adalet - megep.meb.gov.tr kıymetler.pdfkazanmak için bir meslek edinmeli ve insanlığa hizmet...

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

ADALET

MENKUL KIYMETLER

Ankara, 2013

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan

Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya

yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel

öğrenme materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.

PARA İLE SATILMAZ.

i

AÇIKLAMALAR ................................................................................................................................. iii GİRİŞ ...................................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ................................................................................................................... 3 1. YATIRIM VE PİYASALAR .............................................................................................................. 4

1.1. Yatırım ........................................................................................................................................ 4 1.1.1. Yatırım ve Risk.................................................................................................................... 4 1.1.2. Yatırımın Özellikleri ........................................................................................................... 5 1.1.3. Yatırım Türleri..................................................................................................................... 6

1.2. Piyasalar ...................................................................................................................................... 6 1.2.1. Tanımı ................................................................................................................................. 6 1.2.2. Mali Piyasa .......................................................................................................................... 6 1.2.3. Sermaye Piyasası Faaliyetleri .............................................................................................. 7 1.2.4. Sermaye Piyasası Kurumları ............................................................................................... 7

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................................. 8 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................... 10

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ................................................................................................................. 13 2. HİSSE SENEDİ ................................................................................................................................ 13

2.1. Tanımı ....................................................................................................................................... 14 2.2. Türleri ........................................................................................................................................ 14

2.2.1. Hamiline ve Nama Yazılı Hisse Senetleri ......................................................................... 14 2.2.2. Adî ve İmtiyazlı Hisse Senetleri ........................................................................................ 15 2.2.3. Primli ve Primsiz Hisse Senetleri ...................................................................................... 15 2.2.4. Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri ................................................................................... 15 2.2.5. Kurucu ve İntifa Hisse Senetleri ........................................................................................ 15

2.3. Hisse Senedinin Getirileri ve Sorumlulukları ............................................................................ 16 2.3.1. Temettü (Kâr Payı) Hakkı ................................................................................................. 16 2.3.2. Rüçhan Hakkı .................................................................................................................... 16 2.3.3.Yönetime Katılma ve Oy Hakkı ......................................................................................... 16 2.3.4. Bilgi Alma Hakkı .............................................................................................................. 16 2.3.5. Sır Saklama Sorumluluğu .................................................................................................. 16 2.3.6. Taahhütleri Yerine Getirme Sorumluluğu ......................................................................... 16 2.3.7. Sözleşme Şartlarına Uyma Sorumluluğu ........................................................................... 16

2.4. Hisse Senedinde Fiyat ve Değer ................................................................................................ 17 2.4.1. Nominal (İtibari) Fiyat....................................................................................................... 17 2.4.2.İhraç Fiyatı ......................................................................................................................... 17 2.4.3. Piyasa Fiyatı ...................................................................................................................... 17 2.4.4. Borsa Fiyatı ....................................................................................................................... 17 2.4.5. Defter Değeri ..................................................................................................................... 17 2.4.6. Tasfiye Değeri ................................................................................................................... 17 2.4.7. İşleyen Teşebbüs Değeri .................................................................................................... 17 2.4.8. Gerçek Değer ..................................................................................................................... 17

2.5. Hisse Senedinin Şekli ................................................................................................................ 18 2.6. Hisse Senedi Piyasası ................................................................................................................ 19

2.6.1. Ulusal Pazar ....................................................................................................................... 20 2.6.2. İkinci Ulusal Pazar ............................................................................................................ 20 2.6.3. Yeni Ekonomi Pazarı ......................................................................................................... 20 2.6.4. Gözaltı Pazarı .................................................................................................................... 20 2.6.5. Fon Pazarı .......................................................................................................................... 20

UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................................. 22 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................... 24

İÇİNDEKİLER

ii

ÖĞRENME FAALİYETİ–3 ................................................................................................................. 27 3. TAHVİL ............................................................................................................................................ 27

3.1. Tanımı ....................................................................................................................................... 27 3.2. Türleri ........................................................................................................................................ 27

3.2.1. Devlet Tahvilleri ve Özel Sektör Tahvilleri ...................................................................... 28 3.2.2. Primli Tahviller ve Başa Baş Tahviller.............................................................................. 28 3.2.3. Hamiline ve Nama Yazılı Tahviller ................................................................................... 28 3.2.4. İkramiyeli Tahviller ........................................................................................................... 28 3.2.5. Garantili Tahviller ve Garantisiz Tahviller ........................................................................ 28 3.2.6. Paraya Çevrilme Kolaylığı Olan Tahviller ........................................................................ 28 3.2.7. Sabit Faizli ve Değişken Faizli Tahviller .......................................................................... 28

3.3. Tahvilin Getirileri ve Sorumlulukları ........................................................................................ 29 3.4. Tahvilde Fiyat ve Değer Kavramları ......................................................................................... 29

3.4.1. Nominal (İtibari) Değer ..................................................................................................... 29 3.4.2. İhraç Değeri ....................................................................................................................... 29 3.4.3. Piyasa Değeri ..................................................................................................................... 29

3.5. Tahvilin Şekli ............................................................................................................................ 29 3.6. Tahvil Piyasası .......................................................................................................................... 30 3.7. Hisse Senedi ve Tahvilin Farkları ............................................................................................. 31 UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................................. 32 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................... 34

ÖĞRENME FAALİYETİ–4 ................................................................................................................. 36 4. DİĞER MENKUL KIYMETLER .................................................................................................... 36

4.1. Repo .......................................................................................................................................... 37 4.2. Varlığa Dayalı Menkul Kıymet ................................................................................................. 37 4.3. Gelir Ortaklığı Senedi ............................................................................................................... 38 4.4. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı ............................................................................................. 38 4.5. Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı ................................................................................................. 38 4.6. Menkul Kıymet Yatırım Fonları ................................................................................................ 39 4.7. Altın ........................................................................................................................................... 39 4.8. Mevduat Faizleri........................................................................................................................ 40 4.9. Döviz ......................................................................................................................................... 40 4.10. Kâr Zarar Ortaklığı Belgesi ..................................................................................................... 41 4.11. Katılma İntifa Senedi ............................................................................................................... 41 4.12. Oydan Yoksun Hisse Senedi ................................................................................................... 41 4.13. Hazine Bonoları ve Devlet Tahvilleri ...................................................................................... 41 4.14. Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar ........................................................................... 41 4.15. Finansman Bonoları ................................................................................................................ 42 4.16. Gayrimenkul Yatırımı ............................................................................................................. 42 UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................................. 43 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................... 45

MODÜL DEĞERLENDİRME ............................................................................................................. 47 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................................... 50 KAYNAKÇA ........................................................................................................................................ 52

iii

AÇIKLAMALAR ALAN Adalet

DAL/MESLEK Alan Ortak

MODÜLÜN ADI Menkul Kıymetler

MODÜLÜN TANIMI Adalet alanında hisse senedi, tahvil ve diğer menkul

kıymetlerin özellikleri ile bu kıymetlere yatırım yapma

kurallarının yer aldığı öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/16

ÖN KOŞUL Bu modülün ön koşulu yoktur.

YETERLİK Menkul kıymetleri seçmek.

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç

Gerekli ortam sağlandığında Türk Ticaret Kanunu ve

Sermaye Piyasası Kurumu mevzuatlarına göre menkul

kıymetleri ayırt ederek, seçtiğiniz menkul kıymete yatırım

yapabileceksiniz.

Amaçlar

1. Yatırım kavramı ve piyasaları tanıyarak, gerektiğinde

yatırımlarınıza yön verebileceksiniz.

2. Hisse senedi kavramı, özellikleri ve çeşitlerini

tanıyarak hisse senedine yatırım yapabileceksiniz

3. Tahvil kavramı, özellikleri ve çeşitlerini tanıyarak

tahvile yatırım yapabileceksiniz.

4. Finansal piyasalardaki diğer yatırım araçlarını

tanıyarak yatırım yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam : Bilgisayar laboratuvarı

Donanım : Bilgisayar, yazıcı, sarf malzemeleri, Türk

Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Mevzuatı, hisse senedi,

tahvil ve diğer menkul kıymet örnekleri.

ÖLÇME VE

DEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen

ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek

kendinizi değerlendireceksiniz.

Öğretmen; modül sonunda ölçme aracı uygulayacak, modül

ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek,

değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

İnsanların yaşamsal faaliyetlerini devam ettirmeleri büyük ölçüde ekonomik

kaynaklara bağlıdır. Bu nedenle insanlar amatörce yapmayı sevdikleri işlerin dışında para

kazanmak için bir meslek edinmeli ve insanlığa hizmet ederek üretken bir yaşam

sürdürmelidirler.

Kazanan ve üreten insanların ekonomik kaynaklarını idare etmek ve gerekirse bu

kaynaklara yön vermek aşamasında muhasebe ve finansman meslekleri devreye girmektedir.

Kişilerin her konuda uzman ve yeterli olması beklenemez. Siz bu aşamada devreye girerek

insanların finansal kaynaklarını idare edecek, gelir ve gider dengesini sağlayacak ve varsa

gelir fazlası durumunda onlar adına yatırım yapacaksınız. Yatırım çok yönlü bir davranıştır.

Doğru zamanda, doğru miktarda, doğru kaynağa yatırım yapmak önemlidir. Bu nedenle

yatırım araçları, bu araçların getiri ve riskleri iyi bilinmelidir.

Bu modül notlarının amacı yatırım araçlarından biri olan menkul kıymetleri size

tanıtmak ve gerek kendi yatırımlarınızı, gerekse size güvenen ve paralarını emanet eden

müşterilerinizin yatırımlarını en iyi şekilde değerlendirmenizi sağlamaktır.

GİRİŞ

3

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Bu öğrenme faaliyeti ile yatırım kavramı ve piyasaları tanıyarak, gerektiğinde

yatırımlarınıza yön verebileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:

Çevrenizde bulunan bir bankaya gidip müşterileri için hangi yatırım

alternatiflerini sunduklarını öğrenerek sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Çevrenizde bulunan birkaç bankaya giderek repo faiz oranlarını öğreniniz ve

sınıfta arkadaşlarınız ile oranları karşılaştırınız.

