academy® magazine 2015

Dr. André KuipersEen school voor de toekomst

Amanda Gefter MSc.Fysica is het mechanisme achter deillusie dat er een wereld is

Prof. dr. Abram de SwaanWe ain’t seen nothing yet

Mr. Pauline van der Meer MohrStudenten volgen nu al, rennendlangs de Kralingse Plas, colleges

Dr. Mathijs BoumanDe robot als dienstverlener enmulti-inzetbare arbeider

© f

oto

: ch

rist

oph

er c

ox

ACADEMYB r i n g i n g K n o w l e d g e t o t h e w o r l d

®

MarcSluszny

2015

Altijd op zoek naar het extreme succes

Plus een overzicht van meer dan 300 Faculty Members

speakersacademy.nl

ACADEMY® MAGAZINE 2015 | 3

ONLINE

THE GLOBAL HOME OF GREAT INTELLECT

Welkom bij Europa's grootsteonline sprekersinstituut

Het grootste sprekersportal en voor iedereen toegankelijk. Per jaar wordt de website bezocht door honderdduizenden unieke bezoekers en biedt hiermee toegang tot ‘de wereld van kennis’. De zoekmachine is eenvoudig in gebruik. U kunt zoeken op naam, alfabet, trefwoord en op

maar liefst 25 categorieën; een makkelijke manier om kennis te maken met de Faculty Members van Speakers Academy®. Tevens treft men op de website honderden interessante artikelen en columns, exclusieve interviews, videos en foto’s van onze Faculty Members.

ACADEMY® MAGAZINE 20154 |

Sinds de start in 1997 is Speakers Academy® uitgegroeid tot de absolute marktleider in de sprekersbranche. Met duizenden

aanvragen per jaar, honderdduizenden bezoekers op de website en meer dan een kwart miljoen lezers van het eigen ACADEMY® Magazine, heeft Speakers Academy® een unieke positie verworven als toonaangevend sprekersinstituut.

Speakers Academy® beheert de agenda en verzorgt de boekingen en financiële afhandeling voor prominente wetenschappers, politici, kunstenaars, (oud-)sporters, journalisten en topmanagers uit het bedrijfsleven. Zij verzorgen lezingen op het gebied van wetenschap, filosofie, politiek, Europese integratie, communicatie, motivatie, duurzaamheid, innovatie, marketing, sport en avontuur, media, ICT, futurologie, economie et cetera. Uiteraard is een groot aantal van deze experts ook inzetbaar als dagvoorzitter of discussieleider.

Alle zogeheten Faculty Members zijn autoriteiten op hun vakgebied

en brengen met het grootst mogelijke plezier kennis en inzichten over op hun toehoorders. Hiermee ontvouwt zich ook de missie van Speakers Academy®: ‘Bringing Knowledge to the World’.Binnen 24 uur na indienen van uw aanvraag neemt een van onze Knowledge Ambassadors contact met u op. Met veel kennis van zaken staan zij u bij met het maken van de juiste keuze voor de invulling van uw congres of bedrijfsevenement. Onze professionele, zorgvuldige en adequate werkwijze heeft geleid tot de sterke reputatie van Speakers Academy®.

Met meer dan 60.000 aanvragen en 25.000 boekingen in het korte bestaan van Speakers Academy® is het bewijs geleverd dat kwaliteit zich altijd een weg baant. Inmiddels beheren wij een internationaal bestand dat zijn weerga niet kent en dagelijks wordt aangevuld met sprekers uit China, India, Latijns-Amerika, Europa, Amerika en Rusland. Op onze website treft u duizenden sprekers aan die van onschatbare waarde kunnen zijn voor uw bedrijf of organisatie.

Wie zijn wij?

‘Een wereld op zich’: dat is het karakter van het ACADEMY® Magazine. Elk artikel dat in ACADEMY® Magazine verschijnt, is een waar juweel van vakmanschap. Hierbij wordt de grootst mogelijke zorg besteed aan inhoud, opmaak en fotografie. Eén exemplaar van ACADEMY® Magazine circuleert gemiddeld circa zes maanden bij onze ontvangers en wordt veelvuldig gelezen. Met een oplage van 40.000 exemplaren per editie is dit een supermedium voor meer dan een kwart miljoen geïnteresseerde lezers en potentiële opdrachtgevers. Vraag ons meest recente magazine vandaag nog gratis aan. Stuur een e-mail naar [email protected] of bel 010-4333322.

Dr. André KuipersEen school voor de toekomst

Amanda Gefter MSc.Fysica is het mechanisme achter deillusie dat er een wereld is

Prof. dr. Abram de SwaanWe ain’t seen nothing yet

Mr. Pauline van der Meer MohrStudenten volgen nu al, rennendlangs de Kralingse Plas, colleges

Dr. Mathijs BoumanDe robot als dienstverlener enmulti-inzetbare arbeider

SPEAK

ERS A

CA

DEM

Y® M

AG

AZIN

E | 12D

E JAA

RG

AN

G | N

O 20 | BEWA

AR

EXEM

PLAA

R | O

PLAG

E 40.000

P.O. Box 22307 | 3003 DH RotterdamT: +31(0)10 433 33 22 | F: +31(0)10 414 32 59 | [email protected]

the global home of great intellect

speakersacademy.nl

© f

oto

: ch

rist

oph

er c

ox

ACADEMYb r i n g i n g K n o w l e d g e t o t h e w o r l d

®

MarcSluszny

2015

Altijd op zoek naar het extreme succes

Plus een overzicht van meer dan 300 Faculty Members

Magazine_winter2015_Cover.indd 1 28-11-14 09:59

De kracht van Speakers Academy®

Speakers Academy® heeft een transparant prijsbeleid. Duidelijk-heid vooraf, geen boekingsfee of verborgen kosten.

Het consultancyteam van Speakers Academy® is het meest ervaren team in de Europese sprekerswereld. Met een gezamenlijke ervaring van zo’n 100 jaar heeft zij tienduizenden aanvragen voor haar relaties in behandeling genomen.

Speakers Academy® hanteert een on-besproken ethisch gedrag naar haar klanten, medewerkers, toeleveranciers, Faculty Members en naar de samenleving, hetgeen resulteert in een on-berispelijke reputatie en een ongeëvenaard betalingsgedrag.

Nadat een boeking tot stand is gekomen stemt Speakers Academy® de werkbesprekingen af, controleert de optredens en evalueert de optredens die hebben plaatsgevonden.

In geval van ziekte en/ofovermacht draagt Speakers Academy® te allen tijde zorg voor een vervangende spreker of dagvoorzitter. Uiteraard in overleg met u.

Aankondigingen van congressen, seminars of andersoortige bij-eenkomsten worden kosteloos vermeld op onze website.

Relaties van Speakers Academy® ontvangen het ACADEMY® Magazine gratis en zo ook de periodieke Nieuwsbrief, waarin de laatste ont-wikkelingen worden besproken alsmede de meest recente sprekers worden voorgesteld. Zo krijgt de relatie een up-to-date kennis van de steeds veranderende sprekersmarkt.

De boeiende eninspirerende werk-omgeving op het Speakers Academy® hoofdkantoor garandeert optimale professionaliteit en klantgerichtheid en staat borg voor het hoogst denkbare niveau van dienstverlening.

Kosteloos advies. Onze Knowledge Ambassadors staan 365 dagen per jaar voor u klaar en zorgen ervoor dat u binnen 24 uur een offerte ontvangt.

Een internationaal net-werk dat zijn weerga niet kent en toegang geeft tot meer dan 35.000 sprekers wereldwijd.

DE toEgEvoEgDE waarDEn voor rElatiEs En faculty mEmbErs

010 - 433 33 22speakersacademy.nl

Het team van Speakers Academy® is het meest ervaren team in de Europese sprekerswereld. Met een gezamenlijke ervaring van meer dan 100 jaar heeft zij meer dan 60.000 aanvragen voor haar relaties in behandeling genomen.

Hieronder stellen wij u onze Knowledge Ambassadors voor

rené wArMerdAMdirecteur sAles

Mr. ninA KesArAdjunct directeur

celinA schüllerAlgeMeen directeur

wAlter KAllenBAchMAArten pino Mscdirecteur MArKeting & coMMunicAtie

hugo de reus MA

jAcques geluK sonjA diener MelAnie MArtens AlexAndre Vd Berch BArBArA de jonge MscdesMond de jong BBA

COLOFON

SpeakerS academy® BezoekadreSPostbus 22307 schiedamse vest 67-713003 DH rotterdam 3012 bE [email protected] tel.: +31 10 433 33 22

GrafiSch ontwerp drukwerkspeakers academy® roularta Printing nv,Don de bruijn roeselareonno van beek belgië

copyriGhtcopyright © 1997-2015 speakers academy®. niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en / of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. alle rechten voorbehouden. speakers academy® heeft de grootst mogelijke inspanning gepleegd om de copyrights van de geplaatste artikelen en foto’s aan de makers daarvan te doen toekomen. speakers academy® vraagt de auteurs, fotografen en de sprekers copyrightvrije foto’s aan te leveren. in het geval het foto’s betreft die beschikbaar zijn gesteld door externe fotografen, vermeldt speakers academy® de naam van de fotograaf op de foto zelf. in een aantal gevallen is het wellicht niet mogelijk (geweest) de fotograaf te achterhalen. mocht u menen rechthebbende te zijn van een of meerdere foto’s, neem dan contact op met speakers academy® via e-mail: [email protected]

De interviews, artikelen en columns zijn van onafhankelijke auteurs. acaDEmy® magazine neemt een metapositie in ten aanzien van geloof, religie, gender, ras, seksuele geaardheid en aanvaardt geen enkele verantwoordelijkheid voor de statements die worden gemaakt. acaDEmy® magazine heeft vanuit deze onafhankelijk positie mensen uitgenodigd, die vanuit verschillende gezichtspunten hun visie naar voren brengen.

fotoStockbedrijven of organisaties die fotomateriaal nodig hebben, kunnen tegen een vergoeding hiervan gebruik maken. u kunt contact opnemen met de informatiedesk van speakers academy®: [email protected]

toeStemminG herdruk / GeBruik foto’S en illuStratieSvoor toestemming van herdruk van artikelen, interviews, columns, foto’s en illustraties, kunt u contact opnemen met speakers academy®:[email protected]

columnServiceveel van onze sprekers zijn tevens goede schrijvers. in een aantal gevallen bestaat de mogelijkheid om een column te laten schrijven voor uw personeelsblad, huisorgaan, verenigingsblad, corporate magazine, jaarverslag, website, publiekstijdschrift.

ook kunnen wij op verzoek een column, kort verhaal of gedicht ter ondersteuning van een congres (laten) verzorgen.

Nieuwe Website 2Wie zijn wij? 4De Kracht van Speakers Academy® 5Inhoud 6Colofon 7Leden Internationale Raad van Advies 8Voorwoord 9

interviewS & artikelen

Dr. ANDRé KUIPERS 10Een school van de toekomst

AMANDA GEFTER MSc 14Fysica is het mechanisme achter de illusie datereen wereld is

Prof. dr. ABRAM DE SWAAN 18"We ain't seen nothing yet"

Ir. MARC CORNELISSEN 22Ambitie op de Noordpool

HEIN VERGEER 26Kwetsbaar opstellen is de sleutel naar succes

Mr. PAULINE VAN DER MEER MOHR 28Studenten volgen nu al rennend langs deKralingse Plas colleges

Drs. MAURICE DE HOND 32Een school van de toekomst

Prof. ir. WINY MAAS 36Kosmopolitische Markthal mag je best een icoon noemen

BEACH CLUB PUNT WEST 40In deze beachclub is alles tegelijk mogelijk

MARC LAMMERS 44Betrokken medewerkers leggen de lat hoger dan de directie

Dr. MATTHIJS BOUMAN 46De robot als dienstverlener en multi-inzetbare arbeider

PUCK MEERBURG 50Ik wil gewoon comfortabel bij mijn data kunnen komen

Prof. dr. VICTOR LAMME 54Meten wat mensen zelf niet bewust weten

Dr. PAUL REM 58Historie tot leven brengen is een dankbaar mÈtier

Mr. ANDRé ROUVOET 62Hoog eigen risico is een risico

MARJA VAN BIJSTERVELDT-VLIEGENTHART 66Zelf verantwoordelijk zijn haalt het beste uit mensen

Prof. drs. JEROEN SMIT 70Bezit wordt bijzaak

DOS WINKEL 72We maken onze levensbron, de oceaan, op eengrandioze manier kapot

Inhoudsopgave

THOMAS RAU 80Van eigendom naar eigenslim: het is de prestatie die telt

Drs. MARGA HOEK MBA 82Zakendoen in de nieuwe economie moet eenlonkend perpectief zijn

Prof. dr. BAS HARING 86Economie en Lariekoek

Drs. AREND JAN BOEKESTIJN 88Het lot helpt de onverschrokkenen

Prof. dr. SWEDER VAN WIJNBERGEN 90Hoe krijgen we weer groei in Europa?

MICHIEL MULDER 92Ondernemen is het mooiste dat er is

Drs. ALBERT JAAP VAN SANTBRINK 94Levensechte Sweetie lokt duizend mannen in de val

RONALD DE BOER 98"Ik zit gebeiteld"

Dr. ir IONICA SMEETS 102Wiskunde leert je dingen helder te krijgen

PEDRO DE BRUYCKERE 106Over leren bestaan er veel broodje aap verhalen

RICHARD VAN HOOIJDONK 108The Future of Marketing

ALI B 110Ali B!, wat doe jij nou op een business event?'

Prof. dr. PAUL LOUIS ISKE 112Serieuze opmontering voor betere prestaties

TINKEBEL 114Hoe ik op een bizarre wijze social media expert werd

Drs. YURI VAN GEEST 116Singularity

overzicht van meer dan 300 faculty memBerS, handiG GeruBriceerd per cateGorie

Top Tien, meest geboekte sprekers van 2014 118De categorieën 119Bestuur, Beleid & Politiek 120Communicatie & Public Relations 122Economie & Financiën 124Entertainment 126Filosofie, Religie & Spiritualiteit 128Futurologen & Trendwatchers 130Geschiedenis 131Gezondheidszorg 132ICT & Nieuwe Media 134Innovatie & Creativiteit 136Kunst & Cultuur 137Leiderschap & Strategie 138Lifestyle 140Management 142Media & Journalistiek 145Mens & Samenleving 146Motivatie, Inspiratie, Persoonlijke ontwikkeling 148MVO & Duurzaamheid 150Ondernemerschap 152Presentatoren/Dagvoorzitters 154Sales 156Sport, Avontuur & Expeditie 158Weer 160Wetenschap 161

columnS & SpotliGhtS

Jacques Brinkman 17Albert Boswijk 21Drs. Pieter de Rijk 25Paul van Ass 31Parcival Hofland 35Luitenant-Generaal B.D. Freek Meulman 39Mr. Bram Mosckowizc 43Prof. dr. Herman Pleij 49... Welsing 53Gyuri Vergouw 57Dr. ir. Rolf Hut 61Roelof Hemmen 65Marc Sluszny 69Congres 18e eeuw 78Malinca Verwiel 85Dr. ir. Koert van Mensvoort 97Bob Ultee 101Kruiswoordpuzzel 162


Inhoudsopgave


Leden van de Internationale Raad van Advies van Speakers Academy®

Drs. GENERAAL-MAjOOR B.D.pIETER coBelenS

prof. drs. jEROEN Smit

prof. dr. CHRIs peeterS

Drs. ADjIEDj BakaS

prof. dr. wILLEM vermeend

Ir. MARC corneliSSen

prof. dr. ir. Guus Berkhout

Dr. ANDRékuiperS

Dr. sTEvENvan eijck

prof. dr. wIMde ridder

Ir. F.w. MICkEy huiBreGtSen

Drs. HARRyStarren

ANkEplättner

prof. dr. BAsharinG

International Advisory

Board

De groei van Speakers Academy® vraagt om periodieke bezinning en herijking en vergt een kritische distantie. Speakers Academy® prijst zich gelukkig dat deze experts en autoriteiten haar terzijde willen staan.


Recent heb ik twee boeken gelezen die ik iedereen van harte aanbeveel. Het zijn ‘In Einsteins Achtertuin’ van Amanda Gefter

en ‘Compartimenten van Vernietiging’ van Abram de Swaan. Ik reken ze tot de beste en meest indringende boeken die ik de afgelopen 10 jaar heb gelezen. Het is een voorrecht dat we beide auteurs hebben mogen interviewen voor de 2015 Wintereditie van ACADEMY® Magazine. Gefter geeft een buitengewoon helder beeld van de laatste nieuwe inzichten in de moderne fysica en haar zoektocht naar de grootste mysteries van het universum. De Swaan schetst ons een ‘condition humaine’, die je wereldbeeld (in elk geval het mijne) voorgoed verandert.

Gefters boek is niet makkelijk, maar ze schrijft als Dan Brown en leidt haar lezers stap voor stap door de moeilijke materie van de huidige stand van zaken in de fysica. Aan het eind van het boek heeft ze een kruiswoordpuzzel opgenomen, die je alleen kunt oplossen als je het boek ook écht hebt gelezen. Ze vertelt hierover dat dit vaak is gedaan in de wetenschappelijke wereld, maar ik moet u bekennen dat ik het nog nooit ergens achterin een boek ben tegengekomen. Ik vind het wel een enorm leuk idee en heb het overgenomen in ons magazine.

Abram de Swaan schrijft ronduit briljant. Zonder waardeoordelen schetst hij een beeld van de genocides en democides uit de (nabije) geschiedenis, de drijfveren van de daders en hun voorgeschiedenissen en de omstandigheden waaronder gruweldaden kunnen ontstaan. Een van de zinnen die mij het meest trof in zijn boek is ‘Zelfs een massamoordenaar is een persoon, een persoon die in veel opzichten

anders is, verschillend zoals iedereen’. De Swaan rekent eindelijk af met Hannah Arendts beroemde stelling – verwoord in de banaliteit van het kwaad – dat het kwaad in iedereen schuilt. Er is een deel van de mensheid dat nooit zal zwichten voor het kwaad. Er zijn veel goede mensen. Onwillekeurig moet ik denken aan een uitspraak van Paulus die zei ‘is het niet merkwaardig dat we niet het goede doen dat we willen, maar het kwade dat we niet willen’. Ik moet vaak aan deze uitspraak denken en stel me dan een hendel of knopje voor (ik noem dat de Paulus-switch) die naar boven gesteld staat. Door dit knopje naar beneden te zetten zouden we het goede doen dat we willen en afzien van het kwade dat we niet willen. Zo eenvoudig zou het kunnen zijn. Maar hoe weerbarstig is de realiteit.

Naast deze twee zwaargewichten biedt deze editie een handig overzicht van de belangrijkste faculty members van Speakers Academy®, vele interessante artikelen en interviews en … de kruiswoordpuzzel.

Ik wens u bijzonder veel leesplezier.

Albert de BooijOprichter Speakers Academy® &Knowledge Ambassador

Verbeter de wereld,gebruik de Paulus-switch

foto: MArie cècile thijs

VOORWOORD

ACADEMY® MAGAZINE 201510 | teKst: jAcques geluK | © speAKers AcAdeMy® | foto: wAlter KAllenBAch


DUURZAAM SAMENLEVEN EN SAMEN ONDERNEMEN

Astronaut dr. André Kuipers is blij met de groeiende belangstelling voor en accep-

tatie van de ruimtevaart. We kunnen niet meer zonder. “Ruimtevaart is een integraal onderdeel van ons leven geworden. Voor het samenstellen van het weerbericht en het uit-zenden van televisieprogramma’s, maar ook om te navigeren en te communiceren kunnen we niet meer zonder satellieten. Bovendien zijn er steeds weer nieuwe ontwikkelingen. Eén daarvan is dat het met de nieuwe serie Sentinel aardobservatiesatellieten, waarvan de eerste begin dit jaar is gelanceerd, moge-lijk is de aarde heel nauwkeurig met radar in kaart te brengen. Daardoor kunnen we bij-voorbeeld op millimeterniveau verzakkingen registreren.” Een interessante toepassing, die onder meer ook laat zien wat de effecten van de aardgaswinning in Groningen zijn. Volgend jaar gaat de TROPOMI mee omhoog met een Sentinel-satelliet. “Dat is een Neder-lands satellietinstrument dat onder meer heel precies luchtvervuiling kan meten, denk aan: fijnstof, koolmonoxide, stikstof-dioxide en methaan. Dankzij die gegevens over onze atmosfeer kunnen we gerichte maatregelen nemen.” Kuipers is trots op deze Nederlandse kennis en kunde, die mede is ontwikkeld door ESA en waarbij ook TNO en het KNMI betrokken zijn. “Het gaat hier niet om bemande ruimtereizen, maar laat wel zien wat de ruimtevaart allemaal kan en doet voor ons. Bijvoorbeeld allerlei dingen goed in kaart brengen, waardoor we argumenten en

bewijzen krijgen die belangrijk zijn in de dis-cussie over het gezond maken en houden van de aarde.”

techniekpactAndré Kuipers vindt het belangrijk dat kinde-ren en jongeren al vroeg meekrijgen hoe leuk en interessant wetenschap en techniek zijn en hoe je daarmee onze kwetsbare planeet kunt beschermen. “Tijdens lezingen op congres-sen over duurzaamheid en groen onderne-men hoor ik de laatste jaren veel interessante initiatieven. Er zijn veel jonge mensen met

briljante ideeën die heel goed toepasbaar zijn”, constateert Kruipers. Zoals de Nederlander Boyan Slat (20), die een methode heeft ont-wikkeld om het plastic uit de oceanen te halen. “Daarom ben ik hoopvol gestemd over de toe-komst van de aarde, want de oplossingen lig-gen in nieuwe, duurzame technologieën. Daar zijn mensen voor nodig en daarom is het belangrijk dat meer jongens en meisjes kiezen voor een technische opleiding”, zegt Kuipers. Hij is ambassadeur van het Techniekpact, dat onderwijsinstellingen, het bedrijfsleven en de ministers van OCW, EZ en Sociale Zaken in

De ruimtevaart en de technieken die zij heeft voortgebracht zijn niet meer weg te denken uit ons leven. Duurzame technologieën zijn nodig om oplossingen te vinden voor de uitdagingen waarvoor de aarde en de mensheid staan. Daarom is het belangrijk dat meer jongeren kiezen

voor een technische opleiding. Astronaut André Kuipers is op vele fronten actief om het enthousiasme van jongeren (en volwassenen) aan te wakkeren.

