[±] kitap

Sinema Ki tapları Editörü Erll!kin Akpınar

• ' Kıtefi 2007 13$ Sinema Kitaptığı / Oytmnıl;ıri 01

(;ıhide Sonkv 1 Aga Özgüç

<D Agah özgllç «> Ya}·ın llaktarı

Pt1P &sım Yayın t'atbaarı lık Sar . l ıc. 4 Ş 'ye aitrir

ı. Bas!G ~1 Kitaı:. Istanbul 2001 (1 000 ad t l )

Yayın vönetmerıi

Eyophan &ku.

Yayına ~laıırtayan

Sl!nem Kal!!

Grafık Uygulaoıa

~1eryem Yardımll

Düıt>!ti

Ülkü Tükenmeı

Kapak Fotoğrafları

Agah özgüç Arşh·i

Baskı ve Cilt Doru k Matbaacılık san.tic . ltd .şti. Galata deresi cad. No:S-1 O Mecidiyeköy-iST Te1:(0212} 283 72 06 Faks.:(0212) 284 34 46

ISBN 975-978-60&3-49-1

P~1P Oasım Yayın t1atbaac.ılık San. Tic.. AŞ Esen~epe t1ahallesi Kardeşler Sokak No 4'1

Csen·epe ) 4 ) 91. Istanbul

l if. 0212 2B398 Y8 Faks •J212 283 00 5~

kitap@pmpyayincilik colll

agah özgüç o

~ kitap

AGAH (NEDIM) ÖZGOÇ

1932 yılında Istanbul'da doğou. Yeşilkoy Pdnsiyo-ılu iı'(o,.c;ulu rda ve Hayca·paşa Lio;esi"ndP yatılı o<ud..ı

1950 li yıllarda A~la ilhan' n ptkıs yle taşrada ve Isı antıurda yayıırla"lar ı/artık, Yelken. Pelek. Ş4irlPr

Yaprağı, rünc Sarıarı, Satkım g bi t:irçck edetıyat dercfsine ;. ırte~. ceıerne.er yazaı. 1951 yılırda

gazetecili~e oaşladı. Arhsf, Ses. Sinem;; \'e Perde g bi döne-r n s r~magazin agırlıı<lı cc~g .te·inde çalıştı

Çalışmaları nı belli aralıkla1a ı<adrosuz olarak Hafta Sonu. Exspress, Akşam, Yenı GaıefP, 11ıllıyet (Pazar

Eki) gibi gaze7elerde, Erkekçe. Kcdırıca, Braro. Ptayooy, Playmen çı b ı aylık dergitprde sürcürGü Tl'ae i

fil1n, Vıoeo Hdber, Beyazperda, Gelişim SirıPma, Antr·akf. Hega Novie. Popüler Sine'T'Ia, Nilliyet Sanat.

Cumhurıye/ Oergı, Albüm, Sirıemd, Ol<üz gıbı dergilerin yanı s•ra ısmını ve kesin sayıs ını unutt\Jğu :>irçok

der1Jıde yazdı. On 'kı sayı çıkan Smema 65 dergısını yöneH" [\li bes yı lltl( profesyonel meslek yasarnında

hemen hemen yazmadıgı, çalışmadığı yayın kdlmadı. !"alen f'f .liye' Sana· derq sınde duLeni yazıla ·

yaz'11aya devam etmektedır. Bu arada yurt ıçınde ve yurt dı}'nda S rıe:-:ıa Afisli!ıı S"J"9151 d._ızt:oııerıektedi~

Yayımlanan eserlerı: Tiirk Filmleri Sozlüğü (1. (jlt) 1911.-7002, Türic Sınem..a'51 ~JJS.:: • ..;csyas Arudaşım

Yılmaz uiinet. Peç<>t<> Kağıdındaki Amlar-(<Jhıde, 100 fllmde Bc.ştang10ncan ~ 1:.. ~:.c S·ne:r.ası.

Sineması. Türk Sinemasmda unayeller ve fnhharlar Oosyası. TiJ'Y

Yapımcıfart Siizluğu. Türkan Şoray, AfişlerfeTürk Sıne-rt<>s., -urr.e~ 'fe,.,..S'ı:~~

Sıneması, Bir Smema Yaurırım @nlüğünden Aykın No 'ta· ve Tü

OOOLLERI:

1992 Alt ın Artemıs Ödülü-9 Eylül Üruve~ 1~ G..z~ Sa:.;:

1992 93 Sınem.ı Odlılü Ankard Sdnat Y·w i..-_

1999 Aı.ız Nesın Emek Odulv ı t AnKa~ .ı ..Jiusla~:-as

1000 Emek Ödülü - SIYAO (Smena Ycınrl.l ~~

2001. Sinema Ödülü - IFSM

2007 Sınena E r.ıık Odi.ili! • Anadoru ~~

Y< ..Ma Türk

iÇiNDEKiLER

Olwnsu6 Cahide - ÇE>t in A. Özkırun ..................................... .. .. ...................... ..................... 7 PcçcLe Kağıd.uKia Anılar- SE>lım Ticıi ............. .......................... ............................................ 9 Giıiş ........ .. ............................................................. .... ..................................................... . 13

Annemrlen Ok Tokadı Atıf Kaptaıı Yuıunden Yerlim ........................... ....... .......... ........... 19 Sctlat Simavi'nin Yanmd~ki Kısa Pant.olonlu Çocuk Galiba HaldLın Sımavi'ydi ....... ........ 22 l\lhıh~in Err.ıığnıl Kansı Öltltiktcn Sonra Dana Bvlenme Teklif Etti.. ............ .... .............. 23 Eller Eller; .Ah O F.ller ...................................... .............................................................. .... 25 ALatürk Tiya troya Geç Gelince ....... ............................................ .. .. .............. .. ................. 27

"Nfuhsın P.rtuğnıl EtegineDüşkiındür .................................................................... .............. 28 Ilk Defa Rcjisörlü.k Yapıyonuıı ... ................................. ........ .............. ................. .............. :30 nk Tlll"k Filmi G;:ılası VE> Karmaşık Bir Yöucr.menlik Denemesi ........................................ :34 Bost ancı ilc Suacliyc Arasında Dun..vanm Bn Güzel Kadını ................ .. .... ........................ 37 Beni Yıkan lhsan Doruk'r.ı ır! ...................... ..... ....................................................... ......... 39 Zekı f\fiirE>n'lc Mahkemeye 2'J"asıl Duşruk'? .. ............. ...................... .................... ................ 45 Olmeden Olduruyorlar BPni ............................. .................................... ............................. .48

Fi lmimi Telcvizyona Kim Sattı"? ................... ............................ ........................................... 50 :Kımn Doğmadan Önce Cep Kanyağı lçl.im ... .... ............ ................. .............. ..... .... ........ .... 51 TJ;;ıy::ıtımcl;:ı rki Kez Aşık Oldwn ............................ ............ ..... ........ .................... ............... 54 Bcıı.i lçki.vc Alışlll"an Talat Artemel'rlir. ........ ........... .......... ... ............................. ................ 56 Ro'\ane'm Cahide'si .:-.Jercdc'? .......................................... ........ .......................................... 57

Ayaklarınu Tavuskuştına Rem:etr.im ... ....... .. .. ..... ......... ................................................ .. .... 59

Cahit Trg;:ıt Büyük Doğdu Büyük Oldu ................. .... ............................ ......................... 60

Ödülünü Bile Bir l\•lcyltanede Aldı .. .................................... ........................................ ....... 62 Turkan Şoray, CalıidE>'nin filmini Hiç h:lcmem.i.ş?. .. ....................................................... 65

Çelişkiler Ki.nıdc ve eredc'? .. ................. .. ..... ............. ............. ....... .. ... ........ ... .................. 67 \ fe Son Söz ........ .... .... ..... ........ .... .... .... ......... .... .. ...................... ......... ... ................................ 69 Filınografya .. ............. .... ....................... .................. .................................... .......................... 75

ÖLÜMSÜZ CAHiDE

18 Mart 1981 günü evrene g& . .dcrlıLi kapayan Cahide Sorı.ku, gl.1r,lii oyuncu kişiliği, değerli

sanat.çı özelliği ve olağant\stu güzelliği ilc Turk tiyatro ve sinemasmda oldu..~ k;;ıdar, bir dönem l ürrı kamuoyunun gönüUcrlıtc de taht kurmuş opera kavramının dışında gerçek bir 'pri ınadonna 'ydt.

A.nıa Calı.ide Sonku'nwı beniın çocı tkluk ve ilk gençlik yıllanm<ia bir başka yeri vardı. O, hcnim için, Alunet MuJtip Dranas·u ı dediğince, 'ergen yaslığınıut GıtcşteJ ı rüyaları'nı bczcycıı

bir kadınlık ve güzellik simgesiydi. Şekcrci Hacı Bekir'in oğl ıı Ali :vlulLit.ti.ı ı onu sürekli .i.ıleyebilrnek 3macı:vtı:ı tıyat.roda her gece bir loca ayırlırken, ben de- düşlerimiıı k<ıdmlık

simgesinin gazetelerde, dergilerde çıkall resiınierini toplarduıt. 8skidcıt köy kahvcleıirılı ı

'dünya güzeli' olduğu söylenen bır kadının resmi ası rdı. Ta~brısmast. Bana göre, ta~basması

resıın lerde yer alan dünya güzel iı1derı de güzeleli Cahide Son ku. YılJar yılı ağabeyiı oiu Jacivcrt.crindcn bozma, uwn pantalonlu tiyatro Ibise l riıni giyerek gittiğim Dram Tıya trosumın paradisinden onu izlerken, düşlcriınü'l kadınlık ve güzellik simgesini kucaklardım gôz.lcrimle. Vanya Dayı'da , Yayla K.a.rta!ncla, rtök Kors;m'da, Iki Başh Kartal'cla, Rııy 131as't.a ve OtJıcllo'da yalnı7.cn o vardı.

Uıun s'1llar ~onra, bir sinema dergisini .vbnetirken Cahide Soı ıku ç.ıl«,~eldi. Yit.ik, sıngın vP. vaşlı bir kaduı oturuyordu kar~aında. Yadıq~adıın. Sonra birden anımsadım, ı.aıudun.

·\nılarurun göz.leriyle bal.:mca 'Baıaklı Damın f{lz1 Aysel'i hemen bulup çı.karclım. Hele başını edalı hir özbeğeniylc geriye ~tınca, Şehvet Kurbaru'ıun baştan çıka rıcı giizeli oluvcrrnişt.i lıcniıu için. Dergideki arkadaşlarını bcHden çok gen('tiler. Tanımıyorlardı C<ıllide Sonku'yı ı.

Onlar yaln ızca karşımda oturan yit ik, sıngın, yaşlı kadıru görüyorlard ı. Barbı:ıra Stanwyc.:.k'in StcUa DaJJas'ın, anımsatan 7.avallılığutda, Cahide Sonku':y'U gör bilmeleri olanaksızd ı. Onun ŞP.hir Tiyatrolarındaki birbirinden giizel oyunlaruu ve 'lürk sinemasının kilometre Laşlaruu

oluşt.wan filrn.lerini bilmiyorlardıki ... Sinema tarihiC'ri Grcta Garbo için ·unsterblirher Garbo' deyimini kullanırlar. Gsb.ilC'ı·, l)llrıtı

'Layemul Garuo için 'Unsterblıcher Garbo" deyirni.ni kullanırlar. l'ıskitcr, bunu 'Layeırut. Gaı·bo'

olarak Arapça l~t.ıımışlardu·. Tw-kçcsi 'Ölümsii7. Garbo'dw·. Berı bu ucyiı ni Calude Sonku iç: iıı

ku llanacağım: 'Ö1iliu.stiz Cahide·. Ölümsüz Cahıde , son yıllarUtda eelindiği bir meyhanc arkada~n evinde ölmüş. Tek

başına. Yalnız. Dtinyaya, analarımı7.m en saygın özveriletiJun yardımıyla gcliri.ı. Oysa t.ck lıa;iınl.IZa aynlu1z yeryüzünden. Ölüm, bircjrciliğiJı f'n belirgin simgesi galiba. Bir rl iişiinii ı·,

''Arkanı7.dan yaz tutulmamasını istiyorsanız hiçbir şey bırakınaymız.," diyor. Bir cınckli a~:hğının bile çok göruldüğü Cahide Sonku son soluğwm verdiğinde, üstünde eski bir entari

ile eski bil' lurka varrruş. Bu görünümü ıle o, ardından yas tut.ulmasım istemiyor gibiymiş.

Ölümsüz Cahide'nin isteğine uyarak ardıııdan yas Lut..m.asak bile, onu hep anacağı7.. Vanya

Dayllar, lki Başh Kanallar, Ruy Blas'lar, Oıhello'lar oynand ıkça, 'Bataklı Damm Kızı Aysel',

Şehvet Kıırbanı, Akasya Palas, l1ayla Karlalı, Senede Bil' Gwı, Vat.aıı ve Nanllk Kemal en a:aııdaı1 sirtema lariltlerirldc vur oldukça Cah.ide Sonku'nun ölümsü7.lüğü siiriip gideeektir.

Çetin A. Ö7.KTRTM

PEÇETE KAGIDINDA AN ILAR

.>\g~h öıgıiç'ün bu~ruk bir sadak..:ıtle ve t.uL~ulu bir k:ılemlc .vazdığı <1nıları okudwn 'T'ürk sinemasııu an be an saplamaya çalışan araştırmacı, htı kez odağını C' ahiele Sonhu'ya ÇE'>\irh·or: Cahide, Peç~ı c Kağıtlarındaki Arular. Söz konusu Cahide k'llllıçelik. ~·ıldııJık, iht~c;am doneminı

çokLan kaprurnş, nıcyhane koselerinde gün dolduran }'!.kık, yalmz, ıııuars~ ama kmınaşık

kişiliğinden hiçbir ş~y :vilirmeııtiş, kıu·maşık Kişiliğtnin gizlcrlıti kııçük buı:juva<:a dPgPr yargıl<mna hiç mi ttiç açmak ısıemcycn, yine eşsiz bir kaaındır. Bulaıuk biıt.akım sözler "e gecenin ileri bir saı:ıtindc Agah Ozgüç'c scslcrtiş: "Beni <'Ve Sötw· .. "

nu PV elbette Ayc:ıspaşa'daki kapı ları hıızlu cmnlı, iç içP salon..lu apmT'm::tn dairesi ya d<ı Suadiye Bostancı .\·olu uıerinclc>ki sanMşık giillcriylc, leylaklarla donaıumş yörf'kcnL evi değildir Cnhide So nk u şlındi nal ı kpazarı'nda köhne, alaturka bo hem bır evde hayli ilginç bir ail~nin yaıwuı sığınmış ~·aşamakt<ıchr. (Evli, aileyi biliyonırn. HastlaPtı sonucu aylarca i2lemiştim. Belki bir gun bPn oc ~·cuıtw cesarı>ti bulatağun ·o· Cahictc\'i.) Ya da şöyl<' bir rneka~dır, A._~ii.h Ö7.giiç'iln saptayımıyla: '·t;tcktriksi?., karanlık ardiyeye benzeyen, rutubet kokan bu izbc yerde ınum ış®nda ~'aşısorclıı. Rir yanda k:.rık dökiik t.aht.a bir ka.l'yola, bır ~·anda içi krli çamaşır dolu bir leğen ... " Her ~lkş3m nıPyhanclcrc sığınan Cahicic Son.ku'nun başmda hala t.üllü, eski şapkalar, bere! er. ..

Cahide Sonku gündemde. Öklıiğii günü aıwnsıyomm. Ölümu, k.hlsemn ilgisini çclunemişti.

\1ılliy~f. Sruıal Dergisi'ne t~lefon etmiş, bir ~'(17.1 yazmak istediğimı söylcrniştiın · 2 F.yliil 'nıhu'nu bi.ıtt.in şiddetiyle yaşıyordum. A..vnı gı \ıılerdc \ 'asfi Rı7.a Zobu'yla .Bcdi<ı Jı.luvahhi t. devlet s<ınat~ısı

onuronu paylaşıvorlar, zamanın 'devlet ba~kanı' Kenan E\Ten r.-ırafından kabul ediliyorlardı.

lkisi de ne kadar hakımlı ihtiya.rlardı. .. Bu anılar kitabında Yasfı Rıza için büyük bir sanarktır eliyor Cahklc Sonku Oysa kendi ~~aşa.mı çok dalıa ~:uce Zenginlerın şunarluğı, sanatının hayli <.:l.llZ kaldığı söylenrn bu oJağ3nüst.ü giizcl kadın, yaJnız scrvcllni degil, kendisine o serveri

ka7.andıllln güzell@ni de -bilerek bilmeyerek, bilinçte yan bilinçle- şıı alımsaum dünyasına iade edebiliyor; kustahlı.ğt . horlayıcı tuwmu V(' akımmuş gö~·aşlaıı~·ıa şu mekanlar, panılar pullar, hesaplar kir.aplar, yi.ik.seUsler ceıni,veLinc. şu kok1ışmuş leş oıt:ıma c>n düşkun h~linrl€> bile meydan okuyordu. Sokak çocukla ·mı, sokak kızlarııu; sokak çocuk.larındaki, sokak kı.zlaı·ınd<ıki asaleti anlamak hiç şüphesiz öyle hcr~eslı\ harcı rl~ğil.

Ama bazı sefil ktiçiik bu1:juvalar, sözgeliini bPnim gibilcr, ahmsatımlara, ruhun aşağılandıkça aşağılanaı<ll< kımliğin sahte yuksPlişleıinc. partının puhm iğrenç olanaklanna meydan okuyaınamışkPn. hiçbir wınaıı okuyamaya<:akken kendi müth.i? hı<;>lıklerinclc Cahide

9

Sonkıı gib buylik serüvenlerden, buyük fırtınalardan kirnileyin yüz lnıan<:ı dersler

çıkarabifu·ler. Kirnileyin olası bıı. "Büyük adaı ııların kıymetini bilmedim. Ama pişman değilim.

başka tüduswtü de yap:ırnazdun.'' O büyük adamlar ...

··c:vrano d<ı Bergera<: adlı ünlü oyunu oynuyorduk ... Ah Roxane ah ... Şimdi nerede o?

Roxane'm Cahide'si bır meyhancd • ... Boş ver ... Sen iç Cahide, iç"

Calliclc Sonku'yu duyumsamak, oyle saı uyorum ki , yaradılı.şla yaşanılan alımsatımlar

dünyası arasmdaki ucsuz bu<.:aksız çelişkilere kalpten kalbe geçen bir isyan bild irisiyle doğru orantılı. Isyan, dcrm çatma yerli sosyalizmlerle kavranaıııayacağı gibi sokak çocukJanna,

sokak k.ıılanna bir kez olsun aşkı gerektiriyor. Ustclik sokakların insanJan çok kibirllykcn: "Ha;vır ... l{jbirli falan degilim. Onu soyleycnler halt etmiş. Kibirli olmadım da hiç ... Ben yıllar

önce lağuu çukurları üstünde a.krabalannu aradun.'' Cahide, Peçetc Kagıtlarmdaki Anı.lar. Callide Sonku'nun asıl kişiliğini , öz kimliğini

kavramak konusunda saygın bir çaJışma. Belki daha birçok söz söylenebilir, kil ap 1\in, Cahide

SonJ...·u için. Aına ... . ·'Hadi düş önume. gidiyoruz ... " Sokak çocuklan nın , sokak kızlarının ardından gitmek

bizim gibileri dalına korkutacak. Alkol, bedeni para karşılıSı.nda şelwete salınak, güzelliğin

echndir<.l.@ serveti sokaklara savmınak, bedenin güzelliğini, yüZLUt guzelliğini paramparça etmek, daima )Ok olmak. kendmi yok eLmek isteği \ift.e alılaklılara yabancı. Sonunda bır noktada siz nasıl olsa "kLuıulmsunuz". Yalnız Cahidc Sonl--11 değil, adsı:ı:, sansız o kadar çok Cahide de bir gı.zli. gtiç olarak kalır. Bazaıt olur. bnzan onlaıcı goııuJ verebilirsinız ... Bazan aşk ...

Seliın lLBRI

10

''13u,rul<leri Sc1.yal1m ...

G<1liba l>iiyiik OJ1mcıı bcmuişiııı. .

Ama bPnZC'riıni anıdıw. bulaınadıın .. "

CAHIDL SO_ KU

GiRiŞ

Sinema.\·" ilk kez annf>ınle gitmişlim .. HaLır1adığıma gorf>, aıuıem n eliındı:>n tutup (C'kişlire­çekiştire götıirdt.i,ğu sinema, Sov:vct Konsolosluğu'ntu\ kılrşıs11ta oıışcn ve o rlöncmin iınlu ?ı.farkiz

Past:ıhanesi'ıtin su·a:Mdaki Suntı-al'dı. lsr.iklal <:adclf>siniu 'T'iin<'l'c U7.anan bolümümleki Rantml

Sınemc:ısı daha som-n ;\cdp 8rscs Film. tüdyosıı'na donl:ştü .. Şimoi ise o eski Liev yapı bir P<'IS.'lJ. ..

