T.C.

MLL ETM BAKANLII

ALE VE TKETC HZMETLER

GELM ALANLARI 761CBG052

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak

rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ........................................................................................................ ii

GR ........................................................................................................................... 1

RENME FAALYET1 ........................................................................................ 3

1. GELM LKELER VE GELM DNEMLER ........................................... 3

1.1. Geliim ile lgili Temel Kavramlar ................................................................... 3

1.1.1. Byme ...................................................................................................... 4

1.1.2. Geliim ....................................................................................................... 4

1.1.3. Olgunlama ................................................................................................. 6

1.1.4. renme ..................................................................................................... 7

1.1.5. Hazr Bulunuluk ........................................................................................ 8

1.1.6. Eitim ......................................................................................................... 8

1.1.7. Geliim lkeleri ........................................................................................... 9

1.3. Geliim Dnemleri .......................................................................................... 13

1.3.1. Bebeklik Dnemi ...................................................................................... 13

1.3.2. lk ocukluk (Oyun) Dnemi .................................................................. 13

1.3.3. kinci ocukluk (lkokul) Dnemi ........................................................... 15

1.3.4. Ergenlik Dnemi ...................................................................................... 16

1.4. Geliime Etki Eden Faktrler .......................................................................... 17

1.4.1. Biyolojik Faktrler ................................................................................... 17

1.4.2. evre ........................................................................................................ 19

UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 21

LME VE DEERLENDRME ......................................................................... 22

RENME FAALYET2 ...................................................................................... 24

2. GELM ALANLARI .......................................................................................... 24

2.1. Fiziksel Geliim ............................................................................................... 24

2.2. Psikomotor Geliim ......................................................................................... 26

2.3. Bilisel (Zihinsel) Geliim ve Dil Geliimi ..................................................... 27

2.4. Kiilik Geliimi ............................................................................................... 29

2.5. Duygusal Geliim ............................................................................................ 30

2.6. Sosyal Geliim ................................................................................................. 31

2.7. Ahlak Geliimi ................................................................................................ 32

2.8. Cinsel Geliim ................................................................................................. 33

UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 34

LME VE DEERLENDRME ......................................................................... 35

MODL DEERLENDRME .................................................................................. 37

CEVAP ANAHTARLARI ......................................................................................... 39

KAYNAKA ............................................................................................................. 41

NERLEN KAYNAKLAR ...................................................................................... 42

NDEKLER

ii

AIKLAMALAR KOD 761CBG052

ALAN Aile ve Tketici Hizmetleri

DAL/MESLEK Sosyal Destek Hizmetleri

MODLN ADI Geliim Alanlar

MODLN

TANIMI

Geliim ilkeleri, geliim dnemleri ve geliim alanlarnn

incelenerek renilmesini salayan renme materyalidir.

SRE 40/24

N KOUL

YETERLK ocuklarn geliim dnemlerini takip etmek

MODLN AMACI

Genel Ama

Geliim ilkeleri ve bireysel farkllklar dikkate alarak

geliim dnemlerini takip edebileceksiniz.

Amalar

1. ocuun geliimini, geliim ilkeleri dorultusunda gzlemleyebileceksiniz.

2. ocuun geliimini, bireysel farkllklar dorultusunda geliim alanlarna gre

gzlemleyebileceksiniz.

ETM RETM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Uygun koullarda snf ortam

Donanmlar: nternet, yazl ve grsel yaynlar,

tepegz, konuyla ilgili afi, bror vb.

LME VE

DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra

verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.

retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,

doru-yanl testi, boluk doldurma vb.) kullanarak modl

uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi

deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

Geliim; organizmann dllenmeden balayarak fiziksel, bilisel, dil, kiilik, duygusal,

sosyal, ahlak ve cinsel ynden belli koullar olan, en son aamasna gelinceye kadar srekli

ilerleme kaydeden deiim srecidir. nsan geliiminin biyolojik amac birey olarak kendi

yaamn ve kendi soyunu srdrmektir. Ruhsal adan ise insann benliini bulmaya,

evreye uyum salamaya ve kiiliini gelitirmeye alarak mutlu ekilde yaamn

srdrmeyi amalar.

ocuk hizmetlerinde karmak bir sre olan ve davran yerine getirmede belirli bir

olgunluk gerektiren geliimi takip etmek nemli yer tutar. Doum ncesi dnemde balayan

geliim, ocuun ileriki yalardaki yaamn byk lde etkileyecek bir sretir. lk yllar

ocuk geliiminin hzl olduu kritik yllardr.

Bir ocuun bymesi ve gelimesi, doum ncesinden balayp olgunluk ana

gelinceye kadar vcudunu oluturan her bir hcrenin normal ller ve orantlar iinde

bymesi, i ve grev ynnden geliim gstermesidir. Gelime; organizmann byme,

olgunlama ve renmenin etkileimiyle kendini gsterir. Bir alandaki gelime dier alan da

ilgilendirir. Geliim alanlar birbirinden bamsz deildir. ocuklarn bedensel ve ruhsal

geliimlerinin bilinmesi onlarn gsterdii tepkileri ve becerileri deerlendirmede ok

nemlidir.

ocuklar yaamn ve toplumun umut kaynadr. Bugnleri yarna tayacak olan

ocuklarmzn eitimi, toplumumuzun gelecei asndan byk nem tar. Geliim, belli

aamalara blnm ve her biri nceki aamalarn birikimlerine dayal olarak oluan bir

sre iinde gerekleir. Bu nedenle ocuklarn geliimi ve eitiminde gerekli destein

salanmas iin geliim zeliklerinin bilinmesi gerekir. Unutulmamaldr ki biyolojik

zellikler, kaltm, iinde bulunulan evre, beslenme vb. birok durum geliim zerinde

etkilidir.

Bu modl ile geliim ilkeleri, geliim dnemleri, geliime etki eden faktrler ve

geliim alanlar konusunda kazanlm bilgileri kullanarak ocuklarn geliim zelliklerini

doru takip eden ve destekleyen bireyler olacaksnz.

GR

2

3

RENME FAALYET1

ocuklarn geliimini, geliim ilkeleri dorultusunda gzlemleyebileceksiniz.

Geliim ilkeleri ve dnemleri ile ilgili aratrma yapnz.

Aratrmalarnz dosyalaynz.

1. GELM LKELER VE GELM DNEMLER

Geliim ok ynl ve karmak bir sretir. Biyolojik faktrler ve evre, geliimi

etkiler. Davranlarn temelinde belirli biyolojik aamalar etkilidir. ocuk belirli aylarda

yrr, di karr, ilk kelimesini syler. Bu davranlarn gerekleebilmesi, ocuun o

davran yerine getirebilecek dzeyde olgunlamasna baldr ve davranlar bu

olgunlamaya bal olarak belirli bir sra izler. rnein ocuun yrmeden komas,

kelimeleri sylemeden ark sylemesi mmkn deildir.

Doumdan itibaren evre bireyi renme yoluyla etkiler. Henz kck bir bebekken

ocuk kendini rahatsz hissettiinde acktnda alt kirlendiinde alar. Anne baba bebein

altn temizler, karnn doyurur ve onun kendini rahat hissetmesini salar. ocuk bu rahatlk

duygusuyla anne babann varln zdeletirir ve zamanla sadece ana babann varl bile

ocuun kendini rahat hissetmesini salar.

Bireyin kklnde geirdii ho olan ve olmayan deneyimler onun gelecekteki

yaamnda etkili olur. Ortamda srekli baran birinin varl ocukta korku tepkisi dourur

ve ileride o ortamda barlmasa da bu tepki yerleir. Buna benzer olarak ocukken kpek

tarafndan srlan ocuk, kpek korkusunu yetikin bir birey olduunda da tayabilir. Tm

bunlarn yannda ocuun kendi davranlar karsnda evreden, ana babadan, bakcsndan

ve retmeninden ald tepkiler de onun gelecekteki davran biimi zerinde etkili olur.

1.1. Geliim ile lgili Temel Kavramlar

Bireyin nasl byyp gelitiini, geliiminin nasl olutuunu gzlemleyebilmek iin

geliimle ilgili temel kavram ve ilkelerin bilinmesi gerekir. Temel kavramlarn en nemlileri

byme, geliim, olgunlama, renme, hazr bulunuluk ve eitimdir.

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET1

4

1.1.1. Byme

Vcudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasdr. Baka bir deyile byme,

bedende gerekleen saysal deiiklikleri iermektedir.

Bymenin en hzl olduu dnemler doum ncesi dnem (gebelik), doumdan

sonraki ilk yl ve ergenlik yllardr. Bymenin sabit ve ksmen yava seyrettii dnemler

ise 3-4 ya, 9-10 ya araldr.

Resim 1.1: Byme vcudun boy, kilo ve hacim olarak artmas

Birey sadece fiziksel olarak bymekle kalmaz ayn zamanda vcudun deiik

organlarnda deiik hzlarda byme gerekleir.

Genellikle byme ve gelime terimleri e anlaml olarak kullanlr. Ancak byme ve

gelime farkl olaylardr. Byme, vcut hacmindeki ve ktlesindeki arta denir. Gelime

ise biyolojik olgunlama srecini ifade eder. Bymede hem hcre says hem de hcrenin

hacmi artar.

