aÖf kitapları Öğrenci kullanım kılavuzu

AOumlF Kitapları Oumlğrenci Kullanım Kılavuzu

Boumlluumlm OumlzetiBoumlluumlmuumln kısa oumlzetini goumlsterir

KarekodBoumlluumlm iccedilinde verilenkarekodlar mobilcihazlarınız aracılığıylasizi ek kaynaklaravideolara veya webadreslerine ulaştırır

SoumlzluumlkBoumlluumlm iccedilinde geccedilen oumlnemlikavramlardan oluşan soumlzluumlkuumlnite sonunda paylaşılır

Oumlğrenme Ccedilıktısı TablosuAraştırİlişkilendirAnlat-Paylaş İlgili konuların altında cevaplayacağınız soruları okuyabileceğinizek kaynakları ve konuyla ilgili yapabileceğiniz ekstra etkinlikleri goumlsterirYaşamla İlişkilendirBoumlluumlmuumln iccedileriğine uygun paylaşılan yaşama dair gerccedilek kesitlerveya oumlrnekleri goumlsterirAraştırmalarla İlişkilendirBoumlluumlm iccedileriği ile ilişkili araştırmaların ve bilimsel ccedilalışmaları goumlsterir

TanımBoumlluumlm iccedilinde geccedilenoumlnemli kavramlarıntanımları verilir

DikkatKonuya ilişkin oumlnemliuyarıları goumlsterir

Neler Oumlğrendik ve Yanıt AnahtarıBoumlluumlm iccedileriğine ilişkin 10 adetccediloktan seccedilmeli soru ve cevaplarıpaylaşılır

Oumlğrenme ccedilıktılarıBoumlluumlm iccedilinde hangi bilgi beceri ve yeterlikleri

kazanacağınızı ifade eder

Lojistik Youmlnetimi

BOumlLUumlM 1 2

BOumlLUumlM 5

BOumlLUumlM 8

BOumlLUumlM 3

BOumlLUumlM 6

BOumlLUumlM 4

BOumlLUumlM 7

Editoumlr

ProfDr Avni Zafer ACAR

Yazarlar


DrOumlğr Uumlyesi Emre CcedilAKMAK

DoccedilDr Ezgi UZEL AYDINOCAK

ProfDr Mehmet Hakan KESKİN

DrOumlğr Uumlyesi Halim YURDAKUL

DoccedilDr Batuhan KOCAOĞLU

DoccedilDr Murat CcedilEMBERCİ

TC ANADOLU UumlNİVERSİTESİ YAYINI NO 3976

ACcedilIKOumlĞRETİM FAKUumlLTESİ YAYINI NO 2759

Bu kitabın basım yayım ve satış hakları Anadolu Uumlniversitesine aittirldquoUzaktan Oumlğretimrdquo tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın buumltuumln hakları saklıdır

İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tuumlmuuml ya da boumlluumlmleri mekanik elektronik fotokopi manyetik kayıt veya başka şekillerde ccediloğaltılamaz basılamaz ve dağıtılamaz

Copyright copy 2020 by Anadolu University All rights reserved

No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system or transmittedin any form or by any means mechanical electronic photocopy magnetic tape or otherwise without

permission in writing from the University

Oumlğretim TasarımcısıArşGoumlr Ccedilağdaş Aydın

Grafik Tasarım ve Kapak Duumlzeni ProfDr Halit Turgay Uumlnalan

Dil ve Yazım DanışmanıEmine Koyuncu

Oumllccedilme Değerlendirme SorumlusuDevrim Pelin Peker

GrafikerlerAyşeguumll Dibek

Guumllşah Karabulut

Dizgi ve Yayıma HazırlamaArzu Ercanlar

Murat TambovaYasin Narin

Guumllşah SokumNihal SuumlruumlcuumlGizem DalmışSuumlreyya Ccedilelik

Goumlzde Soysever

LOJİSTİK YOumlNETİMİ

E-ISBN

978-975-06-3703-2

Bu kitabın tuumlm hakları Anadolu Uumlniversitesirsquone aittir

ESKİŞEHİR Ocak 2020

2638-0-0-0-2002-V01

iii

İccedilindekiler

BOumlLUumlM 1Lojistik Youmlnetimine Giriş

Giriş 3Ticari Lojistik Faaliyetlerin Ortaya Ccedilıkışı ve Gelişimi 3Ticari Lojistiğin Gelişimini Hızlandıran Etkenler 7

Ticaretin Kuumlreselleşmesi ve Artan Mal Hareketliliği 7Değişen Tuumlketici Davranışları ve Uumlretimdeki Ccedileşitlilik 8Uumlretim Planlama 8Muumlşteri Beklentilerinin Karşılanması ve Stok Youmlnetimi 8Yuumlksek Değerli Mamuller 8Artan Taşıma Maliyetleri 9Youmlnetsel ve Teknolojik Gelişmeler 9Askericirc Lojistikte Sağlanan Gelişmeler ve Guumlncel Trendler 9

İşletmelerde Lojistik Faaliyetler 10İşletmelerde Lojistik Faaliyetlerin Amacı 10İşletmelerde Lojistik Faaliyetlerin Temel İlkeleri 12Lojistik Faaliyetlerin İşletmedeki Yeri ve Oumlnemi 13Lojistik Youmlnetiminin İşletmeler İccedilin Yararları 15İşletme Lojistiğin Ccedilalışma Alanları 17

İşletmelerde Lojistik Kararlar ve Youmlnetsel Hususlar 22

Lojistik Sistem ve Faaliyetlere Youmlnelik Kararlar 22İşletmelerde Lojistik Yapılanma 23

BOumlLUumlM 2Lojistik Youmlnetiminin Stratejik Youmlnuuml

Giriş 35Strateji ve Stratejik Youmlnetim 35İşletme ve Rekabet Stratejileri 37

Stratejik Youmlnetimin Elemanları 38Rekabetccedili İşletme Stratejileri 40

Lojistikte Karar Suumlreci Rekabet Oumlncelikleri ve Stratejik Kararlar 42Lojistik Stratejileri 47

Yalın Lojistik Stratejileri 48Ccedilevik Lojistik Stratejileri 50Karma Lojistik Stratejiler 51

Lojistik Stratejilerinin İşletme Stratejileriyle Uyumlandırılması 52

Ccedilevresel Değişimlere Uyumluluk 52İşletmenin Pazardaki Guumlccedil Pozisyonuyla Uyumluluk 54Stratejik Uyumluluk 56Muumlşteri İhtiyaccedillarıyla Uyumluluk 57Mali Yapıya Uyumluluk 58

BOumlLUumlM 3Lojistik Planlama ve Ağ Tasarımı

Giriş 71Lojistik Planlama Metodolojisi 71

Faz ndash I Problem Tanımlama 71Faz- II Data Toplama ve SistemAnalizi 73Faz- III Oumlneri Geliştirme veUygulama 76

Ağ Tasarımı ve Yer Seccedilimi 78Faktoumlr Karşılaştırma ve Değerlendirme Youmlntemleri 78Başabaş Analizi Youmlntemi 81Kacircrlılık Karşılaştırma Youmlntemi 82Ağırlık Merkezi Youmlntemi 83Ulaştırma Problemleri ve SezgiselYoumlntemleri 84

iv

BOumlLUumlM 5Fiziki Lojistik Faaliyetler Taşımacılık Depolama ve Elleccedilleme

Giriş 121Taşımacılık 121

Taşımacılık Kavramı 121Taşımacılık Youmlnetimi 122

Taşımacılık Modları 126Modlarının Kullanım Biccedilimleri 126Modlarının Seccedilimi 127

Depolama 129Depo Youmlnetimi 130Depoların İşlevleri 130Depolama Prensipleri 132Depo Ccedileşitleri 133Depo Youmlnetim Kararları 133Depo Youmlnetim Tekniklerinin SahadaUygulanması 134Depo Youmlnetimi ile İlgili Diğer Konular 135

Elleccedilleme 140Elleccedilleme Prensipleri 141Elleccedilleme Kararları 141Elleccedilleme Ekipmanları 142

BOumlLUumlM 6Satın Alma ve Stok Youmlnetimi

Giriş 155İşletmelerde Satın Almanın Yeri ve Oumlnemi 155

Satın Alma Fonksiyonunun Roluuml 155Satın Almanın Hedefleri 155

Satın Alma Suumlreci 156Talebin Alınması ve Kabuluuml 157Satınalma Talebinin Onaylanması 158Piyasa Araştırması ve Uygun Fiyatın Tespiti 159Maliyet ve Fiyat Analizi 160Uygun Satın Alma Youmlnteminin Belirlenmesi 161Uygun Tedarikccedililerin Belirlenmesi ve Fiyat Tekliflerinin İstenmesi 161Tedarikccedili Seccedilim Kriterleri 161İş Yapma Sorumluluğu 161İş Yapma Yeteneği 161Tedarikccedili Değerlendirme Formu 161Uygun Tedarikccedililerin Bulunması 162Performansın İzlenmesi 162Tedarikccedili Faaliyetlerinin Youmlnetimi 162Muumlzakere ve Pazarlık 162Soumlzleşme Youmlnetimi 167

Stok Kavramı ve Oumlnemi 170Envanter ve Stok Kavramları 170Stok Youmlnetimi 171Stok Maliyetleri 171Minimum Stok Maliyeti İccedilin Optimal Stok Duumlzeyi 172Stok Duumlzeyini Etkileyen Faktoumlrler 173

Stok Kontroluuml ve Youmlntemleri 176

BOumlLUumlM 4Lojistikte Talep Youmlnetimi Sipariş Youmlnetimi ve Muumlşteri İlişkileri

Giriş 95Talep Youmlnetimi 95

Talep Youmlnetimi Suumlreccedil Modeli 97Talep Tahmini 98Lojistik Operasyonlarda Talep Youmlnetimi 99Tahmin Teknikleri 101

Sipariş Youmlnetimi 104Sipariş Doumlnguumlsuuml Suumlrecisi 105Sipariş Doumlnguuml Suumlrecinin İyileştirilmesi 107

Muumlşteri İlişkileri 108Muumlşteri Hizmeti 108Muumlşteri Değeri 109Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi 110

v

BOumlLUumlM 7Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri

Giriş 185Lojistikte İletişim ve Bilgi TeknolojisiGereksinimi 185Verinin Oumlnemi ve Veri Toplama Araccedilları 187

Barkod ve Karekod 189Radyo Frekanslı Tanımlama Sistemleri (RFID) 189Ses ve Işıkla Toplama 189İnsansız Hava Aracı 190Artırılmış Gerccedileklik 190Kuumlresel Konumlandırma Sistemi (GPS) 191

Veri İletimi Youmlntem ve Araccedilları 191İşletmelerde Veri İletiminin Amacı 191Web Servisleri ve Sunucu Mimarisi 192XML Dili Kullanımı 192Elektronik Veri Değişimi EDI 192Bulut (Cloud) Sistemler 193Nesnelerin İnterneti (IoT) 193Blok-Zincir (Blockchain) 194

Lojistikte Veri İşleme (Operasyon Yuumlruumltme)ve Planlama Yazılımları 194

Uumlretim Kaynakları Planlama (MRP) 195Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) 195Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi (CRM) 196Tedarikccedili İlişkileri Youmlnetimi (SRM) 196Depo Youmlnetim Sistemleri (WMS) 196Nakliye Youmlnetim Sistemleri (TMS) 197Kargo ve Araccedil Yuumlkleme veOptimizasyonu (CLO) 197Konteyner Youmlnetim Sistemleri (CMS) 198Saha Youmlnetim Sistemi (YMS) 198

Bilişim Destekli Gelişmiş Planlama 198İşletmelerde Gelişmiş PlanlamanınAmacı 198Stratejik Ağ Optimizasyonu 199Gelişmiş Planlama ve Ccedilizelgeleme(APS) 199İdeal Kombinasyon 199Simuumllasyon 200

İşletmelerde Veri Analitiği 200İş Zekacircsı 200Karar Destek Sistemleri 201Veri Ambarı 201Buumlyuumlk Veri (Big Data) 201Veri Madenciliği 202Veri Bilimi ndash Veri Madenciliği 202

Gelişmekte Olan Sistem ve Teknolojiler 203Dijital Doumlnuumlşuumlm ve Enduumlstri 40Kavramı 203Otonom Araccedillar ve Robotlar 2053D Yazıcılar 205Yapay Zekacirc (AI) 205Robotik Proses Otomasyonu (RPA) 206Dijital İkiz 206Yeni İş Modelleri 206Başarılı Bir Doumlnuumlşuumlm İccedilin 206

vi

BOumlLUumlM 8Lojistikte Risk Youmlnetimi ve Sigorta

Giriş 217İşletmelerde Risk Kavramı ve Risk Youmlnetimi 217

Saf ve Spekuumllatif Risk 219Ccedileşitlendirilebilir Risk veCcedileşitlendirilemeyen Risk 219Kurumsal Risk 220Sistemsel Risk 220

Lojistikte Risk Kavramı 220Lojistikte Risk Kaynakları 221Lojistikte Riskin Temel Nedenleri 222Lojistikte Risk Ccedileşitleri 223Lojistik Riskin Haritalanması 226

Lojistikte Risk Değerlendirme 227Risk Tanımlaması 227Risk Analizi 228Risk Oumlnceliklendirme 228Risk Tedavisi (İşlemeMuamele) 228Lojistikte Gelişen Riskler 229

Lojistikte Risk Youmlnetimi 229Lojistiği Anlamak 230Lojistiği İyileştirmek 231Kritik Yolları (Ağları ve Bağlantıları)Tanımlamak 231Kritik Yolları Youmlnetmek 232Ağ Goumlruumlnuumlrluumlğuumlnuuml İyileştirmek 233Tedarik Zinciri Suumlrekliliği EkibiKurmak 233Tedarikccedililer ve Muumlşterilerle Ccedilalışmak 233

Sigorta Kavramı 234Sigortanın Temel Oumlzellikleri 234Sigorta ile ilgili Temel Kavramlar 235Sigorta Aracıları 236Sigorta Prensipleri 237Sigorta Soumlzleşmesi 237

Lojistik ve Sigorta 238Nakliyat Sigorta Soumlzleşmesi 239Nakliyat Sigortaları 239

vii

Oumlnsoumlz

Sevgili oumlğrenciler

Yaşadığımız ccedilağ ccediloklarının ifade ettiği gibi başta ticaret olmak uumlzere kuumlreselleşmenin hız-la yaşandığı bir doumlnemdir Oumlğlen yemek molası iccedilin işyerinizden ayrıldığınızda gittiğiniz ulus-lararası ccedilapta faaliyet goumlsteren hızlı yemek restoranının uumlruumlnleri nerelerden geliyor ya da kullandığınız veya giydiğiniz bir uumlruumln gerccedilek-ten uumlzerinde ismi yazan uumllkede mi yapılmak-tadır Bu soruların cevabını vermeye kalktığı-mızda guumlnluumlk ticari hayata konu olan birccedilok uumlruumlnuumln hammaddesinin ayrı ara bileşenleri-nin ayrı montajının ayrı uumllkelerde yapıldığı goumlreceğiz Bu farklı coğrafyalardaki uumlretim gayretlerini bizim gibi farklı coğrafyalardaki muumlşterilerin talebini dikkate alarak sunan sis-temin halkalarını bir araya getiren fonksiyon olarak lojistik karşımıza ccedilıkmaktadır

Dolayısıyla lojistik yeryuumlzuumlndeki tuumlm tuumlketi-cilerin barıma ve beslenme gibi temel duumlzey-de olanlardan prestij amacıyla kullanılan bir aksesuara kadar uzanan geniş yelpazedeki her tuumlrluuml ihtiyacının doğru zamanda doğru yerde doğru şartlarda doğru maliyetle doğ-ru muumlşteriye sunulabilmesi iccedilin hayati oumlneme sahip bir işletme fonksiyonudur İşletmeler accedilısından bakıldığında ise lojistik işletme gir-dilerinin sağlanmasında işletme iccedili suumlreccedillerde uumlruumln ve ilişkili bilginin akışında ve işletme ccedilık-tılarının uygun pazar dilimlerine dağıtımının sağlanmasında stratejik oumlnemli bir roluuml olup aynı zamanda gerek işletme maliyetleri gerek-se işletmenin değer yaratması accedilısından kritik duumlzeyde oumlnemlidir Uumlstelik lojistik işletmeler arası uumlruumln akışını sağlayarak tedarik zinciri ismi verilen buumltuumlnleşik yapının fiziki olarak gerccedilekleşmesine de sağlamaktadır

Kuumlreselleşmenin hız kazandığı son ccedileyrek yuumlz-yılda işletmeler hem faaliyetlerindeki hızlarını korumak ve yapmış oldukları yatırımları en uygun verimlilik duumlzeyinde ccedilalıştırmak hem

de en oumlnemli gelir kaynaklarını oluşturan muumlş-terilerini bulunduran pazarlarını kaybetme-mek adına lojistiğe giderek daha buumlyuumlk oumlnem atfetmişlerdir Ancak lojistik ccediloğu kez salt bir ulaştırma faaliyetiyle bazen de bilgisayarlar uumlzerinde yapılan sayısal optimizasyon uygu-lamalarıyla tanımlanmaya ccedilalışılmıştır Oysaki lojistiğin ileri duumlzeyde birccedilok hesaplamayı be-raberinde getiren sayısal ve mali youmlnuuml bulun-makla birlikte her aşamasında planlama orga-nizasyon icra ve kontroluuml gerektiren youmlnetsel bir youmlnuuml de bulunmakta ve kritik oumlneme sahip olmasına rağmen ulaştırma lojistik fonksiyon-larından sadece bir tanesini oluşturmaktadır

Lojistik youmlnetimi dersi kapsamında hazırlanan bu kitap lojistiği stratejik seviyesi de dahil ol-mak uumlzere guumlnuumlmuumlz kuumlresel ekonomisinin şartlarına uygun olarak youmlnetsel accedilıdan ince-leyerek planlama ağ tasarımı muumlşteri ilişkile-ri temel fiziki lojistik faaliyetleri satın alma envanter youmlnetimi hakkında bilgiler vermeyi amaccedillamaktadır Buna ilave olarak lojistik operasyonları ccedilerccedilevesinde karşılaşılabilecek riskler ile son doumlnemde ortaya ccedilıkan teknolo-jik gelişmelerden bilgi teknolojilerinin lojistik alanında ne şekilde kullanılabileceğine dair konuları da kapsamına alarak oumlğrencilerimi-ze guumlncel ve gerek teori gerekse uygulamaya youmlnelik yeterli duumlzeyde bilgi sunmaktadır Ki-tabın iccedileriğinin oluşturulmasında emeği geccedilen her biri kendi alanında uumlst duumlzey uzmanlığa sahip olan boumlluumlm yazarlarına ve yayına hazır-lanmasında katkı sunan Anadolu uumlniversitesi AOumlF personeline teşekkuumlr eder değerli oumlğren-cilerimize başarılar dilerim

Editoumlr


2

Boumlluumlm 1

Lojistik Youmlnetimine Giriş

Anahtar Soumlzcuumlkler bull Lojistik bull Lojistik Tarihi bull İşletme Lojistiği bull Lojistik Fonksiyonunun Bileşenleri bull Lojistik Youmlnetimde Alınacak Oumlnemli Kararlar

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları 1

Ticari Lojistik Faaliyetlerin Ortaya Ccedilıkışı ve Gelişimi1 Ticari lojistik faaliyetlerin ortaya ccedilıkışını ve

tarihsel gelişimini oumlzetleyebilme 2Ticari Lojistiğin Gelişimini Hızlandıran Etkenler2 Ticari lojistiğin gelişimini hızlandıran

etkenleri accedilıklayabilme

4

İşletmelerde Lojistik Kararlar ve Youmlnetsel Hususlar6 İşletmelerde lojistik sistem ve

faaliyetlere youmlnelik olarak alınan kararları accedilıklayabilme

7 İşletmelerde lojistik yapılanmasının ne şekillerde olabileceğini accedilıklayabilme

İşletmelerde Lojistik Faaliyetler3 İşletmelerde lojistik faaliyetlerin amacı ve

temel ilkelerini accedilıklayabilme4 Lojistik faaliyetlerin işletmedeki yeri oumlnemi

ve işletme iccedilin yararlarını accedilıklayabilme5 İşletme lojistiğinin ccedilalışma alanlarını

accedilıklayabilme3

3


GİRİŞYaşadığımız ccedilağ ccediloğunun ifade ettiği gibi başta

ticaret olmak uumlzere kuumlreselleşmenin hızla yaşandığı bir doumlnemdir Oumlğlen yemek molası iccedilin iş yerinizden ayrıldığınızda gittiğiniz kuumlresel bir hızlı yemek resto-ranının uumlruumlnleri nerelerden geliyor ya da kullandığı-nız veya giydiğiniz bir uumlruumln gerccedilekten uumlzerinde ismi yazan uumllkede mi yapılmaktadır Bu soruların cevabı-nı vermeye kalktığımızda guumlnluumlk ticari hayata konu olan birccedilok uumlruumlnuumln ham maddesinin ayrı ara bile-şenlerinin ayrı montajının ayrı uumllkelerde yapıldığını goumlrmekteyiz Farklı coğrafyalardaki muumlşteri talebini dikkate alarak duumlnyanın ccedilok farklı coğrafyalarındaki kaynakları kullanarak uumlretilen uumlruumlnlerin hareketleri-ni bir sistem yaklaşımıyla planlayan organize ve icra eden sistemin halkalarını bir araya getiren fonksiyon olarak karşımıza lojistik ccedilıkmaktadır

Muumlşteri istek ihtiyaccedillarına uygun olarak uumlruumln hizmet ve bilgi akışının başlangıccedil noktasından tuuml-ketildiği noktaya kadar tedarik zinciri iccedilindeki hare-ketinin etkin verimli olarak gerccedilekleştirilmesini sağ-layan lojistik (Alkan ve Erdal 2007 Keskin 2011) taşıma depolama dağıtım stok youmlnetimi gibi da-ğıtım suumlrecinde gerccedilekleştirilen uumlruumlne katma değer sağlayan birbiriyle ilişkili işlevleri kapsamaktadır (Kuumlccediluumlk 2011 129) Guumlnuumlmuumlzde en ccedilok kullanılan ve kabul goumlren tanımlamaya goumlre lojistik youmlnetimi muumlşterilerin ihtiyaccedillarını karşılamak uumlzere her tuumlrluuml uumlruumln hizmet ve bunlarla ilgili bilgi akışının başlan-gıccedil noktasından uumlruumlnuumln tuumlketildiği son noktaya ka-dar olan tedarik zinciri iccedilindeki hareketinin etkin ve verimli bir şekilde akış ve depolanmasının sağlanma-sı iccedilin planlama uygulama ve kontrol proseduumlrleri suumlrecidir (CSCMP 2013 Acar 2016a 1)

Bu uumlnitede lojistiğin ne olduğuna dair detaylı tanımlar vererek sistemi tanımlamaktan ziyade kuuml-resel işletme hayatında yaşanan bazı tarihsel geliş-melerin ticari hayata etkileri bağlamında işletme-lerdeki lojistik fonksiyonundan bahsedilmiştir Bu boumlluumlmde lojistik faaliyetlerin işletmeler accedilısından oumlnemi amaccedilları yararlarından bahsedilecektir İş-letme lojistiği birccedilok yararına rağmen kendi iccedileri-sinde birtakım maliyetlerden oluşmaktadır İşletme lojistiğinin temelinde bu maliyetleri en az seviyeye ccedilekerken uumlruumlnlerin akışını etkin ve verimli bir şe-kilde sağlayacak bir sistem tasarlamak ve işletmek yatar Bu sistemin bileşenleri ve lojistik fonksiyonu bağlamında alınması gereken youmlnetsel kararlar bu boumlluumlmuumln iccedileriğini oluşturan diğer konulardır

TİCARİ LOJİSTİK FAALİYETLERİN ORTAYA CcedilIKIŞI VE GELİŞİMİ

Milattan oumlnceki ccedilağlarda eşyalarını bir yerden bir yere daha az yorularak daha hızlı bir şekilde ulaştırma ihtiyacının bir ccediloumlzuumlm yolu olarak teker-leği keşfeden insanoğlu belki de lojistiğin ilk te-mellerini o zamandan atmıştır (Acar 2016a 1) Doğal kaynakların duumlnyaya eşit olarak dağılmamış olması insanların başka uumllkeleri goumlrme arzusu ve en basit olarak guumlnluumlk hayatımızda bir yerlere git-me ccedilabası sonucu ulaştırma ortaya ccedilıkmıştır Ulaş-tırma zamanla artan tuumlketici taleplerini karşılamak isteyen işletmelerin rekabetlerinin yoğunlaşmasıyla zenginleşerek farklı bir boyut kazanmıştır

Muumlşteri istek ihtiyaccedillarına uygun olarak uumlruumln hizmet ve bilgi akışının başlangıccedil noktasından tuumlketildiği noktaya kadar tedarik zinciri iccedilindeki hareketinin etkin verimli olarak gerccedilekleştirilmesi-ni sağlayan lojistik (Alkan ve Erdal 2007 Keskin 2011) taşıma depolama dağıtım stok youmlnetimi gibi dağıtım suumlrecinde gerccedilekleştirilen ve uumlruumlne katma değer sağlayan birbiriyle ilişkili işlevleri kap-samaktadır (Kuumlccediluumlk 2011 129)

Lojistiğin guumlnuumlmuumlzde en ccedilok kullanılan ve kabul goumlren tanımı ise ismi daha sonra Tedarik Zinciri Youmlnetimi Profesyonelleri Konseyi (The Co-uncil of Supply Chain Management Professionals - CSCMP) olarak değişen Lojistik Youmlnetim Kon-seyi tarafından yapılmıştır Bu tanıma goumlre lojistik muumlşterilerin ihtiyaccedillarını karşılamak uumlzere her tuumlr-luuml uumlruumln hizmet ve bunlarla ilgili bilgi akışının baş-langıccedil noktasından uumlruumlnuumln tuumlketildiği son nokta-ya kadar olan tedarik zinciri iccedilindeki hareketinin etkin ve verimli bir şekilde akış ve depolanmasının sağlanması iccedilin planlama uygulama ve kontrol uy-gulamaları suumlrecidir (CSCMP 2013)

Lojistik kavramının ortaya ccedilıkmasından buguuml-ne kadar ldquonakliyerdquo anlayışından ldquotedarik zincirirdquo kapsamına kadar uzanan yelpazede pek ccedilok alter-natif tanımına rastlamak muumlmkuumlnduumlr Tuumlm bu yaklaşımların guumlnuumlmuumlzde ulaştığı kapsamlı ortak tanım ldquomuumlşteri gereksinimlerini karşılamak uumlzere uumlretim ve tuumlketim noktaları arasındaki mal hiz-met ve bilginin iki youmlnluuml akışırdquo olarak kabul edile-bilir (İEUuml 2009)

Bununla birlikte kavramın ortaya ccedilıkmasında ve gelişmesinde buumlyuumlk rol oynayan askericirc sahada ise lojistik silahlı birimlerin ulaştırma ikmal ha-berleşme tıbbi yardım ve benzeri alanlarda muha-

4


rebe birliklerini desteklemek amacıyla yuumlruumltuumllen hizmetler buumltuumlnuuml iccedilin kullanılmaktadır Askericirc bi-rimler alanında lojistik kavramını daha geniş olarak incelediğimizde lojistik askericirc harekacirctın gerccedilekleş-mesi iccedilin gerekli ana sistem teccedilhizat ve malzeme-nin dizaynı ve geliştirilmesi ihtiyaccedilların tespiti te-min ve tedariki depolanması nakliyat ve dağıtımı bakımı tahliyesi elden ccedilıkarılması ve stoklanması personelin iaşesi (yedirip iccedilirme besleme bakma) giyim kuşamı barındırılması sevki tahliyesi ve sağlık işlemleri tesislerin inşası bakımı idame ve işletilmesi hizmetlerin temini ve geliştirilmesi faa-liyetlerinin bir sistem sorumluluğu iccedilinde istenen yerde istenen zamanda ve etkili olarak yerine geti-rilmesi şeklinde tanımlanmıştır (Acar 2010)

Konuyla ilgili olarak tarihsel perspektiften bir inceleme yaptığımızda Akdenizrsquodeki denizci top-lumlardan guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel guumlccedillerine erişinceye kadar ulusların oumlnemli başarılarının altında ticarete dayalı ekonomik ve politik guumlccedillerini askericirc kuvvet-leriyle uzak mesafelerde uzun suumlrelerle destekleme-nin yattığını goumlrmekteyiz Guumlnuumlmuumlzde ise lojisti-ğin ticari accedilıdan kazandığı oumlnem şirketleri lojistik verimliliğini artırarak rekabet avantajı elde etmeye zorlamakta ve lojistik kavramı modern anlamda gelişen teknolojiye paralel olarak devamlı gelişmek-tedir Geccedilmişte olduğu gibi buguumln de yaşam kali-temizi arttırmak hayattan daha fazla verim almak iccedilin haftanın yedi guumlnuuml guumlnuumln yirmi doumlrt saati lojistik faaliyetlere ihtiyaccedil duyduğumuz ortadadır Fakat işletmeler duumlzeyinde rekabet avantajı elde et-mek ve bunu uluslararası arena da korumak isteyen işletmelerin lojistiği yeteneklerini rekabet avantajı yaratan bir guumlccedil olarak geliştirmeleri gerekmektedir

Şoumlyle ki bazı şirketlerde lojistik toplam maliye-tin 20-25rsquoidir (Acar 2016a 4) Bu oumlnemli mali-yet lojistik gibi oumlnemli bir faaliyetin pazarlama sa-tış finans veya muhasebe gibi nasıl youmlnetileceğinin iyi bilindiğini duumlşuumlnduumlrebilir fakat boumlyle değildir İlk olarak lojistik işletme youmlnetimi accedilısından yeni bir alandır Bir başka neden de uumlruumlnleri hareket ettirmenin onların goumlruumlnuumlşuumlnuuml değiştirmemesi ve dolayısıyla lojistiğin mamule değer katmıyor gibi goumlruumlnmesidir Nakliye gibi koruyucu paketleme madde ve malzeme işleme depolama gibi diğer lojistik faaliyetler muumlşteriye accedilıkccedila goumlruumlnmez Bu-nun yanında Almanyarsquoda uumlretilen ve Chicagorsquoya gidecek bir enduumlstri ekipmanı alıcıya doğru yerde doğru zamanda ve iyi durumda ulaşmadıkccedila ccedilok az değer ifade eder (Kopczak 1997) Bir mamuluumln

oumlzel paketleme madde ve malzeme işleme depola-ma stok kontrol ve nakliye kombinasyonu sıklıkla mamuluumln satın alındığı veya bir başka enduumlstri suuml-recinde kullanıldığı zaman ki değerinin uumlretildiği zamandaki değerinin iki katına eşit olmasına neden olur (Acar 2016a 4)

Oumlzellikle 1990rsquolı yıllarda kuumlreselleşmenin art-masıyla birlikte işletmeler daha fazla ithalat ve ihracat yapmaya başlamışlardır Boumlylelikle ulaş-tırma işletmeler iccedilin hem maliyet accedilısından hem de pazarda zamanında yer alma isteğinden dolayı oumlnemli bir faktoumlr hacircline gelmiştir Bu sebeplerden dolayı işletmeler rekabet ortamında varlıklarını suumlrduumlrebilmek iccedilin ulaştırmaya oumlnem vermişlerdir Fakat mesafelerin uzunluğu ve zamanın oumlnemli bir rekabet unsuru olması ccedileşitli ulaşım sistemlerini entegre ederek hareket etmelerini gerektirmiştir Yani 1960rsquoa kadar kullanılan tek seccedilenekli taşıma sisteminden (unimodal) en az iki seccedilenekli taşıma sistemine (multimodal) geccedililmiştir Bu durumda işletmelerin ulaşım sistemlerinin kontroluuml giderek zorlaşmaya başlamıştır Bununla birlikte ulaşım sis-temlerinin birleştirilmesi işletmenin faaliyetlerine hız katmasına rağmen maliyetlerinin artışına sebep olmuştur İşletmeler hem faaliyetlerindeki hızlarını korumak hem de bunun sayesinde iccedilinde bulun-dukları pazarı kaybetmemek adına ulaştırma faali-yetlerini stratejik olarak daha oumlnemli goumlrmuumlşler ve boumlylece maliyetlerini duumlşuumlrmeyi hedeflemişlerdir Bunun sonucunda ulaştırma operasyonlarının yeri-ne getirilmesini sağlayacak buumltuumln kademeleri iccedilin-de barındıran modern anlamda ldquolojistik youmlnetimirdquo ortaya ccedilıkmıştır (Acar 2016a 5)

Lojistik sistemin gelişmesine en buumlyuumlk katkı-yı teknolojik alanda yapılan bazı oumlnemli buluşlar yapmıştır Bu buluşların başında tekerleğin ortaya ccedilıkışı aslında lojistik faaliyetlerin tarih sahnesine ccedilıkışını temsil eder Tekerlek Mezopotamyarsquoda guumlnuumlmuumlzden yaklaşık 5000 yıl oumlnce bulunmuştur Parmaklı (ispitli) tekerlekler İOuml 2000 dolayların-da tekerleğin daha hızlı doumlnmesini sağlayan goumlbek takımları ise İOuml 100 dolaylarında geliştirilmiştir Lojistik alanının gelişimine katkı sağlayan diğer gelişmeler ise aslında teknolojik olarak birbirini iz-leyen gelişmelerdir Pusula MS 100 yılında Ccedilinliler icat edilmiştir Avrupa ise 1200 yılından sonra oumlğ-renmiş ancak gelişimine katkıda bulunarak deniz-cilerin kullanımına sunmuşlardır Bu buluş uumlzerine oumlzellikle İspanyol ve Portekizli denizciler seferlerin-de kıyılara bağlı kalmaktan kurtulmuş ve yeni ke-

5


şiflere başlamışlardır Bu keşifler esnasında Doğursquoya giden kervan yollarını kontrol eden Osmanlı İmparatorluğursquonun guumlcuumlnden kurtulabilecek geliş-meler yaşanmış ve 1488 yılında Uumlmit Burnursquonun keşfinin ardından Uzak Doğursquoya uzanan bir deniz ticaret guumlzergacirchı kurulmuştur Şuumlphesiz Pusularsquonın imkacircnlarıyla denize ccedilıkan cesur kaşiflerin en buumlyuumlk buluşu 1492 yılında Kristof Kolombrsquoun (Cristop-he Colombus) her ne kadar kendisi Hindistanrsquoa eriştiğini zannetse de Amerika kıtasının keşfetmesi olmuştur (Acar 2016a 7)

Daha sonraki yıllarda lojistik sisteme buumlyuumlk katkıları olacak haberleşme alanındaki keşifler 19rsquouncu yuumlzyılda peş peşe gelmiştir 1837 yılında S Morse tarafından telgraf geliştirilmiş 1876 yı-lında AG Bell telefonu icat etmiştir 1892 yılında ise G Marconi tarafından telsizin patenti alınmış-tır Bu icatlar iletişim teknolojisinde ccedilığır accedilarken aynı zamanda duumlnya sathına yayılan ticaret adam-larının uumlruumlnlerinin tedarikccedililerinin ve muumlşterilerin durumlarından haberdar olmalarını sağlamıştır Aslında elektriğin iletiminin sağlanmasıyla başla-yan suumlreccedil bilgisayarın icadına kadar erişmiş ve ar-dından internet kullanımı bilişim anlamında tuumlm duumlnyayı kuumlccediluumlk bir koumly hacircline getirmiş ve kuumlresel-leşme dediğimiz olgunun ortaya ccedilıkmasına katkıda bulunmuştur (Acar 2016a 7)

1781 yılında J Watt tarafından buhar makinesi-ni icadıyla başlayan suumlreccedil bu teknolojinin gemilere uygulanmasıyla devam etmiştir Ağır yuumlkluuml nakliye buharlı demir yolu bulunana kadar derin denizler-de ve iccedil su yollarında yapılabiliyordu Kuzey Ame-rika ve Avruparsquoda demir yolu ağları geliştikccedile yaşam oumlnemli oumllccediluumlde değişti Kırsal ve kentsel yaşam ara-sındaki denge tamamen tersine doumlnduuml ve yeni eko-nomik yapının baskısı buumltuumln yerleşim boumllgelerine youmlnlendi Ardından buharlı makine demir yoluna da uygulanmıştır Bu ise oumlzellikle kıta iccediline yayılan demir yolları ulaşımda sağladığı kolaylığın yanında yarattığı dağıtım kanalları ile ticarette oumlnemli geliş-meleri beraberinde getirmiştir (Acar 2016a 7)

Ancak lojistik kavramının ortaya ccedilıkışın-da olduğu gibi ticari lojistiğin başlangıcını askericirc gelişmelere bağlayabiliriz Kuumlresel bir ccedilerccedilevede gerccedilekleşen II Duumlnya Savaşırsquonın sonucunda lo-jistik uzmanlık ve ccedilabalar şuumlphesiz anahtar fak-toumlrlerdi Orduların lojistik fonksiyonları hem Avruparsquoda hem de Pasifikrsquote de oumlnemli bir rol oyna-dı ABDrsquonin personeli malzemeleri etkin hareket ettirme ve saklama becerisi muumlttefiklerin savaşma

guumlcuumlne ccedilok fazla katkıda bulundu (Viswanathan ve Bhatnagar 2000) Savaşın sonunda ordudan terhis olan lojistik uzmanları elde ettikleri bilgi ve beceri-yi ccedilalıştıkları şirketlere başarıyla taşıdılar

Modern duumlnya diye ifade edebileceğimiz ikinci duumlnya savaşı sonrasındaki doumlnemde ccedilevre koşul-larının değişimi paralelinde lojistiğin gelişimini aşağıdaki şekilde accedilıklamak muumlmkuumlnduumlr (Coyle ve ark 2003)

1940-1950 Modern lojistik sistemin kuruluş aşamasını geccedilirdiği yıllardır 1950rsquoli yıllara kadar duumlnya genelinde işletmeler lojistik kavramını ta-nımamakta ve lojistik faaliyetlerini ayrı ayrı bouml-luumlmlerde ve farklı sorumluluklar altında suumlrduumlr-mekteydiler II Duumlnya Savaşırsquondan sonra uumlretim teknolojisinde yaşanan gelişmeler ve artan kitlesel uumlretim pazarda yuumlksek miktarda mal bulunmasını gerektirmiştir 1950rsquolerin sonu ile 1960rsquolar arası suuml-reccedilte bu soruna ccediloumlzuumlm olarak pazarlama fonksiyo-nu oumln plana ccedilıkmıştır Bu suumlreccedilte artan reklam har-camaları ile birlikte piyasaya yeni uumlruumln suumlruumlmuumlnde de oumlnemli artışlar olmuştur Boumlylece 1950rsquolerin or-talarında iş adamları uumlretim teknolojisinin gelişmiş olduğu ve pazarlama maliyetlerinin de sabit artışta olduğu bir durum iccedilinde olmuş bu da maliyetleri azaltmak ve giderek artan bir pazarda rekabet guumlcuuml-nuuml koruyabilmek iccedilin nispeten bakir kalmış alan-lardan biri olan firmaların dağıtım maliyetlerine bakmayı gerekli kılmıştır (Robeson ve Copacino 1994) Dolayısıyla adı konmamış bile olsa lojistik faaliyetlere ilişkin ihtiyaccedillar guumlndeme gelmiştir

1960rsquolar lojistik sistemin kurumsallaştığı ve itibar kazandığı yıllar olmakla birlikte bu doumlnem iccedilin lojistikle ilgili bir test doumlnemi olduğu da soumly-lenebilmektedir Bu yıllar oumlzellikle devasa buumlyuumlk-luumlklere erişen firmaların oumlncuumlluumlğuumlnde dağıtım faa-liyetlerinin oumlnem kazandığı yıllar olmuştur Ancak bu faaliyetler oldukccedila dağınık ve duumlzensiz olarak gerccedilekleşmekteydi Uumlreticiler uumlretir perakende-ciler satar ve bir şekilde mallar mağazalara ulaşır-dı Dağıtım genel olarak nakliyeci ve uumlreticilerin kendi araccedilları ile yapılırdı Geccedilerli kontroller ve dağıtımla ilgili ccedileşitli fonksiyonlar arasında hiccedilbir gerccedilek bağlantı yoktu (Rushton ve ark 2010 7) Dolayısıyla bu doumlnemde pazarlama odaklı dağıtım ağları işletmelerin yuumlksek maliyetler uumlstlenmelerine neden olmuştur Fakat modern lojistik anlayışı da P Druckerrsquoın 1960 yılında yazdığı makalenin ar-dından oumlzellikle bu doumlnemden itibaren incelenme-ye başlanmıştır Drucker problemi ortaya koymuş

6


ve dikkatleri lojistiğin ve dağıtımın işletmelerin oumlr-guumltsel verimliliğini artırmada ne kadar oumlnemli ve gerccedilek bir fırsat olduğunu ifade etmesiyle birlikte insanların lojistiğe olan ilgisi bir kat daha artmıştır

1970rsquoler bu yılları oumlnceliklerin ve modellerin değişme ccedilağı olarak yani modern lojistik anlayışı-nın temellerinin atıldığı doumlnem olarak ifade ede-biliriz Doumlnem tuumlm duumlnyayı sarsan petrol kriziyle başlamış ve şirketler dağıtım maliyetlerinin oumlnemi-ni ccedilok acı şekilde test etmişlerdir Bunun karşılığı olarak maliyetleri azaltıcı etkinlik ve verimliliği artırmak adına oumlnceliklerin yeniden belirlendiği ve lojistik faaliyetlerin modellendiği yıllar olmuştur Bu ccedilalışmalar esnasında daha oumlnce fiziksel tedarik ve fiziksel dağıtım olarak ayrı ayrı ele alınan işletme faaliyetlerinin aslında ortak faaliyetlerden oluştuğu ve bir arada duumlşuumlnuumllmesi gerektiğinin fark edilme-si modern lojistik anlayışının temellerinin atılması olarak değerlendirilmektedir

1980rsquoden guumlnuumlmuumlze olan doumlnemi yeni ekono-mik ve teknik değişim ccedilağı diye ifade edebiliriz Bu doumlnem taşımacılık duumlzenlemeleri bilgisayar teknolojisine giriş ve iletişimde devrim yaratan tek-nolojik ve politik değişimlerin yaşandığı bir suumlreccedil olmuştur 1980rsquolere kadar işletmeler hammadde-lerin satın alımından uumlruumlnhizmetin son tuumlketiciye ulaşmasına kadar tuumlm suumlreci kendi buumlnyelerinde işletmeye yani dikey entegrasyonla kontrol altında tutmaya ccedilalışıyorlardı Dikey entegrasyon maliyet-ler ve kalite uumlzerinde kontroluumln daha iyi sağlanması fikrine dayanmaktadır Zaman geccediltikccedile bu kont-roluumln sağlanabilmesi iccedilin sadece dikey entegrasyon yeterli olmamaya başlaması uumlzerine işletmeler reka-bet avantajı kazanabilmek adına temel yetenekle-rine odaklanmaya başladılar Artık dikey entegras-yonun yerini entegre lojistik youmlnetimi bakış accedilısı ile tedarikccedililer ve muumlşterilerle stratejik ortaklık an-layışı iccedilerisinde ccedilalışmak gerekliliği almıştır Boumlyle bir entegre sistemin yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin de taşıma-cılık faaliyetlerinin oumltesinde bir lojistik algılamaya ihtiyaccedil bulunmaktadır

1990rsquolı yıllarda akademisyenlerin bu alana olan ilgilerinin şirketlerin ilgisine paralel olarak artma-sıyla araştırmalar buumlyuumlk bir ivme kazanmış ve lo-jistik sistemlerinin tamamen yenilenmesi teorileri hayata geccedilirilmeye başlanmıştır 90rsquolı yıllar tedarik zinciri youmlnetimi kavramının oumln plana ccedilıktığı ve lojistik faaliyetlerin buumltuumlnleşme iccedilinde olduğu bir doumlnem olmuştur Oumlzellikle 1990-91 İran Koumlrfez

Savaşı yine lojistiğin başarılı askeri faaliyetlerdeki oumlnemini goumlsterdi Ccediloumll Kalkanı Operasyonursquonun ba-şındaki lojistikten sorumlu General G Pagonisrsquoin ccedilabaları savaşın kısa suumlrede ABDrsquonin başarısıyla so-nuccedillanmasına oldukccedila buumlyuumlk katkıda bulunmuş-tur Postadan tuvalet kacircğıdına Koumlrfez Boumllgesirsquonde hareket eden her şeyden sorumlu olan General Pa-gonis emrindeki askerler ile hizmet seviyelerini ve maliyetleri entegre lojistik faaliyetlerle youmlneterek koumlrfez harekatının belirlenmiş amaccedillarına en etkili şekilde ulaşmasını sağlamıştır (Pagonis ve Cruiks-hank 1992)

20 yyın sonu ve 21 yyın başlangıcında ise işletme duumlnyasında ortaya ccedilıkan ldquoentegrasyonrdquo ldquouzmanlaşmardquo ldquokuumlccediluumllmerdquo ve ldquodış kaynak kullanı-mı (outsourcing)rdquo gibi uygulamalar lojistik anlayı-şını daha ileri bir entegrasyonun yaşandığı tedarik zinciri youmlnetimi duumlzeyine taşımıştır Guumlnuumlmuumlzde lojistik kavramı kuumlreselleşme tedarik zinciri youml-netimi kurumsal kaynak youmlnetimi ve iş birlikccedili planlama talep tahmini ve buumltuumlnleme kavramları ccedilerccedilevesinde gelişimini suumlrduumlrmektedir Ulaştırma teknolojilerinde 20rsquonci yuumlzyılın başından itibaren yaşanan gelişmeler daha duumlşuumlk yakıt tuumlketimine sa-hip daha buumlyuumlk kapasiteli araccedilların imaliyle devam etmiştir Ancak bu gelişmeler arasında lojistik accedilı-dan buumlyuumlk kolaylıklar sağlayan konteynerin bulun-masını ve uumlruumlnlerin taşınmasında kullanılmasını lojistik accedilıdan ccedilığır accedilıcı bir gelişme olarak vurgu-lamak gereklidir

Goumlruumllduumlğuuml uumlzere duumlnya ticaret hayatını da etkileyen ccedileşitli gelişmelere paralel olarak lojistik fonksiyonu taşımacılık veveya pazarlama iccedilin da-ğıtım kanalı planlaması şeklinde bir bakışın oumlte-sine taşınmıştır Aslında işletmeye bakış accedilısında yaşanan değişimlere paralel olan bu goumlruumlş netice-sinde modern anlamdaki lojistiğin ortaya ccedilıkma-sına etki eden faktoumlrleri aşağıdaki gibi oumlzetleyebi-liriz (Acar 2016a 5)

bull Yatırımgereksiniminiazaltmakaygısıiccedilinde-ki işletmelerin temel yetenek alanına odak-lanarak uzmanlaşma isteği neticesinde tuumlm faaliyetleri kendi buumlnyelerinde yapma arzu-sundan vazgeccedilmelerine ve diğer işletmelerle birlikte faaliyet goumlstermeye youmlnlenmeleri

bull Oumllccedilekleri buumlyuumlterek fiyat avantajı yarat-mak isteyen işletmelerin verimsiz faaliyet-lerden uzaklaşmaları

7


bull Muumlşterimemnuniyetiniarttırmakisteyenişletmelerinmuumlşterilerineccedilabukyanıtvermekarzusubull İşgelişmesiyaratılarakyeni teknolojiuygulamak isteyen işletmelerinyatırımlarınıbelli alanlara

odaklarken diğer faaliyetleri işi en iyi yapandan temin etmeye ccedilalışmalarıbull İşccediliproblemleriniazaltmakisteyenişletmelerinkuumlccediluumllmeyegiderekbazıfaaliyetlerinidışarıdante-

min etmeleriİş duumlnyasında ve oumlzellikle lojistik fonksiyonu alanında tarihsel suumlreccedil iccedilerisinde yaşanan bu gelişmeler

modern lojistik diye ifade edebileceğimiz anlayışın gelişimine neden olmuştur Ccedileşitli gerekccedilelerle ana faaliyet alanına odaklanan ve verimsiz faaliyet alanlarında maliyetleri azaltmak isteyen işletmelerin dış kaynak kullanımında birinci sırayı lojistik faaliyetler almıştır Dolayısıyla lojistiğe ve lojistik işletmeleri-ne olan ilgi artan bir goumlruumlnuumlm sergilemektedir

Buharlı makinenin taşıma araccedillarına ilk uygulandığı yıllarda lojistik accedilıdan ortaya ccedilıkan gelişmeleri araştırın

Buharlı makinenin deniz yolu araccedillarına uyarlanmasının Osmanlı İmparatorluğursquonun ekonomik olarak guumlccedil kaybet-mesi ile ilişkisi nedir

Ccedilevrenizdeki lojistik fir-malardan tarihccedilelerini ve geccedilmişte yaptıkları lojistik faaliyetleri oumlğrenerek ticari lojistiğin gelişmesiyle para-lel youmlnlerini tartışın

1 Ticari lojistik faaliyetlerin ortaya ccedilıkışını ve tarihsel gelişimini oumlzetleyebilme

Araştır 1 İlişkilendir AnlatPaylaş

Oumlğrenme Ccedilıktısı

TİCARİ LOJİSTİĞİN GELİŞİMİNİ HIZLANDIRAN ETKENLERLojistiğin tarihsel suumlreccedil iccedilindeki gelişimi her yeni oluşum gibi zorunluluklardan kaynaklanmıştır Bu-

har makinesinin taşıtlara uygulanmasıyla başlayan lojistikteki evrim aslında o tarihten buguumlne durmadan ve ivmelenerek devam etmektedir Ancak II Duumlnya Savaşırsquonı takip eden yıllarda lojistik disiplini hak ettiği değeri yeteri kadar goumlrmemiş ve işletmeler accedilısından oumlncelikle bir maliyet merkezi olarak nitelendirilmiştir Son yıllarda uumlretim ve ticaret alanındaki gelişmeler ve buna bağlı ortaya ccedilıkan problemler dolayısıyla yuumlk-selen maliyetlerin duumlşuumlruumllmesi ve kuumlresel ccedilerccedilevede rekabet avantajı kazanmak accedilısından ortaya konan yeni stratejik yaklaşımlar ışığı altında firmalar yeni arayışlara youmlnelmiştir Bu suumlreccedil lojistiğe olan ilgiyi artırmış ve bu ilginin uzantısı olarak bu alanda da buumlyuumlk gelişmeler sağlanmış Hacirclen devam etmekte olan bu ilgi ve gelişmeleri yaratan nedenlerin en oumlnemlilerini aşağıdaki başlıklar altında oumlzetlemek muumlmkuumlnduumlr

Ticaretin Kuumlreselleşmesi ve Artan Mal HareketliliğiII Duumlnya Savaşırsquonın ardından gelen doumlnemde ABD firmaları seri uumlretim hattından ccedilıkan duumlşuumlk

değerli ve suumlruumlmuuml fazla olan mamuller ile duumlnya ticaretine egemen olmuşlardır Bu doumlnemde peş peşe gelen iki duumlnya savaşının yarattığı ortamda uumlretilen her mamuluumln muumlşterisi bulunmaktaydı Ortaya ccedilıkan bu elverişli pazar şartlarında daha da kacircr etmek isteyen firmalar oumllccedilek ekonomisi yaklaşımından istifade ederek oumllccedileklerini buumlyuumltmekteydiler Oumlzellikle bu doumlnemde ABD firmaları politik yardım faaliyetlerinin de desteğini alarak duumlnyanın her bir koumlşesine satış yapmaktaydı Ardından gelişen uumllkeler dış ticaretin ekonomik gelişmelerdeki katkısından istifade etmek iccedilin kuumlresel ticareti koumlruumlklemişlerdir Oumlzellikle 1994 yılında Duumlnya Ticaret Oumlrguumltuumlnuumln kurulmasının sağladığı ortam kuumlreselleşme kavramının tam da oumlzuumlne

8


temas edecek şekilde uluslararası mal hareketliliği-ni arttırmıştır Mal hareketliliğinin artması ise ccedilok doğal olarak lojistik fonksiyonunu zaman ve mali-yet accedilısından oumlnemli bir rekabet aracı haline getir-miştir Diğer taraftan soumlz konusu mal hareketliliği kapsamında uumlretim veya satış yapan firmaların sa-yısının uluslararası duumlzeyde artması faaliyetlerinde oumllccedileklerin buumlyuumlmesi lojistik fonksiyonunun daha fazla ilgi kazanmasına etki etmiştir

Değişen Tuumlketici Davranışları ve Uumlretimdeki Ccedileşitlilik

Duumlnya savaşlarının koumltuuml psikolojisini yavaş yavaş uumlzerinden atan kitleler fonksiyonel ve stan-dart olmasına rağmen genellikle duumlşuumlk kaliteli bu uumlruumlnlere goumlsterdikleri ilgiyi zaman iccedilinde azaltmaya başlamıştır Buna bağlı olarak stil ve kişisellik guumlccedilluuml rekabet silahları hacircline gelince renk ccedileşitliliği am-balaj ve diğer hususlar pek ccedilok tuumlketim malında uy-gulanmıştır (Smykay 1973 7) Dolayısıyla muumlşteri istek ve beklentilerini tatmin edebilmek iccedilin yaygın olarak kullanılan uumlretim hatlarının karakteristikleri değişmek zorunda kalmıştır Bunun diğer nedenle-ri olarak klasik youmlnetim anlayışının yerini zamanla yeni youmlnetim anlayışlarına bırakma eğilimi goumls-termesi ve bu bakış accedilısının getirdiği yeni uumlretim yaklaşımları sayılabilir Sonuccedil olarak mamul ccedileşit-liliğindeki artış imalatccedilılar iccedilin daha ccedilok mamuluumln uumlretim dağıtım ve stoklanmasını sağlama zorunlu-luğunu getirmiş ancak bu durum beraberinde daha yuumlksek tedarik ve envanter masraflarını getirmiştir

Uumlretim PlanlamaMamul miktar ve ccedileşidinin artması seri ve stoğa

uumlretim yapmak iccedilin tasarlanmış olan uumlretim hat-larının verimliliğini azaltmıştır Bunun sonucun-da uumlretim planlaması giderek zorlaşmıştır Uumlretim suumlreleri kısalmış ve buumlyuumlk sanayiler zor durumda kalmıştır Artık sadece teknik accedilıdan uumlretimi bil-menin yetmemesi nedeniyle uumlretim ve pazarlama arasındaki işbirliği daha da oumlnemli hale gelmiş-tir Oumlrneğin Ford Motor Co yalnızca siyah renk araba uumlreteceğini accedilıklaması ve bunu uygulamaya koymasının ardından muumlşterilerden gelen o guumlne kadar goumlruumllmemiş bir cevap ile iflas noktasına gel-miştir (Brockman ve Godin 1997) Artık renk model vs gibi faktoumlrler de oumlnem kazanmıştır Bu durum imalatccedilı ile pazarlamacı arasında bir kişi veveya grubun devreye girmesi ile mamullerin fiziki

kontroluumlnuumln sağlanmasına da temel teşkil etmiştir Bu sayede uumlretim uumlzerinde ek maliyet getiren hu-suslardan tasarruf yapılmış ancak goumlreceli de olsa lojistik faaliyetleri bu verimlilik perspektifinin dı-şında kalmıştır (Ccedilekerol 2013 8-9)

Muumlşteri Beklentilerinin Karşılanması ve Stok Youmlnetimi

Rekabet baskısındaki artış işletmeleri muumlşteri beklentilerini karşılamak adına her fırsatı değerlen-dirmek zorunda bırakmıştır Pazarlama anlayışının benimsenmesi ve muumlşterilerin istediğini istediği anda karşılama ccedilabaları uumlruumln hattında ccedilok buumlyuumlk bir genişlemeye yol accedilmıştır Ancak sonuccedilta depo-larda veya uumlruumln hatlarındaki stoklar buumlyuumlk mik-tarda artmıştır Geleneksel olarak uumlruumln stoklama işlevinin yarısını perakendeciler diğer yarısını ise toptancı ve uumlreticiler uumlstlenmiştir 1950rsquolerin ba-şında oumlzellikle yaş sebze ve meyve alanında ccedilok daha karmaşık stoklama teknikleri geliştirilmiş ve oranlar yuumlzde 10 perakendeci yuumlzde 90 dağıtıcı ve uumlreticiler olarak değişmiştir Guumlnuumlmuumlzde işletme-ler stok youmlnetimini muumlşteri ihtiyaccedillarının karşılan-masında temel bir rekabet aracı olarak goumlrmekte-dirler (Ccedilekerol 2013 8-9)

Yuumlksek Değerli MamullerII Duumlnya Savaşırsquonın ardından gelen doumlnemde

ABD firmaları seri uumlretim hattından ccedilıkan duuml-şuumlk değerli ve suumlruumlmuuml fazla olan mamullerin ya-nında değeri yuumlksek mamuller de uumlretmişlerdir Bunun başlıca nedeni ABD tuumlketicisinin alım guumlcuumlnuumln artması ve yuumlksek işccedililik maliyetlerinin emek-yoğun fakat duumlşuumlk değerli mamullerin uumlre-tilmesine engel teşkil etmesiydi Uumlretilen bu yuumlksek değerli mamullerin doğal olarak taşıma ve envanter masrafları da yuumlkselmişti Ccediluumlnkuuml bu tip mamuumlller tuumlketim anlayışı yuumlksek bir kitle tarafından tuumlke-tilmekte ve bu tip bir tuumlketici mamuluuml tam zama-nında teslim almak istemekteydi Ortaya ccedilıkan bu maliyet unsurları lojistiğin pek ccedilok firma tarafın-dan fark edilmesini ve daha etkin kontrol yoluyla maliyetlerin azaltılması gereğini ortaya koydu Uumlre-timde ortaya ccedilıkan bu yuumlksek maliyetlerin firmaları zorlaması firmaları bu konuda incelemeler yapma-ya youmlneltmiştir Yapılan incelemeler sonucunda ccediloğu zaman hammaddeden bitmiş mamule kadar olan fiziksel akış hakkında yeterli bilgilerinin olma-dığı ortaya ccedilıkmıştır (Coyle ve ark 2003 12)

9


Artan Taşıma MaliyetleriTaşıma lojistik iccedilinde oumlnemli ve maliyetli bir

fonksiyondur Uumlretimde ccedileşitliliğin artmasıyla birlikte Oumllccedilek ekonomisi şartlarının zayıflaması ve mamuumll sayısının artışına ilave olarak pazarların coğrafik olarak genişlemesi taşıma maliyetlerini oumlnemli oumllccediluumlde arttırarak işletme karları uumlzerinde baskı yaratmıştır Oumlzellikle 1970rsquolerde petrol fiyat-larının aşırı yuumlkselmesi ve piyasadaki yakıt kıtlığı sonucu maliyetler daha kritik bir hale gelmiştir Boumlylelikle geleneksel dağıtım youmlntemlerinin ccedilok pahalı hacircle gelmesiyle işletme youmlnetimleri bu mali-yetlerin daha iyi kontrol edilmesi gerektiğinin far-kına varmışlardır

Youmlnetsel ve Teknolojik GelişmelerYukarıda accedilıkladığımız gelişmelere paralel ola-

rak 1980rsquolerden sonra duumlnya ticaret ortamındaki rekabetccedili gelişmeler lojistiğe olan ilgiyi bir rekabet unsuru olarak hızlı bir şekilde artmıştır Ortaya ccedilıkan bu problemli durum duumlnya tarihinde sık-ccedila goumlruumllduumlğuuml uumlzere bilimsel ve teknolojik accedilıdan ccediloumlzuumlmler yaratılmasını tetiklemiştir Bu doumlnemde oumlncelikle 1980rsquolerden itibaren youmlnetimde sistem ve kalite yaklaşımının yayılması bu bağlamda iş-letme sorunlarının ccediloumlzuumlmuumlnde matematiksel youmln-temlerin (youmlneylem pazar araştırması vb) devreye girmesi lojistik sahada yaşanan problemlerin anali-zine ve ccediloumlzuumlmuumlne katkı sağlamıştır Aynı doumlnemde

bilgisayarın işletme duumlnyasına girişi ile bilgi ileti-şiminin ve veri depolamanın kolaylaşmasının ya-nında onun sayesinde insanlar değişkenlerin ccedilok fazla olduğu karmaşık problemleri analiz edebildi-ler Bilgisayar oumlzellikle envanter kontroluumlnde fayda sağlamıştır (Smykay 1973 7) Bunun yanında mal hareketleri esnasında işlenmesine ve depolanma-sına ihtiyaccedil duyulan ccedilok sayıda verinin bilgisayar ve iletişim teknolojileriyle kolaylıkla işlenmeye ve transfer edilmeye başlanması lojistiğin gelişmesine oumlnemli oumllccediluumlde destek olmuştur

Askericirc Lojistikte Sağlanan Gelişmeler ve Guumlncel Trendler

1990rsquoların başında yaşanan Koumlrfez Savaşları (Desert Storm ndash Ccediloumll Fırtınası) deniz aşırı bir askericirc harekacirctta askericirc lojistikte sağlanan başarılı gelişme-lerin nihai sonuca olan etkisini accedilıkccedila ortaya koy-muştur Bu durum youmlnetim ve teknolojik alanlarda-ki gelişmeler ile birleşince bir yandan kitlesel uumlretim kuumlresel ticaret ortamında desteklenirken diğer yan-dan muumlşterilerce dikkate alınan tuumlketicinin korun-ması ve ccedilevre koruma gibi guumlncel faktoumlrlerde başarı sağlanabilmesi iccedilin lojistiğin taklit edilmesi guumlccedil bir rekabetccedili uumlstuumlnluumlk aracı olarak kabul edilmesini sağlamıştır Yapılan araştırmalar lojistik maliyetler-de elde edilecek ccedilok kuumlccediluumlk bir tasarrufun toplam karlarda ccedilok buumlyuumlk artış etkisi yarattığını ortaya ccedilı-kararak bu inancı desteklemiştir (Tek 1997 645)

Tarihicirc İpek Yolu boyunca hangi lojistik faaliyetler icra edilmiştir

1990rsquolarda icra edilen Ccediloumll Fırtınası harekacirctının lojis-tik desteği iccedilin icra edilen faaliyetler ile Yavuz Sultan Selimrsquoin Mısır seferi esna-sında icra edilen lojistik fa-aliyetler arasındaki benzer-likler nelerdir

1973-74 yıllarında ortaya ccedilıkan petrol krizinin lojis-tik faaliyetlere olan etkisini tartışın

2 Ticari lojistiğin gelişimini hızlandıran etkenleri accedilıklayabilme



10


İŞLETMELERDE LOJİSTİK FAALİYETLER

İşletmeler muumlşteri ihtiyaccedillarını karşılamak uumlzere kendi uzmanlık alanı olan sektoumlrlerde uumlruumln ve hiz-met uumlretirler Bu kapsamda birer accedilık sistem olarak ccedilevreden birtakım girdiler alırlar bu girdileri mev-cut kaynakları vasıtasıyla bir doumlnuumlşuumlm suumlrecinden geccedilirdikten sonra ccedilıktılarını ccedilevreye verirler Dola-yısıyla işletmeler başlangıccedil noktasından nihai muumlş-teriye doğru uzanan akış iccedilerisinde oumlnemli bir goumlrev uumlstlenirler İşletmenin kendi iccedil sistemi iccedilerisindeki doğrudan uumlretim faaliyetlerini hariccedil tutarsak geri kalan faaliyetlerin ccediloğu lojistiğin ilgi alanına gir-mektedir Bu nedenle muumlşteriler tarafından talep edilen doğru uumlruumlnlerin doğru yer ve zamanda doğ-ru şartlar altında ve doğru bir maliyetle sunulabil-mesi iccedilin işletmelerin icra ettiği lojistik faaliyetlerin detaylı olarak incelenmesi gerekmektedir

İşletmelerde Lojistik Faaliyetlerin Amacıİşletmelerde lojistik youmlnetiminin temel amacı iş-

letme stratejilerine uygun olarak oumlnceden belirlen-miş bir uumlretim ya da pazarlama hedefine muumlmkuumln olan en duumlşuumlk toplam maliyetle etkin bir biccedilimde erişmektir Bu amaca ulaşabilmek iccedilin malların sevki ambalajlanması ve depolanması yani fiziksel dağıtım fonksiyonu ile malzemelerin akış planı-nın yapılması tedarik edilmesi ve depolanması ve kontroluuml yani malzeme youmlnetimi fonksiyonunun birbiriyle uyumlu hacircle getirilmesi sağlanmalıdır

Başka bir tanıma goumlre lojistiğin amacı stoklarda uumlretim aşamasında bulunan malları uumlst duumlzey kalite standartlarını kullanarak duumlşuumlk bir maliyetle uumlruuml-nuumln muumlşteriye ulaşımını kolay bir şekilde sağlamaktır (Kaya 2003 137) Burada vurgu sadece taşıma ma-liyetini minimize etmek veya stokların azaltılmasında değil lojistik youmlnetiminin bir sistem yaklaşımı oldu-ğunu anlamaktır Son olarak lojistik youmlnetiminin planlama uygulama ve lojistik ağın kontroluuml etrafın-da gelişen birccedilok firmanın faaliyetlerini operasyonel duumlzeyde taktik yoluyla stratejik seviyede kapsayan bir yapı olduğunu vurgulamak gerekmektedir (Bramel ve Simchi-Levi 1997 3) Dolayısıyla ne şekilde ifa-de edilirse edilsin lojistiğin temel amacını gerccedilekleş-tirmek iccedilin operasyonel duumlzeyde de bazı amaccedilların elde edilmesi gereklidir Lojistik youmlnetiminin temel amacına ulaşabilmesi iccedilin operasyonel duumlzeyde başarı elde edilmesi gereken amaccedillar aşağıdaki boumlluumlmlerde kısaca accedilıklanmıştır (Acar 2016b 26-27)

Hızlı Yanıt Bir işletmenin muumlşteri hizmetini en kısa za-

manda gerccedilekleştirebilme yeteneğine sahip olma-sı rekabet avantajının oumlnemli bir unsuru olması nedeniyle adeta bir zorunluluktur Bilgi işlemede ve iletişimde en son teknolojinin kullanılması karar verme suumlreccedillerini geliştirecek ve dolayısıy-la muumlşteri ihtiyaccedillarının en kısa zaman diliminde karşılanabilmesi accedilısından işletmeyi esnek kıla-caktır Dolayısıyla hızlı yanıtın sağlanabilmesi iccedilin siparişten teslimata kadar olan suumlrenin en az olabilmesi iccedilin gerekli stratejilerin uygulanması ve gerekli suumlreccedillerin gerccedilekleştirilmesi bu maksatla tedarikccedili ile perakendeci arasında etkin bilgi pay-laşımı sağlanması gereklidir

Duumlşuumlk Operasyonel MaliyetTaşıma ve stok ile ilgili değişken maliyetlerin

azaltılması Alternatif depolama lokasyonlarının ve alternatif taşıma modlarının değerlendirilmesi yoluyla hizmet seviyesi aynı kalacak şekilde ma-liyetlerin en aza indirilmesi ve kacircrın artırılması amaccedillanır (Ccedilekerol 2013 12) Unutulmamalıdır ki tuumlm işletme faaliyetlerinin amaccedillarından birisi en az kaynak kullanımıyla en etkin muumlşteri değe-rinin sağlanmasıdır Lojistik operasyonlarında duuml-şuumlk maliyet elde edilebilmesi iccedilin dikkate alınması gereken temel odaklar mesafe ve yuumlk bağlamında taşımacılık ekonomisi ile stoklardır

bull Yuumlklerinbirleştirilmesi (konsolidasyon)Yuumlk taşıma maliyetleri lojistik maliyetler iccedilinde en buumlyuumlk roluuml uumlstlenmektedir Yuuml-kuumln miktarı tek seferde yuumlklenecek miktar yuumlklerin boumlluumlnebilme durumu taşıma me-safesi taşıma araccedillarının kapasitesi gibi hu-suslar dikkate alınarak (Kuumlccediluumlk 2011 59) uygun taşıma modunun seccedililmesi ve yuumlk-lerin birleştirilmesi yoluyla en uygun yuumlk ve araccedil birleşiminin yapılması taşımacılıkta oumllccedilek ekonomisi yoluyla maliyet avantajı sağlayacaktır

bull Mesafenin uyumlaştırılması (optimizas-yon) Taşıma maliyetlerini oluşturan di-ğer bir husus ise alınan mesafe ile ilgilidir Muumlşterilere dağıtımı yapılacak yuumlkler iccedilin muumlmkuumln olan en kısa mesafeyi farklı taşıma modlarını da dikkate alarak kat edecek (Kuuml-ccediluumlk 2011 59) en uygun rotanın seccedililmesi yoluyla bu konudaki maliyetler azaltılabilir

11


bull Enduumlşuumlkstokduumlzeyi Stoklar bir işletme-nin kacircrlılığı uumlzerinde buumlyuumlk etkileri olan lojistikle ilgili diğer oumlnemli bir maliyet kale-midir Geleneksel sistemde işletmeler muumlş-terileri tatmin edebilmek ve memnuniyet duumlzeyini yukarıda tutabilmek iccedilin buumlyuumlk miktarlarda stok yuumlkuumlne katlanmayı tercih etmektedirler Fakat işletmenin mali fonla-rı stoklarda bloke olduğunda başka faydalı amaccedillarla kullanılamayacağı ccedilok bilindik bir gerccedilekliktir Dolayısıyla stokların muumlş-teri kaybı yaratmayacak ve operasyonların suumlrekliliğini sağlayabilecek en duumlşuumlk duumlzey-de optimize edilmesi hem muumlşteri memnu-niyetini belirli bir duumlzeyde tutarken hem de işletmeye mali accedilıdan katkı sağlayacaktır İşte bu noktada lojistik işletme stoklarının arzu edilen en duumlşuumlk seviyede muhafaza edilmesine ve aynı zamanda muumlşteri hedef-lerinin elde edilmesine sipariş miktarlarını belli duumlzeyde duumlşuumlruumlrken sipariş frekansını artırmak suretiyle yardım etmektedir

KaliteLojistik hizmet kalitesi genel olarak bir işlet-

menin uumlruumln malzeme ve hizmetleri hem iccedil hem de dış muumlşterilere hasarsız olarak teslim edebilmesi olarak tanımlanabilir (Morash ve ark 1996) Lo-jistik hizmetlerinde kalite sıklıkla tedarikccedililer ve muumlşteriler gibi temel paydaş kurumlar arasında hassas bir dengeyi gerektirir Şoumlyle ki eğer bir işlet-me uumlruumlnleri dağıtırken duumlşuumlk duumlzeyde bir lojistik hizmet sağlarsa bu durum uumlruumln satıcısı işletmenin muumlşteri goumlzuumlnde algılanan değerinin duumlşmesi ihti-malini de ortaya ccedilıkarabilir Tersine şayet muumlşteri değerini ya da beklentilerinin uumlstuumlnde bir lojistik hizmet kalitesi sağlandığında ise ihtiyaccedil duyulma-yan bazı şeyler iccedilin oumldeme yapılması gereğini orta-ya ccedilıkartabilecektir

Bu hassas dengeyi tutturabilmek iccedilin kalite kavramının muumlşteri beklentilerini ilk seferinde ve her seferinde aşılarak tatmin edilmesidir şeklinde tanımlandığı guumlnuumlmuumlz iş duumlnyasında lojistikte kalite hasarsızlığa ilave olarak tutarlılık ve muumlşteri memnuniyet duumlzeyiyle oumllccediluumllmesi uygun olacaktır Kalite kavramının ifade ettiği tutarlılık standardi-zasyonu gerekli hacircle getirmektedir Malzemede hizmetlerde ve usullerde standartlık kuumlreselleşme suumlrecindeki lojistik aktoumlrler iccedilin rekabet avantajı

kazandırabilecek kavramlardan bir tanesidir Ancak lojistik faaliyetler iccedilerisinde kalite genellikle dağı-tımda tutarlılık ve guumlvenilirlik ile en duumlşuumlk uumlruumln hasarı bağlamında incelenmektedir

bull Dağıtım performansında tutarlılık ve guumlvenilirlik Lojistiğin misyonu olarak adlandırıldığı uumlzere muumlşteriler tarafından talep edilen uumlruumlnler ne planlanandan sonra ne de oumlnce tam zamanında dağıtılmalıdır Taşımacılık modunun envanterin mevcudi-yetini de dikkate alacak şekilde planlanması bunu sağlayabilecektir

bull En az hasarlı uumlruumln Bazen uumlruumlnler uygun olmayan paketleme uumlruumlnuumln sıklıkla elleccedil-lenmesi ve diğer nedenler yuumlzuumlnden hasar goumlrebilir Bu hasarların maliyeti şuumlphesiz lo-jistik maliyetler uumlzerine ilave edilmektedir Uygun bir lojistik paketlemesi mekanikleş-tirilmiş malzeme elleccedilleme ekipmanlarının kullanılması gibi uygulamalar hasarlanma oranını duumlşuumlrecektir

İzlenebilirlikTedarik zinciri boyunca gerccedilekleştirilen lojistik

suumlreccedillerinin tuumlm paydaşlar tarafından goumlruumlnuumlr ve izlenebilir olması planlardaki sapmaların fark edil-mesi accedilısından da oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde internet ve bilgi işlem teknolojisi yardımıyla tuumlm operas-yonların miktar durum zaman ve yer itibarıyla en gerccedilekccedili biccedilimde gerccedilek zamanlı olarak izle-nebilmektedir Dolayısıyla izlenebilirlik oumlzellikle gelişen bilişim alt yapısının sağladığı imkacircnlardan istifade ederekiş akışının araccedilların malların ve ta-şıma kaplarının anlık olarak izlenebilmesidir Boumly-lece operasyonel sorunlar oumlnceden veya en erken seviyede fark edilerek ccediloumlzuumllebilmektedir

SuumlrduumlruumllebilirlikLojistiğin suumlrduumlruumllebilirlik kavramıyla ccedilok do-

ğal bir ilişkisi bulunmaktadır Suumlrduumlruumllebilirlik kavramı işletmeler iccedilin genel olarak sosyal ccedilevresel ve ekonomik boyutlarla olan ilişkilere işaret etmek-tedir Guumlnuumlmuumlzde hem en popuumller olan hem de lojistik sektoumlruumlnuumln guumlnah keccedilisi ilan edildiği alan olması nedenleriyle ccedilevresel etki boyutu buumltuumln il-gileri uumlzerine toplamasına rağmen sosyal ve eko-nomik boyutlar da asla dikkatten kaccedilırılmayacak oumlneme sahiptir (Winter ve Knemeyer 2013)

12


Sosyal sorumluluk kavramı oumlrguumltlerin kacircrlılık gibi tamamen ekonomik duumlşuumlncelerinin oumltesinde bazı zorunluluklar ortaya koyar Ccedilevre etik ayrım-cılık guumlvenlik hayırseverlik ve insan hakları gibi konular lojistik alanında sosyal sorumluluk ccediler-ccedilevesine dahilinde hemen aklımıza gelen faaliyet veya uygulamalardır (Murphy ve Knemeyer 2015 83) Hem sosyal sorumluluk hem de kendi başına oumlnemli bir suumlrduumlruumllebilirlik bileşeni olan ccedilevresel etki guumlnuumlmuumlzde lojistik işletmelerinin en ccedilok dik-kate aldığı konulardan birisidir Ancak burada ge-nellikle dikkate alınan karbon emisyonu ve karbon ayak izi konularının haricinde yeniden kullanma ve geri doumlnuumlşuumlm ambalaj malzemesi kullanımının azaltılması enerji verimliliği ve ccedileşitli atıkların azal-tılması gibi konular da hassasiyetle uumlzerinde durul-ması gereken hususlar arasındadır Burada dikkat edilmesi gereken oumlnemli husus ise gerek sosyal so-rumluluk gerekse ccedilevresel hassasiyetler goumlzetilerek gerccedilekleştirilmiş olsun saydığımız konularda yapı-lan başarılı uygulamalar aynı zamanda işletmelere maliyet avantajı kazandıracağı da accedilıkccedila ortadadır

Yaşam ccedilevrim desteği de suumlrduumlruumllebilirliğin eko-nomik ccedilerccedilevesi iccedilerisinde oumlnemli bir yer tutmak-tadır Yaşam ccedilevrim desteği işletmeye bir sistemin kazanımından envanter dışına ccedilıkarılmasına kadar geccedilen yaşam suumlresiyle ilgili tuumlm maliyet unsurlarının dikkate alınmasıdır Oumlzellikle sistem satın alması gibi buumlyuumlk pahalı ve uzun vadeli kullanılacak malzeme-ler iccedilin yapılacak satın almaların salt bir operasyonel faaliyet olarak değil stratejik duumlzeyde yapılması ge-rektiğini vurgular Yaşam ccedilevrim desteği ilkesine bağlı olarak yapılan satın almalarda dikkate alınması gere-ken tuumlm maliyet unsurları aşağıdadır (Orhan 2003)

bull Araştırma ve geliştirme maliyeti Uygu-lanabilirlik ccedilalışmalarının maliyeti sistem analizleri detay tasarımı ve geliştirilmesi muumlhendislik modellerinin fabrikasyon montaj ve testi sistem başlangıccedil testi ve de-ğerlendirilmesi ilgili dokuumlmanlar

bull Uumlretimveimalatmaliyeti İşletme sistem-leri testi maliyeti fabrikasyon ve montaj maliyeti başlangıccedil lojistik destek maliyeti eğitim ve tesis maliyeti

bull İşletimvebakımmaliyeti Suumlrduumlruumllebilir işletim personel bakım destek ve yedek parccedila maliyeti ulaştırma yuumlkleme tesis teknik veri yenileme ve değiştirme maliyeti

bull Sistemin yeniden değerlendirme ve en-vanterdenccedilıkarmamaliyeti Sistemin en-vanterden ccedilıkarılma maliyetidir

İşletmelerde Lojistik Faaliyetlerin Temel İlkeleri

Konuyu muumlşteriler ile işletmelerin karşılıklı amaccedillarını elde edecek şekilde optimize edebilecek şekilde incelediğimizde karşımıza literatuumlrde sıklıkla kullanılan ve lojistiğin misyonu olarak da adlandırı-lan lojistiğin temel felsefesi ccedilıkmaktadır ki buradaki tanımlama da lojistiğin hedeflerine genel bir ccedilerccedile-ve ccedilizmektedir Bu tanıma goumlre lojistik faaliyetlerin amacı doğru uumlruumlnler veveya hizmetlerin doğru miktarlarda doğru durumda (şartlarda) doğru yer-de doğru zamanda doğru tuumlketiciye doğru fiyatla (rekabet edebilir bir fiyatla) ulaştırılmasıdır

Lojistik işletmeler tarafından yaratılan değerin muumlşterilere ulaştırılması accedilısından vazgeccedililmez bir fonksiyon sahasıdır Dolayısıyla işletme faaliyetleri-ni muumlşteriye sunulan fayda ccedilerccedilevesinde değerlen-dirmek lojistik kavramının oumlnemini ortaya koya-caktır Ccediluumlnkuuml muumlşterilerin işletmeye olan ilgisinin kesilmesi durumunda işletme pazar payını kaybe-decek ve belli bir doumlnem sonunda iş duumlnyasından ccedilekilecektir Bu kapsamda her işletme muumlşterile-rine doumlrt ccedileşit fayda sunar Bunlar şekil faydası muumllkiyet faydası yer faydası ve zaman faydasıdır Oumlncelikle bu faydaları kısaca accedilıklayalım (Acar 2016a 12-13)

bull Şekil faydası İşletmeler tedarik kaynakla-rından aldıkları ham madde ve ara mamul-leri kendi uumlretim ve doumlnuumlşuumlm suumlrecinden geccedilerek şeklini değiştirirler Lojistik hizmet-ler ambalajlama ve paketleme işlemleriyle şekil faydasına katkı sağlarlar

bull Muumllkiyet faydası İşletmeler uumlrettikleri uumlruumlnleri tuumlketiciye doğru transfer ederler ve iktisat teorilerinin yarattığı şartlar ccedilerccedileve-sinde uumlruumlnuumln muumllkiyetinin muumlşteriye geccedil-mesini sağlarlar Lojistik gerek satın alma faaliyeti ile gerekse taşıma işlemleriyle bu faydanın ortaya ccedilıkışına katkı sağlar

bull Yer faydası Uumlruumlnler ker zaman uumlretildiği yerde tuumlketilmezler Muumlşteriler uumlruumlnlerin uumlretildiği yere gitmektense genellikle uumlruumln-lerin kendi bulundukları yere gelmesini ve kendilerinin beğenisine sunulmasını arzu ederler Bu ccedilerccedilevede yer faydasını tuumlketi-cinin ulaşabileceği uygun bir yerde uumlruumln ya da hizmeti onun ayağına getirme olarak izah edebiliriz Bu fayda lojistik sistemin doğrudan bir ccedilıktısıdır

13


bull ZamanfaydasıUumlruumlnler her zaman uumlretil-dikleri zamanda tuumlketilmezler Bazı uumlruumlnler her mevsim uumlretilebilir ancak tıpkı don-durma ve soğuk iccedilecekler gibi oumlzellikle bazı mevsimlerde tuumlketilebilirler Veyahut tıpkı salccedila oumlrneğinde olduğu gibi belli mevsim-lerde uumlretildikleri hacirclde tuumlm yıl boyunca tuumlketilebilirler Uumlruumln ya da hizmeti tuumlketi-cilerin ihtiyaccedil duydukları ya da arzuladıkla-rı zamana kadar uygun şartlarda muhafaza edip daha sonra onlara ulaştırma zaman faydasının oumlzuumlnuuml oluşturmaktadır Zaman faydası da tıpkı yer faydası gibi lojistik siste-min doğrudan bir ccedilıktısıdır

Goumlruumlleceği gibi bu faydalar arasından yer ve za-man faydası doğrudan doğruya lojistik faaliyetler va-sıtasıyla muumlşterilere sunulabilmektedir Bu faydaları muumlşterilere ulaştırarak işletme stratejilerinin başarıya ulaşmasına destek sağlayan lojistik operasyonların bazı prensiplere goumlre gerccedilekleşmesi gerekmektedir Ccedileşitli kaynaklara goumlre farklılık goumlsterse de genel olarak lojistik ilkeleri aşağıda verilmiştir (Koban ve Keser 2010 55 Taşkın ve Durmaz 2012 7-9)

bull Uyum Lojistik suumlreccedilte planlamacılar uy-gulayıcılar ve nihai muumlşteriler arasında doğ-ru bilgi akışı ve koordinasyonun sağlanması suumlratli ve suumlrekli olarak sağlanmasıdır

bull SadelikBirden ccedilok işletmeye uzanan lojis-tik operasyonların planlanması ve uygulan-ması sırasında karmaşık ve iccedilinden ccedilıkılma-sı zor bir yapı yerine yalın ve Uygulamada kolaylık sağlayacak sistematik bir yapının kurulması

bull SuumlreklilikstandartlıkTuumlm tedarik zin-ciri boyunca hız kesmeden ve zaman kay-betmeden lojistik destek sağlayabilmek iccedilin ccedilağdaş ve uluslararası standardizasyon ve sertifikasyonlar oluşturarak malzeme hiz-met ve youmlntemlerde standartlık sağlamaktır Standartlık konusunda muumlşterek ccedilalışabil-me kullanılabilme youmlnetebilme asgari he-defler olmalıdır

bull Ekonomiklik Ekonomiklik prensibi en az masrafla maliyet-etkin bir şekilde lojis-tik desteğin sağlanmasıdır Kaynakların etkin kullanımı maliyetin azaltılması iccedilin stratejiler geliştirilerek sektoumlrel verimlilik ve etkinliği artıracak şekilde yapılanmak ve uygun yatırımları zamanında yapılmalı

kaynakların yetersiz olduğu durumlarda ise stratejik oumlnceliklere goumlre kaynak tahsisi ya-pılarak etkinlik sağlanmalıdır

bull İzlenebilirlikOumlzellikle bilişim alt yapısı-nın sağladığı imkacircnlardan istifade ederekiş akışının araccedilların malların ve kapların anında izlenebilmesidir Suumlrecin tuumlm pay-daşlar tarafından goumlruumlnuumlr ve izlenebilir ol-ması planlardaki sapmaların fark edilmesi accedilısından da oumlnemlidir

bull EsneklikLojistik operasyonların değişen durum ve taleplere goumlre farklılaşabilecek ve ccediloumlzuumlm geliştirebilecek yeteneğe sahip olmasıdır

bull İşbirliğivekoordinasyonGerek alıcı ge-rekse tedarikccedili konumundaki kamu ve oumlzel sektoumlr kurumları arasında iş birliğini sağla-mak Lojistik desteğin etkinliğinin sağlana-bilmesi accedilısından planlamacılar icracılar muumlşteriler ve tedarikccedililer arasında mutlaka iş birliği ve koordinasyon sağlanmalıdır

bull YeterlilikDesteklenen sisteme ya da zincire yeterli bir lojistik desteğin sağlanabilmesi iccedilin lojistik yeteneklerin belli bir duumlzeyin uumlzerin-de olması gereklidir Bu kapsamda hizmette kapasite sağlanması hem ekonomi yaratıl-ması hem de ortak iş kapasitesinde kampan-yalarda verim sağlamak accedilısından oumlnemlidir

Lojistik Faaliyetlerin İşletmedeki Yeri ve Oumlnemi

Lojistiğin guumlnuumlmuumlzde kabul goumlren en geccedilerli tanımı Tedarik Zinciri Youmlnetimi Profesyonelleri Konseyi (The Council of Supply Chain Manage-ment Professionals - CSCMP) tarafından yapılmış-tır Bu tanıma goumlre lojistik youmlnetimi muumlşterilerin gereksinimlerini karşılamak uumlzere her tuumlrluuml uumlruumln hizmet ve onlarla ilgili bilginin başlangıccedil noktasın-dan (kaynağından) tuumlketim noktasına (nihai tuumlke-ticiye) kadar tedarik zincir youmlnetiminin bir parccedilası olarak etkin ve verimli bir şekilde ileri ve ters youmlnluuml akışı ile depolanmasının planlanması uygulanması ve kontrol edilmesidir (CSCMP 2013) Bowersox ve arkadaşları (2002) ise kavramı bir youmlnetim bi-limi olarak tanımlamıştır Bu tanıma goumlre lojistik youmlnetimi kurum stratejisini desteklemek uumlzere malzeme akışını işlem suumlrecini ve envanterdeki uumlruumlnleri kontrol etmek iccedilin bir sistem dizayn ve idare etme konusundaki youmlnetim sorumluluğudur

14


Bir işletmenin muumlşterisi iccedilin doğru uumlruumlnuuml doğru yer ve zamanda uygun maliyet ve kalitede bulun-duracağını garanti etmesi lojistiğin temel felsefesidir RH Ballou lojistik kavramını ldquoMuumlşteri ihtiyaccedilla-rını karşılamak amacıyla hammaddelerin işlenmekte olan parccedilaların son uumlruumlnlerin ve bunlara ilişkin bilgilerin kaynaktan tuumlketileceği noktaya kadar etkin ve ekonomik bir şekilde akışını ve gerektiğinde depolanmasının planlanması uygulanması ve kontrol edilmesi suumlrecidirrdquo şeklinde tanımlamıştır (Bal-lou 1992 Ballou 1997)

Bir işletmenin varlığını suumlrduumlrebilmesi iccedilin iki oumlnemli fonksiyon vardır bunlardan ilki sunduğunuz hizmet ya da uumlruumlne değer biccedilen bir muumlşterisinin olması diğeri de sunulan bu hizmet ya da uumlruumlnuumln kar sağlamasıdır Lojistiğin muumlşterinin talebiyle başlayıp talebini gerccedilekleştirmenizle son bulan suumlreci etkin youmlnetmenizi sağlayan bir yapı olarak gerccedilekleştirdiği her lojistik faaliyetinin getirdiği maliyet ile uumlruumln fiyatı uumlzerinde bir paya sahip olması nedeniyle işletmeler iccedilin iktisadi accedilıdan oumlnem iccedilermektedir

Bowersoxrsquoun ldquoİlişki Youmlnetimirdquo başlığı ile malzeme akışını incelediği yapıda (Şekil 11) goumlruumlleceği uumlzere lojistik birbirleriyle uyumlu olarak gerccedilekleşen tedarik uumlretim ve dağıtım suumlreccedilleri iccedilerisinde satın alma muumlşteri ve uumlruumln faktoumlrlerinin koordinesini iccedilermektedir Şoumlyle ki uumlruumln veya hizmetin uumlretilmesi iccedilin ge-rekli olan malzemenin tedariki ile başlayan bu suumlreccedil uumlruumln veya hizmetin oluşturulması muumlşteri talepleri doğrultusunda şekillendirilmesi ve nihai tuumlketiciye ulaştırılması takip etmektedir Gerccedilekleştirilen bu suuml-reccedillerde unutulmaması gereken faktoumlrlerden birincisi firma kapasitesinin yeterliliğinin goumlz ardı edilme-mesi gerccedileği bir diğeri de yapılan işlemlerde firma verimliliğini maksimize edebilmek iccedilin bilgi akışının muhakkak sağlanmasıdır Bu iki temel faktoumlruumln atlanması hacirclinde şirket iccedili suumlreccedillerde yaşanan dengesizlik suumlreccedillerde karmaşaya sebebiyet verecektir

İşletmelerdeki lojistik suumlreccedilleri muumlşteri talebiyle başlayan bir yapıda sınıflandırırsak yapılan faaliyetler aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Voortman 2004)

bull Muumlşteritalebibull Muumlşteritalebinikarşılamakiccedilintedarikccedilidensatınalmabull Muumlşteriisteğinegoumlreuumlruumlnveyahizmetihazırlamakbull İlgiliuumlruumlnveyahizmetinuumlretilmesiiccedilingereklimalzemeyoumlnetimibull Tuumlmsuumlreccediltekullananenvanterin(stokun)youmlnetimibull Muumlşteriiccedilinkuumlreselpazarauygunolarakuumlruumlnuumlnpaketlenmesi

İLİŞKİ YOumlNETİMİ

Enformasyon Uumlruumln Servis Kaynak ve Bilgi Akışı

Kapasite Enformasyon Yeterliliği ve Sermaye İnsan Kaynağı Kısıtı

Uumlruumln

TUumlKETİ

MLER

NİHAİ

MALZEME

LOJİSTİK

Entegre İşletme

Satın Alma Muumlşteri

Uumlruumln

TedarikDağıtım

Şekil 11 Entegre Tedarik Zinciri Modeli

Kaynak Bowersox ve ark 2002

15


bull Bitmişuumlruumlnuumlndepoyaveyadağıtımmerke-zine goumltuumlruumllmesini sağlamak

bull Tuumlm satıcı veya perakendeciye veya nihaimuumlşteriye uumlruumlnuumln ulaştırılması

bull Suumlreceeşlikedenbilgilerinyoumlnetimibull Muumlşterininaldığıhizmetveyauumlruumlnuumlnoumlde-

mesini yaptığından emin olmak (finansal youmlnetim)

Lojistik sistemin temelinde muumlşteri ihtiyaccedilları-nı karşılamak uumlzere etkili ve verimli bir uumlruumln akışı-nın sağlanması yatar 1990rsquolarda tedarik zinciri youml-netimi olarak bilinmeye başlanan lojistik youmlnetimi Porterrsquoin değer zinciri modelinin (Porter 1985) etkisiyle ilişkili firmaların orijinal satıcılardan son kullanıcı muumlşteriye kadar buumltuumln sistemin etkinliği-ni ve verimliliğini duumlşuumlnen bir yapı olarak lojistik youmlnetimi gelişmiştir (Gravier ve Farris 2008)

Lojistik Youmlnetiminin İşletmeler İccedilin Yararları

Lojistik sistemin kendisi muumlşterilere fayda sağlamak uumlzere tasarlanmıştır Ancak bu sistemi gerccedilekleştiren işletmelere de bir takım faydalar sağlamaktadır Şoumlyle ki etkili ve verimli bir lojis-tik sistemin varlığı etkili bir uumlruumln hareketinin sağ-lanması yoluyla muumlşterilere sağladığı zaman ve yer faydası sayesinde işletmelere rekabet avantajı sağ-lar Ayrıca lojistik işletmenin finansal performansı uumlzerinde etkileri olan oumlnemli bir işletme kaynak ve yeteneğidir (Acar 2016b 27)

Lojistik Rekabet Avantajı SağlarGuumlnuumlmuumlzde birbirine benzer nitelikte mal ve

hizmetler uumlreten firmalar iccedilin uumlretim maliyetleri yaklaşık değerler arz etmektedir Teknoloji kullanı-mı Ar-ge faaliyetleri ve belli standartta uumlruumln kalite-sini korumak iccedilin yapılan faaliyetlerin maliyetlerin-den kısmanın imkacircnsız olması nedeniyle işletmeler maliyetlerini duumlşuumlrmek iccedilin yuumlzlerini değer zinci-rindeki faaliyetlere ccedilevirmişlerdir (Dostsever 2007 73) Lojistik doğru uumlruumlnuuml doğru zamanda doğru yere hasarsız bir şekilde ulaştırılmasını hedefleyen lojistik uumlruumln ve hizmetler iccedilin oumlnemli bir değer ya-ratıcı faaliyeti oluşturmaktadır Dolayısıyla lojistik fonksiyonu değer zincirinde hem maliyet tasarrufu hem de stratejik etkinlik sağlanabilecek işletme stra-tejileriyle uyumlu olarak gerccedilekleştirilerek işletmele-re rekabet uumlstuumlnluumlğuuml yaratabilecek bir fonksiyondur

İşletmelerde etkili ve verimli bir lojistik youmlneti-mi rekabet avantajı yaratan bir guumlccedil olarak karşımı-za ccedilıkmaktadır B Neilsonrsquoa goumlre lojistiğin bir guumlccedil olduğunu anlamamızı sağlayan beş tez bulunmak-tadır (Neilson 2012)

bull Lojistikguumlnuumlmuumlzkapitalistsistemindefarkyaratmak iccedilin gerekli bakir arka planları sağlamaktadır

bull Lojistik strateji ve taktikler iccedilin oumlncuumlluumlketmeye başlamıştır

bull Lojistikguumlccedilpolitikguumlccedildemektirbull Lojistikkuumlreselmekanvezamandahetore-

jenliği muumlzakere ederbull LojistikoumlznellikuumlretirNeilsonrsquoun uumlzerinde durduğu bu beş guumlccedil siste-

mine goumlre guumlnuumlmuumlz iş duumlnyasında firmalar fark yaratmak iccedilin artık kendi suumlreccedillerinde iyileştirme-lere gitmeye başlamıştır ve firmaların lojistik suumlreccedil-lerinde hacirclacirc iyileştirme yapılarak fark yaratılabile-cek alanlar vardır Bu alanlarda gerccedilekleştirilecek yenilikler firmaya taktikler yaratarak bir strateji geliştirmesine imkan verecektir Bununla birlikte stratejik guumlccedil aynı zamanda kuumlresel duumlnyada uumllke-lerin elinde bulundurduğu bir politik guumlccediltuumlr Ti-caretin gerccedilekleştirildiği uumllkelerin kendi iccedillerinde farklılaşan bir yapısı vardır yani lojistik sistemlerde duumlnyanın her yerinde aynı uygulamalara giderek homojen bir lojistik youmlnetim gerccedilekleştirileme-mekte ve bu da lojistik youmlnetimin oumlzelleşmesine sebebiyet vermektedir

Lojistik Zaman ve Yer Faydası SağlarGenel bir tanımla lojistik faaliyetlerin amacı

doğru uumlruumlnleri veveya hizmetleri doğru miktarlar-da doğru yerde doğru zamanda ve en az maliyetle mevcut bulundurmaktadır Bu tanım kapsamında yer faydası uumlruumlnlerin muumlşteri accedilısından daha duuml-şuumlk değerli olduğu yerlerden daha yuumlksek değerli olduğu yerlere taşınması ve bu sayede konum değe-rinin artırılmasıdır Bu işlem taşıma maliyetlerini de kapsamaktadır Zaman faydası ise uumlruumlnlere ih-tiyaccedil oluncaya kadar bunların depolanması ve tuumlm suumlreccedillerin daha verimli yapılması ile gerccedilekleşmek-tedir Bu işlem envanter bulundurma maliyetlerini de kapsamaktadır (Tutar ve ark 2011)

Lojistik youmlnetim sistemleri geliştikccedile genel olarak tuumlketim ve uumlretim faaliyetleri coğrafik ola-rak ayrılabilme imkacircnı bulmuştur Lojistik aktivi-

16


teleri zaman ve uzaklık sebebiyle birbirinden ayrı bulunan uumlretim ve pazarlamanın mekacircn ve zaman bileşenleri arasında koumlpruuml oluşturarak yarattığı zaman ve yer faydası ile insanlığa daha iyi yaşam standardı sağlar

Lojistik Yaratılan Değerin Muumlşterilere Doğru Etkin Hareketini Sağlar

Daha oumlnce ccedileşitli şekillerde accedilıklandığı ve lojis-tiğin tanımında ifade edildiği gibi lojistik fonksi-yon ham maddeden nihai muumlşteriye erişen tedarik zinciri iccedilerisinde yer alan elemanların arasındaki bağlantıyı ve uumlruumlnlerin akışını sağlayan stratejik bir fonksiyondur Tedarik zincirini oluşturan her bir lojistik sistemde oumlncelikle satın alma fonksiyonu yoluyla işletme ihtiyaccedilları iccedilin alımı yapılmış uumlruumln-ler işletmeye gelir ve ham madde ambarına alınır-lar Daha sonra ccedileşitli uumlretim suumlreccedillerinde kulla-nılacak uumlruumlnler işletme iccedilinden gelen siparişlere goumlre ambardan ccedilekilerek uumlretim suumlreccedillerine dahil edilirler Uumlretimi biten uumlruumlnler tamamlanmış uumlruumln ambarında stoklandıktan sonra bu kez muumlşteriler-den gelen siparişlere bağlı olarak toplanarak sevk edilirler Burada yapılacak planlama hataları nede-niyle sipariş kalemlerinin elde bulunmaması hem uumlretim suumlreccedillerini sekteye uğratabileceği gibi hem de muumlşteri siparişlerinin karşılanamaması nedeniy-le satış kayıplarına ve muumlşteri memnuniyetsizlikle-rine dolayısıyla pazar kaybına yol accedilabilirler Etkili ve verimli işletilen bir lojistik sistemde ise talep tahminine dayalı olarak oluşturulmuş optimal ka-pasiteyi destekleyecek uumlruumln alkışı sağlanır ve muumlş-teri siparişleri aksatılmadan doğru uumlruumlnler doğru zamanda doğru yerde doğru miktarda doğru şart-larda ve doğru maliyetlerle sağlanır

Lojistik İşletme Stratejisi İccedilin Oumlnemli Bir İşletme Kaynak ve Yeteneğidir

Guumlnuumlmuumlzde uygulanan ccedilağdaş youmlnetim sis-temleri ccedilerccedilevesinde işletme stratejileri rekabetccedili bir bakış accedilısıyla belirlenmektedir MPorter tara-fından literatuumlre kazandırılan genel işletme stra-tejilerden (Porter 1985) birisini seccedilen işletmeler uumlruumlnlerin akışını sağlamak iccedilin işletme suumlreccedillerini oumlzel bir entegrasyonu olan bir değer zincirini işle-tirler Bu değer zincirinin oluşturulmasındaki te-mel amaccedil bir oumlnceki boumlluumlmde accedilıkladığımız fayda karmasını muumlşterilere sunmaktır Bu sunuşun kar-

şılığında muumlşteriler bu faydaya bir değer biccedilecek-ler ve bunun karşılığını satın alma davranışı olarak goumlstereceklerdir Ancak işletmeler değer yaratacak bu faydanın sunulması esnasında bazı maliyetlere katlanmaktadırlar Bu maliyetler muumlşterilere değer sunan bu entegre bir suumlreci analiz eden MPorterrsquoa goumlre bazı temel ve tamamlayıcı faaliyet ya da oumlzel yetenek alanlarından oluşmaktadır

Bu yetenekler arasında işletme stratejileri doğ-rultusunda belli bir uumlruumln akışının lojistik fonksi-yon yoluyla etkili ve verimli sağlanması işletmeler accedilısında stratejik oumlneme sahip bir yetenek alanıdır Şoumlyle ki işletmeler muumlşteriye sundukları fayda kar-şılığında elde ettikleri değer ile maliyetleri arasında-ki fark işletmelerin karını oluşturmaktadır Kacircrlılık duumlzeyini artırmak isteyen işletmelerin temel olarak iki seccedileneği bulunmaktadır Bunlar ya muumlşteriye sunulan faydayı artırmak yoluyla elde edilen değe-ri yuumlkseltmek ya da maliyetleri aşağıya ccedilekmektir Maliyetlerini aşağıya ccedilekmek isteyen işletmelerin dikkate alacağı oumlnemli maliyet kalemlerinden birisi devam eden boumlluumlmde de accedilıklanacağı gibi lojistik maliyetleridir Maliyetleri duumlşuumlrmek yerine ilave değer yaratmak isteyen işletmeler ise lojistik fonksi-yonunu hizmet sunulan her bir işletmeye oumlzel hiz-met sunan esnek ve ccedilevik bir yapıya kavuşturmak zorundadır Bu konular Tedarik Zinciri Youmlnetimi ve Stratejik Youmlnetim derslerinin konusunu oluştur-makta olup burada vurgulamak istediğimiz temel husus lojistik fonksiyonunun işletme stratejileri iccedilin oumlnemli bir kaynak ve yetenek olduğudur

Lojistiğin İşletmenin Finansal Performansı Uumlzerinde Etkileri Vardır

Lojistik işletmelerin finansal performansı uumlze-rinde de oumlnemli bir etkiye sahiptir Bu etkiyi goumlre-bileceğimiz en oumlnemli goumlsterge Varlıkların Getirisi oumllccedileğidir (Return of Assest ndash ROA) Varlıkların ge-tirisi kacircrın toplam varlığa oranı olarak bilinir Bu oumllccediluumlt mevcut kaynakların nasıl etkin kullanıldığı-nın bir goumlstergesidir ve yuumlksek değeri iyi işletme performansını işaret eder Varlıklar işletmenin sa-hip olduğu iş ve faaliyetlerinde veya mal ve hizmet uumlretiminde yararlandıkları maddi veya maddi ol-mayan tuumlm unsurlara denir (Uumllgen ve Mirze 2013 117) Varlıklar genelde doumlnen (nakit stok vb) ve sabit (tesis ekipman vb) varlıklar olmak uumlzere iki kategori iccedilerisinde tanımlanırlar Etkin bir lojistik ile materyal akışının hızlanması ve daha duumlşuumlk stok

17


seviyesi ile ccedilalışmaktan dolayı işletmenin doumlnen varlıklara olan ihtiyacı azalacaktır Stoğa yapılan yatırımın azalmasından dolayı diğer faaliyetlere ayrılacak nakit miktarı artar ve boumlylece borccedillanma ihtiyacı azalır Buna ilaveten etkili bir lojistik ağ planlamasıyla sabit varlıkların da azalmasına sebep olur ve boumlylece karın artmasını sağlar

Guumlnuumlmuumlz rekabetccedili iş ortamında işletmeler uumlruumlnlerinin pazar paylarını korumak ve artırabil-mek iccedilin pazar mevcudiyetini sağlamak zorun-dadırlar Lojistik sistem işletmenin uumlruumlnlerinin muumlşterilere doğru etkin bir hareketini de sağlar Bir uumlruumlnuumln daha kolay ulaşılabilir olması teslim zamanlarının az olması muumlşteri goumlzuumlnde uumlruumlnuumln değerini artırarak satışların artması ve daha yuumlksek pazar payının elde edilmesine neden olmaktadır Ayrıca etkin bir giriş lojistiği sayesinde daha cazip ya da daha kolay bulunabilir uumlruumlnler yapılmasına katkı sağlar

Ancak bir lojistik sistemin etkin ve verimli ol-duğunu ortaya koyabilmek iccedilin sistemin kendisi-nin maliyetlerini de bilmemizi gerektirir Bir son-raki boumlluumlmde lojistik sistemin işletilmesi sonucu ortaya ccedilıkan maliyetler ve bu maliyete neden olan kalemler incelenecektir

İşletme Lojistiğin Ccedilalışma AlanlarıLojistik faaliyetler muumlşteri memnuniyeti ve işlet-

me maliyetleri uumlzerinde oumlnemli bir etkiye sahiptir Herhangi bir alandaki zayıflık gecikmelerle veya birbirini tutmayan iletimlerle sonuccedillanabilir Eğer iletim performansı duumlşuumlk olursa muumlşteriler işletme-leri iccedilin duumlzguumln ve etkin maliyetli bir işlem sağlamak iccedilin emniyet stoku taşımak ikincil tedarik kaynak-ları geliştirmek veya tamamen başka bir tedarikccediliye youmlnelmek zorunda kalabilirler Enduumlstriyel pazarla-ma bakış accedilısından fiziksel dağıtım firmanın pazar-lama amaccedillarını desteklemek iccedilin yardımcı yetenek veya pazarda rekabet avantajı ele geccedilirmek iccedilin po-zitif bir guumlccedil olarak goumlruumllmek zorundadır

Lojistik gelişimini hızlandıran tuumlm faktoumlrlere bazı şirketlerde toplam maliyetin 20-25rsquoi kadar yer tutmasına ve tedarik zinciri sistemi iccedilindeki oumlnemine rağmen birccedilok işletmede hacirclacirc fonksiyo-nel olarak ikinci planda yer almakta bu derece buumlyuumlk bir maliyet kalemine gereken oumlnem veril-memesi işletmeler accedilısından bir paradoks olarak ortaya ccedilıkmaktadır Lojistiğin işletmelerde uumlvey evlat muamelesi goumlrmesine kanımızca yarattığı

katma değerin ccediloğu zaman accedilıkccedila goumlruumllmemesi etken olmaktadır Oysa bir mamuluumln satın alın-dığı veya bir başka enduumlstri suumlrecinde kullanıldığı zamandaki değerinin uumlretildiği zamandaki değe-rinden yuumlksek olmasına bahse konu mamul iccedilin yapılan oumlzel paketleme madde ve malzeme işleme depolama stok kontrol ve nakliye faaliyetleri ne-den olmaktadır

Yukarıda accedilıklanan bu paradoksun kaynakla-rından birisi de ccediloğu kez lojistik ve fiziksel dağı-tımın eş anlamlı olarak kullanılması ve pazarlama-nın ilgi sahası iccedilerisinde değerlendirilmesidir (Şen 2006 16 Mucuk 2004 257) Lojistik kelime koumlkeninin geldiği askericirc dilde birlikleri hareket ettirme besleme haberleşme ve yerleştirme ile il-gili faaliyetler demektir İşletmecilikte ise lojistik iki farklı kavramı iccedilerir Bunlardan birincisi lo-jistik faaliyet kavramıdır ve materyal ile uumlretilmiş malların youmlnetimini ifade eder ikincisi ise lojistik faaliyetlerin koordinasyonunu iccedileren planlama kavramıdır (Reeder ve ark 1991 311) İşletmeci-likte lojistik ham madde kaynaklarından başlar ve uumlretilmiş malların nihai tuumlketici ya da kullanıcılara devrine kadar tuumlmmalzeme ve mal hareketlerinin youmlnetimini ve planlamasını iccedilerir Bu bakımdan lojistik daha oumlnce de belirttiğimiz gibi fiziksel da-ğıtımı da iccedilermektedir

İş alanında lojistik bitmiş uumlruumlnlerinmuumlşterile-re arzulanan şekil zaman ve yerde ulaştırılabilmesi maksadıyla hammaddelerin gereken yer ve zaman-da uumlretim hattında mevcut olması iccedilin gereken tuumlm faaliyetlerin youmlnetimini ve bu faaliyetler arası ilişkiyi de iccedilerir Bu maksatla işletme lojistiği oumlnce-likle iki suumlreci gerekli kılar Bunlar ldquofiziksel teda-rikrdquo ve ldquofiziksel dağıtımrdquo suumlreccedilleridir (Min ve Zhou 2002) Fiziksel tedarik imalat işletmelerinin uumlre-tim yapabilmeleri iccedilin gerekli olan madde ve mal-zeme girdileri iccedilin olması gereken tuumlm faaliyetleri kapsar Fiziksel dağıtım ise bitmiş uumlruumlnlerin muumlş-terilere veya kanaldaki aracılara iletimiiccedilin gerekli olan tuumlm faaliyetleri kapsar Bu suumlreccedillerin muumlşteri ihtiyaccedillarını istenilen yer ve zamanda karşılayabil-mesi iccedilin ccedilok iyi koordinasyonu gereklidir İşletme lojistiğini oluşturan faaliyetler lojistik fonksiyon-larının muumlşterilerin fiziksel tedarik sistemi ile bir-birini etkileyen dağıtım tarafıdır Bu kapsamda tedarikccedililer muumlşterilerinin imalat suumlreccedillerini des-teklemek iccedilin onların fiziksel tedarik sistemi iccedile-risindeki ihtiyaccedillarına cevap verecek şekilde lojistik yeteneklerini geliştirmelidir

18


Lojistik yeteneği işletmelerde genel olarak ayrı bir lojistik youmlneticisinin sorumluluğu altında bir bouml-luumlmduumlr Oumlzellikle kuumlccediluumlk ve orta buumlyuumlkluumlkteki işletmelerde ise bu fonksiyonun genel olarak işletme sahibi tarafından bizzat ya da ccedilok guumlvendiği hatta aileden olan kişiler tarafından idare edilmesi konunun oumlne-mini bir kez daha ortaya koymaktadır Ancak fonksiyonun oumlnemi ve karmaşıklığı nedeniyle daha buumlyuumlk işletmelerde bu fonksiyon profesyonel ellere teslim edilmektedir Gerek işletme sahibi gerek profesyonel youmlneticilerin lojistik faaliyetlerde başarı sağlayabilmeleri ise lojistik fonksiyon alanında her biri ayrı bir oumlneme sahip lojistiğin temel faaliyet alanlarının ldquosıfır hatardquo ile koordinasyonu gereklidir (Bowersox ve Closs 1996 3 Bowersox ve ark 2002 37) Tablo 11rsquode lojistiğin temel fonksiyonları ve bu fonksiyonlar iccedilerisinde youmlnetilmesi gereken kritik yetenek alanları goumlruumllmektedir

Tablo 11 Temel Lojistik Fonksiyonlar ve Yetenek Alanları

Temel Fonksiyonlar Yetenek Alanları

1 Talep Tahmini

a- Pazar araştırması bilgi toplama

b- Muumlşteri ihtiyacının belirlenmesi

c- Kısa ve uzun doumlnemli satış tahminleri

2 Envanter Youmlnetimi

a- Bitmiş malların stoklanması

b- Kayıtların tutulması

c- Tedarik listeleri (satınalma)

d- Satış siparişleri proseduumlruuml

e- Uumlretim miktarlarını accedilıkccedila belirleme

f- Veri analizi

3 Şebeke Ağ Tasarımı

a- Dağıtım kanalının belirlenmesi

b- Depo ve dağıtım merkezi kararları

c- Depo ve dağıtım merkezinin yer seccedilimi

4 Depolama

a- Alan belirleme

b- Stok alanı veya havuz tasarımı

c- Stok yerleştirme

d- Depo biccedilimlendirme

5 Malzeme Elden Geccedilirme Elleccedilleme

a- Teccedilhizat seccedilimi

b- Teccedilhizat yenileme politikaları

c- Duumlzen seccedilme proseduumlruuml

d- Stok depolama ve duumlzenleme

6 Ambalajlama Paketleme

a- Kullanım ambalajı tasarımı

b- Depolama ambalajı tasarımı

c- Koruma ambalajı tasarımı

7 Taşıma Nakliye

a- Youmlntem ve hizmet seccedilimi

b- Taşıyıcı rotalama

c- Araccedil programlama

Kaynak Bowersox ve Closs 1996 3 Bowersox ve ark 2002 37 Reeder ve ark 1991 312rsquoden adapte edilmiştir

19


Bu fonksiyonel alanlarla ilgili ccedilalışmalar lojistik gereksinimlerin başarılması iccedilin yetenek yaratmak uumlzere bir araya getirilirler Guumlnuumlmuumlzde dikkatler lo-jistik ccedilalışmaların yukarıda sayılan her bir ara yuumlzuuml ve bunların tipik bir işte birbirlerini nasıl etkileyece-ği youmlnuumlndeki ccedilalışmalarına youmlnelmiştir Bu etkileşim ccedilerccedilevesinde şirketlerinin lojistik alanında birbirle-rine karşı olan uumlstuumlnluumlkleriyle ilgili hususlar ele alı-nırken aşağıda yer alan iki niteliğin oumlnemli olduğu ileri suumlruumllmektedir (Bowersox ve Closs 1996 3)

Bu niteliklerden birincisi tuumlm firmalar baştan sona lojistik işlemlerini tamamlamak iccedilin diğer buuml-tuumln işlerin desteğine ve iş birliğine ihtiyaccedil duyarlar Bu iş birliğini ortak hedefler politikalar ve prog-ramlar etrafında birleştirirler Toplam tedarik zinci-ri bakış accedilısından etkinliği sağlamak tekrarların ve israfın elenmesine bağlıdır Bununla birlikte karşı-lıklı oumlrguumltsel koordinasyon anonim planlamaya ve ilişkilerin youmlnetimine de ihtiyaccedil duyar

İkinci nitelik olarak taşıma ve depolama firmaları olarak muumlşterileri adına lojistik ccedilalışmaları yerine ge-tiren bazı hizmet firmaları vardır Bu uzmanlar kap-sanan işlerin yerine getirilmesi iccedilin muumlşterilerinin bir işccedilisi gibi ccedilalışabileceği gibi bunlara ilave de olabilir Bu dış uzmanlar lojistik sistemde kullanılacaksa bun-ların muumlşterilerinin makul idari kontroluumlnuuml kabul etmesi gerekir Bu yuumlzden oumlzel bir goumlrevin perfor-mansı dış kaynaklı uzmanlara verildiği zaman soumlzleş-me yapılan firmanın youmlneticileri ihtiyaccedil duyulan ccedila-lışmaların başarı ile yapılmasından sorumlu olurlar

Yukarıda sayılan lojistiğin fonksiyon alanlarına ilaveten yedek parccedila servis desteği hurda ve atık malların elden ccedilıkarılması geri doumlnen malların değerlendirilmesi teslim alma işaretleme lojistik iletişim gibi faaliyetler de lojistik ile ilgilidir (Gat-torna ve ark 1991) Bu konuların her biri buumlyuumlk oumlnem taşımakta ve lojistiğin gizli yuumlzuuml olarak ad-landırılmaktadır

Talep TahminiTalep tahmini lojistik planlama ve koordinas-

yon işlevlerinin yerine getirilmesinde gerekli bir araccediltır Genel olarak tahmin belirli bir doumlnem iccedilerisinde uumlretilmesi sevk edilmesi veya satılması beklenen birim uumlruumln sayısını ya da hacmini oumln-goumlrmektir Lojistik anlamda tahmin aylık ya da haftalık olarak bir malın dağıtım merkezinden ne kadarının sevk edileceğinin oumlngoumlruumllmesi olarak ta-nımlanır (Bowersox ve Closs 1996 223)

Etkili bir envanter youmlnetimi iccedilin ilk faaliyet doğru bilgiye dayalı talep tahminidir Lojistik per-formans iccedilin doğru bilginin oumlnemi tarihsel olarak kendini ispatlamıştır Bilgi lojistik operasyonların birccedilok youmlnuuml iccedilin oumlnemli olmakla birlikte talep tahmini iccedilin birincil oumlnceliktedir Satış tahminle-ri periyodik pazar işlemleri bilgisine bağlıdır Sa-tış tahminleri uumlretim veya pazarlama ihtiyaccedillarına uygun malzeme tahmini yapmak zorunda olan lo-jistik youmlneticisine kolaylık sağlar Bu nedenle talep tahmin metotlarının geliştirilmesi verimli bir mal-zeme kontroluuml iccedilin de oumlnemlidir Guumlnuumlmuumlzde sa-yısal youmlntemlerin gelişmesi ile doğru ve arzu edilen bilgiye erişim oldukccedila kolaylaşmış ve bilgi işleme teknolojileri en ccedilok arzu edilen muumlşteri ihtiyaccedilları-nı ortaya koyabilecek kapasiteye ulaşmıştır Bir ih-tiyaccedil ortaya ccedilıktığında ya da arzu edildiğinde sipa-riş bilgisi gerccedilek zamanlı olarak ortaya ccedilıkmaktadır

Envanter YoumlnetimiEnvanter birccedilok sanayi şirketinin en buumlyuumlk ak-

tifidir Bu kaynağın youmlnetimi kacircrlılığı doğrudan etkiler Bunun yanında yeterince yuumlksek olmayan envanter devir hızı rekabet ve azalan enflasyon doumlnemlerinde şirketleri zora sokabilir ve beklen-medik zararlar verebilir Bu nedenle her işletme oumlncelikle buumlyuumlkluumlğuumlne tepe youmlnetimi politikaları-na uumlretim tipine mali olanaklarına ve daha birccedilok faktoumlre goumlre oluşturduğu bir stok kontrol sistemi uygular Bu sistemlerde kullanılan youmlntemler basit sayma veya goumlzle kontrolden bilgisayarların deste-ğinde karmaşık olasılık (probabilistik) modellerine kadar değişen niteliklerde olabilirler İşletmeler uygulayacağı stok kontrol youmlntemini seccedilerken sa-yılan ccedileşitli faktoumlrler yanında haberleşme kayıt ve personele ilişkin imkacircnlarını da değerlendirmek zorundadır

Lojistikte envanter youmlnetimi iccedilin diğer bir oumlnemli faaliyet ise uumlretim kontroluumlduumlr Tahminler yapılıp kullanım oranı belirlenince pazar ihtiyacı belirlenir Buguumln firmalarda uumlruumln akışı ile lojistik faaliyetler arasında yakın bir bağ vardır Son yıl-larda bilgisayar sistemlerindeki gelişmeler ve buna bağlı olarak MRP yazılımlarının daha etkin olarak kullanımı sayesinde uumlretimin planlanması ve yuumlruuml-tuumllmesinde gelişmeler goumlruumllmuumlştuumlr Uumlretim planla-ma faaliyeti sonucunda uumlretim veriminde gelişme-ler sağlanmış maliyetler duumlşmuumlş zaman ve emek kazancı ortaya ccedilıkmıştır

20


Uumlretimin kontrol edilmesine rağmen lojistik youmlnetiminin merkezi stok bulundurmaktır Ne miktarda stok bulundurulacağı hangi nitelikler-de ve ne sıklıkta stok yapılacağı verilmesi gereken kararlardan birkaccedilıdır Stok seviyeleri muumlşteri ser-visi talep ettiği anda gerekli alana taşınabilme ve envanter maliyetleri belirlenmelidir Stok bulun-durmak nakit paranın bağlaması ve uumlruumlnuumln mo-dasının geccedilebilmesi ihtimallerini taşır Youmlnetimin goumlrevi muumlşteri servisinin kacircrını belirleyip dengeyi sağlamaktır (Gattorna ve ark 1991) Bu nokta-da envanter youmlnetimi envanterin stok maliyeti ile muumlşteri hizmetlerini tam anlamıyla sağlamak iccedilin gerekli stok miktarı arasında bir denge sağlar Envanter youmlnetimin amaccedilları genel olarak oumllccedilek ekonomilere ulaşma talep ve arzı dengeleme talep belirsizlikleri ve sipariş doumlnguumllerinden korunma ile dağıtım kanallarındaki kritik noktalarda tam-pon oluşturma olarak sıralanabilir

Şebeke TasarımıFirmaların dağıtım kanallarını en etkin şekil-

de işletebilmeleri iccedilin vermeleri gereken kararların başında ana depo ve dağıtım depolarından oluşan şebekeyi hangi boumllgelere yerleştirilecekleri gelmek-tedir Uumlretim tesislerinin ve depoların stratejik yer-leşimi muumlşterilere sağlanan hizmetlerin derecesini arttırırken hem de taşıma maliyetlerini minimize eder Firmaların dağıtım kanalı ağlarından oluşan şebekeleri tasarlayabilmek iccedilin (1) deterministik (2) stokastik (3) bulanık (4) simuumllasyon tabanlı (5) melez ve (6) bilişim teknolojileri tabanlı modeller (Paksoy ve Altıparmak 2003) olmak uumlzere altı ayrı sınıflandırma mevcuttur

Yer seccediliminde ise iki oumlnemli faktoumlr goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır (1) depolama ve malzeme taşı-ma maliyetleri (2) depolardan muumlşterilere taşıma maliyetleri İlk gruptaki maliyetler oumllccedilek ekono-misine tabidir Yani birim bazında duumlşuumlruumllduumlğuumln-de hacim arttıkccedila maliyetler duumlşecektir (Boone ve Kurtz 1992 509) Konuyla ilgili detaylı bilgi bu kitabın uumlccediluumlncuuml uumlnitesinde mevcuttur

DepolamaDiğer bir alan ise fiziksel dağıtım ile ilgili olan de-

polama faaliyetidir Bu faaliyet birbiriyle yakın ilişki-li iki konuyu iccedilerir Envanter idaresi ve depolamada kullanılan nakliye vasıtaları ile envanter seviyesi ve

depo sayısı arasında yakın bir ilişki vardır Stok bu-lundurmak depolama tesisatına ihtiyaccedil doğurur Yer stok boyutu ve miktarıyla ilgilidir Şirketlerin birccedilo-ğu bu tesislerini ccedilok kısa doumlnemlerde birleştirirler ancak bu sorunlar uzun doumlnemlerde ortaya ccedilıkar ve oumlzellikle tesisin buumlyuumlmesi ya da kuumlccediluumllmesinde sıklık-la goumlruumlluumlr (Gattorna ve ark 1991)

Oumlrneğin eğer yavaş bir taşıma varsa envanter seviyesi yuumlksek tutulmalıdır ve bunun iccedilin geniş depo alanı olmalıdır Bazı firmalar depo sayılarını ve alanlarını azaltmak iccedilin hızlı bir taşıma dene-yerek nakliye ve depolama masraflarını azaltmış-tır İşletmelerin depolamadan uumlruumlnleri bir yerde toplamak yığın uumlruumlnleri kuumlccediluumlk parccedilalara boumllmek uumlruumln ccedileşitliliğini sağlamak uumlruumlnuuml işlemek ve dağı-tımı ertelemek stok yapmak amaccedillarının hepsi ya da birkaccedilıdır

Malzeme Elden GeccedilirmeBirbirinden farklı faaliyetler gibi goumlruumlnse de

depo veya fabrika iccedilinde stoklamadan bir oumlnce ve bir sonra yapılan faaliyetler olarak bir buumltuumln-luumlk goumlsterirler Verimli bir uumlretim iccedilin gerekli bir faaliyettir Lojistik youmlneticileri fabrika iccedilindeki malzeme hareketlerinden sorumlu oldukları gibi malzemenin depoya taşınması depolanması ve nakliyesinden sorumludurlar Dolayısıyla bu faa-liyetler malzeme taşınması olayından etkilenirler Kısa mesafe araccedilları olan konveyoumlrler ccedilatallı istif araccedilları (forklift) ve vinccediller gibi araccedilların yanı sıra paletler ve ccedileşitli ebatlarda kutular malzeme taşın-masında buumlyuumlk oumlnem taşırlar

Depo iccedilerisinde malzeme elden geccedilirme oumlnemli bir faaliyettir Depolarda uumlruumlnler kabul edilir yer değiştirilir stoklanır cinslerine ayrılır ve muumlşte-rilerin siparişlerine goumlre tekrar bir araya getirilir Oumlzellikle etkili bir yuumlkleme ve boşaltma faaliyeti malzeme elden geccedilirme araccedillarına ihtiyaccedil duyar (Bowersox ve ark 2002 42)

Lojistik işlemlerinden bir diğeri olan sipariş iş-leme lojistik suumlrecin başlangıccedil noktasıdır ve diğer lojistik faaliyetleri youmlnlendirir Sipariş işlemenin hızı ve doğruluğu hem maliyetleri hem de muumlşteri hizmet seviyesini etkiler (Stock ve Lambert 2001 18) Eğer sipariş işleme sistemi iyi değil ise işletme bu yetersizliği ya fazla taşıma maliyeti yuumlklenerek ya da dağıtım merkezlerinin sayısını arttırarak ka-patma yoluna gider

21


Ambalajlama PaketlemeLojistik accedilısından oumlnemli bir diğer alan paket-

lemedir Paketlemenin temel amacı uumlruumlne koruma sağlamak lojistik akış suumlrecinin tuumlmuumlnde uumlruumlnuumln kimliğinin tanınması ve uumlruumlnuumln etkin bir şekilde varacağı yere ulaştırılmasıdır (Stock ve Lambert 2001 18) Bu temel fonksiyonuna ilaveten sevki-yat sırasında karşılaşabilecek rutubet hor yuumlkleme ve boşaltma aşırı ve yanlış istifleme ccedilalınma ve ta-şıma moduna bağlı olarak ortaya ccedilıkan değişiklik-lerine karşı uumlruumlnuuml koruyabilmelidir (Kozlu 2003 147) Doğru enduumlstriyel ambalaj uumlruumlnleri duumlzen-ler korur ve tanımlar hizmet kalitesini artırır ma-liyeti duumlşuumlruumlr teslimatı kolaylaştırır

Seccedililen nakliye tipi malzemenin pazara taşın-ması ve malzeme ccedileşidi paketleme uumlzerinde bir etki yapar İlaveten taşıma firmalarındaki değişiklikler paketleme masrafları uumlzerinde etkilidir Genellikle nakliyede tren yolu veya deniz yolu seccedililince pa-ketlemede ek bir dikkat gerekir Ccediluumlnkuuml hasar ihti-mali fazladır Birccedilok oumlrneklerde olduğu gibi hava-yolu gibi sigortalı nakliyede paketleme masrafları duumlşuumlruumllme yoluna gidilebilir Fakat bu alanda da paketlemeye ihtiyaccedil vardır Bunun en oumlnemli se-bebi malzemenin hava yolu ile taşınırken uccedilağın kargo boumlluumlmuumlnde meydana gelen ısı ve basınccedil farklılıklarına maruz kalmasıdır Ccediluumlnkuuml uccedilaklarda ısı yuumlksekliğe bağlı olarak -18degCrsquoye kadar duumlşmek-tedir Paketlemeye genellikle pazarlama accedilısından

bakmakla birlikte yukarıda da izah edildiği gibi paketleme nakliye ve depolama arasındaki yakın ilişkilerden dolayı lojistik sorumluluklarından biri-si olması gerektiği ortadadır

Taşıma NakliyeMalzemenin kaynaklardan uumlretim yerlerine ve bu

yerlerden piyasa merkezlerine dağıtımı iccedilin ulaştırma lojistik faaliyetlerin en oumlnemlilerinden bir tanesidir Genel anlamıyla nakliye nakliye vasıtalarıyla uumlruumln taşıma faaliyetidir Uumlruumlnlerin uumlretildikleri yerden ihtiyaccedil duyuldukları yere fiziksel hareketini sağlayan nakliye youmlnetimi uumlruumlne yer ve zaman değeri katar

Lojistik sistem bakış accedilısına goumlre taşıma ihtiyaccedil-larının karşılanmasındaki temel faktoumlrler maliyet suumlrat ve uygunluktur (Bowersox ve ark 2002 41) Nakliye youmlnetiminin işlevselliği uumlruumln hareketinin ve depolanabilmesinin gerccedilekleştirilebilmesi ve-rimliliği ise birim uumlruumlne duumlşen nakliye maliyetinin azaltılabilmesi ile muumlmkuumlnduumlr

Bu faaliyet alanı seccedililirken işlenmemiş veveya işlenmiş malzemelerin taşınma tarzlarına uygun bir taşıma modu seccedililir İşletmelerin muumlşterilerine ulaşmak ya da envanterlerini başka noktalara aktar-mak iccedilin seccedileceği taşıma modelleri kara yolu deniz yolu hava yolu demir yolu ve boru hattı taşıma-cılığıdır (Kozlu 2003 147-148) Bu konuyla ilgili gerekli accedilıklamalar kitabın fiziki lojistik faaliyetler boumlluumlmuumlnde yer almaktadır

Uumllke ccedilapında dağıtım ya-pan yerli ev eşyası uumlreticile-rinin hangi lojistik faaliyet-leri ne şekilde icra ettiğini araştırın

Uluslararası ticarette reka-bet avantajı kazanmak ile lojistik altyapı ve faaliyetler arasındaki ilişkiyi accedilıklayın

Lojistiğin ccedileşitli alanlarında faaliyet goumlsteren firmaların kendilerini ldquoXYZ lojistikrdquo olarak isimlendirmelerinin uygunluğunu tartışın

3 İşletmelerde lojistik faaliyetlerin amacı ve temel ilkelerini accedilıklayabilme4 Lojistik faaliyetlerin işletmedeki yeri oumlnemi ve işletme iccedilin yararlarını accedilıklayabilme

5 İşletme lojistiğinin ccedilalışma alanlarını accedilıklayabilme



22


İŞLETMELERDE LOJİSTİK KARARLAR VE YOumlNETSEL

HUSUSLARLojistik youmlnetimi uumlruumlnlerin muumlşterilere dağıtıl-

ması gibi sadece fiziki akışın sağlanmasından ibaret değildir Bunun yanında bu akışın sağlanmasıyla ilgili bir sistem tasarlanması bu sistem iccedilin gerekli kaynakların belirlenmesi ve ilgili boumlluumlmlere tahsi-sin yapılması bu sistemin iccedilinde yer alan ccedilalışan-lardan istifade edilerek işletilmesi sistem birimleri arasında gerekli koordinasyonun ve bilgi akışının sağlanmasını da iccedilermektedir Aslında youmlnetim bi-liminin buumltuumln unsurlarını iccedilinde barındıran bu ge-reksinim işletme stratejilerinden başlayarak plan-lar programlar buumltccedileler hatta goumlrev tanımların oluşturulmasını da buumlnyesine alan bir kararlar ve youmlnetsel hususlar ccedilerccedilevesi oluşturmaktadır

Lojistik Sistem ve Faaliyetlere Youmlnelik Kararlar

Bir lojistik sistem oluşturulurken ve işletilirken youmlneticilerin bir dizi oumlnemli hususu dikkate alarak birccedilok karara imza atması gerekmektedir Oumlrneğin yeni bir tesis (depo dağıtım merkezi vd) accedilmaya gerek var mıdır Şayet accedilılacaksa kaccedil tane accedilılması gerekmektedir Boyut ve lokasyonları ne olmalıdır Mevcut tesislerden birisi kapatılacak ya da kuumlccediluumlltuumlle-cek midir İhtiyaccedil duyulan malzemeler ve bileşenler nereden temin ve edilecek ve nerelerde saklanacaktır Uumlretim ve montaj hatları nerede olacaktır Uumlretim akışı ne şekilde planlanacaktır Bitmiş uumlruumlnler nerede saklanacaktır Yedek parccedilalar nerede toplanacaktır Depolar işletmeye mi ait olacaktır yoksa leasing youmln-temi kullanılarak işlet tarafından mı işletilecektir ve-yahut tamamen dış kaynaktan mı istifade edilecektir Depoların işletilmesi manuel mi yoksa otomasyon destekli ya da tam otomatik mi olacaktır Her bir stok birimi iccedilin ne zaman tekrar tekrar sipariş verile-cektir Bu siparişlerdeki uumlruumln miktarları ne olmalıdır Uumlruumlnlerin ulaştırılmasında hangi taşımacılık youmlntemi kullanılmalıdır İşletme kendi dağıtım filosuna sahip olmalı mıdır Yoksa dış kaynak mı kullanılmalıdır İdeal filo oumllccediluumlsuuml ne olmalıdır Goumlnderiler ne şekilde zamanlanmalıdır Araccedil rotaları ne olmalıdır

Yukarıda sıralamaya ccedilalıştığımız youmlnetsel lojistik sorunlara işletmenin diğer fonksiyonlarında da oldu-ğu gibi farklı youmlnetim kademelerinde kararlar alınır Bu youmlnetim kademeleri geleneksel olarak planlama ufkuna goumlre stratejik taktik ve eylemsel (operasyo-nel) olarak uumlccedil ayrı seviyede sınıflandırılırlar

Stratejik seviyedeki kararlar uzun doumlnemli bir zaman ufkunu kapsayan ve işletmenin ya da lojis-tik sistemin tamamını ilgilendiren kararlardır Bir lojistik sistemin tasarlanması ve tesisler ve filo bağla-mında yuumlksek maliyetli kaynakların temin edilmesi bu tip kararlar arasındadır Karar almak iccedilin gerekli olan veri sıklıkla eksik ve bulanık olması nedeniyle stratejik kararlar genellikle geleceğe youmlnelik olarak yapılan tahminlere dayanılarak alınır Taktik karar-lar orta vadeli bir zaman ufkunu kapsar Bu kararlar uumlretim ve dağıtım planlarının yanı sıra kaynakların birimler arasında tahsis edilmesine youmlnelik kararla-rı da iccedilerirler Taktik kararlar veri analizleri ile elde edilen tahmin sonuccedillarından istifade eder Eylemsel kararlar ise genellikle guumlnluumlk operasyonlar ile ilgili gerccedilek zamanlı ve dar kapsamlı kararlardır Depolar-dan sipariş toplama yuumlkleme araccedil sevki gibi huşu-lardaki kararları iccedilerir Bu tip kararlar genellikle ccedilok iyi analiz edilmiş ve detaylandırılmış verilere dayanır

Youmlneticiler bir lojistik stratejisi oluşturulurken oumlncelikle hizmet duumlzeyinin artırılması işlem mali-yetlerinin ve sermaye gereksiniminin azaltılmasını amaccedillarlar Şuumlphesiz ki bu uumlccedil amaca aynı anda ve istenilen duumlzeyde erişilmesi her zaman muumlmkuumln olamamaktadır

Bu amaccedillardan birisi lojistik sistem iccedilin gereksi-nim duyulan yatırımı muumlmkuumln olduğu oranda duuml-şuumlrmektir Bu amacın sağlanabilmesi iccedilin işletme-ler kendi depolarına ve araccedil filolarına sahip olmak yerine dış kaynak kullanım youmlntemini seccedilebilirler Şuumlphesiz ki bu anlamda ele alınacak bir sermaye azaltılması yuumlksek işlem maliyetlerine neden ola-caktır Dolayısıyla diğer bir amaccedil olan lojistik işlem maliyetlerinin duumlşuumlruumllmesi ile tezat teşkil edebi-lecektir Bu durumda ccedilelişen bu amaccedillar arasında işletmenin ihtiyaccedilları bağlamında belirlenecek kı-sıtlar dikkate alınarak işlem hacmine bağlı olarak optimizasyon yapılması ihtiyacı ortaya ccedilıkacaktır

Bir firma tarafından lojistik hizmet duumlzeyinin ar-tırılması muumlşteri tatminine buumlyuumlk oranda etki ederek gerek pazar payının elde tutulması ve geliştirilmesi gerekse elde edilen gelirlerin artması uumlzerinde belir-leyici rol oynamaktadır Dolayısıyla lojistik hizmet duumlzeyinin artırılması oumlzellikle rekabetin uumlruumln farklı-laşmasına bağlı olmadığı homojen oumlzellikler goumlsteren duumlşuumlk fiyatlı uumlruumln pazarlarında gelirlerin artırılması-na neden olacağı rahatlıkla soumlylenebilir Muumlşteri hiz-met duumlzeyinin artırılması iccedilin alınabilecek oumlnlemler-den birisi mevcut depo ve dağıtım merkezlerimizde muumlşteri talebine ivedilikle cevap verebilecek ccedileşitlilik ve miktarda uumlruumln tutulmasıdır Diğer taraftan muumlş-

23


terilerimizin bulunduğu pazarlara tesis accedilmak da bir ccediloumlzuumlmduumlr ki fazla tesis hem yatırım maliyeti hem de envanter maliyetine neden olacaktır Dolayısıyla tesis miktarı arttıkccedila muumlşteri hizmet duumlzeyi ile birlikte ya-tırım ve stok maliyetleri de artmaktadır

Lojistik hizmet duumlzeyinin oumllccediluumlmuuml genellikle si-pariş ccedilevrim suumlresi kıstasına goumlre yapılmaktadır Bu suumlre bir siparişin iletildiği zaman ile ilgili uumlruumlnlerin muumlşteriye teslim edildiği zaman arasında geccedilen suuml-redir Oumlrneğin bir perakendeci bir sipariş goumlnderdi-ğinde şayet dağıtım merkezinde ilgili uumlruumlnler mev-cut ise ivedilikle sevk edilecektir Şayet ilgili uumlruumlnler dağıtım merkezinde bulunmuyorsa merkezicirc depo-dan temin edilmesi iccedilin sipariş goumlnderilecektir bu durum ise dağıtımı geciktirecektir Şayet ilgili uumlruumln-ler merkezicirc depoda da bulunmuyorsa uumlretici firmaya sipariş goumlnderilerek ilgili uumlruumlnlerin uumlretilmesi talep edilecektir Bu durumda da muumlşteri siparişinin ge-ciktirilmesi soumlz konusudur Ccedilizmeye ccedilalıştığımız bu senaryodan da anlaşılacağı uumlzere muumlşteri hizmet duuml-zeyini korumak ve geliştirmek iccedilin sadece dağıtımın yasal ccedilerccedileve iccedilerisinde hızlandırılmasının yanı sıra depo ve dağıtım merkezlerinde uumlruumln mevcudiyetinin sağlanması da gerekmektedir Bu durum ise envan-ter maliyetine neden olarak lojistik maliyetlerinin duumlşuumlruumllmesi amacıyla tezat teşkil edecektir Dolayı-sıyla işletmelerde lojistik youmlnetiminin farklı amaccedillar arasında oumlduumlnleşme ve optimizasyon gerektiren bir kararlar ve eylemler buumltuumlnuuml olduğu soumlylenebilir