O yıllarda 'i ya da S yaş.annrla bir ç-orııktwn. Ama, o ilk görduğıim fılındf>ki kocaman. lastik ağıılı Arnerikah koJnedyt?n Joe E. Brown·ım 5i)ah-beya7. hay<ı li göucrirı'il1 ôıh.tnrlPd:.r ...

Çocukluk günlerimm beya7. perdedeki bu hayali, ~ a cia sirtemayla ilk raruşmmn o kocaman ağı7. lı Joe E. Rrown yE-rıne ıtedf>n Cahidf> Sonkll olmaııı ıştı?

· p var ki bıı s<'çimi bPn yapmarnıştıın. Çiinku tC'rcilı hakkı benim dı:>ğildi O günler; n doğal akı:;;ı i(inde aııneımndi .. Vr kim hilir yıllar önce .} eş il ıı-aın' nylar içinrlP Cahide Soıtk.ı'nun var~ıdan habersi7. Trpcoaş 'ndcıki Şf>hır Tb atı-osu'muı önünden kaç kcı. gPçmiştiıl"?

ı n lO'lı ~111arda Cahid(' Sonlm'nwt oynadığı Şı:>hvct Kurbaıu'ııı İS(' aıtcak yıllar sonra izieyecek W' Hikı11et ~·cridun Es'in 'Tıirk li~ cıtrosıuıun ,.<' Türk balesinin en guul k,Zl. di,\·e

.}<t7.dıgı 'wıutulmaz sarı~m'la ilk kez ucuı hir meyhanr.dc yuı yiızc geler<'kliın. ·'Cahidc'yi Daktorun Hcır:-ısı'nda seyrcttiğim gün, cfsunlarumş g. hı çıkımstım tiyatro<ian. On

ypdi yaşmd:wdım ve kPndisinf' erişme obnaAı bulıınrnayan bir Olempus tmmçasuu gorınüş olmanın ~ıırcğimi ::ıllak bullak eden karmak::ınşık (.h.*gıılamla donmüşttlm oh.-ula .

Oywı guıı>l miydi, hilmiyonım. Aıncı C:ahidc c-ok güzclcti.'. Olmnünün ard nctan Çetin Alt.an böyle yazmıştı.

Tlal<lwı TanPr'iı ı, Çetın Ö~kırım'ın. Haldun Dornıfn'in. Çetin Altan'ın, Sellin Oı:>ıi ' ı ı..in \·e dC' bırçok uıılü kalemin <;O(.:ukhıkları boyunca !)ir 'cfsanf'' olan Sonktı'yu nmıınakt<'ı çok geç

Kalmışıım. Bu nC'denle herı..i 'allak bullak f'drn· Cahıci<' Sonku'nwt ·cıg;ın,ısıtw1 kiillcrin .. alt ın

tabaklar a silkt@' söylrııcn günlerde ye ı işeıııedigim guıPI!igi ya da gizemli yaşaııu dPğil. beni

allak bullak eden. en ucıız mc~ hane'lere <adar uzanan 'oir irısaruıı çöküş seni\ em' oldu. "Asri ffiP7.arlıkt3n üç kişilık mezar s;ır.ın akhm. Tapusu hf'ndc . n•ıim1e ahianı :-:atı~·or. Biri

ele kıZım 8ndcr i(.'in .. Ama brn oltlı-ı:;eın aruıı>min yanında yatacaeıın .. .'' lşt.e Cahicte Sorıktı böyle chyordu, ölmrdcu önr<' son konuşrna.larıınızuı birinde. Ve şiıncü

Sonku yok. Beyoğhı·rıdak Dostlar Birahaı1esi'ndc, Ü(.' !\:al !\teyhmıesi'ndP müda"v1ıni olduğıı

masrısı ve soclalı votka bardaklan boş k:ıldJ. Şimdi 1:3cyoğh ı'nwı arka sokaklan.ı ıtlaki salaş

mcyhanelf'rdc sadeec koc-;ı bir yaşarnın denn çizgilenylc dolu. donuk bir foroğnıfı kaldı

Cahide Soııku'nıın ...

13

Cahidc ile uç aya yakın bir süre içinde hep meyhanelPrclc konuştuk. Dertleştik ... Başmda daima bır Lürban ya da bir he>rc ... Onu hep böyle göıürdum. Bana anılannı anlallJ.Kça: " h, st"n yok ınusın1 sen ... Bana içirip, beni sarhoş edip ağzımdan laf alıyorsw1'' derdi.

Sonra daaAzından hiç düşmeyen o cumle: ··vız geli ı· bana, ben ekşimiş fasuLve yemiş kadınım .. .'' Cahidc Sonku, gerçekte geçmişe donrnek isLcmiyordu. Süreklı hir kaçışın içindeydi. Her nP

kadar zaman zaman boşalmak iht.iyacuu duyuyorsa da anıl<mn onu rahaL<>ız ettiğinin

farkındaydım. Işle böyle hir kaçışm içinde Vf> de yalnız olduğu için hep içiyordu.

Cahide Sonı..,ı belli bir süre eski günlcıi.ıı..i anlc:ıtır, sonra da birden g07.1 eıi nzak, bilinnıc~;cn

bir noktada hareketSiZ kahrken susar:

"Yoruldum artık. yanı ı akşam devanı edcru ... " derdi. Vf' saaL gccen..ilı on birlerine doğru kalkıp koluma girerken. ağır aksak yollara düşerdik.

Cahide Sonku, o gi.ı.nlerde Galatasaray'liald Balıkpazan ~·akııuarında bir ailenin evinde kalıyordu. F.mekli maaşuın1 bir losmım. bakılması icın üç aydım uç aya. yanında pansiyon

olôrak kaldığı aileye veriyordu. Bu arBda birkaç cv deği.ştinni~ti Cahide Sonku ... Sirkeci'df'ki bir otomobil galerisillin nıudilrliiğünü yapan ve eski hir polis eıneklisi olan Mt=>hmcL Birol'w1 ~;ıllar önce ayrıldığı cşinlıı Tarlabaşı'ndaJ..i evinde kalnuştı U7.1ın hir süre.

ı s

Cahidf' Sonlm çm ııklan çok se,·erdi. Rirlı kl {' ouırduğLuntlb ıuE:'yhaı .Pnın kapanışımıall sonra

her gee(: kvlıuıma, oı.u kaldığı eve göt.uı..:irkm cs!\1 pol s ~1. Bırot'ıın ~·oculJaı ı a hır 1-;ıo ~"ıma alınad;m ra.la."lt. edemndi. Eli boş git!'ll'Yi sennıyordu. (i ·ııe uır gece yaŞlılığın ~ctird@

' itkinlikle kolwnda, a~ ağ nı sıııi.y{' siin ıy(' yuruycn Ca hilE" Sonk' ı, Tur:.ı )3.Şı'n.a yakın hir sokakt<ı birden duraksaımştı Kosclı<ı:;; nd~ kı hır hakkal du..®ıu.ıu gcıst f'rrr •k şöyle dcd.iğini

anımsıyon un:

"'lalaı, ArtE>tnel ıle> e,·len<..l@nı wman bıı t'>Ve gelin giuniştlm. Bak ge-lin geldiğim C'' ~imdi

bakkal dük..'!illıu olnuş ... " ..

16

Söz\.U'i.ı ett:ği, bir donemin unlü aı\löni Talat ArtPınPl, ilk kocı:ısıydı Sonkı.ı'nwı . Ve ou sahne arkadaşıyla 19:16 yıllarında evıeııntlşti. Onla n evlendiren ele dönemin ~ i nlü hPsl ecisi Muhlis Sabalı.ıttiıüli. \•e Caltide o yı.Uarcla 17 yaşında hır ta7.eydi.

Souku. Shakc>sp<'a rr'in 'Tiamlet'ınde Ofelya·j1 oynarkcn r.aıuştığı Aı'l<'ıncl'lc büyük bir aşk macerası yaşamış, ru1cak bu birliktelik üç n J sürıniişt.ii.

'·Cah.id<' e li açık ve cömertt i. .. BlınE> geçen parayı kiıu.iı t ihtiyacı varsa hemen dağrurdı.''

Yapımc yönetmen \ tuzaffcr Arslan, yillar önce Şehir Tıyat.rosu'nda omıı7. omu7.a birlikte .

çalıştığı saııat.cı için böyle diyordu. GNçeklf'n de .v ıllar soııraki Cah.ide Sonku değışml'lllİ~ti.

DeviPt. Tiyatrosu'ndan iıç ayda bir aldı.~ı emr>kli maaşııu ccbinc koydukt.an SOI)I'a ınc~'h<ıılclerc

koşc.ır, Ç'P\.Tcsindeki lcrc ıçln ısmarlar, onJarlc,l koy11 sol ıbet l<'rc dal~rdı. .. t\e var ki bu eli açıklığı,

tumPrt ljği çevrcsi.nue bir dolu 'belcşçi' ve 'sömürucil· Liplerin doğııı~sına ııcden o lı nuşt u. Onu

bir kadeh içki yrı da bir yüz ünı gibi hep küçük hesaplar nğııına clırygusal yakınl<.~şırı;;ı

gosteıil<'ı'iyle sömwmüşler, bu yüzdcıı de Cah.idc, ç-ogu Keı beş parasız ortolarcia kalınıştı. Oysa, bir yüz liraya muhtaç olacak kadar duşıne~rı hakketmiş bir kadın mıydı Caltki • Snnln ı?

T3ıı nP biç-i ı n bir yazgıydı'!

Ve bu kaçınılın~ı yazgı.vı, boynwıda hir muskn gibi t<1Ş*'ar.ak mıyrlı?

Ucııı ıneyhanc koşelerinde 6?. yaşmda bir kadınm uyu.klaması bir kusur, .va d(! yıllarıııı

Tiirk liyrır.rosı uıa. Türk sinemasına vermiş bir koca Cal ide Sonku i('in kuçliltiicii l>ir clnvrnnış auyclı?

KuşkUS\17. ki l ı.ı ~rır.

Sanat çıların da insan olan.ık birtakım doğal ıaanan olarakl ı. Ama Cahide Sonku'yc.ı

~iiz<'~'Scl bir gözlem. içinde ·a ıkolik bir kadın' goıı ıyl(> bakLılrır. Üwllikle de son günl<'riHdc hf>p lıorlandı. 'lt;ki iç-iyor' diye hep suç\andı ... Haklım T aner'in dcyiı nıylc bir ·çplişkiler ktımkuımısı '

m ı~'dı C<ı hidc Scınkıı? Yoksa wutt.uğumut, elinden t.utmadığımız sanaLçılanı cın<'ak

olümlt> ı'!ıtdcn sonra sahip çıkınaya çalışan bir Loplumım 'çclişkılPri' b.iıler miydik? ı~.-i ama neden hu mcyhaneler'?

Cahide Sonkıı 19-tO'h ~·ıllarda kapak yıklızıdır. ÖHimwlun ardmdan yıllar sonra bir ·v ... r:ı borcu' obrak yönetmen l'lkü F.rı:ıkalın 'ın gcrçekleşt.irtliğj 'Cahide Sortim f~elgescli.' ,

7.tnuslan,u<ı~ı Lzm.ir Film Fcstıvali'ndc gösLcrilirken. esk sanaLç-ı dostlarmdan biri gcçrnrşwl•i

aıusıt ı t şöyle dile gcliriyordu. Daha doğrusu Cahidt> Sonku'mm ağzıyla bir 'duşnş gerçeğini'

vmguü.rmaya çalışJyordu:

"Sordw rı Cahidc'_\re. )!eden huralardac;m'? Dcrelin ne? lliç wmtmam acı acı gillerf>k şu

yanılı vermişti. Tnsanlar bf> nim ueden içliğimi ve ıtcden bunılara di.ı~tuğümu merak ediyorl[l.r'? Yeşilçam'ın vdasllilığından bıkt,ım. Burada kuç-ük insanlar an.ısında mutlu olabilisorwn rınc::ı.b..

Bu h::ıy:ua kendim is{.echm, kendim sc~·tim. ~ğer bır suçlu aranıyorsa. o benim. Yalı. VCJh diye

kimse a..~t. yakmasın, kimse alınnıasm, kiırısc Calıide'~ı ken{line elen crmesin .. :· Be:ımglu'ımn arka sokaklarmdaki ıneyhaııclerde so) ı~şırkcn, tüm anknnklaruu pP.çeı e

k:ıgıt.lanna notlaııuştııu. Katciı Id Sinema Yazarlan OcrnPği'niıt ödillunu bile mcylıanede alınayı

tercü1 eci<>n bir saıı.alçımn aıuJanm bu koşullarm dışmda yazınaya o!a.ru yoktu. F.lb Lle Cahidc Sonku'ııwl çalkantılı ve gizemli yaşamını, bir meyhane soyleşisiyle peçerP kağılları nn

sıSdırabilmck ın ılmkwı değildL Bu yaşam biçimi sadece kınlmış krista bir aynanııı nıeylıanclere düşen kuçılk parçalarUldan biridir ...

18

"AN NEMDEN iLK TOKATI ATlF KAPTAN YÜZÜNDEN YEDiM"

Paımakkapl'da Galat.aS8r::ıy Kul· bu 'nun ka rşı sırasına duşen Gireswı.l.u AJfni.ıı ı n-•yhancsi.. .

Yiııc diişiuıccli, )rin c elinde soclalı voLka kacl hj ilc barın taburesine çökmüş, ıki bukluın

oturuyor ...

Yan y<mayız Calticte'ylc ..

Başında heresi, hoymında larli ipek eşarbı.. Filmlerinden ve saramuş fotoğnlfi~mıtdaı ı

anıms;tdığ.mı7. Cahide'nin yıllar onceki asalcti.ııdcn, kibarlıiıllldaıı bir şey ~itirmediğini

goruyorwH.

Gerçek adı Cahide Serap olup ı 9 ı 9 Yemen l oğumlu sanatçı , geriye dônüşlcrlc yorgun

am lan m tekrar yaşama) a çalışırcasına anlatı...vor 1) •rin çizgilerle örülmüş yorgun hır yüzün

karşısmda buyuk bjı- suskınuuk jçi.ı ıde, onu ilgiyle dinJiyonım.

ÇocukJugunda Yemen çölleıinden nasıl develf>r üzerinde ailccc göç ettikten soma Jngliz

gemilerine biJıip Tstaııb ıl'a geldilderini arwnsıyor biı· bir ... Gene o yıllard::ı annesi Ha~'riye Haıwn, babasının aşkından ve rem olmıış. Ve bu arada babası , Ingillidere csi.ı· diışt üğü için. anrak bir sürP sonttı )·Urda donebilıniş ...

Çocukluk yıllanndaki aıulan hep kopuk kopuk Cahide Sonku'nwı. .

Kopuk kopuk anı 7.inciti i~.inde ta lebe lik güıucıinc doııuş yapıyor. Ve ilk fi lmi ızleyi~iıti

~öyle aıuatıyor

''C'ıımhunyE>t Orta vfek"tebinde (Sultan Selim) talebcydim ... O günlE>rde Şehıadebaşı 'ndatd

Milli siıtema~·a gitırtiştin ı. Halırladığıma göre galıba 2.:30 matinesiydi. Bir .\1illct t:yanıyor a<ilı

filmı se)Tediyorduın . F'ılın · çok beğeruniş. etkisi altmda kalrnıştım. ı !iç umıtmam , bir günde O<,: defa seyrclliın. O zamanlar sinema koltuklannda numara yoktu. Yani nwna.rasızdı koltuklar .

Vf> bem yerimden kimse kaldıramıyordu. O gunc kadar annemden fiskf' değıl, tokat. l>Lc

~:cmeıniştiın . l:'ilmdc At ıf Kaptan't çok beğenmiştim. Sineıl\adan çıktığımda hava kararmışt ı.

Yıl l<lr önre dedemin a dığı 32 odalı konak bir yangın sonucwıda kiil olduğu için iki odalı l>ir

gccckonduya sığmınak zonında kahnışt.ık. Şimdi ge<:ekoııduJar lüks oldu arLık .. Eve gelınrP

a ıuıem kuJağuıu çekti ve: "Kızım saat. kaçta cvd<>n çıktm, saat kaçta geliyorsun?" dedi. Ben

aımc>me 'Anne' diyP hitnp tme7.d iın. 'Validc Harwn' dcrd.i.rn ve ilk defa atıncınden tok::1t yedim.

Aımeın Hayriye Hanım çok güzel yemek yapar, çok gii7.el ud çalardı . Tokadı .vedil(LCn sonra

annerne doğruyu söylE>dim. Ve fılıni bir kez daha seyretmek istcdigimi iti raf edince bana

i.ıtandı. '·Bir dalta eviılıizi kirletme k. yalan söylemek yok" dedi. "Bundan som a serbcslsi.ıı. sana

inandım" ...

Canıde Sonku (olur.!n) <o<ukluk gu ,ıetınde <lblası lsoldal. dayı~ı

Faru~ (sağ başla) ve teyze~ıy1e.

Atıl ı<ap tao Bir ı'lıltel Uy~n1yor f.lmind('

\fe garip kı, ilk filmini izlediğim Atıf K<ıptan'la hiç tanışmadım. Tanrı bizi hiç

karşılaştırmadı '\ie plvest.l", ne de sinema<ia .. :·

Gerçf>l-1.Pn yaşamlan boyı.mea bir araya gE>IemeYC'n, karşılaşmayan bu iki sanatçıyı ölüm,

yıllar ı:;omtı l\aı-a t.oprakta birlf'şl i ımişt i. ..

2i

"SEDAT BEYiN YANINDAKi KISA PANTALONLU COCUK GALiBA '

HALDUN SiMAVi'YDI ... "

Calıki .Souku, Şt:-hu· 1'iyaı ro lannda figün.ut olarcik işbaşı ~ aptığm<ia ı f> .va.şmdaydı. Ve 1\iluhsin ~rtıığrul'ıırı karşısına siyah ortaokııl önlüğüyle ~·ıkmıştı . Şehir Ti..vatrola rı Genel j:luduru Erı..uğrul , bu saydam tenli zaıif sanşııu . idarcye başvuı·an !)0 amatör genç kız

ar:cıs ından seçmişLi... Yıllar önce Şehir Tiyatrosu kadrosıına giıip doksan lira ayuk aldığım

söyleyen Son.ku, ilgiıtç bır <'lnısını şöyle dile getiriyordu

'Hürıiyet Aparlmanı' adlı oyıınu oynuyorduk. Bu oyuncia bü~iik bir başan .ıwzanmıştım.

Escriıt saltibi de o yılların şöhretli gazetecisi Scdat Simavi'ycr. .. Yanılınıyorsam tam 3G yıl

öncesinden söz cdiyorwn. lliç unutınarn Seoaı Simavi bey, bir gün tiyatrodaki soyunma

odaına gelmişti. Ben oyum ı hitirmiş mal~'ajmu siliyorduın . Yanında kısa p:mtalonlu bir ço<.:uk

vardı. Geçmiş yıl pek hatırlıyanu~rorurrı , bu kısa pantalonlu çocuk galiba oğln 1 Iatelun Siınavi'.vd.i. Seda(. Simavi bey flscrindcki oywtıunu çok heğenmiştı. Bana o gün kendi eliyle bir 'gümüş ayna' verdi He) ~c:aıtlıyrlı... Ellerinin litrcdigiHi hala hatırlıyorum. Tabıi ben de ayru

heyecam yaşadım. Çünku saııat hayaı..uncla al<iığım ılk ödül, bu 'gümllş ayna' oldu ... "

"MUHSiN ERTUGRUL KARISI ÖLDÜKTEN SONRA

BANA EVLENME TEKLiF mi. .. "

Cahide Sonku. geçmişi geriye dönük bir ı.>encere içinden yaşareasma, bol sigara dwu.aıılı,

k"iif kok"llsuyla alkol kokusw1w1 kucaklaştlğı meyhanerte anlaunaya çalışırken yonıluyor, sonra

cia kısa bir süre ıçin susuyordu. Ve anlatlıkları kesinlikle bellı bir sırayı i7.1Pmiyord u. Yaralı bir

kuş gibi daldan dala Sl\ı<IYarak, aru1ardan anılara geçi~·ordu. A.ıılatınakla kolay kolay

bitiremeyeceği yaşamını yorgıın anımsamalarla .veıtiden gözlerinin önünde şekillPnclirirken.

bPn rte Cahidc'rti.ı ı acılı y~ ç~gilcrlııde Bataklı Damm Kızı Aysel'i an~:ordwn.

