adab w hwnar 26 november 2009

8

Click here to load reader

Upload: adab-w-hwnar-knwe

Post on 06-Mar-2016

232 views

Category:

Documents


8 download

DESCRIPTION

A Kurdish Daily Newspaper Published by PUK Iraqi (Central Media Office)

TRANSCRIPT

Page 1: Adab w Hwnar 26 November 2009

660

)5036 ( ثينجشةممة 2009/11/26

ئا/ ضرؤ فازل

دةربارةي هةية جياواز سيناريؤي كؤتايي هاتين زةوي و ذيان لةسةري، )رؤالند دةرهينةر )2012(ي فيلمي ئةم سيناريؤيةي لةنيوياندا ئيمريك( )2012/12/21 )ل��ة ه��ةل��ب��ذاردووة:

طةورة بةهيزو تةقينةوةيةكي دا م��ادةي و روودةدات خ���ؤردا ل��ة نايرتؤجيين لي بةرهةمديت و ئةمةش لةسةر زةوي ئةوةي هؤي دةبيتة لةئةجناميشدا و البدات خولطةكةي زةوي رووبةرووي ويرانكاري و الفاوي طةورة دةبيتةوة، بةجؤريك كة الفاو لةوي كة هيماالياش، ضياي دةطاتة شتيكي نويي وةكو كةشتييةكةي نوح لةدةتوانايداية بنياتنراوةو هةركةس تا دةروات، ضياية ئ��ةو ب���ةرةو و ب��وو ت��ةواو كارةساتةكة ئةطةر دةرباز ئةوانةي بوو، رزطاري زةوي سةر تري لةشوينيكي بتوانن بوون بدةن. بةذيانيان بةردةواميي زةوي لةماوةي سي رؤذي يةكةمي منايشي دةيان جيهاندا هةموو لة فيلمةكةدا بةجؤريك كؤكردةوة، دؤالري مليؤن دؤالرو مليؤن 62 ئةمريكا لة تةنها لةهةموو جيهانيشدا 95 مليؤن دؤالر

داهاتي بووة.

يةكةجمار نيية زةوي ويران دةكات

دةرهينةر ئيمريك(ي )رؤالن��د ضةندين نييةو يةكةجماري ئةمة زةوي فيلمةكانيدا لة تر ج��اري ئةجمارة ب��ةآلم ك���ردووة، وي���ران

كة بةضةشنيكة ويرانكردنةكةي س��ةدةي��ةدا ل��ةم ن��ات��وان��ي��ت ئيرت جاريكي تر ويراني بكاتةوة، مةطةر كة نةبيت زجنريةيةكةوة لةريي و بيست لةسةدةي رووداوةك��ان��ي و دوات��ردا رووب��دةن. قةبارةي دوو طةورةية بةجؤريك ويرانكارييةكة بدات قوت بينةرانيشي دةيةوي كة و بةتةواوي كؤنرتؤلي هةستةكانيان لةكاتي ن��ادات ب��واري��ان و دةك��ات بكةنةوة بري منايشةكةدا بينيين دةرب��ارةي بكةن ثرسيار ياخود بياليةن فيلمةكة روودةدا. ئةوةي كة دةزان���ي خ��ؤي ضونكة نيية، شاشة لةسةر طةورةكان كارةساتة ثيويستييان بةدراما هةية، دراماش ثرة لةحالةتي رزطاربوون لةدواساتدا، ئةو لةريي كة ل��ةوةي جطة ئةمة لة وا هةلطريةتي، كة ضريؤكانةوة دواجار كة بزانن دةك��ات بينةران ئةكتةرةكة خ��واوةن��د ضاوديريي رزطار دةكات، ئةو ئةكتةرةي لةنيو سةرجةم ئةكتةرةكاني تردا طرانرتين كوزاك( )جون ئةويش هةية، نرخي

رزطاركردنةو ئةركي كة ثالةوانة ي رؤلةكةي ج��وان و بةليهاتوويي ئةو هةموو ك���ردووة. بةرجةستة ويرانكارييةي لةفيلمةكةدا دةيبينني، لةهةنديك كاتدا مايةي سةرسورمانةو

تووشي شؤكمان دةكةن.

لةدةفري فريوةوة بؤ فيلمي ميذوويي

فيلمي ثانزة ئيمريك ثيشرت يةكةميان ثينجي دةره��ي��ن��اوة، شةشةميان ن��ةب��وون، بةناوبانط

نيودةولةتي( )سةربازي لةذيرناوي تا بةرهةمهاتووة، 1992دا لةسالي ئاستيكي لةسةر هيشتا ئةوكاتةش دياريكراوو سنووردار كاري دةكرد، راستةوخؤ ئ���ةوة دواي ب���ةآلم بؤ ط��واس��ت��ةوة طرنطيدانةكاني كة دادةن��ا واي ترو هةسارةكاني تردا لةهةسارةكاني درن��دةك��ان دةذين و ئةوانةن كة هةرةمةكانيان بابةتةي ئ��ةم درووس��ت��ك��ردووة، لةزجنريةي بةناوبانطي )ستارطةيت(

سالي بةرهةمي ك��ة وروذان���د دا ئةوة دواي سال دوو بوو. 1994ويرانكرد زةوي ي��ةك��ةجم��ار ب��ؤ بوونةوةرانةي ئةو دةسيت لةسةر لةدةفري ئامسانةوةو لةبؤشايي هاتن، زةوي ب���ةرةو ف��ري��ووةوة بلوم( طؤلد )جيف مسيس(و )ول ئ��ةوةي ساتةكاندا ل��ةدواي��ةم��ني ك��ة م��اوةت��ةوة رزط���اري دةك��ةن. )طؤدزيلال(ي فيلمي لة هةمان شت روودةدات 1998دا سالي بةرهةمي ذاثؤنييةكة ئةفسانةيية درن��دة و ذاثؤنيدا فيلمي لةدةيان ثيشرت كة لةمةياندا وي��ران��ك��ردووة. ذاثؤني درندةكة بةمةلة بةرةو كةنارةكاني و دةروات ئةمريكا خؤرهةآلتي و مانهاتن ل��ة ثشيوي ئ����اذاوةو باش بةآلم دةنيتةوة، نيويؤركدا بوو لةم فيلمةي )ئيمريش(دا زاناي تاتوبولوس( )دك��ت��ؤر ب��اي��ؤل��ؤذي رؤلةكةي ب��رودري��ك( )ماسيؤ كة ب��ةرج��ةس��ت��ة دةك������ات، خ��ؤي بوونةوةرة لةبواي تا ئامادةدةكرد ئةطينا كاربكات، زةبةالحةكاندا بةسةر دةسيت و دةهات طؤدزيلال لةم دةط����رت. جيهاندا ه��ةم��وو

ئةطةريكي دةرب��ارةي كة فيلمةوة داهاتوويية، بةرةو فيلميكي ميذوويي ضوو ئةويش فيلمي )نيشتمانةكةم( بةشداريي طيبسن( )ميل كة بوو ئريلةندا ئ��ازادك��ردن��ي جةنطي لة لةطةل ئينطليزو ل��ةدذي دةك��ات دةنويين. ثالةوانييت منالةكانيدا بةرةو ط��ةراي��ةوة ديسان ثاشان The day after( زةوي بةفيلميل��ةدواي رؤذي��ك -tomorrowبةرةو زةوي تيايدا كة سبةيين(

ئةوة دةضيت ببيتة سةهؤلبةندان.

اليةني مرؤظايةتي فيلمةكة

ئيمرييك دةزاني كة ئةو فيلمانةي كارةساتيك وينادةكةن ناتوانري وةك فيلمة ئةكشنةكان بةثيكةوةبةستين بةلكو بةرهةمبهينري، طرتةكان مرؤظايةتيشي اليةنيكي ثيويستة ئةم 2012دا فيلمي لة بيت، تيدا كةسيتييةدا لةو مرؤظايةتيية اليةنة دةردةكةويت كة )كؤزاك( بةرجةستةي دةكات. )كؤزاك( كة رؤلي )جاكسؤن( لة)كايت رؤماننووسيكة و ي دةط��ريجيابؤتةوة هاوسةري كؤرتيس(ي ك��ة )ئ��ةم��ان��دا ب��ي��ت( رؤل���ةك���ةي هؤيةوة ب��ةو دةك��ات، بةرجةستة هةية بةيارمةتي ثيويسيت كايت ضؤتة بؤية دةروونييةوة، ل��ةرووي الي دكتؤر طؤردن كة )تؤم مكارسي( رؤلةكةي بةرجةستة دةكات و لةطةل و دةدات ئةجنام هاوسةرطريي ئةو لييةتي، رقي جاكسؤن هؤيةوة بةو ئةم دكتؤرة فرؤكةوانيشةو تةنها ئةم دةتواني خؤيان و جاكسؤن و هةموو

ئةو كةسانةي تريش كة الي فرؤكةكة شويين بطةيةنيتة ض���اوةري���ن، ريطاكةي نةخشةي كة رزطاربوون الي جاكسؤنة، لةطرتةيةكدا جاكسؤن ئوتومبيليك ليدةخوري كة منالةكاني طؤردنيشي دكتؤر و هاورييةكي و فرؤكةكة الي ب���ةرةو ك��ة تيداية دةضن، هةستيك الي بينةر درووست دةبيت كة جاكسؤن دةتواني طؤردن خبةلةتيين و لةئوتومبيلةكةوة بيخاتة كة ت��ردا لةطرتةيةكي خ���وارةوة.. فرؤكةكةو سةركةوتوونةتة هةموان جاكسؤن ب��ةآلم بفرن دةيانةويت تا رادةك��ات فرؤكةخانةكةدا لةناو ط��ؤردن ك��ة بةفرؤكةكة بطاتةوة زةويش وردة وردة و هةليدةفريين بينةر كاتدا لةهةمان دةبات، شةق دةبيت دروس��ت ال ئ��ةوةي هةسيت بةهةليك ئةمة ط��ؤردن رةنطة كة ذنةكةشي و خ��ؤي تاكو دابنيت رزطار كؤنةكةي هاوسةرة لةدةست رووداني فيلمةدا لةم بةآلم بكات، كةمن، زؤر الوةكيانة ئةطةرة ئةم بريكردنةوةكان ه��ةم��وو ضونكة تريةية ئةم ضؤن ئةوةن دةربارةي لةمرؤظ رزطاريان بيت و بتوانن بةرةو جطة ئةمة ب��رؤن. راست ئاراستةي لةهةولي ب��ةردةوام هةموان لةوةي خؤيان ثيش منالةكانيان ئ��ةوةدان

رزطار بكةن.

دواي 11ي سيثتةمبةر سيناريؤكان طؤراون

جيهان كؤتايي سيناريؤكاني شتيكي تازة نييةو ثيشرت فيلمةكاني خستوويانةتةروو، زانسيت خةيالي سيثتةمبةرةوة 11ي ل��ةدواي بةآلم

كؤتايي دةرب���ارةي كة فيلمةكاني زياتر دةهينرين، بةرهةم جيهان ضونكة توندوتيذتريشن، و ب��آون طؤرانكارييةكي رووداوة ئةو دواي ج��ةم��اوةردا ض��ي��ذي ب��ةس��ةر زؤر كات وةك��و ثيشرت ئةطةر هاتووة، ب��ةس��ةرب��ردن س��ةي��ري ئ��ةوج��ؤرة ئيستا ئ��ةوا كردبيت، فيلمانةيان تاميكي تريان هةية، ئةويش ئةطةري هةرضةندة بةواقيعييةتي. ب��وون ثةيوةندييةكي فيلمة ئ��ةم رةنطة نةبيت، رووداوةوة بةو راستةوخؤي فيلمانة ئةجمؤرة سةرجةمي بةآلم بؤ تيداية، راستيية لةو جؤريكيان جيهان( )جةنطةكاني فيلمي منوونة

تيبيين سثيلبريط-دا ستيظن ي هةموو دةكةين، لةجمؤرة شتيكي هريش كة ئامرييانةي مرؤظة ئ��ةو ئةمريكاو شارةكاني سةر دةكةنة جيهان لةويشةوة و دةبةن لةناويان لةناودةبةن، زةوي لةسةر ذيان و كة دةرةوة، دينة زةوييةوة لةذير بووني بؤ ئاماذةية ل���ريةدا ئةمة )ئةو ئةمريكادا، لةناوخؤي دوذمنيك تريؤريستانةشي 11ي سيثتةمبةريان ئةجنامدا هةر لةناو ئةمريكادا بوون(. يةكطرتوويي لةهةمووشياندا بةآلم دةبيتة تر ئةواني بةرامبةر ئةمريكا ئةمريكا و س��ةرك��ةوت��ن��ي��ان ه��ؤي لةهةموياندا رؤلي رزطاركةر دةطريي.