Oumlduumlnleşen ya da ccedilatışan bu amaccedilların optimize edilebilmesi iccedilin sistemin buumltuumlnsel olarak ortaya ccedilı-kardığı maliyetler ile elde edilecek gelirlerin karşılaş-tırılması gerekmektedir Optimal hizmet seviyesi ge-nellikle en duumlşuumlk ve en yuumlksek duumlzeyler arasında bir noktada gerccedilekleşmektedir Uygulamada ise genellik-le muumlşteri hizmet duumlzeyinin oumlnceden belirlendiğini ve muumlşterilere deklare edildiğinin ardından ise buna uy-gun bir lojistik sistemin en duumlşuumlk maliyetle kurulma-ya ccedilalışıldığına şahit olmaktayız Ancak muumlşterilerin yarattığı değer temelinde kategorilere ayrılması sonu-cunda Pareto analizi (8020 kuralı) tekniği kullanı-larak değerli muumlşterilere gerekirse muumlşteri temelinde uyarlanmış hizmet sağlanırken diğer muumlşterilere stan-dart bir duumlzeyinde karşılık verilmesi faydalı olacaktır

İşletmelerde Lojistik YapılanmaYoumlneticilerin lojistik sistem uumlzerinde etkisi ola-

cak yukarıdaki konular haricinde kararlar alması gereken bir diğer konu ise işletme iccedilerisinde lojistik faaliyetlerin ne şekilde yapılandırılacağıdır Şayet

bu yapılanma belli prensiplere dayandırılmadığı durumlarda lojistik ile ilgili alınacak kararlar farklı birimler arasında ccedilatışmaya dolayısıyla hatalı mal goumlnderimi ya da gecikmeler gibi problemlere ve ni-hayetinde muumlşteri memnuniyet duumlzeyinin duumlşme-sine bağlı olarak pazar payı kaybına neden olabilir

Bir firma iccedilinde lojistik faaliyetlerin organize edilmesi işletme stratejisi işletmenin buumlyuumlkluumlğuuml muumlşterilere ait dağıtım noktasının sayısı dağıtıma konu olan malzemelerin sayısı benzerliği ve ha-cimlerini de iccedileren birccedilok faktoumlre bağlıdır Tuumlm bu faktoumlrler dikkate alınarak işletme iccedilerisinde lojistik organizasyonun yapılabilmesi iccedilin oumlrguumlt yapısı ve oumlrguumlt tasarımına ait bazı temel prensipler ve ilişkili hususlar aşağıda verilmiştir

İşletmelerde oumlrguumlt yapısı işlerin oumlrguumltsel amaccedil-lar doğrultusunda etkin ve verimli olarak yapıl-masını kolaylaştırdığı gibi youmlnetsel accedilıdan kont-roluumlne ve liderliğin kolaylaştırılmasına da katkı sağlamaktadır (Eren 2009 237-241) Lojistik faaliyetler accedilısından oumlrguumlt tasarımı iki oumlnemli so-runun cevabına goumlre yapılabilmektedir Bunlardan birisi lojistik faaliyetleri icra etme sorumluluğunun ccedileşitli birimlere mi yoksa bir lojistik birime mi ait olacağıdır Bu sorunun yanıtı lojistikle ilgili oumlrguumlt-lenmenin parccedilalı mı yoksa buumltuumlnleşik mi olacağını belirler Diğer oumlnemli soru ise lojistik ile doğrudan ilgili birimlerin işletmenin yapısı iccedilindeki oumlnemli birimlerde mi yoksa işletme merkezinde mi bulu-nacağı ile alakalıdır Bu soruya verilecek yanıt ise şayet lojistikle ilgili doğrudan ilişkili boumlluumlm ya da boumlluumlmler kurulacaksa bunun merkezicirc mi yoksa da-ğıtık ya da oumlzerk mi olacağını belirler

Dağıtık lojistik oumlrguumltlenmede tuumlm lojistik faali-yetler işletme iccedilerisindeki farklı birimler tarafından yerine getirilir Şoumlyle ki ccedilıkış lojistiği diye ifade edi-len dağıtım faaliyetleri ile muumlşteri hizmetleri pazara yakınlıklarından dolayı pazarlama birimi tarafından yapılabilir Boumlyle bir karar yine pazara yakınlıkları nedeniyle aynı birimin talep tahmini yapmasını ve dağıtılacak malların depolanması sorumluluğunu uumlstlenmesini de gerektirebilecektir Diğer taraftan uumlretim lojistiği ya da dahili lojistik faaliyetler ola-rak adlandırılan ham madde yarı mamuumll ve uumlretim suumlrecindeki uumlruumlnlerle ilişkili olan satın alma giriş lojistiği ilgili uumlruumlnlerle ilişkili olmak kaydıyla de-polama uumlretim sonrası paketleme ve suumlreccedil boyunca malzeme elleccedilleme faaliyetleri uumlretim birimine veri-lebilir Bunlara ilave olarak giren ve ccedilıkan uumlruumlnlerle ilişkili her tuumlrluuml muhasebe faaliyetlerini yuumlruumltmesi

24


nedeniyle sipariş ve envanter youmlnetimi faaliyetleri muhasebe ve finans biriminin sorumluluğunda bı-rakılabilir (Murphy ve Knemeyer 2015 71) Ancak lojistik faaliyetlerin bu şekilde parccedilalanması birimler arasında koordinasyon guumlccedilluumlğuumlne suumlreccedil felsefesinin işletilerek etkili bir akışın sağlanmasında ve birimler arası koordinasyonsuzluğun bir sonucu olarak bi-rimler arası emniyet stoklarının ccediloğalmasına kısaca işletme iccedilerisinde etkinlik ve verimliliğin azalmasına neden olabilir Bu problemlerin ccediloumlzuumllebilmesi iccedilin yeni bilgi sistemi yatırımlarına gereksinim duyulma-sı ya da youmlneticilerin kontrol alanının daraltılarak hi-yerarşinin artması nedeniyle esnekliğin kaybolması gibi dolaylı problemler de ortaya ccedilıkabilir

Buumltuumlnleşik lojistik yapılanmasında ise işletme iccedile-risinde gerekli olan tuumlm lojistik faaliyet tek bir birimin youmlnetimi altında birleştirilir Bu birim bir oumlnceki bouml-luumlmde accedilıklanan tuumlm temel lojistik faaliyetlerinin youml-netilmesi sorumluluğunu uumlstlenir Ancak işletmenin buumlyuumlkluumlğuuml yapılan faaliyetin ccedileşitliliği ve işletmenin tedarik zinciri felsefesini ne oranda benimsediği ile alakalı olarak lojistik faaliyetlerin birleştirilmesi oumln-celikle taşımacılık envanter youmlnetimi depolama ve malzeme elleccedilleme gibi faaliyetlerin sorumluluğunu uumlstlenen basit bir yapılanmadan sipariş youmlnetimi ve muumlşteri youmlnetimi gibi faaliyetleri iccedilerecek ileri bir ya-pıya hatta talep tahmini ve satın alma faaliyetlerini de iccedilerecek kadar gelişmiş bir buumltuumlnleşme seviyesine kadar farklılık goumlsterebilir Bu tuumlr bir yapılanma suuml-reccedil boyunca stokların miktarının akışının kontroluuml-nuuml sağlayarak envanter seviyesini duumlşuumlruumlrken diğer taraftan birimler arası koordinasyonu kolaylaştırarak ve bazı faaliyetlerin tekrarlanmasının oumlnuumlne geccedilerek etkinlik ve verimliliği artıracaktır

Şayet bir işletme lojistik faaliyetlerini ilgili bir lojistik birimi aracılığıyla icra etmeyi kararlaştırır-sa bu kez de bu birimi merkezicirc bir birim şeklinde ya da işletmenin her bir stratejik biriminde bulu-nacak şekilde dağıtılmış oumlzerk birimler şeklinde yapılandırabilir Elbette bu seccedilimi belirleyen temel faktoumlrlerden birisi işletmenin buumlyuumlkluumlğuuml olacaktır Buumlyuumlk ccedilaplı işletmeler her bir stratejik birimde bir lojistik birimi bulundurmayı tercih edebilirken kuumlccediluumlk ve orta buumlyuumlkluumlkteki işletmeler genellikle tek bir merkezicirc lojistik birimi kurmayı tercih ede-ceklerdir Buna benzer olarak işletmenin coğrafi yayılımı da bu kararda etkili faktoumlrlerden birisidir Faaliyetlerini benzer şekilde farklı coğrafyalarda konuşlandırmış bir işletme genellikle dağıtık oumlzerk yapılanmayı tercih ederken tek bir lokasyonda ko-nuşlanmış bir işletme lojistik birimini de merkezicirc olarak yapılandırmayı tercih edebilmektedir Di-ğer taraftan işletmenin uumlretim faaliyetlerinin ccedileşit-liliği de etkili bir faktoumlr olarak ortaya ccedilıkmaktadır Şoumlyle ki birden ccedilok temel uumlruumln uumlzerine odaklanan işletmeler dağıtık lojistik yapılanmayı tercih eder-ken tek veya benzer uumlruumlnler uumlzerine odaklanan işletmeler merkezicirc lojistik yapılanmayı tercih et-mektedirler Tıpkı buumltuumlnleşik lojistik yapılanmada olduğu gibi merkezicirc yapıların yuumlksek duumlzeyde ko-ordinasyon sayesinde genellikle daha etkin ve oumll-ccedilek ekonomisinden istifade edebilmesi nedeniyle genellikle daha verimli olduğu soumlylenebilir Buna karşılık dağıtık yapının muumlşteri istek ve beklentile-rini anlama ve bunlara cevap verme youmlnuumlnde daha başarılı olduğu goumlruumllmektedir

Kuumlresel şirketlerin ne şekil-de bir lojistik yapılanmaya sahip olduğunu araştırın

Pazarda varlığını goumlstermek ve uumlruumlnlerin erişilebilir ol-masını sağlamak iccedilin farklı noktalara tesis accedilmak ile lo-jistik maliyetler arasındaki ilişki nelerdir


6 İşletmelerde lojistik sistem ve faaliyetlere youmlnelik olarak alınan kararları accedilıklayabilme7 İşletmelerde lojistik yapılanmasının ne şekillerde olabileceğini accedilıklayabilme




25

oumlğrenme ccedilıktıları ve boumlluumlm

oumlzeti

1Ticari lojistik faaliyetlerin ortaya ccedilıkışını ve tarihsel gelişimini oumlzetleyebilme

Ticari Lojistik Faaliyetlerin Ortaya Ccedilıkışı ve Gelişimi

1 Doğal kaynakların duumlnyaya eşit olarak dağılmamış olması insanların başka uumllkeleri goumlrme arzusu ve en basit olarak guumlnluumlk hayatımızda bir yerlere gitme ccedilabası zamanla artan tuumlketici taleplerini karşılamak isteyen işletmelerin rekabetlerinin yoğunlaşmasıyla zenginleşerek farklı bir boyut kazanmıştır Ticari an-lamda lojistik lojistik taşıma depolama dağıtım stok youmlnetimi gibi dağıtım suumlrecinde gerccedilekleştirilen ve uumlruumlne katma değer sağlayan birbiriyle ilişkili işlevleri kapsamaktadır Konuyla ilgili olarak tarihsel perspektiften bir inceleme yapıldığında Akdenizrsquodeki denizci toplumlardan guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel guumlccedilleri-ne erişinceye kadar ulusların oumlnemli başarılarının altında ticarete dayalı ekonomik ve politik guumlccedillerini askericirc kuvvetleriyle uzak mesafelerde uzun suumlrelerle desteklemenin yattığı goumlruumllmektedir Guumlnuumlmuumlzde ise lojistiğin ticari accedilıdan kazandığı oumlnem şirketleri lojistik verimliliğini artırarak rekabet avantajı elde etmeye zorlamakta ve lojistik kavramı modern anlamda gelişen teknolojiye paralel olarak devamlı ge-lişmektedir Oumlzellikle 1990rsquolı yıllarda kuumlreselleşmenin artmasıyla birlikte işletmeler daha fazla ithalat ve ihracat yapmaya başlamışlardır Bu sebeplerden dolayı işletmeler rekabet ortamında varlıklarını suumlrduumlre-bilmek iccedilin lojistik konularına daha ccedilok oumlnem vermişler ve gelişimine destek sağlamışlardır

2Ticari lojistiğin gelişimini hızlandıran etkenleri accedilıklayabilme

Ticari Lojistiğin Gelişimini Hızlandıran Etkenler

2 Lojistiğin tarihsel suumlreccedil iccedilindeki gelişimi her yeni oluşum gibi zorunluluklardan kaynaklanmıştır Bu zorunluluklara karşılık vererek başlayan lojistikteki evrim tarihten buguumlne durmadan ve ivmelenerek devam etmektedir Son yıllarda uumlretim ve ticaret alanındaki gelişmeler ve buna bağlı ortaya ccedilıkan prob-lemler dolayısıyla yuumlkselen maliyetlerin duumlşuumlruumllmesi ve kuumlresel ccedilerccedilevede rekabet avantajı kazanmak accedilı-sından ortaya konan yeni stratejik yaklaşımlar ışığı altında firmalar yeni arayışlara youmlnelmiştir Bu suumlreccedil lojistiğe olan ilgiyi artırmış ve bu ilginin uzantısı olarak bu alanda da buumlyuumlk gelişmeler sağlanmış Bu kapsamda ticaretin kuumlreselleşmesi ve artan mal hareketliliği değişen tuumlketici davranışları ve uumlretimdeki ccedileşitlilik uumlretim planlamanın oumlneminin kavranması ve ilgili tekniklerinde yaşanan gelişmeler muumlşteri beklentilerinin karşılanması ve stok youmlnetimi arasındaki oumlduumlnleşmenin yarattığı avantaj ya da maliyet-ler yuumlksek değerli mamullerin farklı coğrafyalarda satışa sunulması problemi artan taşıma maliyetleri youmlnetsel ve teknolojik gelişmeler ile askeri lojistikte sağlanan gelişmelerin ticari lojistiğe yansımaları ve guumlncel eğilimler lojistiğin gelişmesine etki eden faktoumlrlerdir


26

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

İşletmelerde Lojistik Faaliyetler

3 İşletme lojistiğinin temel amacı muumlşteri ihtiyaccedillarının karşılanması maksadıyla uumlruumlnlerin tedarikccedililerden muumlşterilere doğru etkili ve verimli bir akışını sağlamaktır Bu işlem sırasında en duumlşuumlk toplam operasyon maliyetiyle ccedilalışan kaliteli izlenebilir ve suumlrduumlruumllebilir bir hızlı yanıt sisteminin kurulmuş olması arzu edilmektedir Boumlyle bir lojistik sistemin varlığı etkili bir uumlruumln hareketinin sağlanması yoluyla muumlşterilere sağladığı zaman ve yer faydası sayesinde işletmelere rekabet avantajı sağlar Ayrıca lojistik işletmenin fi-nansal performansı uumlzerinde etkileri olan oumlnemli bir işletme kaynak ve yeteneğidir

Lojistik youmlnetiminin temel amacına ulaşabilmesi iccedilin operasyonel duumlzeyde başarı elde edilmesi gereken bir amaccedillar dizisi bulunmaktadır Bunlar kısaca hızlı yanıt yuumlklerin konsolidasyonu mesafenin optimizasyo-nu ve en duumlşuumlk stok duumlzeyi sağlanarak ortaya ccedilıkarılabilecek duumlşuumlk operasyonel maliyetler dağıtımda tu-tarlılık ve guumlvenilirlik ile minimum hasarlı uumlruumln sevkiyatını iccedileren kalite uumlruumlnlerin tedarik zinciri boyunca izlenebilirliği ile suumlrduumlruumllebilirlik olarak oumlzetlenebilir Genel olarak lojistiğin ilkeleri ise uyum sadelik suumlreklilik ekonomiklik izlenebilirlik esneklik iş birliği ve koordinasyon ile yeterlilik olarak sıralanabilir

Lojistik faaliyetlerin işletmedeki yeri oumlnemi ve işletme iccedilin yararlarını accedilıklayabilme

4

İşletme lojistiğinin ccedilalışma alanlarını accedilıklayabilme5

İşletmelerde lojistik faaliyetlerin amacı ve temel ilkelerini accedilıklayabilme3

4 Bir işletmenin varlığını suumlrduumlrebilmesi iccedilin sunduğu hizmet ya da uumlruumlne değer biccedilen bir muumlşterisinin olması ve bu hizmet ya da uumlruumlnuumln kacircr sağlaması gerekmektedir Ancak bu kacircrın elde edilmesi ancak ilgili uumlruumlnlerin muumlşterinin istediği zamanda istediği miktarda istediği yerde ve istediği şartlarda hazır bulundurulmasıyla muumlmkuumln olabilmektedir Lojistik sistemin temelinde muumlşteri ihtiyaccedillarını karşılamak uumlzere etkili ve verimli bir uumlruumln akışının sağlanması yatar Lojistik muumlşterinin talebiyle başlayıp talebin gerccedilekleştirilmesiyle son bulan bir suumlrecin etkin youmlnetilmesini sağlayan bir yapı olarak gerccedilekleştirdiği her faaliyetinin getirdiği maliyet ile uumlruumln fiyatı uumlzerinde bir paya sahip olması nedeniyle işletmeler iccedilin iktisadi accedilıdan oumlnem iccedilermektedir Bu ccedilerccedilevede lojistik işletmeler iccedilin rekabet avantajı sağlayan finansal etkileri bulunan yer ve zaman faydasını yaratan yaratılan değerin muumlşterilere doğru etkin hareketini sağlayan dolayısıyla işletme stratejisi iccedilin oumlnemli bir işletme kaynak ve yeteneğidir

5 İşletmeler muumlşteriler iccedilin fayda sağlayarak hem kendileri hem de muumlşteriler iccedilin değer yaratırlar Bu de-ğerin ortaya ccedilıkmasına bir mamuluumln satın alındığı veya bir başka enduumlstri suumlrecinde kullanıldığı zamandaki değerinin uumlretildiği zamandaki değerinden yuumlksek olmasına bahse konu mamul iccedilin yapılan oumlzel paketleme madde ve malzeme işleme depolama stok kontrol ve nakliye faaliyetleri neden olmaktadır Dolayısıyla iş ala-nında lojistik bitmiş uumlruumlnlerin muumlşterilere arzulanan şekil zaman ve yerde ulaştırılabilmesi maksadıyla ham maddelerin gereken yer ve zamanda uumlretim hattında mevcut olması iccedilin gereken tuumlm faaliyetlerin youmlnetimini ve bu faaliyetler arası ilişkiyi iccedilerir Bu ccedilerccedilevede işletmelerde talep tahmini envanter youmlnetimi şebeke tasarı-mı depolama malzeme elleccedilleme ambalajlama ve paketleme ile taşıma faaliyetleri gerccedilekleştirilir


27


oumlzeti

İşletmelerde Lojistik Kararlar ve Youmlnetsel Hususlar

6 Lojistik faaliyetler işletmelere pek ccedilok faydalar sağlarken diğer taraftan birtakım maliyetlere de yol accedilarlar ve değer zinciri iccedilerisinde yer alan bu faaliyetlerin maliyetleri zincirin performansını artırmak iccedilin muumlşteriye yanıt suumlresinden fedakarlık etmeyecek en duumlşuumlk seviyeye getirecek optimal bir lojistik hizmet ağı kurulmalıdır Şoumlyle ki muumlşteriye yanıt suumlresini kısaltabilmek iccedilin lojistik tesis sayısını artırmak gere-kecektir Oysa lojistik tesis sayısını artırmak hem tesis yatırım maliyetlerini artıracak hem de envanter duumlzeyini dolayısıyla stok maliyetlerini artıracaktır Diğer yandan ise tesis sayısını artırmak toplam nakliye maliyetlerini duumlşuumlrecektir Dolayısıyla muumlşteri hizmet duumlzeyine stratejik duumlzeyde karar verilip bu olumlu ve olumsuz etkiler arasında optimum bir duumlzeyde maliyet iccedileren bir lojistik ağ tasarlanmalıdır Maliyetle-ri optimum seviyeye ccedilekecek şekilde bir lojistik sistem kurabilmek iccedilin ise oumlncelikle bu sistemin planlan-masına daha sonra tedarik lojistiği uumlretim lojistiği dağıtım lojistiği unsurlarının oluşturulmasına ve son olarak geri doumlnuumlş ihtiyaccedillarına yanıt verebilecek bir geri doumlnuumlş lojistik sistemi kurulması gereklidir Bu maksatla lojistik modunun aracının rotasının uumlcretinin sigortasının ve ilgili dokuumlmanlarının detaylı olarak planlandığı bir lojistik suumlreci oluşturulmalıdır Sonuccedil olarak bir lojistik sistem oluşturulurken ve işletilirken youmlneticilerin stratejik duumlzeyden operasyonel duumlzeye kadar tesisler envanter taşımacılık muumlş-teri ilişkileri gibi bir dizi oumlnemli hususu dikkate alarak birccedilok karara imza atması gerekmektedir

İşletmelerde lojistik yapılanmasının ne şekillerde olabileceğini accedilıklayabilme7

İşletmelerde lojistik sistem ve faaliyetlere youmlnelik olarak alınan kararları accedilıklayabilme

6

7 Bir firma iccedilinde lojistik faaliyetlerin organize edilmesi işletme stratejisi işletmenin buumlyuumlkluumlğuuml muumlşte-rilere ait dağıtım noktasının sayısı dağıtıma konu olan malzemelerin sayısı benzerliği ve hacimlerini de iccedileren birccedilok faktoumlre bağlıdır Tuumlm bu faktoumlrlere bağlı olmak kaydıyla lojistik ile ilgili oumlrguumltlenme tuumlm lojistik faaliyetlerin farklı birimlerde icra edildiği parccedilalı ya da tuumlm lojistik faaliyetlerin buumltuumlnleştirilerek belli bir birim tarafından icra edilmesi şeklinde yapılabilir Diğer taraftan bir işletme lojistik faaliyetlerini ilgili bir lojistik birimi aracılığıyla icra etmeyi kararlaştırırsa bu kez de bu birimi merkezicirc bir birim şeklin-de ya da işletmenin her bir stratejik biriminde ya da coğrafi lokasyonunda bulunacak şekilde dağıtılmış oumlzerk birimler şeklinde yapılandırabilir


28

nele

r oumlğ

rend

ik

1 Tedarik zincirinin bir parccedilası olarak değerlen-dirilmekte ve hammadde yarı-mamul mamul ve ilgili bilgilerin uumlretim noktasının başından tuumlketim noktasına kadar muumlşteri gereksinimlerini karşılamak amacıyla etkin ve duumlşuumlk maliyetli bir şekilde akış ve depolanması suumlreccedillerinin planlanması uygulama ve kontrol edilmesine helliphelliphelliphelliphelliphellip denir

Yukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yeri aşağıdakiler-den hangisi doğru şekilde tamamlar

A Lojistik youmlnetimiB Tedarik zinciri youmlnetimiC Fiziksel dağıtımD TaşımacılıkE Değer zinciri

2 Aşağıdaki faaliyetlerden hangisi modern an-lamda lojistik anlayışının gelişimine paralel olarak lojistiğe olan ilginin artmasının nedenlerinden biri değildir

A Stok felsefesinde radikal değişikliklerin oluşmasıB Ccedilevre koruma kavramının gelişimiC Muumlşteri beklentilerinin zamanında karşılanma

zorunluluğuD Nakliye firmaları arasında artan rekabetE Nakliye maliyetlerindeki hızlı artış

3 İşletme lojistiğinde hedef oumlnceden belirlen-miş bir uumlretim ya da pazarlama hedefine muumlmkuumln olan helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip etkin bir biccedilim-de erişmektir


A En hızlıB En verimliC En duumlşuumlk toplam maliyetleD En az envanterleE En az hasarla

4 Aşağıdakilerden hangisi genel lojistik esasla-rından biri değildir

A Risk alma B Doğruluk C Ekonomiklik D İş birliği ve koordinasyonE Uyum

5 Aşağıdakilerden hangisi lojistikte muumlşteriye sunulan faydalardan biri değildir

A Şekil faydasıB Pazarlama faydasıC Muumllkiyet faydasıD Yer faydası E Zaman faydası

6 Aşağıdakilerden hangisi işletmelerde suumlrduuml-ruumllebilirlik amacına erişmek maksadıyla yaşam ccedilevrim desteği ilkesine bağlı olarak yapılan satın almalarda dikkate alınması gereken maliyet unsur-larından biri değildir

A Araştırma ve geliştirme maliyetiB Uumlretim ve imalat maliyetiC İşletim ve bakım maliyetiD Sistemin yeniden değerlendirme ve envanter-

den ccedilıkarma maliyetiE Taşımacılık maliyeti

7 İşletmelerde etkili ve verimli bir lojistik youml-netimi rekabet avantajı yaratan bir guumlccedil olarak kar-şımıza ccedilıkmaktadır Aşağıdakilerden hangisi Brett Neilsonrsquoa goumlre lojistiğin bir guumlccedil olduğunu anlama-mızı sağlayan tezlerden biridir

A Lojistik liberal ekonomilerde daha kolay gelişirB Lojistik altyapıya bağlı bir guumlccediltuumlrC Lojistik accedilıdan gelişen uumllkeler buna bağlı ola-

rak ticaretlerini geliştirlerD Lojistik guumlccedil politik guumlccedil demektirE Lojistik duumlnya ccedilapında homojen bir yapıdadır


29

neler oumlğrendik

8 Aşağıdakilerden hangisi lojistiğin işletmelere sağladığı yararlardan biri değildir

A Lojistik rekabet avantajı sağlarB Lojistik uumlruumlnlerin kalitesini artırırC Lojistik işletme stratejisi iccedilin oumlnemli bir işletme

kaynak ve yeteneğidirD Lojistiğin işletmenin finansal performansı uumlze-

rinde etkileri vardırE Lojistik zaman ve yer faydası sağlar

9 Firmaların dağıtım kanallarını en etkin şekil-de işletebilmeleri iccedilin ana depo ve dağıtım depo-larından oluşan şebekeyi hangi boumllgelere yerleşti-rilecekleri belirlemelerine youmlnelik kararları iccedileren temel lojistik faaliyet aşağıdakilerden hangisidir

A Depo youmlnetimiB Tesis yeri seccedilimiC Dağıtım planlamaD Şebeke tasarımıE Tedarik zinciri youmlnetimi

10 Genellikle buumlyuumlk ccedilapta uumlretim faaliyetleri stratejik iş birimleri arasında boumlluumlnmuumlş uumlrettiği uumlruumlnler birbirine benzerlik goumlstermeyen ve coğrafi olarak yayılmış bir işletmede lojistik fonksiyonu-nun ne şekilde oumlrguumltlenmesi daha uygundur

A Parccedilalı ve dağıtıkoumlzerkB Buumltuumlnleşik ve merkezicircC Buumltuumlnleşik ve dağıtıkoumlzerkD Parccedilalı ve merkezicircE Dağıtık ve yalın


30

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı

Yanıtınız yanlış ise ldquoTicari Lojistik Faaliyet-lerin Ortaya Ccedilıkışı ve Gelişimirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

1 A Yanıtınız yanlış ise ldquoİşletmelerde Lojistik Faaliyetlerin Amacırdquo konusunu yeniden goumlz-den geccediliriniz

6 E

Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistik Faaliyetlerrdquo ko-nusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

3 C Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistik Youmlnetiminin İşletmeler İccedilin Yararlarırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

8 B

Yanıtınız yanlış ise ldquoTicari Lojistiğin Gelişi-mini Hızlandıran Etkenlerrdquo konusunu yeni-den goumlzden geccediliriniz

2 D Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistik Youmlnetiminin İşletmeler İccedilin Yararlarırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

7 E

Yanıtınız yanlış ise ldquoİşletmelerde Lojistik Fa-aliyetlerin Temel İlkelerirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

4 A


5 B

Yanıtınız yanlış ise ldquoİşletme Lojistiğinin Ccedila-lışma Alanlarırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

9 D

Yanıtınız yanlış ise ldquoİşletmelerde Lojistik Ya-pılanmardquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

10 C

Araştır YanıtAnahtarı

1

Araştır 1

1781 yılında JWatt tarafından buhar makinesini icadıyla başlayan suumlreccedil bu teknolojinin gemilere uygulanmasıyla devam etmiştir Bu sayede uzak diyar-lardaki ham maddeler batı duumlnyası olarak adlandırılan uumllkelere birim maliyeti daha duumlşuumlk bir şekilde taşınmaya başlanmıştır Ağır yuumlkluuml nakliye buharlı de-mir yolu bulunana kadar derin denizlerde ve iccedil su yollarında yapılabiliyordu Kuzey Amerika ve Avruparsquoda demiryolu ağları geliştikccedile yaşam oumlnemli oumllccediluumlde değişti Kırsal ve kentsel yaşam arasındaki denge tamamen tersine doumlnduuml ve yeni ekonomik yapının baskısı buumltuumln yerleşim boumllgelerine youmlnlendi Ardın-dan buharlı makine demiryoluna da uygulanmıştır Bu ise oumlzellikle kıta iccediline yayılan demiryolları ulaşımda sağladığı kolaylığın yanında yarattığı dağıtım kanalları ile ticarette oumlnemli gelişmeleri beraberinde getirmiştir

Araştır 2

Tarih İpek Yolu tuumlccarların Ccedilinrsquoin Doğu limanlarından aldıkları malları Batı Avruparsquoya kadar ulaştırdığı ana ve tali guumlzergacirchları iccedileren ve bu guumlzergacirchlar uumlzerindeki kritik noktalar olan kervansaraylardan oluşan bir dağıtım kanalları ağıdır İpek Yolu tuumlccarları aldıkları uumlruumlnleri her biri bir guumlnluumlk ulaşım me-safesinde olan kervansaraylara taşır burada diğer guumlzergacirchlardan gelen tuumlc-carlara mallarını satar ve kendi muumlşterilerinin ihtiyacı olan uumlruumlnleri de diğer tuumlccarlardan satın alırlardı Dolayısıyla bu guumlzergacirchlar uumlzerinde taşımacılık depolama satın alma talep youmlnetimi ve envanter youmlnetimi gibi lojistik faali-yetler yuumlruumltuumllduumlğuuml soumlylenebilir


31


1

Araştır 3

Uumllkemizde ev eşyası bağlamında beyaz eşya sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren ve birbirleriyle ciddi bir rekabet iccedilerisinde bulunan iki buumlyuumlk yerli marka bu-lunmaktadır Bu firmalar uumlretim iccedilin gerekli olan girdilerini genellikle uzun suumlreden beri ccedilalıştıkları yurt iccedili ve yurt dışı tedarikccedililerinden temin ederler Bu işlem esnasında girdi lojistik faaliyetleri kapsamında taşımacılık guumlmruumlk depolama envanter youmlnetimi faaliyetleri icra edilmektedir Bitmiş uumlruumlnlerini yurt iccedili ve yurt dışı pazarlara dağıtmak iccedilin ağ tasarımı depolama taşımacılık sipariş youmlnetimi ve guumlmruumlkleme gibi faaliyetleri icra ederler Bunun yanında oumlzellikle yurt iccediline yayılmış tamir ve bakım servislerinin ihtiyacı olan yedek parccedilalar iccedilin de ayrı bir dağıtım ağı tasarlarlayarak sipariş youmlnetimi depolama ve taşımacılık faaliyetleri icra etmektedirler

Araştır 4

Kuumlresel şirketler pazarlarındaki muumlşterilerinin talep ve ihtiyaccedillarını tatmin etmek iccedilin esnek ve ccedilabuk tepki veren bir lojistik sistem kurgulamak zorunda-dırlar Ancak duumlnyanın farklı yerlerinde bulunan muumlşteriler iccedilin gerekli olan dağıtım ağını ve bu ağ uumlzerinde faaliyet goumlsterecek taşımacılık ve depolama faaliyetlerini bizzat kendileri gerccedilekleştiremezler Ccediluumlnkuuml boumlyle bir faaliyet ileri duumlzeyde lojistik uzmanlık gerektirmektedir Oysaki ilgili firmalar temel faaliyet alanlarına odaklanmaktadırlar Bu nedenle lojistik faaliyetleri kendi buumlnyelerinde icra etmekten ziyade bu konuda uzman ve ilgili boumllgeyi ccedilok iyi tanıyan lojistik firmalarına dış kaynak olarak kontrat ccedilerccedilevesinde faaliyetle-rini devrederler


32

Acar AZ (2010) Depolama ve Depo Youmlnetimi Nobel Yayın Dağıtım Ankara

Acar AZ (2016a) Lojistiğe giriş iccedilinde (Ed AZAcar ve AMKoumlseoğlu) Lojistik Yaklaşımıyla Tedarik Zinciri Youmlnetimi (2b) Nobel Akademik Yayıncılık Ankara s1-22

Acar AZ (2016b) İşletmelerde lojistik youmlnetimi iccedilinde (Ed AZAcar ve AMKoumlseoğlu) Lojistik Yaklaşımıyla Tedarik Zinciri Youmlnetimi (2b) Nobel Akademik Yayıncılık Ankara s23-44

Alkan M ve Erdal M (2007) Lojistik ve Dış Ticaret Soumlzluumlğuuml UTİKAD İstanbul

Ballou R H (1992) Business Logistics ManagementPearson Education USA

Ballou R H (1997) Business logistics-importance and some research opportunities Gestatildeo amp Produccedilatildeo 4(2) 117-129

Bramel J ve Simchi-Levi D (1997) The Logic of Logistics Theory Algorithms and Applications for Logistics Management Springer- Verlag New York USA

Brockman T ve Godin P (1997) Flexibility for the future in warehouse design IIE Solutions V29(7) 22-26

Boone LE ve Kurtz DL (1992) Contemporary Marketing Dryden Press USA

Bowersox D J ve Closs D J (1996) Logistical Management The Integrated Supply Chain Process McGraw-Hill College USA

Bowersox D J Closs D J ve Cooper M B (2002) Supply Chain Logistics Management (2 b) New York USA McGraw Hill

Coyle JJ Bardi EJ ve Langley CJ (2003) The Management of Business Logistics South-Western Canada

CSCMP (2013) Council of Supply Chain Management Professionals httpcscmporgabout-ussupply-chain-management-definitions adresinden alınmıştır

Ccedilekerol G S (2013) Lojistik Youmlnetimi Anadolu Uumlniversitesi Yayını No 2823 Eskişehir

Dostsever B (2007) Kuumlresel Lojistik ve Tuumlrk Firmalarının Rekabetccedili Yapılarına Etkilerinin Araştırılması İzmir Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi SBE

Eren E (2009) Youmlnetim ve Organizasyon Ccedilağdaş ve Kuumlresel Yaklaşımlar (9 b) Beta İstanbul

Gattorna J Day A ve Hargreaves J (1991) Effective logistics management Logistics Information Management 4(2) 2-86

Gravier M J ve Farris M T (2008) An Analysis of Logistics Pedagogical Literature Past and Future Trends in Curriculum Content and Pedagogy The International Journal of Logistics Management 19(2) 234-235

İEUuml (2009) İzmirrsquode Lojistik Sektoumlruumlnuumln Mevcut Durumu ve Gelişme Potansiyelinin Analizi İEUuml Lojistik Youmlnetimi Boumlluumlmuuml İzmir Kalkınma Ajansı İzmir

Kaya A Ş (2003) Lojistik Şirketlerinin Organizasyon Yapıları Tuumlrkiye ve Duumlnyada Yeni Lojistik Eğilimler Yuumlksek Lisans Tezi İstanbul Uumlniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstituumlsuuml İstanbul

Keskin M H (2011) Lojistik ve Tedarik Zinciri Youmlnetimi Geccedilmişi Değişimi Buguumlnuuml Geleceği (4 b) Nobel Akademik Yayıncılık Ankara

Koban E ve Keser H Y (2010) Dış Ticarette Lojistik (3 b) Ekin Basım Yayın Dağıtım Bursa

Kopczak L R (1997) Logistics Partnerships and Supply Chain Restructuring Production and Operations Management 6(3) 227

Kozlu C (2003) Uluslararası Pazarlama İlkeler ve Uygulamalar Tuumlrkiye İş Bankası Yayınları İstanbul

Kuumlccediluumlk O (2011) Stok Youmlnetimi Seccedilkin Yayıncılık Ankara

Min H ve Zhou G (2002) Supply chain modeling Past present and future Computers amp Industrial Engineering 43(12) 231-249

Morash EA Droge C ve Vickery S (1996) Strategic logistics capabilities for competitive advantage and firm success Journal of Business Logistics 17(1) 1-22

Mucuk İ (2004) Pazarlama İlkeleri Tuumlrkmen Kitabevi İstanbul

Murphy PR Jr ve Knemeyer AM (2015) Contemporary Logistics (11b) Pearson GB

Neilson B (2012) Five theses on understanding logistics as power Scandinavian Journal of Social Theory 13(3) 323-340

Kaynakccedila


33

Orhan O Z (2003) Duumlnyada ve Tuumlrkiyersquode Lojistik Sektoumlruumlnuumln GelişimiİTO Yayınları No2003-39 İstanbul

Pagonis W G ve Cruikshank J L (1992) Moving Mountains Lessons in Leadership and Logistics from the Gulf War Harvard Business Review Press Boston MA USA

Paksoy T ve Altıparmak F (2003) Dağıtım ağlarının tasarımı ve eniyilemesi kapsamında tedarik zinciri ve lojistik youmlnetimine bir bakış Son gelişmeler ve genel durum Yıldız Teknik Uumlniversitesi Dergisi 4 149-167

Porter M E (1985) Competitive Advantage Creating and Sustaining Superior Performance Free Press New York USA

Reeder RR Brierty EG ve Reeder BH (1991) Industrial Marketing Analysis Planning and Control Englewood Cliffs NJ

Robeson J F ve Copacino W C (1994) The Logistics Handbook Free Press New York USA

Rushton A Croucher P ve Baker P (2010) The Handbook of Logistics and Distribution Management (4 b) Kogan Page London UK

Smykay EW (1973) Physical Distribution Management Macmillan Publishing Co NY

Stock J ve Lambert D (2001) Strategic Logictics Management (4b) McGraw Hill NY

Şen E (2006) KOBİrsquolerin Uluslararası Rekabet Guumlccedillerini Artırmada Tedarik Zinciri Youmlnetiminin Oumlnemi İGEME Ankara

Taşkın E ve Durmaz Y (2012) Lojistik Faaliyetler Hizmet Kalitesi ve Muumlşteri Değeri Detay Yayıncılık Ankara

Tek OumlB (1997) Pazarlama İlkeleri Global Youmlnetimsel Yaklaşım Tuumlrkiye Uygulamaları Cem Ofset Matbaacılık Ankara

Tutar E Tutar F ve Yetişen H (2011) Tuumlrkiyersquode lojistik sektoumlruumlnuumln gelişmişlik duumlzeyinin seccedililmiş AB uumllkeleri (Romanya ve Macaristan) ile karşılaştırmalı bir analizi KMUuml İİBF Dergisi 11(7) 35-44

Uumllgen H ve Mirze S K (2013) İşletmelerde Stratejik Youmlnetim (6 b) Beta İstanbul

Viswanathan S ve Bhatnagar R (2000) Re-Engineering Global Supply Chains International Journal of Physical Distribution amp Logistics Management 30(1) 13-34

Voortman C (2004) Global Logistics ManagementJuta and Co Ltd Cape Town South Africa

Winter M ve Knemeyer AM (2013) Exploring the integration of sustainability and supply chain management-Current state and opportunities for future inquiry International Journal of Physical Distribution amp Logistics Management 43(1) 18-38

34

Boumlluumlm 2

Lojistik Youmlnetiminin Stratejik Youmlnuuml

Anahtar Soumlzcuumlkler bull Stratejik Youmlnetim bull Rekabetccedililik bull Rekabet Stratejileri bull Stratejik Kararlar bull Lojistik Stratejileri

1 Strateji ve stratejik youmlnetim1 İş ortamında stratejinin oumlnemini

accedilıklayabilme 2İşletme ve rekabet stratejileri2 İşletme stratejilerinin temelini teşkil eden

unsurları accedilıklayabilme3 Rekabetccedili işletme stratejileri tanımlama ve

accedilıklayabilme

4Lojistik stratejileri5 Yalın lojistik stratejilerini accedilıklayabilme6 Ccedilevik lojistik stratejilerini accedilıklayabilme

Lojistikte karar suumlreci rekabet oumlncelikleri ve stratejik kararlar4 Stratejik karar suumlrecinde lojistik bağlamında

dikkate alınacak karar alanlarını ve rekabet oumlnceliklerini accedilıklayabilme3

Lojistik stratejilerinin işletme stratejileriyle uyumlandırılması7 Lojistik stratejilerini uumlst duumlzey

işletme stratejileriyle ne şekilde uyumlandırılabileceğini accedilıklayabilme5

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

35


GİRİŞİşletmeler sonuccedillarının etkileri yıllarca hisse-

dilen kararlar ile guumlnler ya da saatlerle ifade edile-bilecek suumlrelerde hissedilen kararlara elbette farklı derecede oumlnem atfederler Bu farklılıklar işletme duumlzeyinde stratejik taktik ve operasyonel kararlar ayrımını yaratmaktadır Geleneksel yaklaşım ana faaliyet alanı stratejiler ve muumlşteri ccedilevresi gibi iş-letmenin tamamını etkileyen ve etkileri uzun yıllar hissedilen stratejik kararları kıdemli youmlneticilerin alması youmlnuumlndedir Bu stratejik kararlar orta duumlzey youmlneticilere taktik kararlar almalarına esas olacak hedefleri kısıtları ve bağlamı verir Sonrasında bu hedefler kısıtlar ve bağlam alt kademe youmlneticileri-nin operasyonel kararlarına girdi oluştururlar Bu geleneksel hiyerarşik akış her tuumlrluuml youmlnetsel ve tek-nolojik değişimlere rağmen hacirclen işletme kararları accedilısından en temel yaklaşımdır

İşletme duumlnyasını etkileyen her tuumlrluuml hususun suumlratle değiştiği guumlnuumlmuumlzde işletmelerde ccedilok katı stratejik kararlar almak yerine birccedilok stratejik al-ternatif tartışılmakta ancak ccedilok azı alt kademelere geccedilirilmektedir Hatta uygulanmaya başlayan bir-ccedilok strateji suumlreccedil iccedilerisinde değiştirilmek zorunda kalınmaktadır Lojistik fonksiyonu bağlamındaki stratejik uygulamalar belki de işletme duumlnyası iccedile-risindeki en esnek uygulamalardan birisine sahne olmaktadır

Bu noktada işletme lojistiği ile lojistik işletme-lerinin stratejilerini birbirinden ayırmak da gerek-mektedir İşletmelerde lojistik fonksiyonu işletme stratejisini destekleyecek taktik ve operasyonel stratejiler uygularlar Ancak işletmelerin lojistik uygulamalarında alınan fonksiyonel kararlar bile stratejik duumlzeyde oumlneme haizdir Ccediluumlnkuuml lojistik fonksiyonu tedarikccedili ve tesis yeri seccedilimiyle tedarik zincirinin tasarımına ve tedarikccedililerle olan ilişkilere doğru uumlruumlnlerin doğru zamanda doğru muumlşteriye doğru şartlarda ve doğru maliyetlerde ulaşmasını sağlayarak dağıtım operasyonlarına ve dolayısıyla işletmenin muumlşteri memnuniyetine rota ve yuumlk optimizasyonu ile işletmenin maliyetlerine ve stok youmlnetimiyle uumlretim fonksiyonuna ccediloğunlukla doğ-rudan etki ederek stratejik bir etki yaratır Diğer taraftan lojistik hizmet sağlayan işletmeler ise kendi işletme stratejileri olarak yine bilindik işletme stra-tejilerini uygularken aslında farklı işletmelerden oluşan tedarik zincirinin etkin ve verimli olarak işletilmesini sağlayarak zincir uumlyesi her işletmenin

stratejik hedeflerinin gerccedilekleşmesi uumlzerinde doğ-rudan etki yaparlar

Bu bağlamda gerek bir işletmenin lojistik de-partmanının youmlneticisi olsun gerekse bir lojistik hizmet sağlayıcı firmanın youmlnetici olsun lojistik kavramıyla ilgili tuumlm youmlneticiler strateji stratejik youmlnetim ve lojistik stratejileri hakkında iyi duumlzeyde bilgi sahibi olmak ve lojistik ccedilerccedilevesindeki strate-jik uygulamaları işletme stratejileriyle uyumlandır-mak zorundadırlar

STRATEJİ VE STRATEJİK YOumlNETİM

Latincede yol ccedilizgi ya da yatak anlamına gelen ldquostratejirdquo kavramının bilimsel bir disiplin olarak gelişmesi oumlncelikle askericirc alanda olmuştur İşlet-mecilik accedilısından baktığımızda ise strateji kabaca ldquobir işletmenin uzun doumlnemli temel amaccedillarının saptanması ve bu amaccedillara ulaşabilmek iccedilin gerekli kaynakların tahsis edilerek onların kullanımında kabul edilen yollardırrdquo şeklinde tanımlanabilir

Birccedilok youmlnetim teriminde olduğu gibi strateji kavramı da farklı kişiler tarafından ccedilok farklı an-lamlarda kullanılmış olup birccedilok farklı youmlnetim yazarı ve kıdemli youmlneticiler dahi stratejinin tanı-mı uumlzerinde tam olarak anlaşamamaktadırlar Oumlr-neğin A Chandler stratejiyi ldquobir kuruluşun uzun vadeli temel hedeflerinin tanımlanması faaliyet tarzlarının benimsenmesi ve bu hedefleri başar-mak iccedilin gerekli kaynakların tahsis edilmesidirrdquo (Chandler 1962 13) şeklinde stratejinin bir plan olduğu fikriyle tanımlarken stratejinin aynı zaman-da gelişmekte olabileceğini kabul etmez Oysaki H Mintzbergrsquoin de vurguladığı uumlzere stratejinin bir dizi faaliyetin sonucu olarak zaman iccedilinde ya-vaş yavaş gelişen bir modeldir (Mintzberg ve ark 1998) Ccediluumlnkuuml zaman değişmekte teknoloji değiş-mekte pazar değişmekte ve rekabet ile rakiplerin kuralları değişmektedir Sonuccedil olarak strateji hiccedilbir zaman aynı kalmamaktadır (Fleisher ve Bensous-san 2003 2)

1980rsquolerden sonra stratejik analiz alanındaki te-mel gelişmeler strateji ve dış ccedilevre arasındaki ilişki uumlzerine yoğunlaşmıştır Bu alanda enduumlstri yapısı ve rekabetccedili avantaj analizi uumlzerine yaptığı ccedilalışma-lar ile konumlandırma ekoluumlnuuml yaratan M Porter stratejiyi ldquofarklı bir dizi faaliyeti kapsayan benzersiz ve değerli bir pozisyonun yaratılmasıdırrdquo şeklinde

36


tanımlamaktadır (Porter 1996 61-78) Bu tanım işletmenin pazarda bir dizi faaliyet ile desteklenen ve iccedilsel guumlccedilluuml youmlnlerden istifade eden bir konum elde etmesi duumlşuumlncesini iccedilerir Bu bakış accedilısına goumlre işletmeler pazarda stratejik youmlnleri gereği ta-nımlanırken hesaba katmaya ve ilgilenmeye ihtiyaccedil duyduğu beş rekabetccedili guumlccedil bulunmaktadır (Porter 1980) Bunlar yeni girenlerin tehdidi alıcıların pazarlık guumlcuuml ikame uumlruumln ve hizmetlerin tehdidi tedarikccedililerin pazarlık guumlcuuml ve mevcut firmalar ara-sındaki rekabetin şiddetidir Bu beş guumlccedil işletme ta-rafından pazarda hangi konumun en uygun olarak goumlruumlleceğini belirler Oumlrneğin guumlccedilluuml ve zayıf yanları tanımlamakta iccedilsel bir analizde yapılabilir Beş guumlccedil modeli ile guumlccedilluuml ve zayıf youmlnlerin iccedilsel analizi hepsi bir arada SWOT analizi olarak birleştirilebilir

Konumlandırma ekoluumlndekilerin duumlşuumlncele-rine goumlre işletmenin dış ccedilevresinin analizinin so-nucu işletme iccedilin pazardaki hangi konumun en uygun olacağına dair karardır (Porter 1985) Bu karar ileride de bahsedeceğimiz uumlccedil temel strateji ya da jenerik strateji (farklılaştırma maliyet liderliği odaklanma) şeklinde ifade edilir Bu bakış accedilısına goumlre strateji benzersiz faaliyetlere dayanmaktadır Bir işletme rakibine karşı başarılı olabilmek iccedilin ra-kiplerinden farklı bir faaliyetler seti seccedilmeli ve bu sayede benzersiz bir değer karışımı sunmalıdır Bu duumlşuumlnce ekoluumlnuumln sonraki gelişiminde ccediloğu zaman bu jenerik stratejilerin uumlstuumlnuuml oumlrten bir dizi stra-teji ortaya ccedilıkmıştır ki bunların oumlnerdiği stratejik pozisyon uumlccedil farklı kaynaktan ortaya ccedilıkmaktadır (Porter 1996)

bull Ccedileşitlilik tabanlı konumlandırma bir sektoumlre ait uumlruumln veya hizmetlerin alt kuuml-melerinin de uumlretilmesi demektir (Porter 1996)

bull İhtiyaccedil tabanlıkonumlandırma oumlzel bir grup muumlşterinin ccediloğu veya buumltuumln ihtiyaccedilla-rını sunmakla alakalıdır (Porter 1996) Bu tip konumlandırma oumlzelleştirilmiş faaliyet-ler ile hizmet verilebilecek farklı ihtiyaccedilları bulunan muumlşteri grupları mevcut olduğun-da uygundur

bull Erişim tabanlı konumlandırma farklı şe-killerde erişilebilecek muumlşterileri boumlluumlmlere ayırmak ile alakalıdır Bu muumlşterilerin ihti-yaccedilları diğer muumlşterilerin taleplerine benzer-dir Ancak bu gruba erişebilmek iccedilin farklı bir dizi faaliyetin icra edilmesi gerekmektedir

Goumlruumllduumlğuuml uumlzere bazen kendi aralarında da uumlst uumlste binebilen stratejik konumlanmanın bu uumlccedil kay-nağı farklılaştırma maliyet liderliği ve odaklanma stratejilerin geliştirilmesiyle ortaya ccedilıkmıştır (Por-ter 1980) Ancak konumlandırmanın bu kaynakla-rı orijinal jenerik stratejilerinin anlaşılırlığını daha uumlst duumlzeye taşımaktadır Konumlandırma yakla-şımı tamamen dışsal bir bakış accedilısıyla işletmenin faaliyet goumlsterdiği pazar ccedilevresinde rekabet avantajı kazanması amacına dayanmaktadır Bu ccedilerccedilevede rekabetccedili uumlstuumlnluumlk kavramı bir işletmenin daha iyi muumlşteri değeri yaratarak rakipleri karşısında piya-sada avantaj kazanması anlamına gelmektedir Ra-kipler karşısında fiyat ve kalite avantajı elde etmek rakiplerinden oumlnce muumlşteri değeri yaratacak yeni pazar fırsatları elde etmek değişen muumlşteri istek ve ihtiyaccedillarına hızla cevap verebilmek rekabetccedili uumls-tuumlnluumlk kazanmanın youmlntemlerindendir (Fleisher ve Bensoussan 2003 6)

Ancak aynı ccedilekicilikteki sektoumlrlerde faaliyet goumlsteren bazı işletmelerin birbirlerinden farklı per-formans goumlstermekte olması ve farklı ccedilekicilikteki sektoumlrlerde faaliyet goumlsteren bazı işletmeler benzer duumlzeyde performans goumlstermesi gerccedileği birlikte ele alındığında konumlandırma yaklaşımı olarak ad-landırılan bu dışsal bakış accedilısını işletmenin dahili kaynak ve yetenekleriyle de desteklemek gerekti-ğini accedilıkccedila ortaya koymaktadır Konuyu rekabet avantajı accedilısından ele aldığımızda işletmelerin elde tuttukları değerli nadir kolaylıkla taklit ve ikame edilemeyen kaynak ve yetenekleri de işletmenin re-kabet avantajının kaynakları arasındadır (Barney 1991 Peteraf 1993 Wernerfelt 1995 King ve Zeithaml 2001 Sadler 2003)

Kaynak tabanlı goumlruumlş olarak adlandırılan bu stratejik bakış accedilısı firma performansını işletme youml-neticilerinin oumlrguumltlerini kaynaklar etrafında iyi bir şekilde organize etmelerinin bir fonksiyonu olarak goumlruumlr (King ve Zeithaml 2001) Dolayısıyla reka-bet ortamında bazı işletmelerin neden diğerlerine goumlre daha fazla kacircr elde ettikleri sorusunu temelde bir işletmenin kaynaklarının onun performansını nasıl etkilediğini inceleyerek cevaplandırır

Bu yaklaşım temelde iccedilsel analiz youmlntemleri ile kendisinden bir oumlnceki stratejik yaklaşım olan sektoumlruumln ve rekabet ortamının dışsal analizini bir-leştirerek dinamik rekabet ortamında rekabetccedili uumlstuumlnluumlk yaratmak iccedilin işletmenin kaynaklarını kullanmayı ve geliştirmeyi oumlnerir (Chaharbaghi ve Lynch 1999) Dolayısıyla bu yaklaşımın amacı

37


işletme kaynaklarının tanımlanması ve tahsisi iş-letme yetenekleri ve bunların suumlrduumlruumllebilir reka-betccedili uumlstuumlnluumlk sağlayarak sonuccedil olarak işletme per-formansını artırmak iccedilin kullanılmasıdır (Collis 1994 143-152)

İşletme kaynakları bir işletmenin uumlruumlnhizmet uumlretim suumlrecinin girdilerini oluşturan somut ve so-yut varlıkların tamamı (Wernerfelt 1984 Grant 1991 Hall 1992) olup işletmenin stratejik youmlnuuml ve kacircrlılığı uumlzerinde doğrudan etkileri bulunmak-tadır İşletme kaynakları kabaca (1) finansal kay-naklar (2) fiziksel kaynaklar (3) insan kaynakları (4) teknolojik kaynaklar (5) işletme şoumlhreti ve (6) diğer oumlrguumltsel kaynaklardır (Grant 1991 Sadler 2003) olarak sınıflandırılabilir İşletme yetenekleri ise somut veya soyut kaynakların işletme perfor-mansını artırabilmek maksadıyla bir goumlrev ya da faaliyetin gerccedilekleştirmesinde kullanılarak koordi-ne edilmiş goumlrevleri yapabilme becerisidir (Grant 1991 Teece ve ark 1997 Helfat ve Peteraf 2003)

Kaynak tabanlı goumlruumlş yaklaşımına goumlre fiziksel ya da fiziksel olmayan birccedilok kaynağı birbirin-den farklı suumlreccedillerle bir araya getirmeleri nedeniy-le birbirine benzer iki işletme yoktur Ccediluumlnkuuml her işletmenin aynı kaynakları ve becerileri edinmesi aynı deneyimlerden geccedilmesi aynı oumlrguumltsel kuumlltuumlruuml

ve iş suumlreccedillerini geliştirmesi imkacircnsızdır Dolayı-sıyla kaynaklar işletmenin faaliyetlerini ne şekilde gerccedilekleştireceğinin belirleyicileridir (Hall 1991 41-52) Şayet bir işletme faaliyet goumlsterdiği sek-toumlr ve uyguladığı stratejiye goumlre uygun kaynaklara sahipse rekabetccedili uumlstuumlnluumlk yaratma ve başarılı bir mali performans elde etme youmlnuumlnde ilerlemekte-dir Bu yaklaşım temel olarak işletmenin uumlruumln - pa-zar konumuna dayanan rekabetccedili uumlstuumlnluumlk teorisi (Porter 1980) uumlzerine uumlruumln ndash pazar stratejilerini uygulayarak işletmenin kaynakları elde etmesine ya da mevcut kaynakları geliştirmesine dayanan rekabetccedili uumlstuumlnluumlk kuramını geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmalara dayanır (Wernerfelt 1984 1995 Bar-ney 1986 1991)

Guumlnuumlmuumlzde geldiğimiz noktada ise stratejik youmlnetim duumlşuumlncesine damga vuran bu iki yaklaşı-mın oumlneminin daha da ccedilok artırdığı goumlruumllmektedir Bunun pek ccedilok nedenlerinden birisi boumlylesi hızlı değişen bir duumlnyada belli bir rekabet uumlstuumlnluumlğuumlnuumln taklit ve ikame uumlruumlnhizmetler nedeniyle uzun suumlre korunamayacak olmasıdır Diğer bir neden ise risk sermayesi bulabilme imkanlarının artması ve uygu-lanan liberal politikalar nedeniyle sektoumlrlere giriş engellerinin giderek azalmakta hatta yok olmasıdır (Kırım 1998 86)

Lojistik sektoumlruumlnde faali-yet goumlsteren işletmeler accedilı-sından stratejik youmlnetimin oumlnemini araştırın

Kuumlresel ticaret bağlamında azalan mal hareketleri lojis-tik işletmelerinin stratejile-rini ne şekilde etkiler

Tarihsel suumlreccedil iccedilerisinde ccedilevresel değişimleri hatalı değerlendirerek olumsuz sonuccedillara neden olan iş duumlnyası hikayelerini oumlğre-nerek paylaşın

1 İş ortamında stratejinin oumlnemini accedilıklayabilme



İŞLETME VE REKABET STRATEJİLERİİşletmeler uzun doumlnemli olarak karlılık buumlyuumlme ve otonomi gibi ekonomik amaccedillarını gerccedilekleşti-

rebilmek iccedilin birccedilok alternatife sahiptirler Bu bağlamda yuumlz yuumlze geldikleri şartlar nedeniyle buumlyuumlme durgun buumlyuumlme ya da dengelilik ile kuumlccediluumllme ya da ccedilekilme gibi temel stratejiler uygulamaktadırlar Buumlyuumlk stratejiler olarak isimlendirilen bu alternatifler genellikle ccedilok uzun vadeli kurumsal stratejiler olarak değer-lendirilmektedir

38


İşletmelerin tepe youmlnetimleri ya da kurucusu tarafından ortaya konan strateji ve amaccedillar iccedilin oumlnemli bir kaynak olup accedilıklanan kişiye oumlzguuml ken-di işlerinin veya başında bulunduğu ya da youmlnetim sorumluluğunu uumlstlendiği kuruluşun geleceğine ilişkin faaliyetlere bakış accedilısını ifade eden genel vizyona bağlı olarak şekillenen bu amaccedillanmış stratejiler zaman iccedilerisinde değişiklik goumlsterebilir ve işletmeler ortaya ccedilıkan olumsuz şartlar ya da fırsatları değerlendirmek iccedilin gelişmekte olan stra-tejileri uygulamaya başlayabilirler Ancak stratejik youmlnetim sadece buguumlne kadar ortaya konmuş stra-tejik seccedileneklerden birisinin seccedililmesinden ibaret bir faaliyet değildir Strateji işletmenin tamamını ilgilendiren ve uzun doumlnemli hedeflere odaklanmış karar ve eylemler dizisi olup suumlrekli planlama ve suuml-rekli eylemi iccedilerir

İşletmelerde stratejiler uumlst kademelerde oluş-turulmakta ve alt kademeler tarafından uygulan-maktadır Bu nedenle youmlnetim basamaklarının farklı kademelerinde strateji ile ilgili olarak farklı uğraşlar yapılmaktadır Bu nedenle buumlyuumlk işletme-lerde hiyerarşik olarak uumlccedil değişik duumlzeyde strateji geliştirmeden soumlz edilebilir Kurumsal stratejiler iş youmlnetimi stratejileri ve fonksiyonel (departman) stratejileri Bu stratejiler işletmede farklı youmlnetim kademelerinin katkısı ile geliştirilmektedir

Kurumsal strateji yatırımlarını farklı işletmeler şeklinde yapılandırmış ve genellikle değişik sek-toumlrlerde faaliyet goumlsteren birccedilok isletmeye sahip bir kurumun bir buumltuumln olarak stratejisini ifade etmektedir Bu seviyedeki bir strateji işletmelerin (şirketin) tamamını kapsadığı iccedilin bir buumltuumln olarak şirketi tanımlar yatırım oumlnceliklerini belirler ve alt işletmelere (stratejik iş birimlerine) kaynak dağıtı-mı ile ilgilenir Kurumsal strateji yeni yatırım ka-rarlarının yanı sıra fonksiyonel boumlluumlm politikaları ve işletmelerin mamulpazar stratejilerine youmlnelik kararları da iccedilerir Kısaca kurumsal stratejiler şirke-tin hangi faaliyet alanlarına yatırım yapması ya da hangi faaliyet alanlarındaki işlerinden ccedilıkmalarına odaklanan portfolyo youmlnetimi şeklinde gerccedilekleşir Bu uumlst duumlzey stratejik karar ve eylemlerin odaklan-dığı hedefler genellikle şirkete ait işletmelerin fi-nansal accedilıdan başarılı olmasıyla alakalıdır

İş birimi stratejileri ccedileşitlendirme yapmış bir şirkete ait işletmelerden her birine ait stratejilerdir ve her bir işletmenin ccedilevresi ile arasındaki ilişki-leri duumlzenler İşletme stratejisi belirli bir sektoumlr ve uumlruumlnpazar boumlluumlmuumlnde muumlşteri istek ve beklen-

tilerini uumlruumln ve hizmetleriyle tatmin ederken ne şekilde rekabet avantajı kazanacağına bunu ne şe-kilde suumlrduumlreceğine ve işletmenin stratejik amaccedillar doğrultusunda ne şekilde youmlnetileceğine ve bunun iccedilin hangi faaliyetlerin yapılması gerektiğine youmlne-lik karar ve eylemleri iccedilerir Oumlzellikle uumlruumln ve pazar geliştirme ve ccedileşitlendirme politikalarına oumlncelik verir Aynı zamanda bir işletme iccedilindeki boumlluumlmle-rin (fonksiyonların) politika ve kararlarına rehber-lik eder ve boumlluumlmler arasında strateji ile ilgili alınan kararlar arasında koordinasyonu sağlar İş birimine youmlnelik stratejileri belirli bir sektoumlrde ve uumlruumlnpazar boumlluumlmuumlnde rekabet stratejilerinin (oumlrneğin fiyat stratejileri) belirlenmesi ile ilgilidir Bu stratejinin ccedileşitlerine bu boumlluumlmuumln ilerleyen paragraflarında yer verilecektir

İşletmelerde fonksiyonel duumlzey lojistik birimle-rinin de yer aldığı bir yerdir Fonksiyonel strateji iş-letme iccedilindeki boumlluumlmlere ait kararlar ve eylemlerden meydana gelir Bu duumlzeydeki stratejiler işletmelerde pazarlama finans uumlretim satın alma ve lojistik gibi alanlarda kendisini goumlsterir Bu duumlzeydeki stratejik konular uumlst duumlzey birimler tarafından belirlenmiş stratejik hedeflerin gerccedilekleştirilmesini destekle-mekle ilgili işletme faaliyetleri ile alakalıdır Daha ccedilok her boumlluumlme tahsis edilen kaynakların amaca youml-nelik verimli kullanılması ile ilişkilidir Bu duumlzeyde gerccedilekleştirilen faaliyetlerin sonuccedilları aynı zamanda uumlst duumlzey stratejilerin oluşturulmasında ihtiyaccedil du-yulan işletme kaynak ve yetenekleriyle ilgili bilgileri oluşturur Kurumsal duumlzeyde ve iş birimi duumlzeyinde stratejiler geliştirdikten sonra fonksiyonel birimler bu stratejileri başarılması gereken ayrı eylem plan-larına doumlnuumlştuumlruumllmelidir Rekabet avantajı elde etme ve sinerji sağlama bu seviyede oumlnem kazanır Uumlruumln satış boumllgeleri dağıtım merkezleri reklam kampanyaları malzeme alımı envanter kontroluuml ve lojistik kararları bu seviyede incelenir Fonksiyonel stratejilerin temel amacı işletme stratejisini destek-leyecek stratejik alternatifleri seccedilerek bunları fonk-siyonel duumlzeyde plan program buumltccedile ve aksiyonlar yoluyla hayata geccedilirmektir

Stratejik Youmlnetimin ElemanlarıIAnsoff kendi doumlneminin iş duumlnyasındaki kon-

jonktuumlrel gelişimlerini inceleyerek stratejik seccedilimle-rin esasını buumlyuumlme uumlzerine dayandırmış ve buumlyuumlme vektoumlruuml faaliyet sahası rekabet avantajı ve sinerji kavramlarını strateji elemanları olarak ifade etmiştir

39


bull BuumlyuumlmeVektoumlruuml İAnsoffrsquoa goumlre işletme-ler değişik strateji alternatifleri izleyerek buumlyuumlyuumlp gelişebilirler Bu ccedilerccedilevede mev-cut uumlruumln ve hizmetleriyle belirli mevcut bir pazarın ihtiyaccedillarını karşılamak ve bu pazar-daki payını artırmak yoluyla pazara nuumlfuz etme stratejisi uygulayabilirler Bunun iccedilin satışlarını reklamlar ya da satış artırıcı diğer promosyon ccedilalışmalarıyla artırabilir rakip iş-letmelerden birini satın alabilir maliyetlerde ve teknolojilerde hamle yapabilir verimliliği artıracak ve rakipleri şaşırtacak rekabet avan-tajlarından yararlanacak yollar araştırabilir İşletme mevcut pazarının imkacircnları dışına ccedilıkarak yeni pazarlara girmek yoluyla pa-zar geliştirme stratejisi uygulayabilir Yeni pazarlara girmenin en kolay yolu aynı uumllke iccedilinde farklı coğrafi boumllgelerde pazarlama oumlr-guumltleri kurmak ve mevcut uumlruumln ve hizmetle-rini uumlreten tesislerin kapasitelerini yatırımlar yaparak arttırmak ya da yeni girilen pazar-larda yeni tesisler kurmaktır Yeni pazarlara accedilılmanın diğer bir yolu da firmanın ulus-lararası pazarlarda mevcut uumlruumlnleri satmak iccedilin oumlnce oumlnce pazarlama oumlrguumltuumlnuuml kurmak uumlruumln tutunduktan sonra da gerekli tesisleri accedilmasıdır Uumlccediluumlncuuml stratejik alternatif olarak işletme mevcut pazarında ve aynı enduumlstri iccedilinde kalarak farklı ccedileşitlendirilmiş uumlruumlnler sunarak ve muumlşteriyi firma ve marka imajı bakımından kendine bağlayarak uumlruumlnhiz-met geliştirme stratejisi uygulamasıdır Bu stratejik alternatifin uygulanmasında uumlruumln-ler bakımından sinerjik avantajlar sağlayan ldquomuumlşterek bağlılık ldquo oumlnemlidir Son olarak ise yepyeni uumlruumln ya da hizmetlerle yeni pa-zarlara girerek ccedileşitlendirme stratejisi uygu-lanması gelmektedir Ccedileşitlendirme stratejisi izleyen bir işletme birccedilok yeni uumlruumln uumlrete-rek bunların pazarlarını ccedileşitlendirme ve et-kinliği pazar uumlzerine youmlneltebileceği gibi pa-zarlar youmlnuumlnden daha ccedilok birkaccedil yeni pazar alanına girerken eski uumlruumln veya hizmetleri-nin enduumlstrilerine yakın enduumlstrilere girerek uumlruumlnhizmet ccedileşitlerini arttırmayı hedefleye-bilir (Eren 2013 255-256)

bull Faaliyet Sahası Duumlşuumlnuumlre goumlre strateji ta-yininde ilk kavram amaccedillara uygun faaliyet sahasının seccedilimidir En oumlnemli unsur mevcut faaliyetlerle yeni faaliyetler arasında muumlşterek

bir bağ kurmaktır Strateji işletmenin rakiple-ri arasında uumlstuumln duruma geccedilmesini sağlama-yı ve ccedilevresel koşullarla uyum iccedilinde faaliyette bulunmayı gerektirir Bir işletme kendi faali-yet sahasına daha yakın olan konuları incele-meli ve bu alanlar uumlzerinde uzmanlaşmalıdır

bull Rekabet Avantajı Uumlruumlnler ve pazar alter-natifi accedilısından muumlşterek bağlılığı işletmeler tarafından yenilik ve orijinallik politikası izleyerek kazanılabilir Sanayi kolunda ha-kim bir durum kazanmak iccedilin uumlruumlnlerde uumlretim youmlntemlerinde satış youmlntemlerinde ve sunulan hizmetlerin kalitesinde yapılacak olan yenilikler ya da rakipleri geride bıra-kacak tipteki satış anlaşmalarıyla ya da yeni teknolojilerden yararlanmak iccedilin uzmanlık belgeleri ya da lisanslar satın alarak bunla-rın tekelinden yararlanmak suretiyle rekabet avantajı kazanabileceklerdir Dikkat edilirse IAnsoffrsquoun 1960rsquolarda ileri suumlrduumlğuuml bu kav-ram guumlnuumlmuumlzde inovasyon kavramı ccedilatısı altında stratejik etkisini suumlrduumlrmektedir

bull Sinerji Sinerjinin etimolojik olarak anlamı iş birliğidir Gelişme vektoumlruuml ile ilgili ola-rak accedilıkladığımız farklılaşma stratejisinin seccediliminde sinerji vazgeccedililmez bir faktoumlrduumlr Faaliyetlerini geliştiren ve farklılaştıran bir işletme sinerji etkisini goumlz oumlnuumlnde bulun-durmak zorundadır Bu kavram ise guumlnuuml-muumlzde tedarik zinciri konsepti iccedilerisindeki uumlyelerin birbirleriyle iş birlikccedili planlama oumlngoumlruuml ve buumltuumlnleme (CPFR) olarak ifade edilen bir konsept dahilinde ccedilalışmalarıyla hayat bulmaktadır Elbette takım youmlneti-mi ccedilapraz fonksiyonel takımlar ve matris yapılanması gibi uygulamalarda işletme iccedili sinerji iccedilin kullanılan gereccedillerden bazıları olarak değerini korumaktadır

Ancak mevcut pazar ve mevcut uumlruumlnhizmetler-den yeni pazar ve yeni uumlruumlnhizmetlere doğru geccediliş yaparken riskin artış goumlstereceği goumlzden kaccedilırılma malıdır Bu nedenle yeni faaliyet alanlarına geccedililirken mevcut faaliyetler ile yeni faaliyetler arasında bir bağ kurulmalıdır Bu şekilde kurulacak bu bağın sonucu olarak işletmenin mevcut faaliyetler iccedilin kullandığı oumlrguumltsel kaynak ve yetenekleri yeni faaliyetler iccedilin ek bir guumlccedil kaynağı olacak ve başarılı bir koordinasyon ile elde edilecek sinerji yeni faaliyet sahasından daha yuumlk-sek getiri elde edilmesini dolayısıyla rekabet avantajı kazanılmasını sağlayacaktır (Eren 2013 253-257)

40


Rekabetccedili İşletme StratejileriBelirli bir enduumlstri iccedilerisinde faaliyet goumlsteren bir işletmeyi stratejik accedilıdan şekillendiren ve gereğinde

niyetlenilmiş stratejilerden gelişen stratejilere youmlnlendiren en temel soru ldquomevcut sektoumlrdeki rakipler ara-sında nasıl rekabet avantajı elde edeceğimrdquo sorusudur Bu soru bizleri konumlandırma ve kaynak tabanlı yaklaşımların egemen olduğu rekabet stratejilerine doğru youmlnlendirmektedir Konumlandırma yaklaşımı rekabet avantajının kaynaklarını ldquomaliyet avantajırdquo ve ldquomuumlşteriler goumlzuumlnde yegacircne oumlzelliklere sahip olmakrdquo olarak tanımlamakta işletmelerin rekabetccedili hedeflerini ise faaliyet goumlsterdiği enduumlstri ccedilerccedilevesinde ldquogeniş ya da dar pazarrdquo seccedilenekleri ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşebileceğini ileri suumlrmektedir (Porter 1980) İfade ettiği-miz rekabet avantajının kaynakları ile rekabetccedili hedefler bir matris iccedilerisinde (Bkz Şekil 22) goumlsterildiğin-de MPorter tarafından oumlnerilen uumlccedil temel rekabet stratejisi ortaya ccedilıkmaktadır Stratejik bir destek unsuru olarak lojistik geleneksel olarak işletmelerin rekabet avantajı elde etmesine bu uumlccedil stratejiye uyumlu olarak yardım etmesinin (Mentzer ve Williams 2001) yanında guumlnuumlmuumlzde stratejik bir yetenek alanı olarak işlet-melerin rekabet stratejisi seccediliminde de etkili olmaya başlamıştır

MevcutUumlruumlnHizmet

Mevcut Pazar

Yeni PazarPazar Geliştirme

StratejileriCcedileşitlendirme Stratejileri

UumlruumlnHizmet GeliştirmeStratejileri

YeniUumlruumlnHizmet

Az Ccedilok

Az

Risk

Risk

Pazara Nuumlfuz EtmeStratejileri

Şekil 21 IAnsoffrsquoun Buumlyuumlme Vektoumlruuml

Kaynak Eren 2013 255rsquoden tuumlretilmiştir

Rekabetccedili Avantaj

Duumlşuumlk Maliyet

Odaklanma Stratejileri

GenişHedefRekabetccedili

Amaccedillar DarHedef

Muumlşteri GoumlzuumlndeYeganelik

Farklılaşma StratejileriMaliyet Liderliği Stratejisi

Şekil 22 Porterrsquoın Jenerik Stratejileri

Kaynak Porter 1985 65

Maliyet Liderliği StratejisiMaliyet liderliği stratejisi bir işletmenin bir enduumlstri iccedilerisinde belirli bir kalite seviyesini dikkate alarak

duumlşuumlk maliyetli uumlretici olmasını sağlayacak eylemlerin suumlrduumlrmesini gerektirir (Porter 1980) Bu stratejide hedef işletmenin faaliyette bulunduğu sektoumlrdeki maliyetlerini duumlşuumlrerek rakiplerine nazaran maliyet avan-tajı elde etmesidir Dikkat edileceği uumlzere IAnsoff tarafından ortaya konan pazara nuumlfuz etme stratejisi ile temel olarak benzerlik iccedilerisinde bir stratejidir Piyasada duumlşuumlk maliyetli bir uumlretici ya da hizmet sunucu olmak talebin fiyat elastikiyetinin olması yani talebin fiyata duyarlılığı sektoumlrdeki rakiplerin genel olarak standartlaşmış uumlruumln veya hizmet uumlretmeleri ve bu nedenle rekabetin maliyet fiyat arasındaki ilişkiye bağlı olması sektoumlrde farklı uumlruumlnhizmet uumlretilmesi durumunda bunun alıcılar iccedilin fazla bir şey ifade etmemesi ve alıcıların uumlruumlnuuml farklı değil aynı ya da benzer amaccedillarla kullanmaları gibi durumlara uygun bir stratejik alter-natiftir Maliyet avantajı diğer firmaların pazara girmesini engelleyerek pazara giriş engeli oluşturarak oumlnemli bir stratejik avantaj sunar Rakiplerin maliyet lideri işletmenin uumlretim suumlreccedil ve youmlntemlerini oumlğrenmeleri ve bunları uygulamaya geccedilirmeleri durumu ise uygulanan stratejiyi etkisiz kılmasıyla oumlnemli bir dezavantajdır

41


Farklılaştırma StratejisiFarklılaşma stratejisi muumlşteriler tarafından de-

ğer atfedilen benzersiz oumlzellikler sunan bir uumlruumln ve veya hizmeti geliştirerek muumlşterilerin bunun rakip tekliflerden farklı olduğunu algılamasını sağlamayı gerektirir (Porter 1980) Farklılaşma yapan firma-ların uumlruumln ve hizmetlerini farklılaştırarak muumlşteri-lerinin goumlzuumlnde yegane bir pozisyona sokmalarının karşılığı olarak muumlşterilerinin oluşan fiyat farkını oumldemeye razı olmalarını hedeflemesi şeklindeki bir stratejik alternatiftir Farklılaşma stratejisinin uy-gulanmasında doumlrt boyut ve yol vardır Bunlar (1) rakiplere ne zaman daha uumlstuumln bir tekniğe ve tek-nolojiye dayanılarak yapılan farklılaşma (2) kalite iyileştirme ccedilabalarını guumlccedillendirerek yapılan farklı-laştırma (3) muumlşterilere sağlam destek hizmetleri ve satış sonrası hizmetleri ve satış sonrası hizmetleri rakiplere nazaran daha suumlratli etkili kaliteli vb ger-ccedilekleştirilerek yapılan farklılaştırma ve (4) rakiple-rin en az kalite ve nitelikteki uumlruumln ve hizmetleri daha duumlşuumlk fiyata vermeye dayanan farklılaştırma-dır Bu stratejinin en buumlyuumlk etkisi alıcılar uumlzerin-de bir firma ve marka bağımlılığı oluşturmasıdır Uumlstelik maliyetler artarsa fiyatları değiştirmek daha kolaydır Yeni rakipler iccedilin piyasaya girişi daha da zor duruma sokar Buna karşılık taklit malla-rın varlığı ve tuumlketicilerin ihtiyaccedil ve zevklerinden meydana gelen değişmeleri prestijli firmaların kar-şılayamaması ise dezavantajlı youmlnuumlduumlr Farklılaşma stratejisini başarılı şekilde uygulanması ve suumlrduuml-ruumllmesi iccedilin (1) uumlruumln ve hizmetlerde ayrıcalık ya da uumlstuumlnluumlk sağlayabilmek iccedilin sadece bir tek yol youmlntem ya da boyut olmadığının bilinmesi (2) ccedilok youmlnluuml farklılık yapmayı ve alıcıların dikkatini ccedileke-cek ve onlara uumlstuumlnluumlk sağlayacak hususların goumlz oumlnuumlnde bulundurması (3) alıcıların ihtiyaccedillarının aynı olmadığının bilinmesi (4) farklılığın belli bir muumlşteri kesimini muhtemelen maddi guumlcuuml yuumlksek olan kimseleri hedef alması ve yapılan uumlruumln ve hiz-metlerin kullanımları bilinen uumlruumlnlerden farklılık goumlstermesi (5) bu uumlruumln ve hizmetlerin cazibesini suumlrekli kılmak iccedilin devamlı geliştirme ve yenilik ccedilabaları suumlrduumlruumllmesi (6) şayet rakip işletmeler bu strateji izlemiyorsa firma youmlneticileri fiyat ayarla-malarıyla uzun vadede daha geniş bir muumlşteri ke-simine hitap etmesi ve uzun vadeli kacircrlılıklarını artırması gereklidir

Odaklanma StratejisiBu stratejik alternatif duumlşuumlk maliyet avantajı

ile farklılaşma avantajının dar olarak tanımlanmış bir muumlşteri kesimi iccedilin uygulanmasına youmlneliktir (Porter 1980) İşletmenin bu strateji uygulaya-bilmesi iccedilin (1) uumlruumln veya hizmetlerini birbirin-den farklı olarak talep eden ve kullanan değişik ihtiyaccediltaki muumlşteri grupları ya da boumllgelerinin olması (2) rakiplerin belli bir kesimde uzman-laşma yerine tuumlm muumlşterilere ve piyasaya hizmet vermeyi tercih etmeleri uzmanlaşmaya youmlnelme-leri ve (3) işletmenin kaynaklarının tuumlm piyasaya hitap etmesine imkan verecek oumllccediluumlde geniş olma-ması aksine kıt kaynaklarla ancak belli bir pazar boumlluumlmuumlnde etkin olabilmesi gereklidir Elbette her iki rekabet avantajının da tam bir dengede olması muumlmkuumln değildir Şayet odak maliyetlere kaydığı durumda işletme kendi seccedilmiş olduğu hedef pazarda maliyetlerini duumlşuumlrerek pazara rakiplerinden daha fazla derinlemesine girmek-tedir Yuumlksek uumlretim hacmi olan ve hizmet alanı tek dar bir boumllgeyle sınırlı olmayan işletmeler ise daha oumlnce accedilıkladığımız uumlzere maliyet lideri ola-rak nitelendirilmektedir Diğer youmlnden odaklan-manın farklılaştırmaya kayması durumunda işlet-me yine dar bir pazarda ya da boumllgede faaliyette bulunmakta ancak burada daha etkili olmak ve uumlstuumln ayrıcalık kazanmak iccedilin farklılaştırma stra-tejisi izlemektedir İşletmelerin rakiplerden daha iyisini uumlretip pazarlayabilmesi rakiplerin piyasa-ya girmesini zorlaştırır ve dar boumllgede faaliyette bulunulduğu iccedilin muumlşteri ile sıcak ve samimi iliş-kiler kurulur ve muumlşteri sadakati yuumlksek duumlzeyde tutulur Aksine satış hacmi boumllgeye bağlı olarak dar olması uumlretim kapasitesinin az olması ne-deniyle buumlyuumlk miktarlarda uumlretim yapılamaz ve odak pazar yok olmaya başlarsa işletmenin suumlrek-liliği tehlikeye girer

42


LOJİSTİKTE KARAR SUumlRECİ REKABET OumlNCELİKLERİ VE STRATEJİK KARARLAR

Lojistik stratejileri ilgili stratejik kararları politikaları planları ve tedarik zinciri ile ilgili kuumlltuumlrleri iccedilerir Lojistik stratejileri tedarik zincirinin daha soyut bir şekilde goumlruumllebilmesine imkacircn sağlar ve işletme-nin daha yuumlksek seviyelerde belirlediği stratejiler ile operasyonel seviyedeki ayrıntılı eylemler arasında bir bağlantı oluşturur

Lojistik stratejilerinin oluşturulmasında lojistik youmlneticileri birinci derecede sorumluluk sahibidir-ler Bu youmlneticiler stratejik bir destek fonksiyonu olarak aynı zamanda işletme stratejisinin oluştu-rulma ccedilalışmalarına da katılırlar Bu ccedilalışmalar es-nasında işletmenin uumlst duumlzey youmlneticileri ve diğer departman youmlneticileriyle gerek ccedilevresel faktoumlrler-de gerekse işletmeye ait iccedilsel faktoumlrlerdeki olumlu veveya olumsuz gelişmeleri dikkate alarak işletme stratejisinin oluşturulmasına katkı sağlarlar İşletme stratejisi belirlendikten sonra bu stratejiyi fonksi-yonel duumlzeyde destekleyecek stratejileri ve politika-ları oluştururlar İşletme stratejilerinden başlayarak lojistik fonksiyonunun stratejisinin oluşturulması-na kadar geccedilen suumlreccedil aşağıda yer alan Şekil 23rsquote basitccedile resmedilmiştir

Lojistik stratejilerinin işletme stratejilerinin ışı-ğında belirlenmesi ve buna uygun stratejik planla-manın yapılarak operasyonel seviyede sağlanacak etkinlik ve verimliliğin stratejik ccedilıktılara katkı sağ-laması bir dizi sıralı işlem adımları ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşir

1 Oumlncelikle işletmenin ccedilevresi incelenerek mevcut durumu ve oumlnceki stratejilere goumlre bulunulan pozisyon değerlendirilir (kurumun maliyet yapısı finansal guumlcuuml pazar pozisyonu oumlz kaynakları rekabet guumlccedilleri ccedilevre guumlccediller insan kaynakları SWOT stratejik alternatifler)

Farklı alanlarda faaliyet goumlste-ren şirketler ile sadece tek bir enduumlstride faaliyet goumlsteren işletmeler arasındaki farklılık-ları stratejinin temel eleman-ları bağlamında araştırın

Sadece tek bir taşımacılık moduna odaklanarak faali-yet goumlsteren bir işletme ile tek bir enduumlstride faaliyet goumlsteren uumlretim işletmesini stratejilerini karşılaştırın

Son yirmi yılda ccedileşitli eko-nomik ccedilalkantılar iccedileren doumlnemden başarıyla ccedilıkan lojistik işletmelerinin başa-rı hikayelerindeki stratejik unsurları anlatın

2 İşletme stratejilerinin temelini teşkil eden unsurları accedilıklayabilme3 Rekabetccedili işletme stratejileri tanımlama ve accedilıklayabilme



Şekil 23 Lojistik Stratejisi Bağlamında Strateji - Eylem Hiyerarşisi

Lojistik Ccedilevresi

Rekabet Ccedilevresi

LojistikYoumlneticileri

Stratejik KararAlıcılar

İşletme Stratejisi

Lojistik Stratejisi

Lojistik EylemKararları

43


2 İşletme vizyonuna ve mevcut pozisyonuna uyumlu olarak stratejik amaccedillar (kacircr hayat-ta kalma sosyal pazar payı buumlyuumlme vb) belirlenir

3 Tuumlm stratejik paydaşların katılımı ve des-teğiyle işletme uzak ve yakın dış ccedilevresi ile kendi iccedil ccedilevresini incelenmesinden elde edilen veriler ışığında işletme stratejileri oluşturur

4 İşletme stratejilerine ilişkin stratejik planlar yapılarak bu planların başarısının değerlen-dirilebilmesi iccedilin accedilık oumllccediluumllebilir ve zaman odaklı hedefler belirlenir

5 Soumlz konusu hedeflere varabilmek ve strateji-leri başarıyla uygulayabilmek iccedilin ihtiyaccedil du-yulan muumlşteri gereksinimleri ortaya konur

6 İşletme stratejisini en iyi şekilde destekle-yecek fonksiyon stratejilerinin (pazarlama tedarik uumlretim dağıtım lojistik finans) belirlenmesi aşamasında lojistik stratejisine karar verilir

7 Tesis yerlerini belirlenmesi uumlretim ve en-vanter youmlnetim politikalarının belirlenmesi gerekli bilgi işlem desteği gereksiniminin ortaya koyulması malzeme elleccedilleme suuml-reccedillerinin belirlenmesi trafik ve taşımacı-lık planlamalarının yapılması planlama ve kontrol metotlarının belirlenmesi lojistik sistem uumlyelerinin organize edilmesi gibi lojistik sistemin her bir muumlstakil parccedilası bir araya getirilecek şekilde entegre lojistik planlaması yapılır

8 Entegre lojistik plan hem bir buumltuumln olarak hem de planı oluşturan her bir muumlnferit parccedila ayrı ayrı ele alınarak operasyonel suuml-reccediller detaylı olarak tasarlanır

9 Operasyonel suumlreccediller ve onlara ait operas-yonel hedefler detaylandırılarak kritik per-formans endikatoumlrleri ortaya konulacak şekilde performans youmlnetim sistemi oluş-turulur Kurulan bu sistem hem mevcut stratejinin başarı duumlzeyini değerlendirirken aynı zamanda muumlteakip ayarlamalar ya da yeni stratejiler iccedilin gerekli geri doumlnuumlş bilgi-lerini sağlar

İşletme stratejisinden lojistik stratejilerine oradan da operasyonel performansa kadar giden yukarıdaki suumlrecin en kritik oumlğesi entegre lojistik planlamasıdır Aslında operasyonel etkinlik ve ve-rimlilik iccedilin suumlrekli devam eden entegre lojistik planlaması aynı zamanda işletmenin stratejik he-def ve stratejilerinin belirlenmesi aşamasında da oumlnemli bir stratejik girdi olarak ele alınmaktadır ve muumlşteri hizmet gereksinimlerinin belirlenmesi aşamasına da doğrudan etki etmektedir Entegre lojistik planlamasının işletme ve lojistik strateji-lerini uyumlu kılacak şekilde yapılabilmesi iccedilin başlangıccedilta ccedileşitli paydaş gruplarından ve ccedilevresel değişimlerden kaynaklanan dış baskılar muumlşte-ri servisi doğrudan ve dolaylı lojistik maliyetler farklı hedeflere youmlnelen eylemler arasında karar seccedilim yapılmasını gerektiren oumlduumlnleşmeler ve lojistik sorumluluğun accedilık olmadığı durumlarda ortaya ccedilıkan organizasyonel ccedilakışmalar gibi hu-susların dikkate alınması gerekmektedir

Bu konuların lojistik stratejilerinin belirlen-mesindeki oumlneminin ihmal edilmesi hem lojistik stratejisinin hem de işletme stratejisinin sekteye uğramasına sebep olabilir ki bu durum işletme iccedilin oumlnemli bir zaman maliyet ve muumlşteri kaybıyla sonuccedillanabilir

Goumlruumlleceği uumlzere hem operasyonel etkinlik ve verimlilik hem de stratejik başarı accedilısından enteg-re lojistik youmlnetimi işletme youmlnetimde oumlnemli bir yer tutmaktadır Ancak hatalı hedef ve oumlnceliklere odaklanan operasyonel eylemler hem entegre lojis-tik youmlnetimini başarısız kılacak hem de muumlteakip entegre lojistik planlamalarının hatalı yapılmasına sebep olabilecektir Bu noktada operasyonel duuml-zeydeki kritik performans kriterlerinin fonksiyo-nel hedeflerin ve işletme stratejilerine temel teşkil eden rekabet oumlnceliklerinin doğru bir şekilde be-lirlenmesi gereklidir Aşağıda yer alan Şekil 24rsquote işletmenin tedarik zinciri ve lojistik youmlnetimi accedilı-sından rekabet oumlncelikleri ve strateji bileşenleri yer almaktadır

44


Her işletme pazara sunduğu uumlruumln ve hizmetler ile ilişkili olarak ccedileşitli tedarik zincirlerinin birer uumlye-sidirler Bu tedarik zinciri uumlzerinde belli bir uumlruumlnuuml muumlşteri talep ve beklentilerini karşılayacak şekilde tasarımını yapmak zorunluluğu uumlruumln geliştirme stra-tejilerinin başlı başına kritik bir fonksiyonel strateji olarak ortaya ccedilıkmasını sağlar ki bu aynı zamanda bir uumlretim işletmesinin değer zincirinde yer alan te-mel fonksiyonlardan ldquooperasyonrdquo fonksiyonuna kar-şılık gelmektedir Diğer taraftan işletmenin muumlşteri-leri iccedilin sunduğu faydayı muumlşterilere sunarak işletme ile muumlşteri arasındaki kritik bir ccedilizgi olan değer se-viyesini belirlenmesi ldquopazarlama ve satışrdquo gayretlerini oumlnemli bir stratejik alan olarak ayrıştırmaktadır ki bu da temel işletme fonksiyonlarından birisidir ve satış sonrası hizmetlerle de yakın ilgisi bulunmakta-dır MPorter tarafından tanıtılan değer zinciri uumlze-rindeki temel faaliyetlerden giriş ve ccedilıkış lojistiği ise literatuumlrde operasyon ya da tedarik zinciri ve lojistik faaliyetlerine karşılık gelmekte olup aynı zamanda değer zincirindeki destek fonksiyonlarından satın alma faaliyetlerini de kapsamaktadır Değer zincirin-de yer alan diğer destek fonksiyonları ve onlara ait fonksiyonel stratejiler ise oumlncelikli fonksiyonel stra-tejilerin vazgeccedililmez destekleyicisidirler

Kurucusu tarafından vizyonu belirlenmiş ve tarihsel suumlreccedil iccedilerisinde misyonunu şekillendirmiş bir işletme başarılı performans ccedilıktıları elde ede-bilmek iccedilin tuumlm faaliyetlerini eşguumlduumlm halinde ortak stratejik hedeflere youmlnlendirmek zorundadır

Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde karşı karşıya kalınan şiddetli rekabet ortamında bu maksatla goumlz oumlnuumlnde tutul-ması gereken lojistik fonksiyonuyla ilişkili rekabet oumlncelikleri şunlardır

bull Maliyet Birccedilok firma gerccedilekleştirdikleri operasyonların duumlşuumlk maliyetlere sebep ol-masını istemektedir Ancak lojistik maliyet-lerini duumlşuumlrmek iccedilin sadece bazıları uygun stratejiler uygulamaktadırlar Maliyetlerin duumlşuumlşuuml işletmeler iccedilin gelirlerin artması muumlşteriler iccedilin fiyatların duumlşmesine sebep olmaktadır Unutulmamalıdır ki lojistik faa-liyetlerinin temel amacı işletme stratejilerine uygun olarak oumlnceden belirlenmiş bir uumlretim ya da pazarlama hedefine muumlmkuumln olan en duumlşuumlk toplam maliyetle etkin bir biccedilimde erişmeyi sağlamaktır Dolayısıyla fonksiyo-nel seviyede temel stratejik soru olan işletme faaliyetlerin fonksiyonel duumlzeyde nasıl des-teklerim sorusunun birinci yanıtının mali-yetler olması oldukccedila doğal bir sonuccediltur

bull Kalite Muumlşteriler tuumlm uumlruumln ve hizmetler-de yuumlksek kalite beklentisindedirler Yuumlk-sek kaliteli lojistik diye adlandırılabilecek bir lojistik stratejisinden bahsetmek zor olsa bile genelde bilinen stratejiler yuumlksek kalitede bir hizmeti garanti etmektedirler Bilindiği uumlzere kalitenin tasarım kalitesi ve uygunluk kalitesi olarak iki temel bileşeni

Misyon veVizyon

Rekabet Oumlncelikleri

Maliyet

Uumlruumln GeliştirmeStratejisi

Pazarlama veSatış

Stratejisi

Operasyon ve LojistikStratejisi

Kalite

Sistem Altyapı

Hizmet Esneklik

Bilişim Finans ve İK Stratejileri

Zaman Teknoloji Yer

Şekil 24 Tedarik Zinciri ve Lojistik Youmlnetiminde Rekabet Oumlncelikleri ve Strateji Bileşenleri

45


bulunmaktadır Oumlzellikle tasarım kalitesi literatuumlrde ccediloğunlukla uumlruumln tasarımına at-fen accedilıklanmaktadır Ancak entegre lojistik planlama esnasında tuumlm lojistik bileşenleri-nin detaylarıyla planlaması da yukarıda da belirtildiği uumlzere işletme stratejileri bağla-mında lojistik stratejilerinin belirlenmesi ve operasyonel planlamanın yapılması suumlreci-nin oumlnemli bir unsuru ve kritik bir tasarım faaliyetidir Lojistik sistemin gerek lojistik gerekse işletme stratejilerine uygun olarak tasarlanması rekabetteki kalite oumlnceliğinin tasarım kalitesi bileşenine lojistik sistemin entegre bir bakış accedilısıyla etkin ve verimli olarak işletilebilmesi ise uygunluk kalitesi bileşenine denk gelmektedir

bull Muumlşterihizmeti Lojistik stok seviyelerini dağıtım zamanlarını muumlşteriye yanıt hızını ve muumlşteri hizmetinin diğer bazı oumllccediluumltlerini kontrol etmektedir Lojistik stratejilerinin muumlşteri hizmetlerine odaklanması ile işlet-meler uzun doumlnemli rekabet avantajı kaza-nabilirler Lojistik fonksiyonu ccedilerccedilevesinde rekabette hizmet oumlncelikleri olarak teslimat hızı teslimat guumlvenilirliği ve gerccedilekleştirile-bilirlik muumlşteri hizmet duumlzeyini yuumlkselten oumlnemli kriterlerdir

bull Esneklik Lojistikte esneklik uumlruumlnde ve ha-cimde esneklik olarak hayat bulmaktadır Uumlruumlnde esneklik işletmelerin uumlruumlnlerine muumlşteri isteklerine goumlre oumlzelleştirebilmele-ri becerisidir Lojistik stratejilerinden birisi oumlzelleştirilmiş veya kişiselleştirilmiş hizmete dayanır Diğer taraftan değişen işletme se-viyeleri lojistik anlamda buumlyuumlk şehirlerdeki sabah trafiği gibi bazı problemlere neden olabilir Hacim şirketin değişen talebin hızlı cevap verebilme esnekliğini sağlar Hacimde esneklik lojistik operasyonlarının değişen muumlşteri taleplerine goumlre kısa vadeli oumlnceliklerinden birisidir Her iki esneklik tuumlruumlnuuml bir arada değerlendirdiğimizde te-darik zinciri bağlamında rekabette esneklik oumlncelikleri arasında yeni uumlruumlnhizmet es-nekliği oumlzguumlnleştirme uumlruumln karması esnek-liği oumlrguumltsel esneklik operasyonel esneklik sayılabilir

bull Zamanlama Guumlnuumlmuumlz muumlşterileri talep ettikleri uumlruumlne arzu ettikleri zamanda ulaş-mak istedikleri iccedilin genel bir lojistik strate-

jisi uumlzerinde karşılıklı olarak uzlaşılmış bir zamanlamayı garanti eder Şuumlphesiz zaman-lama işletme stratejisine bağlı olarak aynı zamanda yeni uumlruumlnuumln ivedilikle tedariki ya da muumlşteri tarafından verilen belirli zaman-la da alakalıdır Uumlstelik tedarik zincirlerinin duumlnya geneline yayıldığı guumlnuumlmuumlz kuumlresel rekabet ortamında zamanın para değeri uumlruumlnlerin pazara erişmesine kadar geccedilen zaman iccedilerisinde rakiplerin uumlruumln sunumu ve pazarda bulunabilirliğin oumlnemi zamanla-manın rekabetteki kıymetini daha da kritik bir noktaya taşımaktadır Ancak zamanla-ma doğrudan doğruya hız anlamına gelme-mekte olup doğru uumlruumlnuumln doğru muumlşteri-ye doğru zamanda teslimatı ile ilgilidir

bull Teknoloji Guumlnuumlmuumlz global rekabet orta-mında kendi oumlz yetkinliklerine odaklanarak diğer faaliyetleri dış kaynaklardan tedarik eden işletmeler daha duumlşuumlk sermaye oranla-rıyla yuumlksek miktarda geri doumlnuumlş sağlayarak sektoumlr ortalamasında uumlzerinde gelirler elde ederek suumlrduumlruumllebilir bir rekabet avantajına kavuşmayı arzu etmektedirler Ancak kuuml-resel oumllccedileğe yayılan ve youmlnetilmesi oldukccedila zor olan bu değer ağları taşıma depolama ve iletişim konularında yeni teknolojilere yatırım yapmayı gerekli kılmaktadır Bu ccedilerccedilevede lojistik taşınanların takibi ileti-şim kolilerin ayarlanması stok haritaları-nın kayıtlanması ve diğer olmak uumlzere fark-lı pek ccedilok tekniği kullanıyor Elbette bazı organizasyonlar son teknolojiyi kullanma ve geliştirme stratejilerine sahiptir Ancak kendi sektoumlruumlnde kendi seviyesinde rekabet avantajı kazanmak isteyen işletmeler de ula-şım ve bilişim teknolojilerini belli seviyede kullanmak zorundadırlar

bull Yerleşim Zamanlama konusunda da bah-sedildiği uumlzere muumlşteriler genel anlamda en hızlı şekilde uumlruumlnlerine ulaşmak isterler Bu bağlamda gerek uumlretim gerekse lojistik te-sislerinin en iyi yere konumlandırılması iş-letmeye pazarda bulunabilme ve muumlşteri is-teklerini tatmin edebilme accedilısından rekabet avantajı sağlayacaktır Bunun yanında tesis envanter ve taşıma maliyetlerinin muumlşteri talebine bağlı olarak optimizasyonunun ya-pılması işletmeye oumlnemli bir maliyet avan-tajı sağlayacaktır

46


İşletme stratejisini en iyi şekilde destekleyebilecek bir lojistik stratejisi ve ona bağlı entegre lojistik plan-laması yapabilmek gerekli rekabet oumlnceliklerini ortaya koyduktan sonra sıra işletmeler accedilısından lojistik stratejisi alternatifleri belirlemeye gelmektedir Saydığımız bu rekabet oumlncelikleri ile MPorter tarafından ileriye suumlruumllen işletme duumlzeyinde genel rekabet stratejilerini birlikte değerlendirdiğimizde maliyet liderliği ve farklılaştırma stratejileri ile buumlyuumlk oranda oumlrtuumlşen ve hangi işletme stratejisi seccedililirse seccedililsin işletmenin tedarik zincirinin uumlzerinde bulunduğu yere bağlı olarak lojistik accedilıdan uygun bir stratejik formulasyona erişmesini sağlayan iki stratejik alternatif bulunmaktadır Bunlar yalın ve ccedilevik lojistik stratejiler olup bir sonraki boumlluumlmde accedilıklanacaktır

Goumlruumlleceği uumlzere işletmelerde bir fonksiyon olarak temsil edilmekle birlikte lojistiğin işletme stra-tejilerine ve rekabetccedililiğine doğrudan ve dolaylı birccedilok accedilıdan etkileri bulunmaktadır Bu nedenle iş-letmedeki lojistik faaliyetlerin youmlnetimine dair stratejik accedilıdan alınacak her karar işletme stratejilerini başarısını etkileyecektir Diğer bir bakış accedilısıyla ifade edersek belirlenmiş işletme stratejilerini des-tekleyecek en uygun lojistik stratejisini uygulamak iccedilin fonksiyon duumlzeyinde ccedileşitli stratejik kararlar alınması gerekmektedir Aşağıda yer alan Tablo 21rsquode lojistik stratejisini oluşturacak stratejik karar ve eylem alanları geleneksel accedilıdan hiyerarşik karar seviyelerine goumlre sınıflandırılarak bir referans ni-teliğinde sunulmuştur

Tablo 21 Lojistik Stratejisi İccedilin Alınacak Kararlar

Karar AlanıKarar Seviyesi

Stratejik Taktik Operasyonel

Yerleşim Tesis sayısı yeri Envanter pozisyonu BeslemeNakliye Mod seccedilimi Mevsimsel servis RotalamaSipariş Youmlnetimi SY tasarımı Muumlşteri oumlnceliği Sipariş gerccedilekleştirmeMuumlşteri Hizmeti Standart belirleme Pozisyonlama Ccedilağrı merkeziDepolama Yerleşim yer seccedilimi Mevsimsel buumlyuumlme Sipariş toplamaSatınalma Politika seccedilimi Tedarikccedili seccedilimi Satınalma emirleri

Tablo 22rsquode ise lojistik stratejileri ile uyumlu olarak icra edilen eylemlerin hedefleri ve bu hedeflerde elde edilen başarının işletmenin genel ekonomik amaccedilları ccedilerccedilevesinde hangi ekonomik performans goumls-tergelerinde değişime neden olacağı goumlsterilmektedir

Tablo 22 Lojistik Stratejisinin İşletme Hedeflerine Katkısı

Youmlntem Hedef Amaccedil

Değişken giderleri azaltan youmlntemler Maliyetleri azaltmak Kar

Alternatif depo yerleriAlternatif nakliye metotlarıMuumlşteriye direkt sevkiyat Yatırımı azaltmak ROI

3PL hizmetiJIT tedarik uygulamalarıRekabetin veremediğini vermek Hizmeti artırmak pazarı genişletmek Ciro Artışı

Hizmeti ccedileşitlendirmekPazarı genişletmek

47


LOJİSTİK STRATEJİLERİLojistik işletmelerin stratejik başarılarındaki yadsınamaz roluumlne rağmen işletmelerde fonksiyon duumlze-

yinde yer almaktadır Lojistik stratejisi kararları depoların sayısı ve yeri uygun taşıma modlarının seccedili-mi envanter dağıtımı ve lojistik faaliyetlerini destekleyen teknolojiye yatırımlar gibi bir oumlnceki boumlluumlmde soumlzuuml edilen karar alanlarına ait konuları iccedilerir Kurumsal ve veya iş birimi stratejilerinin hedeflerinden etkilenmenin yanı sıra lojistik stratejisi pazarlama finans uumlretim ve satın alma fonksiyon alanlarındaki stratejik kararlardan doğrudan etkilenir Uumlruumln mevcudiyeti istenen muumlşteri hizmeti seviyeleri ve ambalaj tasarımı gibi alanlarda pazarlama hedefleri bu hedeflere ulaşılmasını desteklemek veya bu alanlarda strateji oluşturma bilgisi sağlamak iccedilin alınması gereken lojistik kararları doğrudan etkiler Diğer taraftan finansal getiri oranlarının dikkate alınması bir işletmenin kendi deposunu youmlnetme veya uumlccediluumlncuuml taraf bir sağlayıcı kullanma kararını etkileyebilir Benzer şekilde tam zamanında anlayışıyla ccedilalışacak bir uumlretim sistemini hayata geccedilirmek iccedilin verilecek stratejik karar depolama nakliye ve envanter youmlnetimi gibi alanlarda lojis-tik kararlarını etkileyecektir Son olarak satın alma stratejisine bağlantı accedilısından yerelden kuumlresel kaynak kullanımına geccedilme kararı potansiyel olarak yeni ulaştırma modlarının kullanımı gibi lojistik faaliyetleri doğal olarak etkileyecektir

Lojistiğin bulunduğu oumlrguumltuumln yapısına ve stratejilerine dayanarak birccedilok stratejik youmlnelimi bulunmak-tadır Bunlardan bir tanesi lojistik faaliyetlerinin suumlreccedil boyunca cevap verebilirlik (etkinlik) ve kalite duumlzeyi-ni korurken maliyetlerin en uygun seviyeye getirilmesine odaklanan stratejilerdir Bowersox ve Daugherty (1987) tarafından suumlreccedil stratejileri olarak adlandırılan bu stratejiler guumlnuumlmuumlzde toplam kalite youmlnetimi ve yalın yaklaşımın işletmelerde hem kalite hem de maliyet etkinliğini eş zamanlı olarak iyileştirmesine atıfla daha ccedilok yalın stratejiler olarak adlandırılan strateji tercihiyle oumlrtuumlşmektedir Diğer temel lojistik stratejisi ise muumlşteri talep ve beklentilerinin en uumlst duumlzeyde karşılanması maksadıyla gerek işletme birimleri gerekse kanal uumlyeleri arasında koordinasyon ve işbirliğini sağlayarak hizmet duumlzeyindeki değişkenliği en az duumlzeye indirmeye ccedilalışan stratejilerdir Guumlnuumlmuumlzde ccedilevik strateji olarak adlandırılan bu stratejik seccedilenek Bower-sox ve Daugherty (1987) tarafından pazar stratejisi ve kanal stratejisi olarak ayrı ayrı ifade edilen iki ayrı stratejik youmlnelimi kapsamaktadır Bu stratejilerin genellikle zaman iccedilinde sabit kaldığı ve oumlrguumltsel hedeflere ulaşmak iccedilin bir temel sağladığı goumlruumllmektedir Ccediloğu firma stratejik karar ve eylemlerini temsil eden baskın bir youmlnelime sahip olsa da bu strateji formların birbirleriyle etkileşime girerek karma bir şekilde durumlarla da sıklıkla karşılaşılmaktadır

Kuumlresel boyuta ulaşabilmiş lojistik işletmelerinin bu duumlzeye erişirken hangi stra-tejik karar alanlarında ne gibi stratejik tercihler yaptı-ğını araştırın

Bir lojistik işletmesinin faaliyet goumlsterdiği fonk-siyonlar ile stratejik accedilı-dan dikkate aldıkları karar alanlarını birbiriyle ne şe-kilde ilişkilidir

Duumlnyaca uumlnluuml ve kuumlresel ccedilapta faaliyet goumlsteren bir lojistik işletmesinin buumlyuuml-me hikayesini stratejik ka-rar alanlarını dikkate alarak anlatın

4 Lojistikte stratejik karar suumlrecinde dikkate alınacak karar alanlarını ve rekabet oumlnceliklerini accedilıklayabilme



48


Yalın Lojistik StratejileriHiccedilbir işletme lojistik maliyetlerini tamamen

ortadan kaldıramaz ancak bir sonraki en iyi se-ccedilenek bu maliyeti muumlmkuumln olduğunca duumlşuumlk se-viyeye getirmektir Konuya lojistiğin temel amacı ccedilerccedilevesinde accedilıklık getirmeye ccedilalışırsak lojistiğin temel amacı belli bir strateji doğrultusunda oluştu-rulan bir uumlretim ya da pazarlama hedefine en duuml-şuumlk toplam maliyetle erişilmesini sağlamak olarak ifade edilebilmektedir Dolayısıyla burada amaccedil muumlşteri hizmetlerini kabul edilebilir duumlzeyde sağ-larken lojistik toplam maliyeti en aza indirmektir Bunu başarabilmek iccedilin lojistik sistem iccedilerisinde bazı faaliyetlerde maliyetler oumlncelikli olarak goumlze-tilirken diğer faaliyetlerdeki kayıplarla bir oumlduumln-leşme iccedilinde olmak gerekmektedir Diğer taraftan hem muumlşteri hem de işletme iccedilin değer yaratabil-mek iccedilin mevcut seviyede karşılaşılan tuumlm ısraf-lar ortadan kaldırılarak maliyetler muumlşteri hizmet kalitesinden taviz verilmeden duumlşuumlruumllmeye devam edilecektir İşte bu yaklaşım ldquoyalın lojistikrdquo olarak genelleştirilmiştir

Yalın duumlşuumlnce optimum muumlşteri hizmet duumlze-yini sağlayan bir değer ve her uumlruumlnuumln değer akışını belirlemek iccedilin bir imkan olduğunu savunur Yalın savurgan faaliyetleri ortadan kaldırarak ve puumlruumlz-suumlz uumlruumln ve suumlreccedil akışı oluşturarak etkili bir ccedilekme sistemi sağlayarak odaklanır Bir zihniyet kuumlltuumlr ve araccedil gibi yalın duumlşuumlnce tuumlm oumlrguumltsel alanlarda uygulanabilir Bir yalın bir ortam tuumlm ekip uumlyeleri-nin oumlzveri isteyen ve devam eden suumlrekli iyileştirme odaklanmıştır

Yalınlık zamanda da dahil tuumlm israfları ortadan kaldırmak iccedilin bir değer akışı geliştirmek ve bunu belirlenmiş bir duumlzeyde gerccedilekleşmesini muumlmkuumln kılmaktır (Naylor ve ark 1999) Talebin duumlzenli olduğu durumlarda yalın yaklaşım fiziksel maliyet-leri aşağıya ccedilekmek yoluyla karı maksimize etmek amacıyla tuumlm israfları ortadan kaldırmak mak-sadıyla kullanılabilir (Womack ve Jones 1996) Oumlzetleyecek olursa yalın yaklaşım envanteri ve israfları uumlretim suumlrecinden kaldırarak muumlşterilere iyi kalitede uumlruumlnleri duumlşuumlk fiyatla sunar (Maskell 2001)

Lojistik uzmanlarının lojistik suumlreccedillerini iyice geliştirmek iccedilin arayış iccedilinde bu youmlntemlere bak-ması ve lsquoyalın lojistikrsquo terimi bu milenyumun ba-şından itibaren duyulmaya başladı Yalın anlayış ccedilalışanların her tuumlrluuml istatistik ve veri temelinde

bilginin paylaşıldığı ccedilok disiplinli bir ccedilalışma şek-line alışmak zorunda olduğu en oumlnemli bir işletme felsefesidir Bu anlayış muumlmkuumln olduğunca stok azaltmak ve A noktasından B noktasına taşınan uumlruumlnlerin suumlresini ve bu arada muumlmkuumln olduğunca maliyetleri duumlşuumlrmeyi amaccedillar Sonuccedillar ise elbette duruma goumlre değişebilmektedir

Yalın stratejinin amacı istikrarlı ve oumlngoumlruumlle-bilir bir pazarda oumllccedilek ekonomisi yoluyla rekabet avantajını korumak iccedilin sistemdeki her tuumlrluuml tam-ponlama (emniyet stokları) maliyetini gidermek ve uumlretimde bir seviye programı sağlamak iccedilin teda-rikccedililerden nihai muumlşterilere bir değer akışı oluş-turmaktır

İlk olarak yalın operasyonlar Toyota liderliğin-deki motor sektoumlruumlnde yapılan ccedilalışmalarla ortaya ccedilıkan yalın duumlşuumlnce muumlşterilerin bakış accedilısıyla de-ğer kavramına odaklanmış bir stratejidir Toyotarsquoda yapılan ccedilalışmalar oumlncelikle yalın uumlretim uumlzerinde yoğunlaştı ama youmlntemleri oumlyle iyi sonuccedillar verdi ki diğer alanlara da yayıldı ve sonunda bir ldquoyalın kurumrdquo kavramı ortaya ccedilıktı Kısaca bu yaklaşım beş temel ilkede oumlzetlenmiştir

bull Belirlibiruumlruumlnyadahizmeticcedilindeğe-rikesinbir şekilde tanımlamak Değer muumlşteri tanımlarına uygun olarak uumlreti-ci tarafından yaratılan ancak muumlşterinin ihtiyaccedil ve beklentilerini belli bir zaman diliminde belli bir fiyattan karşılayan belli oumlzelliklere sahip uumlruumln ya da hizmet-tir Dolayısıyla değer ancak nihai muumlşteri tarafından tanımlanabilir Yalın stratejide uumlretici uumlruumlnuumln nihai muumlşterisi iccedilin nasıl değer katacağını goumlrerek organizasyon iccedilin hedef belirler

bull Heruumlruumlnyadahizmeticcedilindeğerinnasıloluştuğuna dair akımı saptamak İşlet-meler bir uumlruumln ya da hizmetin sunulması iccedilin oluşturdukları tedarik zincirlerinde (1) muumlşterinin algıladığı şekliyle fiilen de-ğer yaratan suumlreccediller (2) değer yaratmayan ancak mevcut sistemlerin gerektirdiği ve bu nedenle hemen kaldırılamayan suumlreccediller ve (3) muumlşteri accedilısından değer yaratmayan suuml-reccediller bulunabilir Yalın stratejide işletmeler uumlruumlnuumln hazırlanması iccedilin muumlşteri goumlzuumlnde değer yaratan suumlreccedil ve youmlntemlerin etkin ve verimli şekilde ccedilalıştığı bir tedarik zinciri oluştururlar

49


bull Değerin kesintisiz akışını sağlamak Akış değer akımı uumlzerindeki tuumlm suumlreccedille-rin uumlruumlnuumln tasarımından pazara sipariş-ten teslimata ve ham maddeden muumlşteriye kadar tuumlm duruşlar israf ve geri doumlnuumlşler olmadan oluşmasını sağlayacak şekilde iler-lemesidir Yalın stratejide işletmeler israf kesinti bekleme ve geri doumlnuumlşleri ortadan kaldırarak uumlruumlnlerin verimli akışını sağlar Sonuccedilta kesintisiz bir değer akışını sağla-mak iccedilin hammaddeden son uumlruumlne kadar bir iş parccedilasının uumlzerinde kesintisiz bir bi-ccedilimde ccedilalışmak ve suumlreccedilleri ccedilok daha doğru ve verimli bir şekilde gerccedilekleştirmek gerek-mektedir

bull Muumlşterilerindeğeriuumlreticidenccedilekmesinisağlamak Değerin suumlrekli akışını sağlamak bazı durumlarda muumlşterinin talep etmedi-ği uumlruumln ve hizmetlerin pazara sunulmasıyla sonuccedillanabilir Bu nedenle sadece akışa youml-nelmek yalın strateji accedilısından yeterli olma-maktadır Ccedilekmenin amacı muumlşteri tarafın-dan değer atfedilmeyen ve talep edilmeyen hiccedilbir şeyin uumlretilmemesidir Bu prensibin uygulanması dolaylı olarak tedarik zinciri boyunca stok seviyesinin duumlşmesine katkı sağlamaktadır

bull Dinamik bir amaccedil olarakmuumlkemmelli-ğinpeşindenkoşmak Bu prensip gelişim iccedilin suumlrekli araştırmayı accedilıklar Bu youmlnetim girişimleri iccedilin ortak bir temadır oumlyle ki bu girişim atık alanlarının suumlrekli olarak tespit edilmesi ve ortadan kaldırılması gerektiğini sık sık soumlyler

Daha geniş ve tuumlm işletme fonksiyonlarını kap-sayan bir kavram olarak tedarik zinciri youmlnetimin-de yalın prensiplerin uygulanması maliyetlerin ve israfın muumlmkuumln olduğu kadar azaltılması şeklinde ele alınmaktadır Yalın prensiplere odaklanmış bir tedarik zinciri youmlnetimi metodolojisi israf ve mali-yetler hızla artabileceği iccedilin oumlzellikle yuumlksek miktar-larda satın almalar yapan işletmeler iccedilin oumlnemlidir İlave olarak duumlşuumlk değişkenlik duumlzeyinde satınalma talimatları veren işletmeler yalın tedarik zinciri me-todolojisi kullanarak ortaya ccedilıkacak verimlilikten yuumlksek oranda istifade edebilirler

Lojistik faaliyetleri bağlamında yalın stratejinin amaccedilları ise her kaynağı- insan alan stok ekip-man zaman vb daha az kullanarak tuumlm işlemleri

gerccedilekleştirmektir Dolayısıyla dışsal bakış accedilısına sahip konumlandırma yaklaşımın ortaya ccedilıkarttığı farklılaştırma stratejisinden ccedilok maliyet liderliği stratejisine ve kaynak tabanlı bakış accedilısına uyumlu-dur Bu strateji atıklarıisrafları ortadan kaldırmak iccedilin malzemelerin verimli akışını duumlzenler en kısa teslim suumlresi minimum stok ve minimum toplam maliyeti sağlar

İsraflar gerek uumlretim gerekse hizmet işletmeleri iccedilin bir yandan maliyetleri artırırken diğer taraf-tan muumlşteri memnuniyet duumlzeyini aşağıya ccedileken oumlnemli bir problemdir Robert Townsend ldquoTuumlm kuruluşlar en az 50 israfa neden olmaktadır insan israfı ccedilaba israfı alan israfı ve zaman isra-fırdquo demektedir Toyota kendi sistemlerini kalite ve yalınlık anlayışı ccedilerccedilevesinde geliştirme ccedilalışmaları esnasında tedarik zinciri boyunca israfların buumlyuumlk olasılıkla ortaya ccedilıktığı alanlar olarak kalite yanlış uumlretim duumlzeyi veya kapasite koumltuuml suumlreccedil bekleme (zaman) taşıma ve stokları tespit etmiştir

Yalın strateji bu israfların ortadan kaldırılma yollarını arar Ccediluumlnkuuml uumlruumlne değer katmayan alan-lardaki bu israfların ayıklanmasıyla giderek daha az emek ekipman zaman ve alan harcayarak ve dola-yısıyla maliyetleri duumlşuumlrerek daha fazla uumlruumln veya hizmet uumlretebilmeyi sağlar Bu stratejiyi uygulayan işletmelerdeki tipik yaklaşım mevcut faaliyetlerin ayrıntılı bir analizini yapmak ve boumlylelikle katma değeri olmayan işlemleri ve gecikmeleri ortadan kaldırmak taşımaları kolaylaştırmak karmaşıklığı azaltmak verimliliği artırmak iccedilin daha ileri tekno-loji kullanmak oumllccedilek ekonomisi sağlamak mesafe-yi azaltmak iccedilin muumlşteriye yakın boumllgeye konuşlan-mak ve tedarik zinciri iccedilindeki gereksiz bağlantıları ortadan kaldırmaktır

Yalnız şunu goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir ki yalın işlemler otomatikman duumlşuumlk maliyetler demek değildir Yalın işlemler sadece maliyetleri en aza indirmekle kalmaz oumlzellikle daha az kay-nak kullanarak muumlşteri hizmet duumlzeyine bağlı muumlşteri memnuniyetinin de devamlılığını sağ-lar Bazı insanlar yalın işlemlerin otomobil sek-toumlruumlndeki seri uumlretimde işe yarayabileceğini ileri suumlrmektedirler ama bu deneyimler diğer tedarik zincirlerine gerektiği gibi aktarılamamaktadır Oumlzellikle yalın işlemler değişken ve belirsiz şart-lar soumlz konusu olduğunda işe yaramamaktadır Ccedilevikliğe dayalı daha esnek stratejiler buna bir alternatif oluşturmaktadırlar

50


Ccedilevik Lojistik StratejileriKuumlreselleşmenin ortaya ccedilıkardığı yoğun re-

kabetccedili iş ortamında ayakta kalmanın youmlntem-lerinden birisi de farklılaştırma tabanlı stratejiler uygulayarak ortaya ccedilıkarılan uumlruumln ve hizmetleri diğerlerinden oumlnce pazara sunmaktır Farklı oumlzel-likteki muumlşteriler iccedilin taleplerin ccedilok ccedileşitli olduğu ve ccedileşitliliğin de oumlnemli bir ihtiyaccedil olduğu piyasa-larda ccedileviklik gerekmektedir Bu bağlamda oluştu-rulacak tedarik zincirlerinin ve stratejik destekccedili lojistik fonksiyonun youmlnetiminin oumlzuuml de ccedileviklik-ten geccedilmektedir Ccedilevik lojistik temelde yeni bir iş kavramıdır ve amacı gayet basit olup ldquorakiplerden daima oumlnde olmardquo felsefesine dayanarak bilgi akışı ve eylem suumlreccedillerinde geccedilen suumlrelerinin azaltılması amaccedillanmaktadır Bu maksatla en temel duumlzeyde birimler arası ilişkileri operasyonları ve suumlreccedilleri etkin bir şekilde tekrar duumlzenlerken aynı zamanda suumlrekli değişim halindeki ccedilevrede başarılı olmak ar-zusu bulunmaktadır (Ccediletin ve Altuğ 2005)

Ccedileviklik talepte oumlngoumlruumllemeyen değişikliklere hızla cevap veren bir yetenektir Dolayısıyla muumlşte-ri taleplerinin hızlı değiştiği sektoumlrlerde oumlnemli re-kabet avantajı kazandırma potansiyeli bulunmak-tadır Tedarik zinciri bağlamında ele aldığımızda ise ccedileviklik değişken bir pazardaki kacircrlı fırsatlardan yararlanmak iccedilin pazar bilgisini ve sanal işbirliğini kullanmak anlamına gelir (Naylor ve ark 1999) Stratejik bir seccedilenek olarak ccedileviklik ise faaliyet goumls-terilen pazarda rekabet avantajının elde edilmesi-ne youmlnelik tuumlm ccedilabaları kapsamaktadır Ccedileviklik işletmelerin bu oynaklıkla sadece başa ccedilıkmalarını değil bu durumu kendi stratejik amaccedilları doğrultu-sunda kullanmalarına imkan sağlar (Rigby ve ark 2000) Diğer taraftan ccedilevik uumlretim ise niş pazarlara hızla girme ve muumlşterilerin oumlzel ihtiyaccedillarına kişi-selleştirilmiş şekilde hizmet verebilme stratejisidir (Maskell 2001)

Bilgi teknolojilerinde son yıllardaki gelişmeler firmaların muumlşterilerin taleplerini ccedilok daha accedilık bir şekilde oumlğrenmelerine yardımcı olmaktadır Ancak muumlşteri talepleri daha ccedilok oumlğrenildikccedile bu ccedilok sayıda değişken ve farklı taleplerin nasıl kar-şılanacağı da başka bir zorluk teşkil etmektedir Ccedilevik stratejinin amacı farklı ya da değişken ko-şullar altında ccedilabuk cevap vererek yuumlksek muumlşteri hizmeti vermektir Bu amaca bağlı olarak ccedilevik lojistikte hedef ldquoinsanrdquo ldquoteknolojirdquo ve oumlrguumltrsquouuml eş uyumlu hacircle getirerek bir buumltuumlne koordine et-mektir Pazardaki değişimlere karşı hızlı bir şekilde

uyum goumlstermek gerekir ve bunun temel kaynağı ise ldquoyaratıcılıkrdquo ldquoyenilikrdquo ve ldquo bilgi youmlnetimirdquodir (Ccedilancı ve Erdal 2013 59) Bu ccedilerccedileve dahilinde ccedilevik stratejiler işletmelerin farklılaştırma strateji-lerine stratejik accedilıdan destek verebilecek nitelikte olduğu goumlruumllmektedir

Ccedilevik strateji ldquoverimli olana karşı hızlı tepki verebilenrdquo ya da yalın olana karşı ccedilevik olan diğer yanına yoğunlaşmaktadır Bu stratejinin destekle-yicileri yalın işlemlerin maliyetler uumlzerine ccedilok fazla vurgu yaptığını ve bunun değişen koşullarla artan rekabetle ya da daha bilinccedilli ve zor muumlşterilerle baş edemeyeceğini soumlylemektedirler

Dolayısıyla ccedileviklik dalgalı bir piyasa ortamın-da değişikliklere hızlı ve maliyet etkin bir şekilde yanıt vererek hayatta kalmak ve gelişmek iccedilin or-taklarla yetkinlikleri ve pazar bilgisini paylaşarak esnek ve yeniden yapılandırılabilir bir ağ geliştir-mek olarak oumlzetlenebilir Ccedilevikliğin iki hacircli vardır Birincisi muumlşteri taleplerini kontrol altında tutup ortaya ccedilıkan değişikliklere ccedilabucak tepki goumlster-meyi sağlayan reaksiyon hızıdır Diğeri ise bireysel muumlşteri taleplerinin gereksinim duyduğu oumlzel lojis-tik faaliyetlerini karşılama yeteneğidir Goumlruumlleceği uumlzere lojistik hem muumlşteri ihtiyaccedillarının tam zama-nında karşılanmasında hem de ccedilevik stratejilerin gerccedilekleştirilmesinde stratejik oumlnemi olan oumlzguumln bir işletme yeteneğidir

Bunlar tabii ki muumlşteri hizmetinin farklı youmln-leridir ve olası sonuccedil bu hizmet biraz daha yuumlk-sek fiyata gelmesine rağmen esas olan son muumlşteri memnuniyetidir Muumlşteri memnuniyetine ccedilok fazla vurgu yapan kuruluşlar muumlşteri odaklı kuruluşlar olarak adlandırılırlar Bu stratejinin gerekccedilesi muumlş-terilerin onlar iccedilin ccedilok belirgin olan oumlnemlerinden ileri gelmektedir Muumlşteri memnuniyeti odaklı bu strateji hizmet duumlzeyinin yuumlksek olmasını bir baş-ka deyişle yuumlksek hizmet seviyesinin yakalanma-sını zorunlu kılmaktadır Ccedilevik lojistik stratejileri bağlamında uyarlanacak suumlreccedil ve eylemlerin temel oumlzellikleri şunlardır (Waters 2003 67)

bull Amaccedil muumlşteri memnuniyetini sağlamakolup muumlşteri istekleri sistematik bir biccedilim-de ele alınır

bull Lojistiksuumlreccedillermuumlşteritaleplerinikarşıla-yacak veya aşacak seviyede tasarlanır

bull Esnekvedolayısıylamuumlşterilerindeğişentaleplerine cevap verebilecek bir sistem kurulur

51


bull Kalitevemuumlşteriiccedilinortayaccedilıkarılandeğeroumlnplandatutulurbull Hizmetinverilmesiveyauumlruumlnuumlnteslimatısonrasındamuumlşterimemnuniyetineilişkingeribildirim

alınmasına daha fazla oumlnem verilir bull RakiplermevcutvepotansiyelmuumlşterilersuumlrekliolarakizlenirveanalizedilirDolayısıyla lojistik suumlreccedillerinin değişen durumlara hızla uyumunu sağlayabilmek amacıyla oldukccedila

esnek olacak şekilde tasarlanması gerekmektedir Bu metodoloji ekonomik dalgalanmalar teknolojideki değişiklikler veya muumlşteri talebindeki değişiklikler gibi beklenmedik dış ekonomik değişikliklere uyum sağlamak isteyen kuruluşlar iccedilin stratejik accedilıdan oumlnemli olarak kabul edilir Ccedilevik bir lojistik sistemin uygulanması ise tedarik zinciri iccedilindeki taraf işletmelerin tedarik lojistik ve satışlarını hızlı bir şekilde ayarlamasına imkan sağlar

Karma Lojistik StratejilerBir işletmenin operasyonlarını yuumlruumltmesiyle il-

gili herşey duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde envanter veya bilgiden hangisini daha oumlnemli olduğunu duumlşuumlnmelisiniz Şoumlyleki birimler arasında duvarların oumlruumlluuml olduğu silo tipi yapılanmalarda iccedil entegrasyonun sağlana-maması birimler arasında stokların birikmesine neden olmaktadır Benzer şekilde işletmeler ara-sında gerekli bilgilerin paylaşılmaması işletmelerde stokların birikmesine ccedilok bilindik kamccedilı etkisi ve onun olumsuz etkilerinin ortaya ccedilıkmasına neden olmaktadır

Cranfield School of Management buumlnyesinde tedarik zinciri youmlnetimi profesoumlruuml olan Richard Wilding operasyonlarınızda duumlşuumlk hacimlerle an-cak yuumlksek değişkenlikle ccedilalışmanız gerekiyorsa ccedilevikliğe ihtiyacınız olduğunu vurgulamaktadır Oumlrneğin kişisel temizlik sektoumlruumlnde faaliyet goumlste-ren Kimberly Clark promosyon doumlneminde olduğu uumlruumlnlerine ait pazar talebine youmlnelik oumlngoumlruumllerde bulunabilmek iccedilin gerekli olan bilgileri elde etmede muumlşteriyle ortaklaşa ccedilalışmakta ve uumlretim birimle-rinde bu talebe cevap verme youmlnuumlnde ayarlamalar yaparken diğer birimlerini de uyarlamaktadır Pro-mosyon doumlneminde olmadığı diğer uumlruumlnleri iccedilin ise daha geleneksel yalın tedarik zinciri metodolojisini kullanmayı tercih etmektedirler

Bu oumlrnekten de anlaşılacağı uumlzere ccedileviklik muumlşterilerin değişen talebine karşı bir buumltuumln hacirclinde elde hazır tutulan muumlşterileri anlayan ve ccedilevik youmlnetim prensipleri bilen insanlar tara-fından tasarlanmış suumlreccedillere gereksinim duyar Diğer taraftan oumlngoumlruumllebilen bir pazar ortamın-da ve goumlreceli olarak yuumlksek hacimlerle faaliyet goumlsteren işletmelerin yalın yaklaşıma youmlnelmesi gerekmektedir

Ancak muumlşteri talebine bağlı olarak tedarik zinciri boyunca ihtiyaccedil duyulan uumlruumln hareketle-ri sadece bu iki uccedil noktada gerccedilekleşmemekte-dir Değişkenlik az olmakla birlikte operasyonda akan uumlruumln hacimlerinin de az olduğu veyahut hem değişkenliğin yuumlksek hem de uumlruumln hacimle-rinin yuumlksek olduğu durumlar ortaya ccedilıkabilmek-tedir Bu durumlarda işletmelerin karma lojistik stratejisi uygulaması daha uygun olmaktadır Bu noktada işletmelerin Pareto analizinden tuumlreti-lerek muumlşteri analizi yapması faydalı olacaktır Şoumlyleki belli bir periyot iccedilerisinde buumlyuumlk oranda uumlruumln sevk edilen kritik muumlşterilere gerektiğinde ccedilevik ccediloumlzuumlmler sunulurken toplam işlem hacmi-nin az bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturan ancak ccedilok sayıda-ki muumlşterilere yalın ccediloumlzuumlmler sunulması faydalı olacaktır

52


LOJİSTİK STRATEJİLERİNİN İŞLETME STRATEJİLERİYLE

UYUMLANDIRILMASIYalın ve ccedilevik stratejiler lojistik stratejisinin

temel yapı elemanları olmakla birlikte stratejik işletme hedeflerine doğru harekete geccedilebilmek ve rekabet avantajı kazanabilmek iccedilin bu bileşenlerin işletmenin pazardaki durumu ve guumlcuumlyle uyumlan-dırılarak işletme stratejisine ve genel olarak ccedilevresel değişimlere adapte edilmesi ihtiyacı vardır Her ne kadar tedarik zincirindeki roluumlyle işletmeler arası stratejik bir roluuml olsa da bir işletme fonksiyonu ola-rak taktik ve operasyonel duumlzeyde faaliyet goumlsteren lojistiğin başarılı bir şekilde uyumlandırılabilmesi iccedilin aşağıda kısaca accedilıklanacak beş kriterde gerekli uyumu sağlaması gerekir Bunlar ismen (1) genel ccedilevresel değişimlere uyumluluk (2) işletmenin pazar guumlcuuml ya da pazardaki etkisine uyumluluk (3) stratejik uyumluluk (4) Muumlşteri ihtiyaccedillarıyla uyumluluk (Cohen ve Roussel 2005 20) ve (5) mali yapıya uyumluluk (Murphy Jr ve Knemeyer 2015) olarak sıralanabilir

Ccedilevresel Değişimlere Uyumlulukİşletmenin temel stratejik vizyonunun oluş-

masına iccedilsel ve dışsal birccedilok faktoumlruumln etki etme-si nedeniyle stratejik youmlnetim suumlrecine işletmeyi doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen uzak ve ya-kın (rekabet ccedilevresi) ccedilevresi belli bir metodoloji-ye goumlre incelenerek ve gerekli analizler yapılarak başlanır

İşletmeleri doğrudan veya dolaylı olarak etkile-mekle birlikte işletmeler tarafından kontrol edile-meyen uzak ccedilevrenin değerlemesi politik ve yasal ekonomik sosyokuumlltuumlrel ve teknolojik ccedilevre unsur-ların bir buumltuumln olarak incelendiği PEST analizi ile yapılır Boumlylelikle bu ccedilevre unsurlarının işletmeye sunduğu fırsat ve tehditler ortaya konulmaya ccedila-lışılır Faaliyet goumlsterdiğimiz pazarla alakalı olan yakın rekabet ccedilevresinin değerlendirilmesinde ise MPorterrsquoın 5 guumlccedil analizi (Bkz Şekil 25) ya da paydaş analizleri faydalı olmaktadır Genel ccedilevre faktoumlrlerinin ccediloklukla uluslararası unsurları iccediler-mesi ve lojistik faaliyetlerinin uluslararası yapısını dikkate alarak aşağıda PEST faktoumlrlerinin lojistik faaliyetlerini nasıl etkilediği uumlzerinde de duracağız

Politik ve Yasal FaktoumlrlerBirccedilok uumllkenin oumlzellikle kimyasal ve nuumlkleer

silah teknolojisinde kullanılan uumlruumlnlerin ticaretini kendi guumlvenliğini tehdit etmesi gerekccedilesiyle engel-lemesi belli bir uumllkeyi hedef alan ambargo kararla-rının verilmesi bazı uumllkelerin kendi ekonomilerini korumak ya da uumllke dışına doumlviz ccedilıkışını kontrol altına almak maksadıyla birtakım uumlruumlnlerinin uumll-keye girişini yavaşlatması veyahut farklı guumlmruumlk tarifeleri ve vergi dilimleri uygulaması hatta tarife dışı engeller koyması (Cateora ve ark 2013) arala-rında ccedileşitli politik sorunlar bulunan uumllkelerin (oumlr İsrail ile Arap uumllkeleri) ticareti engelleyici politika-lar suumlrduumlrmesi gibi oumlrneklerden de anlaşılacağı uumlze-re uluslararası ticaretin oumlnuumlne konan ccedileşitli politik engeller uluslararası lojistiği de etkilemektedir

Ccedilevik stratejiler uygulama-nın daha avantajlı olacağı sektoumlrler nelerdir Lojistik işletmeleri bu stratejilere ne şekilde uyum sağlayabilir

Toplam kalite youmlnetiminin temel prensipleri ile yalın lojistik stratejileri arasında-ki ilişki nedir

Hızlı moda sektoumlruumlnden ccedilevik strateji uygulayan iş-letmelerin (Zara Benetton vb) dağıtım ve lojistikteki uygulamalarını anlatın

5 Yalın lojistik stratejilerini accedilıklayabilme6 Ccedilevik lojistik stratejilerini accedilıklayabilme



53


Faaliyet goumlsterilen uumllkenin politik accedilıdan istik-rarlılığı dış ticaret ve lojistik firmalarına strateji be-lirleme noktasında buumlyuumlk bir kolaylık ya da tam tersine belirsizlik sunmaktadır Bunun yanında yerel olarak buumlyuumlyuumlp kendi huumlkuumlmetinin gerekli goumlrduumlğuuml tuumlm yasal duumlzenlemeleri buumlnyesine adapte eden bir firmanın uluslararası ccedilapta buumlyuumlrken he-def pazarlarındaki uumllkelerin duumlzenlemelerine adap-te olmakta bazı guumlccedilluumlklerle karşılaşması da oldukccedila olağandır

Uumllkesinden mal ihraccedil edilen huumlkucircmet accedilısın-dan taşımacılık gelirleri kendisinin oumldemeler den-gesi iccedilin olumlu bir etki yaratması nedeniyle ilgili lojistik operasyonlara ccedileşitli kolaylıklar sağlarlar Taşımanın diğer ucundaki uumllke iccedilin ise bu etki tersinedir Bazı uumllkelerin oumldemeler dengesindeki pozisyonları oldukccedila hassas olması nedeniyle ithal edilen uumlruumlnlere ancak ulusal taşıyıcılar tarafından getirilmesi kaydıyla muumlsaade etmektedirler Bu ve benzeri politik kararlar taşıma modu ve taşıyıcı şe-ccedilimini dahi etkileyebilmektedir