Bu kez söı, ya7,gısmı değiştiren Muhsin Brtuğrul'a gcl.ıru~ti. Böylece de hir başka anıyı

yaşıyordu. Ya.şıyon.iul-.. .. ":\lhıhsin Ertıığnıl, sık sık "O s~yalı oı ıltl.klü Cahide'~i \JnUtrnartım" derdi. Beni oııbcş

yaşmdaykcu ~lu.lı~lıt Ertuğrul'a aile dosturn l\uri Karadc:nir gotwmüştu. Annem o gün bana:

23

"Nuri •\g~ılı~yiıılc gidPrsı n" clL'YlP iıi ı wrı ııışt.ı. Üzf'ı-iııulı· hasınalian l'3P:ılmış

Aıuwmc•: "\'alicll' l lwunı ımlsa.adc· Pcl('l''S<'Il sıyah okııl gogııshı!,ıımıı gJJ~bılır ı 1\ı.n rlı) ~

<:oı ıııı ışi ııııı V0 iş ı f' Muhsin l~rı 11gnıl IS0y'iıı karşısına ilk (l<'ı: ı bclyl<• <; ıkmısı ıııı Tı\ atroya oyun

başl<ıdıkt,m soıır:ı, yani gc•ç gclcligi iç m Ata ı ıırk'ı l lnl<' saloı uı sokı ıı;ı~. ı ıı , ":ı pnslı, ınal<,·ı o lııı~ ıık

zat., k< nsı ('\Pyyin · N<·yir) ölchlklt'ıı ::.cm nı haı w C\ !Prıtll<' tckli f <'tmı::;t ı. .. O J(tmiNdt.• Suavi

Tcdıı it(' Dnk1mwı Jlııı.-ısı adlı hir o~ ıııı oymıvonhık . . Muhsin Eı tu~rııl baı a: "S(mt kıık ~Illi kırk

grc·c• bL•klc•ycc·P~iııı" dc•ııuşt.t. Bu iş kal~tın:ll(cıkılılı Sanki hö~ ll ' l>ıı t.l'kl ı fc• 1;mıak t ut<ın bir kadı n

gibi hisseli im kendimi. O Muhsiıl F.rLuğnıl'sa ben de> Cahıde Sonku'ydtım.. Bu L'\ ll'IUHt'

LC'klifmden don. güıı sonra 'çal' diye çalışi ı~J od:;ısuun kapı::. ını ça klın ı. Odasıııa girer giıım.•ı:

··mr insan bu· kaduı<ı hem koca, hPm hoca olama~. F(lkat h\1 LeldıfiııizE> yine cl<> ıe:;;f'kkllr

ederim" d<·<liın. O da ka~ılık olm(lk: - "fyi cli.ışOndim mu'?" d<'tli "Sana yazık olmasın ... "

T3u komı:;;ına ı-;inirlerimi o kadar hozınuşt.u ki k(lpıyı suratma \'Unırc.ısına kapatıp dışanya

ç·ıktıııı Rü~'llk adaıniann kıymetini bilnwdiın. Ama pişman değildim. Bc.ı:;;ka lurlıısünu ele

yapaı nazdım. :.\.luhsın Bey hu teklifi )aparkcn hen kocmn lhsan Oonık't.an yeni boşımnuştım ...

"ELLER ELLER; AH O ELLER. .. "

8srarlı H' hıığulu gıir.e>ll iği~· le e~ ki hayranlarının bir zamanlm·m Greta G.:ı rbo'sunu

anırnsawğıııı söyledikleri .SoH.ku'~.-ıa geçnıl~i ,\·uşrumıy~ dc:>vaı n echyorılum. Cahidc'nin C:1hidf'

olduğu gtlı ılen ... Kimler gelmiş kiııı lc•r geçmişti sanat yaşaınmdaıı .. Cahit Trgm.'l<ı r, Kü<:ük [( mal'l r, Tııran Sryfioğh ı'Jarı, Talaı Art<• ı ı ı ·l'lcr, Sua.vi Tedul<:r ,

Salih T ozan'l:lr geçi~'ordu bcllcğindcn ...

Sonstız<ı dek uzmıan no!'taUik bif yolcıı lu ktu bu. Öyle ki anlall ık larım çoğu kez kurgulam<lk ya da sırc.ıya koym(lk wümkiln değilcli... Kendi

gibi aıukın da d;ığııı ık lı . Bu clağmıkhğı yaşarken yı llanmış bir ağaç govdesin e ben~eyen daınar

cimnar eUPri:vl!' içki kadclünc u«ııuyor, sru ıld onlard~ıı bnyıık gıiç al ıyordu ... O eller ki. 1 [aldı ın

TrınE'r'i n bir Öyküsüne konu bil olmnşt.t ı.

Kimbilir Haldıu ı Tııııer, 'Eller' adlı öykusl.l.ll ti h,ıngi uykusuz gerelerinin birinci ya7.m~t ı

Sol'l\lt için'? Ve tuıiLi yazar, CalüdC''nin ölüımınun a rdı ndan şöyle diyorrlıı:

'·Bir yazarııı (•liııc kaleııı geçın.işkcu ona b ı u ı~ı i lan ı aşk etm sı kRclar adilik olamaz, kan mı ra .. .''

~Uer eU(•r, a.hlı '·o eller·· yok ıntı'? Ama şımdi yok ... Çiınkü duşsel bu,vusw\U çokı..an

yı lirmışt:i. Arlı k koııuşa ıı C'ller dcğilcU ...

Ve Sonku yı lların ()C ıması7.ca lahrip 0ttigi eLI ri vol ka kadehlcrindc, kesik k~sik cl~nn<iPn

aı U<ll..iUak konuşınaı:.uu surdurüyorJu: "Tııron St?yfıoğlı ı'n ı ın öliinıünciPn onbeş gmı kadar bnc:c beraberdik Bostanrı'rla ... Kc gilz<'l dr

içmişlik karşılıklı. l\c ele gtl%el konıışınuştuk. fi:ski rtosı larl~ konuşmuk ~tlzel oluyor .. ,·\n ırı c:;;ki tlosllar da bazPn inı;nr ı 11nuıııyor, vefasız oluyorlar. Kırk sene ik ınrsl('>k h~yaıımcla görcli'ığüııı

büyük S<.ınatçıJm· Ku((uk l<cmal, Hazım Körmiikçıi , Talaı Aıtcınc>l'dir. l\ 'garip ki 'rtılat Arlcmı:l

oı ıcc hocamdı, sonm kor.am oldıı ... Ferdi Tayfıır birçok ımuuu: la buyuk achımdı . Sı ıavf T0rhi is0 sadl'CC bir mankrndi fuızun.la Vasfi'ıün (Rıza Zobu) yerıni bugüne k:ıcla r kimse doldurcunadl.''

(Ne var ki, Sonkıı 'nıın övgüyle söz ettiği \:'asfı Rıza Zobu ise, bir olünOn tırrlınclan, gerç0k ncdcııi biliıuneyeı ı gizli bir kinle ve de fıcsat bul lı ı kç~ hakarf'l lN yağ<iıracakt..ı. Sonku, Zolıu'~'''

göre 'yetcnekst7. bir o~rımru' olrıbiUrdL Kaldı ki c.lcş l.irinitı de bir :;nm v:ırdı. Ama ga7.rt.N'i Ö~taıı l::r('aıı·ın ynpı..ı~ı bir soyleşide (2t1 );!a ıt I9R9, 1\·tilli.v<>t.) Calıirl • Soı\ku'ya 'apwl karı,

fahiş<'' diy<'rPk hakm·cıiPr yağclırması, Vasfı Rıza Zobıı gihi 87 yRşınd;ı bir 1 iyatro ustasına

25

clbt'll e .vakışmıyorchı. .:\ nla~ı l::uı Zobu, kcııdi dönPminrl<' ~ret.işen Sonkıı'yı ı yaşamı boyuııca

asla scvıııcıı ti.şü.)

Sonkıı , cl ııru.vor rlu~wuzyor ve hangi anısı :1khna gPhyorsa onu .vorulmıe:aya ıu~u~u·

anJatı.yonh ı. B ·n ele onu ona hırak,p daha l~'\Zia yorınaıııak için hiçbir Ş<'~· sonı ıııyord ıım . ..

"ATATÜRK TiYATROYA GEÇ GELiNCE"

O alkollü gecelerimizin birinde bu kez konu Aı..at ürk'ti.l ... "Şimdi yerinde yeller esen Tepebaşı'ndaki Şehir Tiyatrosu'nda llşA Mektebi adlı oyunu

oynuyorduk. Dediler ki ''Ataltu·k oyunu scyretmeye g<"IE'<"f'k, dikkatU olun, yanıt akşc.ıın Ata

ınisafirlıniwir '' Ve tiyatroda bü~ıık bir telaş başladı "J3ana 60 li ra veı-sen<"" diye herkes

bırbuinden borç alıyordu. Ki.ııti terzideki elbıselc>nni almak için. kiltti sa<;laruu yaptu·mrık içın

para peşine duşmüştii. \'p o gece, piycs başlamadan önce '.-\ta gele<"C'k. diye yerlere halılar

serdiler. Pi~·cs başlayalı beş clrıkıka ını olmuşt u ne·? Atatürk gelmedi. Bi.ı' sure sonı11 tekrar bır tel(lş başladı tiyatro içinde. ALalW'k beş dakiKa

gPç geldiği için \h ıhsın Ert.ugrul. oııu salona alıuadı, 1\ tGJtıu·k ise hiç ses çıkaımıyor. Sanata ve

sanatçıya saygısı olan Aintürk ot ınmuş. birinci perdenin biunesiıti brkliyor. nu ar<lcia dn

kahv sini içiyor beklerken O gün benirn üzerimde t.afta bir elbise var. .. Bi.riııd perde bittikten

sonra Atatürk salona giriyor. 1 kinci perdeyi s ')TCdiyor Ikinci perde bit tik l en sonra da Ata ı ürk

içi.ı ı özel olarak birim.:ı perdc.d O}"'l1Uyoruz. Daha on p<'rde olsa o~ı1ardık ... "

"MUHSIN ERTUGRUL ETEGiNE OÜSKÜNDÜR. .. " ,

Calmk Soı ku. binll'ıı \lai'.ı l!' l lıkn t•t 'h• o1aı hıı :u ısnıa .;.(P• ivor \ııı:ı J.tt ·ıu · olay ı ıc; i ı ıılı

M ıhs' ıı P.rt ııgnıl v:ıı .. '' l!HO ~ ı lıll< l ,ııı (\ııc('~·d i, s: ını~ orum 1\m:ıı n 1 J.kııwt ' ııı Umıt rıltuı Ad: lll ı

piyc•sind<• < ı~·ntı,\'orwıı. 1\,v ı u piyC'sl <' Mnhsın P.rl ııgrııl da v;ırdı. O!)( ııim haha ı ıı ı , bl'll d<• kıııııı

O} ı ı ıı) ordu m. l~ol ıcahı kanıımda bır çocuk vardı. ~luhsiı ı Eıt ıgrul l'lt'gınr dtışkündi ıı. o

günl •rde ınetresıcri çoktur \C'dc>ııs~ bir gün hPnı hıı O)ıından nıdı. fızun Hikmet u.ayı

duyuııca \h ıhsin 8rr.u.ğn ıl' w " \:lı ı lısinrigiın, bu ro ıd ekı genç kızı <.>ılı id ' olnı·ak ıahun ül

edi~·orduın SNı şiıntü kafamduki hayali yı ku n. 1 ,m fet' f'SE>ı·imı p,eı·i , .c>nn" dC'mişti.

Ge• tı C' O nd ın nd lı t.erf'iJnl(' hiı PSf'l'i oynuyoruz. Provalarda d0dlit ki ~l ulısın Errı ığnıl Re~ 'f':

··Ben hu ell>ist: ile s3hneyc c;ık~ıı nmn. 1 :-.paııyol C'lbi.s~nıin et.cğı batıyor ayagıma,

oyn~~ amıyorı.ım" (İf'diın . \ '<> hocanı baııa ilk defa iıımıdı, ·'f'\a<:lH~ Hanıın'a gi ı , istf'ctiginı ondan al" cl edi."

28

•

"iLK DEFA REJiSÖRLÜK YAPlYORUM ... "

Cahi<..lc Sonku, bazı iddialara g~rc ve sinema tarilı.imi:w gore oyımcııhığmıun yruu sn-a reJisörlük de yapnuşu. 'lddia' dıyonız, çwtku u ı konuda ola~· oldukça karanhktaclır. Ve bir n.ı.stJaatı sonucu nnsıl kamcra arkasUla geçtiğini şöyle anlatıyor-

"Fc:>dakar Amı ~ rcjisor'Lk yaptıgım film oldu Bel" o tilMclt> asist.aıılık yap.yordum. Filıni çckC'cck olıuı rejisör haslalanıp sctc gclmeyınce hudefa bcu makinenin arkasına geçtim. Ve ilk ker. hızim filmele Eşref Kolçak ki.içiik bir rol oyua.dı. Ben de anayı oynanuşum. Şiindi y<'\lm7., hast..alaıup sete gelemeyen rcjisôru kesin hatn·Jayamıyorum. Talat Artemel mi. yoksa .Yh.uul<tz

P.ner miydi acaba'?"" Cahidc Romm'nıın zaman z.aımm da ba7.ı isimleri unuttuğu, hatırl<ımakta güçluk çektiği

oluyordu. Yıllarm ardında kalan anılan bir sis perdesi arelımlan görmeye çalışan sanat çı, ne kadar d.i.k.katii baksa cia tüm lıayaıl.cr, resimler uçuk uçuklu gözlerinin önünde. Bwta ka~thk

ba7.ı :ınılan, olayları öylesine h::ıtırhyordu ki ..

30

•

Hemen size olaylann geçt.ıği mekanları, gwı.u dakıkasma varmcaya kadar soylerebıliyordll .

F.lbett.P kı hilmr.ini Lüınuyle kc:ıybE>tmiş değildi...

Sözünü ettiği Per/akar Ana adlı filmiıı h:-ıt ırlayamadJtı yönetıneni Slı'\emD talihim~ göre

Seyfi llavaeıi'vdi..

1949 yılında <:ekilf'n Fedakar .. Aıııüun ba~n·ol oyıınc11!an, k<.ı.rncraımuu Cezmi Ar dahil, yazık ki hugün yaşamıyorlardı. Hayar.r.-ı olan ise yalruzca Eşref Kolçak'la yönetm<'n Seyfi Havaeri'ydi

Soılku·nwı ölwnm\den ~ıllar soma konuştuğumuz SPy-1 Ilavacıi, konuva çok değişik bir hoyut getirerek şu açıklamayı yapnuştr

'·CaJıidc'yle taruf?maırnz ı Otl8 yılında çekimine hazırlanclıgıın Yanı lilnıim nedeniyle tamşmıştım. Bu filmdc Hadi TJun'IE> hirliklc başrol oyruyacaktı. Anrak Gahidc, Şehir

Tlvatrosu·nda çalışnğı ıçin ızm alınası gcrekij ordu. Şehır tiyalroları }.tcnel müdoru \hıhsin Ertuğrul ıa cia arası açıldığından bu ı7.m alamadı. Ve yerine bac;;kas o~ııactı. Yara filıniıni

izledikten sonret Cahide, kendi şirketi adllla bir film yapınarnı istedi. Samyorum bır yıl

somaydı. Ve Calıide, Sını Talpar ile ortak hir fi lm şirketi kurınuştu. Böylecf' te>klifıni kabul

~elip 1-'P.riakar Ana'run sena ıyosnnu yazdun. Başrolü de Sonkı.ı oynıyacaklı. Birlikte Saııyer

Be kar Dcresi mevki no e çekim yerlerini tespit edi}'> çalışmaya başladım F'ilm h1ttikl en sonr.ı

T:ıksim Sine>ması'nda göste;rimP girdi. Ilk gün siıteınc.ının fenf'nne yönetmen olarak ismimi yazrruşlan.lı . Eııesi gün gın.ığiınclc biı· de ne gör<:>yim. Cahidc gece yarısı fenerin Ü7.f'ıindcki

ismimin uzE>ıine r<'jisör olarak kendi ismini yazdırdığı bandı yapıştmmımış mı?

31

~şr.e işin gcn;eğı bu FPrlakaı- ılıw'ıw ~önetmcni Lıeni..ın. Cal'liciP !l<!.ıwtı ise yalnızca fi lmiıı

haşrol oyw1cusu ve yapunc1.Sı. Bir tarihi saptırıml) a kimin hakkı \'ar ki?"

Seyfi llavaeri bugun 8(1 yaşııu suru..vor. \ "e hala dinç. Bel eg; ~·erinde, geçmişi ciiin gibi

hatırhyor Doktor ko mrolw\de rakısın ı y udumlarken. Tür.ı:< sUtenHi tarihinin ilginç davalanncian birini o uştur:m olay konusw1da bılgilrr vcri;vordu, Yeciikulc'dcki evnıde I favaeıi.

"F'ilnıdc kırnin ısmi yazılınışsa. reJisör o'ciur·· diyeıı SoPkl ı ı:ı:E>yhiı tc 10 bin lir<llık bir 'tazmi.nat

davası' açmıştı Havaeri'nin anlauuwıa görE> Cahidc .Sonku bırınri cclscdcı soma ciaklor

raporu alıv duruşmalara gelmez. Filmin kim.iı ı çektığınP dair urtada birçok c:anlı tanık ,·ardır. Filmi.n o) uncuları ~azb-c

32

~Imal , ecla Sertel, Refct Gülerı tlaH, Lernaıı Akçatepc, Müruvvet Ağlatan , .Mu7.affer

Hepgı.Ucr ve R~mm f'osforoğlu ... 'T'anık kadrosu görüldüğü gibi hayli kalaba llkttr filmiı ı. Ama

biı· ild kişinin dışmda çoğu yaıı çizer. Kimi 'pattoniı;-e'yi karşısına almak is temez, kimi ele

filnü.n 'hakiki yöne tmeni'ni ... Dönernin bu 'ünlü tamklar'nın hiçbiri bugwı yaşauuyor, Seyfi

Havaeri'den başka. Peki davanın sonucu ne olu~ror? Cahide Sonku, lO bin liralı k ta?:ıninat.ı

tilmin yönetınenine ödüyor mu? Dava sonuçlamruyor ki, ne ödcsin . Bu 'ltikaye'nin son

kısmını dHerscniz, olayın ha~'at.La kalan tek kişisini Seyfi Havaeıi'nrlen dinleyelim. Başka

seçeneğirniz var mı ki? "Bestekar Osman . ihat dosLwnwl. aracılığıyla tuüu bir hukukçuyu avtıkat olarak

tutrnuştum .. Para falan da veııniyonım. Her Şf>Y dost işi. lj-'i ele sonunda kazığı biz yiyoruz.

t\edense bizim avukat, blı- sUı·c soma duruşmalara girmiyor. Önce işi anlayamıyonım. Sonra kokusu çıkıyor. Geçmiş ?:aman, ismini pek haLtrlayaımyorurn, Soyadt Karako~·wuu muyd u, adı

Fikret ıniycU?. .Yleğer bizim avukat zaıi içinde ınıı·a ahyonnuş. Ben de duruşmalara

gidemjyo111rn. O zamaı1 en luzlı zama.ıuın, durınadan da fılın çekiyorwn .Mal1keme ileri ta rihlere atıkhkç<ı rıtılıyor. Neticede bizim d<wa rafa kaldmlıyor. Hiç wıutınarn, bizim avukata

davadan uzun bir zan-ıan sorıra Spor Sergi Sarayı'nda rastlamıştım. Cinlerim başıma çıkmıştı

görür görmez. Ve onu wkalliıdığımı h.aurlıyorwn'' diyord u Havaeri, bu konuşmamı.ıda.

33

"iLK TÜRK FiLMi GALASI VE KARMAŞlK BiR YÖNETMEN LiK

DENEMESi"

Belgelere gore Tuı·k sinema tarihi ı ıd eyeralaı t 'ilk gala', iiç ~~önctmenli film (Calıitle Sonku, Talat Art.en1el, Sami Aya11oğhı) Vata.n ve Nauuk f(Pmafdi. Daha önceleri yerli filmlP.r, yalnızca

'lLlal.burıt mcnsuplan 'na, yani basma v-izyona girecek sinemalann sahah matiaclerinrlf' gösterilirdi.

Yıl ı 9fi 1, aylardan Şubrıt'tır...

'Hol..lyı.vood prömiyerleri'm anımsalan Istanbul'daki Lıu !görk mli gala'.vı ::;inen'k-ı. magazin bcı~ınmın 'ilk dcdikochı yazan' olan, Ferdi Tayfw·'un kızkardeşi Adalet. Cimcoz, l"itne Pöcıır Lakına adJyla şöyle yazat:

"Cahidc Sonku, paradan çcklıunemiş ve ilk filı ninin şNcfinc adam akıllı hovardalık etmiş.