1.1.2. Geliim

Geliim, canl varln yaam boyunca geirdii btn deiiklikleri kapsar. Geliim,

insann beden yaps, duygusal, sosyal ve zihinsel zellikleri asndan dzenli bir biimde

deimesi ve istenilen grevleri yapabilecek duruma gelmesidir. rnein, bir ocuun aaca

trmanmas devinimsel bir geliimdir. ocuk, kas ve kemikleri yeterli bykle ve

olgunlua erimeden aaca trmanmay renemez. Kas ve kemikler yeterli olgunlua

ulatktan sonra da eer ocuk aaca trmanmay renmemise aaca trmanma davran

gsteremez. Dolaysyla geliim aslnda byme, olgunlama ve renmeyi de iine alan

daha geni kapsaml bir sretir.

5

Ya

Kz ocuklarda Normal Boy ve Tart Geliimi Erkek ocuklarda Normal Boy ve Tart

Geliimi

Kilo Boy Kilo Boy

Alt

Snr Ortalama

st

Snr

Alt

Snr Ortalama

st

Snr

Alt

Snr Ortalama

st

Snr

Alt

Snr Ortalama

st

Snr

Doum 3,3 50.0 2.8 3,4 4.0 47.0 50.0 52.0

3 Ay 4.0 5.4 7.0 54.0 58.5 64.5 4.1 5.9 7.5 54.5 60.5 66.0

6 Ay 5,4 7.4 9.2 58.0 64.5 78.3 5.6 7.8 9.7 59.5 66.5 72.5

9 Ay 6,4 8.6 10.3 61.5 69.5 75.5 6.5 9.0 11.3 64.0 71.0 77.5

1 Ya 7,1 9.9 12.1 64.5 73.0 80.0 7.4 10.0 12.5 68.0 74.7 82.5

1 Ya

3 Ay 7,7 10.4 13.0 68.0 76.5 84.5 8.1 10.8 13.5 71.5 78.0 86.5

1 Ya

6 Ay 8,3 11.0 13.7 71.0 79.5 82.5 8.6 11.5 13.8 75.0 81.5 89.5

1 Ya

9 Ay 8,7 11.6 14.4 73.5 83.0 92.0 9.1 12.1 15.0 77.0 84.0 92.5

2 Ya 9,2 12.2 15.1 76.5 85.5 93.0 9.5 12.7 15.7 79.5 86.5 93.0

2 Ya

3 Ay 9,5 12.7 15.7 79.0 88.5 97.5 9.9 13.1 16.3 81.5 89.0 97.5

2 Ya

6 Ay 9,9 13.1 16.3 81.5 90.5 100.0 10.3 13.5 17.0 83.5 91.0 100.0

2 Ya

9 Ay 10,2 13.5 16.9 83.5 92.5 104.5 10.7 14.1 17.7 85.3 93.5 102.5

3 Ya 10,6 14.0 17.5 85.5 95.0 104.5 11.1 14.6 18.3 86.7 95.3 105.0

3 Ya

3 Ay 10,9 14.4 18.3 87.0 96.5 106.5 11.4 15.1 18.9 88.3 97.4 107.3

3 Ya

6 Ay 11,2 15.0 19.0 89.0 98.5 107.0 11.7 15.6 19.6 89.7 99.0 109.5

3 Ya

9 Ay 11,4 15.5 19.8 90.5 100.0 110.0 12.0 16.2 20.8 91.0 101.0 111.5

4 Ya 11,6 16.0 20.6 92.0 102.0 112.0 12.3 16.7 21.2 92.5 102.5 114.0

4 Ya

6 Ay 12.0 17.1 22.0 94.7 105.0 115.0 12.7 17.7 22.6 95.5 106.4 118.0

5 Ya 12,6 18.2 23.8 97.5 108.0 118.5 13.4 18.7 24.0 98.0 109.5 121.5

5 Ya

6Ay 13,2 19.2 25.2 100.5 111.0 120.5 14.1 19.7 25.6 101.3 113.0 125.0

6 Ya 13,7 20.2 26.5 103.0 114.0 125.0 14.8 20.0 26.8 104.0 116.0 127.5

6 Ya

6Ay 14,4 21.3 28.3 105.5 117.0 128.0 15.6 22.0 28.4 106.7 119.0 130.5

7 Ya 15,3 22.5 30.0 108.0 120.0 131.0 16.4 23.2 30.1 109.5 121.5 133.5

7 Ya

6 Ay 16,2 23.8 31.8 112.0 122.5 134.0 17.3 24.7 31.9 112.3 124.0 136.5

8 Ya 17,3 25.4 34.0 115.0 125.5 137.0 18.1 26.1 33.8 115.0 127.0 139.5

8 Ya

6 Ay 18,6 27.4 36.5 117.0 128.0 140.0 19.0 27.8 36.1 117.5 129.5 142.5

9 Ya 20.0 29,4 39.0 120,5 130,5 143.0 20.0 29,5 38,6 120.0 132.0 145,5

9 Ya

6 Ay 21,6 31,7 42.0 123.0 133,5 146.0 21.0 31,6 41,8 122,5 135.0 148.0

10 Ya 22.0 34.0 45.0 125,5 137.0 149.0 22.0 33,7 45,7 125.0 137,5 151,5

10 Ya

6 Ay 24,8 37.0 49,3 129,5 141.0 153.0 22,9 36,1 49,5 127,5 140,6 153.0

11 Ya 26,5 40.0 53,5 133,5 145.0 157.0 24.1 38,5 52,8 130.0 143,5 158.0

6

11 Ya

6 Ay 29.3 42.4 56.6 137.0 149.0 161.0 25.4 40.8 56.6 132.5 146.5 161.5

12 Ya 30.4 44.8 59.2 140.5 152.5 165.0 26.7 43.1 60.1 135.0 150.0 165.0

12 Ya

6 Ay 32.5 46.8 61.5 143.0 154.5 167.0 28.3 45.6 64.0 137.5 153.0 168.5

13 Ya 34.6 48.8 63.3 144.5 156.0 169.0 30.0 48.0 67.5 140.5 156.0 171.5

13 Ya

6 Ay 36.5 50.5 65.0 146.0 157.5 170.0 32.0 50.4 70.4 143.0 159.0 175.0

14 Ya 38.0 51.8 66.3 147.5 158.5 170.0 34.2 52.8 72.8 146.5 162.0 178.5

14 Ya

6 Ay 39.3 52.5 67.5 148.0 159.0 170.0 36.8 55.6 75.5 149.0 165.0 181.0

15 Ya 40.3 53.0 68.4 148.5 159.5 171.0 39.5 58.3 77.0 152.5 168.0 182.5

15 Ya

6 Ay 41.0 54.4 69.2 148.5 159.6 171.0 42.1 60.9 76.5 155.5 170.5 184.0

16 Ya 41.8 55.0 70.0 148.5 160.0 171.0 44.9 63.3 80.8 158.0 172.5 185.0

16 Ya

6 Ay 42.5 55.5 70.5 148.5 160.0 171.0 47.4 65.0 82.0 160.0 173.5 185.0

17 Ya 43.0 56.0 71.0 148.5 160.0 171.0 48.4 66.2 82.7 162.0 173.5 185.5

17 Ya

6 Ay 43.5 56.4 71.5 148.5 160.0 171.0 50.4 66.7 83.0 162.0 173.5 185.5

18 Ya 44.0 56.6 71.8 148.5 160.0 171.0 50.7 67.0 83.3 162.0 173.5 185.5

Tablo 1.1: Geliim tablosu

Anne karnnda gelimeye balayan ve doumdan sonra yetikinlik dnemine kadar

sren gelime dnemleri, kiiden kiiye gre deimekle birlikte genel zellikler

sergilemektedir. Geliim dnemleri i ie gemi ve birlikte seyretmektedir. Ancak izleme

asndan kolaylk salamak amacyla ayr balklara ayrlmakta ve bebeklik, ocukluk,

ergenlik ve yetikinlikteki seyirleri gzlenmektedir. Geliimsel kuramda bireylerin yaamlar

belirli evrelere ayrlr. Bireylerin o dnemde sahip olduu zellikler evreleri belirler. Baz

kritik dnemler vardr. Bunlar kiiliin belirginlemesinde nemlidir. Bu dnemi

atlatamam kii, bir sonraki dnemde zorluklarla karlar.

1.1.3. Olgunlama

Olgunlama, bir organn grevini yapabilecek dzeye ulamas iin geirdii biyolojik

deimelerdir. Olgunlama, kiinin doutan getirdii potansiyelin zaman iinde ortaya

kmasn ifade eder. Olgunlama kendiliinden meydana gelen bir sretir. Bir meyvenin

olgunlamas iin meyvenin aba gstermesine gerek yoktur. Bireyin olgunlamas da benzer

bir ekilde zamanla meydana gelir. Her olgunlama geliimdir ancak her geliim olgunlama

deildir. Geliim iin bireyin abas gerekmektedir. rnein, ocuun parmak kaslar yeterli

olgunlua ulamamsa kalem tutmasn renemez. ocuk yryebilmek iin yrmenin

gerektirdii biyolojik olgunlua erimeden zorlansa da yryemez. El ve parmak kaslar tam

olarak gelimemi olan 5 ya ocuu, genellikle 10 yandaki ocuklar kadar dzgn ve

kontroll bir izim yapamaz.

7

Resim 1.2: ocuun kalem tutmas iin parmaklarnn yeterli olgunlua ulamas

1.1.4. renme

renme, bireyin evresiyle belli bir dzeydeki etkileimleri sonucunda meydana

gelen nispeten kalc izli davran deiikliidir. nsanolunun doduu andan itibaren

yapt davranlar renme sonucunda ortaya kmaktadr. Yrmeyi, komay, konumay,

topu tutup atmay, giyinip soyunmay, basketbol oynamay, yaz yazmay yaantlar sonucu

renir.

