acİl ultrasonografİ dr. erkan kismali ege Üniversitesi tıp fakültesi radyoloji anabilim dalı

ACİL ULTRASONOGRAFİ

Dr. Erkan KISMALI

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Anabilim Dalı

Bu toplantının sonunda dinleyicilerin :

1. Ultrasonografi (US) nedir?2. US nasıl uygulanır? 3. US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir?4. US de gerekli hazırlıklar nelerdir?5. “Ultrasonografi İstek Formu” nasıl olmalıdır?

…sorularına cevap bulması amaçlanmıştır.

Acil Servise gelen hastaların çoğu, tıbbi geçmişi bilinmeyen, derdini anlatamayan, vücutlarında tehlikeli olaylar süregelen, ölümün söz konusu olduğu hastalardır.

Acil Servis Hekimi için bu hastalar kapalı bir kutu gibidir.

Yunan mitolojisinde Tüm tanrıların dünyaya armağanı Pandora ve asla açmaması söylenen düğün hediyesi…

Bu kapalı kutudaki makro ve mikro olayları görebilmek içinelimizde 2 silah var:

Radyolojik Görüntüleme Yöntemleri ve Biyokimyasal Testler

Radyolojik Görüntüleme:

İnsan vücuduna gönderilen bir enerjinin başından geçen fiziksel olayların algılanıp görüntüye

çevrilmesidir.

Ultrasonografide, Ses enerjisinin yansıma verileri görüntüyü oluşturur. Ses vücuda penetre olmalı ve yansıyıp geri gelebilmelidir.

Bu yol üzerinde hava, kemik ve fibröz doku gibi sese çok dirençli yapılar olmamalıdır.

Ultrasonografik inceleme, organları elektronik cihaz ile görerek yapılan bir

“ FİZİK MUAYENEDİR ! ”

Fizik Muayene kurallarının tümü Ultrason için de geçerlidir.

US cihazını kullanarak,

Hastanın iç organlarının boyutunu, parankim yapısını, kanal sistemini,

Vasküler akım özelliklerini,

Anatomik boşluklardaki patolojik sıvı kolleksiyonlarınıinceleyebiliriz.

•Radyolog US de gördüklerini, inceleme sırasında ve sonunda;

• bilgileri ile karşılaştırır, • olası başka bulguları da arar, • bulgularını analiz eder, • tanıya gider,• yazılı rapor olarak cevap verir.

US inceleme,

•Kesit görüntülerinin ardışık olarak izlendiği Dinamik bir Radyolojik Görüntüleme yöntemidir.

•Görüntüler hasta başında o anda yorumlanır ve incelemeye yön verilir.

Bu nedenle US başarısı: • yapan kişinin konsantrasyonu, • el becerisi ve • analiz yeteneği ile ilişkilidir.

US inceleme,

•Probun açısı ile değişen kesitlerin geçtiği yerin bilinememesi ve görüntülerin hareketli olması nedeniyle,

US da görülenler başkaları tarafından tekrar yorumlanamaz.

Ultrason incelemesinde görüntü kalitesini,

Cihazın teknik özellikleri ve hastanın doku özellikleri belirler.

Bu nedenle yeterli cihaz-yetersiz cihaz kavramı vardır.

İnceleme ortamı ve hastanın vücut yapısı elverişli olamazsa,

İyi değerlendirilebilmiş hasta-sınırlı değerlendirilebilmiş hasta sonuçları ortaya çıkar.

Ultrasonografi nasıl yapılır?

1- Acil Serviste (Hasta Başında)

2- Radyoloji Ultrason Biriminde

Acil Serviste (Hasta Başında) US :

• Acil Servis dışına transportu riskli,

• Taşınamaz yaşam destek birimlerine bağlı,

• Bir yandan girişimleri süren hastalar için istenir.

• US cihazı Acil Girişim Odasına götürülür ve Radyolog oraya gider.

Acil Serviste (Hasta Başında) US Dezavantajları:

• Acil tıbbi girişimler sürerken, ışık miktarı ayarlanamayan, gürültülü, kalabalık bir ortamda yapıldığından konsantrasyon sıkıntısı çekilir.

•Acil Servisin olumsuz şartları bilindiğinden iyi bir cihaz temin edilememiş olabilir.

• Hastanın (varsa) eski veya başka Radyolojik İnceleme bulgularına ulaşılamamıştır.