İnternet aracılığı ile bir hafta boyunca seçtiğiniz beş şirketin hisse senedi

değerlerini takip ediniz ve değerleri kaydedip sınıfta bir borsa panosu

oluşturarak panoya asınız.

Bir miktar birikiminiz olduğunu var sayarak değişik yatırım alternatiflerine

yatırım yapınız ve sınıfta diğer yatırım araçlarını seçen arkadaşlarınız ile

getirilerinizi karşılaştırınız. Ayrıca neden bu yatırım aracını seçtiğinizi

açıklayınız.

İnsanların yatırım yaparken hangi ölçütlere dikkat ettiği ile ilgili on sorudan

oluşan bir anket hazırlayınız ve anketi çevrenizdeki beş kişiye uygulayınız.

Daha sonra tüm sınıfın sonuçlarını grup çalışması ile değerlendiriniz.

Hisse senedi ve tahvilin farklarını araştırınız ve sınıfta arkadaşlarınız ile

paylaşınız.

Bir kütüphane veya finansal kuruluşa giderek fon, piyasa, portföy, eksper

kavramlarının anlamlarını araştırınız.

AMAÇ

ARAŞTIRMA


4

1. YATIRIM VE PİYASALAR

Kişilerin yaptıkları iş karşılığında elde ettikleri gelirden harcama ve giderlerini

düştükten sonra geriye kalan tutara tasarruf denir. Kişilerin tasarruf yapmalarının nedenleri

şunlardır:

İleride karşılaşılacak beklenmedik durumlara karşı hazırlıklı olmak

Bir iş kurmak amacı ile birikim yapmak

Yapılacak büyük bir harcama için para biriktirmek (Örneğin ev, araba, arsa vb.

almak için)

Yaşlılıkta sıkıntı yaşamamak

Gelirin tümü tüketim harcamalarına kullanılmayıp bir kısmı da geleceği güven altına

almak için tasarrufa dönüşürse yatırım miktarı artar. Tasarruf halk arasındaki tabirle “yastık

altında bekletilmeyip” bazı finansal araçlara yönlendiriliyorsa yatırıma dönüşür.

1.1. Yatırım

Faaliyetler sonucu elde edilen kazançtan giderler çıkarıldıktan sonra kalan tutarın

çeşitli araçlar ile değerlendirilmesine yatırım denir.

Tasarruf ve birikimlerini değerini kaybetmemesi ya da daha fazla kazanç elde etmek

amacı ile yatırım araçlarına bağlayanlara yatırımcı denir.

Resim 1.1: Yatırım alternatifleri

1.1.1. Yatırım ve Risk

Yapılacak finansal yatırımlar kazanç sağlayabileceği gibi kayıplara da neden olabilir.

Kazanç ya da kayıp tutarını önceden belirlemek mümkün olmayabilir. Zarara uğrama

tehlikesine risk denir. Doğada, ekonomide, yaşamda, ülkenin siyasal yapısında ve her alanda

risk mevcuttur.

Riskten korunmak için kararlar araştırma yapılmadan ve profesyonel yardım

alınmadan verilmemelidir. Aksi halde yatırıma ayrılan kaynak kaybedilebilir.

2.000 YTL → Aylık Gelir

(1.500 YTL)→Aylık Harcama

500 YTL → Tasarruf

5

1.1.2. Yatırımın Özellikleri

Finansal yatırım kararı alan bir kişi aşağıdaki ölçütleri göz önünde

bulundurmalıdır:

Yatırım için ayrılan tutar ihtiyaç duyulmayacak tasarrufu ifade etmelidir.(Resim

1.2.)

Resim 1.2: Yatırım tasarruf ile yapılır

Yatırım için borç ya da kredi kullanılmamalıdır.

Yatırım fikrinde kararlı olunmalı ve gerekli pazar araştırması yapılmalıdır.

Yatırım sonucunda elde edilecek kazanç önceden hesaplanmalıdır.

Yatırım uzun vadeli olmalıdır. (Resim 1.3.)

Resim 1.3: Uzun vadeli yatırım daha kazançlıdır

Ani ekonomik değişikliklerde yatırım kararları değiştirilmemelidir. (Resim 1.4.)

Resim 1.4: Ani karar verilmemelidir

6

1.1.3. Yatırım Türleri

Altın

Repo

Mevduat Faizleri

Döviz

Hisse Senedi

Kar Zarar Ortaklığı Belgesi

Katılma İntifa Senetleri

Oydan Yoksun Hisse Senedi

Tahvil

Hazine Bonoları ve Devlet Tahvilleri

Gelir Ortaklığı Senedi

Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar

Finansman Bonoları

Varlığa Dayalı Menkul Kıymet

Menkul Kıymet Yatırım Fonları

Gayri Menkul Yatırımı

1.2. Piyasalar

Tasarruf sahipleri yatırımlarını piyasalarda değerlendirir. Piyasalarda çok çeşitli

yatırım alternatifi bulunur.

1.2.1. Tanımı

Alıcı ve satıcının karşılaştığı ve fonların el değiştirdiği yere piyasa (örgütlü pazar)

denir.

1.2.2. Mali Piyasa

Fon arz eden ve fon talep edenleri çeşitli araçları kullanarak bir araya getiren, hukuki

ve idari kurallar ile yönetilen ve denetlenen piyasalara mali piyasa denir. Mali piyasanın

unsurları şunlardır:

Yatırımcılar (fon talep edenler)

Tasarruf sahipleri (fon arz edenler)

Yatırım araçları

Aracı kuruluşlar

Gerekli düzenlemeler

Malî piyasalar kısa vadeli ise para piyasası, orta ve uzun vadeli ise sermaye piyasası

adı verilir. Sermaye piyasaları birincil ve ikincil piyasalar olarak ikiye ayrılmaktadır.

7

1.2.3. Sermaye Piyasası Faaliyetleri

Kayıt altına alınan piyasa araçlarının tasarruf sahiplerine ulaşmasını sağlamak

Piyasa araçlarının alım satımına aracılık etmek

Yatırım danışmanlığı yapmak

Portföy yönetmek (Birden fazla kıymete yatırım yapılarak oluşturulan toplam

değere portföy denir.)

1.2.4. Sermaye Piyasası Kurumları

Aracı kuruluşlar

Yatırım fonları

Yatırım ortaklıkları

SPK tarafından izin verilen diğer kuruluşlar

Resim 1.5: Yatırım kararı almak

8

UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki uygulama faaliyetini işlem basamaklarına uygun olarak yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

İnsanları tasarrufa teşvik eden nedenleri

tespit ediniz.

İnsanları tasarrufa teşvik eden nedenleri

öğrenmek amacı ile çevrenizde bulunan

gelir sahibi beş kişiye anket uygulayınız.

Anket hazırlarken şu soruların cevabını

arayınız:

Tasarruf yapabiliyor musunuz?

Yatırım kararı alırken nelere dikkat

ediyorsunuz?

Yatırımlarınızı hangi alanlarda

değerlendirmeyi tercih ediyorsunuz?

Hangi yatırım türlerini biliyorsunuz?

Yatırım seçeneklerini değerlendiriniz.

Elinizde şu anda ihtiyaç duymadığınız

5.000 YTL tutarında tasarrufunuz var.

Bu parayı bir ay için değişik yatırım

alternatiflerini kullanarak

değerlendiriniz ve yatırım kararınızı

veriniz.

Bir ay vadeli banka mevduat hesabına

yatırım yapınız (Faiz oranı aylık net %

15)

Bir ay süre ile dolara yatırım yapınız

(Aylık dolar kur artışı net % 5).

Bir ay için X şirketinin hisse senedine

yatırım yapınız (Hisse senedinin aylık

değer azalışı net %7).

Bir ay süre için altına yatırım yapınız

(Altının bir aylık değer artışı net %2).

Hesaplamalarınızda aşağıdaki formülü

kullanınız:

Sermaye x Oran

Kazanç(Zarar)= ---------------------------

-

100

Yatırım seçeneklerinin kazançlarını

belirleyiniz.

Seçtiğiniz beş bankanın yatırımcılarına

sundukları araçlar için önerdikleri

kazanç tutarlarını öğreniniz.

1 aylık, 3 aylık, 6 aylık ve yıllık faiz

oranlarını sorunuz.

Repo faiz oranlarını sorunuz.

Yatırım fonları faiz oranlarını sorunuz.

Sundukları diğer yatırım alternatiflerini

ve getirilerini sorunuz.

UYGULAMA FAALİYETİ

9

Piyasaları takip ediniz.

Borsada işlem gören üç şirket seçiniz ve

bir hafta boyunca şirketin gidişatını

takip ederek en kârlı şirketi seçiniz.

Şirketin durumunu borsa haberlerinden,

gazetelerin ekonomi sayfalarından,

borsa süreli yayınlarından ve internetten

takip ediniz.

Piyasalarda yapılan işlemleri tespit ediniz.

Çevrenizde bulunan bir bankaya veya

aracı kuruluşa giderek piyasalar

hakkında bilgi toplayınız ve sınıfta

arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Mali piyasanın ne anlama geldiğini

sorunuz.

Birincil ve ikincil piyasanın ne demek

olduğunu öğreniniz.

Sermaye piyasasında hangi kuruluşların

faaliyet gösterdiğini sorunuz.

Sermaye piyasalarında hangi işlemlerin

yapıldığını sorunuz.

10

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen

bilgiler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.

1. (…).Yatırım tasarrufların çeşitli araçlar ile değerlendirilmesine denir.

2. (…).İnsanlar çok zengin olmak için yatırım yapar.

3. (…).Yatırım ileriye dönük beklentiler için yapılır

4. (…).Yatırımda kullanılacak kaynak gelirin tamamı olmalıdır

5. (…).Fon arz edenler ile fon talep edenlerin karşılaştığı ve alım satım yaptıkları yere

piyasa denir.