Een school voor de toekomstDr. André kuipers, astronaut en ambassadeur van de aarde

© foto: MArco de swArt


DUURZAAM SAMENLEVEN EN SAMEN ONDERNEMEN

Dr. andré Kuipers, in 1987 afgestudeerd als arts aan de universiteit van amsterdam, is een nederlands ruimtevaarder van de Europese ruimtevaartorganisatie Esa. Hij heeft twee ruimtereizen gemaakt en is inmiddels een aantal malen onderscheiden. in 2004 werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. De tweede Koninklijke onderscheiding kreeg hij in oktober 2012 in zijn woonplaats vijfhuizen, bij welke gelegenheid hij ridder in de orde van de nederlandse leeuw werd. op 3 juli 2013 ontving Kuipers in moskou de orde van de vriendschap van rusland. op 30 april 2013 bekleedde hij het ambt van wapenkoning tijdens de inhuldiging van Koning willem-alexander in de nieuwe Kerk in amsterdam. sinds 28 februari 2013 is andré Kuipers ambassadeur van het techniekpact. Hiermee wil het kabinet meer jongeren verleiden een techniekopleiding te volgen. Kuipers is presentator van het ntr-wetenschapsprogramma ‘De kennis van nu’. ook is hij ambassadeur van het wnf, het Emma Kinderziekenhuis, wE foundation, stichting Hoogvliegers en natuurwijs. [email protected]

mei 2013 hebben gesloten om ervoor te zor-gen dat meer jongeren sneller kiezen voor een technische opleiding. “In het kader van het Techniekpact heb ik veel contact met de ministeries en doe ik veel met scholen en techniekinstellingen als NEMO. Die con-tacten zijn heel belangrijk voor mij om het enthousiasme voor wetenschap en techniek zoveel mogelijk te verspreiden. Traditioneel onder jongens, maar tegenwoordig proberen we ook veel meisjes te interesseren. Bij hen is de grootste winst te behalen. Intussen con-stateer ik gelukkig dat het aantal jongeren dat inderdaad een technische opleiding wil vol-gen toeneemt. Het MBO loopt nog wat ach-ter, maar over het algemeen is sprake van een positieve ontwikkeling. Langzaam ver-betert

het imago. Techniek is boeiend en je kunt er prachtig werk in vinden.”

colleGe tourOm de interesse voor wetenschap, techniek en ruimtevaart te verbeteren, is Kuipers op vele fronten actief. Met zijn College Tour bereikt hij veel leerlingen van basis- en middelbare scholen. “Die jongeren zijn ontzettend geïnte-resseerd in ruimtevaart en zo kan ik laten zien dat techniek overal in zit en wetenschap heel leuk is. Er zijn veel schoolprojecten die daar-mee te maken hebben, maar ook het Cinekid Festival had ruimtevaart als thema. Onlangs is mijn kinderboek ‘Sinterklaas op drift’ uit-gekomen, waarin kleine kinderen aller-lei dingen aan de weet kunnen komen over

zaken als navigatie, computers en robots. Zo kunnen ze bijvoorbeeld leren hoe belang-rijk techniek is om ergens te kunnen komen. Daarnaast komen er volgend jaar kin-dervoorstellingen, die zijn gebaseerd op mijn kinderboeken over het figuurtje ‘André het astronautje’.”

volwaSSenen“In 2015 ga ik ook voor volwassenen het theater in”, vertelt Kuipers. “Ik geef veel lezingen, maar die zijn vooral voor bedrijven, officiële instanties of op congressen, waarbij ik mijn verhaal aanpas aan het publiek. Voor een congres van chirurgen vertel ik een heel ander verhaal dan voor brandweerlieden, bankmedewerkers of ict’ers. Het algemene publiek had echter weinig mogelijkheden om mijn verhaal te horen. Steeds vaker kreeg ik de vraag waar ze mij konden zien. Dat gaat nu gebeuren. Voor hen geef ik colleges in theaters die voor iedereen, jong en oud, interessant zijn.” Kuipers vindt dat leuk om te doen,

naast zijn inspanningen voor het Wereld Natuur Fonds voor een duurzamere wereld en zijn werk in dienst van de ruimtevaart voor Netherlands Space Office en ESA/ESTEC. “Theoretisch zou ik nog een keer de ruimte in kunnen, maar dat zal alleen gebeuren in het zeer onwaarschijnlijke geval dat ze acuut iemand nodig hebben. Europa doet maar voor acht procent mee in het internationale ruimtestation ISS en heeft recht op gemiddeld één astronaut per jaar. We hebben zes nieuwe astronauten in Europa, van wie de helft nog moet vliegen. Bovendien heeft een groot aantal Europese landen nog geen astronaut gehad, terwijl wij al drie keer de ruimte in zijn geweest: ik twee keer, Wubbo Ockels één keer. Nederland mag dus absoluut niet klagen.”

‘JongErEn mEt Briljante ideeën stEmmEn miJHooPvol’

ASTRON

AUT & AMB AS S

ADEUR

VAN JANUARI T/M JUNI 2015 IN DE THEATERS

ACADEMY® MAGAZINE 201514 |tEKst: JacquEs gEluK fotografiE: wEbb cHaPPEll


WETENSCHAP

Warren Gefter stelt in een Chinees restaurant in een buiten-wijk van Philadelphia een zo op het oog simpele vraag aan zijn

15-jarige, beschouwende doch rebellerende en ietwat verveelde doch-ter Amanda, die schrijfster wil worden en net de filosofie heeft ontdekt: ‘Hoe zou je ‘niets’ definiëren? Wat later legt de radioloog uit dat hij niet ‘niets’ probeert te definiëren in termen van wat het niet is, maar van wat het wel is: een toestand van oneindige, onbegrensde homogeniteit (gelijksoortigheid). Dan vraagt hij Amanda in alle ernst: ‘Kun je verkla-ren hoe het heelal is begonnen?’ En dat terwijl Amanda, wier moeder wiskundelerares is, niet in wiskunde gelooft en het vak natuurkunde heeft laten vallen. “Mijn vader en ik lijken heel veel op elkaar. Daarom wist hij dat ik mij verveelde. Bovendien was ook hij filosofisch inge-steld. Iets in zijn filosofische vraag naar het ‘niets’ wekte mijn interesse enorm op en raakte me zo dat er een nieuwe wereld voor mij openging, die daardoor van niets iets werd.”Het is het begin van een zeventien jaar durende zoektocht van vader en dochter naar de beginselen van de fysica en de aard van de werkelijkheid, die uiteindelijk uit-mondt in het boek ‘In Einsteins Achtertuin’, waarin Amanda de hele periode tot aan het schrijven van haar boek beschrijft. “Het is een kroniek geworden van de bijzondere avonturen die mijn vader en ik hebben beleefd en tegelijk een diepgaande ont-dekkingsreis naar de werkelijkheid op het meest fundamentele niveau. Als buitenstaanders op het gebied van fysica haalden wij de meeste informatie uit boeken, maar een in lekentaal geschreven en tegelijk natuurkundig goed gefundeerd werk over het ultieme karakter van de werkelijkheid, de rol van waarnemers en de relatie tussen iets en niets, konden we niet vinden. Dus besloot ik dat, nadat onze reis bijna ten einde was, samen met mijn vader te gaan schrijven. Dat ging niet gebeuren. De uitgever was niet zo gecharmeerd van het idee van twee auteurs en dat wierp op de een of andere manier een emotionele blok-kade op. Ik wilde het boek niet alleen schrijven, omdat ik dat niet aar-dig vond tegenover mijn vader.”

Vanuit wat ze dan al heeft geleerd van de natuurkunde, beseft Amanda dat het beter is het verhaal te vertellen vanuit haar eigen standpunt en in haar eigen woorden. “Dat vond ik intrigerend, omdat we eer-der juist probeerden het universum vanuit meerdere invalshoeken te bekijken. Achteraf was het een openbaring te beseffen dat ik mijn verhaal kon vertellen en mijn vader daarbij gewoon kon betrekken. Niet als co-auteur, maar als karakter in mijn boek.” Vader en doch-ter worden in dit waargebeurde verhaal daadwerkelijk onderdeel van de actuele, belangrijke discussie over ons begrip van de werkelijk-heid. De laatste theorieën lijken erop te wijzen dat iedereen in zijn of haar eigen universum woont en het perspectief van de waarnemer bepaalt hoe de realiteit er uitziet. “Ik wist dat dit boek anders dan anders moest worden. De meeste natuurkundeboeken zijn in feite

verslagen van wetenschappelijke lezingen of colleges, waarbij je wat notities maakt en dat is het dan. Ik zag dat niet zo zitten, want ik was geen docent, eerder een student en stelde me voor hoe de lezer het zou ervaren. Ik wilde niet opschrijven hoe het allemaal werkt. Voor mij was het zinvoller te vertel-len hoe ik al die dingen probeerde te begrij-

pen en mijn lezers daarbij te betrekken. Ik hoopte dat ze tijdens het lezen dezelfde twijfels en ideeën zouden krijgen als ik en erover zou-den gaan nadenken. Daarom wilde ik mijn persoonlijke herinnerin-gen en de fysische theorieën over de werkelijkheid in het universum en de rol die waarnemers spelen in dit boek samenbrengen.”

perSoonlijkHet persoonlijke deel van het verhaal, waarin de lezer de ontwikke-ling van Amanda tot wetenschapsjournalist meemaakt en veel mee-krijgt over de relatie met haar vader, zorgt ervoor dat het boek prettig leest en de op zich ingewikkelde materie begrijpelijker en zelfs fasci-nerend wordt. De uitgebreide verklarende woordenlijst in het boek helpt daarbij. Amanda vertelt niet alleen hoe en wanneer haar verhaal is begonnen – de dag in 1995 dat ze de vraag over het ‘niets’ krijgt, 14

De Amerikaanse wetenschapsjournaliste Amanda Gefter, adviseur van het blad New Scientist, schrijft over de nieuwste inzichten in de natuurkunde en de kosmologie. Ze vertelt in haar eerste boek ‘In Einsteins Achtertuin’ over

de jarenlange zoektocht die ze samen met haar vader heeft gedaan naar de grootste mysteries van het universum. Wat is realiteit, wat een illusie en welke rol spelen waarnemers? Aan het eind van het boek over een vader, een

dochter, de betekenis van niets en het begin van alles, kunnen lezers de puzzel ook letterlijk oplossen.

‘Fysica is het mechanisme achterde illusie dat er een wereld is’

Amanda Gefter Msc

‘ NIETs: EEN toeStand vAN ONEINDIGE , onBeGrenSde HOMOGENITEIT’


WETENSCHAP

amanda gefter is een jonge amerikaanse schrijfster, gespecialiseerd in fundamentele natuurkunde en kosmologie en gefascineerd door neurowetenschappen en de filosofie van de geest. Ze is adviseur van het tijdschrift new scientist, waar ze eerder werkte als boeken- en kunstredacteur, en oprichtster van culturelab. in 2012 en 2013 was ze verbonden aan het mit. in 2014 is haar eerste boek ‘trespassing on Einstein’s law’ (‘in Einsteins achtertuin’) uitgekomen (de nederlandse versie bij maven Publishing. isbn 9789491845154). Gefter heeft een Masters-graad in Filosofie en de Geschiedenis van de wetenschap van de london school of Economics. Ze woont in cambridge, massachusetts.

[email protected]

miljard jaar geleden als het universum ontstaat of het moment dat de lezer begint te lezen – maar ook hoe haar queeste, jaren na die eerste vraag, eigenlijk begint een met een leugentje. Ze werkt bij de Man-hattan Bride, een bruidsmodeblad, maar doet zich voor als journa-liste van het zieltogende tijdschrift Manhattan, want ze wil dolgraag een congres bijwonen met John Archibald Wheeler, de voorman van de theoretische natuurkunde en haar ‘ultieme held’. Daar heeft ze een perskaart voor nodig en die krijgt ze. Haar vader gaat mee naar Princeton. Na het congres besluit ze nog die dag journalist te wor-den. Ze belt de Scientific American of ze een verslag mag schrijven. Dat hebben ze al, maar als ze een originele invalshoek verzint mag ze een stuk sturen. Ze denkt aan Wheelers uitspraak dat het uni-versum een door zichzelf veroorzaakt circuit is en de grens van een grens nul is. En aan het antropisch principe, dat tijdens de bijeen-komst steeds aan de orde is gekomen. Uiteindelijk is er belangstelling voor een artikel over de winnaar van een prijs voor jonge onderzoe-kers, een loop-kwantumzwaartekrachtspecialist, die ze later zal ont-moeten. Het zijn de beschrijvingen van gebeurtenissen als deze en de voorbereidingen daarop, die de lezer bijpraten over bijvoorbeeld theorieën van Albert Einstein. ‘Hij besefte’, schrijft Amanda, ‘dat er, bijvoorbeeld om het universum bijeen te houden en de wetten van het elektromag-netisme op dezelfde manier te laten gelden voor elke waarnemer, geen referentiekader kon zijn waarin licht stilstaat’.

twee wereldenIn die periode probeert Amanda in twee werelden tegelijk, de journalistiek en de natuurkunde, een plek te vinden.“Daarom voelde ik me soms een beetje een indringer en dat ver-klaart ook een beetje de titel van de Engelse versie van mijn boek ‘Trespassing on Einstein’s Lawn’. Het boek eindigt als ze met haar vader in hetzelfde Chinese restaurant een lijstje met de belang-rijkste aanwijzingen die hun queeste heeft opgeleverd doorneemt. Drie pagina’s verder schrijft ze: ‘We hadden het geheim van het universum ontdekt:

de fysica is niet het mechanisme achter de werking van de wereld; het is het mechanisme achter de illusie dat er een wereld is’. “Dat geeft je iets om over na te denken”, zegt ze nu, bijna een jaar nadat haar boek is uitgekomen. “Toen we dat lijstje afvinkten was de conclusie dus eigenlijk dat we niets hadden gevonden en we terugkwamen bij het idee van ‘niets’, waarmee het allemaal was begonnen. We hebben ontdekt dat fysici iets als echt definiëren wanneer dat hetzelfde blijft als je het op een andere manier waarneemt. Als we kijken naar de geboorte van de kwantummechanica, een natuur-wetenschappelijk uitleg die gebruik maakt van kwanta (de kleinst mogelijke hoeveelheden) van energie, blijkt dat één op één elk onderdeel dat echt lijkt, in feite een illusie is.”

tweede Boek“Ik was best zenuwachtig hoe natuurkundigen en andere weten-schappers zouden reageren op ‘In Einsteins Achtertuin'. Ik had geen idee wat ze ervan zouden vinden, omdat het toch heel anders is geschreven dan zij gewend zijn. Hun reacties waren allemaal posi-tief. Ik denk dat ze vooral waarderen dat ik echt heb geprobeerd

hun werk te doorgronden.” Het verhaal is echter nog niet helemaal verteld, weet Amanda Gefter nu. “Er is een vraag die we niet hebben gesteld, maar die voor mij wel heel echt is: welke rol spelen onze geest en ons bewustzijn? In mijn boek gaat het eigenlijk alleen over natuurkunde. Er wordt wel gesproken over waarnemers,

referenties en hoe dingen overkomen op jou en mij, maar zonder echt in te gaan op hoe mensen dat via hun brein verwerken. De geest speelt in deze wereld een belangrijke rol, maar we praten er in relatie tot de fysica weinig over, misschien doordat we denken dat dit wat zonderling zou overkomen. Is de filosofie van de geest wat anders dan een subjectieve ervaring? Volgens mij heeft het toch met fysica te maken als je je afvraagt in welke realiteit je leeft en of die jouw sub-jectieve ervaring ondersteunt. Ik wil dat graag verder onderzoeken en”, zegt ze lachend, “het zou best eens zo kunnen zijn dat ik aan een tweede boek werk.”

‘ IETs Is ECHT ALs HET hetzelfde BLIjFT ALs jE HET Op EEN ANDERE MANIER waarneemt’

Jacques BrinkmanToT heT uiTersTe gedreven

Jos FriJTers

ToT heTuiTersTe gedreven

Jos FriJTers

Jacques Brinkman

Hockeylegende Jacques Brinkman is een winnaar pur sang. Hij wordt recordinternational en verovert twee keer olympisch goud. Zijn glansrijke loopbaan kenmerkt

zich ook door incidenten en conflicten, maar zolang hij wint heeft hij vrienden. In 2010 wordt Brinkman als coach ontslagen en keert het tij. Geen club wil hem nog hebben, bovendien zit zijn handelsbedrijf in zwaar weer. Nu is hij columnist en analyticus en laat hij zich betalen voor zijn ongezouten mening en visie. Dit is het verhaal van een eigengereide topsporter. Een verhaal dat begint met de meest ingrijpende gebeurtenis in zijn leven: de twee herseninfarcten die hem in maart 2014, vlak voor de afronding van dit boek, treffen.

Jacques BrinkmanToT heT uiTersTe gedreven

18 | ACADEMY® MAGAZINE 2015teKst: jAcques geluK fotogrAfie: roy BeusKer

‘oPKomEnD fundamentaliSme HEEft tE maKEn mEt DE machtSverSchuivinG tussEn mannEn En vrouwEn’


DEMOGRAFIE & SOCIOLOGIE

‘Dit zijn vreedzame tijden. Heel af en toe worden mensen door andere mensen vermoord…’, schrijft prof. dr. Abram de Swaan

in de Inleiding van zijn begin 2014 verschenen boek ‘Compartimen-ten van vernietiging; over genocidale regimes en hun daders’. Daarin geeft hij als eerste een overzicht van de ergste episodes van massale uit-roeiing in de twintigste eeuw – met als absoluut dieptepunt de Holo-caust – en legt hij uit onder welke omstandigheden dat telkenmale kon gebeuren. “De vorige eeuw ging het om soms wel tientallen miljoenen slachtof-fers per keer, maar veel mensen – die veelal geen wereldoorlogen in hun hart meedragen – beseffen dat in deze tijd van vrede slechts vage-lijk. Nu – en dat is verschrikkelijk genoeg, want één slachtoffer is al te veel – gaat het om honderden of duizenden doden”, zegt De Swaan. “Maar”, voegt hij er wel aan toe: “We ain’t seen nothing yet.”“Wie nu in Nederland opgroeit, doet dat in de vreedzaamste samen-leving ter wereld in de meest vreedzame periode. Natuurlijk zijn er risico’s, maar meestal gaat het om vechtpartijen en mishandelingen en niet om moorddadig geweld. In Nederland worden per jaar onge-veer 170 mensen vermoord, 1 op de 100.000, in de Verenigde Staten zijn dat er 4,7. Maar zelfs dat land is nu veiliger dan vroeger. Geme-ten over een langere termijn zie je dat het geweld haast overal vermin-dert.” De Swaan beseft, en schrijft ook in zijn boek, dat veel mensen ondanks geruststellende statistieken in angst leven voor terreurben-des en moordenaars, of die nu alleen toeslaan of groepsgewijs. “Isla-mitische Staat en Boko Haram zijn immers verantwoordelijk voor veel zinloos bloedvergieten. IS is een soort genocidaal regime, nu nog in het klein, maar ik houd wel mijn hart vast. Niemand weet precies wat daar gebeurt. In de verblinde moorddadigheid die zij tentoonspreiden zijn ze echter wel heel herkenbaar. Bovendien ronselen ze overal ter wereld, ook in Nederland, strijders. Dat is wat ongewoon, maar niet nieuw. Heel wat Nederlanders hebben zich tijdens de Spaanse Bur-geroorlog (1936-1939) aangemeld voor de Internationale Brigades in de strijd tegen de nationalisten van generaal Franco en zijn later bij het verzet gegaan tegen de nazi-bezetters. Aan de andere kant sloten zich ook mensen aan bij de vrijwillige SS. Ik wil wel een kanttekening maken: de strijders in de Internationale Brigades hadden gelijk, die in de vrijwillige SS en IS niet. Punt uit.” Volgens De Swaan hebben mensen altijd in groepen geleefd, wat inslui-ting van de eigen groep mensen en uitsluiting van buitenstaanders kan inhouden. Is dat de reden dat zich onbegrepen en buitengeslo-ten voelende jonge moslims in het Westen radicaliseren en zich wil-

len aansluiten bij een groep die hen als broeders en zusters opneemt en uit is op de vernietiging van andersdenkenden? “Islamieten zijn er, ook in Nederland, in ongelooflijk veel variaties, van uiterst vrijzin-nig tot extreem orthodox. Zo hebben de Alevieten hier zich aange-sloten bij de Humanistische Alliantie. Waar Nederlandse pubers hun ouders links passeerden in de jaren zestig, zie je dat sommige islamiti-sche jongeren hun ouders nu rechts passeren. Een aantal van die jonge jongens en meisjes is gefascineerd door geweld of zelfs moorddadig geweld.” In zijn boek vermeldt De Swaan de schatting dat slechts 5 pro-cent van alle massamoordenaars psychopaten zijn, zonder geweten. De Swaan is tegen het buitensluiten van moslims door de autochtone bevolking van ons land. “De meeste moslims zijn gewoon winkelier, docent aan een pedagogische academie of havenarbeider. Ze mogen overal komen. Er is geen enkel beroep dat zij niet mogen uitoefenen. Ze komen in drommen naar de universiteit. Dat vind ik fantastisch. Vooral meisjes doen het geweldig, jongens hebben het wat moeilijker, wat een gevolg is van een samenleving als de onze waarin islamitische jongens vooral met vrouwen in gezagsposities te maken krijgen en de suprematie van mannen in veel sectoren afkalft.” De Swaan zoekt naar een nieuw evenwicht, als hij constateert dat het aantal manne-

lijke rechters, leraren en gezagsdragers gestaag afneemt.. “Wanneer vrijwel iedere gezagsfiguur in een jongensleven een vrouw is krijgen die knullen, die in de Koran iets heel anders lezen, het verdomd lastig. Ook in de islamitische landen gaan nu overal meisjes naar school en verwerven ze met hun diploma’s een gunstiger positie op de arbeids- en de huwelijksmarkt.”

machtSverSchuivinGNa even nadenken zegt De Swaan: “Ik denk dat het opkomend fun-damentalisme, zowel in de Arabische landen als binnen de gemeen-schappen in Europa, veel te maken heeft met die machtsverschuiving tussen mannen en vrouwen. Die leidt ertoe dat sommige islamieten zich terugtrekken op de letterlijke interpretatie van de heilige teksten,

De wereld lijkt in brand te staan, maar eigenlijk is er in vergelijking met vroeger (nog) niet zoveel aan de hand. De terreur door Islamitische Staat (IS) en Boko Haram en conflicten zoals die in de Oekraïne zorgen voor onrust en een vervelend, onaangenaam gevoel. “Desondanks hebben we nu niet te maken met massale

vernietigingscampagnes zoals in de vorige eeuw”, zegt socioloog, politicoloog, psychotherapeut en P.C. Hooftprijs-winnaar prof. dr. Abram de Swaan.

‘We ain’t seen nothing yet’prof. dr. Abram de swaan


DEMOGRAFIE & SOCIOLOGIE

net zoals orthodoxe christenen in de Verenigde Staten, conservatieve katholieken in Latijns-Amerika en ook nationalistische hindoegroe-pen. Overal probeert men de oude machtsverhoudingen te behou-den. Hier hebben wij mannen die strijd allang verloren en doen we net alsof we dat niet erg vinden.” Lachend: “Toen ik hoorde dat een vrouw bestuursvoorzitter werd van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) heb ik een tiende van een seconde gedacht: ‘Dat kan nooit wat zijn’. De censor in mijn hoofd floot me meteen terug. En het blijkt een dijk van een mens. In grote delen van de wereld bekleden steeds meer vrouwen leidende posities. De verliezende partij zijn wij, maar het is een strijd die ik met veel plezier verlies.” Het huidige fundamentalisme is ook een reactie op de enorme secularisatie. “lk denk dat veruit de meeste moslims in westerse landen hun geloof willen belijden, zich inzetten voor hun winkel of hun baan, en het beste voor hebben met hun gezin. Ze willen helemaal geen onrust en conflict. De integratie zet door, maar gaat gepaard met kabbelingen van strubbelingen. Het is daarbij van groot belang dat we ons gevoel voor humor behouden, niet met-een op onze achterste benen gaan staan en de dingen wat relativeren.”