Ayrıca bazı uumllkeler uluslararası faaliyet goumlsteren taşıma işletmelerine bazı destekler vermektedirler ilgili personelini eğitmekte ticari gemi inşaası gibi buumlyuumlk maliyetli bazı projelerde maliyetlerin bir kıs-mını uumlstlenebilmekte ya da vergi kolaylıkları sağla-maktadır İlaveten uumllke iccedilinde yabancı taşıyıcı ve araccedillara ccedileşitli kısıtlamalar faaliyete geccedilmede oumlzel şartlar farklı vergi tarifeleri ile sadece transit geccediliş yapacak araccedillar iccedilin bile ccedileşitli kota taşıma modu sınırlamaları ve oumlzel vergiler gibi uygulamalarla ye-rel işletme ve taşıyıcılarını korumaktadırlar

Birccedilok hava yolu şirketi başlangıccedilta kamu kay-naklarıyla kurularak bir kamu şirketi olarak faali-yete geccedilmiş olup hacirclen bu şekilde faaliyet goumlster-mektedir (Air India Air China Alitalia vb) Ancak 1980rsquolerin başından itibaren uygulanan liberal po-litikalar sonucu duumlnyada birccedilok hava yolu şirketi oumlzelleştirilmiştir (Murphy Jr ve Knemeyer 2015 270) Bu gibi uygulamalar lojistik uumlzerindeki poli-tik etkilerden birisi olarak değerlendirilebilir

Ekonomik FaktoumlrlerDoumlviz kurlarında dalgalanmalar pazar buumlyuumlk-

luumlğuuml millicirc ve kişibaşına gelir altyapı uluslararası piyasalarla ekonomik entegrasyon uluslararası lo-jistiği etkileyen oumlnemli ekonomik faktoumlrlerdendir Oumlrneğin kur dalgalanmalarını dikkate aldığımızda bir uumllkenin parası diğerleri karşısında zayıf kaldı-

ğında yurt dışından uumlruumln ithal etmek daha maliyet-li hacircle gelecektir Fakat buna karşılık uumlretimi ithal girdilere bağımlı olmayan uumlruumlnlerin ihracatı kolay-laşacaktır Dolayısıyla bu değişimler mal hareketle-rine bağlı uluslararası taşımacılık operasyonlarının youmlnuumlnuuml belirleyecek etkiler yaratmaktadır

Pazar buumlyuumlkluumlğuumlnuuml yaratan en oumlnemli faktoumlr nuumlfus olmakla birlikte uumllkenin ve kişi başına duumlşen millicirc gelirin de bunda etkisi buumlyuumlktuumlr Ccedilin ve Hin-distan gibi neredeyse duumlnya nuumlfusunun uumlccedilte birine sahip olan ve son yıllarda millicirc ve kişi başına duuml-şen gelir accedilısından gelişme goumlsteren uumllkeler birccedilok accedilıdan cazip pazarlardır (Murphy Jr ve Knemeyer 2015 270) Ancak bu uumllkelerdeki zenginleşen ve buumlyuumlyen orta tabakanın harcamaları artarken di-ğer taraftan buumlyuumlk halk kitlelerinin hacirclen duumlşuumlk seviyede alım guumlcuumlne sahip olması ise hem genel anlamda lojistiğe konu uumlruumln miktarını artırmakta hem de daha az sayıda uumlruumln iccedileren kuumlccediluumlk miktar-lardaki paketlerin pazarda daha fazla satış şansı bu-lacağını goumlstermektedir

Bir uumllkenin ekonomik guumlcuuml onun lojistik altya-pısına yapacağı yatırımın miktarını da belirlemekte ve lojistik altyapı tesisleri buna goumlre farklılaşmakta-dır Mikro duumlzeyde ise bir limanın diğerleri arasın-dan rekabetccedili olarak oumln plana geccedilmesi sadece doğal bir koyda yer alması ve limanın derinliğin fazla olması gibi coğrafi faktoumlrlerin yanı sıra sakin bir liman ortamı sağlamak iccedilin yapılan mendirek rıh-tım veveya iskelelerin uzunluğu elleccedilleme ekip-manının kapasitesi gibi ekonomik guumlccedille doğrudan ilişkili faktoumlrlerle oldukccedila bağlıdır

Ayrıca uumllkeler diğer uumllkelerle ithalat ve ihracat yapmak serbest ticaret boumllgelerine sahip olmak uumlye uumllkeler arasında ticari engelleri indirmeye odaklanan serbest ticaret boumllgelerine (oumlr NAF-TA) uumlye olmak uumlruumlnlerin hizmetlerin ve uumlretim faktoumlrlerinin serbest hareketini sağlamaya odakla-nan ekonomik birliklere (oumlr AB) uumlye olmak gibi ekonomik entegrasyon accedilısından farklılık goumlstere-bilirler (Czinkota ve Ronkainen 2012 Chap4) Polonya ve Ccedilekyarsquonın ABrsquoye katıldıktan sonra hem Avruparsquonın bir uumlretim uumlssuuml hem de Avrupa ile Orta Asya arasında TRACECA koridorları uumlzerinde goumlzde dağıtım merkezleri olması bu kapsamdadır (Murphy Jr ve Knemeyer 2015 271) Diğer taraf-tan Duumlnya Ticaret Oumlrguumltuumlne (WTO) uumlye olmak da lojistikle stratejik accedilıdan ilgili ekonomik enteg-rasyon ccedileşitlerinden birisidir

54


Sosyokuumlltuumlrel FaktoumlrlerFarklı uumllkeler arasında seyahat eden yuumlk paket-

lerinin uumlzerindeki zorunlu sembol işaret ve yazı-larda bir kuumlltuumlr oumlgesi olan dil ve alfabe farklılıkları nedeniyle uluslararası standartların dışına ccedilıkılması sonucu birccedilok karışıklıklar ortaya ccedilıkmaktadır Bu durumda goumlnderici alıcı varış noktası parccedila nu-marası menşei yuumlkuumln iccedileriği gibi accedilıklayıcı bilgi-leri iccedileren etiketlerde uluslararası ortak sembol ve işaretlerin kullanılması operasyonları kolaylaştıra-caktır Aksi takdirde varış noktalarındaki guumlmruumlk-luuml depolarda katma değerli hizmetler başlığı altında yapılacak yeniden işaretleme faaliyetleri yuumlkuumln akış hızını keseceği gibi ilave maliyete de neden olacak-tır Bunun yanında konşimento beyanname ve di-ğer evraklarda da aynı bilgiler yer almalıdır Farklı hacim uzunluk veveya ağırlık oumllccediluumllerini kullanıl-ması guumlmruumlk geccedilişlerinde dolayısıyla lojistik ope-rasyonlarda gecikmelere neden olabilmektedir

Dinicirc ve millicirc bayramlar ile hafta sonu tatilleri-nin farklılığı lojistik operasyonlarını etkileyen kuumll-tuumlrel faktoumlrlerden birisidir Oumlrneğin Ccedilinrsquode yeni yıl ay takvimine goumlre kutlandığı iccedilin 1 Ocak guumlnuuml de-ğil her yıl başka bir guumlnde başlayarak 15 guumln suumlrey-le kutlanmaktadır Bu durum birccedilok işletme kapalı olduğu iccedilin lojistik operasyonların da gecikmesine neden olmaktadır (Murphy Jr ve Knemeyer 2015 271) Suudi Arabistan ise hafta sonu tatillerinin ekonomik olarak ilişkide olduğu diğer uumllkelerden ccedilok farklı olması nedeniyle 2013 yılından itibaren resmicirc olarak Perşembe - Cuma guumlnlerinden Cuma - Cumartesi guumlnlerine almıştır

Zaman oryantasyonu kapsamında dakiklik lojistik accedilısından tam zamanında uumlretim ve dağı-tım sistemleri iccedilin bir değerlendirme kriteri olarak kullanılabilen temel bir davranıştır Ancak farklı kuumlltuumlrlerin zamanı algılaması da farklılık goumlstere-bilmektedir Şoumlyleki bazı uumllkeler zamanı doğrusal değil doumlnguumlsel bir suumlreccedil olarak goumlruumlrler Bu bakış accedilısıyla buguumln duumlnden farklı değildir Benzer şe-kilde yarın da buguumlnden ccedilok farklı olmayacaktır Bu bakış accedilısı operasyonel accedilıdan buguumln başarıla-mayan bir şeyin yarın başarılabileceğini oumlngoumlrerek zaman ccedilizelgelerini uyulması gereken bir zorun-luluktan ziyade sadece bir rehber olarak goumlruumlrler (Murphy Jr ve Knemeyer 2015 271) Bu iki ayrı kuumlltuumlr arasındaki ticaretin gereği olan uumlruumln akışla-rını kontrol edecek lojistik şirketlerinin işlerinin ne denli zor olacağı tahmin bile edilemez

Teknolojik FaktoumlrlerGuumlnuumlmuumlzde teknolojik gelişim ve değişim hı-

zının oldukccedila artmasının yanı sıra teknolojik araccedil ve gereccedillerin yayılımı da bir o kadar hızlıdır Tek-nolojideki bu değişimler hem iş yapma şekilleri-ni doğrudan doğruya etkilerken diğer taraftan da maliyetlerin duumlşuumlruumllmesi uumlzerinde oumlnemli etkileri bulunmaktadır Dolayısıyla teknolojik değişimler işletme stratejisi ve fonksiyonel alan stratejilerini oluşturulmasında mutlaka uyumlandırılması ge-reken bir alandır Teknolojik faktoumlrlerin stratejik duumlzeyde incelenmesi ile gerek işletme iccedilinde ino-vasyonun ortaya ccedilıkartılması gerek yeni teknoloji-lerin işletmeye adapte edilmesi maksadıyladır Bu bağlamda yıllardan beri ccedilocuk oyuncağı olarak bile kullanılan insansız hava araccedillarının artık mikro da-ğıtımda kullanılmaya başlanması yeni veya yenileş-tirilmiş teknolojilerin stratejik duumlzeyde ne şekilde uyumlandırılabileceğinin en guumlzel oumlrneklerinden birisidir Diğer oumlrnekler olarak konteynerin kulla-nıma başlanması bilgisayar teknolojisi bağlamın-daki birccedilok tuumlrev uumlruumlnuumln oumlnemli bir hızlandırıcı olarak lojistik suumlreccedillerde kullanılması sayılabilir Son zamanlarda ise nesnelerin interneti suni zekacirc ile bulut ve blok-zincir teknolojileri lojistik suumlreccedil-lere entegre edilmeye ccedilalışılmaktadır Bu konuyla ilgili detaylı bilgiye lojistik iletişimi ve bilgi sistem-leri başlıklı uumlnitede erişebilirsiniz

İşletmenin Pazardaki Guumlccedil Pozisyonuyla Uyumluluk

Bilindiği uumlzere değişmeyen tek şey değişimin kendisidir Genel ccedilevre unsurları arasında saydı-ğımız faktoumlrlerde birccedilok değişim goumlruumllmekteyken bunların etkisiyle faaliyet ccedilevremiz iccedilerisine gi-ren pazar şartlarının da değişeceği kaccedilınılmaz bir olgu olarak karşımızda durmaktadır Bu pazarda stratejilerimizi kendi başımıza belirliyoruz gibi goumlruumlnse bile gerek tedarikccedilimiz ve muumlşterimiz ge-rekse rakiplerimiz olarak birccedilok paydaş bu ccedilerccedileve iccedilerisinde faaliyet goumlstermektedirler Başarılı bir lojistik stratejisi pazardaki guumlccedil pozisyonumuzu ve rakiplerimiz ve muumlşterilerimize goumlre goumlreceli olarak pazara olan etkimizi doğru olarak anlama-nıza dayanır Goumlreceli guumlcuumlmuumlz stratejik hedefler doğrultusunda tedarik zinciri yeniden şekillendi-rildiğinde gerccedilek olarak neyin başarılabileceğini tanımlar Bu ise işletmenin lojistik stratejileriyle doğrudan ilişkilidir

55


Pazardaki guumlccedil pozisyonumuzun değerlendiril-mesi accedilısından hiccedil şuumlphe yok ki oumllccedilek oumlnemlidir Buumlyuumlk işletmeler oumllccedilek avantajıyla girdileri daha ucuza almak yoluyla ccedilıktı hacimlerini artırabilir-ler Bu durum aynı zamanda kapasite kullanım oranlarını artıracak ve bilgi teknolojilerinden taşımaya kadar herşeyin birim maliyetini duumlşuuml-rebilmelerine katkı sağlayacaktır Bu tip firmalar tedarik zinciri iccedilerisinde oumlnemli aktoumlrler olmaları nedeniyle kendi suumlreccedillerine hizmet eden kuralları-nı tedarikccedilileri ve muumlşterileri uumlzerine bir baskı un-suru olarak kullanabilirler Şuumlphesiz ki her buumlyuumlk işletme boumlyle davranmamaktadır ancak kuumlccediluumlkler iccedilin ihtimal hiccedil bulunmamaktadır ccediluumlnkuuml bu du-rum oumllccedileğe dayalı bir guumlccedil gerektirir Diğer taraf-tan satıcılar iccedilin oumlnemli bir iş hacmi yaratması da bu tip firmaları guumlccedilluuml kılmaktadır Diğer taraftan kritik bir uumlruumln ya da hizmeti piyasaya sağlayan işletmeler alıcılarına kaynak bağımlılığı yarata-rak guumlccedil pozisyonu yakalayabilirler Dolayısıyla işletmeler lojistik stratejilerini belirlerken tedarik zinciri iccedilindeki ve genel olarak faaliyet ccedilevrelerin-deki guumlccedil pozisyonları ccedilok dikkatli olarak goumlzden geccedilirmelidirler

Guumlccedil posizyonunumuzun doğru olarak tanım-lanabilmesi iccedilin yukarıda accedilıklanan genel ccedilevre un-surlarının incelenmesine ilaveten muumlşteriler rakipler tedarikccedililer ve doğrudan ilişkide olunan diğer ccedilevre unsurlarının yer aldığı rekabet ccedilevresinin incelemeye alınması oumlnemlidir Rekabet stratejileri konusunun oumlnde gelen ismi MPorter bir firmanın hareket kabi-liyetini ve strateji belirleme oumlzguumlrluumlğuumlnuumln şekillendi-rebilmek iccedilin oumlncelikle sektoumlr ortamının işletmenin sektoumlrde uygun bir pozisyon alabilmesini uygun bir strateji belirleyebilmesini ve dolayısıyla firmanın kar-lılığını etkileyen beş temel faktoumlr bağlamında ince-lenmesi gerektiğini ileri suumlrmektedir Bun faktoumlrler hem firmanın karlılığını etkilemekte hem de enduumlst-rinin yapısını oluşturmaktadır Bu goumlruumlş ccedilerccedilevesinde oumlncelikle mevcut rakipler arasındaki rekabetin şidde-ti incelenmelidir Bu rekabeti ortaya ccedilıkaran iccedilsel un-surların yanı sıra bu rekabet uumlzerinde etkisi olan diğer doumlrt dışsal faktoumlr de sırasıyla incelenmelidir Bu dışsal unsurlar muumlşterilerin pazarlık guumlcuuml tedarikccedililerin pazarlık guumlcuuml piyasaya yeni girenlerin yarattığı ya da yaratacağı tehdit ile ikame uumlruumln veveya hizmetlerin baskısıdır Bu model Şekil 25rsquote şematik olarak su-nulmuştur (Porter 1980 4-26)

İkame uumlruumln vehizmetlerin

baskısı

Mevcut rakiplerarasındaki

rekabet

Piyasaya yenigirenlerin

tehditi

Tedarikccedililerinpazarlık guumlcuuml

Muumlşterilerinpazarlık guumlcuuml

Şekil 25 Porterrsquoın 5 Guumlccedil Analizi

Elbette işletme stratejisini etkileyen genel ve yakın ccedilevrede bulunan dış faktoumlrler değerlendirilirken karşılaşacağımız tehditlerden kaccedilınmaya ccedilalışmanın yanı sıra oumlzellikle karşılaşacağımız fırsatlardan istifade etmeye ccedilalışırken ihtiyaccedil duyacağımız işletme kaynak ve yeteneklerinin de değerlendirilmesi yapılır Aksi takdirde işletme stratejilerimiz tamamen dış faktoumlrlere bağımlı reaktif stratejiler olacaktır Bu ise rekabet avantajı kazanmamızı ve bulunduğumuz rekabetccedili pozisyondan daha yukarılara atılım yapmamızı engel-leyici olabilecektir İşletmenin kaynak ve yetenekleriyle ilişkili hususlar bu boumlluumlmuuml takip eden stratejik uyumluluk boumlluumlmuumlnde tartışılacaktır

56


Stratejik UyumlulukGuumlnuumlmuumlzde değişen pazar koşulları ve yeni tek-

nolojilerin ortaya ccedilıkışına bağlı olarak işletme stra-tejileri farklılaşmaktadır Bu nedenle bir fonksiyon alnaı olarak lojistiğin de değişen stratejilere uyum sağlaması gerekmektedir Lojistik unsurların genel işletme stratejilerine uyumlu olarak accedilıkladığımız yalın veya ccedilevik stratejilerden birisini uygulaması beklenmektedir Ancak ne iş duumlnyası bu kadar ber-rak ve birbirinden keskin hatlarla ayrılmış şartlara sahiptir ne de stratejik tercihler sadece burada kısa-ca ifade ettiğimiz faktoumlrlere goumlre belirlenir Uumlstelik gerek değişimin doğası gerek sektoumlrel farklılıklar stratejik tercih yelpazesini suumlrekli genişletir

Oumlnemli ccedilevresel değişimlerin sıklığı ve etkisinin yanı sıra bir işletmenin buumlyuumlme youmlneliminin de fonksiyon alanlarına stratejik accedilıdan oumlnemli etki-leri olmaktadır Dolayısıyla lojistik fonksiyonu da stratejik accedilıdan bu farklılıklara uyum goumlstermek-tedir Bu noktada hem sektoumlruumln hem de işletme-nin buumlyuumlme kuumlccediluumllme ya da durgunluk iccedilinde olup olmadığının objektif olarak değerlendirilmesi gerekmektedir Ccediluumlnkuuml buumlyuumlyen bir işletmeyi des-teklemek maksadıyla oluşturulan yapı ve suumlreccedille-ri buumltuumln ilginin maliyetleri kontrol etme uumlzerine odaklandığı kuumlccediluumllme zamanlarında kullanmak ge-nellikle muumlmkuumln değildir

Sektoumlrlerin işletmelerin ve uumlruumln yaşam oumlmuumlrle-rinin dinamik doğası ccedilerccedilevesinde bir lojistik stra-tejisi tasarlamak ve uygulamak yıllık ya da 6 aylık bir uygulama değil ilgili tuumlm paydaşların daimi orkestrasyonunu gerektiren karar ve eylemler buuml-tuumlnuumlduumlr Pazar şartlarının değişkenliğinin rekabet avantajını geccedilici kılması nedeniyle stratejiler muumlş-teriler ve işletme iccedilin değer yaratan sektoumlrde nadir bulunan rakipler tarafından kolaylıkla taklit ve ikame edilemeyen ya da taklit ve ikame edilmesi masraflı olacak temel yetenekler uumlzerine kurgulan-malıdır Ancak tasarlanan ve uygulamaya koyulan stratejiler bir taraftan kararlılıkla uygulanırken di-ğer taraftan değişiklikler karşısında gerekli eylemle-ri yapabilecek şekilde adaptasyon kabiliyet ve irade-sine de sahip olunmalıdır

İşletmenin lojistik stratejileri işletme stratejisi-ni doğrudan desteklemesinin yanında işletmenin kaynak ve yetenekleri ile temel yetenekleri arasın-da uyum sağlamalıdır Hatta guumlnuumlmuumlzde lojistik fonksiyonun kazandığı stratejik oumlneme bağlı olarak artık lojistik yeteneklerin işletme ve lojistik strate-

jilerine kendisinden beklenen ccedilerccedilevede katkı sağ-lamasından ziyade işletme stratejileriyle uyumlu olarak lojistik ccedilevresini proaktif olarak değiştirmesi beklenmektedir

Gerek fonksiyon stratejisiyle işletme stratejisi arasındaki stratejik uyumu sağlamak gerekse iş-letme stratejilerine youmln vermek maksadıyla işlet-melerin stratejik youmlneliminlerini oluşturan guumlncel trendlere goumlz atmak faydalı olacaktır Bu noktada maliyet inovasyon hizmet ve kalite youmlnelimleriyle rekabet etmek oumlzellikle lojistik stratejileri accedilısından ayrı ayrı incelemeye değer goumlruumllen alanlardır (Co-hen ve Roussel 2005 22-27)

Maliyet Uumlzerinden RekabetMaliyet uumlzerine rekabet eden firmalar duumlşuumlk

fiyat oumlnererek fiyata hassas muumlşterileri etkilemek ya da uumlruumln pazarından pay elde etmek isterler Bu stratejinin uygulanması hayli etkin ve entegre operasyonlara ihtiyaccedil goumlsterir Tedarik zincirinin youmlnetimi uumlruumln ve tedarik zinciri maliyetlerinin aşa-ğı ccedilekilmesinde kritik rol oynar Duumlşuumlk maliyetli tedarik zinciri kaynak kullanımı guumlnluumlk envanter miktarı uumlruumln maliyetleri ve toplam tedarik zinciri maliyetleri gibi verimlilik temelli oumllccediluumllere odakla-nır Tedarikccedilinin ve uumlretimin kalitesi ve envanter kontroluuml gibi uumlruumln ve suumlreccedil standartlığı ccedilok kritik-tir Maliyet liderliğinin oumln şartları Talebin fiyata duyarlılığının olması muumlşterilerin uumlruumlnhizmet farklılaştırmaya duyarsız olması pazarda standart uumlruumlnlerhizmetler uumlretilmesi ve sadece maliyete bağlı rekabetin gerccedilekleşiyor olmasıdır

İnovasyon Uumlzerinden Rekabetİnovasyon stratejisi izleyen işletmeler rekabet

guumlcuumlnuumln kaynağını rakipleriyle benzer olmayan pazarlama ve uumlruumlnhizmet geliştirmeden alarak muumlşteri goumlzuumlnde eşsiz olarak kabul edilecek bir uumlruumln ya da hizmet ile mevcut rekabet duumlzenini or-tadan kaldırmaya odaklanırlar Boumlylece yaratılan oumlzel talebin karşılığı olarak muumlşterilerden uumlst duuml-zey bir fiyat talep ederler Boumlyle işletmelerin par-mağı adeta muumlşterilerin nabzının uumlzerindedir ve muumlşterilerin almak isteyeceği yeni uumlruumlnleri piya-saya ccedilok hızlı suumlrerler İnovatif firmalar bir pazara erken girmenin ve ilk hareket edenin avantajına sahip olmanın faydalarının ileri duumlzeyde farkın-dadırlar Bu işletmeler tedarikccedilileriyle yeni uumlruumln ya da hizmetin tanımlanması ve tasarımı aşama-

57


sından itibaren ortak ccedilalışırlar Bunun yanında pazara hızlı zamanında ve doğru hacimde uumlruumln-le ccedilıkmak iccedilin dağıtım ve lojistik fonksiyonlarını uumlretim suumlreccedillerine entegre ederler Boumlylece takipccedili ve taklitccedilileri atağa geccedilmeden pazarda oluşacak talebi karşılayacak kadar uumlruumlnuumln tedarik zincirin-den akarak muumlşterilere ulaştırılabilir Sonuccedil ola-rak yeni bir uumlruumlnhizmet ile pazarda talep yaratıp bunun tatmin edilmesi esnasında zamanlama ve doğru hacme ulaşmak lojistikle ilgili temel reka-betccedili silahlardan birisidir

Hizmet Sunumu Uumlzerinden RekabetBu tip firmalar hizmetlerini muumlşteri sadakati

sağlamak ve tekrar satış yapabilmek iccedilin oumlzelleşti-rerek kişiye oumlzel sunarlar ve istisnai muumlşteri olarak bilinirler Hizmette uumlst duumlzeye ccedilıkabilmek iccedilin firmanın sipariş alma sipariş karşılama ve fatu-ralama gibi muumlşteriye dokunan tuumlm suumlreccedillerinin ve bilgi teknolojisinin hızlı tutarlı ve problem ccediloumlzuumlcuuml olması gereklidir İşletme iccedili suumlreccedillerin ve sistemin goumlzde muumlşterilerle entegre edilmesi ise temel bir yetenektir Oumlnde gelen muumlşteriler-le suumlreccedillerin entegrasyonu yuumlksek duumlzeyde pozi-tif finansal sonuccedillar ortaya ccedilıkartır Ccediluumlnkuuml suumlper muumlşteri hizmeti suumlreccedillerine sahip olan işletmeler maliyet gerektiren hızlandırma ve kısa doumlnemli ccedilalkantılardan daha az etkilenirler Ayrıca muumlşte-rileri doğru bir şekilde boumlluumlmlendirmek işletme-lerin maliyet ile hizmet ve muumlşteriye oumlzel hizmet sunmak ile karlılık arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamalarını sağlar Dolayısıyla temel işletme kri-terleriyle oumlrtuumlşmeyen durumlarda muumlşterilerine oumlzelleştirilmiş hizmet oumlnermezler Bu tip firmalar herkes iccedilin sunulacak bir şeyleri olmadığını an-layabilmiş olup sektoumlruumln yuumlksek değerli boumlluumlmuuml-ne odaklanmak ve oumlncelikli muumlşterileriyle elde tutma maliyetini ve geri doumlnuumlşten kaynaklanan maliyetleri duumlşuumlrecek ilişkiler geliştirmek eğili-mindedirler Boumlylece hizmet sunumunda farklılık yaratmak iccedilin tedarik zincirlerini ve lojistik fonk-siyonu rekabet aracı olarak kullanırlar Bu durum onları mevcut rekabetin dışına ccedilıkartarak rekabet avantajı kazanmalarını sağlar Bu nokta stratejinin dengeleyici oumlzelliğini dikkate aldığımızda maliyet lideri firmaların muumlşteri hizmetini goumlz ardı ede-mediği gibi hiccedilbir yenilikccedili firma da pazardaki fiyatlamaları ihmal etmez

Kalite ile RekabetKalite uumlzerinden rekabet eden firmalar uumlruumln ya

da hizmetlerinin ortalama uumlstuuml doğasının yanın-da tutarlı ve guumlvenilir performanslarıyla bilinirler Uumlruumln geliştirme şuumlphesiz ki kalite iccedilin ccedilok oumlnem-lidir Ancak uumlretim kaynak temini kalite guumlvence ve geri doumlnuumlşler gibi suumlreccedillerin de oumlzel oumlnemi var-dır Eğer uumlruumln bozulabilir ya da kırılabilir oumlzellik-ler taşıyorsa nakliye ve depolama birleştirici bir rol oynar Bu noktada lojistiğin temel prensiplerinden izlenebilirlik ve tutarlılık diğer bir temel prensip olan kaliteye katkıda bulunarak firmalara etik ve maliyet accedilısından faydalar sunar

Muumlşteri İhtiyaccedillarıyla UyumlulukOumlrneğin paketlenmiş gıda pazarında yer alan

işletmeler farklılaştırma yoluyla rekabet avantajı kazanmak iccedilin ihtiyaccedilları olan temel belirleyiciyi uumlruumlnlerin tazeliği olarak tanımlamışlardır Ulusla-rarası oyuncular ve devletler tarafından kontrol edi-len ve belli borsalar aracılığıyla fiyatların belirlendi-ği kimya ve akaryakıt pazarında ise muumlşterilere yeni hizmetler sağlamak rekabet avantajını etkilemekte-dir Hızlı moda sektoumlruumlnde ise cezbedici fiyat nok-tasının tespit edilmesi ve pazara ccedilıkış suumlrati rekabet avantajının temel belirleyicisidir Bu sektoumlrlerde yer alan işletmelerin her biri rekabet avantajı ya-ratacak ve buna goumlre kendi lojistik operasyonlarını tasarlayacak ccediloumlzuumlmler tanımlamışlardır

Bu noktada muumlşterilerin gerccedilekten ne istediğini bilmek hayal edilemediği iccedilin basitccedile istifade edi-lemeyen fırsatların neler olduğunu keşfedebilmek gerccedilekten zordur İşletmeler genelde muumlşterilerin istek ve ihtiyaccedillarını doğru olarak ifade edeme-diklerini iddia ederler Muumlşterinin sesini dinlemek ve iş ccedilevresini anlamak bu nedenle ccedilok oumlnemlidir Hele ki konumuz lojistik sektoumlruuml gibi bir hizmet odaklı bir sektoumlruuml olduğunda bu daha da oumlnemli seviyeye ccedilıkmaktadır

Muumlşterinin sesi uygulamaları muumlşterilerin ger-ccedilekten dinlenebileceği ve ccedilevre anlayabilmeyi sağ-layan bir metodolojidir Bu tip uygulamalar muumlş-teri ihtiyaccedillarını ortaya ccedilıkartmaya ve bunları yeni uumlruumln veya servisler iccedilin gereksinimler olarak ifade edilmesine yardım eder Dolayısıyla işletmenin mevcut lojistik yeteneklerini yeni iş fırsatlarından istifade edebilecek şekilde geliştirmesine imkan sağlar Eğer muumlşteriler istedikleri duumlzeyde memnun edilmezlerde pazar payı kaybı yaşanması kaccedilılmaz-

58


dır Dolayısıyla eğer muumlşterilerin ne istediğini bil-miyorsanız onlara sormak en uygun youmlntemlerden birincisini oluşturmaktadır Daha sonra da periyo-dik olarak muumlşteri ihtiyaccedillarının nasıl değiştiğinin kontrol edilmesi gerekmektedir

Muumlşteri ihtiyaccedil ve beklentilerini doğru olarak tespit ederek bunu stratejilere adapte edebilen ve muumlşteri memnuniyetine ccedilok fazla vurgu yapan fir-malara muumlşteri odaklı firmalar denmektedir Muumlş-teri odaklı kuruluşlar tipik olarak aşağıdaki oumlzellik-lere sahip bulunmaktadırlar

bull Tam anlamıyla muumlşteri tatmini amacındabulunmak

bull Muumlşterilere kuruluşa ulaşmakta kolaylıksağlamak

bull Tam olarak muumlşterilerin ne istediğinibulmak

bull Butaleplerikarşılamakveaşmakiccedilinlojis-tik faaliyetleri duumlzenlemek

bull Muumlşteritalepdeğişkenliğinekarşıesnekol-mak ve ccedilabuk cevap verebilmek

bull Uumlstuumln kalite ve değer saygınlığına sahipolmak

bull Muumlşterimemnuniyetindeneminolabilmekiccedilin satış sonrası kontrolleri yapmak

bull Dışa doğru bakmak boumlylelikle kuruluşlarher zaman muumlşterilerle potansiyel muumlşte-rilerle rakiplerle ve diğer başka şeylerle de temas halinde olur

Muumlşteri istek ve beklentilerinin ccedilok hızla de-ğiştiği guumlnuumlmuumlzde muumlşteri odaklı olmayan firma-ların en iyi ihtimalle reaktif bir stratejik youmlnelime sahip olarak farklılaştırma ve ccedileviklik bağlamında rekabet avantajına sahip olamayacağı accedilıkccedila gouml-ruumllebilmektedir Muumlşteri odaklılık birden fazla boyut iccedileren iccedileren kuumlltuumlr tabanlı bir uygulama-dır Bu bağlamda doğrudan muumlşterilere odak-lanmak ve onun yeri geldiğinde ifade edemediği ihtiyaccedillarını da karşılamanın yanı sıra muumlşteri odaklılığın diğer boyutları olan rakipleri de bir taraftan goumlzden kaccedilırmamak gerekmektedir Son olarak muumlşteri ve rakipler uumlzerindeki goumlzlemleri-mizin karşılığında hızlı esnek ve aynı zamanda duumlşuumlk maliyetli ccediloumlzuumlmler sunabilmek maksadıyla fonksiyonlar arasında kuvvetli bir koordinasyon gerekmektedir

Mali Yapıya UyumlulukLojistik araştırmalarında sıklıkla yinelenen

tema bir kuruluşun lojistik yeteneklerinin doğ-rudan doğruya firma performansını etkilediği (Grant 2012 254) ve dolayısıyla objektif firma performans oumllccediluumltlerine bağlı olması gerektiğidir Buna ilave olarak yapılan araştırmalar lojistik youmlneticilerinin soumlz konusu lojistik yetenekleri-nin nasıl değer sağladığını ve sonuccedilta kurumsal strateji ve başarıyı finansal accedilıdan ne şekilde des-teklediğini iletmenin yollarını bulmaya devam et-mesi gerektiğini ileri suumlrmektedir (Oumlrn Morash ve ark 1996 Lambert ve Burduroglu 2000 Morash 2001 Yeung ve ark 2006 Green Jr ve ark 2008) Gerccedilekten uumlretici firmalar uumlzerinde yapılan uluslararası bir araştırmada katılımcı-ların neredeyse yuumlzde 70rsquoi rekabet avantajı elde etmek iccedilin lojistik performansının oumlnemli veya ccedilok oumlnemli olduğunu belirtmişlerdir (Harrison ve New 2002)

Lojistiğin mali yapıya etkisi net kacircrlılık kay-nakların geri doumlnuumlş oranı ve envanter doumlnuumlş hızı uumlzerinde bariz bir şekilde goumlruumllebilmektedir Şoumly-leki bir işletmenin karlılığını yuumlkseltmek iccedilin tercih edeceği ilk youmlntem genellikle satışları artır-mak olmaktadır Bu durumda uumlretim miktarı art-makta dolayısıyla girdi maliyetleri ve genel idari giderler oransal olarak sabit kaldığı iccedilin satışlara bağlı karlılık oranında değişim olmamaktadır Oysaki uygun satınalma statejilerin belirlenmesi ve girdi lojistiğinin yuumlklendiği maliyetlerin oran-sal olarak duumlşuumlruumllmesi uumlretim ve satış miktarını hiccedil artırmadan karlılık oranını fazlasıyla artır-maktadır Bu etkiyi ilgili uumlruumlnle ilgili suumlreccediller iccedilin ayrılan kaynakların geri doumlnuumlşuumlm oranını bazın-da değerlendirdiğimizde satışların artırılmasında oran kısıtlı bir miktarda artarken girdi maliyetle-rinin duumlşuumlruumllmesinde bu oran ccedilok yuumlksek bir şe-kilde artmaktadır (Bkz Tablo 23) Aynı senaryo bir uumlretimin gerccedilekleştirilip uumlruumlnlerin muumlşterilere dağıtılmasına kadar geccedilen suumlreccedilteki tuumlm lojistik faaliyetlere dair masrafların genel idari ve satış masrafları iccedilindeki payının azalmasında duru-munda da geccedilerli olacaktır

59


Tablo 23 Lojistik Kararların İşletmenin Mali Goumlstergeleri Uumlzerindeki Etkisi

Mevcut durum Satışlar 10artarsa

Girdi maliyetleri 10 duumlşerse

Toplam satışlar 1000000 1100000 1000000 - Satılan uumlruumlnlerin maliyeti (50) (500000) (550000) (450000)= Genel olarak kar 500000 550000 550000 - Genel idari ve satış masrafları (45) (450000) (495000) (450000)= Vergiden oumlnceki net kar 50000 55000 100000 Karlılık ndash Satışların Geri Doumlnuumlşuuml (RoS) 5 5 10Kaynaklar 500000 500000 500000 Kaynakların Geri Doumlnuumlşuuml (RoA) 10 11 20

Lojistik fonksiyonunun bir kuruluşun genel finansal başarısını nihayetinde etkileme kabiliyeti lojistik youmlneticilerinin genel kurumsal stratejiyle uyumlu stratejiler geliştirme ve uygulama yeteneğine dayanmak-ta ya da bunu zorunlu kılmaktadır Araştırmalar bu fonksiyonel seviye stratejilerinin yuumlksek seviye strate-jilerle uyumunun işletmenin finansal performansı uumlzerindeki olumlu etkisini goumlstermiştir (Joshi ve ark 2003 Cousins 2005 Baier ve ark 2008) Oumlzellikle lojistik stratejisi bir kurumun finansal sonuccedillarını olumlu youmlnde etkilemek maksadıyla işletme ve kurumun gereksinimlerini en uygun şekilde destekleyecek şekilde tasarlanması gerekir Bu nedenle bu birbirine bağlılık ve stratejilerin uyumlaştırılmasında sağladık-ları katkılardan dolayı lojistik youmlneticileri oumlzel bir teşekkuumlruuml hak etmektedirler

Kendi uumlruumln dağıtımını ken-disi yapan işletmelerde uy-gulanan lojistik stratejilerini araştırarak bunun kurum-sal stratejiye uygunluğunu değerlendirin

İşletmelerin lojistik faali-yetlerini dış kaynaklardan temin etmeleri lojistik stratejilerinin mali yapıya uyumluluğu ile ne şekilde ilişkilendirilebilir

Uumllkemizin oumlnce gelen bis-kuumlvi ve şekerleme markası Uumllkerrsquoin tarihsel suumlreccedilte lojistik stratejilerini ku-rumsal stratejiyle uyumlu olacak şekilde nasıl değiş-tirdiğini oumlğrenerek anlatın

6 Lojistik stratejilerini uumlst duumlzey işletme stratejileriyle ne şekilde uyumlandırılabileceğini accedilıklayabilme




60

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Strateji ve stratejik youmlnetim

İş ortamında stratejinin oumlnemini accedilıklayabilme1

1 İşletme stratejisi pazarda rekabet avantajı kazanmak maksadıyla uzun vadeli temel hedeflerinin tanımlan-ması faaliyet tarzlarının benimsenmesi ve bu hedefleri başarmak iccedilin gerekli kaynakların tahsis edilmesidir şeklinde tanımlanabilir Stratejik duumlşuumlnce işletmelere dış ve iccedil etkilere bağlı olarak buumlyuumlme statuumlkoyu ko-ruma ve kuumlccediluumllme kararlarını almalarında destek sağlamanın yanı sıra pazarda ne şekilde konumlanacağını ya da mevcut kaynak ve yetenekleriyle dış tehditleri bertaraf ederek hangi fırsatlardan istifade edebileceğini işaret eder Planlama ve takip edilecek yol bakış accedilısından stratejik youmlnelik şekline doğru evrilen stratejik youml-netim hızlı değişen bir duumlnyada oumlnceden elde edilen belli bir rekabet uumlstuumlnluumlğuumlnuumln uzun suumlre korunamaya-cak olunma yani hangi konuda iyiyseniz kısa zamanda kesinlikle bunu taklit etmek isteyenlerin tuumlreyeceği ve uumlstuumlnluumlğuumlnuumlzuuml sıradan bir oumlzellik haline getireceği iccedilin giderek oumlnem kazanmaktadır

İşletme ve rekabet stratejileri

Rekabetccedili işletme stratejileri tanımlama ve accedilıklayabilme

3

İşletme stratejilerinin temelini teşkil eden unsurları accedilıklayabilme

2

2 Strateji işletmenin rakipleri arasında uumlstuumln duruma geccedilmesini sağlamayı ve ccedilevresel koşullarla uyum iccedilinde faaliyette bulunmayı gerektirir İş duumlnyasındaki gelişmelerin bir sonucu olarak stratejik seccedilimlerden en uygunu olarak buumlyuumlme goumlruumllmektedir Bu bağlamda işletme stratejilerinin temelini teşkil eden ccedileşitli unsurlar arasından buumlyuumlmeni youmlnuuml faaliyet sahası rekabet avantajı ve sinerji kavramlarını oumln plana ccedilık-maktadır İşletmeler bu maksatla değişik strateji alternatifleri izleyerek buumlyuumlyuumlp gelişebilirler Bu ccedilerccedilevede mevcut uumlruumln ve hizmetlerin ya da yeni veyahut geliştirilmiş uumlruumln ve hizmetleri tercih ederken bu uumlruumln ve hizmetleri mevcut ya da yeni geliştirdikleri pazarlara sunabilirler Ancak bu strateji alternatifleri arasında seccedilim yaparken bir işletmenin kendi faaliyet sahasına daha yakın olan konuları incelemesi ve bu alanlar uumlze-rinde uzmanlaşması rekabet avantajı kazanmasını kolaylaştıracaktır Uumlruumlnler ve pazar alternatifi accedilısından muumlşterek bağlılığını kazanmak yoluyla rekabet avantajı sağlamak iccedilin ise işletmeler tarafından yenilik ve orijinallik politikası izlenebilir Bu konu yepyeni bir uumlruumln ve hizmetin pazara sunulmasının yanı sıra mevcut uumlruumln ve hizmetler uumlzerinde muumlşterilerin ilgisini ccedilekerek ticari sonuccedillar ortaya ccedilıkaracak değişiklikler yapıl-masını kapsayan inovasyon faaliyetlerini de iccedilermektedir Faaliyetlerini geliştiren ve farklılaştıran bir işletme sinerji etkisini de goumlz oumlnuumlnde bulundurmak zorundadır Bu kapsamda diğer paydaşlarla iş birlikccedili şekilde ccedilalışmak iccedilin dış entegrasyonu sağlamanın yanı sıra takım youmlnetimi ccedilapraz fonksiyonel takımlar ve matris yapılanması gibi uygulamalarla işletme iccedili entegrasyon sağlanarak sinerji yaratabilmektedir

3 MPorter rekabet avantajı elde etmek iccedilin gereken işletme kaynaklarını ldquomaliyet avantajırdquo ve ldquomuumlşteriler goumlzuumlnde yegacircne oumlzelliklere sahip olmakrdquo olarak iki kategoride değerlendirmektedir İşletmelerin rekabetccedili hedeflerini ise faaliyet goumlsterdiği enduumlstri ccedilerccedilevesinde ldquogeniş ya da dar pazarrdquo seccedilenekleri ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşebileceğini ileri suumlrmektedir Bu iki ana parametre dikkate alındığında işletmeler geniş pazarda muumlşteri hizmet seviyesi ve uumlruumlnhizmet kalitesini duumlşuumlrmeden tuumlm işletme suumlreccedillerinde maliyetleri duumlşuumlr-meyi amaccedilladıkları maliyet liderliğini takip edebilir Diğer taraftan yine geniş pazarda mevcut uumlruumln veveya hizmetleriyle muumlşterilerine hizmet sunarken tamamen yeni veya yenileştirilmiş ve muumlşteri goumlzuumlnde işlet-menin yegacircne olarak algılanmasını sağlayacak uumlruumln veveya hizmetler sundukları ldquofarklılaşma stratejilerini tercih edebilirler Bunun yanında daha dar bir pazar ccedilevresinde faaliyet goumlsteren işletmeler ise hem maliyet liderliği hem de farklılaştırma ile ilgili unsurları kullanarak odaklanma stratejilerini seccedilebilirler


61


oumlzeti

Lojistikte karar suumlreci rekabet oumlncelikleri ve stratejik kararlar

Stratejik karar suumlrecinde lojistik bağlamında dikkate alınacak karar alanlarını ve rekabet oumlnceliklerini accedilıklayabilme

4

4 Lojistik stratejilerinin oluşturulmasında lojistik youmlneticileri birinci derecede sorumluluk sahibidirler Bu youmlneticiler stratejik bir destek fonksiyonu olarak aynı zamanda işletme stratejisini oluşturma ccedilalışmalarına da katılırlar Bu youmlneticilerin iştrirak ettiği işletme stratejisinden lojistik stratejilerine ve oradan operasyonel performansa kadar giden suumlrecin en kritik oumlgesi entegre lojistik planlama aşamasıdır Operasyonel etkinlik ve verimlilik iccedilin suumlrekli devam eden entegre lojistik planlaması aynı zamanda işletmenin stratejik hedef ve stratejilerinin belirlenmesi aşamasında da oumlnemli bir stratejik girdi olarak ele alınmaktadır ve muumlşteri hizmet gereksinimlerinin belirlenmesi aşamasına da doğrudan etki etmektedir Ancak hatalı hedef ve oumlnce-liklere odaklanan operasyonel eylemler hem entegre lojistik youmlnetimini başarısız kılacak hem de muumlteakip entegre lojistik planlamalarının hatalı yapılmasına sebep olabilecektir Dolayısıyla operasyonel duumlzeydeki kritik performans kriterlerinin fonksiyonel hedeflerin ve işletme stratejilerine temel teşkil eden rekabet oumlnceliklerinin doğru bir şekilde belirlenmesi gereklidir Oumlzellikle guumlnuumlmuumlzde karşı karşıya kalınan şiddetli rekabet ortamını da dikkate aldığımızda lojistik fonksiyonuyla ilişkili rekabet oumlncelikleri maliyet kalite muumlşteri hizmeti esneklik zamanlama teknoloji ve yerleşimdir Buna paralel olarak entegre lojistik plan-laması iccedilin dikkate alınması gereken karar alanları ise yerleşim nakliye sipariş youmlnetimi muumlşteri hizmeti depolama ve satın almadır


62

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Lojistik stratejileri

Ccedilevik lojistik stratejilerini accedilıklayabilme6

Yalın lojistik stratejilerini accedilıklayabilme5

5 Hiccedilbir işletme lojistik maliyetlerini tamamen ortadan kaldıramaz ancak bir sonraki en iyi seccedilenek bu maliyeti muumlmkuumln olduğunca duumlşuumlk seviyeye getirmektir Dolayısıyla lojistik bağlamında amaccedil muumlşteri hizmetlerini kabul edilebilir duumlzeyde sağlarken lojistik toplam maliyeti en aza indirmektir Bunu ba-şarabilmek iccedilin lojistik sistem iccedilerisinde bazı faaliyetlerde maliyetler oumlncelikli olarak goumlzetilirken diğer faaliyetlerdeki kayıplarla bir oumlduumlnleşme iccedilinde olmak gerekmektedir Diğer taraftan hem muumlşteri hem de işletme iccedilin değer yaratabilmek iccedilin mevcut seviyede karşılaşılan tuumlm ısraflar ortadan kaldırılarak mali-yetler muumlşteri hizmet kalitesinden taviz verilmeden duumlşuumlruumllmeye devam edilecektir Bu yaklaşıma ldquoyalın lojistikrdquo adı verilmektedir Yalın stratejinin amacı istikrarlı ve oumlngoumlruumllebilir bir pazarda oumllccedilek ekonomisi yoluyla rekabet avantajını korumak iccedilin sistemdeki her tuumlrluuml tamponlama (emniyet stokları) maliyetini gidermek ve uumlretimde bir seviye programı sağlamak iccedilin tedarikccedililerden nihai muumlşterilere bir değer akı-şı oluşturmaktır Lojistik faaliyetleri bağlamında yalın stratejinin amaccedilları ise her kaynağı- insan alan stok ekipman zaman vb daha az kullanarak tuumlm işlemleri gerccedilekleştirmektir Bu strateji atıklarıisrafları ortadan kaldırmak iccedilin malzemelerin verimli akışını duumlzenler en kısa teslim suumlresi minimum stok ve minimum toplam maliyeti sağlar

6 Yoğun rekabetccedili iş ortamında ayakta kalmanın youmlntemlerinden birisi farklılaştırma tabanlı stratejiler uygulayarak ortaya ccedilıkarılan uumlruumln ve hizmetleri diğerlerinden oumlnce pazara sunmaktır Ccedileviklik ise talepte oumlngoumlruumllemeyen değişikliklere hızla cevap veren bir yetenektir Bu bağlamda farklı oumlzellikteki muumlşteriler iccedilin taleplerin ccedilok ccedileşitli olduğu ve ccedileşitliliğin de oumlnemli bir ihtiyaccedil olduğu piyasalarda lojistik youmlnetiminin oumlzuuml ccedileviklikten geccedilmektedir Ccedilevik lojistik temelde yeni bir iş kavramıdır ve amacı gayet basit olup ldquorakipler-den daima oumlnde olmardquo felsefesine dayanarak bilgi akışı ve eylem suumlreccedillerinde geccedilen suumlrelerinin azaltılması amaccedillanmaktadır Bu maksatla en temel duumlzeyde birimler arası ilişkileri operasyonları ve suumlreccedilleri etkin bir şekilde tekrar duumlzenlerken aynı zamanda suumlrekli değişim hacirclindeki ccedilevrede başarılı olmak arzusu bulun-maktadır Ccedilevik strateji dalgalı bir piyasa ortamında değişikliklere hızlı ve maliyet etkin bir şekilde yanıt ve-rerek hayatta kalmak ve gelişmek iccedilin ortaklarla yetkinlikleri ve pazar bilgisini paylaşarak esnek ve yeniden yapılandırılabilir bir ağ geliştirmeyi kapsar Ccedilevikliğin iki hacircli vardır Birincisi muumlşteri taleplerini kontrol altında tutup ortaya ccedilıkan değişikliklere ccedilabucak tepki goumlstermeyi sağlayan reaksiyon hızıdır Diğeri ise bireysel muumlşteri taleplerinin gereksinim duyduğu oumlzel lojistik faaliyetlerini karşılama yeteneğidir Bu strateji ekonomik dalgalanmalar teknolojideki değişiklikler veya muumlşteri talebindeki değişiklikler gibi beklenme-dik dış ekonomik değişikliklere uyum sağlamak isteyen kuruluşlar iccedilin stratejik accedilıdan oldukccedila oumlnemlidir


63


oumlzeti

Lojistik stratejilerinin işletme stratejileriyle uyumlandırılması

Lojistik stratejilerini uumlst duumlzey işletme stratejileriyle ne şekilde uyumlandırılabileceğini accedilıklayabilme

7

7 Yalın ve ccedilevik stratejiler lojistik stratejisinin temel yapı elemanlarıdır Ancak bu stratejilerin diğer fonksi-yonel alanlarda da olduğu gibi mutlaka işletmenin pazardaki durumu ve guumlcuumlyle uyumlandırılarak işletme stratejisine ve genel olarak ccedilevresel değişimlere adapte edilmesi ihtiyacı vardır Her ne kadar tedarik zinci-rindeki roluumlyle işletmeler arası stratejik bir roluuml olsa da bir işletme fonksiyonu olarak taktik ve operasyonel duumlzeyde faaliyet goumlsteren lojistiğin (1) politik ekonomik sosyo-kuumlltuumlrel ve teknolojik ccedilerccedilevedeki genel ccedilevresel değişimlere (2) işletmenin pazardaki guumlcuuml ya da pazardaki etkisine (3) ana işletmenin stratejik bağ-lamına veya rekabetccedili youmlnelimine (4) hedef muumlşteri kitlesini veveya muumlstakbel muumlşterilerin ihtiyaccedillarına ve (5) işletmenin mali yapısına başarılı bir şekilde uyumlandırılabilmesi gerekmektedir


64

nele

r oumlğ

rend

ik

1 Sektoumlrde değerli olarak kabul edilen nadir olan taklit edilemeyen veya edilmesi pahalı olan ve ikame edilemeyen varlık ve yeteneklere ne ad verilirA Yetenekler B KaynaklarC Değerler D Oumlrguumltsel yeteneklerE Temel yetenekler

2 İşletmelerde her boumlluumlmuumln servis veya kısmın oluşturacağı stratejilerin temel amacı aşağıdakiler-den hangisidirA Boumlluumlmuumln değerini maksimize etmekB İşletme stratejilerini desteklemekC Maliyet avantajı kazanmakD Farklı muumlşteri taleplerine cevap vermekE Ccedilalışanlara daha iyi bir ccedilalışma ortamı sağlamak

3 Aşağıdakilerden hangisi strateji ve amaccedillar iccedilin oumlnemli bir kaynak olup accedilıklanan kişiye oumlzguuml kendi işlerinin veya başında bulunduğu ya da youml-netim sorumluluğunu uumlstlendiği kuruluşun gelece-ğine ilişkin faaliyetlere bakış accedilısını ifade ederA Strateji B MisyonC Vizyon D Stratejik uzgoumlruumlE Stratejik hedefler

4 Muumlşteriler tarafından değer atfedilen benzer-siz oumlzellikler sunan bir uumlruumln ve veya hizmeti geliş-tirerek muumlşterilerin bunun rakip tekliflerden farklı olduğunu algılamasını sağlamayı esas alan işletme duumlzeyi strateji aşağıdakilerden hangisidirA Farklılaştırma stratejisiB Maliyet liderliği stratejisiC Uumlruumln geliştirme stratejisiD Ccedilevik stratejiE Ccedileşitlendirme stratejisi

5 Aşağıdakilerden hangisi lojistik fonksiyonu bağlamında goumlz oumlnuumlnde tutulması gereken rekabet oumlnceliklerinden biri değildirA Maliyet B EsneklikC Muumlşteri hizmeti D KaliteE Hız

6 İşletme envanterinde kullanılan ağ iccedilerisinde-ki pozisyonu ile ilgili olarak taktik seviyede alına-cak kararlar lojistik bağlamında hangi karar alanıy-la ilişkili bir eylemdirA Nakliye B YerleşimC Depolama D Sipariş youmlnetimiE Muumlşteri hizmeti

7 Amacı istikrarlı ve oumlngoumlruumllebilir bir pazarda oumllccedilek ekonomisi yoluyla rekabet avantajını koru-mak iccedilin sistemdeki her tuumlrluuml tamponlama (em-niyet stokları) maliyetini gidermek ve uumlretimde bir seviye programı sağlamak iccedilin tedarikccedililerden nihai muumlşterilere bir değer akışı oluşturmak olan strateji aşağıdakilerden hangisidirA Buumlyuumlme stratejisiB Pazar geliştirme stratejisiC Yalın stratejiD Ccedilevik stratejiE Ccedileşitlendirme stratejisi

8 Dalgalı bir piyasa ortamında değişikliklere hızlı ve maliyet etkin bir şekilde yanıt vererek ha-yatta kalmak ve gelişmek iccedilin ortaklarla yetkinlikleri ve pazar bilgisini paylaşarak esnek ve yeniden yapı-landırılabilir bir ağ geliştirmeyi esas alan fonksiyon duumlzeyindeki strateji aşağıdakilerden hangisidirA Ccedilevik stratejiB Maliyet liderliği stratejisiC Farklılaştırma stratejisiD Yalın stratejiE Karma strateji

9 İşletme stratejilerin ccedilevre ile uyumluluğu kapsamında kurlarda dalgalanmalar pazar buumlyuumlk-luumlğuuml milli ve kişibaşına gelir altyapı uluslararası piyasalarla ekonomik entegrasyon hangi tuumlr değiş-kene ait faktoumlrlerdir A Politik ve yasal faktoumlrlerB Sosyokuumlltuumlrel faktoumlrlerC Teknolojik faktoumlrlerD Ekonomik faktoumlrlerE Stratejik faktoumlrler

10 Hizmet sunumunu esas alarak rekabet eden bir işletmenin işletme ve fonksiyon duumlzeyinde aşa-ğıdaki strateji ccediliftlerinden hangisini uygulaması daha olasıdırA Maliyet liderliği stratejisi ndash Yalın stratejiB Maliyet liderliği stratejisi ndash Ccedilevik stratejiC Farklılaştırma stratejisi ndash Yalın StratejiD Farklılaştırma stratejisi ndash Ccedilevik StratejiE Ccedileşitlendirme stratejisi ndash Ccedilevik Strateji


65

neler oumlğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise ldquoStrateji ve Stratejik Youml-netimrdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

1 E Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistikte Karar Suumlreci Rekabet Oumlncelikleri ve Stratejik Kararlarrdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

6 B

Yanıtınız yanlış ise ldquoİşletme ve Rekabet Stra-tejilerirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

3 C Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistik Stratejilerirdquo ko-nusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

8 A


2 B Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistik Stratejilerirdquo ko-nusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

7 C

Yanıtınız yanlış ise ldquoRekabetccedili İşletme Stra-tejilerirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

4 A

Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistikte Karar Suumlreci Rekabet Oumlncelikleri ve Stratejik Kararlarrdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

5 E

Yanıtınız yanlış ise ldquoCcedilevresel Değişimlere Uyumlulukrdquo konusunu yeniden goumlzden ge-ccediliriniz

9 D

Yanıtınız yanlış ise ldquoStratejik Uyumlulukrdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

10 D


2

Araştır 1

Lojistik sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren işletmeler bir hizmet sektoumlruuml işletme-sidirler Dolayısıyla bu işletmeler lojistik gereksinimleri olup bu faaliyetleri kendi organik buumlnyelerinde gerccedilekleştirmeyip dış kaynaklardan istifade eden işletmelere hizmet verirler Bu işletmeler hem hizmet verdikleri işletmenin dış ccedilevre koşullarını hem de iccedil yapılarını ccedilok iyi tanımak zorundadırlar Aksi takdirde onlara uygun bir strateji geliştiremeyeceklerdir Oumlzellikle uluslararası ccedilerccedilevede faaliyet goumlsteren lojistik işletmeleri iccedilin durum kendi uumllkeleri dışın-daki farklı uumllkelerin politik ekonomik sosyokuumlltuumlrel ve teknolojik yapılarını bilmelerini gerektirdiği iccedilin daha da zorlayıcıdır

Araştır 2

Igor Ansoffrsquoun işletme literatuumlruumlne kazandırdığı bağlamda stratejinin temel ele-manları buumlyuumlme vektoumlruuml faaliyet sahası rekabet avantajı ve sinerjidir Tek bir firma şeklinde yapılanmış bir işletme kurulduğu andan itibaren belli bir uumlruumln ya da hizmete odaklanıp bu noktadan ccedilıkışla pazara nuumlfuz etme stratejileriyle başlayan buumlyuumlme suumlrecinde muumlteakiben uumlruumln ya da pPazar geliştirme strate-jisi uygulayabilir Bu noktada oumlzellikle yeni uumlruumlnlere ait faaliyet sahasının bir oumlncekilerle ilişkili olmasına ve bu sayede ccedileşitli kurumsal kaynaklar accedilısından sinerji yaratmaya dikkate edecektir Belli bir aşama geccedilildikten sonra ise yine faaliyet sahasının benzerliğine ve sinerji yaratma potansiyeline bakarak ilişkili ccedileşitlendirme stratejileri uygulayabilir Gerek pazar ve uumlruumln geliştirme stratejisi aşamasına geccedilerken gerekse ccedileşitlendirme yaparken pazarda mevcut olanlardan farklı ve yenilikccedili bir uumlruumln hizmet ya da suumlreccedil sunarak rakipleri tarafından taklit edilemeyecek veveya yerine ikamesi konulamayacak uumlruumln veveya hizmet su-numlarıyla rekabet avantajı sağlayabilir Bunlar stratejik duumlzeydeki youmlneticiler iccedilin nispeten uygulanması kolay stratejiler olarak değerlendirilebilir Ancak aynı anda birden fazla faaliyet alanında faaliyet goumlsteren işletmelerde hem ccedilevre fak-toumlrlerinin farklı faaliyet alanları uumlzerindeki etkilerinin ccedileşitlilik goumlstermesi hem de ilişkili faaliyet sahaları dışında bulunma potansiyeli nedeniyle sinerji yaratma imkacircnının kısıtlı olması nedeniyle rekabet avantajı yaratmakta zorlanacaklardır Bu noktada inovatif uumlruumln veveya hizmetlere olan ihtiyaccedil daha da artacaktır


66


2

Araştır 3

Lojistik ve taşımacılık alanında faaliyet goumlsteren bazı buumlyuumlk işletmeler guumlnuuml-muumlzde kuumlresel oumllccedilekte faaliyet goumlstermektedir Bu işletmelerin kuruluş aşa-masından buguumlne kadar tarihsel suumlrecini incelediğimizde strateji elemanları ccedilerccedilevesinde ve bu elemanlar arasından oumlzellikle buumlyuumlme vektoumlruuml ccedilerccedilevesinde doğru adımlar atıldığına şahit olmaktayız Bu işletmeler de tıpkı uumlretim sektouml-ruumlndeki işletmeler gibi oumlnce mevcut hizmetleriyle bulundukları pazara hizmet etmişler buna bağlı olarak taktik ve eylemsel seviyede yaptıkları doğru uygu-lamalarla muumlşteri memnuniyeti sağlayarak pazar paylarını genişletmişlerdir Bu aşamadan sonra bazı işletmeler soumlzgelimi taşımacılıkla başladıkları faaliyet alanlarına depolama hizmetlerini de ekleyerek uumlruumlnhizmet geliştirmişler ki-mileri ise oumlnceliği farklı pazarlar geliştirmeye vermiş olduğu goumlruumllmektedir Bu stratejik uygulamalar sırasında faaliyet alanlarının uyumu ile yarattıkları sinerji ve muumlşteri goumlzuumlnde değerli ve nadir olarak tanımlanabilecek uygulama-larla rekabet avantajı yaratmışlardır Ardından bu stratejilerini kararlı ve tuumlm ccedilevre koşullarını dikkate alacak şekilde suumlrduumlrmelerini neticesinde kuumlresel oumll-ccedileğe ulaşabilmişlerdir

Araştır 4

Lojistik işletmeleri farklı sektoumlrlerdeki işletmeler iccedilin hizmet sunabilmektedir-ler Oumlzellikle pazara ccedilıkış suumlrati ve zamanlamasının oumlnemli olduğu tekstil ve bilişim ekipmanları gibi sektoumlrlerde lojistik işletmelerinin hizmet sundukları sektoumlruumln rekabet gereksinimlerine uyum sağlaması gerekmektedir Bu nokta-da oumlnceliği maliyetlere vermekten ziyade hizmet sunumu ve inovasyon uumlze-rinden rekabet vermek daha uygun bir yaklaşım olacaktır Şoumlyle ki bu tip uumlruumlnlerin pazara ccedilıkarılabilmesi iccedilin hava kargo alternatifinin de dahil edildiği yenilikccedili ccediloumlzuumlmler doğru uumlruumlnlerin doğru zamanda doğru muumlşteriye doğru miktar ve şartlarda eriştirilmesini sağlayacaktır

Araştır 5

İşletmeler lojistik gereksinimlerini dış kaynaklardan yani lojistik hizmet su-numu yapan işletmelerden karşılamak zorunda değillerdir Mevcut yapısın-da kuvvetli bir lojistik araccedil gereccedil ve tesislere ait kaynakları bulunan bunun da oumltesinde lojistik alanında oumlnemli bir bilgi birikimine ve yeteneğe sahip olan işletmeler bu faaliyetleri kendi organik buumlnyelerinde gerccedilekleştirebilirler Bu durumda uumlruumlnuumln kapıdan ndash kapıya taşınma ve korunma gereksiniminin bulunması muumlşteriye uumlruumlnle birlikte bazı destek hizmetlerini de sunulması gereksinimi bu tercihi zorunlu hale getirecektir Hacirclen kendi buumlnyesindeki lojistik kaynak ve yeteneklerini kullanan işletmeleri incelediğimizde bu uy-gulamanın işletmenin pazardaki rekabetccedili guumlccedil pozisyonu stratejileri muumlşteri hizmet gereksinimleri ve mali yapılarıyla tutarlı olduğu goumlruumllmektedir Bazı oumlrneklerde ise mevcut lojistik kaynak ve yetenekleri belli bir buumlyuumlkluumlk duumlzeyi-ni aştıktan sonra bu departmanı muumlstakil bir işletme olarak boumllduumlkleri ve tuumlm pazara ya da belli bir sektoumlre hizmet sunacak şekilde yapılandırarak gelir elde ettikleri goumlruumllmektedir


67

Baier C Hartmann E ve Moser R (2008) Strategic alignment and purchasing efficacy An exploratory analysis of their impact on financial performance Journal of Supply Chain Management 44(4) 36ndash52

Barney JB (1986) Strategic factor markets Expectations luck and business strategy Management Science 32(10) 1231ndash1241

Barney JB (1991) Firm resources and sustained competitive advantage Journal of Management 17 (1) 99 -120

Bowersox DJ ve Daugherty PJ (1987) Emerging patterns of logistical organization Journal of Business Logistics 8(1) 46ndash60

Cateora PR Gilly MC ve Graham JL (2013) International Marketing (16 b) McGraw-Hill Irwin New York

Chaharbaghi K ve Lynch R (1999) Sustainable competitive advantage Towards a dynamic resource-based strategy Management Decisions 37 (1) 45-50

Chandler AD (1962) Strategy and structure in The History of the Industrial Enterprise MIT Press Cambridge MA

Cohen S ve Roussel J (2005) Strategic Supply Chain Management The 5 Disciplines for Top Performance McGraw Hill Professional USA

Collis DJ (1994) Research note How valuable are organizational capabilities Strategic Management Journal 15 (8 - Winter) 143-152

Cousins PD (2005) The alignment of appropriate firm and supply strategies for competitive advantage International Journal of Operations and Production Management 25(5) 403ndash428

Czinkota MR ve Ronkainen IA (2012) International Marketing (10 b) Cengage Learning Mason OH

Ccedilancı M ve Erdal M (2013) Lojistik Youmlnetimi (4b) Utikad Yayınları İstanbul

Ccediletin O ve Altuğ N (2005) Ccedilevik Uumlretim V Ulusal Uumlretim Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı İstanbul Ticaret Uumlniversitesi 25-27 Kasım 2005 s301-306

Eren E (2013) Stratejik Youmlnetim ve İşletme Politikası (9b) Beta İstanbul

Fleisher CS ve Bensoussan BE (2003) Strategic

and Competitive Analysis Prentice Hall New Jersey

Grant RM (1991) The resource-based theory of competitive advantage Implications for strategy formulation California Management Review 33 (3 - Spring) 114ndash135

Grant DB (2012) Logistics Management Pearson UK

Green Jr KW Whitten D ve Inman RA (2008) The impact of logistics performance on organizational performance in a supply chain context Supply Chain Management An International Journal 13(4) 317ndash327

Hall R (1991) The contribution of intangible resources to business success Journal of General Management 16 (4) 41-52

Hall R (1992) The strategic analysis of intangible resources Strategic Management Journal 13 (1) 135-144

Harrison A ve New C (2002) The role of coherent supply chain strategy and performance management in achieving competitive advantage An international survey Journal of Operational Research Society 53(3) 263ndash271

Helfat CE ve Peteraf MA (2003) The dynamic resource-based view Capability lifecycles Strategic Management Journal 24 997ndash1010

Joshi MP Kathuria R ve Porth SJ (2003) Alignment of strategic priorities and performance An integration of operations and strategic management perspectives Journal of Operations Management 21(3) 353ndash369

Kırım A (1998) Yeni Duumlnyada Strateji ve Youmlnetim Sistem Yayıncılık İstanbul

King AW ve Zeithaml CP (2001) Competencies and firm performance Examining the causal ambiguity paradox Strategic Management Journal 22 (1) 75-99

Lambert DM ve Burduroglu R (2000) Measuring and selling the value of logistics International Journal of Logistics Management 11(1) 1ndash17

Maskell B (2001) The age of agile manufacturing Supply Chain Management An International Journal 6 (1) 5-11

Mentzer JT ve Williams LR (2001) The role of logistics leverage in marketing strategy Journal of Marketing Channels 8(3ndash4) 29ndash47

Kaynakccedila


68

Mintzberg H Ahlstrand B W ve Lampel J (1998) Strategy Safari The Complete Guide Through the Wilds of Strategic Management Financial Times Harlow UK

Morash EA (2001) Supply chain strategies capabilities and performance Transportation Journal 41(3) 37ndash54

Morash EA Droge C LM ve Vickery SK (1996) Strategic logistics capabilities for competitive advantage and firm success Journal of Business Logistics 17(1) 1ndash22

Murphy Jr PR ve Knemeyer AM (2015) Contemporary Logistics (11 b) Pearson GB

Naylor JB Naim MM ve Berry D (1999) Leagility Integrating the lean and agile manufacturing paradigms in the total supply chain International Journal of Production Economics 62 (12) 107-118

Peteraf MA (1993) The cornerstone of competitive advantage A resource-based view Strategic Management Journal 14 179-191

Porter ME (1980) Competitive Strategies Techniques for Analyzing Industries and Competitors The Free Press New York

Porter ME (1985) Competitive Advantage Creating and Sustaining Superior Performance The Free Press New York

Porter ME (1996) What is strategy Harvard Business Review 74 (Nov-Dec) 61-78

Rigby C Day M Forrester P ve Burnett J (2000) Agile supply Rethinking systems thinking systems practice International Journal of Agile Management Systems 2(3) 178- 186

Sadler P (2003) Strategic Management (2 b) Kogan Page London UK

Teece DJ Pisano G ve Shuen A (1997) Dynamic capabilities and strategic management Strategic Management Journal 18 (7) 509-533

Waters D (2003) Logistics An Introduction to Supply Chain Management Palgrave Macmillan New York

Wernerfelt B (1984) A resource-based view of the firm Strategic Management Journal 5 (2) 171ndash180

Wernerfelt B (1995) The resource-based view of the firm Ten years after Strategic Management Journal 16(3) 171-174

Womack JP ve Jones DT (1996) Lean Thinking Banish Waste and Create Wealth in your Corporation Touchstone Book London

Yeung JHY Selen W Sum C-C ve Huo B (2006) Linking financial performance to strategic orientation and operational priorities An empirical study of third-party logistics providers International Journal of Physical Distribution and Logistics Management 36(3) 210ndash230

70

Boumlluumlm 3

Lojistik Planlama ve Ağ Tasarımı

Anahtar Soumlzcuumlkler bull Lojistik Planlama Metodolojisi bull Ağ Tasarımı bull Yer Seccedilimi Modelleribull Ulaştırma Modelleri

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

1 Lojistik Planlama Metodolojisi1 Lojistik planlama metodolojisinin fazlarını

tanımlayabilme 2Ağ Tasarımı ve Yer Seccedilimi2 Lojistik ağ tasarımı ve yer seccediliminin

oumlnemini accedilıklayabilme3 Yer seccediliminde kullanılan youmlntemleri

uygulayabilme

71


GİRİŞDuumlnyadaki ve doğal olarak Tuumlrkiyersquodeki lojistik

ortam birccedilok nedenden dolayı suumlrekli değişmekte ve gelişmektedir Pazar koşullardaki değişiklikler rakiplerdeki tedarikccedililerdeki fiyat ve benzeri de-ğişiklikler veya yeni teknolojilerin pazara girme-sinden kaynaklanan değişiklikler gibi nedenlerden dolayı lojistik ortam etkilenmektedir Lojistik orta-mın değişime karşı ayakta kalabilmesi iccedilin lojistik organizasyonlar veya organizasyonların lojistik de-partmanları strateji geliştirmelidir ve alternatifleri değerlendirebilmek iccedilin sistematik bir planlama ve tasarım metodolojisi gerekmektedir

Koumlkluuml enduumlstriler iccedilin bile geccedilerli olan organi-zasyonların pazarları talepleri maliyetleri ve hiz-met gereksinimleri hızla değişen muumlşteri ve rakip davranışlarına bağlı olarak değişmektedir Bu ge-reksinimlerin cevap verebilmek adına organizasyon suumlrekli olarak aşağıdaki gibi soruları sormak zorun-dadır (Georgiadis ve Longinidis 201173)

1 Yeni tesisi (uumlretim depolama lojistik) nere-ye yerleştirelim

2 Varolan tesislerdeki kayda değer değişiklik-ler neler

3 Tedarik bulma kararları nelerdir (Tedarik ve tedarikccedili hangi tesis kullanacak)

4 YerleşimAtama kararları nelerdir (Hangi uumlruumln hangi tesis yerleşecek)

Bu uumlnitede bu soruların ccediloğunluğuna cevap ve-rebilme şansımız bulunmaktadır Bununla birlikte bu uumlnitede lojistik planlama iccedilin gerekli olan plan-lama metodolojisi uumlzerinde durulacaktır Bunlara ek olarak depo ve dağıtım merkezini de kapsayan her tuumlrluuml tesis iccedilin kullanılan yer seccedilimi youmlntemleri anlatılacaktır Son olarak da lojistikte kullanılan ccedilok temel ağ tasarımı youmlntemlerinin uumlzerinde du-rulacaktır

LOJİSTİK PLANLAMA METODOLOJİSİ

Lojistik planlaması ccedilok katmanlı ve kompleks yapıdadır Planlamanın yapılabilmesi iccedilin farklı kaynaklardan ve farklı yoğunlukta birccedilok bilgiye ihtiyaccedil duyulmaktadır Planlamanın kompleks ve katmanlı yapısı nedeni lojistik maliyetleri ve suumlreccedil-leri etkileyen birccedilok faktoumlr bulunmaktadır Birccedilok faktoumlruumln yanı sıra planlama aşamasında kullanıla-

bilecek birccedilok ccediloumlzuumlm alternatifinin bulunması da kompleksliği daha da arttırmaktadır Lojistik plan-lamanın etkin şekilde yapılabilmesi ve sistem en uy-gun şekilde gelişimi iccedilin lojistik sistem alternatifleri hazırlanmalıdır Alternatif hazırlanmasında mevcut durumu goumlrebilmek iccedilin mevcut durum hakkında detaylı ve doğru bilgi yardımıyla yapılabilmektedir Bu bilgilere dayanarak planlama metodolojisindeki fazlar yapılabilmekte ve farklı sayısal youmlntemler ile alternatifler karşılaştırılabilmektedir

Her organizasyonun lojistik planlaması ve ağ tasarımı birbirinden farklıdır Bu farklılıktan dolayı tek bir doğru lojistik planlaması vardır denilemez Ancak lojistik planlaması kullanılan genel planla-ma metodolojisi bulunmaktadır Planlama meto-dolojisi temel olarak uumlccedil faza ayrılmıştır Bu fazlar (Bowersox ve ark 2002 479) şunlardır

bull Faz-I(ProblemTanımlama)bull Faz-II(DataToplamaveSistemAnalizi)bull Faz-III(OumlneriGeliştirmeveUygulama)

FAZ ndash I Problem TanımlamaProblem tanımlama fazı diğer suumlreccedillerin te-

melini oluşturmaktadır Lojistik planlamanın ya-pılabilmesi iccedilin mevcut olan lojistik suumlreccedillerin ve yapıların detaylı bir şekilde incelenmesiyle başlan-malıdır Problem tanımlama tasarımın fonksiyon-larını ve ccedilevresini tanımlamayı ihtiyaccedil duyar (Go-etschalckx 2011 19)

Etkili bir lojistik planlama yapılabilmesi iccedilin farklı dağıtım maliyetlerinin belirlenmesi gerek-mektedirOumlzellikle de farklı alan alternatiflerinin(miktar buumlyuumlkluumlk tipi ve lokasyon) maliyeti nasıl etkileyeceği ve her bir alan alternatifi iccedilin toplam lojistik maliyetinin ne olacağını bilmek zorun-dadır Alternatiflerin değerlendirilebilmesi iccedilin karşılaştırmalı analizler yapılması gerekmektedir (Rushton ve ark 2010) Bu karşılaştırma iccedilin kul-lanılacakanalizefizibiliteanalizidenilmektedirFi-zibilite analizi durum analizi destekleyici mantık gelişimi ve faydamaliyet tahminlerini iccedilermektedir (Bowersox ve ark 2002 479)

Durum AnaliziDurum analizi mevcut lojistik durumu tanım-

layan iccedilsel yapı dışsal etki pazar durumu ve reka-bet değerlendirmelerini iccedileren bir analiz youmlntemi-

72


dir Bu analiz youmlntemi ile organizasyonun iccedilyapısı ve suumlreccedillerin performansları değerlendirilirken dış ccedilevre ile ilgili kısımda ise şirketin faaliyette bulun-duğu pazarın durumu bu pazarda faaliyet goumlsteren organizasyonun rekabet guumlcuuml ve pazardaki tekno-lojik değişimler hakkında bilgi edinilmektedir Kı-saca planlama iccedilin gerekli olan organizasyonun lo-jistik iccedilyapısı ve dış ccedilevresi hakkında detaylı bilgiye sahip olunur

Durum analizi iccedilin ilk yapılması gereken adım organizasyonun lojistik iccedilyapısını ortaya koyan değerlendirmenin yapılmasıdır Bu değerlendirme analizi ile organizasyonun sahip olduğu lojistik alt-yapı lojistik tesisler ve ekipmanlar lojistik suumlreccediller lojistik kuumlltuumlruuml lojistik suumlreccediller ile ilgili proseduumlr-ler ve planlar gibi organizasyonun tuumlm lojistik iccedil-yapısı ortaya konulur İccedilyapıyı ortaya koyan değer-lendirme analizi yapılırken organizasyonun lojistik yapılabilirliği ve eksikliği de ortaya konmaktadır Diğer bir deyişle organizasyonun guumlccedilluuml yanlarının yanı sıra zayıf youmlnleri veya geliştirmeye accedilık youmlnleri de ortaya konulmaktadır

Durum analizinin diğer aşaması ise dışsal etki değerlendirilmesi aşamasıdır Dışsal etkiler orga-nizasyondan organizasyona pazardan pazara ve enduumlstriden enduumlstriye değişiklik goumlsterebilmek-tedir (Rushton ve ark 2010) Muumlşteri istekleri ve beklentilerinin neler olduğunun değerlendirilmesi dışsal etki değerlendirmesi olarak tanımlanır Muumlş-terilerin değişen isteklerinin ve beklentilerinin or-ganizasyonların lojistik planlaması uumlzerinde buumlyuumlk etkisi bulunmaktadır Bu değerlendirme ile muumlşte-rilerin beklentileri ve istekleri ortaya konur

Pazar durumu değerlendirme aşaması ise muumlşte-rilerin değişen istekleri ve beklentilerinin pazardaki paydaşlar uumlzerindeki etkilerinin değerlendirilme-sidir Muumlşterilerin değişen istekleri tedarikccedilileri organizasyonlarıverakiplerietkilemektedirOumlrnekvermek gerekirse muumlşteriler uumlruumlnler uumlzerinde eks-tra bir paketleme yani katma değerli işlem yapılma-sını isteyebilir Bu isteğe karşılık organizasyonun tedarikccedililerin ve rakiplerin bu isteğe karşı etkileri-nin değerlendirilmesidir Kısaca pazarın durumu-nun değerlendirilmesidir

Durum analizinin son aşaması da teknolojik değerlendirme aşamasıdır Organizasyonun lojistik planları uumlzerindeki en buumlyuumlk etkilerden birisi de teknolojik gelişmeler ve yeni teknolojilerdir Yeni teknolojilerin depolama taşıma malzeme elleccedille-me paketleme ve bilgi işleme (malzeme takip) suuml-

reccedilleriuumlzerinebuumlyuumlketkisibulunmaktadırOumlrne-ğin yasal duumlzenlemelerden dolayı ilaccedil sektoumlruumlnuumln kare barkod sistemine geccedilmesiyle bu sektoumlrde ccedila-lışan organizasyonlar lojistik planlarını ve ağ tasa-rımlarını değiştirmek zorunda kaldı Bu zorunluluk yuumlzuumlnden ilaccedil firmaları kendi suumlreccedillerine uygun olan teknolojilerin iccedilinden değerlendirme yaparak uygun alternatifleri belirlemek durumunda kalmış-lardır Bununla birlikte yeni teknolojilerin ortaya ccedilıkması muumlşterilerin kişisel isteklerinde de koumlkluuml değişimlere neden olmaktadır (Demirkol 2016)

Destekleyici Mantık GelişimiDestekleyici mantık gelişimi fizibilite aşama-

sındaki durum analizi ile elde ettiğimiz tuumlm değer-lendirmelerin birbirleri ile entegrasyonunun sağ-lanması aşamasıdır Mantık gelişimini destekleme aşaması genellikle stratejik planlama suumlrecinin en zor kısmını oluşturur Durumsal analizin amacı hem mevcut hem de gelecekteki ortamlar iccedilin mev-cut lojistik kabiliyetlerin guumlccedilluuml ve zayıf yanlarını en iyi şekilde anlama konusunda uumlst youmlnetime bilgi sağlamaktır (Bowersox ve ark 2002 479)

Bu aşama sayesinde daha sonraki fazlarda ya-pılması gereken araştırma ve analizlerin yapıla-bilmesi iccedilin yeterli lojistik geliştirme fırsatlarının olup olmadığı tespit edilmelidir Bu aşama saye-sinde tuumlm alternatifler planlar kurgulanmadan ve geliştirilme yapılmadan detaylı araştırma yapılarak oumln eleme yapılmaya ccedilalışılır Bu kısımda gerekirse detaylı araştırma yapılır Alternatiflerin gelecekte değerlendirilme yapılmaya değer olduğu goumlsteril-meye ccedilalışılır

Bu aşamanın diğer bir faydası da organizasyo-nun kendi lojistik suumlreccedillerinde kullanılan prose-duumlrlerin ve politikaların uumlzerinde eleştiriel bir yak-laşım sergilenmelidir Bu sayede suumlreccedilleri etkileyen potansiyel alanlar belirlenir ve bu alanları değiş-tirmek iccedilin stratejik duumlzenleme yapılmasının yolu accedilılmaya ccedilalışılır

Son olarak bu aşama sayesinde tuumlm alternatif-ler accedilık ve anlaşılır bir ifade ile accedilıklanmaya ccedilalışı-lır Bu aşama mevcut proseduumlrlerin ve sistemlerin tanımını lider enduumlstrisinin ve en iyi uygulama-ları iccedileren sistem tasarım alternatiflerinin belirlen-mesini yeni teori ve teknolojilere dayalı yenilikccedili yaklaşımların oumlnerilerini iccedilermelidir Alternatifler mevcut uygulamalara meydan okumalı ancak aynı zamanda uygulanabilir olmalıdır (Bowersox ve ark 2002 479)

73


FaydaMaliyet TahminleriFizibilite analizinin son aşaması faydamaliyet

tahminleri aşamasıdır Bu aşama oumlnerilen sistem-lerin uygulamasıyla elde edilecek faydanın ve oumlne-rilen sistemin maliyetinin (karşılaşılacak maliyetin) tahminedildiğiaşamadırOumlnerilensisteminuygu-lanması ile karşılaşılacak maliyetin ne olacağı tah-min etmek daha kolaydır Ccediluumlnkuuml değerlendirme kriteri sadece sistemin uygulanması ile karşılaşacak maliyetin parasal olarak ifade edilmesidir Ancak faydanın değerlendirilmesi iccedilin farklı değerlendir-me kriterleri olabilir Genellikle hizmetin veya ka-litenin iyileştirilmesi maliyet azalması ve maliyet konumu olarak goumlsterilebilir

Hizmet veya kalitenin iyileşmesi olarak tanım-lanan oumlnerilen sistemin uygulanmasıyla verimlilik yuumlkselmesi daha kaliteli hizmetin sunulması veya organizasyon tarafından verilmeyen yeni hizmetin sunulması (yapabilirliğin yuumlkselmesi) gibi faydalar olabilmektedir

Maliyet azalması faydası tıpkı oumlnerilen sistemin maliyet avantajı olduğu gibi değerlendirme krite-ri olarak da kazanılan maliyet avantajıdır Ancak bu maliyet azalması iki farklı şekilde ortaya ccedilık-maktadır İlk durumda maliyet avantajı tek sefer-de karşılaşılabilirOumlrnek verirsek sistemin tekrartasarlanması iccedilin elde bulunan ihtiyaccedil fazlası bazı demirbaşların satılmasından elde edilen nakit girişi tek seferde karşılaşılan maliyet avantajıdır İkinci durumda ise uzun soluklu bir maliyet avantajın-dan bahsedilmektedir Yeni sistemin uygulanması ile maliyetlerde belirli bir azalmanın gerccedilekleşmesi-dirOumlrnekileifadeedersekoumlnerilenyenibilgitek-nolojisine geccedililmesiyle depoda karşılaşılan kayıp uumlruumln eskimeleri veya uumlruumln bozulmaları gibi uumlruumln takibinden ve guumlvenliğinden kaynaklanan maliyet-lerde azalma gerccedilekleşebilir Her iki durumda da maliyetlerde azalma gerccedilekleşir

Maliyet korunumu faydası ise oumlnerilen sisteme geccedililmesiyle operasyon verimliliğinin yuumlkselmesiy-le ve operasyon maliyetlerinin azalması ile gerccedilek-leşir Oumlrnek vermek gerekirse oumlnerilen elleccedillemeekipmanı sisteminin uygulanması depoda icra edilen birccedilok farklı operasyonda ccedilalışan personel sayısında azalmaya neden olabilmektedir Bu du-rumda organizasyon gelecekte daha az personele maaş oumldemesi yapacak ve gelecekte oumldeyecekleri maliyetlerden korunmuş olacaktır

FAZ- II Data Toplama ve Sistem Analizi

Bir oumlnceki fazda problem tanımlanmış ve bu problemin uumlstesinden gelmek iccedilin gerekli olan iyileştirme ve geliştirme oumlnerileri yapılmıştı An-cak unutulmamalıdır ki oumlnceki aşama yapılan değerlendirme analizleri alternatiflerin uygunluğu iccedilin kullanılmaktaydı Bu fazda ise bir oumlnceki faz-da elde edilen alternatiflerin değerlendirilmesi ve uygulanabilmesi iccedilin gerekli olan data toplama ve veri analizini suumlreccedilleri uumlzerinde durulacaktır Data toplama ve sistem analizi suumlreci ccedilok oumlnemli olmak-la birlikte bu suumlreccedil bir sonraki aşamanın temelini oluşturmaktadır Bu aşamada data toplamak iccedilin uygulanacak adımlar aşağıdaki gibidir

bull Analizyaklaşımvetekniklerinitanımlamabull Tanımlamaveincelemevarsayımlarıbull Verikaynaklarınıbelirlemebull Veritoplamabull Doğrulamaiccedilinveritoplama

Data ToplamaBir problemin doğru bir şekilde tanımlanabil-

mesi iccedilin probleme ait buumltuumln bilgilere sahip olmak oumlnde gelen bir istektir Her ne kadar buumltuumln bilgi-lere tam olarak sahip olmak her zaman muumlmkuumln olmasa da belli sınırlar dahilinde de olsa yeterli duuml-zeyde bilgiye erişmek iccedilin veri toplamak oumlnemlidir

Analiz Yaklaşım ve Tekniklerini TanımlamaData toplamanın ve veri analizinin ilk aşaması

analiz yaklaşımı ve tekniklerini tanımlama aşama-sıdır Bu aşama bu faz iccedilin erken bir aşama olması-na rağmen bu aşama ne kadar oumlnce tamamlanırsa bundan sonraki adımda toplanacak data ve veri analizi aşamaları o kadar kolaylaşacaktır Ancak bu demek değildir ki ilk başta belirlenemezse diğer adımları uygulanamaz Bazı lojistik sistemlerin ya-pısı gereği bu adımın uygulanması ilk başlarda ccedilok zor olmaktadır Bu yuumlzden diğer adımlar birlikte ve eş zamanlı olarak yuumlruumltuumllmektedir

Literatuumlrde analiz yaklaşımı ve tekniği iccedilin kul-lanılan birccedilok youmlntem bulunmaktadır Eğer ele alı-nan lojistik sistem basit yapıdaysa analitik youmlntem-lerden yararlanılır Ancak bu sistem ccedilok karmaşık yapıda olduğunda ve analitik youmlntem ile ccediloumlzuumlleme-diği zamanda sezgisel youmlntemler ve meta-sezgisel

74


youmlntemler kullanılır Bu lojistik sistem yapısının ifade edilmesi zor ccedilok karmaşık olduğu veya suumlre-ci etkileyen ccedilok sayıda değişkenin bulunduğu du-rumlarda simuumllasyonla ccediloumlzuumlme ulaşılmaya ccedilalışılır Analitik youmlntem dışındaki tuumlm youmlntemlerde en iyi sonuccedil elde edilmesi zordur Bu youmlntemlerde ldquokabul edilebilirrdquo sonuccedillar elde edilir (Hamdy 2007 5)

Tanımlama ve İnceleme VarsayımlarıBu fazın ikinci aşamasında lojistik sistemin ta-

nımlama ve inceleme varsayımları belirlenmelidir Bu aşamada oumlncelikle ele alınan lojistik sistemi ta-nımlayabilmek iccedilin bazı varsayımlarda bulunmak gerekmektedir Bunun nedeni ise gerccedilek sistemi birebir ele almanın ccedilok zor olmasından gerccedilek sis-temin yansıtılmasının ccedilok uzun zaman almasından ve ccedilok maliyetli olmasından veya sisteme etki eden bazı değişkenlerinsuumlreccedillerinkararların sistem uumlze-rinde ccedilok buumlyuumlk bir etkiye sahip olmamasından kaynaklanmaktadır Ancak bu demek değildir ki lojistik sistem ele alınırken zor olan kısımların ccedilı-karılması gerekmektedir Bu durumda ele alınan sistem ccedilok yuumlzeysel ele alınmış olacak ve gerccedilek sis-temi pek yansıtmayacaktır

Bu aşamada belirlenmesi gereken diğer var-sayımlar da inceleme varsayımlarıdır Ele alınan sistemin (oumlnerilen sistemin) performansının de-ğerlendirilmesi iccedilin inceleme varsayımları belir-lenmelidir Tuumlm sisteme etki eden ve tuumlm sistemin performansını goumlsteren inceleme varsayımlarında bulunulur Bu sayede tuumlm sistemdeki elemanların ayrı yarı performansının değerlendirilmesi yerine tuumlm sistemi temsil eden daha kolay belirlenen ve daha anlaşılabilir incelemeler yapılabilir

Veri Kaynaklarını BelirlemeProblem tanımlama aşamasında kullanılacak

veriler belirlenmeye ccedilalışılmıştır Bu aşamada ise kullanılacak verilerin kim tarafından kimlerden ve nasıl elde edileceği belirlenecektir Lojistik sistemin planlanmasında ihtiyaccedil duyulan verilerin organizas-yonun farklı takımlarından farklı departmanların-dan farklı suumlreccedillerinden elde edilmesi gerekebilir Bu suumlreccedil lojistik planlama işini icra eden grubun hangi uumlyesinin hangi veri kaynaklarından ve hangi formatta veri toplayacağının belirlenmesidir Kay-nak belirleme işi bazı durumlarda ccedilok accedilık olabildiği gibi bazı durumlarda ccedilok karmaşık olabilmektedir

Veri ToplamaLojistik sistem planlamasının ilk fazında elde

edilen değerlendirmeler sonucunda planlamanın devamı iccedilin verilerin toplanması gerekmektedir Veri toplama suumlreci hacirclihazırda Faz ndashIrsquoden beridevam etmektedir Ancak Faz-I aşamasında uy-gulanan veri toplama suumlreci fizibilite analizinde kullanılmak iccedilin sınırlı sayıda konuyu ve suumlreci iccedileren verilerin toplanmasıdır Bu aşamadaki veri toplama suumlreci daha detaylı ve daha kapsamlı bir suumlreccedil olmaktadır Bir oumlnceki aşamada belirlenen veri kaynaklarından dataların elde edilmesi ve veri analiz youmlntemine uygun formata doumlnuumlştuumlruumllmesi bu aşaması yapılır Bu suumlreccedil dataların dokuumlmante edildiği aşamadır Data toplamada bazı oumlzel du-rumlar bulunmaktadır Bu oumlzel durumlardan ilki data toplama suumlrecinin zaman alan ve meşakkatli bir suumlreccedil olmasıdır Bu suumlreccedilte ccedilalışan personelin ccedilok dikkatli davranması gerekir ve dataları hatasız toplaması gerekmektedir Eğer hatalı veri topla-nırsa hatalı sistemler elde edilir Data toplamada diğer bir oumlzel durum ise bazı durumlarda istenilen dataların veri kaynaklarından elde edilememe-sidir Bu durumda veriler birincil kaynaklardan veya sistemin o parccedilasında ccedilalışanlardan tuumlretil-meye ccedilalışılır Ccedilok istenen bir durum olmamak-la birlikte sistemin analizi iccedilin bu tuumlr datalara da ulaşmak gerekebilmektedir

Doğrulama iccedilin Veri ToplamaLojistik sistem elde edilen veriler ve seccedililen

analiz youmlntemi ile yeniden tasarlanacaktır Ancak daha oumlnceden de belirtildiği gibi bazı verilere ulaşı-lamadığı durumda birincil datalardan tuumlretilen da-taların geccedilerliliğinin doğrulanması gerekmektedir Bununla birlikte sistem analizinden elde edilen so-nuccedilların gerccedilek hayattaki veriler ile tutarlı olup ol-madığının kontrol edilmesi gerekmektedir Her iki durumda da analiz sonuccedillarının gerccedileği yansıtması iccedilin doğrulama verilerinin toplanması gerekmek-tedir Bu sayede uumlst youmlnetimin gerccedilek verilere ya-kın sonuccedilların elde edildiğini goumlrmesiyle ccediloumlzuumlme olan inanccedilları yuumlkselecek ve oumlnerilen sisteme karşı guumlvenilirlik yuumlksek olacaktır Bu dataların toplan-madığı durumda ise karşılaştırma yapılamayacağı iccedilin oumlnerilecek sisteme karşı ccediloğunlukla şuumlphe ile yaklaşılacaktır

75


Sistem AnaliziSistem analizi aşaması daha oumlnceden toplan-

mış dataları ve belirlenmiş tekniği kullanarak lo-jistik sistem oumlnerilerini stratejik ve taktiksel olarak değerlendirme aşamasıdır Doumlrt adımda bu suumlreccedil yapılmaktadır (Bowersox ve ark 2002 491) Bu suumlreccediller şunlardır

bull Analizsorularınıbelirlemebull Analizintamamlanmasıvedoğrulanmasıbull Alternatiflerinanalizedilmesibull Duyarlılıkanalizininyapılması

Analiz Sorularını BelirlemeSistem analizinin ilk aşaması analiz sorularının

belirlenmesidir Bu sorular neyi bulmayı veya neyi araştırmayı hedeflediğimizi belirlemek iccedilin anali-zin başında hazırladığımız sorulardır Aşamanın sonunda alternatifleri değerlendirmek iccedilin spesifik sorular belirlenir ve tuumlm analiz boyunca bu soru-nun cevabı bulunmaya ccedilalışılır Bir oumlrnek uumlzerinde analiz soruları hazırlamayı goumlsterelim Bir lojistik sistem iccedilin dağıtım merkezi lokasyonun belirlen-meye ccedilalışıldığını varsayalım Dağıtım merkezi iccedilin 3 aday lokasyon olduğunu duumlşuumlnelim Bunlar Ankara Eskişehir ve Bursa olsun Analiz sorula-rı şu şekilde olabilir Eğer Eskişehirrsquoe bir dağıtım merkezi yapılırsa lojistik sisteme katkısı ne olur Eğer Bursarsquoya bir dağıtım merkezi yapılırsa lojistik sisteme katkısı ne olur Analiz yapılırken bu soru-ların cevabı bulunmaya ccedilalışılır Lojistik sistem iccedilin alternatiflerin doğru değerlendirilmesi iccedilin bu so-ruların basit accedilık ve net olarak hazırlanması gerek-mektedir Doğru sorular sorularak doğru sonuccedillar elde edilir

Analizin Tamamlanması ve Doğrulanması

Bu aşama uygun youmlntem ve datalar kullanılarak lojistik sistem iccedilin oumlnerilen alternatiflerin her biri-nin analizinin yapıldığı aşamadır Analiz sonucun-da her bir alternatif iccedilin değerlendirme sonuccedilları elde edilir Ancak elde edilen sonuccedilların doğrudan karşılaştırmasıyapılamazOumlnceliklebueldeedilensonuccedilların doğrulanması gerekmektedir

Alternatiflerin sonuccedillarının doğrulanması aşa-masında elde edilen her bir sonuccedil data toplama aşamasının son adımı olan doğrulama iccedilin veri top-lama kısmındaki veriler ile karşılaştırma yapılması

gerekmektedir Bu karşılaştırmayla geccedilmiş veriler ile sonuccedilların birbirleri ile tutarlılığı kontrol edi-lir Karşılaştırma oumlnemli farklılıkları ve olası hata kaynaklarını belirlemeye odaklanmalıdır Olası hatalar birccedilok nedenden kaynaklı olabilmektedir Hata veya uygun olmayan veri girişi uygun olma-yan analiz youmlntemi seccedilimi veya uygun olmayan doğrulama veri toplanması gibi birccedilok neden ola-bilmektedir Hataların ayıklanması ve sonuccedilların doğrulanması ile alternatifler analiz edilmeye hazır hale gelmiş olur

Alternatiflerin Analiz EdilmesiAlternatiflerin analiz edilmesi aşamasında her

bir alternatif iccedilin elde edilen sonuccedillar birbirleri ile karşılaştırılır ve bulgular elde edilir Bunun yapıla-bilmesi iccedilin her alternatif tasarım veya stratejinin ilgili performans oumlzelliklerini belirlemek amacıyla analiz yapılır Daha sonra belirlenen ilgili perfor-mans oumlzellikleri kullanılarak alternatifler arası kar-şılaştırma yapılır ve bulgular ortaya konur Bu bul-gular sonucunda alternatiflerin değerlendirilmesi tamamlanmış olur

Duyarlılık Analizinin YapılmasıBu aşamaya kadar olan tuumlm aşamalarda alterna-

tiflerin değerlendirmesi iccedilin takip edilmesi gereken adımlardan bahsedilmişti Ancak bu aşama alterna-tif lojistik sistemleri etkileyen parametrelerde suumlreccedil-lerde veya durumlarda herhangi bir değişim olursa oumlnerilen sistemlerin nasıl tepki vereceğinin oumllccediluumllduuml-ğuuml aşamadır Demek istenen şudur ki mevcut şartlar altında değerlendirilen her bir alternatifin eğer mev-cut şartlar değişirse nasıl davrandığı tahmin edilme-yeccedilalışılırOumlrnekvermekgerekirseoumlnerilenlojistiksistem alternatifinde B şehrine dağıtım merkezi inşa edilmesi oumlnerilmiş bu oumlneri yapılırken A şehrindeki fabrikadan B şehrindeki dağıtım deposuna bir tırın birim taşıma maliyeti 8 TLkm olduğunu varsayıl-mış olsun Eğer birim taşıma maliyeti 10 TLkm ccedilı-karsa hacirclacirc A şehrindeki fabrikadan B şehrindeki da-ğıtım deposuna taşıma yapılmaya devam edilir mi Yoksa bu alternatif geccedilerliliğini kaybetmiş midir Bu oumlrnekten anlaşılacağı gibi duyarlılık analizleriy-le hem mevcut şartlar değiştiğinde lojistik sistemin nasıl tepki vereceği anlaşılmaya ccedilalışılıyor hem de oumlnerilen lojistik sistem alternatiflerinin geccedilerlilik sı-nırları belirlenmeye ccedilalışılıyor

76


FAZ- III Oumlneri Geliştirme ve Uygulamaİlk iki fazda tuumlm analizler yapılmış ve alternatifler değerlendirilmiştir Bu fazda alternatiflerin nasıl uy-

gulanacağının planlanması yapılacak ve gelişim oumlnerileri bulunulacaktır Bu faz bitmiş tuumlm analizlerin uumlst youmlnetime nasıl sunulacağının belirlendiği ve kabul goumlren alternatifin nasıl uygulanacağının yol haritasının planlandığıfazdırOumlncelikleoumlnerigeliştirmeaşamalarıvedahasonradauygulamaaşamalarıadımlarındanbahsedilecektir (Bowersox ve ark 2002 493)

Oumlneri GeliştirmeData toplama ve sistem analizi fazında oumlnerilen tuumlm alternatifler karşılaştırılmış ve sonuccedillar elde edil-

miştirOumlnerigeliştirmeaşamasıeldeedilentuumlmsonuccedillardaneniyilerininseccedilildiğiseccedililenalternatiflerinmaliyetfayda analizinin yapıldığı karşılaşılabilecek risklerin ortaya konduğu ve tuumlm bu adımların rapor-landığı aşamadır Bu aşamada ağ tasarım ekibi bir araya gelerek oumlneri geliştirirler

Şekil 31 Faz -I ve Faz- IIrsquodeki Tuumlm Aşamalardan Sonra Lojistik Sistem Oumlnerileri Geliştirilir

En iyi Alternatiflerin BelirlenmesiBir oumlnceki fazda her bir alternatif iccedilin sonuccedillar elde edilmişti Birccedilok farklı değerlendirme performan-

sına bağlı olarak her bir alternatif iccedilin sonuccedillar birbiri ile karşılaştırılmıştır Bu aşamada ise alternatiflerin analiz edilmesine ve duyarlılık analizine bağlı olarak lojistik sistemde uygulama yapılması iccedilin en uygun olan alternatif uumlst youmlnetime oumlnermek iccedilin seccedililir Ancak bu demek değildir ki tek bir alternatif uumlst youmlne-time oumlnerilecektir Son kararın verilebilmesi ve uumlst youmlnetimin daha sağlıklı kararlar alabilmesi iccedilin her bir performans kriterlerinden en iyi sonuccedil veren alternatiflerden birkaccedil tanesi belirlenir

FaydaMaliyet AnaliziBu aşamada belirlenmiş birkaccedil iyi alternatif iccedilin faydamaliyet analizleri uumlzerinde ccedilalışılır Bu alter-

natiflerin her birinin uygulanmasının organizasyona sağlayacağı avantajlar ve faydalar tahmin edilmeye ccedilalışılır Bunun karşılığında ise bu faydalara ulaşmak iccedilin organizasyonun goumlstermesi gereken eforun ve katlanması gereken maliyetin belirlenmesi gerekmektedir

77


BuaşamadayapılmasıistenenFaz-Irsquodeyapılanfaydamaliyet analizinin daha detaylı bir ccedilalışma-sıdır Her bir alternatif iccedilin organizasyonun kar-şılaşacağı tahmini olarak tuumlm maliyetler ele alınır Bu maliyetler karşılaştırılarak katlanılan maliyetin ne zaman geri doumlneceği hangi yıllar arası hangi al-ternatifin seccedililmesinin daha iyi sonuccedil vereceği gibi raporlar hazırlanır

Risklerin BelirlenmesiBu aşama her bir alternatif iccedilin karşılaşılabilecek

olası risklerin belirlendiği aşamadır Her bir iyi alter-natif iccedilin projenin istenilen sonuca ulaşmasını en-gelleyecek risklerin tahmin edilmesi aşamasıdır En iyi alternatiflerin sonuca ulaşması ve suumlrecin aksama-ması iccedilin olası risklerin ortaya ccedilıkması engellenmeli ve bu risklerin oluşmasını sağlayacak kaynakların uumlzerinde durulmalıdır Bununla birlikte her bir iyi alternatif iccedilin farklı risk değerlendirme youmlntemleri kullanılarak risk oumlnceliklendirme yapılması faydalı olacaktır Risk değerlendirme sonucunda en kritik ve projenin başarıya ulaşmasını engelleyecek riskler ortadan kaldırılmalı veya risklerin olabilecek en duuml-şuumlk seviyeye indirilmesi sağlanmalıdır

RaporlamaRaporlama aşaması tuumlm suumlreccedillerde yapılan

işlemlerin sistematik şekilde sınıflandırılması ve duumlzenlenmesi aşamasıdır Raporlama oumlnceki aşa-malarda yapılan suumlreccedillerin uumlst youmlnetimin rahatlıkla anlayacağı projenin tuumlmuumlnuuml accedilıklayan aşırı de-taylı olmayan ancak aşırı yuumlzeysel de olmayan bir yapıda hazırlanmasıdır

UygulamaUygulama aşaması lojistik projesinin son aşa-

masıdır Bu aşamada lojistik projesinde uygu-lanması gereken doumlrt aşamadan bahsedilecektir Bunlar uygulama projesinin oluşturulması zaman planlarının oluşturulması kabul kriterlerinin oluş-turulması ve planların uygulanması aşamalarıdır

Uygulama Projesinin OluşturulmasıUygulamaaşamasındayapılmasıgerekenilkgouml-

rev uygulama planında yapılması gereken işlerin sıralarının ve birbirleri ile olan bağımlılıklarının tanımlanmasıdır Başlangıccedilta bu suumlreccediller ve yapıl-ması gereken işler makro duumlzeyde planlamalıdır

Ancak daha sonraki zamanlarda bu suumlreccediller daha detaylı hacircle getirilip goumlrevi yapacak kişilere atan-malı ve doumlnuumlm noktaları belirlenmelidir Bu saye-de uygulama aşamasındaki goumlrevlerin birbirileri ile olan ilişkileri tanımlanır ve tamamlanma sıraları ortaya konur

Zaman Planlarının OluşturulmasıUygulama aşamasında ikinci olarak yapılması

gereken goumlrev uygulama planlarındaki işlerin ve suumlreccedillerin zaman ccedilizelgelerinin oluşturulmasıdır Bu aşamanın yapılabilmesi iccedilin her bir suumlrecin ve her bir işin yapılması iccedilin yeterli suumlrenin tahmin edilmesi gerekmektedir Her bir suumlrece ve işe ait suumlreler tahmin edildikten sonra bir oumlnceki aşama-da oluşturulmuş planlara oturtularak projenin ta-mamlanma suumlresi kritik suumlreccedillerişler ve projenin kritik yolu belirlenmiş olur Kritik yolun oluşturul-masıyla projenin tamamlanma suumlresini etkileyen işlerinsuumlreccedillerin neler olduğu tanımlanır Eğer bu işlerdensuumlreccedillerden herhangi birinde aksama veya gecikme yaşanırsa projenin uygulanma suumlresi artar Bununla birlikte kritik olmayan işlerinsuumlreccedillerin hangi zamanlarda yapılması gerektiği ve her bir işinsuumlrecin ne kadar gecikebileceği ortaya konur Bu aşamanın hatasız yuumlruumltuumllebilmesi ve buumlyuumlk projelerde karşılaşılan zorluklar nedeniyle paket programlarda yardım alınarak bilgisayar ortamında hazırlanması faydalı olacaktır

Kabul Kriterlerinin OluşturulmasıUygulama aşamasının uumlccediluumlncuuml adımında her

bir iş ve suumlreccedil iccedilin kabul kriterleri belirlenmelidir Kabul kriterleri uygulama planında belirlenmiş ve ccedilizelgelenmiş goumlrevlerin (işlerinsuumlreccedillerin) bitirme koşullarını goumlstermektedir Uygulama planındakibir goumlrevin bittiğinin soumlylenebilmesi iccedilin o goumlrev iccedilin tanımlanmış asgari şartların sağlaması gerek-mektedir

Planların Uygulanması

Tuumlm projenin son aşaması yapılan planların uygulandığı aşamadır Bu aşama hazırlanan plan-lara goumlre suumlreccedillerinişlerin youmlnetilmesi ve kontrol edilmesidir Planlarda belirlenmiş tuumlm suumlreccedillerinişlerin daha oumlnceden belirlenmiş zaman aralığı iccedilinde ve asgari koşulları sağlayacak şekilde bitiril-mesi sağlanmalıdır

78


AĞ TASARIMI VE YER SECcedilİMİYer seccedilimi kararı genellikle yeni bir tesisin kurul-

ması mevcut durumda ccedilalışan tesisin genişletilmesi veya tesisin değişen koşullar nedeniyle ekonomik olma oumlzelliğini yitirdiği iccedilin yenilenmesi gerektiği durumlarda ortaya ccedilıkmaktadır (Demirdoumlğen ve Bilgili 2004) Yer seccedilimine dayandırılmış ister hiz-met sektoumlruuml tesisi isterse de uumlretim tesisi olsun bu tesisler iccedilin farklı youmlntemler ve algoritmalar ortaya konmalıdır (Christou 2012) Ccediluumlnkuuml yer seccedilimi kararlarını etkileyen pek ccedilok faktoumlr soumlz konusudur ve bu faktoumlrler sektoumlrden sektoumlre goumlre değişmekte-dir Ayrıca yer seccedilimi kararları guumlnuumlmuumlzde gelişen teknoloji ve rekabet ortamı dolayısıyla işletmeler iccedilin daha da oumlnemli bir konu haline gelmiştir

Tesis yeri seccedilimi lojistik ağ tasarımı ile doğru-dan ilişkilidir Tesis yeri seccedilimi organizasyonların tuumlm lojistik faaliyetlerini en uygun ve en duumlşuumlk maliyetle icra edebilmeleri iccedilin coğrafi alan seccedilimi-dir Yeri seccedilimi uzun doumlnemli etkileyen bir karar olduğu ve tesisin kurulduktan sonra değiştirilmesi ccedilok maliyetli olmasından dolayı organizasyonlar iccedilin hayati oumlneme sahiptir Ayrıca belirlenen ye-rin tuumlm giderler ve gelirler uumlzerinde etkisi olduğu iccedilinstratejikbirkarardırUygunolmayantesisyeriseccedililmesi durumunda ham maddeye pazara iş guuml-cuumlne uzaklık gibi problemle karşılaşılmaktadır Bu problemlerin sonucu ise ulaşım ve taşıma maliyet-lerinde artış yetersiz ve kalifiye işguumlcuuml eksikliği re-kabet guumlcuumlnde azalma gibi organizasyonlara buumlyuumlk zararlar verebilecek durumlar ortaya ccedilıkmaktadır (Ertuğrul ve Karakaşlı 2007)

Bu boumlluumlmde tesis yer seccedilimi kararının verilmesi kullanılanFaktoumlrKarşılaştırmaveDeğerlendirmeBaşabaş Analiz Karlılık Karşılaştırma Ağırlık Mer-keziveUlaştırmaModelleriSezgiselyoumlntemlerin-den bahsedilecektir

Faktoumlr Karşılaştırma ve Değerlendirme Youmlntemleri

Faktoumlr karşılaştırma youmlntemlerinde tesis yerseccedilimi kararını etkileyen tuumlm faktoumlrler belirlenir Faktoumlr seccedilimi tamamen karar verici kişi ve kişi-ler tarafından belirlenir Tabii ki tesis tuumlruumlne goumlre faktoumlr belirlenmesi tesis yer seccediliminde oumlnemli bir rol uumlstlenecektir Dikkate alınacak faktoumlrler belir-lendikten sonra tesis yeri iccedilin alternatifler değer-lendirilecektirFaktoumlrkarşılaştırmadeğerlendirmeyoumlntemlerinden en bilinen iki tanesi burada accedilık-lanacaktır Bunlardan bir tanesi etmen puan youmlnte-mi diğeri ise ağırlıklı sıralama youmlntemidir (Acar ve Ccedilakmak 2016 75 )

Etmen Puan YoumlnetimiBu youmlntem daha ccedilok sayısal olarak değerlen-

dirilmesi yapılamayanların diğer etmenlerle bir-likte değerlendirilmesi iccedilin kullanılır Bu youmlntem etmenlere belirli ağırlıklar verilerek aday kuruluş yerlerinin birbirleriyle karşılaştırılması şeklinde işlemektedir Bu youmlntemin uygulanması sırasında aşağıdaki adımlar izlenir

bull Goumlzoumlnuumlnealınankuruluşyerlerinindeğer-lendirileceği etmenler belirlenir

Zaman planlarının oluştu-rulması kullanılan teknikler var mıdır

Oluşturduğunuz sisteme planlama metodoloji faz-larını uygulayarak lojistik sistemi iyileştirme oumlnerileri geliştirin

Oluşturduğunuz oumlnerileri organizasyon ile paylaşarak fikir alışverişinde bulunun

1 Lojistik planlama metodolojisinin fazları hakkında genel bilgiye sahip olma



79


bull Tuumlmetmenlereeşitağırlıklarverilerekadayyerlerheretmenegoumlreaynıtampuanuumlzerindende-ğerlendirilir

bull Bupuanlaradayyerlericcedilinayrıayrıtoplanarakbuyerlerinoumlnemlileriniyansıtantoplampuanlarelde edilir

bull Toplampuanlaritibarıylaiyidenkoumltuumlyedoğrubirsıralamayapılırbull Busıralamadabaşlardabulunanbirkaccediladayyermaliyetelverişliliğiaccedilısındanikincibirincelemeye

tacircbi tutularak en iyi kuruluş yeri saptanır (Bunun tersi sıra da izlenebilir)

Tablo 31 Etmen Puan Youmlntemi Oumlrneği

Alternatifler

Yer Seccedilimi Etmeni A B C D E

İş Guumlcuumlne Erişebilirlik 90 70 50 90 70

İş Guumlcuuml Kalitesi 70 90 70 80 80

Sosyal Ccedilevre 70 80 70 90 70

Boumllgenin Gelişimi 90 100 70 90 50

Ulaştırma Altyapısı 70 90 50 100 100

Toplam Puan 390 430 310 450 370

Seccedilim Sırası 3 2 5 1 4

Bu youmlntemi bir oumlrnek uumlzerinde accedilıklayalım ABC firmasının tesis yeri seccedilimi iccedilin elinde 5 farklı alterna-tif bulunmaktadır Şirket tarafından yer seccedilimine etki eden etmenleri oumlnceden belirlenmiştir Bu etmenlere goumlre alternatiflerin değerlendirilmesi Tablo 31rsquode goumlsterilmiştir Alternatiflerin etmen puanları toplanarak alternatifin toplam puanı hesaplanır ve toplam puana goumlre bu alternatifler sıralanır Tablo 31rsquode goumlsteril-diği gibi toplamı en yuumlksekten en duumlşuumlğe goumlre sıralaması D B A E ve Crsquodir Bu faktoumlrlere goumlre şirket ku-racağıtesisinyerseccedilimkararınıbusırayagoumlredeğerlendirebilirUygulamasınınkolayolmasıbuyoumlnteminfaydası olmakla birlikte sadece bu youmlnteme goumlre karar vermek ccedilok iyi bir ccediloumlzuumlm değildir Bu youmlntemin ccedilok fazla sayıda alternatifin azaltılması iccedilin kullanılması daha yerinde bir yaklaşım olur

Ağırlıklı Sıralama YoumlntemiAğırlıklı sıralama youmlnteminde sistemin uygulanmasında pek ccedilok değişken aynı anda analize tabii tutu-

lur Bu youmlntem yalnız kuruluş yeri seccediliminde değil pek ccedilok işletme faaliyetinde de karar aracı olarak kul-lanılmaktadırFaktoumlrkarşılaştırmaveyapuanlamayoumlntemiolarakdaadlandırılanbuyoumlntemdeilkolarakkuruluş yerini etkileyen faktoumlrler bir liste hacirclinde tespit edilir Daha sonra faktoumlrlerin ccedileşitli yoğunluk de-receleri iccedilin bir sıralama yapılır ve ağırlıklar verilir Her aday yerin her faktoumlr iccedilin aldığı puanlar belirlenir

Sonraki aşamada alınan puanlar faktoumlr ağırlıkları ile ccedilarpılarak ağırlıklı puanlar bulunur Tuumlm puanlar toplanarak her aday yerin aldığı toplam puan hesaplanır En yuumlksek puanı alan yer tercih edilir Youmlnetimin derecelemesinde ve puanlamasında subjektifliğin fazla oluşu sakıncalı olarak kabul edilmektedir Yararlı tarafı ise youmlntemin basit ve uygulanabilir olmasıdır

Bu youmlntemde kolaylıkla oumllccediluumllemeyen ya da oumllccediluumllmesi pahalıya mal olan etmenler grup uzlaşımı gibi nesnel yaklaşımlarla sayısallaştırılır Etmenlerin seccedilim accedilısından taşıdığı oumlnemlerin eşit olup olmamasına goumlre etmenler farklı ve ccedilift ağırlıklandırma olmak uumlzere iki tuumlrluuml ağırlıklandırılabilmektedir

Farklı AğırlıklandırmaTuumlm etmenlere farklı ağırlıklar verilerek aday yerler her etmene goumlre farklı tam puan uumlzerinden de-

ğerlendirilir Etmenlerin oumlnem dereceleri farklı ise farklı ağırlıklandırma youmlntemi kullanılır Bu youmlntemin uygulanmasında aşağıdaki adımlar takip edilir

80


bull Tesisiccedilinoumlnemliolanfaktoumlrlerinlistesiniyapılırbull Tesishedefleridoğrultusundaherfaktoumlregoumlreceliağırlığınıyansıtanbirağırlıkverilirbull Alternatifleriherfaktoumlraccedilısındandeğerlendirmekiccedilinbiroumllccedilekgeliştirilirbull Herfaktoumlraccedilısındanbualternatiflerinpuanlarınıbelirlenirbull MaksimumpuanasahipalternatifseccedililirvedeğerlendirmeyapılırFarklıağırlıklandırmayoumlnteminibiroumlrnekuumlzerindeaccedilıklayalımABCfirmasıyenibirtesiskurmak

istemektedir Şirket 3 alternatif tesis yerinden birini seccedilmek istemektedir 3 alternatifi ise değerlendirmek iccedilin 9 faktoumlr kullanılmaktadır Tablo 32rsquode alternatiflerin bu faktoumlrlere goumlre değerlendirilmesi goumlsterilmiş-tirBunagoumlreenuygunyerşuşekildebelirlenirOumlncelikleyerseccediliminietkileyenfaktoumlrlerbelirlenirUz-man kişiler veya kullanıcılar tarafından bu faktoumlrlerin goumlreceli olarak tam puanları saptanır Bu işlemden sonra her bir alternatif iccedilin her bir faktoumlruumln tam puanları dikkate alınarak puanlandırma yapılır Her bir alternatifin toplam faktoumlr puanları hesaplanır ve buumlyuumlkten kuumlccediluumlğe doğru seccedilim sıralaması yapılır

Tahmin edildiği gibi her faktoumlr her zaman eşit oumlneme sahip olmayabilir Bu youmlntemin de en buumlyuumlk avantajı her bir faktoumlruumln farklı tam puan skalasına sahip olmasıdır Bu farklı puan skalası sayesinde yer seccedilimproblemidahagerccedilekccedilibiryaklaşımlaccediloumlzuumlmeulaşmaktadırOumlrnekverecekolursakTablo32rsquodegoumlsterildiği gibi ldquoToplu Taşımaya Yakınlıkrdquo ile ldquoAraziKuruluş Maliyetirdquonin aynı en yuumlksek puan değerleri-ne sahip olmaması gerekir Bu durum karar vericilere daha gerccedilekccedili bir sonuccedil vermektedir

Tablo 32 Farklı Ağırlıklandırma Youmlntemi (Oumlrnek)

Yer Seccedilimi Faktoumlrleri En Yuumlksek Puan Tuzla Ataşehir Uumlmraniye

İmar Durumu 80 70 50 60

Pazara Yakınlık 100 70 70 100

Ana Arterlere Yakınlık 90 60 90 70

Alt Yapı 70 50 60 50

Toplu Taşımaya Yakınlık 40 40 20 30

Trafik Sıkışıklığı 60 30 40 50

Enerji Hatlarına Erişebilirlik 70 60 70 50

Alternatif Taşıma Modlarına Erişebilirlik 90 80 70 60

AraziKuruluş Maliyeti 100 60 70 90

Toplam Puan 520 540 560

Seccedilim Sırası 3 2 1

Alternatiflerin her bir faktoumlr iccedilin verilen puanları toplanarak tuumlm alternatiflerin toplam puanları hesap-lanır Daha sonra alternatifler bu toplam puanlara goumlre sıralanır Tablo 32rsquode goumlsterilen oumlrnekte sıralama Uumlmraniye Ataşehir ve Tuzla şeklinde oluşur Belirlenen faktoumlrler doğrultusunda şirket kuracağı tesisin yer seccedilim kararını bu sıraya goumlre değerlendirebilir

Ccedilift AğırlıklandırmaBu youmlntemde etmenlere değişik ağırlıklar verildikten sonra her aday yer ortak bir oumllccedilek uumlzerinden pu-

anlandırılır Daha sonra bu ağırlıklar aday yer puanlarıyla ccedilarpılarak her aday yerin her etmene goumlre aldığı ağırlıklı puan bulunur Ccedilift ağırlıklandırma en gerccedilekccedili yaklaşım olarak değerlendirilir Bu youmlntem ile tesis yer seccedilimi yapılmasında takip edilmesi gereken adımlar aşağıda accedilıklanmıştır

81


bull Yerseccedilimietmenleribelirlenirbull Değişikuzmanlarcaetmenlerinoumlnemsıralamasıyapılırveoumlnem(ağırlık)puanlarıbelirlenirbull AncakdepoyeriseccedilimineetkiedentuumlmetmenleraynıağırlıktadeğildirDolayısıylaetmenlerin

ağırlık puanları toplamları 1 (bir) olacak biccedilimde yeniden belirlenir Yani ayarlanmış oumlnem puan-ları bulunur

bull Bununiccedilinheretmeninoumlnempuanıetmenlerinoumlnempuanlarıtoplamınaboumlluumlnuumlrbull Adayyerlerheretmeniccedilinaynıtampuan(oumlrneğin100)uumlzerindenpuanlandırılırbull Ayarlanmışoumlnempuanlarıheretmeniccedilinadayyerpuanlarıylaccedilarpılarakadayyerlerinccediliftağırlık-

landırılmış puanları bulunurbull BudeğerlerheradayyericcedilintoplanırveadaylarınsıralamasıyapılırBu youmlnteme oumlrnek verecek olursak ABC firması yeni bir dağıtım merkezi kurmak istemektedir Tablo

33rsquote goumlsterilen değerlendirmede kullanılacak verilere goumlre 3 alternatif iccedilerisinden dağıtım merkezinin nereye kurulması gerektiğine karar verilecektir Bu youmlntem bir oumlnceki farklı ağırlıklandırma youmlntemine ccedilok benzemektedir Burada da aynı diğer youmlntemlerde olduğu gibi faktoumlrler belirlenir ve faktoumlrlerin oumlnem derecelerine goumlre ağırlıklandırması yapılır Ancak verilen ağırlıkların toplamı 1rsquoin uumlzerinde ise ağırlıklar revize edilir Yeni değerler iccedilin değerlendirme yapılır Her bir alternatifin değeri ile o faktoumlruumln ağırlıkları ccedilarpılarak ağırlıklandırılmış değerler elde edilir Bu değerlerin toplamı ile alternatifin toplam puan hesap-lanır ve alternatifler sıralanır Tablo 33rsquode verilen oumlrnekte yapılan sıralama sonucunda ilk aday tesis yeri 80 puan ile C aday yeri olmuştur B aday yeri 78 puan ile ikinci sırada yer almaktadır Son sıradaki aday tesis yeri ise 76 puan ile A aday yeridir Bu değerlendirme şekli farklı ağırlıklandırma youmlntemine kıyasla daha guumlvenilir bir sonuccedil vermektedir

Tablo 33 Ccedilift Ağırlıklandırma Youmlntemi Oumlrneği

Kritik Faktoumlrler AğırlıkAlternatifler Ağırlıklandırılmış Değerler

A B C A B C

Pazar 03 80 70 90 24 21 27

Ham madde 02 90 80 80 18 16 16

İş guumlcuuml 015 60 90 70 9 135 105

Taşıma 015 80 80 60 12 12 9

Enerji 01 65 85 95 65 85 95

Diğerleri 01 65 70 80 65 7 8

Toplam 1 - - - 76 78 80

Başabaş Analizi YoumlntemiBaşabaş analizi youmlntemi kurulması istenen tesis yeri iccedilin birden fazla alternatifin olduğu durumda ve

her bir tesis iccedilin sabit maliyetlerin ve değişken maliyetlerin belirlenebildiği zaman kullanılabilen tesis yeri seccedilimi youmlntemidir Eğer her bir alternatif iccedilin sabit maliyet ve değişken maliyet belirlenebilirse toplam ma-liyet fonksiyonu oluşturulabilir Bu fonksiyonlar kullanılarak uumlretim-miktarı ve toplam maliyeti arasında ilişkiyi goumlsteren grafik elde edilebilir Elde edilen grafikten yararlanılarak tesis kapasitesine goumlre en uygun adaytesisyerisaptanabilir(Oumlzer2005)

82


TMA

Q1 Q2 Miktar

Maliyet

Q3

TMBTMC

Şekil 32 Başabaş Analiz Youmlntemi Oumlrneği

irsquoinci aday tesis yerinin toplam maliyet fonksiyonunun doğrusal olduğu kabul edilirse bunu aşağıdaki matematikselifadeilegoumlsterebiliriz(Oumlzcan2014)

Toplam Maliyeti = Sabit maliyeti + Değişken Maliyeti Miktar

Bu grafik uumlzerinde rahatlıkla alternatifleri değerlendirebiliriz Karar vericilerin belirleyeceği miktara bağlı olarak aşağıdaki alternatifler arasından seccedilim yapılabilir Ccedilıkan sonuccedilları grafik uumlzerine yerleştirdiği-miz takdirde Şekil 2rsquodeki grafik elde edilir

bull MiktarltQ1 Atesisalternatifiseccedililirbull Q1ltMiktarltQ3 Btesisalternatifiseccedililirbull MiktargtQ3 Ctesisalternatifiseccedililir

Kacircrlılık Karşılaştırma Youmlntemi

Bu youmlntemde tesis kuruluş yeri seccedilmek iccedilin alternatif tesis yerlerinin kacircrlılık durumlarının karşılaştı-rılması yapılmaktadır Tesis alternatifleri iccedilinden en yuumlksek kacircrlılığa sahip olan tesis alternatifi seccedililir Bu youmlntemde gelirler giderler ve kacircr ilişkilerine bakılarak tesis yer seccedilimi kararı verilir

Bu youmlntemin uygulanması şu şekildedir Daha oumlnceden belirlenmiş her bir alternatif iccedilin gelirler ve giderler tahmin edilmeye ccedilalışılır Gelirler ve giderler arasında en buumlyuumlk farka sahip alternatif tesis yeri se-ccedililmektedir Ancak bu youmlntem alternatif tesis yerlerine ilişkin gelirlerin ve giderlerin doğal olarak kacircrların sağlıklı tahminlenmesini gerektirdiği iccedilin youmlntemin uygulanması zordur Piyasanın dengesiz olduğu or-tamlarda oumlzellikle satış gelirlerinin oumlnceden tahminlenmesi maliyetlere nazaran ccedilok zor olmaktadır (De-mircioğlu2010)OumlrnekbirproblemTablo34uumlzerindegoumlsterilmiştir

83


Tablo 34 Kacircrlılık Karşılaştırma Youmlntemi Oumlrneği

Goumlruumlnuumlr Gelirler ndash Giderler (Milyon TLYıl)

Aday Tesis Yerleri

1 2 3 4

Satış Gelirleri 400000 400000 400000 400000

HammaddeMalzeme Giderleri Hammadde Giderleri

---- ---- ---- ----

Yardımcı Madde Giderleri ---- ---- ---- ----

İşletme Maddeleri ---- ---- ---- ----

İşccedililik Uumlcretleri

Diğer Giderler

Maaş Oumldemeleri ---- ---- ---- ----

Sosyal Giderler ---- ---- ---- ----

Ulaşım Giderleri ---- ---- ---- ----

Enerji Giderleri ---- ---- ---- ----

Toplam Giderler 350000 320000 360000 310000

Kazanccedil 50000 80000 40000 90000

Kaynak Oumlzcan 2014

Tablo 34rsquoteki oumlrnekte 4 farklı aday tesis yeri belirlenmiştir Bu aday tesislerin gelirleri ve giderleri tahmin edilmiştir Her bir aday tesis iccedilin satış gelirleri ile toplam giderler arasındaki farklar belirlenmiş ve kazanccedil satırında goumlsterilmiştir Kacircrlılık kazanccedil youmlnteminde kurulacak tesis iccedilin kazancı en yuumlksek değere sahip aday tesis yerinin seccedililmesi nedeniyle Tablo 34rsquoteki oumlrnekte 90000 TL ile en yuumlksek kazanca sahip olan 4 aday tesis yeri seccedililir

Ağırlık Merkezi YoumlntemiDepo dağıtım merkezi uumls lojistik koumly gibi bazı problemlerde taşımacılık maliyetlerinin ya da suumlresinin

en kuumlccediluumlklenmesi oumlteki etmenlere goumlre ccedilok daha fazla oumlnem taşır Dolayısıyla bu youmlntem kuruluş yeri seccedili-minin salt taşıma maliyetlerine bağlı olduğunu ve bu maliyetlerin de uzaklıkla doğrusal olarak değiştiğini varsayar

Ağırlık merkezi youmlntemi taşıma maliyetlerini minimum kılacak tesis yerlerini bulmak iccedilin kullanılan matematiksel bir tekniktir Bu teknik bir tek lojistik tesisin yer seccedilimine uygulanabilir (Ji ve Huailin 2009) Youmlntem genellikle perakendeci birimlere mal goumlnderen işletmeler tarafından kullanılır İlk oumlnce ta-lep merkezleri koordinat sisteminde işaretlenir ve minimum dağıtım maliyeti oluşturan X ve Y koordinat-ları hesaplanır Koordinat sisteminin merkezi (orijin) ve kullanılan oumllccedilek standart değildir Sadece goumlreceli olarak uzaklıkların orantılı bir şekilde temsil edilmesine dikkat edilir

Elbette tesis yeri seccedilimini etkileyen tek etmen taşıma maliyeti değildir Ancak yalnızca bu etmen goumlz oumlnuumlne alınarak en azından bir başlangıccedil ccediloumlzuumlmuuml elde edilebilir Tuumlketim merkezlerinin talepleri birim taşıma maliyetleri ile tuumlketim ve tedarik merkezlerinin coğrafi koordinatları bilinirse en az maliyetli bir kuruluş yerinin koordinatları hesaplanabilir Bu koordinatların hesaplanmasında aşağıdaki denklemler kullanılır (Chase ve ark 2006 122)

Cx =sumdixVisumVi

Cy =sumdiyVisumVi

Bu denklemlerde kullanılan terimlerin accedilıklaması ise aşağıdadır

84


Cx = Ağırlık merkezinin X koordinatıCy = Ağırlık merkezinin Y koordinatıdix = i Yerleşiminin X koordinatıdiy = i Yerleşiminin Y koordinatıVi = i Yerleşime veya yerleşimden hareket eden mal miktarıOumlrnekuumlzerindebuformuumllleriaccedilıklarsakABCşirketininİstanbuliccedilindealtıperakendesatışmağazasıbu-

lunmaktadır ABC şirketi bu altı tesise hizmet etmek iccedilin yeni bir merkezicirc depo ihtiyacı duymaktadır Haf-talık bu yeni depodan tesislere girmesi beklenen miktarlar ve deponun lokasyonları Tablo 35rsquote verilmiştir

Tablo 35 Ağırlık Merkezi Youmlntemi Oumlrneği

MağazaLokasyon

(Km)dix diy

Beklenen

Miktarlar (Vi)Vi dix (6) Vi diy (7)

1 ( 2 4 ) 2 4 8 8x2= 16 8x4= 32

2 ( 6 4 ) 6 4 14 14x6= 84 14x4= 56

3 ( 3 7 ) 3 7 10 10x3= 30 10x7= 70

4 ( 4 -4 ) 4 -4 6 6x4= 24 6x-4= -24

5 ( -4 -2 ) -4 -2 16 16x-4= -64 16x-2= -32

6 ( -3 3 ) -3 3 6 6x -3= -18 6x3= 18

Toplam 60 72 120

7260 = 12 12060= 20

Tablo35rsquotekioumlrnekiccedilinağırlıkmerkeziyoumlnteminiuygulayalımOumlncelikletesisinXeksenindekikoor-dinatı belirlemek iccedilin beklenen miktar ile mağazaların X-koordinatları ccedilarpılır ve Tablo 35rsquoteki 6suumltun elde edilir (Daha kolay goumlruumllebilmesi iccedilin suumltun numaraları tablo uumlzerinde parantez iccedilinde goumlsterilmiştir) Bekle-nen miktar değerleri toplanarak toplam beklenen miktar hesaplanır (60 birim) 6 suumltundaki değer ccedilarpılmış değerler toplanır ve toplam değer elde edilir (72) Daha sonra 6 suumltundaki toplam değer toplam beklenen değere boumlluumlnuumlr (7260) ve boumlylece tesisin X-koordinatı belirlenmiş olur (12) Daha sonra aynı işlemler Y-ekseni iccedilin uygulanır Beklenen değer ile mağazaların Y-koordinat ccedilarpılmasıyla 7suumltun elde edilir ve bu ccedilarpım değerinin toplanması ile toplam değer elde edilir (120) Daha 7 suumltunun toplam değerinin toplam beklenen miktara boumlluumlnuumlr (12060 = 2) Ccedilıkan değer (2) tesisin Y-koordinatındaki yerini goumlstermektedir

Ağırlık merkezi youmlntemine goumlre ABC şirketinin merkezi deposu koordinat sisteminde (12 2) noktası-na yerleştirilirse mesafe bakımından maliyetler en kuumlccediluumlklenmiş olur Daha oumlnceden belirtildiği gibi ağırlık merkeziyoumlnetimibaşlangıccedilccediloumlzuumlmuumlbulmakiccedilinidealyoumlntemlerdenbiridirUygulamasıkolayveccediloumlzuumlmuumlise hızlıdır

Ulaştırma Problemleri ve Sezgisel YoumlntemleriDoğrusal programlama youmlntemi genellikle hacirclihazırda faaliyet goumlsteren bir işletmeye yeni bir tesis ek-

lenmesi durumunda kullanılır ancak yeni bir sistemin kurulması durumunda da uygulanması muumlmkuumln-duumlr Bu problem ccedileşidinde konu belirli kaynaklardan belirli hedeflere uumlruumln taşınmasıdır Hedeflerin ih-tiyaccedilları ve kaynakların kapasiteleri dikkate alınarak en duumlşuumlk maliyetle uumlruumlnlerin kaynaklardan hedeflere minimum taşıma maliyetiyle goumlnderilmesinin amaccedillandığı bu problem modelinin ccediloumlzuumlmuumlnuumln sonunda hangi kaynaklardan hangi hedeflere ne kadar uumlruumln goumlnderileceği ortaya ccedilıkmaktadır

Youmlntemlere başlamadan oumlnce youmlntemlerin uygulanabilmesi iccedilin oumlncelikle ulaştırma tablolarının ha-zırlanması gerekmektedir Bu youmlntemlerde amaccedil malların kaynaklardan (fabrikalardan) hedeflere (depo dağıtım merkezi) taşınmasıdır Ancak bu taşıma sırasında kaynakların arz miktarları ile hedeflerin talep miktarları dengelenmeye ccedilalışılırken toplam taşımamaliyetininde en aza inmesihedeflenirUlaştırmatablosunu (Tablo 36) bir oumlrnek uumlzerinde anlatalım

85


Tablo 36 Ulaştırma Tablosu Oumlrneği

Depo 1 Depo 2 Yeni Depo Arzlar

Fabrika 15 pb

X11

10 pb

X12

7 pb

X13

1000

Fabrika 28 pb

X21

2 pb

X22

14 pb

X23

1500

Talepler 800 1200 500

Var olan ulaştırma sistemine yeni bir tesis eklemek istendiğinde alternatifler bu tabloya sıra ile yer-leştirilerek problem ccediloumlzuumlluumlr En ucuz taşıma maliyetli depo tercih edilir Tabii bu problemde bilinme-yen değişkenler bulunmaktadır Tabloyu biraz accedilıklayacak olursak satırlarda kaynaklar bulunmaktadır Bu problemde kaynaklar olarak 2 fabrika bulunmaktadır Hedef olarak da 2 eski depo ve yeni alternatif depomuz bulunmaktadır Huumlcrelerin sağ uumlst koumlşesindeki değerler kaynaklardan hedeflere taşıma maliyeti-ni goumlstermektedir Burada X11 X12 gibi goumlsterilenler ise taşıma miktarlarını goumlstermektedir Tablo bu şekilde hazırlanmaktadır Arz ile talebin eşit olmadığı durumlarda ise hayali kaynak veya hayali hedef yani hayali satır veya suumltun ilave edilerek değerler eşitlenir

Ulaştırmatablosununoluşturulduktansonraprobleminbaşlangıccedilccediloumlzuumlmuumlnuumlnbulunmasıiccedilinuumlccedilfarklısezgisel youmlntem geliştirilmiştir Bu youmlntemler Kuzey-Batı youmlntemi minimum maliyet youmlntemi ve Vogel yaklaşımı youmlntemidir

Kuzey-Batı YoumlntemiEnbasitvekolayccediloumlzuumlmgeliştirenyoumlntemdirUlaştırmatablosuhazırlandıktansonratablonunsoluumlst

koumlşesinden başlayarak hedeflerin ihtiyaccedillarına ve kaynakların kapasitelerine bağlı olarak taşınacak uumlruumln miktarları belirlenir Bu uumlruumln miktarlarını belirlemek iccedilin o satırdaki ve suumltundaki arz ve talep değerlerine bakılır Bu değerlerden hangisi kuumlccediluumlkse o değer o huumlcrenin iccedilerisine atanır Atanan miktar arz ve talepten ccedilıkarılır Tekrar atama yapılmaması iccedilin sıfır olan arz veya talep iptal edilir İptal edildikten sonra tekrar yukarıdaki işlemler tekrar edilir Son huumlcreye de atama yapılması ile sonuccedil elde edilir Tablo 37rsquode proble-min ccediloumlzuumlmuuml bulunmaktadır

Tablo 37 Kuzey-Batı Youmlntemi ile Ulaştırma Oumlrneğinin Ccediloumlzuumlmuuml


Fabrika 15 pb

800

10 pb

200

7 pbX

1000 ndash 800 = 200200 ndash 200 = 0

Fabrika 28 pb

X

2 pb

1000

14 pb

500

1500 ndash1000 = 500500- 500 = 0

Talepler 800 ndash 800 = 01200 ndash 200 = 1000

1000 -1000 = 0500 - 500 = 0

Tablo 36rsquodaki ulaştırma tablosu oumlrneği Kuzey-Batı youmlntemi ile ccediloumlzuumllduumlğuumlnde Tablo 37rsquodeki ccediloumlzuumlm eldeedilirBuccediloumlzuumlmegoumlreyeniadaytesis(yenidepo)ulaştırmasisteminealınırsaFabrika1Depo1rsquoeveDepo2rsquoyeuumlruumlngoumlnderecektirFabrika1rsquodendepolaragoumlnderilecekmiktarlarsırasıyla800birimve200birimolacaktırFabrika2iseDepo2rsquoyeveYenidepoyauumlruumlngoumlnderecektirFabrika2rsquodengoumlnderilecekmiktarlar ise sırasıyla 1000 birim ve 500 birimdir Verilen oumlrnek iccedilin toplam ulaştırma maliyeti (800 x 5 + 200 x 10 + 1000 x 2 + 500 x 14) 15000 para birimidir