Acil Serviste (Hasta Başında) US :

• Klinikle uyumsuz, sınırlı inceleme yapıldıysa, elektif koşullarda, gerekli hazırlıklardan sonra Radyoloji Ultrasonografi Biriminde inceleme tekrarlanmalıdır.

Radyoloji Ultrason Biriminde US :

• Transportu olanaklı, Taşınabilir yaşam destek birimleri sağlanabilen,

• Acil ve standart ilk tıbbi ve cerrahi girişimi tamamlanan hastalara istenir.

Acil Servisten istenen US ne zaman nerede yapılmaktadır?

• Transportu riskli hastalar yerinde US ile değerlendirilir.

• Transportuna izin verilen hastalara ise:

• Mesai günlerinde mesai saatlerinde Radyoloji US Biriminde,• Mesai dışı zamanlarda ise Acil Servis US odasında bakılır.

Radyoloji Ultrason Biriminde US Avantajları:

•Özellikleri birbirinden üstün olabilen çeşitli US cihazları,

•Sağlıklı inceleme yapılabilecek sakin ortam,

•Patolojik bir bulguyu kayıt edebilme,

•Hastane Dijital Rapor Arşivine hasta başında erişim,

•Tecrübeli radyologlarla bir arada çalışıp konsültasyon yapabilme.

US Cihazının BölümleriAna Gövde

Prob için elektrik akımını üretenve gelen elektrik sinyallerini işleyen, çok hassas, karmaşık elektronik parçaları,görüntü kaydedicileri,ve monitörü taşır.

US Cihazını korumak için:

Cihaz, bu incelemenin yapıldığı ayrı bir odada durmalıdır.

Oda, klima ile nemi alınacak şekilde 21 dereceye soğutulmalıdır.

Kullanılmadığı zaman cihazın üzeri örtülmelidir.

Taşınması sırasında eşiklere dikkat edilmelidir.


Tekerleklerin Prob ve cihazın kablolarını ezmesi önlenmelidir.

Elektrik kablosu birleşim yerleri korunmalıdır.


Fiş ve prizler sağlam olmalı, Fiş sökülüp takılırken kablodan değil plastik bölümden tutulmalıdır.

x

US Cihazının Bölümleri

ProbUS cihazının hastaya ses enerjisi gönderen ve yansıyan ses enerjisini alan parçasıdır.

Freeze tuşu basılı değilken çalışır ve elektrik akımı içerir.

Prob, cihazın hastaya temas eden, en çok mekanik travmaya uğrayan, en kolay hasar gören, en hassas ve en pahalı bölümüdür.

Bir US cihazı 70 Bin YTL iken sadece probu 13 Bin YTL dir.

Uç kenarında dizili olan kristaller çarpmaya, sıcaklığa ve kimyasal maddelere dayanıksızdır.

Probu korumak için:

Sedye odaya alınırken ve odadan çıkartılırken cihazın başında durmalıyız.

İnceleme sonrası Freeze tuşuna basıp proba elektrik gidişini durdurmalıyız.

İnceleme bitince ucu yukarıya bakacak şekilde özel yuvasına yerleştirmeliyiz.

Probu korumak için:

Sürdüğümüz Jeli mutlaka kurulamalıyız. Kuruyan jel prob yüzeyini çatlatır!

Yara yerinden kan ve antiseptik bulaşmasını,Hastadan hastaya bulaşmayı engellemek için proba naylon kılıf giydirmeliyiz.

Geniş ve açık yara yerinde yada intraoperatif kullanımda prob ve kablosu steril şartlarda kılıflanabilir.

Soketler, cihaz FREEZE de iken dikkatle sökülüp takılmalıdır.

Ultrasonografi nasıl yapılır?

İncelemeye, hastanın kimliği doğrulandıktan sonra başlanır.

US istek formu bilgileri ışığında inceleme aşamaları ve tarama yapılacak bölgeler planlanır.

Ekranda oluşan kesit görüntüleri izlenir, bulgular ve ölçümler hasta kartına not

edilir.

Abdominal-Pelvik incelemede:

Hasta sedyede supin pozisyonda yatar.

Abdomen ön duvarındaki, orta hat ve lateral bölüm arasındaki taramalarla inceleme yapılır.

Prob ile deri arasında hava olmamalıdır. Ses vücuda penetre olabilmeli ve yansıyıp geri gelebilmelidir.