GeweldSmonopolie“In de geschiedenis van de mensheid heeft zich een enorme schaal-vergroting voorgedaan. Van een paar honderd mensen die in jagers- en verzamelingsgroepen leefden, tot de boerendorpjes, en later van de koninkrijken tot de huidige de natiestaten. En nu dan de superstaten, een viertal, met meer dan een miljard burgers of een BNP van meer dan 10.000 miljard. Staten hebben nu het geweldsmonopolie in een bepaald territorium, waarbinnen mensen elkaar niet meer mogen en kunnen aanvallen. Dus hoeven de burgers in zo’n samenleving ook minder alert te zijn, geen degen meer te dragen (hoewel de Ameri-kanen nog steeds vasthouden aan hun revolvers) en worden ze op den duur wat gelijkaardiger en zachtmoediger omdat de staat de orde handhaaft. Die bouwt daarvoor – en om andere staten van het lijf te houden – wel een enorm wapenarsenaal op en vergroot zijn gewelds- en onderdrukkingspotentieel. Dankzij de voortschrijdende techniek kan een land zijn eigen bevolking ook steeds beter in de gaten houden. Wij burgers vertrouwen erop dat de Nederlandse staat daarvan geen misbruik maakt, maar we kunnen maar beter op onze hoede blijven.”

Wanneer een staat uiteenvalt, kan dat voor zeer gevaarlijke situaties zorgen. “We hebben dat eerder gezien bij de ontmanteling van het Ottomaanse en Habsburgse rijk. De grootste risico’s van deze tijd hebben dan ook te maken met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Dat is voor het hartland, Rusland, een enorme schok geweest, een soort collectief trauma. Wij moeten er begrip voor hebben hoe pijn-lijk dat nog steeds is. Daarom is het misschien onverstandig dat de Europese Unie juist nu een associatieverdrag wil sluiten met Oekra-ine, dat op honderden manieren met de Russische geschiedenis is verbonden en voor de Russen fungeert als een bufferzone tussen het Oosten en het Westen.” Om het gevaar te verminderen, Poetin is immers uit op expansie, is het volgens De Swaan nodig te probe-ren angst en verontwaardiging even uit te schakelen en na te den-ken over wat de andere partij wil. “Dat is geen goedpraterij van hun acties en we moeten duidelijk maken dat we niet met ons laten sol-len, maar wij kunnen ons effectief verdedigen als wij weten wat hen beweegt en daar ook rekening mee houden. Poetin staat niet alleen, miljoenen Russen voelen zich beledigd, gekwetst en vernederd door het Westen en wij wakkeren zonder veel nadenken die gekwetstheid en dat wantrouwen nog aan.”

lezinGenUiteraard spreekt Abram de Swaan geregeld over de vergelijkende studie naar de massale massavernietigingscampagnes in de twintig-ste eeuw (“De strijd tussen de Hutu’s en de Tutsi’s heeft mij wak-ker geschud”); zijn laatste boek. Hij geeft ook veel voordrachten over zijn vroegere onderwerpen: de opkomst van de verzorgingsstaat in Europa en Amerika sinds 1500. En: “Over de talen in de wereld, een soort zonnestelsel met duizenden maantjes van schriftloze talen aan de buitenkant en in het midden het zwarte gat van het Engels, dat alles opslorpt.” In ‘Woorden van de wereld’ (2002), zijn eigen favoriet, gaat het niet over vernietiging, maar over het bijeenhouden van zes-duizend elkaar niet begrijpende taalgroepen door de veeltaligen, die zorgen dat die groepen toch onderling verbonden blijven. Wat heeft hij nu van die levenslange wetenschappelijke omzwervingen geleerd waar een ander ook wat aan heeft? Daarover gaat een nieuw verhaal: ‘De meningen van het gezond verstand’.

abram de swaan is universiteitshoogleraar sociale wetenschappen aan de universiteit van amsterdam sinds 2001 (vanaf 2007 emeritus). sedert de zomer van 2014 is hij adjunct professor Psychiatrie aan de icahn school of medicine van het mount sinai Hospital in new york. Hij was verder onder andere hoogleraar sociologie (1973-2001) en medeoprichter en directeur, en later voorzitter, van de amsterdamse school voor sociaalwetenschappelijk onderzoek. Hij debuteerde in 1968 met ’amerika in termijnen; een ademloos verslag uit de usa’ en promoveerde in 1973 cum laude op ’coalition theories and cabinet formations’. De swaan volgde de opleiding aan het Psychoanalytisch instituut in amsterdam en praktiseerde als psychoanalytisch therapeut van 1973 tot 1984. van 1969 tot 1991 was hij redacteur van het algemeen cultureel maandblad De gids en maakte met Paul van den bos een reeks tv-documentaires en reportages over popmuziek. Hij heeft talrijke publicaties, die zijn vertaald in een tiental talen, op zijn naam staan.. Zijn laatste boek (van vele) is ‘compartimenten van vernietiging: over genocidale regimes en hun daders’ (2014, uitgever Prometheus bert bakker)[email protected]


ECONOMIE

In feite probeer je steeds opnieuw uit te vinden en te onderzoeken wat de klant als waardevol en betekenisvol ervaart. En hoe je hem op

de beste manier ten dienste kan zijn. In de experience economy staat een aantal basis uitgangspunten centraal;

1. Het gaat allereerst om de waarde die de klant of gast ervaart, daarom is beleving van de klant of gast een kernbegrip.

2. De waarde die de klant beleeft dient in alle aspecten van de bedrijfsvoering consistent en ondersteunend tot zijn recht te komen. De onderliggende processen moeten de klantbeleving ondersteunen, versterken en verankeren. We noemen dit het experience ecosysteem.

3. De cultuur, het leiderschap, de competenties van het bedrijf zijn volledig gericht op de klanten gastbeleving. De medewerkers hebben klantbeleving en hulpvaardigheid in hun DNA. Het belang van de klant staat altijd voorop

4. Het verdienmodel is volledig gebaseerd en ontwikkeld rondom tevreden klanten. De aandacht voor de klant creëert loyale klan-ten die een ambassadeur voor het bedrijf zijn. De klantbele-ving wordt de marketing van je organisatie. In het verdienmodel komen de belangen van alle stakeholders tot hun recht.

Op deze wijze kunnen bedrijven een rol van betekenis vervullen in relevante momenten van het leven van de klant. Tot zover niets bijzonders zult u zeggen, dat wil toch iedereen. Toch blijkt het vaak lastig om alle componenten van de bedrijfsvoering op elkaar af te stemmen en consistent te krijgen. Om een beeld te kunnen vormen waar het precies om gaat hierbij een aantal vragen en uitdagingen dat

ons gesteld wordt. We merken dat de behoeften van onze klanten niet altijd synchroon lopen met de manier waarop wij onze business hebben ingericht. Kun je onderzoeken hoe klanten ons zien en hoe zij het proces graag ingericht willen zien en ontwikkel een dashboard voor de klantbeleving op basis van de kritische momenten de z.g. Touch points. We hebben een groot aantal klanten geïnterviewd en kwamen tot de conclusie dat de ‘klok’ van de klant anders liep dan de ‘klok’ van het bedrijf. Normaal wordt het evenement of congres (het betreft hier een internationaal congress center) achteraf geëvalueerd. We hebben vanuit de klantbeleving 4 momenten van belevingsevaluatie geïntroduceerd. Direct na de contractfase, bij de voorbereiding, tijdens het evenement en achteraf. Op deze wijze kan onze opdrachtgever veel sneller ingrijpen en bijsturen als dit nodig is en wordt de opdrachtrelatie nauwer aangehaald en kan alweer gewerkt worden aan het volgende evenement. Deze klantbelevingsmonitor heeft vergaande consequenties op het proces en is zelfs gekoppeld aan de beloning van de medewerkers.

een ander voorBeeld iS uit de zorGWelke emoties maken patiënten en hun familieleden mee bij een ziekenhuisbehandeling en hoe kunnen we daar in onze dienstverlening beter op inspelen? Hoe ziet de patiënt beleving eruit, wat zijn de kritische momenten? Experience economy is niets anders dan de economie van de klantbeleving maar dan wel doorgevoerd in alle aspecten van de bedrijfsvoering. Het is dus geen window dressing aan de voorkant en het opleuken van je bedrijf, want dat werkt in de praktijk alleen maar averechts.

Het aandachtsgebied van de experience economy ligt daar waar de emotionele en psychologische waarde van het aanbod (dienst of product) de doorslag geeft om zaken met elkaar te doen. Vandaar

dat de psychologie van de klantbeleving een centrale discipline is in ons vak.

experienceeconomyExperience EconomyAlbert Boswijk

albert boswijk is een internationaal veel gevraagde spreker, organisatieadviseur en oprichter van het European centre for the Experience and transformation Economy. Hij publiceerde samen met Ed Peelen het boek “Een nieuwe kijk op de Experience Economie”( Pearson 2005) en de Economie van Experiences (boswijk, Peelen, olthof Pearson 2012) en leverde verschillende bijdragen aan het Handbook for the Experience Economy (sundbo, sorensen ruc 2013)

[email protected] Tekst en fotografie: Albert Boswijk


‘iK gEloof Dat HEtmeerwaardeHEEft om EEn frissEbliK En jonGeenerGie in EEnProJEct mEE tEnEmEn.’

EXPEDITIE

“Ambitie op de Noordpool”Een (witte) wereld te winnen

Ir. Marc Cornelissen 80° 37’ 59.8” N / 111° 25’ 19.8” w - 11 april 2014 Temperatuur: -32,8 °C

Het Noordpoolgebied is volop in verandering. Betere toeganke-lijkheid en toenemende geopolitieke belangen zijn het gevolg.

Met welke toekomstscenario’s moeten we rekening houden? Hoe treft de volgende generatie de Noordpool aan en hoe brengen we ont-wikkeling en bescherming met elkaar in evenwicht? Het zijn belang-rijke en interessante vragen.

Poolreiziger en expeditieleider Marc Cornelissen is al meer dan twin-tig jaar actief in de poolgebieden en heeft met eigen ogen gezien hoe het Arctisch gebied verandert. Daar heeft hij met zijn expedities, boeken, lezingen en documentaires altijd al aandacht voor gevraagd. Daar is het niet bij gebleven. Inmiddels werkt hij nauw samen met poolonderzoekers om meer gegevens te verza-melen en bij te dragen aan een zorgvuldige, op feiten gebaseerde dialoog over het beheer en de bescherming van het gebied. Marc geeft lei-ding aan ‘Cold Facts’, een platform voor polair onderzoek en wetenschapscommunicatie.

“Het is ronduit onverantwoord om te stel-len dat het ijs op de Noordpool binnen enkele jaren verdwenen kan zijn. Het is zeer onwaar-schijnlijk dat dit gebeurt en leidt alleen maar tot verwarring en cynisme.” Dit soort uitspra-ken zijn gretig door de media opgepakt maar inmiddels ook achter-haald door de werkelijkheid. De dalende trend in de oppervlakte en hoeveelheid pakijs op de Noordpool is onbetwist maar het is te een-voudig om deze lijn door te trekken en daarmee een voorspelling te doen.

“Wil je robuuste toekomstscenario’s maken voor de Noordpool dan moet je vooral ook kijken naar de regionale verschillen en de onderliggende mechanismen.” De onderzoeksexpedities waar Marc dit jaar aan deelnam, bevestigen dat zich voor de Groenlandse en

Canadese kust een ijsband vormt waar oud en dik ijs vastgehouden wordt. In deze regio’s zal naar verwachting ook ’s zomers nog decen-nia lang pakijs te vinden zijn. Voor het Wereld Natuur Fonds uitge-voerde modelstudies bevestigen dit beeld. Terwijl grote delen van de Noordpool steeds minder zeeijsbedekking hebben, is dit het gebied waar het ijs het meest toekomstbestendig blijkt. Reden genoeg om de ijscondities te blijven monitoren en nu alvast voor te sorteren op een bijzondere status en bescherming van dit gebied, de zogenaamde ‘Last Ice Area’.

Het is onvermijdelijk dat verdere economische ontwikkeling plaats zal vinden in het Noordpoolgebied. Dat is ook de wens van lokale

bewoners en bestuurders. De industrie ziet kansen voor nieuwe scheepvaartroutes en havenplaatsen, vis-serij, mijnbouw, olie- en gaswinning. Met name dat laatste is een zeer actueel en gevoelig onderwerp. Cornelissen: “Olie-maatschappijen lopen op de muziek voor-uit. Boringen en proefboringen vinden nu al plaats terwijl er geen effectieve methodes zijn om bij een incident olie tussen het pakijs op te ruimen. Het toont aan hoe belangrijk het is om goed geïnformeerd samen te wer-

ken aan een toekomst voor het gebied. Een gewenste toekomst waar-bij ruimte voor ontwikkeling wordt geboden maar ook duidelijke grenzen worden gesteld. Als we daarin slagen, is er voor alle betrok-kenen nog een wereld te winnen.”

Marc is weer volop in voorbereiding om in het komende seizoen terug te keren in het laatste ijsgebied. Daarbij werkt hij samen met de lokale Inuit, Canadese zeeijs-experts en de Europese ruimtevaar-torganisatie ESA. In de Canadese archipel worden honderden kilo-meters zeeijs in kaart gebracht.

Er is geen ontkomen aan, geen omweg te vinden. Met deze ijsmuur zullen we zaken moeten doen. Mijn maatje Petter Nyquist verkent een lage doorsteek. Net geen drie meter schat ik. Dit is te doen. Uit de muur

steekt een enorme ijsplaat fier omhoog in de strak blauwe lucht. Een kathedraal van ijs, een ode aan de enorme natuurkrachten die hier aan het werk zijn geweest. De Noordpool toont zich hier veel minder

kwetsbaar dan ik haar vaak heb gezien. Hoewel ik niet altijd geniet van deze obstakels, ben ik blij ze te zien. De enorme hoeveelheid ijs die we hier treffen staat in schril contrast tot het jonge en fragiele ijs dat ik de afgelopen jaren in toenemende mate heb aangetroffen rondom de Geografische Noordpool. Hier voor de

Canadese kust tekent zich een ander beeld af…

ACADEMY® MAGAZINE 201522 |teKst en fotogrAfie:ir. MArc cornelissen


De expeditie levert unieke wetenschappelijke gegevens op die het Wereld Natuur Fonds helpen om het draagvlak te vergroten voor de bescherming van het gebied. In de toe-komst is het een van de laatste toevluchtsoor-den voor Arctische soorten zoals de ijsbeer. De komende jaren zullen er meerdere expedi-ties volgen die voortbouwen op eerdere resul-taten en bevindingen.

Dit jaar heeft al een eerste, verkennende expe-ditie plaatsgevonden. De resultaten zijn veel-belovend en hebben nut en noodzaak voor een vervolg aangetoond. Zo wordt er in de komende expeditie een stuk pakijs bezocht dat de zomer heeft overleefd en in het voor-jaar uitgebreid onderzocht is. Een unieke kans om een nog beter beeld te krijgen van de levenscyclus van het ijs.

duo preSentatieDe expeditie en WNF werken samen in een breder pool programma. Hierbinnen vallen naast de expeditie, ook het zenderen van ijs-beren op Spitsbergen en en het voorkomen van mens en ijsbeer conflicten in kleine dor-pen in de Russische poolgebieden.

De mogelijkheid bestaat om een duopresenta-tie bij te wonen van astronaut André Kuipers en Marc Cornelissen, een absolute primeur. Samen geven ze een kijk op de Aarde, het Arctische gebied en de uitdagingen en kan-sen die zich daar voordoen. Vanuit de ruimte en met de voeten op de grond ontvouwt zich een genuanceerd, verrassend en inspirerend perspectief.Wat beiden gemeen hebben, is dat zij ambas-sadeur zijn van het Wereld Natuur Fonds. André en Marc delen de overtuiging dat eco-nomische ontwikkeling en natuurbescher-ming hand in hand kunnen gaan. Sterker nog, het beschermen van natuurwaarden is rand-voorwaardelijk. Marc vertelt over recente en toekomstige onderzoekspexpedities in het ‘laatste ijsge-bied’. De resultaten uit de verkennende expe-ditie van dit jaar zijn bijzonder en worden dan

voor het eerst publiekelijk gedeeld. Op basis van foto- en videomateriaal wordt het publiek meegenomen in de onbeschrijf-lijk mooie natuur en de uitdagende omstan-digheden waaronder expedities in de ruimte en op de Noordpool worden uitgevoerd. Dit soort expedities zullen een prachtige meta-foor blijken voor ondernemen, samenwerken en grenzen verleggen.

Geïnteresseerde bedrijven kunnen lid worden van de Arctische Cirkel. Deze bedrijven dra-gen bij aan het werk in het Arctische gebied en worden actief betrokken bij de expedities.

speakers academy® is sponsor en kennispartner van de aanstaande onderzoeksexpeditie. vanuit het rotterdamse kantoor wordt deze op de voet gevolgd en het publiek en directe betrokkenen over de voortgang en uitkomsten geïnformeerd. ook vinden er na afloop besloten bijeenkomsten plaats waarin wordt teruggekeken op de veldmissie en inhoudelijke thema’s verder worden [email protected]

philip de roo (l) en MArc cornelissen (r)

een laBoratorium voor SamenwerkinGS- en leider-SchapSvraaGStukken

Een groot deel van het onderzoek doet marc samen met de jonge nederlandse poolreiziger Philip de roo. Dat gebeurt onder zeer extreme omstandigheden waarbij zij zich met high-tech instrumenten te voet over het zeeijs begeven, metingen verrichten en dagelijks kamp maken bij temperaturen tot -40°c. De combinatie van onderzoek en extreem avontuur zal de expedi-tie zeer uitdagend maken. De samenwerking tussen twee generaties poolreizigers is daarbij interessant. “ik geloof dat het meerwaarde heeft om een frisse blik en jonge energie in een pro-ject mee te nemen. Het is goed om te kunnen bouwen op basis van jarenlange ervaring. tege-lijkertijd blijf je scherper als je routines, overtui-gingen en aannames durft te heroverwegen.”behalve dat zijn recente expedities weten-schappelijke experimenten zijn, vormen ze dus eigenlijk ook een laboratorium voor samenwer-kings- en leiderschapsvraagstukken. “grappig is dat ik nu terugkeer naar het gebied waar in 1996 een expeditie stuk liep in de samenwer-king. nu weet ik hoe belangrijk het is om pro-fessionele ruimte te creëren en te respecteren. sturen op heldere taakgebieden en doelstellin-gen en daarmee ruimte laten op basis waarvan teamleden eigenaarschap ontwikkelen.“


FAKE SPEECH

26 februari 1986, de dag van de Tocht der Tochten. Ik heb alleen

geen startbewijs. Toch sta ik in Leeuwar-den, in de regenjas van mijn netste broer, met een sigaartje, en met de journalis-tenpas die ik gisteren zelf heb gemaakt, professioneel geplastificeerd bij de Mul-ticopy. Voor deze ene dag is mijn naam Müller, Jens Müller. Het staat er in goti-sche letters, onder mijn paspoortfoto. De krant waar ik voor werk? Der Ham-burger Tagesanzeiger. Ik hoop dat die bestaat.

Een tijdje loop ik heen en weer voor het perscentrum. Dan herken ik de impone-rende gestalte van journalist Joop Nie-zen. Ik loop op hem toe, duw hem de pas onder zijn neus en zeg: “Müller, Ham-burger Tagesanzeiger, ich möchte mal eine Strecke mitfahren damit die deut-sche Leser mal erfahren was das eigent-lich ist, Elfsteden.” Hij kijkt me aan, ik staar rustig terug. ‘Okay,’ zegt hij, ‘dat gaan we regelen’. Tien minuten later sta ik buiten met een startbewijs voor de Tocht. En als Pieter de Rijk rijd ik hem vervolgens uit.

Het is de stunt die ik nog steeds vele malen per jaar uithaal wanneer ik op congres-sen, seminars, recepties en feestelijke bijeenkomsten word aangekondigd als Duitse staatssecretaris of Amerikaanse investeerder. En de toehoorders vliegen er altijd in. Eerst is men geïmponeerd (‘dat ze die vent hebben kunnen krij-gen!’), daarna verbaasd over de humor van de aanvankelijk zo serieuze spreker – want ik ben een cabaretier die zich ver-momt als saaie piet.

Mijn zelfgemaakte journalistenpasje is tegenwoordig een powerpoint slide met

gepikt logo, mijn cover story de aankon-diging in het programma, aangevuld met de eerste paar minuten van mijn speech. Maar verder is er niets veranderd: nog steeds kruip ik in de huid van een ander en kom daar glansrijk mee weg.

In het geval van de Elfstedentocht was het om mijzelf een onvergetelijke erva-ring te bezorgen. Ik had immers mijn hele leven al aan imitaties gedaan; hoe kon ik dat talent beter benutten dan voor dit grote doel? Tegenwoordig benut ik het in dienst van mijn opdrachtgevers. Op hun verzoek ‘infiltreer’ ik in settings waar het publiek ernst verwacht. Daar doe ik er eerst een schepje bovenop (‘pff, wat een zwaar verhaal!’), om dan, geheel onverwacht, met een bevrijdend half-uurtje topcabaret te komen – zonder uit mijn rol te vallen. Je zou mij humorspion kunnen noemen. Mijn naam is De Rijk. Pieter de Rijk.

humorspion'Ik in de huid van een ander en kom daar glansrijk mee weg'

pieter de Rijk

Pieter de rijk won in 1993 de Publieksprijs van het leids cabaretfestival. Hij toerde met theaterprogramma’s, trad veelvuldig op voor radio en tv, en ontwikkelde in 1998 zijn unieke act als internationale fake spreker – vaak een Duitser voorstellend, maar ook geregeld een amerikaan, brit of fransman. bij de speakers academy® behoort hij sinds die tijd tot de meest geboekte sprekers, en de waardering voor zijn maatwerkoptredens is altijd hoog. Zie voor zijn vele gedaantewisselingen en de enthousiaste reacties van zijn opdrachtgevers de pagina ‘referenties’ op zijn website, [email protected]

speAKers AcAdeMy®/foto: wAlter KAllenBAch

ACADEMY® MAGAZINE 201526 |fotogrAfie: hein Vergeer


Innovatieve ondernemerHein vergeer

‘kwetSBaar oPstEllEn is DE Sleutel naar SucceS’

Dat innovatie een belangrijke rol speelt in het leven realiseerde Hein Vergeer zich al tijdens zijn actieve sportcarrière. Hij was

een van de schaatsers die de klapschaats afkeurden waardoor het 10 jaar duurde voordat de schaatssport kon profiteren van deze belangrijke innovatie.

innovatieJuist deze geschiedenis heeft hem gevormd en er zorg voor gedra-gen dat hij zich in zijn zakelijke leven veel bezighoudt met innova-tieve concepten. Het heeft hem doen beseffen dat je aan de top niet zomaar iets verandert, maar dat je van onder af aan moet begin-nen en veel uithoudingsvermogen moet hebben om veranderingen door te kunnen voeren.Dit ervaart hij nog iedere dag, zo is hij met zijn organisatie betrok-ken bij het in de markt zetten van een cashless betaalsysteem, dat naast belangrijke management informatie en sturing mogelijkhe-den voor de organisatie, nieuwe business modellen creëert door gebruik te maken van de verzamelde data (big data).Daarnaast is hij als ambassadeur van de Landelijke SOS Hulpdienst betrokken bij de ontwikkeling van de SOS Alarm app, die mogelijkheden biedt om belangrijke informatie bij een calamiteit direct naar de alarmcentrale te sturen, waardoor er veel tijd gewonnen kan worden bij de aanrijtijden. Tevens voorziet dit systeem in de mogelijkheid om gecertificeerde vrijwillige eer-ste hulpverleners, die zich in de buurt van de calamiteit bevinden, te verzoeken om hulp te verlenen tot de officiële hulpdiensten ter plaatse zijn. Hierdoor kunnen veel levens gered worden.

veranderinGAnders durven denken en doen vraagt veel inspanning. Veel men-sen vinden veranderen uitermate lastig. Dat heeft hij ook ervaren door zijn deelname als coach aan het tv-programma 'De afvallers XXL'. Voor Vergeer waren gezond eten en voldoende beweging een vanzelfsprekendheid. Door het begeleiden van de kandida-ten gingen zijn ogen echter open en besefte hij dat er heel veel moet gebeuren om onze bevolking gezond te maken. Juist in deze tijden waarin de vergrijzing verder toeneemt en mensen lan-ger leven is vitaliteit een belangrijk gegeven. Immers door vol-doende aandacht te geven aan gezond leven, waarbij voeding en

bewegen een zeer belangrijke rol spelen, kunnen we de kosten voor de gezondheidszorg binnen de perken houden. Als ambas-sadeur van Active Aging houdt hij zich bezig met het ontwikke-len van nieuwe concepten op dit gebied. Waarbij hij iedere keer opnieuw op zoek gaat naar andere businessmodellen om de acti-viteiten te kunnen financieren. Zijn passie voor dit onderwerp gebruikt hij om betrokken partijen te overtuigen dat het nu tijd is om veranderingen door te voeren. Dat men anders moet durven denken en doen. Dat men van de platgetreden paden af moet om de uitdagingen die nu voor ons staan het hoofd te kunnen bieden.

