af hverju og hvernig?
DESCRIPTION
Af hverju og hvernig?. Jónína Guðjónsdóttir geislafræðingur. Af hverju? Nema sjúklegar breytingar áður en útlit breytist Mæla starfsgetu Nema breytingar á lífefnafræði Hvernig? Geislavirkar samsætur haga sér eins og hinar Notum efni með ákjósanlega eiginleika. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/1.jpg)
1
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Af hverju og hvernig?
Jónína Guðjónsdóttir
geislafræðingur
![Page 2: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/2.jpg)
2
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
• Af hverju?– Nema sjúklegar breytingar áður en útlit breytist– Mæla starfsgetu – Nema breytingar á lífefnafræði
• Hvernig?– Geislavirkar samsætur haga sér eins og hinar– Notum efni með ákjósanlega eiginleika
![Page 3: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/3.jpg)
3
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
![Page 4: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/4.jpg)
4
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Mæla starfsemi líffæra – upptaka ogútskilnaður
ww
w.g
ehea
lth
care
.com
![Page 5: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/5.jpg)
5
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
http
://w
ww
.mie
germ
any.
de/d
msa
.jpg
Mæla starfsemi líffæra – hlutfallsleg upptaka
![Page 6: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/6.jpg)
6
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
http
://w
ww
.mie
germ
any.
de/d
msa
.jpg
Mæla starfsemi líffæra - upptaka
![Page 7: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/7.jpg)
7
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Af: www.petscaninfo.com
Greining góðkynja frá illkynja
![Page 8: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/8.jpg)
8
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Af: www.petscaninfo.com
Óbreytt útlit en breytt starfsemi
![Page 9: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/9.jpg)
9
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
• Af hverju?
• Starfrænar upplýsingar sem eru umfram það sem útlitið eitt getur sagt okkur.
![Page 10: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/10.jpg)
10
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
• Af hverju?– Nema sjúklegar breytingar áður en útlit breytist– Mæla starfsgetu – Nema breytingar á lífefnafræði
• Hvernig?– Geislavirkar samsætur haga sér eins og hinar– Notum efni með ákjósanlega eiginleika
![Page 11: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/11.jpg)
11
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Samsætur
www.ims.uaf.edu/isotopes/ class/whyIsotopes.html
![Page 12: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/12.jpg)
12
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Samsætur
www.hh.schule.de/.../ isotope/Isotope.html
![Page 13: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/13.jpg)
13
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Massatala og sætistala
Massatala
Sætistala
![Page 14: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/14.jpg)
14
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Geislavirk efni
• Þeir eiginleikar sem skipta mestu eru– tegund útgeislunar (, , ) – orka geislanna– helmingunartími
![Page 15: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/15.jpg)
15
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Agnageislun – α
![Page 16: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/16.jpg)
16
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Agnageislun –
![Page 17: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/17.jpg)
17
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
• Positron
• Emission
• Tomography
http
://w
ww
.bio
teac
h.ub
c.ca
/Bio
med
icin
e/L
ooki
ngIn
side
The
Bod
y/
![Page 18: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/18.jpg)
18
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Rafsegulgeislun - γ
http://www.hpwt.de/Kern2e.htm
![Page 19: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/19.jpg)
19
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Orka geislunar
• Næg til að komast út úr manneskjunni > 50 keV
• Ekki of mikil, þarf að víxlverka við kristal myndavélar < 300 keV
![Page 20: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/20.jpg)
20
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
![Page 21: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/21.jpg)
21
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Helmingunartími
![Page 22: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/22.jpg)
22
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Effective half live
• Ákvarðast af– Helmingunartíma efnis– Hve lengi er efnið á leið úr líkamanum
• ≈ jafnlangur rannsóknartíma
![Page 23: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/23.jpg)
23
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Æskilegir kostir
• Auðvelt í framleiðslu og flutningi
• Ekki hættulegt efnafræðilega
• Geta tengst inn í efnasamband án þess að breyta líffræðilegum eiginleikum þess
![Page 24: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/24.jpg)
24
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Frumefni
• Gallium
![Page 25: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/25.jpg)
25
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Ísótóp bundinn við áhengju
![Page 26: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/26.jpg)
26
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
99mTc
pittsford.monroe.edu/.../ rountree/stumods.htm
![Page 27: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/27.jpg)
27
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
http://www.dialogselect.com/intranet/samples/PharmDrugApprovals.html
• Tetrofosmin (MYOVIEW)
![Page 28: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/28.jpg)
28
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Hvörf 99mTc
140 keV
![Page 29: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/29.jpg)
29
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
99mTc
• safnast í – skjaldkirtil, munnvatnskirtla, æðaflækjur
hvelhola, magaslímhúð og brjóstvef
• skilst mest út um nýru og meltingarveg– ristill fær mesta geislun (critical organ)
• fer í gegn um fylgju og skilst út með mjólk
• dreifingu er breytt með áhengjum
![Page 30: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/30.jpg)
30
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Aðrir ísótópar, dæmi:
• 123I & 131I - skjaldkirtilsrannsóknir
• 67Ga - mjúkvefjaæxli og sýkingar
• 201Tl - hjartarannsóknir
• 111In - sýkingar o.fl.
• 133Xe - öndunarvegur
• 18F - æxli og efnaskipti
![Page 31: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/31.jpg)
31
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Aðrir ísótópar, dæmi:
• 123I & 131I 159 / 364keV (&β) 13.2h /8.1 d
• 67Ga 93, 185, 288, 394 keV 78h
• 201Tl 69, 83 (167, 135) keV 73h
• 111In 173, 247 keV 67h
• 133Xe 81keV (&β) 5.3d
• 18F β+ (511keV γ ) 109.7min
• 99mTc 140 keV 6h
![Page 32: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/32.jpg)
32
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Kjarnaofn
• Samruni– n skotið á stöðuga kjarna– 99Mo (gert úr 98Mo) – 133Xe (gert úr 132Xe)
• Klofnun– n skotið á þunga kjarna – til verða u.þ.b. helmingi
léttari efni + fleiri nifteindir– 99Mo (úr 235U eða 239Pu)
![Page 33: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/33.jpg)
33
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Hringraðall
http://www.symbiosisonline.com/feb05_cancer.htm
• Hlöðnum ögnum hraðað – p, 2
1D, 32He, 4
2He
– orka þeirra verður næg til að yfirvinna fráhrindikraft kjarna
– 18F (úr 16O + 3He)– 67Ga (úr 68Zn + p)
![Page 34: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/34.jpg)
34
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Geislageitur
• Móðurefni framleiðir skammlífara dótturefni
• Auðvelda notkun skammlífra efna fjarri framleiðslustað
![Page 35: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/35.jpg)
35
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
Geislageit
• Molybdenum – Bundið álsúlu– Hrörnar stöðugt í Tc– Tc skolað af með saltvatni
• Dótturefni– Efnafræðilega frábrugðið– Auðvelt að skilja frá
![Page 36: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/36.jpg)
36
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
![Page 37: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/37.jpg)
37
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
• Hvernig?
• Með geislavirkum efnum sem hafa– Áhugaverða líffræðilega dreifingu– Hæfilegan helmingunartíma
– γ geisla með hentuga orku
– Auðveld í framleiðslu
![Page 38: Af hverju og hvernig?](https://reader033.vdocuments.mx/reader033/viewer/2022061616/568146e8550346895db42219/html5/thumbnails/38.jpg)
38
ENDURMENNTUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
• Takk fyrir