Afet sonrası kullanılacak yolların önceliklendirilmesine yönelik bir karar modeli

Özay ÖZAYDINDoç.Dr. Y. İlker TOPÇU

afet

korunmasızlıkvulnerability

+

tehlikehazard

insan kaynaklı

jeolojik hidrometeorolojik

doğal teknik

insan kaynaklı

karmaşık acil durumlar

salgın hastalıklar

toplu göç

kıtlık

kuraklık

böcek istilası

doğal

ulaştırma kazaları

endüstriyel kazalar

teknik

hidrometeorolojik

tsunami

su baskını, sel..

tayfun, hortum..

deprem

yanardağ

toprak kayması

jeoloj

ik

insan kaynaklı

jeolojik hidrometeorolojik

doğal teknik

deprem

yanardağ

toprakkayması

karmaşıkacil

durumlar

salgınhastalıklar

toplu göç

kıtlık

ulaştırmakazaları

endüstriyelkazalar

kuraklık

böcekistilası

tsunamisu baskını,sel..

tayfun,hortum..

deprem

EMDATThe International Emergency Disasters Database

www.emdat.be

Birleşmiş Milletler destekli proje

1900 - 2008 yılları arası meydana gelmiş tüm afetlerin yeri, zamanı, can kaybı, maddi kayıp, etki alanı

bilgilerini içermekte

Tüm araştırmacılara basit bir form doldurduktan sonra istedikleri detayda bilgileri sunmakta

1900 ile 2008 yılları arasında

Türkiye’de meydana gelen afetlerden en fazla can kaybı

yaşanan ilk 10 afetin 10’u

Afet Tarih Can Kaybı

Deprem 26 Aralık 1939 32,962

Deprem 17 Ağustos 1999 17,127

Deprem 29 Nisan 1903 6,000

Deprem 26 Kasım 1942 4,000

Deprem 1 Şubat 1944 3,959

Deprem 24 Kasım 1976 3,840

Deprem 20 Aralık 1942 3,000

Deprem 26 Kasım 1943 2,824

Deprem 19 Ağustos 1966 2,394

Deprem 6 Eylül 1975 2,385

1900 ile 2008 yılları arasında

Türkiye’de yaşanan afetlerden etkilenen insan sayısı en fazla

olan ilk 10 afetin 8’i

Afet Tarih Etkilenen insan sayısı

Deprem 28 Haziran 1998 1,589,600

Deprem 17 Ağustos 1999 1,358,953

Sel 20 Mayıs 1998 1,240,047

Deprem 30 Ekim 1983 834,137

Deprem 18 Eylül 1984 375,038

Deprem 18 Ekim 1984 375,035

Deprem 13 Mart 1992 348,850

Deprem 22 Temmuz 1967 326,073

Sel 4 Kasım 1995 306,617

Deprem 1 Mayıs 2003 290,520

1900 ile 2008 yılları arasında

Türkiye’de yaşanan afetlerden en fazla ekonomik kayba neden

olan ilk 10 afetin 7’si

Afet Tarih Ekonomik kayıp (US$)

Deprem 17 Ağustos 1999 20 milyar

Sel 20 Mayıs 1998 1 milyar

Deprem 12 Kasım 1999 1 milyar

Deprem 13 Mart 1992 750 milyon

Deprem 28 Haziran 1998 550 milyon

Sel 27 Ekim 2006 317 milyon

Deprem 1 Ekim 1995 206 milyon

Sel 18 Haziran 1990 150 milyon

Deprem 1 Mayıs 2003 135 milyon

Deprem 3 Şubat 2002 95 milyon

deprem

Fırtına6%

Orman yangını3%

Çığ, heyelan6%

Sel26%

Sıcaklık değişimi5%

Salgın hastalık5%

Deprem50%

olay sayısı

Deprem97%

can kaybı

Sel20%

Salgın hastalık2%

Deprem78%

etkilenen kiş

i sayısı

Sel7%

Deprem93%

hasar

deprem

?