Resim 1.3: ocuun nesneyi dndrmeyi yaantlar sonucu renmesi

ocuun dzgn bir ekilde kalem tutabilmesi iin el ve parmak kaslarnn,

kemiklerinin yeterli bykle ve olgunlua ulamas yetmez. ocuun kalemin nasl

tutulduunu grmesi, kalem tutma denemelerini yapmas, dzgn tuttuunda bundan

haberdar edilmesi ve pekitirilmesi gerekir. Geliimin salanabilmesi iin ocuun

evresiyle belli dzeyde etkileim kurmasna buna bal olarak renmesine ihtiya vardr.

8

1.1.5. Hazr Bulunuluk

Olgunlamadan daha geni ve kapsaml bir kavramdr. Hazr bulunuluk, olgunlama

ve renme sonucu kiinin belli davranlar yapabilecek dzeye gelmesidir. ocuun bir ii

yapabilmesi ve yeni bir davran renmesi iin gereken olgunlua ulamasnn yan sra

gerekli bilgi ve becerileri de kazanm olmas gerekmektedir. ocuun kalem tutmay

renebilmesi iin parmak kaslarnda belli gelimelerin olmas, yrme iin de hem

organlarn gerekli olgunluk dzeyine gelmesi hem de yrmenin gerektirdii baz hareketleri

ocuun renmi olmas gerekir. rnein, bisiklet kullanabilmek iin gerekli kaslarn

olgunlamas ve ilgili organlar arasnda koordinasyonun salanmas gerekir. Bunun yan sra

bisikletin yaps ve nasl kullanlaca hakknda da bilgiye ihtiyac vardr.

Resim 1.4: Hazr olmada hem olgunlama hem de renmenin nemli rol

1.1.6. Eitim

Eitim, bireyin davrannda kendi yaants yoluyla bilinli ve istendik olarak

davran deiimi meydana getirme srecidir. Bu tanmda eitimle deitirilecek olan bireyin

davranlardr. Davranlarnn deimesi ise ancak bireyin kendi yaants ile olabilir.

Eitim abalarnn genel amac yetimekte olan ocuklarn topluma, salkl ve

verimli bir ekilde uyum salamalarna yardm etmektir. Uyumun gerekletirilmesi iin

bireylerin ilgileri ve yetenekleri eitim yoluyla en st dzeyde gelitirilir.

Eitim ve retim kavramlar ou kez birbirleriyle kartrlmaktadr. Oysa eitim

yaam boyu srerken retim ise okulda planl ve programl bir ekilde yrtlmektedir.

lkemizde zorunlu eitimin ya aral ve sresi belirlidir.

Eitim uzun bir sretir. Farkl zamanlarda ve farkl mekanlarda yaam boyu srer.

Hayatn her dnemini kapsar. renimde zaman ve mekn kadar retmenin, ailenin ve

bireyin beklentileri ve istekleri de nem tamaktadr. Eitimde bilgi ve her trl tecrbe

zerinde durulur. Bu tecrbeler tesadfen renilmi de olabilir. retim ise gdml

(belirli bir plan veya ynde yrtlen bir amac, bir eilimi yanstan), planl, programl ve

desteklidir. Bu balamda eitimde ve retimde bireyin geliimsel zelliklerini ve bireysel

farkllklarn bilmek ve bu adan ele almak son derece nemlidir.

9

1.1.7. Geliim lkeleri

Her canl kendi trnn geliim ilkelerine gre byr, olgunlar ve renir. Bu

ilkeleri gz nne almadan eitli dnemlere ait geliim zelliklerini tanmak zordur.

Geliimi anlayabilmek ve yorumlayabilmek iin geliim ilkelerinin dikkate alnmas gerekir.

Geliim ilkeleri u ekilde sralanabilir:

Geliim, kaltm ve evre etkileiminin bir rndr: Kaltm, bireyin anne ve babasndan genler yoluyla ald zelliklerdir. Gz rengi, beden yaps vb.

evre ise dllenmeden balayarak insana etki eden tm d uyarclardr.

Resim 1.5: Gz renginin kaltm yoluyla ocua gemesi

Yaplan bilimsel aratrmalar, geliimde kaltm ve evrenin nemli lde etkili

olduunu ortaya koymaktadr. Bu dorultuda kaltm m evre mi daha etkilidir? sorusuna

verilecek yant ne olursa olsun yanl olacaktr. Baz zellikler iin kaltm, baz zellikler

iin ise evrenin etkisinin daha fazla olduu sylenebilir.

Geliimde bireysel farkllklar vardr: Bireylerin kaltmla ilgili zellikleri ve

iinde yaadklar evrenin zellikleri farkllk gsterdii iin geliimde bireysel

farkllklar sz konusudur. Belirli geliim grevlerini her ocuun ayn ya ve

dnemde gerekletirmesini beklemek yanltr. Bu ilke dorultusunda her birey

deiik ve tektir. Geliim sreci boyunca ayn sray izleyen benzer srelerden

geilse bile farkl kaltsal yaplar ve evresel koullar nedeni ile geliimde

bireysel farkllklar grlebilir. rnein, baz ocuklar bir yanda konumaya

balayabilir, 9. ayda yryebilirler. Baz ocuklarda bu davranlarn geliimi

daha uzun zaman alabilir. Anne babalar, ayn yataki ocuklar birbirleri ile

kyaslamamal ve geliimde bireysel farkllklarn olabileceini dnmelidirler.

10

Resim 1.6: Geliimde bireysel farkllklar

Byme ve gelime batan ayaa ve iten da dorudur: ocuklarn fiziksel

ve motor geliimlerinde kesin bir biim vardr. Bebekler oturmasn

renmeden nce balarn dik tutmay, emeklemeden nce oturmay,

yrmeden nce de emeklemeyi baarrlar. Bu geliim biimi, btn bebekler

iin ayndr. Fiziksel ve motor geliim genel ilkeye gre oluur.

Geliim batan ayaa doru olur: Doum ncesinde bebein nce ba daha sonra baa yakn blgelerden ayaklara doru bir gelime grlr.

Yeni domu bir bebein ba vcudunun dier ksmlar ile

karlatrldnda yetikin byklne yakndr. Bebek ayn zamanda

ban, dier organlarndan daha iyi kontrol eder. Hareketlerin kontrol

nce ba, sonra omuzlar ve kollar, en sonunda da bacak ve ayaklarda

olur.

Resim 1.7: Geliim batan ayaa iten da doru

11

Geliim, iten da doru olur: Byme ve motor yetenekler vcudun merkezinden yanlara doru geliir. Gvde ve omuz hareketleri, kollarn

ayr ayr hareketlerinden nce gelir. Ellerin ve parmaklarn kullanlmas

srayla en son oluan gelimelerdir.

Geliim, genelden zele doru olur: ocuklar nce tm vcuduyla hareket ederek byk kaslarn kullanrlar. Daha sonra belli bir etkinlikle

kk kaslarn kullanabilir hle gelirler. rnein, ocuk top oynarken

nce btn vcuduyla topu tutar. Daha sonra kk kaslar gelitike

sadece elleriyle hatta parmaklaryla topu tutabilir hle gelir. Ayrca

bebekler nce ban dik tutmay, oturmay, emeklemeyi ve yrmeyi

baarrlar.

Geliim belli bir sra izler ve geliim aamalar basitten karmaa doru

bir evrim gsterir: Geliim srekli bir sretir. Bu sreklilik iindeki

deimeler belli bir sra iinde oluur. ocuklar belli zamanlarda belli

deimeler geirir ve ortak geliim davranlar gsterirler. Her geliim dnemi,

ondan sonraki dnemin ncs ve hazrlaycsdr. rnein her ocukta byk

kas geliimi, kk kas geliiminden daha nce olmaktadr. Bu nedenle

ocuklar, kollarn ve ellerini parmaklarndan daha nce kullanrlar. Geliim

aamalarnda basitten balayarak karmaa doru bir gidi grlr. ocuk nce

anlamsz seslerden balayarak basit heceleri (ma-ma, ba-ba, de-de gibi) daha

sonra da anlaml kelime ve cmleleri oluturur. Baba szc, iki hecenin

birbirinin ayn olmas nedeniyle ocuk iin basit bir szcktr.

Geliim hz her yata ayn deildir: Geliimin en hzl olduu dnem ocuun anne karnnda geirdii dnemdir. Dllenme olay sonucu meydana

gelen yeni organizmann hayat boyunca kazanaca boyun i douma kadar

gerekleir. Doum ncesindeki 45-50 cmlik boyu kazanmak iin ortalama her

ay boyun en az 5 cm bymesi gerekmektedir. Byme ayn hzda devam

etseydi ocuun anaokuluna baladnda 3 metre olmas gerekirdi. Bu da

doum ncesi geliimin ne kadar hzl olduunu ve geliim hznn her yata

ayn olmadn gstermektedir. ocuk doumdan sonraki ilk yllarda ok hzl

bir geliim iindedir. kinci hzl byme devri olarak ergenlik dnemini

sylenebilir.