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

6. Hangisi yatırım araçlarından biri değildir?

A) Mevduat faizi

B) Devlet tahvili

C) Yastık altı birikimi

D) Repo

7. Hangi işlem sonucu tasarruf hesaplanır?

A) Kar – Zarar

B) Gelir – Gider

C) Aylık Kazanç – Faiz

D) Gelir + Gider

8. Hangisi yatırımı riskli kılar?

A) Yatırımı borç ile yapmak

B) Tasarrufla yatırım yapmak

C) Yatırım öncesi araştırma yapmak

D) Olası getirileri hesaplamak

9. Hangisi mali piyasasının unsurları arasında yer almaz?

A) Tasarrufu olmayanlar

B) Yatırımcılar

C) Yatırım araçları

D) Aracı kuruluşlar


11

10. Hangisi sermaye piyasası faaliyetlerinden biri değildir?

A) Alım satıma aracılık yapmak

B) Danışmanlık yapmak

C) Bankacılık işlemleri yapmak

D) Portföy yönetmek

DEĞERLENDİRME

Sorulara verdiğiniz yanıtları modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Bu

faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyiniz. Yanlış cevaplandırdığınız

sorularla ilgili konuları tekrar inceleyip öğrenmeye çalışınız.

12

KONTROL LİSTESİ

Uygulama testi sonucunda aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler

için Evet, kazanmadığınız için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Tasarrufun nasıl oluştuğunu belirlediniz mi?

2. Bir bankaya gittiniz mi?

3. Bankanın döviz ve YTL faiz oranlarını sordunuz mu?

4. Yatırım alternatiflerinin isimlerini öğrendiniz mi?

5. Çevrenizdekilere niçin yatırım yaptıklarını sordunuz mu?

6. Yatırımın özelliklerini kavradınız mı?

7. Mali piyasalarda faaliyet gösteren kuruluşları öğrendiniz mi?

8. Mali piyasalarda yapılan işlemleri biliyor musunuz?

9. İnternetten veya borsa haberlerinden bir şirketin hisse senedi

verilerini bir hafta boyunca takip ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler

kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. ”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Hepsi “Evet” ise bir sonraki öğrenim faaliyetine geçiniz.

13


Bu öğrenme faaliyeti ile hisse senedi kavramı, özellikleri ve çeşitlerini tanıyarak hisse

senedine yatırım yapabileceksiniz.


Çevrenizdeki halka açık anonim şirketlerden birini ziyaret edip piyasada işlem

gören senetlerinin miktarını, fiyatını, şirketin faaliyet alanını, faaliyet kar ya da

zararını araştırınız.

Çevrenizde bulunan birkaç kişiden hiç hisse senedi alıp almadıklarını nedenleri

ve sonuçları ile öğrenerek arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Basın-yayın kuruluşlarından hisse senetleri hakkında yazılan bilgileri takip

ediniz.

İnternet’ten borsa ve hisse senetleri hakkında çıkan bilgileri sınıf ortamına

taşıyarak arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Kendinize İMKB’den bir hisse senedi seçerek senet ve şirket hakkında bilgi

toplayınız.

2. HİSSE SENEDİ

Resim 2.1: Çeşitli yatırım araçları

Kişilerin yatırım amacı ile edindikleri, ortaklık veya alacak hakkı sağlayan ve

çıkarılması için Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınan kıymetli evraklara menkul kıymet

denir. Menkul kıymetlerin özellikleri şöyle sıralanabilir:


AMAÇ

ARAŞTIRMA

14

Yatırım amacı ile alınır.

Belirli şekil şartlarını taşıması gerekir.

Sahibine ortaklık veya alacak hakkı sağlar.

Nama veya hamiline düzenlenmiş olabilir.

Menkul kıymetlerin üzerinde yazılı olan değerleri (nominal değer) ve piyasa

değerleri vardır.

Menkul kıymet yatırım araçlarından bir tanesi de hisse senedidir.

2.1. Tanımı

Sermaye şirketlerinin ortaklarına sermaye paylarını belgelendirmek amacı ile

verdikleri kıymetli evraklara hisse senedi denir. Her sermaye şirketi hisse senedini çıkarma

yetkisine sahip değildir. Sermaye Piyasası Kurulundan izin alan sermaye şirketleri hisse

senedi çıkarabilir. Hisse senedi çıkarma yetkisi olan kurum ve kuruluşlar şunlardır:

Anonim şirketler

Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler

Özel kanunla kurulmuş kurumlar (T.C. Merkez Bankası, Kamu İktisadi

Teşekkülleri, sigorta şirketleri, bağlı ortaklıklar)

2.2. Türleri

Hisse senetleri yatırımcılara sağladığı imkânlar ve çıkarılma şekillerine göre değişik

isimler altında gruplandırılabilir.

2.2.1. Hamiline ve Nama Yazılı Hisse Senetleri

Kıymetli evrak üzerinde sahibinin ismi belirtiliyorsa nama yazılı, isim belirtilmiyor ve

elinde bulunduran kişiye alacak hakkı tanıyorsa hamiline yazılı hisse senedidir. Nama yazılı

kıymetli evraklar daha güvenlidir. Senet kaybedilirse ya da kötü niyetle başka birinin eline

geçerse hamiline yazılı senet kolaylıkla elden çıkarılabilir. Çünkü senedin hak sahibi onu

elinde bulunduran kişidir.

Hamiline yazılı senetlerin devri teslim ile nama yazılı senetlerin devri ciro ile olur.

Kıymetli bir evrak üzerindeki hakkın başkasına devredilmesi için yapılan işleme ciro denir.

İki tür ciro vardır:

Tam Ciro: Devir edilen kişinin ad ve soyadı yazılarak “ödeyiniz” yazılır ve

devreden kişi tarafından imzalanır.

Beyaz Ciro: İsim belirtilmeden, sadece “ödeyiniz” yazılır ve devreden kişi

tarafından imzalanır.

15

TAM CİRO BEYAZ CİRO

Sayın Bircan BULUT’a ödeyiniz Ödeyiniz

İmza İmza

Nama yazılı senetler ciro ile devredildikten sonra pay defterine kaydedilir.

2.2.2. Adî ve İmtiyazlı Hisse Senetleri

Sahiplerine eşit haklar tanıyan hisse senetlerine adî hisse senedi denir. Ana sözleşme

ile oy hakkı, kâra iştirak vb. açılardan sahiplerine diğerlerine göre daha özel haklar sağlayan

hisse senetlerine imtiyazlı hisse senetleri denir.

2.2.3. Primli ve Primsiz Hisse Senetleri

Senedin üzerinde yazılı olan değere nominal (itibari) değer denir. Hisse senedi

üzerinde yazılı değerden daha yüksek bir bedel ile çıkarılıyorsa primli hisse senedi, üzerinde

yazılı bedel ile çıkarılıyorsa primsiz hisse senedi denir.

2.2.4. Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri

Kuruluş ya da sermaye artırımı esnasında çıkarılan senetler bedelli senetlerdir. Bu

sayede sermayedarlar dışındaki kişi ve kuruluşlardan fon temin edilir. İşletmenin bazı

varlıklarındaki değer artışlarının sermayeye eklenmesi ile çıkarılan hisse senetlerine bedelsiz

hisse senetleri denir. Bedelsiz hisse senetlerini işletme ortakları alabilir.

2.2.5. Kurucu ve İntifa Hisse Senetleri

Kuruluşta emeği geçenler için çıkarılan, ortaklık ve şirket yönetimine katılma hakkı

vermeyen senetler kurucu hisse senetleridir. Sadece şirket kârının bir kısmı için alacak hakkı

verir. İntifa hisse senetleri ise bazı kişiler için alacak ya da hizmetleri karşılığı çıkarılan ve

ortaklık hakkı sağlamayan hisse senetleridir.

Resim 2.2: Hisse senedi

16

2.3. Hisse Senedinin Getirileri ve Sorumlulukları

Yatırım aracı olarak hisse senedini seçen kişi ve kuruluşlar kazanç sağlamak yanında

bazı sorumlulukları da yerine getirmelidirler. Bu hak ve sorumluluklar şu şekilde

sıralanabilir.

2.3.1. Temettü (Kâr Payı) Hakkı

İşletme kâr ettiği zaman hisse senedi sahibi olan ortak bu kâra hissesi oranında ortak

olur. Ancak risk göz önüne alınırsa işletmenin her zaman kâr etmeyeceği de bilinmelidir.

İşletme kârından kanunen ayrılması gereken tutarlar ayrılmadıkça ortakların temettüleri

dağıtılamaz.

2.3.2. Rüçhan Hakkı

İşletmenin bedelli sermaye artırımına gitmesi halinde mevcut ortakların artırımdan

öncelikle pay alma hakkına rüçhan hakkı denir. Bu haktan faydalanabilmek için eski hisse

senedinin Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirtilen süre içinde ibraz edilmesi

(sunulması) gerekir.

2.3.3.Yönetime Katılma ve Oy Hakkı

Hisse senedi sahibi olan yatırımcı şirket yönetim kurulu seçimlerinde seçmen ve aday

olarak yönetime katılabilir. Ancak oy kullanımı hisse ile orantılı olduğu için işletmede her

zaman fazla hissesi bulunan kişilerin söz hakkı daha fazladır. Her hisse bir oyu ifade eder.

Bu durumda %51 hisseyi elinde bulunduranlar yönetime sahip olabilirler.

2.3.4. Bilgi Alma Hakkı

Pay sahipleri istedikleri zaman şirket sırları dışındaki genel bilgileri edinme hakkına

sahiptirler. Bu hak engellenemez ve sınırlanamaz.

2.3.5. Sır Saklama Sorumluluğu

Pay sahibi hem ortaklığın devamı sırasında hem de ortaklıktan ayrıldıktan sonra şirket

sırlarını saklamak ve açıklamamakla mükelleftir.