كؤتايي جيهان الي دةرهينةراني تر

هةن تريش فيلمي ضةندين كؤتايي ك��ردن��ي ثيشبيين ب��ؤ جيهان، لةوانة فيلمي )زانست(ي

دةرهينةر بروياس(ي )ئةليكس دةك��ات لةجيهانيك ب��اس ك��ة جيهانيكي و دةك��ري��ت وي���ران لةبري هةسارةية لةم دوور تر هةرضي دةن��ري��ت. بنيات ئ��ةو ف��ي��ل��م��ي )ث���اس���ةوان���ةك���ان(ي سنايدةر(ة، )زاك دةره��ي��ن��ةر بةكارهيناني لةثيويسيت باس بؤ دةك����ات ئ��ةت��ؤم��ي وزةي ئيستا مرؤظانةي ئةم لةناوبردني تر كؤمةليكي لةجيطةيان تاكو بذين. ج��ي��اواز ل��ةب��وون��ةوةري هةروةها فيلمي )ترانسفؤرمةرز(و )تريمينتاتؤر-4(ي )مايكل باس( لةناوبةرة جةنطة ئ��ةو باسي دةك���ات ك��ة ل��ةن��ي��وان م���رؤظ و بوونةوةرةكاني بؤشايي ئامساندا )مناآلني فيلمي روودةدات. ك���وارؤن( )ئةلفؤنسؤ ث��ي��او(ي

كة مةكسيكي دةره��ي��ن��ةري ي فيلميكي بةريتانياية، بةرهةمي ترسناك نةبوو وةك هةمووان واي بؤضوون، راستة بةدةر نةبوو لةو ثيشةكي بي لةثرو كة طرتانةي دةبنةوة، بينةر رووي ب��ةرةو بةآلم فيلميكة دةربارةي كؤتايي كراوة كاريك تيايدا كة ذي��ان، ببيت منداليان ذن��ان ناهيليت ئةمةش كة خبةنةوة، وةض��ة و كؤتايي بؤ دةبيت سةرةتايةك

ذيان.

الشرق االوسط

فيلمي 2012، نويرتين سيناريؤ بؤ كؤتايي جيهان

جةذنتان ثريؤز

بة بؤنةي جةذني قوربانةوة طةرمرتين ثريؤزبايي لة هةفتةنامةكةمان خوينةراني هونةرمةندو نووسةرو هةفتةي كة دةكةين ئاطاداريشتان دةكةين،

داهاتوو )ئةدةب و هونةر( دةرناضيت..

Page 2: Adab w Hwnar 26 November 2009

3 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5036( ثينجشةممة )2009/11/26( ديدار

ديداري/ ئةدةب و هونةر

سالي حمةمةد( شيخ )هؤشةنط دايكبووة، لة لةشةقالوة 1972شيعر نننووسننينني بننة سننةرةتننا 9 ئيستا تا دةستيثيكردووة، بةرهةمي ضاثكراوي بة كرماجني سةروو خواروو هةية، لةوانة )شعر دنافبةرا طومان و يةقينيدا 2002، ،2003 شيعر كؤمةلة )نيظانا( )سةفةري نيوةي بكوذيك( نؤظليت 2004 عةشق، ئةزمووني ،2004ئةدةبي طوتارين ليكؤلينةوة، دةسهةالتا ذ )دةرضننوون ،2005 ،2006 ليكؤلينةوة منناننناي( )شاعياني شةقالوة( 2008و )ئةم .2008 ضيدكةين( كتيبان بؤضي كة ديكة، بةرهةمي 3 ئيستاش شيعرو رؤمانيك و ليكؤلينةوةيةكي ذير لة فةلسةفيية، رةخنةيي زوواننننة ضاث بننةم و ضنناثنندان ضةندين ويننننراي دةكننريننن. سةبارةت ديكة دةستنووسي و سوهرةوةردي و )سؤفيزم بة ضةند دواييانةش بةم حةلالج( كؤمةلي بؤ خويندنةوةيةكي

رؤمان كردووة.

ثاشةكشيي شيعربةناوي زؤرجاريش لةوي *ليي�ةو كة لةوةدةبيت طويان رةخنةوة بةآلم كييردووة، ثاشةكشةي شيعر ثيضةوانةي روانينيكي ئةدؤنيس لة شيعر ئييةوةي ثييواية هةيةو دةيدؤرينيت، ئاسؤييةوة رووي دةيباتةوة، ستوونييةوة لييةرووي و مردن مييادام ئةدؤنيس راي بة ئةوين هةية، شيعريش بةزيندوييت دةمينيتةوة، ليكدانةوةي تؤ بؤ ئةم

حالةتة ضؤنة؟-من ثيمواية مادام مرؤظ هةية، مادام هةستةكاني بينني و بيسنت و بؤنكردن و ضيذوةرطرتن و رامان ماداميش ه��ةن، بريكردنةوة و طؤران و نويبوونةوة و سرووشت نيوان ثةيوةنديي و ئامسان و مرؤظ و مرؤظ و مرؤظ و سرووشت ئازادي و مرؤظ خواو و مرؤظ و هتد...، و ب��ةرةالي��ي و م��رؤظ و هةية، شيعر لة اليةكةوة ضونكة بؤ تايبةتيية خويندنةوةيةكي و ئةم سرووشت بةهاكاني ماناو اليةكي لة طةردوونة، و كؤمةل ثةيوةندييةكي ريك ديكةشةوة سةربةخؤي بة ئريادةي مرؤظةوة بليني شيعر بؤية سةختة هةية، كؤمةلي بة رةنطة دةم��ري��ت. كةم خوينةري شيعر ه��ؤك��ار، نووسةريشي هةتا ي��ان بيت، ماناي ئةمة ب��ةالم بيت، ك��ةم وانيية كة دةمريت، رةنطة كاتيك ثةيوةنديية روحانييةكان و بةها مرؤظ مةعنةوييةكاني و رةمزيي و دةبن الواز كؤمةلطةيةكدا لة داطري ذيان زياتر ماديي بةهاي دةكات. بؤية شيعريش لةو ذيانة وةك نةتوانيت رةنطة مادييةدا بابةتي ديكة و شيت ديكة هؤش

و و هؤمشةنديي مرؤظة سةرقال ماندووةكان بة خةم و طرفتةكاني ئةم ذيانةوة، بة خؤيةوة سةرقال ئةمةشدا، لةطةل ب��ةالم بكات، كةسيك و بيت دةتوانيت شيعر يان ضةند كةسانيك بة دنيايةكي مةعنةوي و رةمزي ئاشنا بكات.

قسةكةي ب��ة س���ةب���ارةت بردنةوة لةبارةي ئةدؤنيسيش، شيعر ثيمواية، من دؤران��دن، و نة هيض شتيك دةباتةوة و نةهيض ئ��ةوةي دةدؤري��ن��ي��ت، شتيك شتةكان دةبةنةوة و دةدؤرينن، مرؤظةكانن، ئةطةر نا شيعر، تةنيا سةر دةطؤريتة دؤخيكةوة لة هةية ضيي شيعر دي. دؤخيكي لة باري ئاسؤييةوة بيدؤرينيت؟ يان مانا ي��ان وينة ي��ان زم��ان لةرووي يان تر؟ ضيي يان بةها دةباتةوة؟ ضيي ستوونييةوة كؤمةلطة ي��ان ذي��ان ي��ان دنيا عةشق؟ يان خؤشةويسيت يان روو نيية، شيعريك رةهايي بة نةبيت، قواليي لة و ئاسؤ لة خوينةر كةمي و نووسني كةمي ماناي ئةوة نادات شيعر ستووني شؤردةبيتةوة. وةك ضؤن زؤريي نووسني و خويندنةوةشي ماناي و ئاسؤيي شيعر ن��ادات ئ��ةوة

رووكةشييانة دةروات.دواي ئةوةش شيعر خؤي يةك تا نيية، مانا و بةها و رةهةند بتوانني شعر هةمووي بة جياوازي ئةزموون و س��ةردةم و قؤناغ هةمووانييان تيكستةكان و و دي��وان��ةوة ي��ةك ن��او خبةينة هةموو بةسةر رةها حوكميكي هةية شيعر بسةملينني. شيعردا مردووة، دةبيت لةدايك كة هةر بة هةشة كورتة، تةمةن ي��ان كؤتاييدا لة ئيدي ثيضةوانةوة. م��ن ب��ةوة دةط���ةم ك��ة م��ردن و مةسةلةيةكي شعر زيندووييةتي نةبة و نةبةكةسيك و ريذةيية دةزطايةك ن��ة و رةخنةطريك و س��س��ت��ةم��ي��ك و ح��زب��ي��ك و دن��ي��اي��ةك و ك��ؤم��ةل��ط��ةي��ةك بة ديسان وةكضؤن دةكوذريت. حزبيك و رةخنةطريك و كةسيك و كؤمةلطةيةك و سستةميك و دنيايةكيش شعر بةقةسيت زيندوو بانطةشةي ئيستا تا ناكريتةوة. مردني ك��راوة، شت زؤر مردني مردني م��ي��ذوو، مردني خ��ودا، مردني نووسةر، مردني م��رؤظ، شيعر، بةالم بةراست ئايا يةكيك هةموو لة و ب��ةراس��يت لةمانة شوينيكي ئةم زةمينة بة رةهايي

مردوون؟!

وةزيفةي شيعرئيستاماندا و رابييييردوو *ليية لة فيييراوانيييي بييةشيييييكييي شيعر دنييييياي رؤشيينييبيي�يييي كييورديييدا حالةتة ئةم تؤ ئايا داط�كردووة، بة شتيكي سرووشيت و تةندرووست ثيتواية واتيية ليييييكييدةدةيييتييةوة، طةورة وةزيفةيةكي بتوانيت شيعر

لةكايةي رؤشنب�يدا ببينيت؟-ب���������ؤ م�����ةس�����ةل�����ةي سرووشتيبووني ئةو حالةتةي تؤ باسي دةكةيت، دوو اليةن هةية، سرووشيت ئ��ةط��ةر يةكةميان رؤشنبرييي كورديي بناسني، ئةوة تةندروست بةالم سرووشتيية، كورديي كةلتوري ضونكة نيية، ئةطةر هةية، طوتاريكي ضةند كورتييان بكةمةوة ئةوة دةبينم: )طوتاري ديين،طوتاري سياسي و طوتاري دياريشة، رؤشنبرييية( بثةريتةوة توانيويةتي دي��ين، سياسةتيش و سياسةت ن��او