)1,

Dol<.ı~·ısı.} la biz de hası·eıtini çek1.igimiz bir 'ilk gece' hı.ıwısmı tatmak fırsaluu bulduk. Filmde rol alan bütün arlist ler oradaydı. 1\,adııı sanatkarlar 8C'CC elbisesi wynıişlerdı. TIE>psi ga~ret. cici. ga~·cı. şıkul<.~ r. Fcıkat pE>k tnbidir ki, Cahidc'niıı k(lb na \ aımak kimsenin lıaddi deği. O gere Cahidc Son ku inadma guzcl, inadına şık;:ı . Filmi sc~Tcttikten sorını bu güzf'l kadını nasıl oluyor aa ckrunda çi rkin göstRriyorlar diye lwyrct etın E>nıPk eklc>n gelmi~·or... Gecede tum misı:ılirler

pek itinalı giyiıunişlcr. Ya f:rrol Flynn ile Douglas J:'ai.rbaul·s'ın kı ın1ası Ciincyı ? (Ctmcyt Gokçer dernek istiyor.) GöziC' ıindeki başuıdaki perukasına rağmen bir içiın su."

Ciinf'yt. Gök~·cr·uı ~aııuk Keman oyna(lığı fılııliıı galasında çekUen fotoğrafiara bakt ığunızda

Son.ku'~ u cU nde ç~ıçek h11ketlC'ri ve çıplak oıPuzların öı-+.en me>hteşC'm Ptoluylc goruruı. Gene tiim lstanhııl sosyf'Lcsi gc.tlaı.lııdır .. Dönemın ıinlü kalcınlcrilıdcıı 1\lııııet TJ;:tmdı Tanpınar, Esat Malunut Ka rak ut, Ywmf Zi~·a Orlaç, Reşat un Gunr.ekın, Ahmet Ernin Yalınan ...

35

Be~·oğlu'ııdnkı SwnN sınemasında (Şimdi adı Rt.ıya \·c ı::eks filmleri oynatılıyor)

düzcnlencıı gala için ()alüde Sonk\ı:

.. Ji'ilmc o zaınmıın parac;ı~rJa ı:35 bın, gala gecesine tsP!) bin lim harc<ıdım. Ken'<lltsara~··dan

mıllct dans ctsın diye caz bı le getirtmiştım. Calada nı erikah yıld ız \· irgiıüa Bruce vP arın at ör koc<lsı Ali lpar da Yardı. O gece bi.ıj.iik muthıluğuın. l>e'lı vali F'aJu·ettin Keriın Gökay'•n içten

tebrik ct.mcsi oldu. Vali. yanıntda nasıl da rninı mini kalnuşt.ıT dıyor. Vat.aıı ,.e NaıruJ.. Kemafin jeneriklPrinde, afişlerinde yönetMen olara.< Galüde Sonlm ismi

de geçiyor. SinPma ~arihlcrımiz de bo~·Jp yazıyor. Yani Sonku, Türk sincınasuun ilk k<l<iın yöııetm ıLi Ne var ki oldukça 'şaıbcli' bir dumm var orı.a<ia. Başka lıir irtdiaya gore Sonkıı'nwı :vapımcılığınııı dışında yönetmcnlikle ilgisi yoktu. ~'ilmin )Oneuueı IC'riııden Sami Asanoğlu ile Talat Artcınel de h:-t),..«tta olınadığmdan clbf'tlc ki soıcuna7.<hl..

Ancak Heklerwıı .5arkı'da boyle karışık bir dun m oldııgwıdan Orhon \1. Arıbıımu ile konuştum. nr>klcnerr Şarkı'yı da Cahidc Sonku, Saı rü Ayanoğlu ,.e Anbunm ile on.akl~

çckınişti. Cahicle d ' böyle söylu.\'ordu konıışmalanınız<ia i\ma Orhoı, Arıbw·nıı tersini iddia ediyor.

Arıburnu (ölmeden önce). 6.1 1.1988 tarihli konuşm•unııda: "So nk u Iii min sadece vapıınrısı ve o~·uncıısudıır. Ben ise~ önctmı:>ni~·iın Atl~lere ~·onetmcn

olarak. kendi istediği için isnü yazılın ştu·." deıuişrı. Pc~~. ı ya !ilmin uçiıncu yöncimeni Sami Ay<moğlu rı oluyordu? \c hele yıllar once de bcn~er bir c;oru..va CaJurle Sonkı.ı. ı:1taıı \e Namı.k Kerıwrıe ilgilı şu yanıtı verirse:

.. Hiçbir zaman bu sahnelerı ben, şu sahneleri diğer arkada.şun yapu dıycmE>m. Hep birlikte

ve bir masa başmda çalışi tk. O gün kırnin rolü ve şi aısa makinerün b~llla o geçti.. ."' Gene rlc iş karışık ...

36

Gerçekten Turk sinemasının 'ilk kadın ~·önetmcni' klın'> Cal'li<ie Sonku mu·?

"BOSTANCI iLE SUADiYE ARASINDAKi"

DÜNYANIN EN GÜZEL KADlNI. .. "

Cahicl' Sonku, Türk sıncınasınm 'en serüvenci lnşi li.k'lerindcn biri olan Turan Se,yfıoglu'nclan söz edcrkE"n, ist.E'r islcınez Bostancı') 1, Bosl<ıncı ilc Suadiye arasmda kalaıı uç kat h e\·ini anımsc.ıımşu. Le~ laklarl<t sann~ıklarla çevrili bu üç katlı evde helki ele en Lemız. en aydııılık anılurı nı yaşamışlı ..

O gunlerdc Cahide Sonku, t ren koprüsi.ıı ıun hemen karş;.sına duşen ve onünde buyük bir çic;ek bc.ılıçesi olan üç kat lı cvd oturuyordu. Sont<u, leylak koku anyla uyandığı yaz

sabahlarında balkonıma ~·ıkar, Kartat ytm\indcn gC'lcıı banliyo t nmini, camiara ~rığılan

öğrencileri ve halkı selamlarınış. Bu gıizel kadın , gul pembE'si sabahlıp,ı içinde l ıeı sabaJı

balkona çıkınca, onu gor c>bilme mutluluğwıa enşcn kız talebeler ~·ığlık çığlığa kcı rşıhk

,·er' l'lrnıtiş

TUrk '>tneı .ıs n n ı.< oto .ıııı ll yıhl ıı.<ı: ndan (.ı tıiı:'l' Son"u

37

Cahkle Son ku uııutaınadıw l>u arusuu şö~'l anlntı~ror:

··Sabalun belli saatlerincie evimin öııüııd ' ll geçen trenin hir silriiciisii vardı. Baııa soma bir

hayranı ın söyiNli. Trcıwı stlrt.lcusu her sabah mttrıvinine: " Bak. biraı sonra ditnyanın en giizr.l

kad.JJtmı gon"reğ17.. Onu sclamlayalun·· dermiş Ve ardıncian da tüm gücü.vle sir eniere asılı muş ... U erçekten bazı sabnhl<m hıı tren clü cltlkl 'r~\·Jc uy<:ıııırd ım. Ra na Pl salla.van o adaını

görür gihi oltınırn. [(jmdi bu adauı"? Bilcırüyonırn ... " tşı.c Bost<ıııcı ilc Suadiyf> arrısınciald balkoıtlu evinde yaşcıyan bn 'ha~·aı kadm', şimili yillanı ı

arciında sadece tatlı bir du') ol<tnı l k(l\mışh.

"O wm<mlu r Denız Kııı Eftnl~:a Yardı. Ve bu.vuk ~ohı·N F. fıalya ilc evlerimiz yan ymıayrlı.

Slldi fşıltıy'ın knnsıyd ı Efl.alya. ... diyerek nokt<ılıyor gccc~·i ~oı\ku

"BENI YlKAN IHSAN OORUK'TUR ... "

Bir dönemin 'tutün kralı ' ntilyoı ı r lhsan Duruk, Talat. Artcmef d .n sonra ikinci kocnsıydı

'a.ltidc Sonhıı'm ın ... Demokrat ParU döneıı ı indt=> bugünku gibi 'kıral botluğu ' yokuı. Sosyctc

ÇC\-1\~lr.rindc y;:ıtnı7.ca t.üLün<:ü olal'ak lhsan Duruk'tan söz cdili,vonlu. 1 lüküın •t adaınlarıyla

yakuı i~kil<=>r içinde olan fhsan Doruk , Cahide Sonku'yla ı 943 yıllarULda cvlenınişti Sos~··cLc

yaşanunda Jıo,rarda ve eli açıklı.ğıyla tanıurul Ltlllü ışadamııun Soı1kn'ya iJcri dcrCCE"lerdc z:-ıafı vardı. Ama ~orum için hu, paraya dayana bir 'maımk izdivacı'ydı kuşkusuz. Bir eli yağda hir

eli balcia olan Sonku, kot:tı~ııun si'ly •slıtd piycslC'I'dc gi~'Cteği her ş0yi L\ttis'tetı geı.iıtiyordu.

Şalıarıc döşenm iş vi Demokrat Pa ıtJ'nin öııde gelen kişilcriyle dolup l.a.şnıakt.adı.r. Çünkfı,

korasınm baı..ı kişisel çıkarlan uğruna nüfuzlu kişilere mavi honcuk dağıttığı Vf' bu davctl r

yi\7.iın cl <->n Sorıku'ııun huıtıru kaçt.ığı söylenir. Işte bu söyleşi sırasında söz ll tsan Donıl\'tan

açılmca k'lsık gözlerinde ı:,rizli bir nefrct.lıl izlerini göriir gibi oluyordu ın:

''Beni kcıca111 lhsan Doruk ~·ıhı. .. Adnan ~l endcrcs'l ., ' ' )'lll giincl" tevkif cdilnıışt.i. Onu bcıı

l<.:vldf rttırd ım. biliyor ınu::.unıı7.? Bana neler .vapmadı ki? ... .Kış kıyamE-t gtinli otıu-duğuın evin kaloril'crlcrlıli mahsus yakl.ımuyorclu. Nasıl ı ınıı tıırwH bunları?"

39

((,:(',rr<>sinde 0li rı çık lı.~ıyli'l t :ınmaı ı işaclıunı , Soııku':va göre demek ki <:inırlvdi) Oys:ı tlOylt" bir nf'fn•tin ın ı llh ış bir 'kin'P flömışm(-'siniı ı ası l SC'bcbi. donemin ıınlu

ştlrlncı larından ~ukran Özrr'di, ~:tinkıı Şuknııı Oıcr u~nımı terk c<li lıncyi, hele bır (<ıludt:

Sorll~.tı ular::ık 'gonul bah(,'t'Si'n<l<'n dışla nnıayı günlvrr.e gunınma y<>di rrtn(·ıniş ve hn ~ıızden cl<' 1 hs:u1 Donık'tan hoşaı ı ı ınş l ı . Olay<l:1ıı sonra da işadamı , Şuknıı ı Oz~r'l<: evleHdL Dcmoknıt

Pnrliıım surckh kollad ığı lhs.uı Oortık (İ(Im')mi ı ı gtW.t"l kadınhm'na 'ıııaddi varlığı' s.-ıyl'Simle mi

s:ıhıp oh ıyorcıu·~

thsan Donık, tahide Sonku'<lan öne<" (\(> lst~nhul sos~'f't \'lsinin dillere d<'slan giızt•ll<>rinckn

Benli Bclkis'lc C\'leıunişt.i. Ve o ~tılJarda bir 'kıral' olm(l(lart, yan' s.radan bir r,mln eksperi olarak yn~mım sürdürürken sosy<"t<=>yf! girip 'sınıf at lama'sında B(>nli Bclkis'in muhteşem güzelliği bU)-'Uk rol oyue:umşlı aı llaşılan Tılm neJi·etine karşıltk, nısan Doruk ran SÖZ açılmJşken

l.O

birlikte :Vlısır'<ı kadar 117.anıp Arap aleminin büyük yıldı;ı:ı Yusuf Vclıbi\ıle mısıJ lanıştlğııu

c.ullatıyor. Ağdah. bol g<);cyaşlı aik rlramlanm en ilkel. C'n yoz biçiındP. sergileyen Yusuf VPhbni

filmler uzın\ uir sure, özellikle de J 950"1i yıllarda nası l da Türk sineımısını et kilrınişti. Tuı-k

seyircisinin zC'vklcrini körelt.en, her filmde hapishandere cluşen V<' demir parmaklıklar ardında bol gözyaşı dökiip 'kötü kader'in simgesi haline gf'lPn Yusuf Vehbi, günümuzdeki

'araucsk ylldı;ı:ları'yla nasıl d3 benzeşiyordu .. "lhsan Duruk'la Mısır'a gilıniştik. bir Arap sinemacısının daveti üzeıine ... Mükellef bir

oteldc .lwlıyorıız. Bir ara ben tek başıma çıkıp bazı yerlf'ıi. çarşıları dola~ıyonım. Bir sure sonra

otele döndüğüıutle ll1san büyük uir ofke i<:ındc: '·).!erede kaldın'? Iki saatten beıi Yusuf Vehbi seni bekliyor. Ben tiiccarun. d ikkM.li ol ve lcrbiyeni rakm ... Pot kırma'' clıyor. lçeri girdiğımdf'

Arap aleminin tapl!ğı aktör beni görünce fesıni çıkardı. Eliıni öptü. \·e ertesi gün ci e hizi evine

41

11. )'aşında lhsan Ooru<~'la evlenem Yeıııen vali s. Şefk PaŞ<ı'nın k.2 unıü sosyete güzeıı Be'! h BeL~ ıs ın (S~ylel"lezoğlul i kı totoğfaf

davet etli. Yusuf Vehhı'nin <u·abası kapıda bekliyor. Bir arah:'l d<~ arkadc.ı... Bilyuk bir bahçe içme ~irdigimi Jıatırlıyorwu. Yuı:.ııfVPhbi'nın o günlerde ~-edi tane 1\öşku v(lrmış ... Bizi karısıyla kapıda },arşı lıyor. Dawt te butwı Arap saıı.ıtç-ılmı var. Arap aleıu.iniıt en bU,yil.K isımiPıınden

Emine Hrlık'Ja tanıştJn~orlar. Ben de o akşam ~uzcl giyinmişim. Barağırnın ~üzel olduğunu

o giin f:-ırk ettim. Yın.maçlı bir elbise giycliğimdC'n bacakJanm kendiliğinden ortaya çık.lyor

~luazzaın hiı· sofra, haYada uçuyor her şe) ... Şampanya kadch.lcri, kah.kahalı:ır ... Yemcine şişman bir ad<utu ı..akdım et.t. ler, adı Kasipymı'nuş 'I'Urki~·e'df'n sürulınÜŞ biı· Ermeni. Iyi Turk<·e komışu~:or. Arap saııatçıl<:u-ı \Jasıpyar'ın kurduğu bir stu<.t~ ocla çalışıyorlar. Beni çok begcnen l\a.sipyan. \hsır'a .vcrlcşmcmi isti) or. Ama hen tabü. tum ısı-adanna karşılık

Türkiy~·~ ı:- clönü.vonun ...

AıuJar, aıular ... Ve en uzwı kouuşnuımızı siirclıirüyoruz Cahide Sonk'1.ı'yla. Bu kez hiç

yorgun d<'ğil. Tersiııe tüm güciiyle dayanıyor: ").'lısır'da bir başk:1 dnvcttcyiz. Bir ara Istanbul'dan laıudığım l\ebalıat'la karşılaşı~·oruz

Renı gönınc<': '·Hayret ." rledı, "Siz siiriınu~·onJwıuz bir zamanlar. Ankara'ya geldtğ.niıde

uzeıi.ııizdc .vamalı bır nınnt.o vardı. Şiındi ıta"J oluyor bu iş'? .. ~ Karlında aşağılık kompleks; vardı. Rir rı~ ~iizcJi çirkini. kıskamyorrnuş. ne bile~ im Ben de

mübarek, kontıştum mu konı ışurwıı:

"Sizin ne kadar menfi bir nıhıımız var hanuncfcndi" dedim. '·1\.>ı•rcden anladınız'?"

'·Konuşınaıuzdaıı , nerecten olacak? ... Sizin ~aıı::.ın ız bendf' olsaydı, valiahi on tane C'ahide ~on ku olıırcl.ım. Ben yokluğwnd<ı bu kııdar Cahidc Sonku oJdwn, siı ne ctiyorswıuz'?"

42

Ru arnda \lebahal Hanım'ııı kocası Suphi R y. ham~1 clağıtınak, ywnuşatmak iç·in b<>ni dansa k<Jidınyor. Gayt>si kansının kırdığı pot.u duze tmek ... Dans C'derkm, bir de bakt ım, bir pa.~a gelmiş. omuzları apo et.lı. Ama ac:lip giyınmiş. Tıpkı Kııol f aruk gibi bir 'şadanu bu paşa.

Elli mil~·onlukrnuş.. Kocam lhsan Doruk'la ort.ak iş~ cıprıcakrıuş. Paşa, llt::;anla ~·aıuma gelince ··oaveı; nıze g 'Ç kald ım, ozur clileriın" demesine de şaşırd.ı.m. Bu şas ·ınhgımda.n sonra cCHlbım

şöy le oldu Paşa\a:

"Ben sizi dc.ıvct etmedim ki ... "

Paşa bu sözlerime Kırılır gibi oklu. lllsan Doruk kızdı bana Ama hiçbir şev uımınımcla

dcgildi .. Brtesi gun rüm ~lısır gazeleler h nci rı soz E>cllyordu tabıi. .. Paşa'nın geldıgı akşaıı ın

S.'lhalu, bir kadın casusu k1.ırşww dızıyarlar Bana ne' Bcnl Bclkis'in kareleş ı K e mali Cephe C:azet esi'nde görrvlh ını ş.. . Beni Elıramlaı·a

gotıirecckm'ş gazeLe <ıdına. Yahu ben buraya cl inl(.;ıuneyP geldim. Ayıu gazeteden Osman liaınit Tat 'la t.aıu~ı~ on ı z. Bana kartıru bırnkıyor. \ e: "Lulfcders niz sizi Yusııf \ ehbı il<> Eın.i.ne

~ızı k'ın tivaırosuna davet dıvoruı" dıyor. Tabı beni, u..varro olduğu ıçin. bu d~vet ccıbcdıyor. Haııı.it. Tat beni gotümyor. Oturııyoruı .. Hıç unutınam. ellinde püskullll bır supurge. SineKleri Kovmak iç·n .. SineK çok orada, ~t}<trnel ~ui Pıyesi seyrettigim gun üzcıirıtdf> spor bir kıvafN

var. \ innialt ı yaşında:ı,.'lln. ı\ın~ ~i rıniiki y<tŞında gonmu~·oruı n. H erk •s benı çok beğeniyar Ben ı~e onlar n sanatım bcğenmiyonım. Çok hart>k(>t, az sanat \'ar .. ··

GoziE>ri kapanmak uzere olan ~hıde, birden susuyor. Oturrlngumuz masada başı omıızlanıııa düşmek uıer ~·kcn: "Tladi beni e\·e gottlı , yoruldum" diyor ..

Ve kolumda yoUara dı..işüyoruz

4L

"ZEKi MÜREN'LE NASIL MAHKEMEYE DÜŞTÜK?"