2.3.6. Taahhütleri Yerine Getirme Sorumluluğu

Pay sahibi işletme kuruluşunda ve sermaye artırımı esnasında taahhüt ettiği tutarları

zamanında ödemekle sorumludur. Aksi halde cezai işleme maruz kalabilirler.

2.3.7. Sözleşme Şartlarına Uyma Sorumluluğu

Pay sahibi ortaklık sözleşmesinde belirtilen ve altına imzasını attığı tüm kurallara

uymak ve sorumluluklarını yerine getirmek zorundadır.

17

2.4. Hisse Senedinde Fiyat ve Değer

Yatırım alternatifi olarak hisse senedi tercih edilmiş ise getirinin takibi için hisse

senedi fiyat ve değer tanımlarını bilmek gerekir.

2.4.1. Nominal (İtibari) Fiyat

Hisse senedinin çıkarılması sırasında belirlenen ve üzerinde yazılı olan değere

nominal değer denir.

2.4.2.İhraç Fiyatı

Hisse senedinin satışa sunulduğu fiyattır. Hisse senedi nominal fiyat ile

çıkarılabileceği gibi farklı bir fiyat ile de çıkarılabilir.

2.4.3. Piyasa Fiyatı

Hisse senedinin arz ve talep piyasasında işlem gördüğü fiyattır. Piyasa fiyatı

işletmenin durumuna göre yüksek ya da düşük olabilir.

2.4.4. Borsa Fiyatı

Borsada işlem gören hisse senetlerinin bu piyasadaki arz ve talep durumuna göre

oluşan fiyattır. Hisse senedine talep fazla ise senedin değeri artar.

2.4.5. Defter Değeri

İşletmenin öz sermaye toplamının hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunan tutardır.

2.4.6. Tasfiye Değeri

Şirketin dağılması halinde tüm varlıklardan borçlar düşüldükten sonra kalan tutarın

hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunan tutardır.

2.4.7. İşleyen Teşebbüs Değeri

İşletmenin çalışır halde devri durumunda sağlayacağı gelir hesaplanarak bulunan

değerdir.

2.4.8. Gerçek Değer

Yatırımcının tüm koşulları dikkate alarak hisse senedi için belirlediği değerdir.

18

Resim 2.3: Borsadan bir görünüm

2.5. Hisse Senedinin Şekli

Türk Ticaret Kanununun 413. Maddesine göre hisse senedinde bulunması gereken

şekil şartları şunlardır:

Şirket unvanı ve yetkili imzalar

Esas sermaye miktarı

Şirketin tescil tarihi

Senet türü

Senedin nominal değeri

Zorunlu olan bu şartların dışında ihtiyari (isteğe bağlı) olarak aşağıdaki hususlar da

yer alabilir:

Senet çıkış tarihi

Şirket sözleşmesinin önemli maddeleri

Pay (sermayenin bölünmüş parçaları) adedi

Kuruluşu onaylayan mahkeme kararının tarih ve numarası

Senetlerin seri ve sıra numarası

Resim 2.4: Eski Hisse senedi örnekleri

19

2.6. Hisse Senedi Piyasası

Belli kurallara göre ve bir düzen içinde menkul kıymet alım satımının yapıldığı

organize olmuş piyasalara borsa denir. SPK' dan yetki belgesi almış olan;

Aracı kurumlar,

Ticari bankalar,

Yatırım ve kalkınma bankaları borsada işlem yapabilirler.

Borsanın özellikleri şunlardır:

Ekonomiye kaynak yaratır.

Sermayeyi tabana yayar.

Likidite (hemen kullanılabilir para) sağlar.

Ekonominin göstergesidir.

Tasarrufların değerlendirilmesini sağlar.

Güven sağlar.

Bilgilere kolay ulaşmayı sağlar.

Hisse senetleri birincil ve ikincil piyasada işlem görmektedir. Birincil piyasalarda

şirketler ile tasarruf sahipleri doğrudan karşı karşıya gelir ve alım satım yaparlar. Halka arz

işleminin borsada yapıldığı piyasadır.

Birincil piyasalardan alınan menkul kıymetlerin el değiştirmesi ile oluşan piyasalar ise

ikincil piyasalardır. İkincil piyasa işlemleri Borsada Ulusal Pazar, İkinci Ulusal Pazar, Yeni

Ekonomi Pazarı, Gözaltı Pazarı ve Fon Pazarında yapılır.

Resim 2.5: Borsa verileri

20

2.6.1. Ulusal Pazar

İMKB’nin temel pazarıdır. İstikrarlı şirketlerin işlem gördüğü pazardır.

2.6.2. İkinci Ulusal Pazar

Gelişmekte ve büyümekte olan küçük ve orta ölçekli işletmelerin hisse senetlerinin

işlem gördüğü pazarlardır.

2.6.3. Yeni Ekonomi Pazarı

Bilişim, elektronik, telekomünikasyon, bilgisayar, internet, donanım, medya vb.

şirketlerin hisse senetlerinin işlem gördüğü pazarlardır.

2.6.4. Gözaltı Pazarı

Bilgilendirme görevlerini yerine getirmeyen, düzenlemelere uyum sağlamayan

şirketlerin hisse senetlerinin işlem gördüğü pazarlardır.

2.6.5. Fon Pazarı

Yatırım fonlarının işlem gördüğü pazarlardır.

Resim 2.6: İMKB Endeksleri

21

Sermaye Piyasası Kurulundan yetki belgesi alan aracı kurumlar ve bankalar hisse

senedi piyasasında alım satıma aracılık ederler. Bunlara yetkilerine göre borsa üyesi ya da

üye temsilcisi denir. Hisse senedi piyasası basit olarak şu şekilde işlemektedir:

Müşteri borsa üyesine alım satım için müşteri emri verir.

Üye temsilcisi emri bilgisayara aktarır ve müşteri emri borsa emrine dönüşür.

Borsa işlemleri seans saatleri içinde yapılır. Borsada işlemlerin başlaması ve

bitmesi arasında geçen süreye seans denir.

Hisse senedi piyasasında işlem birimi “lot” tur. Bir lot bin adet hisse senedini

ifade eder.

Alım için verilen en son emir iptal edilebilir veya düzeltilebilir.

Borsa ile ilgili sorgu ekranları kullanılarak bilgi toplanabilir.

Sahip olunan menkul kıymetin satış emrinin verilmesi ya da satılmasına açığa

satış denir.

Borsa verilerini takip edilmesinde göstergeler (endeks) kullanılır. Hisse

senetlerinin fiyat ve getirilerini, oransal değişimleri yansıtan göstergeye endeks

denir.

Hisse senedi piyasasında takas ve saklama hizmetleri de verilmektedir.

Resim 2.7: Endeks ve işlem hacmi

22



Hisse senedinin şeklini görünüz.

Bir hisse senedi şekli veya örneğini

temin ederek sınıfa getiriniz ve sınıfta

arkadaşlarınız ile inceleyiniz.

Bir aracı kuruma giderek örnek

talebinde bulunabilirsiniz

Bir bankaya giderek örnek belge

talebinde bulunabilirsiniz.

Borsa ile ilgili süreli yayınları edinerek

belge örnekleri temin edebilirsiniz.

Hisse senedi piyasasından şirket seçiniz.

Medya, internet veya diğer iletişim

araçlarını kullanarak borsada işlem

gören çevrenizdeki bir işletmeyi tespit

ediniz ve işletmeden borsa verileri

toplayınız.

İşletmenin sermayesini öğreniniz.

İşletmenin borsada işlem görmek için

hangi işlemleri yerine getirdiğini

sorunuz.

İşletmenin hisse senetlerine ne kadar

talep olduğunu sorunuz.

İşletmenin borsadaki değer artış ve

azalışlarını sorarak son bir haftalık

verilerini kaydediniz.

İşletmenin hisse senetlerini hangi

şekilde çıkardığını sorunuz.

Hisse senedi piyasasının seans saatlerini

takip ediniz.

Çevrenizde bulunan bir banka ya da

aracı kuruluşa giderek borsa seans

saatlerini öğreniniz.

Ulusal pazar seans saatlerini sorunuz

İkinci ulusal pazar seans saatlerini

sorunuz.

Yeni ekonomi pazarı seans saatlerini

sorunuz.

Fon pazarı seans saatlerini sorunuz.

Birincil piyasa seans saatlerini sorunuz.

Gözaltı pazarı seans saatlerini sorunuz.

Toptan satışlar pazarı seans saatlerini

sorunuz.


23

Hisse senedi piyasasındaki pazar

çeşitlerini ve pazarda işlem gören

şirketleri takip ediniz.

Görsel araçlardan, aracı kurumlardan,

süreli yayınlardan faydalanarak ulusal

pazarda, ikincil ulusal pazarda, gözaltı

pazarında, fon pazarında, yeni ekonomi

pazarında işlem gören birer tane şirket

ismi belirleyiniz

Ulusal Pazarda işlem gören bir şirket

ismi öğreniniz.

Yeni ekonomi pazarında işlem gören bir

şirket ismi öğreniniz.

Fon pazarında işlem gören bir şirket

ismi öğreniniz.

İkincil ulusal pazarda işlem gören bir

şirket ismi öğreniniz.

Gözaltı pazarında işlem gören bir şirket

ismi öğreniniz.

24

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen


1. (…).Kolektif şirketler hisse senedi çıkarma yetkisine sahiptir.

2. (…).Hisse senedi çıkarılması sırasında belirlenen ve üzerinde yazılı olan değere

nominal değer denir

3. (…).İşletmenin kâr elde etmesi durumunda hisse senetleri sahiplerinin alacağı paya

temettü denir.

4. (…).Hisse senedinin üzerinde senedin çıkış tarihi bulunmak zorundadır.

5. (…).İstikrarlı şirketler gözaltı pazarında işlem görür.