86


Minimum Maliyet YoumlntemiBu algoritmada ulaştırma tablosu hazırlandıktan sonra tablodaki tuumlm maliyetlerden en duumlşuumlk olan

taşıma seccedililir Bu taşımayı yapan kaynağın kapasitesine ve hedefin ihtiyacına goumlre taşıma miktarı belirlenir Tuumlm kaynaklar kullanılıncaya ve tuumlm hedeflerin ihtiyaccedilları karşılanıncaya kadar atama yapılmaya devam edilir Kuzey-Batı youmlnteminin goumlrmezden geldiği maliyet bu youmlntemde dikkate alınır Tablo 36rsquoda verilen ulaştırma tablosunun minimum maliyet youmlntemi ile ccediloumlzuumlmuuml Tablo 38rsquode goumlsterilmiştir

Tablo 38 Minimum Maliyet Youmlntemi ile Ulaştırma Oumlrneğinin Ccediloumlzuumlmuuml


Fabrika 15 pb

800

10 pbX

7 pb

200

1000 ndash 800 = 200200 ndash 200 = 0

Fabrika 28 pb

X2 pb

1200

14 pb

300

1500 ndash 1200 = 300300 - 300 = 0

Talepler 800 ndash 800 = 0 1200 ndash 1200 = 0500- 200 = 300300 - 300 = 0

Tablo38rsquodekiccediloumlzuumlmegoumlreyeniadaytesis(yenidepo)ulaştırmasisteminealınırsaFabrika1Depo1rsquoeveyenidepoyauumlruumlngoumlnderecektirFabrika1rsquodenDepo1rsquoegoumlnderilecekmiktar800birimyenidepoyagoumlnderilecekmiktar ise200birimolacaktırFabrika2Depo2rsquoyeveYenidepoyauumlruumlngoumlnderecektirFabrika2rsquodengoumlnderilecekmiktarlarisesırasıyla1200birimve300birimdirToplamulaştırmamaliyeti(800 x 5 + 200 x 7 + 1200 x 2 + 300 x 14) 12000 para birimidir

Vogel Yaklaşımı Youmlntemi WRVogel tarafından ldquoVogel Yaklaşım Youmlntemi (VAM)rdquo geliştirilmiştir (Ccedilakanel 2008) En iyi başlan-

gıccedil ccediloumlzuumlmuumlnuumln uumlretilmesinin amaccedillandığı (Taha 2007 124) bu youmlntemde tablonun her satır ve suumltunun en duumlşuumlk iki maliyeti belirlenir Satırlarınsuumltunların en duumlşuumlk iki maliyet değeri arasındaki farklar her satırsuumltun iccedilin ayrı ayrı hesaplanır Bu farka ceza maliyeti denilmektedir En yuumlksek cezaya sahip satıra veya suumltuna bakılarak en duumlşuumlk maliyetli taşıma seccedililir Bu taşımayı yapan kaynağın kapasitesine ve hedefin ihtiyacına goumlre taşıma miktarı belirlenir Her atama sonunda tekrardan tuumlm satır ve suumltun iccedilin ceza hesap-lanması yapılarak tuumlm ihtiyaccedillar karşılanıp tuumlm kaynaklar tuumlkeninceye kadar adımlar tekrarlanır

Yer seccedilimi iccedilin kullanılabi-lecek başka youmlntemler var mıdır

Kullanılan youmlntemlerin uy-gulama şekillerini birbirle-ri ile karşılaştırınız Hangi problem tuumlruumlne hangi youmln-temin uygulanacağını belir-lemeye ccedilalışın

Ccedilevrenizdeki bir firma iccedilin yer seccedilimi ile ilgili faktoumlrleri belirlemeye ccedilalışınız Daha sonra firmaya gidiniz ve fir-ma yetkilisi ile belirlediğiniz faktoumlrleri paylaşınız ve fak-toumlrleri değerlendirin

2 Lojistik ağ tasarımı ve yer seccediliminin oumlnemini accedilıklayabilme3 Yer seccediliminde kullanılan youmlntemleri uygulayabilme




87


oumlzeti

Lojistik Planlama Metodolojisi

Lojistik planlama metodolojisinin fazlarını tanımlayabilme

1

1 Guumlnuumlmuumlz rekabet koşullarında organizasyonların ayakta kalabilmesi iccedilin mal ve hizmet akışını suumlrek-li geliştirmeleri ve iyileştirmeleri gerekmektedir Ancak organizasyonların lojistik sistemleri organizasyona oumlzguuml olmaktadır Aynı sektoumlrde aynı malı ve hizmeti uumlreten organizasyonlarda dahi lojistik sistem yapısı ccedilokfarklılıkgoumlstermektedirFarklılıklarınetkisidolayısıylaorganizasyonlarınbudertlerinedevaolacakccedilokiyi geliştirilmiş ve muumlkemmel bir lojistik sistem ccediloumlzuumlmuuml yoktur Ancak muumlkemmel lojistik sistem ccediloumlzuumlmuuml olmamasına rağmen lojistik sistemi geliştirmek ve iyileştirmek iccedilin organizasyonların kullanabileceği plan-lama metodolojisi bulunmaktadırPlanlamametodolojisiuumlccedil fazdanoluşmaktadırBu fazlarProblemtanımlama(Faz-I)DataToplamaveSistemAnalizi(Faz-II)veOumlneriGeliştirmeveUygulama(Faz-III)fazlarıdırBufazlarıkısacaaccedilıklayacakolursak ilk fazda mevcut durumda karşılaşılan problem tanımlanır ve bu problemin ccediloumlzuumlmuuml iccedilin geliş-tirilmiş alternatifler hakkında temel bilgiye sahip olunur İkinci fazda lojistik sistemin mevcut durumu ve oumlnerilen lojistik sistemler hakkında detaylı bilgiye sahip olunur Bu bilgiler kullanılarak sistem analizi yapılır Son fazda ise mevcut sistemde kullanılmak uumlzere sınırlı sayıda alternatif belirlenerek uumlst youmlnetim tarafından değerlendirilmesi iccedilin farklı oumlneriler geliştirilir Geliştirilen oumlnerilerin uygulanabilmesi iccedilin yol haritaları hazırlanır


88

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Ağ Tasarımı ve Yer Seccedilimi

Yer seccediliminde kullanılan youmlntemleri uygulayabilme3

Lojistik ağ tasarımı ve yer seccediliminin oumlnemini accedilıklayabilme

2

2 Organizasyonlar mevcut tesisin eskimesi mevcut tesisin kapasitesinin ihtiyaca yanıt verememesi veya mevcut tesisin yerinin uygun olmaması gibi nedenlerden dolayı yeni yer seccedilimi kararı alırlar Yer seccedilimi kararının verilmesi kolay bir karar değildir Bunun nedeni yer seccedilimi kararının uzun doumlnemli ve geri douml-nuumlşuuml zor olan stratejik bir karar olmasıdır Bu stratejik kararı etkileyen birccedilok faktoumlr bulunmaktadır Tesis kullanım amacına bağlı olarak faktoumlrler değişiklik goumlstermektedir Hizmet sektoumlruuml iccedilin belirlenen faktoumlrler uumlretim sektoumlruuml iccedilin belirlenen faktoumlrlerden farklı olabilmektedir Bunun nedeni belirlenecek faktoumlrlerin sektoumlrden sektoumlre enduumlstriden enduumlstriye farklılık goumlstermesidir Tesis yeri seccedilimi ağ tasarımını doğrudan etkilemektedir Tesis yer seccedilimi organizasyonun tuumlm lojistik suumlreccedillerini en duumlşuumlk maliyetle ve en uygun şekilde youmlnetmek iccedilin tesisin lokasyonunu belirlemektir Tesis iccedilin yeni bir ye-rin seccedililmesi aşamasında organizasyonun mevcut lojistik ağı dikkate alınmalıdır Yeni tesis ağa dacirchil olduğunda sistemin yeniden revize edilmesi gerekecektir Eğer uygun olmayan tesis yeri seccedililirse veya lojistik ağa uygun bir tasarım yapılmazsa bu durum ulaşım ve taşıma maliyetlerinde artış yetersiz iş guumlcuuml kalifiye iş guumlcuuml eksikliği muumlşteri hizmet duumlzeyinde azalma ve rekabet guumlcuumlnde azalma gibi birccedilok probleme neden olmaktadır

3 Yer seccedilimi iccedilin faktoumlr karşılaştırma ve değerlendirme youmlntemi başabaş analiz youmlntemi kacircrlılık karşılaş-tırmayoumlntemiağırlıkmerkeziyoumlntemiveulaştırmamodellerigibiccedileşitliyoumlntemlerkullanılabilirFaktoumlrkarşılaştırmayoumlntemindeorganizasyonyerseccedilimiiccedilinoumlnemliolantuumlmfaktoumlrlerbelirlenirFaktoumlrlerbe-lirlendikten sonra etmen puan ağırlıklı sıralama farklı ağırlıklandırma ve ccedilift ağırlıklandırma youmlntemleri kullanılarak tesisin yeri seccedililir Bu youmlntemlerin birbirlerine goumlre kuumlccediluumlk farkları bulunmaktadırEğer tesis yeri iccedilin alternatifler varsa ve her bir alternatifin miktara bağlı maliyeti doğrusal olarak belirlene-biliyorsa başabaş analiz youmlntemi tercih edilebilir Bunun iccedilin her bir alternatifin sabit ve değişken maliyetleri belirlenmelidir Tesis yeri seccediliminde kacircrlılık karşılaştırma youmlnteminin kullanılabilmesi iccedilin her bir alternatifin ayrı ayrı gelirleri ve giderleri belirlenmelidir Ardından her bir alternatifin geliri ve gideri arasındaki farklar sap-tanır Geliri ve gideri arasındaki fark en buumlyuumlk olan alternatif tesis yeri olarak seccedililir Ağırlık merkezi youmlntemi ise eğer tesis yeri iccedilin alternatif bulunmuyorsa muumlşterileredestinasyonlara taşınacak miktarlar ve destinasyon-ların koordinatları bulunuyorsa kullanılabilir Bu youmlntem ile tesis iccedilin tek bir nokta belirlenmiş olurTesis yeri seccedilimi iccedilin uumlccedil farklı ulaştırma modeli kullanılmaktadır Bu youmlntemler kuzey-batı youmlntemi mini-mum maliyet youmlntemi ve Vogel yaklaşım youmlntemidir Bu modeller uygulanmadan oumlnce her zaman ulaştır-ma tablosu hazırlanmalıdır Bu tablo kullanılarak uumlccedil youmlntem uygulanabilmektedirUlaştırmamodellerininilkiveenbasitolanıKuzey-batıyoumlntemidirTablonunenuumlstkoumlşesindenbaşlayaraktalepler ve arzlar dikkate alınarak taşınacak miktarlar belirlenir Tuumlm talepler ve arzlar bitinceye kadar yerleş-tirmeyapılmayadevamedilirTuumlmmiktarlarbelirlendiktensonratoplamtaşımamaliyetibelirlenirUlaştırmamodellerinin ikincisi minimum maliyet youmlntemidir Bu youmlntemde hazırlanan ulaştırma tablosundaki en duuml-şuumlk maliyetli taşıma miktarı belirlenir Talebe ve arza bağlı olarak taşınan yuumlk miktarı tespit edilir Bu şekilde tuumlm atamalar ve taşıma miktarları belirleninceye kadar devam edilir Tuumlm değerler belirlendikten sonra toplam taşıma maliyeti hesaplanır Bu youmlntem kuzey-batı youmlntemine goumlre daha iyi sonuccedil uumlretmektedir Bunun nede-niisekuzey-batıyoumlnteminekıyaslaminimummaliyetyoumlntemininmaliyetleridikkatealmasıdırUlaştırmamodellerinin en sonuncusu ise Vogel yaklaşım youmlntemidir Bu youmlntemde her satırın ve her suumltunun en duumlşuumlk iki maliyet değeri belirlenir ve her bir satırsuumltun iccedilin bu maliyet değerleri arasındaki farklar alınarak ceza ma-liyetleri hesaplanır En buumlyuumlk farka sahip olan suumltundaki veya satırdaki en duumlşuumlk maliyetli huumlcreye arz ve talep miktarları dikkate alınarak muumlmkuumln olan en buumlyuumlk miktar atanır Bu şekilde tuumlm atamalar yapılıncaya kadar devam eder Tuumlm atamalar yapıldıktan sonra toplam taşıma maliyeti belirlenir


89

neler oumlğrendik

1 Planlama metodolojisinin ilk fazı aşağıdaki-lerden hangisidir

A Sistem analiziB Problem tanımlamaCOumlnerigeliştirmeDUygulamaE Data toplama

2 Aşağıdaki aşamalardan hangisi data toplama aşamalarından biri değildir

A Analiz Yaklaşım ve Tekniklerini TanımlamaB Tanımlama ve İnceleme VarsayımlarıC Veri Kaynaklarını BelirlemeD Veri ToplamaE Analiz Sorularını Belirleme

3 ldquohelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip aşaması alternatif lojis-tik sistemleri etkileyen parametrelerde suumlreccedillerde veya durumlarda herhangi bir değişim olursa oumlnerilen sis-temlerin nasıl tepki vereceğinin oumllccediluumllduumlğuuml aşamadırrdquo


A Analiz sorularını belirlemeB Analizin tamamlanması ve doğrulanmasıC Alternatiflerin analiz edilmeD Duyarlılık analizinin yapılmaE Veri kaynaklarını belirleme

4 Aşağıdakilerden hangisi her bir alternatif iccedilin karşılaşılabilecek olası risklerin belirlendiği aşamadır

A Risklerin belirlenmesiB En iyi alternatiflerin belirlenmesiC FaydamaliyetanaliziD RaporlamaE Planların uygulanması

5 Aşağıdakilerden hangisi uygulama planların-daki işlerin ve suumlreccedillerin zaman ccedilizelgelerinin oluş-turulduğu aşamadır

A UygulamaprojesininoluşturulmasıB Zaman planlarının oluşturulmasıC Kabul kriterlerinin oluşturulmasıD Planların uygulanmasıE Oumlnerileringeliştirilmesi

Dikkat 6 ve 7 Soruları cevaplamak iccedilin aşağıda-ki tabloyu kullanınız

KritikFaktoumlrler

AğırlıkAlternatifler

A B C D EPazar 03 60 65 60 80 70

Hammadde 02 75 85 95 80 80

İşguumlcuuml 015 80 70 75 95 70

Taşıma 015 60 100 80 90 60

Enerji 01 40 85 60 85 80

Diğerleri 01 55 75 65 40 70

Toplam 1 - - - - -

6 Yukarıdaki verilen tablo etmen puan youmlnte-mine goumlre (ağırlıklar dikkate alınmadan) ccediloumlzuumlluumlrse hangi alternatif lokasyon tesis yeri iccedilin seccedililir

A E B DC C D BE A

7 Yukarıdaki verilen tablo ccedilift ağırlıklandırma youmlntemine goumlre (ağırlıklar dikkate alınarak) ccediloumlzuuml-luumlrse hangi alternatif lokasyon tesis yeri iccedilin seccedililir

A E B DC C D BE A


90

nele

r oumlğ

rend

ik

8 helliphelliphellip youmlntemi kurulması iste-nen tesis yeri iccedilin birden fazla alternatifin olduğu durumda ve her bir tesis iccedilin sabit maliyetlerin ve değişken maliyetlerin belirlendiği zaman kullanıla-bilen tesis yeri seccedilimi youmlntemidir


A Başabaş analiziB Karlılık karşılaştırmaC FarklıağırlandırmaD Ağırlık merkeziE Kuzey-batı youmlntemi

9 Aşağıdaki yer seccedilimi youmlntemlerinden hangi-sinde taşımaulaştırma maliyetleri dikkate alınma-dan taşıma miktarları belirlenmektedir

A Başabaş analiziB Karlılık karşılaştırmaC Minimum maliyet youmlntemiD Kuzey-batı youmlntemiE Vogel yaklaşımı youmlntemi

10 Aşağıdaki yer seccedilimi youmlntemlerinden hangi-sinde en duumlşuumlk maliyetli taşıma seccedililerek taşıma miktarları belirlenmektedir



91


Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistik Planlama Meto-dolojisirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

1 B Yanıtınız yanlış ise ldquoEtmen Puan Youmlnetimirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

6 D

Yanıtınız yanlış ise ldquoDuyarlılık Analizinin Ya-pılmasırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

3 D Yanıtınız yanlış ise ldquoBaşabaş Analizi Youmlnte-mirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

8 A

Yanıtınız yanlış ise ldquoData Toplamardquo konusu-nu yeniden goumlzden geccediliriniz

2 E Yanıtınız yanlış ise ldquoAğırlıklı Sıralama Youmln-temirdquo ve ldquoCcedilift Ağırlıklandırmardquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

7 B

Yanıtınız yanlış ise ldquoRisklerin Belirlenmesirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

4 A

Yanıtınız yanlış ise ldquoZaman Planlarının Oluşturulmasırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

5 B

Yanıtınız yanlış ise ldquoKuzey-Batı youmlntemirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

9 D

Yanıtınız yanlış ise ldquoMinimum Maliyet Youmln-temirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

10 C


92


3

Araştır 1

Zaman planlarının oluşturulması iccedilin en telem ve sıklıkla kullanılan iki tek-nik bulunmaktadır Bu teknikler Kritik Yol Youmlntemi (CPM - Critical Path Method)veProgramDeğerlendirmeveGoumlzdenGeccedilirmeTekniği(PERTndashProgram Evaluation and Review Technique (PERT) Bu teknikleri kullanarak birccedilok faaliyet iccedileren ve karmaşık planları oluşturulmasında kullanılmaktadır

Araştır 2

Yer seccedilimi iccedilin başka youmlntemler bulunmaktadır Ccedilok Kriterli Karar Verme teknikleri yer seccedilimi iccedilin kullanılabilen tekniklerdir Bu tekniklerden en bi-linenler AnalitikHiyerarşi Prosesi (AHP)TOPSIS (Technique forOrderPreferencebySimilaritytoIdealSolution)PROMETHEE(PreferenceRan-king Organization METHOD for Encrichment Evaluations) ve ELECTRE (EliminationetChoixTraduisantLaRealitendashEliminationandChoiceTrans-lating Reality) gibi teknikler bulunmaktadır


93

Acar A Z ve Ccedilakmak E (2017) Depolama ve Depo Youmlnetimi (3 b) Nobel Yayın Dağıtım Ankara ISBN978-605-133-648-0

Bowersox D J Closs D J ve Cooper M B (2002) Supply Chain Logistics Management (2 b)McGraw-HillCoNewYorkUSA

Chase R B Jacobs F R ve Aquilano N J(2006) Operations Management For Competitive Advantage (Rev Ed) McGraw-Hill Co New YorkUSA

Christou I (2012) Quantitative Methods in Supply Chain Management Models and Algorithms Springer New York Dordrecht Heidelberg London

Ccedilakanel N (2008) Ulaştırma Modeli ile Maliyet Optimizasyonu ve Bir Uygulama Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimleri Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi Denizli

Demircioğlu O (2010) Tesis Yeri Seccediliminde Ccedilok Kriterli Karar Verme Youmlntemlerinin Karşılaştırılması Marmara Uumlniversitesi Sosyal Bilimleri Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi İstanbul

Demirdoumlğen O ve Bilgili B (2004) Organize sanayi boumllgeleri iccedilin yer seccedilimi kararını etkileyen faktoumlrler Erzurum oumlrneği Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 4(2) 305-324

Demirkol F (2017) Lojistik hizmeti verenfirmalarda teknoloji kullanımının karar alma mekanizmalarına etkisi İstanbul Gelişim Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4(1) 197-224

Ertuğrul İ ve Karakaşoğlu N (2008) Comparison of Fuzzy AHP and Fuzzy TOPSIS methodsfor facility location selection The International Journal of Advanced Manufacturing Technology 39(7-8) 783-795

Georgiadis MC ve Longinidis P (2011) Optimal design and operation of supply chain networks under demand uncertainty iccedilinde Minis IZeimpekis V Dounias G ve Ampazis N (ed) Supply Chain Optimization Design and Management Advances and Intelligent Methods Business Science Reference Publisher

Goetschalckx M (2011) Supply Chain Engineering Springer New York Dordrecht Heidelberg London

Li J ve Huailin D (2009) Research on logistics distribution center location problem based on Genetic Algorithm and AHP 2009 4th International Conference on Computer Science amp Education213ndash17

Oumlzcan S (2014) Tesis Yeri Seccedilimine DoğrusalProgramlama Yaklaşımı Entegre Bir Model Oumlnerisi Mersin Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi Mersin

OumlzerS(2005)Mermer Fabrikaları İccedilin En İyi Tesis Yeri SeccedilimiEskişehirOsmangaziUumlniversitesiFenBilimleri Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi Eskişehir

Rushton A Croucher P ve Baker P (2010) The Handbook of Logistics and Distribution Management(4b)KoganPageLondonUK

Taha H A (2007) Operations Research An Introduction(8b)PearsonEducationIndia

Kaynakccedila

94

Boumlluumlm 4Lojistikte Talep Youmlnetimi Sipariş

Youmlnetimi ve Muumlşteri İlişkileri

Anahtar Soumlzcuumlkler bull Talep Youmlnetimi Suumlreccedil Modeli bull Tahmin Teknikleri bull Sipariş Doumlnguumlsuuml bull Muumlşteri Hizmeti bull Muumlşteri Değeri bull Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

1Talep Youmlnetimi1 Tedarik zinciri boyunca talep youmlnetiminin

oumlnemini kavrama ve talebi youmlneten unsurları accedilıklayabilme

2 Talep tahmini youmlntemlerini oumlzetleyebilme 2Sipariş Youmlnetimi3 Tedarik zinciri boyunca siparişin

iletilmesinden sevkiyata kadar olan tuumlm sipariş suumlreci aşamalarını sıralayabilme

4 Sipariş youmlnetimi suumlrecinin iyileştirilmesinde kullanılan sistemleri accedilıklayabilme

Muumlşteri İlişkileri5 Tedarik zinciri boyunca gerccedilekleştirilen

lojistik operasyonlarda muumlşteri hizmeti kavramını accedilıklayabilme

6 Lojistikte muumlşteri değeri yaratma olgusunu oumlzetleyebilme

7 Uzun suumlreli muumlşteri ilişkileri kurma suumlrecini accedilıklayabilme3

95


GİRİŞ Guumlnuumlmuumlzuumln rekabet ortamında firmaların pa-

zarları youmlnetirken karşılaştıkları zorluklarla başa ccedilıkabilmeleri bunu yaparken de fırsatları avanta-ja ccedilevirebilmeleri nasıl muumlmkuumlnduumlr Son yıllarda firmaların talep youmlnetimine karşı artan ilgisini teş-vik eden ve youmlnlendiren nedir Lojistik youmlnetimi ile nasıl muumlşteri değeri yaratılır Lojistik faaliyetler iccedilerisinde oumlnemi en az vurgulanan sipariş youmlneti-minin muumlşteri ilişkilerine katkısı var mıdır İşte bu sorular lojistik youmlnetiminde pazar ve pazarlama bil-gisinin değerinin muumlşteriyi anlamanın ve onlarla uzun doumlnemli ilişkiler kurabilmenin oumlnemini or-taya koymaktadır Muumlşterilerin guumln geccediltikccedile daha talepkacircr oldukları ve firmaların yaptıkları hatalara olan tahammuumlllerinin giderek azaldığı goumlzlemlen-mektedir Firmaları bu denli zorlayan pazardaki bu değişimler ilk zamanlarda değişen muumlşteri taleple-rine yetişebilmek adına fazla uumlretimle sonuccedillanmış bu da yuumlksek stok maliyetleriyle yuumlzleşmelerine neden olmuştur Oumlzellikle uumlreticiler tarafından talep youmlnetimine karşı ilginin duumlşuumlk olması talep youmlnetiminin onlar iccedilin sadece basit tahminlerden oluşması talebin etkilerinin finansal tahminlere ve uumlretim planlarına yansımasına engel oluyordu Hiccedilbir şekilde muumlşteri bilgisi tedarikccedililerle payla-şılmaya değmezdi Buguumln ise talep artık tuumlm te-darik ve finansal planları youmlnlendiren aylık hatta anlık planlamalara evrilmiştir Son yıllarda firmalar tedarik zincirleri boyunca talebi youmlnetmek adına yeni youmlntemler geliştirmektedirler Tedarik zin-cirinde yer alan tuumlm taraflar satışları artırmak ve pazara hakim olmak adına ccediloğu zaman eş zamanlı talep bilgisini tedarik zinciri boyunca paylaşarak iş birliği yapmaktadırlar Bu nedenle son zamanlarda talebi youmlnetmek adına roller ve sorumluluklar da hızla değişmektedir

Talebin etkin olarak youmlnetilmesi muumlşteri si-parişlerinin karşılanmasına olumlu bir şekilde yansıyan ve muumlşteri hizmet seviyesinin yuumlksel-mesini sağlayan en temel unsurlardandır Lojis-tik hizmetler kapsamında muumlşteri memnuniyeti muumlşteri talebinin doğru tahmin edilmesinden tes-limatın zamanında muumlşteriye yapılmasına kadar geccedilen suumlre boyunca suumlrecin verimli ve etkin youmlne-

tilmesidir Pazarlama karmasından uumlruumlnde fiyat-ta ve tutundurma faaliyetlerinde aranan rekabet avantajı yerini son yıllarda dağıtım kanallarındaki performansa bırakmış bu anlamda lojistik hizmet seviyesinin muumlşteri değeri yaratma suumlrecindeki yeri sağlamlaşmıştır

Bu boumlluumlmde değişen tedarik zinciri ihtiyaccedilla-rına bağlı olarak talep youmlnetiminin giderek artan oumlnemi vurgulanacak ve talep youmlnetiminde temel bazı suumlreccediller hakkında bilgi paylaşılacaktır Ardın-dan talep youmlnetiminin bir yansıması olarak sipariş youmlnetimi konusu irdelenecektir Son olarak iyi bir talep ve sipariş youmlnetiminin muumlşteri ilişkileri ile olan ilişkisi ortaya konarak muumlşteri ilişkileri youml-netiminin oumlnemli unsurları hakkında bilgi payla-şılacaktır

TALEP YOumlNETİMİGeccedilmişte talebin youmlnetilmesi konusunda ccediloğu

uumlreticinin yeteri kadar girişimde bulunmadığı bi-linen bir gerccedilektir Talep youmlnetimine dair atılan adımların finansal projeksiyonları veya uumlretim oranlarını artırmak iccedilin kullandıkları basit tahmin youmlntemlerinden oumlteye gitmediği goumlruumllmuumlştuumlr Uumlre-tim odaklılıktan uumlruumln odaklılığa geccedililen doumlnemde ise uumlruumlnlerin satılması iccedilin kurulan baskı nedeniyle yavaş yavaş satış tahminlerinin yapılmaya başlan-dığı goumlzlemlenmiştir Ancak bu da sadece işletme iccedili tahmin olarak kalmış tedarikccedili veya perakende-cilerle herhangi bir koordinasyon sağlanmamıştır Uumlruumln odaklılığın fazla stok ile sonuccedillandığı douml-nemde bu kez de tedarik ile talebin buluşturulması guumlndeme gelmiştir Ancak hazırda uumlretilen uumlruumln-lerin satış hızına goumlre yuumlksek olması tedarikccedililerle ortak talep planlama yapılması gerekliliğini ortaya koymuştur Dolayısıyla son aşamada teknolojik gelişmelerin de yardımıyla stratejik iş suumlreccedillerinin buumltuumlnleşik hacircle geldiği ve uumlreticiler ile tedarikccedililer arasında iş birliği sağlandığı goumlruumllmektedir Guumlnuuml-muumlzde artık tedarik zinciri youmlnetim felsefesi ccedilerccedile-vesinde tuumlm ortaklar talep youmlnetimi konusunda iş birliği iccedilerisinde hareket etmektedirler Geccedilmişten guumlnuumlmuumlze talep youmlnetiminin değişimi Şekil 41rsquode goumlsterilmiştir

96

Lojistikte Talep Youmlnetimi Sipariş Youmlnetimi ve Muumlşteri İlişkileri

Bilindiği uumlzere isabetsiz talep tahminleri firmaların istenmeyen seviyelerde stok tutmasına muumlşteri hiz-metini etkileyecek tedarik aksaklıklarına dolayısıyla da satışları ve finansal performansı olumsuz etkileyen sonuccedillara neden olmaktadır

Guumlnuumlmuumlzuumln muumlşterileri teslimat performansı uumlruumln ccedileşitliliği ve uumlstuumln hizmet kalitesi konusunda fir-malardan daha fazla duyarlılık beklemektedirler Bunun sonucunda tedarik zinciri boyunca yer alan tuumlm taraflar pazar değişimlerine ayak uydurmak iccedilin lojistik faaliyetlerinde iyileştirmeler yapmak durumunda-dır Maliyetler nakit akışı ve kacircr baskısı guumlvenilmez bir tahminin etkilerini hafifletmek iccedilin sadece stok tutmanın yetersiz kaldığını ortaya koymaktadır Muumlşteri memnuniyeti sağlamak ve karlılığı suumlrduumlrebilmek iccedilin uumlreticiler tedarikccedililerinden maliyetlerde duumlşuumlş perakendeciler ise uumlreticilerden doğru bir talep tahmi-ni ve etkili bir talep youmlnetimi beklemektedirler Uumlstelik pazardaki fırsatlar etkili talep youmlnetimi ihtiyacını daha fazla ortaya koymaktadır Giderek daha fazla youmlnetici stok tutmanın dezavantajlarını deneyimlemek-te ve tuumlm tedarik zinciri ortakları iccedilin finansal zararlarını kabul etmektedir

TahminYapılmayan

Doumlnem

Tedarik ile TalepPlanlanan Koordine

Edildiği Doumlnem

Tedarik ZinciriOrtaklarıyla Talep

İşbirliğininYapıldığı Doumlnem

Tedarik Planı ileTalep Planının

Buumltuumlnleşik İşletme Suumlreccedilleri ile Seknronize

Edildiği Doumlnem

İccedil Satış vePazarlama İlgiliTahminlerinin

Yapıldığı Doumlnem

Şekil 41 Talep Youmlnetiminin Gelişimi

Kaynak Crum ve Palmatier 20035

97


Buguumln oumlzellikle tuumlketici malları pazarında faa-liyet goumlsteren birccedilok firma tedarik zincirlerini des-teklemek iccedilin gereken sermaye miktarını azaltma ccedilabalarının bir parccedilası olarak talep youmlnetiminde iş birliği yapmaktadır Ticari ortaklar ile yapılan bu iş birliğinde firma ile tuumlm paydaşlar tedarik ve finan-sal planlama suumlreccedillerinin buumltuumlnleşik youmlnetilebil-mesi iccedilin etkili bir talep youmlnetimi suumlrecine ihtiyaccedil bulunmaktadır Bu buumltuumlnleşik yapının amacı tale-bi karşılayacak arz planlamasının etkin bir şekilde yapılması ve bu sayede uumlruumln ve hizmetler konusun-da tuumlm taraflar iccedilin en iyi finansal performansın sağlanmasıdır

Talep youmlnetiminde bu buumltuumlnleşik yapı guumlnuuml-muumlzde teknolojinin yardımıyla artık daha kolay-dır Etkili bir talep youmlnetimi istatistiksel tahmin yazılımları internet veya elektronik veri alışverişi yoluyla talep planlarını yapan youmlneten ve ileten bir kabiliyet ve bunları kullanabilen uzmanlar gerekti-rir Teknolojinin katkısı olsa da talep youmlnetiminde gerccedilek yetkinlik insan kararından bilgili ve tecruuml-beli kişilerce youmlnetilen iş suumlreccedillerinden ve uygula-malardan meydana gelir

Bu nedenle bu boumlluumlmde lojistik iş suumlreccedillerin-de talep belirsizliğini azaltmak adına talep tahmini tekniklerinden faydalanmanın bir talep planında fikir birliğine varmanın ve tedarik zinciri boyunca tuumlm taraflarca nasıl iş birliği yapılacağının yolu an-latılmaktadır

Talep Youmlnetimi Suumlreccedil ModeliHer ne kadar talep youmlnetiminin temelini talep

tahmini oluştursa da talep youmlnetimi talep tahmi-ninden ccedilok daha fazlasıdır Talep youmlnetimi talebin seviyesini zamanlanmasını ve yapısının belirlenme-sini iccedilerir (Kotler 1997) Talep youmlnetimi firmalarda satış fonksiyonunun bir parccedilası olarak pazarlamanın goumlrevidir ve talep tahmini planlanan pazarlama ccedila-balarının sonucudur (Kotler 1999) Bu bağlamda planlanan pazarlama ccedilabalarının sadece talebi teş-vik etmemesi aynı zamanda firmanın hedeflerine ulaşmak iccedilin talebi etkilemesi de gerekir Dolayısıyla talep youmlnetiminin daha geniş bir bakış accedilısıyla de-ğerlendirilmesi soumlz konusudur Bu bağlamda Şekil 42rsquode talep youmlnetimi suumlreccedil modeli goumlsterilmiştir

1 TalebinPlanlanması

4TalebinEtkilenmesi

2 Talebinİletilmesi

4 TalebinOumlnceliklendirilmesi

Şekil 42 Talep Youmlnetimi Suumlreccedil Modeli

Kaynak Crum ve Palmatier 2003 11

Buna goumlre talep youmlnetimi suumlreccedil modeli doumlrt unsurdan oluşur 1 Talebin planlanması talep tahminini iccedilermekle birlikte daha ccedilok hesaplanmış ve duumlzenlenmiş

eylemleri ifade eder ki talep planlamasının uumlruumln pazarlama ve satış plan ve stratejilerinin beklenen finansal ve pazar konumlandırma sonuccedillarına ulaşmasında uumlretim taşıma ve teslimat iccedilin gereken kaynakların belirlenmesi satış gelirlerinin nakit akışının ve kar marjlarının finansal projeksiyon-larının geliştirilmesinde rol oynar Talep planlama pazarı en az 18 aylık bir suumlreccedilte uumlretimi des-teklemek iccedilin uumlruumln ve hizmetlere youmlnelik tuumlm talepleri planlama suumlrecidir Bu suumlreccedil her ay uumlruumln pazarlama ve satış planlarını ve bunlara dair varsayımları guumlncellemeyi iccedilerir

98


2 Talebin iletilmesi talep planının tedarik-ccedililere finans kuruluşlarına ve diğer tuumlm te-darik zinciri ortaklarına iletilmesidir Talep planlama suumlrecinin kendisi de bir iletişim suumlrecidir Talep planına girdi iletmeyi var-sayımları onaylamayı bir talep planı oumlner-meyi ve talep planı uumlzerinde uzlaşmaya var-mayı iccedilerir İletişim suumlreci talep planlama suumlrecini satış ve operasyon planlaması yo-luyla arz ve talep planları ile finansal plan-ların uzlaştırılması ve senkronize edilmesi ile ilişkilendirir Aynı zamanda talep planı-nı tedarik planlaması ve ana uumlretim planı ile eşleştirir İletişim suumlreci talebin gerccedilek durumunu ortaya koymalı işletmenin ta-lep ve iş hedeflerini gerccedilekleştirmek iccedilin yapılması gerekenleri belirlemeli ve talep ile arzın muumlşteri hizmeti ve finansal hedeflere ulaşması iccedilin entegre edilmesini sağlaması gerekir

3 Talebin etkilenmesi pazarlama ve satış tak-tiklerini konumlandırmayı fiyatlandırmayı tutundurmayı ve diğer pazarlama ve satış ccedilabalarını iccedilerir Talebi etkilemenin amacı muumlşterileri firmanın uumlruumlnlerini ve hizmetle-rini satın almaya ikna etmektir Talebi etki-lemenin en iyi yolu bu konudaki ccedilabaların işletmenin uzun vadeli finansal sağlığını nasıl etkilediğinin uumlst youmlnetim tarafından anlaşıl-masını sağlamaktır Bu anlayışı elde etmenin bir yolu kacircr projeksiyonlarını planlamaya dahil etmektir Talebi etkilemek uzun douml-nemli bir ccedilabadır Pazar bilincini ve varlığını geliştirmek ve muumlşteriye değer yaratmaktır Pazar kanallarının geliştirilmesi zaman alıcı bir suumlreccediltir Uumlstelik bu suumlreccedil boyunca kaza-nılan muumlşterileri elde tutmak suumlrekli oumlngoumlruuml ve dikkat gerektirir

4 Talebin oumlnceliklendirilmesi mevcut arzla eşleşmesi iccedilin muumlşteri siparişlerinin youmlne-tilmesidir Talebin youmlnetilmesi ve oumlncelik-lendirilmesinin amacı talep hacmi satış geliri kacircr ve muumlşteri hizmetleri accedilısından optimum talep performansını youmlnetmektir Talep youmlnetiminin bu youmlnuuml ccediloğu zaman goumlzden kaccedilırılır bu da genellikle kaotik ve maliyetli sonuccedillara yol accedilar

Talep TahminiTalep tahmini bir firmanın birtakım varsayım-

ları goumlz oumlnuumlnde bulundurarak gelecekte talebin ne olacağına dair yaptığı en iyi tahminidir Bu ldquogele-cekteki talebin en iyi tahminirdquo soumlzlerinin altında accedilıkccedila ifade edilen (iyi olan) veya oumlrtuumlluuml olarak ka-bul edilen (koumltuuml olan) bir dizi varsayım vardır Bu varsayımlar firma iccedilin hem iccedil hem de dışsaldır İccedil varsayımların oumlrnekleri reklam harcamaları tanı-tım faaliyetleri yeni dağıtım kanallarının accedilılması ek satış elemanlarının işe alınması vb gibi talepleri ortaya ccedilıkarmak iccedilin tipik olarak yerine getirilen rutin faaliyetlerdir Diğer bir iccedil varsayım ise fiyat seviyeleridir İktisatccedilılar bize talep eğrilerinin (ge-nellikle) aşağı doğru eğimli olduğunu yani fiyatlar duumlştuumlğuumlnde talebin arttığını ve fiyatlar arttığında da talebin azaldığını soumlylerler Bu nedenle gele-cekteki fiyat seviyeleri ile ilgili accedilıkccedila belirtilen bir varsayım talebin gelecekteki bir tahmini iccedilin kritik oumlneme sahiptir Dış varsayımlara oumlrnekler ise faiz oranları işsizlik seviyeleri enflasyon seviyeleri bor-sa davranışları gibi gelecekteki ekonomik koşullarla ilgili beklentileri iccedilerir Diğer ilgili dış varsayımlar rekabet faaliyetleridir Ana rakipler ve bunların yeni uumlruumln planları fiyatlandırma stratejileri tanı-tım faaliyetleri gibi durumlarda hakkında herhangi bir bilgi mevcutsa bu bilgi şirketin uumlruumln veya hiz-metlerine olan talebi etkileyecektir

Ortaya konulan bu varsayımlar talep tahmini-nin neden yanlış olduğunu daha iyi anlayabilmemi-zi sağlar Zira tahminler her zaman yanlıştır Hangi varsayımların oumlngoumlruumllduumlğuuml gibi gerccedilekleştiği ve han-gilerinin gerccedilekleşmediğinin tam olarak anlaşılması iccedilin oumlngoumlrme suumlrecinin suumlrekli iyileştirme suumlrecine doumlnuumlştuumlruumllmesinde fayda bulunmaktadır Tahmin-ler hem talep hem de arz accedilısından gelecekte neyin olabileceği konusundaki tahminlerdir Bu tahminler arz ve talebin entegrasyonu suumlrecinde girdi goumlre-vi goumlrmektedir Tahminler asla bir plan veya amaccedil değildir Bu kavramları ayırt etmenin en basit yolu tahmin ne olacağını duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz şeyken plan veya hedef ne olacağını umduğumuz şeylerdir

Firmaların en ccedilok karıştırdığı diğer iki kavram talep ve satışlardır Talep muumlşterilerin firmalardan uumlruumln ve hizmetleri satın alma potansiyellerinin var olmasıdır Satışlar ise firmanın uumlrettiği tuumlm uumlruumlnle-ri elden ccedilıkarabilmesidir Buna goumlre talep tahmini

99


ile satış tahmini farklı iş planlarını beraberinde ge-tirir Satış tahminleri yaptığımız uumlruumlnlerin ne ka-darını satabileceğimize odaklanırken talep tahmini ldquoUumlruumln veya hizmetler pazarda hazır olduğu suumlrece muumlşteriler bizden kaccedil tane satın alırrdquo gibi daha farklı bir bilgiye odaklanmaktadır

Talep tahmininde bazı temel kavramlar mev-cuttur Oumlrneğin tahmin duumlzeyi bir tahminin ifade edildiği ayrıntı duumlzeyini tanımlar Tahmin ufku ise talebin tahmin edildiği geleceğe youmlnelik zamanın suumlrecini accedilıklar Peki tahminin ufkunun asgari uzunluğunun ne olması gerekir Bu konu-da soumlylenen talep tahmin ufkunun asgari uzunlu-ğunun teslim suumlresinin uzunluğu kadar olmasıdır Tahmin ufkunun azami uzunluğu ise ek uumlretim ka-pasitesi yaratmak iccedilin geccedilen suumlredir Yani tedarik zinciri planlaması soumlz konusu olduğunda tahmin ufkunun en azından yeni kapasite yaratma suumlr-duumlğuuml suumlrece uumlretim sağlama suumlresinden daha kısa olmamasıdır

Talep tahmininde başka bir kavram tahmin aralığı yani talep tahmininin guumlncellenme sıklığı-dır Birccedilok uumlretici iccedilin tipik tahmin aralığı aylıktır Bununla birlikte bazı durumlarda tahmin aralığı oldukccedila kısadır Bazı şirketler tahminlerini haftada bir guumlnceller bazıları da guumlnluumlk olarak yapar Ccedilo-ğunlukla boumlyle hızlandırılmış bir tahmin aralığı-nın arkasındaki neden perakendecilerin yaptıkları promosyon etkinlikleridir Hızlı tuumlketim malları sektoumlruumlnde tahminler sık sık guumlncellenir ve bu tah-minler rekabetccedili dinamiklere uumlruumln kullanılabilir-liğine ve benzerlerine etkili bir şekilde cevap veren tanıtım faaliyetleri hakkında guumlnluumlk kararlar alma-ya yardımcı olur

Son olarak tahmin formu talep tahmininin ifade edildiği fiziksel oumllccediluumlm tuumlruumlduumlr Oumlrneğin bir şemsiye uumlreticisi ldquoKasım ayında kaccedil adet şemsiye talep edilecekrdquo sorusunu sorduğunda talep tahmin formunu adet olarak belirtmiştir Bir başka şirket tahminlerini kilo olarak ifade edebilir Burada oumlnemli olan tahminlerin fiziksel bir birim olarak ifade edilmesidir

Lojistik Operasyonlarda Talep Youmlnetimi

Lojistik alanında talep tahminleri taşımacılık ve depo suumlreccedillerinde karşımıza ccedilıkmaktadır Stratejik anlamda talep tahminleri taşımacılık firmaları ve depoculuk hizmetleri veren firmalarda uzun douml-

nemli soumlzleşmeler yapılarak kapasite planlarının garanti altına alınması şeklinde gerccedilekleşir Daha orta vadedeki kararlar accedilısından bakıldığında ise guumlnluumlk ve haftalık dağıtım operasyonlarının plan-lanması konusunda yardımcı olur Lojistik operas-yonlarda tahmin duumlzeyleri stratejik anlamda uumlruumln taleplerine bağlı olarak siparişlerin tahmin edilme-si şeklindeyken taktiksel olarak siparişlerin hangi SKU lardan (Stock Keeping Unit) karşılanacağı gibi planlamalar da bu tahmine dayanır Lojistikte tahmin ufkuna bakıldığında teslimat suumlrelerinden iki yıla kadar tahmin yapıldığı goumlruumlluumlr Tahmin aralığı aylıktır tahmin formu ise birimdir

Taşımacılık Operasyonlarında Belirsizlik ve Talep Youmlnetimi

Lojistikte taşımacılık tedarik uumlretim ve da-ğıtım faaliyetleri ile tesisler arası ilişkiyi koordine eden tedarik zincirinde mal ve hizmetlerin kusur-suz akışında oumlnemli rol oynayan bir faaliyettir Ta-şımacılık operasyonlarının etkin planlanması fir-maların muumlşteri taleplerini karşılaması accedilısından kritik bir unsurdur Oumlrneğin son tuumlketici talebini alan uumlreticilerin uumlretim iccedilin ihtiyaccedil duydukları malzemelerin siparişlerini tedarikccedililere ilettikten sonra teslimatın gerccedilekleşmesi taşımacılık ope-rasyonlarının kapasitesine zamanındalığına ve guumlvenilirliğine bağlıdır Bu nedenle taşıma eko-nomisinin planlanması ve muumlşteri isteklerinin zamanında ve yerinde karşılanması accedilısından ta-şımacılıkta oluşan bu talebin de youmlnetilmesi ihti-yacı doğmuştur

Tedarik zinciri boyunca gerccedilekleşen taşıma işle-ri ya firmaların kendi araccedil ve personelleriyle koor-dine edilir ya da uzun yıllardır tercih edildiği gibi taşımacılık hizmeti dış kaynak yoluyla nakliye veya lojistik firmalarından ya da taşıma işleri organiza-toumlrleri aracılığı ile youmlnetilir Her iki tercihte de taşı-maya olan talebin oumllccediluumllmesi gerekir

Taşımacılıkta talep denilince taşıma ekono-misini etkileyen birccedilok unsur goumlz oumlnuumlnde bu-lundurulmalıdır Oumlrneğin Bursarsquoda bulunan bir fabrikanın Gebzersquodeki tedarikccedilisinden uumlretim bandına yetişmek uumlzere sipariş verdiği ham mad-delerin hacmi tedarikccedilinin soumlzleşmeli olarak ccedila-lıştığı nakliye firmasını yakından ilgilendirir Zira uumlreticinin uumlretim yapabilmesi iccedilin ihtiyacı olan ham maddeleri taşıyacak olan nakliyecinin araccedil planlaması yapması gerekir Bu hususta teslimatın

100


suumlresi araccedil kapasitesi ve araccedil sayısı oumlnemli olacak-tır Hatta araccedil sayısına bağlı olarak şofoumlr talebi de oluşacaktır Ancak tuumlm bu suumlreccediller youmlnetilirken bazı belirsizlikler ve aksilikler soumlz konusu olabi-lir Bu aksiliklerden bazıları taşımacıya bildirilen hacim ile gerccedilek hacim arasında yuumlkleme esnasın-da fark ccedilıkması ve seccedililen aracın kapasitesinin ye-tersizliği (Miktar Belirsizliği) beklenenden uzun suumlren yuumlkleme-boşaltma suumlreleri (Elleccedilleme Belir-sizliği) ve aktarma veya ccedilapraz sevkiyat terminal-lerinde rampaların kapıların veya oumlzel yuumlkleme veya boşaltma ekipmanlarının bulunmamasından kaynaklanan olası gecikmelerdir (Aktarma Belir-sizliği) (Hadjiconstantinou ve Roberts 2002) Bunların yanı sıra farklı mal tuumlrlerinin planlan-dığı gibi yuumlklenememesi Yuumlkleme Belirsizliği ne neden olur ve bu da operasyonları tehlikeye atar (Delaitre vd 2007 Gendreau vd 2004) Taşın-mak uumlzere teslim alınan malların yuumlkleme yerin-den boşaltma yerine taşınması esnasında yol bo-yunca meydana gelebilecek olumsuzluklar Seyahat Belirsizliği olarak karşımıza ccedilıkar Ayrıca talebin doğru iletilmemesi sonucunda taşıma firmasının oumlngoumlremediği birccedilok başka problem ortaya ccedilıka-bilir Ya da talebin arttığı doumlnemlerde verilen si-parişlerin hızlandırılması taşıma işlerini ccedilok daha maliyetli hale gelebilir Sonuccedil olarak tuumlm bu olumsuzluklar teslimatın gecikmesine yol accedilar ve bunu da zincir boyunca taşımacılıktan kaynakla-nan Tedarik Belirsizliği olarak ifade edilebilir (Lo ve Hall 2008)

Taşıma işlerinden sorumlu olanların operas-yonlarını tehlikeye atabilecek bu gibi birkaccedil belir-sizlik kaynağını aynı anda ele alması gerekir Mev-cut taşıma kaynaklarının kapasitesi bilinen talepler tarafından zaten tuumlkeniyorsa ilave talepler hacircliyle suumlreccedillere entegre edilemez duruma gelebilir Dola-yısıyla da suumlreccedillerin esnekliği azalır (Schoumlnberger ve Kopfer 2009) Bu da ek taleplerin muumlşteri zaman ccedilizelgesi gereklilikleri ile uyumlu olarak sunulması ihtimalinin azaldığı anlamına gelir Bu tuumlr olayların gerektirdiği esnekliği sağlamak iccedilin yoğun doumlnem-lerde taşıma işini uumlstlenenlerin mecburen ek ka-pasite sağlaması zorunlu hacircle gelir Bunu oumlnlemek iccedilin de taşıma planlaması yapılırken muumlşteri talep-lerinin takip edilmesi verilerin tam olması youmln-lendirme ve zamanlama kararlarının suumlrekli goumlzden geccedilirilmesi şarttır

Depo Operasyonlarında Belirsizlik ve Talep Youmlnetimi

Depolar fabrikaları ve muumlşterileri birbirine bağlayan oumlnemli tesislerdir İşletmelerde lojistik biriminin temel roluuml ise depolarda muumlşterilerinin stoklarını youmlnetmek ve uumlruumlnleri sağlanan plana goumlre muumlşterilerine ulaştırmaktır Ballou ve Masters (1993) bir dağıtım ağı sisteminin tasarımında doumlrt stratejik planlama alanı olduğunu belirtmektedir Bu alandan ilki muumlşteri hizmet seviyeleri ile ilgilidir İkincisi tesislerin yerleştirilmesi ve bunlara yapılan talep atamalarıyla ilgilidir Uumlccediluumlncuumlsuuml envanter ka-rarlarını ve envanter kontroluumlnuuml iccedileren politikaları ele alır Doumlrduumlncuumlsuuml ise ulaştırma modlarının nasıl seccedilildiği kullanıldığı ve kontrol edildiğine dair ulaş-tırma kararlarıyla ilgilidir (Liao ve ark 2011)

Tedarik zincirlerinde amaccedil muumlşteri hizmet sevi-yesini korurken bir yandan da maliyetleri asgariye indirmektir Muumlşteri hizmet seviyesi depolarda ve-rimlilik ve etkin ccedilalışma sayesinde muumlşteri sipariş-lerinin karşılanmasıyla muumlmkuumlnduumlr Bunun iccedilin ilk olarak tedarik zinciri ağ tasarımı yapılırken depo yer seccedilimi kriterlerinin maliyetleri ve muumlşteri memnu-niyetini goumlz oumlnuumlnde bulundurarak belirlenmesi ge-rekir Zira muumlşteri siparişlerinin en kısa suumlrede ve maliyette karşılanması depoların konumlarına bağlı-dır Depolarda gerccedilekleşen talep youmlnetiminin odağı ise genellikle işletmelere en ccedilok maliyeti yaratan stok tutma faaliyetidir Stok tutma faaliyeti ayrıca depo youmlnetiminde kapasite sorununu da guumlndeme getir-mektedir İşletmeler muumlşteri taleplerinin karşılan-ması sebebiyle tutulması gereken stokları planlarken aynı zamanda bu stokları tutabileceği alanı da plan-lamak durumundadır Son olarak da siparişlerin kar-şılanmasında depoların sevkiyat boumlluumlmleri taşımacı-lık ile ilgili kararları alır ki siparişlerin teslimatında en kritik kararlardan birisidir

Buna goumlre depolarda talep youmlnetimi muumlşterile-rin taleplerinin yakından takip edilmesi ve stok poli-tikalarının bu talep bilgisi ile belirlenmesini gerekti-rir Tedarik zinciri boyunca muumlmkuumln olabilecek her tuumlrluuml belirsizlik (oumlrneğin tedarikccediliden kaynaklanan gecikmeler uumlretimde yaşanan aksaklıklar hasarlı veya gecikmiş teslimatlar ve oumlngoumlruumllemeyen diğer olaylar) depolarda tutulan stoklar sayesinde bertaraf edilmek-tedir Ancak stok maliyetlerinin de kontrol altında tutulması accedilısından depo youmlneticilerinin tedarik zin-cirinin verimliliği ve etkinliğinde talep planlaması konusunda oumlnemli rolleri bulunmaktadır

101


Tahmin TeknikleriTahmin teknikleri iki kategoriye ayrılır nicel

teknikler ve nitel teknikler Nicel teknikler talep modellerini keşfetme amacıyla tarihsel verilerin analizinden oluşur Bazı tarihsel talep modelleri belirli zamanlarda tahmin edilebilir bir şekilde tekrar ederler Oumlrneğin tur teknelerine talep ilk-bahar ve yaz aylarında kıştan ccedilok daha fazladır Ti-pik olarak zaman serisi teknikleri zamanla tekrar eden bu talep modellerini tanımlayabilen uygun istatistiksel algoritmalardır Diğer tarihsel talep modeller de tanımlanabilir ccediluumlnkuuml belirli oumllccediluumlle-bilir değişkenlerin talep uumlzerinde tahmin edilebi-lir bir etkisi vardır Oumlrneğin Coca-Cola uumlruumlnleri tanıtım faaliyetlerine oldukccedila duyarlı olma eğili-mindedir Marketler kola iccedileceğiyle ilgili herhan-gi bir tanıtım faaliyeti yaparlarsa tuumlketiciler daha fazla kola alır Bu tuumlr tanıtım faaliyetlerinden bek-lenebilecek ldquoartışrdquo miktarı regresyon analizi kul-lanılarak tahmin edilebilir Bununla birlikte bu nicel tekniklerin talep tahmininde muumlkemmellik iccedilin yetersiz kaldığını soumlyleyebiliriz Geleceğin tıpkı geccedilmişe benzeyeceğinden kesinlikle emin olunabiliyorsa tarihsel talebin istatistiksel ana-lizini yapabilirsiniz Ancak emin olunamayacağı iccedilin istatistiksel tekniklere destek olmak amacıyla yapılacak nitel ayarlamalar tahmin doğruluğunu arttıracaktır Delphi youmlntemi gibi bazı nitel tek-nikler uzun vadeli stratejik tahminler iccedilin oumlzel-likle yararlıdır Satış guumlcuuml kompoziti ise hem kısa vadeli hem de operasyonel tahminler ve stratejik tahminler iccedilin uygundur Youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisi youmlntemi ise oumlzellikle yeni uumlruumlnlerin tahmin edil-mesi iccedilin veya eski bir uumlruumlnuumln yerine yeni bir suuml-ruumlmuumlnuumln yapılacağı durumlarda kullanışlıdır

Nicel Tahmin TeknikleriNicel tahmin teknikleri bir aracın arka ayna-

sına bakmak gibidir Bu teknikler geccedilmiş verilere bakarak talebin kayıt altına alınabilecek bir model-de gerccedilekleştiğini goumlstermeye ccedilalışırlar İstatistiksel analiz iki kategoriye dayalı talep modelini tanım-layıp tahmin edebilir İlki zamanla ilişkili olan modellerdir ve zaman serileri ile analiz edilir İkinci kategori ise zamanın dışında talep uumlzerinde etkisi olan diğer birccedilok faktoumlrden oluşan modellerdir ve regresyon youmlntemi ile analiz edilir

Zaman SerileriZaman serileri tekniği zaman iccedilinde tekrar

eden talepteki değişimleri tanımlamak iccedilin tasar-lanmış bir algoritmalar buumltuumlnuumlduumlr Zaman serile-rine dayanan tahmin modelinin temel varsayımı gelecek talebin tamamen geccedilmiş talebe bağımlı olması duumlşuumlncesidir Oumlrneğin eğer bu yılın satış-ları geccedilen yıla goumlre 10 artmışsa o zaman gelecek yılın satışları zaman serisi analizine goumlre bu yılın satışları artı 10 olarak tahmin edilecektir Zaman serileri doumlrt bileşenden oluşur (Newbold 2000)

bull Trend (Genel Eğilim) bileşeni Zaman se-rilerinin uzun suumlrede goumlsterdiği duumlşme ve yuumlkselme suumlreccedillerinden sonra oluşan kararlı durumdur Zaman serileri uzun doumlnem accedilı-sından kararlı alccedilalma ya da yuumlkselme şek-linde bir eğilime sahiptir

bull Mevsimbileşeni Zaman serilerinde mev-simlere goumlre değişmeyi ifade eder Zaman serileri accedilısından kullanılan verilerin kimi doumlnemleri diğer doumlnemlere goumlre farklılık goumlsterir

bull Doumlnemselbileşen Ekonomide mevsimsel değişimler ile ilgili olmayan doumlnemsel de-ğişmelerdir Oumlrneğin ekonomide genel eği-limden bağımsız kısa suumlreli genişleme ya da daralma durumu ccedilevrimsel suumlreci tarif eder

bull Duumlzensizbileşen Diğer unsurlar gibi be-lirli olmayan hata terimi ile ifade edilebile-cek değişmelerdir

Zaman serileri tahmin tekniği bunlarla sınırlı olmamakla beraber basit hareketli ortalamalar ile ağırlıklı hareketli ortalamaları da kapsar Talep ile ilgili mevsimsellik olmadığı zaman sadece trend ve duumlzensiz bileşenler tahmin edilebilir Bu durumlar-da trend bileşeni duumlzensiz değişimleri azaltmak veya duumlzguumlnleştirmek iccedilin bir yumuşatma tekniği kul-lanılarak tahmin edilebilir Basit hareketli ortalama alma ccedilift hareketli ortalama alma ağırlıklı ortalama alma ve merkez hareketli ortalama alma dahil olmak uumlzere ccedileşitli yumuşatma teknikleri uygulanabilir Hareketli ortalama alma teknikleri talep geccedilmişini duumlzeltmek iccedilin basit bir youmlntem sağlar Hareketli ortalama değerlemenin ardındaki prensip birbirine yakın olan talep goumlzlemlerinin (haftalıkaylık peri-yotlar) değer bakımından benzerlik goumlstermesidir Dolayısıyla yakındaki tarihsel doumlnemlerin ortala-

102


masını almak o doumlnem iccedilin iyi bir trend tahmini sağlayacaktır Basit hareketli ortalama talebin farklı zaman dilimleri arasındaki toplamının zaman di-limlerinin sayısına boumlluumlnmesiyle hesaplanır Her bir zaman diliminin aynı oumlneme (ağırlık) sahip olması nedeniyle basit hareketli ortalama talebin yakında gerccedilekleşmiş yuumlkseliş veya azalışlarını tam olarak yansıtmayabilir Bu eksikliği gidermek iccedilin ağırlıklı hareketli ortalama tekniği daha guumlncel verilere daha fazla oumlnem (ağırlık) tahsis eder

Regresyon AnaliziTalep tahmininde zamanın dışında talep uumlzerin-

de etkisi olan başka faktoumlrler var ise o zaman regres-yon analizi yapılması uygundur Regresyon analizi iki farklı kategoride değişkenlerin tanımlanması ile başlar Bağımlı değişken ve bağımsız değişken Talep tahminlerinde bağımlı değişken her zaman taleptir Bağımsız değişkenler ise talebi etkileyeceği duumlşuumlnuuml-len birccedilok faktoumlrden oluşabilir Regresyon analizinin amacı belirlenen değişkenler arasındaki ilişkiyi oumllccedil-mektir Eğer tek bir değişken kullanılarak analiz ya-pılıyorsa buna basit regresyon birden ccedilok değişken kullanılıyorsa ccediloklu regresyon analizi denir

Nitel Tahmin Teknikleri Nitel tahmin tecruumlbeli kişilerin goumlruumlş bilgi ve

sezgilerinin bu goumlruumlş bilgi ve duumlşuumlncelerin resmicirc tahminlere yansıtılması suumlrecidir Talep tahmini ya-panlar oumlzellikle geleceğin geccedilmişe benzemeyeceğini duumlşuumlnuumlyorlarsa ya da geccedilmiş verilerin olmadığı ya da sınırlı olduğu durumlarda yargıların veya sezgilerin kullanıldığı nitel tahmin tekniklerine youmlnelirler Ni-tel araştırmalarda tecruumlbe ve bilgilerinden yararlanan kişiler genelde uumlst duumlzey youmlneticiler pazarlama veya uumlruumln youmlneticileri ile satış goumlrevlileridir

Nitel tahmin tekniklerinin en buumlyuumlk avantajı ta-lep modellerinde meydana gelebilecek değişiklikleri oumlngoumlrme potansiyeline sahip olmasıdır Zaman seri-leri bunu yapamaz Regresyon analizi bağımlı ve ba-ğımsız değişkenler arasında meydana gelecek deği-şimlerin talep uumlzerindeki etkilerini tahmin edemez

Bu tip değişimler ancak işin uzmanları ile ya-pılan goumlruumlşmeler neticesinde nitel veriler sayesinde tahmin edilebilir Ayrıca nitel teknikler sayesinde ccedilok zengin veriler elde edilir Ancak bu durum avantaj sağladığı kadar dezavantaj da sağlayabilir Zira karmaşık bir veri kalabalığına neden olabilir

ve bunları sınıflandırıp analiz etmek oldukccedila zor bir suumlreccedil gerektirebilir Ayrıca toplanan verilerin zamanındalığı formatı ve ulaşılabilirliği ayrı prob-lemler doğurabilir Bunların yanı sıra nitel veri toplamak maliyetli ve zaman alıcı bir suumlreccediltir Talep hareketlerini yorumlaması beklenen kişiler gerccedilek-leri goumlzden kaccedilırabilir anlamayabilir ya da oumlznel yorumlarda bulunabilir Yine de nicel teknikleri desteklemesi ve zenginleştirmesi accedilısından bakıldı-ğında nitel araştırmaların faydası ccediloktur En yaygın kullanılan nitel araştırma teknikleri youmlnetici goumlruuml-şuuml juumlrisi Delphi youmlntemi ve satış guumlcuuml kompozit analizidir (Moon 2013)

Youmlnetici Goumlruumlşuuml JuumlrisiTalep oluşturmaya dahil olan ccedileşitli kurumsal

fonksiyonlardan youmlneticilerin tahminler uumlretmek veya tartışmak iccedilin bir araya gelmesiyle oluşan topluluğa youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisi denir Uygulanma-sı nispeten basit bir tahmin tekniğidir ve mevcut talep modellerinde değişiklik yapılması beklendi-ğinde veya nicel tahmin analizleri iccedilin geccedilmiş talep verileri bulunmadığında oldukccedila değerlidir Tecruuml-beli youmlneticilerin sezgileri ve kararları ile temsil edi-len zengin verileri kullanma avantajına da sahiptir Tipik olarak suumlreccedil talebin goumlzden geccedilirilmesinden oumlnce yapılan nicel talep tahminlerinden oluşur ve fikir birliği tahmin grubu nicel tahminlerin duuml-zenlenip duumlzenlenmeyeceğine ve ne kadar duumlzen-lemesi gerektiğine karar vermek iccedilin toplanır Bu fikir birliği tahmin grupları sık sık bir araya gelerek yeni uumlruumlnler iccedilin nitel tahminler uumlretmekten so-rumludur

Youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisinin etkin kullanımı oumlrguuml-tuumln bireysel ve oumlzellikle de grup olarak karar verme suumlrecinde var olan oumln yargı kaynaklarını aşabilme derecesine bağlıdır Kurumsal baskılar karar alma suumlrecini kısıtladığı oumllccediluumlde taraflı tahminler ortaya ccedilıkacaktır Youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisinde oluşabilecek oumlnyargıların kaynağı genellikle grup iccedilerisindeki en uumlst duumlzey youmlneticinin etki guumlcuumlduumlr Bu etki ne-deniyle diğer juumlri uumlyelerinden gelen katkılar nihai tahminlerde nispeten daha az ağırlık taşıyabilir

Youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisi tahmininde karşılaşılabi-lecek bir diğer risk plan odaklı tahminlerin oluş-turulmasıdır Satış ve pazarlama youmlneticileri genel-likle iş planlarının veya ulaşmaları gereken finansal hedeflerin buumlyuumlk oumllccediluumlde farkındadır Dolayısıyla tahmin suumlrecinde pazarda yeterli talebin bulunma-

103


dığına dair hiccedilbir kanıt olmasa dahi finansal he-deflere uyumlu olmasını sağlamak iccedilin fikir birliği yapıldığını goumlruumllmektedir Belirlenmiş finansal he-deflere ulaşmak iccedilin yapılan bu plan odaklı tahmin en sinsi talep tahmini sapma tuumlruumlduumlr ve olumsuz sonuccedillara yol accedilabilir

Youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisi tekniği SKU seviyesi tah-minleri gibi tahmin hiyerarşisinin ccedilok ayrıntılı se-viyelerinde gerccedilekleşen kısa vadeli tahminler iccedilin uygun değildir Youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisi doğası gereği zaman gerektirir bu nedenle bu tekniğin en ve-rimli kullanımı uumlruumln grupları iccedilin stratejik seviye tahminleri iccedilindir yani uumlruumln grupları veya uumlruumln aileleri Duumlşuumlk seviyeli kısa vadeli tahminler iccedilin bir youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisi kullanmak bu tahminle-rin tekrarlayan niteliği nedeniyle oumlnyargıları teşvik eder maliyet doğurur ve zamanı boşa harcar

Delphi TekniğiDelphi tekniği şirket iccedili ya da dışı bilgili uz-

manların goumlruumlşlerini toplamak iccedilin kullanılan ba-zen youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisine eşlik eden kişilerarası oumln yargıları en aza indirmeye ccedilalışan bir tekniktir Delphi youmlntemi beş adımdan oluşur

1 Panele katılmak uumlzere seccedililen uzmanların her birine gelecekteki talep tahminini iccedile-ren stratejik bir soru sunulur

2 Panele katılan her uumlye bağımsız olarak bu soruyu duumlşuumlnuumlr ve cevabının arkasındaki tuumlm gerekccedileler hakkında ayrıntılı bir tartış-ma ile birlikte bir cevap yazar

3 Panel uumlyeleri tarafından verilen cevaplar ge-rekccedileleriyle birlikte bu yanıtları tek bir bel-geye aktaran bir raportoumlre verilir Bu belge daha sonra panel uumlyelerine geri goumlnderilir ancak her bir tahminde hangi uzmanların yer aldığı accedilıklanmaz

4 Cevapların oumlzetini okuduktan sonra pa-nelin her bir uumlyesi oumlngoumlruumlsuumlnuuml korur veya başlangıccediltaki tahmini tekrar değerlendirip yeni tahminini (ve oumlngoumlruumlsuumlnuuml değiştir-menin arkasındaki gerekccedileyi) yazılı olarak sunar

5 Cevaplar oumlzetlenir ve tahmin aralığını da-raltmak iccedilin gerektiği kadar panel uumlyelerine goumlnderilir Sonunda panel bir tahminde birleşme eğilimindedir

Delphi tekniği orta ila uzun vadeli şirket veya enduumlstri talep seviyelerinin oumlngoumlruumllmesi iccedilin uygun-dur Bu teknik bir şirket iccedilinde kullanıldığında bir youmlnetici ldquosanalrdquo youmlnetici juumlrisi olarak duumlşuumlnuumllebilir ccediluumlnkuuml youmlneticiler yuumlz yuumlze goumlruumlşmez Bu mesafenin amacı her uumlyenin nesnel ve oumlzguumlr biccedilimde bir tah-min geliştirmesini sağlamaktır Delphi tekniği ayrıca ldquogrup bağlantısınınrdquo karar verme suumlrecindeki etki-lerini de azaltır Katılımcılar yuumlz yuumlze goumlruumlşmedik-leri iccedilin grup uumlyelerinin birbirlerinin tutumlarını destekleme youmlnuumlndeki istekleri ya da grup iccedilindeki guumlccedilluuml bir liderin etkisinde kalmaları gibi ortaya ccedilı-kabilecek oumlnyargıları en aza indirilmektedir Bu oumln yargı kaynağının kaldırılması ccedilatışan fikirlerin in-celenecek kadar uzun suumlre hayatta kalmasını sağlar Boumlylece suumlreccedilten ve oumlzellikle uzun vadeli talep tah-minleri yapılırken daha meşru olan bir sonuccediltan bir dizi senaryo ortaya ccedilıkmasına izin verir

Satış Guumlcuuml Kompozit AnaliziSatış guumlcuuml kompoziti talep tahminlerini ar-

tırmak iccedilin bir şirketin satış goumlrevlilerinin ve satış youmlnetiminin bilgi ve deneyimini kullanan nitel bir tahmin youmlntemidir Uumlretim youmlneticileri tarafından her bir satışccedilının kendi boumllgesinde satış yapmayı beklediği toplam tutarı temel alarak bir mal veya hizmet iccedilin gelecekteki talebi yansıtmak iccedilin kulla-nılan bir tekniktir Oumlrneğin bir satış guumlcuuml kompo-zit analizi belirli bir zaman diliminde ne kadar mal uumlretileceğine ve ne miktarda ham maddeye ihtiyaccedil duyulacağına karar veren bir uumlretim işletmesine yardımcı olabilir

Satış ekiplerinin talep tahmininde yer almaları-nın nedenleri talepteki değişiklikleri en yakından izleyen kitle olmalarından kaynaklanmaktadır Bu-nunla birlikte doğru tahminler yapabilmek satış goumlrevlilerinin buumlyuumlk siparişleri guumlvence altına alma-nın olasılığını artıracağı iccedilin istihbarat konusunda daha yoğun ccedilaba harcamalarına neden olur Her ne kadar satış goumlrevlileri birccedilok tahmin suumlrecine kritik girdi sağlasa da şirketler satış temsilcilerinin sağladığı girdilerin kalitesinden sık sık sıkıntı yaşarlar Bunla-rı aşmak iccedilin de talep tahminini satış goumlrevlilerinin işlerinin bir parccedilası hacircline getirmek gerekir Ayrıca satış baskısından kaynaklanan bazı durumları sakla-malarına engel olunmalıdır Son olarak da tahmin yapmalarının oumlnuuml accedilılacaksa suumlreccedilleri mutlaka basit-leştirmek ve odaklanmalarını sağlamak gerekir

104


SİPARİŞ YOumlNETİMİGuumlnuumlmuumlzde rekabetin tedarik zincirleri arasında gerccedilekleştiği bilinen bir gerccedilektir Dolayısıyla yukarı-

da bahsedildiği gibi bu rekabet ile başa ccedilıkabilmenin bir yolu muumlşteri taleplerinin etkin olarak youmlnetilmesi olabildiğince tahminlerde isabetin artırılması gerekmektedir Bu işletmeler iccedilin planlama yuumlruumltecekleri bir faaliyetken muumlşteri siparişlerinin gerccedilekleşmesinin ardından asıl operasyon başlayacaktır Sipariş youmlnetimi olarak adlandırdığımız bu suumlreccedil muumlşteri siparişlerinin işletmeye iletilmesini takiben ilgili deponun haber-dar edilip siparişin karşılanması iccedilin gerekli işlemlerin başlatılıp devamında siparişlerin sevkine kadar geccedilen suumlrede yer alan tuumlm operasyonları iccedilermektedir

Tedarik zincirinin oumlnemli bir unsuru olan sipariş youmlnetimi tedarik-satın alma depolama stok youmlne-timi ve taşıma operasyonlarının temelini oluşturan bir lojistik faaliyettir Bu nedenle sipariş youmlnetiminin etkinliği diğer tuumlm lojistik faaliyetlerin performanslarını etkilemektedir İyi bir sipariş youmlnetimi stok ma-liyetlerinin azalmasına depo verimliliğinin artmasına muumlşteri memnuniyetine dolayısıyla da işletmenin karlılığına neden olacaktır

Perakende sektoumlruumlnde yaygın olarak kullanılan talep tahmin youmlntemlerini araştırın

Talep youmlnetiminin ile tedarik zincirinde kamccedilı etkisiyle olan ilişkisini değerlendirin

Havayollarının talep youmlnetim anlayışını araştırınız Ardından bir muumlşteri olarak bu konuyla ilgili yaşadığınız bir tecruumlbenizi anlatın

1 Tedarik zinciri boyunca talep youmlnetiminin oumlnemini kavrama ve talebi youmlneten unsurları accedilıklayabilme

2 Talep tahmini youmlntemlerini oumlzetleyebilme



105


Sipariş Doumlnguumlsuuml Suumlrecisi Sipariş youmlnetimi sipariş doumlnguumlsuuml adıyla anılan ve toplam beş aşamadan oluşan bir suumlreccedil olarak ifade

edilmektedir Lojistik operasyonlar ccedilerccedilevesinde bu doumlnguuml aşağıdaki gibi oumlzetlenmiştir

Şekil 43 Sipariş Doumlnguumlsuuml

Siparişin İletilmesiSiparişin iletimi muumlşterinin siparişi vermesiyle başlar Muumlşteriler iccedilin sipariş vermenin birccedilok farklı

yolu vardır Siparişler yuumlz yuumlze verilebileceği gibi posta yoluyla telefonla faksla ya da elektronik olarak verilebilir Guumlnuumlmuumlzde en yaygın youmlntem olarak elektronik sipariş iletimi tercih edilmektedir Oumlzellikle kuumlresel ticaret ile birlikte tarafların duumlnyanın farklı coğrafyalarında bulunmaları ve teknolojik altyapıların da yaygınlaşması sayesinde siparişler en ccedilok elektronik olarak verilmektedir Siparişin iletilmesi aşaması-nın en kritik noktası muumlşterinin sipariş verirken zorlanmamasıdır Bu anlamda sipariş verme suumlrecinin basitleştirilmesi oumlnemlidir Oumlzellikle online ticarette sipariş verilecek web sitelerinin tasarımı kullanıcılar iccedilin accedilık sade ve net olmalıdır Kullanıcı web sitesinde aradığını bulabilmeli oumlzellikle oumldeme konusu gibi hassas konularda guumlvende hissetmesi oumlnemlidir Siparişin iletimi aşaması sipariş doumlnguumlsuumlnuumln doğru devam etmesinin de ilk aşamasıdır Doğru uumlruumlnuumln doğru maliyetle doğru oumlzelliklerle tercih edilmesi muumlşteri iadelerinin de oumlnuumlnuuml kesen ilk koşuldur

Lojistik işletmeleri accedilısından siparişin iletilmesi ise genellikle muumlşterilerinin taşıma hizmeti ya da depo hizmeti ile ilgili taleplerinin iletilmesi ile başlar Oumlrneğin bir nakliye firmasının muumlşterisi Tuumlrkiyersquoden Amerika Birleşik Devletlerirsquone goumlnderilecek iki konteynerlik mermer yuumlkuuml iccedilin taşıma hizmeti talebinde bulunuyor ise bunu telefon e-posta ya da entegre bir sistem uumlzerinden bu siparişini taşıma firmasına iletir Burada sipariş taşıma hizmetidir Bu siparişin detaylarında olması gereken ise taşıma tuumlruumlnden malın tuuml-ruumlnden ve gidilecek yerden kaynaklanan bazı bilgilerdir

Siparişin Karşılanması ve İşlenmesiSiparişin karşılanması işletmenin siparişi almasından uygun bir yerde (oumlrneğin depoda) siparişi karşıla-

masına kadar geccedilen suumlreyi ifade eder Bu aşamada birccedilok faaliyet gerccedilekleşmektedir Bunlarbull Siparişbilgisininkontroledilmesibull Kredidepartmanıtarafındansiparişivereninoumldemedurumununkontroledilmesibull Muhasebedepartmanınınişlemikaydaalmasıbull Stoklarileilgilenenbiriminsiparişinkarşılanacağıenuygundepoyubelirlemesivestokkontroluuml-

nuumln sağlanması

1 Siparişiniletilmesi

2 Siparişinkarşılanması ve

işlenmesi

3 Siparişinhazırlanması

4 Siparişin sevkininplanlanması

5 Siparişintakibi

ve teslimi

106


Sipariş karşılanırken işletme uumlccedil ana unsura dik-kat etmelidir Bunlardan ilki siparişin mutlaka eksiksiz ve doğru bir şekilde ulaştığına emin ol-maktır Yanlış veya eksik olarak karşılanacak sipariş sonrasında muumlşteri memnuniyetinde de oumlnemli rol oynar İkinci unsur siparişin oumlnceliklendirilmesidir Bu aşamada oumlnceden belirlenmiş ilkeler doğrultu-sunda oumlnceliklere goumlre siparişler sınıflandırılır Bu-radaki amaccedil muumlşteri ilişkileri youmlnetimi yaklaşımı doğrultusunda acil siparişleri ya da oumlncelikli muumlş-terilerin siparişlerini sınıflandırmak buna goumlre hiz-met duumlzeylerini belirlemektir Uumlccediluumlncuuml unsur ise siparişin nereden karşılanacağının doğru belirlen-mesidir Tedarik yerinin yanlış belirlenmesi sipariş doumlnguuml suumlresinin uzamasına maliyetlerin artmasına neden olabilir Ayrıca stok youmlnetimi konusunda da tedarik yeri belirleyici bir oumlzellik taşır

Bunlarla beraber siparişin karşılanması aşa-masında yaşanabilecek sorunlardan biri uumlruumlnlerin stokta bulunmamasıdır Bu durumda muumlşteri en kısa suumlrede haberdar edilmelidir Elektronik sipariş iletimi bu konuda da anında bilgilendirme yaptığı iccedilin avantaj sağlamaktadır Bunun dışında yaşana-bilecek sorunlar muhasebe departmanıyla muumlşteri arasında teslim şekiller ve oumldeme şekilleri ile ilgili olabilir Soumlzleşmede belirtilen teslim şekline goumlre fatura kesilecektir Ayrıca oumldeme şekline goumlre douml-kuumlmanlar hazırlanacaktır

Sipariş iletimi aşamasında verilen oumlrnekten devam edecek olursak taşıma firmasının muumlşteri-sinden aldığı sipariş doğrultusunda mermer uumlruuml-nuumlnuumln ağırlık ve ebatlarına goumlre taşınması iccedilin en uygun olan konteyner tipinin seccedililmesi yuumlkuumln alı-nacağı ve teslim edileceği yerlere goumlre taşıma tuumlruuml-nuumln seccedililmesi ve ardından deniz yuumlkuuml olarak karar verilen bu siparişin duumlzenli hat taşımacılığı (liner) yapan bir firmaya rezervasyon yapması gereklidir

Siparişin HazırlanmasıBu aşama siparişin karşılanacağı depoya tali-

matın ulaştırılması ile başlar Bu dokuumlman hangi uumlruumlnlerin hazırlandığına dair bir listeyi iccedilerir Bu listenin bir depo ccedilalışanı tarafından alınması ile bir-likte siparişlerin toplanmasına geccedililir İlgili uumlruumlnler toplandıktan sonra şayet herhangi bir elleccedilleme ge-rekiyorsa yapılır ardından paketleme etiketleme işaretleme işlemleri tamamlandıktan sonra topla-nılan uumlruumlnlerin listesi hazırlanıp uumlruumlnlerle beraber sevkiyat departmanına devredilir

İyi bir sipariş youmlnetiminde en ccedilok vakit alan işlemlerden birisi sipariş toplama suumlrecidir İyi tasarlanmış bir depo stokların da doğru konum-landırılması ile birlikte sipariş doumlnguumlsuuml suumlrecinin kısalmasını sağlar Sipariş hazırlama suumlreci doumlnguuml iccedilerisinde ihmal edilecek bir suumlreccedil değildir Zira bu suumlreccedil depo maliyetlerinin yaklaşık 70 ini oluşturmaktadır Uumlstelik harcanan zaman teslima-tın gecikmesine bu da muumlşteri hizmet seviyesinin duumlşmesine neden olabilir

Siparişin Sevkinin PlanlanmasıSipariş sevkinin planlanması taşıyıcının yuumlkuuml

almasından muumlşteriye teslim etmesine kadar geccedilen suumlreyi iccedilerir Haessler ve Talbot (1991) yuumlk planlama-sının muumlşteri hizmet unsuru olarak değerlendirilebi-leceğini belirtmişlerdir Taşımacıların teslimat suumlreleri ile ilgili belirledikleri standartlar sipariş doumlnguuml suumlre-sinin kaderini belirler Bunun yanı sıra taşımacılarla imzalanan soumlzleşmeler ccedilerccedilevesinde teslimatta yaşana-cak her tuumlrluuml gecikme cezaya tabi tutulabilir

Sevkiyat boumlluumlmuumlnuumln temel goumlrevlerinden biri yuumlk konsolidasyonudur Bu aşamada siparişlerin birleştirilmesinden uygun araccedilların temininden guumlzergacirch planlamasından ve taşımadan sevkiyat boumlluumlmuuml sorumludurlar Sevkiyat boumlluumlmuuml aynı za-manda yuumlklerin en uygun zamanda en uygun ma-liyetle taşınmasını da planlar Maliyetler hesapla-nırken yuumlkuumln ağırlığı ebadı cinsi gidilecek mesafe gibi unsurlar goumlz oumlnuumlnde bulundurulur Sevkiyatın sipariş suumlrecinde oumlnem arz etmesinin bir nedeni de teslimatın tuumlm suumlrecin son aşaması olması ve muumlş-teri ile siparişin buluşturulmasıdır Bu nedenle ku-sursuz işlenmiş bir sipariş taşıma esnasında yaşanan herhangi bir sorun nedeniyle muumlşteriye teslim edi-lemeyebilir Dolayısıyla işletme sevkiyat planlama-sını sipariş suumlrecinin kritik noktalarından biri ola-rak goumlrmeli ve muumlşteri hizmet seviyesinin etkileyen oumlnemli bir aşama olarak değerlendirmelidir

Siparişin Takibi ve TeslimiMuumlşteriler iccedilin siparişlerinin takibi konusu buuml-

yuumlk oumlnem taşımaktadır İlerleten teknoloji sayesin-de duumlnyanın neresinde olursa olsun yuumlklerinin yer bilgisine ulaşmak bir muumlşteri hizmeti olarak değer-lendirilmektedir Muumlşteriler nazarında belirsizliği ortadan kaldırması ve işletmenin şeffaflığını goumlzler oumlnuumlne sererek sistemin verimli işlediğinin ispatı ve guumlvenilirliğini ortaya koyması accedilısından işletmeler bu hizmeti vermek durumundadırlar

107


Sipariş teslimat ise sevkiyatın gerccedilekleştirilip muumlşteriye teslim edildiği son noktaya kadar geccedilen suumlreyi iccedilerir Bu aşamada en sık karşılaşılan sorun teslimat zamanlarının değişkenliğidir Sipariş tesli-minde esas olan siparişin muumlşterinin istediği zaman aralığında teslim edilmesidir Bu nedenle muumlşteri-ler teslimat randevusu ile ccedilalışmaya başlamıştır

Oumlrneğin ccedileşitli uumlruumlnleri deposunda barındıran bir işletme ancak deposunda bulunan uumlruumlnlerin sevkini gerccedilekleştirdikten sonra accedilılan yere yeni siparişleri kabul edilmektedir Bu durumda erken teslimat yapmak muumlşteriyi zor duruma duumlşuumlruumlr ve uumlruumlnlerin gereksiz bir yerde bekletilmesine neden olabilir Sipariş tesliminin zamanında yapılması ka-dar uumlruumlnlerin hasarsız ve eksiksiz teslim edilmesi de buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Zira sipariş edilen uumlruuml-nuumln nakil esnasında zarar goumlrmesi hukuki olarak suumlreci olumsuz etkileyen bir durumdur

Sipariş Doumlnguuml Suumlrecinin İyileştirilmesi

Sipariş doumlnguuml suumlrecinin etkin ve verimli bir şekil-de yuumlruumltuumllmesinin işletmelerin performansına yan-sıması oldukccedila olumlu olmaktadır Hatta bu suumlreci işletmeler adeta bir pazarlama-satış aracına doumlnuumlştuuml-rebilmektedir Oumlrneğin Etkin Tuumlketici Yanıtı (Effi-cient Consumer Response) perakende sektoumlruumlnde tuumlketici uumlruumlnlerinin sipariş doumlnguumllerinin hızlanma-sına olanak tanıyan bir modeldir Etkin Tuumlketici Ya-

nıtı perakendeciler toptancılar ve uumlreticiler arasında yakın işbirliği sağlanarak tuumlketicilere verilen hizmet duumlzeyini artırma stratejisidir Bu sistem ile tedarik zincirinde yer alan tuumlm taraflar ldquomuumlşteri memnuni-yetirdquo amacını paylaşarak fırsat kayıplarını envanter seviyesini ve toplam maliyeti azaltabilir ve karlılıkla-rını artırabilir Bu hacircliyle ldquoEtkin Tuumlketici Yanıtırdquonın uumlreticilerin ve perakendecilerin uumlruumln tanımlama teknolojileri sayesinde uumlruumln hareketlerinin takibini sağladıkları Hızlı Yanıt (Quick Response) sistemine benzediği soumlylenebilir Etkin Tuumlketici Yanıtı Hızlı Yanıt teknolojisini kullandığı gibi aynı zamanda sa-tın alma dağıtım ve uumlruumln tutundurmasına da odak-lanmaktadır

Etkin Tuumlketici Yanıtı modelini kullanan işlet-melerin uzun vadede stok ccedilevrim hızlarının arttığı bunun da depo ya da mağaza alan kullanımını et-kileştirdiği ve tamamlama (replenishment) işlemle-rinin daha verimli olmasına olanak tanıdığı daha etkin uumlruumln tutundurma faaliyetleri sayesinde de depo maliyetlerinin azaltıldığı goumlzlemlenmektedir

Genel olarak toptancılık ve perakendecilik faali-yetlerinde hem Hızlı Yanıt hem de Etkin Tuumlketici Ya-nıtı sistemlerinin dağıtım kanalı davranışlarını değiş-tirdiği daha az stokla daha duumlzenli uumlruumln akışının bu sistemler sayesinde planlanabildiği soumlylenebilir Buna benzer başka bir tamamlama sistemi olan Suumlrekli Ta-mamlama Planlaması (Continuous Replenishment Planning) hizmet sektoumlruumlnde kullanılmaktadır

Hızlı Tuumlketici Yanıtı sistemini uygulamak isteyen işletmelerin bazı engeller ile karşılaştıkları bilinmektedir Bu engeller neler olabilir araştırını

Sipariş youmlnetimi ile diğer lojistik faaliyetleri arasındaki ilişkiyi tanımlayın

Online alışveriş yaptığınız bir web sitesinin sipariş suumlreccedillerini anlatın

3 Tedarik zinciri boyunca siparişin iletilmesinden sevkiyata kadar olan tuumlm sipariş suumlreci aşamalarını sıralayabilme




108


MUumlŞTERİ İLİŞKİLERİ Lojistikte muumlşteri ilişkilerinin temelinde lo-

jistik operasyonlar sayesinde muumlşterilere sunu-lan zaman ve yer faydası bulunmaktadır Bu da işletmelerin muumlşteri değeri yaratmasında lojistik faaliyetlerinin ne kadar oumlnemli olduğunu vurgu-lamaktadır Lojistik geccedilmişte olduğu gibi artık sadece maliyet yaratan zorunlu bir faaliyet olmak-tan ccedilıkarak pazarlarda rekabet edebilmenin oumln koşulu hacircline gelmiştir Bu bağlamda lojistik ve tedarik zinciri youmlnetimi pazarlama biliminde de yerini almıştır Bilindiği uumlzere pazarlama kavramı uumlccedil temel duumlşuumlnceye dayanır muumlşterilerin istek ve ihtiyaccedillarını anlayabilmek bu istek ve ihtiyaccedillara youmlnelik hizmet ve uumlruumlnleri ulaşılabilir kılmak ve ardından muumlşteri memnuniyeti ve sadakati saye-sinde uzun doumlnemli kacircrlılık elde etmek İşletmele-rin lojistik yeterlilikleri de bu noktada pazarlama bilimi ile oumlrtuumlşerek uumlruumln ve hizmetlerin her daim ulaşılabilir kılınması iccedilin ccedilaba goumlstermelerine ne-den olmaktadır Bu ccedilerccedilevede yukarıda muumlşteri ihtiyaccedil ve isteklerinin tahmin edilerek talebin kar-şılanmasının etkin ve verimli bir sipariş youmlnetim suumlreci sayesinde gerccedilekleşebileceği anlatılmıştır Bu boumlluumlmde ise lojistik performansı artırmada ve muumlşteri değeri yaratmada muumlşteri ilişkilerinin oumlnemi uumlzerinde durulacaktır

Muumlşteri HizmetiMuumlşteri ilişkilerine geccedilmeden oumlnce muumlşteri hiz-

meti kavramını accedilıklamak gerekir Muumlşteri hizmeti en basit hacircliyle muumlşteri ihtiyaccedillarına duyarlı olmak uumlruumln ve hizmetlere ulaşmada muumlşteriye basit suumlreccediller sunabilmektir Muumlşteri hizmeti her şeyden oumlnce bir youmlnetim anlayışıdır İşletmelerin planlaması gereken bir performans suumlrecidir Bunun da temelinde muumlş-teri iccedilin değer yaratılması fikri bulunmaktadır Bu bazen uumlruumln ve hizmetlerin maliyetlerinde yaratılan bir değer bazen de uumlruumln ve hizmetlerde bir farklılık olarak ortaya konabilir Ccediloğunlukla ise uumlruumln ve hiz-metler aracılığıyla sağlanması gereken temel faydanın yanı sıra katma değerli hizmetlerin sunulmasıdır

Muumlşteri hizmetinin uumlccedil temel boyutu vardır ula-şılabilirlik performans ve guumlvenilirlik Lojistikte ulaşılabilirlik muumlşteri siparişlerinin her daim karşı-lanabilmesi adına tutulan stoklar ve bunların youmlne-tilmesidir Tedarik zincirinde ağ tasarımları yapılır-ken oumlzellikle muumlşteri siparişlerinin karşılanmasında depo yer seccediliminin buumlyuumlk roluuml bulunmaktadır İyi bir stok youmlnetimi eşsiz bir talep planlamasını da iccedilermelidir Bu da ancak talep ve satış tahminleri-nin etkin yapılması ile muumlmkuumlnduumlr Bu bağlamda lojistikte ulaşılabilirlik ve hizmet boyutunun kalite-si işletmenin yok satma sıklığına sipariş karşılama oranlarına ve sevkiyat performansına bağlıdır

109


Lojistikte performansa bakıldığında operas-yonel beklentilerin hıza tutarlılığa esnekliğe ve ccedilıkan sorunların giderilmesine bağlı olduğu bilin-mektedir İlk olarak hız ele alındığında muumlşteri-lerin sipariş vermesinden teslimatın yapılmasına kadar geccedilen suumlre ele alınmalıdır Buguumln kullanılan ileri teknoloji sayesinde giderek daha da verimli hacircle gelen sipariş ve taşımacılık sistemleri sipariş doumlnguuml suumlrelerinin kısalmasını sağlamıştır Elbette bu durum uumlruumlnlerin elde bulundurulması konu-sunda işletmelere maliyet yaratmaktadır ancak uumlreticilerin tedarikccedilileriyle kurdukları uzun douml-nemli ilişkiler sayesinde bu durum planlanabilir bir hacircl almıştır Muumlşteri ilişkileri konusunda oumlr-guumltsel pazarlarda da artan ccedilabalar tedarik zinciri felsefesinin guumlnuumlmuumlz pazarlarında giderek yay-gınlaşmasıyla sonuccedillanmıştır

Lojistik performansında tutarlılık her hizmet alanında olduğu gibi oldukccedila zordur Oumlzellikle taşımacılıkta karşılaşılan dış faktoumlrlere bağlı en-geller nedeniyle değişken teslimat performansları soumlz konusudur Oumlzellikle uluslararası taşımacılıkta sınır geccedilişlerinde yaşanan zorluklar guumlmruumlk pro-seduumlrlerinin karmaşıklığı vs gibi konular bu alan-da tutarsız muumlşteri hizmet performansına neden olmaktadır

Lojistik performansında esneklik ise bir işletme-nin muumlşterilerinin sıra dışı isteklerine karşılık vere-bilmesi ya da yaşanan olumsuzlukları en az ccedilaba ve maliyetle hızla bertaraf edebilmesidir Esneklik ile ilgili yaşanan zorluklar ccediloğunlukla uumlreticilerin tedarikccedilileriyle kapasite planlaması hususunda ya-şadıkları değişkenliklerde kendini goumlstermektedir Oumlzellikle talep dalgalanmasının ccedilok yaşandığı uumlruumln grupları ya da sezonlarda etkin yapılamayan tah-minlerin getirdiği kuumllfet ccediloğunlukla esnek olmayan lojistik stratejilerden ve uygun tasarlanmamış teda-rik zinciri ağlarından kaynaklanmaktadır Artan talebe karşılık verememek muumlşteriye oumlzel hizmet sunamamak ve sunulan hizmetlerde muumlşteri talep-lerine youmlnelik değişikliğe gidememek gibi sorunlar esnek olmayan işletmeler iccedilin sorun yaratmaktadır

Son olarak lojistik performansında tuumlm operas-yonlar youmlnetilirken gerccedilekleşen sorunlara getirilen ccediloumlzuumlm oumlnerilerinin etkinliği de oumlnemlidir Muumlşte-riye sunulan hizmetlerde yaşanan aksaklıkların na-sıl ele alındığı risklerin nasıl youmlnetildiği ve bunları yaparken tuumlm ccedilalışanların uyum goumlsterdikleri bir programın varlığı performansın gideceği youmlnuuml belli eden unsurlar olarak karşımıza ccedilıkar

Lojistikte hizmet kalitesi doğrudan guumlvenilirlik ile ilişkilidir Muumlşteriye verilen soumlzlerin yerine geti-rilmesi ve her daim doğru bilgiye ulaşabilmesinin sağlanması guumlvenilirliğin temelini oluşturur Araş-tırmalar goumlstermektedir ki muumlşteriler iccedilin siparişin zamanında ulaşımı siparişin karşılanmasından ccedilok daha oumlnemlidir Hatta muumlşteriler zamanında bilgi-lendirildiklerinde yok satmayı ya da geccedil teslimatı bile tolere edebilmektedirler Bu anlamda iyi bir muumlşteri hizmetlerinin varlığı muumlşterileri elde tut-manın da anahtarı olarak kabul edilebilir Bilgi paylaşımı ve soumlzlerin yerine getirilmesinin yanı sıra guumlvenilirlik boyutunda muumlşteriler her daim gelişi-min varlığına inanmak isterler Bu nedenle perfor-mans oumllccediluumlmlerinin varlığı ve bunların muumlşterilerle paylaşılmasının guumlvenirliğe katkısı buumlyuumlktuumlr

Muumlşteri DeğeriEn basit hacircliyle muumlşteri değeri muumlşterinin

arzu ettiği uumlruumln ve hizmetleri elde etmekten sağla-dığı faydanın katlandığı maliyeti ve harcadığı za-manı aştığı durumda yaratılır Dolayısıyla pazar-lamanın goumlrevi muumlşteriler iccedilin algılanan faydaları artırıp muumlşteri iccedilin toplam sahip olma maliyet-lerini azaltmak olmalıdır Bunu bir oran olarak duumlşuumlnuumlrsek hem pay hem de payda da rekabetccedili tekliflere goumlre oumllccediluumllmelidir Bunun yanı sıra muumlş-teri değeri oldukccedila oumlznel bir değerlendirmedir ve muumlşterilerin uumlruumln ve hizmetleri satın almalarının nihai nedeni olarak tanımlanabilir İşletmeler muumlşterilerin bu satın alma motivasyonlarını iyi takip etmeli ve değer tekliflerine doumlnuumlştuumlrmeyi başarmalıdır Lojistik hizmet kalitesinin de muumlş-teri değerine katkıda bulunduğu ve artan muumlşteri memnuniyeti sayesinde muumlşteri sadakati yaratan bir unsur olduğu bilinmektedir

Oumlzellikle muumlşterinin katlanması gereken mali-yetler kısmında sadece uumlruumlnuumln fiyatının değil bu uumlruumlne sahip olmanın maliyeti de goumlz oumlnuumlnde bu-lundurulmalıdır Oumlrneğin stok tutma maliyetleri bakım maliyetleri elden ccedilıkarma maliyetleri za-man kayıpları vs muumlşterinin bakış accedilısından değeri azaltmaktadır

Muumlşteri odaklı şirketler muumlşteri değeri yaratmak adına muumlşterilerle uzun vadeli ilişkiler kurmanın faydasını uzun zamandır goumlrmektedirler Pazarlama yazınında gelişen ilişki pazarlaması felsefesi sayesin-de işletmeler operasyonel muumlkemmellik uumlruumln lider-liği gibi unsurlar sayesinde guumlccedilluuml muumlşteri ilişkileri

110


yaratabilirler Aynı zamanda muumlşterileri yakından takip etmek onlarla her an temasta bulunmak iş-letmelere muumlşteri değeri yaratma konusunda ccedileşitli araccedillar geliştirmelerine de yardımcı olacaktır Bu ne-denle işletmeler pazarla ilgili her tuumlrluuml bilgiye mev-cut pazarlama araştırmalarının sonuccedillarına yapılan tutundurma ccedilalışmalarının performans raporlarına muumlşteri şikacircyetlerine ve işletmeye ait muumlşteri ilişkile-rinin youmlnetimi konusunda yardımcı olabilecek daha başka ne kadar bilgi var ise onlara etkin bir biccedilimde ulaşabilmeli ve onları youmlnetebilmelidir

İşletmeler ilişki kurdukları muumlşterilerinin de-vamlılığını oumlnemsedikleri iccedilin muumlşteri ilişkileri performanslarını değerlendirmek ve yarattıkları muumlşteri değerini oumllccediluumlmlemek adına bazı oumllccediluumltler belirlemişlerdir

Muumlşteri Yaşam Boyu DeğeriMuumlşteri Yaşam Boyu Değeri bir işletmenin

muumlşterisi ile olan ilişki boyunca elde edeceği ge-lecekteki karların buguumlnkuuml değeri olarak tanım-lanmaktadır (Kumar ve ark 2014) Bu bakış accedilı-sı maliyetlerin yanı sıra gelirleri de hesaba katar Daha sadık muumlşteriler daha fazla oumldeme yapma is-teğine sahiptirler ve cuumlzdan payları daha yuumlksektir Bu bilinirse firma bu tip muumlşterileriyle daha uzun suumlreli ilişkiler kurar ve ccedilapraz satış fırsatlarını de-ğerlendirirler

Muumlşteri Etkileyici DeğeriMuumlşteri Etkileyici Değeri muumlşterilerin firma

hakkında duumlşuumlncelerini ağızdan ağıza (Word of Mouth - WOM) aktarması yoluyla kurulan başka bir değer biccedilimidir Bu aktarım firma iccedilin olumlu veya olumsuz bir referansın oumltesine geccediler Mevcut ve potansiyel muumlşterilere yardımcı olmak onlarla etkileşimde bulunmak ve bilgi paylaşmak isteyen muumlşterileri iccedilerir Alıcılar iccedilin bu oumlğrenim maliyet-leri işlem maliyetleri ve risk şeklindeki maliyetleri duumlşuumlrebilir ve teklifin algılanan oumlzelliklerini geliş-tirebilir Bu youmlntemle alıcının tekliften elde ettiği fayda maksimize edilebilir (Kumar ve ark 2014)

Muumlşteri Cuumlzdan BuumlyuumlkluumlğuumlBir muumlşterinin belirli bir kategorideki toplam

harcama tutarı muumlşteri cuumlzdan buumlyuumlkluumlğuuml olarak tanımlanır Muumlşteri cuumlzdanın buumlyuumlkluumlğuuml parasal olarak oumllccediluumlluumlr Muumlşteri cuumlzdanın buumlyuumlkluumlğuuml hak-

kında bilgiler birccedilok şekilde elde edilebilir Mevcut muumlşteriler iccedilin birincil pazar araştırmasıyla (oumlrne-ğin anketler) bilgi toplanabilir Bir firmanın sora-bileceği tipik bir soru ldquoOrtalama olarak her ay A kategorisine ne kadar harcıyorsunuzrdquo şeklindedir Veyahut guumlnuumlmuumlzde oldukccedila yaygın olarak kulla-nılan muumlşteri sadakat kartları sayesinde bu bilgiler elde edilebilir

Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi

Pazarlama biliminin oumlngoumlrduumlğuuml gibi guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabet edebilmenin yegacircne yolu muumlşterileri anlamaktan geccedilmektedir Bu da ancak muumlşterilerle yakın ilişkiler kurarak ve bu ilişkileri suumlrduumlrerek muumlmkuumlnduumlr Bu anlayış işletmelerde muumlşteri ilişkileri kavramı ile guumlndeme gelmiştir İşletmeler muumlşteri ilişkileri sayesinde muumlşteri-ler ile guumlvene dayalı etkin kacircrlı ve suumlreklilik arz eden uzun vadeli ilişkiler kurmayı amaccedillamak-tadır Bu bağlamda bir işletmenin muumlşteri ilişki-lerini youmlnetebilmesi iccedilin ilk olarak muumlşterilerini boumlluumlmlendirmesi ardından her boumlluumlmde yer alan muumlşterilerini analiz edip anlaması sonuccedillara goumlre stratejiler geliştirip bu ilişkilerin devamlılığını sağ-laması gerekir Muumlşterilere daha iyi hizmet suna-bilmek onlarla kurulan iletişimin etkili olmasını sağlamak muumlşteri memnuniyetini suumlrduumlruumllebilir kılmak işletmenin hedeflerine etkin ve verimli bir biccedilimde ulaşması iccedilin yeni muumlşteriler bulmak ve mevcut muumlşterilerin karlılıklarını artırmak adına muumlşteri ilişkileri youmlnetimi sistemlerinin kurulması bir ihtiyaccedil hacircline gelmiştir Zira son yıllarda suuml-rekli değişen talep yapısı nedeniyle muumlşterilerden kaynaklanan suumlrekli bir veri akışı soumlz konusudur ve bu verilerin sınıflandırılıp anlamlandırılarak bilgi-ye doumlnuumlştuumlruumllmesi oumlnemli hacircle gelmiştir

Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi adı verilen bir youml-netim yaklaşımı sayesinde işletmeler muumlşterileriy-le olan ilişkilerini sağlıklı ve etkin yuumlruumltme ccedilabası iccedilerisindedirler Bu yaklaşım muumlşteriler hakkında bilgi toplanması bu bilgilerin analiz edilmesi ve bu analizden elde edilen sonuccedilların değerlendi-rilmesini iccedilerir Muumlşteriler hakkında bilgi toplan-ması muumlşteri ilişkileri youmlnetiminin ilk aşamasıdır Bu aşamada işletme ilk olarak muumlşterilerini bouml-luumlmlendirir ardından her boumlluumlmdeki muumlşterileri hakkında ccedileşitli kaynaklardan veriler elde etmeye başlar Bu veriler muumlşterilerin demografik sosyo-konomik oumlzellikleri satın alma alışkanlıkları ve ki-

111


şisel bilgileri iccedilerir Elde edilen verilen oluşturulan bir veri tabanına kaydedilir Veri tabanı oluşturma-daki amaccedil ikinci aşamada verilerin analiz edilebil-mesine olanak tanımasıdır Bu analiz sonucunda sadece mevcut durum belirlenmez aynı zamanda muumlşterilerin satın alma davranışları eğilimler gibi konularda tahmin yapma imkacircnı da sağlanır Ayrı-ca muumlşterilerin yakından takip edilmesi neticesin-de cuumlzdan payları ortaya ccedilıkarılır ve muumlşteri yaşam boyu değerleri de hesaplanır Bu noktada muumlşteri ilişkileri ccedilalışanlarının her muumlşteri iccedilin aynı ccedilabayı sarf etmesi gerekmez zamanı verimli kullanmaları sağlanır Oumlrneğin sipariş youmlnetimi suumlrecinde bazı muumlşterilerin haftalık hacimleri yuumlksekken bazıları-nın sipariş sıklığı seyrek olabilir Bu durumda ilk tipteki muumlşterilerle işletme daha sık temasa geccediltiği ve daha sık ilişki kurduğu iccedilin muumlşteri hizmet se-viyesini yuumlksek tutarak bu muumlşteriyi elde tutmaya devam etmek isteyecektir Daha az sıklıkta sipariş veren işletmeye sunduğu hizmet seviyesi ise ortala-ma bir duumlzeyde kalacaktır

Muumlşteri ilişkilerinde ikinci aşamada muumlşteriye ulaşılmaya ccedilalışılır Bu noktada işletme muumlşterilerle ccedilağrı merkezi satış noktası veya elektronik ortam-lar sayesinde temasa geccediler Bu temas anları muumlşteri

ilişkilerinde en kritik andır Bu temas anında veri tabanından ayrıştırılan bilgiler sayesinde muumlşteri ile etkili iletişim kurulur ve nihai hedef ne ise ona ulaş-mak iccedilin ccedilaba sarf edilir Bu bazen bir satış bazen de bir sorun giderme operasyonu olabilir

Muumlşteri ilişkilerinde son aşamada temas anın-dan sonraki suumlreccedil ele alınır Muumlşteri ile olan ilişki-nin devamı iccedilin olumlu ya da olumsuz geri doumlnuumlş-lerin bildirimlerinin toplanmasını sağlayacak bir sisteme ihtiyaccedil vardır Muumlşteri ile kurulan başarılı bir temasın ardından muumlşterinin memnuniyetini daha da artıracak sadakate doumlnuumlşmesini sağlayacak adımlar atılmalıdır Oumlzellikle şikacircyet eden muumlşteri-lerin takibinin sağlanması ccedilok oumlnemlidir

Tedarik zinciri boyunca oumlzellikle tedarikccedili-uumlretici ilişkilerinde muumlşteri ilişkilerinin oumlnemi anlaşılmış tedarikccedili ilişkileri kapsamında muumlşteri ilişkileri youmlnetimi yaklaşımının esasların uygulan-maya başlanmıştır Sipariş suumlrecinde ve teslimatta suumlreccedillerin takip edilebilirliğinin sağlanması ccedilıkan sorunları ccediloumlzmek adına muumlşteri ilişkileri temsilcisi-nin ulaşılabilirliği şikayetlerin kayıt edilerek daha sonra performans oumllccediluumltlerine ışık tutmasının sağ-lanması gibi konular lojistik operasyonlarda muumlş-teri ilişkilerinin oumlnemini ortaya koyan unsurlardır

Bir işletmede muumlşteri hizmetleri anlayışına sahip olmasının getirilerini araştırın

Muumlşteri ilişkileri youmlnetimi ile lojistik hizmet kalitesi arasındaki ilişkileri accedilıklayın

Muumlşterisi olduğunuz bir işletme ile yaşadığınız bir muumlşteri ilişkileri deneyimizi paylaşın

5 Tedarik zinciri boyunca gerccedilekleştirilen lojistik operasyonlarda muumlşteri hizmeti kavramını accedilıklayabilme

6 Lojistikte muumlşteri değeri yaratma olgusunu oumlzetleyebilme7 Uzun suumlreli muumlşteri ilişkileri kurma suumlrecini accedilıklayabilme




112

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Talep Youmlnetimi

Talep tahmini youmlntemlerini oumlzetleyebilme2

Tedarik zinciri boyunca talep youmlnetiminin oumlnemini kavrama ve talebi youmlneten unsurları accedilıklayabilme

1

1 Her ne kadar talep youmlnetiminin temelini talep tahmini oluştursa da talep youmlnetimi talep tahmininden ccedilok daha fazlasıdır Talep youmlnetimi talebin seviyesini zamanlanmasını ve yapısının belirlenmesini iccedileren bir suumlreccediltir Dolayısıyla talep youmlnetiminin daha geniş bir bakış accedilısıyla değerlendirilmesi soumlz konusudur Teda-rik zinciri boyunca talebin youmlnetilmesi suumlrecinin unsurları talebin planlaması talebin etkilenmesi talebin iletilmesi ve oumlnceliklendirilmesinden oluşur Talep planlamasının boyutlarından biri de talep tahminidir Talep tahmini gelecekle ilgili yapılan ldquoen iyi tahminrdquo dir

2 Talep tahminde ccedileşitli teknikler soumlz konusudur Bunlar nicel ve nitel olarak ikiye ayrılır Nicel tekniklerin en yaygınları zaman serileri ve regresyon analizidir Nitel teknikler ise youmlnetici goumlruumlşuuml juumlrisi Delphi Tek-niği ve satış guumlcuuml kompoziti analizidir Her bir teknik kısa orta ve uzun vadeli talep tahminlerinde farklı etkilere sahiptir

Sipariş Youmlnetimi

Sipariş youmlnetimi suumlrecinin iyileştirilmesinde kullanılan sistemleri accedilıklayabilme4

Tedarik zinciri boyunca siparişin iletilmesinden sevkiyata kadar olan tuumlm sipariş suumlreci aşamalarını sıralayabilme

3

3 Lojistik faaliyetlerden biri olan sipariş youmlnetimi muumlşteri siparişlerinin işletmeye iletilmesini takiben il-gili deponun haberdar edilip siparişin karşılanması iccedilin gerekli işlemlerin başlatılıp devamında siparişlerin sevkine kadar geccedilen suumlrede yer alan tuumlm operasyonları iccedilermektedir Tedarik zincirinin oumlnemli bir unsuru olan sipariş youmlnetimi tedarik-satın alma depolama stok youmlnetimi ve taşıma operasyonlarının temelini oluşturan bir lojistik faaliyettir Bu nedenle sipariş youmlnetiminin etkinliği diğer tuumlm lojistik faaliyetlerin per-formanslarını etkilemektedir İyi bir sipariş youmlnetimi stok maliyetlerinin azalmasına depo verimliliğinin artmasına muumlşteri memnuniyetine dolayısıyla da işletmenin karlılığına neden olmaktadır Sipariş youmlnetimi sipariş doumlnguuml suumlrecini iccedilerir Sipariş doumlnguumlsuuml suumlreci beş aşamadan oluşmaktadır siparişin iletilmesi sipa-rişin karşılanması ve işlenmesi siparişin hazırlanması sipariş sevkiyatın planlanması siparişin takibi ve teslimatı

4 Sipariş youmlnetim suumlreccedillerinin iyileştirilmesi tedarik zinciri boyunca stok ccedilevrim hızının artmasını stok maliyetlerinin azalmasını ve muumlşteri memnuniyetinin artmasını sağlar Bu bağlamda Etkin Tuumlketici Yanıtı Hızlı Yanıt gibi youmlntemler sipariş youmlnetim suumlrecine olumlu katkılar sağlamaktadır


113


oumlzeti

Muumlşteri İlişkileri

Lojistikte muumlşteri değeri yaratma olgusunu oumlzetleyebilme6

Uzun suumlreli muumlşteri ilişkileri kurma suumlrecini accedilıklayabilme7

Tedarik zinciri boyunca gerccedilekleştirilen lojistik operasyonlarda muumlşteri hizmeti kavramını accedilıklayabilme

5

5 Muumlşteri hizmeti muumlşteri ihtiyaccedillarına duyarlı olmak uumlruumln ve hizmetlere ulaşmada muumlşteriye basit suuml-reccediller sunabilmektir Bunun da temelinde muumlşteri iccedilin değer yaratılması fikri bulunmaktadır Lojistik ope-rasyonlarında ise muumlşteriye sunulan lojistik hizmetler aracılığıyla gerekli yer ve zaman temel faydalarının sağlanmasının yanı sıra katma değerli hizmetlerin sunulmasıdır

6 Lojistikte muumlşteri ilişkilerinin temelinde lojistik operasyonlar sayesinde muumlşterilere sunulan zaman ve yer faydası bulunmaktadır Bu da işletmelerin muumlşteri değeri yaratmasında lojistik faaliyetlerinin ne kadar oumlnemli olduğunu vurgulamaktadır Lojistik geccedilmişte olduğu gibi artık sadece maliyet yaratan zorunlu bir faaliyet olmaktan ccedilıkarak pazarlarda rekabet edebilmenin oumln koşulu haline gelmiştir Bu bağlamda lojistik ve tedarik zinciri youmlnetimi pazarlama biliminde de yerini almıştır Bilindiği uumlzere pazarlama kavramı uumlccedil temel duumlşuumlnceye dayanır Muumlşterilerin istek ve ihtiyaccedillarını anlayabilmek bu istek ve ihtiyaccedillara youmlnelik hizmet ve uumlruumlnleri ulaşılabilir kılmak ve ardından muumlşteri memnuniyeti ve sadakati sayesinde uzun doumlnemli kacircrlılık elde etmek İşletmelerin lojistik yeterlilikleri de bu noktada pazarlama bilimi ile oumlrtuumlşerek uumlruumln ve hizmetlerin her daim ulaşılabilir kılınması iccedilin ccedilaba goumlstermelerine neden olmaktadır Bu da ancak işletme-lerin muumlşterilerine sundukları uumlstuumln muumlşteri hizmeti ile onlarla kurdukları uzun vadeli ilişkiler ile muumlmkuumln olmaktadır Muumlşteri değeri ile muumlşteri yaşam boyu değeri muumlşteri etkileyici değeri ve muumlşteri cuumlzdan payı gibi oumllccediluumltler ile muumlşteri ile kurulan ilişki performansı oumllccediluumlmlenebilir

7 Muumlşteriler ile guumlvene dayalı etkin karlı ve suumlreklilik arz eden uzun vadeli ilişkiler kurabilmek iccedilin ilk ola-rak muumlşterilerini boumlluumlmlendirmesi her bir muumlşteri boumlluumlmuuml hakkında bilgi toplanması ve ilgili boumlluumlmdeki muumlşterilerin analiz edilip anlaşılması sonuccedillara goumlre stratejiler geliştirip bu ilişkilerin devamlılığını sağla-ması gerekir Muumlşteri ile olan ilişkinin devamı iccedilin olumlu ya da olumsuz geri doumlnuumlşlerin bildirimlerinin toplanmasını sağlayacak bir sisteme ihtiyaccedil vardır Boumlylece muumlşteri ile kurulan başarılı bir temasın ardından muumlşterinin memnuniyetini daha da artıracak sadakate doumlnuumlşmesini sağlayacak adımlar atılması muumlmkuumln olabilir Bu noktada oumlzellikle şikayet eden muumlşterilerin takibinin sağlanması ccedilok oumlnemlidir


114

nele

r oumlğ

rend

ik 1 Sipariş doumlnguumlsuumlnde siparişin tedarikinin ne-

reden sağlanacağı konusu hangi aşamada yer alır

A Siparişin iletilmesiB Siparişin karşılanması ve işlenmesiC Siparişin hazırlanması D Siparişin sevkinin planlanmasıE Siparişin takibi ve teslimatı

2 Sipariş doumlnguumlsuumlnde siparişin uygun araccedillara yuumlklenmesi ve guumlzergacirch planlaması hangi birimin sorumluluğundadır

A Muhasebe biriminin B Depo mal kabul birimininC Muumlşteri hizmetleri birimininD Sevkiyat birimininE Pazarlama biriminin

3 Aşağıdaki işlevlerden hangisi sevkiyat boumlluuml-muumlnuumln goumlrevlerinden biridir

A Yuumlkleme guumlvenliğiB Mal faturasının hazırlanması C Siparişin elleccedillenmesi D Muumlşterinin kredisinin sorgulanması E Siparişin doğruluğunun kontrol edilmesi

4 Sipariş hazırlanırken işletmenin hangi unsur-lara dikkat etmesine gerek yoktur

A Siparişi eksiksiz hazırlanmasıB Sipariş oumlnceliklerinin belirlenmesiC Siparişin nereden tedarik edileceğinin belirlenmesi D Siparişin uygun fiyatla hazırlanmasıE Siparişlerin hangi sipariş kanalı yoluyla geldiği

5 Aşağıdakilerden hangisi muumlşterilerin sipariş teslimat zamanlarında yaşadıkları problemlere ccedilouml-zuumlm olarak geliştirilmiştir

A Erteleme B Erken teslimatC Randevulu teslimat D Yerinde teslimatE Doğru teslimat

6 Aşağıdaki ifadelerden hangisi talep youmlnetimi unsurlarından talebin etkilenmesini accedilıklamaktadır

A En az 18 aylık bir suumlreccedilte muumlşterileri destekle-mek iccedilin uumlruumln ve hizmetlere youmlnelik tuumlm talep-leri planlama suumlrecidir

B Talep planına girdi iletmeyi varsayımları onay-lamayı bir talep planı oumlnermeyi ve talep planı uumlzerinde uzlaşmaya varmayı iccedilerir

C Pazarlama ve satış taktiklerini konumlandır-mayı fiyatlandırmayı tutundurmayı ve diğer pazarlama ve satış ccedilabalarını iccedilerir

D Talep tahminini iccedilermekle birlikte daha ccedilok he-saplanmış ve duumlzenlenmiş eylemleri ifade eder

E Mevcut arzla eşleşmesi iccedilin muumlşteri siparişleri-nin youmlnetilmesidir

7 Aşağıdakilerden hangisi sipariş suumlrecinde muumlşteri hizmet seviyesini belirleyen unsurlardan biri değildir

A Siparişin niteliğiB Sipariş miktarı C Gidilen mesafe D Sipariş verilen uumlruumlnuumln yaşam eğrisi E Sipariş edilen uumlruumlnuumln ikamesinin kolay olması


115

neler oumlğrendik

8 Muumlşteri ilişkileri youmlnetim suumlrecinde aşağıda-kilerden hangisi yapılmaz

A Veritabanı oluşturulmasıB Verilerin analiz edilerek bilgiye doumlnuumlştuumlruumllmesiC Muumlşterilerin kategorilere ayrılmasıD Muumlşteri temas noktalarında bilgilere kolayca

ulaşılmasıE Muumlşteriler iccedilin maliyet-fayda analizlerinin ya-

pılması

9 Aşağıdakilerden hangisi talep youmlnetimi suumlreccedil unsurlarından biri değildir

A Talep planlaması B Talebin iletilmesi C Talebin youmlnlendirilmesiD Talebin oumlnceliklendirilmesi E Talebin etkilenmesi

10 Muumlşteri hizmetlerinde aşağıdakilerden han-gisi diğerlerine goumlre daha maliyetlidir

A Kaybedilen muumlşterilerin geri kazanılmasıB Mevcut muumlşterilerin elde tutulmasıC Yeni muumlşteri kazanılmasıD Muumlşteri şikacircyetlerinin elleccedillenmesiE Pazarlama iletişiminin sağlanması


116

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı

Yanıtınız yanlış ise ldquoSipariş Youmlnetimirdquo başlık-lı konuyu yeniden goumlzden geccediliriniz

1 B Yanıtınız yanlış ise ldquoTalep Youmlnetimirdquo başlıklı konuyu yeniden goumlzden geccediliriniz

6 C


3 A Yanıtınız yanlış ise ldquoMuumlşteri Hizmetlerirdquo başlıklı konuyu yeniden goumlzden geccediliriniz

8 D


2 D Yanıtınız yanlış ise ldquoMuumlşteri Hizmetlerirdquo başlıklı konuyu yeniden goumlzden geccediliriniz

7 C


4 E


5 C

Yanıtınız yanlış ise ldquoTalep Youmlnetimirdquo başlıklı konuyu yeniden goumlzden geccediliriniz

9 C

Yanıtınız yanlış ise ldquoMuumlşteri Hizmetlerirdquo başlıklı konuyu yeniden goumlzden geccediliriniz

10 A


117


4

Araştır 1

Yaygın olarak perakendecilik sektoumlruuml satış tahminlerini nicel teknikler ile yap-maktadır Yaygın olarak bu alanda kullanılan tahmin teknikleri doğrusal regres-yon hareketli ortalama ağırlıklı ortalama uumlssel duumlzeltme (trend mevcutken doğ-rusal değilken kullanılır) trend ile uumlssel duumlzeltme ikili uumlssel duumlzeltme Bayesian iccedileren ccedilok sayıda istatistiksel modelleri iccedilerir Perakendecilik alanında tahmin tek-niği seccedilerken uumlruumln tuumlrlerine dikkat edilmesi gerekir Thomassey vd (2011) yeni uumlruumlnler iccedilin satış tahmininin doğruluğunu incelemek iccedilin uumlruumln sınıflandırmasının kullanılmasını oumlnermektedir Gelişmiş bir tahmin kesinliği elde etmek iccedilin ilgili tahmin suumlrecinde daha fazla sayıda uumlruumln ailesinin ve ilgili sınıflandırma kriterinin gerekli olduğunu vurgulamıştır Uumlruumln ailesi ve toplu tahminlerin tek tek oumlğelerin tahminlerinden daha doğru olduğunu da belirtmişlerdir Uumlruumln grubunun yanı sıra perakende sektoumlruumlnuumln de oumlzelliği tahmin tekniği seccediliminde oumlnem taşır Oumlrne-ğin moda sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren perakendecilerin satış tahminleri genellikle zaman serisi analizi ile yapılır Ancak son zamanlarda youmlnetici goumlruumlşuuml tekniğinin de kuumlccediluumlk uumlruumln grupları iccedilin daha iyi performans goumlsterdiği tespit edilmiştir

Araştır 2

Etkin Tuumlketici Yanıtı tedarik zincirinde işbirliği iccedilin uygulanan sistemlerden biri-sidir Tedarik zincirinde iş birliğinin başarılması iccedilin bazı oumlnkoşullar bulunmakta-dır Bunlar iş birliği yapacak olan tarafların oumlncelikle aralarında guumlven unsurunu sağlamalarıdır Ayrıca guumlven unsurunun arkasından tarafların uzun doumlnemde tutarlı tahmin edilebilir ve duumlruumlst davranışlar goumlstermesi oumlnemlidir Guumlven ve guumlvenilirliğin dışında tarafların tedarik zinciri ilişkisinin başlangıcında soumlz verdiği desteği ve performansı yerine getirebilme yeteneklerinin bulunması gerekir Yeter-lilik ilişkinin devam etmesini garanti eden insan suumlreccedil bilgi deneyim teknoloji ve kaynakları sağlayabilme yetisi anlamına gelmektedir Bununla birlikte tedarik zinciri ilişkisinde risk algısı normal belirsizliklerin oumltesinde bir yapıya sahiptir Bu-nun nedeni ise tedarik zincirini oluşturan ortakların yerine getirmek uumlzere an-laştıkları eylemler uumlzerindeki birbirlerine bağımlı olmanın ortaya ccedilıkardığı dışsal kırılganlıktır Bunun sonucunda da taraflar arasındaki sadakatin oluşması oumlnem taşımaktadır Tarafların birbirilerinin sorunlarına destek olmaları ve beraber ortak hedef doğrultundan hareket etmeleri sadakat sayesinde gerccedilekleşir Yukarıdaki bu şartların sağlanamaması durumuna ek olarak Etkin Tuumlketici Yanıtı sisteminin işlememesi soumlz konusu olabilir Sebeplerini sıralamak gere-kirse 1 Ortakların ilişkiye yeterince dikkatlerini youmlneltmemeleri 2 Suumlrekli-lik ve karşılıklı guumlven eksikliği 3 Pazardaki değişimler 4 Ortağın potansiyel rakip olarak algılanması 5 Yasal ve etik konular 6 İşbirliği ccedilabasını destek-lemek iccedilin gerekli olan zaman ve enerji 7 İlerleyen zaman dilimi iccedilerisinde muumlşteri-tedarikccedili değerindeki azalma (Başkol 2012)

Araştır 3

Bir işletmede muumlşteri hizmetleri anlayışının bulunması işletmenin mevcut muumlşte-rilerle olan ilişkilerini geliştirmesine yeni muumlşteriler bulmasına ve eski muumlşterileri geri kazanmasına yardımcı olur İyi bir muumlşteri hizmetleri sistemi kuran firmalar muumlşterilerinin bilgilerinin toplanmasını organizasyonunu ve youmlnetimini sağlama-nın bazı avantajlar yaratacağını bilirler Bu avantajlar şoumlyle sıralanabilir 1) Firmalar kurdukları iletişim ağı sayesinde muumlşterilerin isteklerinin ne oldu-ğu konusunda veri madenciliğini de kullanarak fikir sahibi olarak sorunlarını kolaylıklar giderebilir ve muumlşterilerini tatmin edebilecek kişiye oumlzguuml uumlruumlnler sunma şansına sahip olurlar 2) Muumlşteriden toplanan bilgi sayesinde muumlşteri-yi memnun edecek uumlruumln ve hizmetleri sunan firmalar sağladıkları guumlven ile sadık muumlşteri portfoumlyuuml oluşturarak var olan muumlşterileri elde tutmuş olurlar 3) Sadık muumlşteri sayısını artırarak uzun doumlnem gelirleri artırırken muumlşteriye satış sırasında ccedilapraz yukarı ve paket hacirclinde satışlar yaparak hizmet alanını genişletme imkacircnı sağlanır (Yıldırım ve Panayırcı 2016)


118

Aktepe C Baş M ve Tolon M (2009) Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi Detay Yayıncılık Ankara

Anderson K ve Keller C (2002) Customer Relationship Management McGraw-Hill Companies Inc USA

Ballou R H ve J M Masters (1993) Commercial Software for Locating Warehoused and other Facilities Journal of Business Logistics 14 (2) 70ndash107

Başkol Melih (2012) Tedarik Zincirinde İşbirliği ve ECR Stratejisi Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 11(40) 188-204

Bowersox D J Closs D J M ve Cooper B (2002) Supply Chain Logistics Management McGraw-Hill Press Boston

Buttle F ve Maklan S ( 2015) Customer Relationship Management- Concept and Technologies (3b) Taylor amp Francis Group New York NY

Chase CW (2013) Demand-Driven Forecasting- A Structured Approach to Forecasting (2b) John Wiley amp Sons Inc Hoboken New Jersey

Christopher M (2005) Logistics and Supply Chain Management Creating Value-Adding Networks (3b) Prentice Hall Publications New York

Crum C ve Palmatier G E (2003) Demand Management Best Practices Process Principles and CollaborationJ Ross Publishing Inc USA

Delaitre L Awasthi A Molet H ve Breuil D (2007) A multiple container loading problem based algorithm for efficient allocation of goods to vehicles In Proceedings of the 18th IASTED International Conference 313ndash317

Demir F O ve Kırdar Y (2000) Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi CRM Review of Social Economic amp Business Studies 78 293-308

Ccedilelikccedilapa F O ve Şenol G (2015) Uumlretim Youmlnetimi Ekin Basım Yayın Dağıtım Bursa

Ccedilelikccedilapa F O (2015) Uumlretim Planlaması Ekin Basım Yayın Dağıtım Bursa

Erdal M (2014) Satın Alma ve Tedarik Zinciri Youmlnetimi Beta Yayınları İstanbul

Gendreau M Laporte G ve Semet F (2004) Heuristics and lower bounds for the bin packing problem with conflicts Computer Operations Research 31(3)347ndash358

Hadjiconstantinou E ve Roberts D (2002) Routing under uncertainty an application in the scheduling of field service engineers In Toth P Vigo D (eds) The vehicle routing problem SIAM Philadelphia 331ndash353

Kappauf J Lauterbach B ve Koch M (2012) Logistic Core Operations with SAP Inventory Management Warehousing Transportation and Compliance Springer Science amp Business Media Berlin Germany

Kerin R A Hartley S W ve Rudelius W (2011) Marketing McGraw-HillIrwin Boston USA

Kotler P (1999) Kotler on Marketing How to Create Win and Dominate Markets The Free Press USA

Kotler P (1997) Marketing Management Analysis Planning Implementation and Control (9b) Prentice Hall USA

Kumar V Zhang X ve Luo A (2014) Analyzing the diffusion of global customer relationship management A cross-regional modeling framework Journal of International Marketing 19(1) 23ndash39

Kumar V ve Reinartz W (2006) Customer Relationship Management- Concept Strategy and Tools (3b) John Wiley and Sons Inc Berlin

Lacefield S (2005) Ten tips for faster picking Logistics Management 44(7) 71ndash76

Lee C Chan Y Dawisha F Kalla S Lam B Majithia B M ve Patel P H (2011) Selling and Fulfillment Solutions Using WebSphere Commerce and IBM Sterling Order Management IBM Redbooks International Business Machines Corporation USA

Liao Sh-H Ch-L Hsieh ve P-J Lai 2011 An Evolutionary Approach for Multi-objective Optimization of the Integrated Locationndashinventory Distribution Network Problem in Vendor-managed Inventory Expert Systems with Applications 38 (6) 6768ndash6776

Lo S-C ve Hall RW (2008) The design of real-time logistics information system for trucking industry Computer Operations Research 353439ndash3451

Moon A M (2013) Demand and A Supply Integration- The Key To World-Class Demand Forecasting Pearson Education Inc Upper Saddle River NJ

Kaynakccedila


119

Murphy Jr P R ve Knemeyer A M (2016) Contemporary Logistics Prentice Hall New Jersey USA

Nebol E Uzel E ve Uslu T (2013) Tedarik Zinciri ve Lojistik Youmlnetimi Beta Yayınları İstanbul

Schoumlnberger J ve Kopfer H (2009a) Transport system responsiveness improvement International Journal of Physical Distribution and Logistics Management 39(1) 63ndash79

Siepenkort A Stinson M ve Gerlach S (2012) Match order to picker for better efficiency Material Handling and Logistics 30ndash32

T-M Choi C-L Hui ve Y Yu Intelligent time series fast forecasting for fashion sales a research agenda in Proceedings of the International Conference on Machine Learning and Cybernetics (ICMLC rsquo11) pp 1010ndash1014 Guilin China July 2011

Tremayne J (2009) The Science of Service Smart Business Cleveland 61ndash66

Uzel E ve Tuna O (2014) The effect of logistics service quality on post purchase behavioral intention in on-line shopping Journal of Management Marketing and Logistics 1(3) 241-258

Yıldırım F ve Panayırcı UC (2016) CRM Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi ve Pazarlama İletişimi Papatya Bilim Evi İstanbul

120

Boumlluumlm 5Fiziki Lojistik Faaliyetler Taşımacılık Depolama

ve Elleccedilleme

Anahtar Soumlzcuumlkler bull Lojistik bull Taşımacılık bull Depolama bull FİFO bull Elleccedilleme bull Konteyner

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

1 Taşımacılık1 Taşımacılık youmlnetimini tanımlayabilme 2

Taşımacılık Modları2 Taşıma modlarının neler olduğunu ve nasıl

kullanıldığını accedilıklayabilme

4 Elleccedilleme5 Elleccedilleme prensipleri ve kararlarını

tanımlayabilme

Depolama3 Depoların ccedilağdaş lojistik suumlreccedillerdeki

işlevlerini accedilıklayabilme4 Depo youmlnetim kararlarının neler olduğu ve

neler iccedilerdiğini tanımlayabilme3

121


GİRİŞII Duumlnya Savaşı sonrası doumlnemde işletmele-

rin lojistik operasyon hacimleri kayda değer bi-ccedilimde artmış lojistik uygulamaların icra edildiği alanlar tuumlm duumlnyada farklı coğrafyalara yayılmaya başlamıştır Buna bağlı olarak fiziki lojistik suuml-reccedillerin bileşenleri arasında taşımacılık depolama ve elleccedilleme faaliyetlerinin oumlnemi diğerlerine goumlre daha oumlne ccedilıkmıştır Ccedilağdaş iş duumlnyasının okyanus aşan lojistik suumlreccedillerinde taşımacılık depolama ve elleccedilleme teknikleri sayesinde lsquoham maddelerin yerkuumlrenin doumlrt bir yanındaki uumlretim merkezlerine aktarılmasırsquo veya lsquoyuumlzbinlerce kalem son mamuluumln neredeyse devasa depolardan yedi kıtadaki milyon-larca muumlşteriye iletilmesirsquo gibi daha oumlnce soumlz konu-su olmayan bir ccedilok faaliyet gerccedilekleştirilebilmeye başlanmıştır Bu nedenle taşımacılık depolama ve elleccedilleme faaliyetleri iccedilin profesyonel ccediloumlzuumlm-ler oluşturmak sadece başarılı olmak iccedilin değil varlığını suumlrduumlrebilmek iccedilin de seccedilenek olmaktan ccedilıkmış zorunluluk hacircline gelmiştir Bu dinamik-ler ışığında lsquoLojistik Youmlnetimirsquo başlıklı bu kitabın lsquoFiziki Lojistik Faaliyetlerrsquo başlıklı bu boumlluumlmuumlnde sırası ile taşımacılık depolama ve elleccedilleme faali-yetleri ele alınmıştır

Fiziki lojistik faaliyetleri arasında en ccedilok kul-lanılanlardan birisi taşımacılıktır Taşımacılığın kavramsal boyutu ve youmlnetim biccedilimleri hakkın-da bilgi verilmiş taşımacılık prensiplerinin ve taşımacılık youmlnetiminde başarılı olunması iccedilin cevaplanması gereken soruların neler olduğuna değinilmiştir Taşıma suumlreccedillerinde karşılaşılan kısıtlamalar taşıma modları ve onların kullanım biccedilimlerinden bahsedilmiştir

Depolar oumlnceleri sadece uumlruumlnleri elde bu-lundurmak maksadıyla kullanılmıştır Gelişen teknoloji ve iş duumlnyasının karmaşıklaşan yapısı nedeniyle depolar zaman iccedilerisinde daha farklı amaccedillar iccedilin kullanılmaya başlanmıştır Guumlnuuml-muumlzde lojistik suumlreccedillerin tuumlm aşamalarında kuuml-ccediluumlk oumllccedilekli de olsa bir şekilde bir depolama faali-yeti bulunmaktadır Bu nedenle ccedilalışmada oumlnce depo ve depolama youmlnetimi kavramlarının iccedile-rikleri ardından depoların işlevlerinden bahse-

dilmiştir Ardından uyulması hacirclinde depolama suumlreccedillerinde etkinliği artıracağı değerlendirilen depolama prensiplerine ve depo youmlnetim karar-larına değinilmiş ccedilağdaş depo youmlnetim pratikle-rinin detayları verilmiştir

Elleccedilleme faaliyetleri ccedilağdaş işletmelere ait lojis-tik suumlreccedillerin her aşamasında yer almaktadır Deva-sa kreynlerin tonlarca ağırlığındaki malzemelerin yuumlklenmesi on binlerce konteynerin gemilerden indirilmesi veya kuumlccediluumlk oumllccedilekli bir depoda minik bir kutunun taşınması gibi ccedilok farklı biccedilimlerde ve oumllccedilekte goumlruumllebilen elleccedilleme faaliyetleri lojistik suumlreccedillerinde etkin olarak kullanılmaktadır Ccedilalış-manın fiziki lojistik faaliyetlerden taşıma ve depo-lamadan sonra elleccedilleme konusunun ele alındığı bu boumlluumlmuumlnde oumlnce elleccedilleme kavramı prensipleri ve elleccedilleme kararlarından bahsedilmiş ardından ccedilok sayıdaki elleccedilleme ekipmanları arasında en ccedilok kul-lanılan forkliftler konteynerler ve paletler hakkın-da bilgi verilmiştir

TAŞIMACILIKFiziki lojistik faaliyetlerinin en oumlnemli bileşen-

lerinden birisi taşımacılıktır Mağara adamının sır-tında taşıdığı yuumlkten guumlnuumlmuumlze kadar taşımacılık her doumlnem lojistik suumlreccedillerde yerini almıştır Taşı-macılığın yer almadığı hiccedilbir lojistik destek faali-yeti yoktur

Taşımacılık KavramıLojistik literatuumlrde taşımacılık ile ccedilok sayıda

farklı tanıma rastlamak muumlmkuumlnduumlr Taşımacılık en genel genel hacircli ile lsquoihtiyaccedil duyulanların bu-lundukları yerden ihtiyaccedil duyuldukları yere ihti-yaccedil duyuldukları anda olacak şekilde fiziksel olarak hareket ettirilmelerirsquo şeklinde tanımlanabilir Bu yaklaşıma goumlre bir uumlruumlnuumln taşınması sayesinde ekonomik olarak değerinin artırılması veya değer kazandıran bir suumlreci buumltuumlnlemesi gerekir Taşıma ile lsquoyerrsquo ve lsquozamanrsquo değeri kazandırılır Bir başka ifadeyle uumlruumlnuumln bir noktadan diğerine taşınması ile yer değiştiren mal yeni yerinde eskisine goumlre daha değerli hacircle gelir

122

Fiziki Lojistik Faaliyetler Taşımacılık Depolama ve Elleccedilleme

Taşımacılık YoumlnetimiTaşımacılık youmlnetimi taşıma ihtiyaccedillarının mevcut taşıma imkacircnları ile karşılanabilmesi iccedilin gereken

tuumlm faaliyetleri kapsar Taşıma youmlnetiminde etkili olabilmenin ve başarı sağlamanın oumln koşulu taşıma ih-tiyaccedillarının ve eldeki imkacircnların noksansız ve gerccedilekccedili olarak tespit edilmesidir Taşımacılık youmlnetiminde uyulması hacirclinde taşıma hedeflerine ulaşılmasında başarılı olunmasını sağlayan bazı prensipler vardır Bu prensipler elastikiyet basitlik optimizasyon etkinlik standardizasyon suumlreklilik suumlrduumlruumllebilirlik mali-yet etkinlik ve guumlvenilir olarak sıralanabilir Taşımacılık youmlnetiminde genel olarak aşağıdaki sorulara cevap verilir Ulaştırma youmlnetiminin başarısı bu soruların yanıtlarının doğruluk seviyesine bağlıdır