ط��وت��اري خ��ؤي ب��ن��ريي��ت��ة ناو ئةطةر رؤش��ن��ب��ريي��ي. ك��اي��ةي ئيستا تا كورد دةوي، راستيت كايةيةكي رؤشنبرييي سروشتيي بيني ئيمة تا نيية، بيطةردي ئةركة و س��رووش��ت لة ب��اس و بيطةردةكاني رؤشنبرييي بكةين، بةداخةوة كورديي رؤشنبرييي طوتاري س��ي��ب��ةري ئيستا ت��ا سياسيش طوتاري و سياسيية سيبةري ب��ةداخ��ةوة دي��س��ان طوتاري دينيية. بؤية لة بن ئةم شيعر سرووشتيية، سيبةرانةدا ديين مؤديليكي سيبةري وةك فراواني بةشيكي سياسي، و رؤش��ن��ب��ريي��ي ك��وردي��ي داط��ري كردبيت، بةالم تةندروست نيية، زؤركةم كورديي شيعري ضونكة باسي شيعر وةك بووة، بيطةرد دنياي بؤ نةكردووين، زياتر وةك يان كؤمةلطة يان سياسةت دين و ذيان و دنيا لة باسي هاتووة دةتوانيت شيعر كردووة. مرؤظ لةناو ط����ةورة وةزي��ف��ةي��ةك��ي ئةو ببينيت، رؤشنبرييدا كايةي ئريادةي دةربري دةبيتة كاتةي ثيش ئيمة بيطةرد، مرؤظيكي ئةوةي داواي ئةو ئةركة لة شيعر بكةين، باشرتة داوا لة مرؤظةكان و بن بيطةرد ئةوان كة بكةين، ئريادةيةي ئةو بطةنةوة بتوانن و سياسةت و دين طوتارةكاني مرؤظ ك��ردووة، داط��ريي كؤمةل مانا و بةها ل��ةو بيتةوة ث��اك و دين طوتاري موقةدةسانةي سياسةت سةدان سالة لةناوماندا بيئاطا ئيمةش و دةيضينن دةيانطويزينةوة ناو شيعر. هةتا رؤشنبريييانةي مانا و بةها ئةو ئةورؤكة رؤمان و ضريؤك و رةخنة و شيعري كوردي دةماندةني.ئةو و دين قواليي لة كة بةهايانةي بةناوي دينةدةرو سياسةتةوة ئ��ةدةب��ةوة و رؤم���ان و شيعر دةخيةنة و ئيمة بة دةيدةنةوة شيعر رومحانةوة. و خوين ناو ئةو كاتة دةتوانيت رؤلي طةورة رؤشنبرييدا، كايةي لة ببينيت شيعري بيت. بيطةرد كة كاتيك بيطةرديي شاعريي بيطةرديش طةرةكة، ثيش ئةوةش ثيويستة مرؤظ بيطةرد بيت.تا بة بيطةرديي رؤشنبرييي و دين و سياسةت ثاشكةوتوو م��رؤظ��ي ب��ك��ات. رؤشنبرييكي ن��اب��ي��ت��ة ق���ةت

ثيشكةوتووخواز و نوخيواز.

طةمةو زمانشيعر ثييواية هةية *بؤضونيك بةلكو زمان، بة نيية طةمةكردن راي بة زمان، لةطةل طةمةكردنة تؤ جياوازيي نيوان ئةم دوو لؤذيكة رؤليكي ض دةتوانيت زمان ضييةو هاوكيشةيةدا لييةو سةربةخؤي

هةبيت؟من دةليم، ئةوة -سةرةتا ثيمواية زمان، واتة دنيا و مرؤظ، هةر لة ريي زمانيشةوة مرؤظ هةم هةم و دةك��ات زم��ان بة طةمة بةخؤي طةمة زمانيشةوة لةريي دين دةك��ات، هةبوون و دنيا و و زمانة، شيعر زمانة، سياسةت ئةدةبيش زمانن. لي زماني جياواز و فرة رةهةند و جؤراوجؤر، شيعر دةكري هةم طةمة بة زمان بكات طةمة زماندا لةطةل هةميش و بةرةهايي بؤضوونيك بكات،

بسةملينيت، شتيك ناتوانيت رةن��ط��ة ئ��ةزم��وون��ي زؤري���ك لة شاعريةكانيش هةردوو حالةتةكة ماناي ئةمةش بطريت، خؤي لة بة طةمة شيعرةي ئةو وانيية زمان دةكات، شعريكي ناتةواو و خراثة، يان ئةوةي لةطةل زماندا تةواوةو دةكات شيعريكي طةمة لةاليةكي ت��ي��داي��ة. داهيناني بؤضوونة ئةو ه��ةردوو ديكةوة ثيشم دين، شيعرةوة دواي لة بةدةسيت خ��ؤي شيعر وانيية بؤضووني بؤضوونانةو لةم هيض تريش بدات. بةالم من ئاستيكي لةسةرووي كة دةبينم، ديكة ئةويش هاوكيشةيةية، ئ��ةو لةناو ش��اع��رية ط��ةم��ةك��ردن��ي بؤية لةطةليدا. ن��ةوةك زماندا، دةتوانيت زم��ان مةسةلةي بؤ هةبيت، سةربةخؤي رؤليكي ض ئ��ةوة م��ن دةي��ط��ةري��ن��م��ةوة بؤ تيطةيشتنةكاني هةلطري زمانةكة، كة هةلدةطريت زمانةكة ئةوةي و زم��ان لة ضؤن ئةو شاعرية، دةطات؟ لؤذيكةكان و شيعر لة ثيش ئةوةش ئةو شاعرية ضؤن لة ذيان و هةبوون و ضةمكةكان دةطات؟ ضؤن مانا و بةهاي خؤي، بة خؤي و هةبوون دةبةخشيت؟ طرنطة الوة بة زؤر ئ��ةوةم من بثرسم: كة ئيمةي مرؤظ سةرةتا لةناو ي��ان ذي��ان��داي��ن، ل��ةط��ةل لة يان عةشق لةطةل ذيانداين؟ لةطةل دةكةين؟ ري عةشق ناو مالةوة يان لةناو مالةوة دةذين؟ لةناو يان داين ذنةكان لةطةل ذنةكان داين؟ ئايا شاعري )لةطةل لةطةل ط��ةم��ةي ت��ا زم��ان��داي��ة( )لةناو زماندا( طةمةي يان بكات لةطةل دةك��ات؟!ش��اع��ري خ��ؤي شيعردا يان لةناو شيعردا ثياسة دةكات؟ ئيدي ئةطةر وةالمي ئةو ثرسيارانةمان زاني ئةوة دةتوانني لة رؤلي سةربةخؤي زمان بطةين، لةناو زمانيشمان ئايا ب��ةوةي شعرداية؟ لةطةل يان شعرداية لةطةل ثيضةوانةوة شيعر بة يان لةناو يان دةبيت لةدايك زم��ان دةبيت؟! دةشي دايك لة زماندا دايك لة ل��ةه��ةردووب��اردا شيعر ببيت، بةالم دوو شيعري جياواز، كة وةك يةك نني، ئةطةر راي منت شيعرةي ئ��ةو ئ��ةوةي��ة، دةوي دةبيت، ل��ةداي��ك زم��ان��دا لةناو بيطةردة و ئةوةي تر نةخري. ئةو شيعرانةي طةمة بةزمان دةكةن، لة رؤشنبرييي ئيمةدا طةلي زؤرن ريكالميشيان و ئيعالم تةواوي و داط��ريك��ردووة، زؤري��ك لة رةمزة كورديي ئةمرؤي شيعرييةكاني دةكةن، ضةثلةيان بةزمان طةمة و قةبة ديواني و ل��ي��دةدري بؤ ط��ةورةي��ان بؤ ض��اث دةك��ري��ت و و ئيستا نةوةكاني دةشيانةوي داهاتووش ضاو لةوان بكةن و وةك ئةوان طةمة بة زمان بكةن. وةلي كاردةكةن، زماندا لةناو ئةوانةي ئةوانة كةمن و زؤرتريش بيدةنط

و ترؤ كراون.

شيعرو مةعريفةثرؤسةي دةطييوتييريييت *زؤرجيييار نووسيين شيعر ئاسانة بؤية زؤركةس بدةن، لةقةرةي خؤيان دةتوانن خةيال فيكرو رؤماننووسني بةآلم مةعريفةو باآلتري ئاستيكي و ئةم لةاليةكةوة دةويت، رؤشنب�ي

بينرخكردني شيعر نيشان بؤضوونة تاضةند ئةمة تؤ راي بة دةدات،

درووستة؟بة ثيويسيت شتيك -هةموو شيعر تةنيا نةوةك مةعريفةية، ئةوةي بةالم نووسني، رؤمان و كة دةك���ات ئ��ةوة بانطةشةي و مةعريفة بة ثيويسيت شيعر رؤشنبرييي نيية، ئةوة طوتاريكة رووكةشييانةي تيطةيشتنيكي و رؤم���ان و ك���ردةي شيعر ب��ؤ ب��ة طشيت ن��ووس��ني ئ���ةدةب و ه��ةي��ة. ن��ةك ه��ةر ئ��ةوةن��دة، ثيش ئيمة ذيانيش. بؤ بةلكو رؤمان و شيعر لة باس ئةوةي بكةين، رةنطة باش بيت بثرسني مةعريفة و رؤشنبرييي ضيية؟ بؤ ثرؤسةيةك ئايا بزانني ئ��ةوةي ثيويسيت هةية ذي��ان��ةدا ل��ةم رؤشنبرييي و م��ةع��ري��ف��ة ب��ة ئةوةي ثيش مةسةلة نةبيت؟! بي بيت، شعر نرخكردني بي و مةعريفة خ��ودي كردني نرخ طشيت. بة رؤشنبرييية و فكر زماني بة دةتوانيت كة شيعر كةرةستة و تةكنيك بة و خؤي وزةي بة خؤي، ئامرازةكاني و بننةهاتووي لة فانتازيانةي هةبوون و دنيا سةرجةم خؤي سةر بيطؤريتة و تيكبدات لةطةل هةموو باريكي ديكة، كة زانسيت و سياسةتةكان و دين دذ و ب��ةرةواذي ديكة كايةكاني بيت، بة ضي ئةم كارة دةكات؟ لة شيعر وزةي س��ةرض��اوةي مةعريفةيةكي ئةطةر دي كويوة

رؤشنبريييةكي و فكر و ق��ول بةرةالي ئريادةيةكي و طةورة بابةت نةبيت؟! شيعر ثشت لة مانا شيعر دةك���ات، دروس���ت بةرهةمهيناني دينيت، بةرهةم ماناش، ثيويسيت بة مةعريفة و هزر و رؤشنبرييي هةية. كة ذيان روحييةوة و رةمزيي رووي لة شتةكان زؤرب��ةي بوو، نرخ بي سةرضاوةي دةب���ن. بةها ب��ي ل��ةوةوة ذيانيش نرخيي ب��ي بةها ك��ة س��ةرض��اوة دةط���ري رؤشنبرييي لة مةعنةوييةكان دةردةكرين. بريدا و مةعريفة و مرؤظ تةنيا بري لة شتة مادييةكان دةكاتةوة و ثيي واية تةنيا مادة بة ثيويستييان دةس���ةالت و هةية. بريكردنةوة و مةعريفة

دةليمةوة، ئ��ةوة من ديسان دةرةوةي لة بؤضوونانة ئ��ةو لةدايك رؤشنبريييةوة كايةي سياسةتدا و دين لةناو و دةبن رؤشنبرييي، طوتاري ناو دينة ئةمرؤكة بةهايانةي ئةو بؤية دةمانداتي، رؤشنبرييي طوتاري طومانةوة ض��اوي ب��ة دةب��ي��ت تةماشايان بكةين و وةك راسيت وةريان نةطرين، ضونكةبةشيكي رؤشنبرييي طوتاري ط��ةورةي كورديش بةشيكي جيانةكراوةية لة طوتاري ديين و سياسي. وةكو

ئةوانيش طةندةل و درؤزنة.