SamenwerkenWat iedere keer weer naar voren komt is samenwerken. We leven in een maatschappij van hokjesdenken. Dit vind je overal terug, bij de overheid, in het bedrijfsleven en natuurlijk ook in de sport. Mensen hebben er moeite mee om zaken te delen en vinden het las-tig om zich kwetsbaar op te stellen. Toch heb je juist elkaar nodig om een optimaal resultaat te bereiken. Belangrijk daarbij is com-

municatie. Veel mensen denken dat ze goed communiceren, niets is ech-ter minder waar. We kunnen heel goed vertellen, maar luisteren zeer slecht. Dat geeft vaak wrijving, als men zich

eens echt in de ander en zijn mening zou verdiepen zouden veel processen veel beter kunnen lopen. In zijn sportcarrière was het Henk Gemser die hem dit besef bijbracht. Gemser liet mensen met elkaar samenwerken, bijvoorbeeld de ouderen met de jongeren. Of degene die goed was op de korte afstanden te laten samenwerken met degene die goed was op de langere afstanden. Het resultaat was 'verrassend', het gehele team ging veel beter presteren. Natuurlijk wilde je zelf graag winnen maar je gunde het je teamgenoot ook. Als je samen naar een resultaat toewerkt geeft dat voldoening bij veel mensen als je dit resultaat ook daadwerkelijk bereikt.

motivatieDeze samenwerking en het behalen van resultaten werkt, zo is de ervaring van Vergeer, zeer motiverend. Natuurlijk moet je met elkaar tegenslagen overwinnen voordat je werkelijk resultaat bereikt, maar juist die tegenslagen en vooral de inzichten die daar uit voort komen motiveren je om er nogmaals tegenaan te gaan. Zijn motto is dan ook “zonder tegenslag geen overwinning”.

INNOVATIE

Hein vergeer is een nederlands oud-schaatser. Hij is twee keer wereldkampioen allround schaatsen geworden. De eerste keer was in Hamar (noorwegen) in 1985 en de tweede keer in inzell (Duitsland) in 1986. in dezelfde jaren is hij ook Europees kampioen geworden. wedstrijden werden toen nog in de open lucht gereden. sinds 2002 houdt hij zich bezig met naar de markt brengen van innovatieve concepten, waarbij de hedendaagse techniek een belangrijke rol speelt. Deze concepten geven nieuwe inzichten en brengen met nieuwe business modellen met zich [email protected]

ACADEMY® MAGAZINE 201528 |teKst: jAcques geluK fotogrAfie: ineKe oostVeen


‘Studenten volgen nu al, rennend langs de Kralingse Plas, colleges’

Mr. pauline van der Meer Mohr

EDUCATIE

“Als studenten de beste opleidingen van de beste hoogleraren gemakkelijk én

gratis online kunnen volgen, moeten uni-versiteiten als de onze nadenken over hoe ze overeind kunnen blijven”, zegt mr. Pauline van der Meer Mohr, die in januari haar eerste lustrum viert als voorzitter van het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit Rotterdam. “In Amerika denken universi-teiten en bedrijven die de opleidingen aan-bieden inmiddels na over verdienmodellen. Die komen er voorlopig op neer dat de cur-sussen gratis blijven, maar studenten beta-len examengeld als ze een diploma willen halen. Als tien procent dat doet is de cursus, volgens de wet der grote getallen, terugver-diend.”

Online studeren is ontstaan in de Ver-enigde Staten, waar veel studenten zich het studiegeld van 30.000 à 40.000 dollar per jaar niet kunnen veroorloven. Zeker omdat een goede baan na hun studie niet meer vanzelfsprekend is en ze een studieschuld van een paar ton – “Ame-rika heeft een verre van sociaal leen-stelsel” – niet zomaar kunnen terugbetalen. “Jonge ondernemers zijn in dat gat gespron-gen en hebben content en modellen ontwik-keld die online studeren mogelijk maken. Dat geldt natuurlijk niet alleen voor Ame-rika. Waarom zouden studenten hier genoe-gen nemen met onze, overigens uitstekende hoogleraren, als ze ook les kunnen krijgen van professoren van Harvard?” Op de vraag wanneer online studeren een echte bedrei-ging gaat vormen, zegt Van der Meer Mohr:

“Nu komen studenten blanco binnen en vol-gen ze de door ons aangeboden studieon-derdelen, die samen de opleiding vormen. Morgen krijgen we wellicht te maken met studenten die al zes vakken hebben gedaan via het online platform van Harvard, die ze – via een vrijstelling – in hun curriculum willen inbrengen. Daar kun je niet mee frö-belen, want hun prestaties moeten voldoen aan de eisen van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO). Kun je dan het Harvard-stempel zomaar overnemen? De volgende stap is dat studenten al negen-tig procent van hun studie hebben gedaan en de laatste tien procent hier willen doen. Ten slotte krijgen we te maken met studen-ten die volledig online hebben gestudeerd en niet eens meer naar ons toekomen. Zij gaan

rechtstreeks de arbeidsmarkt op. Wanneer grote ondernemingen erkennen dat studen-ten online kennis vergaren en hun educatie bij elkaar sprokkelen bij over de hele wereld verspreide instituties – en dat niet erg vinden omdat ze toch nog een interne opleiding krij-gen – ontstaat een soort cafetariamodel. En daar sta je dan met je mooie curriculumop-bouw en word je als universiteit snel minder relevant”, constateert de bestuursvoorzitter. “Dan komt het er op aan studenten in een

campusgebaseerde omgeving iets te bieden dat online niet of minder beschikbaar is.”

concurrerendVolgens Pauline van der Meer Mohr heeft de Erasmus Universiteit binnen Europa een zeer mooi, internationaal georiënteerd pro-gramma-aanbod dat, mede door de lage collegegelden in Nederland, zeer kostenef-fectief en dus concurrerend is. “We moeten onze relevantie, ook tegenover internatio-nale studenten, voortdurend testen. Belang-rijk om te benadrukken is dat het hier goed wonen en toeven is. Rotterdam kent een rijk studentenleven, want gewoon leven, lachen en huilen met elkaar hoort ook bij de levens-fase die deze jonge volwassenen doormaken. Bovendien hebben wij een emancipatoire

functie voor kinderen uit allochtone gezinnen die in achterstandswijken wonen en vaak de eerste generatie vor-men die hoger onderwijs volgt. Zij kun-nen hier volledig emanciperen en een kostbare ervaring meekrijgen.” Tegelijk realiseert zij zich dat online studerende jongeren weliswaar de gezelligheid van

het studentenleven missen, maar via soci-ale media en fora wel elkaars werk kunnen beoordelen en samen aan opdrachten kun-nen werken. “Ook zelf whatsapp ik vaak met mijn kinderen in plaats van te bellen. Chat-ten vervangt bijna de gewone dialoog en toch ervaar ik deze gesprekken niet als min-der rijk. Deze ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen, maar gaat razendsnel en zal door studenten al snel als volwaardig alterna-tief worden ervaren.”

Virtueel studeren is sterk in opkomst. Bestaande universiteiten kunnen zich niet veroorloven die ontwikkeling te negeren en integreren nu al steeds meer onlinetoepassingen in hun curriculum. Mr. Pauline van der Meer Mohr, voorzitter van het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit Rotterdam, blikt – ook tijdens de interactieve lezingen die zij geeft – vooruit op de universiteit van de toekomst. Tegelijk kijkt ze naar de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt. Die is al verbeterd en deze trend zet door. “We zijn er nog niet. Vrouwen moeten zich beter leren profileren op een manier die bij hen past en mannen moeten de signalen van vrouwen beter leren interpreteren.”

‘DOOR vROuwEN TE Betuttelen REMMEN wERkGEvERs onBewuSt HuN ontwikkelinG’


‘Blended learninG’Dit gezegd hebbend is het niet verwon-derlijk dat de Erasmus Universiteit haar studenten het beste uit twee werelden wil bieden. Dat gebeurt eigenlijk al. Van der Meer Mohr: “We integreren al veel ICT-gedreven onderwijs in het curriculum. Veel hoorcolleges nemen we op en stellen die beschikbaar via livestreams. Studenten kunnen tijdens een rondje rennen om de Kralingse Plas of zelfs in bed via de oorte-lefoon naar de colleges luisteren. Dat bete-kent dat meer tijd vrijkomt voor het geven van kleinschalig en intensief werkgroepon-derwijs, waarbij we met de studenten aan de slag gaan. Begeleid door een tutor werken ze aan opdrachten. Daarmee behalen we goede resultaten. Teruggaan naar de menselijke maat, maakt een wereld van verschil als het gaat om studie-succes.” De komende tien jaar zullen de ‘gewone’ universiteiten zeker niet verdwijnen, al was het maar omdat de behoefte aan hoger onderwijs wereldwijd blijft toenemen. “Wij hebben niet zoveel middelen als Harvard en hebben ervoor gekozen samen op te trekken met onze part-ners in Leiden en Delft, waarbij wij profite-ren van de technische snufjes van de Willie Wortels van de TU.”

vrouwenPauline van der Meer Mohr praat niet alleen bevlogen over de universiteit van de toekomst. De positie van vrouwen ligt haar eveneens na aan het hart. “De universiteit levert mensen af met voldoende bagage in hun knapzakje om de weg naar de arbeids-markt en de top te vinden. Tegenwoordig studeren meer jonge vrouwen, vaak zelfs sneller en beter, af dan mannen. Toch posi-tioneren veel vrouwen zich niet voor een

topfunctie in het bedrijfsleven. “Dat ligt aan verschillende factoren. Ze passen niet de goede strategie toe, maken verkeerde keuzes of blijven te lang hangen in onder-steunende functies. Anderen gaan pas vol-tijds werken als de kinderen groot zijn, waardoor ze later lastiger op hun niveau kunnen instromen. Ook tegenwerking, niet goed uit de verf kunnen komen in een bepaalde werkomgeving of onderwaarde-ring kunnen een rol spelen. Dat vind ik nog het kwalijkst: als vrouwen wel willen, maar niet kunnen doorstoten.”De universiteit kan daar wat aan doen door studenten tijdens hun studie al bewust te maken van het krachtenveld waarin ze

straks terechtkomen. “Als ze zijn afgestu-deerd denken deze vrouwen de hele wereld aan te kunnen. Dat is ook zo. Ze ondervin-den geen discriminatie en tegenwerking en hebben geen last van glazen plafonds, omdat ze denken dat hun generatie daar geen last meer van heeft. Jaren later kan dat zomaar anders zijn. Daar geef ik vaak lezingen over. Zelf heb ik altijd een vol-tijds baan gecombineerd met een gezin en eventuele problemen overwonnen. Dat gaat gemakkelijker als je een baan hebt waarin je de baas bent over je eigen tijd en de gelegenheid hebt (deels) thuis te wer-ken. Helaas houden sommige bedrijven, uit angst voor misbruik, vast aan een aan-wezigheidsplicht. Ze letten meer op het aantal gewerkte uren dan op het werk dat hun medewerkers afleveren. Leidingge-

venden en werkgevers die flexibel werken wel faciliteren krijgen daar gemotiveerde en daardoor productievere werknemers voor terug. Vrouwen houden het in zo’n situatie veel langer vol. Inmiddels is ook het éénverdienersmodel passé en is het gewoon dat beide partners werken en voor de kinderen zorgen. Steeds meer verlichte werkgevers stellen zich ook op dat gebied welwillender op en reageren positief als mannen een papadag willen of één van de ouders met een ziek kind naar de dokter wil onder werktijd. Dertig jaar geleden was dat ondenkbaar.” Van der Meer Mohr con-stateert dat de situatie voor werknemers, zowel mannen als vrouwen, de afgelopen

vijftig jaar met lichtjaren is verbeterd en dat die trend doorzet, maar tegelijk dat er nog veel moet gebeuren. Vrou-wen krijgen bijvoorbeeld nog steeds minder betaald dan mannen, vaak zonder dat de werkgevers dat weten. “Ze geloven het niet en als ze de data

zien schrikken ze zich kapot.” Ze wijst een sluipend ongelijkheidsmechanisme aan als oorzaak. “Vrouwen blijven ook in dit opzicht te lang in een functie hangen, zijn minder zichtbaar of niet assertief genoeg. Dat vertraagt ongemerkt hun carrièrever-loop. Dan zijn er ook werkgevers die voor de vrouwen gaan bedenken dat ze het met hun gezinnetje al druk genoeg hebben voor bepaalde grote projecten, waarvoor bij-voorbeeld veel moet worden gereisd. Het komt niet bij ze op te vragen wat die vrou-wen daar zelf van vinden. Vrouwen moe-ten zich handiger profileren op een manier die bij hun eigen stijl past. Mannen moeten de signalen van vrouwen beter leren inter-preteren, want door te blijven bevoogden en betuttelen remmen zij, ook onbewust en ongewild, hun ontwikkeling.”

Mr. pauline van der Meer Mohr is sinds januari 2010 voorzitter van het college van Bestuur van de erasmus universiteit rotterdam. Zij studeerde rechten aan de erasmus universiteit en het europees universitair instituut in florence en behaalde een master in ‘advanced dispute resolution’ aan de universiteit van Amsterdam. Zij werkte eerder in verschillende functies in de advocatuur en het internationale bedrijfsleven (o.a. bij shell, tnt en ABn AMro). pauline van der Meer Mohr spreekt geregeld over thema’s als: de universiteit van de toekomst, vrouwen aan de top en goed bestuur in de context van medezeggenschap, reputatie en [email protected]

EDUCATIE

‘ERAsMus uNIvERsITEIT BIEDT Studenten het BeSte uIT TwEE wERELDEN’


ECONOMIE

Het heeft mij verbaasd bij mijn aanstel-ling in 2010 als bondscoach van het

Nederlandse heren hockeyteam, dat het wel of niet hebben van diploma’s om training te geven zoveel ophef kreeg. Uiteraard is het lastig als je als bondscoach nog nooit hoc-keytraining hebt gegeven in je leven, maar er is een reden dat de KNHB geïnteresseerd in me was. In drie seizoenen als hoofdcoach van het eerste herenteam van HGC heb ik twee van de Rabohoofdklasse finales en ook de EHL finale bereikt. Dit alles met een ploeg die niet tot de top van de hoofdklasse werd gerekend. Naar mijn idee ontstond dit succes niet alleen door het trainen, maar ook doordat het team in verbinding stond met elkaar. De keuze voor mij als bonds-coach door de KNHB had voornamelijk te maken met de aanname dat ik kennelijk goed in staat ben om mensen met elkaar in verbinding te brengen en hen goed te laten samenwerken.

Ik denk dat trainingsleer zeker niet ver-waarloosd moet worden bij het willen berei-ken van de top, maar goede training schept slechts de voorwaarde om te komen tot pres-

tatie. De echte uitdaging zit in je mindset. Het is voor een coach dus heel belangrijk dat je daarop kunt inspelen. Voor het creë-ren van een juiste mindset in het team dat je coacht is tot dusver, naar ik weet, nog geen opleidingMijn aanpak voor succes is het bereiken van de psyche van de jongens. Ik begin op indi-vidueel niveau en stel hen vragen als: ‘Wie ben jij? Wat zijn je primaire drijfveren? Hoe reageer jij onder druk? Weet je dit eigenlijk van jezelf? Ben je in staat om te verbinden? Wat kom je brengen, of kom je alleen maar halen?’Zo krijgt iemand inzicht in zijn eigen func-tioneren. Als ze leren hun eigen mind te managen, kunnen ze daarna aansluiten bij de mindset van het team.Daarna wordt er veel aandacht besteed aan het belang van samenwerken en het een bestemming geven aan de mindset van het team. Dit doe ik door verhalen te vertellen, metaforen te gebruiken en soms zelfs door muziek en films te gebruiken. Ik maak zo onze missie en visie voelbaar binnen het team.Deze instelling bleek tijdens de Olympische

mind management, da’s logisch toch?!

paul van Ass

paul van Ass was vanaf 2010 bondscoach van het nederlands heren hockeyteam. Met zijn nieuwe spelopvatting – en een nieuw selectiebeleid – heeft hij deze ploeg naar de Olympische finale in londen (2012) geleid. Zij eindigden toen op de 2e plaats. tijdens de hockeyworld league in india (2014) behaalden de heren een gouden plak en op het wK in den haag (2014) zilver. Van Ass heeft een achtergrond in het bedrijfsleven. Met zijn bedrijvengroep stond hij in 1998 in de top-100 van elsviers snelste groeiers. in 2000 stond zijn bedrijvengroep in de quote 1000 grootste bedrijven.

[email protected]

Spelen in Londen (2012) een enorm succes, we wonnen de zilveren medaille!Je ziet deze manier van werken ook terug in het managementboek van Rich Karl-gaard, ‘The Soft Edge’ (2014). Hij schrijft in zijn boek dat het de hoogste tijd is om als bedrijfsleven meer aandacht te geven aan ‘the soft edge’ van een organisatie. Dit houdt in dat er meer moet worden ingespeeld op de menselijke kant zoals: vertrouwen, slimheid, teamwork etc.In de traditionele benadering gaat er ech-ter veel aandacht uit naar de strategische kant (markt, klanten, concurrenten) en naar de ‘hard edge’ (supply chain, logistiek, kos-ten etc.). Uiteraard is dit naar mijn mening noodzakelijk en prima, net zoals het voor een bondscoach ook zaak is dat er een goed trainingsprogramma is en dat er tactische plannen worden gemaakt. Toch komen naar mijn mening de winst en blijvend succes het meeste voort uit de mindset van het indi-vidu en het bouwen aan de mindset van het team. Je moet ze blijvend weten te verbin-den. Ik denk dus dat een diploma voor mind management zeker geen verkeerde zou zijn voor veel managers!

speAKers AcAdeMy® | foto: wAlter KAllenBAch


ONDERWIJS & ONT WIKKELING

tEKst: Drs. mauricE DE HonD fotografiE: marcEl KriJgEr



Deze aanpak heeft een aantal ingrijpende gevolgen:• Doordat de leerlingen circa een derde van hun tijd voor zichzelf

of met anderen werken is het aantal leerlingen dat in de ateliers aanwezig is kleiner dan in een gemiddelde klas.

• Doordat leerlingen hun rekenen taalvaardigheden met een aantrekkelijk adaptief programma oefenen, kost dat weinig tijd en energie voor de leerkracht. Daarbij worden de leerlingen bij de snelheid van hun ontwikkeling niet gehinderd door de snelheid van de groep.

• Bij de workshops zitten alleen die leerlingen voor wie die workshop relevant is. Als ze de kennis al hebben schrijven ze zich er niet voor in. Evenmin als ze er nog niet aan toe zijn.

• De verbinding tussen de wereld thuis en op school is veel sterker. De iPad die mee naar huis genomen wordt brengt de school dichterbij. Evenals het zeswekelijkse gesprek en het samen inplannen van de workshops met vader en/of moeder.

• Kinderen blijken deze vorm van onderwijs doorgaans veel aantrekkelijker te vinden. Niet alleen omdat ze een deel van de tijd met de iPad actief zijn, maar ook omdat ze door die zeswekelijkse gesprekken mede eigenaar zijn van hun leertraject en dat het traject tevens inspeelt op hun behoeften en mogelijkheden van dat moment. Ieder kind zit daarbij op zijn eigen niveau.

De O4NT-aanpak wordt op de scholen uitgevoerd met hetzelfde budget, hetzelfde aantal leerkrachten in hetzelfde gebouw, zonder extra kosten voor ouders, maar wel met een andere 'state of mind'. Niet meer een aanpak kiezen die voorgeschreven wordt vanuit een lesmethode (vaak voor veel geld aangeschaft bij een uitgever) die alle kinderen min of meer tegelijk moeten ondergaan, maar uitgaan van de behoefte van het individu. Daarnaast moet de aanpak veel meer gekozen worden vanuit het vertrouwen in kinderen.Dit is in feite een proces dat in de zakenwereld 'mass customisation' heet. Het gebruik maken van technologie om aanbod te personaliseren, terwijl de kosten gelijk zijn aan de massaproductie.De ervaringen in het eerste jaar zijn – heel – positief. Alleen al in Almere is het aantal scholen binnen een jaar gekomen op 4 met in totaal 1000 leerlingen. En zoals de directeur van de eerste school in Almere in een video over deze aanpak zegt: “Ik geloof in deze aanpak omdat ik zowel bij het niveau van leerlingen, leerkrachten en ouders alleen maar gelukkigere mensen zie.” Een Schotse professor, die de scholen bezocht, meldt: “I have seen the future of education.” Er is veel aandacht in de media wereldwijd en er komen vele bezoekers uit het buitenland. Maurice de Hond spreekt met grote regelmaat in binnen- en buitenland (onlangs nog in Moskou, Berlijn en Skopje) over deze nieuwe vorm van onderwijs. Een goed voorbeeld van hoe nieuwe technologie wordt gebruikt om met een nieuwe aanpak of nieuwe producten/diensten te komen, in plaats van de nieuwe technologie toe te voegen aan een oude aanpak.

tien beloften aan het kind

• we beloven goed naar je te luisteren als jij zegt wat je wilt leren, en goed te kijken hoe jij het beste leert.

• we zullen je helpen goede vragen te stellen, zodat je zelf kunt bepalen wat je wilt leren.

• we zullen je helpen om nog beter te worden in datgene waar je al goed in bent.• we zullen je steeds uitdagen om ook moeilijkere dingen te proberen en nieuwe dingen te leren.• we beloven je dat jij zelf mag kiezen wat en wanneer

je iets gaat doen; we helpen je bij die keuze als je sommige dingen steeds uit de weg gaat.