Taşımacılık youmlnetiminde başarılı olunması iccedilin cevaplanması gereken bazı sorular

bull Netaşınacakbull Neredennereyetaşınacakbull Hangikısıtlamalaratabiolacakbull Neilenasıltaşınacakbull Nezamantaşınacak

bull Nekadartaşınacakbull Neredetaşınacakbull Taşımanınmaliyetineolacakbull Birdenccedilokaraccedillataşınacaksaneolacakbull Hangitaşımayoumlntemleriilenasıltaşınacakbull Araccedillarnasılyuumlklenecek

Yaşamla İlişkilendir

Guumlnuumlmuumlzde bir kamyon bir insanın kendi taşıyabileceğinden yaklaşık 1000 kat daha fazla yuumlkuuml taşıyabilmekte uumlstelik bu yuumlkuuml bir insanın taşıyabileceğinden yaklaşık 500 kat hızlı taşımaktadır

25 kg250 kg 1000 kg

25 000 kgTaşıma Kapasitesi

4 kmsaat 80 kmsaatTaşıma Hızı

İnsanlar yaklaşık 25 kg yuumlk taşıyarak ihtiyaccedillarını gidermeye başlanmıştır Zaman iccedilerisinde daha fazla yuumlk taşımak iccedilin oumlnce oumlkuumlz deve veya at gibi hayvanları kullandılar Daha sonra bu hayvanlara bağladığı arabalar ile taşıma kapasitesini arttırdılar Guumlnuumlmuumlzde insan karayolundan kendi taşıyabilece-ğinden 1000 kat daha fazla yuumlk taşıyabilmektedir Bu rakam demiryolunda ve denizyolunda ccedilok daha fazla olabilmektedir

Guumlnuumlmuumlzde taşıma suumlreleri de ccedilok kısalmıştır Bir insanın 25 kg yuumlk ile yuumlruumlyerek bir guumlnde kat edeceği mesafe yaklaşık 5 kmrsquodir Bu mesafeyi buguumln bir 80 km hızla giden 25 ton yuumlk taşıyan bir ccedilekici 4 dakikada tamamlamaktadır Ccedilinden 30 bine yakın konteyner yuumlkleyen bir konteyner gemisi Avruparsquoya 20 guumlnden daha kısa suumlrede ulaşmaktadır 120 tona yakın yuumlkle havalanan bir Boeing 747 kargo uccedilağı ile taşınan yuumlk saatte 988 km hızla muumlşteriye ulaşabilmektedir

123


Ccedilalışma hacminin yetersizliği nedeni ile taşıma suumlreccedillerinin tasarımında cevaplanması gereken yukarı-daki soruların tuumlmuuml yerine diğer birkaccedilı hakkında aşağıda bilgi verilmiştir

lsquoNe Taşınacakrsquo SorusuTaşımayoumlnetimindecevapverilmesigerekenilksorulsquonetaşınacakrsquosorusudurBununnedenitaşınacak

yuumlkuumln niteliklerinin taşıma planlarının sonraki aşamalarında sorulacak tuumlm soruların cevaplarını değişti-recekkadaroumlnemliolmasıdırlsquoNetaşınacakrsquosorusunacevaparanırkentaşınacakyuumlkuumlndurumuyuumlkuumlntipi ve yuumlkuumln biccediliminin tam olarak tespit edilmesi gerekir Taşınacak uumlruumlnuumlnuumln mali değeri şekli kimyasal oumlzellikleri hacmi gibi nitelikleri taşıma tasarımlarını biccedilimlendirirken etkili olmaktadır Bir yarış atının taşınması ile sıradan bir yuumlk atının taşınması veya luumlks bir araba ile sıradan bir sedan aracın taşınmasında farklı taşıma planları yapılması taşınacak yuumlkuumln mali değerinin taşıma planlarına etkisi iccedilin oumlrnek olarak verilebilir

ADR (Tehlikeli Madde) TaşımacılığıPatlayıcı parlayıcı yakıcı aşındırıcı oumlzelliklere sahip ve ADR sınıfı iccediline

alınan 9 farklı sınıfta toplanan yuumlkler tamamen farklı biccedilimlerde taşınırlar Oumlrneğin motorin benzin taşınmasında ADR standartlarına uygun tanker araccedillar kullanılması zorunludur ADR yuumlklerin taşınmasında koumlpruuml ve tuuml-nellerin kullanılması oumlzel idari ve yasal tedbirlere tabidir Bazı kimyasal mad-delerin taşınması taşıma ekipmanın oumlzel olarak imalatını gerektirmektedir ADR Anlaşması Uluslararası literatuumlrde hazardous material (hazmat) olarak anılan tehlikeli maddelerin kara yolundan taşınması iccedilin uyulması gereken kuralları belirleyen 1957 yılında BM himayesinde kabul edilen ve İngilizce

isminin kısaltması olan ADR adıyla anılan anlaşmadırYuumlklerin sadece niteliği değil aynı zaman da boyutları hacmi veya tonajı da taşıma planlarını doğrudan

etkiler

Proje TaşımacılığıBuumlyuumlk tonajlı ve hacimli standart dışı yuumlklerin taşınması bu alanda uz-

manlaşmış personel tarafından planlanır ve icra edilir Bu tuumlr yuumlklerin ta-şınması proje taşımacılığı olarak adlandırılır Proje taşımacılığı kapsamında boyutları hacmi veya tonajı standart dışı olan yuumlklerin taşınır Standart taşı-malardan idari yasal ve pratik accedilıdan farklılık goumlsterir

lsquoHangi Kısıtlamalara Tabi Olacakrsquo SorusuTaşıma suumlrecinde ne tuumlr kısıtlamalarla karşılaşacağını oumlnceden tespit etmek taşımanın başarılı olma-

sında kayda değer oumlneme sahiptir Taşıma kısıtları taşıma suumlreccedillerinin tasarlanmasında birccedilok belirsizliği ortadan kaldırır

Taşıma altyapısından kaynaklanan kısıtlamalar Taşıma planları yapılırken guumlzergacirch uumlzerinde bulunan koumlpruuml geccedilit tuumlnel viyaduumlk gibi yapılar dikkate alınmalıdır Taşınması gereken yuumlklerin tonajları ve ha-cimlerinin yetersiz kalması hacirclinde planlayıcılar transit yollar inşa etmek geccedilici koumlpruumller veya yan yollar accedilmak durumunda kalırlar Bundan başka demir yolu ray genişliklerinin uumllkelere goumlre değişmesi trafiğin sağdan veya soldan akması gibi farklılıklar da goumlz oumlnuumlnde bulundurulur

Coğrafi koşullardan iklimin değişmesinden veya doğa olaylarından kaynaklanan kısıtlamalar Kış ayların-da Tuumlrkiyersquonin kuzeyi ve doğusuna kara yolu ile yapılan taşımalar aşırı kardan yolun kapanması ve aşırı yağmurun getireceği sorunlar nedeniyle yaz mevsiminde guumlneye yapılan taşımalardan farklılık goumlsterir Rakımın ccedilok fazla olan yerler aşırı sisli boumllgeler taşıma planlarının tasarlandığı gibi pratiğe doumlkuumllmesine engel olur

124


Siyasi idari ve boumllgesel yapılanmadan kaynaklanan kısıtlamalar siyasi ve boumllgesel otoritelerin koymuş olduğu idari ve yasal kurallar uumllkelere goumlre farklılık goumlsterebilmektedir Uluslararası taşımacılık planları yaparken kullanılan yuumlruumlme yasakları taşıyıcı araccedillar iccedilin konulmuş yaş sınırları kabul edilebilir suumlruumlcuuml lisansları guumlmruumlk geccediliş mevzuatı gibi farklılıklar dikkate alınmalıdır Kara yolu ile yapılan dış ticarette UBAKbelgelerininsayısınınyetersizolmasıtaşımalarıengelleyebilirABNAFTAgibiekonomikbuumltuumln-leşme sonucu oluşan pazarlara girişlerde uygulanan miktar kısıtlamaları (kotalar) taşımalar iccedilin bir başka kısıttırHavayolutaşımacılığındauumllkemizdeuygulanankabotajveyaABDileyaşadığısiyasianlaşmazlık-lar nedeni ile İranrsquoa youmlnelik ambargolar başka oumlrnekler olarak goumlsterilebilir

Limanlardan Garlardan Terminallerden ve Havaalanlarından kaynaklanan kısıtlamalar Taşıma planla-yıcıları yuumlkleme aktarma ve boşaltma yapılacak havaalanı gar limanların elleccedilleme depolama ve taşıma kapasitelerini dikkate almak durumundadır Belli boumllgelerde belli doumlnemlerde yaşanacak yoğunluk zaman-ca gecikmelere bu nedenle demir yollarında somaj demir yolunda demuraj adı verilen yuumlkluuml miktarda ge-cikme tazminatı oumldenmesine neden olur Ayrıca buumlyuumlk oumllccedilekli uccedilakların ihtiyaccedil duyduğu pist uzunlukları gemilerin yanaşabileceği limanların derinlikleri bu tesislerde bulunan vinccedil konteyner taşıyıcılar yuumlkleyi-ciler gibi elleccedilleme ekipmanının kapasitesi oumlnceden koordine edilmelidir

Taşıma planlaması yapmaktan sorumlu lojistikccedililerin karşılaşabileceği engel ve kısıtlamalara yukarı-da sayılanlardan ccedilok daha fazlası ilave edilebilir Taşıma suumlrecinin icrasında yaşanabilecek sorunlar kuuml-ccediluumlk oumllccedilekli olsa da tuumlm lojistik zincirin işleyişini olumsuz youmlnde etkileyebilir kaynak ve zaman kaybına neden olur

lsquoNasıl Taşınacakrsquo SorusuTaşıma kararları verilirken doğrudan taşıma

doğrudan aynı rotada taşıma (milk run) merkez bir dağıtım deposundan taşıma merkez bir dağıtım deposundan aynı rotada (milk run) taşıma oumlzel ta-sarım taşıma şekillerinden birisi tercih edilir (Bkz Şekil 51)

bull Doğrudantaşıma Birden fazla ccedilıkış noktasın-dan birden fazla hedefe yapılan doğrudan taşıma biccedilimidirHedeflerin ccedilıkış noktala-rının sayısı azken koordinasyonu kolaydır arttıkccedila karmaşıklaşır Ara depo veya dağı-tım merkezi gibi tesislere gerek duyulmaz

bull Doumlnguumlluumltaşıma(milkrun)Bir ccedilıkış nokta-sından hedeflerden birisine sonra sırası ile

diğerlerine giden ve ardından tekrar ccedilıkış noktasına geri doumlnerek yapılan taşıma biccedili-midir Benzer şekilde bir ccedilıkış noktasından hedeflerden birisine sonra oradan diğer ccedilıkış noktalarına ve son olarak ilk ccedilıkış noktasına geri doumlnuumlş şeklinde de yapılabilir

bull Dağıtımdeposukullanaraktaşıma Tuumlm ccedilıkış noktalarından merkezicirc bir dağıtım deposu-na ardından dağıtım depolarından doğru-dan tuumlm hedeflere ayrı ayrı yapılan taşıma biccedilimidir

bull Oumlzel dizayn taşıma Yukarıda bahsedilen tuumlm opsiyonların ihtiyaca goumlre birleştiril-mesi veya belli bir boumlluumlmuumln kullanılması durumdur

dikkatNavigasyon SistemleriEn Kısa guumlzergacirchı tespit eden navigasyon sistemleri birkaccedil on yıl oumlncesinde sayıca az ve pahalı iken guuml-nuumlmuumlzde hemen her akıllı telefonda ve neredeyse tuumlm oumlzel araccedillarda mevcut İşletmelerin oumllccedileği buuml-yuumlduumlkccedile artan ve karmaşıklaşan optimum guumlzergacirch tespit ihtiyacı algoritmalara dayalı yuumlksek mate-matik kullanılarak ccediloumlzuumlmlenmektedir Artan bilgi işlem hızı nedeniyle ccedilok karmaşık ihtiyaccedillar bile ccedilok kısa suumlrede ccediloumlzuumlmlenmesi sağlanabilmektedir

125


Şekil 51 Taşıma Youmlntemleri

CcedilIKIŞ NOKTALARI


HEDEFLER

CcedilIKIŞ NOKTALARI HEDEFLER CcedilIKIŞ NOKTALARI HEDEFLER

HEDEFLER CcedilIKIŞ NOKTALARI HEDEFLER

Doğrudan Taşıma

Dağıtım Deposu (DC) ile Taşıma Dağıtım Deposu ile aynı Rotada Taşıma

Doumlnguumlluuml (milk-run) Taşıma


Duumlnyanın yuumlzde 97rsquosi okyanuslarla kaplı olmasına rağmen kuumlccediluumlk bir şişe iccedilindeki 100 mililitre okyanus suyunun Tuumlrkiyersquode ortalama 30 TL karşılığında eczanelerde satılıyor olması lojistiğin okyanus suyuna yer değiştirerek nasıl değer kazandırabildiğinin oumlrneğini oluşturur Siz de buna benzer başka oumlrnekler bulunuz

Taşımacılık youmlnetiminde başarılı olunması iccedilin cevap-lanması gereken soruların neler olduğunu araştırın

Taşımacılık ile lojistik ara-sındaki ilişkiyi vurgulayarak accedilıklayın

Aracınızda navigasyon siste-mini size sağladığı kolaylık-ları ve bu sistemi kullanırken yaşadığınız sorunları anlatın

1 Taşımacılık youmlnetimini tanımlayabilme



126


TAŞIMACILIK MODLARITaşıma modları taşıma biccedilimlerinin yapıldığı yere goumlre sınıflandırılmış biccedilimidir Taşımanın nerede

yapıldığına goumlre yapılan ulaştırma modları tercih edilerek kara deniz ve hava olmak uumlzere uumlccedil farklı başlık altında toplanır

Tablo 51 Taşımacılık Modları

Kara Modu Hava Modu Deniz Modu

Kara yolu TaşımacılığıDemir yolu TaşımacılığıBoru Hattı TaşımacılığıTeleferik TaşımacılığıKonveyoumlr Taşımacılığı

Hava yolu TaşımacılığıUzay Taşımacılığı

Deniz yolu Taşımacılığıİccedil Suyolu (Nehir)Taşımacılığı

Modlarının Kullanım BiccedilimleriGiderek artan rekabet baskısı teknolojik gelişmeler ve karmaşıklaşan uumlretim ve dağıtım biccedilimleri ne-

deniyle birden fazla taşıma modunun birden kullanılmasını gerektirmiştir Bu nedenle kara hava ve deniz olmak uumlzere uumlccedil farklı ulaştırma modu kapsamında ele alınan dokuz taşımacılık biccedilimi bir veya birden fazla modun kullanılmasına goumlre uumlccedil farklı biccedilimde kullanılmaya başlanmıştır

bull Tekmodlutaşıma Sadece bir taşımacılık tuumlruumlnuuml kullanarak yapılan taşımalardırbull Ccedilokmodlutaşıma Birden fazla taşımacılık tuumlruumlnuuml birbirini takip eder biccedilimde kullanarak yapılan

taşımalardırbull KombinetaşımaBirden fazla taşımacılık tuumlruumlnuumln eş zamanlı olarak kullanarak yapılan taşımalardır

Şekil 52 Taşımacılık Modları

Kaynak Keskin 2015 242-244

Tek Modlu Taşımacılık

Ccedilok Modlu Taşımacılık

Kombine Taşımacılık

A

A

A B

A B

B

C

C

B A

A

B

BB

C D

127


Modlarının SeccedilimiTaşıma modlarının seccediliminde etkili olan unsurlar olarak maliyet hız kapasite etkinlik ve taşıma kısıt-

lamalarısayılabilirHertaşımacılıkbiccedilimininkendisineaitbirtakımavantajlarıvedezavantajlarıvardır

Karayolu TaşımacılığıKapıdankapıyateslimimkacircnısağlarHertuumlrluumlyuumlkccedileşidikarayoluiletaşınabilirİlkyatırımmaliyet-

leri diğer taşıma biccedilimlerine goumlre daha duumlşuumlktuumlr Kısa mesafelerde en kullanışlı taşıma biccedilimidir Taşınacak uumlruumln başka bir taşıma moduna ihtiyaccedil duyulmadan yuumlkleme noktasından alınıp teslim noktasına kadar taşınabildiğinden elleccedilleme sayısını azaltır Bu gibi uumlstuumlnluumlklerine karşın karayolundan yapılan taşıma-larda bazı kısıtlar da bulunur Diğer taşıma biccedilimlerine goumlre sınırlı taşıma kapasitesine sahiptir Coğrafi koşullardan daha fazla etkilenir Diğer modlara goumlre ccedilevreye verdiği zarar daha fazladır Trafik sıkışıklığı olan yerlerde zamana uyulması guumlccediltuumlr Guumlnduumlz mesai saatlerinde buumlyuumlk tonajlı araccedillar şehir merkezlerinde kullanılamazTaşınacakyuumlkuumlnoumllccedileğiarttıkccedilamaliyetyuumlkselirHacimarttıkccedilakullanımavantajıazalırDuumlşuumlk değişken sabit yuumlksek maliyetlere sahiptir

Demir Yolu TaşımacılığıKara yolundan ccedilok sayıda kamyon ile taşınacak yuumlklerin bir seferde goumlreli olarak ekonomik biccedilimde

taşınmasına imkacircn sağlar İşletim maliyetleri diğer taşıma biccedilimlerine goumlre duumlşuumlktuumlr İnsan taşımacılığında en etkili toplu taşıma biccedilimidir Coğrafi koşullardan daha az etkilenir Diğer modlara goumlre ccedilevreye verdiği zarar daha azdır Ccedilift hatların olduğu guumlzergacirchlarda trafik sıkışıklığı sorunu yaşamaz Şehir merkezlerinde bulunan garlar sayesinde daha merkezicirc teslimata imkacircn verir Duumlşuumlk sabit maliyetlere sahiptir Taşıma mesafesinin ve yuumlkuumln oumllccedileğinin artmasına bağlı olarak birim taşıma maliyeti en duumlşuumlk taşıma biccedilimlerin-

Taşıma faaliyetlerinin ccedilok farklı alanlarda uygulanıyor olması kapsamını ve tanımını da karmaşık-laştırmaktadır Farklı kaynaklarda farklı tanımlara ve iccedileriğe rastlamak muumlmkuumlnduumlr Tuumlrkiyersquode devletin mali anlamda bir yer değiştirme hareketini taşımacılık faaliyeti olarak kabul etmesi iccedilin o malın ticari fa-aliyete tabi olması gerekir Bu tuumlr mallarda taşınan mal iccedilin irsaliye duumlzenlenmesi gerekir Sevk irsaliyesi satılmış ya da satılmak uumlzere olan bir malın bir adresten diğerine taşınmasında duumlzenlenen ve uumlzerinde goumlnderilen malın konusu birimi ve malın kime ait olduğunun yazıldığı belgeye denir

Sevk irsaliyesinde Maliye Bakanlığı klişesi veya noter tasdik muumlhruuml goumlnderilen malın cin-si ve miktarı duumlzenleyenin kimliği varsa ticari unvanı iş adresi vergi dairesi ve hesap numa-rası muumlşterinin adı ticaret unvanı adresi varsa vergi dairesi ve hesap numarası taşınan malın kime ve nereye goumlnderildiği malın taşıyana teslim tarihi ve muumlteselsil irsaliye numarası duumlzenleyenin malı alan ve teslim edenin imza-ları bulunur Şehir ccedilıkışlarında ticari araccedilların

[irsaliyelerin de aralarında olduğu belgelerini] kontrol etmek uumlzere oluşturulmuş denetleme noktalarında [oumlzel araccedillar yoluna devam ederken] sadece kamyon ve kamyonetler durdurulmalarının gerekccedilesi budur Siz de bu kontrol noktalarında durdurulan araccedilların nasıl kontrol edildiğini yasalara ve idari kurallara uymayan suumlruumlcuumllere yapılan işlemlerin neler olduğunu araştırınız

Araştırmalarla İlişkilendir

Kaynak httpwwwbizimtorbalicomhaber

128


den birisidir Ccedilok farklı vagon tipleri olduğundan ccedilok farklı uumlruumlnlerin taşınmasına imkacircn sağlar Diğer ulaşım modlarına goumlre demir yolunda kaza riski daha azdır Yuumlksek hızlı trenler (henuumlz yuumlk taşımasalar da) uccedilaklardan sonra en hızlı taşıma aracıdır Tuumlm bu avantajlarına karşın kapıdan kapıya teslim iccedilin diğer taşıma biccedilimlerine ihtiyaccedil duyar Yuumlk taşımacılığında diğer taşıma biccedilimlerine goumlre daha yavaştır Yuumlk mik-tarının bir katar (50 vagon) dan az olması hacirclinde yuumlk taşıması ekonomik değildir İlk yatırım maliyetleri yuumlksektir Kapıdan kapıya teslim iccedilin daha fazla elleccedilleme faaliyeti gerekir Demir yollarının inşası bazı coğrafyalarda guumlccediltuumlr Demir yolu taşımacılığında kaza riski daha az olsa da kazalarda oumlluuml sayısı ve maddi zarar ccedilok buumlyuumlk olur Taşımada vibrasyon hassasiyeti olan uumlruumlnlerde hasar olasılığı ve ambalaj giderleri artar Gabariden taşan daha buumlyuumlk boyutlara sahip yuumlkuumln tuumlneller nedeni ile taşınması imkacircnsızdır Ray-lara tabi olduğundan guumlzergacirch elastikiyeti duumlşuumlktuumlr Demir yolunun ve yuumlkleme rampalarının muumlşterek kullanılması ccedilok iyi koordineyi gerektirir Yuumlklemelerin veya boşaltmaların gecikmesi durumunda oumlnemli sıkıntılar yaşanabilir

Deniz Yolu TaşımacılığıBuumlyuumlk oumllccedilekli her tuumlr uumlruumlnuumln taşınması iccedilin en ekonomik ve kullanışlı taşıma biccedilimidir Uzun soluk-

lu mesafelerde diğer taşıma biccedilimlerinden maliyet etkinliği daha fazladır Coğrafi koşullardan etkilen-mez Guumlvenlidir kaza riski diğer modlardan daha duumlşuumlktuumlr Ccedilevre dostudur Oumllccedileğe bağlı olarak birim taşıma maliyeti duumlşer Sabit maliyetlidir Ancak denizlere ve limanlara tabi olduğundan elastik değildir Taşıma suumlreleri ve elleccedilleme hedef zamanları diğer modlara goumlre ccedilok fazladır İlk yatırım maliyetleri ccedilok yuumlksektir Limanların ve kanalların kapasite sınırlamalarına tabidir Kuumlccediluumlk oumllccedilekli taşımalarda maliyet etkin değildir Taşınan yuumlkuumln niteliğine ve oumllccedileğine bağlı olarak kazalarda ccedilevreye verdiği zarar buumlyuumlk-tuumlr Kapıdan kapıya teslim imkacircnı olmadığından daha fazla elleccedillemeye neden olur Deniz yolu taşıma-cılık suumlreccedillerinde yaşanan kazalarda kayıpların maddi ve manevi boyutu da buumlyuumlktuumlr Kısa mesafelerde maliyet etkin değildir

Hava Yolu TaşımacılığıUccedilak goumlvdelerine sığabilen boyutlardaki her tuumlrluuml uumlruumlnuumln taşınması iccedilin en hızlı taşıma biccedilimidir

Okyanus aşan uzun soluklu mesafelere hızlı taşıma gerektiğinde tek alternatiftir Guumlvenlidir kaza riski diğer modlardan daha duumlşuumlktuumlr İlk yatırım maliyetleri ccedilok yuumlksektir Taşıma suumlreleri ve elleccedilleme hedef zamanları diğer modlara goumlre ccedilok kısadır İşccedililik ve taşıma maliyetleri taşınan personele ve yuumlke goumlre değişmezYuumlksektaşımahızınedeniyledepolamamaliyetlerinivebeklemesuumlreleriniduumlşerHavakoşulla-rına hassasiyeti yuumlksektir Giderek artan hava trafiği hava taşımacılığı ile yuumlk taşımasını guumlccedilleştirir Birim taşıma maliyeti diğer taşıma biccedilimlerine yuumlksektir Guumlvenli olmasına rağmen olası kazalardan kayıpların maddivemaneviboyutubuumlyuumlktuumlrHavalimanlarınabağlıolduğundanelastikdeğildirTaşınanyuumlkuumlnniteliğine ve oumllccedileğine bağlı olarak kazalarda ccedilevreye verdiği zarar buumlyuumlktuumlr Kapıdan kapıya teslim imkacircnı olmadığından daha fazla elleccedillemeye neden olur Kısa mesafelerde kara ve demir yolu daha etkilidir Suumlrekli değişen petrol fiyatlarındaki değişime bağlı olarak değişken işletme maliyetleri yuumlksektir Kuumlresel krizlere karşı hassastır

Boru Hattı TaşımacılığıBuumlyuumlk oumllccedilekli sıvı veya sıvılaştırılmış başta petrol ve doğal gaz taşınması iccedilin en ekonomik ve kullanışlı

taşıma biccedilimidir İşletim maliyetleri duumlşuumlktuumlr Coğrafi koşullardan etkilenmez Ccedilevreye hemen hiccedil zarar vermez Birim taşıma maliyeti duumlşuumlktuumlr Sabit maliyetlidir Kullanım kapasiteleri yuumlzde 80-90rsquoa yakındır İşletimi ve bakımı kolaydır Az personelle idame ettirilebilir Ancak sıvı tip uumlruumlnler dışındaki uumlruumlnler taşınamaz Statik yapısı nedeniyle elastikiyet sağlamaz Sabotajlara hırsızlığa karşı guumlvenliğinin alınması zordur İlk yatırım maliyetleri ccedilok yuumlksektir Demir yollarına benzer şekilde doumlşendiğinde arazi koşullarına bağlı maliyetler değişkenlik goumlsterebilmektedir

129


DEPOLAMAOumlnceleri sadece elde bulundurma maksadıyla kullanılan depolar gelişen teknoloji ve iş duumlnyasının

karmaşıklaşan yapısı nedeniyle zaman iccedilerisinde daha farklı amaccedillar iccedilin kullanılmaya başlanmıştır Buna bağlı olarak sektoumlrlere goumlre depo ve depolama kavramlarının iccedilerikleri de farklılaşmıştır lsquoDeporsquo en genel hacircliyle bir şeyin daha sonra gerektiğinde kullanılmak iccedilin korunması veya saklanması maksadıyla bulun-durulduğu yer anlamına gelir lsquoDepolamarsquo ise depo iccedilinde icra edilen faaliyetler buumltuumlnuumlduumlr Lojistik accedilıdan depolar lsquoham madde tedarikinden başlayarak tuumlketim noktasına kadar olan suumlreccedilte ham maddelerin parccedilala-rın yarı mamullerin ve bitmiş uumlruumlnlerin elde tutulmasının yanı sıra depolama esnasında bazı lojistik ihtiyaccedil-ların giderildiği yerlerrsquodir Depolarda bulunan malzemeler kullanıldığı suumlreccedillere bağlı olarak ham madde ve yarı mamuller uumlretim suumlrecinde olan malzemeler nihai uumlruumlnler dağıtım envanteri bakım onarım ve işletme parccedilaları tuumlketilmeyen malzemeler idari ve guumlvenlik malzemeleri olarak sınıflandırılır

Şekil 53 Depolarda Muhafaza Edilen Malzeme Tuumlrleri

Taşımacılık modların neler olduğunu ve nasıl kullanıl-dığını araştırın

Taşıma modları arasın-da ilişkiyi onların birlikte kullanılması ile sağlana-cak avantajı vurgulayarak accedilıklayın

Tuumlrkiyersquode dış ticaretin buuml-yuumlk oranda deniz taşıma-cılığı ile buna karşın uumllke iccedilinde buumlyuumlk oranda kara-yolu ile yapılıyor olmasının gerekccedilelerini anlatın

2 Taşıma modlarının neler olduğunu ve nasıl kullanıldığını accedilıklayabilme



Temin TedarikSuumlreciUuml

retim

Suumlre

ccediller

i

Teda

rikZi

nciri

Suumlre

ccediller

i

Temin TedarikLojistiği

Hammaddeve

Yarı Mamuller

DemonteMalzemeler

NihaiUumlruumlnler

DağıtımEnvanteri

İdari veGuumlvenlik

Malzemeleri

DemirbaşMalzemeler

Bakım OnarımParccedilaları

EnvanterCcedileşitleri

İmalat Suumlreci

İmalat Lojistiği Değişim Lojistiği Tuumlketim Lojistiği

Dağıtım Suumlreci Tuumlketim Suumlreci

1 2 3 4

5 6 7

130


Depo YoumlnetimiDepo youmlnetimi en yalın hacircli ile eldeki depolama imkacircnlarının depolama ihtiyaccedillarını karşılayacak şe-

kilde optimizasyonudur Depolama youmlnetiminin guumlnuumlmuumlzdeki ccedilağdaş biccedilimi oldukccedila karmaşık tekniklere ve yuumlksek teknolojiye sahip ekipmanla icra ediliyor olsa da sıradan insanlar bile bu depolama tekniklerinin basit versiyonlarını farkında olmadan guumlnluumlk rutinlerde ccediloğunlukla uygularlar

Lojistik suumlreccedillerin tuumlm aşamalarında kuumlccediluumlk oumllccedilekli de olsa mutlaka bir depolama faaliyeti bulunur Bu nedenle depo youmlnetimi ccedilağdaş lojistik youmlnetim paradigmasının en oumlnemli bileşenlerinden birisi olarak kabul edilir Taşıma ile birlikte dış kaynak kullanımında tercih edilen lojistik alanlarının ilkleri arasında yer alması ve en geniş lojistik istihdamı sağlayan alan olması bu yaklaşımı desteklemektedir

Depoların İşlevleriLojistik sektoumlrde tedarik zincirinin her aşamasında kuumlccediluumlk veya buumlyuumlk oumllccedilekli ccedilok sayıda depo ve de-

polama faaliyeti bulunmaktadır Ccedilağdaş depoların ve depolama youmlnetim biccedilimlerinin geleneksel olan-lardan farkı sadece oumllccedilekleri değildir İşlevleri de oldukccedila farklıdır Bir başka ifadeyle lojistikccedililer de-poları geleneksel yaklaşımda olduğu gibi sadece uumlruumlnleri elde bulundurmak iccedilin kullanmamaktadırlar Lojistik suumlreccedillerinin oumlnemli biri kısmı depolarda icra edilmektedir Guumlnuumlmuumlzde depoların fonksiyonları aşağıdaki gibidir

bull Stoklamaişlevi Depoların bilinen en eski işlevidir İnsan var olduğundan beri depolar bu amaccedil iccedilin edilmiş ve kullanılmışlardır Stoklama işlevi elde bulundurma veya saklama işlevi olarak da anılır İşletmelerin envanterlerinde bulundurdukları malzemeleri uumlretim suumlrecinde kullanılıncaya kadar muhafaza etmeleri gerektiğinde depo kullanmaları stoklama fonksiyona oumlrnek olarak verilebilir

bull ToplamaişleviFarklı pazarlar ve muumlşteriler iccedilin uumlruumlnler bir merkezi bir depoda toplanır buradan sevk edilir Farklı tavuk ccediliftliklerinden toplanan yumurtaların farklı ticari maksatlar iccedilin bir depoda toplanması toplama işlevine oumlrnek olarak verilebilir

bull Yığın boumlluumlnmesi işleviYığın boumlluumlnmesi tek bir noktadan temin edilen uumlruumlnlerin bir merkezde birden fazla muumlşteri iccedilin boumlluumlmlendirilmesidir Uumlruumlnler farklı noktalara sevk edilmek uumlzere tasnif edilirler Tek bir tavuk ccediliftliğinden satın alınan yumurtaların farklı illerdeki veya boumllgelerdeki satış mağazalarından gelen siparişlere goumlre sevk edilmek uumlzere tasnif edilmesi yığın boumlluumlnmesi işlevine oumlrnek olarak verilebilir


Amazoncomrsquoa verilen bir kitap sipa-rişinin ABDrsquonden Tuumlrkiyersquodeki bir adrese teslim suumlresi yaklaşık 15 guumlnduumlr Okyanusu geccedilerek bu kadar kısa suumlrede muumlşteriye teslim edilmesi gereken bu siparişteki bu kitabın doumlrt futbol sahasından buumlyuumlk bir depodaki yuumlzbinlerce kitap arasından yerinin tespit edilmesi varsa diğer siparişlerle birleştirilme-si paketlenmesi oldukccedila karmaşık depolama teknikleri ve yuumlksek teknolojilere sahip ekip-man gerektirmektedir

Amazonrsquoun Kitap Deposu

Kaynak wwwthenationcom

131


bull Konsolidasyonişlevi Literatuumlrde ccedilapraz toplama olarak da anılan bu işlevde birden fazla tedarik-ccediliden temin edilen birden fazla tipteki uumlruumlnuumln gelen siparişe bağlı olarak gruplandırılarak birden fazla noktaya sevk edilmek uumlzere hazırlanmasıdır Konsolidasyon fonksiyonu toplama ve yığın boumlluumlnmesi işlevlerinin eş zamanlı olarak kullanılmasıdır Farklı tavuk ccediliftliklerinden gelen farklı buumlyuumlkluumlkteki ve renkteki yumurtaların farklı muumlşteri siparişlerine goumlre sevk edilmek uumlzere sınıflan-dırılması konsolidasyon işlevine oumlrnek olarak verilebilir

bull TaşımafaydasıişleviLojistik destek sistemlerinin daha etkin olabilmesinde lojistik literatuumlruumlnde DC (distribution center) olarak anılan dağıtım depolarının kayda değer etkisi vardır Uumlretim mer-kezlerinden uzak ancak birbirlerine yakın hedef pazarlara daha kısa mesafede olan ve ulaştırma imkacircnlarına sahip boumllgelerde accedilılan dağıtım depoları artık guumlnuumlmuumlz lojistik sistemlerinin vazgeccedilil-mezi hacircline gelmişlerdir Bir işletmenin hedef pazar olarak belirlediği İstanbul pazarı iccedilin Gebzersquode DoğuAvrupa pazarı iccedilinAvusturyarsquodaBatıAvrupaPazarı iccedilinHamburgrsquoda Suriye pazarı iccedilinGazianteprsquoteki accedilacağı depolar bu işletmeye kayda değer tasarruf sağlayacaktır

bull Dağıtımdeposukullanmadanoumlnceiş-letmeninin kat etmesi gereken toplam mesafe

1750 X 3 = 5250 km olurbull Araccedilların İzmirrsquoe geri doumlneceği kabu-

luumlnden hareketle işletmenin araccedillarının kat etmesi gereken toplam mesafe

5250 X 2 = 10500 km olurbull İşletmeninİzmirrsquoe1000kmmesafedebir

dağıtım deposu inşa etmesi durumunda kat etmesi gereken toplam mesafe

bull Dağıtımdeposuna kadar kat edilmesigereken mesafe 1000 km olur

bull Dağıtım deposundan yetkili servislerekadar olan mesafe ise

750 X 3 = 2250 km olurbull Araccedilların İzmirrsquoden yetkili servislere

kadar kat edeceği toplam mesafe2250 + 1000 = 3250 km olur

bull Araccedillarınİzmirrsquoegeridoumlneceğikabuluumln-den hareketle işletmenin araccedillarının kat etmesi gereken toplam mesafe ise 3250 X 2 = 7500 km olur

bull İşletmeninyetkili servislere eşitmesafedeolacak şekilde İzmirrsquoe1000kmmesafedebirdağıtımdeposu inşa etmesi durumunda [10500 km (dağıtım deposu olmadan) - 7500 km (dağıtım deposu ile) = ] 3000 km tasarrufu olacaktır (Kaynak Keskin 2015 139)

Dağıtım Depolarının Taşıma Faydasıİtalyarsquodan deniz yoluyla ithal ettiği uumlruumlnleri İzmirrsquoden Tuumlrkiyersquonin doğusunda bulunan uumlccedil farklı şehirdeki yetki-li servise sevk etmek isteyen bir işletme taşıma mesafelerinden tasarruf sağlamak iccedilin dağıtım deposu kullanır

dikkat

1750 km

Kat Edilmesi Gereken Toplam Mesafe 10500 km

750 km1000 km


132


- Suumlreccedil erteleme işlevi Depoların stok-lamadan sonra en ccedilok kullanıldığı işlevidir Nihai uumlruumlnlerin muumlşteri ilebuluşturuncaya veya temin edilmiş (veya uumlretilmiş) yarı-mamullerin uumlre-tim merkezindeki montaj hattına ge-linceye kadar beklemelerini sağlar Satışları belli doumlnem veya sezona bağ-lı uumlruumlnlerin uumlretiminin bitmesinden sonra talebi karşılamak uumlzere yapılacak bekletmeler yolu ile kayda değer ka-zanccedil sağlanabilir Sadece bahar ve yaz aylarında pazarlama imkacircnı olan ancak yıl boyunca uumlretilen bahccedile mobilya-ları veya oyuncakları bu tuumlr uumlruumlnler iccedilin verilebilecek oumlrnekler arasındadır Benzer şekilde yılın belli doumlnemlerin-de uumlretilen ancak yıl boyunca gelen suuml-reklilik arz eden bir siparişi karşılamak iccedilin kullanılır Sadece yaz aylarında uumlretilebilen bir meyvenin yılın her ayı belli miktarda muumlşteriye sevk edilmesi gereken durumda depolar bu sorunu ccediloumlzmek iccedilin kullanılır

- Ters lojistik işlevi Stok fazlasını elden ccedilıkarma yenileme veya değiştirme ha-sar goumlrmuumlş envanterden kurtulma veya muumlşteri iadeleri gibi nedenlerden dolayı uumlruumlnuumln geri alınması durumunda lojis-tik hareketlerin tersi soumlz konusu olur Ters lojistik suumlreccedillerinde uumlruumlnler norm olmayan paketler iccedilinde olduğundan standart depolama usullerinde sorun yaşanır

- Hizmet işlevi Depoların etkin kulla-nılması işletmelerin hizmet kalitesi-nin ve satış miktarlarının artmasına ve buna bağlı olarak işletmenin elde ettiği kazancın artmasına katkı sağla-yabilir Depoların hizmet fonksiyonu adı verilen işlevleri lsquospot depolamarsquo ve lsquopazarda bulunmarsquodır Spot depo-lama pazar dinamiklerine bağlı ola-rak yapılır Sezonsal uumlruumlnlerde daha ccedilok tercih edilir Tarımsal uumlruumlnlerin sezona bağlı olarak artan talebi karşı-lamak iccedilin muumlşteriye yakın yerlerde stok edilmesi oumlrnek olarak verilebilir

Sezonun ardından stok seviyelerinde doğal olarak azaltılır Pazarda bulun-ma işlevinde oumlngoumlruumllemeyen duumlzensiz talebin karşılanmasında faydalanılır Guumlvenilir ulaştırma ağı ve yuumlksek tek-noloji destekli bir sipariş sistemi oldu-ğunda pazara uzaklığın dezavantajını ortadan kaldırabilir gibi duumlşuumlnuumllse de yerel pazara yakın olmanın birccedilok avantajı bulunur

- Hafif montaj işlevi Depolarda uzmanlık gerektirmeyen montaj işlemleri de yapı-lır Ankara Lojistik Uumlssuumlnde dış lastik-lerin jantlara takılarak araccedillara monte edilmesi veya bazı bilgisayarlar işletme-lerinin masa uumlstuuml bilgisayarları topla-mamaları bu fonksiyona oumlrnek olarak goumlsterilebilir

Depolama PrensipleriGenel olarak uyulması hacirclinde depolama suuml-

reccedillerinde etkinliği artıracağı değerlendirilen depo-lama prensipleri aşağıdadır

bull Depolama suumlreccedilleri işletme stratejileri veuumlretim suumlreccedilleri ile uyumlu olmalıdır

bull Depolamaveenvanteryoumlnetimsuumlreccedillerin-de senkronizasyon sağlanmalıdır Envanter kayıtlarında depoda goumlruumlnen malzemenin kayıtlarda olduğu miktar ve nitelikte depo-da bulunması beklenir

bull Depolama planları ve pratiklerinde elasti-kiyet ve suumlreklilik olmalıdır Uumlretim suumlreccedil-lerinde yaşanan değişimlere depoların ayak uydurması oumlngoumlruumlluumlr

bull Depolama suumlreccedilleri guumlvenilir olmalıdırMalzemeler depodan zamanında teslim alı-nabilmeli depolara konulacak malzemeler depoya zamanından teslim edilebilmelidir Aksi takdirde işletmeye gereksiz maliyet yuumlkleyecek lsquokoltuk altırsquo veya lsquomerdiven altırsquo depoları adı verilen personel tarafından oluşturulan malzeme bulundurma boumlluumlm-leri oluşur

bull Depolama faaliyetlerimaliyet etkinolmalıdepolama ihtiyaccedilları karşılanırken opti-mum miktarda ve maliyetle kaynak kulla-nılmasına dikkat edilmelidir

133


bull İlk giren ilk ccedilıkar (FIFO) prensibi depola-ma youmlnetiminin en etkili prensipleri ara-sındadır

bull Depolamasuumlreccedillerindeyetkileraccedilıkccedilabe-lirlenmelidirHangimalzemelerindepoyateslim alınmasına veya depolardan ccedilıkarı-lacak malzemelerde kimin yetkili olduğu oumlncesinden belirlenmelidir Depolama ile ilgili teknik alt yapı ihtiyaccedillarla uyumlu olmalıdır

bull Depolardakiduumlzenineaityetki seviyesinegoumlre paylaşılan bir depolama yerleşim pla-nı olmalıdır Depoda aranan bir malzeme veya depolama iccedilin kullanılan elleccedilleme ekipmanının depo iccedilinde nerede olması gerektiği belli bir sistemle belirlenmeli ve bilinmelidir

Depo CcedileşitleriDepolar kullanım amaccedillarına tiplerine veya

işletilme biccedilimlerine goumlre birden fazla şekilde sınıf-landırılabilir Depolar iccedilinde bulunan uumlruumlne goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır

bull Genel depolar Elektronik kacircğıt uumlruumlnleri yiyecek kuumlccediluumlk el aletleri ve beyaz eşya gibi ccedilok farklı tipte uumlruumlnlerin depolanması iccedilin kullanılır

bull Oumlzeldepolar Dış lastik askılı giyim canlı hayvan muumlhimmat gibi oumlzel elleccedilleme ve depolama imkacircnı gerektiren ve sadece bu uumlruumlnler iccedilin kullanılan depolardır

bull Antrepolar guumlmruumlk vergi veya benzeri oumldemelere tabi olan uumlruumlnlerin muhafaza-sı iccedilin oumlzel tasarlanmış her uumllkede değişen oumlzel kurallara tabi depolardır Tuumlrkiyersquode antrepoların işletilmesi usulleri 4458 sa-yılı Guumlmruumlk Kanunu ile guumlmruumlk antrepo rejimi başlığı altında duumlzenlenmiştir Soumlz konusu kanun kapsamında (madde 94) guumlmruumlk işlemlerinde kullanılan antrepolar genel ve oumlzel antrepolar olarak ikiye ayrılır Genel antrepolar eşyanın konulması iccedilin herkes tarafından kullanılabilirken oumlzel antrepolar yalnız antrepo işleticisine ait eşyanın konulması amacıyla kurulan ant-repolarıdır Kanun serbest dolaşımda ol-mayan eşyanın sergilendiği fuar ve sergileri de antrepo saymaktadır

Bundan başka ticari depolar yığın depoları mini oumllccedilekli depolar gıda depoları gibi ccedilok farklı depolama sınıflandırılmalarına rastlanabilir Ayrıca depoların işletilme biccedilimine goumlre de sınıflandırmak muumlmkuumlnduumlr

bull Şirkelertarafındanişletilen(inhouse)depo-lar Bu tuumlr depolar işletmelerin oumlz malları arasında olurlar Ayrıca (inhouse ile) kendi personeli tarafından işletilirler Depo bina-sı maliyet yuumlkuuml dikkate alınarak genelde uzun suumlreli kiralama ile de (leasing) temin edilmiş olabilir İşletmelere ait depoların en oumlnemli avantajı oumlngoumlruumllebilir depo hizmet arzı kontrol edilebilme kolaylığı elastikiyet sağlaması olarak sıralanabilir İşletmenin lojistikccedilileri depolama hizmet politikalarını ve oumlnceliklerini kendileri belirleyebilirler Ancak pratikte bu tip de-poların maliyetleri dış kaynak kullanılarak (outsource) yapılan depo hizmet maliyet-lerinde oldukccedila fazladır

bull Depohizmetialınarakkullanılan(outsource)depolar Depolama ihtiyacı olan işletmeler adına ([dış kaynak kullanımı kapsamında] uumlccediluumlncuuml taraf olarak depolama hizmeti ve-ren) lojistik firmalar tarafından işletilen depolardır Detaylı ve profesyonel soumlzleş-melerle işlevleri belirlendiğinden bu tuumlr depolar elastikiyet uzmanlık işccedililik mal-zeme bilgi ve duumlşuumlk maliyet gibi avantajlar sağlarlar Depolama hizmeti veren lojistik firmalar aynı depoyu birden fazla şirket iccedilin kullandıklarından oumllccedilek ekonomisi sağlarlar ve doluluk oranları ve maliyet etkinlikleri daha fazladır

Depo Youmlnetim KararlarıDaha oumlnce bahsedilen depoların işlevlerini

etkin kullanmak iccedilin lojistik karar vericiler işlet-melerin hedeflerine ulaşması iccedilin stratejik taktik ve pratik seviyede depo youmlnetimi kararları alırlar Bu sayede guumlnuumlmuumlzde depolar kuumlccediluumlk oumllccedilekli bir işletme veya kuumlresel bir marka olması fark etmek-sizin tuumlm işletmeler iccedilin ccedilağdaş lojistik zincirle-rin oumlnemli bir parccedilası olarak işlevlerini yerine getirmektedirler

134


Stratejik seviyede alınan kararlar

Taktik seviyede alınan kararlar

Operatif seviyede alınan kararlar

Depo yerinin ve tipinin seccedilimi deponun satın alınması inşası veya dış kaynak kullanılması gibi uumlst duumlzeyde alınan depolama kararlarıdır İşletme youmlnetim kurulunca alınırStratejik niteliktedir Temel ilke ve prensipleri iccedilerir

Depo işletilmesi ile ilgili elleccedilleme ekipmanın rafların seccedilimi ve kullanılma youmlntemleri gibi depolama kararlarıdırDepolamadan sorumlu lojistik youmlneticiler tarafından alınırStratejik hedeflerin pratiğe doumlkuumllmesi ile ilgilidir

Uygulamaya doumlnuumlk pratiklerin planlanmasını kapsarMalzemelerin depo iccedilindeki yerinin belirlenmesi sipariş toplanması usulleri sayım işlemleri gibi depolama kararlarıdır

Uumlretim suumlreccedillerinin giderek karmaşıklaşan yapısına bağlı olarak depo youmlnetimine ait kararlar işletmele-rin oumlzelliklerine ve oumllccedileğine goumlre değişiklik goumlsterebilir İşletmeler etkin bir depolama sistemini oluşturmak iccedilin uumlccedil farklı seviyede karar alırlar Stratejik kararlar daha ccedilok işletme youmlnetim kurulunca oluşturulan temel ilke ve prensipler şeklinde olurken taktik seviyede alınan kararlar işletme youmlnetim kurulunca goumlrev-lendirilen lojistik youmlneticiler yetkisinde olan kararlardır Operatif seviyede alınan kararlar depo iccedilinde aktif olarak ccedilalışanlar ve onların youmlneticileri tarafından alınan icraya doumlnuumlk kararlardır

Depo Youmlnetim Tekniklerinin Sahada UygulanmasıCcedilok farklı nedenlerle ccedilok farklı cins sayıda malzemeden oluşan stokların bulundurulacağı depoların

youmlnetimine ait saha uygulamaları genel olarak depo ihtiyaccedil analizi depo iccedili faaliyetleri elleccedilleme stok kontrol sistemleri guumlvenlik ve diğer unsurlar olmak uumlzere altı sınıfta ele alınır

Depo İhtiyaccedil Analizi Depo yerinin tespitiOptimum depolama alanının (veveya hacminin) tespitiDepolama tesisinin biccediliminin tespitiDepolama tesisinin veya arazisinin zemin etuumlduumlİnşa edilmesi kiralanması veya dış kaynak kullanım kararının verilmesi Depo ulaştırma imkacircnlarının analizi

Depo İccedili FaaliyetleriDepo iccedilindeki hareketlerin fizibilitesi Depo iccedili elleccedilleme usul ve imkacircnlarıİccedil tasarımıRafların tasarımıMalzeme lokasyonlarıZemin malzemesinin kalitesi ve seccedilimi

ElleccedillemeForklift raflar gibi elleccedilleme ekipmanının dış kaynak kullanımı kiralama veya satın alma kararları Yuumlkleme boşaltma vinccedillerinin kapasite ve tiplerine ait kararlarMekanik ve robot taşıma ekipmanların seccedilimiDiğer otomatikmekanik teccedilhizat ve ekipman

Stok Kontrol SistemleriKodlama faaliyetleri Malzeme yer miktar tespit sistemleri Yazılım seccedilimiBarkod sistemleri

Guumlvenlik ve Emniyetİşccedili sağlığı ve İş guumlvenliğiYangın ikaz sistemi Soumlnduumlrme imkacircnları Fiziki guumlvenlik (ccedilevre duvar tel oumlrguuml aydınlatma)Kamera sistemleriGuumlvenlik hizmeti satın alma kararı Koumlpek vb ilave tedbirlerin uygulama esasları

Diğer UnsurlarOtomasyon alt yapısıPersonel youmlnetimiDepo youmlnetimi eğitimiKurumsal oryantasyon

135


Depo Youmlnetimi ile İlgili Diğer KonularCcedilalışmanın hacim kısıtı dikkate alınarak depo

youmlnetim tekniklerinin sahada uygulanması başlığı altında verilen hususlardan bazılarına kısaca de-ğinilmiştir

Depo Yerinin Tespiti Deponun kullanılacağı yerin coğrafi ekonomik sosyal ve siyasi oumlzellikle-rine goumlre yapılır Bu tespitleri işletme stratejisine bağlıdır Depo seccediliminde işletme uumlretim ve buna bağlı olarak pazarlama stratejisinde son muumlşteriye olabildiğince yakın olmak iccedilin dağıtım depoları kullanılır Boumllgesel kuumlltuumlrel sosyal siyasi ve aske-ri gelişmeler depo yerinin belirlenmesinde dikkate alınır Lojistik destek imkacircnlarının zengin olduğu boumllgeler oumlncelikli seccedilenekler arasında kabul edilir Bilinmeyen bir pazara girerken daha oumlnce depola-ma tesisleri iccedilin kullanılan ccedilok sayıda deponun bu-lunduğu alanlardan başlamak bir youmlntem olabilir Maliyet işletmelerin seccedilimlerini etkileyen faktoumlrler arasına oumlncelikli konumda olduğundan arsa birim fiyatları depo seccedilimini etkiler Boumllgedeki kira suumlre-leri ve uumlcretleri yasal duumlzenlemelerden kaynakla-nan idari oumldemeler ve yerel vergiler yerel tuumlccarla-rın kendi oluşturdukları duumlzenlemelerde depolama maliyetini artıran unsurlardır Depo ccedilevresinde tra-fiğin yoğunluğu ve ana arterlere erişim imkacircnı araccedil park sahası olması yer seccedilimine etki eden başka

faktoumlrlerdirNuumlfusveyakişibaşınaduumlşengelirgibiboumllgenin demografik oumlzellikleri istihdam uumlcretleri ve işguumlcuuml maliyetleri accedilısından depo yerinin belir-lenmesini etkiler Kamu politikaları siyasi istikrar ve sıcak askericirc ccedilatışmalar coğrafi etkenler depo yerinin seccediliminde etkili olur Depolama iccedilin kul-lanılacak parselin şekli ve buumlyuumlkluumlğuumlnuumln yanı sıra iklim koşulları aşılması zor dağlar suumlrekli yuumlksek boyda dalgalı denizler aşırı sıcak veya soğuk hava koşulları depo yerinin seccediliminde dikkate alınır

Optimum Depolama Alanının (veveya hacmi-nin) Tespiti Depolama ile ilgili tuumlm ihtiyaccedilların karşılanmasına yetecek oumlnce minimum ardından optimum depolama alanının (veveya hacminin) tespiti depo kararın daha doğru verilmesini sağlar Depolama iccedilin gereken lsquominimum alanrsquo depolana-cak uumlruumlnlerin paketli ve paletli olarak taban alan-larının uumlruumln miktarı ile ccedilarpılması ile hesap edilir Paketin dayanıklılığı veya raf sistemi sayesinde uumlruumlnuumln uumlst uumlste konulabilmesi hacirclinde elde edilen sonuccedil uumlst uumlste konulma sayısına boumlluumlnerek sadece malların bulundurulması gereken lsquominimum alanrsquo hesaplanmış olur Ancak minimum depolama ala-nı depolama ihtiyaccedillarını karşılamak iccedilin yeterli değildir Depolama hizmetini yuumlruumltebilmek mak-sadıyla aşağıdaki alanların minimum depolama alanına ilave edilmesi ile optimum alan bulunur

bull Uumlruumlnteslimalmaalanlarıbull Siparişteslimetmealanlarıbull Depoccedilalışanlarınınkolaylık tesislerine(yıkan-

mayeriyemeksalonuvb)aitalanlarbull Ccedilalışmaofisleriveotomasyoncihazlarıkonum-

landırma alanları bull Araccedilparkyeri(Yuumlklemeboşaltmaiccedilinbekleyen

araccedillarveccedilalışanlarınaraccedillarıiccedilin)alanlarıbull Yuumlklemeveboşaltmaiccedilinbekleyenaraccedilsuumlruumlcuuml-

lerinin bekleyeceği alanlar

bull Paletvebasitbakımveonarımmalzemesibu-lundurma alanları

bull Hasarlıvearızalıuumlruumlnbekletmealanlarıbull Paketleme etiketleme ambalajlama gibi depo

iccedilinde yer alan uumlretim suumlreccedil alanları bull Atıkdepolamaalanıveccediloumlpluumlklerbull Tehlikelimaddedepolamaalanlarıbull Geccedilicikabulalanıbull Geridoumlnuumlşuumlmmalzemesitoplamaalanlar

Depolama Operasyonlarının Belirlenmesi Depolarda icra edilecek faaliyetlerin niteliği ve tekrar sayısı depolama ihtiyaccedillarının tespitinde etkili faktoumlrlerdir Depoların işlevine goumlre depolama suumlreccedillerinde icra edilen faaliyetler farklılık goumlsterir Ancak tuumlm depolama fonksiyonlarında aşağıdaki doumlrt temel suumlreccedil yer alır (Bkz Şekil 54)

1 Teslimalma(teselluumlm)suumlreci Depoya gelen uumlruumlnlerin kesin kabullerinden oumlnce kabul edildiği suuml-reccediltir Bu nedenle bu işlem iccedilin depolarda lsquogeccedilici teslim yeriboumlluumlmuumlrsquo olarak da anılan bir boumlluumlm bulunur Depo goumlrevlileri depoya teslim edilecek uumlruumlnlerin sayıca ve dış goumlruumlnuumlşlerine goumlre teslim alırlar Uumlruumlnlerin ilgili uzmanlarca teknik kontrollerinin yapılmasını muumlteakip kesin kabulleri ya-pılır Daha sonra uumlruumlnler lsquogeccedilici teslim boumlluumlmuumlrsquonden alınarak depodaki yerine konulur

136


2 Bulundurma veya saklama suumlreci Uumlruumlnlerin fiziksel olarak depoda tutulması faaliyetleridir Bu suuml-reccedilte depodaki uumlruumlnler [bu boumlluumlmde detayları verilen usullere goumlre] toplama ayırma ve sınıflandır-ma gibi işlemlere tabi tutulur

3 Sipariş işleme suumlreci Depoların lojistik suumlreccedillerinde yer alan en kritik suumlreccediltir Muumlşterilerden gelen uumlruumln taleplerini iccedileren siparişlerde yazılı uumlruumlnler depodaki sayısız uumlruumln arasından seccedililerek muumlşte-riye teslim edilecek hacircle getirilir Doumlrt futbol sahası buumlyuumlkluumlğuumlndeki depolama sahalarından yuumlz binlere ulaşan malzeme ccedileşidi arasından siparişte yazılı uumlruumlnuumln bulunması siparişteki diğer uumlruumln-lerle birlikte paketlenmesi etiketlenmesi ve teslime hazır olacak şekilde paletlenmesi profesyonel ccediloumlzuumlmler ve kurumsal tecruumlbe ister Sipariş işleme suumlreci uumlretim suumlreccedillerinin bir parccedilası olduğun-dan depolama sahasında bu işlemlerin icra edilmesi iccedilin ayrı boumlluumlmler bulunur

4 Teslim etme ve sevk etme suumlreci Teslim etme ve sevk etme suumlreci sipariş işleme suumlrecinde teslim iccedilin fiziksel anlamda hazırlanan uumlruumlnlerin muumlşteriye teslimi iccedilin bekletildiği yerdir Muumlşteri teslim alma-dıkccedila deponun teslim boumlluumlmuumlndeki uumlruumln işletme envanterinde kabul edilir Uumlruumlnuumln cinsine goumlre forkliftlerin transpaletlerin veya diğer elleccedilleme ekipmanın en yoğun ve etkin kullanıldığı boumlluumlmduumlr

Şekil 54 Depolama Suumlreccedilleri

Teslim AlmaSuumlreci

BulundurmaSuumlreci

Sipariş İşlemeSuumlreci

Teslim EtmeSuumlreci

137


Depo İccedili Faaliyetler Depolama faaliyetleri kapsa-mında alınacak kararlar uumlruumlnlerin depolanacağı yerin belirlenmesi bu yerin sabit veya değişken olması ya-tay veya dikey depolama kararı siparişe goumlre veya buuml-tuumlnleme esasına goumlre depolama kararı iki taraflı veya tek taraflı rampa sistemi seccedilimi emek yoğun veya makineye dayalı depolama tercihi koridor sayısı ve genişliği depocunun parccedilaya veya parccedilanın depocuya gitmesi kararı buumlrokrasiye dayalı veya kacircğıt kullanıl-mayan depoculuk tercihi şeklinde sıralanabilir

UumlruumlnlerindepolanacağıyerinbelirlenmesiDepo-lama faaliyetleri kapsamında en kritik karar uumlruumlnle-rin her birisinin depolama prensiplerine ve işletme-nin depo stratejilerine uygun ve kendi oumlzelliklerine goumlre depolanacağı yerin belirlenmesidir Depodaki uumlruumlnlerin yeri oumlncelikli olarak niteliğine goumlre belirle-nir Doumlkuumlm uumlruumlnler sıvı uumlruumlnler kimyasallar yanıcı ve yakıcı maddeler gibi oumlzellikli malzemeler kendileri iccedilin depo iccedilinde inşa edilmiş oumlzel boumlluumlmlere konu-lur Silahlar uyuşturucu maddeler veya ccedilok değerli uumlruumlnler iccedilin varsa yasal ve idari duumlzenlemelere bağlı olarak ilave emniyet tedbiri alınmış boumlluumlmler kulla-nılır Ayrıca malzemelerin hacim ve ağırlıkları da de-polardaki yerlerini belirleyen faktoumlrlerdir Yoğunluğu yuumlksek malzemeler yere yakın boumlluumlmlere konulurlar Dış lastikler kitaplar gaz tuumlpleri gibi benzer tuumlrde-ki malzemelerin boyutları farklı olsa da aynı yerde depolanmaları gerekebilir Depodaki yerin belirlen-mesinde kullanılan bir başka usul malzemenin parccedila numarasını kullanmaktır Ancak parccedila numarası sıra-sı ccediloğunlukla depolama prensiplerine uymaz Malze-menin kullanım sıklığı depodaki yerini belirleyebilir

lsquoCcedilok işleyenrsquo olarak adlandırılan diğerlerine goumlre depoya daha sık giriş ccedilıkış yapan malzemeler iccedilin kapı yanları depo girişleri ana koridorlar gibi depo

iccedilindeki hareketleri en aza indirecek yerler seccedililir Depo iccedili hareket minimize edilerek elleccedilleme faali-yeti minimize edilerek daha sonra detayları verilecek birccedilok maliyetten kaccedilınılmış olur Bu sayede maliyet tasarrufunun sağlamanın yanı sıra depodaki uumlruumlnle-rin zarar goumlrmesine neden olabilecek olası kazaların sayısı azaltılır Depodaki uumlruumlnlerin yerinin sabit kal-ması bir depoda herhangi bir malzemenin nereye konulduğu hakkında kurumsal bir hafıza oluşması-na imkacircn sağlayabilir Ancak yeni uumlruumlnlerin gelmesi ile değişmesi gereken depolama planının guumlncellen-mesinde elastikiyetin kaybedilmesine neden olur

Yatayveyadikeydepolamakararı Yatay depolama [uumlruumlnlerin yan yana konulması] ve dikey depolama [uumlruumlnlerin uumlst uumlste konulması] tercihinin yapılma-sında etkili olan iki temel faktoumlr lsquomaliyetrsquo ve lsquoriskrsquotir Maliyet faktoumlruuml dikey depolama kararı sonrasında malzemenin yerden yukarıya doğru hareket etti-rilmesi iccedilin gerekli olan elleccedillemeden kaynaklanan maliyet ile yatay depolama kararı sonrasında malze-menin işgal ettiği alanın maliyeti şeklinde iki boyut-lu olarak goumlruumlluumlr Deponun kullanılacağı boumllgedeki alanların (arazinin) birim maliyeti yuumlkseldikccedile di-key depolama kararı daha rasyonel bir tercih hacircline gelir Ancak dikey depolama aynı zamanda depodaki uumlruumlnlerin yerden yukarıya doğru hareket ettirilmesi-ni gerektirdiğinden elleccedilleme suumlreccedillerinde karşılaşı-lan sorunların ilave maliyetlerinin de dikkate alın-ması gerekir Yatay depolama deponun kullanılacağı boumllgedeki alanların birim maliyetinin duumlşuumlk olması durumunda tercih edilir Depodaki elleccedilleme suumlreccedil-lerinde kullanılan iş guumlcuuml tipine goumlre emek veya ma-kine maliyeti en oumlnemli elleccedilleme maliyet kalemidir Ancak elleccedilleme maliyetleri sadece elleccedilleme ekip-manın satın alınması kiralanması veya dış kaynak kullanılması ile oluşan maliyetlerden ibaret değildir

Uumlst

Uumlst

e Ko

nula

bile

n M

ikta

r

Alan Birim Maliyeti

Kaza

Ris

k

Uumlst Uumlste Konulabilen Miktar

138


Elleccedilleme suumlreccedilleri esnasında meydana gelebi-lecek kazaların ilave maliyetleri de dikkate alın-malıdır Bu youmlnuumlyle dikey depolama yatay de-polamaya goumlre daha riskli bir tercihtir Elleccedilleme suumlreccedillerinde meydana gelebilecek kazalar depoda ccedilalışanların yaralanması veya oumlluumlmuumlne neden ola-bilir Depolama ve uumlretim suumlreccedillerinde gecikme-ler yaşanabilir Bu gecikmeler ccediloğunlukla muumlşteri siparişlerinin zamanında karşılanmasına engel olur Elleccedilleme suumlreccedillerinde meydana gelebilecek kazalar aynı zamanda depoda bulunan malzeme-lerin hasara uğramasına da neden olabilir Sonuccedil-ta dikey depolama ve dikey depolama maksadıyla yapılan elleccedillemeden kaynaklanan maliyetlerin buumlyuumlkluumlğuuml ile deponun kullanılacağı boumllgedeki arazinin metrekare maliyetlerinin buumlyuumlkluumlğuuml mu-kayese edilerek yatay ve dikey depolama yapılaca-ğı kararı verilir

Siparişe goumlre veya buumltuumlnleme esasına goumlre depola-ma kararı Depo personeli bu iki faaliyet iccedilin aynı zamanda ccedilalışmak durumunda kalabilir Youmlnetim depodaki malzeme yerlerini belirlerken bu hususu dikkate alınır Depolama alanında iki farklı kori-dorda eş zamanlı ccedilalışma yapılmasına imkacircn sağla-yan bir depo planı olmalıdır

Buumlrokrasiye dayalı veya kacircğıt kullanılmayan de-poculuk tercihi Otomasyon sistemlerindeki geliş-melere bağlı olarak depo iccedili buumlrokrasi giderek azal-maktadır Stok kontrol yazılımlarına bağlı olarak kablosuz sipariş takip sistemleri ve ses kayıt cihaz-ları gibi ekipmanlar yazılı dokuumlmana duyulan ihti-yacı azaltmaktadır

Depo iccedilinin tasarımı Daha oumlnce vurgulandığı gibi depo planının yapılmasında en belirgin kriter depodaki mal akışının sağlanmasıdır Malzeme-nin yerleştirilmesi ve elleccedilleme imkacircnları birlikte değerlendirilir Buna ilave olarak teslim alma ve teslim etme noktalarının yeri sayısı ve tasarımına da dikkat etmek gerekir Oumlzel elleccedilleme ekipmanı-nın ccedileşitleri nedeni ile genel bir depo duumlzeninden bahsetmek pek muumlmkuumln değildir Temel olarak bir depo iccedilinde yapılan seccedilimler aşağıdadır

Elleccedilleme tercihi Depo iccedilinin dizaynında etkili olan bir başka faktoumlr elleccedilleme tercihidir Elleccedille-me ayrı bir başlık altında verildiğinden burada de-tay verilmeyecektir Ancak elleccedilleme faaliyetlerini emek yoğun veya makinaya dayalı olarak yapılması koridorların genişliğinin ve sayısının belirlenmesi elleccedilleme ekipmanının bakımı ve işletilmesi iccedilin

yer tahsis edilmesi gibi depo iccedilinin dizayn edilme-sinde etkili olduğunu belirtmek gerekir

Koridor sayısı ve genişliğiDepoda koridor bu-lunması tercihi her şeyden oumlnce uumlruumlnuumln depolan-ma amacına bağlıdır Eğer uumlruumlnuumln tuumlmuuml bir buumltuumln olarak belli bir suumlre iccedilin depoda kalacaksa koridor bırakmaya gerek bulunmaz Ancak uumlruumln parti-ler hacirclinde depoya girecek ve miktarı her seferin-de değişen siparişler gelecekse uumlruumlnuumln elleccedillenme oumlzelliğine bağlı olarak koridor bırakılması gerekir Koridorların genişliği en az bir elleccedilleme ekipmanı-nın geccedilebileceği kadar olur Elleccedilleme iccedilin forklift kullanılan depolarda koridor genişliği elleccedilleme iccedilin transpalet kullanılan depolardan fazla olur Eğer uumlruumln elleccedilleme doumlnguumlsuuml yuumlksekse depolarda iki elleccedilleme ekipmanının karşılıklı geccedileceği ka-dar genişlikte koridorlar ayrılmasına ihtiyaccedil du-yulur Koridor miktarının artması depo iccedilindeki faaliyetlerin kolaylaşmasına imkacircn sağlarken depo iccedilindeki faydalı yer alanının azalmasına neden olur Yer tasarrufu iccedilin koridor sayısı ve genişliklerinin ihtiyaca goumlre optimum miktarda olması hedeflenir

Depocunun parccedilaya veya parccedilanın depocuya git-mesi kararı Bir forkliftle depo ccedilalışanının depo iccedilinden malzeme toplaması anlamına gelen ilk op-siyon daha ccedilok geleneksel depolarda tercih edilir Ancak kendinden hareketli raflar ve otomasyon destekli sistemler sayesinde bazı depolarda verilen komutlara bağlı olarak malzemeler depo ccedilalışanına kendiliğinden gelebilir Oldukccedila yuumlksek maliyetli olan ikinci opsiyonun depodaki uumlruumlnuumln cinsi goumlz oumlnuumlnde bulundurularak maliyet etkinliği iyi hesap edilmelidir

FIFO Prensibi Farklı zamanlarda partiler hacirclinde gelen bir uumlruumlnuumln belli bir kısmının depo-dan teslim edilmesi gerektiğinde ccedilıkacak uumlruumlnuumln depoya ilk giren uumlruumln olması gerekir Bu prensip depo youmlnetiminde etkinliği artıran uygulamalardan birisidir lsquoİlk giren ilk ccedilıkarrsquo anlamına gelen FIFO (İngilizce First in First Out teriminin ilk harflerin-den oluşan kısaltması) olarak anılır En basit hacircli ile depoya giriş tarihi en eski olan uumlruumln depodan en oumlnce ccedilıkar Bu sayede uumlruumlnlerin kullanım suumlreleri-ni depoda beklerken doldurma ihtimalini ortadan kaldırılır Ancak bu ilkenin uygulaması iccedilin uygun stok youmlnetim sistemi oluşturulması ve depo yer tasarımında değişiklik yapılması gerekir Bu pren-sibin etkin uygulaması iccedilin depo ccedilalışanlarının da eğitilmesi gerekir Ancak FIFO ilkesinin etkin uy-gulanmasında asıl etken deponun tasarımıdır

139


Depolarda Fiziki Guumlvenlik Genel anlamda bir depoda-ki malın ccedilalınması veya evsafını yitirmesine (ccediluumlruumlme bo-zulma gibi) karşı alınan oumlnlemlerdir

Hırsızlık Oumlnlemleri Depo operasyonlarında guumlvenlik tedbirleri ilk etapta dışarıdan gelebilecek tehditlere karşı da korunmak iccedilin alınır Ancak en az bunun kadar depodaki malların depo iccedilinde ccedilalışanların hırsızlık girişimlerinden korunması da gerekir

Guumlvenlik depo dış sınırlarının fiziki engellerle ve duvarlarla ccedilevrilmesi ile başlar Depo boumllgesine sadece yetkili ve ilgililerin girmesini sağlayacak idari duumlzenlemeler yapılır Ccedilalışanların yetkilerine bağlı olarak girebileceği yerler belirlenir Depoya giriş ve ccedilıkış ayrı kapılardan ve muumlmkuumln olan en az sayıda kapıdan yapılır Guumlvenlik oumlnlemleri ccediloğunlukla ccedilalışma saatleri dışında artırılsa da hırsızlıkların genelde ccedilalışma saatleriiccedilindeolurHırsızlıklargeneldebireylerdenziyadebirdenfazlakişidenoluşanekiplertarafındangerccedilekleştirilir Bu nedenle depo ccedilalışanları arasında yapılacak bir rotasyon bu konudaki zafiyeti azaltır

MalınNiteliğiniYitirmesi Depo suumlreccedilleri kapsamında elleccedilleme ekipmanını hatalı seccedilimi uumlruumlnuumln buuml-yuumlk palet balyaları iccedilinde sıkışarak ezilmesi nem ve sıcaklık oranlarında oumlnemli değişimler olması gibi bazı nedenler uumlruumlnuuml kullanılamaz duruma getirir Bunu engellemek iccedilin depo ccedilevresi ve iccedili kontrol edilir ve uumlruumln korunması alınan tedbirler suumlrekli goumlzden geccedilirilir Depo ccedilalışanlarının dikkatsizliği de uumlruumlnuumln niteliğini yitirmesine neden olur Bir forklift aracı ehil olmayan bir suumlruumlcuumlnuumln kontroluumlnde olduğunda depodaki malların en buumlyuumlk duumlşmanıdır Etkin kontrol edilmediklerinde forklift kullananlar işlerini daha ccedilabuk bitirmek maksadıyla kapasite fazlası taşıma yapabilirler Dikkatsiz elleccedilleme bir biccedilimde uumlruumlnuumln hasar goumlrmesine ve bazı durumlarda bedelinin oumldenmesi veya benzer bir malla kompanse edilme yoluyla karşılanamayacak zarara neden olabilir Bir başka uumlruumln bozulması biccedilimi asla birlikte bulunmaması gere-ken uumlruumlnlerin birlikte depolanması veya taşınması ile meydana gelir

Depo tesislerinin tipinin ve biccediliminin tespiti Depolanacak malzemenin oumlzelliklerini ve maliyetini de goumlz oumlnuumlnde bulundurarak en uygun depo tipinin veya tiplerinin seccedilimi yapılır Bu seccedilime bağlı olarak depola-ma alanındaki tesislerin kapalı accedilık veya yarı accedilık olmasının belirlenir Depoda bulunacak uumlruumlnuumln cinsinin kullanılacakdepotipineetkiettiğindenbahsedilmiştiHermalzemebirliktedepolanamayabilirFizikselte-

FIFO Oumlrneği (Kaynak Keskin 2015 154)Uumlretici bir firma uumlrettiği yağlı boyaları 20 kgrsquolık kutular iccedilinde sevk deposunda bulundurmaktadırbull Sevkdeposunaheraysonunda(uumlretimdoumlnguumlsuuml)uumlretimitamamlanan500kutuboyasevkedil-

mektedirbull Boyalarınuumlretimtarihindensonrabiryıliccedilindetuumlke-

tilmesi gerekmektedir bull Dağıtımplanınagoumlreheraysonundadoumlrtfarklıdağı-

tım deposuna 100rsquoer kutu sevkiyat yapılmaktadır bull Bu durumda her ay sonunda 100 kutu stok fazlası

birikecektirbull FIFOprensibininetkinbiccedilimdeuygulanmamasıdu-

rumunda her gelen yeni parti uumlretim dağıtım depola-rına sevk edilecek ve uumlretime başlanan ilk ayda stok fazlası olarak elde kalan 100 kutu boya bir yıl sonra miadı dolduğu iccedilin kullanılamaz duruma gelecektir

dikkat

140


mas halinde birbirine zarar verebilecek malzemelerin accedilık veya kapalı alanda depolanması planlanırken oumlnceden tespit edilen belli kriterlere uyulması zo-runluluğu vardır Bu şekilde depo planlayıcılarının karşısına ccedilıkabilecek kısıtlamalar depo kapasiteleri-nin kullanım oranlarını oumlnemli oumllccediluumlde duumlşuumlrebilir Patlayıcı parlayıcı yakıcı ve yanıcı oumlzellikte olan-lar hijyen oumlzelliği taşıyanlar akıcı oumlzelliği olanlar ve sıhhi malzemelerin depolanmasında bu kıstaslar dikkate alınmalıdır Depo tipinin belirlenmesinde envanter akış hızı da dikkate alınır Uumlruumlnuumln kısa bir suumlre iccedilin veya uzun doumlnem depolanacak olması se-ccedililecek depo tipini belirler Spekuumllatif sezonsal veya modası geccedilmiş uumlruumlnlerin depolanması iccedilin seccedililecek depolar veya depo iccedilindeki alanlar daha az itina goumls-terilen boumllgeler olur Bu depolama biccedilimi muumlşteri stoklarının buumltuumlnlenmesi iccedilin gereken miktardan fazlasının stoklanması durumunda oluşur Bazı oumlzel durumlarda siparişin tesliminden aylar oumlnce depo-lanmaya başlandığından bahsedilmişti Bu tarz de-polamalarda elleccedillemenin hızından ziyade depolama imkacircnlarının azamileştirilmesine oumlncelik verilir

Depolama Tesisinin veya Arazisinin Zemin Etuuml-duuml Depo tesisinin zemininin ve kullanılacak depo-nun inşa edileceği (veya edilmiş olduğu) arazinin depolama ihtiyacı ile uyumunun tespit edilebil-mesi iccedilin zemin etuumlduumlnuumln yapılması gerekir Depo hizmet uumlcretleri boumllgelere goumlre değişim goumlsterebilir Seccedililen arazinin genişleme iccedilin yeterli olması da oumlnemlidir

İnşa edilmesi Kiralanması veya Dış KaynakKullanımKararınınVerilmesi Bu karar işletme-nin youmlnetim kurulu tarafından işletme strateji-lerine bağlı olarak verilir İhtiyaccedil duyulan depo-nun inşa edilmesi iccedilin işletmenin boumllgede ccedilok uzun suumlreli bir pazara sahip olacağından emin olması veya uygun maliyetlerle depo kiralama imkacircnı bulamaması gerekir İnşa kararı pazar-da tutununcaya kadar kiralama veya dış kaynak kullanımı pazarda tutunduktan sonra inşa kara-rı verilir Dış kaynak kullanımı depolama ihti-yaccedillarının karşılanmasında en ccedilok tercih edilen lojistik alandır

Depolama youmlnetim kararla-rının kaccedil seviyede alındığını araştırın

Herseviyedealınankararlararasındaki ilişkiyi vurgula-yarak accedilıklayın

Guumlnuumlmuumlzde depo tesisle-rinin tipinin ve biccediliminin tespitinin neden oumlnemli ol-duğunu anlatın

3 Depoların ccedilağdaş lojistik suumlreccedillerdeki işlevlerini accedilıklayabilme4 Depo youmlnetim kararlarının neler olduğu ve neler iccedilerdiğini tanımlayabilme



ELLECcedilLEMEElleccedilleme faaliyetleri ccedilağdaş lojistik suumlreccedillerinin her aşamasında yer alır Devasa kepccedilelerin tonlarca

molozu tren vagonlarına yuumlklemesinden karınca gibi ccedilok sayıdaki forkliftin bayi dağıtımı iccedilin kamyonlara yuumlkleme yapmasına bir limanda on binlerce konteynerin tek bir gemiye yuumlklenmesine veya kuumlccediluumlk bir ko-linin kuumlccediluumlk oumllccedilekli depo iccedilinde başka bir rafa taşınmasına kadar ccedilok farklı biccedilimlerde ve oumllccedilekte goumlruumllebi-len elleccedilleme faaliyetlerinin tedarik zincirlerindeki işlevi sanıldığından daha oumlnemlidir İngilizce handling terimin tercuumlmesi olarak lojistik literatuumlrde kullanılmaya başlanan elleccedilleme en yalın haliyle bir malzeme-nin yerinin insan veya makine guumlcuumlyle değiştirilmesidir Elleccedilleme yerine literatuumlrde lsquoaktarmarsquo lsquoyuumlklemeboşaltmarsquo gibi terimlerin kullanıldığına da rastlanır Bir malzemenin gelen bir sipariş uumlzerine muumlşteriye teslimi suumlrecinde raftan alınıp sevk edilecek araca yuumlklenmesine kadar icra edilen faaliyetlere elleccedilleme araca yuumlklendikten sonra malın hedef noktaya goumltuumlruumllmesine kadar icra edilen faaliyetlere taşıma aracın hedef noktasında boşatılması ve yeni depodaki rafına konulması lsquoelleccedillemersquo denilir

141


Malzemelerin depo suumlreccedilleri gereği bulunduğu yerlerin değiştirilmesi hatta bir raftan diğerine ta-şınması uumlretim merkezlerinde malzemelerin hangi sebeple olursa olsun taşınması satın alma suumlreccedille-rinde malzemelerin muayene yerinden kesin kabul noktasına taşınması gibi faaliyetler bu suumlreccedillerde hangi tip araccedil veya ekipman kullanıldığı fark et-meksizin lsquoelleccedillemersquo olarak kabul edilir

Elleccedilleme PrensipleriElleccedilleme faaliyetlerinin icrasında belli bazı

prensiplere uyulması elleccedillemenin etkinliğine kay-da değer fayda sağlar

bull Standardizasyon Elleccedilleme suumlreccedillerinde standart ekipman kullanılması zaman ve kaynak tasarrufu sağlar Oumllccedileğin buumlyuumlme-sine bağlı olarak yapılan tasarruf da artar Standardizasyon yuumlkleme noktalarından ccedilok uzak mesafede bulunan indirme nokta-larında sorun yaşanmasına engel olur

bull SuumlreklilikElleccedilleme suumlreci gereksiz ve plan dışı duraksamayacak şekilde tasarlanır Uumlretim suumlreccedillerinin oumlngoumlruumllmeyen şekilde duraksamasının mali ekonomik ve idari so-runlara neden olur

bull Elastikiyet Elleccedilleme sistemi her an deği-şebilen uumlretim ve lojistik suumlreccedillerine uyum sağlayacak şekilde elastik olarak tasarlanır Statik biccedilimde tasarlanan suumlreccediller pratikte planlara uyulamadığı durumlarda sorun ya-şanmasına neden olurlar Ayrıca elleccedilleme malzemelerinin muumlmkuumln olduğunca porta-tif olmasına gayret edilir

bull EtkinlikElleccedilleme sistemi ve ekipmanının etkinliğinin maksimum seviyede tutulma-sına oumlncelik verilir Bu maksatla sistemde hedef-goumlrev standartları belirlenir ve her aşamada bu standartlara ulaşıldığı kont-rol edilir Rekabetin giderek artan şiddeti maliyet konusunu da goumlz oumlnuumlnde bulun-durmayı zorunluluk haline getirmiştir Bu nedenle maliyet etkinlik de dikkate alınır

bull OptimizasyonElleccedilleme ekipmanının tipi-nin seccedilimi yuumlk taşıma kapasitelerinin belir-lenmesi gibi konular başta olmak uumlzere tuumlm elleccedilleme suumlreccedillerinde optimizasyon sağlan-maya ccedilalışılır

Elleccedilleme Kararlarıİşletmeler elleccedilleme suumlreccedillerini tasarlarken ve

suumlrecin detayları ile ilgili kararları alırken uumlruumln oumlzellikleri elleccedilleme ekipmanının tipi ve elleccedilleme maliyeti gibi bazı kriterleri goumlz oumlnuumlnde bulundu-rurlar Elleccedilleme suumlreccedilleri ile ilgili alınan kararlarda elleccedillenecek malzemelerin oumlzellikler etkili olmak-tadır Elleccedilleme tercihlerinde elleccedillenecek mal-zemelerin yoğunlukları etkilenme ve etkileme oumlzellikleri buumlyuumlmeye (gelişmeye) devam etmeleri varlıklarını suumlrduumlrmek iccedilin ihtiyaccedilları bozulmaya (ccediluumlruumlmeye) başlamaları elleccedilleme suumlrecine etki edecek kimyasal ve fiziksel oumlzellikleri paketleme biccedilimi gibi farklılıklar goumlz oumlnuumlnde bulundurulur Uumlstelik uumlruumlnlerin bu oumlzelliklerinden bazıları uumlruumln elleccedilleme suumlrecindeyken değişebilir

bull YoğunlukBazı uumlruumlnlerin yoğunlukları diğer-lerinden farklıdır Aynı ağırlıktaki pamuk ile demir kapladıkları hacmin farkı nedeniyle aynı maliyet ve biccedilimle elleccedillenemez

bull Etkilenme ve etkileme Bazı malzemeler diğerlerini etkileyebilir veya elleccedillenen di-ğer malzemelerden etkilenebilirler Koumlmuumlr yığınları sudan etkilenmezken kaya tuzu yığını yağmurun altına bırakılamaz Bu nedenle hava koşullarına goumlre elleccedilleme ekipmanı değiştirilir Aşırı sıcak veya soğuk hava koşulları da bazı malzemeler uumlzerinde farklı etkilere neden olabilir Sıvı katı ve gaz formlarının sıcaklık ile birlikte değiş-mesi hacimsel değişimleri beraberinde ge-tirebilirken lojistik kanalın coğrafyasına ait iklim koşulları elleccedilleme planları yapılırken dikkate alınır

elleccedilleme taşıma

142


bull Buumlyuumlmeye(gelişmeye)devametme Yaş sebze ve meyveler paketli bile olsalar gaz salını-mına ve nemlenmeye devam ederler veya ısı uumlretirler Bazı uumlruumlnler satış tezgacirchına gelinceye kadar geccedilecek suumlrede olgunlaşa-cak suumlre dikkate alınarak olgunlaşmadan dalından toplanırlar Aksi takdirde ccediloğu tuuml-keticiye ulaşıncaya kadar elden ccedilıkarlar Bu tuumlr uumlruumlnlerin oumlzelliklerine goumlre konulacak ambalajların elleccedillenmesine uygun hazırlık yapılır

bull BozulmaMuumlşteriye ccediluumlruumlmeden bozulma-dan ulaştırılabilmesi iccedilin balık et ve mayalı fırın uumlruumlnleri gibi bazı uumlruumlnlerin bulun-duğu oumlzel paketlerin elleccedillenmesinde arıza oranı duumlşuumlk elleccedilleme sistemleri kullanılır ve elleccedilleme suumlreci diğerlerine goumlre daha ccedilok dikkatli izlenir

bull Kimyasaloumlzellikler Fiziksel dış oumlzellikler ka-dar uumlruumlnuumln kimyasal oumlzellikleri de elleccedille-me suumlrecine etki eder Elma avokado ve ka-vun gibi bazı uumlruumlnler etilen gazı (C2H4 veya CH2) salınımı yaptıkları iccedilin mango muz brokoli gibi etilen gazına hassasiyet goumlste-ren uumlruumlnlerle birlikte birkaccedil saatten fazla aynı yerde depolanamaz Doumlkuumlm uumlruumlnlerin basınca karşı verdikleri reaksiyonlar dikkate alınmadan elleccedilleme yapılmaz

bull Pakettipleri Ambalajlı uumlruumlnler kutuları ile elleccedillenirken doumlkuumllebilen veya alabilen douml-kuumlm uumlruumlnler pompalar kuumlrekler veya kon-veyoumlr gibi ekipmanlarla elleccedillenir

bull Maliyet İşletmelerin uumlretim suumlreccedillerini lojistik accedilıdan desteklemek iccedilin oluştur-dukları tedarik zincirlerini maliyetleri en duumlşuumlk seviyede olacak şekilde dizayn eder-ler İşletmenin oumllccedileği buumlyuumlduumlkccedile elleccedille-me miktarı ve buna bağlı olarak elleccedilleme maliyeti artar Elleccedilleme maliyetinin bo-yutunu sadece oumllccedilek belirlemez Elleccedille-me maliyetinin boyutu ve tipolojisi kul-lanılan elleccedilleme ekipmanı bu ekipmana sahip olma biccedilimi işletmenin tipi elleccedil-lenen uumlruumlnuumln tipi ve durumu gibi birccedilok etkene goumlre değişebilir Elleccedilleme maliyeti-nin kullanılan ekipmanına goumlre değişiklik goumlstermesi ccedilok farklı biccedilimde uumlretilmiş ve ccedilok sayıda elleccedilleme ekipmanı kullanıl-masından kaynaklanır Elleccedillemede insan

guumlcuuml sıradan basit bir transpalet forklift veya devasa bir kreyn tercih edilmesi işlet-me iccedilin karşılanması gereken maliyetin bi-ccediliminin ve boyutunun değişmesine neden olur Elleccedilleme ihtiyaccedillarının karşılanması iccedilin kullanılan elleccedilleme ekipmanının sa-tın alınması kiralanması dış kaynak kul-lanılması tercihleri de elleccedilleme maliyetini değiştirir

Satın alma kararı verilmesi halinde doğal ola-rak ilk maliyetler artar Kiralama veya dış kaynak kullanımı tercih edildiğinde ise ilk maliyetler goumlreli olarak duumlşer ancak bu durumda işletmelerin her seferinde oluşan elleccedilleme ihtiyacına bağlı olarak oluşan işletim maliyetlerini karşılamaya hazır ol-maları gerekir

Oumlzellikle buumlyuumlk oumllccedilekli elleccedilleme operasyonla-rında kullanılan devasa buumlyuumlkluumlkteki kreynler iccedilin uzun suumlreli kiralama sistemi olan leasing youmlntemi tercih edilir bu sayede ilk maliyetlerden olabildi-ğince kaccedilınılmaya ccedilalışılır

Elleccedilleme EkipmanlarıElleccedilleme suumlreccedillerinde forkliftler konteynerler

yuumlkleme boşaltma vinccedilleri mekanik ve robotik taşıma ekipmanları gibi elleccedilleme ekipmanından hangisinin kullanılacağına karar verilir Bu seccedilim yapılırken birccedilok faktoumlr etkili olur Bu faktoumlrler hakkında fikir sahibi olunabilmesi iccedilin bunların arasından elleccedilleme suumlreccedillerindeki etkinliği ve sıklı-ğı dikkate alınarak (ve hacim kısıtı nedeniyle) sade-ce forklift konteyner ve paletler hakkında detaylı bilgi verilmiştir

maliyet

uccedilak

elleccedilleme miktarı

143


bull KonteynerlerCcedilok farklı tip ve oumlzellikteki malzemelerin iccedilinde taşındığı uluslararası standartlara uygun boyut ve ağırlıktaki kutulardır Konteyner iccediline konulan farklı tip ve biccedilimdeki uumlruumlnler lo-jistik suumlreccedilleri bu kutu iccedilinde geccedilirirler Bu nedenle konteynerlerin kullanımı birccedilok fayda sağlarlar Konteynerler elleccedilleme suumlreccedilleri basitleşir suumlreleri ve sayısı azalır

Şekilde kırmızı renk kodu ile goumlsterilen x genişliği tuumlm konteyner tiplerinde 2438 metredir Bu boyut değişmez standarttır Bu mesafe aynı zamanda accedilık bir tren vagonunun ve konteyner taşıyan bir kamyo-nun kasasının genişliğidir Bu sayede konteynerler hem karayolu hem demiryolu hem de deniz yolu ile taşınabilir

Şekilde portakal renk kodu ile goumlsterilen z yuumlksekliği tuumlm konteyner tiplerinde 2591 metredir Bu oumllccediluuml de standarttır değişmez Konteynerin biccedilimi ihtiyaca goumlre değiştirilebilir Dış yuumlzey duvarları ccedilıkarılabi-lir iccediline sıvı uumlruumlnlerin taşınması iccedilin tank yerleştirilebilir Başka ihtiyaccedillara goumlre farklı dizayn biccedilimleri kullanılabilir ancak bu tasarımlarda (şekildeki tren vagonunda goumlruumllduumlğuuml gibi) dış boyutların standart oumllccediluumllerine uyulur Değişen tek boyut şekilde yeşil renk kodu ile goumlsterilen y uzunluktur Bu değişimde belli standartlar iccedilerisinde olur 20rsquolik (yirmilik) konteynerlerde y boyutunun uzunluğu 6058 m metre 40rsquolik (kırklık) konteynerlerde bu boyut diğerinin iki katı 2y yani 122 metredir

Elleccedilleme ve taşıma esnasında yaşanabilecek hasar ve kırımların sayısı ve olasılığı duumlşer Uumlruumlnler dış koşullardan (hırsızlık kaybolma hasar gibi) korunmuş olur Guumlmruumlkler sınır kontrolleri gibi idari ve teknik işlemlerde kolaylık sağlarlar Konteynerler dış boyutları ile uluslararası standartlara sahip olmala-rına rağmen karmaşık iş duumlnyasının ccedileşitli ihtiyaccedillarına bağlı olarak ccedilok farklı biccedilimlerde tasarlanabil-mektedir Bu sayede oldukccedila farklı birccedilok alanda kullanılırlar Tuumlm bu ccedileşitliliğe rağmen konteynerler genel olarak kara demir ve deniz yolu taşımacılığında kullanılan konteynerler ve hava yolu taşımacılığında kullanılan konteynerlerolarakikisınıfaayrılırHavayolutaşımacılığındakullanılankonteynerlerinkarayolu demir yolu ve deniz yolu taşımacılığında kullanılanlardan farklılık goumlstermesinin nedeni uccedilakların aerodinamik yapısıdır Lojistik jargonunda 20rsquolik (yirmilik) veya 40rsquolik (kırklık) olarak ifade edilenler en ccedilok kullanılanlarıdır Karmaşıklaşan iş duumlnyasının buna bağlı olarak oluşan elleccedilleme ihtiyaccedilları değişik tasarımlarla karşılanır

z

zz

x

x

x

y

x

y2y

yrsquo

144


Havayolutaşımacılığındayukarıdabahsedilenkonteynertipleriyerineuccedilaklarınaerodinamikyapı-sına uygun tasarlanmış konteynerler kullanılır Ancak Tuumlrkiye gibi hava kargo taşımacılık hacimlerinin duumlşuumlk olduğu uumllkelerde hava yolu ile kargo taşımacılığı iccedilin (aşağıda soldaki fotoğraf ) tarifeli uccedilakların yolcuboumlluumlmlerininaltındakikısımlarkullanırHavayolutaşımacılığındakullanılankonteynerlertekbirstandart boya sahip olmayıp taşındığı kargo uccedilaklarının veya yolcu uccedilaklarının kargo boumlluumlmlerinin biccedili-mine uygun olarak tasarlanır Bu nedenle konteynerin konulacağı uccedilağın tipine havayolu taşımacılığında kullanılan konteynerlerin biccedilimleri de değişiklik goumlsterir


TEU (Twenty-feet Equivalent Unit) konteyner standartları esas alınarak oluşturulmuş bir oumllccediluuml birimidir Elleccedilleme kapasitesini ifade etmek iccedilin kullanılır ISO standartlarına goumlre konteyner birim oumllccediluumlsuuml olan 20 foot (610 m) mesafesi temel alınarak oluşturulmuştur1 TEU Bir adet 20rsquolik konteyner 2 TEU Bir adet 40rsquolık konteyner

Oumlrnek Konteyner Gemisi Marco PoloDuumlnyanın en buumlyuumlk konteyner gemilerinden birisi olan lsquoMarco Polorsquo 396 metre uzunluğunda ve 16 binden fazla konteyner taşıma kapasitesine sahiptir Marco Polorsquonun motoru 1000 otomobilin guumlcuumlne eşit bir guumlccedil uumlretir Doumlrt futbol sahası buumlyuumlkluumlğuumln-deki gemi Airbus A380 uccedilağından 5 buccediluk Queen Mary IIrsquoden 51 kat buumlyuumlkluumlktedir Bu hali ile Em-pire State Binasından ve Eyfel kulesinden bile daha buumlyuumlktuumlrDiğer taşıma araccedilları ile mukayese edildiği resim Marco Polorsquonun buumlyuumlkluumlğuuml hakkında fikir verebilir

Car(4m) Semi-trucker (30m) Airbus A380(7272m) Charles de Gauileaircraft carrier (2615m)

Queen Mary II (345m)

wwwdailymailcouknewsarticle-2245394Worlds-largest-container-ship

diaryblogsftcom

httpswwwaviationproscom httpswwwcargoonepressfinnair-cargo wwwallaboutguppyscom

145


Boeing 747 A 300-600S Antonov gibi buumlyuumlk goumlvdeli uccedilaklarda havayolu iccedilin tasarlanmış olan kon-teynerlere ilave olarak karayolu taşımacılığı iccedilin tasarlanmış standart tip konteynerler de kullanılabilir

bull Forkliftlerelleccedilleme ihtiyaccedillarının karşılanmasında en ccedilok kullanılan araccedillardandır Yuumlk kaldırma kapasiteleri 1 ton ile 40 ton arasında değişir Standartlara uygun bir forkliftin yuumlk kaldırma kapa-sitesi 3 metredir Forkliftler farklı elleccedilleme ihtiyaccedilları soumlz konusu olduğunda bu kapasitelerin uumlze-rine ccedilıkabilirler Forkliftin motoru dizel benzin LPG veya elektrik ile ccedilalışabilir Gaz emisyonuna neden olmaması nedeniyle kapalı mekacircnlarda elektrikli (şarjlı veya akuumlluuml) forkliftler de kullanılır

Forkliftin kaldırma kapasitesi elleccedilleme ihtiyacı ve elleccedilleme ih-tiyacına ayrılan kaynağa bağlıdır Gereğinden fazla tonaj kapasitesi-ne sahip bir forklift tercihi gereksiz kaynak kullanımına ve depoda iccedilinde gereksiz yer işgaline neden olur Yuumlkuumln derinliğinin artması doğal olarak forkliftin taşıma kapasitesini azaltır Forkliftte asansoumlr yuumlksekliği ve tipi ccedilok kritik bir role sahiptir Asansoumlr yuumlksekliği yuumlkuumln kaldırılabileceği maksimum seviyeyi belirler teknik olarak ccedilatalın yuumlkle yerden yuumlkselebileceği en uumlst seviyedir Yuumlkseklik ihti-yacı depodaki malların istif yuumlksekliğine goumlre belirlenir

Forkliftler genelde iki tip lastik kullanırlar Birinci tip olan havalı lastikler otomobil lastiğine benzer-ler diğeri dolgu lastiklerdir Dolgu lastikler lastiği patlatacak ccedilivi metal talaşı gibi depolarda sık rastlanan malzemelerin lastiğe verdiği zararı azaltmak iccedilin tercih edilir Daha ccedilok elektrikli forkliftlerde tercih edilir Forkliftler sadece standart yuumlkleri (paletli veya ambalajlı) taşımazlar Rulo tipte veya farklı bir balya gibi oumlzel yuumlkler iccedilin standart ccedilatala yerine ataşman adı verilen oumlzel aparatlar kullanılabilir Bu ataşmanlar saye-sinde hidrolik guumlcuuml forkliftten alarak yuumlkuuml sıkarak kaldırma doumlnduumlrme gibi oumlzel hareket imkacircnı sağlanır

bull Paletler Depolama ve ulaştırma suumlreccedilleri gibi tuumlm tedarik zincir suumlreccedillerinde malzemelerin hare-ketleri paletlenmiş şekilde olduğundan palet tuumlm lojistik zincir suumlreccedillerinde yer alır Guumlnuumlmuumlzuumln rekabet koşullarında maliyet oumlnemli bir kriter olduğundan işletmeler muumlmkuumln olan en hafif ve en duumlşuumlk maliyetli paletleri kullanmayı tercih ederler Paletler genelde ahşap plastik ve hafif alaşımlı metalmalzemelerkullanılarakimaledilirPaletlerISOstandardı(1000mmx1200mm)veCENstandardı (800 mm x 1200 mm) olmak uumlzere iki genel standartta uygun uumlretilir ve kullanılırlar En ccedilok kullanılan paletler 1016 mm x 121 mm (40 x 48 inch) ve 812 mm x 1016 mm (32 x 40 inch) oumllccediluumlsuumlndeki paletlerdir Bu paletler ilave olarak (36 x 42 inch) ve (48 x 48 inch) oumllccediluumlsuumlndeki paletler de kullanılır

Guumlnuumlmuumlzuumln lojistik suumlreccedil-lerinde uygulanması gere-ken elleccedilleme prensiplerinin neler olduğunu ve bunların faydalarını araştırın

Elleccedilleme ile taşıma arasın-daki ilişkiyi zaman ve kay-nak tasarrufunu vurgulaya-rak accedilıklayın

On binlerce konteyner taşı-yabilen bir kargo gemisinin Tuumlrkiyersquode boşaltılmasının zorlukların neler olabilece-ğini anlatın

5 Elleccedilleme prensipleri ve kararlarını tanımlayabilme




146

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Taşımacılık

Taşımacılık youmlnetimini tanımlayabilme1

1 Taşımacılık youmlnetimi taşıma ihtiyaccedillarının mevcut taşıma imkacircnları ile karşılanabilmesi iccedilin gereken tuumlm faaliyetleri kapsar Taşıma youmlnetiminde etkili olabilmenin ve başarı sağlamanın oumln koşulu taşıma ihtiyaccedilları-nın ve eldeki imkacircnların noksansız ve gerccedilekccedili olarak tespit edilmesidir Taşımacılık youmlnetiminde uyulması hacirclinde başarılı taşıma hedeflerine ulaşılmasında başarılı olunmasını sağlayan bazı prensipler vardır Bu prensipler elastikiyet basitlik optimizasyon etkinlik standardizasyon suumlreklilik suumlrduumlruumllebilirlik maliyet etkinlik ve guumlvenilir olarak sıralanabilir Ulaştırma youmlnetiminin başarısı ne taşınacak nereden nereye taşı-nacak hangi kısıtlamalara tabi olacak ne ile nasıl taşınacak ne zaman taşınacak ne kadar taşınacak nerede taşınacak taşımanın maliyeti ne olacak birden ccedilok araccedilla taşınacaksa ne olacak hangi taşıma youmlntemleri ile taşınacak araccedillar nasıl yuumlklenecek gibi soruların yanıtlarının doğruluk seviyesine bağlıdır

Taşımacılık Modları

Taşıma modlarının neler olduğunu ve nasıl kullanıldığını accedilıklayabilme

2

2 Giderek artan rekabet baskısı teknolojik gelişmeler ve karmaşıklaşan uumlretim ve dağıtım biccedilimleri ne-deniyle birden fazla taşıma modunun birden kullanılmasını gerektirmiştir Bu nedenle kara hava ve deniz olmak uumlzere uumlccedil farklı ulaştırma modu kapsamında ele alınan dokuz taşımacılık biccedilimi bir veya birden fazla modun kullanılmasına goumlre uumlccedil farklı biccedilimde kullanılmaya başlandı Tek modlu ulaştırma [unimodal trans-port] sadece bir taşımacılık tuumlruumlnuumln kullanılarak yapılan taşımalardır Ccedilok modlu ulaştırma [multi-modal transport] birden fazla taşımacılık tuumlruumlnuumln bir birini takip eder biccedilim kullanılarak yapılan taşımalardır Kombine ulaştırma [combined transport] birden fazla taşımacılık tuumlruumlnuumln eş zamanlı olarak kullanılarak yapılan taşımalardır Modların seccediliminde oumlzel kısıtlar zaman ve maliyet etkili unsurlardır Taşıma kullanı-lacak modlarının seccediliminde etkili olan unsurlar olarak maliyet hız kapasite etkinlik ve taşıma kısıtlamaları sayılabilir


147


oumlzeti

Depolama

Depo youmlnetim kararlarının neler olduğu ve neler iccedilerdiğini tanımlayabilme

4

Depoların ccedilağdaş lojistik suumlreccedillerdeki işlevlerini accedilıklayabilme

3

3 Stoklama işlevi depoların bilinen en eski işlevidir İnsan var olduğundan beri depolar bu amaccedil iccedilin edi-nimiş ve kullanılmışlardır Ancak ccedilağdaş depolar sadece uumlruumlnleri elde bulundurmak iccedilin kullanmıyorlar Guumlnuumlmuumlzde depoların elde bulundurmaktan başka işlevleri de vardır Toplama işleminde farklı pazarlar ve muumlşteriler iccedilin uumlruumlnler merkezicirc bir depoda toplanır buradan sevk edilir Yığın boumlluumlnmesi işlevi tek bir noktadan temin edilen uumlruumlnlerin bir merkezde birden fazla muumlşteri iccedilin boumlluumlmlendirilmesidir Uumlruumlnler farklı noktalara sevk edilmek uumlzere tasnif edilirler Konsolidasyon işlevi birden fazla tedarikccedilinin temin edilen birden fazla uumlruumlnuumln gelen siparişe bağlı olarak konsolide edilerek birden fazla noktaya sevk edilmek uumlzere hazırlanmasıdır Taşıma faydası işlevi lojistik destek sistemlerinin daha etkin olabilmesinde lojistik literatuumlrde DC (distribution center) olarak anılan dağıtım depolarının kayda değer etkisi vardır Uumlretim merkezlerinden uzak ancak birbirlerine yakın hedef pazarlara yakın mesafede olan ve ulaştırma imkacircnlarına sahip boumllgelere accedilılan dağıtım depoları artık guumlnuumlmuumlz lojistik sistemlerinin vazgeccedililmezi hacircline gelmişler-dirSuumlreccedilertelemeişlevidepolarınstoklamadansonraenccedilokkullanıldığıişlevidirNihaiuumlruumlnlerinmuumlş-teri ile buluşturuncaya veya temin edilmiş (veya uumlretilmiş) yarı-mamullerin uumlretim merkezindeki montaj hattına gelinceye kadar beklemelerini sağlar Satışları belli doumlnem veya sezona bağlı uumlruumlnlerin uumlretiminin bitmesinden sonra talebi karşılamak uumlzere yapılacak bekletmeler yolu ile kayda değer kazanccedil sağlanabilir Ters lojistik işlevi stok fazlasını elden ccedilıkarma yenileme veya malzeme değiştirme hasar goumlrmuumlş envanter-den kurtulma veya muumlşteri iadeleri gibi nedenlerden dolayı uumlruumlnlerin depolanma gerektiğinde kullanılır Hizmetişlevidepolarınetkinkullanılmasıişletmelerinhizmetkalitesininvesatışmiktarlarınınartmasınave buna bağlı olarak işletmenin elde ettiği kazancın artmasına katkı sağlayabilir Depolarda uzmanlık gerek-tirmeyen montaj işlemlerinin yapılması hafif montaj işlevidir

4 Depoların işlevlerini etkin kullanmak iccedilin lojistik karar vericiler işletmelerin hedeflerine ulaşması iccedilin stratejik taktik ve pratik seviyede depo youmlnetimi kararları alırlar Bu sayede guumlnuumlmuumlzde depolar kuumlccediluumlk oumll-ccedilekli bir işletme veya kuumlresel bir marka olması fark etmeksizin tuumlm işletmeler iccedilin ccedilağdaş lojistik zincirlerin oumlnemli bir parccedilası olarak işlevlerini yerine getirmektedirler Stratejik kararlar daha ccedilok işletme youmlnetim kurulunca oluşturulan temel ilke ve prensipler şeklinde olurken depo yerinin ve tipinin seccedilimi deponun satın alınması inşası veya dış kaynak kullanılması gibi uumlst duumlzeyde alınan depolama kararlarıdır İşletme youml-netim kurulunca alınır Stratejik niteliktedir Temel ilke ve prensipleri iccedilerir Taktik seviyede alınan kararlar işletme youmlnetim kurulunca goumlrevlendirilen lojistik youmlneticiler yetkisinde olan kararlardır Taktik seviyede alınan kararlar ise depo işletilmesi ile ilgili elleccedilleme ekipmanın rafların seccedilimi ve kullanılma youmlntemleri gibi depolama kararlarıdır Depolamadan sorumlu lojistik youmlneticiler tarafından alınır Stratejik hedeflerin pratiğe doumlkuumllmesi ile ilgilidir Operatif seviyede alınan kararlar depo iccedilinde aktif olarak ccedilalışanlar ve onla-rın youmlneticileri tarafından alınan icraya doumlnuumlk kararlardır Uygulamaya doumlnuumlk pratiklerin planlanmasını kapsar Malzemelerin depo iccedilindeki yerinin belirlenmesi sipariş toplanması usulleri sayım işlemleri gibi depolama kararlarıdır


148

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Elleccedilleme

Elleccedilleme prensipleri ve kararlarını tanımlayabilme5

5 Elleccedilleme faaliyetlerinin icrasında belli bazı prensiplere uyulması suumlreccedillerinin etkinliğine kayda değer fay-da sağlar Standardizasyon elleccedilleme suumlreccedillerinde standart ekipman kullanılması zaman ve kaynak tasarrufu sağlar Oumllccedileğin buumlyuumlmesine bağlı olarak yapılan tasarruf da artar Standardizasyon yuumlkleme noktalarından ccedilok uzak mesafede bulunan indirme noktalarında sorun yaşanmasına engel olur Suumlreklilik elleccedilleme suumlreci gereksiz ve plan dışı duraksamayacak şekilde tasarlanır Uumlretim suumlreccedillerinin oumlngoumlruumllmeyen şekilde durak-samasının mali ekonomik ve idari sorunlara neden olur Elastikiyet elleccedilleme sistemi her an değişebilen uumlretim ve lojistik suumlreccedillerine uyum sağlayacak şekilde elastik olarak tasarlanır Statik biccedilimde tasarlanan suumlreccediller pratikte planlara uygulamadığı durumlarda sorun yaşanmasına neden olurlar Ayrıca elleccedilleme mal-zemelerinin muumlmkuumln olduğunca portatif olmasına gayret edilir Etkinlik elleccedilleme sistemi ve ekipmanının etkinliğinin maksimum seviyede tutulmasına oumlncelik verilir Bu maksatla sistemde hedef-goumlrev standartları belirlenir ve her aşamada bu standartlara ulaşıldığı kontrol edilir Rekabetin giderek artan şiddeti maliyet konusunu da goumlz oumlnuumlnde bulundurmayı zorunluluk hacircline getirmiştir Bu nedenle maliyet etkinlik de dikkate alınır Optimizasyon elleccedilleme ekipmanının tipinin seccedilimi yuumlk taşıma kapasitelerinin belirlenmesi gibi konular başta olmak uumlzere tuumlm elleccedilleme suumlreccedillerinde optimizasyon sağlanmaya ccedilalışılırİşletmeler elleccedilleme suumlreccedillerini tasarlarken ve suumlrecin detayları ile ilgili kararları alırken uumlruumln oumlzellikleri elleccedilleme ekipmanının tipi ve elleccedilleme maliyeti gibi bazı kriterleri goumlz oumlnuumlnde bulundururlar Elleccedilleme suuml-reccedilleri ile ilgili alınan kararlarda elleccedillenecek malzemelerin oumlzellikler etkili olmaktadır Elleccedilleme tercihlerin-de elleccedillenecek malzemelerin yoğunlukları etkilenme ve etkileme oumlzellikleri buumlyuumlmeye (gelişmeye) devam etmeleri varlıklarını suumlrduumlrmek iccedilin ihtiyaccedilları bozulmaya (ccediluumlruumlmeye) başlamaları elleccedilleme suumlrecine etki edecek kimyasal ve fiziksel oumlzellikleri paketleme biccedilimi gibi farklılıklar goumlz oumlnuumlnde bulundurulur Uumlstelik uumlruumlnlerin bu oumlzelliklerinden bazıları uumlruumln elleccedilleme suumlrecindeyken değişebilir


149

neler oumlğrendik

1 Aşağıdakilerden hangisi lsquoihtiyaccedil duyulan mal veya hizmetin ihtiyaccedil duyuldukları anda bulunduk-ları yerden ihtiyaccedil duyuldukları yere fiziksel hareket-lerirsquoşeklindetanımlanır

A Taşıma B DepolamaC Elleccedilleme D AktarmaE Toplama

2 Taşımacılık youmlnetiminde uyulması halinde başarılı taşıma hedeflerine ulaşılmasını sağlayan bazı prensipler vardır Aşağıdakilerden hangisi bu prensiplerden biri değildir

A Elastikiyet B BasitlikC Karmaşıklık D EtkinlikE Standardizasyon

3 ADR sınıfı patlayıcı parlayıcı yakıcı aşındı-rıcı oumlzelliklere sahip yuumlkler tamamen farklı biccedilim-lerde taşınırlar Patlayıcı parlayıcı yakıcı aşındırıcı oumlzelliklere sahip bu maddeler ADR Anlaşmasında kaccedilfarklısınıftatoplanırlar

A 8 B 9C 10 D 11E 12

4 Buumlyuumlk tonajlı ve hacimli standart dışı yuumlk-lerin taşınması bu alanda uzmanlaşmış personel tarafından planlanır ve icra edilir Bu tuumlr yuumlklerin taşınmasınaneadverilir

A Gabari Taşımacılığı B Somaj TaşımacılığıC Vinccedil TaşımacılığıD Oumllccedilek Taşımacılığı E Proje Taşımacılığı

5 Bir ccedilıkış noktasından hedeflerden birisine sonra oradan diğer hedeflere ve ardından tekrar ccedilıkış noktasına geri doumlnuumlş şeklinde yapılan taşıma biccedilimineneadverilir

A Genel Taşıma B Doğrudan aynı rotada taşıma (milk run) C Oumlzel Taşıma D JIT Taşıma E HızlıTaşıma

6 Aşağıdakilerden hangisi taşıma modlarının kullanımbiccedilimlerindenbiridirA Yuumlksek hızlı taşıma B Ccedilok modlu taşıma C Yuumlk modlu taşıma D Genel modlu taşımaE Yolcu modu taşıması

7 Farklı tavuk ccediliftliklerinden gelen farklı buuml-yuumlkluumlkteki ve renkteki yumurtaların farklı muumlşte-ri siparişlerine goumlre sevk edilmek uumlzere depolarda sınıflandırılması depoların hangi işlevinin kapsa-mındayeralırA Toplama işlevi B Dağıtma işlevi C Stoklama işlevi D Bekletme işleviE Konsolidasyon işlevi

8 Depo yerinin ve tipinin seccedilimi deponun sa-tın alınması inşası veya dış kaynak kullanılması gibi depo youmlnetim kararları hangi seviye kararları-nınarasındayeralırA İdari seviyede alınan kararlar B Stratejik seviyede alınan kararlarC Taktik seviyede alınan kararlarD Operatif seviyede alınan kararlarE Pratik seviyede alınan kararlar

9 Depolama suumlreccedillerinde icra edilen doumlrt temel suumlreccedil aşağıdakilerin hangisinde birlikte ve doğru olarakverilmiştirA Teslim alma suumlreci-Bulundurma suumlreci-Sipariş

işleme suumlreci-Teslim etme ve sevk etme suumlreciB Teslim alma suumlreci-Teselluumlm suumlreci- Sipariş iş-

leme suumlreci-Teslim etme ve sevk etme suumlreciC Teselluumlm suumlreci- Dağıtma Suumlreci-Satın Alma

Suumlreci- Teslim etme ve sevk etme suumlreciD Teslim alma suumlreci-Bulundurma suumlreci-Sipariş

işleme suumlreci- Yığın Boumllme suumlreciE Satın Alma suumlreci- Teslim alma suumlreci-Paketle-

me suumlreci-Teslim etme ve sevk etme suumlreci

10 Malzemelerin depo suumlreccedilleri gereği bulun-duğu yerlerin değiştirilmesi bir raftan diğerine ta-şınması uumlretim merkezlerinde malzemelerin hangi sebeple olursa olsun aktarılması satın alma suumlreccedille-rinde malzemelerin muayene yerinden kesin kabul noktasınagoumltuumlruumllmesigibifaaliyetlereneadverilirA Ulaştırma B Depolama C Taşıma D Elleccedilleme E Yerine Goumltuumlrme


150

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı

Yanıtınız yanlış ise ldquoTaşımacılık Kavramırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

1 A Yanıtınız yanlış ise ldquoTaşımacılık Modlarırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

6 C

Yanıtınız yanlış ise ldquoADR Anlaşmasındardquo ko-nusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

3 B Yanıtınız yanlış ise ldquoDepo Youmlnetim Kararla-rırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

8 B

Yanıtınız yanlış ise ldquoTaşımacılık Prensiplerirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

2 C Yanıtınız yanlış ise ldquoDepoların İşlevlerirdquo ko-nusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

7 E

Yanıtınız yanlış ise ldquoProje Taşımacılığırdquo ko-nusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

4 E

YanıtınızyanlışiseldquoNasılTaşınacakSorusurdquokonusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

5 B

Yanıtınız yanlış ise ldquoDepolama Operasyonla-rının Belirlenmesirdquo konusunu yeniden goumlz-den geccediliriniz

9 A

Yanıtınız yanlış ise ldquoElleccedillemerdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

10 D


5

Araştır 1

Taşımacılık youmlnetiminde başarılı olunması iccedilin cevaplanması gereken sorular ne taşınacak nereden nereye taşınacak hangi kısıtlamalara tabi olacak ne ile nasıl taşınacak ne zaman taşınacak ne kadar taşınacak nerede taşınacak taşımanın maliyeti ne olacak birden ccedilok araccedilla taşınacaksa ne olacak hangi taşıma youmlntemleri ile taşınacak araccedillar nasıl yuumlklenecek şeklinde sıralanabilir

Araştır 2

Taşıma modları taşıma biccedilimlerinin yapıldığı yere goumlre sınıflandırılmış bi-ccedilimidir Taşımanın nerede yapıldığına goumlre yapılan ulaştırma modları tercih edilerek kara deniz ve hava olmak uumlzere uumlccedil farklı başlık altında toplanır Kara modu kapsamında kara yolu taşımacılığı demir yolu taşımacılığı boru hattı taşımacılığıteleferiktaşımacılığıkonveyoumlrtaşımacılığıyapılırHavamodun-da hava yolu taşımacılığı ve uzay taşımacılığı yapılır Son olarak deniz mo-dunda deniz yolu taşımacılığı ve iccedil suyolu (nehir) taşımacılığı yapılır Giderek artan rekabet baskısı teknolojik gelişmeler ve karmaşıklaşan uumlretim ve dağı-tım biccedilimleri nedeniyle birden fazla taşıma biccediliminin birden kullanılmasını gerektirmiştir Bu nedenle kara hava ve deniz olmak uumlzere uumlccedil farklı ulaştırma modu kapsamında ele alınan dokuz taşımacılık biccedilimi bir veya birden fazla modun kullanılmasına goumlre uumlccedil farklı biccedilimde kullanılmaya başlanmıştır bull Tekmodlutaşıma Sadece bir taşımacılık tuumlruumlnuuml kullanarak yapılan taşı-

malardırbull Ccedilokmodlutaşıma Birden fazla taşımacılık tuumlruumlnuuml birbirini takip eder bi-

ccedilimde kullanarak yapılan taşımalardırbull KombinetaşımaBirden fazla taşımacılık tuumlruumlnuumln eş zamanlı olarak kulla-

narak yapılan taşımalardır


151


5

Araştır 3

Guumlnuumlmuumlzde ccedilağdaş depoların farklı işlevleri vardır Stoklama işlevi depola-rın bilinen en eski işlevidir İnsan var olduğundan beri depolar bu amaccedil iccedilin edilmiş ve kullanılmışlardır Toplama işlevinde farklı pazarlar ve muumlşteriler iccedilin uumlruumlnler merkezicirc bir depoda toplanır buradan sevk edilir Yığın boumlluumln-mesi işlevi tek bir noktadan temin edilen uumlruumlnlerin bir merkezde birden fazla muumlşteri iccedilin boumlluumlmlendirilmesidir Uumlruumlnler farklı noktalara sevk edilmek uumlze-re tasnif edilirler Konsolidasyon işlevi birden fazla tedarikccedilinin temin edilen birden fazla uumlruumlnuumln gelen siparişe bağlı olarak konsolide edilerek birden fazla noktaya sevk edilmek uumlzere hazırlanmasıdır Taşıma faydası işlevi lojistik des-tek sistemlerinin daha etkin olabilmesinde lojistik literatuumlrde DC (distributi-on center) olarak anılan dağıtım depolarının kayda değer etkisi vardır Uumlretim merkezlerinden uzak ancak birbirlerine yakın hedef pazarlara yakın mesafede olan ve ulaştırma imkacircnlarına sahip boumllgelere accedilılan dağıtım depoları artık guuml-nuumlmuumlz lojistik sistemlerinin vazgeccedililmezi haline gelmişlerdir Suumlreccedil erteleme işlevidepolarınstoklamadansonraenccedilokkullanıldığıişlevidirNihaiuumlruumln-lerin muumlşteri ile buluşturuncaya veya temin edilmiş (veya uumlretilmiş) yarı-ma-mullerin uumlretim merkezindeki montaj hattına gelinceye kadar beklemelerini sağlar Satışları belli doumlnem veya sezona bağlı uumlruumlnlerin uumlretiminin bitmesin-den sonra talebi karşılamak uumlzere yapılacak bekletmeler yolu ile kayda değer kazanccedil sağlanabilir Ters lojistik işlevi stok fazlasını elden ccedilıkarma yenileme veya malzeme değiştirme hasar goumlrmuumlş envanterden kurtulma veya muumlşteri iadeleri gibi nedenlerden dolayı uumlruumlnlerin depolanma gerektiğinde kullanılır Hizmetişlevidepolarınetkinkullanılmasıişletmelerinhizmetkalitesininvesatış miktarlarının artmasına ve buna bağlı olarak işletmenin elde ettiği kazan-cın artmasına katkı sağlayabilir Depolarda uzmanlık gerektirmeyen montaj işlemlerinin yapılması hafif montaj işlevidir

Araştır 4

Lojistikccedililer depoları daha etkin kullanmak iccedilin stratejik taktik ve pratik seviye olmak uumlzere uumlccedil farklı seviyede depo youmlnetimi kararları almak zo-rundadırlar Bu sayede guumlnuumlmuumlzde depolar kuumlccediluumlk oumllccedilekli bir işletme veya kuumlresel bir marka olması fark etmeksizin tuumlm işletmeler iccedilin ccedilağdaş lojis-tik zincirlerin oumlnemli bir parccedilası olarak işlevlerini yerine getirmektedirler Stratejik kararlar daha ccedilok işletme youmlnetim kurulunca oluşturulan temel ilke ve prensipler şeklinde olurken depo yerinin ve tipinin seccedilimi deponun satın alınması inşası veya dış kaynak kullanılması gibi uumlst duumlzeyde alınan depolama kararlarıdır İşletme youmlnetim kurulunca alınır Stratejik nitelikte-dir Temel ilke ve prensipleri iccedilerir Taktik seviyede alınan kararlar işletme youmlnetim kurulunca goumlrevlendirilen lojistik youmlneticiler yetkisinde olan karar-lardır Taktik seviyede alınan kararlar ise depo işletilmesi ile ilgili elleccedilleme ekipmanın rafların seccedilimi ve kullanılma youmlntemleri gibi depolama kararla-rıdır Depolamadan sorumlu lojistik youmlneticiler tarafından alınır Stratejik hedeflerin pratiğe doumlkuumllmesi ile ilgilidir Operatif seviyede alınan kararlar depo iccedilinde aktif olarak ccedilalışanlar ve onların youmlneticileri tarafından alınan icraya doumlnuumlk kararlardır Uygulamaya doumlnuumlk pratiklerin planlanmasını kapsar Malzemelerin depo iccedilindeki yerinin belirlenmesi sipariş toplanması usulleri sayım işlemleri gibi depolama kararlarıdır


152


5

Araştır 5

Elleccedilleme prensipleri yuumlklerin aktarılmasında zaman ve mali kaynak tasarrufu sağlarlar Bu prensiplerden birisi standardizasyondur Elleccedilleme suumlreccedillerinde standart ekipman kullanılması zaman ve kaynak tasarrufu sağlar Oumllccedileğin buumlyuumlmesine bağlı olarak yapılan tasarruf da artar Standardizasyon yuumlkleme noktalarından ccedilok uzak mesafede bulunan indirme noktalarında sorun ya-şanmasına engel olur Bir başka prensip suumlrekliliktir Elleccedilleme suumlreci gereksiz ve plan dışı duraksamayacak şekilde tasarlanır Uumlretim suumlreccedillerinin oumlngoumlruumll-meyen şekilde duraksamasının mali ekonomik ve idari sorunlara neden olur Elastikiyet prensibine uyulması halinde elleccedilleme sistemi her an değişebilen uumlretim ve lojistik suumlreccedillerine uyum sağlayacak şekilde elastik olur Statik bi-ccedilimde tasarlanan suumlreccediller pratikte planlara uygulamadığı durumlarda sorun yaşanmasına neden olurlar Etkinlik prensibi ile elleccedilleme sistemi ve ekipma-nının etkinliğinin maksimum seviyede tutulmasına imkacircn verir Bu maksatla sistemde hedef-goumlrev standartları belirlenir ve her aşamada bu standartlara ulaşıldığı kontrol edilir Rekabetin giderek artan şiddeti maliyet konusunu da goumlz oumlnuumlnde bulundurmayı zorunluluk hacircline getirmiştir Bu nedenle maliyet etkinlik de dikkate alınır Elleccedilleme ekipmanının tipinin seccedilimi yuumlk taşıma kapasitelerinin belirlenmesi gibi konular başta olmak uumlzere tuumlm elleccedilleme suuml-reccedillerinde optimizasyon sağlanmaya ccedilalışılır

Acar AZ (2010) DepolamaveDepoYoumlnetimiNobelYayın Dağıtım Ankara

Ballou R H (2004) Business LogisticsSupplyChain Management Planning Organizationand Controlling the Supply Chain (5b) Pearson Education International Prentice Hall NewJersey

BookbinderJH(2013)Handbook of Global Logistics Transportation in International Supply Chains SpringerNewYork

Bowersox D J Gloss D J ve Cooper M B (2013) Supply Chain Logistics Management An Introduction to Supply Chain Management Palgrave MacMillan Boston

Brewer AM Kenneth JB ve David AH(2001) Handbook of Logistics and Supply- Chain Management Thomson Learning United Kingdom

Coyle J Bardi E ve Langley CJ (2003) The Management of Business Logistics A Supply Chain Perspective South-Western Thomson Learning Boston

GolinskaPveHajdulM(2012)Sustainable Transport New Trends and Business Practices Springer Newyork

Gudehus T ve Kotzab H (2012) Comprehensive Logistics(2b)SpringerNewyork

Kaynakccedila


153

KeskinMH(2018)TedarikZinciriYoumlnetimiArkaPlanı Gelişimi ve Guumlncel Uygulamaları (2 b) NobelAkademikYayıncılıkAnkara

Mulcahy D E ve Sydow J (2008) A Supply Chain Logistics Program for Warehouse Management Auerbach Publications London

Murphy P R Jr ve Wood D F (2002) Contemporary Logistics (8 b) Pearson Education International PrenticeHallNewJersey

Rushton A Croucher P ve Baker P (2010) The Handbook of Logistics and Distribution Management (4 b) Kogan Page London

Stadler H ve Kilger C (2002) Supply Chain Management and Advance Planning ConceptsModels Software and Case Studies (2 b) Springer Newyork

Stock J R ve Lambert D M (2001) Strategic Logistics Management(4b)McGrawHillNewyork

Walden J L ve Wensveen J G (2005) Air Transportation aManagementPerspective (7 b) Ashgate Farnham

Waters D (2003) Logistics An Introduction to Supply Chain Management Palgrave MacMillan Boston

154

Boumlluumlm 6

Satın Alma ve Stok Youmlnetimi

Anahtar Soumlzcuumlkler bull Satın Alma bull Muumlzakere bull Pazarlık bull Soumlzleşme bull Kalite bull Stok bull Stok Maliyetleri bull Ekonomik Sipariş Miktarı bull Satın Alma Suumlreci

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

1İşletmelerde Satın Almanın Yeri ve Oumlnemi1 Satın almanın guumlnuumlmuumlz ticari hayatındaki

yeri fonksiyonları ve hedeflerini bilme ve iş hayatında tatbik etme 2

Satın Alma Suumlreci2 Bir satınalma iccedilin en uygun fiyatı tespit

edebilme3 Tedarikccedili seccedilimi değerlendirilmesi ve

youmlnetim tekniklerini oumlğrenebilme4 Muumlzakere ve pazarlık konularını en uygun

satın almanın yapılması iccedilin kullanabilme5 Satın alma ile soumlzleşme yapma ve

youmlnetme ilişkisini accedilıklayabilme6 Tuumlm satın alma suumlrecine hakim olarak

başından sonuna kadar icra edebilme

4Stok Kontroluuml ve Youmlntemleri 8 Stok kontroluuml ve youmlntemlerini

accedilıklayabilme

Stok Kavramı ve Oumlnemi7 Stok youmlnetimini satın alma teknik ve

ilkeleri ile sağlayabilme3

155


GİRİŞŞirketler kacircrlarını etkileyen uumlretim girdilerine

ve bunların maliyetlerine oumlnem verirler Reka-betccedili piyasa şartları guumlnuumlmuumlzde fiyat artışlarına kolay izin vermediğinden satın alma maliyetleri gittikccedile oumlnem kazanmaktadır Girdi maliyetlerini azaltmanın yolu etkin bir satın alma yapmaktan geccedilmektedir

Satın alma fonksiyonu oumlzellikle uumlretim ya-pan firmalarda ham maddeden nihai uumlruumlne douml-nuumlşuumlm suumlrecinde malzeme insan bilgi ve sistem kullanımının entegre bir parccedilası olmak zorunda-dır (Benton2007) Bir şirketin gider ve gelirleri arasındaki fark olarak tanımlanan kacircr satın alma suumlreccedillerinden etkilenmektedir Bir şirkette satın al-maya ayrılan buumltccedile bu buumltccedileyi kullanan satın alma departmanı tarafından ne kadar aşılır veya tasarruf yapılırsa şirket kacircrı o oumllccediluumlde satışlardan bağımsız olarak artmakta veya azalmaktadır İşte satın alma-nın can alıcı oumlnemi de bu noktada başlar (Yurda-kul 2015) Satın alma işleri profesyonel anlamda yerine getirilmediği takdirde bir şirket ne kadar ccedilok satış ya da uumlretim yaparsa yapsın uumlretilen ve satılan uumlruumlnuuml oluşturan girdiler normalden daha pahalıya geleceğinden elde edilecek kacircr belli bir seviyenin oumltesine geccedilmeyecek veya zarar edilecektir Tam re-kabet piyasasının acımasız koşulları neticesinde fi-yat kırabilmek iccedilin uumlreticilerin kacircrlarını kısmaları uumlruumln girdilerindeki maliyetlerin de kısılması gere-ğini ortaya ccedilıkarmış bu durumda da satın almanın oumlnemi daha da artmıştır Acımasız dış rekabet ve ticari ortaklıklar ile kaynakların tam kullanılması gerekliliği ticari ortaklıklarla daha da buumlyuumlyen ve guumlccedillenen rakiplere karşı rekabet guumlcuumlnuuml artırabil-mek iccedilin girdi maliyetlerini duumlşuumlrme ihtiyacı satın almayı şirketlerin can alıcı fonksiyonlarından biri haline getirmiştir (Yurdakul 2015)

Bu goumlrev ve sorumluluğunun yanında satın alma departmanları işletmenin uumlretim iccedilin gerek-sinim duyduğu ham madde ve diğer malzemeleri satın alırken aynı zamanda bunlarla ilgili stok ma-liyet ve problemlerini de goumlz ardı edemezler Başka bir deyişle ham madde vb stoklar satın alma bi-riminin ccedilıktısı niteliğindedir Bu konumuyla satın alma kendisinden profesyonel anlamda beklenen şirket karlılığına katkıyı stok maliyetlerini minimi-ze etme hususunda da goumlstermek durumundadır

İŞLETMELERDE SATIN ALMANIN YERİ VE OumlNEMİ

Satın alma basit bir evrak akışı gibi goumlruumlnse de aslında kontroluuml oldukccedila guumlccedil geniş yelpazesi olan karmaşık bir yapıdır (Pooler ve ark 2007) Basit ya da karmaşık buna ulaşmasında organizasyonla-rın satın almayı algılama ve oumlnem verme dereceleri buumlyuumlk rol oynamaktadır Aslen satınalma tedarik fonksiyonunun bir alt suumlrecidir Tedarik edin-me sağlama anlamında kullanılırken satın almayı da iccediline almaktadır Burada satın alma tedarikin para karşılığı mal veya hizmet elde etme boumlluumlmuumlnuuml oluşturmaktadır Tedarik para karşılığı satın alma dacirchil diğer vasıta ve yollarla ihtiyaccedil duyulan mal veya hizmetin sağlanmasıdır Oysa satın alma yal-nızca para oumldenerek ihtiyacı karşılamaktır

Satın Alma Fonksiyonunun RoluumlTam rekabet piyasasının acımasız koşulları ne-

ticesinde fiyat kırabilmek iccedilin uumlreticilerin kacircrlarını kısmaları uumlruumln girdilerindeki maliyetlerin de kısıl-ması gereğini ortaya ccedilıkarmış bu durumda da sa-tın almaların oumlnemi daha da artmıştır Satınalma fonksiyonunun son yıllarda goumlsterdiği gelişme ile birlikte satın alan ndash tedarikccedili ilişkileri geleneksel anlamdaki ccedilok kısa suumlreli ilişkiden uzun vadeli ve geniş kapsamlı tedarikccedili ilişkilerine doumlnuumlşmuumlştuumlr Bu durum ilerleyen konularda ayrıntılı olarak ele alınacak olan tedarikccedili seccedilme ve değerlendirme suumlreccedillerini daha kapsamlı hacircle getirmiştir Bunun dışında muumlzakere ve pazarlık soumlzleşme yapım ve youmlnetimi satın alırken kaliteyi temin ve stoklar ko-nusu yine uumlnitenin ilerleyen konuları arasında başı ccedilekecektir

Satın Almanın Hedefleri Satınalma şirkete her alanda yapacağı katkıyı

maksimize edebilmek iccedilin aşağıdaki iki oumlnemli he-defi tesis etmelidir (Pooler ve ark2007)

1 Şirketin faaliyetlerinin suumlrekliliği adına uumlruumln ve hizmet satın alması esnasında şirke-te ekonomik destek sağlamak

2 Hedeflenen toplam maliyetin etkin bir şe-kilde kontrol altında tutulmasına katkıda bulunmak

Bu iki ana başlığın altına aşağıdaki bazı spesifik hedefleri de ekleyebiliriz (Pooler ve ark 2007)

156


bull Eniyisatınalmayıgerccedilekleştirmekiccedilinuygunkaliteyienduumlşuumlkfiyataalmakbull Pazarlıkyapmakvemakulolanenduumlşuumlkfiyatıoumldemekbull Yeterliikmalkaynaklarıyaratmakveiyiilişkilertesisetmekbull Uumllkedışındadasuumlreccedilgeliştirmearaştırmalarıyapmakbull Yenivedahaiyimaddeveuumlruumlnbulmakbull Stokseviyesinifirmanınoptimalfaydasınaolacakseviyedetutmakbull Satınalmatoplammaliyetlerinisuumlrekliolarakminimumseviyedetutacakprogramlargeliştirmekbull Etkinbirkontrolvesuumlreccedilgeliştirmekbull Tedarikmaliyetlerinioptimal performansla rakiplerle rekabet edilebilir seviyede tutmak

SATIN ALMA SUumlRECİSatın alma suumlreccedilleri genellikle şirket iccedili kullanıcıların buumltccedile ve plana dayalı ihtiyaccedilları karşılamak uumlzere

iccedil talep başlatmaları ile tetiklenir (Sollish ve Semanik2005) Soumlz konusu ihtiyaccedillar uumlretim yapan bir şir-kette ccediloğunlukla ham madde ve yarı mamullerdir Bunların dışındaki ihtiyaccedillar daha az sıklıkla rastlanan ve rutin dışı ihtiyaccedillardır Organizasyonun youmlnetim anlayışı ve kuumlltuumlruumlne bağlı olarak değişmekle beraber bir satın alma operasyonunun aşamaları Tablo 61de goumlruumllduumlğuuml şekilde sıralanabilir

Klasik anlamda satın alma-cılığın uygulanışını ve tek-niklerini araştır

Guumlnuumlmuumlzde ccedilehre değiş-tiren satınalma anlayışının rekabet piyasası ile ilişkisini anlatın

Guumlnuumlmuumlzde modern an-lamda satınalma anlayışı ile şirket karlılığını tartışın

1 Satın almanın guumlnuumlmuumlz ticari hayatındaki yeri fonksiyonları ve hedeflerini bilme ve iş hayatında tatbik etme



157


Tablo 61 Satın Alma Suumlreci

IPR (Internal Purchasing Request) ile talep satınalma boumlluumlmuumlne goumlnderilirSatınalma talebi inceler ve kabul veya reddeder

TalebinUumlruumlnle ilgili piyasa araştırması yapılırAlınacak uumlruumlnuumln yatmaliyet analizi iccedilin veriler toplanır ve analiz sonucunda uygun yat bulunur

Uumlruumlnuumln maliyeti ve piyasa gerccedilekleri goumlz oumlnuumlnde bulundurularak en uygun alım youmlntemine karar verilirİhale Youmlntemi Fiyat Tekli Toplama Youmlntemi (RFQ) Doğrudan Alım Belirli Tedarikccedililer Arasından Alım Youmlntemi

Uumlruumln ilk defa alınacaksa uygun tedarikccedililer seccedilme ve değerlendirme kriterlerine goumlre belirlenirBelirlenen uygun tedarikccedililerden yat teklieri alınır (İhale youmlntemi kullanıldığında ihaleye davet edilir)

Muumlzakere oumlnceden başlatılmış ve suumlregelen bir suumlreccediltir Pazarlık aranan hususlara konulan son noktadırİhale aranan hususlara en yakın teklierin gerccedilekleştiği pazarlık youmlntemlerindendir

Tedarikccedililer arasından kazananı belirlemek iccedilin nicel veya nitel youmlntemler kullanılabilir Kazanan tedarikccediliye bu durum ccedileşitli iletişim araccedilları ile tebliğ edilir Diğer tedarikccedililer de bilgilendirilir

Soumlzleşme yapım ve youmlnetimi İmza safhasına kadar olan suumlrecin youmlnetimidirSoumlzleşme idaresi İmza safhasından sonra soumlzleşme huumlkuumlmlerinin takibi ve uygulanmasıdır

Satınalma sipariş formu (PO) tedarikccediliye goumlnderilir ve alındığı teyit edilirSipariş formu soumlzleşmenin bir oumlzetidir ve soumlzleşmenin yapılmadığı durumlarda onun yerine geccediler

Soumlzleşmede yazan tuumlm huumlkuumlmler aranmalıdır Teslimat esnasında yapılmayan kontroluumln telasi zordurTeslim alınan uumlruumlnler muayene ve kalite kontroluumlne kadar geccedilici bir yerde muhafaza edilmelidir

İkiye ayrılır 1 Tedarikccedili seccedilimine kadar 2 Uumlruumln tesliminden sonraki safhada olanKalite standart belgeleri uumlruumlnlerin muayenesini engellemez

Uumlruumlnle ilgili işlemlerSuumlreccedille ilgili işlemler

TalebinAlınması

PiyasaAraştırma

Satın AlmaYoumlntemi

Tedarikccedililerin Bulunması

Muumlzakere vePazarlık

KazananTedarikccedili

SoumlzleşmeninYapılması

SiparişlerinVerilmesier

UumlruumlnlerinTeslimatı

KaliteKontrol

Kabul Sonrasıİşlemler

Talebin Alınması ve KabuluumlBir satın alma talebi (IPR Internal Purchasing Request) şirket iccedilinde satınalma departmanına ccedileşitli