12

Resim 1.8: Hz her yata ayn olmayan geliim

ocuun deiik geliim alanlar birbiriyle ilikilidir: Bir alandaki geliim

dzeyi dier alanlardaki geliiminden ayr dnlemez. ocuk doduu andan

itibaren d evresi ile etkileim iine girer. Geliim fiziksel, zihinsel, duygusal

ve sosyal alanlarda bir btn olarak ilerler. ocuun fiziksel geliimi onun

hareket geliimi ile sk derecede ilikilidir. Kaslarn normal bymesi hareket

geliimine temel hazrlar. Rahat hareket edebilen ve zamannda olgunlaan

kaslar ocuun kolunu, elini rahata hareket ettirmesine, eyalara dokunup

alglamasna yardmc olur. Hareket geliimi iyi olan ocuk, dier arkadalar ile

birlikte oyunlara katlp oynayabilir ve bu da onun sosyal geliimini olumlu

ynde etkiler. Hareketlilik kendini ifade etmesine, arkadalar ile sosyal ilikiler

kurmasna ve sosyal uyum salamasna yardm eder.

Resim 1.9: Birbiriyle ilikili geliim alanlar

Sosyal bir ocuk, evresiyle daha ok etkileimde bulunacandan bilisel geliimi, dil

geliimi olumlu ynde etkilenir. Sonu olarak tm geliim alanlar birbiriyle i iedir ve

etkileim iindedir.

13

1.3. Geliim Dnemleri

nsann geliimi dllenmeden balayarak yaamn sonuna dek devam eden bir sretir.

Geliim dnemlerinin zeliklerinin bilinmesi ruh sal asndan nemlidir. Dnemlerin

ortak ruhsal zelliklerinin bilinmesi ruhsal geliimin yolunda gidip gitmediini anlamaya

yardmc olur.

1.3.1. Bebeklik Dnemi

Bu dnem 0-2 ya arasn kapsamaktadr. Bireyin anneye veya kendisine bakan kiiye

fiziksel ve duygusal ynden en baml olduu dnem bebeklik dnemidir. Bebek bu

dnemde istek ve ihtiyalarn alayarak ifade etmeye alr. stekleri, ihtiyalar zamannda

ve uygun ekilde, sevgiyle karlanan bebekte, sevgi ve temel gven duygusu gelimeye

balar. nk bu dnem, bireyde temel gven duygusunun gelitii kritik bir dnemdir.

Resim 1.10: Bebeklik dnemi kavram geliiminin temellerinin atld yllar

1.3.2. lk ocukluk (Oyun) Dnemi

Bu dnem 2-6 ya aras ocuklar kapsar. Okul ncesi yllarn iine alan ilk ocukluk

dnemi; ocuun aktif olarak evresine yneldii, uyarclarla dolu d dnyay kefetmeye

alt ve temel becerilerin kazanld bir dnemdir.

Resim 1.11: ocuun zgrlk, yaratclk ve en iyi renme ortam oyun

14

Oyun bu dnem ocuklar iin en nemli etkinliktir. Zamannn byk bir blmn

oynayarak geirir. Hayali arkadalar vardr ve hayal gcyle oluturduu oyunlar

oynayabilirler. Bu hayali arkadalar, ocuun geliiminde ya da psikolojisinde aksaklk

olduunu gstermez. Hayali arkadalar ocuun kendisini ifade etmesine katkda bulunabilir.

Resim 1.12: 2-6 ya aras ocuklarn hayal gcne dayal oyunlar oynamas

Yaamn ilk iki ylnda kendisi ile ilgilenen kiilere baml olan ocuk, bu yalarn

sonlarnda bamsz davranlar sergilemeye balar. Tuvalete gitme, yemek yeme, el yz

ykama gibi ihtiyalarn kendisi karlar. Kurallara uymay renir.

Resim 1.13: 2-6 ya aras ocuklarn bamsz davranlar sergilemeye balamas

Bu dnemde ocuk, kendi cinsinden olan ebeveyniyle zdeim kurar. Kurduu bu

zdeim ocuun oyunlarna da yansr. Cinsiyet rollerini rendii bu dnemde kendi

cinsiyetine uygun tavr ve davranlar sergilemeye balar. Bu konuda merakl olur ve sorular

sormaya balar. Bu sorulara anlayabilecei ekilde net cevaplar verilmeli, cevaplar

meraklarn giderecek ekilde olmaldr. ocuu sorduu sorular yznden azarlamak,

aratrma giriimlerine engel olmak, ocukta sululuk duygusunun gelimesine veya kimi

15

cinsel sorunlara neden olabilir. Bu dnemde libido (ilgi odann merkezi) cinsel organ

olduu iin mastrbasyon da sk grlen bir davrantr. Doru tutumlarla davrann doal

snrlarn dna kmasna engel olunmaldr.

Resim 1.14: 2-6 ya aras ocuklarn cinsiyetlerine uygun oyunlar oynamas

Bu dnemde ocuklarda zellikle inatlk, saldrganlk gibi davranlar gzlenebilir.

Bu davranlarn ocuun kiiliinde kalc olmamas iin ok dikkat edilmesi gerekir.

1.3.3. kinci ocukluk (lkokul) Dnemi

7-11 yalar arasn kapsayan bu yllar, ocuun aile ortamndan kp d dnya ile

daha ok i ie olduu bir dnemdir. Bu dnemin balangc ilkokula balama dnemini

kapsar. Son yllar ise ocuun ergenlik dnemine girmeye balamas asndan olduka

nemli bir zaman dilimidir.

Resim 1.15: kinci ocukluun 7-14 yalarn iine alan ilkokul dnemini kapsamas

Okul ncesi yllarda grlen bymedeki yavalama 10-11 yalarna kadar devam

eder. ocuk birok ihtiyacn kendisi karlayabilir ancak yine de anne ve babasnn ilgi ve

desteine ihtiya duyar. Okul yaamnda, derslerinde ve sosyal ilikilerinde baarl olmak

ocuun kendisine olan gvenini gelitirmesi asndan son derece nemlidir.

16

Bu dnemde ocuk ok hareketlidir. Bitmeyen bir enerji ve heyecan tar. Genellikle

kurallara uyumlu, grupla iletiim ve etkileim iindedir. Yatlar nem kazanmtr. Mantkl

dnmeye balar. Bellek ve dil becerileri geliir.

1.3.4. Ergenlik Dnemi

Bu dnem 12-18 yalar arasn kapsamaktadr. Ortalama kzlar erkeklere oranla iki yl

kadar nce olgunlamalar nedeniyle bu dnem lkemizde kzlarda 10-12 yalar arasnda,

erkeklerde 12-14 yalar arasnda balar. Ergenliin sonuna doru bu farkn kapand

grlr. Sosyoekonomik koullar, iklim ergenliin balangcnda etkili olmakta

olgunlamann ge yada erken olmasna neden olmaktadr.

Ergenlik hzl bir gelime ve byme sreci olup en kritik ve hassas dnemlerden

biridir. Ergen, yetikinlik ve ocukluk arasndadr. Biyolojik geliimin yan sra hormon

dengesinde de bir takm deiikler yaad iin farkl duygu ve davranlar gelitirir.

rnein; kar cinsten holanma, abuk sinirlenme, hrnlk vb. Geliim ana zg geliim

grevlerinin zamannda yerine getirilmemesi kiinin uyumunda bir soruna ve gvensizlik

durumunun olumasna neden olmaktadr. Geliim grevlerinin zamannda baarlmasnda

kiinin kendine duyduu gven, sayg, bunun yannda sosyal evrenin kiiye sunaca gven

ve yaantlarn eitlilii nemlidir.

Resim 1.16: Ergenlik dneminde sportif etkinliklere nem verilmesi

Bu dnemde dengeli ve uyumlu ilkokul ocuu gider, yerine olduka tedirgin, g

beenen ve abuk tepki gsteren bir gen gelir. Duygularnda hzl ini klar yaar. abuk

sevinir, abuk fkelenir, olur olmaz eyleri sorun yapar, tepkileri nceden kestirilemez olur.

Derslere ilgisi azalr, alma dzeni bozulur ve istekleri artar. Kendine tannan haklar

yetersiz bulur. Evdeki kurallarn arlndan ve sklndan yaknr. Anne-babann

17

uyarlarna ani tepki verir. Zamann evde geirmek istemez, danktr; grltl mzikten,

yalnz kalmaktan ve gizlilikten holanr.

Bunun yan sra akran gruplarna ynelim balar. ounlukla arkadalaryla birlikte

olmak ister. Ergen iin bir gruba ait olmak nem tar. Grubun kurallarna ve deerlerine

uyum salar. Kiiliin gelitii bu dnemlerde; Ben kimim? Neyim? Ne yapmak

istiyorum? sorularna yant arar.

Ergen bu dnemde karmak sorunlara mantksal zmler getirme becerisi kazanr.

Dnce ile oynayabilir, mantk oyunlarndan holanr. Bilisel geliimin byk bir ksm

tamamlanmtr.

Resim 1.17: Ergenlik dneminde kar cinse duyulan ilgi

Asilie, kurallara kar gelmeye ve sakarla en ok bu dnemde rastlanr. Kurallara

uyma ama sorgulama ya da sra d olma eilimindedirler. Sakarlklarn nedeni ise hzl

byme srecindeki koordinasyon bozukluudur.

1.4. Geliime Etki Eden Faktrler

nsan geliimini etkileyen faktrleri iki grupta incelemek mmkndr. Bunlar;

biyolojik faktrler ve evredir.