• we zullen je helpen bij het omgaan met anderen zonder te pesten en gepest te worden.

• we zullen je leren hoe je goed kunt samenwerken met anderen.• we beloven techniek van nu te gebruiken, om je voor te bereiden op de wereld van morgen.• we zullen je leren om je fantasie te gebruiken om

dingen te kunnen maken.• we beloven je dat je goed voorbereid bent op je

volgende school en je verdere leven als je van onze school afkomt.

Drs. maurice de Hond is opiniepeiler en ondernemer. Hij zet zich sinds 2013 in voor een nieuwe vorm van onderwijs, waarbij kinderen op scholen individuele lessen krijgen ondersteund door een iPad. inmiddels is verspreid door het land al een aantal zogenoemde steve Jobs-scholen actief en is er internationale belangstelling voor het concept en de bijbehorende software. op dit moment runt hij www.peil.nl, een opiniepanel dat actuele ontwikkelingen in de samenleving op de voet volgt. raadpleeg de website voor een uitgebreide biografie. [email protected]

©foto: o4nt

©foto: o4nt

©foto: MArcel Krijger



De snelle opkomst van de smartphone en de steeds snellere verbin-dingen zorgen er voor, dat waar je ook bent, je de beschikking hebt

over al deze kennis. Maar ze zorgen er ook voor dat je makkelijk en snel contact kan leggen met anderen, waar ze zich ook op de wereld bevinden.Kinderen die nu opgroeien doen dat, mede door die bovenstaande ontwikkelingen, in een andere wereld dan kinderen die 20 à 30 jaar geleden opgroeiden. Televisie en (spel-)computers spelen daarbij ook een steeds nadrukkelijkere rol in het leven van hele jonge kinderen. De laatste paar jaar zien we nu zelfs kinderen, die al rond hun 2e jaar actief beginnen te zijn met apps op een smartphone en tablet. Kinderen die nu naar de basisschool gaan, zullen zo rond 2030 hun opleidingstraject hebben afgemaakt. Hoe de wereld er dan uitziet is niet te voorspellen. Maar zeker is dat de verschillen dan ten opzichte van nu minstens net zo groot zijn als die van nu met 16 jaar gelden.Een belangrijke component van het onderwijs is om kinderen voor te bereiden op de toekomst. Naast de sociaal-emotionele ontwikkelingen en de socialisatie gaat het op scholen vooral om het opdoen van vaardigheden en kennis.Maar als je bij het primair of voorbereidend onderwijs in Nederland rondkijkt dan is er weinig veranderd ten opzichte van 20 jaar geleden en lijkt er weinig nagedacht te zijn over hoe je kinderen van vandaag goed voorbereidt op die zo ingrijpend veranderende wereld.

Sir Ken Robinson heeft een geweldige lezing over dat onderwerp gegeven. Die is inmiddels meer dan 12 miljoen keer bekeken. Niet alleen de inhoud van het onderwijs is sterk achterhaald, maar ook de opzet en aanpak. Die heeft nog alle kenmerken van een industriële aanpak. Leerlingen van dezelfde leeftijd krijgen hetzelfde aanbod en er wordt amper ingespeeld op talenten van kinderen, zeker niet als die buiten de bestaande vakken vallen. Daarom heeft een aantal mensen ruim twee jaar geleden, Stichting Onderwijs 4 Nieuwe Tijd (O4NT) opgericht. En een nieuw schoolmodel gecreëerd. Dat model is de Steve JobsSchool genoemd of O4NT-school en in de wandelgangen de iPad-school. Zeven bestaande basisscholen zijn daarmee in augustus 2013 gestart. Inmiddels zijn er 22 basisscholen in Nederland actief, waaronder een aantal nieuwe, zoals De Ontplooiing in Amsterdam De kern van de aanpak van de school kan als volgt omschreven worden:'Kinderen voorbereiden op de toekomst, met behulp van de

technologie van vandaag, gebaseerd op hun individuele talenten en mogelijkheden'.Daarbij is het laatste gedeelte het cruciale onderdeel. Het startpunt van de aanpak van de school is het kind. Iedere leerling heeft een leerkracht die de rol heeft van coach/mentor. Elke zes weken vindt er een gesprek plaats tussen die coach, de leerling en de ouder(s) over het individuele ontwikkelingsplan van het kind. Er wordt dan doorgenomen wat er de afgelopen 6 weken is gerealiseerd en welke doelen er gesteld worden voor de komende zes weken. De specifieke omstandigheden van de leerling buiten school en de kerndoelen van de school worden daarbij meegenomen. Daardoor is het te volgen traject in de volgende 6 weken eigendom van de leerling met een duidelijke betrokkenheid van de ouder(s).Om kinderen dat individuele ontwikkelingsplan te laten volgen moet de structuur van het aanbod ingrijpend veranderd worden: in de scholen van O4NT krijgen alle leerlingen de beschikking over een iPad, die ze ook naar huis meenemen. Het eerste uur op de schooldag brengen ze samen met hun coach in hun stamgroep door met zogenaamde kring-activiteiten. De kinderen variëren daarbij 3 à 4 jaar in leeftijd.Daarnaast is het schoolgebouw verdeeld in ateliers naar vakgebied zoals: Rekenatelier, Taalatelier, Wereldatelier, Creatief atelier, Spelatelier e.d. In ieder atelier is een van de leerkrachten de vakdocent en verantwoordelijk

voor het aanbod. Dat wordt doorgaans aangeboden in de vorm van workshops, die soms ook gegeven worden door leerlingen of ouders. Maar de invulling kan ook een inloopspreekuur zijn waar leerlingen hun vragen/problemen kunnen voorleggen aan de leerkracht.Daarnaast is er een stilteplein of -ruimte

waar de leerlingen voor zichzelf kunnen werken, zoals voor het oefenen van rekenen en taal met adaptieve programma’s die op basis van de prestaties van de leerlingen moeilijkere of makkelijkere opdrachten geven. Deze programma’s hebben een dashboard aan de achterkant zodat de leerkracht de prestaties van de kinderen kan volgen. Tevens zijn er projectruimtes waar de leerlingen met elkaar aan projecten kunnen werken.Vanuit het niveau waarop ze zich bevinden en hun individueel ontwikkelingsplan kiezen de leerlingen (al dan niet samen met hun ouders) uit het aanbod aan workshops en activiteiten. Daarbij werken ze circa een derde van de tijd zelf of met anderen op het stilteplein of in de projectruimten.

In de afgelopen twintig jaar is door de enorme opkomst van internet onze relatie met kennis en informatie ingrijpend veranderd. Google, dat 15 jaar geleden gestart is, wordt inmiddels per dag 6 miljard keer geraadpleegd. Alles wat je wilt

weten is onmiddellijk te vinden. Per maand wordt er bij YouTube, dat nog amper 10 jaar bestaat, 6 miljard uur naar video gekeken. En bij Wikipedia staan er inmiddels 35 miljoen verschillende artikelen.

Een school voor de toekomstDrs. Maurice de Hond

'kinderen zijn AL vANAF hun 2e ACTIEF BEzIG MET Apps, SmartphoneS

EN TABLETs'


TECHNOLOGIE & ONT WIKKELING

De eerste keer dat ik een lezing hield over drones was op 27 november 2013

in Sociëteit De Witte te Den Haag. Ik was bloednerveus, maar had mijzelf gelukkig een maand lang kunnen voorbereiden. Zowel inhoudelijk – ondersteund door zelf ge-edite videobeelden – als op locatie, had ik al enkele malen de lezing gehouden voor wie er maar toevallig rondliep. Van de opening, waarbij ik in een verdonkerde zaal binnen-loop achter een verlichte drone aan die ik zelf bestuur, tot en met het einde waarbij ik mid-dels praktijkbeelden van onge-lukken de ernst van de risico’s onderstreep en het belang van zelfs al een ‘brommerrijbewijs’ voor hobbyisten benadruk. Het ging gelukkig allemaal goed. Delen van deze lezing zijn te zien op mijn profiel op de Spea-kers Academy® website, zoek op ‘drones’ en u vindt mij zo.Wat mij echter toen al opviel – genoeg om daar nu nog iets over te schrijven – is dat het idee over de mogelijkheden van drones enorm afwijkt van wat er werkelijk kan en mag. Omdat ik zelf eigenaar ben van twee drone-bedrijven en dagelijks nieuwsberichten verspreid over de laatste ontwikkelingen hieromtrent, mag ik wel zeggen dat ik redelijk goed geïnformeerd ben. Het leek mij een aardig idee in dit korte stukje enkele zaken rondom drones in het juiste licht te zetten voor u.

iedereen zijn perSoonlijke drone. U heeft het vast wel eens gehoord. Dat klinkt geweldig en vooral als iets uit de toekomst. En dat is het dan ook. Drones, of in dit geval wel-licht beter gezegd ‘multirotors’, kunnen niet tegen regen (op een enkel zeer kostbaar sys-teem na). Vliegen op batterijen (lipo’s) duurt altijd kort. Het is een balans tussen gewicht en batterijkracht. Meer batterijen is langer vlie-

gen. Maar dit betekent ook meer gewicht, is korter vliegen, etc. Een ‘personal drone’ moet heel erg licht zijn om lang te kunnen vlie-gen en klein in verband met de veiligheid op straat; een zucht wind en hij waait dus al weg. Wist u dat de meeste, kostbare professionele drones (multirotors) vandaag de dag slechts maximaal 15 minuten kunnen vliegen met een camera eronder? Dat valt tegen, niet?U heeft vast wel een keer een filmpje gezien

van DHL, Google of UPS die een pakketje bezorgen met een drone. Of op tv iets over een ambulance-drone bij DWDD die men-senlevens gaat redden. Allemaal onzin. A: drones zijn nog lang niet veilig genoeg om boven mensen te mogen vliegen. B: ze kunnen niet lang genoeg vliegen en als ze iets moe-ten tillen, halveert de vliegtijd nog eens. C: Er zijn geen regels voor en de regels die eraan

zitten te komen (medio 2015) zullen drones in het dagelijks verkeer die autonoom rond-vliegen niet toestaan. Waar drones wél heel goed in zijn, is gratis media-aan-dacht genereren. Dat hebben de pakketbezorgers van deze wereld in ieder geval goed in de gaten. Voor tonnen aan gra-tis publiciteit levert een pilot-project met drones op. In die zin zijn drones vandaag de dag zeer lucratief. Aandacht gega-randeerd!En als u nu denkt: 'wat een teleurstellend verhaal, ik dacht

dat drones de toekomst waren en dat leek mij wel spannend'. Maakt u zich dan geen zorgen, drones zullen absoluut in de toekomst onder-deel uitmaken van het straatbeeld. Zelfs van-daag de dag zijn er de meest waanzinnige toepassingen van drones actueel, die uw en mijn fantasie ver te boven gaan. Echt. Drones zullen onze wereld veranderen. Hoe, waarom en wanneer? Boekt u mij maar. Ik kom het u graag vertellen.

drones: the next big thing?Parcival Hofland

Eind 2012 raakt Parcival Hofland in de ban van de drone. Als ondernemer waagde hij al vaker de sprong in het diepe, altijd geïnspireerd door vooruitstrevende, nieuwe technologie en concepten. na een intensieve en lange ondernemerstocht langs drone-ontwikkelaars, operators, wetgevers, toezichthouders, piloten en bouwers, besluit Hofland zijn eigen plan te trekken. Naast zijn professionele drone-operator business Airfootage.nl, dat zich vooral toelegt op technische drone-diensten, richt hij droneworkshop.nl op, uitsluitend voor particulieren. hij vindt het schokkend dat er zware opleidingseisen zijn voor professionals in de branche maar niets voor particulieren, die van de wetgever zelfs meer mogen met hun drone dan de opgeleide [email protected]

©foto: pArciVAl hoflAnd

teKst: jAcques geluK© speAKers AcAdeMy® | foto: wAlter KAllenBAch


STEDELIJKE ONT WIKKELING

“De Rotterdamse Markthal is al in de eerste maand na de opening op 1 oktober 2014 door een miljoen mensen bezocht. De reacties zijn overweldigend. Burgemeesters van andere steden willen ook zo’n hal”, constateert architect Winy Maas van

het Rotterdamse architectenbureau MVRDV. Dat is bijzonder. Nederland kent immers geen cultuur van markthallen. “We zijn gewend naar buitenmarkten te gaan, draaiorgel en harinkje erbij en dan hebben we het naar ons zin.”

‘Kosmopolitische Markthal mag je best een icoon noemen’

prof. ir. winy Maas

“De internationale nieuwsgierigheid voor het pas gerenoveerde Rijksmu-

seum haalt het niet bij die voor de Markthal”, zegt architect Winy Maas glimlachend. Onder andere de New York Times en tv-station CBS hebben al aandacht besteed aan het mar-kante, hoefijzervormige gebouw op de plek waar Hoogstraat en Binnenrotteplein samen-vloeien. Niet alleen de veertig meter hoge, natuurstenen boog, met aan beide zijden over de volle breedte appartementen, is indruk-wekkend. Het 11.000 m² grote kunstwerk van Arno Coenen en Iris Roskam aan de binnen-zijde van de boogvormige hal, dat meer dan levensgrote afbeeldingen laat zien van de verse producten die de ondernemers in de hal ver-kopen, imponeert eveneens. Beelden van deze kleurrijke hal gaan de hele wereld over. “De Markthal is nu een hype. We moeten kij-ken wat het gaat worden”, zegt Maas, die er eigenlijk alle vertrouwen in heeft dat de inte-resse blijvend is. “Consumenten zijn super-markt-moe en kleine ondernemers krijgen hier de kans clusters te vormen. In de hal kun-nen we experimenteren met een mix van indi-viduele winkeliers, collectieven, groothandels en regionale coöperatieven. Geniaal”, aldus de architect die het project vanuit MVRDV superviseert. “Er was geen marktcultuur en we moeten die van nul opbouwen, maar nu al is de eerste slag gemaakt. Zoveel mensen heb-ben de ruimte, de architectuur en het aanbod al bekeken en bewonderd, producten gekocht of gewoon genoten van het uitzicht vanaf de terrassen boven de drukke markt! Het is een mooi signaal, dat ook nieuwe ondernemers aantrekt. Er is nog ruimte en we kunnen wel-licht meer plaatsen creëren door in te dikken en meer kleinere kramen in te richten. Dat zorgt ook nog eens voor meer aanvoer van pro-

ducten over de marktvloer en dus extra bedrij-vigheid. Een derde etage zou ik ook wel willen”, zegt Maas. "Hoe meer kramen, hoe diverser het aanbod."

voor iedereen “Het pakket voedingsmiddelen en dranken dat de ondernemers aanbieden moet goed en gemiddeld niet te duur zijn. De hal is er voor iedereen, niet alleen voor de elite. Doordat sprake is van lichte onderlinge concurrentie ontstaat vanzelf een evenwichtige mix van aan-bod en prijzen. Ontwikkelaar Provast, waar-

mee we in dit project samenwerken, houdt ook dat de komende drie jaar volgens contract goed in de gaten. Dat is nieuw. Normaal beheert een belegger alleen gebouwen, hier is Provast tevens een soort marktmeester. In feite begelei-den we samen een experiment, want dat is het. Wij mogen de komende tijd nog gevraagd en

ongevraagd verbeteringen aanbrengen. Ver-der werken we aan een fotoproject over hoe de bewoners het leven bij de hal ervaren en aan een soort roman over de Markthal, Daarnaast nemen we deel aan de discussie over de verdere invulling van het Binnenrotteplein, het groot-ste plein van Nederland. Er komt een fietskel-der, maar we zijn er nog niet. Nog een paar kloeke gebouwen erbij zou een goed idee zijn. Dat komt de maat van het plein ten goede, dat dan bovendien meer wordt gebruikt. Er moet hier altijd wat gebeuren, ook als de Markthal dicht is en er geen buitenmarkt zoals op dins-dag en zaterdag is.” Rotterdam is nooit af, con-stateert Winy Maas. “Gelukkig maar.”Over het totaal is hij tevreden. “De binnen-ruimte is prettig, het geluid is goed, de geu-ren overheersen niet en mogen wellicht wat sterker. Het moet een soort stadje zijn, waarin mensen zich vrij voelen. Het ontwerp van de marktkramen is expres wat terughoudend en robuust, zodat de slager gewoon grote ham-men kan ophangen of een os kan slachten en het bloed over de vloer kan laten lopen. Nu steeds meer bewoners hun appartementen betrekken, ben ik benieuwd hoe zij gaan rea-geren en wat daarvan, via de binnenramen, bij-voorbeeld door de spotjes die ze gebruiken, in de hal is te zien. Het feit dat er mensen rondom de hal wonen, maakt dit gebouw nog meer van het volk, van iedereen en komt het nog dichter bij mijn hart. Als het een abstracte doos zou zijn geweest in een weiland, weet ik niet of ik datzelfde gevoel zou hebben gehad. Nu staat het midden in de stad.”

icoon“Ik vind het prima als je de Markthal een icoon van Rotterdam noemt. Dat woord was taboe doordat architecten voor ons miljarden spen-

© foto: proVAst, MVrdV

‘jE MOET GEBOuwEN durven MAkEN DIE BOvEN HET maaiveld uITsTEkEN’

| ACADEMY® MAGAZINE 201538

STEDELIJKE ONT WIKKELING

Prof. ir. ing. winy maas is een van de oprichters/directeuren van het wereldwijd opererende architectenbureau mvrDv, gevestigd in een monumentale, ruim 100 jaar oude voormalige drukkerij aan de rotterdamse Dunant-straat. maas is bovendien hoogleraar aan en directeur van the why factory, een onderzoeksinstituut voor de toekomstige stad dat hij in 2008 aan de tu Delft oprichtte. sinds 2013 is hij gasthoogleraar aan de universiteit van Hong Kong en daarvoor onder andere het EtH in Zürich, berlage instituut, mit en de universiteiten van ohio state en yale. winy maas houdt wereldwijd lezingen, neemt deel aan internationale jury’s en is betrokken bij de economische ontwikkeling van rotterdam. [email protected]

deerden aan gebouwen met veel pretentie die eigenlijk vooral decoratief waren in plaats van inhoudelijk. Door hen stond het grote publiek sceptisch tegenover megalomane of kosmo-politische projecten. Maar als Nederland niet kosmopolitisch mag zijn, verhuis ik. Dan is de lol eraf. Je moet ruimtelijke dingen aan de orde stellen, gebouwen durven maken die boven het maaiveld uitsteken en meewerken aan het cre-eren van een cultuur die dat mogelijk maakt en waarin we met elkaar opbouwend kritisch zijn. Ik hoop echt dat de kortzichtigheid in Neder-land niet kan blijven bestaan.”Samen met Maas blikken we terug op de gebeur-tenissen sinds 2004, het jaar waarin de gemeente Rotterdam een prijsvraag uitschrijft voor een ondergrondse parkeergarage, een markt-hal en woningen op een locatie aan de Hoog-

straat. Architectenbureau MVRDV en Provast komen met een gedurfd plan en mogen het pro-ject ontwikkelen en uitvoeren. “Het feit dat de gemeente wilde dat er, naast zoveel mogelijk woningen, een grote stedelijke parkeergarage moest komen, vind ik getuigen van goed beleid waarvoor ik mijn petje afneem. De grote vraag was hoe we met ons concept een cultuuromslag konden begeleiden. Ook bij marktmensen. In Spanje en Frankrijk komen initiatieven voor markthallen vanuit coöperaties, van onderaf. Hier kennen we die traditie niet. Dus moeten we die opbouwen door eigenlijk een privé-hal te creëren, die tegelijk een publieke ruimte is. Het idee was een boog van woningen te bou-wen, zodat de hal groter kon zijn, en meteen een soort perspectief te bieden. Een droom, zoals te zien is in de kerk van San Lorenzo in Rome of de Sixtijnse Kapel. Eerst dachten we aan een LED-scherm, maar dat is afgesprongen op de prijs. Een gemiste kans voor onze industrie.”

trompe l’oeilMaas: “We bedachten dat we afbeeldingen zou-den kunnen branden op metalen platen, die we aan het plafond zouden bevestigen. Bij de Glazen Boerderij in Schijndel is die techniek in glas toegepast. In samenspraak met de ont-wikkelaar hebben we zes kunstenaars gevraagd met een methodologie en aanpak te komen op basis van een door ons geschreven programma van eisen. Het moest een trompe l’oeil bevatten met realistische weergave van producten van de Markthal en een perspectief door de wonin-gen heen op de toekomstige omgeving. Uitein-delijk hebben we gekozen voor het voorstel van Iris Roskam en Arno Coenen van Mothership, dat technisch goed was doordacht, recht deed aan de gewenste schaalvergroting en inspeelde op het feit dat er mensen woonden achter de ramen in de boog. Die zeggen nu dat ze ach-ter een aardbei of een paprika wonen. Roskam en Coenen waren bovendien steeds bereid tot een dialoog met ons en begrepen dat ze met hun ‘Hoorn des overvloeds’, zoals het kunst-

werk heet, niet alleen de elite moesten overha-len naar de Markthal te komen. Alle bezoekers kunnen nu het idee krijgen dat ze in het gras lig-gen en ervaren dat de producten kleiner lijken naarmate ze hoger op het plafond staan. Dat is wat we met trompe l’oeil bedoelen.” Het resul-taat is, mede dankzij de medewerking van regi-onale kunstenaars van Mothership, zoals Winy Maas had verwacht. “Het kunstwerk was wel een discussiepunt met de belegger. Die vond het wat druk, maar dat moest ook, want anders

zou het geen publiekstrekker zijn. De afbeeldin-gen zijn echter wel wat gecensureerd”, lacht hij. “En je ziet het niet, maar er zit heel veel techniek in dit gebouw. Overal zitten gaatjes van 1,2 mm voor de akoestiek en er zijn kleppen onder de glasvezelkabels verborgen die samen zo groot zijn als een vliegtuig.”“We hebben tien jaar lang met heel veel men-sen, van kunstenaars, kraamontwerpers en bouwers tot technici en de gemeente Rotter-dam aan dit project gewerkt. Gelukkig merken we na afloop vrijwel niets van de Nederlandse zeikcultuur. Vrijwel iedereen reageert positief. Dat is het kosmopolitische gevoel dat Rotter-dammers met elkaar delen en dat kunnen we best gebruiken.” Een van de volgende projecten van MVDRV is de bouw van een enorme woon-toren in het Duitse Mainz, die misschien niet toevallig verrijst aan de Rotterdamer Platz..

weetjes…cijfers – de markthal bestaat uit:100 verseenheden (van gemiddeld netto 20m²) op een vloer van 4.000 m²

• Koeling-, opslag- en preparatieruimten (op -1 verdieping) 1.000 m²• Circa 15 voedingsmiddelen (gerelateerde) winkels 3.400 m² • Circa 8 horecazaken 2.000 m²• Supermarkt 1.500 m²• Slijterij en drogisterij 300 m²

emotie – winy Maas is, behalve van spraakmakende gebouwen overal ter wereld, ook de architect van de glazen Boerderij in schijndel, een eigentijdse kopie van een langgevelboerderij. in het glazen omhulsel zijn de elemen-ten van zo’n boerderij gebrand. Zelden heeft een gebouw zowel emoties opge-roepen. sommigen vinden het foeilelijk, anderen juist prachtig. Maas ziet het als een compliment dat het gebouw zoveel reacties oproept.