رةخنةو شيعرو زؤري سةر ديتة قسة *كاتيك زؤريك ئةدةبي، بةرهةمي بؤري بة دةيبةستنةوة لةبؤضوونةكان

رةخنةوة، الوازييييي يييان نييةبييوون خاوةني ئيمة ثيتواية تؤ بةطشيت كةلتووري رةخنة بني، ئةطةر هةبني ض جؤرة رةخنةيةكمان هةيةو توانراوة

ض كاريك لةسةر دةق بكات؟كولتوري خ���اوةن -ئ��ي��م��ة رةخنة نني، ضونكة طوتاري ديين لةطةل ثريؤزي و سياسي سةودا ب��اوةر و رةهايي و ثةرسنت و و خويندنةوة ن��ةوةك دةك��ات، طومان و ليكؤلينةوة و تةفسري و ثرسياركردن. رةخنة ثيويسيت و دؤطما ئ��ةو تيكشكاندني بة هةية و سياسييانة يةقينة ديين كة ثةريونةتةوة ناو ئةدةب. من دةستنووسيكمدا لة دري��ذي بة لة تيكست، )كوشتين ناوي بة نيتشةوة بؤ جاك دريداو لة مةرطي نووسةر( مةرطي بؤ تيكستةوة ثرسيارة ئةو وةالمي هةوملداوة بدةمةوة. كة ئيستاكة لة دةزطاي موكريانةو ماوةيةكة سؤزيان داوة بؤمي ضاث بكةن. ئةطةر ضاث كرا لةويدا ببيين رةنطة بالوبؤوة، و لةرةهةندةكاني هةندي وةالمي ئةو ثرسيارةم دابيتةوة. رةخنةي نةيتوانيوة ئيستا تا ك��وردي، بةوةي بكات دةق لةسةر ك��ار بيكوذيت، بةلكو بانطةشةي ئةوة كوشتووة، نووسةري كة دةكات ي��ان م���ران���دووة. ئ��ةوةي��ان بؤ مةعريفيية! نوكتةيةكي م��ن ه��ةر ض��ؤن��ي��ك ب��ي��ت ه��ي��وادارم بكريت ضاث تيكست( )كوشتين بة شتيك و خبويندريتةوة و

رةخنةي كوردي ببةخشيت.

هؤشةنط شيخ حمةمةد:

شيعر دةكري هةم طةمة بة زمان بكات و هةميش لةطةل زماندا طةمة بكات

هؤشةنط شيخ حمةمةد

Page 3: Adab w Hwnar 26 November 2009

شيعر2 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5036( ثينجشةممة )2009/11/26(

ئةنوةر حسني- بازطرهيض كةشتييةكي سةرسةخت ناتوانآ

مبكاتة موسافريي ئةبةدي خؤي

هيض سةفةرآ، نـاتوانـآريطام ليبطرآ بؤ طةرانةوة

هيض زستانآ ناتوانآ سةرم سركا بؤ بــةهــارآ، بؤ ذيــانـةوة

هيض تؤريك ناتوانآ مبكاتة ديلي ماسيطرو

هيض بالندةيةك ناتوانآ سيحري فرينم لي بستينيتةوة

هيض جــوانيـةك ناتوانآنيطا سيحراوييةكاني تؤ بدزآ

هيض خاكيك ناتوانآ، بآ تؤمببةستيتةوة بةخؤيةوة

هيض ذنيكي تر ناتوانآ جاريكي تر دل رامكات بؤ خؤي

هيض ثايزي ناتوانآ، بريي تةربووني تؤم لةذير بارانا لةبريبكا

هيض جةهةنةمآ، ناتواني لةثايعةزابيدا، راموساني تؤم لةيادبكا

جطةلةدلي تؤهيض كؤشكيكي ئةم جيهانة ناتوانآ

لةخؤم بطرآجطةلةفرميسكي تؤ

ريطا نادةم دةستم، جاريكي تر فرميسكي هيض كةسيك بسرآ

سةفةر ناتوانآبؤني هةناسةكاني تؤ بكوذآ

بةفر ناتوانآبؤني سنةوبةري ثاش باران

بسريتةوةدلنيابة هيض شيعري ناتوانآ

مبنوسيتةوةهيض رؤمانآ ناتوانآ

مبخوينيتةوة

تؤ وةك شةرابي ديرين وايتامبيين بةتامرتي

تؤ وةك روحي خوا وايتا رؤذطار دآبةطومانرتي

فةرةيدون سامان

ويلة سيبةري من بة شوين هةنطاوةكانت،

ضاوي شار شةكةتةو ريطا ون

بستيك نةما لة شةقامي نيطةراني بؤت نةطةريكةضي نة ثيكدةطةين

نة ليكرت جوي دةبينةوة،

شةو ناخةويبةآلم كة تؤ

نيطات تيشكي رؤذةفرميسكت ئاوابوون

ماضت زةردةخةنةي مانطةليوةكانت خولطةي طةردوون

تؤ ضريةي دريذترين حيكايةتي عيشق بووي لة دريذترين رووباري عيشق دةضووي

عيشقت خؤرةتاويكة بة دةستمةوةتاريكي شةو راودةني،

كة ئاويزاني يةكرت دةبنيبا دةهؤل دةذةنن

هةور سةما دةكاتبرين ساريذدةبي

هةناسة دادةمركيطركان خامؤش

تاريكي خؤي لة شةو دادةماليرؤناكي لة رؤذرةنط لة خؤي تؤش لة من

دوو ئاراستةي جياوازين من و خؤم...

طوليكم بةدةستةوة طرتووة بة دةستيكي ديكةش مششري

كيلطةي زاميك دةئاذمن

من هةميشة طوناهيكم كردووة بةرةو ئاميزي تؤش دةطةريةوة

زةمةن قيتاريكة بي ئاوردانةوة دةرواو....دةرواو

ناوةسيت ويستطةكاني ئةزمووني شريين و تالي

جيدةهيليبة هةموو وةرزةكاندا رابرد،ريطا سةخت و كاروان دوورة

طةيشنت بة تؤش خةوني مةحالة

ئيستا واطؤنيكي خاليية زيدي من،

دلي تؤ تاشة بةرديك بووبة تةوشي عيشق هةل كؤلي

تا بووي بة ثةيكةريك بؤ سيمبؤليجاويدانةي عاشقان،

خةرماني طولةطةمنيك بوو

تؤ كة رةطت بة نامخدا رؤضووةعيشقي سةرشيتانةم خولياي هةوريك بووة

باران تاري بؤ دةذةنيبروسكة ئاويزان دةبي بةتةم

هةناسةت ئاويتة دةبي بة هةناسةم

دووريت نزيكييةبيدةنطيت تاريكييةتاريكيت رؤناكيية

ئةطةر هاتي لةو شةوة نووتةكة

لةم ضاوةروانيية بيهودةيةضرايةكت بؤ هةلدةكةم

تؤ كة كانييةكي لة فرميسكتريفةي مانطة شةويكي لة زةردةخةنةخؤرةتاوي ليواني تؤ هةرطيز ئاوا نابي،

تؤ خةيالي وةك نيشتمان هةطبةي خةميكي ديريين لة كؤلدا

سنورةكان دةبةزيينياساكان ثيشيل دةكةي

دةبي بة هاودةمي زيندان و بة قورباني و نيضريي ضةقؤي

رةشي دةسيت تاوان

تؤ طةوالة هةورو من ذاني بروسكة

تؤ زةرياو من شييت شةثؤل

تؤ كيو و من هةلديري لوتكة

تؤ ئاطرو من مشيت خؤل

تؤ ئازار من ضةشنت

تؤ شارو من نامؤييتؤ ويستطةو

من نةطةيشنت

تؤ ريطايهةموو ريطاكانيش بة تؤ دةطةن

منيش كوضةيةكي بن بةستيةك هةنطاويش بة تؤ ناطةم

دةرطاي عيشقي من ئاوةآلية

بة هاتنتثشكؤو كلؤبةفر

ئاويزاني يةكرتدةبن

شةو بووكيكي يةكشةوةرؤذ ثرييكي هةزار سالةهةموو شيت كؤتايي دي

تةنها سيبةري تؤ جيدةميين

ضامةكاني عيشق

ضامةكاني عيشق

هيض شتيك لة تؤ ناضآ

Page 4: Adab w Hwnar 26 November 2009
Page 5: Adab w Hwnar 26 November 2009
Page 6: Adab w Hwnar 26 November 2009

7 سالي هةذدةهةم - ذمارة )5036( ثينجشةممة )2009/11/26( كتيب

خستنةرووي ئيدريس عةلي

واقيعيكي نةبيسرتاوكة يادةوةريية، ئةم نووسيين ميذووي ناوةرؤكةكةي بريتيية لةطيانةوةي ذيانيكي نةبيسرتاو، واقيعيكي سةمةرةو سةيرو بةرزو نزمي رؤذطاريكة لة ذياني راهيبيكي رووداوةكاني كة )هيبا( بةناوي ميسريدا، سةدةي يةكةمي نيوةي بؤ دةطةريتةوة كتيبةدا لةم لةوةي جطة زايين. ثينجي )هيبا( بةضرو ثري باس لةحال و طوزةران هاوكات دةطات، خؤي رابردووي ذياني و ناكؤكي سةرطوزةشتةو هةنديك بؤ ثةل دةهاويت، كؤمةآليةتيش ملمالنيي و زياتر زانياري هةوليداوة رؤماننووسيش كةسايةتييةكاني سرووشيت و ناو لةسةر خودي هيباو ئةواني ديكةش ثةيدا بكات، قةوالةكان بةثيي رؤمانة ئةم بةشةكاني و هةماهةنطن خؤيان بةسرووشيت كة ثةيوةندييةكي سيستماكييان ثيكةوة هةية داريذراوةو بؤ هةر يةكيكيش لةقةوالةكان سةرجنراكيش سةربةخؤو ناونيشانيكي بؤ دةبيت يارمةتيدةر ئةمةش دانراوة، ناو تيكةلي بةسانايي خوينةر ئةوةي ثانتايي و بةسةرهاتةكان رووداوو كؤي

رؤمانةكة ببيت. دكتؤر )يوسف زيدان( نووسةري ئةم رؤمانة، سالي 1958 لة ميسر لةدايكبووة، خاوةني كؤمةليك بروانامةية وةك )لينساس و ماستةر لةبواري فةلسةفةي ئيسالميداو ميذووي لةفةلسةفةو ثرؤفيسؤري ثلةي زيدان يوسف طشتييةكاندا(. زانستة ئيسالميدا تةسةويف فةلسةفةو لةبابةتي ساغكردنةوةي دانراوو لةهةشت زياتر دةستنووسي كؤني هةية، هةر وةك لةبواري دةستنووسي طةورةترين ثزيشكيشدا فةرهةنطي ثزيشكي سةدةكاني ناوةراسيت وةك لةمانةش جطة كردؤتةوة، ساغ )يونسكؤو ريكخراوةكاني لة راويذكار لةليذنةي ئةندامة و دةكات كار ئيسكوا( دةستنووسة ثةميانطاي راويذكاري كؤمةلةي قاهيةو لة عةرةبييةكان لةثاريس، ثزيشكي ميذووي نيودةولةتي و ثزيشكي ميذووي لةبواري هةروةها لة طرنطي خةآلتي ضوار دةستنووسدا ثيبةخشراوة، نيودةولةتيدا ئاسيت رؤمانة سي خاوةني ئةدةبيشدا لةبواري عةزازيل، مار، )سيبةري بةناوةكاني كة )عةزازيل( واتة رؤمانةي ئةم نيبيت( و ليي تيطةيشتنمان تواناو بةطويرةي رؤمانةكة لةثيشةكي سودةي ئةو بةثيي

وةرمانطرتووة، هةولدةدةين بة خوينةري كوردي بناسينني، لة سالي 2008 دا وةك باشرتين رؤماني عةرةبي خةآلتي )ثؤكةر(ي

وةرطرتووة.