1. Hangisi hisse senedinin sahiplerine sağladığı haklardan biri değildir?

A) Temettü (Kar Payı)

B) Faiz

C) Bilgi alma

D) Yönetime katılma

2. Hangisi hisse senedi çıkarma yetkisine sahip değildir?

A) Özel kanunla kurulmuş kuruluşlar

B) Anonim şirketler

C) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler

D) Limitet şirketler

3. Bilgilendirme görevlerini yerine getirmeyen, düzenlemelere uyum sağlamayan

şirketlerin hisse senetlerinin işlem gördüğü pazar hangisidir?

A) Birincil pazarlar

B) Fon pazarı

C) Yeni ekonomi pazarı

D) Gözaltı pazarı

4. Borsada işlemlerin başlaması ve bitmesi arasında geçen süreye ne denir?

A) Lot

B) Emir

C) Seans

D) Endeks


25

5. Ana sözleşme ile oy hakkı, kâra iştirak vb. açılardan sahiplerine diğerlerine göre daha

özel haklar sağlayan hisse senetlerine ne denir?

A) Nama yazılı hisse senedi

B) İmtiyazlı hisse senedi

C) İntifa hisse senedi

D) Primle hisse senedi

DEĞERLENDİRME

Sorulara verdiğiniz yanıtları modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız.Bu

faaliyet k apsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyiniz. Yanlış cevaplandırdığınız


26

KONTROL LİSTESİ



değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Hisse senedi çıkarma yetkisi olan kurum ve kuruluşları

öğrendiniz mi?

2. Hisse senedi türlerini ayırt ettiniz mi?

3. İnternetten İMKB veya SPK sitelerini ziyaret ettiniz mi?

4. Seans kelimesinin anlamını öğrendiniz mi?

5. Bir “lot”un kaç hisse senedi olduğunu biliyor musunuz?

6. Endeks kelimesinin anlamını öğrendiniz mi?

7. Bir aracı kuruluşa giderek hisse senedi piyasaları ile ilgili bilgi

topladınız mı?

8. Piyasaların seans saatlerini öğrendiniz mi?

9. Nominal değer ile piyasa değeri kavramlarını ayırt ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME



Hepsi “Evet” ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

27


Bu öğrenme faaliyeti ile tahvil kavramı, özellikleri ve çeşitlerini tanıyarak tahvile

yatırım yapabileceksiniz.


Çevrenizdeki banka ya da yatırım kuruluşlarından birini ziyaret ederek piyasada

işlem gören tahvillerin miktarını, fiyatını, şirketin faaliyet alanını, faaliyet kar

ya da zararını araştırınız.

Çevrenizde bulunan birkaç kişiden tahvil alıp almadıklarını nedenleri ve

sonuçları ile öğrenerek arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Basın yayın kuruluşlarından tahviller hakkında yazılan bilgileri takip ediniz.

Çevrenizde bulunan bir bankaya giderek tahvil faiz oranlarını öğreniniz ve

sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Bir finansal kurumdan özel tahvil ve devlet tahvili arasındaki farkları öğreniniz.

Hisse senedi ve tahvile yatırım arasında ne tür farklar olduğunu araştırınız.

3. TAHVİL

Tasarruf sahiplerinin yatırım yapabileceği alternatiflerden bir tanesi de tahvildir.

3.1. Tanımı

Şirketlerin fon ihtiyaçlarını karşılamak için çıkardıkları borçlanma senetlerine tahvil

denir. Anonim şirketler genel kurul kararı ile tahvil çıkarabilir. Çıkarılan her tahvilin değeri

aynı olmalıdır. Ayrıca şirket ödenmiş sermayesinden fazla tahvil çıkaramaz. Tahvil çıkarmak

isteyen şirketler SPK’den izin almak zorundadır.

3.2. Türleri

Tahviller yatırımcılara sağladığı imkânlar ve çıkarılma şekillerine göre değişik isimler

altında gruplandırılabilir.

AMAÇ

ARAŞTIRMA


28

3.2.1. Devlet Tahvilleri ve Özel Sektör Tahvilleri

Devlet tarafından iç borçlanma (istikraz) yoluyla çıkarılan tahviller devlet tahvili veya

hazine bonosu adını alır.

Devlet ihtiyacına göre vade belirler. Özel sektör tarafından belirli amaçlar ile değişik

vadeler ile çıkarılan tahviller ise özel sektör tahvilleridir.

3.2.2. Primli Tahviller ve Başa Baş Tahviller

Tahvil üzerinde yazılı (nominal) değer ile piyasaya çıkarılıyorsa başa baş, üzerinde

yazılı değerden daha aşağı bir tutarda piyasaya çıkarılıyorsa primli tahvil denir. Hisse

senetleri için nominal değerin altında bir satış söz konusu olamaz. Tahvil en çok nominal

değerin % 5’i kadar düşük değerle çıkarılabilir.

3.2.3. Hamiline ve Nama Yazılı Tahviller

Kıymetli evrak üzerinde sahibinin ismi belirtiliyorsa nama yazılı, isim belirtilmiyor ve

elinde bulunduran kişiye alacak hakkı tanıyorsa hamiline yazılı tahvillerdir. Ancak

uygulamada hamiline yazılı tahviller daha yaygın kullanılmaktadır.

3.2.4. İkramiyeli Tahviller

Daha çok tahvil satışı yapabilmek için tahvil sahibine ek menfaatler sağlayan

tahvillerdir. Ancak ülkemizde tahvil sahibine hak ettiği faiz dışında ek bir menfaat

sağlanamaz.

3.2.5. Garantili Tahviller ve Garantisiz Tahviller

Satışı arttırmak için tahvile bir banka ya da şirket garantisi veriliyorsa garantili, tahvil

normal şekilde çıkarılıyorsa garantisiz tahvil denir. Garantili tahviller insanlara daha fazla

güven verdiği için ve riski daha düşük olduğu için daha çok tercih edilir.

3.2.6. Paraya Çevrilme Kolaylığı Olan Tahviller

Tahvillerin üzerinde yazılı vadeleri vardır. Vade sonunu beklemeden istendiği zaman

işleyen faizi ile nakde çevrilebilen tahvillere paraya çevrilme kolaylığı olan tahviller denir.

Tahvillerin geri ödemesine itfa adı verilir.

3.2.7. Sabit Faizli ve Değişken Faizli Tahviller

Tahvil faizleri piyasadaki tahvil talebine ve arzına göre piyasalar tarafından günlük

belirleniyorsa buna değişken faizli tahvil denir. SPK tarafından yapılan son düzenleme ile

değişken faizli tahvil yerine 3, 6 aylık veya 1 yıllık dönemli sabit faiz uygulamasına

geçilmiştir.

29

3.2.8. İndeksli Tahviller

Altın ya da döviz kuru artış yüzdesine göre tahvilin anaparası artırılarak sahibine

ödenir. Tahvilin çıkarıldığı gün ile vade günü arasında kalan süreler için altın ya da döviz

artış yüzdeleri hesaplanır.

3.3. Tahvilin Getirileri ve Sorumlulukları

Yatırım aracı olarak tahvili seçen kişi ve kuruluşlar kazanç sağlamak yanında bazı

sorumlulukları da yerine getirmelidirler. Bu hak ve sorumluluklar şu şekilde sıralanabilir.

Tahvil sahibi şirketin kar zarar riskine katlanmaz. Sadece şirkete faiz

karşılığında borç vermiş olur.

Tahvil sabit getirili menkul kıymettir. Bu nedenle tahvilin getirisi önceden

bilinir.

Tahvil sahibinin faiz ve anapara alacağı dışında şirket üzerinde başka bir hakkı

yoktur.

Tahvil sahibi şirket yönetimine katılamaz.

Şirkette kar dağıtımından önce tahvil sahiplerinin alacakları ödenir. Kalan tutar

dağıtılır.

3.4. Tahvilde Fiyat ve Değer Kavramları

3.4.1. Nominal (İtibari) Değer

Tahvilin üzerindeki yazılı değere nominal değer denir. Vade sonunda tahvil sahibinin

eline geçecek anapara tutarıdır.

3.4.2. İhraç Değeri

Tahvil şirket tarafından satışa çıkarıldığında gelen talebe göre belirlenen satış

bedelidir. Genellikle nominal değerin altında olur.

3.4.3. Piyasa Değeri

Tahvilin piyasalarda işlem gördüğü değerdir.

3.5. Tahvilin Şekli

Türk Ticaret Kanunu 425–427. maddelerine göre tahvilde bulunması gereken şekil

şartları şöyledir:

Şirket unvanı, konusu, merkezi, süresi

Ticaret sicili tescil numarası

30

Esas sermaye miktarı

Ana sözleşme tarihi ve varsa değişiklik tarihleri

Tasdik edilmiş son bilânçoya şirket durumu

Önceden çıkarılmış ve yeni çıkarılacak tahvillerin nominal değerler, itfa şekli,

faiz oran ve vadesi

Tahvil çıkarmaya dair genel kurul kararının tescil ve ilan tarihi

Şirket menkul ve gayri menkullerinin herhangi bir sebepten dolayı rehin veya

teminat gösterilmiş olup olmadığı

Şirketi temsile yetkili en az iki imza.

Resim 3.1: Tahvil örneği

3.6. Tahvil Piyasası

Tahvil piyasasında T.C. Merkez Bankası, borsa üyeleri ve SPK’den yetki belgesi alan

bankalar işlem yapabilir. Yatırımcılar borsada şahsen işlem yapamaz. Yetki belgesine sahip

aracı kuruluş yardımı ile işlem yaparlar. Aracı kuruluşların verdikleri hizmetler şunlardır:

Halka arza aracılık

Alım satıma aracılık

Yatırım danışmanlığı

Portföy yöneticiliği

Menkul kıymetleri geri alma ve satma (repo-ters repo) taahhüdü ile alım-satım

31

İşlem yapacak aracı kuruluş tahvil ve bono piyasası müdürlüğünü arayarak emirlerini

iletir. Aracı kurum yetkilisi kendisine verilen kodu piyasa eksperine söyledikten sonra kesin

alım satım pazarında işlem yapmak için işlem türü, müşteri hesap kodu, nominal tutar, fiyat

ve emir tipini bildirir.