Z<•lti ~l un•ıı , i lk filıııim 1954 }ıllannda çcv i nlı. V o yıllard;.ı bır şöhr<'l d<•JUıdi. Sinf'm~ı

oyımrıılnguna da Cahicl Sonkll'nuu bı r h;ıylı kart:jık ına<'er:ısı ı<:ınc h..· buln:;.ı ıı şt ı. ~i ındı bu ob~·ı , gem~ boyl alkollu bi ı gPrPci , Soııku'd..ı ıı clmliyon ız:

"O sıralar P ridf' CC'Ial'iu Yılc/14 TPpC' adlı kiı.abı ı \7.crındc <;alışı.yon ı 1.. l~seri filme

al r.ar::ırağız. Bu çalışmalar sırasm<.la kota ın lhsan Doruk d iyor ki haml: ''Bugtu ıe k::ıclar S<"llın

dcdiğiı ti ikı f'tmeclim. l\e dedinsf' yapt ım. Şimeli elP sen b •ıı.im elediğimi yapacaksm Zekı

lı iren'e başrol verecf'ksin." Kocamın bu so-.. dcr· krırgısında şaşırdun. Zck'i Mmeıı'l film yapınak aklımın koşesinden bıiE>

geçın zdi. Çıınk;i müzikal filmden anlamazd.un. llls;m Donık'ıın bu istcğin,n alt ında başka bir şey vardı. Ve bu olay Hayıi Teı-z.ioğJu'na dayanıyordu . Tcrıioğhı , Bursa'da koc:amı.ı ı y::ınınd::ı ekspcrlik ,Y(Ipıyordu. O günlerde 'l'erzıoğhı, baskı yapıyonmış kocama. Kocam da Zeki'yi o.\'HC1ltn::ım için

kesi.ı ı kararlı. "Ben yüz elli biniıra veıiyorum. Yapacağırı filmin sennayesine kadar? Fılmin zararı,

kan bana ait. B<ulkada p:ım hazu··· diyor. "Ben kendimi paı-Jya satmadım ki..." "Yapacaksın ... "

"Ha~'ır, Zeki'yle film ç vircmcm ... "

Rıı t:<lrllşmalar sırasmda Aynlık Şarkısı d..i.ve bir Ingiliz ronuuu ok-uyorctum. Hornaıw\ kahraınaıu piyanıst bir genç. Zeki Mürf'n ıse şarkıcı. Birbilini ı u ı mııyor roller. Bu ara evde tamirat \'Rf . .. Arneleler duvar kRğıtlanıu yapışumlarken Zeki .Yiw·cn'i getiıiyorlar. Ayağımda pamolon var.llısan Doruk, Zeki Muren'le baskın yapıyor eve. Biıiın ev de Ayazpaşa 'daki Park Otel'in karşısında. Kanal Pal~s·ın 3 mımaralı dairesınde ot unıyoruz. lllsan Oortık'un yanıııda

Ila) ı-i Tcr.lioglu ile tsrnet Bozdag da var. Bo1.dag sonradan milletvekili o lmuştu. lsıııct Bozdağ,

bana seki?. sayfalık biı: konu tasla&ı ,·r riyor. Amelelerı diger odalara göndenp okuyonili

'' Hayır, hayır" liyonım. "Böyle csct olı na?. . 13 ı ı s •kiz sayfadan S('ksen sayfalık senaryo çıkaruınaro." ?:eki d gö:t.luldcnnin altından bakıyor. f'zerindP çok temiz pak bir kıyafet. . Zeki her zaman Lerniz pakıır ... Aradan on gun geçıyor. l hsaıı Ooruk hep koşlnnıyor Sadık Şendıl

de Bw'Sa'dan t-elefon ediyor "8fend iın bir cserim var. lhsnıı Hey'den izın alıp ı ıı ıısvc•ttcl•rini ı-. ıt. · gf'tirr c·c•i(im.'' Sadık bey o günle rde konuıwı y;mınd<ı tııUın t•kspcrı olarnk çalışıyor lst<ııılıııl'~ı ~Wiinc<'

eserını getırıyor Sadıle ~ •ntlıl'ın h y c:ıııd~m •Utrı tıt.riyor. Adı l:kkleı ı t>n Şnrkı l'!'Pıinin .. Hiı·

sur<' sonra fılJil • b;ışla~·acagız. Zeki \1 urt,n'ın de• O) n,unası ı H kabul ecliyonun. Ve reklmnlar:ı

bw~ tı..vonız. fleklc11cıt ~arkı bırlmçuk milyon gilıı, hıç· dıışuı ıııı('( l~imiz hiiytlk bir hasıh.ıt

getiriyor. Zeki ).Juren ise ikinc· lllm için ınukawle yapıtıaya yana.şmıyo•·. Boş kağıt imzalıyor

sadece. 1\cysc lllmin r.am ortasma geldik, Zeki \l i.lr~n "lki~iız. hin lira isl<.'rim, yuksa tJhıu bı ra \(ıı·ım" oiyor. Oysa biz, filme başiamaclan önce 2fl bin lint <.liye konıışmtışu7. ... BE' n de:

"Bınık oğlum, tmnam ... Biz. senden pan.ı kaz.anrnak tsı emıyonız·· di~:orwn.

Konuşmalannuz sınısmda thsan. sinircten dişlerini sıkwor. Berıım Arap damarım tut tu.

·'Bc.ş kuru~ bile> verrnem" deyip işi kcsiyomm. fı'ilm sf'lincle Zeki ~Jureıün bu da\.1'i1mşı

karşısındn yıımibeş imza topl<ıdık. Ve kağıtJan, mahkeme) e sının ak üz.ere kasaya ko~·duk.

Filmiı ı de bazı sahnelPrini clegiştirdik. film bit.likt.eıı sonıa da Zeki'yle mahkcmeHk olduk. O guıılerde elP çocuglllnıı doğtırllllll?LUl'l. Ve hen mahkemeye giunedim Sonıınd:-ı Zeld .\litrC'n,

200 bin lirayı benelen çatu· çtttır aldı..."

Olaylar, gPrçeklell Cahide Soııkı ı'nıın anlatt.ıgı gibi mi gc~ııtiŞ'i: Ol:ıyl:mn taıuklarındım lllsan Ooruk ve Sadık Şenctil yaşarnıyoniu. ı\.ımı Zeki t\.fürf'n h::ıyatt.aydı ... Ve olayın k3hraın.ın ı

C\·türen ise Sonku öldukı..en sonra konuyla i,gi.li olarak şoylc cbyeceKti: "O filmcte rol ic·abı Sami A..vanoğl ı gazinocudıır. Yf<'lahaL lçü beni. ··Bu sesle neden bıı çıl0~i

çckl.vorsun·> Gel bE>nım çalışt ığım y 'r<le oı,:u·· diyerel\ gazmornya göLünır. Ve benim eliındcn boş ımiun üzeriıto iınıu nrtırırlnr. F'ılmdPki adım da Zeki \luretı. Ren hoş pııhın lizPrini

ım7.alarkE'n k::ımera çalışıyor. Tabi ı nm ÇC\•H'lYOl'liZ ... Kadm, bu kaiııdı saklı,\'Of Bwuı hil~ııler

olıncdi. MPs<>la aqıkat Bııran Hanım. Filw bitti, k<ldın tehciil. ediyor. ·'J1inci tilıtü de bana yapacaksın. yoksa cloldu rurıım hoş pulun üstünü!" Oysa ne pulu'? Brn imıarnı rol icahı

atmışım. O hala "Csliınü doJdururum, sana da on film çektıriıi m·· dedi. Hiç akluuza geliı mi?

Biı· filmdc roJ icabı at.tığımz irn7.a şanLaj olarak karşınıza çıksııı . .'' Elbf'UP. Sonku'mm bana mcyhancd<' aıtlat.r.ıklanyla. ZPki 1\lürcn'in ~okla mulıabiri Ayda

Oz;u Çevik'e yaptığı açıklama birbiriyle çclişiyonlu

\'e ola~· gerçekten ilgiıı<;ti...

47

"ÖLMEDEN ÖLDÜRÜYORLAR BENi"

Callidc Sonku'yu plşarkPn kaç Kcı. oldUmltlşlerdi? Kim bilir. ölmeden ölme~i yaşamak

nasıl hır şeycii·? Ama Ca.ltidc biliyordu. Sabah gazC"Lclcrinin bifiıtci sa~ falanncia bir habC"r vardı:

· ·calıide Soılku'nun parçalanmış elbiseleri ve evrakı Ayasol'ya Ylc~·daıu'nua bultU'\du. Polis

bir cinayet ihtimali üzcriudc dw·u..vor ."

.Sanki Catude'nin öliımünü bekli~·orlanlı. Ve habt>rin altmda sanatçuu11 kocaman foroğrafl :uı. Oysa Cahidc Son.ku daha ölmemişi i. Yalıuz<:a bu son günlerinele yaşayan bir

öludcn farkı :-·okt u. Ye öldüğü ya da oldtiruldüğü yazılan Cahidc Sonku, 11elldik'te biJ:

ahbabınm evi nele isliraltat c<.liyordu .. Pendik't.e Suzan Ilanını'ın e\·i ndc kalıyorduın. Galibrı sekız gün kadar misafir olarak

kalmıştırn. Bir gün bir de baktım gazete şöyle yazıyor: Cahidc Souku Be~ az 7.ehirrlt>n Komaya

Uin.ti . .

... Ve beyaz zeltir a.ld.ığutı ıçin ~'l\ cıhga ihbar edilmişim Bu ihbar olayından sonra savcı. birkaç

Kişiyle birlikte evimin kapısım kırıp içeri girmişler. kendE> cesedimi anyorlar. Evi yeni tuttuğum

ıçin elE>ktıiği açtınnanuşuı ıı. Cesedimi. k<ı.ranlıkta muıu yakarak amnıışlilr. Gazetedeki haberden

sonra k.ı.zım benı canlı görsün d~ve Arııavutkoy'e gitmek üzere cvdcu ~tım. Pendik'te bır trene

48

biıı.i.rorwıı . Yagımırlu bir g\.n ... Bu <ll1lda ıx>lis Pendik'teki c,·e geliyol·. Su7.arı Ilarum ·'Cc.L'"ıidc Hamm snğ, şiıncli evden çıku·· diyor polislere. \'e omı alıp götw·uyorlar. Ben de Haydarpaşa'na trenden iıtcr inmez bir SPS ciuyı.ıyonuYI arkarn dan. ··cahide ham m. C ahi de hanım .. :·

Polisler birdeit onwnll kesiyorlar. Rakıyorl:=ır kı, gerçekLCn :vaşı~;oruın , hayatta~ım ...

Polislerden biri boymıma sanlıp gögsüme yaı...ıyor. Gözyaşlarını lulamayarak: ·'Iyi ki ölmeciin. T3iı seni aile<:<.' scveriz" eliyor. "Işte goruyorsumız. daha ölmPdim .. .'' Vf.> bir süre sonra polisler beni gorcvlcıi i ahı ~mniyf"t'e tesliın c<.li~·orlar.'·

Son.ku, bu ara susup vot.k::ı kadehini dudakl<.ıruıa götürdüklen ı::onra "Dm·, dalıa uiLmcdi''

diyerek konuşmasuu sw·duruyor: "lsmet. P~anın ölürnunden on beş giut önceydi. Ankara, Yeni ~laJıa!le BPşinci Durak'La bir ev tuttuk. "\ıuıcm: '·Evde yalnızken sakın kiınscyc kaptyı açma" df"mışti . O gün 'zu-r' diye birden kapı çnlınd ı. Oışar~a baktım. r'\şağıcla siynh bır araba ,~anı.. Derken ·pal. paf dıye ayak sesleıi duydwn Sonra camı açıım bakr.ıın. Biri·

" Bız sivıl polisiz ... " dedi. '·Cahidc Hanım'ın cPnaıesinj alınaya geldik. Ölmüş 7.flvallı .. .'' Şaşırımştım.

"IIüvi~ıctiıı.izi gösLcrin" dedim.

Polis, hiiV'ı,.vetini çıkan:lı. Hiç· wmtımun , polisin adı Mustafa Topsoy'dtı. "Be H daha ölmedim. Işl e görüyorsunuz. karşını.zdayım ... .. "Hüviyf'tiııizi ispat ediıı. Çwtku emir gereğincP rapor yazmanlll gerekir·· Huviyctimi göst.erdım. Böylece ölrnediği.ııti ispat cuıı.iş oldum.''

llginc;-t.i. Cahide'yi olmeden öldüıiıyorlardt. ..

49

"BEN iM FiLMiMi TELEViZYONAKIM SA Til?"

Beklenen Şarkı, yapımcı-o,\o·tıncu olarak C;:ıhidc Soı ı kı.ı'nwı CH önemli fılınlerinden biri sayılırcb. <;llnkü sinemalarda vizyona gırdiğinc.le o ~11lann ko'jullan!la göre hayağı iş yapmıştı.

Zeki 1"1üren'l ' başrollerini paylöştığı Beklenen Şarl<.ı, birkaç yıl önce TV ekranlamıda gösterilıuişti. Ye Sonku, sahıhi olduğu fi1ıniniıı, T\ 'deki gösterisıyle iigili ol<ll"ak şö~·lc <.i.iJordu:

"Benim filrninü televizyoııa kim sallı, aıı.layamıyorwu. ElbPt ı e illinın salıibi benim. Ankara Ticaret Odası'nda kaydım var. Büyuk Ba~Tam Sokağı'n<iaki depo yang.Liunda bu filmi.ıu kul oldu Filmin bir kopyası acaba Hadı Yarnaıı'da mıydı? .. Ama Tlacti Ymnan sağ değil ki, Öklü o ... "

Işte Cahide Sonku, ) ıllardan beri kafasına takılan bıı meselt>~ı bir Lürlü ~özemcmiştı. Ve sürekli olarak yakıruyorrhı bu konuda, Filmin s<~ h ibi olması nedeniyle Cahiclc·ye l>ir telif hakkı'

odenmcsi gerekıreli elbette. "ı e olur bu e:tw·umn THT'den öğrcni.ı ı . 11ıı filmi. kiı n sallı ve parayı klın ald ı ?'· diyoruu

l !>rar la. Ne var Id sanaLçı, bu gerçeği ö~rencmeden göçtip giderPkti...

"KlZlM OOGMADAN ÖNCE GiZLiCE CEP KANYAGI iÇTiM ... "

Tlerkes Cahıoe·~·i alkolc• düşkiııılüğu nedeniyle ::>U('Iarken kı7.wa olan di~şküıı.lü,ğü ve ozlcın.i

hep tmutu1uyordu GcrçckLen sanarçının yaşammda 'tütıin kmlı' llt:mn Doruk'tan olan kl7.1 F.ncter Domk. Sonku'mm yaşaınım.la ı;ötulmerrı ·ş proh'eın!ercten biriydi. Çünkü h.içl>ir zatnan ·<.uıal.ı.k ouygusu·nu ya:şaynmamış, tadamarruşlı. Cahidc Soıtku'nwl t.aman ?.aman 'öcii görmüş gibi' lıısan.lardrut kaçışının bir nedeni de kıZI P.ndE>r Dorıık'tan kaynakJaıuyordu. Kızı da ona gPrPken ilgiyi, sı<"aklıgı göstcrcmcın.işıi.. Elbette orı ada bir suçluluk clı ıygnsu varsa,

karşılıkl.ıydı . Cahidc ~onku , k.ızırwt doğumund:-ı n başlaynrak çok Şf'yler :mlal mJşW bir gece. Şöyle

diyordt ı:

"Pakize 'T'ar7.1 Kliniğinde doğmn yaptım. On sekiz saat ıuucadcil' ettim. DiJc kolay ... Ohrıe,yf>

ıaz.ıyllım, ~'eLer ki çocuğwıı doğsun diye ... Vt? o gün gi?.licc cep lcan.vağı içınişLirrı ölüm

korkusuyla. Londra'dan ilk defa bcrwu için uarkoz aleti gctirıııişlerdi. Dk kez benün üıf>ıimdt?

51

57

denecl'lf>r bıı nlPtı. Ağzımn karanfil koydunı. doğwn yapılırken scu·hoş oldıığıun belli olmasın

diye. O günün tarihi de 9 ~isaı' ı 95Ttü ... " Sonku ._kadehinrlı>n yPni bir ymhım daha alırken devam e tti.

''Yıl galiba 197l'di Üi.ku E takalın'ın yönettığı Mistik adlı bir filınrle ~ızımla birlikte

oyPuyon.luk Ender o 7.amanlnr lG yaşında~·dı. Toyd u, lccrubcsizdi, .. Bir fılın teklifi almıştı .

Elbette, bir anne olara..- onwı <Klına beniıtı konuşmam hakkmıdı. Ama maalesef beni

kon ıştuı·wad lar. ''('ıksın dışan" <iiyP beni kovdular..."

Cahidc Sonku'nun adııu cLtiği lllinin ~Jpuncı sı ('mit lft lm'yrln. Acabn ona 'kapıyı gösteren·

de ·onurwlu kıran' d(l t"mıt. rı k'lı muy<iıı Cahidc Sonku'nun ... )Jeden::;e ısirn venne kten

kaçın <i ı...

Yazık ki kızı Eııdcr Donık. gi<iPrPk bir 'sp,·gisizligin uçııruıuu'ııda her gwı biraz daha

boğul;m nnnesinin cc>nazesinc de gclınc~'Ccckti.

S3

"HAYATI MDA iKi KEZ AŞ lK OLDUM ... "

" . Evet rQvalanma gjriyorciu Su Kızı Ondin'dekj C'ahi<lc Sorıku .. 0'1un sanat gücü, güzelliği, bPn7.ersız sc>si. konuşması. rolundeki lJ:jiliğiıle anla.~ılmaz kolaylıkla biiıı'ıni.ıv ' nncsi. ÇmJçıp:cak

çıkıyordu sahneye bir ağ ıçinde. Uzerincleid tc-n rr.r~ sutycn ve k..ılotu ktılist.en bile seçmf'k zorcln. ı ·zun sarı penık önu~·ordu govdesinin bazı kısıml:mnı. Çıplak ayak parmaklarınuı ucwıa

basarak ömundcn geçti, kı.ılmte sıramı heklE>rkcıı her akşam. Ciı<li pwi.l.ZStzdu. Iri bal renldı

gözlPri, dolgun durtaklan yuzıuniıı iskeletini o:. le guze t<ımamlıyorciuld. Çıkık elmacık kemikleıi

ilc çok so~·lu bir gorunumlı vard. Seyrettiğirn sanalçılar arasuıda onwı kadar beğencliği.m ikind

yıi7. Ava Gardner'in ~'iizii olmuşLu. Bu iKi kadın her ıaman benını anladığım güzPlliğin siMgesi oldular huglu.tc dek." cU.vordu C:ülriı Sumri, anılannda.

Yıllı:ır önce sözünü ctliği o~·wıw t korostutda görev alıp hayranlıkla izlediği Cahide'nin

yüzünde Ava Gardner'i düşlernesi ilginçti Gülriz Swuri'nin. _ e gariptir k', bir gece Ca h ide Sonkıı'mın nızündc Ava Gardıtcr'i.H hayalini gorur gibi oldıın1 ıızun siırc. Çünkü Grct<ı Garoo değil ama, elmacık kemikleri çıkık, gizemli güzetiiğiyle Ava Gardı1er gençlık ~ıllanmm bir ciüşüydü. Sururi'nin bu satu·ıanıu ruwnsadıkça ve C'ah'dE>'nin yorgun ~·üzünc bru<tıkça Çıplak

ı\vaklı Kontes'in Panrtma'sı Ava'yı düşlernem acaba ua::;ıl bir ben7.eşmeden kaynaklamyorrlu. Onu, Paııdora'yla uu öueştir:.vordum yoksa? ...

Gerçeklen garip li. .. Bunları duşünürken o gece en kısa koııuşınalar ıuzdan birim yaplık Sonku':ı-·la .. Gahidc

nedense tedirgin gecelerinden bır Pi yaşıyordu. Çun.ku. ertesi gün Ht.rnyet Ga?.etesi'mf'

gidecekti. GenE> para istc~·ecckli. ı\nılaruu satmıştı ... Yorgtın geçen b ir gecı:>nin sabahında Cahidc Sonkı. .. , randevıı sıımı gidcbilıniş nüydi, şimdi

hatırlayamıyonım. Ama o gece peçete kağıtlarına yazdığıılı notlara görP şu söılerini

hatırlıyorum: "Hayat:mıcla sadPcP iki kez aşık oldum. \ 'e ıki kPz aşk yaşadım ... Biri diıtimiziu clışında bir adam, biri de evli ... F.ğE>r isteseydim ~·uvas11u ~·ılarclım onun ... Ama islemcctim.

Şimdi bu adam milyonlarla oyuncak gibi o~·pa~an büyük hır işadamı .. :· Bir sır perdesi arkasma gorııulen bu iki aclam kiındi'? Bınilardan birı e hel te ki koçası lhsan

Doruk olamazdı. Çunkü Cahide Sonku, bir başka bir gecede, iki kE'z <'VlcmUği 'fulwt Kral.. lhsan Donık'tan söz c<.tcrkcn şöyle eli~ ordu:

· ·ıhsan Doruk'u hiç sevmedim. Benim i<;lıt a~·ılıp ba~1lıyordı!. Ama oiı· taraftan da beni

hizmC'tçiın ~lcni ile al<lat~,orclu. JTi?.nıetçiml ilişki kurıuasıyla oenı küçük düşi;rctü domuz ... Olwllm arkas ndan hö~·lf' konı ışulmaz, ama ben koruşunım ... "

Ustelik bınılan aıılattiğı ::.ırada Thsan Donık arlık ,v~a.ııu..vordu. Yıllar önct=> Ispanya'da ge,ırdıği bir kalp loizi sonucwıda olınuştu ... 'Dinımizın dışmda· dcdjği kişi be Jarcel ndlı

ltaly<m mıydı'? Çünk;i, Sonkıı'nun yaş::ımında böyİe bir kişinin varlığından sö:ı: ediliyordu ...

Cahide Sonku'nun ilk doncmlcrindc, ':'ürk linemasının ' lik Tiirk kRmeromanlarındarı " Cczmi Ar'la da il işkir-;i olmuştu. Hatta, bu ilişkıniı nikalu.an dondüğw\ü sö~rlcyenler de vardı...

)Jiuhsin E rtuğnıJ'wl siı ıema hayatı bo~'wtca çalışt. ğı bir kameraman olan Cezmi Ar, Sonku'mın kendi adına kurduğu şirketin filmlPrinde sürekli ahşnuştı. ..