HAVA ENGELİ

Cildi geçen ses havaya çarpınca şiddetle yansır ve saçılır. Arkasındaki organlara ses geçemez.Benzer engel yansıyan ses proba dönerken de olur.

HAVA ENGELİ

Abdomen ön duvarının hemen altında; mide, ince barsaklar ve kolon lümenindeki hava bulunmaktadır. Supin yatan hastada sıvı dorsale inerken hava ventrale yer değiştirir.

HAVA ENGELİ

Benzer durum intestinal perforasyon, laparotomi ve abdominal ön duvar yaralanmaları sonrası periton boşluğunda hava birikince de olur.

HAVA ENGELİ

Alt Abdomen (Pelvis) incelemelerinde de intestinal lümendeki hava iç genital organlara gidecek sesi engeller.

Mesane dolunca intestinal yapılar yanlara itilir, derine inmesi gereken ses sıvıda zayıflamadan gider ve gelir.

KEMİK ENGELİ

•Üst Abdomende kostalar, •Alt Abdomende ise iliyak kanatlar ve simfiz pubis sesin önünde kemikten bir engel oluşturur.

•Derin inspiryumla diafragma; karaciğer, dalak ve böbrekleri kaudale iter.

İnterkostal aralık için küçük başlıklı problar kullanılarak kardiyak ve mediastinal görüntüleme yapılabilir.

Prensip olarak Prob, Transfontanel kıkırdak doku, interkostal aralık gibi sert engeller arasındaki uygun akustik pencerelere yönlendirilerek ses enerjisi vücuda penetre edilir.

Renkli Doppler US:

Yansıtma şiddetine göre parlayan noktaların, derinliğe göre ekrana yerleştirildiği gri-skala US

görüntüsüne, yansıtıcı yüzeyin hareket bilgisinin renk olarak eklenmesidir.

Renkli Doppler US:

Önce iyi bir görüntü alınmalıdır.

Doppler bilgileri, gelen görüntü verilerinden ayrıca hesaplanarak tekrar aynı ekrana gönderilmektedir.

“Garbage in, garbage out…”

US un kullanıldığı acil durumlar nelerdir?

Kraniyal bölge:

Kalvariyal kemik engeller nedeniyle sadece Pediyatrik yaş grubunda fontanel ve suturlerdeki kıkırdak doku penceresinden incelenebilir.

Periventriküler parankim,Ventriküler sistem, Subaraknoid alandaki,

hemorajiler veya kitleler, hidrosefali görüntülenir.


Servikal bölge:

Engel yoktur.

Parotis, submandibuler bezler ve tiroid bezi,Vasküler yapıların lümeni,Yumuşak dokuda abse, hematom gösterilebilir.


Toraks bölgesi:

İnterkostal yaklaşımla incelenebilir.

Kostofrenik sinüslerde plevral effüzyonGeniş Konsolidasyon-Sıvı ayrımıPerikardiyal effüzyon görüntülenebilir.

US de Anatomik Bölgeler:

Üst Abdomen : Diafragma ile umblikus arası

Alt Abdomen (Pelvis): Umblikus ile simfiz pubis arası


Organomegali, Hidrops kese, Kolelitiyazis,NefrolitiyazisHepatit, kolesistit, pyelonefritLaserasyon, kontüzyon, hematomAort anevrizmasıİntraperitoneal serbest sıvı


Retroperitoneal bölge:

Orta alan, pankreas, paraaortik bölge,Lateralde perirenal bölge incelenebilir.

Mide, ince ve kalın barsakların lümenlerindeki hava nedeniyle derininde kalan yapılar görüntülenemezse, BT gerekir.

Künt travmada US bulgusu olmayan olguda Hematokrit düşüyor ise BT gerekli.


Pelviste, mesane tam dolu olduğunda,

Mesane taşları, koagulum, tümörÜreter alt uç taşları,Uterus ve over patolojileri, Prostat bezi görüntülenebilir.


Ekstremite, inguinal kanal ve skrotal US incelemelerinde engel yoktur.

US öncesi hazırlıklar nelerdir?

Üst Abdominal US Hazırlığı:

• İntestinal gazların en az olması, • Mide içindeki gıda ve yutulan havanın pankreası kapatmaması, • Safra kesesinin kontrakte olmaması için 6 saat açlık gerekir.