şekillerde ulaşabilir Bu durum şirketin uygulamakta olduğu yazılı proseduumlrlere bağlı olarak değişir Guuml-nuumlmuumlzde kuumlccediluumlk oumllccedilekli şirketler hariccedil orta ve buumlyuumlk oumllccedilekli organizasyonlar artık kendi yapılarına uygun bir suumlreccedil yazılımı kullanmaktalar Dolayısıyla manuel olarak kacircğıda yazılı satınalma talebi uygulaması da yavaş yavaş terk edilmeye yuumlz tutmaktadır Satınalma talepleri birccedilok şekilde olabilmektedir Bunlar (Sol-lish ve Semanik 2005)

bull İccedil Talep Formu Aşağıda belirtilen hususları kapsayacak şekilde yazılı formatta oluşturulmuş satı-nalma evrakıdır

bull Katalogdan sipariş Satınalma talebinde yalnızca katalog belirtilir ve belli kod ve isimdeki uumlruumln talep edilir

bull MRP-ERP veya kullanılan sistemin uumlrettiği talep formları Kullanılan sistemin kendi iccedilinde belirlenmiş formatta uumlrettiği ve yine sistem iccedili kullanıcıların goumlrebildiği satınalma talebidir

158


Hangi yolla gelirse gelsin bir satınalma talep formunun işleme alınması iccedilin yetkili kişilerce duuml-zenlenmiş ve onaylanmış olması gerekmektedir Buna ilave olarak talep aşağıda belirtildiği şekliyle bazı bilgileri de ihtiva etmelidir (Sollish ve Sema-nik 2005)

bull Duumlzenleyeninadısoyadıvedepartmanıbull Alımadairbuumltccediledekimaliyetkodubull Tedarikccedilitarafındananlaşılabilecekşekilde

yazılmış şekliyle satın almaya konu uumlruumln veya hizmet tanımı

bull İhtiyaccedilmiktarıbull Teminzamanıbull Tahminimaliyetbull Oumlnerilen tedarikccedili (Eğer tek tedarikccedili ise

oumlnerilme nedeni)bull Uumlruumlnlerinkullanılacağıyer

Satınalma Talebinin Onaylanması Satınalma talebinin iccedilerdiği bilgiler ve onay

makamı imzası kontrol edildikten sonra sıradaki işlem istenilen uumlruumln veya hizmetin tanımının doğ-ru yapılmış olmasıdır Tanımın doğru olması iccedilin gereken en oumlnemli etken uumlruumln ve hizmet ile ilgili bir şartnamenin (Spesifikasyon hizmet iccedilin SOW İşin yapılış şekli) mevcut olmasıdır Şartname uumlruuml-nuumln guumlncel ve detaylı bir tanımıdır Bu tanımda uumlruumlnuumln fiziksel oumlzellikleri nasıl goumlruumlnduumlğuuml ve nasıl ccedilalıştığı gibi unsurlara yer verilir (Sollish ve Sema-nik 2005)

Bu oumlzellikler fonksiyonel ve detaylı teknik oumlzel-liklerin yazıldığı şartnamelerde bulunur Fonksiyo-nel şartname kullanıcı iccedilin uumlruumlnde olması gereken fonksiyonelliği tanımlar Detaylı teknik şartname ise tedarikccedililer tarafından yapılan faaliyetlerin yanı sıra uumlruumlnuumln teknik oumlzelliklerinin tarif edilmesidir Genellikle bu teknik oumlzellikler tedarikccedilinin faali-yetlerini goumlzlemleyebilmek iccedilin detaylı teknik re-simler ve faaliyet ccedilizelgelerini iccedilerir Hem fonksiyo-nel hem de detaylı teknik oumlzellikler daha geniş bir kavram olan ldquoSatın Alma Sipariş Şartnamesirdquonin birer parccedilasıdır Bu dokuumlman aşağıdakileri iccedilerir (Acar ve Koumlseoğlu2014)

bull Kalite Şartnamesi Uumlruumlnuumln nasıl teslimedileceğini(kalite belgesi ile birlikte veya değil) ve uumlruumlnuumln karşılaması gereken teknik norm ve standartların neler olduğunu iccedilerir

bull Lojistik Şartname Gereken miktar ve tes-limat zamanı bilgilerini iccedilerir

bull Bakım Şartnamesi Satın alınacak uumlruumlne nasıl bakım yapılacağını ve tedarikccedili tara-fından verilecek hizmetleri iccedilerir (Tedarik-ccedilinin gelecekte yedek parccedila sağlayıp sağla-mayacağı vb)

bull Yasal ve Ccedilevresel Şartname Hem uumlruumln hem de uumlretim suumlrecinin sağlık guumlvenlik ve ccedilevresel duumlzenlemelere uygun olmasını be-lirtir

Şartname oumlzelliklerinin belirlenmesi aşamasına satın almacı aşağıdaki değerleri katar (Acar ve Kouml-seoğlu 2014)

bull Fonksiyoneltekniklojistikvebakımşart-namesinin kesin bir şekilde belirlenmesini sağlamak

bull Tedarikccedilininuumlruumlnleilgilibutuumlrşartnamenindiğer tedarikccedililerle paylaşmasını engellemek

bull Şartnamedeğişikliklerininonaylanması ileilgili kesin proseduumlrleri kaydetmek

bull AccedilıkbirldquoUumlruumlnKabulOumlrneklemesirdquosuumlrecisağlamak

bull Malzemeninkalitesininhemtedarikccedilihemde satın almacı tarafından test edilmesinde kullanılan metotların kesin accedilıklamalarının var olmasını sağlamak (eğer muumlmkuumlnse) Sonraki aşamalarda fiyat tekliflerinin değer-lendirilmesine yardımcı olması iccedilin maliyet doumlkuumlmuumlnuuml elde etmek veya hesaplamak

Talep edilen uumlruumlnde oluşacak teredduumltler talep eden kişi ve departmanla uzlaşarak giderilmelidir Yerine getirilmeyen satın almalar iccedilin geccedilerli se-bepler ortaya konarak maliyetleri kontrol edilmeli ve yerine yapılacak ikame alımlar satın almayı ta-lep eden kişi veya departmanlar ve onların uumlst onay makamları tarafından yeniden onaylanmalıdır Aksi takdirde ilerde yapılması muhtemel sorgulamalar-da satın almacıların alınan ikame uumlruumlnuuml ve hangi nedenle onun alındığını accedilıklayabilmesi muumlmkuumln olmayabilir Bir yazılım programında accedilılan satınal-ma talebinin yerine getirilmesini imkansız kılacak şartlar gelişebilir Bunlar (Yurdakul 2015)

bull İstenilen uumlruumln piyasadan kalkmış ve artıkuumlretilmiyor olabilir

bull Uumlruumlnuumlnyeniversiyonuccedilıkmışveistenilenversiyonun bulunması ve getirtme maliyeti satın alma maliyetini ccedilok ccedilok aşıyor olabilir

159


bull Uumlruumlnkullanım(Faydalı)oumlmruumlnuumlnsonun-da(EndofLife)olabilir

bull İstenilenuumlruumlnuumlsağlayantedarikccediliveyate-darikccedililerin gerekli suumlre zarfında bunu yeri-ne getiremeyecek olması

bull Talep edilen uumlruumlnuumln fiyatının onun iccedilinayrılan buumltccedilenin karşılanamayacak seviyede uumlstuumlne ccedilıkması

bull Yetkilibirmakamınsonradanalımınyapıl-maması konusunda karar vermesi

Bu ve benzeri durumlarda satın almanın yapıl-mamasına dair neden gerekccedile goumlsterilerek talep goumlnderendepartmanaiadeedilirEğertalepedilenuumlruumlnuumln yerine bir ikame uumlruumln bulunmuşsa bu uumlruumln talep edene oumlnerilir ve onayı beklenir Bu noktada dikkatli olunması gereken oumlnemli husus aynı nite-lik ve fonksiyona sahip olsa bile bilgilendirmeksi-zin bir ikame uumlruumln satın alınmamasıdır

Piyasa Araştırması ve Uygun Fiyatın Tespiti

Satın alma suumlrecinin en kritik hususlarından bi-risi uygun fiyatın tespit edilmesidir Ancak bu işle-min doğru bir şekilde yapılabilmesi iccedilin piyasadaki mevcut ve geleceğe youmlnelik fiyat ortamından bilgi sahibi olunması gerekmektedir Bu boumlluumlmde piyasa araştırması ve uygun fiyatın tespiti ile ilgili hususlar ele alınmıştır

Piyasa AraştırmasıUumlruumlnveyahizmet ilkkeztalepediliyorsaveo

uumlruumlnuumln bir tedarikccedilisi ile yapılmış hazırda bir soumlz-leşme mevcut değilse bir pazar araştırması yaparak uumlruumlnuumln satın alınabilir fiyatını ve onu sağlayabile-cek tedarikccedilileri tespit etmek gerekir Bu noktada dikkat edilmesi gereken konu fiyatmaliyet anali-zinin tedarikccedililerle goumlruumlşme teklif toplama ve muuml-zakere etme suumlrecinden oumlnce bitirilmesi gereğidir Tedarikccedililerle muumlzakere ve pazarlık etmeden oumlnce fiyatmaliyet analizi yaparak uygun fiyatın tespit edilmesi yukarıda accedilıklanan aynı amaccedillar doğrul-tusunda ve ldquoyaklaşık maliyetin (httpwwwiha-legovtrMevzuataspx) tespitirdquo şeklinde Tuumlrk Kamu İhale Kanunursquonda da yerini almıştır

Fiyat bir uumlruumlnuumln sahip olduğu değerin para-sal ifadesidir hem satan hem de alan iccedilin uumlruumlnuumln kabul edilebilir değeridir (Pooler ve ark 2007) Başka bir tanıma goumlre fiyat ldquoFiyat bir uumlruumln veya

hizmet elde etmek iccedilin yapılan değiş tokuşta vaz-geccedililen şeydirrdquo Fiyatın satın almacı iccedilin oumlnemi alınacak uumlruumln veya hizmet iccedilin harcanacak toplam parayı oluşturacak en oumlnemli kriter olmasındadır Elbettebiruumlruumlnuumlnfiyatınekadarduumlşuumlkolursayada satın almacı tarafından bu fiyat ne kadar mev-cut piyasalardaki fiyatlar satın almacıları bu kadar yakından ilgilendirdiğine goumlre bunları kendi lehi-ne değiştirmek oumlnemlidir En uygun tedarikccedili vemuumlzakere şartları ancak bir uumlruumln veya hizmet iccedilin en uygun fiyatın ne olması gerektiği anlaşıldıktan sonra tespit edilebilir Bu yapılmaksızın tedarikccedili seccedilimi yapmak muumlzakere ve pazarlık ve hatta soumlz-leşme yapımı gibi aşamaları anlamsız kılmaktadır

Guumlnuumlmuumlzde hacirclacirc geccedilerli olan hatalı bir duumlşuumlnce tarzı olması gereken uygun fiyatı araştırmaksızın piyasadaki en uygun fiyat uumlzerinden hareket etmek ve alımı gerccedilekleştirmektir Satın almacılar şirket-lerinin katlandıkları maliyetlerden sorumludurlar Eğer tuumlmtedarikccedilileruumlruumlnleriolmasıgereken fi-yattan satsaydı satın almacılara gerek kalmazdı Sa-tın almacıların hangi uumlruumln iccedilin ne kadar indirim is-teyebileceğine dair fikir vermesi amacıyla piyasada satılan uumlruumlnlerin fiyatının uumlreticiler ve tedarikccedililer tarafından nasıl belirlendiğinin youmlntemleri devam eden kısımlarda el alınmıştır

Uumlruumln Satış Fiyatının Belirlenmesi Bir uumlruumln veya hizmetin satış fiyatının belirlen-

mesinde temel ve geleneksel şekiller aşağıda accedilık-lanmıştır

bull Statuumlkocu Fiyatlandırma Mevcut fiyatıkorumayı veya rekabet edebilecek bir fiyatı benimser Kuumlccediluumlk ccedilaplı planlamayı gerekti-ren pasif bir politikadır

bull Talebe Bağlı Fiyatlandırma Talep bir uumlruumlnuumln satılan miktarıdır Satılan uumlruumlnuumln miktarı onun fiyatına bağlıdır Fiyat ne ka-dar yuumlksek ise talep o kadar duumlşuumlk olur

bull Getiri Youmlnetimi Sistemi ve Fiyatlandırma Artan rekabet ortamında şirketlerin atıl ka-pasitelerini değerlendirmek iccedilin kullandık-ları bir sistemdir İlk olarak hava yollarında kullanılmaya başlanmıştır Bir yazılım va-sıtasıyla kullanılmayan kapasiteyi fiyatlan-dırarak satılabilir hacircle getirmektedir (Ccedilok oumlnceden satılan ucuz uccediluş biletleri gibi)

160


bull Maliyet Bazlı Fiyatlandırma Fiyatlandır-mada dikkate alınması gereken ana unsur-dur Hedef pazara ulaşma da bazen oldukccedila yuumlksek olabilir Tam tersine bazen de bek-lenilen kazancı getirmeyecek kadar duumlşuumlk kalabilir Her haluumlkarda fiyat kararı almada oumlnemlidir

Bu temel ve geleneksel fiyatlandırma youmlntem-leri dışında uumlretici ve satıcıların uumlruumlnlerini fiyat-landırmada uyguladıkları youmlntemlerden başlıcaları şunlardır (Burt ve Pinkerton 2006)

bull Ayakta Kalma Yuumlksek rekabet ortamın-da ayakta kalabilmek iccedilin değişen şartlara uyum goumlsteren fiyatlandırmadır

bull Pazara GirişMuumlmkuumlnolanenduumlşuumlkfiya-tı uygulayarak maksimum satışı amaccedillar

bull Pazarın Kaymağı Rekabet ve fiyat indi-rimleri başlamadan oumlnce muumlmkuumln olan en yuumlksek fiyatı uygulayarak maksimum ka-zancı elde etmeyi amaccedillar

bull Kalitede Liderlik En iyi kalite uumlruumln enyuumlksek fiyata satılmalıdır anlayışına goumlre fiyatlandırma yapılır

Uumlruumlnlerin toplam maliyetlerini satın alma fi-yatlarının yanında ldquoToplam Sahip Olmardquo (TSO) maliyeti (TCO - Total Ownership Cost) oluştur-maktadır TSOrsquonun iccedilerisinde fiyatın yanında kat-lanılandiğermaliyetler(Envantermaliyetleriope-rasyonel maliyetler elden ccedilıkarma maliyetleri vb bulunmaktadır Buradan da anlaşılacağı uumlzere en uygun satın alma kararını vermede fiyat tek kriter olmamalıdır

Maliyet ve Fiyat AnaliziFiyat analizi birccedilok satıcının fiyatının değerlen-

dirilmesi sonucunda esas kararı ortaya ccedilıkarır ve en makul en kabul edilebilir olan fiyat bu analiz so-nucunda gerccedilekleşir

Maliyet Analizi Bir satın almacı satın aldığı her bir uumlruumln veya

hizmetin ana maliyet unsurlarını nelerin oluştur-duğunu bir şekilde oumlğrenmek durumundadır Satın almacılar iccedilin maliyet analizi adımlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz (Burt ve Pinkerton 2006)

bull Anamaliyetunsurlarınıtedarikccedilidenistebull Muumlhendislervekalitekontrolpersoneliile

şartnameleri inceleyerek luumlzumsuz talepleri belirle

bull Tedarikccedilinin uumlretim tesisini inceleyerekuumlruumlnuumln hangi işlemden geccediltiğini veya nasıl bir araya getirildiğini oumlğren

bull Şirketininbukonulardakiteknikuzmanınısa-tın alma departmanının bir uumlyesi hacircline getir

bull Uumlretim suumlrecinde kullanılan ham madde vegirdilerin ikincil tedarikccedililerinden bilgi edin

bull Ayrıntılıbilgininbulunmadığızamanlardaen iyi tahmin youmlntemlerini kullanarak ma-liyetin ana girdilerini geliştir

bull Tedarikccedilidenistenenfiyatlarıuygunikameuumlruumlnlerin fiyatları ile karşılaştır

bull Ana maliyet unsurlarının neler olduğunakarar vermek iccedilin suumlrekli olarak uumlzerinde ccedilalış

bull SorularsorveaktifdinlemedebulunCcediloğu uumlruumln iccedilin fiyat formuumlluuml eğer fiyat maliyet

bazlı ise aşağıdaki şekildedir Fiyatbirim = Malzeme maliyetibirim + Di-

rektİşccedililikmaliyetibirim+Uumlretimgenelgiderle-ribirim+SatışGenelveidarimaliyetlerbirim+Kacircrbirim

Fiyat Analizi ve Metotları Fiyat analizi tekliflerin alınmasından oumlnce baş-

layan bir fonksiyondur Analizde kullanılmak uumlzere tedarikccedili fiyat teklifi istenir ve yayınlanmış resmicirc rakamlar yapılan oumlnceki benzer alımların fiyatları ve piyasadaki diğer markaların fiyatları ile karşılaş-tırılır Burada en oumlnemli nokta fiyat analizi ile ma-liyet analizinin birbirinden tamamen farklı suumlreccediller olduğudur (Burt ve Pinkerton 2006) Pratik accedilı-dan bakıldığında en kolay fiyat analiz youmlntemi kar-şılaştırma yapmaktır Aşağıda ccedilok kullanılan youmln-temlere değinilmiştir (Burt ve Pinkerton 2006)

Trend analizi youmlntemi fiyatların nereye doğru gittiğini analiz eden sayısal bir youmlntemdir Ayrıca lineer regresyon ve uumlssel duumlzeltme youmlntemleri de beraberinde kullanılabilir

Karşılaştırma youmlntemi kullanıldığı durumlar-da tedarikccedililerden alınan fiyat teklifleri ve tedarik-ccedililer sıralanarak belirlenen oumlnceliklere goumlre seccedilim yapılır

161


Uumlruumln analizi youmlnteminde satın alınacak uumlruuml-nuumln bileşenleri ve uumlzerine konulan katma değerli işlemler araştırılarak fiyatının ne olması gerektiği belirlenirMaliyetanalizindenayrıldığınoktakat-ma değerin maliyetlendirme ile tespit edilememesi ve ancak piyasada bulduğu değerle oumllccediluumllebilmesidir

Uygun Satın Alma Youmlnteminin Belirlenmesi

Bir uumlruumln veya hizmetin satın alınmasına ihtiyaccedil doğduğunda bu satın almanın hangi youmlntemle ya-pılırsa organizasyona en buumlyuumlk faydayı getireceğine karar vermek gerekir Bunun en iyi yolu bir oumlnceki adımda yapılan piyasa araştırmasından geccediler Bu araştırmanın sonunda elde edilecek olan maliyet ve tedarikccedili bilgileri en uygun youmlntemi belirleme-mize yardımcı olacaktır Bunlar genellikle (1) ihale youmlntemi (İhale youmlntemi kendi iccedilinde de farklılaş-maktadırKapalıTeklifusuluumlİhaleAccedilıkEksiltmeUsuluumlİhaleE-İhalevb)(2)doğrudanalım(3)istekliler arasında teklif toplama (RFQ - Request for Quote) ve (4) oumlnceden belirlenmiş tedarikccedililer arasından belirleme vbdir

Uygun Tedarikccedililerin Belirlenmesi ve Fiyat Tekliflerinin İstenmesi

Satınalma departmanına bir uumlruumln iccedilin talep gel-diğinde oumlncelikle bu uumlruumlnuumln ccedilalışılan tedarikccedililerin portfoumlyuumlndeolupolmadığınabakılırEğermevcutise o tedarikccedililerle irtibata geccedililerek fiyat alınır Aksi takdirde uumlruumlnuuml satan tedarikccedililerden uygun olanlar oumlnceki konularda geccedilen tedarikccedili seccedilme ve değerlendirme kriterlerine goumlre belirlenir

Yazılım ortamında yapılan satın almalarda aynı uumlruumln iccedilin değişik zamanlarda gerccedilekleşen fiyatların her biri miktar ve tarih bilgileri ile birlikte sistemde yerini almalıdır Bu sayede sonraki alımlarda fiyat karşılaştırması ve tahmini iccedilin elde veri birikmiş olur

Tedarikccedili olarak adlandırılan satıcılar ccediloğun-lukla ihtiyacımızı karşılayacak sayıdan fazla olarak pazarda mevcutturlar Satınalma departmanının goumlrevini yerine getirirken karşılaştığı en oumlnemli sorunlardan biri uumlruumln veya hizmet satın alacağı tedarikccedilileri organizasyonunun en yuumlksek ccedilıkarına olacak şekilde seccedilmek ilişkilerini bu doğrultuda suumlrduumlrmek ve zamanı geldiğinde bu ilişkiye son vermektir

Tedarikccedili Seccedilim Kriterleri Tedarikccedilileri hangi kriterlere goumlre seccedilip değer-

lendirelim Bu soruya verilecek ilk yanıt bunun şartlara bağlı olduğudur Ancak genel şartlara uya-cak kriterler olarak aşağıdakileri sıralayabiliriz Bu-rada bahsi geccedilen kriterler tedarikccedililerle uzun vadeli ccedilalışmak iccedilin belirlenmiş oumln seccedilim kriterleridir Se-ccedililenlerin iccedilinden o anki ihtiyacı karşılayacak yuumlk-leniciyi belirlemek iccedilin muumlzakere pazarlık ve ihale youmlntemleri kullanılmalıdır

İş Yapma Sorumluluğu Tedarikccedilinin iş yapma sorumluluğunda temel

kriterlerden biri tedarikccedilinin bizim şartnamele-rimize uygun uumlruumlnuuml getirebilecek performans ye-teneğine sahip olup olmadığıdır Yuumlksek hacimli alımlarda tedarikccedilinin tesislerini goumlrmek ve fizik-sel olarak denetlemek akıllıcadır Ancak birccedilok du-rumda sahada denetleme yapmak pratik olmaya-bilir Bu durumlarda başka metotlara başvurmak gerekir Oumlrneğin tedarikccedilinin geccedilmişte gerccedilek-leştirmiş olduğu benzer performanslar bu konuda bize fikir verebilir (Sollish ve Semanik 2005)

İş Yapma Yeteneği Tedarikccedilinin iş yapma yeteneği seccedilim ve de-

ğerlendirmede kullanılabilecek geniş kapsamlı ve oumlnemli bir kriter olmakla beraber iş yapma so-rumluluğu ile karıştırılmamalıdır Bir tedarikccedilinin sorumluluk duygusu son derece gelişmiş olmasına karşılık iş yapma yeteneğini goumlsteren birccedilok faktoumlr youmlnuumlnden zayıf kalmış olabilir Bu faktoumlrler (Sol-lish ve Semanik 2005)

bull OperasyonelKapasitebull TeknikveTeknolojikYeterlikbull FinansalYeterlikbull FiyatToplamMaliyetbull HizmetTeslimatbull Kalite

Tedarikccedili Değerlendirme FormuTedarikccedilileri seccedilmek değerlendirmek veya ele-

mek iccedilin oluşturulacak tuumlm kriterler ve bunların sonuccedillarının nasıl değerlendirileceği ile ilgili olarak satınalma departmanları kendi metotlarını oluştu-rabilir veya bir paket bilgisayar yazılımının iccedilinde

162


hazır olarak sahip olabilirler Paket programlar pra-tiktir ve guumlncel olarak bilgiler işlendiği suumlrece anlık raporlar verme imkacircnına sahiptirler

Bilgisayar programına sahip olmayan kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli şirketlerin satın almacıları kendi ma-nuel tedarikccedili değerlendirme formlarını gerek bir ExcelTablosuolarakgereksebirdefterşeklindetu-tabilirler Tutulacak bu formlarda dikkat edilmesi gereken hususlar

bull Suumlrekliguumlncelolmalıdırbull Tedarikccedililerle ilgili gerekli bilgileri sağlıklı

bir şekilde ihtiva etmelidir bull Tedarikccediliseccedilimiiccedilinolduğugibieliminas-

yonu iccedilin de kullanılmalıdır bull Yılınbellidoumlnemlerideğilherzamandeğer-

lendirme yapılabilmelidir

Uygun Tedarikccedililerin Bulunması Uygun tedarikccedilileri nerede bulacağımız konu-

sunda başvurulabilecek kaynaklardan bazıları aşa-ğıda sıralanmıştır (Sollish ve Semanik 2005)

bull Enduumlstriyelrehberlervedirektiflerbull İnternetaramamotorlarıbull TicariKuruluşlarGoumlsterimlerbull Kamukuruluşlarıbull Danışmanlıkkuruluşları

Performansın İzlenmesi Tedarikccedili performansı ile ilgili nelerin kontrol

edileceği soumlzleşmenin ilgili maddelerinde alımla il-gili tedarikccedililere oumlnceden accedilıklanan şartnamelerde (spesifikasyonlar) ve işin yapılış şekli ile ilgili yazılı accedilıklamalarda(SOWSLA)belirtilmiştirBuumltuumlnbuyazlı dokuumlman her iki tarafı da bağlayıcı huumlkuumlm-lerle doludur ve tarafların bunlara harfiyen uyması gerekmektedir

Tedarikccedili Faaliyetlerinin YoumlnetimiYuumlzlerce tedarikccediliniz ve buna bağlı takip edi-

lecek binlerce faaliyet olduğunu duumlşuumlnduumlğuumlnuumlzde bunlarla başa ccedilıkmanın zorluğunu takdir edersiniz Peki bu durumda tedarikccedililerimizin faaliyetlerini nasıl youmlnetebiliriz Bunun iccedilin birkaccedil youmlntemden bahsedebiliriz (Sollish ve Semanik 2005)

bull Hataların Youmlnetimi Olması gerekenden uzaklaşıldığında veya bir hata yapıldığında rapor veren bir sistem (yazılım) ile tedarikccedili faaliyetleri youmlnetilir

bull İccedil Kullanıcıların Girdisi Satın alınan uumlruumlnuumln kullanıcılarının operasyon esnasın-da tespit ettikleri bulguları (Olumlu veya olumsuz) takip sistemine girmeleri veya sa-tınalma personelinin bizzat kullanıcının ya-nında tespit ettiği bulgular doğrultusunda tedarikccedililer nezdinde harekete geccedililir

bull SahaZiyaretleriTedarikccedililerin kendi fir-malarındaki faaliyetlerinin goumlzlemlenmesi birccedilok konuda fikir verebilir

Muumlzakere ve Pazarlık Muumlzakerenormalşartlardaccedilokdahaoumlnceden

başlatılmış ve suumlregelen bir suumlreccediltir ve pazarlık onun bazı belirli zamanlarında yapılan ve fiyat veya başka hususlar uumlzerinde mutabık kalınan bir par-ccedilasıdır Bu nedenle beraber ccedilalışılan ve tedarikccedili listemizde zaten bulunan firmalar ile bu aşamada yapılan yalnızca istenilen hususlarda son noktayı koyma ccedilalışmasıdır

Organizasyonlar yapmış oldukları yatırımlar-dan maksimum kacircr elde etmek isterler Aynı şe-kilde tedarikccedililer de aynı amaccedil peşindedir Bu du-rumda ortada eğer sağlanabilecek daha fazla değer varsa her iki taraf bir araya gelerek anlaşma sağla-maya ccedilalışırlar Buna ldquomuumlzakere suumlrecirdquo denir (Sol-lish ve Semanik 2005) Bu noktada aydınlatılması gereken konu ldquomuumlzakererdquo ile ldquopazarlıkrdquo terimleri arasındaki farktır

Muumlzakere ve pazarlık terimleri zaman zamanbirbirinin yerine kullanılmakta ve anlaşmazlıklara yolaccedilabilmektedirMuumlzakereccediloğunluklaikiveyadaha ccedilok taraf arasında baştan sona suumlregelen bir ccedilıkar ilişkisinin muumlmkuumln olan maksimum fayda ile sonuccedillandırılması iccedilin uygulanan youmlntemler suumlrecidir Yine bir başka tanıma goumlre muumlzakere arzulanan ccedilıkar ya da hedefler uumlzerinden suumlrduumlruuml-len kişisel al-ver goumlruumlşmeleridir (Burt ve Pinker-ton 2006)

Muumlzakeretaraflarbirbirleriileilktemasageccedil-tiklerinde başlar ve bu ilişki tamamen sonuccedillanana kadar devam eder İlk el sıkışma telefonu accedilış şekli hitabet karşılama ağırlama ve uğurlama muumlzakere suumlrecine dacirchildir Dolayısıyla bu suumlreccedil bir buumltuumln-

163


duumlr ve sonucunda bir anlaşma veya anlaşamama muumlmkuumlnduumlr Pazarlık ise muumlzakere suumlrecinde ta-rafların karşı karşıya geldikleri ve maliyet gerekti-ren her bir konunun maksimum fayda ile ccediloumlzuumll-mesiadınataraflarınverdiğimuumlcadeledirOumlrneğinsatılan uumlruumlnuumln teslim şeklinin ne olacağı ne kadar zamanda teslim edileceği fiyatı garanti şartları tamir ve bakım şartları ve maliyetlerinin her biri ayrı bir pazarlık konusudur Fakat bu alım satımı yapacak tarafların kuracakları iş ilişkisinin henuumlz ccedilok erken safhalarından itibaren birbirlerine karşı takınacağı tavırdan bir araya gelme sıklığı ve tica-ret hacimlerindeki artış veya azalışa kadar vereceği stratejikkararlarıntuumlmuumlnuumlnsuumlrecibirmuumlzakere-dir (Yurdakul 2015)

Satın alma ve satışı ilgilendiren herhangi bir ti-cari ilişki her iki taraf iccedilin de geccedilerli bir teklif ve kabul gerektirir Bu ikisi arasında ihtiyaccedillar ve bek-lentilerden oluşan bir boşluk bir şekilde mevcuttur Oumlrneğinbuumltccedilebirsatınalmaiccedilinbelirlibirtutarıoumlngoumlruumlrken tedarikccedilinin teklifi bunun uumlzerindeyse burada bir accedilık meydana gelmiştir Her iki orga-nizasyonun da uumlzerinde mutabık kalacağı ccediloumlzuumlm nasıl bulunacaktır Bu gibi durumlarda tedarikccediliyi bir şekilde muumlzakereye razı etmek oumlnemlidir

Muumlzakereyebaşlamadanoumlnceilkyapılacakfa-aliyet mevcut durumu değerlendirmektir Bunun iccedilin mevcut pazarı ve tedarikccedilinin pazardaki konu-munu bilmek gerekir Bunun yapılması genellikle pazarda mevcut rekabet ortamını sağlayabilecek sayıda tedarikccedilinin olup olmadığı hakkında bilgi verir (Sollish ve Semanik 2005) Tedarikccedililerin muumlzakere guumlcuumlnuuml tedarikccedilinin mevcut kapasitesi ihaleyi kazanma ihtimali teslim suumlresi ve konu-mu oluşturur (Benton 2007) Buna karşılık satın almacının muumlzakere guumlcuumlnuuml ise tedarikccedili sayısı ihtiyaccedilların aciliyeti soumlzleşmeden oumlnceki suumlrenin uzunluğu ve konumu oluşturur (Benton 2007)

Rekabet Ortamı Rekabet ortamı eğer uygun tedarikccedililer veya

yazılımcı hakları accedilısından zayıfsa bir pazarlık guuml-cuumlnden bahsetmek zordur Bu durumda muumlzakere organizasyonun hedeflerine ulaşmada tek ccediloumlzuumlm olabilir

Erken Davranma Satın almada erken davranma başarılı bir muuml-

zakere iccedilin kilit faktoumlrlerden biridir Satın alma de-partmanı satın alma kararında ne kadar gecikirse muumlzakerelerde o derecede duumlşuumlk seviyede avantajelde eder Başka bir deyişle tedarikccedili satın alma si-parişini ne kadar erken alacağını goumlruumlrse pazarlıkta ciddiyet o kadar artar (Sollish ve Semanik 2005)

Tedarikccedilinin Durumunu Hakkında Bilgi Toplama ve Analiz

Bilgi guumlccedil demektir Muumlzakereyi etkileyecekdurumlar hakkında bilgi sahibi olmak bu nedenle oumlnemlidir (Sollish ve Semanik 2005) Bilgi topla-makla oumlncelikle tedarikccedilinin bakış accedilısından duru-mu inceleme ihtiyacı giderilir Tedarikccedililer amaccedilla-rına ulaşmada hangi tavizleri verebilirler sorusuna cevap aranır Bu noktada tedarikccedilinin finansal ih-tiyaccedilları ve varsa mevcut ilişkilerimiz dikkate alın-ması gereken oumlnemli hususlardır

Finansal İhtiyaccedillar Bir firma eğer kamuya accedilıksa (Borsada işlem

goumlruumlyorsa ) finansal durumunu değerlendirmek nispeten kolaydır (Sollish ve Semanik 2005) Aksi takdirde ccedileşitli kaynaklar kullanılarak detaylı araş-tırmalar yapılması faydalı olacaktır

Mevcut İlişkiler Muumlzakereyebaşlamadanoumlncetedarikccedilimizden

bize imtiyaz olarak doumlnmesi muhtemel istekli ol-duğu hususları buumltuumlnuumlyle analiz etmemiz gerekir Bu doğrultuda sormamız gereken sorular şunlardır (Sollish ve Semanik 2005)

bull Tedarikccedilimiz bizimle olan ilişkisini hangiseviyeden derecelendirmektedir

bull Bizimleyaptığı işleribaşka işlerdereferansolarak kullanır mı

bull Bizimle yaptığı mevcut iş tedarikccedilimizincan damarını ne kadar etkilemektedir

bull Bizimişhacmimiztedarikccedilimizinpazarda-ki konumunu nasıl etkilemektedir

bull Organizasyonumuz diğerlerinden dahaccedilok ya da az mı muumlşteri hizmeti talep et-mektedir

164


bull Taleplerimizi geleceğe youmlnelik olarak tah-min etmek nispeten kolay mıdır

bull İşhacmimiztutarlımıdırbull Faturalarımızımakulbirzamanccedilerccedilevesin-

de oumlduumlyor muyuz bull Organizasyonumuzortakuumlruumlngeliştirmeye

angajemidir

Kendi Organizasyonumuzun Durumunun Analizi

Organizasyonumuzun kuvvetli ve zayıf tarafla-rını iyi tespit etmeli ve buna goumlre satın alma de-partmanının ccedilalışanlarını harekete geccedilirebilmeliyiz Bu ccedilalışmayla tedarikccedililerimizin durumuyla ilgili ilerde yapacağımız araştırmalar hakkında oumlnem vermemiz gereken hususları tespit etmiş oluruz İncelememiz gereken hususlar aşağıya ccedilıkarılmıştır (Sollish ve Semanik 2005)

Aciliyet

Satın almada dar zaman ccediloğunlukla daha yuumlk-sek maliyet demektir Diğer taraftan soumlz konusu uumlruumlne duyduğumuz acil ihtiyaccedil zamanımızın dar olmasından dolayı tedarikccedilinin fiyat konusunda istediğimiz tavizi vermemesine ve hatta fiyatı daha da yuumlkseltmesine yol accedilacaktır Bu durumda izle-nebilecek yol rakip tedarikccedilileri hazırda tutmak ve durumun aciliyetini ccedilok fazla belli etmemektir

İhtiyaccedilların Oumlnceliği

İhtiyaccedilların oumlnceliği genel olarak doumlrt kategori-yeayrılmıştırBunlarMaliyetKaliteTeknolojiveHizmettir Her bir kategoriye değerler veya ağırlık-lar atayarak o alıma mahsus olmak uumlzere oumlncelikle-rimizi tespit edebiliriz

İccedil Kısıtlamalar

Organizasyonumuzun iccedilinde mevcut olup ta bizim bilmediğimiz olumsuzluklar muumlzakere es-nasında bizi zor durumda bırakabilir Bu yuumlzden buumltuumln bu bilinmeyen hususların bir muumlzakere stra-tejisigeliştirilmedenoumlnceaydınlatılmasıgerekir

Muumlzakereye Hazırlık Muumlzakerede başarı elde etmenin yolu birbiri

ile iccedil iccedile geccedilmiş ve etkileşim hacirclinde olan ldquofiziksel duygusal ve nedenselrdquo olarak uumlccedil faktoumlrle accedilıklana-bilir (Barrat ve Whitehead 2004)

bull Fiziksel İccedilinde bulunulan fiziksel şartlar dikkate alınır

bull DuygusalMuumlzakereesnasındasahipolunanduyguların kontrol edilmesi ve amaccedillar doğ-rultusunda youmlnlendirilmesi oumlnem kazanır

bull Nedensel Muumlzakere şartlarını etkileyennedenlerin bilinmesi sonuca oumlnemli katkı sağlar

Bu faktoumlrlerin ortak ccedilıktısını oluşturan iletişim araccedillarının muumlzakereye olan etkisi soumlzsuumlz30soumlzluuml7vurgu63

Muumlzakereye Hazırlıkta Dikkate Alınacak Ana Başlıklar

Muumlzakereyehazırlanırkensatınalmacılarındik-kate alması gereken ana başlıklar şunlardır

bull Muumlzakereyiyuumlruumltecekpersonelinseccedilimiveidaresi

bull Seccedilimkriterlerininbelirlenmesibull Seccedililen personelin guumlccedilluuml ve zayıf tarafları-

nın değerlendirilmesi bull Seccedililenpersonelleiletişimbull Hedefleribelirlemevestratejigeliştirme

Muumlzakerede Hedefler Muumlzakeresuumlresinceoumlncedenyapılanplanabağ-

lı olarak bazı hedeflere ulaşmaya ccedilalışılır Başlıcaları aşağıda sunulmuş olan bu hususlara muumlzakereye hazırlık aşamasında dikkate etmek ccedilalışmaların belli bir hedefe odaklanmasında faydalı olacaktır

bull Fiyat Bir muumlzakerenin can alıcı noktası genellikle fiyattır Satıcı karını maksimize etmek alıcı ise uumlruumln veya hizmeti en duumlşuumlk fiyata almak ister Ccediloğunlukla her iki taraf iccedilin de en ideal durum ortak ve makul bir fiyattır

bull KaliteYuumlksek kaliteli uumlruumln ccediloğunlukla yuumlk-sek fiyat demektir Organizasyondaki Teknik ekibin şartnamelerde nerelerde tolerans goumls-terebileceğimizi tespit etmesi sayesinde muuml-zakerelerde fiyatkalite oranını en iyi nokta-da tutabileceğimiz yerleri bilebiliriz

165


bull HizmetSeviyeleri Ccediloğu durumda hizmet seviyeleri de işin nasıl yapılacağı boumlluumlmuumlne dacirchil edilir Bakım ve destek soumlzleşmelerin-deki hizmetin teknik youmlnden yapılma şekil-leri(SLA)muumlzakereesnasındagoumlruumlşuumllmelive fiyat olarak esasa bağlanmalıdır

Muumlzakereyi YuumlruumltmeBu suumlreccedil geniş ccedilaplı planlamayı ve daha da

oumlnemlisi muumlzakereyi yuumlruumltecek kişi veya kişilerin genel anlamda kazanmış ve sergilemekte oldukları kişilik davranış ve bilgi birikimlerini gerektirmek-tedir Ancak aşağıda belirtildiği uumlzere bu suumlrecin iccediline bazı spesifik davranışlar ve ccedilalışılmış taktikleri de serpiştirmemiz yerinde olacaktır

Kazanan Tedarikccedilinin Tespiti ve Bildirilmesi

Yapılan son muumlzakere ve pazarlıklardan sonra aranan hususlarda arzu edilen seviyelere ulaşıldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde soumlz konusu hususları yerine ge-tirebilecek seviyede olan tedarikccedililer arasından ka-zananı belirlemek iccedilin nicel veya nitel youmlntemler Alımın yapılacağı tedarikccedili belirlendikten sonra kendisine bu durum ccedileşitli iletişim araccedilları ile teb-liğ edilir ve yetkili kişi veya kişiler alımın ayrıntı-larının ve karşılıklı mutabakata varılan hususların yazılacağı ve imza altına alınacağı satınalma soumlzleş-mesinin hazırlanması iccedilin davet edilir

Soumlzleşmenin Yapılması

Muumlzakerevepazarlıklarsuumlresinceuumlzerindean-laşılan tuumlm hususları kapsayan bir ccedilerccedileve soumlzleşme uumlzerinden soumlzleşme huumlkuumlmlerinin sonuca bağlan-ması ve yazılarak imza altına alınması iccedilin karşılıklı soumlzleşme youmlnetimi suumlreci başlatılır Yazıyı taraflar-dan hangisinin kaleme alacağı veya hangi tarafın elindeki hazır ccedilerccedileve soumlzleşme uumlzerinden gidilece-ği karşılıklı mutabakatla kararlaştırılır Satınalma iccedilin elde mevcut yazılmış ve standart huumlkuumlmler barındıran ccedilerccedileve bir soumlzleşme bulundurmak ve onun uumlzerinden gidilmesini teklif etmek veya yeni baştan bir soumlzleşme oluşturmayı oumlnermek uygun bir yoldur

Siparişlerin Verilmesi Alınan uumlruumlnlerin teslim alma aşaması tedarik-

ccediliye satın alma siparişinin goumlnderilmesi ile başlar Satın Alma Sipariş Formu (PO - Purchase Order) soumlzleşme huumlkuumlmlerine dayanarak ve oradaki ilgili bilgileri belirtmek suretiyle tedarikccediliye istenilen miktar ve oumlzellikteki uumlruumlnuumln satın alındığını belir-ten belgedir Tedarikccedili ile bir soumlzleşme imzalama-yan nispeten kuumlccediluumlk ccedilaplı alımlarda sipariş formu iccedilerdiği bilgiler ve altındaki imza vesilesiyle soumlz-leşme yerine geccedilmekte ve karşılıklı irade beyanına dair kanıt olarak goumlsterilebilmektedir Ancak bu-nun geccedilerli olabilmesi iccedilin satın alan tarafından iki nuumlsha şeklinde imzalanarak goumlnderilmesi ve teda-rikccedili tarafından alındıktan sonra imzalanarak bir nuumlshasının iadesi gerekmektedir Satınalma sipariş formunda bulunması gereken bilgiler aşağıda sıra-lanmıştır (Yurdakul 2015)

bull Alıcıvesatıcınınfirmaadıunvanıaccedilıkadresibull Siparişformnumarasıbull Alımaesasvarsasoumlzleşmeninnumarasıbull Sipariş edilenuumlruumlnuumlncinsimiktarı uumlruumln

kodu accedilıklayıcı bilgilerbull Siparişedilenuumlruumlnuumlnkarşılıklıanlaşılanbi-

rim fiyatı ve toplam tutarı (rakam ve yazı ile)bull Sipariş edilen uumlruumlnle ilgili teslim zamanı

oumldeme vadesi oumldenecek para birimibull Alımlailgilivarsaoumlzelnotbull Goumlnderenvealankişininadısoyadıunva-

nı ve imzalarıSatın alma siparişinin tedarikccediliye goumlnderilme-

sinde dikkat edilmesi gereken oumlnemli bir konu karşı taraftan teslim alındığına dair teyit edilmesi-nin istenmesi ve bunun takibidir Ccedileşitli vasıtalarla (Fax posta e-posta kurye yazılım programı arayuumlzuuml vb) goumlnderilen bu formlar olası gecikme ve problemler nedeniyle zamanında işleme alınmaya-bilmekte ve tedarikin gecikmesine yol accedilabilmekte-dirler (Yurdakul 2015)

Uumlruumlnlerin Teslim AlınmasıSipariş edilen uumlruumlnlerin teslim alınması oldukccedila

hassas bir aşamadır ve gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde istenilen performansın alınamaması ile sonuccedillanabilir Henuumlz teslim alınan ve muayene ve kabuluuml yapılmamış uumlruumlnlerin geccedilici bir boumlluumlme konulması uygun bir youmlntemdir Bu sayede diğer

166


stoklarla bir karışıklığa meydan verilmemiş ve he-nuumlz şirket malı olmamış bu uumlruumlnlerin zarar goumlrme ihtimali oumlnlenmiş olur Bunun iccedilin ayrıca emniyet tedbirlerinin alınması gereklidir

Satın alınan uumlruumlnlerin tedarikccedili tarafından tesli-minde dikkat edilmesi ve yerine getirilmesi gereken hususlar aşağıda sıralanmıştır Bu hususların tama-mı soumlzleşmede yer almış olmalı ve teslimat esna-sında yerine getirildiği birebir kontrol edilmelidir Buna goumlre kontrol edilecekler (Yurdakul 2015)

bull Teslimatadresvezamanınındoğruluğubull Uumlruumlnlerin miktar ve ambalajlarının uy-

gunluğubull Teslimatlailgilibelgelerinuygunluğubull Taşımaaraccedillarınınveyuumlklemeninindirme-

nin uygunluğu

Kalite Kontroluuml Satınalma iccedilin alınan uumlruumln kalitesinin uygun-

luğu belirlenmiş olan spesifikasyonlara tedarikccedili-nin getirdiği uumlruumlnuumln tam olarak uyup uymadığı ile oumllccediluumlluumlr Bir başka deyişle alımdan oumlnce istenen uumlruumlnuumln kalite standartları spesifikasyonlarla belir-lenmiş ve bunlar alımdan oumlnce tedarikccedililere ilan edilmiştir Kalitenin temini genellikle organizas-yon politikalarının yapısında ve standart operas-yon proseduumlrlerinde tanımlanan oumllccediluumllen ve kabul edilen uumlruumln veya hizmetin gerektirdiği faaliyetler buumltuumlnuumlduumlr İşletmelerin benimsemiş olduğu kali-te anlayışı seviye ve ilkeleri satın almanın yapmış olduğu alımlardaki kalite standartlarını da buumlyuumlk oranda belirlemektedir Bir uumlruumlnuumln girdilerinin kalitesi uumlretilen uumlruumlne de yansıyacağından satın al-manın bu faaliyetteki oumlnemi bir kez daha ortaya ccedilıkmaktadır

Kendi firmamızın uumlruumlnuumlnuuml imal etmek iccedilin sa-tın aldığı yarı mamullerin de bir başka işletmenin uumlruumlnuuml olduğunu kabul edersek satın aldığımız o yarı mamuluumln kalitesini oluşturan uumlretim suumlreccedilleri tolerans sınırları ve kalite kontrol suumlreccedilleri uumlretici firmayı olduğu kadar bizi de ilgilendirmeye başla-yacaktır İşletmelerdeki bazı kalite uygulamaları ve araccedilları aşağıda accedilıklanmıştır

Sertifikasyon Tedarikccedililerin sahip olmuş ol-duğu sertifikalar uumlruumln denetleme ve kalite kont-roluumlnuuml azaltan bazen de tamamen gereksiz kılan bir unsurdur Tedarikccediliye sertifika vermek suretiyle onun bize vermeyi taahhuumlt ettiği uumlruumlnler iccedilin daha

başlangıccedilta minimum geccedilerlilikte kaliteye ve evsafa sahip olduğu kabul edilerek sonraki denetlemeler en aza indirilebilir Sertifikasyon sıklıkla her par-ti alımda tekrarlanır boumlylece uumlrettiği her bir parti uumlruumln iccedilin yeniden kalite yetkisi almış olur(Sollish ve Semanik 2005)

İstatistiksel Suumlreccedil Kontrol Diyagramı İstatis-tiksel Suumlreccedil Kontrol Diyagramları bir uumlruumlnuumln uumlre-tilmesi esnasında belirlenmiş olan kalite standart-larından uzaklaşmayı oumlnleyen bu amaccedilla duumlzeltici oumlnlemler alınmasını sağlayan birer analitik ccedilalışma aracıdır Bu diyagramlar uumlretim suumlrecinin muumlşteri isteklerini temsil eden şartname tolerans sınırlarına uygun bir yetenek sergileyip sergilemediğini anla-mada da kullanılır (Baray 2008)

Toleranslar Tolerans uumlretim aşamasında mey-dana gelen ve uumlruumlnuumln evsafında katlanılabilir sap-malar yapan durumlara verilen addır Uumlretici vetedarikccedilinin bu sapma oranlarını bilerek ve satın almacıya bildirerek hareket etmesi gerekir (Sollish ve Semanik 2005) Satın alınan uumlruumlnuumln tolerans sapması satın alma departmanında tutulmalı ve uumlruumlnuumln oumlmuumlr devri boyunca gerektiğinde başvuru datası olarak saklanmalıdır Burada oumlnemli nokta uumlretici veya tedarikccedilinin tolerans sınırlarının satın almacının tolerans sınırları iccedilinde olmayabileceği-dir Bunların dışında Pareto Tablosu ve Kıyaslama (Benchmarking) gibi araccedillar da tedarikccedilinin tara-fında kullanışlı kalite oumllccediluumlm araccedillarıdır

Duumlzeltici Aksiyon Suumlreci Bu suumlreccedil gelenek-sel olarak tedarikccedilinin ve getirdiği uumlruumlnuumln uygun olmadığının bildirimini ve buna dair duumlzeltici ted-birleri belgeler Bu suumlrecin amacı sorunun kayna-ğını elimine etmektir

Temel Neden Analizi Temel neden (root ca-use) duumlzeltildiği takdirde gelecekte sorunun oluş-masını engelleyen etkendir Kaliteyi doğrudan ilgi-lendiren sebebi takip etmek iccedilin kullanılan analize verilen addır Sonradan ccedilıkacak sorunların sorum-lusu olan sebepleri oumlnceden tespit ederek oumlnlem al-maya yarayan analizdir Sorunun ortaya ccedilıkmasın-da altta yatan ana neden nedir sorusuna cevap arar (Sollish ve Semanik 2005)

Kabul Testi Kabul testi bir uumlruumlnuumln kendisin-den beklenen fonksiyonu goumlsterip goumlstermediğini anlamak iccedilin uygulanan bir metottur Bu metot genellikle bir muumlhendislik veya uumlruumln departmanı onayı ve kabul veya reddedildiğine dair resmi bir accedilıklama gerektirir

167


Kalite Kontrol Suumlreci Ccediloğunlukla satın alan taraf bazen bir rutin veya gelişiguumlzel seccedilim me-todu bazen de bir zaman aralığı metodu uygular veya tedarikccedilinin yapmış olduğu gerccedilek anlamda bir yerinde denetlemeye nezaret eder Kontroluumln yeri de oumlnemlidir Satın alma suumlrecinin başlangıccedil aşamasında yapılması konusunda her iki taraf mu-tabakata varmalıdır Sonuccedil olarak kalite kontroluuml tedarikccedilinin uumlretim hattında veya uumlruumlnuumln en son bir araya getirildiği yerde veya hatta goumlnderilmeden oumlnceki aşamada yapılabilir

Diğer Duumlzeltici Tedbirler Diğer duumlzeltici ted-birler satın alınan uumlruumln veya hizmetin teslimi veya icrası esnasında satın alan tarafın şartnameye uy-gunluk testi esnasındaki tespitlere goumlre uygulanır Uumlruumln veya hizmette tespit edilen şartnameye uy-gunsuzluk durumuna goumlre aşağıda accedilıklanan ted-birler uygulanır (Sollish ve Semanik 2005 )

Geri Goumlnderme Uygun olmayan uumlruumlnler uy-gun olanı ile değiştirilmek veya yerinde muumldahale ile duumlzeltilmek uumlzere tedarikccediliye geri goumlnderilir Burada unutulmaması gereken husus bu uumlruumlnle-rin kabul testi suumlresince satın almacının tesislerin-de bulunduğu esnada zarar goumlrmemesidir Bu ne-denle uumlruumlnuumln teslim alınması ve geri goumlnderilmesi arasındaki suumlre titiz ve ayrı bir yerde muhafazayı gerektirir

Yeniden Elden Geccedilirme Uumlruumlnuumln şartnamemaddelerine ters duumlşen hususlarının tedarikccedilinin uhdesinde giderilmesini kasteder Uumlruumln geri goumln-derilmez Tedarikccedili uygun bulunmayan hususla-rı satın alanın ilk kabul alanında giderir Bu işlem sonucunda sorun giderilemezse ldquogeri goumlndermerdquo uygulanırMasraflartedarikccediliyeaittirUumlruumlnuumlngeridoumlnmesinden daha az masraflı olacağından daha oumlnceden konuşulmuş ve karara bağlanmış olmalıdır

Yeniden Muumlzakere Evsafına uygun olmayanhususlar eğer satın alan tarafından katlanılabilir duuml-zeyde ise uumlruumlnuumln fiyatı tedarikccedili ile yeniden muumlza-kere edilir ve belli bir indirim yuumlzdesi daha almak hedeflenir Tedarikccedilinin yeniden muumlzakereye yanaş-maması durumunda ldquogeri goumlndermerdquo veya muumlm-kuumlnse ldquoyeniden muumlzakererdquo tedbirleri uygulanır

Reddetme Son olarak evsafına uygun olma-yan uumlruumln reddedilerek o tedarikccediliden satın almak-tan vazgeccedililir Ancak bu durumun satın alan orga-nizasyonu ve onun tedarik akışını nasıl etkileyeceği dikkate alınmalıdır

Kabul Edilen Uumlruumlnlere Yapılacak İşlemler

Tedarikccedilinin teslim ettiği uumlruumlnlerin spesifikas-yonlara uygunluğu tespit edildikten sonra bunla-rın geccedilici depodan kalıcı depoya alınması gerekir Satın alınması tamamlanan uumlruumlnler iccedilin yapılacak işlemleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz (Yurdakul 2015)

bull Satın alma talebini yapandepartmana alı-mın tamamlandığı bildirilir

bull Tedarikccedilinin faturası onaylanırBu suretleoumldeme suumlreci başlatılmış olur

bull Uumlruumlnlertalepedendepartmanabelge(yazı-lım ara yuumlzuuml olabilir) karşılığı teslim edilir

bull Soumlzkonusuuumlruumlneaitstokvemuhasebeiş-lemleri yapılır

bull Teslimataşamasındatedarikccedilidenkaynakla-nan eksikliklerin gerektirdiği soumlzleşme huuml-kuumlmlerinin uygulanması iccedilin ilgili depart-manlara (finans muhasebe) bilgi verilir

bull Alımla ilgili data kullanılan yazılım arayuumlzlerine kaydedilir

bull Dosyakapatılır

Soumlzleşme Youmlnetimi Soumlzleşme yapımı ve youmlnetimi satın almacılar ve

hukukccediluların dacirchil olmaları gereken bir suumlreccediltir Soumlzleşme Borccedillar Kanununda yer bulmuş hukuki bir kavramdır ve hukuki bir ccedilerccedileveye oturtulma-dan geccedilerliliği olmayacaktır Soumlzleşmelerin imza-landıktan sonraki aşamada takip ve idaresinin yine satınalma departmanı kontroluumlnde olması doğru yaklaşımdır

Kontrat veya soumlzleşme iki tarafın hukuksal sonuca youmlnelik karşılıklı ve birbirine uygun ira-de accedilıklamalarıyla meydana gelen bir hukuksal işlemdir (Kılıccediloğlu 2014) Soumlzleşme tarafların yaptıkları ticari ilişkilerde karşılıklı haklarını ve hukukunu koruma gayreti iccedilinde oldukları yazılı şartlar buumltuumlnuumlduumlr ve taraflardan birinin yaptığı bir oumlnerinin karşı taraf ya da oumlteki taraflarca benimsen-mesiyle oluşur Alıcı mala karşılık bir fiyat oumlnerir ve satıcı bu oumlneriyi kabul ederse parayı alıp malı teslim eder Bu durumda soumlzleşme yapılmış ve soumlz-leşme koşulları yerine getirilmiştir

Soumlzleşmenin taraflarından biri soumlzleşmede be-lirtilmiş olan yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirmezse

168


karşıtarafmahkemeyebaşvurabilirMahkemehak-sız tarafı yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml yerine getirmeye zorlar ya da soumlzleşmeye uyulmamasından doğan zararın oumldenmesine karar verir Tazminat denen bu oumlde-meye karar verilmesi iccedilin zarar goumlren taraf zararını kanıtlar

Borccedillar Kanunursquonun 1rsquoinci maddesinin 1 inci fıkrasına goumlre bir soumlzleşmenin kurulması iccedilin taraf-ların birbirine uygun olarak karşılıklı irade accedilıkla-masında bulunması gerekir (Tuumlrk Borccedillar Kanunu 6098 md1) Soumlzleşme hukuki bir bağı kurmak değiştirmek veya ortadan kaldırmak uumlzere iki tara-fın karşılıklı ve birbirine uygun olarak irade beyan-larının birleşmesi ile oluşur

Soumlzleşmenin Kurulması Gerek Borccedillar Kanunursquonun anılan maddesin-

den gerekse soumlzleşme tanımından bir soumlzleşmenin kurulabilmesi iccedilin bazı şartların olması gerektiği sonucuna ulaşılabilir Bu şartlar (Tuumlrk Borccedillar Ka-nunu 6098 md1)

bull Soumlzleşmebirhukuksalişlemdirbull Soumlzleşmeenazikitarafınvarlığınıgerektirirbull Soumlzleşme karşılıklı irade accedilıklamasını ge-

rektirir bull Soumlzleşmebirbirineuyguniradeaccedilıklaması-

nı gerektirirBir soumlzleşmenin kurucu unsurları oumlneri ve ka-

bul beyanlarıdır Bu unsurlardaki herhangi bir ek-siklik soumlzleşmenin kurulmasına engel olur (Nomer 2011)

Soumlzleşmenin Geccedilerlilik Şartları BirsoumlzleşmeningeccedilerlilikşartlarıTuumlrkMedeni

Kanunu ve Tuumlrk Borccedillar Kanunu huumlkuumlmlerinde yerini almıştır Bunlar (Nomer 2011)

bull Taraflarınfiilehliyetinesahipolmasıbull Soumlzleşmeninkonusununhukukaaykırıol-

mamasıbull Soumlzleşmeninahlakaaykırıolmamasıbull Soumlzleşmeninkonusununbaştanitibarenve

objektifolarakimkacircnsızolmamasıbull Kanununemrettiğibirgeccedilerlilikşeklivarsa

buna uyulmuş olmasıbull Soumlzleşmeninmuvazaalıolmaması(İkikişi-

nin gerccedilek iradelerini gizleyerek goumlruumlnuumlrde bir beyanda bulunmaları)

bull İrade beyanlarının yanılma aldatma veyakorkutma sebebiyle sakat olmaması

bull Aşırıyararlanmahacirclininolmamasıdır

Soumlzleşmede İmza Yetkisi ve SuumlreciŞirketin bir soumlzleşme youmlnetimi proseduumlruuml ol-

malı ve burada soumlzleşmeye imza atma yetkisinin kimde olduğu belirtilmelidir Bir icracı olarak satın almacının bu yetkiye sahip olması uygun değildir Soumlzleşmede imza yetkisi imza sirkuumllerinde belirtil-miş olmalı ve yetki verilen kişiye dair imza oumlrneği bulunmalıdır Borccedillar Kanunu ldquoSoumlzleşmede imza-sı bulunması gereken kişi borccedil altına giren kişidirrdquo (Kılıccediloğlu 2014) demektedir Kanunrsquoda accedilıklığa kavuşturulduğu şekliyle soumlzleşmeye imzayı atacak kişi satın almacı olmamalıdır

Taraflar soumlzleşme metni uumlzerinde tamamen anlaşsalar dahi imzalar atılmadığı suumlrece soumlzleşme kurulmuşsayılmamaktadır(Kılıccediloğlu2014)Uumlze-rinde mutabık kalınan tuumlm konular ve soumlzleşmenin kurulması ve geccedilerli sayılması iccedilin gerekli tuumlm ay-rıntılar aynı ile dacirchil edilip yazılı hacircle getirildiğin-de soumlzleşme imzaya hazır demektir Tamamlanan metinden iki nuumlsha ccedilıktı alınarak ekinde şirketin noter tarafından onaylanmış imza sirkuumllerinin bir fotokopisi olmak uumlzere karşı tarafa posta yolu ile goumlnderilir Soumlzleşmenin her bir sayfası onay ma-kamı tarafından parafe edilir ve son sayfadaki ad soyad ve unvan boumlluumlmuuml imzalanır İmzayı ve parafı atan ile imza sirkuumllerinde onay yetkisinde buluna-nın aynı kişi olması gerekir Onay makamı tarafın-dan istenirse soumlzleşmeye son halini verene kadar muumldahil olanların parafı her bir sayfaya alınabilir Boumlylece onay makamı ilgili ve sorumlu kişilerin soumlz konusu soumlzleşme ile ilgili sorumluluklarını ye-rine getirdiklerini anlayarak onayını verir Karşı ta-raf aynı şekilde imza ve parafları tamamlayarak bir nuumlshayı kendinde tutar diğer nuumlshayı geri goumlnderir

Soumlzleşme İdaresi Soumlzleşme youmlnetimi bir ticari ilişkinin kurul-

ması aşamasından sonra tarafların soumlzleşme yap-maya niyetlendiği andan itibaren imzaların atıl-masına kadar geccedilen suumlreccediltir Soumlzleşme idaresi ise imza aşamasından sonra soumlzleşmede mevcut gerek kendi gerekse karşı taraf yuumlkuumlmluumlluumlklerinin yerine getirilip getirilmediğinin takibi ikazı ceza-i muuml-eyyidelerin uygulatılması ve bizim yuumlkuumlmluumlluumlkle-

169


rimizi yerine getirmediğimizden dolayı herhangi bir zarara uğramamamız iccedilin gerekli oumlnlemlerin alınması suumlrecidir

Soumlzleşmenin Boumlluumlmleri ve TerimleriSoumlzleşmelerin yazılı hale getirilmesinde şekil

şartı bulunmamakla beraber tarafların istekleri uumlze-rine gerekli huumlkuumlmleri iccedilerecek şekilde boumlluumlmler ve terimler yazılabilir

Tanımlar Soumlzleşmede geccedilen ve tekrar eden ve her bir ta-

raf iccedilin okunduğunda aynı anlamı veren tanım-lamalardır Kavram kargaşasından kaccedilınmak iccedilin tanımlar accedilık bir şekilde yapılır ve soumlzleşmenin başlangıcında yer alır Tanımlar standartlık sağlar ve kavramların her bir taraf iccedilin farklı anlama gel-mesini oumlnler

bull Garanti Uumlreticinin uumlruumlnuumln kalitesinevermiş olduğu guumlvencedir Kullanıcı ha-talarının dışında uumlretimden kaynaklanan kusurlar iccedilin tuumlketiciyi korumaya youmlnelik taahhuumltlerdir Garanti şartları muumlzakere ve değiştirilebilir edilebilir

bull MuumlcbirSebep(ForceMajeure)Tarafların elinde olmadan oluşan ve soumlzleşme yuumlkuumlm-luumlluumlklerinin yerine getirilmesini olumsuz youmlnde etkileyen şartlardır Soumlzleşmede be-lirtilmiş olan muumlcbir sebebin meydana gelmesi hacirclinde tanınmış olan belirli suumlre iccedilinde mağdur taraf karşı tarafı bilgilendi-rerek yuumlkuumlmluumlluumlklerini bir suumlreliğine yerine getiremeyeceğini fakat muumlcbir sebep hacircli ortadan kalkar kalkmaz yerine getirmeye devam edeceğini bildirir

bull Fesih Fesih boumlluumlmuuml hangi şartlar altında tarafların soumlzleşmeyi feshedebileceğinden bahseder Fesih tek taraflı olabileceği gibi karşılıklı da olabilir Her iki şekilde tarafla-rın belirlenmiş bir suumlre oumlnceden fesih duru-munu karşı tarafa bildirmeleri şarta bağlanır Bu sayede karşı tarafa zaman tanınmış olur ldquoSebepsiz fesihrdquo ve ldquoBelirli Bir Haklı Sebebe Bağlı Fesihrdquo olmak uumlzere ikiye ayrılır

bull Fiyatlar ve VergilerBu boumlluumlme ticarete konu uumlruumln ve hizmetin birim ve toplam maliyetleri bunların oumldeme şekilleri ve va-deleri para cinsi ile bunların yanında Kat-

ma Değer Vergisi Oumlzel Tuumlketim VergisiStopaj vedamga vergisi vb vergileri dacirchilolup olmadığı bu vergileri hangi tarafın so-rumluluğunda olduğu yazılır

bull Siparişler Bu boumlluumlmde alıcının siparişleri hangi esaslar dacirchilinde vereceği satıcının kabul şartları siparişin vadesi ne kadar suumlre oumlnce verilmesi gerektiği gibi konulara yer verilir Burada ayrıca tarafları en ccedilok sıkıntıya sokan hususlardan biri olan sipa-riş iptallerinin olması durumunda bunun kabul edilebilirlik şartları ve kabul edilemez durumlarda uygulanacak ceza-i muumleyyide-ler bulunur

bull TeslimatTeslimat bir ticari ilişkide buumltuumln tarafların hassasiyetle yaklaştığı oumlnemli bir aşamadır Satıcı uumlruumlnleri sorunsuz bir şe-kilde ve zamanında alıcıya teslim ettiğinde alıcı da sorunsuzca ve zamanında aldığında soumlz konusu ilişkinin ccedilok oumlnemli bir boumlluuml-muuml başarılmış olur Teslimat konusu aynı zamanda buumlyuumlk sorunlara yol accedilacak bir sahadır Problem sahaları zamanlama yuumlk-leme-boşaltma sorumlulukları şartnamele-re uygunluk yuumlkuumln indirileceği yer teslim alacak personel sorumlulukları geccedilici tesli-mat-kabul ve teslim şekli (Incoterms) gibi konular olabilir Soumlzleşmede ayrıca bir ldquoce-zalarrdquo boumlluumlmuuml bulunmadığı takdirde tesli-matta meydana gelebilecek herhangi bir ge-cikme aksama ve zarar oluşturma hacircllerine karşılık hatalı olan tarafccedila oumldenecek cezalar bu boumlluumlme yazılır

bull Oumldeme Bu boumlluumlme ticaretin konusu uumlruumln veya hizmete ait doğan borcun oumldenme şekli zamanı para birimi oumldeme vadesi ve gecikme hacirclinde uygulanacak faiz oranları yazılır

bull Fikri Muumllkiyet Hakları Fikir ve Sanat EserleriKanunu ile tanımlananbuhaklarfikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bunların icrası ve kullanımı sırasındaki ilgililerle ilgili hak ve yararlan-ma şartlarını accedilıklar Satın alınan mal veya hizmetin kendisi veya iccedilinde barındırdığı uumlruumlnler fikri muumllkiyet haklarının konusu olabilirler

170


bull SorumluluğunveTelafiYollarınınSınırlandırılması Soumlzleşmeye muhatap taraflardan birinin soumlzleşmeyi ihlali durumunda meydana gelebilecek zararları sınırlamak tanımlamak veya oumlnleme-yeyoumlnelikbirccedilabadırOumlrneğin zarardurumundaoumldenecekmiktarın taraflararasındaoumlncedenbelirlenmesi dolaylı zararlardan feragat ve gecikmelerden dolayı zarar goumlrmeme bunlar arasında sayılabilir

bull Genel Yukarıdaki başlıklar altına girmeyecek konuları yazmak iccedilin bir ldquogenelrdquo başlık kullanılabilir Bu boumlluumlme amir hukuk temlik vb hususlar yazılabilir

STOK KAVRAMI VE OumlNEMİSatınalma birimi miktar ve değer olarak stok kalemleri ile ilgilenir Stoklanacak malzemelerin istenilen

zaman miktar ve kalitede en ucuz fiyatla tedarik edilmesini amaccedillar Tedarik işleminin duumlşuumlk maliyetle gerccedilekleşmesi ve malın ucuza tedarik edilmesi bir kerede tedarik edilecek malzeme miktarının yuumlksek olmasını gerektirir Bu da stok duumlzeyinin yuumlksek olması anlamına geleceğinden satınalma ve stok youmlnetimi birbiri ile ccedilelişiyor gibi goumlzuumlkse de her iki departmanı aynı ccedilatı altında birleştirmek suretiyle soumlz konusu olumsuzluk giderilebilir Stok kontroluumlnden sorumlu bir satınalma birimi yuumlksek miktarda satın alarak maliyet minimizasyonu yapacağı bir alımın geliştirilmiş stok kontrol youmlntemleri ile optimum parti buumlyuumlk-luumlklerini tespit ederek aynı zamanda stok maliyetlerini de kuumlccediluumlltebilir

Bu boumlluumlmde stok youmlnetiminin genel bir tanıtımı ile beraber satınalma-stok youmlnetimi ilişkisi kurularak yukarıda değinilen amaca nasıl ulaşılabileceği ve satın almanın stok youmlnetimi ilkelerini nasıl kullanacağı konusu işlenecektir

Envanter ve Stok Kavramları Tuumlrkccedilede envanter muhasebede genellikle yıl sonlarındaki fiziksel sayım sonucunda elde edilen stok

listesi olarak kullanılmaktadır (Kobu 2008) Tuumlrk Dil Kurumu ise envanteri ldquobir ticaret kuruluşunun para mal ve diğer varlıklarıyla genel olarak borccedillu ve alacaklı durumlarını nicelikleri ve değerleriyle ayrın-tılı olarak goumlsterme bu durumu goumlsteren ccedilizelge ve mal ve değerlere ait doumlkuumlmrdquo olarak tanımlanmaktadır (wwwtdkgovtr)

Stok yalnızca miktar veya hacim youmlnuumlnden oumlnemli olmayıp ifade ettiği parasal değer olarak da fir-manın aktiflerinde yer alan ve maliyet uumlreten varlıklardır Bu oumlzelliği nedeni ile de planlanan seviyede

Satınalma suumlreccedillerinin fir-madan firmaya farklılaşma-sının kriter ve nedenlerini araştır

Satınalma suumlreccedil iyileştir-mesi ile şirket buumltccedile har-camaları arasındaki ilişkiyi tanımla

Şirketlerde satınalma suuml-reccedillerinin yazılı olması ile olmaması arasındaki faydamahsurları tartışın

2 Bir satınalma iccedilin en uygun fiyatı tespit edebilme3 Tedarikccedili seccedilimi değerlendirilmesi ve youmlnetim tekniklerini oumlğrenebilme

4 Muumlzakere ve pazarlık konularını en uygun satınalmanın yapılması iccedilin kullanabilme5 Satınalma ile soumlzleşme yapma ve youmlnetme ilişkisini accedilıklayabilme

6 Tuumlm satınalma suumlrecine hakim olarak başından sonuna kadar icra edebilme



171


tutulması iccedilin suumlrekli kontrol edilmesi başarılı bir youmlnetimle doğru malların doğru zamanda ve yer-de stokta bulunmasının sağlanması gerekir Aksi durumda ilave depo yeri ve buna bağlı bozulma ccedilalıntı hasar sigorta elleccedilleme gibi arzu edilme-yen planlanmamış maliyetler oluşabilir ve bunun sonucunda toplam stok maliyetleri artacağından satın almanın karlılık uumlzerine yapacağı olumlu etki gerccedilekleşmeyecektir Uumlretim yapan bir firmadastok bulundurma nedenleri (Pooler ve ark 2007)

bull Muumlşterisiparişteslimccedilizelgesineuymakvesatış hedeflerini karşılamak

bull Standartuumlruumlnlerinuumlretimsuumlrelerinikısaltmakbull Satış ve planlama tahminlerine dayalı kabul

edilebilir seviyede bir stok yatırımı elde etmekbull Stoksuzluktan kaynaklanan uumlretim gecikme-

lerini minimize etmek uumlretim hatlarını ccedilalışır halde tutmak ve istihdamı suumlrekli kılmak

bull Pazardaki değişikliklere ve satış dalgalan-malarına ccedilabuk reaksiyon goumlsterecek basit youmlnetim araccedilları geliştirmek

Stok Youmlnetimi Stok youmlnetimi stokların minimum maliyete

yol accedilacak şekilde zaman ve miktar olarak opti-mizasyonunu (eniyileme) sağlamak iccedilin gerekli iş-lemlerin planlanıp uygulandığı bir faaliyettir Bir firmada fazla stok ya da yetersiz stok olduğu her iki durum da firma iccedilin maliyet anlamına gelmektedir Stokları satın alma accedilısından ham maddeler yarı mamuller nihai uumlruumlnler ile bakım onarım ve ope-rasyon malzemeleri olarak sınıflayabiliriz

bull Ham maddeler İmalata giren ve uumlzerin-de işlem yapılarak değer kazandırılan tuumlm varlıklar (Kobu 2008) Ham maddeler iş-letmedenişletmeyefarklılıkgoumlsterebilirOumlr-neğin bir işletme iccedilin ham madde olan iplik bir başka işletme iccedilin yarı mamul olabilir

bull Yarı mamuller Uumlzerlerinde yapılması ge-reken işlemler henuumlz tamamlanmamış bu-lunan ve iş istasyonları arasındaki ara depo-larda tutulan varlıklardır (Kobu 2008)

bull Nihai Uumlruumlnler (Mamuller) Fabrika iccedilinde yapılması duumlşuumlnuumllen tuumlm işlemler tamam-landıktan sonra muumlşteriye teslim edilmek uumlzere depoya konulan varlıklardır (Kobu 2008) Nihai uumlruumlnler bu oumlzellikleri nede-niyle satın almanın değil satışın konusu

gibi goumlruumllebilir Ancak unutmamak gerekir ki bir işletme iccedilin nihai uumlruumln olan bir başka işletme iccedilin yarı mamul hatta ham madde bile olabilir

bull Bakım onarım ve operasyon malzeme-leri Uumlretim yapılan makine ve teccedilhizatınbakım ve onarımını yapan veya uumlretimi tamamlayan malzeme ve yedek parccedilalardır (Kobu 2008) Satınalma şu sorulara ve-receği cevaplarla stok maliyeti oluşturma-yacak şekilde ihtiyacı belirleyebilir (Pooler ve ark 2007) Gerccedilek talep (Tahmin edi-lendeğil) ne kadarUumlretimplanı bazındaistenilen nedir Uumlruumlnuumln tedarik suumlresi (İccedilsuumlreccedilleri de dikkate alarak) ne kadardır Tedarik suumlresi iccedilinde buumltuumlnleme miktarı ne kadar olacaktır Şu an elde ne kadar mev-cut Accedilılmış satınalma talebinde ne kadar var Şirketin stok politikası nedir

Stok Maliyetleri Uumlretim yapan firmalarda uumlretimin buumlyuumlkluuml-

ğuumlne bağlı olarak stoklar dengede tutulamadığı takdirde ihtiyaccedil fazlası veya eksiği stoklara bağlı olarak maliyet problemleri ortaya ccedilıkmaktadır Bu maliyetler stok youmlnetimi sistemlerinin seccedilimi veya sipariş verme ve parti buumlyuumlkluumlğuuml hesaplamaları iccedilin belirleyici olmaktadır Bu maliyetler elde bu-lundurma maliyetleri (holding cost carrying cost) sipariş verme maliyeti (ordering cost set up cost) ve elde bulundurmama maliyeti (stock-out cost) olarak uumlccedil ana gruba ayrılmıştır

Elde Bulundurma Maliyetleri Elde bulundurma veya taşıma maliyeti elde

bulundurulan stoklar iccedilin katlanılan maliyetleri ifadeetmektedirEldebulundurmamaliyetiuumlruumlnveya ham madde olarak stoklarda bekleyen birim malzemeyi birim zaman dilimi iccedilin stokta tutma-nın maliyetidir Formuumlllerde H ile goumlsterilen elde bulundurma maliyetini beş ana maliyet unsuruna ayırabiliriz (Acar ve Koumlseoğlu 2014)

1 Sermaye maliyeti (finansman getiri oranı alternatif maliyet)

2 Depolama ve elleccedilleme maliyeti3 Stokriskimaliyeti(yıpranmarafoumlmruumlnuumln

dolması kayıp ve demode olma)

172


4 Stok hizmet maliyeti (sigorta bakım oumlzel hizmet-soğuk ortam malzeme karıştırma vd)

5 VergiEldebulundurulan stoklarınmiktarı ne kadar

artar ve elde bulundurma suumlresi uzarsa bu maliyet de o oranda artacaktır

Sipariş Verme Maliyetleri Uumlruumlnlerinsatınalındığıveimzalanmışmevcut

soumlzleşme şartlarına uygun olarak belirlenen parti buumlyuumlkluumlğuumlnuumln tedarikccediliye resmicirc olarak bildiril-mesi esnasında oluşan maliyettir Sadece yeni bir sipariş verme nedeni ile yapılan masrafları kapsar (Kobu 2008)

bull Stokduumlzeyiningoumlzdengeccedilirilmesibull Sipariş formunun oluşturulması ilgilima-

kamlardan onay alınması bull Malkabuluuml iccedilinyapılanmuayene labora-

tuvar vb masraflar bull Gelecekyenipartiuumlruumln iccedilindepodayerin

hazırlanması bull Soumlzleşmeye goumlre alıcının sorumluluğunda

olması durumunda uumlruumlnlerin taşınması de-poya indirilmesi istiflenmesi etiketlenmesi ve barkodlanması

bull Oumldemeişlemlerininyapılmasıgibimaliyet-lerin miktardan bağımsız sabit masraflarını ifade eder

Uumlretimmiktarındanbağımsızolacağı varsayıl-dığından sipariş verme maliyetinin her seferinde sabit olduğu değerlendirilmiştir Sipariş verme sık-lığı ne kadar ccediloksa elde bulundurulan stok miktarı o kadar az olacağından bir yıl iccedilerisindeki toplam sipariş verme maliyeti ile elde bulundurma maliyeti birbiri ile ters orantılı olacaktır

Elde Bulundurmama Maliyetleri Uumlretimveyasatışyapmakiccedilinfirmanınelinde

ham madde yarı mamul madde veya nihai uumlruumln-den yeterince veya hiccedil bulunmaması hacirclinde oluşa-cak maliyettir İşletmenin stoksuz kalması sonucu muumlşterinin talebini karşılayamaması durumunda muumlşteri malın oumlzelliğine goumlre ihtiyacını ya başka iş-letmelerden karşılayacak ya da bir suumlre bekleyecek-tir Birinci durumda kaccedilırılan satışın kacircrı elde edi-lemeyeceğinden bu rakam işletmenin stoksuzluk

maliyeti olarak değerlendirilebilir İkinci durum-da ise bekleyen muumlşteriyi elden kaccedilırmamak iccedilin işletme talebi bir an oumlnce karşılamak durumuyla karşı karşıyadır Bu da normal ccedilalışma koşullarının dışında yapılabileceğinden (oumldenecek fazla mesai uumlcretleri yuumlksek fiyatla alınan ham madde vb) bazı ilave masraflara neden olacaktır Ayrıca her iki durumda da firmaya duyulan guumlven sarsılacak mevcut ve potansiyel muumlşterilerin sayısında azalma meydanagelecektirEldebulundurmamamaliyetibekleyen sipariş maliyeti kayıp satış maliyet ve uumlre-tim kaybı bağlamında uumlccedil tuumlrluuml oluşabilir (Acar ve Koumlseoğlu 2014)

Tuumlm işletmeler maliyetlerini duumlşuumlrmek kacircrlarını artırmak isterler Yukarıda bahsi geccedilen uumlccedil ana stok maliyetinin alt unsurlarını oluşturan birccedilok stok maliyet unsuru vardır Bunlar (Kobu 2008)

bull Miktariskontolarıbull Direktmalzememaliyetleribull Direktişccedililikmaliyetleribull Fazlamesaivevardiyamaliyetleribull Yeniişccedilialmaeğitmeveiştenccedilıkarmama-

liyetleribull Fazlakapasitemaliyetleribull Fiyatdeğişiklikleribull Vergilervefaizmasraflarıbull Yıpranmaveeskimemaliyetleribull Depolamamaliyetleri

Minimum Stok Maliyeti İccedilin Optimal Stok Duumlzeyi

İşletmenin diğer alanlarında olduğu gibi stok politikasında da optimizasyonu sağlamak işletme-nin amacı olan yatırımları ile doğru orantılı mak-simum karı elde etmesi iccedilin gereklidir Bunu sağ-lamak iccedilin ise toplam stok maliyetlerini minimize eden stok kontrol modeli geliştirmek ve uygulamak gereklidir Yapılan optimizasyon sonucunda işlet-menin elinde olması gerekenden fazla stoklar stok bulundurma maliyetlerini yuumlkseltirken az olanlar ise stoksuzluk maliyetlerine neden olur Buradan hareketle her bir stok kalemi (SKU) iccedilin ayrı ayrı olmak uumlzere hesaplanan optimal stok seviyesinin teraziyi dengeye getiren bir rakam olduğunu te-razinin diğer iki kefesini ise elde bulundurma ve elde bulundurmama maliyetlerinin oluşturduğunu soumlyleyebiliriz (Yurdakul 2015)

173


Stok Duumlzeyini Etkileyen Faktoumlrler İşletmenin belli stok duumlzeyini elde bulundurmasını gerekli kılan bazı faktoumlrler bulunmaktadır Bun-

lar arasında belli başlıları ilgili stok kalemindeki uumlruumlnuumln kullanım veya satış duumlzeyi ile uumlruumlnlerin maddi değeridir

bull Kullanım veya Satış Hızı Belirli bir periyotta stoklardan yapılan harcama miktarıdır bull Maddi Değeri Stokların maddi değeri yuumlkseldikccedile elde bulundurulması hacirclindeki maliyetleri

daha da artacağından stok duumlzeyi oumlnemli oumllccediluumlde etkilenecektir Ana stok maliyetleri ve stok duumlzeyini etkileyen faktoumlrler ışığında bulundurmamız veya sipariş etmemiz

gereken optimal stok miktarını hesaplayabilmek iccedilin bazı youmlntemler geliştirilmiştir Bunların iccedilinde en te-melseviyedekullanılanıbasitEkonomikSiparişMiktarı(EconomicOrderQuantity)youmlntemidirBuyoumln-temde belirsizlikler minimum seviyeye indirilmiştir ve de amaccedil toplam stok maliyetini minimum kılacak şekilde ne miktar sipariş verilmeli ve ne zaman sipariş verilmeli sorularına cevap bulmaktır (Kobu2008) EkonomikSiparişMiktarıyoumlntemininuygulanabilmesiiccedilinbazışartlarıoumlnkoşulolarakkabuletmemizgerekmektedir Bunlar (Kobu2008)

bull Yıllıktalepmiktarıbilinmektedirbull Tuumlketimhızıvetedariksuumlresisabittirbull Sadeceeldebulundurmamaliyetlerivesiparişmaliyetleridikkatealınmıştır(Stoksuzluğayanielde

bulundurmama maliyetlerine muumlsaade edilmemektedir)Şekil 61 bize bu varsayımları ifade etmektedir Buna goumlre dikey duumlzlemdeki Stok Duumlzeyi uumlzerinde

goumlsterilen Q her seferinde aynı miktarda sipariş edilmekte ve yatay duumlzlemdeki zaman uumlzerinde aynı suumlrede tuumlketilmektedir Yine tedarik suumlresi ve her seferinde alınan miktar aynı olduğundan yeniden sipariş verilen stok seviyesi de yani R noktası da aynı olmaktadır Stoksuzluğa meydan vermemek iccedilin sipariş edilen Q miktarı 0 noktasına ulaştığında yani tam tuumlkendiği anda yeni sipariş edilen parti gelmekte ve stok seviyesi tekrar olması gereken noktaya yuumlkselmektedir

Talepmiktarı

Yeniden siparişnoktası R

Sipariş miktarı Q

Stok

Duumlz

eyi

0 Tedariksuumlresi

Tedariksuumlresi

Zaman

Sipariş verildi-alındı Sipariş verildi-alındı

Şekil 61 Ekonomik Sipariş Miktarı Varsayımları

Modelde vemodelin formuumlllerinde kullanılan simgeler ve karşılıkları aşağıda goumlsterilmiştir (Kobu2008)

D = Yıllık Talep (AdetYıl)Q=BirSeferdeVerilenSiparişMiktarı(AdetKg)H=EldeBulundurmaMaliyetiS=SiparişVermeMaliyeti

174


t = Sipariş Periyodu (İki sipariş arasında geccedilen zaman)d = Tuumlketim Hızı (AdetGuumln)L=TedarikSuumlresi(LeadTime)Siparişinverilmesindentesliminekadargeccedilensuumlre)RoP = Yeniden Sipariş Noktası (Reorder Point)h=EldeBulundurmaYuumlzdesi()HesabıyapılanSKUrsquonuntoplamstoklariccedilindeyeraldığıyuumlzde

miktarı)Eldebulundurmamaliyetioptimalstokduumlzeyihesaplananuumlruumlnuumlntuumlmstoklariccedilindekapladığıyuumlz-

denin uumlruumlnuumln birim fiyatı ile ccedilarpılması sonucunda bulunur Bu durumda maliyetin formuumlluuml aşağıdaki şekilde gerccedilekleşir

H=hxBirimFiyatGoumlruumllduumlğuuml uumlzere elde bulundurma maliyetini ve dolaylı olarak toplam stok maliyetlerini oluşturan

unsurların başında satınalma fonksiyonunun gerccedilekleştirdiği uumlruumln birim fiyatı gelmektedirBasit Eko-nomik Sipariş Miktarı (ESM)youmlnteminin varsayımlarından birinin stoksuzluğa muumlsaade etmediğini yukarıda belirtmiş-tik Bu durumda uumlccedil ana stok maliyet tuumlruumlnden yalnızca elde bulundurma ve sipariş verme maliyetlerini bu youmlntemde kul-lanacağız Şekil 62 birbirine ters orantılı bu iki maliyet tuuml-ruumlnuuml ve kesişim noktalarında ESMrsquo nin ve de dikey uzantı-sındaMinimumToplamYıllıkStok Maliyetinin nasıl oluştu-ğunu goumlstermektedir

EkonomikSiparişMiktarımodelinintuumlmaccedilıklayıcıbilgileriniverdiktensonraartıktoplamstokma-liyetlerimizi minimum kılacak sipariş parti buumlyuumlkluumlğuumlnuuml hesaplayabiliriz Bunun iccedilin kullanacağımız ve ilgili varsayım ve maliyetleri goumlsteren şekilden ccedilıkarılan formuumll aşağıda verilmiştir

ESM = Q = ESM =2DSH

Bir seferde istenecek ve toplam stok maliyetini minimum kılacak olan

sipariş miktarıD = Yıllık ihtiyaccedil miktarıS = Sipariş verme maliyetiH =Eldebulundurmamaliyeti2 = Sabit sayıOumlrnekUumlretimyapanbirfirmanınsatınalmamuumlduumlruumlolarakfirmanızınimalettiğibiruumlruumlniccedilinAgir-

disinden oumlnuumlmuumlzdeki yıl iccedilin 1000 Ad ihtiyaccedil duyulacağı yapılan planlamalar sonucunda ortaya ccedilıkmıştır Tedarikccedilinizle yapılan muumlzakere ve pazarlıklar sonucunda teslim parti buumlyuumlkluumlğuuml ve tarihleri haricindeki tuumlmkonulardaanlaşmayavardınızBunagoumlrebirsiparişinverilmemaliyeti20TLyeuumlruumlnuumlneldebu-lundurmamaliyetiisebirimbaşına1TLdirSoumlzleşmeyeyazmakuumlzereherbirsiparişpartibuumlyuumlkluumlğuumlnuumlve sipariş tarihlerini tespit ediniz Ayrıca alımı planlanan 1000 Ad A maddesi formuumlldeki Drsquo ye denk gelmektedirBirsiparişinverilmemaliyetiolan20TLiseS=Siparişvermemaliyetidir

MinimumToplam YıllıkStok Maliyeti

Yıllık Maliyet

Sipariş MiktarıESM

Toplam YıllıkStok Maliyeti

Yıllık EldeBulundurma Maliyeti

YıllıkSipariş Maliyeti

Şekil 62 ESM ve Toplam Yıllık Stok Maliyeti

175


Oumlrnekteki elde bulundurmamaliyetini ise sa-tın alınan A maddesinin tuumlm stokların iccedilindeki yuumlzdesinin birim fiyatı ile ccedilarpıldığında elde edilen rakamdırOumlrneğinAuumlruumlnuumln tuumlmstoklar iccedilinde10 yer kapladığınıvebirim fiyatınında10TLolduğunu duumlşuumlnuumlrsek

H=hxBirimFiyatH=01x10H=1TLBu aşamadan itibaren artık formuumlluumlmuumlz yar-

dımıyla sorumuzu ccediloumlzebiliriz Elimizdeki verileriformuumlldeki yerlerine koyduğumuzda aşağıdaki so-nucu elde ederiz

ESM =2x1000x20

1

ESM=200bulunurBurakambuuumlruumlniccedilintoplam stok maliyetini minimum yapan rakamdır Tedarikccedili ile yapılan soumlzleşmeye bu durumda sipa-riş parti buumlyuumlkluumlğuuml olarak her seferinde 200 Ad Yazmamız gerekir Bundan daha az ya da daha fazla miktarda verilen siparişler stok maliyetlerini artı-racaktır Bunu anlamak iccedilin aşağıda toplam stok maliyeti hesabını yapacak olursak

Toplam Stok Maliyeti = Toplam Sipariş Verme Maliyeti +OrtalamaESMrsquoninEldeBulundurmaMaliyeti

TSM = (DSQ) + (HQ2) TSM = (1000x20)200+(1x200)2TSM =100+100

TSM =200TLbuuumlruumlniccedilintoplamstokmali-yeti rakamıdır

DikkatlebakıldığındaTSMrsquoyioluşturantoplamsipariş verme maliyeti ile toplam elde bulundurma maliyetininbirbirineeşitolduğu(100+100)goumlruuml-lecektir Birbirine ters orantılı bu iki maliyet unsu-runun eşit oldukları bu noktada optimal stok sevi-yesininyaniESMrsquoningerccedilekleştiğinigoumlrmekteyiz

Son olarak soumlzleşmeye bu taksitlerin tedarikccedili tarafından ne zaman teslim edileceği maddesi ya-zılmalıdır Bunu tayin edebilmek iccedilin yeniden si-parişnoktasını(RoP)vetedariksuumlresini(LndashLeadTime) bilmemiz gerekir Hatırlanacağı uumlzere basit Ekonomik SiparişMiktarımodelinin varsayımla-rından biri de tedarik suumlresinin sabit olduğu ve bi-lindiğiidiOumlrneğimizdekitedariksuumlresinin7guumlnolduğunu duumlşuumlnelim Bu durumda

t = Sipariş periyodu yani bir siparişle alınan miktarın yeterli olduğu suumlre

OumlrneğimizdebiryıllıkihtiyaccedilolarakaldığımızD=1000Ad365guumlngittiğinegoumlre

d=1000365=274 Adbir guumlnluumlk ihtiyaccedilduyulan A maddesi (Tuumlketim Hızı)

Birsiparişte200AdolarakESMyibulduğu-muza goumlre

t=200274=73guumln Sipariş periyoduRoP=dxLolduğunagoumlreRoP=274x7 19 Ad kaldığında A uumlruuml-

nuumlnden tekrar sipariş vermemiz gerekir Diğer yan-danbirpartiuumlruumlnbize73guumlnyettiğinegoumlre73-7(Leadtime)=66guumlnuumlnsonundayenidensiparişvermemiz gerekir

Şirketlerde birbirinden ko-puk ccedilalışan stok ve satın alma fonksiyonlarının yol accediltığı olumsuzlukları araştır

Stok youmlnetimi ile satın al-manın performans ilişkisini goumlzden geccedilir

Satınalma tek başına şirke-tin stok youmlneticisi olabilir mi Tartış

7 Stok youmlnetimini satınalma teknik ve ilkeleri ile sağlayabilme



176


STOK KONTROLUuml VE YOumlNTEMLERİStok kontroluuml işletmenin faaliyet konusu varlıkların sipariş ve satışını uyumlu hacircle getirecek şekilde

satış suumlrecinin ve sipariş miktarının belirlenmesi bu varlıkların elde bulundurulmaları suumlrecinde izlenmesi ve saklama koşullarının organize edilmesidir Stok kontroluuml iki youmlnden ele alınmalıdır Bunlardan ilki stokların para olarak değeri ikincisi ise miktar olarak durumudur Stok kontroluumlnuumln amaccedilları aşağıdaki gibi sıralanabilir

bull Stokyatırımınıminimizeetmekbull Depolamagiderleriniminimizeetmekbull Uumlretiminhammaddesizveyarımamulsuumlzkalmasınıengellemekbull Etkinbirstokkayıtsistemikurmakbull Muhasebeyestokkonusundadoğruveyeterlibilgivermekbull EkonomiksiparişiccedilinsatınalmabirimiileişbirliğiyapmakBu amaccedillara erişmek iccedilin işletmenin stok miktarı değeri ve ccedileşitliliğine goumlre farklılık goumlsterebilen aşa-

ğıdaki stok kontrol youmlntemleri uygulanabilirbull Goumlzle Kontrol Youmlntemi Stokların periyodik olarak depocu tarafından goumlzden geccedilirildiği bu youmln-

temde belirli bir duumlzeyin altına duumlşen stok kalemleri iccedilin derhacircl sipariş verilir Kuumlccediluumlk oumllccedilekli işlet-meler iccedilin oldukccedila ucuz ve kolay bir youmlntem olmasına karşılık kişisel yargıya dayandığından hata olasılığı fazladır

bull Ccedilift Kutu Youmlntemi Herhangi bir cins stok iki boumllmeli bir kutuda muhafaza edilir birinci kutu tamamen tuumlkendiğinde yeni sipariş verilir

bull Sabit Sipariş Periyodu Youmlntemi Her stok kaleminin periyodu oumlnceden belirlenmiştir Bu suumlrele-rin bitiminde yeniden sipariş verilir

bull Sabit Sipariş Miktarı Youmlntemi Stoklar belli bir duumlzeye indiğinde toplam stok maliyetini mini-mum yapacak şekilde oumlnceden saptanmış sabit bir miktar sipariş edilir

bull ABC Analizi Stok kontroluumlnde ABC analizi stok kalemlerinin toplam iccedilindeki kuumlmuumllatif yuumlzde-lerine goumlre sınıflandırılması prensibine dayanır

Bu youmlntemler arasından ABC analizi basit olmasına karşın etkililiği nedeniyle oumlzellikle dikkat edilmesi gereken bir youmlntemdir ABC analizi birccedilok farklı envanter kaleminin olması durumunda envanterleri incelemede yardımcı olur Bu analiz oumlnemli stok kalemlerini belirleme ve kontrol etmek amacıyla ccedilok sayıdakistokkalemini3grubaayırırStoktakituumlmkalemlereaynıstokyoumlnetimteknikleriniuygulamamakiccedilin yakın izleme ve kontrol gerektiren oumlnemli kalemleri ayırmaya yarayan etkin basit bir tekniktir ABC analizi envanter kalemlerinin toplam envanter iccedilindeki kuumlmuumllatif yuumlzdelerine goumlre sınıflandırılmasından ibarettir (Acar ve Koumlseoğlu 2014)

A Sınıfı Kalemler Toplam miktarın 15-20rsquosi toplam değerin 75-80 ini oluştururBSınıfıKalemler Toplammiktarın30-40lsquoıtoplamdeğerin10-15inioluştururC Sınıfı Kalemler Toplam miktarın 40-50rsquosi toplam değerin 5-10 unu oluşturur

ABC analizinin uygulanmasında iki unsur goumlz oumlnuumlnde bulundurulur Bunlardan birincisi duumlşuumlk de-ğerli kalemlerden bol miktarda bulundurmak ikincisi ise yuumlksek değerli kalemlerin miktarını duumlşuumlk tutup kontroluumlnuuml sıklaştırmaktır ABC sisteminde A grubundaki yuumlksek değerli kalemlerin yakından kontrol edilebilmesi iccedilin şu yollara başvurulur

bull Ayrıntılıkayıtsistemiduumlzenlenirbull Kontrolsorumluluğudahauumlstduumlzeydekipersoneleverilirbull Goumlzdengeccedilirmeperiyotlarısıklaştırılırbull Tedariksuumlresisiparişnoktasıemniyetstokuvesiparişmiktarıdeğerlerititizliklehesaplanırbull Tedarikişlemleriyakındantakipedilir

177


C grubundaki duumlşuumlk değerli kalemler iccedilin kontrol sipariş ve kayıt işlemleri basit tutulur bazıları eli-mine edilir Stok miktarı yuumlksek tutulduğundan sık goumlzden geccedilirme ve sipariş işlemlerine gerek kalmaz İşlemler basit olduğundan daha az kalifiye personel tarafından yuumlruumltuumllebilir B grubundaki kalemler iccedilin A ve C ortası bir yol izlenir ABC analizine dair oumlrnek bir durum (Tablo 62) ve ilgili uumlruumln kalemlerinin sınıflandırmasınınyapıldığıccediloumlzuumlm(Tablo63)aşağıdakitablolardagoumlruumllmektedir

Tablo 62 ABC Analizi Oumlrnek Durum

Sıra No Yıllık Tuumlketim (Ad) Birim fiyat Yıllık tuumlketim (TL) Yeni Sıra1 1000 12 12000 12 140 14 1960 63 750 10 7500 24 100 5 500 105 2000 2 4000 36 400 6 2400 57 150 7 1050 78 150 4 600 89 200 3 600 9

10 300 9 2700 4

Tablo 63 ABC Analizi Oumlrnek Ccediloumlzuumlm

Sıra No Yıllık Tuumlketim (TL) Kuumlmuumllatif Kuumlmuumllatif Sınıf Kuumlmuumllatif Miktar1 12000 12000 3602 A 10

2 7500 19500 5854 A 20

3 4000 23500 7055 A 30

4 2700 26200 7866 B 40

5 2400 28600 8686 B 50

6 1960 30560 9174 B 60

7 1050 31610 9489 C 70

8 600 32210 9669 C 80

9 600 32810 9849 C 90

10 500 33310 100 C 100

Şirketlerde stok kontrol youmlntemleri kullanılıyor mu araştır

Kullanılan stok kontrol youmlntemlerinin ccedileşidi ile stok maliyetlerindeki artışazalış durumunu ilişkilendir

Stoksuz ccedilalışmanın stok maliyetlerini en aza indirme olasılığını tartışın

8 Stok kontroluuml ve youmlntemlerini accedilıklayabilme




178

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

İşletmelerde Satın Almanın Yeri ve Oumlnemi

Satın almanın guumlnuumlmuumlz ticari hayatındaki yeri fonksiyonları ve hedeflerini bilme ve iş hayatında tatbik edebilme

1

Satınalma kavramı guumlnuumlmuumlz ticari hayatında değişime uğramaktadır Bunun nedeni buna mecbur olma-sıdır Gittikccedile artan rekabet ortamında ayakta kalmaya ccedilalışan şirketler satışlarını artırmakta zorlanmakta buna karşılık oumllccedilek ekonomisi sorunu olmayan buumlyuumlk firmalar yeni yetişen orta ve kuumlccediluumlk oumllccedilekli firmaları satın alarak yok etmektedirler Bu durumda ayakta kalabilmenin yollarından biri de satınalma yoluyla alı-nan girdi maliyetlerini duumlşuumlrmektir Bu nedenle firmalar artık satınalma departmanlarındaki ccedilalışanlarının daha eğitimli daha donanımlı Duumlnya pazarlarını tanıyan ve onlarla iletişim kurabilen bireylerden oluş-masını istemekteler Satın alma departmanları guumlnuumlmuumlzde artık tedariğin suumlrekliliğini sağlamak yanında bunun en duumlşuumlk maliyetle ve faydayla gerccedilekleşmesini de temin etmek durumundadırlar

Satın Alma Suumlreci

Tedarikccedili seccedilimi değerlendirilmesi ve youmlnetim tekniklerini oumlğrenebilme

3Muumlzakere ve pazarlık konularını en uygun satın almanın yapılması iccedilin kullanabilme

4

Satın alma ile soumlzleşme yapma ve youmlnetme ilişkisini accedilıklayabilme

5

Bir satınalma iccedilin en uygun fiyatı tespit edebilme2

2 Satın almacı iccedilin fiyat alınacak uumlruumln veya hizmet iccedilin harcanacak toplam parayı oluşturacak en oumlnemli kriterdirEnuyguntedarikccedilienuygunfiyatınneolmasıgerektiğianlaşıldıktansonratespitedilebilirBiruumlruumln veya hizmetin satış fiyatının belirlenmesinde statuumlkocu fiyatlandırma talebe bağlı fiyatlandırma getiri youmlnetimi sistemi ve fiyatlandırma ve maliyet bazlı fiyatlandırma ccedileşitleri kullanılır

3 Tedarikccedilileri hangi kriterlere goumlre seccedilip değerlendirmemiz konusu şartlara bağlıdır Belirlenmiş oumln seccedilim kriterlerinin yanında yuumlkleniciyi belirlemek iccedilin muumlzakere pazarlık ve ihale youmlntemleri kullanılmalıdır Te-darikccedilileri seccedilmek değerlendirmek veya elemek iccedilin oluşturulacak tuumlm kriterler ve bunların sonuccedillarının nasıl değerlendirileceği ile ilgili olarak satın alma departmanları bir suumlreccedil oluşturur ve şirket iccedilinde yayınlarlar

Tuumlm satın alma suumlrecine hakim olarak başından sonuna kadar icra edebilme

6


179


oumlzeti




4


5


4 Muumlzakeretaraflarbirbirleriileilktemasageccediltiklerindebaşlarvebuilişkitamamensonuccedillananakadardevam eder Pazarlık tarafların karşı karşıya geldikleri ve maliyet gerektiren her bir konunun maksimum faydaileccediloumlzuumllmesiadınaverilenmuumlcadeledirMuumlzakeresuumlreccedilodaklıpazarlıkisesonuccedilodaklıdırMuumlzakereedilmeksizin yapılan pazarlıklar genellikle satın alanın aleyhine sonuccedillanır O nedenle satınalma depart-manları muumlzakere yapma yuumlruumltme ve sonuccedillandırma ilkelerini bilmek ve uygulamak durumundadırlar Unutulmamalıdır ki iyi bir muumlzakere pazarlık yapmayı bile gereksiz kılabilir

5 Satın almacılar yaptıkları alımları bir soumlzleşme uumlzerinden hukuki guumlvenceye bağlarlar Soumlzleşme Borccedillar Kanunursquonda yer bulmuş hukuki bir kavramdır Soumlzleşme tarafların yaptıkları ticari ilişkilerde karşılıklı hak-larını ve hukukunu koruma gayreti iccedilinde oldukları yazılı şartlar buumltuumlnuumlduumlr ve taraflardan birinin yaptığı bir oumlnerinin karşı taraf ya da oumlteki taraflarca benimsenmesiyle oluşur Alıcı uumlruumlne karşılık bir fiyat oumlnerir ve satıcı bu oumlneriyi kabul ederse parayı alıp uumlruumlnuuml teslim eder Bu durumda soumlzleşme yapılmış ve koşulları yerine ge-tirilmişolurTaraflardanbiriyuumlkuumlmluumlluumlkleriniyerinegetirmezsediğerimahkemeyebaşvurabilirMahkemehaksız tarafı yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml yerine getirmeye zorlar ya da doğan zararın oumldenmesine karar verir


6

6 Bu boumlluumlmde oumlnceki beş boumlluumlmde oumlğrenilen satın alma teknikleri kullanılarak tuumlm satın alma suumlrecinin nasıl yuumlruumltuumlleceği anlatılmaktadır Satın alma ihtiyaccedil duyulan uumlruumln veya hizmetle ilgili talebin uygun vasıta ile satın alma departmanına ulaşmasıyla başlar İhtiyacın uygunluğu ve suumlreccedil gereklilikleri yerine getirildi ise piyasavefiyataraştırmasıbaşlatılırMuumlzakerevetedarikccediliseccedilimisuumlrecindensonrasoumlzleşmeyapılırTesli-matla ilgili tebligat ve teslim alma aşamalarından sonra mal kabul ve muayene kaliteye uygunluk ve uumlruumlnuuml reddetme veya geri goumlnderim işlemleri uygulanır Son olarak alım işlemi ve dosyasının kapatılması ile birlikte suumlreccedil sona erer


180

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Stok Kavramı ve Oumlnemi

Stok youmlnetimini satın alma teknik ve ilkeleri ile sağlayabilme

7

7 UumlretimingirdisinioluşturanstoklarhammaddeyarımamuumllvetammamuumllolaraksınıflandırılırSatı-nalma kendisinden profesyonel anlamda beklenen şirket karlılığına katkıyı stok maliyetlerini en aza indi-rerek yapmak durumundadır Satınalma birimi malzemelerin istenilen zaman miktar ve kalitede en ucuz fiyatla tedarik edilmesini amaccedillar Satınalma birimi yuumlksek miktarda satın alarak maliyet minimizasyonu yapacağı bir alımın geliştirilmiş stok kontrol youmlntemleri ile optimum parti buumlyuumlkluumlklerini tespit ederek aynı zamanda stok maliyetlerini de kuumlccediluumlltebilir

Stok Kontroluuml ve Youmlntemleri

Stok kontroluuml ve youmlntemlerini accedilıklayabilme8

8 Uumlretimyapanfirmalaryapısıgereğiuumlretiminihtiyacıolanmamuumllyarımamuumllvehammaddelerilebufaaliyetini suumlrduumlruumlrAdı geccedilenbuuumlccedil ccedileşit uumlretimgirdisi stokları oluştururUumlretimdenbeklenenduumlşuumlkmaliyet ancak girdilerini oluşturan stok kalemlerinin şirkete en duumlşuumlk stok maliyetine yol accedilacak şekilde youmlnetilmesi ile gerccedilekleşir Bunun iccedilin de bilinen stok kontrol youmlntemlerinin şirket buumlnyesine en uygun olanlarının seccedililmesi ve titizlikle takip edilmesi gerekir


181

neler oumlğrendik

1 Tarafların elinde olmadan oluşan ve soumlzleşme yuumlkuumlmluumlluumlklerinin yerine getirilmesini olumsuz youmlnde etkileyen şartlara ne ad verilir

A Muumlcbirsebep(ForceMajeure)B Fikri muumllkiyet haklarıC FesihD Amir hukukE Garanti

2 Aşağıdakilerden hangisinineğerlendirilmesi hem tedarikccedilinin şartname gereklerini yerine getir-mesine hem de kullanıcının tatminine goumlre yapılır

A Garanti şartları B TedarikccediliC Fiyat D KaliteE Soumlzleşme

3 Tedarikccedilinin teslimat iccedilin hala suumlresinin ol-duğu var ancak getirdiği uumlruumln kuumlccediluumlk muumldahaleler-le duumlzeltilmeyecek durumda ise aşağıdaki duumlzeltici tedbirlerden hangisi uygulanır

A Red etmeB Yeniden muumlzakereC Geri goumlndermeD Yeniden elden geccedilirmeE Uyarı

4 Uumlretimaşamasındameydanagelenveuumlruumlnuumlnevsafında katlanılabilir sapmalar yapan durumlara ne ad verilir

A Doumlkuumlmantasyon B ToleransC Şartname D UygunlukE Kalite

5 Aşağıdakilerden hangisi satın almayı şirket-lerin can alıcı fonksiyonlarından biri haline getiren faktoumlrlerden değildir

A Acımasız dış rekabet ve ticari ortaklıklar B Kaynakların tam kullanılması gerekliliği C Yerli şirketlerin dış rakiplerine karşı muumlcadele

guumlccedillerini artırma ihtiyacıD Satışların artırılma zorunluluğuE Rekabet guumlcuumlnuuml artırabilmek iccedilin girdi mali-

yetlerini duumlşuumlrme amacı

6 Aşağıdakilerden hangisi satınalmacının muumlza-kere guumlcuumlnuuml oluşturan etmenlerden biri değildir

A Tedarikccedili sayısıB İhtiyaccedilların aciliyetiC Soumlzleşmeden oumlnceki suumlrenin uzunluğuD Konumu E Tedarikccedilininyakınlığı

7 Artan rekabet ortamında şirketlerin atıl ka-pasitelerini değerlendirmek iccedilin kullandıkları lk olarak havayollarında kullanılmaya başlanan bir yazılım vasıtasıyla kullanılmayan kapasiteyi fiyat-landırarak satılabilir hale getiren sistem aşağıdaki-lerden hangisidir A Getiri youmlnetimi sistemi fiyatlandırmaB MaliyetbazlıfiyatlandırmaC Statuumlkocu fiyatlandırmaDMevcuttalebebağlıfiyatlandırmaE Piyasanınkaymağınıyeme

8 Aşağıdakilerden hangisi muumlzakereye hazırlık-ta ana başlıklardan biri değildir A Muumlzakereyi yuumlruumltecek personelin seccedilimi ve

idaresi B Seccedilim kriterlerinin belirlenmesi C Seccedililen personelin yalnızca guumlccedilluuml taraflarının

değerlendirilmesi D Seccedililen personelle iletişim E Hedefleribelirlemevestratejigeliştirme

9 İmalata giren ve uumlzerinde işlem yapılarak de-ğer kazandırılan tuumlm varlıklara ne ad verilirA Yarı mamuumlller B Ham maddelerC Yedek parccedilalar D Tam mamuumlllerE Ekipmanlar

10 Tedarikccedili değerlendirme formlarında yanlış olan husus aşağıdakilerden hangisidir

A Suumlrekli guumlncel olması B Tedarikccedililerle ilgili gerekli bilgileri sağlıklı bir

şekilde ihtiva etmesi C Tedarikccedili seccedilimi iccedilin olduğu gibi eliminasyonu

iccedilin de kullanılması D Yılın belli doumlnemleri değil her zaman değerlen-

dirme yapılabilmesi E Tedarikccedililerdekendilerinenotverebilmesi


182

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı

Yanıtınız yanlış ise ldquoSoumlzleşmenin Boumlluumlmleri ve Terimlerirdquo konusunu yeniden goumlzden ge-ccediliriniz

1 A Yanıtınız yanlış ise ldquoMuumlzakere ve Pazarlıkrdquokonusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

6 E

Yanıtınız yanlış ise ldquoKalite Kontroluumlrdquo konu-sunu yeniden goumlzden geccediliriniz

3 C Yanıtınız yanlış ise ldquoMuumlzakereyeHazırlıktaAna Başlıklarrdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

8 C

Yanıtınız yanlış ise ldquoSatınalma Talebinin Onaylanmasırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

2 D YanıtınızyanlışiseldquoUumlruumlnSatışFiyatıNa-sıl Belirlenirrdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

7 A

Yanıtınız yanlış ise ldquorsquoKalite Kontroluumlrdquo konu-sunu yeniden goumlzden geccediliriniz

4 B

Yanıtınız yanlış ise ldquorsquoGirişrdquo konusunu yeni-den goumlzden geccediliriniz

5 D

Yanıtınız yanlış ise ldquorsquoStok Youmlnetimirsquordquo konu-sunu yeniden goumlzden geccediliriniz

9 B

Yanıtınız yanlış ise ldquoTedarikccedili Değerlen-dirme Formurdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

10 E


6

Araştır 1

Klasik anlamda satınalmada esas olan ihtiyacın belirlendiği anda ccediloumlzuumlmuuml iccedilin satınalma departmanına o uumlruumln ya da hizmetin temini iccedilin bir iccedil talep belgesi goumlndermek hatta belgeden oumlnce telefonla veya daha hızlı iletişim vasıtaları ile ihtiyacı acil olarak bildirmektir Satınalma departmanı bu ihtiyacın gerccedilekten olup olmadığını veya aciliyetini ccedilok sorgulamadan alıma başlar Suumlreccedilte klasik olarak yapılan uygulama en az uumlccedil tedarikccediliden teklif alarak en uygun tedarik-ccediliyi seccedilmek ve satın almayı tamamlamaktır

Araştır 2

a Standart bir satınalma ve satınalmacı yetiştirme eğitiminin şimdiye kadar bulunmaması

b Şirketlerin satınalma fonksiyonunu farklı farklı algılamalarıc Satın alınan uumlruumln ve hizmete goumlre farklı satınalma modelleri geliştirmed Şirket buumlyuumlkluumlk ve hacimlerine goumlre satınalma fonksiyonunun algılama

farklılığı


183


6

Araştır 3

Satınalma ve stok youmlnetiminin kopuk ccedilalışması şu olumsuzluklara yol accedilabil-mektedira İhtiyacın miktar olarak belirlenmesinde farklılıklar yaşanmakta ve bu du-

rum stok maliyetlerine yol accedilmaktadırb Miktariskontosualmakiccedilinfazlamiktaruumlruumlnalmayarazıolansatınalma

elde bulundurma maliyetine yol accedilabilmektedirc Satınalma suumlreccedillerinin zamana bağlı olarak sağlıklı yuumlruumltuumllebilmesi gere-

kir Stok youmlnetiminin yapacağı bildirimlerin zamanında olmaması gecik-melere yol accedilabilmektedir

Araştır 4

Şirketlerde stok kontrol youmlntemleri kullanılmaktadır Ancak bu youmlntemler ba-sittenkarmaşığadoğrusıralanabilirOumlnemliolankonuhangişirketinkendi-sine uygun olan youmlntemi tespit edip kullanmasıdır Yapılan hataların başında uygun youmlntemin kullanılmaması gelmektedir Bir diğer hata ise ldquone kadar az stok o kadar az maliyetrdquo algısıdır Oysa doğrusu en uygun miktarın doğru stok kontrol youmlntemleri ile bulunmasıdır

Acar AZ ve Koumlseoğlu AM (2014) LojistikYaklaşımıyla Tedarik Zinciri Youmlnetimi Nobel Yayınları Ankara

Baray A (2008) Uumlretimde Varyasyon İstatistikselYaklaşım Ccedilağlayan Kitabesi İstanbul

Barrat C ve Whitehead M (2004) Buying forBusinessJohnWileyampSonsLtdWestSussex

BentonJr WC (2007) Purchasing and Supply ManagementMcGrawHillNewYork

BurtDNvePinkertonRL(2006)APurchasingManagerrsquos Guide to Strategic ProactiveProcurementAMACOM1601BroadwayNY

KamuİhaleKanunuKanunNo4734(Değişikliklerişlenmiş) 22 Ocak 2002 tarih ve 24648 Sayılı Resmi Gazete Madde 17 (Ccedilevrimiccedili) httpwwwihalegovtrMevzuataspx11122013

Kılıccediloğlu A (2014) Borccedillar Hukuku Genel Huumlkuumlmler Turhan Kitabevi 14Baskı Ankara 2014

Kobu B (2008) Uumlretim Youmlnetimi (14b) BetaBasım İstanbul

Nomer HN (2011) Borccedillar Hukuku Genel Huumlkuumlmler (10 b) Beta Yayınları İstanbul

Pooler V H Pooler D J ve Farney S D (2007) Global Purchasing and Supply ManagementFulfill the Vision Springer Science amp Business MediaUSA

Sollish F ve Semanik J (2005) The Purchasing and Supply Managerrsquos Guide to the CPM ExamHarborLightPressSanFransisco

Tuumlrk Borccedillar Kanunu 6098 md1

Yurdakul H (2015) Satınalma Youmlnetimi Suumlreccediller ve Uygulamalar Nobel Yayınları Ankara

TDK wwwtdkgovtr 11022015

Kaynakccedila

184

Boumlluumlm 7

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri

Anahtar Soumlzcuumlkler bull Bilgi Teknolojisi bull Lojistik Yazılımları bull Veri Toplama bull Veri Analitiği bull Dijital Doumlnuumlşuumlm bull Enduumlstri 40

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

1Lojistikte İletişim ve Bilgi Teknolojisi Gereksinimi1 Lojistikte BT gereksinimi ve BTrsquonin

işletmenin stratejik amaccedillarına etkisini accedilıklayabilme 2

Verinin Oumlnemi ve Veri Toplama Araccedilları2 İşletmede lojistik operasyonlarda veri

toplama teknolojilerini accedilıklayabilme

4Lojistikte Veri İşleme (Operasyon Yuumlruumltme) ve Planlama Yazılımları4 Lojistik faaliyetlerdeki operasyon yuumlruumltme

ve planlama yazılımlarının uygulama alanlarını ve işletme iccedilin yararlarını accedilıklayabilme

6İşletmelerde Veri Analitiği6 İşletmelerde veri analitiği kapsamındaki

araccedilları ve kullanım amaccedillarını accedilıklayabilme

Veri İletimi Youmlntem ve Araccedilları3 İşletmelerde veri iletimi teknolojilerini

avantajlarını ve risklerini accedilıklayabilme3Bilişim Destekli Gelişmiş Planlama5 İşletmelerde gelişmiş planlama araccedillarına

neden gereksinim duyulduğu ve fonksiyonlarını accedilıklayabilme5

7Gelişmekte Olan Sistem ve Teknolojiler7 İşletmelerin yakın zamanda kullanılması

muhtemel gelişmekte olan sistem ve teknolojiler ve olası kullanım alanlarını accedilıklayabilme

185

Lojistik Youmlnetimi 7GİRİŞ

Duumlnya bilgi iletişim ve ulaştırma teknolojile-rinin gelişmesiyle guumlnden guumlne kuumlccediluumlluumlyor Ancak muumlşterilerin beklentilerinin de artması nedeniyle şirketler giderek daha belirsiz bir ortama girme eği-limindedir Oumlzellikle Bilgi Teknolojileri (BT) alanı son yıllarda suumlratle gelişmektedir Bilgisayarlardaki ve mobil cihazlardaki yeni teknolojiler bireylerin birbirleriyle iletişim kurma işlerin yapımını ve boş zaman harcama biccedilimini şekillendirmektedir Dolayısıyla şirketlerin entegre oldukları mevcut geleneksel tedarik zinciri ccedilevrelerinin oumltesine ge-nişlemesi gerekmektedir Bu doğrultuda işletmeler satın alma planlama depolama ve dağıtım benzeri lojistik suumlreccedillerini BT desteği ile daha etkin hale getirmeye ccedilalışmaktadır

Bilgi teknolojisi kısaca bilgisayar aracılığıy-la verilerin işlenmesidir Bilgisayar elektronik ve telekomuumlnikasyon teknolojilerinden bilgilerin işlenmesi ve dağıtılması iccedilin faydalanılmaktadır (Emmanson 2012) BT bilgisayar tabanlı bilgi sistemlerinin oumlzellikle yazılım uygulamalarının ve bilgisayar donanımının incelenmesi tasarlan-ması yaratılması kullanılması desteklenmesi ve youmlnetilmesidir

BT şuumlphesiz ki sadece bilgisayarlarla sınırlı de-ğildir Cep telefonları el terminalleri ve diğer taşı-nabilir cihazlar alanında hızla gelişen teknolojilerle BT alanı geleneksel bilgisayar odaklı alanlardan di-ğer mobil teknoloji biccedilimlerine hızla geccedilmektedir Bu doğrultuda bilgiyi etkin toplayan depolayan dağıtan kullanan işletmeler başarılı olmaktadır Bu durumda uygulamada bilginin nasıl kullanıldığı oumlnem kazanmaktadır

Veriyi uygun formatta operasyonlarda uumlreti-yoruz Uumlretilen veriyi teknoloji destekli araccedillarda topluyoruz Topladığımız veriyi iletiyoruz İletilen veriyi uygun formatta kaydediyoruz Kaydedilen verileri listeliyoruz raporları oluşturuyoruz Kay-dedilen verileri analiz ederek anlamlı ilişkiler sap-tayıp anlamlı ccedilıkarımlar yapıyoruz Bu ccedilıkarımlara goumlre seccedilenekleri goumlruumlyoruz Seccedilenekler uumlzerinden optimizasyon ile en doğru kararı veriyoruz

Tedarik zinciri youmlnetimi (TZY) zincir uumlyesi işletmeler arasında uumlruumln akışı ve bilgi akışı ile il-gilidir Teknolojilerdeki son gelişmeler ile firmalar kendi tesislerindeki bilgiyi daha kolay edinebilmek-tedir Bu teknolojiler tedarik zincirini youmlnetme fa-aliyetlerini koordine etmeye yardımcı olmaktadır

Artan teknoloji oranı nedeniyle bilgi maliyeti de duumlşmektedir Malzemelerin ve bilgilerin iki youmlnluuml olarak aktığı entegre bir tedarik zincirinde youmlneti-cinin ldquobilgi teknolojisininrdquo ldquosadece bilgisayarlardan daha fazlasırdquo olduğunu anlaması gerekir

Bu uumlnitede BTrsquonin işletme stratejik amaccedilları-na etkisinden yola ccedilıkılarak bu amaccedillara ulaşmak iccedilin yol alırken oumlzellikle lojistik faaliyetlerde hangi araccedilların bize ne şekilde kolaylık sağladığı accedilıklan-maktadır Bu bağlamda veri toplamanın oumlnemi ve bu veriyi doğru şekilde yakalama araccedilları anlatıl-dıktan sonra işletmenin bu veriyi işlenmek uumlzere farklı sistemlere aktarılmasında kullandığı tekno-lojiler anlatılmaktadır Enformasyonun lojistik operasyonların planlanmasında kullanılması ve bu operasyonların yuumlruumltuumllmesinde kullanılan yazılım-lar ile enformasyondan anlamlı bilgi ccedilıkarımı ya-pacak veri analiz araccedilları anlatılmıştır Son olarak teknolojideki guumlncel trendlerden bahsedilerek fir-malarda uygulama aşamasında dikkat edileceklere yer verilmiştir

LOJİSTİKTE İLETİŞİM VE BİLGİ TEKNOLOJİSİ GEREKSİNİMİ

İşletmelerdeki lojistik faaliyetler sadece malla-rın fiziksel hareketlerini iccedilermemekte aynı zaman-da firmanın tedarikccedililer ve muumlşterileriyle olan iliş-kilerini de koordine etmektedir Lojistik youmlnetimi tedarik zincirinin entegrasyonu ve koordinasyonu yoluyla muumlşterilerin ihtiyaccedillarının karşılandığı bir araccediltır

Bilgi teknolojileri erişim veri depolama taşı-ma işleme ya da transfer ve teslim etmeyi iccedileren elektronik ortamda modern bilgi kullanımı edini-mi olarak tanımlanabilir Bilişim sistemi ise bilgi kuumlmelerinin toplanması saklanması işlenmesi dağıtılması karar verilmesi ve iletilmesi iccedilin gerek-li olan bir bilgi kuumlmeleri sistemi ve genellikle bir veri tabanlı youmlnetim sistemi kullanan bir bilgisayar sistemi şeklinde tanımlanabilir (Oumlmuumlrbek ve Al-tın 2009) Bilişim sistemlerinde bilgi oluşturma suumlreci aşamaları ise veri girişi veriyi enformasyona ccedilevirme (işlem) ccedilıktı depolama dağıtım ve sistem performansının izlenmesi olarak da oumlzetlenebilir Her organizasyon ve bağlı fonksiyonları farklı nite-likte bilgiye ihtiyaccedil duymaktadır Bilişim bilgileri fonksiyonel alanlara ve youmlnetime destek sağlama biccedilimlerine goumlre farklı niteliklerde sınıflandırıl-maktadırlar

186

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7Guumlnuumlmuumlzde tuumlm işletmeler bilgi ve iletişim teknolojilerinden farklı şekillerde istifade etmekte ve bunun

ccedileşitli yararlarını goumlrmektedir Oumlzellikle global iş modeli yuumlruumlten işletmeler hem tedarikccedilileriyle hem de muumlşterileriyle sıkı bir iletişim iccedilinde bulunmak ve bir yandan ccedilevrim zamanını azaltırken diğer yandan da maliyetleri aşağıya ccedilekebilmek iccedilin bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmaktadırlar Tedarik zinciri uumlyeleri arasında iletişim kanallarının hızlı ve doğru biccedilimde işletilmesi rekabet guumlccedillerine etki etmektedir Guumlnuumlmuumlz işletmeleri hız ve muumlşteri isteklerine yanıt verebilirlik ile stratejik accedilıdan rekabet uumlstuumlnluumlğuuml elde edebilecek-lerini bilmektedirler Ancak bu uumlstuumln-luumlğuumln suumlrduumlruumllebilmesi iccedilin gereken şeylerden birisi tuumlm bu operasyonla-rın maliyet avantajı yaratacak şekilde yapılabilmesidir Bu kapsamda uumlretim ve depo yerlerinin seccedilimi bu tesisler-deki operasyonların eş zamanlı ve en-tegre faaliyet goumlsterebilmesi muumlşteri istek ve beklentilerine dayanan bir ta-lep envanter ve tedarik planlamasının yapılabilmesi uumlretim suumlrecinin ccedilizel-gelenmesi ve bitmiş uumlruumlnlerin doğru pazarlara dağıtımın yapılabilmesi iccedilin suumlrekli bir iletişime ihtiyaccedil duyul-maktadır (Kocaoğlu ve Acar 2014) Bunun temelinde ldquoenformasyonrdquo ve iletişim araccedilları gereklidir

1UumlRETİM

ne nasıl ne zamanuumlretilecek

4TAŞIMA

nasıl ve ne zamanuumlruumln taşınacak

2ENVANTER

ne kadar uumlretilecek vene kadar stoklanacak

3KONUM

hangi faaliyet en uygunnerede yapılmalı

5ENVANTER

Bu kararları vermekiccedilin

temel dayanak

Şekil 71 Tedarik Zinciri Youmlnetiminde İletişim ve Bilgi Akışları

Kaynak Hugos 2011

Son zamanlarda yapılan araştırmalar kuumlresel olarak genişleyen ve giderek karmaşıklaşan tedarik zincirleri nedeniyle artan entegrasyon ihtiyacını goumlstermektedir Bazıları bilgi paylaşımının karma-şıklık sorununu ccediloumlzme potansiyeli olduğunu oumlne suumlrmektedir ve bu da firmalara rekabet avantajı sağlayabilir Dolayısıyla bilgi paylaşımının rekabet avantajı konusunda temel bir faktoumlr olduğunu soumly-leyebiliriz (Kocaoglu ve Acar 2019)

Tedarik zinciri ortaklarını dışarıya entegre et-mek iccedilin gerekli diğer tuumlm faaliyetlerden oumlnce te-darik zincirinin ikinci goumlrevi suumlrekli ve kesintisiz bilgi paylaşımı olarak ortaya ccedilıkmaktadır Ancak bu ilişkileri kurmak iccedilin zincirin her iki tarafının da nihai muumlşterileri memnun etmek ve herkes iccedilin kacircrı en uumlst seviyeye ccedilıkarmak iccedilin satış ve tahmin bilgi-lerini paylaşma istekliliğinin yanı sıra yeni uumlruumlnler genişleme planları yeni suumlreccediller ve yeni pazarlama kampanyaları hakkındaki bilgilerle paylaşmaya is-tekli olmaları gerekir (Kocaoglu ve Acar 2019)

BT iş suumlreccedillerini geliştirmek iccedilin bilgi temin eder Suumlreci geliştirmek aslında manuel adımların otomatize edilmesi bununla beraber sistemlerin yeni suumlreccediller sunmasıdır Yani sistemlerdeki en iyi uygulama suumlreccedilleri mevcut uygulama iş akışını de-ğiştirir ve karar gecikmelerini azaltır Aslında işlet-

me bir iş suumlreccedilleri topluluğudur Bununla beraber BT aslında işletmenin en tepedeki stratejik amaccedilla-rını destekler Bu stratejik amaccedillara BTrsquonin etkisini aşağıdaki oumlrneklerle accedilıklayabiliriz

bull Operasyonel muumlkemmeliyet İşlemleri daha az adımla ve otomatik bir şekilde gerccedilekleş-tirmektir Oumlrneğin Wallmartrsquoın tedarikccedilile-rini RFID ve EDI ile kendi sistemine en-tegre etmesi işletme satınalma ve depo giriş stok suumlreccedillerine ccedilok buumlyuumlk bir verim artışı ile bunun sonucu karlılık yaratmıştır

bull Yeni uumlruumlnler hizmetler iş modelleri Tek-nolojinin gelişimi iş yapış şekillerini hatta temel iş modellerini etkilemiştir On yıl oumlncesinde adı bile duyulmayan birccedilok ldquodi-jital uumlruumlnrdquo ortaya ccedilıkmış ve bazı uumlruumlnlerin artık dijital versiyonları pazarda yer bulmuş-tur Oumlrneğin video kaset veya CD yerine Netflixrsquoten film izleme imkacircnı veya kitap-ların online okunacak formatta satışı dijital işler olup farklı ticaret kapıları accedilılmıştır

bull Etkin muumlşteri tedarikccedili ilişkileri CRM uy-gulamaları ile muumlşteri davranışları ccedilok daha etkin analiz edilerek fark yaratan ve kişiye oumlzel etkili kampanyalar sunularak firmaların satış stratejilerine direkt youmln vermektedir

187

Lojistik Youmlnetimi 7bull Rekabetccedili avantaj UPS ve Wallmart gibi firmaların teknolojiye yaptığı yuumlksek yatırımlar malze-

me ve araccedil takibinde rakiplerinden ccedilok daha ileri seviyede hizmet sunarak pazarda ciddi bir şekilde oumln plana ccedilıkmalarını sağlamıştır (Laudon ve Laudon 2017)

bull Hayatta kalma Bazı yeni ccedilıkan teknolojiler iccedilin firmalar arzu etmese bile yatırım yapılması ka-ccedilınılmaz olmaktadır Oumlrneğin ccedilıkan kanun ile e-fatura benzeri uygulamalar firmaların bazı işlerini dijitale taşıma zorunluluğu ortaya ccedilıkarmıştır Firmaların işlerini devam ettirebilme hayatta kala-bilmeleri iccedilin bu tip BT yatırımlarını yapmama seccedilenekleri yoktur

bull Etkin karar verme Piyasaya ccedilıkan etkin BT araccedilları saat farkı ve lokasyon goumlzetmeksizin hiz-met veren enduumlstrilerde sorun olan uzayan karar verme zamanlarını kısaltmıştır Ayrıca manuel az sayıda seccedileneği değerlendirme yerine ccedilok sayıda farklı senaryolar sayısallaştırılarak en uygun kararların verilebilmesi kolaylaşmıştır

Bilgi teknolojilerinin tarih-sel gelişimini araştırın

BTrsquodeki gelişmenin işlet-melerin verimliliklerini artması ve uumllke ekonomi-lerinin buumlyuumlmesi ile ilişkisi nedir

Ccedilevrenizdeki firmalardan hangi amaccedilla BT yatırı-mı yaptıklarını oumlğrenerek amaccedillarının stratejilerine uygunluğunu tartışın

1 Lojistikte BT gereksinimi ve BTrsquonin işletmenin stratejik amaccedillarına etkisini accedilıklayabilme



VERİNİN OumlNEMİ VE VERİ TOPLAMA ARACcedilLARI

Veriyi bir vuumlcut sisteminde dolaşan kana ben-zetebiliriz Verinin temiz ve sağlıklı olması doğru zamanda doğru yerde yer alması bilgi sisteminin de sağlığı iccedilin oldukccedila oumlnemlidir Veri konusu accedilıldı-ğında veri enformasyon (malumat) ve bilgi isimle-ri altında birbirine benzer uumlccedil kavram karşımıza ccedilı-kar Bu uumlccedil kavram işletmeleri karar almada ve buna bağlı olarak ccedileşitli fonksiyon alanlarında aksiyon almada desteklemektedir (Bkz Şekil 72) Aslında aralarında belli bir hiyerarşik duumlzen olan bu uumlccedil kav-ramı en uumlst duumlzeyde bilgelik tamamlamaktadır

Veri işletmedeki operasyon kayıtlarının ham şekilde kaydedilmiş hacirclidir Girişi yapılmış veri henuumlz anlam kazanmamıştır ve yorumlanmamıştır Hemen anlam verilemeyen sembol harf rakam işaret ve izlenimlerdir İşletmelerde veri veri tabanı gibi teknolojik sistemlerde muhafaza edilir (Guumlccedilluuml ve Sotirofski 2006) Tuumlm işletmelerin operasyon-larını sonradan raporlayabilmek ve youmlnetim karar-larında kullanabilmek iccedilin veri kaydına ihtiyacı vardır Veri işletmelerde veri tabanlarında tutulur

Enformasyon verinin anlam kazanmış ve belirli bir amaccedil iccedilin şekillenmiş hacirclidir Veri goumlzlemlerin direk sonuccedillarıdır Veriler kategorileştirilip uumlzerine bir anlam eklendiğinde enformasyona doumlnuumlşuumlr (Guumln 2006) Enformasyon bilgi oluşturmak iccedilin gerekli bir oumlğedir Enformasyon bilgiye katkıda bulunarak onu etkiler (Guumlccedilluuml ve Sotirofski 2006) Enformasyonda potansiyel bilgi gizlidir (Alkan 2003) İşletmelerde veri kurumsal yazılımlar (ERP CRM vb) işlenerek kullanılabilir enformasyon hacircline gelir

Bilgi kurumsal tecruumlbe veya ccedilalışma yoluyla kazanılmış birikimdir Veri olmadan enformasyona ulaşmak enformasyon olmadan da bilgi elde etmek zordur (Guumlccedilluuml ve Sotirofski 2006) Farklı kaynak-lardan uyarlanan aşağıdaki şekilde goumlruumllduumlğuuml gibi değişik kavramlar arasında iccedilsel ilişkileri goumlruumllmek-tedir (Guumln 2006) Daha oumlnceden elde etmiş ol-duğumuz bilgiler yeni bilgi toplama yeteneğimizi arttırır ve daha sonra karşılaşacağımız ilgili diğer kavramları daha kolay oumlğrenmemizi sağlar İşlet-melerdeki enformasyondan bilgiye iş zekacircsı ve veri madenciliği araccedilları ile ulaşılabilir

188

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7

Bilgelik ise bilgiden sonra gelen aşama olarak adlandırılan bilgelik ise bilginin sentez yoluyla buuml-tuumlnleştirilmesi ve sindirilmesi durumudur (Barut-ccedilugil 2002)

ldquoVerirdquonin kritikliğini ve verinin ldquobilgirdquonin temel yapı taşı olduğunu goumlrduumlk Buna karşın Fortune 1000rsquode yer alan işletmelerin veri taba-nındaki kritik verilerin 25rsquoinden fazlası eksik veya hatalıdır Bunların ccediloğu hatalı veri girişi kaynaklıdır Kurumsal yazılımları işleten kaynak

veridir Yuumlksek sayıda gerccedilekleşen işlem yuumlksek sayıda hata yapma olasılığı doğurur Dolayısıyla veri girişi kontrol altına alınmamış bir sistem ne kadar harcama yapılırsa yapılsın istenen sonucu vermeyecektir Bu yuumlzden teknolojik ilerlemeler bize otomatik veri toplama araccedilları sunarak veri girişini daha kolay ve en az insan muumldahalesi ile gerccedilekleşir hale getirmiştir Bu boumlluumlmuumln deva-mında veri toplama maksadıyla kullanılan araccedilla-rının belli başlıları oumlzetlenmiştir

Ham Veri

Verinin duumlzenlenmesi anlamlı hale getirilmesi

Enformasyonun yorumlanması işe yarar haledoumlnuumlşmesi anlam veya sonuccedil ccedilıkarılması

Bilgi uumlzerinden oumlngoumlruuml ve seccedilenekleroluşturulması

Kararın uygulanması

Veri ve enformasyona ulaşmakiccedilin Soru kim-ne-nerede-nezaman

Bilgiye ulaşmak iccedilin Soru ldquoneden ve rdquoniccedilin

Soru ldquohangisi ve rdquoneye goumlre

VERİ

ENFORMASYON

BİLGİ

KARAR

AKSİYON

Veri hazırlanmasıişlenmesi iletimi

Şekil 72 Ham Veriden Aksiyona Giden Aşamalar

Kaynak Kocaoğlu ve Acar 2014

189

Lojistik Youmlnetimi 7Barkod ve Karekod

Uumlretilen veriyi ccedilizgi formatına doumlnuumlştuumlruumlp etiketlemek ve okutmak muumlmkuumlnduumlr Barkod teknolojisi bunu muumlmkuumln kılar Bir stok kodu yazılım ile ccedilizgiler hacircline getirilir ve etiketi basılır Veri giriş aşamasın-da bu stok kodunu elle ekrana girmek yerine barkod tabancası ile ccedilizgiler okutulur ve stok kodu ekranda otomatik belirir EAN13 barkodu ticari uumlruumlnlerde en yoğun kullanılan barkod ccedileşitlerindendir Firma iccedili raflar taşıma birimleri lokasyon demirbaş gibi ticari olmayan nesnelerin kodlanmasında farklı Code39 gibi farklı barkod tipleri kullanılır Barkod okuma belli bir mesafe ve etiket bazında gerccedilekleşir Barkod ccedileşitleri uluslararası standartlara sahiptir Karekod veya iki boyutlu barkod (2D) uumlzerinde ccedilok daha fazla karakterde bilgi bulundurabilir

X XXXXX

Koridor

Boumlluumlm (Dikey kolon sırası)

Raf sırası boumlluumlmde yerden yukarı sayarak

Raftaki pozisyonu soldan sağa sayarak

Şekil 73 Rafların Barkod Kullanılarak Kodlanması

Kaynak URL_01 2017 Kocaoğlu 2018

Radyo Frekanslı Tanımlama Sistemleri (RFID) Radyo frekanslı tanımlama sistemleri barkodun gelişmiş hacircli gibi duumlşuumlnuumllebilir En buumlyuumlk farkı ve

uumlstuumlnluumlğuuml temas gerektirmemesi ccedilok daha uzun mesafeden okuma yapabilmedir Ccediloklu okuma ve veri depolayabilme oumlzelliği vardır İlaveten lojistik operasyonlarda garaj kapısı accedilılması envanter hareket kaydı-nın otomatik gerccedilekleşmesi alarm ccedilaldırılması gibi ldquoolay tetiklemerdquo oumlzelliği vardır Yuumlksek frekanslı RFID etiketlere OGSrsquoler duumlşuumlk frekanslılara ise HGSrsquoler veya şirket giriş kartları oumlrnek olarak verilebilir Bu eti-ketlerin barkoda goumlre daha yuumlksek yatırım maliyeti vardır Su metal yuumlzeylerde okuma sorunları yaşanabi-lir ve ayrıca uluslararası frekans farklılıklarına dikkat edilmelidir EPC RFIDrsquode kullanılan elektronik uumlruumln kodudur bir nesne tanımlama standardıdır ve her bir nesneyi tekil tek tanımlayabilmek iccedilin kullanılır