© foto: BAs cZerwinsKi


LEIDERSCHAP

De resultaten worden met name bereikt door optimale inzet en betrokkenheid van de meest strategische factor in die organisa-

tie: het personeel. En dit vraagt om oprechtheid, loyaliteit, wederzijds respect, goede communicatie, 'employer support' en strategische visie en leiderschap.Sommigen zullen wellicht denken dat Defensie een organisatie is zonder winst oogmerk en dat derhalve de doelstellingen en de inzet van de beschikbare personele, materiële en financiële middelen te veel uiteenlopen met ‘profit-organisaties’. Optimalisatie van de dage-lijkse bedrijfsvoering staat hoog in het vaandel en ‘winst’ is ook binnen Defensie een strategisch oogmerk. ‘Winst’ kan worden gede-finieerd als de bijdrage die Defensie, tezamen met anderen, levert aan het collectieve gevoel van interne en externe veiligheid van de Neder-landse bevolking en de mogelijkheden die de organisatie aan de poli-tiek biedt om de internationale rechtsorde op geloofwaardige wijze te handhaven en te bevorderen. In die zin is winst niet altijd concreet meetbaar, maar wel een belangrijke factor die direct invloed heeft op het gevoel van veiligheid van alle Nederlanders en de rol die Neder-land op veiligheids- en defensiegebied in de wereld wil en kan ver-vullen.

Luitenant-Generaal b.d. Freek Meulman weet vanuit een breed scala aan operationele, opleidings- en beleidsfuncties binnen Defensie in het algemeen en de Koninklijke Luchtmacht in het bijzonder wat de betekenis is van strategie, leiderschap en de mens in de organi-satie. Zo was hij onder meer Plaatsvervangend Bevelhebber van de

Koninklijke Luchtmacht en Plaatsvervangend Commandant der Strijdkrachten. Als ‘people manager pur sang’ heeft hij zich altijd gericht op het halen van het beste uit zijn personeel. Niet alleen door de spreekwoordelijke ‘arm om de schouder en aai over de bol’, maar juist ook door haalbare doelstellingen te definiëren, helder te com-municeren, initiatief te enthousiasmeren en door sturend en waar nodig corrigerend op te treden, hoe moeilijk dit laatste soms ook is.

De combinatie van strategie en leiderschap kan wel worden omschre-ven als ‘de kunst’ om richting te geven aan de activiteiten van de men-sen in de organisatie en hen daarbij te motiveren en te steunen om efficiënt en effectief te presteren. Dit is exact datgene waar Freek Meulman met u over kan en wil spreken.

Zijn opleidingsachtergrond is onder meer de Koninklijke Militaire Academie (sociaal psychologische opleidingsrichting), Hogere Staf-vorming, Air University in de Verenigde Staten met als kenmerk ‘stra-tegie en strategievorming’ en de Leergang Topmanagement Defensie. Verder heeft hij uitgebreide ervaring in een breed scala aan functies (operationeel, personeel, financieel, conceptueel en beleidsmatig) op diverse niveaus binnen Defensie, alsmede uitzendervaring in Afgha-nistan. Dit leidt tot een breed pallet aan raakvlakken met elke orga-nisatie. Hij kijkt ernaar uit met u van gedachten te wisselen over de onderwerpen: strategie, leiderschap, de mens in de organisatie, en om ervaringen te delen of handreikingen te doen om het succes van uw organisatie verder te vergroten.

Quo vadis? strategie en leiderschap in succesvolle organisaties

Luitenant-Generaal b.d. Freek Meulman

Freek Meulman begon in 1975, nadat hij zijn middelbare school had afgerond, een opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie te Breda. na een periode van 37 jaar bij de Koninklijke luchtmacht ging hij in 2013 met leeftijdsontslag. hij was onder meer commandant van de groep geleide wapens de peel, deputy commander Air op het isAf-hoofdkwartier in Kabul en plaatsvervangend Commandant der Strijdkrachten. Vanaf 15 juni 2010 tot en met 30 mei 2013 was luitenant-generaal Meulman hoofd permanente Militaire Vertegenwoordiging bij de nAVo en het eu Militaire comité. tegenwoordig is hij inzetbaar als spreker voor lezingen en presentaties. tijdens deze fascinerende lezingen en presentaties neemt hij u mee naar zijn tijd bij de Koninklijke luchtmacht en deelt hij zijn kennis en ervaring met het maken van keuzes in uw carrière, management development, cultuurveranderingen, leiderschap, strategie en communicatie. [email protected]

‘Werken in een organisatie’ is vorm geven aan een geloofwaardige, geaccepteerde en haalbare visie. Het gaat erom dat de strategie van de organisatie wordt omgezet in doelgerichte en doeltreffende

maatregelen en activiteiten, kortom in positieve en in meetbare resultaten.

© fotogrAfie: Ministerie VAn defensie

ACADEMY® MAGAZINE 201540 |Michel schreuders (staand) en Matthijs Zeelenberg teKst: jAcques geluK

© foto: enith stenhuys


‘IN DE BeachcluB Is ALLEs TEGELIjk moGelijk’

HOSPITALIT Y & ONDERNEMERSCHAP

Werelds aan het Strand, dat volgend voorjaar zijn deuren opent, is het derde grote project van uitbaters Michel en Miranda

Schreuders. “Het wordt een beachclub nieuwe stijl, waar het ene moment deejays draaien, ter-wijl de ruimte op een ander tijdstip in gebruik is als zakelijke ontmoetingsplek”, zegt Michel Schreuders. De horeca grenst aan het gebied waar 72 strandvilla’s komen, die voor het over-grote deel al zijn verkocht. Uit de kunstenaarsimpressies blijkt dat ‘Werelds’ middenin het resort is gesitueerd op een schiereiland tus-sen de villa’s en het Grevelingenmeer. “Ik wil benadrukken dat ons restaurant op zichzelf staat. We kunnen natuurlijk niet bestaan van de bewoners van die zeventig woningen, daarom wordt Werelds aan het Strand laagdrempelig en voor iedereen toegankelijk.”“Jan Tieleman, eigenaar van Tieleman Keukens en vaste, tevreden klant van ons restaurant Werelds aan de Kade in Oud-Beijerland, vroeg mij of ik de horeca bij zijn bedrijf wilde overnemen. Dat is in 2012 gebeurd. Inmiddels is lunchroom Werelds InSide vijf dagen per week volgeboekt en is er alleen op maandag nog wel eens ruimte voor een onaangekondigde gast”, aldus Schreuders. “Toen Tielemans hoorde van de plannen van de Ouddorpse architect Matthijs Zeelen-berg, de visionair achter het Punt-West Hotel & Beachresort , moest hij meteen aan mij denken. Ik kwam vervolgens op het idee voor de ‘beachclub nieuwe stijl’.”

kanS pakkenMet twee goed draaiende zaken, een drukke cateringtak en bin-nenkort dus ook een unieke beachclub leeft Michel Schreuders zijn droom. “Zo’n kans moet je pakken, Ouddorp heeft tenslotte de meeste zonuren van Nederland.” De creatieve ondernemer houdt ervan de handen uit de mouwen te steken en hoopt dat zijn aanpak de hospitality-sector inspireert. “Mensen willen helpen is niet genoeg in de horeca. Je moet het echt in je hebben om het je gasten helemaal naar de zin te maken.” Voor Schreuders is hospitality veel meer dan gastvrijheid. “Je moet je hoofd boven het maaiveld uitsteken en het verschil maken met kwaliteit en dienstverlening.” Werelds aan het Strand heeft de klanten heel wat te bieden: een recep-

tie, bar, lounge en restaurant met directe toegang tot het terras, het strand en een zwembad. Een steiger verbindt de club met de passan-

tenhaven. Op de eerste verdieping bevinden zich twee vergaderruimten en twee grote buitenter-rassen met prachtig uitzicht. Het hoteleiland en de beachclub zijn bovendien bij uitstek geschikt voor een romantisch verblijf. Boven het water van de Grevelingen, aan het eind van de tachtig

meter lange steiger, is een trouwpaviljoen gepland.

fuSion cuiSineHet restaurant vormt, samen met de centrale bar en een groot terras, de kern van het geheel en zal geënt zijn op de Fusion Cuisine. Profes-sionele koks van Werelds aan het Strand combineren ingrediënten uit verschillende culturen. Zeegerechten, in het bijzonder lokale pro-

ducten als schaal- en schelpdieren, zullen de kaart domineren, met Aziatische elementen om de maaltijden een licht zomers karakter te geven. In de winter zullen medewerkers van het restaurant een heer-lijke kop erwtensoep bij de open haard serveren. Schreuders belooft de bezoekers van zijn toekomstige restaurant ook een ‘zeer goede’ wijnkaart met ruim negentig wijnen en een ruim assortiment aan cocktails. In het midden van het terras van Werelds aan het Strand komt een ‘pool’ van 84 m². Gasten kunnen genieten van de luxe van

Restaurant en beachclub Werelds aan het Strand is, te midden van unieke natuur, gesitueerd op een idyllisch schiereiland tussen villa’s, luxueuze hotelsuites en het Grevelingenmeer. Eten, drinken, ontspannen, loungen en dansen op een 900 m² grote, door architect Matthijs Zeelenberg ontworpen locatie, die onderdeel is van het in aanbouw zijnde eco-resort Punt-

West. “Kwaliteit en dienstverlening staan voorop, want hospitality is meer dan gastvrijheid”, zegt uitbater en creatief ondernemer Michel Schreuders, die zijn droom vanaf 2015 nog intenser leeft.

Zaken doen, eten, dansen en ontspannenin uniek natuurgebied aan de Grevelingen’

michel schreuders en matthijs Zeelenberg

© foto: nodAr


michel schreuders is een creatieve horeca-ondernemer. sinds 2006 is hij eigenaar/uitbater van het luxueuze grand-café en restaurant werelds aan de Kade in oud-beijerland en werelds catering. in 2012 is daar lunchroom en cateringbedrijf werelds inside bijgekomen. Zijn volgende project is werelds aan het strand, een restaurant en beachclub aan het [email protected]

matthijs Zeelenberg is architect. Zeelenberg architectuur is onder zijn leiding uitgegroeid tot een vooraanstaand bureau, dat – samen met de Zeelenberg ontwikke-lingsmaatschappij – zowel nationaal als internati-onaal opereert in vele

bouwsectoren. bij alle projecten staat de beleving van de toekomstige gebruiker centraal. aangevuld met ervaring en vakkennis. Zowel ont-werptechnisch als ook op exploitatiegebied. De afgelopen 30 jaar werden wereldwijd vele grote vrijetijdsprojecten gerealiseerd. Hotels, resorts, bungalowparken en gebiedsontwikkelingen, waaronder Port Zélande en de loohorst in limburg. totaal zijn meer dan 40.000 recreatie-eenheden gerealiseerd en vele andere projecten voor een totale investeringswaarde van ca. 6 miljard [email protected]

© foto: nodAr

© foto: enith stenhuys © foto: enith stenhuys

cabañas en strandbedden op het zandstrand en van comfortabele lig-bedden langs het zwembad. Heerlijke hapjes en drankjes, maar ook lunches, maken een ontspannen verblijf aan het water compleet. Werelds aan het Strand is ook een geschikte locatie voor vergade-ringen, bedrijfstrainingen, (meerdaagse) productpresentaties, zake-lijke ‘buiten de deur’-bijeenkomsten, personeelsuitjes en training- en coachingsessies (B2B) en eveneens voor bruiloften, jubilea, verjaar-dagen, vrijgezellenfeesten, groepsarrangementen, buitenactiviteiten en als pitstop voor toertochten (B2C). “Eigenlijk is alles hier tegelijk mogelijk”, zegt Michel Schreuders.

reSort op unieke natuurlocatiePunt-West Hotel & Beachresort is gesitueerd in een historisch duin-landschap op het puntje van het eiland Goeree-Overflakkee, direct aan het zandstrand dat aansluit op het 150 hectare grote natuurge-bied De Punt. Een unieke locatie aan een idyllische baai, pieds dans l’eau, oftewel met de voeten in het water. Alle exclusieve strandvilla’s kijken uit op het water van de Grevelingen en zijn opgebouwd vol-gens een bijzonder, duurzaam concept. Daarbij is gebruik gemaakt van natuurlijke materialen en duurzame technieken. Op een strand-eiland in de baai bevinden zich nog zes luxueuze strandvilla’s, twintig luxueuze hotelsuites en restaurant-beachclub Werelds aan het Strand.

Natuurliefhebbers komen in deze omgeving aan hun trekken. De onderwaterwereld van de Grevelingen, met 110 km² Europa’s grootste zoutwatermeer, is uniek. Door de open verbinding met de Noordzee is een gevarieerd planten-en dierenleven ontstaan. Er zijn verschillende soorten anemonen, wieren en schelpdieren te vinden, maar ook een diversiteit aan waterdieren, zoals botervisjes, groene en zwarte gron-dels, palingen en platvissen als schol, schar en bot. Zelfs bruinvissen en zeehonden kom je hier geregeld tegen. Het Grevelingenmeer is daar-naast één van de schoonste en helderste zoutwatermeren van Zuid-west-Europa en is dan ook een geliefde plaats voor duikers en andere watersporters. In de omgeving van het meer leven ongeveer 150 vogel-soorten. Rondom het resort, in natuurgebied De Punt, ligt een bele-vingsbos met prachtige wandelpaden, waterpartijen, bloemenweiden, een historische bunkerroute en een vogelkijkhut, die uitkijkt over de baai. Ten slotte zijn er eilanden met wilde paarden en runderen en in de buurt liggen rustieke havenplaatsjes, die een bezoek zeker waard zijn, bijvoorbeeld met een sloep of boot van de beachclub.Bij de realisatie en het beheer van het resort door Zeelenberg Ont-wikkelingsmaatschappij staat natuurbehoud voorop. De bestaande begroeiing wordt zoveel mogelijk ontzien en waar mogelijk hersteld en zelfs verbeterd. Het ontwerp is gemaakt volgens de morfologische randvoorwaarden die dit bijzondere gebied zo kenmerken.


‘Het is beter staande te sterven dan knielend te leven’

mr. bram moszkowicz

In het zuidelijke Maastricht groeide Abra-ham Moszkowicz in de jaren zestig op.

Hij is de jongste zoon van Max Moszkowicz senior. Senior was de allereerste echt bekende strafpleiter die ons land kent en Bram trad al snel met trots in zijn vaders voetsporen. Zijn vader was niet alleen zijn leermeester, maar ook zijn steun en toeverlaat. Al snel breidde het kantoor uit tot een familiefirma, waarbij Bram de scepter zwaaide over het kantoor in Amsterdam.

Bram stond 25 jaar lang in het gehele land dui-zenden cliënten bij. Veel van zijn zaken waren spraakmakend door de ernst van de zaak of de persoon van de verdachte. Velen zullen zich de zaken van Bouterse, Klaas Bruinsma, Cor van Hout of Willem Holleeder nog her-inneren. De zaak van politicus Wilders werd zelfs op de nationale televisie live uitgezon-den. In die zaak wraakte Bram de rechtbank niet alleen succesvol, maar fileerde hij ook de getuige en raadsheer Schalken die zich ver-volgens genoodzaakt zag af te treden.Door zijn flamboyante optreden in zaken werd hij door de pers op de voet gevolgd en gaf hij aan diverse media de soms noodzake-lijke tekst en uitleg.

Ruim een jaar geleden heeft Bram zijn toga definitief aan de wilgen moeten hangen. Hij kan echter bogen op zijn jarenlange ervaring en is dan ook nog altijd een graag geziene gast in diverse talkshows.

Op grond van al zijn ervaringen besloot hij om samen met schrijver Leon de Winter een spannende trilogie genaamd 'Maffiamaat' te schrijven. Het eerste deel zal binnenkort in de boekhandel liggen.

[email protected] © foto: roy BeusKer

SPOTLIGHT ON.. .


‘winnaars heBBen een plan, vErliEZErs EEn excuuS’

ook niet met feedback, want bij terugkoppe-ling krijg je te horen wat niet goed is gegaan. Dat levert veel verwijten, maar geen oplossing op: het is al gebeurd. Praat liever over ‘feed for-ward’, vooruitkoppeling.”Marc Lammers houdt van praktijkvoorbeel-den en is voorstander van de zogenoemde ‘lean’-strategie, waarbij bedrijven terugke-ren naar de essentie van het productieproces en waarde laten stromen. “Bij Toyota in Japan spoten ze gedurende vooraf bepaalde perio-des 40.000 auto’s blauw, rood of bruin, omdat de directie dacht dat dit goedkoper en efficiën-ter was. Maar in de praktijk moesten ze grote hallen kopen en de daar gestalde auto’s voor-financieren, terwijl bijvoorbeeld Nederlandse klanten die een zwarte auto wilden lang moes-ten wachten omdat die niet op voorraad was. Alles veranderde toen de directie besloot de piramide om te draaien en de werknemers onderin de organisatie te vragen wat volgens hen beter zou kunnen. Elke week mochten ze twee uur lang filosoferen. Tijdens een van die bijeenkomsten kwam een lopende-bandarbei-der met het idee een machine te maken met door speciale software aangedreven draaiende spuitkoppen, waardoor op afroep auto’s in de juiste kleuren konden worden gespoten. Hal-len, voorraden en voorfinanciering waren niet meer nodig en de klant hoefde hooguit twee maanden op zijn auto te wachten.”

perSoonlijk leerproceS“Voor mij is het ook een persoonlijk leerproces geweest om deze ideeën te omarmen. De eer-ste jaren dat ik het damesteam coachte vertelde ik constant wat ze moesten doen. Elke keer als ze in mijn ogen fouten maakten werd ik boos. Tot mijn ‘mental coach’, want ook de coach heeft een coach, aan mij vroeg wiens schuld het nou eigenlijk was dat het team verloor of de speelsters niet deden wat ik zei. Ik gaf hen de schuld, maar hij legde die bij mij. Ik had de opleiding, de kennis, de ervaring. Dat bestond toch niet? Mijn ‘mental coach’ adviseerde me het eigenaarschap en de verantwoordelijkheid terug te geven. Ik moest de speelsters betrek-ken bij de strategie en het beleid door open vra-gen te stellen – Waarom zit je in dit team? Wat vind je kicken en gaaf? Wat wil je bereiken? – en daarna met hen praten over het hoe, de uitvoe-ring. Datzelfde geldt voor bedrijven.” Lammers heeft gemerkt dat het bedrijfsleven vaak mooie plannen en doelen heeft en best afspraken wil

maken met verantwoordelijke medewerkers, maar vergeet te praten over de consequenties als iemand zich daaraan niet houdt. “Vroeger werden straffen door de directie of de coach uit-gedeeld, maar in een organisatie waar de mede-werkers of sporters het mede voor het zeggen hebben kan dat niet. Een van mijn speelsters kwam met de oplossing: ‘Wanneer iemand iets niet of verkeerd doet moet diegene daarop wor-den aangesproken door het team. Als dat drie keer gebeurt moet zij bijvoorbeeld een clinic geven ten bate van het gehandicaptenhockey. Iets van waarde teruggeven. Na vijf keer moet ze een barbecue organiseren voor het team en als het dan nog fout blijft gaan moet uiteindelijk

de coach ingrijpen. Die kan een waarschuwing geven, diegene er in het uiterste geval uitgooien en haar adviseren een individuele sport te kie-zen, want kennelijk past een teamsport niet bij haar.”

jaarcijferSAan het einde van het jaar berekenen veel bedrijven hun jaarcijfers, wat je kunt zien als de einduitslag van een toernooi. “Het probleem is dat ze te veel bezig zijn met resultaten en te wei-nig met het proces. Ze leggen de schuld bij de omstandigheden en niet bij zichzelf. Het onge-looflijke is bovendien dat ze nog steeds hun cij-fers vergelijken met die van voorgaande jaren. Daarmee moeten ze stoppen. Het is belang-rijk hun resultaten naast die van de concurren-tie en de markt als geheel te leggen. Wanneer een bedrijf een omzetverlies noteert van 10 pro-cent, maar de markt als geheel er 20 procent op

achteruit is gegaan, is het tijd voor een feestje. Dan heeft de onderneming ten opzichte van de markt goed gepresteerd! Het grootste gevaar aan het einde van het jaar is dat bedrijven zo’n situatie toch negatief beoordelen en met allerlei doemscenario’s komen, die dan vaak ook uitko-men. Directeuren moeten geen stress en span-ning opbouwen, wat tot faalangst leidt, maar teruggaan naar zichzelf ”, zegt Lammers, die zes teamcirkels tekent: “Cirkel 1 ben jezelf als directeur/coach, cirkel 2 is het team. Die twee hebben het meest met elkaar te maken. Cirkel 3 bestaat uit andere mensen (scheidsrechter, con-currentie, aandeelhouders). Cirkel 4 staat voor de omstandigheden, cirkel 5 voor het resultaat en cirkel 6 voor de gevolgen daarvan.”“Vanuit cirkel 1 heb ik, zoals al eerder zei, het Nederlandse damesteam lang onder druk gezet om resultaat te behalen. Ik dreigde met van alles en zaaide angst in mijn sportbedrijf. Ook dat is veranderd toen ik niet meer sprak over het behalen van resultaten, maar terugging naar mezelf. Van daaruit heb ik de Sinterklaasspan-ning geïntroduceerd. We bereiden ons bij wijze van spreken voor door een gedichtje te maken, een pakje met onbekende inhoud in te pak-ken, een strik er omheen te doen. We kregen er zin in, bouwden een prettige spanning op en hadden voor 100 procent invloed op onze eigen taken, rollen, houding en gedrag. Die Sinterklaasspanning, die het bedrijfsleven zou moeten overnemen, leidt tot een grotere kans om te winnen. Niet door te streven naar het halen van de jaardoelen, maar door te focus-sen en een goede voorbereiding.” Lammers lacht en zegt dan enthousiast tot besluit: “Win-naars hebben een plan, verliezers een excuus. Betrek mensen bij het plan, maar leg het niet op, want dan komen zij met excuses. Winnaars laten iets gebeuren. Verliezers wachten tot er iets gebeurt.”