1.4.1. Biyolojik Faktrler

Doumdan sonra byme ve gelime devam eder. Deiik aamalarda vcut farkl i

salglar reterek boyun uzunluunu, sesin tonunu ve cildin grnn belirler. rnein;

tiroid bezinin salglad tiroksin salgs, hayatn ve ergenliin ilk yllarnda bol miktarda

18

retildii hlde daha sonraki aamalarda azalr. Bedenin iinde biyolojik bir saat almakta

ve bu saat belirli zamanlarda belirli salglar harekete geirmektedir. Bu tr oluumlar

geliim srecinin nemli temellerinden birini oluturur.

Geliimi etkileyen biyolojik faktrler kaltm ve i salg bezleri olmak zere iki gruba

ayrlr.

Kaltm: Kiinin anne-babadan genler yoluyla ald zelliklerdir. Kaltm,

geliimi etkileyen nemli bir faktrdr ve kaltmn kapsamn annenin yumurta

ve babann sperm hcrelerinde bulunan yirmi adet kromozom

belirlemektedir. Kromozomlar DNAdan (dioksiribonkleik asit) olumutur.

Kromozomlar zerinde binlerce gen bulunur. Genler, anne-babadan gelecek

kaltsal zellikleri tayan birimlerdir. Gz rengi, renk krl, sa dklmesi

gibi zellikler ocua genler ile aktarlr. Genlerin bazlar baskn (dominant),

bazlar ekiniktir (recessive). Baskn gen ocua anneden geliyor ise annenin,

babadan geliyor ise babann zelliini tar.

Resim 1.18: ocuun gz ve sa eklinin genler tarafndan aktarlmas

Kaltmn insan geliimi zerindeki etkisini gstermek amacyla zde ikizler ve

kardeler arasnda aratrmalar yaplmtr. Aratrma sonular deiik aileler yannda, farkl

evrelerde yetitirilen zde ikizlerin fiziksel ynden birbirlerine ok benzediklerini, genel

yetenek ynnden de aralarnda nemli farklar olmadn ortaya koymutur. Ayr evrelerde

(eitim ynnden stn evre ile elverisiz koullarda) yetien zde ikizlerin zeklar

arasnda ise bu fark 20 puan kadar olmutur. Ayn evrede yetien zde ikizler arasnda ise

bu fark 10 puan kadar olmutur. Bu incelemeler, zde ikizler arasnda evre farkllklarna

ramen zek ynnden nemli ayrlklar bulunmadn ve kaltmn etkisini gstermektedir.

salg bezleri: Salglarn dorudan kana aktan bezlere i salg bezi ad verilir. salg bezlerinin salglarna da hormon denir. salg bezlerinin

19

salglar organizmann dengeli bir ekilde byme, gelime ve almasn

salar. Herhangi birisinin salgsndaki yetersizlik ya da fazlalk dier i salg

bezlerini de etkileyebilir. Organizmann dengesinin bozulmasna neden olur.

salg bezleri; hipofiz, tiroid, bbrek st, paratiroid ve cinsiyet salg bezleridir.

1.4.2. evre

Dllenmeden balayarak insana etki eden tm d uyarclara evre denir. Birey

gelimeye ak bir kapasite ile doar. Bu kapasite, evre etkilerinin niteliine gre

biimlenir.

Doumdan sonra insann d evresi, iinde yaad toplumda bulunan ve insan

etkileyen tm canl ve cansz varlklardr. Bireyin yaad yer, ilikide bulunduu her varlk,

okuduu kitap, izledii film, beslenme ekli, s, k gibi ihtiyalar onun fiziksel ve sosyal

evresini oluturur.

evreci gre gre bireyin geliiminde iinde yaad ortamn nitelii nemli rol

oynamaktadr. John Locke, bu gr balatan ilk bilim adam olarak kabul edilmektedir.

Locke, bebeklerin zihinlerini doduklarnda bo levhaya benzetmi ve geirilen yaantlarn

bu levha zerinde izler braktn vurgulamtr.

evre; bireyin sosyal geliimi, yani bakalaryla ilikileri, tutum ve davranlar

zerinde de olduka etkilidir. Bu adan ocua uygun bir eitim ortam salanmas ocuun

geliimini olumlu etkileyecektir.

Resim 1.19: ocua uygun eitim ortamnn salanmas

ocuun geliiminin ok hzl olduu ve kiilik zelliklerinin olutuu erken ocukluk

dneminde aile ortam, ailenin yaps (ekirdek, geni aile), sosyoekonomik dzey, ailedeki

ocuk says, ocuklarn dou sras (ilk, ortanca, son ocuk oluu), anne-babann ocuk

yetitirme tarzlar, eler aras ilikinin nitelii ve ailenin paralanmas ocuun

sosyallemesi, eitimi ve geliimi asndan ok nemlidir. evrenin geliime etkileri

ekilde incelenir:

20

Doum ncesi etmenler: Annenin hamilelikte yetersiz beslenmesi, psikolojik gerginlikler, annenin geirdii kazalar ve travmalar, hastalklar, RH faktr,

annenin alkol ve sigara kullanmas vb. etkenler bebein anne karnndaki geliim

srecini olumsuz ynde etkileyen faktrlerdir.

Resim 1.20: Hamilelik dneminin olumlu geirilmesinin doacak ocuu da olumlu etkilemesi

Doum sras etmenler: Doumda yanl yntem kullanlmas, bebein

travmaya maruz kalmas doum esnasnda karlalabilecek evreyle ilgili

olumsuz etkenlerdir.

Doum sonras etmenler: Bebein iinde yaad aile yaps, bireyler arasndaki ilikilerin nitelii, evre uyarclar, ailenin sosyokltrel stats,

beslenme, hastalk, kazalar, ocuun dou sras, anne-babann ocua kar

tutum ve davranlar, ileri yalarda akran gruplar, okul ve toplumdaki dier

bireyler, toplumun deerleri, normlar, iklimler, mevsimler, kitle iletiim

aralarnn etkileri (televizyon, bilgisayar) gibi ocuun geliimine yardm eden

ya da geliimini snrlandran etmenlerdir.

21

UYGULAMA FAALYET

ocuklarn geliim dnemlerinin zelliklerini kapsayan bir pano hazrlaynz.

lem Basamaklar neriler

Geliim dnemlerinin zellikleri ile ilgili bilgi toplaynz.

Geliim dnemlerinin zellikleriyle ilgili eitli kaynaklardan bilgi alabilirsiniz.

Farkl kaynaklardan yararlanrken geliim dnemlerinin zelliklerine

uygun rnekler bulabilirsiniz.

Geliim dnemlerini ve zelliklerini gruplaynz.

Geliim dnemlerinin zelliklerini ya gruplarna ayrarak sralama

yapabilirsiniz.

Geliim dnemlerinin zellikleriyle ilgili resimler arivleyiniz.

evrenizde bulunan ocuklar gzlemleyerek geliim dnemlerinin

zelliklerine uygun resimler

ekebilirsiniz.

eitli kaynaklardan resimler elde edebilirsiniz.

Geliim dnemleri ile ilgili pano hazrlaynz.

Panonuzu renkli fon kartonlarndan faydalanarak hazrlayabilirsiniz.

Topladnz bilgileri ve resimleri hazrladnz panoya yerletiriniz.

Pano hazrlarken daha nce arivlediiniz ocuklarn geliim

dnemlerine ait resimlerden

yararlanabilirsiniz.

UYGULAMA FAALYET

22

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Bymenin en hzl olduu dnemler; doum ncesi dnem (gebelik), doumdan sonraki ilk yl ve ergenlik yllardr.

2. ( ) Geliim, vcudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasdr. 3. ( ) Her geliim dnemi ondan sonraki dnemin ncs ve hazrlaycsdr.

4. ( ) ocuun deiik geliim alanlar birbiriyle ilikilidir.

5. ( ) Bireyin anneye veya kendisine bakan kiiye fiziksel ve duygusal ynden en baml olduu dnem oyun dnemidir.

6. ( ) Geliimin en hzl olduu dnem ocuun anne karnnda geirdii dnemdir.

7. ( ) Geliim aamalarnda basitten balayarak karmaa doru bir gidi grlr.

8. ( ) Geliimi etkileyen biyolojik faktrler kaltm ve i salg bezleri olmak zere iki gruba ayrlr.

9. ( ) Dllenmeden balayarak insana etki eden tm d uyarclara kaltm denir.

10. ( ) lkokul dnemi, ocuun sosyalletii bir dnemdir.

11. ( ) Genellikle ergenlik ve genlik a en salkl yaam dnemidir.

12. ( ) Ergenlik dneminde birey kimlik arayna odaklanmtr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

LME VE DEERLENDRME

23

UYGULAMALI TEST

Aadaki ltleri gz nne alarak geliimin temel kavramlaryla ilgili bir

canlandrma almas yapnz.

DEERLENDRME LE

Uygulamal test sonunda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi

kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Geliimle ilgili temel kavramlarn aratrdnz m?

2. Geliimle ilgili kavramlar sraladnz m?

3. Aratrmanz arkadalarnzla paylatnz m?

4. almanz titiz bir ekilde planladnz m?

5. Geliimin temel kavramlaryla ilgili canlandrma almas iin ierik hazrladnz m?

6. Canlandrma almasn arkadalarnzla altnz m?

7. Canlandrma almasn snfta uyguladnz m?

8. Canlandrma almasn uygularken jest ve mimiklerinize dikkat ettiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

24

RENME FAALYET2

ocuun geliimini, geliim alanlarna gre gzlemleyebileceksiniz.

Geliim alanlar ile ilgili eitli yazl ve grsel kaynaklardan aratrma yapnz.