Verilen bilgileri eksperler sisteme girer. Pazardaki benzer tüm emirler piyasa izleme

ekranından takip edilebilir. En iyi teklif en üstte yer alır ve o işlem gördükten sonra sıradaki

en iyi teklif ekrana gelir.

Piyasada işlem yapan taraflar birbirini tanımaz. Emir gerçekleşirse işleme ait

dökümler her iki tarafa da fakslanır. Karşılanmamış emirler iptal edilir. Karşılanmayan

emirler değiştirilebilir. Yapılan işlemler sonucu kaydedilen fiyat ve oranlar sonraki gün

borsa bülteninde ilan edilir.

Sermaye piyasasının önemli yatırım araçlarından olan tahvil için vadenin uzun olması

yatırımcı açısından sorun yaratır. Bu nedenle yatırımcı daha kısa vadeli, benzer getirili, riski

düşük başka yatırım alternatiflerini tercih edebilir. Bu nedenle günümüzde tahvil vadeleri

giderek kısalmaktadır.

Resim 3.2: Finansal göstergeler

3.7. Hisse Senedi ve Tahvilin Farkları

Hisse senedi sahibine ortaklık, tahvil ise alacak hakkı sağlar.

Hisse senedi sahibi yönetime katılır, tahvil sahibi katılamaz.

Tahvilde vade varken hisse senedinde vade yoktur.

Tahvil sabit, hisse senedi ise değişken getirilidir.

Tahvilde risk yoktur. Hisse senedinde risk vardır.

Hisse senedini anonim şirketler ve sermayesi paylara bölünmüş komandit

şirketler çıkarabilirken tahvilleri bunların yanında tüzel kişiliğe sahip kamu

kuruluşları da çıkarmaktadır.

32



Tahvilin şeklini görünüz.

Bir tahvil şekli veya örneğini temin

ederek sınıfa getiriniz ve sınıfta

arkadaşlarınız ile inceleyiniz.

Bir aracı kuruma giderek örnek

talebinde bulunabilirsiniz

Bir bankaya giderek örnek belge

talebinde bulunabilirsiniz.

Borsa ile ilgili süreli yayınları edinerek

belge örnekleri temin edebilirsiniz.

Tahvil şeklini inceleyerek üzerinde yer

alan bilgileri kontrol ediniz.

Tahvil çıkarma şartlarını tespit ediniz.

Çevrenizde bulunan bir anonim şirketi

ziyaret ederek tahvil bilgilerini alınız.

İşletmeye daha önce tahvil çıkarıp

çıkarmadığını sorunuz.

İşletmenin ödenmiş sermaye tutarını

sorunuz.

İşletmenin ne zaman ve ne amaçla tahvil

çıkardığını sorunuz.

İşletmenin çıkardığı tahvilin vadesini

öğreniniz.

İşletmenin çıkardığı tahvilin faiz oranını

sorunuz.

Tahvil ve hisse senedini karşılaştırınız.

Çevrenizde bulunan bir finansal

kuruluşu ziyaret ederek hisse senedi ve

tahvilin farklarını sorunuz.

Risk açısından hisse senedi ve tahvilin

farklarını sorunuz.

Getiri açısından hisse senedi ve tahvilin


Çıkaran kuruluşlar açısından hisse

senedi ve tahvilin farklarını sorunuz.

Hak ve sorumluluklar açısından hisse

senedi ve tahvilin farklarını sorunuz.

Çıkaran kuruluşların sorumlulukları

açısından hisse senedi ve tahvilin



33

Tahvilde fiyat ve değer kavramlarını

ayırt ediniz.

Çevrenizde bulunan bir banka ya da aracı

kuruluşa giderek tahvil piyasasının

işleyişi hakkında bilgi alınız ve sınıfta

arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Tahvil piyasasında kimlerin işlem

yapabildiğini sorunuz.

Piyasa eksperinin kim olduğunu sorunuz.

Tahvil piyasasında alım satım

işlemlerinin ne şekilde yapıldığını

sorunuz.

Tahvil piyasasında emir türlerini sorunuz.

Tahvil piyasasında yapılan işlemleri takip

ediniz.

Çevrenizde bulunan bir banka, şirket ya

da kütüphaneye giderek tahvil türleri ve

tahvil değerleri hakkında bilgi toplayınız

ve sınıfta bilgileri arkadaşlarınız ile

paylaşınız.

Tahvil türlerinin neler olduğunu sorunuz.

Tahvil türlerinin birbirlerine göre farklı

yönlerini araştırınız.

Tahvilde nominal değer kavramını

sorunuz.

Tahvilde piyasa değeri kavramını

sorunuz.

Tahvilde ihraç değeri kavramını sorunuz.

34

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen


1. (…).Kamu kuruluşları tahvil çıkarma yetkisine sahip değildir.

2. (…).Tahvil sahibi vade sonunda ne kadar getiri elde edeceğini bilir

3. (…).Tahviller şirket kâr ya da zararına katılma hakkı verir

4. (…).Tahviller sermaye piyasalarında alınıp satılabilirler. Tahvilin satış bedeli, vadesi

ve faiz oranı göz önüne alınarak belirlenir

5. (…).Enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde tahvil geçerli bir yatırım aracıdır


6. Hangisi tahvil türlerinden biri değildir?

A) Primli tahviller

B) İkramiyeli tahviller

C) Devlet tahvili

D) Türev tahviller

7. Hangisi tahvilin özelliklerinden biridir?

A) Sabit getirilidir.

B) Yönetime katılma hakkı sağlar.

C) Kar- zarar ortaklığı sağlar.

D) Risklidir.

8. Hangisi tahvilin şekil şartlarından biri değildir?

A) Şirket unvanı

B) Yetkili iki imza

C) Sermaye miktarı

D) Pay adedi

9. Tahvilin üzerindeki yazılı değere ne denir?

A) İhraç değeri

B) Nominal (İtibari) değer

C) Piyasa değeri

D) Primli değer

10. Hisse senedi, tahvil ve diğer menkul kıymetlerin işlem gördüğü örgütlü pazarlara ne

denir?

A) Pazar

B) Piyasa

C) Borsa

D) Banka


35

DEĞERLENDİRME




KONTROL LİSTESİ



değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Tahvil çıkarma yetkisine sahip olan kuruluşları öğrendiniz mi?

2. “Borsa” kelimesinin anlamını ve burada hangi işlemlerin

yapıldığını kavradınız mı?

3. Tahvil türlerini ve farklarını kavradınız mı?

4. Kâr ve faiz kavramlarını ayırt edebiliyor musunuz?

5. Hisse senedi ve tahvilin farklarını biliyor musunuz?

6. “Eksper” adının kimlere verildiğini biliyor musunuz?

7. Nominal değer ile piyasa değeri arasındaki farkı ayırt

edebildiniz mi?

8. Bir bankaya giderek aracı kuruluşların görevlerinin neler

olduğunu sordunuz mu?

9. İnternetten SPK sitesine girerek bilgi topladınız mı?

DEĞERLENDİRME



Hepsi “Evet” ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

36


Bu öğrenme faaliyeti ile finansal piyasalardaki diğer yatırım araçlarını tanıyarak

yatırım yapabileceksiniz.


Çevrenizdeki banka ya da yatırım kuruluşlarından birini ziyaret ederek piyasada

işlem gören diğer menkul kıymetleri araştırınız.

Çevrenizde bulunan birkaç kişiden hangi menkul kıymetlere yatırım yaptıklarını

ve neden o menkul kıymeti tercih ettiklerini öğrenerek arkadaşlarınız ile

paylaşınız.

Basın-yayın kuruluşlarından menkul kıymetler hakkında yazılan bilgileri takip

ediniz.

Çevrenizde bulunan bir bankaya giderek çeşitli menkul kıymetlerin getirileri ile

ilgili bilgi alınız ve sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.

Bir finansal kurumdan menkul kıymetleri ve arasındaki farkları öğreniniz.

Bir kütüphane veya finansal kuruluşa giderek fon, piyasa, portföy, eksper

kavramlarının anlamlarını araştırınız.

4. DİĞER MENKUL KIYMETLER

Hisse senedi ve tahvil dışında kullanılan başka yatırım alternatifleri de bulunmaktadır.

Bu alternatiflerin bazıları aşağıda anlatılmıştır (Resim 4.1. ve 4.2).

AMAÇ

ARAŞTIRMA


37

Resim 4.1: Dolar Resim 4.2: Külçe altın

4.1. Repo

Ellerinde menkul kıymet bulunan ve paraya ihtiyaç duyan kişi ve kurumların bu

gereksinimlerini karşılamak için belli bir fiyattan, bir süre sonra geri almak üzere menkul

kıymetlerini satmalarına repo denir. Elinde nakit olan ve yatırım yapmak isteyenlerin geçici

olarak menkul kıymetleri satın almalarına ise ters repo denir.

Repoya konu olan menkul kıymetler şunlardır:

Hazine bonoları,

Devlet tahvilleri

Varlığa dayalı menkul kıymetler

Banka bonoları

Repo kısa vadeli bir yatırım aracıdır. Vadesi 1 gün ile 1 ay arasında değişir. Piyasada

dolaşan para miktarına göre repo faiz oranları belirlenir. Piyasada para çok ise faiz düşer,

para az ise faiz oranı yükselir. Risksiz bir yatırım aracıdır.

SPK’den yetki belgesi alan aracı kuruluşlar ve bankalar repo pazarında işlem

yapabilirler. Aracı kurumlar vade ve tutarını borsa eksperine bildirerek repo talebinde

bulunur. Talep karşılanırsa işlem gerçekleşir. Böylece menkul kıymet geçici olarak el

değiştirmiş olur.