SPORT EN BEDRIJFSLEVEN

marc lammers is vanaf 2001 acht jaar lang bondscoach geweest van het nederlands dameshockeyteam, waarmee hij in 2008 goud behaalde tijdens de olympische spelen in Peking. Daarvoor heeft hij als hockeyspeler zelf vijf interlands gespeeld en het spaanse damesteam gecoacht, dat als vierde eindigde tijdens de olympische spelen van sydney in 2000. lammers, mastercoach van de internationale Hockeyfederatie (fiH), was vervolgens coach geweest van Den bosch Heren 1 en de laatste twee jaar van het belgische, dat nu vierde staat op de wereldranglijst. sinds september is lammers consultant voor het bedrijfs-leven, het onderwijs en voetbalclubs. in die hoedanigheid heeft hij al advies mogen geven aan manchester united, chelsea, sunderland, Psv, feyenoord en red bulls salzburg. [email protected]


In het bedrijfsleven en de sport zijn doelen vaak heilig, maar tegelijk te vaag of ze liggen te ver

weg. Werknemers en sporters kunnen daar niets mee. “Een doel is voor mij een richting die je met z’n allen uitgaat. Je mag, maar hoeft het niet per se te halen”, zegt Marc Lammers. “Als je het zo ziet is het absoluut niet nodig dat een doel specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden (smart) is, het mag ook specifiek, meetbaar, onac-ceptabel, onrealistisch, tijdgebonden en hilarisch (smooth) zijn.” Het is belangrijk dat een directeur of coach de mensen op de werkvloer of in het veld laat meepraten en -denken en de doelen voor het volgende jaar of seizoen laat bepalen, vindt Lam-mers. “Dan krijg je de hoogste betrokkenheid. Wanneer ik bedrijven bezoek waar dat gebeurt, valt me op dat de medewerkers de lat hoger leggen dan de directie. Ze zien ook meer kansen.”Lammers realiseert zich dat het voor directeuren en coaches, die hun teams altijd van bovenaf heb-ben geleid, niet altijd gemakkelijk is de knop om te zetten. “Ouderen hebben daar vaak, maar niet altijd, meer moeite mee. Ze hebben veel gewoon-tes en waardes opgebouwd en zijn het niet gewend het initiatief van onderaf te laten komen. Jongere directeuren weten vaak al beter dat met betrokken medewerkers, die bovendien eigenaar mogen zijn van wat ze doen, betere resultaten zijn te behalen.” Het gaat, zegt de ervaren coach, niet om ‘prove’ (bewijzen), maar om ‘improve’ (verbeteren). “Bedrijven en sportteams moeten medewerkers en spelers leren buiten de bekende kaders te denken en zich te onderscheiden. Door te trainen, keuzes te maken, prioriteiten te stellen en zich te focussen op wat zij belangrijk vinden kunnen ze zich blijven verbeteren. Van die uitstraling moeten ze eigenaar worden, wat zich uit in hun gedrag en handelin-gen. Wie dat voor elkaar krijgt heeft een lerende organisatie. Dat is de toekomst.” Lammers: “Werk

Bedrijven en sportteams hebben volgens voormalig hockeybondscoach Marc Lammers meer kans op succes als ze de mensen op de werkvloer en in het veld laten meepraten, meedenken en meebeslissen over de

doelen voor het volgende jaar. “Die doelen geven een richting aan. De weg er naartoe is belangrijker dan ze te bereiken.” Lammers heeft ook nog een tip voor bedrijven die bezig zijn met hun jaarcijfers: vergelijk ze

met de concurrentie en de markt, niet met voorgaande jaren.

‘Betrokken medewerkers leggen de lat hoger dan de directeur’

Marc Lammers


teKst: jAcques geluK | © speAKers AcAdeMy® | foto: wAlter KAllenBAch

ACADEMY® MAGAZINE 201546 |teKst: jAcques geluK© speAKers AcAdeMy® | foto: wAlter KAllenBAch


ECONOMIE

“De dalende huizenprijzen sinds 2011 zijn volgens het Centraal Plan

Bureau (CPB) een belangrijke factor in het verklaren van de afgenomen consumptie en de lagere economische groei in de afge-lopen jaren”, zegt econoom Mathijs Bou-man. die vooral bekend is als columnist, RTL Z-beurscommentator en van zijn lezingen. “Eerder waren veel Nederlandse huizenbe-zitters gewend uitgaven te doen op basis van de overwaarde van hun huis, maar toen dat niet meer kon en ze zich realiseerden dat ze te veel hadden uitgegeven, gingen ze besparen. Daardoor zijn de consumentenbestedingen ingestort. Nu onze huizenmarkt een aardig herstel vertoont, verwacht ik op basis van de huidige cijfers en de voorspellingen van eco-nomen, banken en het CPB dat Nederland volgend jaar in dit deel van Europa een van de best presenterende landen kan zijn.” Ook de sneller dan verwachte afname van het aan-tal werklozen helpt. “Dat is heel goed voor de koopkracht en het consumentenvertrou-wen.” Bouman nuanceert het sombere beeld dat ontstaat door berichten over massa-ont-slagen. “Daarover lees je, maar nergens staat hoeveel mensen bij andere bedrijven zijn aangenomen.”We zijn aan de beterende hand, maar het gaat – eind 2014 – nog niet zo goed met onze eco-nomie. “We hebben nog last van het trauma van de financiële crisis en liggen als het ware nog met gebroken benen in bed. Tekenen van herstel, zoals betere winkelverkopen, zijn kleine positieve rimpelingen binnen de grote negatieve rimpel die in 2008 is ontstaan. Na de financiële crisis kregen we bovendien te maken met de eurocrisis. Doordat mensen

hun huizen voor te veel geld hebben beleend, bedrijven nog terughoudend zijn met inves-teren en overheden zuinig aandoen zullen de groeicijfers niet extreem hoog zijn”, zegt Bouman. “Alle economische crises van na de Tweede Wereldoorlog waren, meestal door onrust in de wereld veroorzaakte oliecri-

ses, die voor heel andere trauma’s zorgden. Deze keer was het een traditionele crisis in de kredietsector, die helemaal hoort bij het moderne kapitalistische systeem en onder andere te vergelijken is met die van de jaren dertig van de vorige eeuw. We hebben nu lan-ger last van de nawerking, maar zoals gezegd begint het stabieler te worden op de financi-ele markten. Het zal echter nog lang duren voor we terug zijn op gemiddelde groeini-veaus van twee procent.”

euroDe recente waardedaling van de euro is vol-gens Bouman eveneens een stap in de goede richting. De Amerikanen hebben, zegt hij, lang de schuld bij de buren gelegd (‘Beggar thy neighbour’ noemen ze dat), de koers van de dollar dankzij dit zeer exotische mone-taire beleid laag gehouden en zich mede daardoor uit de recessie kunnen exporteren. Hun tekort op de handelsbalans is erdoor

verkleind. “Doordat de Britten en de Japan-ners hun munt ook hebben verzwakt en de Chinezen hun munt standaard laag houden waren wij de verliezers van de valutaoorlog. Het enige gebied in de wereld waar de valu-takoers van de munt niet of elk geval minder werd gemanipuleerd was Europa. Wij heb-ben een strengere centrale bank.” Terugkij-kend zegt Bouman: “Een euro van 1,40 dollar sloeg echt nergens op. We waren het zwakste gebied van de wereld met de sterkste munt. Op dit moment gaan we wat meer richting de juiste waarde.” Op de vraag wat die zou moeten zijn antwoordt hij: “1,15 dollar lijkt me veel logischer en eigenlijk kan Europa zelfs goed een euro gebruiken die precies een dollar waard is.” Het maakt Europese export goedkoper en import duurder. Dat laatste drijft de momenteel veel te lage inflatie op. Ook de Nederlandse economie kan profite-ren van een goedkopere euro, die niet met-een, maar wel volgend jaar extra groei kan opleveren.

olieDe dalende olieprijs is een andere gun-stige ontwikkeling voor onze economie en met name voor de petrochemische indus-trie. Nog niet zo lang geleden verwacht-ten sommige analisten nog dat de prijs naar 150 of zelfs 200 dollar per vat zou kunnen gaan, inmiddels horen we daar niemand meer over. “Dat komt in de eerste plaats doordat de Amerikanen veel schaliegas winnen. In Europa is men daar huiverig voor, vanwege de effecten op het milieu en de kwaliteit van grondwater. Een andere reden is de terug-val van de economische groei in opkomende

“Nu gaat het nog niet zo goed met onze economie, maar Nederland kan in 2015 zomaar een van de best presenterende landen in deze hoek van Europa zijn”, verwacht econoom dr. Mathijs Bouman. Hij baseert zich

vooral op de aantrekkende huizenmarkt, maar ook op de lagere euro, de dalende olieprijs en de sneller dan verwachte afname van de werkloosheid. Voor de langere termijn is er meer goed nieuws: robotisering kost straks

banen, maar levert andere op en is een uitgelezen kans om onze concurrentiekracht te vergroten.

De robot als dienstverlener enmulti-inzetbare arbeider

Dr. Mathijs Bouman

‘wiJ warEn HEt zwakSte GeBied van DE wErElD mEt DE SterkSte munt’


Een tijd geleden raakte ik betrokken bij de verkiezing van de groot-ste Nederlander. Twee avondvullende tv-shows en een tiental op

prime time uitgezonden documentaires over de genomineerden maakten onverwachte golven van emotie los. Honderdduizenden Nederlanders mengden zich in de strijd over de vraag of Rem-brandt, Erasmus, Willem van Oranje dan wel Johan Cruijff of Pim Fortuyn de grootste Nederlander aller tijden moest heten. Nu was die vraag op zichzelf onzinnig: Anne Frank gro-ter dan Anthonie van Leeuwenhoek? Vincent van Gogh minder dan Michiel de Ruyter? Toch was er wel degelijk rendement. De bezinning op het verleden, de identificatiemogelijkheden met groten op zeer uiteenlopende terreinen en de rijke verhalenschat rond deze helden bleken te beantwoorden aan een sterke behoefte aan nieuwe houvasten.Al die heftige emoties waren van heel diverse aard. Velen vonden het opwin-dend om te weten wat er achter zo’n loze naam van een straat, plein, school of rondvaartboot schuilging. Ook voelde men zich graag erfge-naam van de deugden die een beroemde plaatsen landgenoot belichaamde. Dat Erasmus een ooit levende Rotterdammer was geweest en niet alleen de naam van een brug, werd onmiddel-lijk verbonden met het lokale zelfbeeld van rus-teloze ondernemingszin, durf en warsheid van loze omgangsvormen: men had dat dus niet van een vreemde. Verder bleek de confronta-tie met het levende erfgoed aanleiding te geven tot spontane uitin-gen van warme saamhorigheidsgevoelens. Bovendien lag er ook nog eens troost in al die fraaie verledens, waartoe de vaderlandse bodem kennelijk had uitgenodigd: daar hoorde men dus bij. En ten slotte

werd het vermogen tot relativeren bevorderd, misschien wel het voornaamste wapen tegen absolutisme en extremisme. Deze effec-ten wogen op tegen de onzin van die competitie. Dat was maar een middel om zeer velen te bewegen na te denken over hun verleden en de herkomst van hun eigen gedachten en gewoonten. Niet alleen de wegvallende ideologieën in de westerse wereld hebben die zucht naar het hervinden van een eigen identiteit bevorderd. Ook de pijl-

snel voortschrijdende technologie, de centra-lisering van communicatie en landsbestuur, het opgaan in Europa en de snelle multicul-turele diversifiëring van de bevolking werkten algemene gevoelens van identiteitsverlies in de hand. Zonder ergens bij te horen kan men immers moeilijk bestaan. Tot grote schrik van velen werd echter van hogerhand verzekerd, dat zo’n Nederlandse identiteit niet te vinden was. Dat beweerde Máxima tenminste, toen nog kroonprinses. Natuurlijk had ze gelijk. Maar deze open deur benam het zicht op collectieve mentalitei-ten. Die kennen soms lange tradities, komen niet uit de lucht vallen en bestaan uit waar-den, normen en gedragsvormen die weliswaar niet door iedereen gedeeld worden maar toch in hoog aanzien staan. Buitenlanders herken-nen die als typisch Nederlands en wij doen het omgekeerde als we over de grens kijken. Hun collectieve karakteristieken vullen onze

zelfbeelden aan. Beweren zij dat we gierig zijn, dan noemen wij dat zuinig. Zo kleeft aan iedereen een kwalificatie, ingegeven door de geboortegrond. Het is heel leerzaam om de tradities daarachter te verkennen. Of houden die botte Hollanders daar soms niet van?

De zucht naar identiteit

prof. dr. Herman pleij

Prof dr. Herman Pleij studeerde nederlandse taal- en letterkunde aan de universiteit van amsterdam. Hij promoveerde in 1979 op 'Het gilde van de blauwe schuit. litera-tuur, volksfeest en burgermoraal in de late middeleeuwen' (herdrukt in 1983 en 2009). Deze studie gaat in het bijzonder over carnavalsteksten en de betekenissen van het tijdelijk vestigen van omgekeerde werelden. van 1981 tot 2008 was hij hoogleraar in de Historische nederlandse letterkunde aan de universiteit van amsterdam. Hij was daar van 1990 tot 1992 decaan van de faculteit der letteren. in 1993 werd Herman Pleij onderscheiden door de belgische regering met de francqui-leerstoel voor buitenlanders en in 2000 door de Katholieke universiteit brussel met een eredoctoraat. bij zijn af-scheid van de universiteit werd hij koninklijk onderscheiden als ridder in de orde van de nederlandse leeuw. Herman Pleij is vooral geïnteresseerd in volksliteratuur en -cultuur, toneel, de rederijkers, de betekenis van de vroege drukpers, de ontwikkeling van een burgermoraal en van nederlandse identiteiten in het [email protected]

© foto: eVert-jAn dAniels

SPOTLIGHT ON.. .


ECONOMIE

Dr. mathijs bouman is econoom, journalist, al bijna 10 jaar beurscommentator bij rtl Z en geeft lezingen over de economie, de crises, de recessie en allerlei positieve aspecten van onze economie. na zijn promotie in 1998 heeft hij als onderzoeker en docent gewerkt bij de universiteit van amsterdam, de vrije uni-versiteit en de universiteit leiden. Daarna is hij de journalistiek ingegaan, onder meer als adjunct-hoofdredacteur van fEm business. tussen 2003 en 2005 werkte hij voor de nederlandsche bank. in 2013 heeft bouman de gouden stier gewonnen voor de beste financieel commentator. Bouman heeft ook boeken gepubliceerd, waaronder ‘Hollandse overmoed, waarom de beste economie van de wereld ontspoorde’ (2006) en ‘De elektrische spijkerbroek en andere avonturen in de economie’ (2010)[email protected]

markten. Bovendien bieden de OPEC-lan-den de laatste tijd meer olie aan. In septem-ber voerden ze de productie zelfs op terwijl de olieprijs daalde.” Is dit geen vreemde situ-atie? “Meestal is het andersom. Normaal gaat de olieprijs omhoog wanneer er onrust is in de wereld, tenzij er zoals nu door een samen-loop van omstandigheden overaanbod is.”

roBotiSerinGRobotisering zal zeker banen kosten, maar er komen andere voor in de plaats. “Minister Asscher heeft onlangs een redelijk welover-wogen speech gehouden, waarin hij de voors en tegens benoemde. Op de momenten dat hij politiek interessante uitspraken deed, gingen die echter de negatieve kant op. Minder banen en meer ongelijkheid, vreesde hij. Ik denk juist dat Nederland zeker niet bang moet zijn voor robotisering. Sterker, het is een uitgelezen kans industriële activiteit terug te krijgen en op productiegebied weer te kunnen concur-reren met lagelonenlanden.” Wel waarschuwt Bouman dat we van nieuwe technologie altijd te veel te snel verwachten. “Dat zal hier ook zo zijn. Automaten waren er al in de negen-tiende eeuw, een robot moet meer zijn. Hij moet ingewikkelde handelingen kunnen overnemen in een fysieke ruimte en wat mij betreft interactie hebben met zijn omgeving en in staat zijn te reageren op impulsen. Er zijn in sommige industrieën al robots die ‘zin-tuiglijke waarneming’ gebruiken om infor-matie over het productieproces door te geven aan andere robots of machines. Als wij in onze fabrieken straks robots hebben die de ene dag scheerapparaten en de andere broodroosters

kunnen maken, ook in kleine oplagen, heb-ben we een groot voordeel ten opzichte van de grote productiehallen in Azië. De lijntjes zijn korter, er is meer flexibiliteit, de kwali-teit is beter en het proces is veel duurzamer, doordat we producten op ons eigen continent

maken.” Bouman vindt het ‘een hele goeie’ dat minister Schultz van Haegen (Infrastruc-tuur en Milieu) door regels aan te passen de ruimte wil geven aan de zelfrijdende auto, die eigenlijk ook een soort robot is, en Nederland daarin een voortrekkersrol wil laten spelen. “Daar zal onze industrie van profiteren.”

roBot alS dienStverlenerDe interessantste rol die een robot in de toe-komst kan spelen is wellicht die van dienst-verlener. Bouman: “Als je je billen niet meer zelf kunt wassen, door wie word je dan liever geholpen? Door je schoondochter of een bil-lenwasrobot, die dat efficiënt maar op een menselijke manier doet? Dat laatste is mis-schien wel veel prettiger. Vaak vergeten we dat veel mensen het helemaal niet fijn vinden altijd maar om hulp te moeten vragen.” Een dienstverlenende robot, die niet alleen een deel van de persoonlijke verzorging op zich neemt, maar ook stofzuigt en andere klusjes opknapt, zorgt er volgens econoom Bouman voor dat mensen hun persoonlijke zelfstan-

digheid kunnen behouden en minder afhan-kelijk zijn van andere mensen. Die hebben dan tijd over om op bezoek te komen en een praatje te maken, want gezelschapsrobots zijn wat dat betreft hooguit een speeltje. Bouman weet niet hoe deze ontwikkeling maatschap-pelijk uitpakt, maar het zou heel dom zijn om die buiten de deur te houden. “Het is een interessante markt om geld aan uit te geven en onze intelligentie op te botvieren.” Voor het zover is moet er echter nog heel wat gebeuren. “Het is echter wel een ontwikkeling waarbij de Nederlandse welvaart, met een vergrij-zende bevolking, erg gebaat zal zijn. We kun-nen immers niet verwachten dat iedereen die nu van school komt verpleger wil worden om de problemen van straks op te lossen.”

Ten slotte bekent Mathijs Bouman dat hij con-junctuur vorsen niet altijd leuk vindt, maar dit soort dingen wel. “De bron van onze wel-vaart is de technologische ontwikkeling. Dat is geen gegeven, maar een positief ongeluk dat ons de laatste 300 jaar, mede dankzij het onge-organiseerde private initiatief, is overkomen.” Om dit wonder in stand te houden moet de overheid volgens Bouman niet alleen zorgen voor een goed rechtssysteem, maar vooral jongeren faciliteren om een goede opleiding te volgen en eerder te kiezen voor een bèta-vakken. “Dankzij de crisis gebeurt dat al vaker, maar het niveau van het beste onder-wijs in Nederland is niet goed genoeg. We moeten zorgen voor meer excellent onderwijs en jongeren stimuleren in het buitenland te studeren (en terug te komen voordat hun kin-deren naar de middelbare school gaan).”

‛robot gEEft mEnsEn zelfStandiGheid tErug'

©speAKers AcAdeMy®/foto: wAlter KAllenBAch


‘iK vinD HEt lEuK uit te vinden HoE DingEn wErKEn En HoE ik ze kan GeBruikenZoals iK Dat wil’

INFORMATIETECHNOLOGIE

‘Hoi! Ik ben Puck Meerburg en ik ben geboren in 1999 (het jaar waarin

Linux 2.2 uitkwam, HTTP/1.1 werd bedacht, de Blackberry uitkwam en The Matrix voor het eerst in de bioscoop was)’. Al tikkend op een oud zwart beeldscherm met groene let-ters stelt Puck Meerburg (15) zich voor aan het begin van de documentaire die de VPRO recent over hem heeft uitgezonden. Ondanks zijn leeftijd is hij een ervaren allround pro-grammeur, die de belangstelling heeft gewekt van grote internetbedrijven als Google en Apple. “Puck was 2 jaar toen we hem, net als later zijn broer Wolf (nu 13), een oude iMac alles-in-één-computer hebben gegeven. Hij zat al vaak achter mijn computer en ik was bang dat documenten kwijt zouden raken”, zegt moeder Marjolijn de Haan, terwijl Puck poseert voor de fotograaf. Zelf herinnert hij zich dat niet. Wel weet hij dat hij op 6-jarige leeftijd op een forum al PHP-advies gaf en een jaar later begon met programmeren. Als er een iPod Touch in huis komt, wil Puck met-een leren hoe hij daarvoor moet programme-ren. Zijn moeder schrijft hem, als hij 10 jaar is, in voor een iPhone-programmeercursus bij de Universiteit van Leiden. Hij snapt het meteen en slaagt er zelfs in de leraar af en toe te corrigeren.

rekenmachine“Recent pas heb ik de Commodore 64 opge-pakt, die van mijn opa is geweest. Alleen zit-ten er geen accessoires bij, waardoor ik er niets op kan zetten. Dus heb ik een kabel gemaakt waarmee ik hem kan koppelen aan

mijn computer. Ik houd van oudere appa-ratuur en de hardware die erin zit, met hele lage limieten, zoals 64 kB RAM-geheugen of 1 MB opslag”, zegt Puck, van wie ook bekend is dat hij graag gebruik maakt van Internet Relay Chat (IRC), een ‘simpel en daardoor superhandig’ chatsysteem uit 1988. Soms lijkt het alsof de tijd echt heeft stilgestaan. “De processor in de grafische TI-84+ reken-machine die ik nu op school moet gebruiken zat ook al in de ZX-Spectrum, die – net als de Commodore – dateert uit het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Sinds 1996 is bovendien het model niet echt veranderd. Het probleem is dat deze dingen dus al 20 jaar

bestaan en alle wiskundige methodes zijn afgestemd op dit apparaat en daarvan afge-leide instrumenten.” Die methodes aanpas-sen is volgens Puck niet specifiek duur, maar wel lastig te implementeren. “Er zijn andere rekenmachines die ongeveer even duur zijn en meer kunnen. Ook Texas Instruments zelf maakt apparaten die beter en misschien zelfs veiliger zijn, maar op school kunnen ze geen uitzonderingen maken. De enige reden daar-voor die enigszins logisch klinkt is dat er pro-gramma’s zijn die programma’s verbergen en dat het tijdens examens lastig te controleren

is of die op jouw apparaat draaien. Nu hoeven ze maar één type rekenmachine te onderzoe-ken.” Hij draait zich om en laat de door hem geschreven emulator zien die het besturings-systeem van de rekenmachine nabootst in de browser van zijn laplop.

imperfectieSPuck vindt het ’t leukst uit te vinden hoe din-gen werken en hoe hij ze kan gebruiken zoals hij dat wil. “Ik ben altijd op zoek naar imper-fecties. Zeker op scholen gaat alles maar langzaam vooruit. Ze hebben geen idee van programmeren. Daarom zorg ik er gewoon voor dat ik op een comfortabele manier bij mijn eigen data kan komen”, zegt Puck, ter-wijl hij meteen met een voorbeeld komt: “Mijn school maakt gebruik van het Magister schooladministratiesysteem, dat in Neder-land een marktaandeel heeft van 70 procent. Magister draait op Silverlight, een grafische interface van Microsoft voor webbrowsers. Het lijkt wel of ik mijn Magister-agenda niet mag gebruiken. Op mijn Windows-mobiel werkt de app niet eens. Bij leerlingen die de mobiele app wel kunnen gebruiken om hun rooster te raadplegen zijn sommige les-sen gewoon niet te zien, waardoor ze ten onrechte denken dat die zijn uitgevallen. Dat gebeurt de hele tijd. Ik vond dat het beter moest kunnen en heb zelf uitgezocht hoe de communicatie tussen Magister, de computer en de server in elkaar zit. Ik heb mijn eigen app gemaakt, waarmee ik nu ook op mijn mobiel het lesrooster kan bekijken. Magister vindt dat niet leuk, omdat ze bang zijn dat

Google, Apple en Microsoft hebben Puck Meerburg, een 15-jarige programmeur uit Delft, in het vizier. De winnaar van onder meer de Google Code-In Grand Prize en de Apple Design Award ontwikkelt nieuwe en verbetert bestaande apps, heeft zichzelf als kleine jongen Engels geleerd en beheerst een groot aantal programmeertalen, waaronder JavaScript, Python, C, C++, Assembly,

PHP, SQL, enz. Puck heeft inmiddels talloze interviews gegeven, spreekt – zoals pas nog in Dublin – mensen toe en is drie jaar lang gevolgd door VPRO-programmamaakster Tessa Boerman voor de in

oktober 2014 uitgezonden documentaire ‘Puck en het raadsel van de codes’.