Yakn evrenizdeki ocuklar geliim alanlarn gz nnde bulundurarak gzlemleyiniz.

2. GELM ALANLARI

2.1. Fiziksel Geliim

Fiziksel ya da bedensel geliim; bedeni oluturan tm organlarn gelimesini, boyun

uzamasn, kilonun artn, kemiklerin geliimini, dilerin kmasn ve deimesini, kas,

beyin ve tm sistemlerle (sinir, sindirim, dolam, boaltm, solunum vb.) duyu organlarnn

geliimini kapsar.

Fiziksel geliimin en hzl olduu dnem (doumdan sonra) bebeklik dnemidir. Bu

dnemde ocuk bir btn olarak byme gsterir. Yaamn ilk yllarndaki geliim, gelecek

yllardaki gelimenin temelini oluturur.

Resim 2.1: Fiziksel geliimin hzl olduu bebeklik dnemi

Oyun dneminde fiziksel geliim, bebeklik dnemine gre yavalamtr. Bundan

dolaydr ki fiziksel geliim vcudun farkl blgelerinde, deiik yalarda, farkl hzda

oluur. Fiziksel geliim, batan ayaa, merkezden da doru ilkesine uygun bir ekilde

ARATIRMA

AMA

RENME FAALYET2

25

geliimini srdrr. Bu geliim sreci bireyin psikomotor, duygusal, toplumsal ve zihinsel

yaamn da etkiler.

ekil 2.1: Doum ncesi ve sonras beden orantlarndaki deiiklikler

St dileri 4 yanda 20 adet olur. St dilerini tamamlayan ocuk 7 yana geldiinde

st dileri k srasna gre dmeye balar ve yerini kalc dilere brakr. 12 yana

geldiinde ise ocuun aznda 28 adet kalc di bulunur. lk den di, genellikle alt, n

kesici dilerdir.

ekil 2.2: St dilerinin k sras

St ve kalc dilerin zamannda ve salam kmasnda annenin salkl ve yeterli

beslenmesi, doum sonras bebein ve annenin yeterli ve dengeli beslenmesinin nemli bir

rol vardr.

26

2.2. Psikomotor Geliim

Psikomotor geliim, fiziksel byme ve merkezi sinir sisteminin geliimine paralel

olarak organizmann isteme bal hareketlilik kazanmas olarak tanmlanr. Doduunda

sadece refleksif hareketlere sahip olan bebek, yrme becerisini kazanarak evrede hareket

etmeye balar. Ayrca evresindeki nesneleri kefetmek, anlamak ve hareket ettirmek iin

ellerini zgrce kullanr. evresindeki nesnelerle temasnda tepkileri edilgen iken daha

sonralar nesneleri etkileyen etken bir duruma gelir. Yrme ve elle tutma davranlar

bebeklik dneminde kazanlm olur. Bebeklerdeki hareketlerle ilgili bu gelime, motor

geliimi ifade eder.

Psikomotor geliim, hayat boyu devam eden motor becerilerde ortaya kan

davranlarn kontrol altna alnmas srecidir. Sz konusu olan davranlar duyu organlar,

zihin ve kaslarn birlikte almas ile gerekleir. Bir anlamda bu davranlarn kontrol altna

alnmasn salayan sre, psikomotor geliimi ifade eder.

Resim 2.2: 2-6 ya koma, atlama, srama gibi temel hareketlerin kazanld dnem

Psikomotor beceriler ya da yetenekler bir iin yaplmas srasnda kullanlan bilinli

zihinsel etkinliin ynlendirdii koordineli kas etkinlikleridir. rnein; el yazs yazma,

daktilo yazma, piyano alma birer psikomotor beceridir. Motor yetenek, vcudun bir ya da

birden fazla organnn katld kas hareketi ya da ilemidir.

Psikomotor renme, ocuun doumundan sonra psikomotor yeteneklerin

gelimesine bal kalarak ve ya ilerledike hzlanarak devam eder. ocuk doduu anda

hareket edebilecek ve baz psikomotor davranlar yapabilecek durumdadr. Hatta ana

rahmindeyken bile baz hareketler yapt, d etkilere kar baz yaln tepkiler gsterdii

bilinmektedir. Doumdan sonra psikomotor yetenekler hzla geliir. Psikomotor renme, bu

yeteneklerin gelimesine baldr.

27

Tablo 2.1: 6 haftalk25 aylk bebein psikomotor geliimi

Psikomotor geliimde ok basit reflekslerle balayan hareketler ba, boyun ve gvde

kaslarnn kontrol, motor becerilerinin temelini oluturan oturma, emekleme, yrme,

koma, atlama, trmanma gibi kaba motor beceriler ve uzanma, tutma, brakma, frlatma gibi

elin ynetimiyle ilgili becerilerin kazanlmas eklinde devam eder. Geliim srecinde

ocuklar bu aamalar izler.

2.3. Bilisel (Zihinsel) Geliim ve Dil Geliimi

Bilisel geliim; doumdan balayarak evremizdeki dnyayla etkileimimizi salayan

ve dnyamz anlamamza yarayan bilginin edinilip kullanlmasna, saklanmasna,

yorumlanarak yeniden dzenlenmesine ve deerlendirilmesine yardm eden, btn zihinsel

sreleri iine alan geliim alandr.

28

Bilisel geliimin esas esi olan bilgi kazanma yntemiyle zihinsel etkinlikler

arasnda yakn bir iliki vardr. Bilisel geliim, ocuun grd, duyduu, dokunduu,

tatt nesneler hakknda dnmesini ifade eder. Bu dncenin ierdii konular; etki tepki

ilikisini, olaylardaki ardkl, nesneler arasndaki benzerlik ve farkll anlamak, objeleri

snflandrmak ve mantk yrterek cevaplamay ierir.

Resim 2.3: ocuun dokunduu, tatt nesneler hakknda dnmeyi renmesi

Dil geliimi; seslerin, kelimelerin, saylarn, sembollerin kazanlmas, saklanmas ve

dilin kurallarna uygun olarak kullanlmasn ieren bir sretir.

Dil geliimi, doumdan itibaren balar ve yaam boyu devam eder. Dil geliimine

ilikin incelemeler ada ocuk psikolojisi aratrmalar arasnda en heyecan verici ve

youn olan almalar oluturmaktadr. nk ocuun dile ilikin yeteneklerinin geliimi

akl almaz bir hzla gereklemektedir. Tm kltrlerdeki ocuklarn hemen hepsi ilk

szcklerini 12-18 ay dolaylarnda sylerler. 4 yana geldiklerinde ounlukla iyi

dzenlenmi cmleler kurarlar. Hatta zaman zaman dncelerini srpriz saylacak kadar

karmak cmlelerle ifade edebilirler.

Resim 2.4: Bilisel faaliyetlerin n planda olduu genler

29

ocuun dil geliiminin temelinde; iletiim kurma, bakalarnn dikkatini ekme,

isteklerini, duygu ve dncelerini iletme gereksinimi bulunur. ocuk doduu andan

itibaren konuma dilini renmeye balar. ocuun dili iletiim arac olarak kullanabilmesi

iin dille ilgili sembolleri renmesi, belleinde saklamas ve gerektii durumda kullanmas

gerekir.

2.4. Kiilik Geliimi

Kiilik, bireyi bakalarndan ayran, bireyin doutan getirdii ve sonradan kazand

zelliklerin btndr. Duygularmz, yeteneklerimiz, gdlerimiz, mizacmz (huyumuz);

sosyal, fiziksel, psikomotor ve bilisel (zihinsel) zelliklerimiz, karakter ve deerlerimiz,

inanlarmz, tutumlarmz, grlerimiz vb. tm zelliklerimiz kiiliimizi oluturur.

Kiilik, insan davranlarnn tm ynlerini kapsayan bir kavramdr.

Kiilik, bireyin i ve d evresiyle kurduu, dier bireylerden ayrt edici tutarl ve

yaplam bir iliki biimidir. Kiilik bir insann duyu, dn ve davran tarzn

etkileyen faktrlerin kendisine zg bir rntsdr. Ayrca ok kapsaml bir kavram olup

bireyin biyolojik ve psikolojik, kaltsal, btn yeteneklerini, duygularn, isteklerini,

alkanlklarn ve btn davran zelliklerini iine alr. Kiilik, devaml olarak iten ve d

evreden gelen uyarclarn etkisi altndadr ve doutan yaamn sonuna kadar bir oluum

sreci iindedir.

Kiilik, ou zaman karakter ve miza kavramlar ile kartrlr. Hatta bazen bu

terimlerin e anlamda kullanld olur. Hlbuki bu kavramlar kiilikle ayn anlama gelmez,

bu kavramlar kiiliin bir parasdr. Karakter renmeyle kazanlr ve bu renme, insann

iinde bulunduu toplumun ahlak anlay ve deerler sistemine uygun bir davran tarz

benimseyip benimsemediidir. Miza ise otonom sinir sisteminin zellii ve i salg

bezlerinin az veya ok almas gibi kaltmla gelen fizyolojik zellikler tarafndan meydana

gelir yani zerinde beden kimyas etkilidir. abuk kzmak, soukkanllk, scakkanllk vb.

kiilik, karakter ve mizac da iine alan daha kapsaml bir kavramdr.

Kiilii ve davranlar etkileyen en nemli faktrlerden biri de benliktir. Benlik,

insann kendi kendini gr ve kavray tarzdr; bu bakmdan kiiliin znel yann

oluturur. ocuk doutan ben ile ben olmayan ayrt edemez fakat benlik, kii doduu

andan itibaren bandan geen saysz olaylar ve evresinde bulunan kiilerin etkisiyle yava

yava oluur.