ميذوويةكي ديرينخؤي بةسرووشيت )عةزازيل( ميذوويةكي ديرينمان لة زاري راهيبيكةوة شيوازي )هيبا( بةناوي يتةوة دةطي بؤ بةيةك تاكؤتايي لةسةرةتاوة انةوة طيانةوةكةيدا طي لةمياني و دةروات ريتم داكشاندا و هةلكشان بةكؤمةليك خوينةر لة زؤر رووةوة كؤي بةسةرهات دةبات و هيباي شيدةكاتةوة. رووداوةكان و

غةريب، هيباي و ثزيشك هيباي شاعيو بؤ جؤرةوة جؤراو خةوني بةكؤمةليك شارةزابوون و راهييب ثلةي بة طةيشنت بة زانسيت ثزيشكي و بةو خةيالة قولةي ئةو رؤمانةدا لةم هةيةتي، شيعر بؤ تاآلنةي كارةساتة و تراذيدي رووداوة يتةوة، دةطي خؤي رابردووي رؤذطاري حةقيقةتي بةدواي طةران لةريطةي كة كيشةي و ئاين دةبيت، تووشي ذياندا هةولي لةثةنا ئايين، دةسةآلتي و ئاين خوديي مرؤظ بؤ ئاشنا بوون بةضةمكةكاني لة ترس و مردن و حةقيقةت و ذيان سرووشت و ضارةنووس، كؤمةليك بابةت و

تةوةري طشيت ئةم تيكستة ثيكدةهينن، دةسةآلتي لة باس لةاليةكةوة هيبا نيوان ناتةباي ثةيوةندي ديكتاتؤريانةو دةكات كاهينةكان و بةتريك قةشةو رؤذطاريكي لة كة ئايين مةسيحيدا، لةناو ديريندا ضؤن دةستيان بةخويين هاو ئاين و دذةكانيان سووربووةو لة كوشت و برين و ويرانكردن و كافركردني بةرامبةرةكانيان ديكةوة لةاليةكي نةكردووة، دريغييان دةكات مرؤظةكان لةثةيوةستبووني باس بةئاينةوة وةك تاك كة دواجار لةناو ئايندا دةسةآلتي تةسليمي ئيادة دةتوينةوةو لةحةمتيةتي بةشيك وةك دةكةن، ئايين واقيعي قؤناغيكي دياريكراوو ثةرةسةندني

بيي مرؤظ باسدةكات.

طةشتيكي دريذخايةندوورو بةطةشتيكي دةست هيبا نيلدا، رووباري كةناري بة دةكات، دريذ ذياني بةريدا دةروات، رؤذ ضةندين شةوو ئةو هةر ماوةو لةديريكداو لة خةلوةتيكداو مةسيحيدا، ئايين ثياوي كؤمةليك لةناو و دةكةن بةكيشي راهييب ثلةي بةرةو دينيت، بةدةست طةورة متمانةيةكي نووسني شيعر خةوني ئةو لةراستيدا كة بؤية هةبوو، ثزيشكي زانسيت و خةلوةتطةيةكةوة، ديرو هةر دةضووة دةكردةوةو طةورةي كتيبخانةيةكي زؤربةي كاتةكانيشي لةبري زيكرو تةليلة،

بةالم بةسةردةبرد، بةخويندنةوةوة دواجار بة ناو ئازارو تةلةزطةكاني رؤذطارو قةشةو نيوان ناكؤكي رؤذطارو شةقي ئةو تيدةثةريت، ئايينيدا ثياواني طةورة لةكاتيكدا وةك رؤماني )براكوذي( نيكؤس مرؤظةكاني درندةيي لةتاو كازانتزاكيس، طلةيي و ئامسان دةكاتة روو زةوي سةر لةخودا دةكات كة بؤضي كيشةكاني سةر زةوي ضارةسةر ناكات و ض كاريكي هةية بةشيك رؤذطارةدا لةو ئاخر لةئامساندا، راظةي بةشيوةيةك لةمةسيحييةكان ثةيامي مةسيحيان دةكرد طواية نةهاتووة بؤ ئةوةي ئاشيت خباتة سةر طؤي زةوي، بةلكو بؤ ئةوة هاتووة مششي هةلكيشيت و بةزةبري هةرةشةو خوين ذيان لةثيسي كوفر خاوين بكاتةوة، هيباي ناتةبا لةطةل ئةم جؤرة بيكردنةوةو تيزانةدا، دردؤنط لة و ديريك لة ماوةي هةر نيطةران و ثرسيار و بةطومان دةمايةوةو طونديك خوداو رووبةرووي زؤرةوة طةليكي لة ئةو ترسي دةبوويةوة. ذيان قةشةو داضةقي دلدا لةناو بوو ترسيك خودا بوو، هةروةك هةستيكيش بوو لة ناخةوة لةبةردةم دووجار بةآلم هةستيثيدةكرد، و خؤي ذندا سةيرةي ئةفسوونة ئةو عاشق، دةبيتة دةضيتةوةو بي خوداي ئةوةي دةليت: )كاواباتا( وةك هةر دةبات، شةيتانةكان جيهاني بةرةو ثياو

جةستةي ذنة.

عةشق و لةزةت عاشقبوون تا ئةندازةي سنوورةكاني )ئؤكتافيا( عاشقي يةكةجمار لةزةت، دةبيت، ئؤكتافيا ئةو بيوةذنة ناسكةي كة دةولةمةندةكاندا بازرطانة يةكيك لةمالي نزيك روباري نيل دةذي، لةكاتيكدا كة هيبا عاشقي دةخنكي ئاوةكةدا لةناو خةريكة هيبا مالةوة، بؤ دةيباتةوة و دةبيت بةرجةستة ئؤكتافيادا لةخةونيكي ثيشرت لةو زؤر ماوةيةكي ئةطةرضي دةبيت، هةولي هيبا و دةذين ثيكةوة مالةدا كاريطةري ذير نةكةويتة كة دةدات زؤر جوانييةكةي ئؤكتافياوة، بةالم سةرةجنام تةسليمي دةبيت و تا سنوورةكاني لةزةت و جووتبوون ثيكةوة دةرؤن، رةنطة بةهؤي ئةو كة بيت هيباوة قةلةقي و دردؤنطي عةشقة دريذة ناكيشيت و خةوني ئؤكتافيا جاري كةوتوو، ئاو سةر بلقي دةبيتة خةلوةتطةكاني لة لةيةكيك دووةميش، لةكاتيكدا سةرثةرشيت كليساي طونديكدا تةقسيكي زيكرو تةهليلةو كؤريكي بة ثرؤظةي شيعر سرود و دةكات ئاييين ساآلن بيست كضيكي و مندال كؤمةليك دووبارة )مةرتا( جواني سيحري دةكات، عةشق كاريطةريي ذير دةخاتةوة هيبا ئةم لةطةل خودا، و خؤي لةبيكردني و دةنطيكي خاوةني كة طةجنةشدا كضة ئةفسووناويية دةضيتة نو جيهاني رابواردن و دةستبازي و كةيف و رابواردنةوة، سةير يةكةمي عيشقي ئؤكتافياي لةوةداية

لةبةردةم ئاينيدا ثياواني هيشيكي لة نائوميدانة مةرتاش و دةكوذريت هيبا هيبا طوندةكةو ترسناكدا لةبةيانيةكي بؤ دميةشق دةكات و سةفةر بةجيديليت بؤ ئةوةي لة ئاهةنطي يانةكاني شةوانةدا بريك ثارةو بليت و لةو ريطةيةوة طؤراني داهاتي ضنط بكةويت. رؤشتين مةرتا هيبا نةخؤش و سةرطةردان دةكات و بةتةواوي كة بةجؤريك تيكدةدات، ذياني ئيقاعي ئيدي تةواوي ثياواني ئايين بة حالةتةكةي دةزانن و لةكاتي لةرزو تاكةيدا كة لةجيدا كةوتبوو طوييان ليبووة يةكبينة عاشقةكةي

بانط كردووة )مةرتا.. مةرتا(.لةيةكيك لة برطةكاني رؤمانةكةدا هيبا و ذن بةدةسيت فريوةي بةو سةبارةت عةشقةوة خواردويةتي، هةسيت ثةشيماني دبات ناو بةستةمكار ذيان و دايدةطريت دةخةلةتيين، هةلان ذيان دةليت: و تا دةمانطؤريت و دةكات كةمةندكيشمان جياواز بةكةسيكي دةمانكات كاتةي ئةو و ثزيشك شاعيو هيباي هةين. لةوةي ئايا دةثرسيت لةخؤي فريودراو راهييب ئيسكةندةرية لة كة ئةوكةسةية ئةو ذيان هةبوو؟ لةمةوثيش سال بيست لةئيستادا لةسةر ئةو هةمووتاوانةي كة لة ليثرسينةوةي ضؤن كردوويةتي رابردوودا لة خوداوةنديش ئايا دةكات؟ لةطةلدا بؤ دةيطةرينيتةوة ليثرسينةوةدا رؤذي ليثرسينةوةي طةليك كار لةسةر ئةوةي لةطةلدا دةكات لةسةر ئةوةي لة رابردوودا هيبا رؤحي ذياوة؟ دؤخ يةك و يةكجؤر طومان بةةرو لةيةقينةوة زياتر رؤحيكة زياتر ئةو ثرسيارةكاني هةلدةكشيت؟ فيكرو طةشةي ثةرةسةندني لةئةجنامي كة ئايينيةوة مةعريفةي و هؤشياري رؤذطار ئازارةكاني و تيؤري بةئةزموني ثيي طةيشتووة درووستبوون، نةك بةهؤي هيباو طةراني نةشارةزايي، و نةزانني طةيشنت بةثلةي راهييب و زانسيت ثزيشكي رةش خةلكي خزمةتي بوارةشدا لةو كة لةبةرامبةر دةكرد ليقةوماواني و رووت و ثاداشتيك كة خودا ثيي دةداتةوة، هاوكاتة ملمالنيكان كيشةو لة تيطةيشتين لةطةل شيعرةوة بةرزةي ئاستة ئةو بةهؤي كة

دةري دةبريت.

بةربالويي حيكايةتئةو لةجؤري )عةزازيل( بةطشيت ضيؤكي بة سيخناخة كة تيكستانةية رووداوو طشيت رةوتي لةناو وردورد مةعريفةي و زانياري انةوةكةدا، طيدوورة ناوضةي كؤمةليك لةسةر طشيت رةهةندي هةنديك و عةرةبي دةسيت شاراوةي ميذووي ئايين و ناكؤكي نيوان بةو بةيان دةكات، ئاينييةكان سةركردة كةسايةتييةكاني تةواوي كة هؤيةشةوة دياريكراوي قؤناغيكي واقيعي ثالةواني ميذوون و بةشداريي لة ثيكهاتةي رووداوو و بةتوندي كة دةكةن، ضيؤكيكدا بةطةرمي لة سرووشت و حالةتي دةرووني

وادةكةن ئةمانة نزيكن، مرؤظةوة خوينةر بةزوويي ئاشناي باري دةووني و هةلضوون و تيكضرذاني كةسايةتييةكان و

رووداوةكان ببيت.)عةزازيل( كةسايةتييةكي دياريكراوي ناو ئةم رؤمانة نييةو ض ثانتاييةكي لةناو بةالم نةكردووة، داطي ضيؤكةكةدا كردني ئاشكرا تواناي كة وريا خوينةري و تيكست ناو نهينييةكاني رةهةندة بؤ هةية، ئاشكراكاني نا كؤدة و هيل ضاوان لةبةر عةزازيلي ساتيش يةك ئاماذةكاني بةثيي عةزازيل الناضيت، رؤمانةكة، طيةرةوةي و ثالةوان هيباي لةناو ناخ و دل و ئةو ضركة ساتانةداية كة مرؤظ تووشي بيئوميدي دةبيت، عةزازيل ثةيدا فريشتةيةكدا لةبةرطي جاريك دةبيت و هيبا هاندةدات بؤ كاري ضاكة، بةرةو شةيتانيكدا لةبةرطي جاريكيش عةزازيل واتة دةبات، نابةجيي كاري هيبايةو ناوةوةي كةسةكةي خودي بيئوميدييةكانيشدا ساتةوةختة لة ثةيدا دةكات، و دةسةآلت دةردةكةويت ئةمة لةو كاتةدا بةرجةستة دةبيت كاتيك و دةئاخفي خؤيدا ناخي لةطةل هيبا عةزازيل لة داوا هةية، طيمةوكيشةي بةالم لييطةريت، و خبةويت دةكات عةزازيل كة دةنطدانةوةو سيبةري خودي تؤ هةتا دةليت: ثيي خؤيةتي، هيبا نةخةويت من ضؤن دةتوامن خبةوم، واتة واقعيية و زيندوو بوونةوةريكي عةزازيل كة زؤر جار مرؤظ خؤي درووسيت دةكات و زؤر جاريش نائاطاييانة ديتة ناو ثرؤسةي

بيكردنةوةمانةوة. رؤمانة ئةم لةسةر وتن زؤر رةنطة تيكستةكة جةوهةري بة زيان دواجار مةزني ئاست لة نةتوانريت و بطةيةنيت بيت، بةالم خوينةر تيكستةكةدا و قولي هاندةدةين بؤ ئةوةي بةوردي و هيمين و ناو رووداوةكاني بةناو ورياييةوة طةشت

ئةم رؤمانةدا بكات.رؤمانةي ئةم تؤفيق( )ئوميد اوةو توانيويةتي كةشي هونةري و وةرطيهيماو دةستةواذةو رستةو ديالؤطةكان و سرووشيت كةسايةتيي ناو فةزاي رؤمانةكة

بطويزيتةوة بؤ سةر زماني كوردي.