Btı 'iki aşk nıacet(l::>ı'nda adı geçen 19801i .vıllardaki konuşmaJarunızda yaşadığım açıklaclığl

'işadanu' klın(ü'! Bu adam bugün de yaşıyor mııydu'? Kimbilir ... O günlerde bu 'bir sır' olarak kalnuşu. Oysa Caludc'yle yaptığımız bıı 'meyhane

söyleşileri'nden 10-12 yıl sonra 'bu sır', Rıdvan i Akar'm Varlık Vergisi adıru taşıyan kitabııı

lOTinci sayfasında orta~~a çıkıyordu. Cahidc'nin bu biı~'ük aşkı , 'varlık dE'rgisi knmınu'nun çıkarıldığı dönemdf' :3 1 yi'lşındaki F.rıneni kökerıl i kereste tüccarı Pcrsclt Gcvrekyan' ili. Dönemin ünlu mil~ arderierinden Gcvrckyaıı, Varlık vergisi borcıı olan ı GO bin lirayı

odcycmciliği için Erzurum w· Sivrihisor 'Çalışma Kampları'na 'sı:.u·gün'e gönderilmişti . Ola~~dan

yıllar sonra Rıdvan Akar'a şu ilginç açıldamayı .vapıruşt.ı:

" .. . Cahidf' Sonkıı ı l e birlikt-e yaşadım. Ona h pea t.m.t.wn.Yazhl< ve kışlık cv aldım. Araba alclun. Omuıla ilişkimizi kıskananların Varlık ID€>rgisi'ni fırsat bilip bana yüklendiklerini biliyonım ... 11enlı Belkıs ve kız kardeşi ile de birlikt.e olmuşwıtdur, ama neden Calticle ilc a fişe

oldu..~wnu hala anla~·abilıniş değilim ... Erzurıım'a 1sE>vk f'dilrceğımi anlayınca 'bizim sonumuz bf>lirsiz' clı,verek Cahicle'yi memleketin en bU~'tlk ıı.ucc:arlanndmı lllsan Doruk'la evlendirclim.

Beni Er.wrwn'dayken hiç ararnadı, ama döndükten sonra arasıra görOştük.'' .

"BENi iÇKiYE ALIŞTlRAN TALAT ARTEMEL'DiR"

Cahidc Sortku. neden içi} ordu böylesine'? ı <'elen alkolik olmuştu? )Ic 7..atn<ın başlauuştf? Ve neden·?

"22 yaşmdan beri içiyortın. O yaşuna kadar ne ıçki ne de sigara koymuştwn ağzıma. Kaldı ki o giınlerde 'riskiler getirilip önüme konulurordu. Kok'1ısm1dan iğrcniyordum. Çtinku

tnhr.akurusu gibi kolmyorclu. Uç yillık kocam Talat. Aıteıılcl bir gün "Neden içmlyorsuıı?" dedi.

\'c ilk defa o zaman içtiın ... Sarhoş o ow ıl. Oysa bu f'VIiliğim sırasmda Talat Aıtemel, beni bir

birahaneye bile götürmed:. Beni içıdye Talnt Artemel alıştırdı. Ve ins(lnlığınu da o istısmar

etti ... "

Ve ne acı ki, öniınf' viskilcı kon ulurken " efret edcriın" deyip geıi çe\riren, iki cludağı

arasmdan çıkan her sozcuk bir 'emir' sayıJan Cahi.dc Sonkıı, Reyoğh.ı 'nun arka sokaklanndaki

ıneyhanelerdc bir kadrh içmek i~·i.n borç isternek zonmdn kalıyordu.

56

"ROXAN E'l N CAH iDE'Si N EREDE?"

"?ı.·tusaade ederseniz bir iki yudwn daha alayım, biraz dinlerun.iş olw-wn ... " Cahide Sonku, içkisinden bir yudtun almak içiıt hile müsaaclf' istiyordu. Halii ueuz

meyilanelerin kmk döl-."lik köşelerinde b;le kendini kaybctnediği gonllüyoı-du. Peki ya

Sonku'nun böyle her gece içecek kadar kaybettiği neydi? Acımasızca geçen :-,'lliann ardıııdaki

görkemli yaşamı. ya da bir daha ya.şa.mtısı ımkansız olan muhteşem gtızelliAı miycli?

C:rr&ıo de Bergernr acilı iınlü oy w m o.).ltli.J orduk ... Ah Roxanc ah ... Şiınui neı·ede o?"

Yanıt beklerces.ine susan Camde Sonku, soııra acı bir ı..ebessümle kend1 cevabırıı J-'İ.nC kendi

veriyorch ı :

"Hoxane'ın Cahıde'sı hır ıncylı.ancdc ... "

Gene acı biı· sessizlik ... Sonra: "Boş ver... Sen iç Ctlllide, ,ç ... " Ve gene kaldığı yerden devarn ediyor.

S7

··saruyonrrn kl yıll946 icU. Bu arada Yuva1nı YıJ·am<lZsın adlı filmimi çeviriyornm. Oyıında ise dublörümü !\evin Akk(lya canland ırıyorrllı. Tiyatro kurallarına gör' b<i9rol oyuncusu yinni

güıı , dublör de uç gun oy11ar. YC'ğcııiru A..vteıt, cıayunın kızı ven=mıdi. Şitndi toprnkt~L. O gıınlerde nblmıı da lıasttl, ~anotoryıımda yRt.ıyordu. O da ver m ... Ablam da şimdi wprak oldıı ... Ycğrni.rni gönnck için bir Yakacık sc.mnwrytUnuna gidiyormu. Akşamlan da tiy<ıtroya

gelip o_y"'.mumu oyıı uyonnn. l3u ara I'uvamı Yikrım:ızsm'ın Ç(lhşınaları da uzaciı kça ı 17.1 ıyor.

Rejisör Ka ni Kıpçak bir yı ldır filmi bilircıniyor. 60 gtm nefes alınaya vaktün yok... Bir .vaHda

lilm, bir ,\randa m:at.ro çalışınalan ve bun.l3rın .vanı sn-:ı ablaml(l y~ğ nimin 7.iyn:·etleri .

AskeriyeelP dalli izin vard ır. bizde isr yok. Gene o gi.inlcrclc lhsan Doruk'la boşmuıuşım. O sırada L\~ilizlcrlc yaptığı tuttın alışverişi nedeniyle dışarıya gitmiş. )zin isı .iyorıım. Tiyatro idnresinden, altrnı~ beş giindiir cevap yok. Oysa iz iıı almak hakkmı. Ama verı ııiyorlar. !\ihayet

bakıyoruro ki is çaı all[lşıyor, ben d~ vetomu kullaruyonın1. F.we1a dublörüın \\evin Akkay<ı') a haber gönrl~riyonım. ''Beıı bir haftR gidiyorum, haberin olsı uı" diye. "Scıı tiyatroyu ınahcıır

ctmcz.siı ı. Herhalde beni de." Tay,ya.re biletirol aldım. Bir haftay8 kadar fv(ısır'a gidiyorum. Senin ti:vat.roya olan bağlılığını hiliyon ım. llerhalde f)E'rdeyi kapal.nıayacağız. Gözleriııd(-'n

operiı'\. , .

.Aibrıy k ızı !\evin Akkayn, sarıld asker i bir errtir alınış gibi vazilc.slıı.lı ı l>a~ımı gcr;i~:or. Ve ben

Mısır·'a hzıreket ediyorum. Oradan tlvan·cı müdürlügün hir de ınt>kr.up gön<ierdim. 7\:Jpkı npta ''RBnden daha vazifesine sadık bir arkadaş ~ 'vin All«ya. Siz izlıı vermezseniz bcH gittim

bile .. " cliyonuu.

58

"AYAKLARlMI TAVUS KUSUNA BENZETiiM ... " ,

Cahklc Sonkıı'mın f'n bcğenc.l.iğj tarafı ayaklandır. i\nıa, sanal çı bu guzclliğiıti ancnk yıllar

sonra f::ırk ı:>dcbilm.iş .. "Yaı C:l) larından bırindeyili <'dense ilk kez a~:<J idarıımı dikkatle baktun. \ .f' o gün

ayaktanım bir wvus kuşuna bcnzcu.iı ıı. lta ya!' karlınlarımı ı çok gu:tel ayaklan Yardır H<ıt

Bekir'in kans1 Nona, Beyaz l{uslardan ... Bir de o kadında gördüm guzcl a~"clklar ... DeJYtek ki o gwıc Kadar ayaklarımın guzcl olduğunu sanıp kendi kendimi a' tnıyonmışurn ... Yıllar sonra Durnev Tunascli ilc karşılaşt.ık . Ayağuıda bir sandal vardı. Cavit Yaıua(ın boşandığı karu;uwı

evinde ... Hayalıında böyle gm~el hir ayak gönn •d.im. h.alya 'di'\ bile gönnNiim .. "

• • • • • • • • • . ~ . •

59

"CAHil IRGAT BÜYÜK OOGOU BÜYÜK ÖLDÜ ... "

Höz Cahi l Irg;;n;'a geliyor. Yıllar on<;c hNahNiıkiC'ri olmuş .. Ne var ki Sonku, bu konııy~ gımıektcn kaç-uuyor Öll('\'(t-r i. ..

Aııw sonra: ··Peki, peki. .. ''

di.vor vr dPvam ediyor: "Hiç tuıuunaın (Sonloı'ntın Pn çok kul.andığı ('ÜıniPlerden bi,·i bu), biı· gı.Ln lıcni frna

kızd ı rdı. ''Tiirk'iye'ye Rus wııklan geJi~:or" d<>~ıinre tf't Nıı attı ve hemen bıı söz iizerine kafnsnu

gö7.ıln0 yardun. Bu laJın ş::ıkası mı olurdu? Cal tiL lrgafm bö~·I<> ile-ri geri kl)ntışrnasıru.ı sebep

herhalde deliliğinelen ı n ydGJ ııa geliyordu. Çilnkıı Cahit lrg~ı t 'u1 o t.arihlcrde yedi ı.anf! deli raporıı v;ı rı h. Şişeleri' kafasını gö?.iiniı n ;ı:'; ı l yard ım o gw ı. kendi kC'ndimr hayret er.ıu i:;; Lim.

ı\.ına IlC' ohırs."' olsı ın Ccılıit. lrgaı. büyük insandı. O, biiyük doğdu, buyuk oldu .. .'' Elleri ti~rcy ıı Sortku, ~:cnidC'n votka k<ıdchiıı uwıurken: "Arlık y;:mn devam cdelinı olLu·

mu'?" diyor.

Vf' yı llar sonra Gu lriz öururi, ünlü ild sanatçının ilişk i eri konuswıda ''Bir An G<'i ir" ;1rlını

ı .a~ ıy;ıll (2003, Doğan Kitnp) anılarında şu sat1 rl<ın oku~1oruz.

"Cahil. Irgnl. he.\~açanlı, öfkeli bir :?ainllr. Gençlik yıllamıd::ı ve> Şehir Tiy~trosu'ıırla

oyııncudur. Ancak guıcl se:;i V<' havalı tl?.iğıne rağmE-n bir türltı doğı·u du:tgun bir rol aJ;ını;17.. :Mu11'iin Ertugrul'la da bir tür lü ~nld ı1. ı !Janşın~. ~·wtku o günlerde bC'Iki lıeııii ?. alkolik rl t>ğiJsr

Of', içmeelen p k ılolc:ı~tlmamakladır. Ve sini dil ın C' ha kım olaınama kt:ıdır. Ve: ~ehir

Tiyatrosu'ııdaki büı.üı1 Prkeklcr gibi o cin CahidE:''ye ~ıkw· 1 aderi ıı tilvesu ıe bakın, tiy;"lt.rocl ı-ı

merl ıa.ba la.şımıkta.n ra7.ln bir il i~ld lcri olıu.a~ıaıı bu ikili, .vıllar sonra kimbilir, helkı ııcn1. bir

meylımıe 1 öşcsi ı ıde bir ;,u·a.va gdir ve bir lik l <' :vaşamny(l başlar.

BC'ıı Bomont.i'dE". Havuzlubal ıçe Sol\l'lğı'Hda kuçük bir aparlınan dairesinci , Durnwn Ti:vaı.rosu o~:wt<;usu olarak .va.şam ımı siiroürdiiğünı ı 960 yılında, Ca lıide Haıum ve Calüı. BC'y karşımdaki üç katlı evin bir katlllda kiratı oldular. Köşedeki hakkal dahil he-rkes şikayctçiydi

bu ikiliHiıı kavgasmdan. pm.ın.ısından. Giimışırı, f;al ı ıde Haııım kapı,vı açınu, Calı.i t 1-ky d<'

kapıyı ~ll ımrııkl::ır, smho!? old uğundau killurler eder , ınahallcniı1 h ıızurıınıı ho7.ardı. O kttpı ba;~,t>n nçıl ır bazeH de açılmazdı. Birkaç kez oyıın dönüşü ra:::tladıııı. I apıyı açı.ımıa.yı

başaramaya n Cnlıit lrg::ıt'ın gidecek yeri o lma~:an insaıılaruı sarsak yii rüyiişiiylc ya lpalay<~rnk

sokağı tcrkedişuw ... . ,

60

1 yalro~.·nı.m kı ne yünterind~·

ÖDÜLÜNÜ BiLE BiR M EYHAN EDE ALDI ...

Beyoğlu'nun arka sokaklarınciaki rneyhanclcr, akşam yedilerden sonra ' ıkinci adres'imız

olmuştu. Özellikle de Gircsunlu Ali'nin, \luri'mn (Körfez) me~:hanclcriylc, Dostlar

Birahanesi. .. Aylardan beıi CahidP Sonku'yla bu mckfuıkırda birliktcydik. .. O sıralar Cahide,

Balıkpazan·nda pansiyon olarak ka ldığı ailenin yanından nedc>nse a~:nlJruştı. Yeni 1\·felek sinemasının bulunduğu sokaktak, Erzun ımlu KemaL..ı ı kahvesinin hemı-n arkasında, Gulc;in Ot .li'nin ran sırasında acaip bir yerde .kabyordu. r.erçekte tablo çok ocıydı. Elektriksiz,

karanlık, ardiyeye ben7.eyen, nıt.ubet kokan bu izbc yerde mwn ışığuıda yaşıyordu. Bir yanda kırık clökük lahta bir kaı·yola, bir yanda i<·i ki ı·li çamaşır dolu bir legen. .. Köpeğ.i bağiasanız

burada ch ırrnazdı. Velha.c;ıl, anlatılması güç bir ?aşa.ın suruyordu Cahide Sonku ... Böyle içlcr acısı bir yaŞ<ıın süımesine karşılık, esin görkemli yillarını a.ıwnsayanlar ya da

onu uzaktan da olsa isınınden tanıyanlar için Cahide bu haliyle büe mf'rcık konusu bir ı,.,şıhkt.ı...

60 yaşıııııı üzerine tırmanan eski bir sanat çı nın ÇC'kiciligi, kuşkusuz, ~·Lll<•r on<:e 'efsmı · boyutlarına tırmanıp parlak dönemler yaşayan bir s~ı natc;ı olmasından geii~·ordu. Ve sinema

yazan dostwn Atilla Dorsa~ 'ın da ilgisim çeken Sonku'yu, isteği uzerine onunla tanıştım1ıştım.

Galatasaray Kulübu'mm k<ırşısuıdaki Giı"esıınhı Ali'nin meyhaııcsiııdc tc.ıbii. . O gece, :;;imdi hayatta olmayan n" Cahidc Sonku'nw1 mcylı<ınc arkadaşlarıncian bir kadın dalıa vardı

masanuzdcı Sonku'nw1 bu arkadaşı geçirdiği bir siıur krizi sonucunda kendini kaldığı e\in

peııc<:>resindf'n atarak irıt.ilıar etmişt i .. . \radan uzun bir siire gı:>çt i. Sınema~·a ve tb cıtroy~ı V€'rdıği h1zmet.leri nedeniyle, Atilla

Dorsay'ın Başkam olduğu SIYAJ) (Sinema Yazarlan Derneği) So11ku'ya bir 'öıel ödül' vı:>ıınC'yi kanırlaşunmşt.ı... Vf' snnatçı bu ödü.ı.iıt'u :3 t i\ğustos't.a (1979) Açıkhava Tiyatrosu'nda diizenlcııccck gecede alac~akt ı. Dorsay"m onPrisi uzerine ve de yakınlığı m nedeniyle onu

geceye ben get"recektim. Çünkii Cahidc Sonktı davetli okluğıı gC'ccyi unutabilir, ~~a dc.1 bir meyhancde sızıp kalabilirdi ...

Birkaç gLut oneesinden hab r verın k için Soıı.ku·yu atadığıın ın .yhancdc buldwn. Gene içıyorclu ... Beni görünce guldu Soıu-a ~·antrıa çökt üın . Durııınu anlattım.

''Iyi runa ben halkın karşısına nasıl çıkarun. Bana yen· bir elbise gerek değil mi o gece'?" "F.Ihise:ı,d mPlbiseyi boş ver" de(Um.

62

·'En yenisi hangisiyse onu gi~·ersin. Ya da bir çaresine bakanı ... "

HE>r 7..amanki gibi anlaştık ··Yalıuz, buradan sen gelip b ıti alacaksuı Tek başıımı gicteınem. "

Gecenin rliizenleıuueslııc de üç gül" vardı saıuyonun. YC'lğmurlu bir akşam uzcriydi,

hatırlıyorum. Gittiğimde Cahirle rnc~·hmıcuc ~·oktı •. vlasası boştu ... \ c gelmedı. Umıt!Ylıış

muydu nedir, hilc>miyorwn. Yoks<ı haYanın ya!J;murlu oluşu .} uzuııde-n. gece oraya gitmeyi gozwtc ycdiremenıiş miydi? \'eya sorwt. gerçekte!" de yeni bir elbisesi olınay1şı mıydı? Dah::ı

som a karşılaştıgı.nuzda ise bu konuyu hiç konuşmadıK

Bu maceraıun sonıilsım Atilla Oorsay'dan dinieyeJim isterseniz.'? "O gereden beri anyorduJ\ onu; gözlenmiz. git&.iğiıı.i oğrenniğımız meyhane!cri tarı~'oruu

geçerken ... ~iha) et h ir akşam üzeri rast.ladu<. Kapıya ~'akın oturmuş. u. Le • başına içwordu.

Yakındak"l ma.c;ada delikanWar vardı. gemıri olduklarıııı söyluyorlardı. Sonktı'mın döncmi.ıtc

~·ctişme:ın.işLi lü~biri Sonk.,ı\'lı ne sahnede, HC de el.:nmda görmüşlerdi. /una onu 1-."tılaktan

kulağa ranıyorlardı. Efsaneler .vaşar bjr toplumda, kola~: ölmez ... Rizimki gibi ıınııt kaıı, nankör toplumlarda bile kola~ ölmez ... Ve o gece dcni:ttiler, hafif Reyoglu kıilhanisi davraruşlar içınrle Cahide TT:mım'a gPrek<'n nczakcti, inceliği gösteıiyorlar<lı. Otw·duk. bir siire içt ik Caltidc

llanıın'Ja .. Bir yıJ or c..:e de başk:'l bir ıncylıuncdc içmiştik. Ödıildcn, gccedcH soz ettik. ··ouulumu alınm, ama siz gcl.i.rin baııa verin ... Bıırda. bi.ı· mcyhaı ede" dedi. K::ıbul ettik.

Rôylece Cahici<' Hanım. sınemô tarihi içinde oduıwtu me)'hanede alan ilk sanatçı olacaktı. Riz

de mc~ haııcdc udill ' eren ılk sinema yazar .... Öneri çeki<'iydi.

Ve Cahide I lanım. SlYA.D Turk Sinema.•nnın Hi:anel Ödtllü'nü, bir <ıkşamiistü bir Bcyoğ u ınerhaııesi.ııdc (Körfez) <ıklı. Saçlarını toplanuş, kendine çekidüzen vemtişti. Bir zaman ann duş duze~indekı güzcUiği . ~ckidliği., uzun ~ıllanıı alkolıli gee;elerinin gerisinde kalmıştı. Ama

63

yine de ö7-erıle suslenmişti. Ger<·i kabu.t etmiyordu bunu, kadın içgtidtisuylc surekli halinden

k:ılığından yakmıyordu. '·Bu töreni Hilton'da yapabilirdik rtma hı:>n hmasım istedim'' diyordu.

Ve ınannıayacaksımı ama, Cal1ide Sonku, ödültınli aldığında ağladı. ParlaK şartlı bir geçntişi

13cyoğlu gcceJcıindc har vump harman savı.;rrın, kenchsine zamanında her şeyi vermiş bir

toplum.a sut çeviren, her tllrlu değer ölçllstulü ~:ı..kıv geçmiş, ~'aşrutı.uı tck an.laıruru artık küçük

meyhanelerde arayan bu kachn, gerçek bir minnet duygusuyla ım, yoksa bir kez daha ·oynama' dilitusu~rle HÜ, l.>ilemcm, ödulunc sarıldı ve ağladı. '·Demek wıuLıılmadun, demek k-ırk milyon daha bPni ıımıt.madı '' clPdi. Unuhılmak için her şeyi yapmış olmasına , kendi efsanesinl kendi

elleriyle yıkınaya onca ç.aba gosLermcsillC ltarşlll wıut.ulıııaımş olması, klın bilir, onu belki gerçekte· n mutlu kılmıştı."