4.2. Varlığa Dayalı Menkul Kıymet

Ticari işlemlerden doğan alacaklar karşılığında SPK’ dan izin alınarak çıkarılan

kıymetli evraka varlığa dayalı menkul kıymet denir. VDMK’ lere konu olan alacaklar

şunlardır:

Konut kredileri

Tüketici kredileri

İhracattan doğan alacaklar

Finansal kiralamadan doğan alacaklar

Diğer alacaklar

38

Varlığa dayalı menkul kıymet çıkarabilecekler şunlardır:

Bankalar

Finansman şirketleri

Finansal kiralama şirketleri

Gayrimenkul yatırım ortaklıkları

SPK mevzuatına göre varlığa dayalı menkul kıymetlere konu olan alacaklar başka

amaçla kullanılamaz, teminat gösterilemez, rehnedilemez ve haczedilemez.

4.3. Gelir Ortaklığı Senedi

Kamuya ait olan baraj, köprü, karayolu, havayolu, demiryolu, elektrik santrali,

telekomünikasyon sistemleri ile sivil deniz ve hava limanları gelirlerine yatırımcıları ortak

etmek amacı ile çıkarılan senetlerdir.

GOS tesislerin gelirleri ile ilgilidir. Bu tesislere ortaklık, yönetime katılma ya da

mülkiyet hakkı vermez. GOS’un başlıca özellikleri şunlardır:

Devlet bütçesine kaynak sağlar.

Vergi avantajı ve teminat olarak kullanılabildiği için tercih edilmektedir.

Değişken faizlidir.

Enflasyon oranı üzerinde gelir sağlama garantisi vardır.

4.4. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı

Borsa ve diğer organize piyasalarda işlem gören menkul kıymetleri işletmek üzere

anonim şirket şeklinde kurulan kuruluşlara yatırım ortaklıkları denir. Görevleri:

Portföy oluşturmak, yönetmek ve gerektiğinde değişiklik yapmak, (Birden fazla

kıymete yatırım yapılarak oluşturulan toplam değere portföy denir.)

Riski yatırımcıları göz önüne alarak en az şekilde dağıtmak

Gelişmeleri izleyerek gerekli önlemleri almak

Portföyün değerini arttırmak

Yatırım ortaklıkları aracılık yapamazlar, mevduat toplayamazlar, ticarî, ziraî, sınaî

faaliyette bulunamazlar ve borç para veremezler. Yatırım ortaklığı katılımcıları kar payından

yatırımları oranında eşit olarak faydalanırlar.

4.5. Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı

Gayrimenkullere dayalı araçlara ve gayrimenkullere yatırım yapmak üzere kurulan

sermaye piyasası kurumlarına gayrimenkul yatırım ortaklığı denir. Ortaklık süreli veya

süresiz kurulabilir. GYO’nun görevleri şunlardır:

39

Portföy oluşturmak, riski dağıtmak ve gerekli tedbirleri almak,

Gelişmeleri izleyerek tedbir almak

Portföy değerini arttırmak

Portföydeki varlıkların güvenirliğini araştırmak

Portföy varlıkları ile ilgili raporları hazırlamak

Gayrimenkul yatırım ortaklıkları mevduat toplayamazlar, ticarî, ziraî, sınaî faaliyette

bulunamazlar, inşaat işi yapamazlar ve borç para veremezler.

4.6. Menkul Kıymet Yatırım Fonları

Katılma belgesi karşılığında halktan para toplamak ve riski dağıtarak portföy

oluşturmak amacı ile oluşturulan sermaye piyasası araçlarına menkul kıymet yatırım fonu

denir.

Yatırım fonu türleri şunlardır:

Hisse senedi fonu

Tahvil ve bono fonu

Sektör fonu

İştirak fonu

Grup fonu

Yabancı menkul kıymetler fonu

Kıymetli madenler fonu

Karma fon

Likit fon

Değişken fon

Endeks fon

Bankalar, aracı kuruluşlar, sigorta şirketleri ve SPK’den izin alan kuruluşlar yatırım

fonu kurabilirler. Fona katılanlara haklarını ve fon miktarını gösteren katılma belgesi verilir.

Katılma belgesi fona iade edildiği zaman paraya çevrilir.

Yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarının tercih edilmesinin nedenleri şunlardır:

Küçük sermayedarlara yatırım imkânı sağlaması

Değişik alternatifler sunması

Güvenilir ve uzman kişilerce yönetilmesi.

4.7. Altın

Halk tarafından en çok kullanılan yatırım aracıdır. Bu kadar talep görmesinin en

önemli sebebi her yerde kolaylıkla paraya çevrilebilmesidir. Enflasyon, mevduat faizi,

yabancı paraların kur değişimleri, hisse senedi fiyatları, petrol fiyatları altın fiyatları üzerinde

etkili olmaktadır. Yatırımcılar altına kendileri satın alıp elde tutarak ya da İstanbul Altın

Borsasına üye olup alım satım emri vererek yatırım yapabilirler (Resim 4.3.).

40

Resim 4.3: Altın

4.8. Mevduat Faizleri

Belli bir süre sonunda çekilmek üzere banka ya da diğer kredi kuruluşlarına yatırılan

paraya vadeli mevduat denir. Vade yatırımcının tercihine bağlıdır. 1 ay, 3 ay, 6 ay, 1 yıl vb.

vadeler seçilebilir. Belirlenen vade dolmadan para çekilirse yatırımcı faiz hakkından

vazgeçmiş olur (Resim 4.4.).

Resim 4.4: Banka

4.9. Döviz

Enflasyon dönemlerinde çok tercih edilen bir yatırım aracıdır. Dövizi tercih eden

yatırımcıların getirisi kur artışlarıdır. Ayrıca vadeli döviz tevdiat hesabı açtırarak faiz geliri

de elde edilebilir. Döviz, uluslararası gelişmelerden ve bankaların faiz oranlarından etkilenir

(Resim 4.5 ve 4.6).

41

Resim 4.5: Döviz Bürosu Resim 4.6: Çeşitli yabancı paralar

4.10. Kâr Zarar Ortaklığı Belgesi

Faizsiz kazancı tercih eden yatırımcıların tercih ettiği bir yatırım türüdür. Sermaye

Piyasası Kurulunun iznine bağlıdır. Yatırımcının oy hakkının olmaması ve vade bulunması

nedeniyle hisse senedinden farklıdır. Kar ya da zarara ortak olunması nedeniyle hisse

senedine benzemektedir.

4.11. Katılma İntifa Senedi

Şirket ile ilgisi olan kişilere yarar sağlamak amacı ile çıkarılan, kâr payı ya da yeni

çıkarılacak hisse senetlerinden alma hakkı tanıyan hisse senedi çeşididir. Ortaklık, oy hakkı

ve yönetime katılma söz konusu değildir.

4.12. Oydan Yoksun Hisse Senedi

Kâr payı ve istenirse tasfiye sonucuna iştirak hakkı veren ancak oy hakkı tanımayan

hisse senedi türüdür.

4.13. Hazine Bonoları ve Devlet Tahvilleri

Devlet ve kamu kuruluşlarının kısa veya uzun vadeli fon ihtiyacını karşılamak için

çıkardıkları sahibine alacak hakkı tanıyan senetlerdir. Devlet yeni yatırım yapmak ya da

bütçe açıklarını kapatmak amacı ile hazine bonosu ya da devlet tahvili çıkarabilir. Risksiz bir

yatırımdır ve faizi vergiden muaftır.

4.14. Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar

Kalkınma ve yatırım bankalarının finansman temin etmek için çıkardıkları senetlerdir.

Ortaklık değil sadece alacak hakkı sağlar.

42

4.15. Finansman Bonoları

Anonim şirketlerin kısa vadeli kaynak temini için çıkardıkları, alacak hakkı sağlayan

borçlanma senetleridir.

4.16. Gayrimenkul Yatırımı

Altına benzeyen geleneksel bir yatırım aracıdır. Riski yoktur. Ayrıca gayrimenkulun

değerinde artış olabilir. Ancak kolayca paraya çevrilemez ve tahribat durumunda

gayrimenkulun değeri azalabilir (Resim 4.7.).

Resim 4.7: Gayrimenkul yatırımı

43



Menkul kıymetleri ayırt ediniz.

Bir yatırım kuruluşu, kütüphane ya da

bankaya giderek menkul kıymet

yatırımları ile ilgili bilgi toplayınız.

Risk taşımayan yatırım alternatiflerini

sorunuz.

Riskli yatırım alternatiflerini sorunuz.

Değişken getirili yatırım alternatiflerini

sorunuz.

Sabit getirili yatırım alternatiflerini

sorunuz.

Yatırım kararı alırken tasarruf

sahiplerinin hangi araştırmaları

yapmaları ve nelere dikkat etmeleri

gerektiğini sorunuz.

Repo yatırımını araştırınız.

Bir bankaya girerek repo hakkında bilgi

toplayınız.

Repoda uygulanan vadeleri öğreniniz.

Repo faiz oranlarını öğreniniz.

Repo yatırımının avantajlarını öğreniniz.

Repo yatırımının diğer yatırım türlerine

göre tasarruf sahipleri tarafından tercih

edilme oranını kıyaslayınız.

Gelir ortaklığı senedine yatırımı

araştırınız.

Bir kütüphaneye giderek gelir ortaklığı

senedi ile ilgili bilgi toplayınız.

Gelir ortaklığı senedinin getirileri ve

risklerini araştırınız.

Gelir ortaklığı senedinin özelliklerini

araştırınız.

Gelir ortaklığı senedini kimlerin

çıkarabileceğini araştırınız.


44

Diğer menkul kıymetlere yatırımı

araştırınız.

SPK, banka, aracı kuruluş ya da bir

finans kuruluşuna giderek menkul

kıymet yatırım fonu, menkul kıymet

yatırım ortaklığı ve gayrimenkul yatırım

ortaklığı hakkında bilgi toplayınız.

Menkul kıymet yatırım ortaklığının

görevlerinin neler olduğunu sorunuz.

Gayrimenkul yatırım ortaklığının

faaliyet alanlarını sorunuz.

Yatırım fonu türlerini sorunuz.

Yatırım fonu kurma yetkisine sahip

olanları sorunuz.