عةزازيل يادةوةريي راهيبيكي رارا

يوسف زيدان

ذمارة )56(ي رؤظارلة دووتويي )66( الثةرةدا ذمارةي ئةجمارةي )رؤظار( جاف(، موختار )ئةمحةد بةرهةمي و ذيان بة تايبةتة نووسني هةنديك شاعيو بةرهةميكي ضةند تيايدا كة دةربارةي ذيان و بةرهةمةكاني خراونةتةروو. هونةرمةند

)ناميق حةمة( نيطارةكاني ئةم ذمارةيةي كيشاوة.

ذمارة )87(ي ئايندةنوييةي ذم��ارة ئ��ةم الث���ةرةي )202( دووت��وي��ي لة طؤظاري )ئايندة(دا كؤمةليك بابةتي ئةدةبي و هونةري

بالوكراونةتةوة.

تاعونسولتاني( )رةس��ول كامؤ(يةو )ئةلبي رؤمانيكي بةريوةبةريتيي و كوردي زماني سةر اوةتة وةريطي )324( دووتويي لة سليماني بالوكردنةوةي و ضاث

الثةرةدا بةضاثي طةياندووة.

جواني و جياوازي)حمةمةد كة ئةدةبيية، رةخنةي وتاريكي كؤمةلة ضاث بةريوةبةريتيي لةاليةن و نووسيويةتي كوردؤ( )367( لةدووتويي سليمانييةوة بالوكردنةوةي و

الثةرةدا ضاثكراوة.

Page 7: Adab w Hwnar 26 November 2009

ليكؤلينةوة6 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5036( ثينجشةممة )11/26/ 2009(

وةهيب رةسول

واتاو ئاماذةثؤست هزري رووةوة لةو هةلطرة كة دةناسني، مؤديرنة لةسةر كارا كاريطةرييةكي بؤ بونيادي ئاماذة )دال(و واتا )مدلول(

لةسةر دةكات كار هةرضؤن و وةرضةرخانيكي ئامادةكردني ريشةيي لة سيستمي ثةيوةنديياندا، لةبةر ئةمة دةبيت ئةو طؤرانكاريانة تيبطةين لة هزري ثؤست مؤديرنةدا ئاماذةدا واتاو كةوتين بةسةر كة ئازادبووني ئاماذة تييدا هاتووة، تةواوي خؤي راطةياند لة دةسةالتي هةلطريكي وةك ئاماذة ضيرت واتا، واتايةك تاقة بةئةمةكي و تةنها ئاماذة ئةركي هةرضؤن نةما، جاميك كة نةوةستا بةهيندةوة بيت بؤ لةخؤطرتين واتا، بةلكو ئةم طؤرانكاريية نويية، واي لةسيستمي ثةيوةنديي نيوان ئاماذة و واتا كرد، ثيكهاتوو ضنراوي وينةيةكي وةك جولةيةكي جولةئاراستة، دوو لة طةر و جولةيةكي ستوني، ئاسؤيي ثةت و دةزووة ستونييةكان )ئاماذة(

و )واتا(ن ئاسؤييةكان ئةوا بن، راستة، بةثيضةوانةشةوة هةروةها بة مانايةكي تر ضيرت )ئاماذة( ئةوة و بينراو بةرطيكي كة راناطةيةنيت ثيوةرة ئاماذةييةكة بؤ )واتا(يةكي ناديار. ياخود نةزانراو و نةبينراو بةم وةرضةرخانة ثةيوةنديي نيوان ئاماذة و واتا، ضووة دؤخيكي ترةوة، هزري كة بةجيهيشت دؤخةي ئةو مؤديرنة بؤي دياري و سنوركيشراو لة بةرووني ئةجنامة ئةم كردبوو. )ئؤكتافيؤس(دا ثيشبينيكردني دةردةكةويت، ئةم ثيشبينيكردنةي بة هةية ثةيوةندي )ئؤكتافيؤس( مؤديرنةوة، هونةري كؤتاهاتين )هونةري نوسيويةتي تيايدا كة بةرثةرضدةرةوةكاني توانا ئةمرؤ بؤتة بةرثةرضدانةوة ونكردووة، بؤتة رةتكردنةوة دووبارةبوونةوة، بةجيهينان، بؤتة شؤرش سروت، تيثةريين رةوانبيذي، بؤتة رةخنة ئةمرؤ كؤتايي ئاهةنط، بؤتة زانراو

هونةري مؤديرنة دةذين()1(راماندةكيشيت، هةلويستة ئةم ثؤست هةلويسيت زانيين بؤ مؤديرنة لةم اليةنةوةو ئامانج ضيية لة بانطةشةي لة بةرامبةردا؟ ثؤست ياخيبوونيك يا بانطةشة مؤديرنة نيية، ياخود هةلويستيكي دياريكراو بةلكو بوو، مؤديرنة ئةوةي وةك حالةتي بؤ خؤبةدةستةوةدانة بةرةجنامي ثيوةرةكان، نةماني بنةما، بووني بؤ دلنيايي نةماني وةهمة رةتكردنةوةي ضؤن وةك يةكطرتووي جيهانيكي بووني لة رةوشةش ئةو طوجناو، ريكخراوي كة بةرةورووي بؤتةوة حالةتيكة لة

شليي و ليكدذي و ئاذاوة.كة مؤديرنة لة جياوازة و سةربةخؤيي بؤ بانطةشةي تا دةكرد، هونةر تايبةمتةندييت ثؤست ساتيكدا لة كاال، نةبيتة كة جةختدةكاتةوة مؤديرنة هونةرة، كاالش و كاالية هونةر

مؤديرنة ثؤست )هونةري بةمةش دريذبوونةوة لة دةكات بةشداري و خؤطوجنان لةطةل ذياني رؤذانةي مؤركيكي بة رةنطكراو ئاسايي ثؤست هةلويستة ئةم كااليي()2( وةرطرتين بووة مؤديرنانةية بواري لة بةرةنطاريي هةلويستيكي بةرةنطاريية ئةو ئةويش كولتوردا، كلتوري نيوان سنوري كة بوو ئةم نةهيشت، نزمةكلتوري و باال بالةكانيدا ذير لة بةرةنطاريية هةلطرتبوو، تري بةرةنطاريي ئةو نةهيشتين ضؤنيةتي بةاليةني سنور و دواليزمانةوة، كة لةسةر دوو جؤريي كلتور دامةزراون، بةتايبةت زؤريك كلتوريية دابةشكردنة )ئةم كولتوري دامةزراوة و بنيات لة و سياسي تةنانةت و فيكري و ئابوورييةكانيشي و كؤمةاليةتي

لةسةر دامةزراوة()3(

تيكةلبووني شتةكانبؤ ثةجنة كة بةشيوةيةك ثانتاييةكي نيو ضوونة بردني، ترةوة، لةاليةكي بوو، قةدةغةكراو نزمةكولتور، ثةسةندكردني زةيين بونياديكي ثةسةندكردني بةشيك وةك كة بوو، ماددي نائةقالني و دواكةوتوويي لة سةيردةكراو ثيشكةوتين كولتوريي خواسرتاوي نةدةنواند، ضون ئةوةي لة دةخيستةروو، ميللي كولتوري روانطةي مؤديرنةوة، لة ثروثاطةندةو منايشة روتبوونةوةو و مؤديلةكان فيلمة و دواكةوتووةكان شانؤيية ئاست نزمةكاني هؤليودو بةسةرهاتة زجنريةي و ميللييةكان خوديية خةيالي زانسيت و رؤمانة زيدةرؤكان لةبابةتة البةالييةكانيدا، )بووة هؤي راددةيةك، تا شتةكان تيكةلبووني بةرز هونةريكي جياكردنةوةي كة بيت شتيك بازاريي، سةمتيكي لة واتايةي بةو ئةستةم()4( ئالؤزو )ضوونة ذوورةوة بؤ نيو ثرؤسيسي بةدوو تومخكردني كلتوريي، شتيكي نةهيشت كة ناوي كولتوري ئةسلي هونةريكي طرتنةخؤي بيت()5( ئامادةكاريي بةماناي وةهاش، و كلتوريي كيشمةكيشمي بؤ

كة نوي، كؤمةلطةيي و فيكري جياوازي ميكانيزمي بة ثيويسيت خؤي بيطريتة كة هةية بةتوانا بطؤرريتة نةهيلي كة بةشيوةيةك كلتوري و فيكري كيشةيةكي سةر هةرضؤن دةرضوو. دةسةالت لة مؤديرنيزمدا، ثؤست طوتاري لة ئاستيك ياخود سنوريكي طؤرينةوة دوو ئةم لةنيوان نيية، بووني ئةوةي هؤي بووةتة كة كلتورةدا، قوليي كلتوري بةرهةميكي هةر لة تةنها مانةوةي ونكات، خؤي رووكةشةكاندا بكاتة ئاماجني خؤي، كة ئةمةش بووة هؤكاري كاريطةريي بةجيهيشنت لةسةر ثةيوةنديي نيوان لةسةرداني بريار و واتا، و ئاماذة ةوة، بةشدار- وةرطر- لةاليةن قنصوة( )صالح بارةيةوة لةم دةنوسي )هيض سنورو نيوانيك نيية بةمةش طؤرينةوة، بةجيهيناني بؤ خؤبةدةستةوة طؤرانكاريي بةهاي ئةوةش شتيك، هةموو بؤ دةدات بابةتي ثيوانةيةكي روانطةيةوة لة قوليدا بةبووني دان هاوبةشة، نانيت، ئةوةي كة هةية رووكةشيكي ئاماذة و نياري بابةتيية، دواتريش

واتا لة حسابيدا دادةكةويت()6(

ثةرتبووني ئاماذةكانجياوازة، مؤديرنة لة لريةدا ئاماذة، ديار، جياوازييةكي لة هةستثيكراو اليةني واتة رادةنيت وةرطر ثةيوةندييةكة، كة واتايةك بةرهةمهيناني بؤ تا ئاماذةكةدا، لةطةل بيت هاويةك ببيت كامل تةواوو ثةيوةندييةكة ئةمةش هونةرييةكةدا، كارة لة كة داتاكةيةوة كردنةوةي ريي لة بةمةبةست، نادياريةكي و ئالؤزي بؤ بةسةريدا كردووة هةذمووني تةريككردن و سزاداني بةكارهيناني مؤديرنة هونةري بؤ جةماوةريي ثؤست لة بةالم كاتدا. زؤربةي لة نيية هاويةك ئاماذة مؤديرنةدا وةرطر هونةريش واتادا، لةطةل كةشفكردني، بؤ ناكات بانطهيشت بةلكو بؤ ئةوةي بةرامبةري بيتةوة، واقيعيكي خودي بةرامبةري ضؤن لي ئةوةي دةبيتةوةو ثةرتوبالو