Dier geliim alanlar gibi ocuun kiilii de kaltm ve evre gibi iki temel etmenin

etkileiminden oluur. Ancak kaltm ocuun kiilik yapsn, bedensel ve bilisel

yapsndan daha az etkiler; evresel ve sosyal etmenler ise bu konuda ok daha nemli rol

oynar. Kaltmn etkisini yeni domu bebekler arasndaki farkllkta da grebiliriz. Baz

bebekler sakin, bazlar hareketli, bazlar ise huysuz olurlar. Ancak onlarn balangta

gsterdikleri bu eilimlerin ne ynde geliecei sosyal evrelerindeki etmenlere baldr.

rnein, doutan sakin bir bebek annesince ihmal edilir ya da srekli olarak sert davran

grrse sonuta huysuz ve tedirgin bir ocuk olabilir. Kiilik geliimi byk lde sosyal

30

bir olgudur ve ocuun sosyal evresi ile olan ilikilerine ok yakndan baldr. Bu yzden

kiilik geliimine bazen sosyalleme ya da sosyal renme de denir.

Byme ve gelimenin en hzl olduu 0-6 ya dnemi kiiliin temellerinin atld

dnemdir. ocuun salkl bir kiilik gelitirmesi iin fizyolojik ve psikososyal

ihtiyalarnn yerinde ve zamannda karlanmas gerekir. htiyalarn karlanmamas

ocuu gergin ve huzursuz yapacandan salkl kiilik geliimini engeller.

2.5. Duygusal Geliim

Duygusal geliim; evreden, i ve d dnyadan gelen etkiler ile herhangi bir olayn

bireye ho gelip gelmeme hli olarak tanmlanr. evreden gelen etkiler duyu sistemleri

yoluyla birer d g olarak ocua ular. ocuk bunlar alglar, bu d gler ocuun kendi

duygusal gcne gre farkl duygulara dnr. Bu duygular da tepki olarak evreye

yanstlr. Bu tepkilerin evredeki etkisini gren ocuk duygularn daha iyi kavrar. Bylece

duygusal ynden geliim salanr.

Resim 2.5: htiyalar karlanan bebek mutlu bebek

nsan srekli evresiyle etkileim hlindedir. Bu etkileim bireyin, haz ve elem

ierisinde olmasna neden olur. Bebein doduu andan itibaren bu duygularnn

karlanmas eitli duygularn domasna sebep olur. Gereksinmelerinin karlanmas bireyi

mutlu eder. Dolaysyla duygusal geliim, ihtiyalarn doyurulmasyla ilgilidir. Uyuma,

beslenme gibi fizyolojik ihtiyalar; sevme, sevilme, gvenme gibi psikolojik ihtiyalar

ocuun ya haz ya da elem duymasna neden olacak, duygusal geliimine olumlu veya

olumsuz etkide bulunacaktr.

0-12 ya ocuklarnda grlen ortak duygusal davran biimleri vardr. Bunlar;

glme, alama, korku, fke, inatlk, kskanlk ve saldrganlk gibi davranlardr. ocuk

bu duygusal tepkileri evresine yanstmaktadr. Bu duygusal tepkilere anne-baba ya da ona

bakan kiiler tarafndan gsterilen tutum ve yaklamlar bireyin olumlu veya olumsuz bir

duygusal geliim gstermesinde etkili olacaktr.

31

Resim 2.6: Alama, duygusal bir tepki

2.6. Sosyal Geliim

Sosyal geliim; bireyin doumdan yetikin oluncaya kadar sosyal uyarclara, grup

yaamna, toplumsal yaptrmlara kar duyarl olabilmesi, iinde bulunduu grupla ya da

yaad kltrdeki dier bireylerle geinebilmesi ve onlardan biri gibi davranabilmesidir.

Birey, dnyaya geldii andan itibaren toplumun en kk birimi olan aile iinde

yaamaya balar. Bireyin ilk sosyal etkileimi anne-baba ya da ona bakan kiiler ile olur ve

daha sonra evresindeki dier insanlarla ilikileri devam eder. Birey fiziksel, duygusal,

zihinsel ve dil ynnden gelitike evresi de geniler. Bylece aile iinde balayan sosyal

iletiim, arkada ilikileri ve okuldaki yaamlarla devam eder.

Resim 2.7: ocuun ilk olarak aile ortamnda sosyallemesi

0-12 ya ocuklarnda arkada edinme, gruba katlma, ocuk kavga ve atmalar, i

birlii, rekabet ve kz erkek ocuk ilikileri gibi sosyalleme zellikleri yer almaktadr. Bu

sosyalleme zellikleri bireyin sosyal ynden gelimesine imkan tanmaktadr. Sosyal

ynden gelimi birey, her yata evresindeki dier bireylerle sorun yaratmadan atmasz

olarak yaamasn bilen kiidir. inde yaad toplumun lideri durumuna gelebilir.

nsanlarda eitli ilgi ve tutumlar da sosyal geliim sonucu oluur.

32

Resim 2.8: Sosyallemenin bir paras olan kz-erkek ocuk ilikileri

2.7. Ahlak Geliimi

Toplumun kendinden beklenen fonksiyonlar yerine getirebilmesi iin toplumu

oluturan bireylerin baz kurallar iselletirmesi gerekmektedir. Bu kurallardan bazlar;

bireyin bakalaryla nasl iletiim kuraca, bakalarn incitmekten nasl kanacan, dier

bir deyile evresine nasl etkin bir uyum salayaca ile ilgilidir. Etkin bir uyum ifadesi,

toplumca belirlenen baz kurallarn iselletirilmesiyle birlikte geerliliini yitirmi

kurallarn atlmas, gerekli olanlarn yeniden gelitirilmesine katky da kapsamaktadr.

Ahlak geliimi, toplumun tm deerlerine kaytsz artsz edilgin bir uyma deil, topluma

etkin bir uyumu salamak iin deerler sistemi oluturma srecidir.

Ahlak geliimi; bireyin toplumun deer yarglarn benimseyerek iinde bulunduu

evreye uyumunu ve kendi ilke ve deer yarglarn oluturmasn amalayan bir sretir.

Ahlak geliimini, ocuun belirli davranlarnn doru ya da yanl olarak

deerlendirilmesine ve kendi davranlarn bu dorultuda gerekletirmesine rehberlik eden

ilkeleri benimseme sreci olarak da tanmlamak mmkndr.

ocuun karlat insanlar ve durumlar karsnda nasl davranacan byk lde

ocua salanan sosyal renme yaantlar ve rnek olarak grd modeller etkiler. Ahlak

kurallar, toplum iinde karlkl yarar ve kara dayal olarak yaamay salayan ortak

ilkelerdir. Erdemler denilen ahlak kurallar ise evrenseldir. Doruluk, acma, sevgi,

yardmlama, emee sayg gibi erdemler bu trdendir. Ancak her toplumda ve ada ortak

saylabilecek iyi kt eylemler arasnda daha greceli saylan ve deikenlik gsteren treler

ve ahlak kurallar bulunabilir. Her aile, ocuklarn bu evrensel deerlere ve iinde

yaadklar toplumun kltrne zg trelere gre yetitirmek ister.

ocuk belirli bilin ve deerler ile domaz. Bu nedenle ahlak kurallarn

uygulayabilmesi iin ncelikle toplumun neyi yanl, neyi doru saydn renmesi

33

gerekir. ocuk bunu balangta anne-baba-ocuk ilikilerinden renir. Bydke dier

insanlarn duygularn anlama yetenei geliir. evresi ile etkileimi sonucu toplumla benzer

davranlar gelitirir. evresel etkenlerin yan sra kaltm yoluyla geen pek ok zelliin de

kiilii belirleyici ve bakalarndan ayrc nemi vardr. Ahlak geliiminin en st evresi

kiinin otonomi kazanmasdr. Yani bireyin toplum iinde bamsz olarak doru karar

verebilmesidir.

2.8. Cinsel Geliim

Cinsel geliim, kiinin kendi cinsi ile ilgili reme organlarnn byyp gelimesini ve

bunlardan doan sorunlarla ilgili davran deiikliklerini kapsar. Cinsel geliim kiiliin

dier ynlerini de etkiler. zellikle duygusal geliimin nemli bir ksm cinsel geliimin

etkisi altndadr. Cinsel kimliin olumas ve kiinin cinsel kimliine uygun davranmasnda

cinsel geliim nemli bir etkendir. Bireyin cinsel kimliine uygun rolleri ve zellikleri

benimsemesi onun kiiliinin nemli bir ynn oluturur.

nsan toplumsal bir varlktr. Bu nedenle birey, yaad toplumdan kendini

soyutlayamayacak ve yaamn her aamasndaki deiik rolleri ile uyumlu olacak davranlar

gelitirmelidir. nk bireyin ayn zaman ierisinde stlenmesi gereken anne, i kadn,

baba, e, komu, amir gibi farkl rolleri vardr. Bu rollerin sorumluluklarn birey ne kadar

baarl bir ekilde yerine getirirse ruh sal da o kadar iyi olur. Ancak bu ekilde birey

doduu, gelitii, yaad ve yaamak zorunda olduu topluma uyumlu bir birey hline

gelir.