Ve ne acı ki, Sonku'nwl öh.unündcn soma bu ödiJJ. Burçak Bvrcı1 tarafından bir bil

pazanncia buJunch ı.. .

"TÜRKAN ŞORAY, CAHIDE'NIN FiLMiNi HiÇ iZLEMEMIŞ ... "

"'Sbz Hıı 111l<tlı Wli h<'l"krs i k fil ı ıı iın saıuı .. ll<ılbukı h n ('ıci Hc•rbc•t1cl<· Zozo Dtı lııuıs' ı ı ı bi r

ı ı 'VI dıılıkırhıgıım ı yaparak sıııeııwy. ~ gırclım. li'igııranlık ayıp nu"? O film in bir snhnr:-.ınde

Dalımıs' ın y{'rinc b:-ıl f' ynpmıştım BPn sinema.va koıısNvaı.uann balp k ısnıınd<U \ geldim ... " clıyr konuşmas u u slin.lunlrkeı ı rı dl"'ns Tunwn Şor:.ıy 'ı aı umsatlıı ı ı

Şorn) da CahıdC' Soaku'dan soıu·n efsane ho~ııt l:mmı ulaşan bir oywıcı.ıydu \'e n gm·ip ki

siııenıa yaıaıı Alil a Don:;a~·. nıığulu Gozler adlı filmiıt seıınde söyl şi yaparken Cahid<; ~onku

il il,ı.tilı bır sorusuna şu yan ıtı vermişt:i:

"Tiayw, hıç filmini gonne<üm .. "

Yımi o yılhı ı·da ll yılhk bir siııeına s 'rlivcni ola ıı Tılrknn Şoray, Cahid11 Sonku'~ru

tanıııuyordu. Ve filın.lcrüıdcıı bir tekini hile> görm ınişLi...

'l'iirk sınt"•masında birçok yönctınenin, bırçok o~ıınrıınun clcğil k i tap, gazete hile

okwnadıkhırı, hele film hıle izl<'mN likleri elbette şa~ırtıcı gelmernelı.

Ancak burada asıl şaşırtıcı olan Turkan Şorlly'm Son ku ile ilgili yanıt ıy<lı . Çünku, Şonı~ 'ın

bu ymııtı 'erdiği tll ıih !\•tart a)ının HHO'ini göstcri~·ordu. Oysa Cahid Sonk'lı, döıt yıl önC'e,

yan.i 1966 yıllarmda Şoray'la bir filmele oynaımşlardı. li'ilm in ismi de . . ejat Saydam'm Orlıan

Kemnl'den uyarladığı El Kı7.ı'ydı. ..

Ayıu fllmdc oyHamalarına karşılık , acaba aynı sahnelerde rolleri alınadığından karşı karşıycı

mı gelememişlerdı'? Elbet Le hı ı mümkün değildi ... Birlikte fowğrafları vardı. Kaldı ki bir dcgil.

iki fıtmd karşılıklı oymuru.şlanlı . .

O gün Sonku'ya bunu sordugıımda:

"Boş ver... Benden herk •s uir ~ey alır, ama b ni benden alamazlar" dC'di.

Bu kcı 'ahide Sonkıı. konuyu dr.ğişlird i:

"Kızım l~nder'den a~·Jar var ki haber <ı lamıyorı un . Yılmaz Güney, kızımı Balıa'da oynat.ırkcn

HZ ını nasihat etmiştı'? ·erede şımd i Yılmaz. Onunla da iki filınde oynam1ştım ... 11ıze çok

yardım U i. Kızım şimeli Londra'da .. 1947) ılıııdn hen cte Londrn'ya gılmiştim. Berili 13 ' lkıs"uı

kard 'Şi K 'mali'ylc ... Keınali dil hıldiği için t.ercıımanlığııru yapıyordu. FLın saluı almak içır

gitınişt i ın vl~ ~ıı ncl sekiz film S('yrediyordıuıı .:\ma ne ra.vda ... ('pmı l F'ı l m('J' de k<'ncl i şirkC'tı

için ı !) ı aıı ' rıım aluı ·a Inı na hı~·birşt'Y k:ı l ınaınışt.ı. .. "

H.ı kı~orı ıııı , yav~ yavaş Sonkı ı 'ıııın başı onilııt dUşüyor ... l yuklaıı ı.ı k üzere. Sonr~ı :

"ll adi dıış onııııı ', giclı,vunu" <li) or.

Gı<lıyoruz ...

65

66

::-.Jedrnsc ters ters ytlzume bak,yor ... lçunden "Allah . .lJiah ... "diyorun:ı. .. "Allah :\llah ... " Ve ncdcıılni ıı nlwaınıyon ım ...

ÇELIŞKiLER KIMDE VE NEREDE?

Türk sım~masında ,.c Tw·k tiyatrosunda en parlak dönemini yaşarken neler söylenınemiş

ve öldükteH soımı da neleı ·''azllmıunışt ı Calüdc Son.ku içm ... Yaşarken "O bir efsaneydi" ... Kapıcısı l\Hço:

··PabuGlarıı ıclaki parlak taşlar bile yala ncı deği l , gerçE>k pırlant achr. Dikkat edin .. " diyordlı.

Haldwı Taıtcr·t· gore; "Bir kTaliçc hayatıdır ~·<ı:?adığı. Sigaralanın all ın bir tabakada ı..a.şır , onları 7.ümrüt lNlc

suslcıuniş çakmaktarla yakar. Calüdc Hanun Klcopatr<l gibi süt. banyosu yapar Kendine hedlyc gcleu cu pc.ıha' ı Parıs parfiim!Prini kahkahalar atarcık ba~ından nıcııch.ına hoca ed<'r...'·

Zckı MiirPn'e göre; "vfelahar Tçli'nin yazıhanesinde oturuyoruı. Bir yere film ç<"kmeye gideceğiz. Elektrik

ı.ckııi:wcni '·\'ay efendim nıy<" yrınhş ayarlanuş ışığı" di~·c, o sivri, ş k, altın suyı.ınn hatmış

topııkln nıgan pabuçlanıwı burPLI ile ç·octığıın dız kemigınin altını tekrncledi.·' Melulıat l<;li'~ e göre;

"Bu kan günün birlııde surunur...l\'iye sürünür biliyor musun? 13chzaL Budak. ya~ gwıLutdc

bu han ıma çok kıym<"tli bir ı;ransız parfümü hediye etti. ''l1eh7..at be~ rica ederim, bunu Paris'te hizınct.çilcr kullaıuyor ... " cev::ıbını verdi. Budak da dedi ki 'Kızuu, bir gi.ut mavi ispırto

bile bulaımıyacnksın .. .''

Turk edcbiyatuun en duyarlı kalemi Selım Ilen:

"L<· dort yı.. önce, yine> Beyoğlu'nun arka sokaklarında, hay i geç sa!lt 'e bir meyhane çıkı şında:

"Oradaydı C<lhide Sonklı. Yüzıintin çizgileri lıilla inccd.K, ama tcı ti paralanmışçasına. Sag elinele mavi ispir lo şişesi vc~ıdı. Sol eliyle de dudaklan ar::tsındaki bekçi duduği.u ıü Lutuyordu. Bırkac: kez uzun uzadıya çaldı o düduğü. Sabaha karşı kiııte sesleniyordu, ıH'ye isyan ediyordu. anı ı , nP ya da neler loplwn yuşamınclan bunca usandımnş, iğrendir mişti?" diye yazıyordu.

Parlak donemlerinde evine gelen Reisicnmhur Celal Bayar'ın yaruna "Rol eıberli}onım"

diy<" çıkmad ığı, yünidıiğü zamaıt ayaklaruun altımı halılar seıildigi , tabakasından sigam

çıkanıtea birbirleriyle yw·ı~ ı r<.:asınn heş elin hirrlc>n yakmak içlıt uzand®, düşt.lş döneminde ise esrardan kurtulması için akıl haslancslıtc yaunltp oradan kaçtığı anlat.ılan Cahide Sonku'.va bunları he p sonnuşwndur.

\le var ki tUm bu ri\'ayetlerin \'P iddiaların çogwıa karşı çıkıyordu Cahide Sonkl.ı. ··çogıı n bart ma·· diyordu uzerine basa basa ...

67

l ürk sıneıuasının ıkı Ca hı de Sonku'su, yükselış •t-e düşiiş dönemlerı nde.

Bütün bunlar, şa..,c;aalı hir dönemin ilginç öyküle ri...

Ya o görkemli, o gizernli yaşamdan Beyoğlu'nun arka sokaklarına .düşerken söylenenler, yazılanlar ...

"O yıllarda erkekler ayakkabıma şampanya dökerhmniş. Ben pavyon kadtm değilim. OniRn küçümscın.iyonım ama ... Ayakkaplarıında pırhmta taşlar varnuş ... Zlynet ayağa indirilıncz.

Knltürü.rn ve aile terbiyem buna miısaade etmez. Sigararnı yakmak için beş çRkmak uzandığ) zaman onları bozardım. Çünkü dalkavulduğa Laharnmillü.m yoktur."

Ayrıca ona ''Çok kibirli kadm. Karşısındaki iMam raharsız ediyor'' dıyenler de vardı. Ve bu konuya değindiğinde ise verdiği yanıt şöyle ohıyord11:

"Hayır... Kibirli falan değilim. Onu söyleyenler halt etmiş. Kibü'li olmad ım hiç ... Ben yıllar

önce lağım çukw·lan üsLündc akrabalannu anıd.ım ... "

Alular ve çelişkiler ... Iyi ama çelişkiler kilnde ve nercdcydi?

66

... VE SON SÖZ

Bcyoğlu'nwt arka sokaklarında. ınc~'hanelerde peçete kağıtlanna yazılan nollar bw·ada bitiyor. Cahide Sonkı ı anlattı, ben ağımdan çıl-:tığı gibi yazdun ... O aıtlaLtığı i<;in, ben de

~ıazdığuu içiH karşı çıkanl~r olac:ıktu·

"C~hıde bunanuş artık, gcr(,·ekleri ş~ptnmış ... " "C'~hiclf' sizin anlattıguuz pjbi değil, onu h<lrc;ım.şsımz" diyenlcrrtc ...

Ama lıcll, nosta)jiye körü köıiine Lesilin olmailim ve de Calııde Sonkıı\ıı da aslcı

abartrnadım ... Kaldı ki bir sanatçı ölduğü ıaman, onı ı tanıyan da taıwua~ an da ardından kendi gözlemlerine ciayanarak çrşitli ~··orwnlar getirir Ve elbette bir sanatçı için biçilcıı değer

yargılan bakış açılarm~ göre de~,ışir . Bu kaçınılnıazüır ... Gerçekten tophınınn mtl lı olmuş

büyük sanatçılar çoğwllukla, olum sonraı::ı hPp <ıbart ı lu· ve tıim kusurlar bir yana atuııı y~ılnı;,ca

erdemlf'ıiylf' anılırlar. SürC'kli dokwuılınazhkları gündeme gelir . Özellikle de bu ·sahte

kişi Hder' yanıtaHlar bazı maga1.in yazarlarıdır. Söyl~"mcdiklerini soy ct.iner ve onlan her şeyı ile biçimlcndirip ~·önlcndirlrlcr. Kendi c.ığtzlanndan bllyiik l~tlar eıı inlip gerçelder saptırılır

çoğu kez.. ı\ma o görkE>mli ve o gizemli göıüncn kişiliklerlı ı altmda yatan bııı;:ıkım

za,·allılıklannı yazmaya kallCL.ığuuzda, hayranl~rı dahil, hPrkes aşın bir duygusallık içinde baş

kaldmrlar. Onl~ra göre büyül0r bozulmayacak, Labular }'Ik.ılınayacakt ır ... Örneğin ralunctli Zekeriya Sert e l, Nazım TTılanet 'in Son Günlc>ri adh yazı dizisini ~'ayınlad.ığ.ı

sıra edebiyat dünyasında n fırtınalar kopınuştu. . Ve Zekerı..va Seıt.el, Na zun ı h kın et. konuswıda gerçeklcıi saptırdığı ıddiasıyla suçlanmış! ı .

Gerçekler, gerçekt.e l(llı atsız c>cücidir...

Ama kinıe ve hangi ölçlllere gore?

Sonku, 'unutubnanın', ·yaşhlığın· ve en acısı bir 'düşüş'Lı.ı ı beraberinde get.irdiği gı7.h iç

kırgınlıklanyla gerçekleri saplırdı,\'sa, 'sevaplan'kadar ·gıın~hlan' da ona ait olacaktır ... Om, hoşgöniyle karşılamak da bize ...

Sonkı.ı, bir yoruma göre 'LOpluınwı değil, kendı i\enclm1n kurbımı' olsa da ...

Kaldı ki, Son.ku'nun 'in iş ve çıkışlardan' oluşan yorgun yaşanunda lıirçok kad1_ıı yıldızm oı1.ak dramı ~'fltmaktarlır.

Ama asıl sorwı bu değil. .

Yazık kı Türk smema.<;ınm ilk dönemlerine daıngasm ''urmuş ·on kadın'dan biri v ilk! olan 'Sonku')'ıı yeni ktışa.klam taıuta<.:c.ık lilmlerinbı çoğu ort ada yok. Varolanlarm da (bir ikisi dışmdv) seyredi me} ecek kadar kopy<ılan bozuk. Ve biı~uk bir bolwnu hurdaya donüşmliş chınımcla. Işte

69

yıllar önce Cahide Sonku':nı bağrmn basan toı..ıluıu, yillar soiU'a oııa nasıl sır1 döndüysc. nınıleri de ayı u ilgisizli.k lçindfJ kıyıda l<.o~<:dc kaldı, parçalandı. depolardarandı .J...iH old u.

1958 .Yıl ında sahibi oldıığu Sonkıı fil m şırkPtı bılf' bır gı:>r<"de ymııp kül olımın"ş mı.vdı?

Yangm nasıl çık:rnıştı? V ıllar on ·e anlatlıklarl.lla gorc .\anguw\ suçlusu .vcğcni 'li ıran

Söıunczcr'di. Ola.vı haber aJüıkLan som a Ankara'dan dönen Soııku , topladığı 1>ilgıleı·

sonucuneta yc~r:>n inin para k::rı~ıhğmda bu 'ihanet' yapnğmı öğı-enmişr.i. Yapr.n·an k imcli?

Ayrıldığı kocası lhsan Doruk muydu a.t:aba'> 8v~t. bir ~ec<> içinde yazıhaıı<' deposundaki bazı filml<>r d<> yanmıştı. Zeki Müren'l<" birlikte

oyrıodığı lJ~klenen Şm*l'dan koıonclığı bir buçuk milyon da. Tüm bu acılara karşılık Cnhide Sonı..., ı , Amf>ıikan sinf'masımn büyü k st.arlan gibi dolu dolu.

'buyüJ<' yaşaya n 'ük .\·1klız'ırru:tdı kuşkusu~. Sonku, Bcıg.i.n Doruk'tuı yıllar sonru Türk sinenıa:::ınrla can lanchrclığı vizon kürklii, lüks arabalı karlm, tiplerinden ve bnrju\·3 ~aş;1m

blc~inıludell ÖH<.:e ayıu .iht..işı.uıu gerçek hayat..ULda yaşayan bir efsane, alafra.ı.ıga yerli hir diva'yd ı. Giderek <SLar sisteminin sC'falcLi"nc V<' 'magazınleşPn bir yaşam biçimine' dönii~en hu

'i nişli çıkışlı serüven ', Sonku'nun öli.ı ı n unden 7 )11 sonra Zi~a Öztaıı'm 'Catt idc' adlı bir TV di~si ııe kaynak olı ışturacakL.ı.

t988 yıJında TV ekraııl~ rıııd~ı gösterime g.iren di.z.i, 'Cahitle' atlııu ı..aş.ı.vordll . .A.ı:ı.ta yoııctJn(;lti L.iya Özlan·a göre "o Cat ı.ide, bu Catıide değildi".

10

' ' lla:vır h11 dizin iı1 Gahide Sonlm'mm yaş~ ımyla ilgisi yok. nn ~<l<iecP. Gahkle'diı-.'' rliyordıı.

Bu açıklama o yıllarda çeşitli tartışmalar yaratnuş, Hale Soygazi'11ln caıılandm.lığı 'Cı.ıludc'.

ola~,·lı bir dizi haline gP.Imi.şn. Oysa Öztan'ın sergilediği olaylar nt=> kadar aharnlsa ve tipler ne

kadar isirtl dcğişliri:iC de bu 5 bölümluk di:d, doğrudan doğruya Ca.hidc Son.ku'uu11 gerçek

yaşamıyla b;;ığhıntıhydı. Olayın ilginç olan bir ba~ka yanı ise bu d izinın yapılnıasırıa kar~ı çıkan

bat:ı kişilerin THT'ye göHderdiklcri iınzasız mekLupJ.ı.u·dı. Ömeğin siı ıeırıa yat:mt Atilla Dorsay'a gönc:l <=-ıi len benzer mektuplardan bilinde şöyle deniyordıı:

"Caludc Soıtku, bir Saral t 1:3crıı.hardl değildir. Ki Fraıısızlar Saralı Bernha rd t'm olağallüsLü

yaşanıırıdan bile bir film yapamamı~Jarclır.''

81bellc Sonku, evrensel değerler içeren bir saııatr.;ı değil, hele bir Saralı Bernha.rdt ise hiç

degil. O yalruzca Yemen'de doğmu~ bir Tur · sanat\tsı.. . f ülr.ün"l açıdan ne kadar cahil olarak ı..aı umlaı LSa da uç nokla larda. çok renkli bir yaşam süren kar.izmalik bir Jdşilik Her şeyden önce

bir 'lnırban prototipi' .. Ve böyle bir protatipten dersler çıkal·<:ıbilinecek bir film neden yapı lma.c;m ki. Ziya Özı an'm 'Grıhid<''si ise elbette tarıışılabilinir ...

Cahidc Jilmlnc haklı olarak şiddetle karşı çıkan sanatçılann başmda geliyordu Ctlliz Surmi Anı:=ı onu 9ir sanat.çının "meslek onuı·u' adına isyan eı:ı.iren 1\e?.ihe Araz'in yazcl ığı Cahide Bir

Efswıc adlı oywmydu:

71

"O)ıın )alnızca Cahıde Harum'ı aşağılamak ıçin y<ızılnuştı S8t tki. A,\T tca oyun. yahm~ ve

yalıuı C<.~hide Haıurn·m Beyoğlu'nun arka sokaklarındaki sefil şaraphancl rde geçen son

günlerini yansıtmaya çrılışıyordu , o k<.ıdar. Peki ncydı, kimciı, nerccien gt"'lmişt.i, neler yapnuştı

bıı kadın·? Onlardan eser yok. Yalnız k.'iiftir ('den, hağmp çağu·an, terbiyesiz bir kadın vardı

ortalıkta." diyordu Bir An Gt.,lir adlı nnı kir.abında.

Gerçektcn Nurseli Jdiı'in, l1khet Duru·nun sahnede ccınland ırdtğı 'C(tltide' nasıl bir

Cahide'ydi ata ba? ... l\urscli ld iz'in o:ı,11aciıgı Cahirfe O)-'\lllU konusunda şoy e yazıyordu Ze)ııep

Oral, MilliyeL Gazetesı'ndeki (7 Ilazrran 1998) koşesinde. ··o oyı.ında Muhsin Ertuğrul'wt. bu koca ust nnın. bu 'hoca'nın , elinden içki bardağı

duşıneycH, bir 'rc.iisör' kirnlıgine sokıılrluğunu gordtlnt. Yanlış anlaşılmasuı: f\·1uhsin I loca'yı

oynayan oyuncuyu eleşLinniyorwn. O~·ıınculnrın oyıın ve şarkı ::;oylemc biç-imlerini ,va da

oyunını şöyle mi böyle mi salınelendiğini ya da tcatral herha.ı ıgi bir öğeyi sorgulamıyoıuın.

Renim sorguladığun işln, ozw tdcki ahlak :mlayışı. Değerlerimiıi karala~ıp, çarpıup surınıaya

hakkı.nuz va.ı· mı? Bu esC'rde öyle bır ·rejisor' kimliği çıkıyor k.i karşımı7.a! Bir kf're kaba saba,

ağzı bozuk, baskıcı, despot ve herkesi sömiırüyor. B~ta Cahicte olma h. llıere kadm sanatçılan

başka arum pcşkcş çckebiliyor. Onlara k(l(hnlıklarından kimin nasıl yararlaıtdığıru sorabiliyor.

CahidC:''ye "Karru bumill\da kadınlara_ tcıhammüliirn ,vok. Aldır şu piçi."cliye hnykırıyor, vb."

Gircswılu Ali'nin meyhanesinde Cahıde Soıı ku ilc yaptığun söyleşiden ~rıllar sonra \'e

ölümünün ardından bile boylesine ilginç olaylar gclişmişli.