حةزي خؤي كة هةلدةهينجي دةليت )فايرانت( وةك ثيدةكات، بةكةلكة، و باش شتيك )هةموو لريةدا دةبيت()7( هةمووي ياخود و دةكات ئازاد خؤي ئاماذة تيكدةشكينيت، واتا دةسةالتي ئاماذةيي، ضربوونةوةي لةبري و ياخود زيدة ئاماذة كة نيشانةكاني كاري هونةري مؤديرنةيي الي وةرطر بالوييةكي يا ثةرتي هانيدةدةن، ئاماذة ئاماذة دةبينني، تةنها وةك بةم ئاماذة دةكريت، لة ثاريزطاري دةكةين لةتةكدا مامةلةي ثيية لةسةر جةختكردنةوةيةك وةك و ئاماذةيي بةتةنطةوةنةهاتنيكي

طةمةكردن بة ئاماذةكان.مؤديرنة ثؤست بةمة لة مؤديرنة لة جيادةبيتةوة واتا، بة طرنطيدانيدا طؤرانكاريي هونةريي كاري سةنتةري كة ثيكدةهينا، بؤ ئاماذة. واتا بؤ وشة تري نيشانةيةكي هةر بؤ ياخود سيستمي دووتويي لة هونةريي، ئاماذة بةالم دةدؤزريتةوة، ماناوة لةريي خؤي بووني لةسةر جةخت خؤيةوة راستةوخؤي مادديبووني مؤديرنةدا. ثؤست لة دةكاتةوة لةكاري ئاماذة سةنرتالطرييةي ئةم بووة مؤديرنةدا، ثؤست هونةريي هؤي طؤرانكاريي لة زوباني ديالؤطدا لة دةقةوة بؤ وةرطرو لة زوبانيكي زوبانيكي بؤ سروشطةراييةوة

نيشانةيي.

نووسينى سثيكةواتة زوباني ثؤست مؤديرنة، زوبانيكي نيشانةييةو سروشطةرايي بةكارناهينيت، خوازةش نيية، كؤني ئاماذةطةليكي لةبةرئةوةي لةنيوان ريكةوتنيك لةخؤطرتووة، ئةوةي وةك خوينةري، نوسةرو تيطةيشتوو ئامادةي سةمتيكي هةردوو لةنيوان ثةسةندكراو يا لةوةو مرياتي هةبيت، بةرةكةدا ثيش قورسي نةكات وةك )نوسيين )ئةلبري )نامؤ(ي رؤماني لة سثي( سفري )ثلةي ياخود كامؤ(دا، نووسني( الي )رؤالن بارت(، ياخود سادة سثي تابلؤيةكي منايشي

ياخود نيطاركيشان، نيشانةي لة كالين( )ئيظ كة ثيشانطةيةي ئةو سالؤنيكي كرديةوة: بؤشايي بؤ سثي بةرةنطي و بةتال منايشي نيية. تيا شتيكي هيض بؤيةكراو،

)*(ئةو كارة هونةرييانة و نوسينة هةموو لة كة شةفافانة بياليةنة بةلطةنةويستةكاني بة ئيلتيزاميك بيبةريية. سيستم ماناو لة ثيشوو هةرضي بؤ بوو يارمةتيدةر لة ئاماذة رزطاربووني خرياكردني طواستنةوةي و واتا، دةسةالتي دؤزينةوةوة ثرؤسيسي لة وةرطر لريةدا بنيات. ثرؤسيسي بةرةو )راظةكاريي- دةقةكان كؤتايي

كراوةيي هرمؤنؤتيكا(بة و زيندوييت كة دةمينيتةوة، بة دةدات نويبونةوة بةردةوامي Le-سثييت( ضةمكي لة ئاماذة،

Blanc( لة دةقي داهينانيدا. )W.Iser-ئيزةر )ولفطانط لةم بارةيةوة دةليت: )هةتا سثييت بيت، لةزيادبوون روو دةقةكان و ئاويتةبوون ثرؤسيسي هيندة جياكاني بةشة نيوان لة ثيكهاتن و زيندوييت و دةبيت دذوار دةقدا وةبةرهيناني ضاالكي ئةنديشةكردن و نواندن الي خوينةر روو لة زيادبوون دةكات. بةالم ئةوةي بةالي ئيمةوة كة سةرةكيةية ئةركة ئةو طرنطة دةطرن، ئةستؤي لة سثيتيةكان لة دةطرييت سةرةكي رؤليكي كة ئاماذةييةكاندا الي ثيكهاتة بنياتي

خوينةر()8(

كؤمةلي بةكاربةرثؤست هزري بةخششةكاني لة بةرةو كؤمةلطةية طؤراني مؤديرنة كؤمةلطة بةكاربةر، كؤمةلطةي بةرةو طؤرران مرؤظايةتيةكان بة خةرجكردن و بةكارهينان سةردةمة ئةم مرؤظي راددةيةك، طؤرانةكاني فرياي نةكريت بؤي نةتوانيت ثيابطاتةوةو و بكةويت و كاال مؤديلي بة هؤطر تةواو هةموو لة ببيت، بةكارهينانةكاني ئاراوة، ديتة مؤديليك ساتيكدا ئةمةش بؤ خؤي بووة هؤكاري هاتنة

و نائاسايي خةرجكردنيكي كايةي ناوازة، ئةم ثرؤسيسي خةرجكردنة لة زؤريك لة كاتةكاندا، بووة مايةي ثؤست كؤمةلطةي ناوزةدكردني بةكاربةر- بة)كؤمةلطةي مؤديرنة

ئيستيهالكي(. بةدلنياييةوة ئةم طؤرانكارييانة ماددي و طوزةراني ئاسيت لةسةر طؤرانكاري هؤي بووة مرؤظ بؤ )ثؤست ناوليناني تر. كؤمةاليةتي يا بةراستةوخؤيي مؤديرنة(يا ئاسيت لة بةناراستةوخؤيي، يةكةمدا، ثةيوةستة بةو طؤرانكاريية سؤسيؤلؤذيية ميذوييةوة، كة بي لة كؤمةلطة بة كرد خؤي دةرطادان، ثيشكةوتووةكاندا، رؤذئاوايية كة بيستةوة، سةدةي نيوةي لة لةبنةمادا منونة بوو بؤ دةركةوتين ثيي سؤسيؤلؤذييةكان ئةوةي بةكاربةر( )كؤمةلطةي دةلني سيماي زؤري( )كؤمةلطةي ياخود كؤمةاليةتي ذياني سةميت زيادبوون و كؤكردنةوة بة نوي و سةرماية كةلةكةبووني و لةخةرجكردن دةستطرتنةوة لة بةجؤريك بةلكو دةرنةكةوت، بؤ رانان بةرددان(و لة )بةفريؤو بة ثالي كة بةكاربردن، و خةرج بةكاربردن بلني تا نا هةنديكةوة ثؤست كؤمةلطةي بزوينةري ريضكةي ئابووريي مؤديرنةية()9( بةرةو ئةفراندني )مرؤظي ئابووري( و خةرجكردن بؤ تةرخانبوو قةيرانييةكان، خولة ثيطةيشتين هةرضي كة نويبوونةوة، خريايي ملكةضي كؤمةلطةي، ذياني زياتر ياساي و ئابووري هاوشانيكردني مؤدة كرد، بةالم ئةم مؤدة نويية، بة ثيضةوانةي مؤدةي ثةيوةست بة سيستمي لة بةرهةمهينان قؤناغي تيكةل مؤدةيةكي سةرمايةداري، ضيذو لة بوو ئاويتةيةك بوو، جيهانييةكان، خواردنة ميزو كة جلوبةرطيك لة تيكةلةيةك تيكهةلكيشة باال بةرطدروونيكي ئاويتةيةك تيايدا. فؤلكلؤر)*( بة )رؤك، طؤرانييةكاني شةثؤلة لة بريكي كة بؤنك...( ثؤث، جاز، وةبةرهيناني لة نةرميي لة زياتر

دةخاتة بةخششةكان و هيما جةماوةري( )كولتوري سةر

سةمتة نيوان بةستةلةكي و مؤدةكان دةتوينيتةوة، تا هةرضي زياتر طشتطرييية مرؤظايةتييةكاني

فراوان ببيت.

سةرضاوةكان:)1( قنصوه، صالح: نظرييت يف فلسفة للطباعة، احلريري دار بريوت: الفن،

2005، ل98.)2( قنصوه، صالح: هةمان سةرضاوةي

ثيشوو،ل98. Post Modernism, )3( http:// teaching .Edged.

Com /openwiki/ owومابعد احلداثة بيرت: بروكر، )4(ثيكراو، ئاماذة سةرضاوةي احلداثة،

ل256 – 257. William Gibson, )5(Literature. http: // Inet./William.home19

.Gibson)6( قنصوة، صالح: نظرييت يف فلسفة الفن، سةرضاوةي ئاماذة ثيكراو، ل98

.99 –)7( حجازي، أمحد جمدي: علم اجتماع األزمة: حتليل نقدي للنظرية الجتماعية احلداثة، ومابعد احلداثة مرحليت يف

مصر: 1998، ل139.من عبدالكريم: شريف، )8( نظريات الي التأويل فلسفات العربية الدار اجلزائر: القراوة،

للعلوم،ناشرون،2007،ل225. ومابعد احلداثة حممد. سبيال، )9(ئاماذة سةرضاوةي احلداثة،

ثيكراو،ل111.

ئامادةي كامؤ( )ئةلبي )*(لةدةفتةري و دةبيت منايشة ئةم دةنوسيت وتةية ئةم ثيشانطةكةدا هةية( شاراوة هيزيكي بؤشاييدا )لة ساتي بؤ كؤببوونةوة كةس هةزاران لة هةر كة منايشة، ئةم كردنةوةي ئةمة دةرباري دةضوو. خؤثيشاندان بروانة: بالسم حممد. دراسات سيميائية يف الفن التشكيلي، يف دراسات يف بنية وآخرون، صاحب زهري تأليف الفن، العلمية، الرائد مكتبة دار عمان:

2004، ل314.

بةخششةكاني ثؤست مؤديرنة لة كايةي مةعريفيدا

ئةلبي كامؤ رؤالن بارت

Page 8: Adab w Hwnar 26 November 2009

)5036( ثينجشةممة 2009/11/26

ئاشيت كةمالتيثي هونةريي مناآلني سليماني، ئةو تيثة لةسةرةتاي هةر كة ضاالكةية و ئةكتيظ لةسةر ئيستاشي تا دامةزراندنييةوة لةخزمةت ك��ارةك��ان��ي ب����ةردةوام بيت ئاشنابووني و دروس��ت ثةروةردةيةكي دونيا رةنطاورةنطةكة بووة بؤ مناآلن. ئةم تيثة بة بريؤكةو هةول و كؤششي مامؤستا 1990/6/24 لة هلؤني( ع��ارف )مؤفةق لةذيرناوي )تيثي شانؤي مناآلن-سليماني(

دا دامةزراوةو يةكةمني كاري ئةم تيثةش شانؤيي )ماسية رةشةكة( بوو.