Yatırım fonu ve yatırım ortaklıklarının

yatırımcılar tarafından tercih

edilmesinin nedenlerini sorunuz.

Portföy ve eksper kavramlarının ne

anlama geldiğini sorunuz.

Varlığa dayalı menkul kıymete yatırımı

araştırınız.

Bir banka, finansman şirketi, finansal

kiralama şirketi veya gayrimenkul

yatırım ortaklığı şirketine giderek

varlığa dayalı menkul kıymet hakkında

bilgi toplayınız,.

Varlığa dayalı menkul kıymete konu

olan alacakların neler olduğunu sorunuz.

Varlığa dayalı menkul kıymet çıkarma

yetkisine sahip olanları sorunuz.

Döviz ve altına yatırımı araştırınız.

Döviz ve altına yatırımın ülkemizde

neden çok yaygın olduğunu

yatırımcılara sorarak araştırınız.

İnsanların neden altın yatırımını tercih

ettiklerini sorunuz.

Döviz yatırımının nedenlerini öğreniniz.

Döviz ve altına yaptıkları yatırımlardan

kişilerin bekledikleri getiriyi elde edip

edemediklerini sorunuz.

45


Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen


1. (…).Altın ülkemizde çok tercih edilen bir yatırım aracıdır

2. (…).Belli bir süre sonunda geri çekilmek üzere bankaya yatırılan paraya mevduat

denir.

3. (…).Repo uzun vadeli bir yatırım aracıdır.

4. (…).Gelir ortaklığı senedi sahibine ortaklık ve mülkiyet hakkı sağlar.

5. (…).Menkul kıymet yatırım ortaklıkları mevduat toplama yetkisine sahip değildir


6. Hangisi reponun özelliklerinden biridir?

A) Uzun vadelidir.

B) Yönetime katılma hakkı sağlar.

C) Faiz oranı piyasa şartlarına göre belirlenir.

D) Risklidir.

7. Hangisi menkul kıymet yatırım fonu kurmaya yetkili değildir?

A) Bankalar

B) Sermayesi olan şahıslar

C) Aracı kuruluşlar

D) Sigorta şirketleri

8. Birden fazla kıymete yatırım yapılarak oluşturulan toplam değere ne denir?

A) Yatırım

B) Para

C) Yatırım fonu

D) Portföy

9. Hangisi yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarının tercih edilme nedenlerinden biri

değildir?

A) Küçük yatırımcılara fırsat vermesi

B) Getirisinin belli olması

C) Değişik alternatifiler sunması

D) Uzman kişilerce yönetilmesi


46

10. Kısa süreli paraya ihtiyacı olan ve elinde menkul kıymet bulunduran kişi ya da

kurumların bu menkul kıymetleri bir süre sonra geri almak üzere satmalarına ne denir.

A) Gelir ortaklığı senedi

B) Altın

C) Repo

D) Gayrimenkul

DEĞERLENDİRME




KONTROL LİSTESİ



değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Çevrenizde en çok tercih edilen yatırım alternatifinin ne

olduğunu öğrendiniz mi?

2. Elinizde olduğu varsayılan belli bir miktar para ile değişik

yatırım alternatiflerine yatırım yaptınız mı?

3. Yatırım alternatiflerinin getirilerini kıyasladınız mı?

4. Yatırım alternatiflerinin risklerini kıyasladınız mı?

5. İnternet ve ya borsa verilerinden yatırım getirilerini

karşılaştırdınız mı?

6. Yatırım alternatiflerinin neler olduğunu biliyor musunuz?

7. Bir bankaya giderek repo faiz oranlarını sordunuz mu?

8. Döviz kurlarının bir haftalık seyrini izlediniz mi?

9. Tasarrufunuzu verimli şekilde kullanabiliyor musunuz?

DEĞERLENDİRME



Hepsi “Evet” ise bir sonraki öğrenim faaliyetine geçiniz.

47

MODÜL DEĞERLENDİRME

Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere göre doğru yanlış olarak

değerlendiriniz.

1. ( ) Orta ve uzun vadeli mali piyasalara sermaye piyasası denir

2. ( ) Sermaye şirketlerinin ortaklarına sermaye paylarını belgelendirmek amacı ile

verdikleri kıymetli evraklara tahvil denir.

3. ( ) Menkul kıymetler yatırım amacı ile kullanılır

4. ( ) Hisse senedi sahibi şirket yönetimine katılır ancak tahvil sahibi yönetime

katılamaz.

5. ( ) Döviz, uluslararası gelişmelerden ve bankaların faiz oranlarından etkilenmez.

6. ( ) Alıcı ve satıcının karşılaştığı ve fonların el değiştirdiği yerlere banka denir

7. ( ) Aracı kuruluşlar sermaye piyasasında faaliyet gösterir

8. ( ) Konut kredileri ve tüketici kredileri varlığa dayalı menkul kıymetlere konu olan

alacaklardandır.

9. ( ) Satışı arttırmak için tahvile bir banka ya da şirket garantisi veriliyorsa buna

indeksli tahvil denir.

10. ( ) Belli kurallara göre ve bir düzen içinde menkul kıymet alım satımının yapıldığı

organize olmuş piyasalara borsa denir


11. Hangisi değişken getirili bir yatırım aracıdır?

A) Hazine bonosu

B) Repo

C) Tahvil

D) Döviz

12. Hangisi varlığa dayalı menkul kıymet çıkarma yetkisine sahip değildir?

A) Bankalar

B) Sermaye Piyasası Kurulu

C) Gayrimenkul yatırım ortaklıkları

D) Finansman şirketleri

13. Kıymetli evrakın üzerinde yazılı olan değere ne denir?

A) Piyasa değeri

B) İhraç değeri

C) Toplam tutar

D) Nominal değer

MODÜL DEĞERLENDİRME

48

14. İMKB.’nin temel pazarı olan istikrarlı şirketlerin işlem gördüğü pazar hangisidir?

A) Uluslar arası pazar

B) Gözaltı pazarı

C) Ulusal pazar

D) Yeni ekonomi pazarı

15. Şirket kâr ettiği zaman şirket ortaklarının aldıkları paya ne denir?

A) Rüçhan hakkı

B) Temettü

C) Faiz

D) Prim

49

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadıklarınız için Hayır kutucuklarına ( X ) işareti koyarak öğrendiklerinizi

kontrol ediniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Yatırım araçlarını tanıdınız mı?

2. Sabit getirili yatırım araçlarını ayırt edebiliyor musunuz?

3. Değişken getirili yatırım araçlarını ayırt edebiliyor musunuz?

4. Yatırımda riskin önemini kavradınız mı?

5. Belli miktar tasarrufunuz olduğunu kabul ederek yatırım kararı

alıp yatırım yaptınız mı?

6. Yatırım öncesi piyasa araştırması yaptınız mı?

7. İnternet veya medyadan borsa verilerini takip edebiliyor

musunuz?

8. İMKB veya SPK sitelerini ziyaret ettiniz mi?

9. İleride elde edeceğiniz kazancınız ile yatırım yapmaya hazır

mısınız?

10. Tasarrufun nedenlerini araştırdınız mı?

11. Yatırımda riskin önemini kavradınız mı?

12. Bir bankaya gittiniz mi?

13. İnterneti kullanarak İMKB sitesini ziyaret ettiniz mi?

14. Borsa verilerini takip edebiliyor musunuz?

15. Değişik yatırım alternatiflerini tanıdınız mı?

16. Yatırım kararı verebilir misiniz?

17. Hisse senedinin şeklini gördünüz mü?

18. Hisse senedi seans saatlerini biliyor musunuz?

19. Bir şirket seçerek piyasadaki durumunu takip ettiniz mi?

20. Hisse senedi piyasasındaki pazar çeşitlerini biliyor musunuz?

21. Tahvilin şeklini gördünüz mü?

22. Hisse senedi ve tahvil çıkarma şartlarını biliyor musunuz?

23. Bankaya giderek mevduat faiz oranlarını sordunuz mu?

24. Bankaya giderek repo faiz oranlarını sordunuz mu?

25. Hisse senedi piyasasının işleyiş esaslarını biliyor musunuz?

26. Tahvil yatırımının özelliklerini biliyor musunuz?

27. Çevrenizde en çok tercih edilen yatırım alternatiflerini

araştırdınız mı?

DEĞERLENDİRME

Uygulama Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya

da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek

tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize

başvurunuzöğrenim faaliyetine geçiniz.

50

CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAPLARI

1 Doğru

2 Yanlış

3 Doğru

4 Yanlış

5 Doğru

6 C

7 B

8 A

9 A

10 C

ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAPLARI

1 Yanlış

2 Doğru

3 Doğru

4 Yanlış

5 Yanlış

6 B

7 D

8 D

9 C

10 B

ÖĞRENME FAALİYETİ-3’ÜN CEVAPLARI

1 Yanlış

2 Doğru

3 Yanlış

4 Doğru

5 Doğru

6 D

7 A

8 D

9 B

10 C

CEVAP ANAHTARLARI

51

ÖĞRENME FAALİYETİ-4’ÜN CEVAPLARI

1 Doğru

2 Doğru

3 Yanlış

4 Yanlış

5 Doğru

6 C

7 B

8 D

9 B

10 C

MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAPLARI

1 Doğru

2 Yanlış

3 Doğru

4 Doğru

5 Yanlış

6 Yanlış

7 Doğru

8 Doğru

9 Yanlış

10 Doğru

11 D

12 B

13 D

14 A

15 B

52

KAYNAKÇA

Borsacı Dergisi, Sayı 15.

Ekonomist Dergisi, Sayı 2006/13.

Osmanlıdan Günümüze Türk Finans Tarihi, 1. ve 2. Cilt, İMKB, Yayınları

1999, İMKB.

Sermaye Piyasası Kurumu Mevzuatı

25. yıla Girerken SPK, Mart, 2006, ANKARA.

KAYNAKÇA

adalet - megep.meb.gov.tr kıymetler.pdfkazanmak için bir meslek edinmeli ve insanlığa hizmet...

Documents