Kıı11ı 11 gchned i~i cen;ıze töreıinP <;on yolculuğu ra uyurtan yo .

Ve ·~on solu biz gene Cahide Son!...-u'ya bırakalmı: ' ' 11iiyiikleıi. sayarım ... Galiba buyük OYtınru benmişım. Ama bcıızerimi bul<:ırn~cltm .. .''

,

tı~mr ~~~~~ ltlt -IUI

•~nun . r• . HA

13

1933: SOZ BfR ALLAH Bffi Yönf>tmen ~luhsın Ertugrul

Seı ,aryo: ~lıııntaz Osmat• (~cu..ım Hi.Kınct Ran) (Mahmut Ycsari'nın t.ıaunce Heımeguıı ve Pierrc \ 'eber'den h"ııdreı Hr!t·a~>t adıyla u~ arladıgı Er ıııoi ft e (/ı::. !(ıı"dlc> t~ı faiL de l'oeil- 'ana

Göz Kırptı Deriıcı adlı oyıunuıdan)

Göriıntu Yönetmeni. 'rzmi Ar

~1uzik: ~lnhlis Sahahanili Oyııııc uar. Haz m Körınükç' ı. ~lelek T..ı,·fur, \'a<;l1 Hıza Zobu, CahırlP Sonku. Xeda Sert el.

1. Gajp Arcan, Scmilıa Berksoy, ~lalunuL :'llora.ı.1, Ff'rıh Bgemen Yapın .,.i. Ipek Film ( lpekç kardeşlf'r)

1934: AYSEL BATAKLI DAMIN KlZT Yönetmen: Muhsin Ertuğrul

Senaryo. ~liımtaz Osman ( azın Hikr et Han) ( :3 ~ıııı::ı L garJorün Tosan Fra;ı

Stomt,\'lOrpei ad.ı öyk"\! SU) le. ls\ eçti yönetm('ll \rictoı Sjost.röm'ıuı u\·arlad.ığı Baraklık J(vJ

lilınlncl n) Göruııtü Yöncun nı: f e-tmi Ar, Remzı Ar \luzik: Cemal Rf'şı t Rey Oyıu ıcular: alıide Sonku. Talaç Artrmel, Fcriha TP\fi.k. Sait Koknar, f3ehzat Auwk.

\l<ı ı unul \foralı. 1. Galıp Arcan, afıa Arf'nn, I\tüfit Kıper, Harli H uı. 1 lnzım Kormükçu, Stın1i

A\·aı1oğlu , Ergün I\okııar

1 apunevı: Muhsin F.ı1 uğnıl. kencl adına yap p lpr k Fi ınc devr tt i .

7S

1940: ŞEHVET KORBANI Yönelmı:>n: :Vhıhsın F,r uğrul

Senaryo: .Mwnı..az Osman (Kazım I likınet Ran) (Vlctor fıcnli.tıg'in 11ıe Hay of All Plesh adlı

filınlnclen) ( 1 927)

Gorwıtu Yonelmeni: Cezmi Ar

l\tüzik: :VIuhittiJ Sadak

O~·wıcular: Cahide Sonk""l.ı , F'erdi TayfLu·, ~lu! ı.sin Enuğrııl , NP\in Akkaya, Suavl Tcuu, 1\er.la Sertel, GUlseren SadaK Kadri Ögelrnan. Emin Belig, Hadi Hwı, cşcL Bcrkiiren, Reşıt

Ban.u ı , Hakkı ;-Jecip. :Vhıhip Arcıman, ı ecdcl .Mahfi A.\Tal, Cahit lrgat, K~ni Kıpçak, .Mwntaz EnPr, l\emci Oy, Faik Coşkun

l'apıııtc\·i. Ipek Film (lpekç,i Kardeşler)

AKASYA PALAS Yönetmen: ~luhsin ~rluğrul

Senaryo: ~ccdet Mahfi Ayml (.Malunut Ycsari'ıı.irı GeorgPs F'eyde<ıu'dan uyarladığı La p ilCP

cı L ·orielle aclb oyw1undan)

Gonuıtu Yönetmeni: CE>zmi Ar O~ımrul:'-\r : Jlazım Kormukçu, .1\ccdcL :\1ahfi A~1'al, Saıt Köknar, \'asfi .l{ıza Zobıı , Cahide

Sonku, Perlhan Yanal. EleftPrya, Refik Keı mıl ı\rdwnan. Karakaş. NPily, Kadri Ögelınan YapırnE>vi : Ipek F'ilm Opekçi 1\anlcşlcr)

1942: KISKANÇ Yönetmf'n: 1\·fuhsi n Ertuğnu

Senaryo· .\llwntaz Osınan(l\azım Hikmet Ran) Göıiinlü Yönf'tmem: Cezrni .t\r ~l.lnct.ılar: Suavl Tcdu, 1:'auna Ürkan, CahirlP. Sonl-ıı. !. Galip .ı\rca.ıı, .\:llLl ısin Ertuğrul.

Santi ~\yanoğlu, Nccla SerteL evin Akkaya, Belu .. :n Buw Sait Kokmır, Hakkı ~ccip, Muazzez Ar çay, Kani 1\:ıpçak

Yapınıevi: Ipek Film (lpckçi Kardeşler)

1945: YAYLA KARTALI YönP.tmen: Muhsm F..ıtuJ~nıl

Scnar) o: ccdcL .Mahii A~ı-ai(Fanık :\afiz (anıhbel'in o~wtwtilitH)

(1önintii Yönetmeni: Yuvakuu F.iJ..ı ueri<lis

T\füıik: Sadenin .Kayııak O~·wt<;ular: Hadi Hün, Cahide Sonku. Vas!i Rıza Zobu _la.lunu· ~lorah . Necla Sertel,

Perıhan Çakll, evin Scval. Suavi Terlii. Gülistan Gu7.ey, R~u Bar.u \aşar Öl.So~·, .\:l i.ımtaz

Erer, Bch7.al Butak Y:ıpımevi : Halk Fi..lın (f uaL H..ıLkay)

76

1946: SENEDE Bffi GüN Yönct men: fi'ercti Ta~:fur Senaryo: lhsan Koza (a~'Tlı isimU romanından)

Göıiint iı Yönetmeni: Cczıtti Ar Muzilc .Muhi ttin Sadak Oyuncul:-ır: Cahidc Sonku, Suavi Tcdti, CahH l rgnt , 1. (J(llip Arc.oın, Fatma Andaç. J\ılüıııtaz

Encr , Şuknıyc ALav. Ferdi Tayfur, Hulusi Kemmcn. lbr'<.tlüm Oclicleniz, Atıf Kaptan, Kadri

Ög lman, fl:ıht Akçatcpe, ~elal ıattin Puıar. Ali Ekdal, Yaşar Ozso~· , F\ıat lmcr. Neşct Bcrküren

Yapuncvi: Ipek lilm

1947: YUVM'fi YIKAMAZSIN Yönet mPn: Kani Kıpçak S %ıt.vo: Kaııi Kıpç<.ı k (\Vi lı For~ ı ' ııı ı M<ızurJ..<ı adlı fllıııiııclcı ı ) ( l !>!H>)

Gorilnt.ıı Yon t ıncn: Kriton llyadis \1 uıik Sac lı lşılay

Oyuı r ııl;ır: (';ıh ı<IC' Bonku, Oy;,ı Smscv, 1. (lalip Arr:m. l l Kcıııal Curııtt•n. Kani Kıpçak, \Jrcla

Sı•ı1 <'1, 1\ı.•\ i ıı Brmw ı , Sııat Üzrrclrm, \JeJ<ıt. and.ıı u:r, 1tirııvvcl Aglat an, <>bile Tc->kcr Yapııııpvı: ı·;l<'kl r;ı rilııı (Yorgi Scıris)

1949: .F'EDAKAR ANA Y oı ll~t ıııetı .Seyfi Havaı.•ri

St·mu)o: ~t·Yfi ıravcı(>ı·ı (T;ıh ır Ol~:ıı;'ıu /~cı.. Boy](' Oml'r ncllı CS<'l'llllh' n)

(iün ııı t ı ı Yönf'ı meni < • •ıııı ı Ar

Oyuı u.:ul;.ır~ '<lltide Sonlw, Ili ıs<' yın K(>ı n nı, H<'şıt C: ı wt.;ıp, Şazı.vt• ~lonıl , ( l~şr f Kolç<ı k)

Y:ıpınwvi : Gilnrş fı'ilm (Sırı ı T.ı lpar)

o-

77

1951: VATAN VE NAMTK KEl\ıiAL Yöıtctıncıı. Talat Arlcmel, Sami Ayanoglıı . CahiciP Sonk-u

SPnaryo: Cahide Sonku, 'T'al.ıt Artaıttel

Gorwılu Yönetmeni: Kriton :lyadis Oyuncular: Cah.ide Sonku, Talat i\r t.amcl, Sami Ayanoğhı , CiinPyt Gökçer, Pola l\lorclli,

llmı.hiın Dclidcniz, Muazzpz Lutas, 1viümta7.. f.ner, Cahi.t lrgal, Sadri Alışık Yapıınevi: Sonku Filın (Calüdc Soıtku)

1954: BEKLE!\""EN ŞARKI Yönetmen: Orhon l\1. Anh1.ımu. Sami ı-~ arıoğlu Senaı") o: Sadık Şcm.W Göriı ıı l ı i YönPtmPni: Krir.on Ilyadis

Mütık: Saili !şılay 0~-ııncııl:w: Zekı ~liirPn, Cahide Soıtku, Hudi Htm, Hcdia Muvahhit , Jpyan Mahfi r\.sT<1l,

'T'alat :\ıt.ııııd, Smıü 1\_\·mıoğllu. ~'iclahat lçli, :"\pcmi Oy, lbrahuTt Delideni.Z, Hcfik Kemal

~\rduınan , :\luhip Arcım:ın. Ahclurrahman Pala.'· Y<lpıme,·i: Soıı..ku Film (Cahide .Sonku)

BEKLENEN SARKI ltkl M(IRI:N -CAlli['IE SOIII(ll ~Ml AU.IIOGlU-JfY4W AVI!A • AIUllllliiAWl.Wı I'Aı AY- RJ'Oıt. MIIVAf/HıT

78

1 955: TI..K VE SON Yönetmen: Atıf Yılmaz Sendryo: Sadık Şendil (Esnt ?\!ahmut T arakurt'ını a~'11ı ad lı romanından)

Göıiintli Yönı>tmeni: Mikc- Hafaccly:ın Oywıcular. Cahide Sonk-ıı, \Jurı Altıııol<, Şaziyc .\1oral. :. Galip Arcan, ~urhaıı 1ur, Tcınel

Karaın;:ıhmut, O:::rnan Alyanak, Nubar Terziyan Yapımcvi: ~onku Pilm (Cahıde Soııku)

1956: BüYüK SIR Yön hrıen· Talat Artaınci Senaryo:Saclık Şemhl

Göriınt:ı ı YönNmcni· llhan :\ rakon 0.\'W\cular: Calnde Sonku, f'Oneyt Gbkçer, 1. Galip Ar nn, Calut IrgaL, ~lediha Gökçer,

.ŞerC'f 1 iirso.v Yapınıevi Sonku Film (Cahide Sonku)

1962: A YŞEClK YAVRU MELEK YönctnıC'n: Osmar F. Scdcıı

Seıırıryo H. Dcğirmendoğlu, Erdoğan Turıaş

Görüntü Yonetmeıu: Kritonllyadis Oymwular Zeynep Degirmendoğlu, Sadri Aıış.ık, Cavidan Dora, C::ıhıde Sonktı , E:vrim F ı ·,

\lcdrct Güvenç. Hııl\ısi Kentnıcn, 'vlernduJı Un, Sadettin 8rbıl, ubar Terziyan Yapımevi: Kemal Film (Osman F. Seden)

1965: KORKUSUZLAR Yönetn en: Seın.ih Bvin Se:nmyo: Semih Evin (.John Stmges'in Tlw Gwılighl At OK r oroi-Kan Dtm.tsJJuıı Sonu

isimU filminclen) Görümü Yonotıncni: Rafet Şiıiner Ovuncı ılar: Yıkma7. ÜWH:!.Y. Fikret Hakan. Erol Taş, Asuman 1\rs..'Ut, Calıide Sonh."lı. AlıyeRona ) apııncvi Rokct Film (Semih F.vın)

SEVGIM VE C URURUM YönC'I m n: Sureyya Dw·u

Senaryo: Erdoğan Tünaş (~f. T::ıhsin Berkant·ın aynı isim lı roın<ınından) Göriintii Yönetmeni: ÖZdemir OğüL

Oyuncular: HuJya Koç)iğıt, C'ünt>yt Arkın. Cahide Sonku, Avni Dillıgil, ).llwutaz Ener. .\'lahımır<> Handnn, Süleyman T~kcan, Lcın::tn Ö7.türk

Y(lpımevi· Duru Film(Naci Dıını)

79

YAHYA PEYGAMBER Yönetıncn: Huseyin Peyda

Senaryo: Yahya Benckay

Görüntü Yönetmeni: Orhan Çağınan Oyuııcular: Yusuf S zgin. Ayfer f cray. Cahide Sonku. Toygar Belevi , Danyı:ıJ Topalan,

Tiirkan Sonay, Faruk Panter Yapıwevi· Dede J"ilın (Mahınut D0delıay.ır)

BEYAZ ATLI ADAM Yönetınrn:Remzi .Jöntiirk Göruntu Yonctıneı ıi: Ce-t.ıni tu: Oyuncular: Yılmaz Güney, Tülin F.lgin, Giilsün Kamu. Tuncer ~eC'mioğhı, Cahide Sonkıt,

A vni Dill.igil

80

Yapıme>vi: T elevizyon lı'ilm ( l'\11ri Akınrı)

DüŞMAN K.lo\RDEŞLER

Yöneuncn: Scmih Evin Senaryo: Semih Evin

Göıilnt ll Yönetmeni: H~ fet Şiriner

Oywıcıılar: Bşref Kolçak, Yılmaı Duru, Sema Özrau, Cahide Sunku, Gülbin Eray Yapımcvi: Roket .Film (Semih Evin)

HJ66: SEVDA ÇlÇEGlM Yönetme!I:Kcmal Kan Senaryo: Kf>rnal Kan Görüntü Yöne ı men.i: l"ct hi 'Mw·cnler o~ lUlCUlar: Yusuf Sezgi.n, Yıldız Teıcan, Cahlde Sonku \apımevi: Ozon film (.'Jeril Oıon)

ELKIZr Yönetmen: '\Jejat Saydmn Senaryo: 1 ejat Saydam (Orhaı ı Kf>ınal'ln aym b inili roma.ı.Wtdan) Görümli Yönetmeni: Meillı Serteseu Oyurıcular: Tilrkan Şuray, F.krcrn Bora, Tunç Ord!. Cahide Sonku, Suzan Avcı

Yapın1cvi: Acar Film (ı\lfw·aL Köseoğlu)

81

SOKAKKJZI Yonetmen Ülkü .Erakalın Senaryo: H. Degi ımencioğlu

Gorumu Yönetmeni: Orhan K()pkı

Oyuncular: Sadıi Alışık, Zeynep Değirmcncioğlu, Çolpan !lhan, Hulusi Kenlıncu , Suphi

Tckiner, ahide Son ku Yapuncvi: Duygu Film( ÜlkU Era.kalm)

1971: MISTIK Yönetmen: Ülkü Erakalın Senaryo: Bülcm Oraı ı

Göıi.lntü YönetınE>ni: Rnver Bmçkin Oyuncular: .Müjdat Gcz~n. Cahidc Sonku, ~fuıe \lutlu, Ender Doruk, Erol Taşı Atıf Kaptan Yapıınevi: Kervan Film (Ümit Ut.kı ı)

1977: YEŞti"QAM SOKAÖI Yönetmen: Ülkü Brukalın

Senaryo: Ülkü Rrakalm

82

Görüntu Yonetmeni: Brgun Köksal

0)ııncular: Bülent Kayabaş, ı\jdeınir Akb<ış, Gönul Tcuısel, Ilhan Daner, ;\llete lnsele l.

Handan Adalı, Cahide Sonku, Bırsen Pınar Yapıme,~: (lkü Film (Ülkü l::nı.kalın)

83

''Türk Sınemasında Gnselliğ in Ta-ihı"nde neler var? "Yeşilçam'ın glizel

hızme-çilen", "olgunluk çağını yaşayan kadıniann erotizmı", "Jartiyerli film­ler''. "srripriz sahnelerinde cir sellik", "lezoiyen ilişkiler". "erkekten dönme kadınlar" "vamp erkekter", ··maslürbasyon ve orgazm fan ezilen". "traves­tiler". ·'şalvarlı erotizm··. "toplu sevişme·· ve insanı dehşete düşürecek kadar

gerçektistü çılg ı ılıktar.

Yeşilçam: Tur!( sinemasın ın 'rü)•a faonKası · Bir yıl da '1 film çekecek kadar fantastik rejisrirler. jilet gibi erkekler. şıır gıoı kadın oyuncular, muazzam şarl<ılar, karmakarışık hikaye ler. her şeye rağmen acayıp güzel ve muhteşem

filmler ..

Bu cilmler"n kahramanları Tecavüzli: Çoşkun'lar. parçalayan oehçe­

Nacar'lar. içkilere ilaç aran 1\uri Alço'lar, yırtan -<azım i<artal'lar, masum kadınları ağına düşüren Önder Somer'le~'. kadife gibi Arzu Okay'lar, riiya gibi Figen Han'lar. düş gıoi Oya Pen'ler. şuh Zerrın Ooğan'lar, sinema perdesini yırnp birden ortaya çıkacakmış gibı duran Oilber Ay'lar bizim için gen:eğin ta kendisiydi Bu oyuncu lar. yeryüzünün en güıel lunaparkında

harikulade parendeler atarak seyırcılenne. tamamı harika ve unutulmaz fi lmler ·7te':tirdile;

Muzaffer TPma'nın Türkiye'de oynadığı htmlerin Amerika'da oir bakkal

dükkanında bulunması, Fikret Hakarı'ın 'kovduğu zaman ha}<siyetli olup

gıderek' bır menaJer aramasının nedeni, Öztürk Serengil'in oynadı~ı Z61

tilmin esra rı, Ayten Çankaya')'ı film çekiminde öpmenın bedelinin 1 O Lira

olması, Herin Erksan'ın kLrduğu 'Sinema Çetesi'nin nasıl sona erdiği, sahn­

eye çıkan ilk Türk karı ının neden Afife Jale olmadığı. Arzu Okay'ın film

setındPki 'ısyan'ı, Satalı Birset'in neden 'Yıldız Cimrisi' bir film eleştirmeni

olduğu, Sovyet yazar Anbiyeviç Hüseyrıov'un, 'Yılmaz Güney VP Ye şam Sanatı'

kitabında yaptığı yanlışlar._

Türk sinemasının en güçlü belleklerınden birı olan Agah Özgüç'ürı kale­

•'lden. lıey&an ve macera dolu 'Bir Yeşılçam Ta nh i'

• Sd!C'SJ Tiirıt sı('>P•.asında yaşanmış en 'artistik', en 'şık' ve en 'olağanüstü'

·o "'- ..... z.-=.e;

"Ben büyük Şf!h ir çocuguyum. Büyük şehn sevdım Oralarda yaşadım Büyı.ik

şehri yazdım. Çunkü Türkiye şehirleşıyordu Şehırlere gelenlerin butün

sorunları benim senaryolarımda. romanlarımda ve şıırlerımde vardır Durakla

bekleyen kızlar. gecelerı neonların yanması, otomobil farlar1na yağan

yağmurl.ır . Biıtün tıurı ld ı büyük şehır atmosferı O büyüteyıci bir atmosfer.

Onun içınde pislik de var. temızıık de var. gü7ellik de var. alçaklık da var. Her

şey var."

lımir. Paris. Istanbul. Ş• ırler. romanlar. senaryolar ve sinemalar Sinema

meraklıları ıçin notlar Kaptan· n belleğinden bır donemin arka planı

"Gözde". "Topkapı", "Medea", "GelibQı.'!_'' ve "ince '1emed" filmlerinn tek ortak

noktası batı lı sinema yapımcılan tarafından Tilrkiye'de çekilmiş olmala ·ıoır.

"Batı Sinemasında Türkiye ve Türkler", ilk 'na if görüNü avcıları'ndan günümüz

sinemasına kadar geçen süre içerisirıde. Tü·kiye'oin değişen görünümünden,

fi lm çekımterinde yaşanan olaylara kadar devam eden bir süreci anlatıyor.

Sessiz sinema döneminden başlayıo uzun süre devanı eoen oryantalist bakış,

nedefl Türkiye'yi egzotık. büyülü, esterik bir ~on haline getirm·ştir?

Batı dünyası için, Türkiye hangisi? Bır 'hayal' mi? Yoksa. 'mutsuz' b r imge mi?

Ya da kaybolmuş bir 'rüya' mı ? Harıgisı?