تيثيكي ط��روث��ة ئ��ةم ه��ةرض��ةن��دة لةسةرةتاوة هةر ب��ةآلم ب��ووة، شانؤيي فراوانرت لة سنووري شانؤ بةرهةمةكانيان بوون و بوارةكاني موزيك و طؤراني و سةماو جولةي ئيقاعي و ثيشانطةي وينةكيشاني 1994دا سالي لة هةربؤية لةخؤطرتووة، فراوانكراو تيثةكة كؤبونةوةيةكدا لة هونةريي )تيثي بة بوو تيثةكةش ناوي مناآلن-سليماني(و بةشةكاني وينةكيشان و موزيك و طؤراني طرنطي زياتري ثيدرا تا سالي 1997 كة مؤلةتي ياسايي كاركردني هةريي رؤشنبرييي وةزارةت��ي اليةن لة

كوردستانةوة ثيبةخشراوة.طؤرانييةوة و موزيك كاري رووي لة و طؤراني فيستيظالي هةشت خاوةني موزيكة، لةطةل ضةندين ئاهةنط بةبؤنةي سيدي 3 بةرهةمهيناني ي��ادةك��ان��ةوةو

رووي لة م��ن��اآلن. طؤرانيي بة تاييةت ئيستا تا ئؤثةريتةوة شانؤو هونةري ئؤثةريتيان 3 و شانؤيي بةرهةمي 15ثيشانطةي ش��ةش ك���ردووة. ثيشكةش نويرتين ك��ردؤت��ةوة. وينةكيشانيشيان كاري ئةم تيثة وةك دياريةك بؤ ثيشوازي لة شانؤيي بريتيبوو نويي خويندن سالي رؤذيك ضةند بؤ كة ب��ووم( هةلة )ببورة ثةيانطةي هؤلي و ئازادي ثاركي ناو لة بةرهةمة ئةم هونةرةجوانةكان منايشكرا، عارف )مؤفةق دةرهيناني و دارش��ن لة ثينج لة خؤي شانؤييةكة بوو. هلؤني( دةبينييةوة سةربةخؤدا جياوازو ديةني لة بوو جياواز ديةنيك هةر بابةتي كة يةك ناوةرؤكدا لة بةآلم تر، ديةنةكاني ئامانج دةبينرا كة ئةويش باسي لة جؤريك جياكاري و توندوتيذي لةجؤرةكاني لةناو دةك��رد نايةكساني و جيندةري كؤمةلطةدا، كة بةرامبةر قوتابي و مناالن دةكريت لةناو قوتاخبانةو ناومال و شوينة و هةرديةنيك لةنيواني طشتييةكاندا. ثةروةردةيي طؤرانييةكي تردا ديةنيكي جوانرت ديةنةكاني كة دةكرا، ثيشكةش رادةكيشاية زياتر بينةرةكانيشي دةكردو منايشةكةش ئاكامي بابةتةكة. نيو ثيكةوةو بابةتةكان بةطريدانةوةي هةموو رةتكردنةوةي هةموو جؤرة تووندوتيذي و نايةكساني و جياكاريةك بة )ليبوردةيي و يةكدي( لةطةل رةفتاركردن يةكساني بة

دواي طفتوطؤيةكي كراوة لةطةل مناالن

تواني و ه��ات بةمنايشةكة كؤتايي كؤمةلي دياردةي جياجياي ناو كؤمةل لة نيو دونياي مناآلندا بة مناآلن ئاشنا بكات. سةبارةت بة بةرهةمي ئايندةي ئةم تيثة

ماموستا )مؤفةق عارف هلؤني( وتي:بؤ خؤئامادةكردنني سةرقالي ئيستا

ضةند كاريك لةوانة: نؤيةمي فيستيظالي بؤ -خؤسازكردن طؤرانيي مناآلن كة زياتر لة )16( طؤراني

لةخؤدةطريت.بةرهةمي بآلوكردنةوة و -تؤماركردن

نوي بة سي دي.ضةند وينةطرتين بؤ -خؤئامادةكردن

كورتة فيلم و درامايةكي تةلةفزيؤني.بةرهةمهيناني بؤ -خؤئامادةكردن ئايندةيةكي ل��ة )يةكساني( شانؤيي

نزيكدا.بةرهةمهيناني بؤ -خؤئامادةكردن بؤ )طةشت( تةلةفزيؤني دراماي زجنرية

مناآلن كة ثانزة زجنريةية.هةول ئ��ةوةي بؤ وت��ي: كؤتاييدا لة ئةو ش��ةوخن��ون��ي و م���ان���دووب���وون و تيثةكة دلسؤزانةي ئةندامة مامؤستاو ثيدةكريت هيندةم بطرييت، لةبةرضاو يةكةيان بة يةكة طةرمي سوثاسي كة ليرباوانةو زؤر هةريةكةيان ضونكة بكةم، زؤري كاتيكي بةرانبةريك هيض بةبي خزمةتكردن بؤ تةرخانكردووة خؤيان مناآلن دونياي تيثةكةو طةشةكردني و

بةطشيت.

ئا/ ئةدةب و هونةر

لة دوا وةرزي ضاالكييةكانيدا، يةكيتيي نووسةراني كورد- لقي هةولري، رؤذاني ضريؤك بؤ ديداريكي 2009/11/20-19ديدارةكةداو سةرةتاي لة ريكخست. لقي سةرؤكي لةاليةن وتةيةك دواي نووسةراني هةولري )سةعدوآل ثةرؤش(، )حةسةن ضريؤكنووسان لة هةريةك بة حمةمةد( تاهري ئةنوةر و سليظاني ضريؤكي )سآ بةلك ذ دارا كضا ديلكي، دوا ك��ردو بةشدارييان زي��رةظ��ان��ي..(

ضريؤكةكان، خويندنةوةي ب���ةدواي لةاليةن دكتؤرو نووسةر )عارف حيتؤ(وة لةمبارةيةوة هةلسةنطينران. دةقةكان بةري )هةتا وتي: حيتؤ عارف دكتؤر س���ةرةدةري ئةرستؤي، س��ةردةم��ي دةق��ي ستاتيكا و ج��وان��ي دط���ةل دهاتةكردن و نظيسةر وةك ئةلةمينتةكآ دةرظةكاري دهاتة دين. كآ ئةرستؤي نظيسةرو دناظبةرا يا هةظبةندي ئةو ئةو ظةكؤلينان. بةر ئيخستة دةقيدا نظيسةري دناظبةرا ثةيوةندييا بةخوة طياندارةو هةظبةندييةكا دةقيدا و ذ نظيسةر دوو. و سةرةئيك كاردكةنة دةقةكآ ئةثستمي خوةيا سةربةؤرا دةقآ و دئاخرينيت ه��ةذي و ج��وان

نظيسةري دةروون��آ و ناخ ذي ه��ةذي ظآ ب دكةت. هةظسةنط وةرطري يان دروست كامالن بازنةيآ ذي ضةندآ و ب��ةره��ةس��ت مةعنايةكا ك��و دبيت نظيسةري و دةقي هةر دووان. د دةنة ساخلةت نظيسةران ضريؤكاندا هةردوو ئيديولوذي و هزري خوةيي ضةمكي و ذ سةرةكي و طرنط ذيدةرةكآ وةكو بو نظيسينا ضريؤكآ بكار ئينايةو ذيبان ئاشكرايي ب ه��ةردووان يا كةساتي و

دطةل ثةهلةوانني ضريؤكان دذيان.كؤمةكا بكارئينانا ب تاهري ئةنوةر كةتواري ذيانا فالشباكني سةربؤرو طوهارتنا ضةثةر بةحسي رؤذان��ة يا كآ كةتوارة كودناظ دكةت كةسةكي

طوتارين هندةك شاشيدا طازندةو شت هةلبةت خوياكردن. ددةت��ة ضاككةر قؤناغني سي ظةدطةريتةظة ئةظةذي رةخنةيا ك تواري يا شوثثاريزو هةظضاخ و كاك ئةنةوةر ب سةربؤرا خوةيا دريذ جةظةنطي و وةسفي ئاراستةين شياية بني جواني يا ضريؤكآ دةولةمةند كةت. سليظاني حةسةن ضريؤكا دةرب��ارةي بابةتي وةكو مرؤظانيي بابةتةكآ كو سيكس و ئةظيين ب شيوةيةكي ثوخت

و جوان بدةتة خوياكردن(.ه���ةردوو رؤذ ه��ةم��ان ئ���ي���وارةي حمةمةد )ئ���ةمح���ةد ض��ريؤك��ن��ووس كاكةوةيس( جةليل و ئيسماعيل ويلبوون( )ثةجنةرةكان، بةضريؤكي

دةقةكانيان خويندةوةو لةاليةن )زاهري بؤ خويندنةوةيان بةياني(يةوة رؤذ

كرا.لة ه���ةري���ةك دواي����ي رؤذي ب��ؤ و ه��ادي )سيامةند ض��ريؤك��ن��ووس��ان نةجات نوري و دانا فايةق( دةقةكانيان فايةق دانا ضريؤكةكةي خويندةوةو مةعروف(ةوة كةريم )ئاكؤ لةاليةن )سابري لةاليةن ثاشان خويندرايةوةو رةشيد(ةوة خويندنةوةيةكي رةخنةيي ب��ؤ ض��ريؤك��ةك��ان ك��را. س��ةب��ارةت بة بةشداريكردن و هةلسةنطاندني دةقةكان، )سابري رةشيد( وتي: )بةشداريي من لةم ضريؤكي سآ هةلسةنطاندني ديدارةدا شاري لة كة راثةرينة دواي ن��ةوةي بوون، ثةيدا خؤشةويست سليماني ئةوانيش )سيامةند هادي و دانا فايةق هةرسيكيان كة ن���وري(ن، نةجات و ن��اوي دي���ارن ل��ة ض��ريؤك��ي ك��وردي��داو ضريؤكنووساني نةوةي هةرسيكيشيان دواي راثةرينن كة بيطومان ئةم نةوةية ضةندان ضريؤكنووسي باش و بةتواناي هيناية نيو دنياي ضريؤكي كوردييةوة. ئةوةي راستييش بيت ئةم نةوةية زياتر ضريؤكنووساني سليماني ش��اري لة و رةن��ط بة توانييان كة ثيطةياند ثيش خؤيان، لةنةوةي جيا ستايليكي خؤيان بسةملينن، بةآلم هيتشا رةخنةو ثيويست وةك ك��وردي ليكؤلينةوةي ئاوري لةو قةلةمانة نةداوةتةوة. ضةند برادةريكي رةخنةطر نةبيت كة بيطومان بةرهةمي ذمارةي لةضاو هةولةش ئةو كةمة. بةتوانايانةدا ضريؤكنووسة ئةو ترمدا نووسينيكي لةضةند خؤم من نةوةيةم ئةم ضريؤكنووساني باسي خاسيةتةكانيان و لةتةكنيك كردووةو و هةلسةنطاندن ئةجمارةش وا دواوم، ليدوامن لةبارةي ئةو سي ضريؤكنووسة بةهرةمةندو هونةرمةندانة بةشدارييةكي

ترة بؤ خويندنةوةيةكي وردترو جيديرت و بةطشيت ك��وردي ضريؤكي لةبارةي راثةرين دواي نةوةي ضريؤكنووساني خويندنةوةكامن هيوادارم بةتايبةتي. كوردي ئةدةبي رةخنةي بؤ سوديكي

هةبيت(.لةدابةشكردني ب��ةر لةكؤتاييداو هةريةك بةشداربوواندا، بةسةر دياريي و قةرةداغي )مهاباد لة ضريؤكنووسان ئازاد ئةرطوشي و ساالر عةبدولرةمحان( دةق��ةك��ان��ي��ان خ��وي��ن��دةوةو )زاه��ري شيكاريي خويندنةوةيةكي رؤذبةياني(

بؤ دةقةكان كرد.بة بوو تايبةت ديدارةكة كؤتايي رؤماننووس خةآلتكردني و ريزلينان ئةو ب��ؤ ع���ارف( )ح��س��ني مامؤستا ثيشخستين ثيناوي لة كة هةوالنةي ثيش داويةتي، كورديدا رؤشنبرييي بة ش��ؤرش( )سامي ريزلينانةكةش مامؤستا ثيطةي و رؤل باسي كورتي ئةدةبي ل��ة ك��رد ع���ارف(ي )ح��س��ني

كورديدا.

ديداري ضيؤكي كوردي لة هةولي

ثرؤذةو ضاالكييةكاني تيثي هونةريي مناآلنكؤمةليك لة ئامادةبوواني ديدارةكة

حسي عارف

تيثي هونةريي مناالني سليماني