•Kolesistektomili olgularda yada biliyer sistem dışı patolojik durum düşünülen olgularda açlık koşulu aranmayabilir.

• Patolojik bulgunun abdomenin tamamında olabileceği düşünülüyor ise tüm abdominal US istenmeli ve mesane tam dolu olarak US ye gönderilmelidir.

Transvers kolonda hava artefaktı

Karaciğer sağ lob sagital düzlemde kosta ve intestinal hava engelleri

Kosta

Kolon

Sağ böbrek

İnterkostal uygun açı ile aynı bölgede kistik lezyon

Sağ böbrek

Kist


Alt Abdominal(Pelvik) veya Üriner Sistem US Hazırlığı:

•Pelvis incelenirken mesane tam dolu olmalıdır.•Mesane lümeni, duvar kalınlığı ve yapısı, orifisler görülür.•İdrar basıncının üreter ve renal toplayıcı sisteme etkisi görülür.•Prostat, seminal veziküller, uterus ve overler görülür.

•Mesane:•Hasta bekleyebilecekse PO yada İV sıvı yüklenip diürezle doldurulmalıdır.

•Hasta bekleyemeyecekse sonda takılıp retrograd yolla doldurulmalıdır.

M

U

R

U

M

R

Mesane dolu değil

Mesane dolu


Pansuman yerleri ve Alçı / Ateller :

• Probu deriye tam temas ettirebilmek için Alçı kısmen yada tamamen söküldükten sonra US ye gönderilmeli.

• Pansuman malzemelerini Radyolog hiç acımadan sökecektir… Dönüşte yenilenmesi unutulmamalıdır.

“Ultrasonografi İstek Formu” na neler yazılmalıdır?

Hızlı ve yeterli bir US incelemesi için, Gönderen Doktor hastası hakkındaki tüm tıbbi bilgi ve bulguları Radyoloğa

yazılı olarak bildirmelidir.

Hasta hakkında klinik bilgi ve bulguları bilmemek, bilinmeyen bir bölgede gece denize dalmak gibidir.

“Ultrasonografi İstek Formu” na neler yazılmalıdır?

Hastanın kimlik bilgileri,

Sorumlu doktorun adı ve iç hat telefonu,

İsteğin yapıldığı tarih ve saat,

Hastanın klinik bilgi ve bulgularının özeti,

Yapılması istenen US inceleme bölgesi,

US sonucunda beklentiler ve ayırıcı tanılar…

Gönderen hekim telefonu başlığı,Klinik bilgi ve bulgu başlığı,Yeni bir revizyon?

Batın USG şeklinde yazılan istek yanlış kodlanabilir,

Tüm Batın, Üst Batın, Alt Batın(Pelvik) US yazılmalı

B.U.T kodlamasında hata

US Hazırlık Hatası

DİKKAT!

Doppler US İstek formu:

İncelenmesi istenen vasküler sistem yazılmalıdır.

Örnek:Abdomen için, “Abdominal Doppler”

yerine:

Portal sistemMezenterik sistemRenal arter ve venOver veya testis torsiyonu için

Doppler US İstek formu:

Anatomik bölge yerine,İncelenmesi istenen vasküler sistem yazılmalıdır.

Örnek: “Alt Ekstremite Doppler” yerine:

Bilateral? Unilateral?

Alt ekstremite arteriyel sistemAlt ekstremite venöz sistem

US Raporu:

Sarı renkli Hasta Kartının arka yüzüne

Konsültasyon Notu şeklinde el yazısı ile yazılmaktadır.

Bulgular Hastane Dijital Arşivine de kaydedilmektedir.

Tarih ve Saat bilgisi mutlaka verilmektedir.

SON OLARAK…

Acil servise gelen hastalar;

Hızlı ve kesin tanı ile belirlenecek bir dizi ciddi tedavi yönteminin uygulanacağı, yaşamları tehlikede olan hastalardır.

Bu nedenle herkes görevini uyum içerisinde, çok hızlı ve kusursuz yapmalıdır.

Bu ise ancak bir takım çalışması ile gerçekleşebilir !

T ogetherE veryoneA chievesM ore…

Sabrınız için teşekkürler…

acİl ultrasonografİ dr. erkan kismali ege Üniversitesi tıp fakültesi radyoloji anabilim dalı

Documents