Ahmet Mete Işıkara

“Depremle yaşamaya

alışmalıyız”

“Depremden korkmayın,

önlem almamaktan korkun”

Ahmet Mete Işıkara

afet

hazır olmapreparedness

etki azaltmamitigation

afet

normale dönüşrecovery

müdahaleresponse

afet

normale dönüş müdahale

etki azaltma

hazır olma afet

afet yönetimi

0.ay

-1.a

y

-2.a

y

-3.a

y

1.ay

2.ay

3.ay

4.ay

5.ay

6.ay

afetafet

köprü, viyadük ve tüneller, ulaştırma

sisteminin kritik elemanlarıdır

bu yapıların önemini, deprem sonrası işlerliklerini yitirmeleri durumda müdahale sürecinin uğradığı sekte göstermektedir

ne yapılabilir?

güçlendirmeyeniden inşa etmetasarım değişikliği

zaman

para

karar

fayda-maliyet analizi

doğrusal regresyon modellerihasar, yapısal kabiliyet ve yerel jeolojik karakteristik arasında bağıntı kurularak

bahsi geçen köprü ya da tünelin güvenlik seviyesini belirleme

yapılsın-yapılmasın kararı

çok kriterli modellerbirçok bakış açısını tek bir çatı altında toplayarak, yapının hassasiyetini belirleme

Stratejik Önem

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Stratejik Önem

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Stratejik Önem

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Stratejik Önem

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

Stratejik Önem

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Stratejik Önem

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Stratejik Önem

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri

Askeri bölge

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri

Askeri bölge

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Yolların kapasitesi Kullanım potansiyeli

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri

Askeri bölge

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Yolların kapasitesi Kullanım potansiyeli

Ortalama trafik Kullanım sıklığı

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri

Askeri bölge

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Yolların kapasitesi Kullanım potansiyeli

Ortalama trafik Kullanım sıklığı

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri Alternatif rota

Askeri bölge

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Yolların kapasitesi Kullanım potansiyeli

Ortalama trafik Kullanım sıklığı

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri Alternatif rota

Askeri bölge Çok işlevlilik Birden fazla rota için kullanım

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Yolların kapasitesi Kullanım potansiyeli

Ortalama trafik Kullanım sıklığı

Diğer etkenlerle etkileşim

yaşamı zorlaştırıcı etki

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri Alternatif rota

Askeri bölge Çok işlevlilik Birden fazla rota için kullanım

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Yolların kapasitesi Kullanım potansiyeli

Ortalama trafik Kullanım sıklığı

Diğer etkenlerle etkileşim

yaşamı zorlaştırıcı etki

Yaşam alanları

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri Alternatif rota

Askeri bölge Çok işlevlilik Birden fazla rota için kullanım

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Yolların kapasitesi Kullanım potansiyeli

Ortalama trafik Kullanım sıklığı

Diğer etkenlerle etkileşim

yaşamı zorlaştırıcı etki

Yaşam alanları

Toplu taşıma ağı

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri Alternatif rota

Askeri bölge Çok işlevlilik Birden fazla rota için kullanım

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Yolların kapasitesi Kullanım potansiyeli

Ortalama trafik Kullanım sıklığı

Diğer etkenlerle etkileşim

yaşamı zorlaştırıcı etki

Yaşam alanları

Toplu taşıma ağı

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri Alternatif rota

Askeri bölge Çok işlevlilik Birden fazla rota için kullanım

Kamu güvenliğien yoğun saatlerde köprü/tünelden geçen kişi sayısı

Çevre yolu

Şehir içi

Acil müdahaletercihli yolların etkinliğinin

kaybı

İtfaiye

Hastane

Uzun dönemde ekonomik etkilerkaybedilecek iş gücü

Yolların kapasitesi Kullanım potansiyeli

Ortalama trafik Kullanım sıklığı

Diğer etkenlerle etkileşim

yaşamı zorlaştırıcı etki

Yaşam alanları

Toplu taşıma ağı

Stratejik Önem

Acil kurtarma birimleri Alternatif rota

Askeri bölge Çok işlevlilik Birden fazla rota için kullanım

2’si boğaziçi’nde, 3’ü haliç’te olmak üzere 5 su geçişli köprü

belediye’nin kontrolünde kritik önemde 32 karayolu köprüsü, 17 viyadük ve 3 tünel

boğaziçi - fatih sultan mehmet

galata - unkapanı - atatürk

cevizlibağ - vatan cad. - okmeydanı - mecidiyeköy - barbaros - ataköy - çobançeşme - haramidere - metris -

hasdal - kavacık -

şile - ümraniye bağlantıümraniye - üsküdar bağlantı

Geographical Information Systems (GIS) - Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) verilerinin derlenmesi ve modele

aktarılması

Uzman görüşü

www.ozaydin.info

www.ilkertopcu.org

www.slideshare.net