Ses ve Işıkla ToplamaLojistik operasyonlarda depoda toplama ve yerleştirme işlemlerinde kolaylık sağlar Işıkla toplamada

her raf altında bir ışık ve duumlğme vardır Toplanacak malzemenin bulunduğu rafta farklı bir renk ışık yanar Operatoumlr malzemeyi oradan alınca duumlğmeye basar ışık soumlner Yazılımdaki envanter hareketi otomatik gerccedilekleşir Bu sayede veri anlık ve kolay şekilde sisteme işlenmiş olur

190

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7Ses ile toplamada ise depo iş emirleri operatoumlruumln

kulaklığına bir yazılım aracılığı ile okunur Operatoumlr mikrofon ile işi soumlzle teyid eder Yine envanter hare-keti otomatik gerccedilekleştir Her iki durumda da ope-ratoumlr elleri serbest şekilde ccedilalışabilir ve bir veri giriş terminaline girmesine gerek duyulmaz Sesle topla-mada sipariş doğruluğunun 98-999 seviyelerine yuumlkseldiği ccedilalışanların goumlrevlerinde esneklik sağlan-dığı ve 20rsquonin uumlzerinde ccedilalışma suumlrelerinde azalma goumlruumllduumlğuumlnuuml belirtilmiştir (Honeywell International Inc 2015)

İnsansız Hava AracıGuumlnuumlmuumlzde sektoumlrel dile dron olarak girmiş bu-

lunan insansız hava araccedilları (İHA) kuumlccediluumlk boyut ve ağırlıklarda malzeme taşımada kullanılabildiği gibi depolarda etiketlerin okutulmasıyla malzeme sayım amacıyla da kullanılabilmektedir

Şekil 75 Depolarda Dron Kullanımı

Şekil 76 AR Kullanarak Goumlrselliği Zenginleştirme

Artırılmış GerccedileklikArtırılmış gerccedileklik (AR) teknoloji-

si bir yazılım bağlantısı ve akıllı goumlzluumlk veya tablet benzeri cihaz entegrasyonuy-la ccedilalışır Mevcut ortamdaki goumlruumlntuumlyuuml uyarılar ek goumlstergeler ve ses desteği ile zenginleştirir İşletmelerde depoda mal-zeme toplama bakım ve onarım işlerinde ve kalite kontrol amacıyla kullanılabilir Nesnelerin ilave bilgiler ile goumlrselleşmesi kulaklık ve mikrofon entegrasyonu hem verinin anlık ve klavye kullanmadan giri-şine hem de ek detay bilgilerinin goumlruumll-mesine imkacircn vermektedir

Şekil 74 Işıkla Toplama Sistemi Oumlrneği

191

Lojistik Youmlnetimi 7Kuumlresel Konumlandırma Sistemi (GPS)

Kuumlresel konumlandırma sistemi (GPS) araccedil takip konteyner takip işletme iccedili forklift vb ekipmanların takibi amacıyla kullanılmaktadır Bir araccedil veya mal-zemeye ait konum verisinin toplanmasını gerccedilekleş-tirirken aynı zamanda entegre olarak kullanılan araccedil rotalama yazılımları desteğiyle dinamik rotalama da sunar Araccedilta sensoumlrler ile entegre ccedilalışarak ekipman-ların anlık kullanım detay bilgisini toplar ve iletir Bu oumlzellikleriyle işletmelerde oumlzellikle satış ve satın alma temsilcisi gibi firma dışında araccedil kullanan personelin takibi ilaveten nakliye aracındaki yuumlkuumln konumu durumu hakkında oldukccedila oumlnemli bilgiler sağlar

Barkod sistemi suumlpermar-ketlerde ne şekilde ve hangi amaccedil kullanılmaktadır goumlz-lemleyin araştırın

Artırılmış gerccedileklik uygu-lamaları ile oyun konsolu eklentileri (Xbox Kinect) ve benzeri sistemler arasında ne tip benzerliklerayrılıklar vardır

Drone kullanımı ile ilgili yasal duumlzenlemeleri ve ola-sı farklı kullanım alanlarını tartışını

2 İşletmede lojistik operasyonlarda veri toplama teknolojilerini accedilıklayabilme



VERİ İLETİMİ YOumlNTEM VE ARACcedilLARIOumlnceki boumlluumlmlerde lojistik sistem dahilinde ve oumlzellikle uluslararası lojistik operasyonlarında bilişim

sistemlerinin oumlnemine binaen veri ve veri toplama sistemi accedilıklanmıştır Bu boumlluumlmde elde edilen verilerin ccedileşitli youmlntem ve tekniklerle ne şekilde diğer birim ve kullanıcılara aktarılabileceği ile ilgili hususlar yer alacaktır

İşletmelerde Veri İletiminin AmacıVeri iletişiminin temel amacı kullanıcının bilgisayarları terminalleri ve uygulama programları arasında

bilgi alışverişi yapmaktır En basit hacircliyle veri iletişimi bir tuumlr noktadan noktaya iletim ortamıyla doğru-dan bağlanan iki cihaz arasında gerccedilekleşir Veri iletişimi ve ağlarını oluşturmanın temel amacı duumlnyadaki herhangi iki nokta arasında kesintisiz veri alışverişini sağlamaktır Bu veri değişimi bir bilgisayar ağı uumlze-rinden gerccedilekleşir ldquoVerirdquoler toplanan ham gerccedilekleri ldquoenformasyonrdquo ise karar vermemizi sağlayan işlenmiş verileri ifade eder Toplanan verinin iletimi iccedilin farklı mimariler kullanılabilir İşletmelerde sıklıkla kulla-nılanları aşağıda oumlzetlenmiştir

Şekil 77 Araccedil ve Yuumlkuumln Konum ve Durum Takibi

192

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7Web Servisleri ve Sunucu Mimarisi

İşletmelerde toplanan verinin işlenmek uumlzere iletilmesinde genelde sunucu mimarisi kullanılır En uccedil son kullanıcı kısmında manuel veya otomatik veri girişi yapılır Girilen bu veri ana sunucuya ulaşır ve veri işleme yazılımında gerekli işlemden geccediler En sonunda veri tabanına kaydolur Bu amaccedilla uumlccedil katmanlı sunucu mimarisi kullanımı yaygındır Web servisleri ise bir uygulamanın diğer farklı bir uygulama ile ha-berleşmesine imkacircn sağlayan diğer accedilık protokoller ve standartlarla ccedilalışır Mevcut sistemi geliştirmek veya yeni enformasyon sistemleri uygulamaları yaratmak iccedilin web hizmetleri (servisleri) kullanılabilir

Şekil 78 Uumlccedil Katmanlı Veri Mimarisi Oumlrneği

XML Dili KullanımıXML (Extensible Markup Language) hem insanlar hem de bilgi işlem sistemleri tarafından kolayca

okunabilecek dokuumlmanlar oluşturmaya yarayan bir işaretleme dilidir XML kullanımı interneti kulla-narak veri alışverişi yapan sistemler ve platformlar arasındaki veri iletişimini standart hacircle getirmektedir HTMLrsquoden daha guumlccedilluuml ve esnek bir dildir Etiketleme bilgisayarlara otomatik veri işleme izni verir Bir sistemden (oumlr A yazılımı) goumlnderilen veri XML formatına doumlnuumlştuumlruumlluumlr Alıcı sistem XML formatını ta-nıyarak bu veriyi kendi veri tabanı yapısına uygun hacircle getirip kendi sistemine (Oumlr B yazılımı) otomatik kaydeder

Şekil 79 XML Oumlrneği

Kaynak Singh 2008

Elektronik Veri Değişimi (EDI)Elektronik Veri Değişimi (EDI - Electronic Data Interchange) genel olarak iş ortakları arasında stan-

dart bir formatta elektronik ortamdaki dokuumlmanların (sipariş fatura beyanname vd) bilgisayardan bilgi-sayara direkt aktarımıdır Oumlzellikle farklı yazılım sistemleri ve genelde firmalar arası otomatik veri transferi iccedilin kullanılır Boumlylece doumlkuumlmanlar insan muumldahalesi olmaksızın bir firmanın sisteminden diğer firmanın farklı sistemine otomatik aktarılır

Şekil 710 EDI sistemi

Goumlnderen rma(A yazılımı)

Alıcı rma(B yazılımı)Goumlnderen rma

Dosya transfer sunucusuAlıcı rma

Dosya transfer sunucusu

Electronic DataInterchange (EDI)

SunumKatmanı

(web formu)

Uygulamakatmanı(kodlar)

Veri katmanı(DB sunucu)

Veri tabanı(DB)

193

Lojistik Youmlnetimi 7Bulut (Cloud) Sistemler

Bulut sistemlerin kullanımında internet ortamında kiralık bir sunucu olduğu duumlşuumlnuumllebilir Yazılım kurulumları buraya yapılır İnternet erişimi olan her yerden erişim sağlanır (Acar ve Kocaoğlu 2018) Bu-nunla beraber Web tarayıcısı (browser) abonelik usuluuml kiralık kullanım ve internet uumlzerinden her yerden erişim imkacircnı vardır En buumlyuumlk avantajı donanım yatırım maliyetlerini oumllccedileklenebilir yapısıyla duumlşuumlrme-sidir Farklı yerlerden erişim ve bakım kolaylığı da tercih edilme nedenlerindendir Bu tip ccediloumlzuumlmler tedarik zinciri entegre uygulamalarıyla daha uyumlu ccedilalışır İnternet bağlantısı gerekliliği ve verilerin dış bir veri merkezinde yer alması kaynaklı guumlvenlik konuları ccedilekince goumlren durumlardır

Uygulamada bulut sistemler yer ve zamandan bağımsız olarak bilgi ve veri alışverişi yapmak iccedilin kul-lanılır Gerccedilek zamanlı tutarlılık analitiğin hızlı dağıtımına imkacircn verir Bu sayede TZY verisinin bulut tabanlı kuumlresel gerccedilek zamanlı elde edilebilmesi ve bilişim sistemlerinin senkronize olması muumlmkuumln olur (Kearney 2015 Acar ve Kocaoğlu 2018)

Nesnelerin İnterneti (IoT)Nesnelerin interneti kavramı işletme iccedilinde ve dışındaki tuumlm cihazların internete bağlantılı olması

ile başlar Cihazlardan sensoumlrler desteği ile toplanan veriler anlık paylaşılır Bu sayede makineler etraftaki cihazlardan aldıkları bilgiler ile bir sonraki işlemlerinde daha doğru hareket edebilirler Yuumlksek miktarda ilave veriden yararlanmak iccedilin fiziksel nesnelerden (oumlr Sensoumlrler işccedililik vb) verilerin toplanarak kesintisiz bilgi ağı iccediline entegre edilmesidir Gerccedilek zamanlı operasyon youmlnetimini gerccedilekleştirebilmek iccedilin suumlreccedilteki tuumlm nesneler dijital ortama bağlanarak bir araya gelir ve bu sayede iş birliği ve iletişimden yararlanılır (Be-aringPoint GmbH 2016 Acar ve Kocaoğlu 2018) Makineden makineye (M2M - Machine to Machine) iletişim kavramı makineler arası iletişimi ifade eder Sensoumlr ve network bağlantısı ile makineler birbiri ile de haberleşir Yapay zekacirc desteği ile operasyonlarda daha doğru hareket edebilirler

Şekil 711 Buluta Bağlı Sistemler

194

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7Blok-Zincir (Blockchain)

Blok-zincir dağıtılmış veri tabanıdır İccedilerdiği bir onaylama mekanizması ve dağıtılmış yapısı sayesinde aşırı guumlvenli şekilde işler Blok-zincir platformu faturalardan ve oumldemelerden soumlzleşmelere ve izlemeye kadar her şeyi tek bir yerde guumlvenle youmlnetmeyi sağlar Guumlvenli ve aracısız ticari işlem sağlar Ticari oumldeme gerccedilekle-şebilir (kripto paralar ile) Akıllı soumlzleşmeler ile ticari ilişkiler ve doumlkuumlmanlar otomatize edilebilir ve uumlst duumlzey guumlvenlik sağlanabilir Lojistikte araccedil verilerinin gerccedilek zamanlı sensoumlr ve GPS ile goumlnderimi ile konum bilgi-leri Ethereum isimli farklı bir kripto işletim sisteminde blok zincirinde depolanabilir ve izlenebilir (Bitcoin Blockchain uumlzerinde yer alan sadece bir kripto para uygulamasıdır) Ethereum da amaccedil bockchain sistemi uumlzerinde kullanıcıların bu sistem uumlzerinden yeni yazılımları oluşturmasını da sağlamaktadır

Nesnelerin interneti işlet-me iccedilerisinde hangi lojistik operasyonlarda fayda veya yenilik sağlayabilir

Bulut platformlar ccedilok uumlye-li tedarik zinciri youmlnetimi platformlarına hangi nok-talarda fayda sağlayabilir

Blok zincirinin ticari işlem-lere olan etkisini tartışın

3 İşletmelerde veri iletimi teknolojilerini avantajlarını ve risklerini accedilıklayabilme



Şekil 712 Blockchain

LOJİSTİKTE VERİ İŞLEME (OPERASYON YUumlRUumlTME) VE PLANLAMA YAZILIMLARI

İşletmelerde lojistik faaliyetlerinin yuumlruumltuumllmesinde ve planlanmasında pratikte tek bir yazılım yeterli olamamaktadır Farklı yazılımların kuvvetli olduğu noktalar farklı olmakta kendi konseptleri ile isimlen-dirilmektedir (Oumlr CRM yazımları) ERP MRP CRM gibi temel işletme yazılımları ile beraber lojistik ve operasyonlarında kullanılan farklı yazılımlar karşımıza ccedilıkmaktadır Bu boumlluumlmde lojistik operasyonlarıyla ilişkili belli başlı kurumsal yazılım tuumlrlerine yer verilmiştir

195

Lojistik Youmlnetimi 7Uumlretim Kaynakları Planlama (MRP)

Uumlretim Kaynakları Planlama (Manufacturing Re-source Planning ndash MRP) ERP yazılımlarının guumlnuuml-muumlzde bir alt uumlretim planlama moduumlluumlduumlr Kurumsal yazılımların tarihteki fonksiyonel gelişimi MRP ile başlamış MRPII ile genişlemiştir Aslında sonraki boumlluumlmde anlatılacak olan ERP tarihccedilesi duumlnyada ilk MRP yazılımlarının devreye alınması ile başlamıştır Guumlnuumlmuumlzde gelen siparişlerin komponentler bazın-da stokların da dikkate alınarak malzeme miktar ve termin hesabında kullanılır Ccedilıktısı ise eksikleri karşı-layacak uumlretim planları ve satın alma talepleridir

Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) yazılımları

ortak bir veri tabanında ccedilalışarak bir işletmenin buumltuumln ihtiyaccedillarını karşılayan moduumllleri iccedileren dev bir işletme youmlnetimi yazılımıdır Etkin ccedilalış-ması iccedilin doğru yazılımın seccedililmesi gerekir bunun iccedilin iyi bir ihtiyaccedil analizi ve iş sadeleştirme şarttır Yazılım işletme ihtiyaccedillarına goumlre kısmi şekilde ayarlanır ve kullanılır Etkin kullanımı iccedilin oumlnceki

boumlluumlmde bahsettiğimiz anlık veri girişi şarttır Veri uumlretildiği yerde ve zamanda girilmelidir İşletmeler iccedilin denenmiş en iyi uygulama suumlreccedil senaryolarını barındırır bu yuumlzden pahalıdır

ERP sistemlerinde de lojistikte sıkccedila kullanılan stok ve envanter youmlnetimi moduumlluuml mevcuttur Temel stok hareketleri yuumlruumltuumllebilir Ama sipariş toplama yer-leştirme optimizasyonu gibi oumlzellikler ve el terminali RFID gibi donanım teknolojileri ile entegrasyonları genelde sınırlıdır Bu amaccedilla sevkiyat veya teselluumlm gibi operasyonların yoğun olduğu lojistik noktalarda oumlzel yazılım tipi olan WMS ccediloumlzuumlmleri tercih edilir Temel satış ve satın alma siparişleri muhasebeyle ilişkili işlem-ler ERPrsquode tutulur Gerekli bilgiler depo işlemlerini başlatmak uumlzere ve kapatmak uumlzere kurulacak entegras-yon (EDI web servisler gibi) ile WMS yazılıma aktarı-lır Operasyonlar tamamlanınca sonuccedillar da entegras-yon ile geri iletilir (Kocaoğlu 2018)

ERPrsquonin kapsamını ve hesaplama kabiliyetini genişleten uygulamalar (APS) ERPII yazılım gru-bunda yer almaktadır Tablo 71rsquode temel fonksi-yonlar accedilısında MRP MRPII ERP ve genişletilmiş ERP (extended ERP veya ERPII) goumlruumllmektedir

Tablo 71 MRP MRPII ERP Arasındaki Temel Fonksiyonel Farklılıklar

MRP MRPII ERP e-ERP

Temel fonksiyonlar

Malzeme İhtiyaccedil

Planlama

Uumlretim Kaynakları Planlama

Kurumsal Kaynak

Planlama

Gelişmiş Planlama ve TZY araccedilları

OtomasyonGeniş

otomasyonOrtak veri

tabanı

Ccedilapraz fonksiyonlu

anlık planlama ve kontrol

Ana uumlretim ccedilizelgeleme (MPS) + + +Uumlruumln ağaccedilları (BPM) + + +Envanter takibi + + +Makine kapasite raporlama + +Talep planlama + +Kalite kontrol + +Muhasebe + +İnsan Kaynakları ++Varlık Youmlnetimi +Proje youmlnetimi +Satış +Satınalma +CRM +SCM SRM +APS +Optimizasyon SNO APO +Gelişmiş analitikler +Simuumllasyon +

196

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi (CRM)

Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi (CRM) bir şirketin mevcut ve potansiyel muumlşterilerle olan etkileşimini youmlnetmek iccedilin kullanılan bir yaklaşımdır Muumlşterilerle olan ticari ilişkileri geliştirmek oumlzellikle de muumlşteriyi elde tutma-ya odaklamak ve sonuccedilta satış buumlyuumlmesini artırmak iccedilin muumlşterilerin geccedilmişi hakkında veri analizi kullanır Kurumsal yazılım yapısı accedilısından Muumlşteri İlişkileri Youmlnetimi Sistemleri ERPrsquodeki ldquosatışrdquo moduumlluuml ile entegre ccedilalışabilir CRM ccedilerccedilevesinde yapılan işlemler genelde operasyonel ve analitik duumlzeyde karşımıza ccedilıkarlar

bull OperasyonelCRM Muumlşteriyle yuumlz yuumlze olunan uygulamalardır Oumlr Satış ekibi otomasyonu ccedilağrı merkezi ve muumlşteri hizmetleri desteği ve pazarlama otomasyonu

bull AnalitikCRM(verimadenciliği) Faaliyetlere ilişkin operasyonel CRM uygulamalarından gelen muumlşteri verisini analiz eder Oumlr Karsız muumlşteriler tanımlanır muumlşterilerin satın alma oumlruumlntuumllerini belirlemek iccedilin analizler yapılır Muumlşteri yaşam boyu değeri izlenir (Laudon ve Laudon 2017)

Tedarikccedili İlişkileri Youmlnetimi (SRM) Tedarikccedili İlişkileri Youmlnetimi (SRM) sistemleri mal veya hizmet tedarikccedilileri ile etkileşimi uumlst seviyeye

ccedilıkarmak planlama ve youmlnetmek iccedilin kullanılan yaklaşımdır Kurumsal yazılım yapısı accedilısından Teda-rikccedili İlişkileri Youmlnetimi Sistemleri ERPrsquodeki ldquosatın almardquo moduumlluuml ile entegre ccedilalışabilir Bu sistemlerdeki tedarikccedili portalı (sipariş alımı aktarımı onayı goumlnderim etiket basımı vb) işlemleri teklif toplama accedilık eksiltme e-ihale oumlzellikleri buumlyuumlk kolaylık ve maliyet kazancı sunar

Depo Youmlnetim Sistemleri (WMS) Depo Youmlnetim Sistemleri (WMS) depo giriş ccedilıkış ve transfer planlarının ve işlem kayıtlarının yapıldı-

ğı sistemlerdir Ana ERP sistemi ve TMS (nakliye youmlnetim sistemi) sistemi ile entegre ccedilalışırlar Barkod RFID gibi ekipmanlarla kolay entegre olarak depocu iş planlarını en optimal şekilde oluştururlar Sipariş kabulden sevkiyata kadar goumlrev ataması raporlama vb işlemler geccedilekleştirilir

Muumlşteri

Operasyonel CRM

Satış Guumlcuuml otomasyonu Muumlşteri Hizmetleri

Analitik CRM

Pazarlama

SCM

ERP

BI

Strateji

Şekil 713 Temel CRM Bileşenleri ve İlişkileri

Kaynak Kocaoglu ve Acar 2019

Şekil 714 Tablette WMS Yazılımı

197

Lojistik Youmlnetimi 7Nakliye Youmlnetim Sistemleri (TMS)

Nakliye Youmlnetim Sistemleri (TMS) sevkiyat oluşturma sevkiyat iccedilin uygun araccedil planlarının yapılması nakliyeci ve soumlzleşme youmlnetimi fonksiyonlarını iccedilerir Yuumlkleme suumlreccedillerini koordine eder Siparişe uygun taşıma modu karması seccedilimi ve konsolidasyonunu yapar taşıyıcı seccedilimi yapar Araccedil yuumlkleme optimizasyo-nu yapar (bazıları CLO - kargo yuumlkleme optimizasyonu - oumlzelli-ği de iccedilerebilir) TMS ile navlun takibi rotalama yapılmasına ila-ve oumlzellikleri genişletilerek bir filo takip sistemi kapsamında şofoumlr araccedil ve bakım işlemleri-nin de takibi yapılabilir WMS-ERP ile entegre ccedilalışır Bazı kaynaklarda CLO ve YMS uy-gulamaları TMS iccedilerisinde bazı kaynaklarda TMS haricinde en-tegre ccedilalışan uygulamalar olarak goumlzuumlkmektedir (Ross 2011) Bu kitap boumlluumlmuumlnde ise harici ccedilalışan entegre uygulamalar ola-rak accedilıklanmıştır

Kargo ve Araccedil Yuumlkleme ve Optimizasyonu (CLO)Kargo ve araccedil yuumlkleme ve optimizasyon (CLO) yazılımları kamyonlar treylerler trenler ve deniz kon-

teyneri gibi taşıma uumlnitelerinin yuumlklenmesini optimize eder Siparişleri yerine getirmek iccedilin araccedil sayısını en aza indirir Maksimum yuumlk verimliliği ile siparişleri uygun araccedillara tahsis eder Ccedilok sayıda kural ve kısıtı dikkate alır (Oumlr Kamyon ve konteyner iccedilin maksimum limitler maksimum yerleşim boyutu sıralı ve oumlncelikli yuumlkleme ağırlık merkezi kısıtlar ve kuralları)

Şekil 715 TMS Yazılımında Araccedil ve TMS Yazılımının Mobil Entegrasyonu

Şekil 716 Konteyner ve Yuumlkuuml

198

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7Konteyner Youmlnetim Sistemleri (CMS)

Konteyner Youmlnetim Sistemleri (CMS) limana sahaya gelen konteynerlerin terminalde youmlnetil-mesi iccedilin kullanılan sistemleridir Web tabanlı lo-kasyon ve statuuml takibi imkacircnı sunar Personele iş atama boş konteyner takibi ve yuumlk ataması yuumlk tipine goumlre kurallar gerccedilekleşebilir 3PL ve WMS entegrasyonu kolaylık sunarken konteynere uygun nakliye aracı ataması iccedilin TMS ile entegrasyon da gerccedilekleşebilir Guumlzergacirch muumlşteri tip araccedil vb analizler yapılabilir Konteyner takibi de RFID sensoumlr 3G GPS teknolojileri ve ilgili yazılımlar-dan oluşan karma sistem ile gerccedilekleştirilir Takip-te Kapak accedilıldıkapandı statuumlsuuml alarm park yeri

değişikliği sıcaklık veya anomali bildirimi gerccedilek zamanlı haritada goumlsterme SMS e-posta bildirimi gibi fonksiyonlar etkili karar almaya destek olur

Saha Youmlnetim Sistemi (YMS)Saha Youmlnetim Sistemi (YMS) ile araccedil park saha-

sının youmlnetimi ilgili işlemler yuumlruumltuumlluumlr Rezervas-yon alma ve yer planlama giriş ccedilıkış işlem kayıt-ları ve takibe olanak sağlar YMS sadece depo iccedili ile beraber aynı zamanda deponun hemen dışında bulunan peronları araccedil park alanlarını girişccedilıkış kapılarını takip etmeye olanak sağlar YMS teda-rik zinciri yuumlruumltme (SCE) uygulama paketinin bir bileşenidir

MRP sisteminin ccedilıktıları nelerdir

ERP ve MRPII sistemleri arası benzerlikler ve farklar nelerdir

Blok-zincir sisteminin ERP sistemlerine gelecekteki et-kisini tartışın

4 Lojistik faaliyetlerdeki operasyon yuumlruumltme ve planlama yazılımlarının uygulama alanlarını ve işletme iccedilin yararlarını accedilıklayabilme



BİLİŞİM DESTEKLİ GELİŞMİŞ PLANLAMALojistik sistemlerde de tıpkı işletmelerin diğer fonksiyon alanlarında olduğu gibi veriler sadece iletişim

sağlamak ya da bilgi aktarmak maksadıyla kullanılmayarak aynı zamanda elde edilen veriler stratejik ve taktik duumlzeylerde planlama yapmak iccedilin de kullanılır Bu maksatla elde bulunan veri havuzundan anlamlı enformasyon yaratmak gerekecektir Bu işletme youmlneticilerine aşağıda lojistikle ilgili alanlarda oumlrnekleri sunulacak olan bilgisayar destekli gelişmiş planlama araccedillarını bir karar destek ve planlama gereci olarak kullanmaları iccedilin kolaylık sağlayacaktır

İşletmelerde Gelişmiş Planlamanın Amacıİşletmenin tedarik lojistiği uumlretim lojistiği ve dağıtım lojistiğinin etkili ve verimli yuumlruumltuumllmesi kaynakla-

rın etkin kullanımını gerektirir Bu nedenle oumlncelikle etkili planlama şarttır Ancak bu planlamanın da kısa suumlrede ve ccedilok faktoumlruuml dikkate alarak yapılması gereklidir İşletmelerde ERP ve MRP gibi sistemler temel faaliyetlerin planlanmasında kolaylık sağlamaktadır Fakat bu tip temel yazımlar farklı senaryoları değerlen-dirmek optimizasyon yapmak ve kısıtları dikkate almak gibi oumlzelliklerden yoksundur Bu aşamada yeni tesis yeri belirlenmesi lojistik ağın iyileştirilmesi en uygun guumlzergahın belirlenmesi sonlu kapasite ccedilizelgeleme optimal seccedilimin yapılması farklı senaryo sonuccedillarının oluşturulması ve karşılaştırılması gibi işlemler iccedilin daha gelişmiş araccedillara ihtiyaccedil duyulmaktadır Dolayısıyla birden fazla aracın eş zamanlı ve entegre olarak kullanımını gerektirmektedir (Nettstraumlter ve ark 2015) Bunlardan bazılarına aşağıda yer verilmiştir

199

Lojistik Youmlnetimi 7

Stratejik Ağ OptimizasyonuTedarik zinciri ve bu zincir uumlzerindeki lojistik operasyonların modellenmesinde ve uygun ulaşım şek-

linin belirlenmesinde kullanılır Bunları yaparken en optimum (karlı) tedarik stratejisinin belirlenmesi değişen iş koşullarının what-if senaryolarla karşılaştırılması yatırım ve lokasyon kararları (depo mazağa accedilkapa) alternatif malzeme operasyon tedarikccedili veya sevkiyat belirleme gibi işlemleri gerccedilekleştirebilir Bu tip yazılımlar arka planla doğrusal programlama (LP ndash Lineer Programlama) ve sezgisel (heuristik) optimi-zasyon modelleri kullanırlar Daha sonra accedilıklanacak olan APS alt yapısının uumlzerinde ccedilalışır)

Gelişmiş Planlama ve Ccedilizelgeleme (APS)Gelişmiş (İleri) Planlama ve Ccedilizelgeleme (Ad-

vanced Planning and Scheduling) sistemleri plan-lamada kısıtlar altında optimizasyon yapar Uumlruumln kapasite iş guumlcuuml gibi kısıtları dikkate alır Maksi-mizasyon minimizasyon (fayda zarar) hedefi doğ-rultusunda ccedilalışır Detaylı ccedilizelgeleme tezgacirch yuumlk-lemede kullanılır Ayrıca iş atama sipariş kapasite yoğunluğuna goumlre termin verme fonksiyonlarında devreye girer Diğer uygulamaların (TMS CLO vb) optimizasyon alt yapısında yer alır APSrsquonin iş-letmedeki uumlretim planlama altyapısında aldığı yer aşağıdaki şekilde goumlruumllmektedir

İdeal KombinasyonTuumlm ERP APS gibi sistemler yalnız ccedilalışabilse de birlikte ccedilalıştıklarında en iyi sonuccedilları vermektedirler

SCM ve APS uygulamaları arz talep veya uumlretim suumlrecinde değişiklikler olduğunda gerccedilek zamanlı ve hızlı bir analiz yapabilmek merkezicirc verilerinden beslenecekleri bir ERPrsquoye ihtiyaccedil duyar ERP uygulama-ları muumlşteri kısıtları uumlretim kısıtları coğrafi kısıtlar gibi birden fazla durumu beraber değerlendirilebilecek yeteneğe sahip değildir APS tuumlm planlama suumlreci boyunca bunları mantıklı şekilde dikkate alır ERP ve APS uygulamaları kısıtlamalara kapasiteye ve malzemelere dayalı en uygun planı oluşturmak iccedilin birlikte ccedilalışır ERP sistemi APS sisteminin simuumlle edilmiş planını alır ve farklı boumlluumlmler iccedilin gereksinimler uumlre-

Stratejikarar verme

SRM CRM

Karar desteksistemi

ERP

Ağtasarımı

WMS TMSplanlama

WMS TMSuygulama

Tedarik zinciriplanlama

Rutinkarar verme

Taktikselkarar verme

İşlem kayıtları

Tedarikccedililer Muumlşteriler Lojistikİşletme iccedilitedarik zinciri

Şekil 717 Lojistik ve Tedarik Zinciri Bağlamında Kullanılan Temel Yazılımlar

Kaynak Monczka ve ark 2016

Şekil 718 Planlamada Ccedilakışan İşler

200

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7tir ERP muumlşterinin talebine goumlre değişikliklerin tam bir analizini gerccedilekleştirir Ancak uumlreticilerin uumlruumlnuumln nasıl ne zaman ve nerede uumlretilip teslim edilmesi gerektiği ile ilgili değerlendirmeleri SCM ve APS sistemleri yapar Bu nedenle bir ERP bir APSrsquoye bağlandığında sadece kapasiteyi değil aynı zamanda malzeme ekipman personel ve lojistik kısıtlamalarını da aynı anda dikkate alır Bir sipa-rişin aynı gereksinimleri bir SCM uygulamasına entegre edildiğinde tedarik zinciri ağında aşağıdan yukarıya doğru iletilir (Bluesmart 2019)

SimuumllasyonLimitli bir zaman diliminde gerccedilek sistem uumlze-

rinde karar vermek iccedilin bir model kurmak ve uumlze-rinde deney yapma ccedilalışmasıdır Yeni depo yatırımı fizibilitesi uumlretim hattı kapasite ve darboğaz ana-lizi depo ekipman verimlilik analizi kurgulanan yeni sistemin testi ekipman ve şofoumlr- depo elemanı personel planlaması yeni depo personeline suumlreccedil ve operasyon eğitimi gibi alanlarda kullanılmaktadır

İşletmelerde hangi lojistik faaliyetlerde optimizasyon gereksinimi duyulmaktadır

APS sistemlerinin alt yapısı TMS uygulamalarında nasıl bir katkı sağlayabilir

Optimizasyon ve yazılım gerekliliğinin hangi durum-larda şart hangi durumlar-da luumlks olabileceğini neden-leri ile tartışın

5 İşletmelerde gelişmiş planlama araccedillarına neden gereksinim duyulduğu ve fonksiyonlarını accedilıklayabilme



İŞLETMELERDE VERİ ANALİTİĞİLojistik operasyonlar yuumlksek işlem kayıt hacimleri ile ccedilok dar bir zaman aralığında bile yuumlksek miktar-

da veri uumlretmektedir Elde edilen bu değerli veriden veri bilimi ccedilerccedilevesinde kullanılan youmlntemlerle elde edilen enformasyon ve bilgiler ise işletmenin karar vermesi ve strateji uumlretmesinde kullanılmaktadır Veri bilimi ve veri analizi son yılların ses getiren kavramlarıdır Buguumln veriler ccediloğu enduumlstri iccedilin petrolden daha fazla değerlidir Veriler işlenmemiş formda toplanır ve bir şirketin ihtiyacına goumlre işlenilerek ardından karar vermede bu enformasyon kullanılır Tuumlm bu suumlreccedil işletmenin pazarda buumlyuumlmesine yardımcı olur Guumlnuumlmuumlzde ldquomuumlşteri kraldırrdquo soumlzuumlnuumln yerini ldquoveri kraldırrdquo yer almış demek ccedilok da hatalı olmayacaktır

ldquoVerirdquo ham biccedilimdedir Artan veri boyutuyla birlikte yararlı bilgi bulma sonuccedil ccedilıkarma ve karar ver-meyi destekleme amacıyla verileri denetleme temizleme doumlnuumlştuumlrme ve modelleme ihtiyacı doğdu Bu suumlreccedil veri analizi olarak bilinir Analiz bir problemi ccediloumlzen yanıt almak iccedilin gereken verileri bulma bu verileri analiz etme ve eylem oumlnerisi sağlamak iccedilin sonuccedilları yorumlamadan oluşan etkileşimli bir suumlreccediltir Raporlama ortamı veya iş zekacircsı ortamı raporların ccedilağrılmasını ve yuumlruumltuumllmesini iccedilerir

İş Zekacircsıİş zekacircsı (BI - Business Intelligence) her tuumlrluuml veriyi kaynakları ayırt etmeksizin bir arada tutup mo-

delleyip ihtiyaca goumlre bu verileri goumlsteren uygulamalardır İşin temelindeki verilerin kalitesi ve doğruluğu kaynakların sağlamlığı ile ilgilidir Bu verilerin birbirini tamamlaması ve peşinden gelecek verileri oumln goumlr-mek ciddi bir ccedilalışma ve deneyim gerektirir Ccediloğu farklı veri kaynağından alınan verileri hızlıca ekrana getirmek ciddi vakit kazancı sağlar İş zekacircsı uygulamalarında amaccedil karar vericilere enformasyonu doğru gerccedilek zamanlı olarak iletmektir Alışkanlıkları eğilimleri bulmak ve karar vermeye yardımcı olmak iccedilin

201

Lojistik Youmlnetimi 7guumlncel ve eski verileri analiz eder İş zekacircsı sistemlerinin temel işlevleri uumlretim raporları parametrelerle ifade edilen raporlar performans değerlendirme tablolarıkurum karneleri anlık sorguaraştırmarapor yaratma oumlzetten detaya (drill down) akış ile tahminler senaryolar ve modellerdir (Laudon ve Laudon 2017) Uumlst duumlzey iş zekacircsı uygulama oumlrneklerinden bazıları

bull Oumlngoumlruumlcuumlmatematikselişana-lizleri Gelecekteki davranışı tah-min etmek iccedilin verideki oumlruumlntuuml-leri kullanma Oumlrneğin ayrılma veya oumldeme riski olan muumlşterileri belirlemek iccedilin oumlngoumlruumlcuuml mate-matiksel iş analizini kullanırlar

bull Veriyi goumlrselleştirme Metin listesinde goumlrmenin zor olacağı oumlruumlntuuml ve ilişkileri goumlrmede kul-lanıcılara yardımcı olur Oumlrneğin coğrafi enformasyon sistemleri (GIS) ile entegre edilmiş iş zekacircsı uygulamalarında haritalar uumlzerin-deki veri ile yerleşim verisini bir-birine bağlanarak goumlrselleştirilir

Karar Destek SistemleriKarar destek sistemleri ve veri ambarları arka planda ccedilalışmaktadır Karar destek sistemleri matema-

tiksel veya ccediloumlzuumlmlemeli modelleri kullanırlar ldquoEğer-iserdquo analizi duyarlılık analizi geriye duyarlılık analizi ccedilok boyutlu analiz OLAP (Online Analytic Processing Ccedilok boyutlu veri işlemlerini modeller) oumlzet tablolar gibi farklı analiz tuumlrleri olanağı sağlarlar Oumlrneğin planlanan yeni bir deponun kuruluşu 7 ay ge-cikirse yatırım geri doumlnuumlşuumlne nasıl bir etki yapacaktır gibi sorulara cevap aranması guumlnuumlmuumlzde İş Zekacircsı ccediloumlzuumlmleri iccedilerisinde kullanılmaktadır

Veri AmbarıVeri ambarları farklı sistemlerden ve-

riyi alabilir Sonra alınan veriyi uygun şekilde standardize eder Farklı sistemler-den konsolide edilmiş data elde olur (ETL araccedilları ile) Bu sayede veri sorgulama analiz ve raporlamaya hazır hacircle getirir Bu suumlreccedilte OLAP kuumlpleri kullanılır OLAP kuumlpleri ccedilok boyutlu veri analizi imkacircnı ve oumlnceden hesaplanmış değerler ile hızlı ra-porlama imkacircnı sunar Oumlrneğin son 5 yıla ait muumlşteri ve boumllge bazından alınan sipa-rişlerin hem tutar hem de miktar bazında analizi gibi

Buumlyuumlk Veri (Big Data) Yapılandırılmamış veya yarı-yapılandırılmış veriler oluşturur Oluşturan veriler web trafiği sosyal med-

ya sensoumlrler kaynaklıdır Veri buumlyuumlkluumlğuuml petabyte exabyte seviyesindedir Bu buumlyuumlkluumlkteki veriler normal veri tabanı youmlnetim sistemleri ile işlenemez farklı performanslı teknolojiler kullanılır Taşıma araccedilların lokasyon ve kullanım bilgileri ile uumlretim makinelerinde gelen enerji tuumlketim bilgileri oumlrnek verilebilir

Şekil 719 İş Zekacircsı Ccediloumlzuumlmuuml Youmlnetici Ekranı

Şekil 720 Ccediloklu Veri Kaynaklarında Veri Ambarına Gelen Veriler

202

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7Veri Madenciliği

OLAP farklı boyutlarla raporlama iken veri ma-denciliği (Data mining) ldquokeşferdquo dayanır Buumlyuumlk veri-deki saklı ilişkileri bulur kurallar oluşturur buna goumlre gelecek tahmini yapar Oumlrneğin Pazarlama kampan-yaları kredi riskleri vb ldquoMetin madenciliğildquonde ya-pılandırılmamış buumlyuumlk veri takımlarından (oumlr sakla-nan e-postalardan) anahtar unsurları ccedilıkarır ldquoDuygu analizirdquo bir metne bakarak bu metnin olumlu olum-suz veya tarafsız iccedileriğe sahip olup olmadığını inceler Firmanın sosyal medya hesabında muumlşteriler tarafın-dan yapılan sipariş memnuniyeti şikayeti yorumları-nı bu şekilde segmente etmek muumlmkuumlnduumlr

Veri Madenciliği (Data Mining) ve Bilgi Keşfi (Knowledge Discovery) verilerde daha oumlnceden bilin-meyen anlamlı ve değerli bilgiler elde etme işlemidir Temel olarak veri seccedilimi oumln işleme doumlnuumlştuumlrme veri madenciliği ve yorumlama değerlendirme olmak uumlzere beş aşamadan oluşur (Yıldırım ve ark 2008)

1Veriseccedilmeişlemi Uumlzerinde ccedilalışılacak veri tabanından veya diğer veri kaynaklarından verile-rin seccedililerek veri dosyası oluşturulmasıdır

2Oumlnişleme Anormal verilerin kaldırılması eksik veya hatalı verilerin duumlzeltilmesi gibi işlemleri iccedilerir

3Doumlnuumlştuumlrme Verilerin kategorize edilmesi ilgili oumlzelliklerin seccedililmesi veya boyut azaltma iş-lemleridir Veri madenciliği aşamasında ise uygun bir algoritma seccedililerek hazırlanmış verilere uygula-nır En son aşamada keşfedilen bilgiler ve oumlzellikler yorumlanır ve değerlendirilir

4VeriMadenciliği Bilgi keşfi araştırmalarının bir parccedilasıdır ve istatistik makine oumlğrenmesi ve oumlruumlntuuml tanıma gibi araştırma alanları ile ortak ccedilalı-şır Genellikle veri madenciliği modelleri ldquotahmin edicirdquo ve ldquotanımlayıcırdquo olmak uumlzere ikiye ayrılırlar

bull ldquoTahminedicirdquomodellerbilinenverilerdenyararlanarak bilinmeyen bir değeri tahmin etmeye ccedilalışırlar Sınıflandırma (Classifi-cation) regresyon (Regression) ve zaman serileri(Time Series) analizi gibi youmlntemler ldquotahmin edicirdquo algoritmalardır

bull ldquoTanımlayıcırdquo algoritmalar ise verilerdekigizli ortak oumlzellikleri ve ilişkileri araştırırlar Kuumlmeleme (Clustering) oumlzetleme (Sum-marization) ve ilişkisel kural madenciliği (Association Rule Mining) gibi algoritma-lar da ldquotanımlayıcırdquo youmlntemlerdir

5YorumlamaveDeğerlendirme Bu aşamada yorum ve nihai değerlendirmeler yapılır

Veri Bilimi ndash Veri MadenciliğiGuumlnuumlmuumlzde veriler her zamankinden daha hız-

lı bir şekilde artmaktadır İşte bu yuumlzden herkesin bu iki terimi anlaması zorunlu hacircle geldi ldquoBilimrdquo ve ldquomadencilikrdquo kelimelerinin anlamı veri alanın-da farklıdır Oumlzetle

bull Veribilimibiralandırverimadenciliğiisebir tekniktir

bull Veri bilimi bilimsel ccedilalışmaya odaklanırveri madenciliği iş suumlrecine odaklanır

bull Veribilimininamacıtahminedayalımodel-ler oluşturmak sosyal analizler bilinmeyen gerccedilekleri ortaya ccedilıkarmaktır Veri madencili-ğinin amacı daha oumlnce bilinmeyen veya goumlz ardı edilen bilgi veya gerccedilekleri bulmaktır

bull Veribilimiverigoumlrselleştirmelerindensos-yal bilimlerden istatistikten veri maden-ciliğinden doğal dil işlemeden oluşan ccedilok disiplinlidir Ancak veri madenciliği veri biliminin bir alt kuumlmesidir

bull Veribilimiyapılandırılmışyapılandırılma-mış veya yarı yapılandırılmış ilgili her tuumlrluuml veriyi ele almaktadır Veri madenciliği ccedilo-ğunlukla yapılandırılmış verilerle ilgilenir

bull Veribilimiiccedilinbirbaşkaisimveriyedayalıbilimdir Veri ldquomadenciliğirdquo iccedilin kullanılan farklı isimler ise veri ldquoarkeolojisirdquo bilgi ldquoha-satlamardquo bilgi keşfi bilgi ldquoccedilıkarımırdquodır

bull Veri bilimi bir kuruluş iccedilin verimerkezliuumlruumlnler oluşturmayı amaccedillar Ancak veri madenciliği mevcut verileri daha kullanışlı hale getirmeyi amaccedillar (Gour 2019)

Şekil 721 Veri Bilimini Oluşturan Bileşenler

Kaynak Gour 2019

203


GELİŞMEKTE OLAN SİSTEM VE TEKNOLOJİLERTeknoloji hızla değişmekte ve ilerlemektedir Bu boumlluumlmde diğer boumlluumlmlerde anlatılmayan ancak işlet-

me youmlnetiminde ve lojistik suumlreccedillerde kullanılan ve son yıllarda giderek yaygınlaşan teknoloji ccediloumlzuumlmlerine yer verilmiştir

Dijital Doumlnuumlşuumlm ve Enduumlstri 40 KavramıDijital doumlnuumlşuumlm veya transformasyon (DX) her tuumlrluuml uumlruumln ve bilgi akışlarını da iccedilerecek şekilde iş

suumlreccedillerinin dijital ortama aktarılmasıdır Uygulamada hedef işlerin otomasyonudur Ancak bu ihtiyacı karşılayan ldquotekrdquo bir paket ccediloumlzuumlm değildir Bunu destekleyen etkileyen teknolojiler olarak web 20 mobil genişbant internet bulut bilişim dijital medya buumlyuumlk veri AI AR IoT ve 3D yazıcılar sayılabilir Bu alt yapı ile iş modellerinde değişim de oumln plandadır

Şekil 722 Uumlretimde Robotlar

Doumlrduumlncuuml Sanayi Devrimi (Enduumlstri 40) kavramı tarihsel bir doumlnemi ifade etmekten ziyade yapay zekadaki (AI) gelişmelere nesnelerin internetine oumlzerk (otonom) araccedillara buumlyuumlk verilere ve diğer ileri teknolojilere dayanan dijital bir ekonomiyi ifade eder Bu tuumlr enduumlstriyel sektoumlrlerin kaynaşmasının yeni ekonomik ve sosyal sistemlerin yaratılmasına ve duumlnya genelinde buumlyuumlmeye yol accedilması beklenmektedir

Veri bilimcisi olarak iş ha-yatında ccedilalışabilmek iccedilin hangi tip bilgilere ve eğiti-me ihtiyaccedil vardır

Bize oumlzel goumlzuumlken web rek-lamları ile veri madenciliği ve yapay zeka uygulamaları arasındaki benzerlikler ne-lerdir

Kişisel reklamların ve kişisel verilerin korunması kanunu (KVKK) uygulaması ve so-runları tartışın

6 İşletmelerde veri analitiği kapsamındaki araccedilları ve kullanım amaccedillarını accedilıklayabilme



204

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7Son on yılda enduumlstride Bilgi ve İletişim

Teknolojilerirsquonin (ICT) kullanımı ve evrimi kaccedilınıl-maz hacircle gelmiştir Temel olarak oumlrguumltsel verimliliği ve rekabet duumlzeyini artırmak iccedilin hayati oumlnem ta-şımaktadır Bu pek ccedilok enduumlstri faaliyetinde oumlzel-likle de lojistik ve uumlretim operasyonlarında ICTrsquonin adapte edilmesine teşvik etti Bu teknolojik gelişme iyi bilinen uygulamalar tarafından kanıtlanmak-tadır Bunun bir sonucu olarak da Kurumsal Kay-nak Planlaması (ERP) Depo Youmlnetim Sistemleri (WMS) Nakliye Youmlnetim Sistemleri (TMS) gibi ccediloumlzuumlmler birccedilok kurum tarafından kullanılmak-tadır Bununla birlikte sensoumlr ağları dronlar ve iş zekacircsı sistemleri aracılığıyla toplanan gerccedilek zamanlı ve ccedilevrim iccedili bilgi kullanılabilirliği youmlnetimin karar verme verimliliğini artıracak ve daha esnek ve verim-li hacircle gelecektir (Barreto ve ark 2017)

ldquoEnduumlstri 40rdquo terimi başlangıccedilta uumlretimdeki bir dizi teknolojik değişikliği tanımlayan ve kap-sayan ve Alman enduumlstrisinin kuumlresel rekabet ede-bilirliğini korumak amacıyla tutarlı bir politika

ccedilerccedilevesinin oumlnceliklerini belirleyen Alman huumlkuuml-meti tarafından tanımlandı Enduumlstri 40 birccedilok yeni meslek gereksinimi ortaya ccedilıkardı mevcut bazı mesleklerin de değişimi gerektirecek İnsanlar yeni guumlnluumlk goumlrevleri oumlğrenmekle yuumlkuumlmluumlduumlrler ancak şimdi ccedilalışma hayatlarında en oumlnemli faktoumlr olan hızlı teknoloji araccedillarını kullanmak zorunda kalmaktadırlar

Genel olarak Enduumlstri 40 siber fiziksel sistem-ler (CPS) nesnelerin interneti (IoT) buumlyuumlk veri ve analitik(big data) artırılmış gerccedileklik (AR) katkılı uumlretimi (3D yazıcılarla) simuumllasyon yatay ve dikey sistem entegrasyonu bulut (cloud) bilişim oumlzerk (otonom) robotlar gibi imalat teknolojilerinde oto-masyon ve veri alışverişi araccedillarını ifade eder Yeni teknik veri tuumlrleri sistematik ve yuumlksek ccedileviklik değer zincirleri oluşturmak iccedilin akıllı makineleri insan aktoumlrleri fiziksel nesneleri uumlretim hatlarını ve suumlreccedilleri organizasyon aşamalarında buumltuumlnleştir-meye ve birleştirmeye yardımcı olacak bir rol oynar (Tay ve ark 2018)

Şekil 723 Enduumlstri 40 Bileşenleri

Her CPS temelli uumlretim sistemi fiziksel şeyleri sanal modellerle bağlamak iccedilin tuumlm fiziksel youmlnlere monte edilmiş sensoumlrlere sahiptir Siber-Fiziksel Sistemin (CPS) toplumda daha yaygın olması ve insanlar-la etkileşimi sırasında ortaya ccedilıkması nedeniyle CPSrsquonin stabil davranması ve yapay zeka ile kullanıldığın-da belli bir etkiye sahip olması sağlanmalıdır Daha oumlnceki boumlluumlmlerde anlatılmayan ancak dijital doumlnuuml-şuumlmle birlikte iş duumlnyasına giren ve oumlzellikle lojistik ile ilgili teknolojik bileşenlere aşağıda yer verilmiştir

205

Lojistik Youmlnetimi 7Otonom Araccedillar ve Robotlar

Birbiriyle ağ uumlzerinde bağlantılı akıllı nesnelerin sayısındaki patlama bu eğilime buumlyuumlk bir destek ver-mektedir Otonom (kendi kendine gidebilen) araccedillar (taşıyıcı robotlar kamyonlar uccedilaklar dronlar gemiler vb) yeni iş senaryoları sağlamakta ve mevcutları optimize etmektedir Duumlnyanın en buumlyuumlk lojistik firma-larından UPS tam 125 adet Semi siparişi verdi 150 bin dolar fiyat etiketi uumlzerinde hesaplandığı zaman

UPS yaklaşık 25 mil-yon dolarlık bir sipa-rişin altına imzasını attı (Can 2017) Ulaştırma planlama-sı ve maliyetlere etki yaratacak olup suumlruuml-cuuml istihdamının tek-rar değerlendirilmesi soumlz konusu olacaktır Araccedilların elektrikli olması ise ccedilevreye olumlu etkide bulu-nacaktır

3D YazıcılarYaygın olarak 3D (3 boyutlu) baskı olarak bilinen katkılı uumlretim malzemeyi birden fazla katmana

yerleştirerek bir nesneyi oluşturma işlemidir Artık muumlşterinin istediği tasarımda sipariş bazında uumlretim yapılabilmektedir Bazı yedek parccedila ve ekipmanların stoklarını tutmak yerine ihtiyaccedil duyuldukccedila 3D yazıcıdan uumlretimi soumlz konusudur

Yapay Zekacirc (AI)Yapay zekacirc bir bilgisayarın goumlrevleri yuumlruumltme ve bir miktar insan zekacircsı gerektiren kararlar alma ye-

teneğini ifade eden bir kavramdır AI daha geniş bir tedarik zinciri otomasyonu iccedilin bu alt yapıyı sağlar Ccedilok farklı kullanım alanları vardır Yapay zekacirc robotlarda goumlruumlntuuml işlemede ses işlemede metin işlemede metindeki ve-ri-duygu analizinde chat-botrsquolarda IoT ve AR uygulamalarında tedarikccedili risk değerlendirme gibi alanlarda kullanıla-bilmektedir (Bekker 2019) Yapay zekacirc talebi tahmin etmek siparişleri guumlncelle-mek ve transit malları gerektiğinde depo-lara yeniden youmlnlendirmek iccedilin dinamik rota optimizasyonu ve otonom araccedillarda kullanılabilir Lojistikte boumlyle bir planla-ma ve ccedileviklik daha iyi hizmet ve daha duumlşuumlk lojistik maliyetleri anlamına gelir (Kuprenko 2019)

Şekil 724 Suumlruumlcuumlsuumlz Araccedillar

Şekil 725 Yapay Zekacirc ve Robotlar

206

Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri7Robotik Proses Otomasyonu (RPA)

Kavramında ldquorobotikrdquo kelimesi geccedilse de robotik suumlreccedil otomasyonu (RPA) aslında gerccedilek fiziki bir robot değil bir ccedileşit yazılım kullanımıdır Yazılım ccedileşitli manuel işlemlerin ve goumlrevlerin otomatikleştiril-mesine izin verir koordine eder ve yapar

Dijital İkizGerccedilek bir nesnenin sanal duumlnyada anlık olarak kopyasının tutulmasıdır Uumlruumlne bağlanan sensoumlrler

sayesinde veriler toplanarak sanal ikizine goumlnderilmekte ve aradaki etkileşim sayesinde uumlruumlnuumln perfor-mansında iyileştirme yapılabilmektedir Oumlrneğin filonuzdaki taşıyıcı araccedillara taktığınız lastiklerin dijital ikizinin mobil sistemler uumlzerinde kayıtlı olması ve bu dijital ikizin ldquoLastikleriniz veya 34XX1234 plakalı aracın lastikleri eskidi bir ay iccedilinde değiştirilmesi gerekiyorrdquo şeklinde şofoumlre ve filo youmlnetim merkezine ikaz goumlndermesi veya ldquosol oumln lastiğinizin iccedil kısmında bir zayıflama var 10 km daha yol gidebilirrdquo şeklinde doğrudan şofoumlre bildirim vermesi oumlrnek olarak ele alınabilir (erphaber 2019 Aydın 2019)

Yeni İş Modelleri Teknolojinin değişimi işletmelere yeni iş modelleri sunmaktadır Bunlar paylaşım ekonomisi talep

uumlzerine gerccedilekleşen işlemler kişiselleştirilmiş uumlruumln ve hizmetler dinamik ve oumlzelleştirilmiş fiyatlama 3D yazıcılarla yedek parccedila lojistiğinin yeniden şekillenmesi ccedilerccedilevesinde duumlşuumlnuumllebilir Bununla beraber iş modellerine uumlruumlnhizmetlere ait kestirimci bakım mobil kullanım ve otonom kullanım opsiyonları IoT desteği ile siber guumlvenlik konuları guumlndemde kalacaktır

Başarılı Bir Doumlnuumlşuumlm İccedilinİşletme youmlnetimi accedilısından BT projeleri risklidir ve başarı uyum oranı ccedilok yuumlksek değildir Bu amaccedilla

ldquoİnsanrdquo ldquoSuumlreccedilrdquo ve ldquoTeknolojirdquo uyumuna ccedilok dikkat edilmelidir Diğer tarafta genel kaide olarak işleri oumlnce anlamak sonra basitleştirmek en son teknoloji desteği ile otomatize etmek adımları izlenmelidir

Şekil 726 Robotik Process Otomasyonu

207

Lojistik Youmlnetimi 7BT projeleri işletmelere değişim getirir İnsan-

lar doğal yapısı itibariyle ilk başta değişime farklı kaygılardan direnccedil goumlsterebilir Bu durumda kulla-nıcı direncini kırmak iccedilin yapılabilecekler Kulla-nıcıları işin iccedilerisine katmak kullanıcı eğitimlerine oumlnem vermek youmlnetimin accedilık ve destekleyici karar ve politikaları sunulan teşvikler son kullanıcı ara-yuumlzuumlnuumln iyileştirilmesi ve yeni sistemin tanıtı-mı oumlncesinde kurumsal sorunların ccediloumlzuumlmuuml olarak sayılabilir (Laudon ve Laudon 2017) Doumlnuumlşuumlmuuml başarıyla geccedilekleştirmek iccedilin firmalar

bull Dijitaldoumlnuumlşuumlmenekadarhazırolduğunudeğerlendirmeli

bull Dijitalolgunlukseviyesinideğerlendirmelibull Yolharitasıoluşturmalıbull UygulamaProje implemantasyonu youmlne-

timi ccedilalışmalarını yapmaları gerekir

Teknoloji iş rekabetccedililiğini ve performansını artır-mak iccedilin bir araccediltır Ancak teknoloji hızla değişmek-tedir ve alışkanlıkları değiştirmek bir o kadar zordur Dolayısıyla insan suumlreccedil ve teknoloji uyumu ile bir-likte doumlnuumlştuumlrmek ve youmlnetmek gereklidir Bu kap-samda dijital doumlnuumlşuumlm sistematik ve buumltuumlncuumll olarak ele alınmalıdır Lojistik alanında ise bilgi iletişim ve otomasyon teknolojileri yuumlksek doğruluk ve guumlve-nilirlikle tanımlama veri toplama işleme analiz ve aktarma hızlarını oumlnemli oumllccediluumlde arttırmıştır

Ortaya ccedilıkan yeni teknolojiler organizasyonla-ra lojistik ve tedarik zinciri youmlnetimi de dahil ol-mak uumlzere ccedileşitli fonksiyonel youmlnetim alanlarında rekabet avantajı sağlamaları iccedilin stratejik fırsatlar yaratmaktadır Bununla birlikte başarılı bir uygu-lama doğru teknolojinin seccedililmesine uygun or-ganizasyonel altyapının mevcudiyetine kuumlltuumlr ve youmlnetim politikalarına bağlıdır (Bhandari 2019)

Araştırma raporlarına En-duumlstri 40 veya dijital uygula-malarda Tuumlrkiyersquodeki firmalar hangi seviyede goumlzuumlkmekte-dir ve farkları gidermek iccedilin neler oumlnerilmiştir

Dijital doumlnuumlşuumlm ile ERP projeleri arasındaki benzer-likler nelerdir

Robotların insan işguumlcuumlne ne tip etkileri olabilir tartışın

7 İşletmelerin yakın zamanda kullanılması muhtemel gelişmekte olan sistem ve teknolojiler ve olası kullanım alanlarını accedilıklayabilme




208

7oumlğ

renm

e ccedilı

ktıla

rı ve

boumll

uumlm ouml

zeti

Lojistikte İletişim ve Bilgi Teknolojisi Gereksinimi

Lojistikte BT gereksinimi ve BTrsquonin işletmenin stratejik amaccedillarına etkisini accedilıklayabilme

1

Lojistik operasyonlardaki faaliyetlerin koordinesi ve entegrasyonu iccedilin yoğun şekilde BT ccediloumlzuumlmleri kulla-nılmaktadır BT veriye erişim iletim depolama işleme ve suma işlemlerini gerccedilekleştirir BT ccediloumlzuumlmleri operasyonel muumlkemmeliyet yen uumlruumln hizmet iş modeli geliştirilmesi etkin muumlşteri tedarikccedili ilişkilerinin kurulması rekabetccedili avantaj ve pazarda varlığını devam ettirebilmesi etkin karar verme gibi oumlnemli stratejik amaccedilları direkt etkiler

Veri İletimi Youmlntem ve Araccedilları

İşletmelerde veri iletimi teknolojilerini avantajlarını ve risklerini accedilıklayabilme

3

Toplanan veri ccedileşitli yollardan işlenmek uumlzere ana bilgisayara işlenen veri de ana bilgisayardan kullanıcı noktalarına iletilmek durumundadır Uumlccedil katlı mimari oldukccedila yaygındır Web servisleri farklı uygulamalar arası anlık veri sorgulamasını sağlar EDI ile farklı doumlkuumlmanlar farklı sistemlere elektronik olarak direkt transfer edilebilir Bulut sistemler verilerin ve uygulamaların internet ortamında bulunan bir sunucu uumlze-rinde ccedilalıştırılmasına olanak verir Nesnelerin interneti ile tuumlm cihazların birbirleri ile haberleşmesi ve buna uygun yapay zekacirc kararlarının alınması iccedilin alt yapıyı oluşturur Blok-zincirin dağıtılmış veritabanı yapısı ve onaylama mekanizması ile guumlvenli bir yapı sunarak aracısız oumldeme dokuumlman transferi gibi ticari işlemlerin gerccedilekleşebilir Diğer taraftan internet bağlantısının kesilmesi guumlvenlik konuları risk olarak goumlruumlluumlr

Verinin Oumlnemi ve Veri Toplama Araccedilları

İşletmede lojistik operasyonlarda veri toplama teknolojilerini accedilıklayabilme

2

Verinin mevcudiyeti ve doğru olması işletme faaliyetlerinin akışını oumlnemli derecede etkiler Veri operasyon kaydının ham işlenmemiş hacirclidir Veri belli bağlam ccedilerccedilevesinde anlam kazanlandırılarak enformasyon hacircline gelir Enformasyona kurumsal kuumlltuumlr ve tecruumlbe eklenmesiyle bilgi hacircline gelir Bilgelik ise bilginin sentezlenerek sindirilme durumudur Bu bağlamda işletmelerin karşılaştığı oumlnemli bir sorun veri girişinin geccedil ve hatalı gerccedilekleşmelidir Bu amaccedilla pek ccedilok teknoloji geliştirilmiştir Barkod sistemleri etiketlerden okuma ile klavyeden nesne kodu girişini ortadan kaldırır hız ve doğruluk sağlar RFID ise temassız ve ccediloklu okuma sağlayarak daha etkin ve hızlı veri okuma gerccedilekleştirir Işıkla toplama ilgili raftaki ışıklı buton youmlnlendirmesi ile malzeme toplama ve işi onaylama gerccedilekleştirilir Sesle toplama işlemlerinde ise mikrofonlu kulaklıktan komutlar gelir işe tamamlanınca ses ile yapılan geri bildirim sonucu işlem kaydı kapanır Dronlar sayım işlemlerinde yuumlksek raflardaki etiketleri okumada kolaylık sağlar Artırılmış gerccedilek-lik teknolojisi ortamı zenginleştirerek daha doğru youmlnlendirme ve anlık veri girişi imkacircnı sunar GPS pek ccedilok ekipmanın uumlzerine yerleştirilerek coğrafi lokasyon takibini olanaklı kılar


209

7oumlğrenm

e ccedilıktıları ve boumlluumlm oumlzeti

İşletmelerde Veri Analitiği

İşletmelerde veri analitiği kapsamındaki araccedilları ve kullanım amaccedillarını accedilıklayabilme

6

İşlenen enformasyon iş zekacircsı ccediloumlzuumlmleri ile uygun şekilde raporlanabilir Veri ambarları ccediloklu kaynaktan hızlı veri sorgulama imkanı sunar Buumlyuumlk verinin kaynağı ccediloğunlukla internet uygulamaları ve sensoumlrlerdir Veri madenci-liği ile işlenen enformasyondan oumlnemli bilgiler elde edilebilir Veri bilimi veri madenciliğinin uumlst alanıdır

Lojistikte Veri İşleme (Operasyon Yuumlruumltme) ve

Planlama Yazılımları

Lojistik faaliyetlerdeki operasyon yuumlruumltme ve planlama yazılımlarının uygulama alanlarını ve işletme iccedilin yararlarını accedilıklayabilme

4

Bu tip yazılımlar verinin uygun formatta tutulup kullanıcılara sunulmasını sağlar Boumlylece amaca uygun yazılım ccedileşitlerinde bu veriler ERP genel işletme fonksiyonlarının youmlnetiminde kullanılırken MRP bir planlama alt moduumll olarak kullanılır CRM muumlşteri tarafının analizinde fayda sağlarken SRM tedarikccedili ilişkilerini youmlnetmede faydalı bir araccediltır WMS depo işlemlerinde TMS nakliye işlemlerinde etkin youmlnetim planlama ve operasyon kabiliyetleri sunar CLO kargo yuumlkleme sistemleri araccedilların optimize yuumlklenmesini sağlar CMS yazılımlar konteyner sahası youmlnetimi ve konteynerlerin takibi iccedilin etkilidir YMS araccedilları garaj sahasının etkin youmlnetimini sağlayarak kargaşayı oumlnler

Gelişmekte Olan Sistem ve Teknolojiler

İşletmelerin yakın zamanda kullanılması muhtemel gelişmekte olan sistem ve teknolojiler ve olası kullanım alanlarını accedilıklayabilme

7

Enduumlstri 40 nesnelerin interneti yapay zekacirc robotlar artırılmış gerccedileklik 3D yazıcılar gibi farklı ccediloumlzuumlm-lerin karmasını iccedileren insansız (karanlık) fabrika ya da depo amacını hedefleyen bir kavramdır Dijital doumlnuumlşuumlmde iş suumlreccedillerinin dijital ortama aktarırken dijital iş modelleri de oumln plana ccedilıkar 3D yazıcıların yedek parccedila lojistiğini etkilemesi beklemektedir Yapay zekacirc pek ccedilok uygulamada kullanılmakta insan ye-rine karar alma başarı oranın daha da aratarak farklı alanlarda kullanımı genişleyecektir RPA ccediloumlzuumlmleri rutin tekrarlanan kural tabanlı işlerin yazılım tarafından gerccedilekleşmesini sağlayarak ciddi zaman kazancı sağlar Dijital ikiz ile bir nesnenin dijital ortamda kopyasıyla takibini ve istatistiksel analizini yaparak farklı durumlar ile ilgili oumlngoumlruumller oluşturulabilir Tuumlm bunları gerccedilekleştirecek başarılı bir doumlnuumlşuumlm iccedilin insan suumlreccedil ve teknoloji boyutları bir arada değerlendirilmelidir

Bilişim Destekli Gelişmiş Planlama

İşletmelerde gelişmiş planlama araccedillarına neden gereksinim duyulduğu ve fonksiyonlarını accedilıklayabilme

5

APS araccedilları optimizasyon oumlzellikleri ile geleneksel planlama araccedillarının eksiklerini kapatır Simuumllasyon ile farklı senaryolar denenerek yatırım kararlarının etki sonuccedil analizleri gerccedilekleştirilebilir


210

7ne

ler

oumlğre

ndik

1 helliphelliphelliphellip erişim depolama veri işleme taşıma ya da transfer ve teslim etmeyi iccedileren elekt-ronik ortamda modern bilgi kullanımı edinimi olarak tanımlanabilirYukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yeri aşağıdakiler-den hangisi doğru şekilde tamamlarA Lojistik youmlnetimiB Tedarik zinciri youmlnetimiC Fiziksel dağıtımD Bilgi teknolojileriE Değer zinciri

2 Aşağıdaki stratejik amaccedillardan hangisi ccedilıkan kanun ile ccedilıkan e-fatura benzeri uygulamalar fir-maların bazı işlerini dijitale taşıma zorunluluğu ortaya ccedilıkarmasına oumlrnektirYukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yeri aşağıdakiler-den hangisi doğru şekilde tamamlarA Etkin muumlşteri tedarikccedili ilişkileriB Hayatta kalmaC Rekabetccedili avantajD Etkin karar vermeE Yeni iş modelleri

3 helliphelliphelliphelliphellip barkodu uumlzerinde ccedilok daha fazla karakterde bilgi bulundurabilirYukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yeri aşağıdakiler-den hangisi doğru şekilde tamamlarA EAN128 B Code39C Code128 D 2D barkod E EAN13

4 helliphelliphellip iş ortakları arasında standart bir for-matta elektronik ortamda dokuumlmanların (sipariş fatura beyanname vd) bilgisayardan bilgisayara aktarımıdırYukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yeri aşağıdakiler-den hangisi doğru şekilde tamamlarA WMS B EDIC AR D TMS E Barkod

5 helliphelliphelliphelliphellip dağıtılmış veri tabanıdır İccedilerdi-ği bir onaylama mekanizması ve dağıtılmış yapısı sayesinde aşırı guumlvenli bir yapısı vardırYukarıdaki cuumlmlede boş bırakılan yeri aşağıdakiler-den hangisi doğru şekilde tamamlarA Blok-zincir B İlişkisel veri tabanı (SQL)C Bulut D EDI E Veri ambarı

6 helliphellip uygulamaları ile karingrsız muumlşteriler ta-nımlanır muumlşterilerin satın alma oumlruumlntuumllerini be-lirlemek iccedilin analizler yapılır


A SRM B Operasyonel CRMC Analitik CRM D APS E MRP

7 helliphelliphellip ile navlun takibi rotalama yapıl-masına ilave oumlzellikleri genişletilerek bir filo takip sistemi kapsamında şofoumlr araccedil ve bakım işlemleri-nin de takibi yapılır


A TMS B WMS C APSD CRM E SRM

8 helliphelliphelliphelliphellip farklı sistemlerden veriyi ala-bilir Sonra alınan veriyi uygun şekilde standardi-ze eder Farklı sistemlerden konsolide edilmiş data elde eder Bu sayede veri sorgulama analiz ve ra-porlamaya hazır hale getirilir


A MRP B Veri ambarıC WMS D APS E ERP

9 helliphelliphelliphellip terimi başlangıccedilta uumlretimdeki bir dizi teknolojik değişikliği tanımlayan ve kapsa-yan ve Alman enduumlstrisinin kuumlresel rekabet edebi-lirliğini korumak amacıyla tutarlı bir politika ccediler-ccedilevesinin oumlnceliklerini belirleyen Alman huumlkuumlmeti tarafından tanımlandı


A Nesnelerin interneti B Blok-zincirC Dron D Yapay zeka E Enduumlstri 40

10 Aşağıdakilerin hangisinin yedek parccedila lojisti-ğini direkt ve kısa suumlrede etkilemesi beklenir

A Bulut B ARC Nesnelerin interneti D 3D yazıcılarE Buumlyuumlk veri


211

7neler oumlğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistikte İletişim ve Bil-gi Teknolojisi Gereksinimirdquo konusunu yeni-den goumlzden geccediliriniz

1 D Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistikte Veri İşleme (Operasyon Yuumlruumltme) ve Planlama Yazılım-larırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

6 C

Yanıtınız yanlış ise ldquoVerinin Oumlnemi ve Veri Toplama Araccedillarırdquo konusunu yeniden goumlz-den geccediliriniz

3 D Yanıtınız yanlış ise ldquoİşletmelerde Veri Anali-tiğirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

8 B


2 B Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistikte Veri İşleme (Operasyon Yuumlruumltme) ve Planlama Yazılım-larırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

7 A

Yanıtınız yanlış ise ldquoVeri İletimi Youmlntem ve Araccedillarırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliri-niz

4 B


5 A

Yanıtınız yanlış ise ldquoGelişmekte Olan Sistem ve Teknolojilerrdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

9 E


10 D


7

Araştır 1

Genel amaccedillı ana bilgisayar ve mini bilgisayar doumlnemi 1959rsquoda başladığı kabul edilip hacirclen suumlrmektedir Bu doumlnemin kritik tarihleri şunlardır- 1958 IBM ilk ana bilgisayar- 1965 daha duumlşuumlk uumlcretli DEC mini bilgisayarlarKişisel bilgisayar doumlneminin 1981rsquode başladığı kabul edilip halen suumlrmektedir Bu doumlnemin oumlnemli kilometre taşları aşağıdadır- 1981 IBM PCrsquonin piyasaya sunulması- Kişisel yazılımların 80rsquolerde ve 90rsquolarda yaygınlaşmasıİstemcisunucu doumlnemi de 1983rsquode başlamış olup hacirclen suumlrmektedir İstemci-sunucu doumlneminin bir oumlzelliği olarak masauumlstuuml bilgisayar olarak ifade edilen istemciler artık ccedileşitli hizmetler ve kabiliyetler sağlayan guumlccedilluuml sunucu bilgisa-yara bağlanabilmektedir Bilgisayar işleme suumlreci bu iki veya daha ccedilok makine arasında boumlluumlşuumllmektedir Bu suumlreccedilte değişik tiplerde sunucular (ağ uygula-ma Web) da halen gelişmeye devam etmektedirKurumsal bilgi işlem doumlneminin 1992rsquode başladığı kabul edilip halen suumlrmek-tedir Bu doumlnemin başlamasıyla internet standart ve uygulamaları ile farklı ağları birbirine bağlayan ağ standartları ve yazılım araccedillarına doumlnmuumlştuumlrSon olarak bulut ve mobil bilgi işlem doumlnemi 2000rsquolerin başında pazara ccedilık-mış olup suumlreccedil hacirclen ilerlemeye devam etmektedir Bu doumlnemin bilgi işlem kaynakları (bilgisayarlar depolama cihazları uygulamalar ve hizmetler) ha-vuzuna ağ uumlzerinden (ccediloğunlukla internette) ulaşılmasını sağlayan bir bilgi işlem modelini ifade etmektedir Bilgi işlem modellerinin en hızlı gelişen şekli olarak tanımlanabilir


212

7Araştır Yanıt

Anahtarı7

Araştır 2

Barkodda herhangi bir fiyat tanımlaması yapılmamıştır Tarayıcı bir uumlruumlnuuml taradığında taratılan EAN numarası marketin genel veri tabanına goumlnderilir Ana bilgisayar uumlruumln fiyatını anında cevap olarak goumlnderir Bu sayede fiyatlar-da guumlncelleme kolay bir şekilde yapılmaktadır Eğer fiyatlandırma barkodlar uumlzerinde yapılsaydı her fiyat değiştirildiğinde barkodlarında değişimleri ge-rekecekti

Araştır 3

İnterneti araccedil izleme ve bakım-onarım paketleri gerccedilek zamanlı takibi kon-teynerlerde ccedilevre sensoumlrleri ccedilalışanlar ve aletler hakkında bilgi toplama araccedil-lar ve ccedilalışanların guumlvenliğini artırma gibi işlere yarayabilir Amerikan makine ve ekipman firması Caterpillar Uptake ile yakın bir zaman-da ortaklık kurdu Enduumlstriyel analiz şirketi olan Uptake ile ortaklık kurma-sının temelinde ise muumlşterilerinin ekipmanlarının sağlamlığını anlamalarına daha iyi yardımcı olmak ve filolarını daha etkin bir şekilde izlemek ile opti-mize etmek bulunuyor Caterpillar ortaklığın filo izleme ve yakıt verimliliği takibi olduğunu accedilıklasa da ortaklıkta lsquobir sonraki seviyeyersquo taşınma hedefle-niyor Yani ldquobozulduktan sonra onarımrdquo modundan dışarı ccedilıkıp proaktif ola-rak ldquobozulmadan onarrdquo anlayışını oumln plana ccedilıkarmak amaccedillanıyor Bu amacın nihai dayanağı ise nesnelerin interneti sistemleridirOumlrneğin uccedilak uumlreticisi Airbus sadece fabrikalarında IoT teknolojileri uygu-lamakla kalmıyor aynı zamanda ccedilalışanlarının imalatta kullandıkları aletlere de bu teknolojileri uyguluyor Yani geleceğin fabrikalarını kurarken geleceğin işccedililerini de oluşturuyor Geleceğin fabrikasında ccedilalışacak işccedililer bir goumlrevi değerlendirmek iccedilin tablet veya akıllı goumlzluumlk kullanabiliyor ve daha sonra bu bilgileri robotlara aktarabiliyor PLM (Uumlruumln yaşam suumlreci youmlnetimi sistemi) insanlar ve kullandıkları araccedillar bir IoT platformuna bağlanırsa proses hızlanır ve gerekli guumlvenlik sağlanabilirAlman otomotiv şirketi MAN kamyon ve otobuumlslerinde ham verileri gerccedilek zamanlı olarak izleyebilen ve bu verileri muumlşterilere uumlcretli bir hizmet olarak sunan yararlı bir rapor haline doumlnuumlştuumlren teknolojiye sahip Muumlşterilerine oumlnceden tahmini araccedil bakımı motor arızalarını veya diğer olası arızaları tespit etmeyi zaten sağlayan MAN sağladığı izleme ve kontrol ile de zaman kaybı-nın ve dolayısıyla para kaybının da duumlşuumlruumllmesini sağlıyor

Araştır 4

MRP sisteminde iki ccedilıkış ve ccedileşitli mesajlar raporlar vardırCcedilıktı 1 ldquoOumlnerilen Uumlretim Ccedilizelgesirdquo dir Bu ana uumlretim programından (MPS) gelen talebi karşılamak iccedilin gereken Youmlnlendirme ve Malzeme Liste-sirsquondeki her adım iccedilin gereken minimum başlangıccedil ve bitiş tarihlerini ayrıntılı olarak belirtirCcedilıktı 2 ldquoOumlnerilen Satın Alma Ccedilizelgesirdquo dir Bu satın alınan uumlruumlnlerin tesise alınması gereken tarihleri ve uumlretim programlarını eşleştirmek iccedilin satın alma emirlerinin veya tuumlm sipariş emrinin gerccedilekleşmesi gereken tarihleri belirtirBildirimleri yeniden planlama mesajları Bunlar mevcut siparişleri iptal etme artırma gecikme veya hızlandırma oumlnerir Raporlar da planları listelemeyi sağlar


213

7Araştır Yanıt

Anahtarı7

Araştır 5

Muumlşteri hizmet seviyesi stok seviyesi ve maliyet azaltma amaccedillarını iyileştir-mek amacı ile optimizasyon ccedilalışmaları gerccedilekleştirilir Uumlretimin optimizas-yonu stok politikaları planlama ağ tasarımı kaynakların optimize edilmesi depolama ve elleccedilleme suumlreccedilleri mevsimsel durumlar teknolojik yeterlilik altyapı unsurlarının durumu envanterlerin kontroluuml ve iş guumlcuuml planlaması lojistik suumlreccedillerin optimizasyonu ve planlamasında dikkat edilecek oumlnemli hususlardır Başarılı bir lojistik optimizasyon ve planlama ile şunlar gerccedilek-leşebilir İş suumlreccedillerinin iyi planlanması dağıtım planlamasının gereklilikleri karşılaması sevkiyat planlarının en iyi şekilde yapılması ve en doğru rotaların belirlenmesi Stok maliyetlerinin azaltılması taleplerin tahmini yok satma risklerinin giderilmesi doğru ve zamanında teslimat hasarsız ve hatasız iş-lemler iş hedeflerinin gerccedilekccedili olması lojistik optimizasyon ve planlamanın başarısını goumlsterir

Araştır 6

İş hayatına youmlnelik bu bilgileri temin etmek ve ihtiyaccedilları gidermek iccedilin veri bilimi ile ilgili etkinliklere katılın veri bilimi bloglarını takip edin veri taba-nı ve bir programlama dili oumlğrenin istatistik oumlğrenin makine oumlğrenmesini oumlğrenin Big Data yeteneklerini edinin ve projeler yapın Ayrıca akademik eğitimin yanında mevcut ccedilok sayıda online eğitim videoları ve kitaplar ile gerekli altyapı sağlanabilir

Araştır 7

Yapılan araştırmalara goumlre uumllkemizdeki uumlretim sektoumlruumlnde hacirclen Enduumlstri 20 ve 30 suumlreci yaşanıyor Yeni duumlnya duumlzenine ayak uydurmak adına şirketlerin kendilerini geliştirmeleri gerekiyor Aksi takdirde oyun kurucu değil oyunda piyon olmak zorunda kalınabilirBu teknoloji devriminde ayakta kalmak isteyen işletmeler de yeni duumlnya duuml-zenine ayak uydurmak iccedilin uumlretim şekillerini değiştiriyor Yapay zekacirc ve veri bilimi kullanımının şirketlerde arttığı goumlzleniyor Tuumlrk sanayisinin dijital ol-gunluk seviyesi Enduumlstri 20 ile 30 arasında bulunuyor Dolayısıyla değişen pazar yapısında rekabetccedililiğin korunabilmesi ihracatın artması iccedilin buguumln duumlnyada kullanılan otomasyon yapay zekacirc veri analizleri ile uumlretim tesisle-rinde youmlnetim oumllccediluumlm takip tasarım ve muumlşteri ilişkileri youmlntemlerinin etkin kullanılması gerekir Oumlzetle Enduumlstri 40 Akıllı Fabrikalar Makina-Opera-toumlr işbirliği gibi yeni işletme youmlnetim sistemleri bu konuda sanayi tesisleri iccedilin olmazsa olmaz ccediloumlzuumlm yoludur Tuumlrkiye elbette bu aşamada oumlnemli bir oyuncu olabilir ancak oumlncelikle uumllke iccedili yatırımlar yapmak gerekiyor Oumlrne-ğin Tuumlrkiyersquonin 2023 yılı ve oumltesinde duumlnyanın ilk 10 ekonomisi arasında yer alması iccedilin yılda ortalama yuumlzde 85 oranında buumlyuumlmesi gerekiyor Bu buumlyuumlme teknolojilerin etkin ve verimli kullanımıyla muumlmkuumln olabilir Her şeyden oumlnce nesnelerin internetinin kullanıldığı iş suumlreccedilleri doğru bir şekilde youmlnetilmelidir Uumllkemizde bilişim eğitimine daha yuumlksek bir ağırlık verilmesi yazılımcı ve programcılar yetiştirmek ve nesnelerin interneti araştırmalarına hız kazandırmak yenilikleri geliştiren tarafta olmamızı sağlayabilir


214

7

Acar AZ ve Kocaoğlu B (2018) Enduumlstri 40 ccedilağına geccedilerken tedarik zinciri teknolojilerinde dijital entegrasyonun rekabet guumlcuumlne etkileri iccedilinde Der NEngin E Aslanoğlu OErdoğan BCKarahasan ve KTata Tuumlrkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Doumlnuumlşuumlm İmge Kitabevi Yayınları İstanbul s 473-509

Alkan N (2003) Tıp ve sağlık kuruluşlarında bilgi youmlnetimi (Knowledge management in medical and health care organizations) Bilgi Duumlnyası 4(2) 122-145

Aydın A (2019) Digital twin ndash Dijital ikiz nedir httpwwwprotoparscom20190318dijital-ikiz (erişim 5102019)

Barreto L Amaral A ve Pereira T (2017) Industry 40 implications in logistics An overview Procedia Manufacturing 13 1245-1252

Barutccedilugil İ (2002) Bilgi YoumlnetimiKariyer Yayıncılık İstanbul ISBN 9758515268

BearingPoint GmbH (2016) Digital transformation in supply chain management httpswwwbearingpointcomfilesBEDE16_1107_FC_EN_Supply_Chain_Management_final_webpdfampdownload=0ampitemId=331089 (erişim 1862017)

Bekker A (2019) 5 Types of Artificial Intelligence That Bring Value to Business httpswwwscnsoftcomblogartificial-intelligence-types (erişim 8102019)

Bhandari R (2019) Impact of technology on logistics and supply chain management 7th International Business Research Conference s 19-24

Bluesmart (2019) Differences between MRP ERP SCM and APS software solutions httpblue-smartesensoftware-mrp-erp-scm-and-aps-software-solutions-differences (erişim 10112019)

Can T (2017) Elektrikli kamyon Tesla Semirsquonin oumln sipariş rekoru bir kez daha kırıldı httpswwwlogcomtrelektrikli-kamyon-tesla-semi-nin-on-siparis-rekoru-bir-kez-daha-kirildi (erişim 11112019)

Emmanson (2012) Role of information technology in logistics and supply chain management Emmansonrsquos Blog httpsemmansonmewordpress com20120312the-ro le-of-information-technology-in-logistics-and-supply-chain-management (erişim 17112019)

erphaber (2019) Dijital ikiz nedir httpserphabercomtrdijital-ikiz-nedir (erişim 18112019)

Gour R (2019) 8 key differences between data science and data mining httpsbecominghumanai8-key-differences-between-data-science-and-data-mining-674f09599df2 (erişim 25112019)

Guumlccedilluuml N ve Sotirofski K (2006) Bilgi youmlnetimi Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi Guumlz 4(4) 351-371

Guumln E (2006) Bilgi Youmlnetimi Suumlrecinde İnsan Kaynakları Youmlnetimi Lojistik Sektoumlruumlnde Bir Araştırma Yuumlksek Lisans Tezi İstanbul Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İşletme Anabilim Dalı İnsan Kaynakları Youmlnetimi Bilim Dalı İstanbul

Honeywell International Inc (2015) Optimize your workflow performance with voice httpwwwvocollectvoicecomdownloada s p x f i l e = d 5 3 2 3 3 5 e - 4 0 5 4 - 4 1 3 0 - a 8 d 7 -38f92778092epdf (erişim 31052015)

Hugos M (2011) Essentials of Supply Chain Management Wiley USA

Kearney E A (2015) Digital supply chains Increasingly critical for competitive edge European Excellence in Supply Chain Management WHU Logistics Study 2015

Kocaoğlu B ve Acar AZ (2019) Information Systems amp Contemporary Technologies in Supply Chains Concepts Application and People LAP - Lambert Academic Publishing ISBN-10 6200237743

Kocaoğlu B (2018) Depo ve dağıtım merkezlerinde kullanılan bilişim teknolojileri ve uygulamaları iccedilinde AZ Acar ve E Ccedilakmak Depo ve Dağıtım Merkezleri Youmlnetimi Utikad Yayınları İstanbul ISBN9786056336782 s 201-262

Kocaoğlu B ve Acar A (2014) Tedarik Zincirinde Bilgi Youmlnetimi ve İletişim iccedilinde Ed AZ Acar ve AMKoumlseoğlu Lojistik Yaklaşımıyla Tedarik Zinciri Youmlnetim Nobel Yayın İstanbul ISBN 978-605-133-953-5 s 305-328

Kuprenko Vitaly (2019) Artıfıcıal Intellıgence In The Logıstıcs Industry

ht tp s supp lycha inbeyond comar t i f i c i a l -intelligence-in-the-logistics-industry (erişim 6122019)

Laudon K ve Laudon J (2017) Management Information Systems Managing the Digital Firm Pearson USA

Kaynakccedila


215

7

Monczka R Handfield R Giunipero L ve Patterson J (2016) Purchasing and Supply Chain Management (6th b) Cengage Learning Boston

Nettstraumlter A Geiszligen T Witthaut M Ebel D ve Schoneboom J (2015) Logistics Software Systems and Functions An Overview of ERP WMS TMS and SCM Systems iccedilinde Ed A Nettstraumlter T Geiszligen M Witthaut D Ebel J Schoneboom W ten Hompel M ve Rehof J Cloud Computing for Logistics Springer s 1-11

Oumlmuumlrbek N ve Altın F (2009) Sağlık bilişim sistemlerinin uygulanmasına ilişkin bir araştırma İzmir oumlrneği SDUuml Fen-Edebiyat Fakuumlltesi Sosyal Bilimler Dergisi 19 211-232

Ross DF (2011) Introduction to Supply Chain Management Technologies CRC Press - Taylor amp Francis Group USA

Singh D (2008) XML and binary data httpwwwperfectxmlcomarticlesxmlbinaryasp (erişim 1112019)

Tay SI Lee TC Hamid NZA ve Ahmad ANA (2018) An overview of Industry 40 Definition components and government initiatives Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems 14 1379-1387

Yıldırım P Uludağ M ve Goumlruumlr A (2008) Hastane bilgi sistemlerinde veri madenciliği Ccedilanakkale On Sekiz Mart Uumlniversitesi Akademik Bilişim 429-434

URL_01 httpwwwwarehousecoachcomimagesLocation_Numberingpdf (erişim 1632017)

İnternet Kaynakları

216

Boumlluumlm 8

Lojistikte Risk Youmlnetimi ve Sigorta

Anahtar Soumlzcuumlkler bull Lojistik bull Risk Youmlnetimi bull Risk Değerlendirme bull Lojistikte Sigortabull Nakliyat Sigortaları

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları 1

İşletmelerde Risk Kavramı ve Risk Youmlnetimi1 İşletmelerde risk kavramının oumlnemini

accedilıklayabilme 2Lojistikte Risk Kavramı2 Lojistikte risk kavramının ne anlama

geldiğini accedilıklayabilme

4 Lojistikte Risk Youmlnetimi4 Lojistikte riskin nasıl youmlnetileceğini

accedilıklayabilme

6Lojistik ve Sigorta6 Lojistikte sigorta kavramının kapsamını

accedilıklayabilme

Lojistikte Risk Değerlendirme3 Lojistikte risk değerlendirmeyi yapabilme3Sigorta Kavramı5 Sigorta kavramının ne anlama geldiğini


217


GİRİŞGuumlnuumlmuumlzuumln rekabetccedili ccedilevrelerinde ortaya ccedilı-

kan oumlzelliklerden biri değişkenlik diğeri de belir-sizliktir Ccedilevredeki değişiklikler ve belirsizlikler pazarların da değişken ve belirsiz olmalarına neden olmaktadır Pazarların bu oumlzelliği son yıllardaki birtakım gelişmelerden dolayı artış goumlstermekte-dir Bu gelişmelerden birisi de talebin yapısındaki değişikliktir Guumlnuumlmuumlzde neredeyse her sanayi ko-lunda talep geccedilmişte olduğundan ccedilok daha değiş-ken bir hacircl almıştır Uumlruumln ve teknoloji yaşam doumln-guumlleri oumlnemli oumllccediluumlde kısalmış ve rekabetccedili uumlruumln tanıtımları yaşam doumlnguumlsuumlnuumln suumlresini tahmin etmeyi zorlaştırmaya başlamıştır Pazardaki rakip-ler arasındaki kızışan rekabetin satışlar uumlzerindeki baskısı nedeni ile işletmelerin tedarik zincirlerinde de oumlnemli belirsizlikler ve youmlnetilmesi guumlccedil suumlreccediller ortaya ccedilıkmıştır Bununla beraber tedarik zincir-leri daha kolay bozulmaya başlamıştır Bu şartlarla başa ccedilıkmak durumunda olan işletmeler strateji-lerini değiştirmeye başlamış ve bu değişiklik işlet-melerin iş modellerine de yansımış işletmelerin tedarik zincirlerindeki risk profilleri değişmiştir Oumlrneğin ldquoyalınrdquo uygulamaların benimsenmesi dış kaynak kullanımına geccediliş ve tedarikccedili tabanı-nın boyutunu azaltma youmlnuumlndeki tercihler tedarik zincirinin kırılganlığını potansiyel olarak artırmış-tır Bu durum bir risk doğurmuştur (Christopher ve Rutherford 2004)

Oumlzellikle planlanmamış ve oumlngoumlruumllemeyen olayların tedarik zincirindeki etkisi bir buumltuumln olarak ağ uumlzerinde ciddi finansal etkilere neden olabilir Son yıllardaki araştırmalar işletmelerin arzlarında aksamalar yaşanması durumunda ve bu sorun kamuoyunda yayıldığında işletmelerin hisse senedi fiyatlarında oumlnemli olumsuz etkiler yarat-tığını ortaya koymaktadır (Singhal ve Hendricks 2002) Oumlrneğin araştırmalardan bir tanesi bu tuumlr sorunlar yaşayan işletmelerin ortalama işletme ge-lirlerinin 107 satışların geri doumlnuumlşuumlnuumln 114 ve varlıkların geri doumlnuumlşuumlnuumln 93 oranında azal-dığını accedilıklamaktadır (Christopher ve Rutherford 2004) 2006 yılında Amerikarsquonın duumlnyaca uumlnluuml danışmanlık şirketi McKinsey tarafından yuumlruuml-tuumllen ve 3000rsquoin uumlzerinde uumlst duumlzey youmlneticinin katılımı ile oluşturulan bir ankette işletmelerin te-darik zincirlerinde aksama riski olduğu sonucu or-taya ccedilıkmış ve ccediloğu işletmenin bu riskin youmlnetimi ve azaltılması konusunda yeterli planları olmadığı

tespit edilmiştir Ccediloğu işletme risk profilini duumlzen-li olarak değerlendirmenin gerekliliğini kabul etse de işletmeler genellikle bu konudaki tercihlerini lojistik ya da tedarik zincirlerine odaklanmaktan ziyade yasal ve finansal risk konularına odaklanma youmlnuumlnde yapmaktadırlar (McKinsey Quarterly 2006) Guumlnuumlmuumlzuumln değişken iş ortamında iş suuml-rekliliği accedilısından en buumlyuumlk risklerin daha geniş lojistik ve tedarik zinciri ağlarında yer aldığı soumly-lenebilir İşletmelerin genelinin etkilendiği gibi oumlzellikle lojistik suumlreccedillerinin etkilendiği iki ccedileşit riskten soumlz edilebilir Bunlardan biri dış risk diğeri de iccedil risktir Dış riskler genel olarak doğal afetler-den savaşlardan teroumlrizm ve salgın hastalıklardan veya huumlkuumlmetin getirdiği yasal kısıtlamalardan ya da rekabetten kaynaklanabilir İccedil riskler ise işlet-melerin lojistik ve tedarik zinciri suumlreccedillerinin nasıl yapılandırıldığı ve youmlnetildiği sonucu ortaya ccedilıkan riskleri ifade eder Dış risk youmlnetsel faaliyetlerden etkilenmese de iccedil risk etkilenebilir (Christopher ve Rutherford 2004) Dolayısıyla iccedil ve dış ccedilevrede oluşan riskler bazı işletmeler iccedilin tehlike oluşturur-ken bazı işletmeler iccedilin ise fırsat olmaktadır Başarı-lı işletmeler belirsizlik ortamlarını risklerini doğru youmlneterek tehditleri fırsata doumlnuumlştuumlrmeyi başarırlar (Ccedilekerol 2013) Oumlyleyse işletmeler soumlz konusu riskleri azaltmak ve youmlnetmek iccedilin doğru stratejiler geliştirmek bu stratejilere uygun metotları kullan-mak ve boumlylece risklerini başarılı bir şekilde youmlnet-mek durumundadırlar

Bu boumlluumlm okuyucunun riskleri etkin bir şekil-de youmlnetmesini ve oumlrguumltlemesini okuyucuyu her tuumlrluuml riskin youmlnetilmesi iccedilin ortak bir kelime ve işlem sağlamak ve ccedileşitli kritik risk tuumlrlerinin oumlzel-liklerinin her ikisine de bir bakış accedilısı kazandırmayı amaccedillamaktadır

İŞLETMELERDE RİSK KAVRAMI VE RİSK YOumlNETİMİ

Literatuumlrde tek ve ortak bir risk tanımı olma-makla birlikte ekonomistlerin davranış bilimcile-rin risk teorisyenlerinin istatistikccedililerin aktuumlerle-rin ve hatta tarihccedililerin kendi risk tanımları vardır (Rejda ve McNamara 2017) Risk kelimesinin etimolojik koumlkeni Latince ldquorisicumrdquo kelimesine dayanmaktadır ve genel anlamda beklenmeyen so-nuccedillarla karşılaşma olasılığı olarak tanımlanmakta-dır Başka bir tanıma goumlre risk olumsuz olayların ve bunların olası sonuccedillarının ortaya ccedilıkma ve he-

218


defleri kapsam kalite zaman ve maliyet accedilısından etkileme derecesidir Risk bir oumllccediluumlmuumln beklenen değerine bağlı olarak guumlvenilir bir olasılık seviye-sindeki gelecek zaman noktalarında ortaya ccedilıkan olası bir kayıptır Risk ileride ortaya ccedilıkması bek-lenen ama meydana gelip gelmeyeceği kesin olarak bilinmeyen olayları (planların başarısız olması ha-talı karar alma) ifade etmektedir Bu accedilıdan risk gelecekte gerccedilekleşmesi beklenen sonuccedilların ger-ccedilekleşmeme olasılığını ifade etmektedir (Ccedilekerol 2013) Bir başka ifade ile risk zararın oluşmasına ilişkin belirsizlik olarak tanımlanabilir (Rejda ve McNamara 2017)

Risk kelimesi iki ana fikir iccedilerir Bunlardan biri belirsizlik diğeri ise sonuccedillardır Yaygın kullanım-da insanlar riski pozitif sonuccedillardan ziyade negatif sonuccedillarla ilişkilendirir ancak genellikle risk sonu-cunda her ikisi ile de karşılaşılabilir (Christopher ve Rutherford 2004) Sonuccedil fikri hedeflere veya amaccedillara goumlre genişletilebilir Oumlrneğin caddeden karşıdan karşıya dikkatsizce geccedilen birinin iki ama-cı olabilir Birincisi trafik ışığının yeşil yanmasını beklemek yerine zaman kazanmak ikincisi ise bir araba ccedilarpmadan caddeden karşıya geccedilmektir Bu kişinin caddeyi dikkatsizce karşıdan karşıya geccedilip bu hedeflere ulaşıp ulaşamayacağına dair ciddi bir belirsizlik vardır İlk amaccedil olumlu bir sonuccedilla (za-mandan tasarruf ) ikincisi ise olumsuz bir sonuccedil-la (yaralanma sakat kalma ya da oumlluumlm) ilgilidir Dolayısıyla risk belirsizliğin hedefler uumlzerindeki etkisi olarak da duumlşuumlnuumllebilir Bunun dışında bazı insanlar risk kelimesini sıklıkla bir etkinliğin ger-ccedilekleşme olasılığını belirtmek iccedilin kullanılır Bazı-ları ise gerccedilekleşirse sonuccedilları dikkate alır (Choi ve ark 2016) Oumlrneğin birisi İstanbulrsquoda Bursarsquodan daha fazla deprem riski olduğunu belirttiğinde İstanbulrsquoda depremlerin daha muhtemel olduğunu soumlyluumlyordur Bunun gibi bir diğer ABC İşletmesi-nin bir siber saldırı olması durumunda başka bir şirketten daha fazla riskli olduğunu belirttiğinde ABC İşletmesinin bir siber saldırı meydana gelme-si durumunda daha buumlyuumlk bir zarara uğrayacağını ifade etmiş olur Aslında risk hem ihtimal hem de sonuccedillarla ilgilidir İnsanlar risk tahminini bir de sonuccedillarda oumlngoumlruumllemezlik veya değişkenlik ola-

rak adlandırmak iccedilin kullanırlar Oumlrneğin finansal analistler yuumlksek teknolojili bir stokun faydalı bir stoktan daha buumlyuumlk risk taşıdığını soumlylerler Ccediluumlnkuuml yuumlksek teknoloji stokundaki getirilerin daha fazla değişkenliği vardır veya bu nedenle duumlşuumlk teknolo-jili stoğa goumlre tahmin edilmesi daha zordur

Başka bir ifade ile riskler her faaliyet alanı iccedilin farklı tuumlr ve boyutta olmasına karşın ortak nok-taları vardır Risklerin en belirgin oumlzellikleri tam ve net olarak bilinememeleri zamanla değişkenlik goumlstermeleri olumsuz sonuccedillar doğurabilir ve youml-netilebilir nitelikte olmalarıdır Fakat her belirsiz durum risk olarak nitelendirilmez Bilgi ile risk arasında guumlccedilluuml bir bağlantının varlığından soumlz et-mek muumlmkuumlnduumlr Bilgi artarken ortaya ccedilıkabilen ve hesaplanabilen risk unsurları da artmaktadır Bilgi ile risk arasındaki buumltuumlnleyici ilişki aynı za-manda tehlike ile risk arasındaki ilişkiyi de ortaya koymaktadır Bu geleneksel tanımlamalarda oumlzel-likle fırsatların nasıl belirleneceğine ve yaratılaca-ğına dair eksiklik ve fazlasıyla sınırlı ifadeler dik-kat ccedilekmektedir Oumlzellikle proje youmlnetimiyle ilgili risk tanımında bu tartışmaların etkisiyle değişik-lik yapılmıştır Uluslararası Standartlar Kurumu risk kavramını bir olayın gerccedilekleşme olasılığı ile etkilerinin bir birleşimi olarak tanımlamaktadır Her tuumlrluuml girişim faydaları (olumlu youmlnde) ya da tehditleri (olumsuz youmlnde) oluşturacak olayları barındırmaktadır Ancak genel olarak risk youmlne-timi disiplini artarak kabul goumlren bir yaklaşımla riskin hem olumlu hem de olumsuz yanlarıyla ilgi-lenmektedir Bu nedenle risk her iki accedilıdan da ele alınmalıdır Geleneksel bakışın dışında yeni bakış accedilısıyla risk sadece en aza indirilmesi ya da orta-dan kaldırılması gereken bir şey olmanın dışında aynı zamanda fırsat olarak goumlruumllmektedir Bu aşa-mada karar verme mekanizması da değişmektedir Risklere ilişkin karar verme yetkisi işletmelerin ilgili birimindeki risk youmlneticisinden alınarak uumlst youmlneticiler veya youmlnetim kurulu gibi riski kontrol eden kacircrlı risk fırsatlarını değerlendirmeye istek-li olan mercilere taşınmaktadır (Ccedilekerol 2013) Aşağıda Tablo 81rsquode riskin tanımlanmasında ge-leneksel ve yeni bakış accedilıları karşılaştırmalı olarak sunulmuştur

219


Tablo 81 Riskin Tanımlanmasında Geleneksel ve Yeni Bakış Accedilıları

Geleneksel Bakış Yeni BakışRisk kontrol edilmesi gereken olumsuz bir faktoumlrduumlr Risk bir fırsattır

Risk organizasyonel silolarda youmlnetilir Risk bir buumltuumln olarak kurum ccedilapında youmlnetilirRisk youmlnetiminin sorumluluğu aşağı seviyelere delege edilir

Risk youmlnetiminin sorumluluğu uumlst youmlnetim tarafından kabul edilir

Risk oumllccediluumlmuuml subjektiftir Risk oumllccediluumllebilirYapılanmamış ve tutarsız risk youmlnetim fonksiyonları bulunur

Risk youmlnetimi buumltuumln kurum youmlnetim sistemlerine kurulur

Youmlnetim kurulunun iccedil kontroluumlnuuml sağlayan denetleme komitesi vardır

Youmlnetim kurulunun etkili risk youmlnetimi yapısını sağlayan bir risk komitesi bulunmaktadır

Kaynak Ccedilekerol 2013

Risk tanımları iccedilerisinde oumlnemli yeri olan kav-ramlardan biri de Kurumsal Risk kavramıdır Ku-rumsal risk işletmedeki tuumlm fonksiyonların bir buumltuumln olarak karşı karşıya oldukları risktir İşletme youmlneticileri kurumsal riski karşılarken tuumlm işletme-nin iccedilinde bulunduğu belirsizlik ve sonuccedil olasılık-larını youmlnetmek zorundadır Bu ifade ile birlikte accedilıklamamız gereken başka bir kavram daha orta-ya ccedilıkmıştır O kavram da Risk Youmlnetimidir Risk youmlnetimi bir sistemde bir araya getirilen ve bir işletmenin eylemlerini karşılaştığı riskler ışığında kontrol etmek iccedilin kullanılan koordineli ilkeler suumlreccediller faaliyetler roller sorumluluklar ve altyapı kuumlmesidir Kurumsal risk youmlnetimi youmlnetimin te-mel ilkelerinin ccediloğunu uygular ccediluumlnkuuml youmlnetimin ayrılmaz bir parccedilasıdır Peki bir işletmenin tuumlm risklerini youmlnetmek ya da bir yetkilinin (Genel Muuml-duumlr CEO Youmlnetim Kurulu Başkanı Grup Başka-nı) tuumlm işletmenin risklerini bildiğini oumlne suumlrmek ne kadar gerccedilekccedili bir yaklaşım olur Bu tabii ki ger-ccedilekte muumlmkuumln değildir Ccediluumlnkuuml kurumsal risk youml-netiminde her seviyede (uumlst-orta-alt) mevcut olan riskler işletmelerdeki o seviyede bulunan yetkililerin sorumluluğundadır Kurumsal risk ancak bu şekilde youmlnetilebilir (Green 2016) İşletmelerin karşılaşa-bileceği riskler temel olarak doumlrt ana başlık ve alt başlıklar altında toplanmaktadır Risk birkaccedil farklı sınıfta sınıflandırılabilir En oumlnemlileri aşağıdakileri iccedilerir (Ccedilekerol 2013)

bull Safvespekuumllatifriskbull Ccedileşitlendirilebilir risk ve ccedileşitlendirileme-

yen riskbull Kurumsalriskbull Sistemikrisk

Saf ve Spekuumllatif RiskSaf risk sadece zarar olasılığının bulunduğu

veya kaybedilmediği bir durum olarak tanımlan-maktadır Tek olası sonuccedillar ters (kayıp) ve noumltr (zararsız) Saf risk oumlrnekleri arasında erken oumlluumlm işle ilgili kazalar yıkıcı tıbbi harcamalar ve yangın yıldırım sel veya depremden kaynaklanan maddi hasarlar sayılabilir Spekuumllatif risk kar veya zararın muumlmkuumln olduğu bir durum olarak tanımlanmakta-dır Oumlrneğin 100 adet hisse senedini satın alırsanız hisse senedinin fiyatı artarsa kacircr edersiniz ancak fi-yat duumlştuumlğuumlnde kaybedersiniz Spekuumllatif risklerin diğer oumlrnekleri arasında at yarışlarına bahis koy-mak gayrimenkul yatırımları yapmak ve kendiniz iccedilin işe girmek de dahildir Bu durumda hem kar hem de zarar muumlmkuumlnduumlr

Ccedileşitlendirilebilir Risk ve Ccedileşitlendirilemeyen Risk

Ccedileşitlendirilebilir risk ekonomiyi değil sadece bireyleri veya kuumlccediluumlk grupları etkileyen risktir Ccedileşit-lendirmeyle azaltılabilecek veya elimine edilebilecek bir risktir Oumlrneğin ccedileşitlendirilmiş bir hisse senedi tahvil ve mevduat sertifikası portfoumlyuuml (CD) ortak hisse senetlerine 100 yatırım yapan bir portfoumly-den daha az risklidir Bir tuumlr yatırımdaki zararlar yani hisse senetleri tahvil ve CDrsquolerden elde edilen kazanccedillarla dengelenebilir Aynı şekilde sadece bir satırdan ziyade farklı sigortacılık sigortası yaptırıl-ması durumunda bir muumllk ve borccedil sigortacısı iccedilin daha az risk vardır Bir satırdaki zararlar diğer satır-lardaki kacircrlarla dengelenebilir

220


Ccedileşitlendirilebilir risk sadece belirli bireyleri veya kuumlccediluumlk grupları etkilediğinden sistematik ol-mayan risk veya oumlzel risk olarak da adlandırılır Oumlr-nekler arasında araba hırsızlığı soygun ve mesken yangınları sayılabilir Ekonominin tamamını değil yalnızca bu zararları yaşayan bireyler ve ticari şir-ketler etkilenir Buna karşılık ccedileşitlendirilemeyen risk tuumlm ekonomiyi veya ekonomi iccedilindeki ccedilok sa-yıda kişi veya grubu etkileyen bir risktir Ccedileşitlilikle elimine edilemeyen veya azaltılamayan bir risktir Oumlrnekler arasında hızlı enflasyon doumlnguumlsel işsizlik savaş kasırgalar taşkınlar ve depremler var ccediluumlnkuuml ccedilok sayıda kişi veya grup etkileniyor Ccedileşitlendiri-lemeyen risk ekonominin tamamını veya ekonomi-deki ccedilok sayıda kişiyi etkilediği iccedilin buna temel risk de denir

Kurumsal Riskİşletme riski bir işletme şirketinin karşılaştı-

ğı tuumlm buumlyuumlk riskleri kapsayan bir terimdir Bu riskler arasında stratejik risk operasyonel risk ve finansal risk bulunmaktadır Stratejik risk firma-nın finansal amaccedil ve hedeflerine ilişkin belirsizliği ifade eder oumlrneğin eğer bir firma yeni bir iş kolu-

na girerse bu ccedilizgi kacircrsız olabilir Operasyonel risk firmanın ticari faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır Oumlrneğin ccedilevrim iccedili bankacılık hizmetleri sunan bir banka ldquobilgisayar korsanlarırdquo bankanın bilgisayarı-na girerse zarar verebilir İşletme riski ayrıca ticari risk youmlnetimi programında daha oumlnemli hacircle gelen finansal riski de iccedilermektedir Finansal risk emtia fiyatlarındaki faiz oranlarındaki doumlviz kurların-daki ve paranın değerindeki olumsuz değişiklikler nedeniyle zararın belirsizliğini ifade eder Oumlrneğin tahılları 6 ay iccedilinde bir suumlpermarket zincirine sabit bir fiyata vermeyi kabul eden bir gıda şirketi tahıl fiyatları yuumlkselirse para kaybedebilir

Sistemsel RiskSistemik risk tuumlm finansal sistemin bozulma-

sına neden olabilecek tek bir kuruluş veya işletme grubunun başarısızlığından dolayı tuumlm bir sistemin veya tuumlm pazarın ccediloumlkme riskidir Oumlrneğin Ame-rika Birleşik Devletlerirsquondeki 2008ndash2009 yılındaki şiddetli iş durgunluğu buumlyuumlk oumllccediluumlde sistemik riske neden olan ABD tarihindeki en koumltuuml ikinci ekono-mik gerileme olmuştur

Risk kavramının ortaya ccedilı-kış nedenlerini ekonomi accedilısından araştırın

Kurumsal risk ile Sistemsel Risk arasındaki ilişkiyi accedilık-layın

İşletmelerde Riskin yeni bakış accedilısının işletmeler accedilı-sından sağladığı faydaları tartışın

1 İşletmelerde risk kavramının oumlnemini accedilıklayabilme



LOJİSTİKTE RİSK KAVRAMIGuumlnuumlmuumlzde birccedilok işletme iş suumlrekliliği konusuna yoğunlaşmaktadır Ccediluumlnkuuml iş suumlrekliliği işletmeler

iccedilin rekabet accedilısından oumlnemlidir İşlerin herhangi bir sebeple sekteye uğramaması rekabet accedilısından kri-tiktir Suumlreccedil iccedilerisinde boumlyle bir aksaklık olsa bile boumlyle bir durumda işletmelerin hayata geccedilirdikleri bir eylem planları olmak zorundadır Aksi hacirclde iş suumlrekliliği sağlanamaz suumlreccedillerde aksaklıklar oluşur ve bu durum işletmelerin muumlşteri kaybı ile beraber ciddi rekabet sorunlarına yol accedilabilir Ancak uygulamada işletmelerin iş suumlrekliliği youmlnetimi konusunda sınırlı bir odaklanma iccedilinde oldukları goumlruumllmektedir Baş-ka bir ifade ile işletmelerin iş suumlrekliliğini tolere edecek ciddi eylem planlarının olmadığı goumlruumllmektedir

221


İşletmelerin bilişim teknolojileri ve iccedil suumlreccedil youmlne-timi uumlzerine daha guumlccedilluuml bir odaklandıkları ancak genellikle daha yuumlksek arz riskini goumlz oumlnuumlnde bu-lundurmadıkları ifade edilmektedir (Christopher ve Rutherford 2004)

Guumlnuumlmuumlz işletmelerinin en oumlnemli rekabet faktoumlrlerinden biri tedarikccedili ilişkileri ve dolayısıy-la tedarik zinciri youmlnetimlerindeki performansla-rıdır İyi youmlnettikleri tedarik zincirleri ile muumlşte-rilerine sundukları uumlruumln ve hizmetlerde farklılık yaratarak rekabet avantajı sağlamayı amaccedillayan işletmeler lojistik ve tedarik zincirlerinde muh-temel risk faktoumlrlerini ccediloğu zaman goumlz ardı ede-bilmektedirler Oysa birtakım kaynaklar işlet-melerin tedarik zinciri kırılganlığına daha fazla odaklanmak iccedilin işletme iccedilin bir tedarik riski profili oluşturulması gerektiğini belirtmektedirler (Christopher ve Rutherford 2004) Risk profili-nin amacı en buumlyuumlk guumlvenlik accedilıklarının nere-de olduğunu ve zincirin bozulma ya da aksama ihtimalinin ne olduğunu belirlemektir (Tang ve Musa 2011) Bu bakış accedilısına goumlre tedarik zin-ciri riski kesinti olasılığı ile oluşacak muhtemel etkinin bir fonksiyonu olarak karşımıza ccedilıkmak-tadır (Tedarik zinciri riski = Kesinti olasılığı x Etki) Bu nedenle risk profili işletme youmlnetimi-nin dikkatinin oumlzellikle odaklanması gereken bir ağ uumlzerinden kritik yolları belirler Ccediluumlnkuuml tedarik zincirleri ortaya ccedilıkma olasılığının duumlşuumlk oldu-ğu ancak potansiyel etkinin yıkıcı olabileceği du-rumlarda en savunmasız durumda olabilir ve bu durum işletmeler iccedilin ccedilok ciddi yıkımlara sebep olabilir Oumlrneğin Mayıs 2003rsquote ABDrsquode meyda-na gelen Jackson kasırgası Procter amp Gamblersquoın Kuzey Amerikarsquodaki tek fabrikasının bulunduğu Tennesseersquoyi vurmuş ve fabrikaya Pringles uumlretimi iccedilin ciddi zararlar vermiştir (DR 1998 Chris-topher ve Rutherford 2004 Korecky 2012 Xu ve Shiina 2018) Buradan hareketle işletmelerin lojistik suumlreccedillerinin akamete uğramaması adına lojistikte riske kaynak olan durumların belirlen-mesi lojistikte risk youmlnetiminin ilk aşamasıdır Bu boumlluumlmde lojistikte risk kaynakları incelenecektir

Lojistikte Risk KaynaklarıBir işletmenin risk profilini tanımlamaya yar-

dımcı olmak iccedilin lojistik suumlreccedillerindeki ana risk kaynaklarının denetimini yapmak yararlı olacak-tır İşletmelerin lojistik suumlreccedillerinin risk kaynakları tedarik talep suumlreccedil kontrol ve ccedilevresel etkilerden oluşur (DR 1998)

bull Tedarik İşletmeler tedarik zincirindeki ak-samalara karşı ne kadar hassas olduğu soru-sunun cevabı bu kaynağı accedilıklar Bu suumlreccedilte oumlzellikle kuumlresel kaynak kullanımı kilit teda-rikccedililere guumlvenme zayıf tedarik youmlnetimi gibi nedenlerden dolayı risk daha yuumlksek olabilir

bull Talep Bu kaynaktaki kritik soru ise talebin ne kadar değişken olduğu sorusudur Kam-ccedilı etkisinin talep artışına sebep olup olma-yacağı başka bir uumlruumlne olan talebin bizim talebimizi etkileyip etkilemediği gibi paralel etkileşimlerin olup olmadığı da bu kaynağı accedilıklayan diğer kritik sorulardır

bull Suumlreccedil Suumlrecin bir lojistik risk kaynağı ol-duğunu accedilıklayan temel soru suumlreccedillerimi-zin ne kadar esnektir ve kırılgan olduğudur Bir diğer kritik soru ise suumlreccedil iccedilindeki de-ğişkenlik kaynaklarına yeteri kadar hakim olup olmadığımızdır

bull Kontrol Lojistikte riske neden olan diğer bir kaynak ise kendi iccedil kontrol sistemleri-mizden kaynaklanan bozulma ve bozulma-ların olasılığıdır Oumlrneğin sipariş miktar-ları parti buumlyuumlkluumlkleri ve guumlvenlik stoku politikaları gerccedilek talebi bozabilir Kendi karar kurallarımız ve politikalarımız ldquokaosrdquo tipi etkilere neden olabilir Oumlyleyse kontrol mekanizmalarının lojistik suumlreccedilleri ve teda-rik ağını bozmayacak şekilde tasarlanması kritik oumlneme sahiptir

bull Ccedilevresel etkiler Ccedilevresel etkiler oumlnemli bir lojistik risk kaynağıdır Ccediluumlnkuuml tedarik zincirinin genelinde dış faktoumlrlere karşı ne kadar hassas olduğu kritik bir sorudur Dış faktoumlrlerin tuumlruuml ve zamanlamaları tahmin edilemez olsa da etkilerinin değerlendiril-mesi gerekir Şekil 81 beş risk kaynağı ara-sındaki bağlantıları oumlzetlemektedir

222


İşletmelerin uumlst youmlnetimlerinin aldıkları stra-tejik kararların risk profilinin doğrudan ve dolaylı olarak etkilendiğini anlaması işletmelerin geleceği iccedilin oumlnemlidir Bu nedenle oumlrneğin Avruparsquodaki bir fabrikanın uumlretimi Ccedilinrsquoe aktarma kararı yuka-rıda accedilıklanan beş risk kaynağındaki kırılganlığı nasıl etkileyeceği accedilısından incelenmelidir Ccedilok uumlruumlnluuml ccedilok pazarlı işletmeler iccedilin oumlncelik başlıca kacircr akışlarını tanımlamak ve lojistik riskinin bu kar akışlarını nasıl etkileyebileceği konusunda bir anla-yış geliştirmeye odaklanmak olmalıdır

Lojistikte Riskin Temel NedenleriCranfield Uumlniversitesi tarafından İngiltere huuml-

kuumlmeti iccedilin yapılan bir araştırmada lojistik ve te-darik zinciri kırılganlığını ldquoLojistik suumlreccedillerdeki ya da tedarik zincirindeki risklerin yanı sıra tedarik zincirindeki risklerden kaynaklanan ciddi rahat-sızlıklara maruz kalmardquo olarak tanımlanmaktadır (Cranfield School of Management 2002) Aynı ccedila-lışma modern işletmelerin lojistik suumlreccedillerinin ve tedarik zincirlerinin neden daha savunmasız hacircle geldiğinin birtakım nedenlerini ortaya koydu Bu faktoumlrler aşağıda detaylı bir şekilde ele alınmıştır

Etkinlik Yerine Verimlilik Uumlzerine Odaklanma

Son yılların hacirckim iş modeli işletmelerin lo-jistik suumlreccedillerinde daha fazla verimlilik arayışını oumln plana ccedilıkarmaktadır Bu konudaki genel kanı birccedilok sektoumlrde stokların azaltılması etkin depo ve taşımacılık youmlnetimi uygulamaları ve doğru uumlretim youmlnetimine odaklanarak lojistik suumlreccedillerde oumlnemli bir maliyet avantajı elde etmenin işletmeler accedilısın-

dan oumlnemli bir fırsat olduğu youmlnuumlndedir Tam za-manında uumlretim (JIT) uygulamaları yaygın olarak kabul edilmekte ve kuruluşlar tedarikccedililere giderek daha fazla bağımlı olmaya başlamışlardır Bu model kuşkusuz istikrarlı piyasa koşullarında işe yarayabi-lir ancak talep dalgalanması arttıkccedila da işletmeler tarafından daha az uygulanabilir hacircle gelebilir Do-layısıyla bu bağlılık ve uygulamadaki zorluklar bir risk nedeni olarak değerlendirilmektedir

İşletmelerin Lojistik Suumlreccedillerinin ve Tedarik Zincirlerinin Kuumlreselleşmesi

Guumlnuumlmuumlzde işletmeler eskiden olduğunun aksine uumlretim ve pazarlama stratejilerini yerelden ziyade uluslararası duumlzeye taşıyarak ccedilarpıcı bir de-ğişime sebep olmuşlardır Artık işletmelerin muumlş-terileri sadece kendi uumllke sınırları iccedilerisinde değil duumlnyanın herhangi bir yerindeki uumllkede olabilmek-tedir Bu durum işletmelerin lojistik ve tedarik zin-ciri suumlreccedillerini tamamen değiştirmiştir İşletmelerin tedarik zincirleri uumlretim ve montaj yoluyla duumln-yanın bir tarafından diğer tarafına uzanmaktadır Oumlrneğin bir uumlruumlnuumln bileşenleri ABDrsquodeki duumln-ya pazarlarından son montaj Singapurrsquodan ve alt montajı ise Tayvanrsquodan tedarik edilebilir Genellikle denizaşırı tedarik ve uumlretim iccedilin maliyet duumlşuumlruumlcuuml olabilir Ancak bununla birlikte bu maliyet tanımı tipik olarak satın alma veya uumlretim maliyetleri ile sınırlıdır Nadiren toplam tedarik zinciri ve lojis-tik suumlreccedillerde maliyet avantajı sağlar Bu maliyet temelli kararlar beraberinde uzun teslimat suumlreleri daha yuumlksek guumlven stokları ve oumlzellikle kısa oumlmuumlrluuml piyasalarda potansiyel olarak daha yuumlksek eskime seviyeleri nedeniyle daha yuumlksek risk oluşturur

Tedarik riski Suumlreccedil riski

Kontrol riski

Talep riski

Şekil 81 Lojistikte Risk Kaynakları

Kaynak DR 1998 Mason-Jones R amp Towillrsquoden adapte edilmiştir

223


Odaklanmış Fabrikalar ve Merkezi Dağıtım

Oumlzellikle Avrupa Birliği iccedilerisinde uumllkelerin oumllccedilek ekonomilerinden yararlanmak amacıyla uumlre-tim ve dağıtım suumlreccedillerini merkezileşme ccedilabaları da zaman iccedilerisinde lojistik risk doğurmuştur Bu durumu şirket birleşmeleri takip edince Nike Adi-das gibi duumlnyaca uumlnluuml firmaların tek bir noktada uumlretim ve tek bir noktadan dağıtım yaptıkları bir model ortaya ccedilıkmaya başladı Bu durum nihai uumlruumlnuumln muumlşteri ile buluşturulması noktasındaki depolama stok ve taşıma lojistik suumlreccedillerinde ciddi riskler oluşturmaya başlamıştır Ayrıca oumllccedilek eko-nomilerinden daha fazla yararlanmak amacıyla uumlre-tim miktarının artırılarak uzmanlaşmaya gidilmesi de işletmelerin ccedileşitli uumlruumlnler uumlretebilme yeteneği-ni koumlreltmeye başlamıştır Yine yuumlksek miktarlarda tek noktada uumlretim modeli birtakım finansal riskle-ri de beraberinde getirmiştir

Dış Kaynak Kullanımı EğilimiModern oumlrguumlt teorilerinin işletmelerin en iyi

bildikleri işi yapmalarını oumlnermekte işletmelerin oumlz yeteneklerine odaklanmaları gerektiğini savun-maktadır Bu durum son yıllarda daha oumlnce ku-ruluş iccedilinde yuumlruumltuumllen faaliyetleri dış kaynaklara verme eğilimine neden olmuştur Fakat bazı goumlruumlş-lere goumlre zaman iccedilerisinde değer zincirinin hiccedilbir boumlluumlmuuml bu olguya karşı bağışıklık kazanmamıştır Ccediluumlnkuuml işletmeler en iyi bildikleri işleri yaparken destek faaliyetlerde suumlrece başka işletmeler de kat-mak durumunda kalmışlardır Bununla birlikte

dış kaynak kullanımı yalnızca potansiyel kontrol kaybı olmamakla birlikte bazı riskler de beraberin-de getirmektedir Tedarikteki aksamalar genellikle zincirdeki bağlantıların ve duumlğuumlmlerin birinin ba-şarısızlığına bağlanabilir ve tanım gereği tedarik ağı ne kadar karmaşıksa o kadar fazla bağlantı var-dır ve bu nedenle başarısızlık riski de o kadar artar

Tedarikccedili Tabanının AzalmasıSon yıllarda kabul goumlren bir başka eğilim de bir

kuruluşun tipik olarak malzeme parccedila hizmet vb tedarikccedililerinin sayısında azalmaya gitmeleridir Son on yılda bu sayıda ccedilarpıcı bir azalma olmuştur Boumlyle bir suumlreccedilte bir tedarikccediliden kaynaklanan bir olumsuzluk nedeniyle buumltuumln bir tedarik zincirinin ya da lojistik suumlrecin bozulması olasıdır Tedarikccedili sayısını azaltmanın birccedilok faydası olsa da artan risk getirdiği de bilinmelidir

Lojistikte Risk CcedileşitleriLojistik faaliyetlerin temel amacı muumlşteri ihti-

yaccedillarının tam ve zamanında karşılanma gereklili-ğidir Lojistik risk denildiğinde ilk akla gelen belir-tilen amaca ulaşamama riski olmaktadır Bu riskin oluşumu lojistik faaliyetlerin herhangi birinde olu-şacak bir aksama nedeniyle meydana gelmektedir Lojistik faaliyetlerde oluşacak belirsiz veya oumlnceden bilinmeyen olay veya olayların lojistik faaliyetlerin birini ve daha fazlasını olumsuz etkilemesi işletme amaccedillarının başarısızlığa ulaşması lojistik risk un-surunu oluşturmaktadır (Ccedilekerol 2013)

224


Tablo 82 Lojistikte Risk Kategorileri ve Risk Faktoumlrleri

Risk Kategorisi Risk Faktoumlrleri

Aksamalar

Doğal afetİşccedili-İşveren anlaşmazlıklarıTedarikccedili iflasıSavaş ve teroumlrizmTek bir tedarikccediliye bağımlılıkAlternatif tedarikccedililerin kapasitesi

Gecikmeler

Tedarikccedilinin kapasitesinin uumlzerinde kullanımTedarikccediliden kaynaklanan eksikliklerTedarikccedilinin duumlşuumlk kalitesi ve verimiKapasite fazlası taşıma kaynaklı gecikmeler

SistemlerBilişim altyapısında bozulmaSistem entegrasyonu ve geniş sistem ağlarıE-ticaret

Tahminler

Uzun teslim suumlreleri mevsimsellik (mevsim etkileri) uumlruumln ccedileşitliliği kısalan uumlruumln yaşam eğrileri kuumlccediluumlk muumlşteri tabanı kaynaklı yanlış tahminlerSatış promosyonları teşvikler tedarik zinciri goumlruumlnuumlrluumlğuumlnuumln olmaması ve uumlruumln kıtlığı zamanlarında talebin abartılmasından dolayı ldquokamccedilı etkisirdquo ya da bilgi bozulması

Fikri Muumllkiyet Tedarik zincirinin dikey entegrasyonuGlobal dış kaynak kullanımı ve piyasalar

Satın Alma

Kur riskiTek bir kaynaktan tedarik edilen temel bir bileşen veya ham madde yuumlzdesiEnduumlstri ccedilapında kapasite kullanım oranıUzun vadeli soumlzleşmelere karşı kısa vadeli soumlzleşmeler

Alacaklar Muumlşteri sayısıMuumlşterilerin finansal guumlcuuml

Envanter

Uumlruumln eskimesi ya da modasının geccedilmesi oranıStok tutma maliyetiUumlruumln değeriTalep ve arz belirsizliği

Kapasite Kapasite maliyetiKapasite esnekliği


Tablo 82rsquoye baktığımızda doğal felaketler işccedili işveren anlaşmazlıkları tedarikccedili iflası savaş ve terouml-rizm alternatif tedarikccedililerin kapasiteleri tek kaynaktan tedarik riskleri sonucunda lojistik faaliyetlerde aksamalar meydana gelmektedir Tedarikccedilinin kapasitesinin uumlzerinde kullanım tedarikccediliden kaynaklanan eksiklikler tedarikccedilinin duumlşuumlk kalitesi ve verimi ve kapasite fazlası taşıma kaynaklı gecikmeler işletmelerin uumlretim suumlreccedillerini aksatmakta ve muumlşterilerine zamanında uumlruumln ve hizmet sunmalarını engellemektedir İşletmelerin Bilişim altyapısında bozulma yaşanması durumunda lojistik suumlreccedil sistem riski ile karşı karşıya kalacaktır Uzun teslim suumlreleri mevsimsellik (mevsim etkileri) uumlruumln ccedileşitliliği kısalan uumlruumln yaşam eğri-leri gibi faktoumlrler nedeni ile de işletmeler tahmin yapmakta guumlccedilluumlk ccedilekeceklerdir Tuumlm bunlara kur riski talep ve arz belirsizliği stok tutma maliyeti gibi faktoumlrler de eklenince işletmelerin kapasite satın alma ve envanter risklerini de youmlnetmek durumunda kalacaklarını soumlyleyebiliriz

Lojistik suumlreccedilte oluşacak riskleri lojistik faaliyetler kapsamında incelemek uygun olacaktır Bu bağlam-da oumlzellikle aşağıda belirtilen temel faaliyetlerde karşılaşılacak olası riskler lojistik sureci aksatan geciktiren ve muumlşteri kaybına neden olan riskler olacaktır (Ccedilekerol 2013) Bu riskler

bull Stokyoumlnetimindeoluşanrisklerbull Depolamariskibull Taşımariskiolarakgruplamakuygunolacaktır

225


Stok Youmlnetiminde Oluşan RisklerStok kullanılmayı veya satılmayı bekleyerek

belirli bir suumlre atıl durumda tutulan ekonomik bir değere sahip malzeme ve mallar olarak tanım-lanmaktadır Temel stok sınıflandırılması ise ham maddeler yarı mamuller mamuller hazır parccedilalar yardımcı malzemeler olarak belirtilmektedir Bir iş-letmede stok youmlnetimi oldukccedila kritiktir Tam zama-nında uumlretim (JIT) felsefesiyle maliyetleri minimi-ze etmek stok minimizasyonuyla aynı gibi goumlruumlnse de bu durum mutlaka doğru değildir Oumlrneğin bir işletme hiccedil stok tutmazsa hiccedil stok maliyeti yoktur ancak bu durum satışı da olmadığı anlamına gelir ve bu durum muumlşteri portfoumlyuuml kaybetmek gibi bir maliyete neden olur Birbiriyle ccedilelişen bu amaccedillar dengelenerek stoklar uygun duumlzeylerde tutulma-lıdır Yedek stok yapmak işletmenin tedarikccediliden kaynaklanan olası sipariş gecikmelerine karşı bir kalkan goumlrevi yapmasının yanında disiplinsiz bir tarzda stok yapmak temelde maliyetleri artırarak işletmeyi zarara uğratır Burada youmlneticilerin roluuml stok portfoumly youmlneticisinin yanında tedarik zinciri risk seviyelerini etkin bir şekilde ccedileşitlendirerek en yuumlksek getiriyi elde etmektir Bu da riskten koru-nurken nasıl daha fazla getiri sağlanır veya getiriyi duumlşuumlrmeden riskler iccedilin ele alınacak hazırlık ve ko-runma oumlnlemleri nasıl arttırılır anlamına gelmekte-dir Bu konuda başarı zincirdeki hem ana riskleri hem de işletmenin kendi iccedilinde ve sektoumlruumlndeki risklerini ve ccediloumlzuumlm yollarını iyi anlamayı gerektir-mektedir (Ccedilekerol 2013)

Depolama RiskiStokların saklanması ve korunması depolama

faaliyeti ile gerccedilekleştirilmektedir Sadece işletme-nin kendine ait deposunda giriş-ccedilıkış ambarları ve ara depolar olmak uumlzere ham madde yarı-mamul veya mamuller uumlretim suumlrecinde kullanılmak uumlzere veveya dağıtım oumlncesinde stoklanmaktadır Birccedilok işletmenin kullandığı buumlyuumlk depolar ise hızlı sık ve kapsamlı sevkiyatların yapıldığı farklı oumlzellikte-ki uumlruumlnlerin stoklandığı depolardır Depoda stokla-nan uumlruumlnleri bekleyen beş temel risk grubu vardır

bull İklim riskleri Nem nem değişikliği ısı sıcaklık değişiklikleri soğuk ışık karbon-dioksit oksijen eskime riskleri

bull Fiziksel riskler Mekanik şok ısı şoku tit-reşim (frekans aralığı) basınccedil ve kırılma aşınmasuumlrtuumlnme riskleri

bull Kimyasal riskler Hem depo iccedilerisinde hem de eşyaların sevki sırasında uumlruumlnuumln bulun-dukları ortama uyumsuzlukları difuumlzyona uğramaları kimyasal iccedileriklerinin yer değiş-tirmesi karşılaşılabilecek risklerdendir

bull Biyolojik riskler Mikro organizmalar boumlcek-ler-kemirgenlerin (tuumlruuml) oluşturduğu risklerdir

bull Fonksiyonel riskler Goumlnderen veya uumlre-ticiden malların teslim riskleri depo iccedilin kullanılan bilgi sistemlerine ilişkin riskler konsolidasyon riskleri ambalajlama ve eti-ketleme riskleri

Guumlnuumlmuumlzde fonksiyonel riskler depo youmlnetim sistemleri sayesinde minimize edilmektedir Depo youmlnetim sistemi yazılım barkod teknolojisi ve radyo frekans donanımı olmak uumlzere uumlccedil bileşenden oluşmaktadır Oluşturulan sistem ile stok bilgisi hemen hemen 100 doğruluğa ulaştırılabilmek-tedir Depo iccedilinde uumlruumlnlerin duumlzenli bir şekilde saklanması ayrıştırma yuumlkleme ve boşaltma ope-rasyonlarında hasar goumlrmemesi kaybolmaması be-lirtilen risklerden zarar goumlrmemesi uzmanlık gerek-tirmektedir Beş temel risk ccedileşidi kontrol edilebilir risk grubunda yer almaktadır Riskler depolama suumlreci kriterleri goumlz oumlnuumlne alınarak minimize edile-bilmektedir (Ccedilekerol 2013)

Taşıma RiskiTaşıma faaliyeti lojistik suumlreccedilte en oumlnemli goumlre-

vi uumlstlenmiştir Uumlruumlnlerin istenilen zaman ve yerde olabilmesi muumlşteri memnuniyetinin temel unsuru-dur Lojistik suumlreccedilte doğru planlanmış taşıma faali-yeti hedeflenen başarıyı sağlamaktadır Stok youmlneti-mi konusunda bahsi geccedilen ldquobalık kılccedilığırdquo diyagramı incelendiğinde teslimatların zamanında yapılmaması probleminde taşıyıcı performansı en oumlnemli risk gruplarından bir tanesidir Bu riske neden olan riskler

bull Yetersizsistemtakibibull Yetersiz iletişim kaynaklı olabilmektedir

Sistem parametrelerininbull Taşımaekipmanıbull Yuumlklemezamanlarıbull Yuumlklemefrekansıbull Teslimatzamanıbull Teslimatfrekansıbull Taşımazamanıbull Guumlzergacirchplanı

226


Elleccedilleme sırasında yeterli uumlruumln takibinin yapıl-madığı durumlarda uumlruumlnuumln yanlış araca yuumlklenmesi ve yanlış muumlşteriye goumlnderilme riski mevcuttur Tabi bu şartlar altında muumlşterinin eline gelen mal muumlşteri tarafından kabul edilemeyeceğinden geri goumlnderme ve istenilen malın goumlnderilmesi taşıma yuumlkleme yeniden ambalajlama kırtasiye gibi taşıma maliyetlerinin ccedilok yuumlkselmesine sebep olacaktır ve işletmenin taşıma sisteminde oumlnemli stok dengesiz-likleri ortaya ccedilıkacaktır Uumlruumlnlerin taşınması sırasın-da zarar goumlrmesi ya da taşıma suumlresinin beklenenin uumlzerinde suumlrmesi hem alıcıyı hem de satıcıyı etkile-mektedir Alıcı uumlruumlnuuml zamanında alıp değerlendire-memektedir Satıcı ise parayı geccedil alması ya da mal alımından vazgeccedililmesi nedeniyle malının elinde kalması riski ile karşılaşmaktadır Taşıma faaliyetin-de farklı taşımacılık modlarının kullanılması bazen birden fazla taşımacılık modunun kullanılmasını gerekli kılmaktadır Bir moddan diğerine aktarılan uumlruumlnler iccedilinde malları tuumlruumlne goumlre uygun araccedillarla goumlnderme zorunluluğu ve elleccedilleme riskleri ile kar-şılaşılabilmektedir Taşımacılık modları farklı accedilı-lardan birbirine uumlstuumlnluumlk sağlamasına karşın kara yolu taşımacılık modu esnek olması nedeniyle en ccedilok tercih edilen mod olmaktadır Ancak kara yolu modu esneklik avantajına karşın kaza riskinin en yuumlksek olduğu taşımacılık modudur Taşımacılık modu lojistik suumlreci doğrudan etkileyen kontrol edi-lebilen risk gruplarından birisi olmasına karşın kaza ve benzeri olaylar kontrol edilemeyen risklerdendir (Ccedilekerol 2013)

Taşıma faaliyetinde karşılaşılabilecek riskler gruplandırılmak istenirse aşağıdaki gibi sınıflandı-rılabilir

bull Taşımaaraccedillarınıngetirdiğirisklerbull Taşımakonsolidasyonuyuumlklemeelleccedilleme

vb faaliyetlerden kaynaklanan risklerbull Rotaveguumlzergahkaynaklırisklerbull Yollarınvecoğrafiengelleringetirdiğirisklerbull Siyasiidariveboumllgeselyapılanmanıngetir-

diği risklerbull Havaalanıgarlimankapasiteleriningetir-

diği risklerbull Yuumlklerinnitelikleriileilgilirisklerbull Havakoridorudenizyolugibiuluslararası

taşıma yapısının getirdiği risklerbull Havasahasıkarasularıgibiuluslararasıhu-

kuki ve siyasi yapılanmanın getirdiği riskler

Lojistik Riskin HaritalanmasıBir şirketin karşılaşabileceği tuumlm olası riskleri

kataloglamak yerine stratejik risk youmlnetimindeki ilk aşama en alakalı ve kritik tehditleri izole etmek iccedilin şirketin iccedil suumlreccedillerini anlamaktır Bir şirket kendi iccedil guumlvenlik accedilıklarını anladıktan sonra dış ortamı ilgili tehlike işaretleri iccedilin izleyebilir ve buna goumlre azaltma ve acil durum stratejileri geliştirme-ye başlayabilir Şirketler kesintileri oumlnleyemese de faaliyetlerinin nasıl etkilenebileceğini anlayarak ve olasılıklara hazırlanarak etkilerini azaltabilir Amaccedil operasyonel esnekliği geliştirmek ccedilabuk iyileşme yeteneğini teşvik etmek ve aksaklıkların giderilmesi iccedilin alternatif rotalar ccedilizmek Her ne kadar kuumlre-sel şirketler aynı risklerin ccediloğuna karşı savunmasız olsalar da her şirketin kendine oumlzguuml bir risk profili vardır Bu profilin geliştirilmesinde altı adım ve bu adımlara uygun youmlnetim stratejileri vardır (Chris-topher ve Rutherford 2004)