Bireyin bu kltrel ve toplumsal deerleri kazanmas bir lde toplumun yaptrm

gcne bal olmakla birlikte daha ok yakn evresindeki yetikinlerin kendisine

rettikleri ile gelimektedir. ocuun deer yarglarn kazanmasn ve kendisinden

beklenen rol kalplarn benimsemesini bu derce etkileyen yakn evresi ncelikle aile, daha

sonra arkada ve okul evreleridir. Bu bakmdan bireyin toplumun kendi cinsiyetinden

bekledii rolleri ve zellikleri benimsemesi iin yakn evresindeki yetikinlerin iyi birer

rnek oluturduu, ocukla yeterince youn ve scak ilikilerin kurulduu salkl bir ortama

ihtiyac vardr.

34

UYGULAMA FAALYET

5-6 ya ocuklarnn psikomotor geliimiyle ilgili bir oyun hazrlaynz.

lem Basamaklar neriler

5-6 ya ocuklarnn psikomotor geliimini aratrnz.

Psikomotor geliimiyle ilgili bilgileri ktphaneden, nternetten aratrarak

bulabilirsiniz.

5-6 ya ocuklarnn psikomotor zelliklerini sralaynz.

Bu zellikleri kendinize gre bir plan erevesinde yazl olarak not

alabilirsiniz.

Psikomotor geliime ait zellikleri analiz edebilirsiniz.

5-6 ya ocuklarna uygun oyun hazrlaynz.

Oyun hazrlarken kaynak kitaplardan yararlanabilirsiniz.

Oyununuzu, ocuklarn ilgi ve ihtiyalarn gz nne alarak

hazrlayabilirsiniz.

Hazrlayacanz oyunda materyallerden yararlanabilirsiniz.

Hazrladnz oyunu uygulaynz.

Oyunun uygulamasn yapabilirsiniz. Oyununuzun ocuk Esirgeme

Kurumlarnda ya da bir okul ncesi

eitim kurumunda uygulamasn

yapabilirsiniz.

Oyunu uygularken ocuklarn ilgi ve ihtiyalarna dikkat ederek uygulama

yapabilirsiniz.

UYGULAMA FAALYET

35

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

1. Oyun dneminde fiziksel geliim . .. gre yavalamtr. 2. . , fiziksel byme ve merkezi sinir

sisteminin geliimine paralel olarak organizmann isteme bal hareketlilik

kazanmas olarak tanmlanr.

3. ., bireyi bakalarndan ayran, bireyin doutan getirdii ve

sonradan kazand zelliklerin btndr. 4. Kiilik, . ve iine alan daha kapsaml bir kavramdr. 5. Kiilii ve davranlar etkileyen en nemli faktrlerden biri de

. .

6. Byme ve gelimenin en hzl olduu .. dnemi kiiliin

temellerinin atld dnemdir.

7. Bireyin ilk sosyal etkileimi . . ya da ona bakan kiiler ile

olur ve daha sonra evresindeki dier insanlarla ilikileri devam eder.

8. . ; bireyin toplumun deer yarglarn

benimseyerek iinde bulunduu evreye uyumunu ve kendi ilke ve deer

yarglarn oluturmasn amalayan bir sretir.

9. ocuun temelinde; iletiim kurma, bakalarnn

dikkatini ekme, isteklerini, duygu ve dncelerini iletme gereksinimi

bulunur.

10. Fiziksel geliimin en hzl olduu dnem (doumdan sonra)

. dnemidir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

LME VE DEERLENDRME

2222

36

UYGULAMALI TEST

Aada yer alan ltleri gz nnde tutarak btn geliim alanlarn ayr ayr

kapsayan 0-6 ya ocuunun geliimsel zelliklerini ieren geliim tablosu hazrlaynz.

DEERLENDRME LE

Uygulamal test sonunda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi

kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Geliim alanlar ile ilgili aratrma yaptnz m?

2. Yalara gre geliim alanlarn gruplandrdnz m?

3. Yalara gre geliim zelliklerini aratrdnz m?

4. Yalara gre geliim zelliklerini gruplandrdnz m?

5. Geliim alanlarn ve geliim zelliklerini tablo hline dntrdnz m?

6. Geliim alanlarn ve geliim zelliklerini tabloda resimlerle desteklediniz mi?

7. Hazrladnz tabloyu uygun bir yere astnz m??

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

37

MODL DEERLENDRME Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Olgunlama, vcudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasdr.

2. ( ) Bymenin sabit ve ksmen yava seyrettii dnemler 3-4 ya, 9-10 ya araldr.

3. ( ) Geliim; insann beden yaps, duygusal ve zihinsel zellikleri asndan dzenli

bir biimde deimesi ve istenilen grevleri yapabilecek duruma gelmesidir.

4. ( ) Byme, bir organn grevini yapabilecek dzeye ulamas iin geirdii biyolojik deimelerdir.

5. ( ) renme, bireyin evresiyle belli bir dzeydeki etkileimleri sonucunda meydana gelen nispeten kalc izli davran deiikliidir.

6. ( ) Hazr bulunuluk, olgunlama ve renme sonucu kiinin belli davranlar

yapabilecek dzeye gelmesidir.

7. ( ) Byme ve gelime ayaktan baa ve dtan ie dorudur.

8. ( ) Geliim belli bir sra izler ve geliim aamalar karmaktan basite doru bir evrim gsterir.

9. ( ) Geliim fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal alanlarda bir btn olarak ilerler.

10. ( ) Sosyal bir ocuk, evresiyle daha ok etkileimde bulunacandan bilisel

geliimi, dil geliimi olumlu ynde etkilenir.

11. ( ) lk ocukluk (oyun) dnemi 2-0 ya aras ocuklar kapsar.

12. ( ) Okul ncesi yllarn iine alan ilk ocukluk dnemi, ocuun aktif olarak evresine yneldii, uyarclarla dolu d dnyay kefetmeye alt ve temel

becerilerin kazanld bir dnemdir. 13. ( ) Okul ncesi yllarda grlen bymedeki yavalama 7-8 yalarna kadar devam

eder.

14. ( ) Geliimi etkileyen biyolojik faktrler; kaltm ve i salg bezleri olmak zere iki gruba ayrlr.

15. ( ) St dileri 4 yanda 20 adet olur.

MODL DEERLENDRME

38

16. ( ) St ve kalc dilerin zamannda ve salam kmasnda annenin salkl ve yeterli beslenmesi, doum sonras bebein ve annenin yeterli ve dengeli

beslenmesinin nemli bir rol vardr.

17. ( ) Fiziksel geliim, doumdan balayarak evremizdeki dnyayla etkileimimizi salayan ve dnyamz anlamamza yarayan bilginin edinilip

kullanlmasna, saklanmasna, yorumlanarak yeniden dzenlenmesine,

deerlendirmesine yardm eden, btn zihinsel sreleri iine alan geliim

alandr.

18. ( ) Dil geliimi doumdan itibaren balar ve yaam boyu devam eder.

19. ( ) Benlik, insann kendi kendini gr ve kavray tarzdr; bu bakmdan kiiliin znel yann oluturur.

20. ( ) 0-12 ya ocuklarnda arkada edinme, gruba katlma, ocuk kavga ve atmalar, i birlii, rekabet ve kz-erkek ocuk ilikileri gibi sosyalleme zellikleri yer

almaktadr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

39

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI

1 D

2 Y

3 D

4 D

5 Y

6 D

7 D

8 D

9 Y

10 D

11 Y

12 D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 bebeklik

dnemine

2 psikomotor

geliim

3 kiilik

4 karakter

mizac da

5 benliktir

6 0-6 ya

7 anne-baba

8 ahlak geliimi

9 dil geliiminin

10 bebeklik

CEVAP ANAHTARLARI

40

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 Y

2 D

3 D

4 Y

5 D

6 D

7 Y

8 Y

9 D

10 D

11 Y

12 D

13 Y

14 D

15 D

16 D

17 Y

18 D

19 D

20 D

41

KAYNAKA

ARAL Neriman, Glen BARAN, enay BULUT, Serap MEN, ocuk

Geliimi 1, YA-PA, stanbul, 2001.

CCELOLU Doan, nsan ve Davran, 10. Basm, Remzi Kitabevi,

stanbul, 2001.

GETAN Engin, Psikanaliz ve Sonras, Remzi Kitabevi, stanbul, 1984.

Kz Teknik retim Genel Mdrl, METGE Projesi, Ahlak Geliimi,

Ankara, 2001.

Kz Teknik retim Genel Mdrl, METGE Projesi, Kiilik Geliimi,

Ankara, 2002.

Kz Teknik retim Genel Mdrl, ocuk Bakm Eleman Eitimi

Geliim, Ankara, 2006.

LGEN Glten, Emel FDAN, ocuk Geliimi, Milli Eitim Basmevi,

stanbul, 2002.

SENEMOLU Nuray, Geliim renme ve retim, Remzi Kitabevi,

stanbul, 1998.

SENEMOLU Nuray, Geliim renme ve retim, Remzi Kitabevi,

stanbul, 2001.

YAVUZER Haluk, ocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, Ankara, 1995.

YELYAPRAK Binnur, Geliim ve renme Psikolojisi, Pegem A

Yaynclk, Ankara, 2002.

KAYNAKA

42

NERLEN KAYNAKLAR ARAL Neriman, Glen BARAN, enay BULUT, Serap MEN, ocuk

Geliimi 1, YA-PA, stanbul, 2001.

SENEMOLU Nuray, Geliim renme ve retim, Remzi Kitabevi,

stanbul, 1998.

YAVUZER Haluk, ocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, Ankara, 1995.

NERLEN KAYNAKLAR

43