Gelir Faktoumlrlerine Oumlncelik VermekGenel işletme stratejisi iccedilin operasyonel destek

sağlayan şirketin gelir faktoumlrlerinin tanımlanması ve haritalanması gerekmektedir Bunlar kesildiğin-de gelirler uumlzerinde en buumlyuumlk etkiye sahip olacak faktoumlrler ve herhangi birinin şok etmesi işi tehlike-ye atabilir Oumlrneğin suumlreccedil enduumlstrilerinde imalat kazancın arkasındaki en buumlyuumlk guumlccediltuumlr Dolayısıyla toptancılar ve perakendeciler envanter ve lojistik işlemlerine oumlncelik vermelidir

Kritik Altyapının TanımlamakFirmanın kazanccedil elde etme kabiliyetini des-

tekleyen suumlreccediller ilişkiler insanlar youmlnetmelikler plan ve ekipman dahil tuumlm altyapının tanımlanma-sı gerekir Oumlrneğin marka itibarı uumlruumln kalite kont-rol suumlreccedillerine tedarikccedili uygulamalarına ve firma iccedilindeki kilit soumlzcuumllere bağlı olabilir Yine araştırma ve geliştirme belirli laboratuvar boumllgelerine kri-tik personele ve patent korumasına bağlı olabilir Buradaki amaccedil gelir getirici faaliyetler iccedilin gerek-li olan temel bileşenleri belirlemektir Bunu yap-manın bir yolu lsquoBaşarısız olursa kazancımı ciddi şekilde etkileyen suumlreccediller nelerdirrsquo sorusuna cevap olacak suumlreccedillerin belirlenmesidir

227


Zayıf Youmlnleri BelirlemekZayıf youmlnleri belirlemek risk iccedileren olguları

tespit etmemize ve oumlnlem almamıza katkı sağlaya-caktır Zayıf youmlnler genellikle aşağıdaki unsurlarla karakterize edilir

bull Başkalarınınbağlıolduğubirunsurbull Tedarikccedililere aşırı bağlılık uumlretim yerleri

malzeme veya bilgi akışıbull Sınırlıalternatiflerbull Yuumlksekrisklicoğrafialanlarenduumlstrilerve

uumlruumlnlerle (savaş veya taşkın boumllgeler veya havayolları gibi ekonomik olarak sorunlu enduumlstriler gibi) birleşme

bull Oumlnemlialtyapıyaguumlvensizerişimnoktaları

Model Senaryoları YazmakEn iyi uygulama yapan kuruluşlar daha oumlnce

vurgulanan tuumlm kriz yelpazesine dayanan senar-yolar oluşturarak guumlccedilluuml ve zayıf youmlnlerini suumlrekli olarak değerlendirirler Krizlerin etkisini simuumlle etmek iccedilin tedarik zinciri modelleme araccedillarını

kullanmak ticaret ortaklarınız iccedilin risk seviyelerini oumllccedilmede de faydalıdır

Cevaplar GeliştirmekYoumlneticiler alternatif kriz senaryolarının lojistik

suumlreccediller ve tedarik zinciri uumlzerindeki etkisini değer-lendirdikten sonra operasyonel guumlvenlik accedilıkları ve bu yumuşak noktaların performans hedefleri ve ka-zanccedillar ile nasıl ilişkili olduğu hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olacaklardır Bu zayıf alanları işletme duumlzeyin-de anlamak kritik kararları netleştirecektir Bir risk profilini tamamlamak aynı zamanda riski azaltmak ve kazanılacak değeri belirtmek iccedilin oumlnemli fırsatlar yaratacaktır Oumlyleyse işletmede olası risklere karşı oumln-ceden hazırlanmış cevaplar geliştirmek oumlnemlidir

Risk Ccedilevresini Kontrol EtmekBir işletmenin risk profili suumlrekli olarak değişir

Ekonomik koşullar piyasa koşulları tuumlketici dav-ranışları ve iş suumlreccedilleri değişir Bu nedenle işletme-nin risk yeniden ccedilizmek gerekir

Lojistikte riskin kaynakları-nı araştırın

Lojistikte risk kaynakları ile risk nedenleri arasındaki farkları accedilıklayın

Lojistik riskin haritalanma-sında izlenen aşamaları tar-tışın

2 Lojistikte risk kavramının ne anlama geldiğini accedilıklayabilme



LOJİSTİKTE RİSK DEĞERLENDİRMEİşletmelerde lojistik fonksiyonu bağlamında risk değerlendirme risk tanımlama risk analizi risk oumlnce-

liklendirme suumlreccedillerinden oluşmaktadır

Risk TanımlamasıRisk tanımlama risk kaynaklarını ve oluşabilecek olayları ve bu olayların sebeplerini ve potansiyel

sonuccedillarını belirleme suumlrecidir Risk kaynakları riske neden olabilecek durumlardır Risk tanımlamanın amacı oumlnemli sonuccedilları olabilecek olaylara dayanan bir risk listesi (veya kaydı) oluşturmaktır Bu liste işletmenin kontroluumlnde olan ve olmayanları işletme tarafından uygun şekilde kontrol edilen ve kontrol edilmeyen riskleri ve oumlnceden bilinen riskleri ve ayrıca risk tanımlaması sırasında ortaya ccedilıkan yeni riskleri

228


iccedilermelidir Risk tespiti olayın kademeli sonuccedilları-nı da iccedileren olası sonuccedilları tanımlamalıdır (Green 2016)

Risk AnaliziRisk analizinin amacı risk nedenlerini ve kay-

naklarını mevcut risk kontrollerinin etkinliğini olayın olasılığını ve olayın hem olumsuz hem de olumlu sonuccedillarını anlamaktır Risk analizinin so-nuccedilları risk oumlnceliklendirme ve risk tedavisi iccedilin kullanılır Risk analizinin sonuccedillarını ifade etme-nin birccedilok yolu vardır En tipik olanı bir olasılık ve sonuccedil tablosunu kullanarak bir riski derecelen-dirmektir Şekil 82rsquodeki 3x3 matrisi bir risk analiz matrisinin bir oumlrneğidir (Green 2016)

D

B C

Yuumlksek

Yuumlksek

Orta

Sonuccedillar

Olasılık

Orta

Duumlşuumlk

Duumlşuumlk

A

Şekil 82 Risk analizinde kullanılan olasılık-sonuccedil matrisi oumlrneği

Kaynak Green 2016

Boumlyle bir matriste yuumlksek sonuccedilları ve olasılığı yuumlksek olan bir olayın (A) duumlşuumlk sonuccedilları ve duuml-şuumlk olma olasılığı olan bir olaydan daha buumlyuumlk bir risk olduğu duumlşuumlnuumllmektedir (B) Bir kurum veya kişinin olasılığını ve sonuccedillarını belirlemek iccedilin kullandığı oumllccediluumltlere bağlı olarak yuumlksek sonuccedillara ve duumlşuumlk olasılığa sahip bir riskin (C) duumlşuumlk so-nuccedillara ve yuumlksek olasılıklara sahip olanla aynı riski taşıdığı duumlşuumlnuumllebilir veya olmayabilir (D) Oumlrne-ğin bir ebeveynin ccedilocukların dizlerine (D) alması muhtemel ama sonuccedilsuz olan kesik ve sıyrıklar iccedilin endişelenmesi daha olası olabilirken ccedilocuklarının arabaya ccedilarpma ihtimalleri daha duumlşuumlktuumlr Bazı ku-ruluşlar risk analizini nicel (miktar) olarak oumllccedilmek iccedilin kullanırken bazıları da risk analizinde nitel yaklaşımlar kullanır Oumlrneğin bir kuruluş riskleri ldquoyuumlksekrdquo ldquoortardquo ve ldquoduumlşuumlkrdquo olarak sınıflandırmayı seccedilebilir bir diğeri riskleri yuumlksek orta ve duumlşuumlk

şeklinde derecelendirmeyi bir diğeri ise olasılık ve sonuccedillara dayanarak bir sayı atamayı tercih ede-bilir Bunların hepsi organizasyonların şartlarına bağlı olarak faydalı ve geccedilerli yaklaşımlardır İdeal olarak bir risk hakkında aynı bilgiye sahip olmaları kaydıyla aynı kuruluştaki iki kişi veya iki grup aynı sonuccedilları ve olasılıkları vermelidir İnsanların nasıl algıladıklarının ve risk olasılık ve sonuccedillarla ilgili nedenlerin sebeplerinin psikolojik youmlnleri de var-dır Ancak hedefimiz muumlmkuumln olduğunca yuumlksek bir tutarlılık derecesi sağlamak olmalıdır (Green 2016)

Risk OumlnceliklendirmeRisk oumlnceliklendirme risk analizine dayanarak

hangi risklerin ele alınması gerektiğine karar verme suumlrecidir Analiz edilen risklerin olasılığı ve sonuccedil-ları birbirleriyle ve risk kriterleri ile karşılaştırılır Burada amaccedil olası tedavilere karar vermektir Yeni veya geliştirilmiş kontroller uygulamak mevcut kontrollere devam etmek veya kontrolleri daha faz-la analiz etmek bu tedaviler arasında olabilir Risk oumlnceliklendirme sonuccedilları organizasyonel rehber-lerle karşılaştırarak veya resmicirc olarak risk analizi-nin tartışılması ve değerlendirilmesi yoluyla resmicirc olarak yapılabilir Boumlylece hangi risklerin daha uumlst duumlzey youmlnetim duumlzeylerine iletilmesi gerektiği be-lirlenebilir (Green 2016)

Risk Tedavisi (İşlemeMuamele)Bir riskin oumlncelik olduğuna karar verildikten

sonra tedavi edilmelidir Risk tedavisi riskleri de-ğiştirmek iccedilin seccedileneklerin seccedililmesini seccedilenekle-rin uygulanmasını ve her risk iccedilin risk kontrolle-rinin iyileştirilmesini veya değiştirilmesini iccedilerir Tedavi olumsuz sonuccedillara yol accedilan riskleri ele al-dığında insanlar genellikle ldquorisk hafifletmerdquo veya ldquorisk azaltmardquo terimlerini kullanırlar Risk kontrol-leri uygulamaları cihazları politikaları ve bir işlet-me tarafından veya bir kişi tarafından riski değiştir-mek iccedilin uygulanan diğer youmlntemlerdir Oumlrneğin bir ccedilalışanın bilgisayar eğitim programı bazı siber guumlvenlik risklerini kontrol etmek iccedilindir Risk de-ğerlendirmesi sırasında bu siber risklerin ccedilok yuumlk-sek olduğu belirlendiğini varsayalım Aynı zaman-da eğitimin de yetersiz olduğunun tespit edildiğini varsayalım Bu durumda tedavi eğitim programını iyileştirmektir Risk tedavisine youmlnelik her seccedile-nek risk kontroluumlnuumln etkinliğini risk tedavisinin

229


maliyetini riske girmenin faydalarını paydaşların goumlruumlşlerini kalan riskleri dikkate alan doumlnguumlsel bir suumlreccedille goumlzden geccedilirilmeli ve dikkate alınmalıdır Kalan riskler risk kriterlerini karşılamıyorsa veya kriterleri yerine getiriyorsa ancak bunları karşılama maliyetleri ccedilok yuumlksekse diğer risk tedavileri tasar-lanmalıdır Risk tedavileri birccedilok olasılık iccedilerebilir (Green 2016)

bull Riske yol accedilan faaliyetlerdebulunmayarakriski tamamen oumlnlemek

bull Birfırsatıyakalamariskinialmakhattaart-tırmak

bull Olasılığınveyasonuccedillarınveyaherikisininde değiştirilmesi

bull Riskisoumlzleşmeyebağlısigortafinanstop-luluk veya devlet duumlzenlemeleri yoluyla paylaşmak

Lojistikte Gelişen Risklerİşletmelerin lojistik suumlreccedillerinin ve tedarik zin-

cirlerinin oumllccedileğinin buumlyuumlmesi duumlnya genelinde-ki birtakım olaylardan ve gelişmelerden daha fazla etkilenmeleri sonucunu doğurmaktadır Son za-manlarda Sandy kasırgası Japonyarsquodaki deprem ve tsunami kasırgası Taylandrsquodaki sel Arap Baharı protestoları gibi olayların işletmeler uumlzerinde oumlnemli etkileri olduğu ortaya ccedilıkmıştır Bu durum işletme-lerin lojistik suumlreccedillerinin tedarik zincirlerinin satın alma alışkanlıklarının daha esnek ve ccedilevik olması gerektiği sonucunu doğurmuştur Duumlnya genelinde-ki olayların yarattığı risklerden minimum derecede etkilenmek ve iş suumlreccedillerinin akamete uğramaması iccedilin işletmelerin lojistik ve tedarik zinciri suumlreccedillerini belirli aralıklarla goumlzden geccedilirmelidir Son doumlnemde oumlzellikle etkileri ve yarattıkları potansiyel riskler ne-deniyle iklim değişikliği kuumlresel gelişmeler ve deği-şiklikler sosyal eşitsizlikler artan nuumlfus ve goumlccedil dalga-ları ile teknoloji bağımlılığı gibi konular işletmelerin lojistik ve tedarik zinciri suumlreccedillerinde daha oumlnemli hale gelmeye başlamışlardır (Green 2016)

Lojistikte risk değerlendir-me aşamalarını araştırın

Lojistikte risk oumlnceliklen-dirme ile risk tedavisi ara-sındaki ilişkiyi accedilıklayın

Lojistikte risk değerlen-dirmede riskin tedavisinin oumlnemini tartışın

3 Lojistikte risk değerlendirmeyi yapabilme



LOJİSTİKTE RİSK YOumlNETİMİİşletmelerin risk konusunda uzman olmaları fikri biraz değişkendir Ccediluumlnkuuml ortaya ccedilıkan tek bir olayın

birden fazla sonucu olabilir Bu olay bu olaya neden olan faktoumlrler ve bu olayın sonuccedilları oumlngoumlruumllemeye-bilir Bu olay ya da olaylar bazen bir dalgalanma etkisiyle yuumlkselebilir veya kademeli olarak yuumlkselebilir Ortaya ccedilıkan sonuccedillar farklı risk uzmanlıkları alanı altında olduğu duumlşuumlnuumllen iş alanlarını da etkileyebilir Oumlrneğin bir boru hattında meydana gelecek bir patlama ccedilalışanlara veya halka zarar verebilir (sağlık ve guumlvenlik riski) balıkları oumllduumlrebilir ve bir nehri kirletebilir (ccedilevre ve suumlrduumlruumllebilirlik riski) operasyonları durdurabilir (operasyonel risk) bir boru hattının şirketinin markasına veya itibarına zarar verebilir (marka riski) Bunların dışında işletmenin tedarik zincirlerini bozabilir (tedarik zinciri riski) sigorta primlerini ve giderlerin artmasına sebep olabilir hisse senedi fiyatlarının duumlşmesine neden olabilir (finansal risk) boru hattı şirketinin yeni bir boru hattı iccedilin onay almayı beklediği politik bağlamı zedeleyebilir (politik risk) ve şirketin buumlyuumlme stratejisine zarar verebilir (stratejik risk) İşletmelerde sorunlar risk teşkil ettiğinde ve kar-

230


maşık hacircle geldiğinde uzmanlar riskleri genellikle kendi bakış accedilıları ile değerlendirirler Guumlvenlik youmlneticisi bir boru hattındaki patlamayı guumlvenlik riski pazarlama sorumlusu marka riski ve mali işler youmlneticisi finansal risk olarak goumlruumlr Bu uzmanlar boumlyle bir risk karşısında ccediloumlzuumlm uumlretmek iccedilin ken-di uzmanlıklarını ve jargonlarını kullanırlar Oysa lojistikte risk youmlnetiminde işletmedeki uzmanların geneli tarafından geliştirilecek ortak bir yaklaşım ve işletme ccedilapında bir risk youmlnetim planı geliştirmek daha akılcıdır (Christopher ve Rutherford 2004) İşletmelerde farklı uzmanlık alanları ile faaliyette bulunan yetkililer bu tuumlr risk durumlarında ortak bir akıl geliştirmelerini sağlayacak planlar geliştir-melidirler Lojistikte oluşacak riskleri youmlnetebil-mek iccedilin boumlyle bir plana ihtiyaccedil vardır Aşağıdaki Şekil 83 tedarik zinciri riskinin youmlnetimine yedi aşamalı bir suumlreccedil yaklaşımını goumlstermektedir Bu aşamalar aşağıdaki boumlluumlmlerde daha ayrıntılı olarak accedilıklanmaktadır

Lojistiği anlamak

Lojistiği iyileştirmek

Kritik yolları (ağları ve bağlantıları) tanımlamak

Kritik yolları youmlnetmek

Ağ goumlruumlnuumlrluumlğuumlnuuml iyileştirmek

Tedarik zinciri suumlrekliliği takımı kurmak

Tedarik zinciri risk youmlnetimi proseduumlrlerinigeliştirmek iccedilin tedarikccedililer ve muumlşterilerle

birlikte ccedilalışmak

Şekil 83 Lojistikte Risk Youmlnetimi Suumlreci

Lojistiği Anlamakİşletmelerin lojistik suumlreccedillerinde ve tedarik zin-

ciri ağlarında bazen suumlrecin ya da zincirin bir par-ccedilası olan işletmeler gelişen arztalep yapılarının da etkisiyle zaman iccedilerisinde suumlreccedil ya da zincir iccedilin ne ifade ettiklerini unutmuş olabilirler Bazen bir tedarikccedili bazen bir depo youmlneticisi bazen de bir taşıma operatoumlruuml suumlrecin ve zincirin genişlemesi ile misyonunu kaybedebilir Bu kayıp birinci kademe tedarikccedililerde olabileceği gibi ikinci ya da uumlccediluumlncuuml derecede de olabilir Oysa birinci kademe teda-rikccedililerin suumlrekliliği ikinci hatta uumlccediluumlncuuml kademe tedarikccedililere bağlıdır Oumlyleyse işletmelerin lojistik suumlreccedilleri ya da tedarik zincirleri iccedilerisinde yer alan her bir aktoumlruumln roluumlnuuml goumlrevini ve değerini iyi bil-mesi ve roluumlnuuml yerine getirmesi gerekmektedir Bu da ancak zaman iccedilerisinde buumlyuumlyen ve karmaşık bir yapıya buumlruumlnen lojistik ve tedarik zinciri suumlreccedille-rinin anlaşılması ile olur (Green 2016) Oumlrneğin duumlnyaca uumlnluuml otomobil uumlreticisi markası olan Jeep Grand Cherokeersquonin V8 motorunun tedarik zinci-rini yine duumlnyaca uumlnluuml bir otomobil uumlreticisi mar-kası olan Chrysler goumlzden geccedilirmiş yuumlzlerce bile-şen akışının haritasını ccedilıkarmış ve bu bileşenlerden birinin (Eaton Corporation tarafından uumlretilen bir rulo valfi) yerel bir doumlkuumlmhaneden gelen doumlkuumlm-lerden yapıldığını keşfetmiştir Chrysler ekibi bu doumlkuumlmhaneyi ziyaret ettiğinde doumlkuumlm uumlretmek iccedilin kullanılan kilin zarar eden ve işletmenin te-darik zincirinden ccedilıkmayı duumlşuumlnen tek bir tedarik-ccediliden geldiğini fark etmişlerdir Bu durum ikinci uumlccediluumlncuuml hatta belki de beşinci kademede yer alan bir tedarikccedilinin olası riskini accedilıklamaktadır Bu ris-kin Jeep tarafından fark edilerek gereğinin yapılma-sı gerekmektedir Aksi halde bir risk youmlnetiminden soumlz etmek muumlmkuumln değildir Dolayısıyla lojistikte riskin azaltılması ve youmlnetilmesi gerekiyorsa bu lojistik ve tedarik zinciri suumlreccedillerinin ayrıntılı bir şekilde bilinmesini ve anlaşılmasını gerektirir Kar-maşık lojistik ve tedarik zinciri suumlreccedillerinde ağın detaylı bir şekilde incelenmesi genele hakim ola-bilmek iccedilin risklerin haritalanması gerekir (Wee ve Blos 2012)

231


Lojistiği İyileştirmekLojistiğin ldquoiyileştirilmesirdquo suumlreccedillerin tamamen

basitleştirilmesi suumlreccedil guumlvenilirliğinin geliştirilme-si suumlreccedil değişkenliğinin azaltılması ve karmaşıklığın azaltılması ile ilgilidir Yukarıda ldquolojistiği anlamakrdquo başlığında da belirttiğimiz gibi işletmelerin lojistik suumlreccedillerinde ve tedarik zinciri ağlarında zaman iccedile-risinde karmaşıklık meydana gelebilmektedir Oumlr-neğin daha eski kurulmuş ve faaliyetlerine uzun suumlredir devam eden işletmelerin lojistik suumlreccedilleri-nin nadiren planlandığını veya buumltuumlncuumll bir şekilde tasarlandığını soumlyleyebiliriz Oysa zamanın ihtiyaccedil ve fırsatlarına cevap vermek gerekir Zaman iccedileri-sinde bozulan yapıların onarılması ve aksaklıkların giderilmesi gerekir Oumlrneğin bir işletmenin tedarik zincirinde bulunan tedarikccedililerden bazıları guumlve-nilirliklerinden ziyade duumlşuumlk fiyat taleplerini yerine getirme kabiliyetlerinden dolayı seccedililmiş olabilirler Bu durum bu tedarikccedililerin kalite riski taşıdıkları anlamına gelebilir Bu nedenle bir oumlnceki aşama-da anlaşılan ve belirlenen risklerin azaltılması iccedilin lojistik ve tedarik zinciri suumlreccedillerinin iyileştirilmesi gerekir (Christopher ve Rutherford 2004)

Kritik Yolları (Ağları ve Bağlantıları) Tanımlamak

Lojistik suumlreccediller aslında birbirleriyle bağlantılı ldquoduumlğuumlmlerrdquo ve ldquobağlantılarrdquo iccedileren karmaşık ağlar-dan oluşur Duumlğuumlmler tedarikccedililer distribuumltoumlrler fabrikalar ve depolar gibi işletmeleri veya tesisleri temsil eder Bağlantılar ise duumlğuumlmlerin bağlandığı araccedillardır Bu bağlantılar fiziksel akışlar bilgi akış-ları veya finansal akışlar olabilir Lojistik suumlreccedille-rin guumlvenlik accedilığı bu duumlğuumlmlerin ve bağlantıların başarısız olma riski ile belirlenir (Christopher ve Rutherford 2004) Bir lojistik suumlreccedilte potansiyel olarak binlerce duumlğuumlm olacağından ve lojistik risk youmlnetimi konusundaki zorlukları birbirine bağla-yacağından hangisinin kritik olduğunu belirlemek

oldukccedila oumlnemlidir Başka bir deyişle başarısızlığın etkisi lojistik ve tedarik zincirinin performansı uumlze-rindeki ne kadar etkili olduğu sorusunun cevabı oldukccedila kritiktir Şirketler suumlrekliliği sağlamak iccedilin youmlnetilmesi ve izlenmesi gereken kritik yolları be-lirleyebilmelidir (Rejda ve McNamara 2017) Bu kritik yolları bazı oumlzellikleri vardır

bull Uzunteslimatsuumlresibull Alternatifiolmayantekbirtedarikkaynağıbull Oumlzelaltyapıyabağlılık(Oumlrneğin limanlar

taşıma modları veya bilgi sistemleri)bull Tedarikccedililer vemuumlşteriler arasında yuumlksek

derecede konsantrasyonbull Tanımlanabilir yuumlksek risk seviyeleri (arz

talep suumlreccedil kontrol ve ccedilevresel risk)Lojistik risk youmlnetiminde oumlnceliğin nereye yer-

leştirilmesi gerektiğini belirlemede yardımcı olmak iccedilin yararlı bir araccedil Başarısızlık Modu ve Etki Ana-lizidir (BMEA) BMEArsquonın amacı başarısızlık ris-kini azaltmak iccedilin karmaşık bir sistemin dikkatinin nereye odaklanması gerektiğini belirlemeye youmlnelik sistematik bir yaklaşım sağlamaktır BMEA toplam kalite youmlnetimi (TKY) ile daha sık ilişkili bir araccediltır ancak lojistik ve tedarik zinciri risk youmlnetimi iccedilin de oumlzellikle uygulanabilir BMEA her duumlğuumlme ba-kıp bağlantı kurar ve uumlccedil soru sorar

bull Neyanlışgidebilirbull Bubaşarısızlığınetkisineolurbull Bubaşarısızlığınananedenlerinelerdirbull Birsonrakiadımolasıbaşarısızlıkfırsatlarını

aşağıdaki kriterlere goumlre değerlendirmektirbull Başarısızlığınetkisininşiddetinedirbull Buhatanınoluşmaolasılığınedirbull BaşarısızlığıntespitedilmeolasılığınedirDaha sonra aşağıda goumlsterildiği gibi oumlncelikli

puan oluşturmak iccedilin uumlccedil puanı bir araya getirecek bir birleşik derecelendirme sistemi kullanılır

232


Tablo 83 Lojistikte Risk Analizi Puan Sistemi

Risk Analizi Puan Sistemi

Ş Şiddet (Ağırlık)

Operasyon hizmet seviyesi uumlzerinde doğrudan etkisi yokturOperasyon hizmet seviyesinde kuumlccediluumlk bozulma varOperasyon hizmetinde kesin azalma varOperasyon hizmet seviyesinde ciddi bozulma varOperasyon hizmet seviyesi sıfıra yaklaşıyor

O Olasılık (Ortaya ccedilıkma oluşma olasılığı)

Yıllar iccedilerisinde sadece bir kez olma olasılığıBirccedilok ccedilalışma ayı iccedilinde bir kez olma olasılığıBazı ccedilalışma haftaları iccedilinde bir kez olma olasılığıHaftalık olma olasılığı Guumlnluumlk olma olasılığı

TO Tespit olasılığı

Belirlenebilirlik ccedilok yuumlksektirOluşmadan oumlnce oumlnemli oumllccediluumlde başarısızlık uyarısı vardırOluşmadan oumlnce bazı başarısızlık uyarıları vardırOluşmadan oumlnce kuumlccediluumlk bir başarısızlık uyarısı vardırTespit edilebilirlik sıfırdır

Yukarıda accedilıklanan risk analizi sisteminde lojistik suumlreccedillerdeki vakalar uumlccedil kriter puanına goumlre değer-lendirilir Lojistik suumlreccediller iccedileresindeki durumların şiddeti oluşma olasılığı ve tespit olasılığı goumlz oumlnuumlnde bulundurularak bir araya getirilen birleşik derecelendirme sistemi ile lojistik operasyon youmlneticilerinin karar almaları sağlanır

Kritik Yolları YoumlnetmekKritik duumlğuumlmler ve bağlantılar tanımlandıktan sonra ilk soru riskin nasıl hafifletileceği veya ortadan

kaldırılabileceğidir En basit hacircliyle bu aşama başarısızlık durumunda gerccedilekleştirilecek eylemler iccedilin bek-lenmedik durum planlarının geliştirilmesini iccedilermelidir Diğer uccedilta ise tedarik zincirinin yeniden yapılandı-rılması gerekebilir Muumlmkuumlnse boru hattı boyunca kritik aşamaları izlemek iccedilin istatistiksel suumlreccedil kontroluuml kullanılmalıdır ldquoSebep ve sonuccedilrdquo analizi sebepleri ortadan kaldırmak veya oumlnlemek amacıyla sorunların nedenlerini belirlemek iccedilin kullanılabilecek başka bir araccediltır Beş kez ldquoNedenrdquo diye sormak olarak bilinen ilerici bir sorgulama suumlreci ile semptomları nedenlerden ayırmaya ccedilalışır (Christopher ve Rutherford 2004)

Tablo 84 Neden ndash Sonuccedil Analizi

Neden - sonuccedil analizi (Koumlk Sebep Analizi olarak da bilinir) bir problemin altında yatan gerccedilek nedenleri anlamak iccedilin kullanılır Genellikle beş kere ldquoNedenrdquo olarak adlandırılan sıralı bir soru ve cevap proseduumlruumlnuuml kullanır Buradaki fikir acil cevabı kabul etmek değil muumlmkuumln olduğu kadar derine inmektir Oumlrneğin analiz edilecek sorun zamanında teslimat performansının zayıf olması ise aşağıdaki sorular sorulur

1Soru Bu goumlnderi neden geciktiCevap Stok mevcut değildi

2Soru Neden stok mevcut değildi Cevap Uumlretim planını gerccedilekleştiremedik

3Soru Uumlretim planını neden gerccedilekleştiremedik Cevap Parccedila bulma sıkıntısı vardı

4Soru Neden parccedila bulmada sıkıntı oldu Cevap Gelen uumlruumln muayenesinde bir darboğaz vardı

5Soru Gelen uumlruumln muayenesinde neden bir darboğaz vardı Cevap Sadece sınırlı test olanaklarımız vardı

Boumlylece asıl sorun ortaya ccedilıkar ve uygun oumlnlemler alınabilir

233


Eğer darboğazlar sorunun sebebi ise seccedilenekler hakkında karar verilmesi gerekir Darboğazlar gide-rilebilir mi Kapasite ekleyerek ya da stok tutarak azaltılabilirler mi Bazen tıkanıklık kapasitenin kısıtlı olduğu kilit bir tedarikccedili olabilir Alternatif kaynaklar kısa suumlrede temin edilemiyorsa aşağı akış duumlğuumlmlerinden akışın sağlanabilmesi iccedilin stratejik envanter taşıyarak tıkanıklığın youmlnetilmesi gereke-cektir Aşağıda accedilıklanan Toyota vakası potansiyel tehlikeyi vurgulamaktadır

Ağ Goumlruumlnuumlrluumlğuumlnuuml İyileştirmekBirccedilok tedarik zinciri sınırlı goumlruumlnuumlrluumlkten

mustariptir Bunun anlamı ağdaki belirli bir var-lığın zincir boyunca ilerledikccedile seviyelerin ve stok akışının giriş ve ccedilıkış işlemlerinin durumunun far-kında olmamasıdır Boumlyle bir durumda sorunların goumlruumlnmesi genellikle haftalar veya aylar alabilir Bu suumlre zarfında etkili bir işlem yapmak iccedilin ccedilok geccedil olabilir Nokia ve Ericssonrsquoun sıkccedila alıntı yapılan vaka incelemesi tedarik zinciri goumlruumlnuumlrluumlğuumlnuumln ne tuumlr avantajlar sağlayabileceğini goumlstermektedir 2000 yılının mart ayında hem Nokia hem de Erics-son ABD New Mexicorsquodaki yarı iletken bir fab-rikada meydana gelen bir yıldırım ccedilarpmasından oumlnemli oumllccediluumlde etkilendiler Philipsrsquoin sahibi olduğu bu fabrika iki şirkete cep telefonları iccedilin radyo fre-kansı ccedilipi sağlıyordu Yıldırım ccedilarpması bu kritik bileşenin uumlretiminde aksaklığa yol accedilan kuumlccediluumlk bir yangına neden oldu Nokia etkinlik youmlnetimi ye-teneği nedeniyle tedarikteki bu bozulmanın iccedile-rebileceği olası sorun konusunda uyarıldı Sonuccedil olarak Nokia alternatif tedarik kaynakları bulmak iccedilin hemen harekete geccedilti Oumlte yandan Ericsson bir sorunun olduğunu fark etmede ağır kaldı ve hemen harekete geccedilemedi Sonuccedil olarak Ericsson arz yetersizliği nedeniyle oumlnemli satış geliri kaybetti ve kısa suumlre sonra cep telefonlarının şirket iccedili uumlre-timini durdurmaya karar verdi Bu oumlrnekten de anlaşılacağı uumlzere lojistik suumlreccedillerdeki goumlruumlnuumlrluumlk işletmelerin risk youmlnetimleri iccedilin hayati bir oumlnem taşımaktadır Bu goumlruumlnuumlrluumlğuumln sağlanabilmesi iccedilin işletmeler bir takım teknolojik altyapı sistemleri kurabilirler Oumlrneğin Radyo Frekansı Tanımlama (RFID Radio Frequency Identification) teknolo-jisi ile ağların daha goumlruumlnuumlr bir hacircle gelmesi sağ-lanabilir

Tedarik Zinciri Suumlrekliliği Ekibi Kurmak

İşletmelerin lojistik ve tedarik zinciri risk youml-netimi suumlrecinde yukarıda belirtilen tuumlm aşama-lar bunları uumlstlenecek kaynakları gerektirir Bunu yapmanın bir yolu kalıcı bir tedarik zinciri suumlrek-liliği ekibi oluşturmaktır Birccedilok şirkette zaten iş suumlrekliliği ekipleri vardır fakat daha oumlnce de ifade edildiği gibi işletmelerin geneli riske esas olarak fi-nansal accedilıdan baktıklarından bu ekiplerin odakları daha sınırlıdırlar ve ccediloğunlukla Bilişim Teknolo-jileri (BT) ve Bilişim Sistemleri (IS) odaklıdırlar Elbette işletmelerde tuumlm bu faaliyetler zorunludur ancak buradaki arguumlman iş suumlrekliliği accedilısından en buumlyuumlk riskin daha geniş tedarik zinciri ve lojistik suumlreccedillerden kaynaklandığı gerccedileğini hesaba kata-rak bu ekiplerin kendi alanlarına genişletilmesi ve oumlzelleştirilmesi gerektiğidir İdeal olarak bu ekipler ccedilapraz fonksiyonel takımlar olabilirler ve lojistik risk youmlnetimi suumlrecine dahil olan detaylı analiz ve uygulamayı gerccedilekleştirmek iccedilin gerekli tuumlm bece-rilere sahip olmalıdırlar Ekip bu guumlvenlik accedilığını azaltmak iccedilin gerccedilekleştirilmesi gereken eylemlerle birlikte olası guumlvenlik accedilıklarını da belirleyen bir ldquorisk kaydırdquo da sağlamalıdır (Christopher ve Rut-herford 2004) Lojistik risk youmlnetimine yuumlksek oumlncelik verilmesini sağlamak iccedilin ekibin youmlnetim kurulu duumlzeyinde bir youmlneticiye ideal olarak lojis-tik muumlduumlruuml veya youmlnetim kurulunda başkan yar-dımcısına rapor vermesi gerekir (Christopher ve Rutherford 2004 Fitrianto ve Hadi 2012 Wee ve Blos 2012 Green 2016)

Tedarikccedililer ve Muumlşterilerle Ccedilalışmakİşletmelerin ccediloğunun tedarik ağlarının karma-

şıklığı goumlz oumlnuumlne alındığında riskin ana firmanın akışı youmlnuumlnde ya da tersine daha iyi nasıl youmlnetile-bileceği sorusu oldukccedila kritiktir Aslında eğer bir ağda bulunan tuumlm işletmeler tedarikccedilileri ve muumlşte-rileri ile risk youmlnetimi proseduumlrlerinin uygulanması sorumluluğunu uumlzerlerinde aldıklarında ccedilok daha esnek bir tedarik zinciri ortaya ccedilıkacaktır Boumlylece her tedarikccedilinin lojistikte risk youmlnetimi proseduumlrle-rini yerine getirmek iccedilin tedarikccedilileri ile birlikte ccedila-lışmasıyla bir ldquokartopu etkisirdquo elde edilebilir Belirli enduumlstrilerdeki potansiyel accedilıkları daha iyi anlamak iccedilin hem tedarikccedililerle hem de muumlşterilerle iş bir-liğine dayalı ccedilalışmanın iyi oumlrnekleri vardır Kuzey Amerikarsquoda ticaret hayatına perakendeci olarak de-

234


vam eden Target Stores İşletmesi tedarikccedililerinden Targetrsquoin tedarik zinciri guumlvenliği ve risk youmlnetimi ko-nusundaki proseduumlrlerine uyacaklarına dair bir anlaşma imzalamalarını istemiştir Duumlnyaca uumlnluuml ilaccedil firması Pfizer tedarikccedilileri iccedilin suumlrekli denetlenen lojistik risk youmlnetimi performans standartlarını accedilıkccedila belirlemiştir

Lojistikte risk youmlnetiminin işletmeler accedilısından oumlnemi-ni araştırın

Kurumsal risk youmlnetimi ile lojistikte risk youmlnetimi ara-sında ne tuumlr ilişkiler vardır

Lojistikte risk youmlnetiminin aşamalarını tartışın

4 Lojistikte riskin nasıl youmlnetileceğini accedilıklayabilme



SİGORTA KAVRAMIBu boumlluumlm sigortacılığın işletme risk youmlnetimin-

deki roluumlnuuml accedilıklamaktadır Tek bir sigorta tanımı yoktur Sigorta hukuk ekonomi tarih aktuumlerya bilimi risk teorisi ve sosyoloji de dahil olmak uumlzere ccedileşitli disiplinler accedilısından tanımlanabilir Ancak her olası tanım bu noktada incelenmeyecektir Bu-nun yerine genellikle herhangi bir sigorta planın-da bulunan ortak unsurları inceleyeceğiz Oumlyleyse ilerlemeden oumlnce gerccedilek bir sigorta planının temel oumlzelliklerini kapsayan bir sigorta tanımı tanımlan-malıdır Detaylı bir incelemeden sonra Amerikan Risk ve Sigorta Birliği Sigorta Terminolojisi Komis-yonu sigortayı şu şekilde tanımlamıştır

Sigorta oumlnceden oumldenen prim karşılığında bir kimsenin ya da bir şeyin sağlığı hayatı malları ile ilgili herhangi bir şekilde ilerde karşılaşabileceği te-saduumlfi ya da olağan zararlarını gidermek iccedilin bu işle uğraşan bir kuruluşla yapılan bağlantı soumlzleşmesi-dir Başka bir ifade ile sigorta şirketinin sigortalı-nın oumldediği bir prim karşılığı ccedileşitli rizikolara karşı hasarını guumlvenceye aldığı bir soumlzleşmedir (Rejda ve McNamara 2017) Bir başka tanıma goumlre sigorta ileride ortaya ccedilıkması olası tehlikeden doğacak zara-rın giderilmesinin oumlnceden yapılan oumldemeler karşı-lığında taahhuumlt edilmesidir (Soysal 2007) Sigorta aynı tuumlrden tehlikeyle karşı karşıya olan kişilerin belirli bir miktar para oumldemesi yoluyla toplanan tutarın sadece o tehlikenin gerccedilekleşmesi sonucu fiilen zarara uğrayanların zararını karşılamada kul-lanıldığı bir risk transfer sistemidir Bu sistem saye-

sinde kişiler karşı karşıya bulundukları tehlikelerin neden olabileceği parayla oumllccediluumllebilen zararlarını nispeten kuumlccediluumlk miktarlarda oumldemiş oldukları prim-ler yoluyla paylaşmaktadırlar (TC MEB 2011) Sigortanın temel işlevi zararı ekonomik accedilıdan oumlnemsiz bir duruma getirmektir Kişiler tek başına karşılayamayacakları zararları bir organizasyon ara-cılığıyla aralarında paylaşmaktadırlar Bu organizas-yon ldquosigorta şirketirdquo ldquosigorta ettirenrdquo ve ldquobir Sigor-ta Soumlzleşmesirsquonden oluşur Sigortacılık genel olarak gerccedilekleşebilecek ticari yaşam ve ekonomik faaliyet-ler uumlzerindeki olumsuz etkileri giderebilmek ama-cıyla ortaya ccedilıkmıştır Ekonomik kayıpların sigorta şirketleri tarafından giderilmesi sigorta kavramının yaygınlaşmasına neden olmuştur Tuumlrkiyersquode baş-langıccediltan itibaren sigorta şirketlerinin kurulmasına bankalar oumlncuumlluumlk etmiştir Sigorta sektoumlruuml ana işle-vi olan ekonomik kayıpların engellenmesi youmlnuumlnde faaliyetlerini suumlrduumlrmuumlştuumlr Bu aşamadan sonra bir sigorta planında olması gereken temel oumlzelliklerin neler olduğu incelenecektir

Sigortanın Temel OumlzellikleriYukarıdaki tanıma dayanarak bir sigorta planı

veya duumlzenlemesi tipik olarak aşağıdakileri karakte-ristikleri iccedilerir (Rejda ve McNamara 2017)

bull Kayıplarınhavuzlanmasıbull TesaduumlfiKayıplarınoumldenmesibull Risktransferibull Tazminat

235


Kayıpların HavuzlanmasıHavuzlama veya kayıpların paylaşımı sigorta-

nın oumlzuumlduumlr Havuzlama birkaccedil grubun tamamı boyunca meydana gelen zararların yayılmasıdır bu sayede suumlreccedilte ortalama zarar gerccedilek zararın yeri-ne geccediler Ek olarak havuzlama ccedilok sayıda maruz kalma biriminin gruplandırılmasını iccedilerir boumlylece buumlyuumlk sayılar yasası gelecekteki zararların esasen doğru bir tahminini sağlamak iccedilin ccedilalışabilir İdeal olarak aynı tehlikeye maruz kalan ccedilok sayıda ben-zer ancak mutlaka aynı maruz kalma birimleri bu-lunmalıdır Dolayısıyla havuzlama hem tuumlm grup tarafından zararların paylaşılmasını hem de bazı za-rarlarla gelecekteki zararların tahminini ifade eder

Tesaduumlfi Kayıpların OumldenmesiSigortanın ikinci bir oumlzelliği ise tesaduumlfi kayıp-

larının oumldenmesidir Ccediloğu sigorta policcedilesi kasıtlı zararları kapsamaz Tesaduumlfi kayıp sigortalı tarafın-dan oumlngoumlruumllemeyen ve beklenmeyen bir durumdur ve tesaduumlf sonucu ortaya ccedilıkar Başka bir deyişle kaybın yanlışlıkla olması gerekir Boumlyle bir durum-da da sigortalı ile sigorta şirketi arasındaki soumlzleşme gereği kaybın karşılanması gerekir

Risk TransferiKendi kendine sigorta dışında gerccedilek bir sigor-

ta planı her zaman risk transferini iccedilerir Risk trans-feri saf bir riskin sigortalıdan sigortacıya devredil-mesi anlamına gelir bu da sigortayı sigortalıya goumlre daha guumlccedilluuml bir şekilde finanse etmek iccedilindir Bire-yin bakış accedilısından tipik olarak sigorta şirketlerine aktarılan saf riskler arasında erken oumlluumlm aşırı uzun oumlmuumlrluumlluumlk sağlıksızlık sakatlık imha ve muumllk hır-sızlığı ve kişisel sorumluluk davaları sayılabilir

TazminatSigortanın son bir oumlzelliği zararlardan dolayı

tazminattır Tazminat sigortanın zararın oluşma-sından oumlnce yaklaşık olarak finansal durumuna geri getirilmesi anlamına gelir Bu nedenle eğer eviniz bir yangında yanarsa ev sahibi sigortası sizin zara-rınızı tazmin edecektir veya oumlnceki pozisyonunuza geri getirecektir Benzer şekilde ciddi şekilde sakat kalıyorsanız bir maluliyet-gelir sigortası policcedilesi kayıp uumlcretlerin en azından bir kısmını geri geti-recektir

Sigorta ile ilgili Temel Kavramlar

PoliccedilePoliccedile sigorta soumlzleşmesidir Sigortalının men-

faatini ihlal eden tehlikenin gerccedilekleşmesi halin-de tazminat vermeyi veya sigortalının hayatında meydana gelen belli olaylar uumlzerinde oumldemede bu-lunmayı taahhuumlt eden bir soumlzleşmedir Policcedile soumlz-leşmesi ile iki taraf da birbirine karşı yuumlkuumlmluumlluumlk altına girer Bu belgenin iccedileriğinde bulunması gere-ken bilgiler şunlardır (TC MEB 2011)

bull Sigortacı ile sigortalı sigorta ettirenin vevarsa menfaattarın ismi adresi

bull Sigortanınkonusubull Verilenteminatlarbull Teminatbaşlangıccedilvebitiştarihleribull SigortabedeliPoliccedileyi oumlteki soumlzleşmelerden ayıran oumlzellik si-

gortacının edim yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln gelecekte belirli olmayan olgulara (sigorta edilen menfaatin tehlikeye maruz kalmasına) bağlı olmasıdır (Soysal 2007)

TecditnameYıllık policcedilenin bitim tarihinde aynı şirket nezdin-

de yeni policcedile yapıldığında tecditname ismini alır

ZeyilnamePoliccedile ve tecditler uumlzerinde herhangi bir değişik-

lik ilave iptal gibi durumlar olduğunda duumlzenlenen belgelerdir Bu belgeler bazen primli bazen de prim-siz olabilir Oumlrneğin adres değişikliği zeyilnamesi primsizdir Primli zeyilnameler ise bazen sigortalıdan prim alınmasına bazen de prim iadesine yol accedilabilir Oumlrneğin policcedile konusu malın satışında duumlzenlenen iptal zeyilnamesi ile sigortalıya prim iadesi yapılır

Sigorta BedeliPoliccedilede yazılı olan meblağ olup hasar hacirclinde

sigortacının oumldeyeceği en yuumlksek miktar budur

Sigorta PrimiSigortacının hasar hacirclinde oumldeyeceği tazmina-

ta karşılık olarak sigorta ettiren tarafından peşinen veya taksitle oumldenen uumlcrettir Bu uumlcret teknik ola-rak hesaplanan prime masrafla komisyonlar kacircr gibi unsurların eklenmesiyle bulunur

236


Sigorta DeğeriTeminat altına alınan nesnenin piyasa rayici-

dir İdeal olan sigorta bedelinin sigorta değerine eşit olması yani policcedilenin piyasa rayiccedil değeri ile duumlzenlenmesidir Boumlylece sigortalı hasar hacirclinde tazminatını eksiksiz alabilecektir Ancak bu eşitlik olmaması hacirclinde tazminat oumldemelerinde oumlnemli problemler ortaya ccedilıkacaktır

Sigorta Bedeli = Sigorta Değeri İDEAL DURUMSigorta Bedeli gt Sigorta Değeri AŞKIN SİGORTASigorta Bedeli lt Sigorta Değeri EKSİK SİGORTA

Aşkın SigortaPoliccedilede yazılı bedel sigorta edilen malın değe-

rinden daha fazla olduğunda aşkın sigorta soumlz ko-nusu olup malın tuumlmuuml hasarlansa dahi oumldenecek tazminat rayiccedil değerle sınırlı olacağından sigortalı boş yere fazla prim oumldemiş olduğunu anlayacaktır

Eksik SigortaSigorta bedelinin sigorta değerinden az olması

durumudur Eğer sigorta bedeli gerccedilek değerinin altında goumlsterilmiş ise eksik sigorta var demektir

MuafiyetSigortalının hasarın bir kısmına katılmasıdır

Hasar hacirclinde sigortalıya belli bir meblağın oumlden-memesi anlamına gelen bu uygulamada primler de muafiyetsiz sigortaya oranla daha duumlşuumlk belirlenir Belirlenen muafiyet rakamına kadar olan hasarla-rın oumldenmediği yalnız geccedilen meblağın oumldendiği muafiyete tenzili muafiyet belirlenen muafiyet rakamına kadar olan hasarların oumldenmediği geccedilen hasarların ise kesintisiz oumldendiği muafiyet tuumlruumlne ise entegral muafiyet denir

Sigorta Anlaşmasında TaraflarBir sigorta anlaşmasında 2 taraf vardır Bunlar-

dan biri sigortacı diğeri ise sigortalıdır bull Sigortacı Sigorta anlaşmasında riski uumlstle-

nerek teminat veren ve tehlikenin gerccedilek-leşmesi hacirclinde tazminat oumldemeyi taahhuumlt eden taraftır

bull Sigortalı Sigorta anlaşmasında tazminat almaya hak kazanan taraftır

Sigorta ettiren ise sigorta anlaşmasının teklifini veren ve gerektirdiği primi oumldemekle yuumlkuumlmluuml ta-raftır Sigortalı ile sigorta ettiren aynı kişi olabilece-ği gibi farklı da olabilir

Sigorta AracılarıSigorta aracıları sigorta şirketi ile sigortalı ola-

cak kişi arasında yer alan ve bilgi verip satışı sağla-yan kişi veya kurumlardır (TC MEB 2011)

AcenteSigorta şirketi namına faaliyette bulunan (o

şirketi temsil eden) gerccedilek veya tuumlzel kişi olarak kurulan istihsal organlarıdır Kuruluş esaslarınca yetkili veya yetkisiz olarak ccedilalışır

Yetkili AcenteSigortalısigorta ettirenden teklifi alan bu bil-

gilerle policcedileyi duumlzenleyerek primini tahsil etme yetkisi bulunan duumlzenlediği belgeleri noterce onaylanmış kanuni deftere kaydeden ve bu belge-lerden tahakkuk eden vergileri ilgili yerlere yatıran acentedir

Yetkisiz AcenteSigortalısigorta ettirenden teklifi alıp sigor-

tacıya ileterek sigorta anlaşmasının yapılmasına aracılık eden acentedir Yetkili acentenin diğer yuuml-kuumlmluumlluumlkleri bu tip acenteler iccedilin geccedilerli değildir

ProduumlktoumlrBelli bir sigorta şirketine bağlı olmayan muh-

telif sigorta branşlarında sigorta olmak isteyenleri bilgilendirerek policcedilenin hazırlanmasında aracılık eden gerccedilek veya tuumlzel kişidir Acente sigortacının tarafındayken produumlktoumlr sigortalının tarafındadır

Sigorta EksperiSigorta edilen rizikolunun gerccedilekleşmesi sonu-

cunda ortaya ccedilıkan kayıp ve hasarların miktarının nedenlerini ve niteliklerini belirleyen belgeler ile kendi youmlnetmelikleri ccedilerccedilevesinde ccedilalışan gerccedilek veya tuumlzel kişilerdir

237


ReasuumlransSigorta şirketlerinin teminat verdiği rizikolarda

sigorta değerlerinin yuumlksekliği veya buumlyuumlk hasarların aynı zamana gelebilme ihtimalleri sigorta şirketleri-nin hasar oumldemelerinde zorlanmalarına neden olabi-lir Kendi sermayeleri ihtiyatları oumlz varlıkları ile kar-şılayamayacakları buumlyuumlk hasar oumldemeleri iccedilin sigorta şirketleri de kendilerini sigorta ettirirler Bu işleme reasuumlrans denir Boumlylece şirketler riskin bir kısmını kendi uumlzerlerinde tutup geri kalan kısmını başka si-gorta şirketlerine devreder Reasuumlrans işlemlerinde ris-ki bu şekilde devreden şirkete sedan devralan şirkete ise reasuumlroumlr denir Sedan şirketin kendi uumlzerinde tut-tuğu kısma konservasyon reasuumlroumlre devrettiği kısma sesyon denir Reasuumlroumlr şirket de kendisini sigortalama ihtiyacı duyarak devraldığı riskin bir boumlluumlmuumlnuuml tek-rar devrettiğinde bu işleme retrosesyon denir

KoasuumlransBir rizikonun birden fazla şirket tarafından or-

taklaşa teminata alınmasıdır Şirketlerden biri poli-ccedileyi duumlzenler ve diğer şirketlere kopyalarını goumlnde-rir Policcedileyi duumlzenleyen şirkete jeran denir

Sigorta PrensipleriSigorta branşları iccedilin geccedilerli olan ve uumllkemiz

mevzuatına da uyan ana prensipleri genel olarak aşağıda sıralayabiliriz (Soysal 2007)

Mutlak İyi Niyet PrensibiSigorta soumlzleşmesinde sigortalının beyanı esas-

tır Sigorta ettiren teminat altına aldığı nesneye ilişkin tuumlm bilgileri doğru olarak vermek zorunda-dır Aynı şekilde soumlzleşmeye aracılık eden kişi de neyi ne şartlar altında aldığı konusunda doğru ve gerccedilek bilgileri sigortalıya bildirmek zorundadır

Sigortalanabilir Menfaat PrensibiSigorta ettiren bir nesneyi teminata alırken

mutlaka onun sahibi olması gerekmez uumlzerinde menfaati bulunması yeterlidir Oumlrneğin bir kişi sa-hibi bulunduğu binayı sigorta edebilir (mal sahibi sıfatı ile) Bir bina bankaya teminat olarak goumlsteri-lerek kredi kullanılıyorsa banka bu binanın sahibi olmasa da uumlzerinde ipotek hakkından doğan men-faati bulunduğundan bu binayı sigorta edebilir (ldquodaini muumlrteinrdquo sıfatı ile)

Tazminat PrensibiSigortalının hasar olduğunda zararının karşı-

lanması soumlzleşme gereğidir Bu zararın giderilmesi nakden oumldeme şeklinde olabileceği gibi onarımını uumlstlenme veya yerine yenisini verme şeklinde de olabilir Nakden oumldeme dışındaki seccedilenekler sigor-talının ve sigortacının uumlzerinde uzlaşması hacirclinde olabilir

Yakın Neden PrensibiBir hasarın tazmin edilebilmesi iccedilin o hasarın

policcedilede alınmış genel ve oumlzel şartlarda belirtilen teminat kapsamına yakın nedenden ileri gelme-si gerekir Oumlrneğin hırsızlık teminatı verilmiş bir yerde hırsızın kapıyı kırması ve hiccedilbir şey ccedilalama-dan kaccedilması hacirclinde kapının hasarı da bu policcedile ile oumldenecektir Ccediluumlnkuuml hasarın yakın nedeni ccedilalma durumu gerccedilekleşmemiş olmasına rağmen hırsızlık olayıdır

Ruumlcu PrensibiSigortalının uğradığı zararda eğer uumlccediluumlncuuml kişi-

lerin kusuru varsa sigorta şirketi sigortalısına zararı oumldedikten sonra kusurlu taraftan kusuru oranında bu hasarı talep (ruumlcu) eder Boumlylece sigortalı hem sigorta şirketinden hem de kendisine zarar veren kusurlu taraftan tazminat alarak haksız kazanccedil sağ-lamamış olur Burada sigorta şirketi sigortalısının talep edebileceği tazminatı almak uumlzere sigortalı-sının yerine geccedilerek onun yetkilerini kendi devir aldığından bu prensip ldquoHalefiyet Prensibirdquo olarak da adlandırılmaktadır

Sigorta SoumlzleşmesiTarafların karşılıklı ve birbirlerine uygun bir

şekilde rızalarını beyan etmeleri ile gerccedilekleşen bir soumlzleşmedir Bu soumlzleşmede sigortacının sorumlu-luğunun başlaması iccedilin sigortalının mutlaka prim oumldemesi gerekir Prim taksitle oumldenmesi kararlaş-tırılmışsa sorumluluğun başlaması iccedilin primin bir kısmını oumldemiş olması da yeterlidir Sigorta soumlz-leşmesi sigortalının menfaatini ihlal eden tehlike-nin gerccedilekleşmesi hacirclinde tazminat vermeyi veya sigortalının hayatında meydana gelen belli olaylar uumlzerinde oumldemede bulunmayı taahhuumlt eder (TC MEB 2011)

238


bull Soumlzleşmeileherikitarafbirbirlerinekarşılık-lı olarak edim yuumlkuumlmluumlluumlğuumlne altına girer

bull Sigorta soumlzleşmesini (policcedile) oumlteki soumlzleş-melerden ayıran oumlzellik sigortacının edim yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln gelecekte belirli olmayan olgulara (sigorta edilen menfaatin tehlikeye maruz kalmasına) bağlı olmasıdır

Sigortacının Yuumlkuumlmluumlluumlkleribull Tazminat oumldeme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Hasar

tazminatı kural olarak nakden ve defaten oumldenir Anlaşmazlık hacirclinde yenisi sağlana-rak da hasar karşılanabilir Hayat sigortala-rında toplu oumldeme ve gelir bağlama şeklin-de tazminat oumldemesi yapılır

bull Sigortapoliccedilesiduumlzenlemevevermeyuuml-kuumlmluumlluumlğuuml

bull HalefiyetveruumlcuhaklarıSigorta şirketle-ri hasar tazminatını oumldedikten sonra doğan ldquoruumlcurdquo hakkını kullanarak zarara sebep olana oumldetme yoluna gider Sigortacının yasal ola-rak oumldediği tazminat tutarınca sigortalısının yerine geccedilmesi ve onun haklarını koruması ldquoHalefiyet hakkırdquo adı verilir Halefiyet hakkı zarar verenle sigortacıyı karşı karşıya bırakır Sigortalı zarar verenden sigortacı tarafından

tazmin edilen aynı zarar ziyan iccedilin ikinci kez tazminat isteme yoluna gidemez

Sigortalının Yuumlkuumlmluumlluumlkleribull Primoumldemeyuumlkuumlmluumlluumlğuuml Sigorta soumlzleş-

mesi yapılır yapılmaz saptanan prim tutarı veya taksitle oumldeme şartı koyulmuş ise ilk taksiti soumlzleşme anında oumldenmelidir

bull Sigorta ettirenin ihbar yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Sigorta ettiren kimse soumlzleşme yapılırken gerekli olan bilgileri malını muumllkuumlnuuml malı ile arasındaki menfaat ilişkisini teklif name denilen soru formu ile sigortacıya accedilıkla-makla sigorta muumlddeti iccedilindeki değişiklik-leri bildirmekle ve hasar olduğunda şirkete beş guumln iccedilinde ihbar etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr

bull Koruma oumlnlemleri alma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Sigortalı hasarı oumlnlemeye ve azaltmaya yara-yacak tuumlm oumlnlemleri almakla yuumlkuumlmluumlduumlr

bull Sigortalınınmuayeneettirmeyeizinvermeyuumlkuumlmluumlluumlğuuml Sigortalı gerek sigortalanan menfaatin konusu olan malın değerini araş-tırmak iccedilin gerekse hasar anında oumldenecek tazminatın tespit edilebilmesi iccedilin malının muayenesine izin vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr

Sigorta soumlzleşmelerinin oumlne-mini işletmelerin sorumluk-ları accedilısından araştırın

Sigorta aracılarının sigor-tanın temel kavramları ile ilişkisini accedilıklayın

Sigorta prensiplerini accedilıkla-yın

5 Sigorta kavramının ne anlama geldiğini accedilıklayabilme



LOJİSTİK VE SİGORTASigorta ortaya ccedilıkabilecek dışarıdan bilinccedilli ve planlanmamış ani ve beklenmedik risklerin bir uumlcret

karşılığı sigorta firmaları tarafından karşılanmasıdır Aynı zamanda firmaların suumlrekliliğinin sekteye uğra-maması bireylerin sahip oldukları statuumllerini koruması bakımından da acil ve gerekli bir ihtiyaccediltır Lojistik ve taşımacılık firmaları accedilısından sigorta goumlndericiler tarafından lojistik ve taşımacılık firmalarına teslim edilen eşyaların depolanması veya sevkiyatı sırasında olabilecek zarar ve kayıplara karşı lojistik ve taşıma-cılık firmalarının risklerinin teminat altına alınmasıdır Lojistik ve taşımacılık firmalarında riskin doğuşu goumlndericilerin eşyayı firmalara teslimi ile başlar eşyaların alıcısına teslimi ile sona erer (TC MEB 2011)

239


Nakliyat Sigorta SoumlzleşmesiNakliyat sigorta soumlzleşmesi genellikle ithalat ve ih-

racat sevkiyatlarında buumlyuumlk bir ticari işletmenin bir yıl boyunca buumltuumln sevkiyatlarını teminat altına alan bir soumlzleşmedir Aynı zamanda yurt iccedilinde yapılan sevki-yatlar iccedilinde soumlzleşme duumlzenlenebilir (Soysal 2007)

Sigortalıya Sağladığı AvantajlarYıllık kapasiteye goumlre (sigorta bedelleri itibariy-

le) sigorta fiyatlarında indirim sağlarbull Belli limitlerekadar sigortalının geccedilbildi-

rimde bulunması sigortalının haklarını ze-delemez

bull Uygulanacaksigortafiyatısayısınıazaltır

Nakliyat Sigorta Soumlzleşmesi Duumlzenlenmesi İccedilin Gerekli Bilgiler

bull Sigortalınınadıveunvanıbull Sevkedilenemtianıntarifipaketlemeşekli

kimin paketlediği (sigortalı mı veya profes-yonel bir firma mı)

bull Sevkiyatşekli(havayoludenizyoludemiryolu kara yolu)

bull Sigortabedelininnasıltespitedileceği(CIFFOB C amp F yurt iccedili)

bull Yıllıktahminisigortabedelibull Neredennereyesevkiyatyapılacağı(uumllkele-

re goumlre ağırlıklı olarak) bull İstenilenteminatilaveteminatisteniyormubull Her bir vasıtada taşınabilecek azami limit

(sigorta bedeli) bull Sonuumlccedilyıllıkoumldenenprimvehasarmiktarıbull Hacirclenccedilalışılansigortaşirketi(varsabirpo-

liccedile oumlrneği)

Nakliyat SigortalarıAynı branşa girdikleri hacirclde sigorta konuları

ve teminatları bakımından ccedilok oumlnemli farklılıklar goumlsteren bu sigortalar doumlrt ayrı başlık altında accedilık-lanmıştır (Soysal 2007 TC MEB 2011)

bull Emtianakliyatsigortalarıbull Kıymetnakliyatsigortalarıbull Teknesigortalarıbull Taşıyıcınınsorumluluğu(CMR)sigortaları

Emtia Nakliyat SigortalarıKara deniz hava ve demir yolu ile bir yerden

diğer bir yer taşınmakta olan her tuumlrluuml yuumlkuumln ta-şınmaları sırasında karşılaşabilecekleri tehlikeler-den kaynaklanan hasarlara karşı teminat sağlamak-tadır Malların bir yerden bir yere bir veya ccedilok sayı veveya tuumlrdeki nakil aracıyla taşınması sırasında uğrayabileceği ziya ve hasarları guumlvence altına alan sigorta tuumlruumlduumlr Diğer bir deyişle bu sigorta tuuml-ruumlyle sevkiyat sırasında gerccedilekleşme ihtimali olan risklere karşı sigortalının mal uumlzerindeki menfaati korunmaktadır Sigortalanabilir menfaatin neler olabileceğini ve bu menfaatin sigortasının ne denli genişliklerde sağlanabileceğini accedilıklamadan oumlnce emtia sigorta policcedilesine gereksinim duyulan alan-ları sıralamak gerekmektedir

bull Dacirchilicirctaşımacılıkbull İhracattataşımacılıkbull İthalattataşımacılıkSigortalının isteği doğrultusunda dar veya ge-

niş olarak sağlanan teminatlar her sevkiyat tuumlruuml iccedilin ve kapsamların genişliği ile doğru orantılı fi-yat uygulamalarına tabidir Ayrıca bu fiyat uygu-lamaları kendi iccedillerinde sefere ve emtianın cinsine goumlre değişimler arz etmektedir Fiyat uygulamala-rının nasıl yapılacağını ve sağlanan teminatların neyi iccedilerdiğini incelemeye başlamadan oumlnce ulus-lararası alışverişte yani ihracat-ithalat olayında her haluumlkacircrda iki taraftan birine yuumlklenen sigorta yaptırma sorumluluğu sebebiyle kesinlikle ortaya ccedilıkan sigorta gereksimini goumlz oumlnuumlne alarak ulus-lararası ticarette kullanılan satış soumlzleşmelerinin tuumlrlerini incelemekte yarar vardır Boumlylece sigorta ihtiyacının hangi noktada ve kim tarafından his-sedildiği anlaşılacaktır Uluslararası Ticaret Odası tarafından belirlenerek ccedilok geniş bir kullanım alanı bulması sebebiyle uluslararası alışverişte ortak bir dil hacircline gelen lsquoUluslararası Ticaret Terimlerirsquo ldquoIn-cotermsrdquo alışverişte riskin satıcı ve alıcı arasındaki ilişkileri accedilısından aşağıda incelenmektedir

Kıymet Nakliyat SigortalarıKıymetli maden evrak para ve benzer şeylerin

taşınmaları sırasında soumlz konusu olabilecek tehli-kelere karşı teminat sağlamaktadır Kıymet nak-liyat sigortasında para ve değerli kacircğıtlar olağan taşıma koşullarına uygun olarak kişi beraberinde veya taşıyıcı araccedilta sorumlu kişiye teslim edilmiş

240


olmalıdır Teminat sigorta konusu kıymetlerin nakliyatccedilılara iletilmesinden alıcıya teslimine ka-dar geccedilecek suumlre iccedilinde oluşacak ziya ve hasarları kıymet nakliyat policcedilesi genel şartları ccedilerccedilevesinde ve silahlı gasp ve soygun rizikosu da dacirchil olmak uumlzere karşılar Kıymet nakliyat sigortası kıymetle-rin nominal (uumlzerinde yazılı olan) değeri uumlzerinden ve sefer esasına goumlre yapılır

Tekne SigortalarıHer tuumlrluuml deniz aracının deniz tehlikeleri ne-

deniyle uğrayabilecekleri hasarlara karşı teminat sağlamaktadır Ancak deniz vasıtalarının inşası ve denize indirilmeleri sırasında meydana gelmesi muhtemel hasarlar da tekne sigortaları kapsamında değerlendirilmektedir Tekne sigortasında teminat kapsamı Londra Sigortacılar Enstituumlsuuml Tekne Kloz-ları ile belirlenmektedir Tekne sigortasında bat-ma yanma infilak karaya vurma sığlığa bindir-me oturma fırtına alabora olma bir başka gemi veya tekne ile ccedilatışma ccedilatışmadan doğan sorumlu-luk guumlvence altına alınan rizikolardan doğan kur-tarma masrafları dava ve say masrafları muumlşterek avarya hasar ve masrafları tekne ve makinelerdeki gizli kusur yuumlkleme veya boşaltma sırasında tekne-ye gelen hasarlar harp ve grev rizikoları dışındaki rizikolar kapsam dışında tutulmaktadır

CMR (Uluslararası Karayolu Taşıyıcı Sorumluluğu Sigortası)

Uluslararası kara yolu taşımacılığı yapan nakli-yat firmalarının yaptıkları taşımalar ile ilgili olarak CMR Soumlzleşmesinden kaynaklanan hukuki so-

rumluluklarını policcedilede belirtilen şart ve limitler ile teminat altına alır CMRrsquonin konusu sigorta ettirenin yapacağı eşya taşınmasına ilişkin soumlzleş-melerden kaynaklanacak sorumluluğunu ldquoKarayolu ile Uluslararası Eşya Taşınmasına İlişkin Anlaşmardquo nın sigorta soumlzleşmesi imzalandığı sıradaki geccedilerli huumlkuumlmlerine bağlı olarak teminat altına almaktır CMR (convention marchandise routier) Soumlzleşme-si uluslararası kara yolu taşımacılığında koşulları standardize ederek taşıyıcının sorumluluklarını be-lirleyen bir soumlzleşmedir Bu soumlzleşme 1978 yılında Cenevrersquode yazılmış ve 1979 yılında Birleşmiş Mil-letler tarafından imzalanması iccedilin duumlnya devletlerine goumlnderilmiştir Uumllkemiz 1995 yılında bu soumlzleşmeyi imzalayarak uluslararasi kara yolu nakliyesini bu soumlz-leşmenin yuumlkuumlmluumlluumlkleri altında gerccedilekleştirmeye başlamıştır CMR Soumlzleşmesi Tuumlrkiyersquonin de taraf olduğu ve bu soumlzleşmeye imza atmış herhangi bir uumllkeden ya da uumllkeye karayolu ile yapılan ticari mal taşımalarında taşıyıcının yuumlk sahibine olan sorumlu-luğunun sınır ve ccedilerccedilevesini ccedilizen uluslararası anlaş-madır CMR Anlaşması soumlzleşmede belirtildiği gibi yuumlkleme yeri ile teslim iccedilin belirlenen yerin iki ayrı uumllkede olması hacirclinde yuumlklerin uumlcret karşılığında taşıt ile karadan taşınmasına ait her tuumlrluuml soumlzleşmeyi kapsar Bu uumllkelerden en az birinin soumlzleşmeye taraf uumllke olması zorunludur Bu anlaşma oumlzel durum-lar dışında yolun bir kısmında deniz demir yolu nehir kanal veya hava yoluyla (yuumlk boşaltılmadan) taşındığı hacircllerde taşımanın tuumlmuuml iccedilin uygulanır CMR sigortası yaptıracak firma ile sigorta şirketi arasında CMR Soumlzleşmesi huumlkuumlmlerine goumlre sigorta soumlzleşmesi yapılmalıdır

Lojistikte sigorta soumlzleşme-lerinin oumlnemini işletmelerin sorumlulukları accedilısından araştırın

Emtia Nakliyat sigortaları ile CMR sigortası arasında-ki ilişkiyi accedilıklayın

Nakliyat sigortalarının si-gortalıya sağladığı avantaj-ları tartışın

6 Lojistikte sigorta kavramının kapsamını accedilıklayabilme




241


oumlzeti

İşletmelerde Risk Kavramı ve Risk Youmlnetimi

Risk kelimesi iki ana fikir iccedilerir Bunlardan biri belirsizlik diğeri ise sonuccedillardır Yaygın kullanımda insanlar riski pozitif sonuccedillardan ziyade negatif sonuccedillarla ilişkilendirir ancak genellikle risk sonucunda her ikisi ile de karşılaşılabilir (Christopher ve Rutherford 2004) Sonuccedil fikri hedeflere veya amaccedillara goumlre geniş-letilebilir Oumlrneğin caddeden karşıdan karşıya dikkatsizce geccedilen birinin iki amacı olabilir Birincisi trafik ışığının yeşil yanmasını beklemek yerine zaman kazanmak ikincisi ise bir araba ccedilarpmadan caddeden karşıya geccedilmektir Bu kişinin caddeyi dikkatsizce karşıdan karşıya geccedilip bu hedeflere ulaşıp ulaşamayacağına dair ciddi bir belirsizlik vardır İlk amaccedil olumlu bir sonuccedilla (zamandan tasarruf ) ikincisi ise olumsuz bir sonuccedilla (yaralanma sakat kalma ya da oumlluumlm) ilgilidir Dolayısıyla risk belirsizliğin hedefler uumlzerindeki etkisi olarak da duumlşuumlnuumllebilir Bunun dışında bazı insanlar risk kelimesini sıklıkla bir etkinliğin gerccedilekleşme olasılığını belirtmek iccedilin kullanılır Bazıları ise gerccedilekleşirse sonuccedilları dikkate alır (Choi ve ark 2016) Oumlrneğin birisi İstanbulrsquoda Bursarsquodan daha fazla deprem riski olduğunu belirttiğinde İstanbulrsquoda depremlerin daha muh-temel olduğunu soumlyluumlyordur Bunun gibi bir diğer ABC İşletmesinin bir siber saldırı olması durumunda başka bir şirketten daha fazla riskli olduğunu belirttiğinde ABC İşletmesinin bir siber saldırı meydana gelmesi durumunda daha buumlyuumlk bir zarara uğrayacağını ifade etmiş olur Aslında risk hem ihtimal hem de sonuccedillarla ilgilidir İnsanlar risk tahminini bir de sonuccedillarda oumlngoumlruumllemezlik veya değişkenlik olarak adlan-dırmak iccedilin kullanırlar Oumlrneğin finansal analistler yuumlksek teknolojili bir stokun faydalı bir stoktan daha buumlyuumlk risk taşıdığını soumlylerler Ccediluumlnkuuml yuumlksek teknoloji stokundaki getirilerin daha fazla değişkenliği vardır veya bu nedenle duumlşuumlk teknolojili stoğa goumlre tahmin edilmesi daha zordur

İşletmelerde risk kavramının oumlnemini accedilıklayabilme1

Lojistikte Risk Kavramı

Guumlnuumlmuumlz işletmelerinin en oumlnemli rekabet faktoumlrlerinden biri tedarikccedili ilişkileri ve dolayısıyla tedarik zinci-ri youmlnetimlerindeki performanslarıdır İyi youmlnettikleri tedarik zincirleri ile muumlşterilerine sundukları uumlruumln ve hizmetlerde farklılık yaratarak rekabet avantajı sağlamayı amaccedillayan işletmeler lojistik ve tedarik zincirlerin-de muhtemel risk faktoumlrlerini ccediloğu zaman goumlz ardı edebilmektedirler Oysa birtakım kaynaklar işletmelerin tedarik zinciri kırılganlığına daha fazla odaklanmak iccedilin işletme iccedilin bir tedarik riski profili oluşturulması gerektiğini belirtmektedirler (Christopher ve Rutherford 2004) Risk profilinin amacı en buumlyuumlk guumlvenlik accedilıklarının nerede olduğunu ve zincirin bozulma ya da aksama ihtimalinin ne olduğunu belirlemektir (Tang ve Musa 2011) Bu bakış accedilısına goumlre tedarik zinciri riski kesinti olasılığı ile oluşacak muhtemel etkinin bir fonksiyonu olarak karşımıza ccedilıkmaktadır (Tedarik zinciri riski = Kesinti olasılığı x Etki) Bu nedenle risk profili işletme youmlnetiminin dikkatinin oumlzellikle odaklanması gereken bir ağ uumlzerinden kritik yolları belirler Ccediluumlnkuuml tedarik zincirleri ortaya ccedilıkma olasılığının duumlşuumlk olduğu ancak potansiyel etkinin yıkıcı olabileceği durumlarda en savunmasız durumda olabilir ve bu durum işletmeler iccedilin ccedilok ciddi yıkımlara sebep olabilir Oumlrneğin Mayıs 2003rsquote ABDrsquode meydana gelen Jackson kasırgası Procter amp Gamblersquoın Kuzey Amerikarsquodaki tek fabrikasının bulunduğu Tennesseersquoyi vurdu ve fabrikaya Pringles uumlretimi iccedilin ciddi zararlar verdi (DR 1998 Christopher ve Rutherford 2004 Korecky 2012 Xu ve Shiina 2018) Buradan hareketle işletme-lerin lojistik suumlreccedillerinin akamete uğramaması adına lojistikte riske kaynak olan durumların belirlenmesi lojistikte risk youmlnetiminin ilk aşamasıdır Bu boumlluumlmde lojistikte risk kaynakları incelenecektir

Lojistikte risk kavramının ne anlama geldiğini accedilıklayabilme2


242

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Lojistikte Risk Değerlendirme

Lojistikte risk değerlendirme risk tanımlama risk analizi risk oumlnceliklendirme suumlrecinden oluşmaktadır Risk tanımlama risk kaynaklarını ve oluşabilecek olayları ve bu olayların sebeplerini ve potansiyel sonuccedilla-rını belirleme suumlrecidir Risk analizinin amacı risk nedenlerini ve kaynaklarını mevcut risk kontrollerinin etkinliğini olayın olasılığını ve olayın hem olumsuz hem de olumlu sonuccedillarını anlamaktır Risk oumlnceliklen-dirme risk analizine dayanarak hangi risklerin ele alınması gerektiğine karar verme suumlrecidir Analiz edilen risklerin olasılığı ve sonuccedilları birbirleriyle ve risk kriterleri ile karşılaştırılır Burada amaccedil olası tedavilere karar vermektir Bir riskin oumlncelik olduğuna karar verildikten sonra tedavi edilmelidir Risk tedavisi riskleri değiştirmek iccedilin seccedileneklerin seccedililmesini seccedileneklerin uygulanmasını ve her risk iccedilin risk kontrollerinin iyileştirilmesini veya değiştirilmesini iccedilerir

Lojistikte risk değerlendirmeyi yapabilme3

Lojistikte Risk Youmlnetimi

Lojistikte oluşacak riskleri youmlnetebilmek iccedilin boumlyle bir plana ihtiyaccedil vardır Bu plan lojistiği anlamak iyi-leştirmek kritik yolları tanımlamak kritik yolları youmlnetmek ağ goumlruumlnuumlrluumlğuumlnuuml iyileştirmek tedarik zinciri suumlrekliliği takımı kurmak ve tedarik zinciri risk youmlnetimi proseduumlrlerini geliştirmek iccedilin tedarikccedililer ve muumlş-terilerle birlikte ccedilalışmak aşamalarından oluşmaktadır

Lojistikte riskin nasıl youmlnetileceğini accedilıklayabilme4


243


oumlzeti

Sigorta Kavramı

Sigorta oumlnceden oumldenen prim karşılığında bir kimsenin ya da bir şeyin sağlığı hayatı malları ile ilgili her-hangi bir şekilde ilerde karşılaşabileceği tesaduumlfi ya da olağan zararlarını gidermek iccedilin bu işle uğraşan bir kuruluşla yapılan bağlantı soumlzleşmesidir Başka bir ifade ile sigorta şirketinin sigortalının oumldediği bir prim karşılığı ccedileşitli rizikolara karşı hasarını guumlvenceye aldığı bir soumlzleşmedir (Rejda ve McNamara 2017) Bir başka tanıma goumlre sigorta ileride ortaya ccedilıkması olası tehlikeden doğacak zararın giderilmesinin oumlnceden yapılan oumldemeler karşılığında taahhuumlt edilmesidir (Soysal 2007) Sigorta aynı tuumlrden tehlikeyle karşı karşı-ya olan kişilerin belirli bir miktar para oumldemesi yoluyla toplanan tutarın sadece o tehlikenin gerccedilekleşmesi sonucu fiilen zarara uğrayanların zararını karşılamada kullanıldığı bir risk transfer sistemidir

Sigorta kavramının ne anlama geldiğini accedilıklayabilme5

Lojistik ve Sigorta

Sigorta ortaya ccedilıkabilecek dışarıdan bilinccedilli ve planlanmamış ani ve beklenmedik risklerin bir uumlcret karşılı-ğı sigorta firmaları tarafından karşılanmasıdır Aynı zamanda firmaların suumlrekliliğinin sekteye uğramaması bireylerin sahip oldukları statuumllerini koruması bakımından da acil ve gerekli bir ihtiyaccediltır Lojistik ve taşı-macılık firmaları accedilısından sigorta goumlndericiler tarafından lojistik ve taşımacılık firmalarına teslim edilen eşyaların depolanması veya sevkiyatı sırasında oluşabilecek zarar ve kayıplara karşı lojistik ve taşımacılık firmalarının risklerinin teminat altına alınmasıdır Lojistik ve taşımacılık firmalarında riskin doğuşu goumlnde-ricilerin eşyayı firmalara teslimi ile başlar eşyaların alıcısına teslimi ile sona erer (TC MEB 2011)

Lojistikte sigorta kavramının kapsamını accedilıklayabilme6


244

nele

r oumlğ

rend

ik

1 Aşağıdaki ifadelerden hangisi riskin tanım-lanmasında geleneksel bakış accedilısını ifade eder

A Risk bir fırsattırB Risk bir buumltuumln olarak kurum ccedilapında youmlnetilirC Risk oumllccediluumlmuuml suumlbjektiftirD Risk youmlnetiminin sorumluluğu uumlst youmlnetim ta-

rafından kabul edilirE Risk oumllccediluumllebilir

2 Aşağıdakilerden hangisi lojistik risk kaynakla-rından biri değildir

A Tedarik riskiB Talep riskiC Ccedilevresel RiskD Saf risk E Suumlreccedil riski

3 Aşağıdakilerden hangisi lojistikte riskin temel nedenlerinden biri değildir

A Etkinlik yerine verimlilik uumlzerine odaklanmaB İşletmelerin lojistik suumlreccedillerinin ve tedarik zin-

cirlerinin kuumlreselleşmesiC Dış kaynak kullanımı eğilimiD Tedarikccedili tabanının azalmasıE Teknolojik gelişmelere ayak uyduramama

4 Aşağıdakilerden hangisi lojistikteki risk ccedileşit-lerinden biridir

A Kontrol riskiB Taşıma riskiC Suumlreccedil riskiD Saf riskE Teknolojik risk

5 Aşağıdakilerden hangisi lojistikte risk değer-lendirme suumlreccedillerinden biri değildir

A Riskin tedavisiB Riskin analiz edilmesiC Riskin oumlnceliklendirilmesiD Riskin tanımlanmasıE Riskin oumltelenmesi

6 Aşağıdakilerden hangisi lojistikte risk youmlneti-mi aşamalarından biridir

A Gelir faktoumlrlerine oumlncelik vermekB Zayıf youmlnleri belirlemekC Model senaryoları yazmakD Ağ goumlruumlnuumlrluumlğuumlnuuml iyileştirmekE Cevaplar geliştirmek

7 Aşağıdakilerden hangisi sigortanın temel oumlzelliklerinden biridir

A Kayıpların havuzlanmasıB Kritik yolların youmlnetilmesiC Tedarik zinciri ekipleri kurulmasıD Sigorta bedelinin oumldenmesiE Risk analizi

8 Aşağıdakilerden hangisi sigorta araccedillarından biri değildir

A ProduumlktoumlrB AcenteC Sigorta eksperiD ReasuumlransE Konduumlktoumlr

9 Aşağıdakilerden hangisi nakliyat sigortaların-dan biri değildir

A Tekne sigortalarıB CMR (Uluslararası karayolu taşıyıcı sorumlu-

luğu sigortası)C Emtia nakliyat sigortalarıD Kıymet nakliyat sigortalarıE Hava kargo sigortası

10 Aşağıdakilerden hangisi sigortanın temel prensiplerinden biridir

A Mutlak iyi niyet prensibiB Azalan verimler prensibiC Geri oumldeme prensiniD Oumlncelik prensibiE Tekillik prensibi


245


Yanıtınız yanlış ise ldquoİşletmelerde Risk Kav-ramı ve Risk Youmlnetimirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

1 C Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistikte Risk Youmlneti-mirdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

6 D

Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistikte Risk Kavramırdquo konusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

3 E Yanıtınız yanlış ise ldquoSigorta Kavramırdquo konu-sunu yeniden goumlzden geccediliriniz

8 E


2 D Yanıtınız yanlış ise ldquoSigorta Kavramırdquo konu-sunu yeniden goumlzden geccediliriniz

7 A


4 B

Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistikte Risk Değer-lendirme Kavramırdquo konusunu yeniden goumlz-den geccediliriniz

5 E

Yanıtınız yanlış ise ldquoLojistik ve Sigortardquo ko-nusunu yeniden goumlzden geccediliriniz

9 E

Yanıtınız yanlış ise ldquoSigorta Kavramırdquo konu-sunu yeniden goumlzden geccediliriniz

10 A


8

Araştır 1

Guumlnuumlmuumlzuumln rekabetccedili ccedilevrelerinde ortaya ccedilıkan oumlzelliklerden biri değişkenlik diğeri de belirsizliktir Ccedilevredeki değişiklikler ve belirsizlikler pazarların da değişken ve belirsiz olmalarına neden olmaktadır Pazarların bu oumlzelliği son yıllardaki birtakım gelişmelerden dolayı artış goumlstermektedir Bu gelişmeler-den biri talebin yapısındaki değişikliktir Guumlnuumlmuumlzde neredeyse her sanayi kolunda talep geccedilmişte olduğundan ccedilok daha değişken bir hacircl almıştır Uumlruumln ve teknoloji yaşam doumlnguumlleri oumlnemli oumllccediluumlde kısalmış ve rekabetccedili uumlruumln tanı-tımları yaşam doumlnguumlsuumlnuumln suumlresini tahmin etmeyi zorlaştırmaya başlamıştır Pazardaki rakipler arasındaki kızışan rekabetin satışlar uumlzerindeki baskısı ne-deni ile işletmelerin tedarik zincirlerinde de oumlnemli belirsizlikler ve youmlnetilme-si guumlccedil suumlreccediller ortaya ccedilıkmıştır Bununla beraber tedarik zincirleri daha kolay bozulmaya başlamıştır Bu şartlarla başa ccedilıkmak durumunda olan işletmeler stratejilerini değiştirmeye başlamış ve bu değişiklik işletmelerin iş modellerine de yansımış işletmelerin tedarik zincirlerindeki risk profilleri değişmiştir Oumlr-neğin ldquoyalınrdquo uygulamaların benimsenmesi dış kaynak kullanımına geccediliş ve tedarikccedili tabanının boyutunu azaltma youmlnuumlndeki tercihler tedarik zincirinin kırılganlığını potansiyel olarak artırmıştır Bu durum bir risk doğurmuştur


246


8

Araştır 2

Lojistikte risk kaynakları tedarik talep suumlreccedil kontrol ve ccedilevresel etkilerden oluşurbull Tedarik İşletmeler tedarik zincirindeki aksamalara karşı ne kadar hassas

olduğu sorusunun cevabı bu kaynağı accedilıklar Bu suumlreccedilte oumlzellikle kuumlresel kaynak kullanımı kilit tedarikccedililere guumlvenme zayıf tedarik youmlnetimi gibi nedenlerden dolayı risk daha yuumlksek olabilir

bull Talep Bu kaynaktaki kritik soru ise talebin ne kadar değişken olduğu so-rusudur Kamccedilı etkisinin talep artışına sebep olup olmayacağı başka bir uumlruumlne olan talebin bizim talebimizi etkileyip etkilemediği gibi paralel etki-leşimlerin olup olmadığı da bu kaynağı accedilıklayan diğer kritik sorulardır

bull Suumlreccedil Suumlrecin bir lojistik risk kaynağı olduğunu accedilıklayan temel soru suumlreccedille-rimizin ne kadar esnektir ve kırılgan olduğudur Bir diğer kritik soru ise suumlreccedil iccedilindeki değişkenlik kaynaklarına yeteri kadar hakim olup olmadığımızdır

bull Kontrol Lojistikte riske neden olan diğer bir kaynak ise kendi iccedil kontrol sistemlerimizden kaynaklanan bozulma ve bozulmaların olasılığıdır Oumlrne-ğin sipariş miktarları parti buumlyuumlkluumlkleri ve guumlvenlik stoku politikaları ger-ccedilek talebi bozabilir Kendi karar kurallarımız ve politikalarımız ldquokaosrdquo tipi etkilere neden olabilir Oumlyleyse kontrol mekanizmalarının lojistik suumlreccedilleri ve tedarik ağını bozmayacak şekilde tasarlanması kritik oumlneme sahiptir

bull CcedilevreseletkilerCcedilevresel etkiler oumlnemli bir lojistik risk kaynağıdır Ccediluumln-kuuml tedarik zincirinin genelinde dış faktoumlrlere karşı ne kadar hassas olundu-ğu kritik bir sorudur Dış faktoumlrlerin tuumlruuml ve zamanlamaları tahmin edile-mez olsa da etkilerinin değerlendirilmesi gerekir Şekil 82 beş risk kaynağı arasındaki bağlantıları oumlzetlemektedir


247


8

Araştır 3

İşletmelerde lojistik fonksiyonu bağlamında risk değerlendirme risk tanımla-ma risk analizi risk oumlnceliklendirme suumlreccedillerinden oluşmaktadırRisk tanımlama risk kaynaklarını ve oluşabilecek olayları ve bu olayların se-beplerini ve potansiyel sonuccedillarını belirleme suumlrecidir Risk kaynakları riske neden olabilecek durumlardır Risk tanımlamanın amacı oumlnemli sonuccedilları olabilecek olaylara dayanan bir risk listesi (veya kaydı) oluşturmaktır Bu liste işletmenin kontroluumlnde olan ve olmayanları işletme tarafından uygun şekilde kontrol edilen ve kontrol edilmeyen riskleri ve oumlnceden bilinen riskleri ve ayrıca risk tanımlaması sırasında ortaya ccedilıkan yeni riskleri iccedilermelidir Risk tespiti olayın kademeli sonuccedillarını da iccedileren olası sonuccedilları tanımlamalıdırRisk analizinin amacı risk nedenlerini ve kaynaklarını mevcut risk kontrol-lerinin etkinliğini olayın olasılığını ve olayın hem olumsuz hem de olumlu sonuccedillarını anlamaktır Risk analizinin sonuccedilları risk oumlnceliklendirme ve risk tedavisi iccedilin kullanılırBu husus boumlluumlm iccedilerisinde goumlrduumlğuumlnuumlz matris ile de ccediloumlzuumlmlenebilir Boumlyle bir matriste yuumlksek sonuccedilları ve olasılığı yuumlksek olan bir olayın (A) duumlşuumlk sonuccedil-ları ve duumlşuumlk olma olasılığı olan bir olaydan daha buumlyuumlk bir risk olduğu duumlşuuml-nuumllmektedir (B) Bir kurum veya kişinin olasılığını ve sonuccedillarını belirlemek iccedilin kullandığı oumllccediluumltlere bağlı olarak yuumlksek sonuccedillara ve duumlşuumlk olasılığa sahip bir riskin (C) duumlşuumlk sonuccedillara ve yuumlksek olasılıklara sahip olanla aynı riski taşıdığı duumlşuumlnuumllebilir veya olmayabilir (D) Oumlrneğin bir ebeveynin ccedilocukla-rın dizlerine (D) alması muhtemel ama sonuccedilsuz olan kesik ve sıyrıklar iccedilin endişelenmesi daha olası olabilirken ccedilocuklarının arabaya ccedilarpma ihtimalleri daha duumlşuumlktuumlr Bazı kuruluşlar risk analizini nicel (miktar) olarak oumllccedilmek iccedilin kullanırken bazıları da risk analizinde nitel yaklaşımlar kullanır Oumlrneğin bir kuruluş riskleri ldquoyuumlksekrdquo ldquoortardquo ve ldquoduumlşuumlkrdquo olarak sınıflandırmayı seccedilebilir bir diğeri riskleri yuumlksek orta ve duumlşuumlk şeklinde derecelendirmeyi bir diğeri ise olasılık ve sonuccedillara dayanarak bir sayı atamayı tercih edebilir Bunların hepsi organizasyonların şartlarına bağlı olarak faydalı ve geccedilerli yaklaşımlardır İdeal olarak bir risk hakkında aynı bilgiye sahip olmaları kaydıyla aynı kuruluştaki iki kişi veya iki grup aynı sonuccedilları ve olasılıkları vermelidir İnsanların nasıl algıladıklarının ve risk olasılık ve sonuccedillarla ilgili nedenlerin sebeplerinin psi-kolojik youmlnleri de vardır Ancak hedefimiz muumlmkuumln olduğunca yuumlksek bir tutarlılık derecesi sağlamak olmalıdırRisk oumlnceliklendirme risk analizine dayanarak hangi risklerin ele alınması gerektiğine karar verme suumlrecidir Analiz edilen risklerin olasılığı ve sonuccedilları birbirleriyle ve risk kriterleri ile karşılaştırılır Burada amaccedil olası tedavilere ka-rar vermektir Yeni veya geliştirilmiş kontroller uygulamak mevcut kontrolle-re devam etmek veya kontrolleri daha fazla analiz etmek bu tedaviler arasında olabilir Risk oumlnceliklendirme sonuccedilları organizasyonel rehberlerle karşılaştı-rarak veya resmicirc olarak risk analizinin tartışılması ve değerlendirilmesi yoluyla resmicirc olarak yapılabilir Boumlylece hangi risklerin daha uumlst duumlzey youmlnetim duuml-zeylerine iletilmesi gerektiği belirlenebilir


248


8

Araştır 4

İşletmelerin risk konusunda uzman olmaları fikri biraz değişkendir Ccediluumlnkuuml ortaya ccedilıkan tek bir olayın birden fazla sonucu olabilir Bu olay bu olaya neden olan faktoumlrler ve bu olayın sonuccedilları oumlngoumlruumllemeyebilir Bu olay ya da olaylar bazen bir dalgalanma etkisiyle yuumlkselebilir veya kademeli olarak yuumlkselebilir Ortaya ccedilıkan sonuccedillar farklı risk uzmanlıkları alanı altında olduğu duumlşuumlnuumllen iş alanlarını da etkileyebilir Oumlrneğin bir boru hattında meydana gelecek bir patlama ccedilalışanlara veya halka zarar verebilir (sağlık ve guumlvenlik riski) balıkları oumllduumlrebilir ve bir nehri kirletebilir (ccedilevre ve suumlrduumlruumllebilirlik riski) operasyonları durdurabilir (operas-yonel risk) bir boru hattının şirketinin markasına veya itibarına zarar verebilir (marka riski) Bunların dışında işletmenin tedarik zincirlerini bozabilir (tedarik zinciri riski) sigorta primlerini ve giderlerin artmasına sebep olabilir hisse senedi fiyatlarının duumlşmesine neden olabilir (finansal risk) boru hattı şirketinin yeni bir boru hattı iccedilin onay almayı beklediği politik bağlamı zedeleyebilir (politik risk) ve şirketin buumlyuumlme stratejisine zarar verebilir (stratejik risk) İşletmelerde sorunlar risk teşkil ettiğinde ve karmaşık hale geldiğinde uzmanlar riskleri genellikle kendi bakış accedilıları ile değerlendirirler Guumlvenlik youmlneticisi bir boru hattındaki patlamayı guumlvenlik riski pazarlama sorumlusu marka riski ve mali işler youmlneticisi finansal risk olarak goumlruumlr Bu uzmanlar boumlyle bir risk karşısında ccediloumlzuumlm uumlretmek iccedilin kendi uzmanlıklarını ve jargonlarını kullanırlar Oysa lojistikte risk youmlnetiminde işlet-medeki uzmanların geneli tarafından geliştirilecek ortak bir yaklaşım ve işletme ccedilapında bir risk youmlnetim planı geliştirmek daha akılcıdır İşletmelerde farklı uz-manlık alanları ile faaliyette bulunan yetkililer bu tuumlr risk durumlarında ortak bir akıl geliştirmelerini sağlayacak planlar geliştirmelidirler Lojistikte oluşacak riskleri youmlnetebilmek iccedilin boumlyle bir plana ihtiyaccedil vardır

Araştır 5

Tarafların karşılıklı ve birbirlerine uygun bir şekilde rızalarını beyan etmeleri ile gerccedilekleşen bir soumlzleşmedir Bu soumlzleşmede sigortacının sorumluluğunun başlaması iccedilin sigortalının mutlaka prim oumldemesi gerekir Prim taksitle oumlden-mesi kararlaştırılmışsa sorumluluğun başlaması iccedilin primin bir kısmını oumlde-miş olması da yeterlidir Sigorta soumlzleşmesi sigortalının menfaatini ihlal eden tehlikenin gerccedilekleşmesi hacirclinde tazminat vermeyi veya sigortalının hayatın-da meydana gelen belli olaylar uumlzerinde oumldemede bulunmayı taahhuumlt ederbull Soumlzleşmeileherikitarafbirbirlerinekarşılıklıolarakedimyuumlkuumlmluumlluumlğuumlne

altına girerbull Sigortasoumlzleşmesini(policcedile)oumltekisoumlzleşmelerdenayıranoumlzelliksigorta-

cının edim yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln gelecekte belirli olmayan olgulara (sigorta edilen menfaatin tehlikeye maruz kalmasına) bağlı olmasıdır

Araştır 6

Sigorta ortaya ccedilıkabilecek dışarıdan bilinccedilli ve planlanmamış ani ve beklen-medik risklerin bir uumlcret karşılığı sigorta firmaları tarafından karşılanmasıdır Aynı zamanda firmaların suumlrekliliğinin sekteye uğramaması bireylerin sahip oldukları statuumllerini koruması bakımından da acil ve gerekli bir ihtiyaccediltır Lo-jistik ve taşımacılık firmaları accedilısından sigorta goumlndericiler tarafından lojistik ve taşımacılık firmalarına teslim edilen eşyaların depolanması veya sevkiyatı sırasında oluşabilecek zarar ve kayıplara karşı lojistik ve taşımacılık firmaları-nın risklerinin teminat altına alınmasıdır Lojistik ve taşımacılık firmalarında riskin doğuşu goumlndericilerin eşyayı firmalara teslimi ile başlar eşyaların alıcı-sına teslimi ile sona erer


249

Ccedilekerol G S (2013) Lojistik Youmlnetimi Eskişehir TC Anadolu Uumlniversitesi

Choi T-M Chiu C-H ve Chan H-K (2016) Risk management of logistics systems Transportation Research Part E 90 1-6

Chopra S ve Sodhi M S (2004) Managing Risk To Avoid Supply-Chain Breakdown MIT Sloan Management Review 46(1) 53-61

Christopher M ve Rutherford C (2004) Creating Supply Chain Resilience through Agile Six Sigma Critical Eye

Cranfield School of Management (2002) Supply Chain Vulnerability DTLR DTI and Home Office

DR (1998) Shrinking the Supply chain uncertainty cyle Control

Dionne G (2013) Handbook of Insurance (Cilt Second Edition) New York Springer

Fitrianto A R ve Hadi S (2012) Supply Chain Risk Management in Shrimp Industry Before and During Mud Volcano Disaster An Initial Concept International Congress on Interdisciplinary Business and Social Science 2012 65 s 427-435 Procedia - Social and Behavioral Sciences

Green P E (2016) Enterprise Risk Management A Common Framework for the Entire Organization Elsevier

Korecky M (2012) Risk Management in Logistics Carpathian Logistics Congress (s 1-6) Jesenik

McKinsey Quarterly (2006 October) Understanding supply chain risk

Rejda G E ve McNamara M J (2017) Principles of Risk Management and Insurance Harlow England Pearson

Seyoum B (2009) Export-Import Theory Practices and Procedures New York Routledge Taylor ve Franci Group

Singhal V ve Hendricks K (2002 January February) How supply chain glitches torpedo shareholder value Supply Chain Management Review

Soysal H C (2007) Lojistik Hukuku İstanbul Uumlysen Yayınları No3

TC MEB (2011) Ulaştırma Hizmetleri Sigorta Ccedileşitleri (Cilt 1) Ankara TC Milli Eğitim Bakanlığı

Tang O ve Musa S N (2011) Identifying risk issues and research advancements in supply chain risk management Int JProduction Economics 133 25-34

Wee H M ve Blos M F (2012) Risk management in Logistics Intelligent Systems Reference Library 1-33

Xu C ve Shiina T (2018) Risk Management in Finance and Logistics (Cilt Translational Systems Sciences 14) Singapore Springer

Kaynakccedila


251

DDepo Lojistik accedilıdan depolar lsquohammadde tedari-

kinden başlayarak tuumlketim noktasına kadar olan suumlreccedilte hammaddelerin parccedilaların yarı mamul-lerin ve bitmiş uumlruumlnlerin elde tutulmasının yanı sıra depolama esnasında bazı lojistik ihtiyaccedilların giderildiği yerlerrsquodir

EElleccedilleme Bir malzemenin depo iccedilinde yerlerin de-

ğiştirilmesi taşıma araccedillarına yuumlklenmesi veya bu araccedillardan indirilmesi gibi faaliyetler bu suumlreccediller-de hangi tip araccedil veya ekipman kullanıldığı fark etmeksizin lsquoelleccedillemersquodir

Enformasyon (malumat) Verilerin kategorileştirilip uumlzerine bir anlam eklenmiş ve belirli bir amaccedil iccedilin şekillenmiş halidir

Envanter Bir ticaret kuruluşunun para mal ve diğer varlıklarıyla genel olarak borccedillu ve alacaklı du-rumlarını nicelikleri ve değerleriyle ayrıntılı ola-rak goumlsterme bu durumu goumlsteren ccedilizelge ve mal ve değerlere ait doumlkuumlm

FFesih Hangi şartlar altında tarafların soumlzleşmeyi son-

landırabileceğinden bahseder Fesih tek taraflı olabileceği gibi karşılıklı da olabilir

FIFO Farklı zamanlarda partiler halinde gelen bir uumlruumlnuumln belli bir kısmının depodan teslim edilme-si gerektiğinde ccedilıkacak uumlruumlnuumln depoya ilk giren uumlruumln olması ilkesidir lsquoİlk giren ilk ccedilıkarrsquo anlamı-na gelen FIFO (İngilizce first in first out teriminin ilk harflerinden oluşan kısaltması) ile anılır

Fikri muumllkiyet hakları Fikir ve Sanat Eserleri Ka-nunu ile tanımlanan bu haklar fikir ve sanat eser-lerini meydana getiren eser sahipleri ile bunların icrası ve kullanımı sırasındaki ilgililerle ilgili hak ve yararlanma şartlarını accedilıklar

KKacircrlılık karşılaştırma youmlntemi Alternatif tesis yer-

lerinin kacircrlılık durumlarının karşılaştırılarak tesis kuruluş yerinin belirlendiği youmlntemdir

Kombine taşıma Birden fazla taşımacılık tuumlruumlnuumln eş zamanlı olarak kullanarak yapılan taşımalardır

AADR anlaşması Tehlikeli maddelerin karayolundan

taşınması iccedilin uyulması gereken kuralları belirle-yen 1957 yılında BM himayesinde kabul edilen ve İngilizce isminin kısaltması olan ADR adıyla anılan anlaşmadır

Ağırlık merkezi youmlntemi Taşıma maliyetlerini mini-mum kılacak tesis yerlerini bulmak iccedilin kullanılan matematiksel bir tekniktir

Amir Hukuk Anlaşmazlık durumunda ccediloumlzuumlm iccedilin başvurulacak olan goumlrevli mahkeme

Aynı rotada taşıma (Milk Run) Bir ccedilıkış nokta-sından hedeflerden birisine sonra diğerlerine ve ardından tekrar ccedilıkış noktasına geri doumlnuumllerek ya-pılan taşıma biccedilimidir

BBarkod Değişik kalınlıktaki dik ccedilizgi ve boşluklar-

dan oluşan ve verinin otomatik olarak ve hatasız bir biccedilimde başka bir ortama aktarılması iccedilin kul-lanılan bir youmlntemdir

Başabaş analizi Kurulması istenen tesisin yeri iccedilin birden fazla alternatifin olduğu durumda ve her bir tesisin sabit maliyetlerinin ve değişken mali-yetlerinin belirlenebildiği zaman kullanılabilen tesis yeri seccedilimi youmlntemidir

Bilgi Oumlzne ile nesne arasındaki ilişkiden doğan ve kurumsal tecruumlbe veya ccedilalışma yoluyla kazanılmış birikimdir

Blok-zincir (Blockchain) Blok zinciri verilerin ve değer atfedilen varlıkların aktarılmasında kriptog-rafi kullanılarak bağlanan ve guumlvenli hale getiri-len bloklar adı verilen suumlrekli buumlyuumlyen bir kayıt listesidir

Bulut bilişim Bilgisayarlar ve diğer cihazlar iccedilin is-tendiği zaman kullanılabilen ve kullanıcılar ara-sında paylaşılan bilgisayar kaynakları sağlayan internet tabanlı bilişim hizmetlerinin genel adıdır

Buumlyuumlk veri (Bigdata) Artan hacimlerde ve her za-mankinden daha yuumlksek hıza ulaşan daha fazla ccedileşitlilik iccedileren verilerdir

CcedilCcedilok modlu taşıma Birden fazla taşımacılık tuumlruumlnuuml

birbirini takip eder biccedilimde kullanarak yapılan taşımalardır

soumlzluumlk

Soumlzluumlk

252

Konsolidasyon işlevi Birden fazla tedarikccediliden te-min edilen birden fazla tipteki uumlruumlnuumln gelen sipa-rişe bağlı olarak yeniden gruplandırılarak birden fazla noktaya sevk edilmek uumlzere hazırlanmasıdır

Konteyner Ccedilok farklı tip ve oumlzellikteki malzemele-rin iccedilinde taşındığı uluslararası standartlara uygun boyut ve ağırlıktaki kutulardır

Kurumsal risk Bir işletmenin karşılaştığı tuumlm buumlyuumlk riskleri kapsayan risk ccedileşididir

Kuumlreselleşme Uumlruumlnlerin fikirlerin kuumlltuumlrlerin ve duumlnya goumlruumlşlerinin alış verişinden doğan bir ulus-lararası buumltuumlnleşme suumlrecidir Ancak Duumlnyanın birleşik hale gelmesi tekduumlze dinamikler ile olu-şan bir suumlreccedil olmayıp ekonomik olduğu kadar si-yasal teknolojik ve kuumlltuumlrel boyutlu bir suumlreccediltir

LLojistik Muumlşteri ihtiyaccedillarını karşılamak uumlzere her

tuumlrluuml uumlruumln hizmet ve bunlarla ilgili bilgi akışının başlangıccedil noktasından uumlruumlnuumln tuumlketildiği son noktaya kadar olan tedarik zinciri iccedilindeki hare-ketinin etkin ve verimli bir şekilde akış ve depo-lanmasının sağlanması iccedilin planlama uygulama ve kontrol işlemleri suumlrecidir

Lojistik planlama metodolojisi Lojistik planla-manın etkin şekilde yapılabilmesi ve sisteme en uygun şekilde geliştirilebilmesi iccedilin kullanılan ve Problem Tanımlama Data ToplamaSistem Ana-lizi ve Oumlneri GeliştirmeUygulama fazlarından oluşan bir youmlntemdir

MMuumlcbir sebep (Force Majeure) Tarafların elinde

olmadan oluşan ve soumlzleşme yuumlkuumlmluumlluumlklerinin yerine getirilmesini olumsuz youmlnde etkileyen şart-lardır

Muumlzakere Arzulanan ccedilıkar ya da hedefler uumlzerinden suumlrduumlruumllen kişisel al-ver goumlruumlşmeleridir Muumlzake-re taraflar birbirleri ile ilk temasa geccediltiklerinde başlar ve bu ilişki tamamen sonuccedillanana kadar devam eder

NNakliyat sigorta soumlzleşmesi Genellikle ithalat ve ih-

racat sevkiyatlarında buumlyuumlk bir ticari işletmenin bir yıl boyunca buumltuumln sevkiyatlarını teminat altına alan bir soumlzleşmedir

Nakliye Uumlruumln yuumlk ham madde hizmet vbrsquonin bir yerden başka bir yere aktarılması işlemidir (Bkz Taşıma)

OOptimizasyon Reel bir fonksiyonu maksimize veya

minimize etme probleminin ccediloumlzuumlmuumlnuuml ccediloumlzuumlm iccedilin izin verilen bir kuumlme dahilindeki reel veya tamsayı değerlerini sistematik bir şekilde kullana-rak arama işlemidir

PPazarlık Muumlzakere suumlrecinde tarafların karşı karşıya

geldikleri ve maliyet gerektiren her bir konunun maksimum fayda ile ccediloumlzuumllmesi adına verilen muuml-cadeledir

Proje taşımacılığı Standart dışı buumlyuumlk tonajlı veveya hacimli yuumlklerin taşınmasıdır

Policcedile Sigortalının menfaatini ihlal eden tehlikenin gerccedilekleşmesi halinde tazminat vermeyi veya si-gortalının hayatında meydana gelen belli olaylar uumlzerinde oumldemede bulunmayı taahhuumlt eden sigor-ta soumlzleşmesidir

RRekabetccedililik Aynı pazarda faaliyet goumlsteren işletme-

ler arasında rakiplerine karşı uumlstuumlnluumlk sağlamak amacı ile yuumlruumltuumllen etkinliklerinin buumltuumlnuumlduumlr

Risk Olumsuz olayların ve bunların olası sonuccedilları-nın ortaya ccedilıkma ve hedefleri kapsam kalite za-man ve maliyet accedilısından etkileme derecesidir

Risk tanımlama Risk kaynaklarını ve oluşabilecek olayları ve bu olayların sebeplerini ve potansiyel sonuccedillarını belirleme suumlrecidir

Risk tedavisi Riskleri değiştirmek iccedilin seccedileneklerin seccedililmesini seccedileneklerin uygulanmasını ve her risk iccedilin risk kontrollerinin iyileştirilmesini veya değiştirilmesini iccedilerir

S-ŞSertifika Uumlruumln denetleme ve firmanın kalite stan-

dartlarını goumlsteren belgedirSigorta Oumlnceden oumldenen prim karşılığında bir kim-

senin ya da bir şeyin sağlığı hayatı malları ile ilgili herhangi bir şekilde ilerde karşılaşabileceği tesaduumlfi ya da olağan zararlarını gidermek iccedilin bu işle uğ-raşan bir kuruluşla yapılan bağlantı soumlzleşmesidir

Sistemsel risk Tuumlm finansal sistemin bozulmasına neden olabilecek tek bir kuruluş veya işletme gru-bunun başarısızlığından dolayı tuumlm bir sistemin veya tuumlm pazarın ccediloumlkme riskidir


253

Strateji Uzun doumlnemli işletme amaccedillarına erişmek maksadıyla dış ccedilevre şartları ve rakipler ile işletme-nin kaynak ve yeteneklerinin değerlendirilmesi so-nucunda alınan kararların tutulan yolların ve uygu-lanan youmlntemlerin tuumlmuuml

Soumlzleşme İki tarafın hukuksal sonuca youmlnelik karşılık-lı ve birbirine uygun irade accedilıklamalarıyla meydana gelen bir hukuksal işlemdir

Şartname Bir uumlruumlnuumln tanıtıcı tuumlm oumlzelliklerinin yazılı olduğu dokuumlman

TTaşıma İhtiyaccedil duyulan uumlruumln yuumlk ham madde vbnin

bulundukları yerden ihtiyaccedil duyuldukları yere ihti-yaccedil duyuldukları anda olacak şekilde fiziksel olarak hareket ettirilmeleridir (Bkz Nakliye)

Taşımacılık youmlnetimi Taşıma ihtiyaccedillarının mevcut taşıma imkacircnları ile karşılanabilmesi iccedilin gereken tuumlm faaliyetleri kapsar

Tedarik Satın almayı da iccediline alan edinme sağlama anlamında kullanılan terim

Tedarikccedili Mal ya da hizmet sağlayan firmaTek Modlu Taşıma Sadece bir taşımacılık tuumlruumlnuuml kul-

lanarak yapılan taşımalardırTesis yeri seccedilimi Organizasyonların tuumlm lojistik faali-

yetlerini en uygun ve en duumlşuumlk maliyetle icra edebil-meleri iccedilin coğrafi alan seccedilimidir

TEU Konteyner boyutları esas alınarak İngiliz oumllccediluuml bi-rimine goumlre oluşturulmuş 20 inccedil uzunluğunda bir konteyneri ifade eden oumllccediluuml birimidir

Trend analizi Trend analizi youmlntemi fiyatların nereye doğru gittiğini analiz eden sayısal bir youmlntemdir

Toleranslar Uumlretim aşamasında meydana gelen ve uumlruuml-nuumln evsafında katlanılabilir sapmalar yapan durum-lara verilen addır

UUlaştırma İnsanların malların haberlerin bir nokta-

dan diğerine ulaşmasını sağlayan işlerin ve araccedilların tuumlmuuml

Ulaştırma problemi Hedeflerin ihtiyaccedilları ve kaynak-ların kapasiteleri dikkate alınarak uumlruumlnlerin kaynak-lardan hedeflere minimum taşıma maliyetiyle goumln-derilmesi ile ilgilenen problem tuumlruumlduumlr

VVeri Bir olguya ait ham gerccedilek enformasyon parccedila-

cığına verilen addır Veriler oumllccediluumlm sayım deney goumlzlem ya da araştırma yolu ile direk olarak elde edilmektedir Oumllccediluumlm ya da sayım yolu ile topla-nan ve sayısal bir değer bildiren veriler nicel ve-riler sayısal bir değer bildirmeyen veriler de nitel veriler olarak adlandırılmaktadır

Veri madenciliği Buumlyuumlk oumllccedilekli veri yığınları arasın-dan oumlrneğin gelecekle ilgili tahminde bulunabil-memizi sağlayabilecek bağıntıların bulunması gibi faydalı bilgiye ulaşma bilgiyi madenleme işidir

Vizyon Bir işletmenin uzun vadeli gelecek perspekti-finde olmak istediği yer sahip olmak istediği algı imaj ve beklentileridir

YYapay zekacirc Bir bilgisayarın veya bilgisayar kontro-

luumlndeki bir robotun ccedileşitli faaliyetleri zeki canlıla-ra benzer şekilde yerine getirme kabiliyeti

Kapak

Boumlluumlm 1 Lojistik Youmlnetimine Giriş

GİRİŞ


TİCARİ LOJİSTİĞİN GELİŞİMİNİ HIZLANDIRAN ETKENLER


İŞLETMELERDE LOJİSTİK KARARLAR VE YOumlNETSEL HUSUSLAR

oumlğrenme ccedilıktıları ve boumllum oumlzeti

neler oumlğrendik

Boumlluumlm 2 Lojistik Youmlnetiminin Stratejik Youmlnu


İŞLETME VE REKABET STRATEJİLERİ


LOJİSTİK STRATEJİLERİ

LOJİSTİK STRATEJİLERİNİN İŞLETME STRATEJİLERİYLE UYUMLANDIRILMASI


neler oumlğrendik

Boumlluumlm 3 Lojistik Planlama ve Ağ Tasarımı

GİRİŞ


AĞ TASARIMI VE YER SECcedilİMİ


neler oumlğrendik

Boumlluumlm 4 Lojistikte Talep Youmlnetimi Sipariş Youmlnetimi ve Muşteri İlişkileri

GİRİŞ

TALEP YOumlNETİMİ

SİPARİŞ YOumlNETİMİ

MUumlŞTERİ İLİŞKİLERİ


neler oumlğrendik

Boumlluumlm 5 Fiziki Lojistik Faaliyetler Taşımacılık Depolama ve Elleccedilleme

GİRİŞ

TAŞIMACILIK

TAŞIMACILIK MODLARI

DEPOLAMA

ELLECcedilLEME


neler oumlğrendik

Boumlluumlm 6 Satın Alma ve Stok Youmlnetimi

GİRİŞ


SATIN ALMA SUumlRECİ

STOK KAVRAMI VE OumlNEMİ

STOK KONTROLUuml VE YOumlNTEMLERİ


neler oumlğrendik

Boumlluumlm 7 Lojistik İletişimi ve Bilgi Sistemleri

GİRİŞ



VERİ İLETİMİ YOumlNTEM VE ARACcedilLARI


BİLİŞİM DESTEKLİ GELİŞMİŞ PLANLAMA

İŞLETMELERDE VERİ ANALİTİĞİ

GELİŞMEKTE OLAN SİSTEM VE TEKNOLOJİLER


neler oumlğrendik

Boumlluumlm 8 Lojistikte Risk Youmlnetimi ve Sigorta

GİRİŞ


LOJİSTİKTE RİSK KAVRAMI

LOJİSTİKTE RİSK DEĞERLENDİRME

LOJİSTİKTE RİSK YOumlNETİMİ

SİGORTA KAVRAMI

LOJİSTİK VE SİGORTA


neler oumlğrendik

soumlzluk


BOumlLUumlM 1 2

BOumlLUumlM 5

BOumlLUumlM 8

BOumlLUumlM 3

BOumlLUumlM 6

BOumlLUumlM 4

BOumlLUumlM 7

Editoumlr


Yazarlar


DrOumlğr Uumlyesi Emre CcedilAKMAK

DoccedilDr Ezgi UZEL AYDINOCAK

ProfDr Mehmet Hakan KESKİN

DrOumlğr Uumlyesi Halim YURDAKUL

DoccedilDr Batuhan KOCAOĞLU

DoccedilDr Murat CcedilEMBERCİ

















Goumlzde Soysever


E-ISBN

978-975-06-3703-2



2638-0-0-0-2002-V01

iii

İccedilindekiler


















iv


















v










vi









vii

Oumlnsoumlz







Editoumlr


2

Boumlluumlm 1



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları 1




4








3












4








5










6











7
















8












9















10













11













12














13















14










Uumlruumln

TUumlKETİ

MLER

NİHAİ

MALZEME

LOJİSTİK

Entegre İşletme


Uumlruumln

TedarikDağıtım



15




















16











17











18





1 Talep Tahmini










f- Veri analizi





4 Depolama

a- Alan belirleme













7 Taşıma Nakliye





19












20














21

















22












23











24












25


oumlzeti








26

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti





4






27


oumlzeti





6



28

nele

r oumlğ

rend

ik





















29

neler oumlğrendik










30

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı



6 E



8 B



7 E


4 A


5 B


9 D


10 C


1

Araştır 1


Araştır 2



31


1

Araştır 3


Araştır 4



32































Kaynakccedila


33


















34

Boumlluumlm 2






accedilıklayabilme






oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

35












36











37















38










39








40





Mevcut Pazar





Az Ccedilok

Az

Risk

Risk















41






42



















Lojistik Stratejisi


43













44







Misyon veVizyon


Maliyet


Pazarlama veSatış

Stratejisi


Kalite

Sistem Altyapı

Hizmet Esneklik


Zaman Teknoloji Yer


45









46















47











48












49











50













51










52
















53












54










55





baskısı


rekabet


tehditi





56













57











58
















59














60

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti






3


2




61


oumlzeti



4



62

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti







63


oumlzeti



7



64

nele

r oumlğ

rend

ik












65




6 B



8 A



7 C


4 A


5 E


9 D


10 D


2

Araştır 1


Araştır 2



66


2

Araştır 3


Araştır 4


Araştır 5



67






























Kaynakccedila


68


















70

Boumlluumlm 3



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları




uygulayabilme

71




















72













73















74












75















76











77


















78

















79







Alternatifler







Toplam Puan 390 430 310 450 370









80










Alt Yapı 70 50 60 50











81









A B C A B C

Pazar 03 80 70 90 24 21 27

Ham madde 02 90 80 80 18 16 16

İş guumlcuuml 015 60 90 70 9 135 105

Taşıma 015 80 80 60 12 12 9

Enerji 01 65 85 95 65 85 95

Diğerleri 01 65 70 80 65 7 8

Toplam 1 - - - 76 78 80



82


TMA

Q1 Q2 Miktar

Maliyet

Q3

TMBTMC









83




Aday Tesis Yerleri

1 2 3 4

Satış Gelirleri 400000 400000 400000 400000


---- ---- ---- ----




Diğer Giderler





Toplam Giderler 350000 320000 360000 310000

Kazanccedil 50000 80000 40000 90000







Cx =sumdixVisumVi

Cy =sumdiyVisumVi


84





MağazaLokasyon

(Km)dix diy

Beklenen


1 ( 2 4 ) 2 4 8 8x2= 16 8x4= 32

2 ( 6 4 ) 6 4 14 14x6= 84 14x4= 56

3 ( 3 7 ) 3 7 10 10x3= 30 10x7= 70

4 ( 4 -4 ) 4 -4 6 6x4= 24 6x-4= -24

5 ( -4 -2 ) -4 -2 16 16x-4= -64 16x-2= -32

6 ( -3 3 ) -3 3 6 6x -3= -18 6x3= 18

Toplam 60 72 120

7260 = 12 12060= 20






85




Fabrika 15 pb

X11

10 pb

X12

7 pb

X13

1000

Fabrika 28 pb

X21

2 pb

X22

14 pb

X23

1500

Talepler 800 1200 500







Fabrika 15 pb

800

10 pb

200

7 pbX

1000 ndash 800 = 200200 ndash 200 = 0

Fabrika 28 pb

X

2 pb

1000

14 pb

500

1500 ndash1000 = 500500- 500 = 0


1000 -1000 = 0500 - 500 = 0


86






Fabrika 15 pb

800

10 pbX

7 pb

200

1000 ndash 800 = 200200 ndash 200 = 0

Fabrika 28 pb

X2 pb

1200

14 pb

300

1500 ndash 1200 = 300300 - 300 = 0












87


oumlzeti



1



88

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti




2




89

neler oumlğrendik













KritikFaktoumlrler


A B C D EPazar 03 60 65 60 80 70

Hammadde 02 75 85 95 80 80

İşguumlcuuml 015 80 70 75 95 70

Taşıma 015 60 100 80 90 60

Enerji 01 40 85 60 85 80

Diğerleri 01 55 75 65 40 70

Toplam 1 - - - - -


A E B DC C D BE A


A E B DC C D BE A


90

nele

r oumlğ

rend

ik









91




6 D



8 A



7 B


4 A


5 B


9 D


10 C


92


3

Araştır 1


Araştır 2



93

















Kaynakccedila

94




oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları










95









96




TahminYapılmayan

Doumlnem


Edildiği Doumlnem





Edildiği Doumlnem





97








4TalebinEtkilenmesi







98









99













100








101













102














103















104












105










nuumln sağlanması



işlenmesi



5 Siparişintakibi

ve teslimi

106













107
















108







109











110














111















112

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Talep Youmlnetimi



1






3




113


oumlzeti





5





114

nele

r oumlğ

rend





















115

neler oumlğrendik




pılması






116

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı



6 C



8 D



7 C


4 E


5 C


9 C


10 A


117


4

Araştır 1


Araştır 2


Araştır 3



118




























Kaynakccedila


119









120


ve Elleccedilleme


oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları





tanımlayabilme




121












122









25 kg250 kg 1000 kg





123








etkiler







124













125





HEDEFLER



Doğrudan Taşıma











126


















A

A

A B

A B

B

C

C

B A

A

B

BB

C D

127













128









129












retim

Suumlre

ccediller

i

Teda

rikZi

nciri

Suumlre

ccediller

i


Hammaddeve

Yarı Mamuller

DemonteMalzemeler

NihaiUumlruumlnler

DağıtımEnvanteri


Malzemeleri

DemirbaşMalzemeler



İmalat Suumlreci



1 2 3 4

5 6 7

130














131
















dikkat

1750 km


750 km1000 km


132














133















134

















135

















136







BulundurmaSuumlreci



137







Uumlst

Uumlst

e Ko

nula

bile

n M

ikta

r

Alan Birim Maliyeti

Kaza

Ris

k


138











139













dikkat

140













141















142












maliyet

uccedilak


143






z

zz

x

x

x

y

x

y2y

yrsquo

144









diaryblogsftcom


145














146

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Taşımacılık





2



147


oumlzeti

Depolama


4


3




148

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Elleccedilleme




149

neler oumlğrendik






A 8 B 9C 10 D 11E 12
















150

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı



6 C



8 B



7 E


4 E


5 B


9 A


10 D


5

Araştır 1


Araştır 2






151


5

Araştır 3


Araştır 4



152


5

Araştır 5










Kaynakccedila


153









154

Boumlluumlm 6



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları










accedilıklayabilme



155















156











157














TalebinAlınması

PiyasaAraştırma








KaliteKontrol







158























159



















160




























161


















162























163




















164





angajemidir



Aciliyet





















165



















166






nin uygunluğu











167





















168
























169
















170


















171






















172






















173










Talepmiktarı


Sipariş miktarı Q

Stok

Duumlz

eyi

0 Tedariksuumlresi

Tedariksuumlresi

Zaman





174








ESM = Q = ESM =2DSH





Yıllık Maliyet






175





ESM =2x1000x20

1



















176















177





10 300 9 2700 4



2 7500 19500 5854 A 20

3 4000 23500 7055 A 30

4 2700 26200 7866 B 40

5 2400 28600 8686 B 50

6 1960 30560 9174 B 60

7 1050 31610 9489 C 70

8 600 32210 9669 C 80

9 600 32810 9849 C 90

10 500 33310 100 C 100








178

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti



1





4


5





6


179


oumlzeti




4


5





6



180

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti



7






181

neler oumlğrendik


























182

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı



6 E



8 C



7 A


4 B


5 D


9 B


10 E


6

Araştır 1


Araştır 2



farklılığı


183


6

Araştır 3





Araştır 4
















Kaynakccedila

184

Boumlluumlm 7



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları














185












186



1UumlRETİM


4TAŞIMA


2ENVANTER


3KONUM


5ENVANTER


temel dayanak


Kaynak Hugos 2011








187
















188





Ham Veri








VERİ

ENFORMASYON

BİLGİ

KARAR

AKSİYON




189



X XXXXX

Koridor










190










191














192







Kaynak Singh 2008









SunumKatmanı

(web formu)



Veri tabanı(DB)

193







194












195









MRP MRPII ERP e-ERP

Temel fonksiyonlar


Planlama


Kurumsal Kaynak

Planlama


OtomasyonGeniş

otomasyonOrtak veri

tabanı




196









Muumlşteri

Operasyonel CRM


Analitik CRM

Pazarlama

SCM

ERP

BI

Strateji




197







198
















199








Stratejikarar verme

SRM CRM

Karar desteksistemi

ERP

Ağtasarımı

WMS TMSplanlama

WMS TMSuygulama


Rutinkarar verme


İşlem kayıtları





200















201












202





















Kaynak Gour 2019

203














204








205










206










207















208

7oumlğ

renm

e ccedilı

ktıla

rı ve

boumll

uumlm ouml

zeti



1




3




2



209

7oumlğrenm




6





4




7




5



210

7ne

ler

oumlğre

ndik





















211




6 C



8 B



7 A


4 B


5 A


9 E


10 D


7

Araştır 1



212

7Araştır Yanıt

Anahtarı7

Araştır 2


Araştır 3


Araştır 4



213

7Araştır Yanıt

Anahtarı7

Araştır 5


Araştır 6


Araştır 7



214

7

























Kaynakccedila


215

7










216

Boumlluumlm 8



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları 1





accedilıklayabilme


accedilıklayabilme



217









218






219


















220
















221











222











Kontrol riski

Talep riski



223











224




Aksamalar


Gecikmeler



Tahminler



Satın Alma



Envanter







225
















226
















227

























228





D

B C

Yuumlksek

Yuumlksek

Orta

Sonuccedillar

Olasılık

Orta

Duumlşuumlk

Duumlşuumlk

A


Kaynak Green 2016







229

















230



Lojistiği anlamak











231















232





















233









234
















235
























236




























237




















238






















239


























240















241


oumlzeti








242

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti








243


oumlzeti

Sigorta Kavramı



Lojistik ve Sigorta




244

nele

r oumlğ

rend

ik

























245




6 D



8 E



7 A


4 B


5 E


9 E


10 A


8

Araştır 1



246


8

Araştır 2








247


8

Araştır 3



248


8

Araştır 4


Araştır 5




Araştır 6



249




















Kaynakccedila


251




























soumlzluumlk

Soumlzluumlk

252






























253























Kapak


GİRİŞ






neler oumlğrendik








neler oumlğrendik


GİRİŞ




neler oumlğrendik


GİRİŞ

TALEP YOumlNETİMİ




neler oumlğrendik


GİRİŞ

TAŞIMACILIK


DEPOLAMA

ELLECcedilLEME


neler oumlğrendik


GİRİŞ






neler oumlğrendik


GİRİŞ









neler oumlğrendik


GİRİŞ





SİGORTA KAVRAMI



neler oumlğrendik

soumlzluk

















Goumlzde Soysever


E-ISBN

978-975-06-3703-2



2638-0-0-0-2002-V01

iii

İccedilindekiler


















iv


















v










vi









vii

Oumlnsoumlz







Editoumlr


2

Boumlluumlm 1



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları 1




4








3












4








5










6











7
















8












9















10













11













12














13















14










Uumlruumln

TUumlKETİ

MLER

NİHAİ

MALZEME

LOJİSTİK

Entegre İşletme


Uumlruumln

TedarikDağıtım



15




















16











17











18





1 Talep Tahmini










f- Veri analizi





4 Depolama

a- Alan belirleme













7 Taşıma Nakliye





19












20














21

















22












23











24












25


oumlzeti








26

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti





4






27


oumlzeti





6



28

nele

r oumlğ

rend

ik





















29

neler oumlğrendik










30

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı



6 E



8 B



7 E


4 A


5 B


9 D


10 C


1

Araştır 1


Araştır 2



31


1

Araştır 3


Araştır 4



32































Kaynakccedila


33


















34

Boumlluumlm 2






accedilıklayabilme






oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

35












36











37















38










39








40





Mevcut Pazar





Az Ccedilok

Az

Risk

Risk















41






42



















Lojistik Stratejisi


43













44







Misyon veVizyon


Maliyet


Pazarlama veSatış

Stratejisi


Kalite

Sistem Altyapı

Hizmet Esneklik


Zaman Teknoloji Yer


45









46















47











48












49











50













51










52
















53












54










55





baskısı


rekabet


tehditi





56













57











58
















59














60

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti






3


2




61


oumlzeti



4



62

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti







63


oumlzeti



7



64

nele

r oumlğ

rend

ik












65




6 B



8 A



7 C


4 A


5 E


9 D


10 D


2

Araştır 1


Araştır 2



66


2

Araştır 3


Araştır 4


Araştır 5



67






























Kaynakccedila


68


















70

Boumlluumlm 3



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları




uygulayabilme

71




















72













73















74












75















76











77


















78

















79







Alternatifler







Toplam Puan 390 430 310 450 370









80










Alt Yapı 70 50 60 50











81









A B C A B C

Pazar 03 80 70 90 24 21 27

Ham madde 02 90 80 80 18 16 16

İş guumlcuuml 015 60 90 70 9 135 105

Taşıma 015 80 80 60 12 12 9

Enerji 01 65 85 95 65 85 95

Diğerleri 01 65 70 80 65 7 8

Toplam 1 - - - 76 78 80



82


TMA

Q1 Q2 Miktar

Maliyet

Q3

TMBTMC









83




Aday Tesis Yerleri

1 2 3 4

Satış Gelirleri 400000 400000 400000 400000


---- ---- ---- ----




Diğer Giderler





Toplam Giderler 350000 320000 360000 310000

Kazanccedil 50000 80000 40000 90000







Cx =sumdixVisumVi

Cy =sumdiyVisumVi


84





MağazaLokasyon

(Km)dix diy

Beklenen


1 ( 2 4 ) 2 4 8 8x2= 16 8x4= 32

2 ( 6 4 ) 6 4 14 14x6= 84 14x4= 56

3 ( 3 7 ) 3 7 10 10x3= 30 10x7= 70

4 ( 4 -4 ) 4 -4 6 6x4= 24 6x-4= -24

5 ( -4 -2 ) -4 -2 16 16x-4= -64 16x-2= -32

6 ( -3 3 ) -3 3 6 6x -3= -18 6x3= 18

Toplam 60 72 120

7260 = 12 12060= 20






85




Fabrika 15 pb

X11

10 pb

X12

7 pb

X13

1000

Fabrika 28 pb

X21

2 pb

X22

14 pb

X23

1500

Talepler 800 1200 500







Fabrika 15 pb

800

10 pb

200

7 pbX

1000 ndash 800 = 200200 ndash 200 = 0

Fabrika 28 pb

X

2 pb

1000

14 pb

500

1500 ndash1000 = 500500- 500 = 0


1000 -1000 = 0500 - 500 = 0


86






Fabrika 15 pb

800

10 pbX

7 pb

200

1000 ndash 800 = 200200 ndash 200 = 0

Fabrika 28 pb

X2 pb

1200

14 pb

300

1500 ndash 1200 = 300300 - 300 = 0












87


oumlzeti



1



88

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti




2




89

neler oumlğrendik













KritikFaktoumlrler


A B C D EPazar 03 60 65 60 80 70

Hammadde 02 75 85 95 80 80

İşguumlcuuml 015 80 70 75 95 70

Taşıma 015 60 100 80 90 60

Enerji 01 40 85 60 85 80

Diğerleri 01 55 75 65 40 70

Toplam 1 - - - - -


A E B DC C D BE A


A E B DC C D BE A


90

nele

r oumlğ

rend

ik









91




6 D



8 A



7 B


4 A


5 B


9 D


10 C


92


3

Araştır 1


Araştır 2



93

















Kaynakccedila

94




oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları










95









96




TahminYapılmayan

Doumlnem


Edildiği Doumlnem





Edildiği Doumlnem





97








4TalebinEtkilenmesi







98









99













100








101













102














103















104












105










nuumln sağlanması



işlenmesi



5 Siparişintakibi

ve teslimi

106













107
















108







109











110














111















112

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Talep Youmlnetimi



1






3




113


oumlzeti





5





114

nele

r oumlğ

rend





















115

neler oumlğrendik




pılması






116

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı



6 C



8 D



7 C


4 E


5 C


9 C


10 A


117


4

Araştır 1


Araştır 2


Araştır 3



118




























Kaynakccedila


119









120


ve Elleccedilleme


oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları





tanımlayabilme




121












122









25 kg250 kg 1000 kg





123








etkiler







124













125





HEDEFLER



Doğrudan Taşıma











126


















A

A

A B

A B

B

C

C

B A

A

B

BB

C D

127













128









129












retim

Suumlre

ccediller

i

Teda

rikZi

nciri

Suumlre

ccediller

i


Hammaddeve

Yarı Mamuller

DemonteMalzemeler

NihaiUumlruumlnler

DağıtımEnvanteri


Malzemeleri

DemirbaşMalzemeler



İmalat Suumlreci



1 2 3 4

5 6 7

130














131
















dikkat

1750 km


750 km1000 km


132














133















134

















135

















136







BulundurmaSuumlreci



137







Uumlst

Uumlst

e Ko

nula

bile

n M

ikta

r

Alan Birim Maliyeti

Kaza

Ris

k


138











139













dikkat

140













141















142












maliyet

uccedilak


143






z

zz

x

x

x

y

x

y2y

yrsquo

144









diaryblogsftcom


145














146

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Taşımacılık





2



147


oumlzeti

Depolama


4


3




148

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti

Elleccedilleme




149

neler oumlğrendik






A 8 B 9C 10 D 11E 12
















150

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı



6 C



8 B



7 E


4 E


5 B


9 A


10 D


5

Araştır 1


Araştır 2






151


5

Araştır 3


Araştır 4



152


5

Araştır 5










Kaynakccedila


153









154

Boumlluumlm 6



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları










accedilıklayabilme



155















156











157














TalebinAlınması

PiyasaAraştırma








KaliteKontrol







158























159



















160




























161


















162























163




















164





angajemidir



Aciliyet





















165



















166






nin uygunluğu











167





















168
























169
















170


















171






















172






















173










Talepmiktarı


Sipariş miktarı Q

Stok

Duumlz

eyi

0 Tedariksuumlresi

Tedariksuumlresi

Zaman





174








ESM = Q = ESM =2DSH





Yıllık Maliyet






175





ESM =2x1000x20

1



















176















177





10 300 9 2700 4



2 7500 19500 5854 A 20

3 4000 23500 7055 A 30

4 2700 26200 7866 B 40

5 2400 28600 8686 B 50

6 1960 30560 9174 B 60

7 1050 31610 9489 C 70

8 600 32210 9669 C 80

9 600 32810 9849 C 90

10 500 33310 100 C 100








178

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti



1





4


5





6


179


oumlzeti




4


5





6



180

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti



7






181

neler oumlğrendik


























182

nele

r oumlğ

rend

ik y

anıt

anah

tarı



6 E



8 C



7 A


4 B


5 D


9 B


10 E


6

Araştır 1


Araştır 2



farklılığı


183


6

Araştır 3





Araştır 4
















Kaynakccedila

184

Boumlluumlm 7



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları














185












186



1UumlRETİM


4TAŞIMA


2ENVANTER


3KONUM


5ENVANTER


temel dayanak


Kaynak Hugos 2011








187
















188





Ham Veri








VERİ

ENFORMASYON

BİLGİ

KARAR

AKSİYON




189



X XXXXX

Koridor










190










191














192







Kaynak Singh 2008









SunumKatmanı

(web formu)



Veri tabanı(DB)

193







194












195









MRP MRPII ERP e-ERP

Temel fonksiyonlar


Planlama


Kurumsal Kaynak

Planlama


OtomasyonGeniş

otomasyonOrtak veri

tabanı




196









Muumlşteri

Operasyonel CRM


Analitik CRM

Pazarlama

SCM

ERP

BI

Strateji




197







198
















199








Stratejikarar verme

SRM CRM

Karar desteksistemi

ERP

Ağtasarımı

WMS TMSplanlama

WMS TMSuygulama


Rutinkarar verme


İşlem kayıtları





200















201












202





















Kaynak Gour 2019

203














204








205










206










207















208

7oumlğ

renm

e ccedilı

ktıla

rı ve

boumll

uumlm ouml

zeti



1




3




2



209

7oumlğrenm




6





4




7




5



210

7ne

ler

oumlğre

ndik





















211




6 C



8 B



7 A


4 B


5 A


9 E


10 D


7

Araştır 1



212

7Araştır Yanıt

Anahtarı7

Araştır 2


Araştır 3


Araştır 4



213

7Araştır Yanıt

Anahtarı7

Araştır 5


Araştır 6


Araştır 7



214

7

























Kaynakccedila


215

7










216

Boumlluumlm 8



oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları 1





accedilıklayabilme


accedilıklayabilme



217









218






219


















220
















221











222











Kontrol riski

Talep riski



223











224




Aksamalar


Gecikmeler



Tahminler



Satın Alma



Envanter







225
















226
















227

























228





D

B C

Yuumlksek

Yuumlksek

Orta

Sonuccedillar

Olasılık

Orta

Duumlşuumlk

Duumlşuumlk

A


Kaynak Green 2016







229

















230



Lojistiği anlamak











231















232





















233









234
















235
























236




























237




















238






















239


























240















241


oumlzeti








242

oumlğre

nme

ccedilıkt

ıları

ve b

oumlluumlm

oumlze

ti








243


oumlzeti

Sigorta Kavramı



Lojistik ve Sigorta




244

nele

r oumlğ

rend

ik

























245




6 D



8 E



7 A


4 B


5 E


9 E


10 A


8

Araştır 1



246


8

Araştır 2








247


8

Araştır 3



248


8

Araştır 4


Araştır 5




Araştır 6



249




















Kaynakccedila


251




























soumlzluumlk

Soumlzluumlk

252






























253























Kapak


GİRİŞ






neler oumlğrendik








neler oumlğrendik


GİRİŞ




neler oumlğrendik


GİRİŞ

TALEP YOumlNETİMİ




neler oumlğrendik


GİRİŞ

TAŞIMACILIK


DEPOLAMA

ELLECcedilLEME


neler oumlğrendik


GİRİŞ






neler oumlğrendik


GİRİŞ









neler oumlğrendik


GİRİŞ





SİGORTA KAVRAMI



neler oumlğrendik

soumlzluk

aÖf kitapları Öğrenci kullanım kılavuzu

Documents