‘Ik wil gewoon comfortabelbij mijn data kunnen komen’

puck Meerburg


INFORMATIETECHNOLOGIE

ik ook cijfers zou kunnen veranderen.” Maar daar is geen sprake van, want Puck wil geen problemen.

toekomStOp dit moment is Puck bezig met het ont-wikkelen van een smart watch, die meer is dan alleen een klok. “Hij moet ook notifica-ties van mijn mobiel doorgeven, wat vraagt om een verbinding met internet. Het is echt voor mezelf, ik ben niet van plan er verder wat mee doen.” Ook wat zijn toekomst betreft heeft hij nog geen vastomlijnde ideeën. “Ik weet nog niet wat ik wil gaan doen met mijn website Puckipedia. Wel denk ik dat ik na het vwo een vervolgstudie doe. Dat kan van alles zijn. Informatica is niet per se de beste oplei-ding voor mij, maar als ik bijvoorbeeld voor Google zou willen werken is zo’n papiertje wel een plus.” Zeker is het nu nog helemaal niet dat hij voor een van de grote spelers wil gaan werken, ook al hebben ze hem nu in het vizier. “Het feit dat ik door die bedrijven ben ontdekt heeft vooral te maken met toeval”, weet Puck. “Ik ben een paar keer in het nieuws geweest en als gevolg daarvan gevraagd voor andere dingen.” Kran-tenberichten, maar vooral onderscheidingen zorgen voor publiciteit. In 2013 wint hij de

Apple Design Award en ontvangt hij een spe-ciale studentenbeurs van Apple, die de wed-strijd elk jaar organiseert. “Dit jaar moest je een app maken over jezelf en de andere apps die je hebt gemaakt showcasen. Ik was één van de 150 deelnemers die een toegangsticket, maar geen vliegticket, kreeg voor de Apple-conferentie in Amerika”, zegt Puck, terwijl hij de kubusvormige trofee laat zien die hij heeft gewonnen. “Deze is niet van aluminium, maar van hetzelfde plastic als de oude laptops. In de hele wereld zijn er drie van deze scholarship trophy’s, twee in Amerika en één hier bij mij in Delft.” In 2013 is Puck finalist voor de Grote Prijs van de Google Code-in, dit jaar is hij een winnaar. “Voor deze wedstrijd moet je, naast je schoolwerk, taken uitvoeren voor één van de tien deelnemende open source-organisaties. Ik heb er begin 2014 een reis van een week naar Google in Californië aan overgehouden, veel dingen gezien en heel veel goodies gekregen. Een extra koffer was niet overdreven”, lacht hij. “Die studenten die aan de wedstrijd deelne-men zijn in feite goedkope krachten die voor oplossingen zorgen. De mentoren van deze organisaties, die veelal draaien op vrijwilligers die het leuk vinden eraan te werken, stoppen er zelf wel veel tijd in. Ze waren verbaasd dat Puck zo snel klaar was met zijn taken dat hij auto-

matisch zijn medestudenten ging helpen”, zegt moeder Marjolijn.Zijn eigen toekomst mag dan nog onzeker zijn, Puck heeft wel een idee hoe de trends er op IT- en programmeergebied uitzien. “Alles wordt kleiner, sneller, efficiënter. Dank-zij aangepaste software worden apparaten slimmer. Een aantal grote spelers, met pro-cessormakers Intel en AMD voorop, zal nog belangrijker worden. Als zij stoppen kun-nen er geen computers meer worden gemaakt, want zij zijn de enige leveranciers. De bedrijven die microprocessors maken voor mobieltjes, tablets en 3D-printers leve-ren die straks misschien ook wel voor koel-kasten. Maar dan moeten ze wel uitkijken voor bugs in het computerprogramma. Dat wordt trouwens ook een probleem bij chips in zelfrijdende auto’s. Je wilt niet dat daar een fout in zit.” Puck denkt dat het ‘embedded’-gebeuren straks het belangrijkst is en dat er vooral behoefte zal zijn aan programmeurs die software maken om hardware mee aan te sturen. Zelf richt de 4 vwo-leerling zich voorlopig op de nabije toekomst: “Begin december begint de 'Google Code-In' weer en ik doe mee aan de Informatica Olympi-ade. De eerste ronde is thuis. De internatio-nale Olympiade is in Kazachstan.”

Puck meerburg (1999), beter bekend als Puckipedia op internet, is een jonge Delftse programmeur. Hij is leerling van 4 vwo en maakt in zijn vrije tijd apps voor iPad, iPhone en andere apparaten. Daarnaast verzorgt hij webpagina’s en doet hij alle voorkomende programmeerklussen. De afgelopen jaren heeft hij onder andere de apple Design award en de google code-in grand Prize [email protected]

weetjeS…

hobby’s: boogschieten, retro-apparatuur, dieren en natuurlijk programmereneerste onderscheiding:internet Held 2011 van bnnvoorkeur: Puck houdt het meest van ‘de echte nerderige dingen’


MARKETING

Verbinden is het nieuwe verkopenRoel welsing

Roel Welsing is uitgeroepen tot Marketeer of the Year. Als hoofd marketing van Triodos Bank Nederland is hij

medeverantwoordelijk voor de groei van 40.000 klanten naar meer dan 260.000 in tien jaar tijd. De financieel dienstverlener wordt door klanten en niet-klanten gezien als een van de meest inspirerende merken van Nederland, met de allerhoogste klanttevredenheid in de sector.De langlopende merkcampagne Volg je hart, gebruik je hoofd heeft een Gouden Effie opgeleverd. Roel wil met dit handzame boek marketeers en ondernemers overtuigen van de kansen. Met inspirerende voorbeelden en slimme tips die het marketingrendement van verantwoord ondernemen tastbaar maken. Aangevuld met interviews met vijf topmanagers van Manutan, La Place, Asito, Bavaria en Philips, die laten zien wat succesvol verantwoord ondernemen voor hen en hun organisatie betekent.

"De Triodos-campagne laat zien dat met een stijlvolle toonzetting en consequente benoeming en verbeelding het bijzondere karakter van de Triodos Bank effectief, met aantoonbaar resultaat, aan een breed publiek kenbaar is gemaakt."

Ben Knapen, voorzitter Hoofdjury Effie Awards 2014

[email protected] © foto: onno f. rooZen

‘Dit boEK maaKt niEuwE iDEEën los’Matthijs Bierman Directeur Triodos Bank


WETENSCHAP

Neuromarketing is hot. Voor bedrijven en overhe-den is het belangrijk te weten wat consumenten

en burgers echt willen. Ze proberen er meestal achter te komen via methodes als ‘eye-tracking’ (ogen vol-gen en zien waar ze blijven hangen) en EEG-onder-zoek. “Wij zijn in 2011 wereldwijd als eerste begonnen met het scannen van de dieper liggende gebieden in de hersenen, waar onze emoties en drijfveren van-daan komen. Zo kunnen we precies zien wat iemand echt vindt, voelt of zelfs droomt. Dat is belangrijk voor marketeers en campagnemakers, want als je mensen gewoon vraagt welke reclame werkt of wat ze willen kopen, voorspelt hun bewuste antwoord niet goed of ze zullen doen wat ze zeggen”, zegt Victor Lamme, hoogleraar cognitieve wetenschappen aan de Univer-siteit van Amsterdam en – naast marktstrateeg Martin de Munnik, sociaal-psycholoog en bedrijfskundige Walter Limpens en universitair hoofddocent Steven Scholte – partner van onderzoeks- en adviesbureau Neurensics.

prikkelSWat mensen denken en zeggen is dus niet altijd wat ze van binnen vinden of voelen. “Natuurlijk kun je op basis van bestaande technieken en kennis over psy-chologie en gedragsbeïnvloeding bedenken of iets zal werken. Dat is soms afdoende, maar als je dingen wilt weten waarvan mensen zich niet bewust zijn, moet je het hele brein meten. Dat doen we door de her-senactiviteit te scannen terwijl we de proefpersonen beelden, logo’s, producten, reclames en verpakkin-gen laten zien. We meten zowel positieve (verwach-ting, vertrouwen, begeerte, lust) als negatieve emoties (angst, afkeer, boosheid, gevaar) en zaken als aan-dacht, relevantie, waarde, impact en bekendheid. Door meetresultaten te analyseren en te vergelijken met die van reclameboodschappen die achteraf effec-tief zijn gebleken, weten we welke prikkels de netwer-

In 2010 betoogt hoogleraar en hersenonderzoeker Victor Lamme in zijn boek ‘De vrije wil bestaat niet’ al dat onze gedachten en ons bewustzijn maar voor een klein deel verantwoordelijk zijn voor het aansturen van ons handelen. “Het zijn de onbewuste, instinctieve processen in de diepere structuren van ons brein die ons gedrag bepalen.” Niet verwonderlijk dus dat gedragsbeïnvloeding in het algemeen en de vakgebieden neuromarketing, -management, en

-politiek in het bijzonder, zich snel ontwikkelen.

‘Meten wat mensen zelfniet bewust weten’

Prof. dr. victor lamme

teKst: jAcques geluK © speAKers AcAdeMy® | foto: wAlter KAllenBAch


‘DE Kunst is oP DE juiSte knoppen tE DruKKEn in HEt brEin van de conSument

of DE burgEr’

WETENSCHAP

ken in ons brein activeren, wat mensen echt beweegt. Daardoor is hun handelen beter te voorspellen. Kritiek van neurosceptici dat de scans alleen laten zien waar activiteit plaats-vindt en niet wat er gebeurt, pareert Lamme. “Wij kijken altijd naar patronen en kunnen zo verschillende emoties onderscheiden. Wie denkt dat het onzin is houdt zijn literatuur niet bij en degenen die het willen verbieden voeren een achterhoedegevecht.” Lamme weet inmiddels dat onopvallende, niet te uitgesproken reclames het effectiefst zijn. “Leuke commercials, zoals ‘Even Apel-doorn bellen…’, worden bekroond, maar hebben niet altijd het beoogde effect. Bijna niemand weet om welk merk het gaat en de spotjes hebben ook niet geleid tot een stij-ging van de verkoop van verzekeringen door Centraal Beheer. Op basis van de ana-lyse van de scangegevens adviseren we onze klanten, vaak grote ondernemingen, over-heden en instellingen, zodat ze hun campag-nes en reclame-uitingen effectiever kunnen maken. Ze kunnen een nieuwe spot maken of door montage en muziek dingen aanpassen.” Lamme constateert dat het aantal aanvragen voor scans flink toeneemt. “Ons bedrijf groeit en we zijn nu bezig met het opzetten van ves-tigingen in het buitenland.”

Stoppen met rokenDe FMRI-scan is ook een goed hulpmiddel om te voorspellen of iemand echt gaat afval-len of stoppen met roken. Rokers zitten er vaak naast als je hen vraagt of een campagne als ‘Roken is zóóó…’ gaat werken. “Een cam-pagne moet relevant zijn voor de roker en informatie geven over wat roken met je doet en wat een stopcursus inhoudt. Bij een nega-tieve benadering, met afschrikwekkende beelden, is het belangrijk dat er een hande-lingsperspectief inzit. Mensen moeten weten hóe ze er vanaf kunnen komen, zonder te veel negatieve emoties te verzenden. Met de func-tionele scan kun je meten hoe de informatie aankomt en inwerkt, want het brein kan wél goed voorspellen of de campagne effectief is en het deze keer wel gaat lukken te stoppen. Ook hieruit blijkt dat ons onderbewuste het grootste deel van onze uiteindelijke keuzes en handelingen bepaalt.” Lamme denkt niet dat mensen na de scan ineens hun bewuste mening veranderen. “Met de scan overtui-gen we mensen niet. We voorspellen gedrag

weetjes…

Voorbeeld – “Burrhus frederic skinner (1904-1990), een Amerikaanse psycholoog die er vanuit ging dat de prikkels die een mens opneemt er als gedrag uitkomen, is een voor-beeld voor mij”, zegt Victor lamme. skinner staat bekend als grondlegger van het ‘behaviourisme’, waaruit experi-mentele en toegepaste gedragsanalyse zijn voortgekomen.

Opmerkelijk – de vrije wil van de hersenonderzoeker is niet groter of kleiner dan die van anderen. Booking.com gebruikt slimme trucs als je een hotelkamer wil boeken. Ineens flitst op dat er andere mensen ook naar je hotel kij-ken en dat er nog 1 kamer beschikbaar is. Zo zetten ze je onder sociale druk en manipuleren ze hebzucht en angst. “ik weet hoe het werkt, maar toch heb ook ik die neiging zo snel mogelijk te boeken.” wie beslist in dat geval, de professor of zijn brein? het antwoord is duidelijk.

en of dat zo is blijkt op het moment dat ze dat gaan uitvoeren.” Er zijn nog meer toepassin-gen. “Een fMRI-scan werkt niet als leugen-detector, maar leest het geheugen uit.” Dat is handig voor politie en justitie. “Iemand kan bewust ontkennen dat een moordwapen van hem is. Uit de scan kan blijken dat het brein het wapen wel herkent en dat liegt niet. Zo kun je ook aan het brein zien of iemand pedo-fiel is of een andere seksuele afwijking heeft.”

nieuw BoekVictor Lamme is bezig met een nieuw boek, waarin hij zijn zoektocht naar het bewust-zijn in het brein vervolgt. “Dat is ingewik-keld, maar het blijft een interessante vraag wat die hele gedachtenmachine eigenlijk is en waarvoor die dient.” Hoe zijn boek er uitein-delijk gaat uitzien weet de hersenonderzoe-ker nog niet. Hij is pas begonnen. “Je maakt tevoren een plan, maar tijdens het schrijven kom je op allerlei grappige en boeiende voor-beelden en gaat het een eigen leven leiden. Het boek schrijft jou.” Wel weet Lamme dat hij zal schrijven over de manier waarop men-

sen zich laten beïnvloeden door de wereld om hen heen, die gebruik maakt van aller-lei marketinginstrumenten. Zoals ‘nudging’: mensen een vriendelijke duwtje in de goede richting geven. “Ook de overheid en bijvoor-beeld gezondheidswerkers kunnen hiermee vrij onopgemerkt mensen helpen makkelijke en betere keuzes te maken. Met scans zijn de effecten daarvan te voorspellen.” Lamme maakt zich zorgen over sommige bewustwordingscampagnes. “Een mooi voor-beeld is de SIRE-campagne tegen asociaal gedrag, waarin schreeuwende en op de open-bare weg ruziënde mensen de hoofdrol spelen. De campagnemakers willen mensen bewust maken van het feit dat dit gedrag slecht is. Maar ze bereiken ongemerkt precies het tegen-overgestelde: door te laten zien dat mensen dit doen, zend je het signaal uit dat dit ‘normaal’ gedrag of de sociale norm is. En doordat men-sen gedrag nu eenmaal heel snel van elkaar overnemen is het effect van de campagne pre-cies het omgekeerde van de doelstelling: het asociale gedrag zal erdoor toenemen in plaats van afnemen. Het is dus veel beter te laten zien wat goed is”, zegt Lamme. “In het verlengde hiervan is het interessant dat het management van een bedrijf neuromarketingprincipes kan inzetten om een vorm gedragsbeïnvloeding te realiseren, die hun medewerkers creatiever en effectiever maakt. Daarvoor is niet per se een scan nodig. Bestaande kennis over ‘nudging’ en hoe het brein werkt is voldoende. Het is ook hier belangrijk positief gedrag te benadruk-


LEIDERSCHAP

De emotionele binding van managers en medewerkers met een project of organisatie is van cruciaal belang, of zoals

managementgoeroe Tom Peters zegt: ‘Mensen kunnen seri-euze emotie, commitment en energie ruiken van een kilome-ter afstand.’ Wat wil je ook als we dagelijks te horen krijgen dat men ‘er nog even naar gaat kijken’, ‘het ‘meeneemt’ en 'er later op zal terugkomen’ of ‘het echt heel erg interessant vindt’. De vrijblijvendheid straalt er dan vaak vanaf af. Dat voelen we, dat merken we en het heeft vaak desastreuze gevolgen voor organi-saties. En dat terwijl we in deze tijd juist managers, medewer-kers, sporters en trainers zoeken met waarachtige authenticiteit, betrokkenheid en bevlogenheid. Mensen met hart voor de zaak die ‘er voor gaan’. Iedereen zal zeggen gecommitteerd te zijn, maar waar is die zo broodnodige betrokkenheid als je het echt nodig hebt, bijvoor-beeld vlak na een reorganisatie? Waar blijven de passie en het engagement als een project plots niet zo soepel loopt als gedacht of als het voor de organisatie even tegenzit in de markt? Niet voor niets zoeken organisaties naar eigenaarschap en ‘afspraak is afspraak’. Dat blijkt in de praktijk altijd weer lastig te zijn. Als manager zoek je naar oplossingen om de medewerkers achter je plannen en in de gewenste richting te krijgen. De essentie ligt in commitment: een vrijwillige maar niet vrijblijvende afspraak. Veel van de voorwaarden om het gewenste commitment te creëren zijn common sense, maar zelden common practice. Toch biedt de geschiedenis voldoende voorbeelden waarbij een gemeenschappelijk doel en een emotionele binding met de doelstellingen van leiding en medewerkers tot grote successen hebben geleid. Neem het maanproject van de Amerikaanse pre-sident John F. Kennedy. Een van de meest uitdagende projecten uit de geschiedenis van de mensheid. Het was Kennedy die het begrip commitment op de kaart zette. In zijn toespraak over de wens als eerste natie een man op de maan te zetten vraagt hij hiervoor steun bij het Amerikaanse volk, waarbij vooraf open en concreet alle consequenties worden uiteengezet. Men mag nee zeggen, maar als men ja zegt heeft het duidelijke consequenties. Het project wordt uiteindelijk binnen het gestelde budget, bin-nen de gestelde tijd en met het gewenste resultaat afgeleverd. Kom daar tegenwoordig eens om! Er zijn voldoende voorbeelden dichter bij huis te vinden, zowel in negatieve als positieve zin: van de vaak moeizaam verlopende grote (ICT)-projecten in ons land tot het succes van bondscoach Louis van Gaal op het WK van 2014. We kunnen er veel van leren. De oplossing ligt in waarachtig leiderschap dat op vrijwil-lige, maar niet vrijblijvende basis afspraken weet te maken. Dat is lastig genoeg, maar biedt voordeel aan alle betrokkenen.

leiderschap met emotie en commitment

Gyuri vergouw

© foto: sAnders & roZenMeijer

gyuri vergouw is organisatieadviseur, econoom, auteur en sportkenner. Hij heeft grote reorganisaties begeleid bij multinationals en overheden. Hij is een internationaal gevraagd spreker en heeft leiderschapsprogramma’s verzorgd voor managers in landen als Zuid-Korea, Engeland, suriname en Duitsland. als auteur breekt vergouw in 2000 internationaal door met zijn boek ‘De strafschop’, dat alle aspecten van het falen van nederlandse spelers op dit cruciale onderdeel belicht. Zijn meest succesvolle managementboeken zijn ‘De digitale manager’ (top 10 managementboek.nl) , ‘sabbatsverlof’ (top 10), ‘bondscoach!’ (top 20), oranje wereldkampioen, managementlessen om te winnen (top 20) en ‘commitment’(top 40). Zijn kennis van de managementaspecten van het voetbal bezorgden hem de bijnamen ‘Professor Penalty’ (barend & van Dorp) en ‘voetbalprofessor’ (ncrv).

[email protected]


WETENSCHAP

Prof. dr. victor lamme is hoogleraar cognitieve neurowetenschappen aan de universiteit van amsterdam, expert op het gebied van perceptie en bewustzijn, auteur van het boek ‘De vrije wil bestaat niet’, columns en wetenschappelijke artikelen en partner in Europa’s eerste neuromarketing onderzoeks- en adviesbureau neurensics. lamme heeft geneeskunde gestudeerd aan de uva en is gepromoveerd aan het interuniversitair oogheelkundig instituut (ioi-Knaw, 1992, cum laude). vervolgens was hij postdoc-onderzoeker aan het mit in boston, Knaw fellow in amsterdam en hoofdonderzoeker aan het nederlands instituut voor neurowetenschap (nin-Knaw). sinds 2002 is hij terug bij de universiteit van [email protected]

ken, door werknemers die het niet goed doen wat af te zonderen en degenen die het goed doen te etaleren. Mensen kopiëren nu een-maal heel graag het gedrag van anderen.” Vol-gens Lamme steekt vooral de overheid in op het rationeel handelen van de mens – als je het maar vertelt en uitlegt gaan ze wel het goede doen – en hamert zij op bewustwording en transparantie. “Dat laatste is misschien wel het slechtste idee van de laatste 20 jaar, omdat je ook daarmee meestal het omgekeerde bereikt van wat je wilt en zeker geen vertrouwen wekt. Als je ziet hoe een worst wordt gemaakt, wil je hem ook niet meer eten!” Over dat soort zaken en hoe je wel op de goede knoppen in het brein van consumen-ten en burgers kunt drukken, praat ik graag tijdens mijn lezingen. Hoewel dat in ‘De vrije wil bestaat niet’ ook aan de orde kwam, komt juist dat onderwerp ter sprake in mijn tweede boek, waar ik ook vooral kijk hoe je die kennis vertaalt naar de praktijk van de marketeer, de manager of de politicus.”

weten hoe dinGen werkenLamme heeft geneeskunde gestudeerd omdat hij het leuk vindt te weten hoe dingen werken. Patiënten behandelen is nimmer zijn ambitie geweest. “Een van de minst bekende onder-delen van het menselijk lichaam is het brein. Ik voelde me zo aangetrokken tot mysterieuze vraagstukken rond bewustzijn en het onbe-wuste dat het een passie werd. Ik ben gepro-moveerd op onderzoek naar de werking van de visuele cortex, het gebied in de hersenen waar signalen uit de ogen worden verwerkt. Hoe kun je met 1,5 kilo vet en eiwit bewuste ervaringen opdoen en hoe werkt het algemene bewustzijn? Daar wil ik steeds meer over ont-dekken en delen. Bijvoorbeeld door lezingen te geven of te schrijven. Voor wetenschappe-lijke tijdschriften is dat saai, maar als ik lek-ker weg kan schrijven is dat heerlijk. Dat geldt voor boeken, maar ook voor kortebaanwerk, zoals het vrij associëren in columns.” In 2012 is ‘Het brein van Beatrix’ uitgekomen, een bundel gedurfde columns over hoe je wordt gehersen-spoeld door het nieuws. “Wat uit puur weten-schappelijk oogpunt boeiend is, is het aanvragen van subsidies, want dan moet je de subsidiege-vers enthousiast maken met wat je schrijft.” Dat is gelukt want voor zijn onderzoek naar wat bewustzijn precies is heeft hij 2,3 miljoen euro gekregen van de Europese Unie.


teKst: jAcques geluK© foto: peggy jAnsen

Met dAnK AAn de rijKsVoorlichtingsdienst

“Ik houd ervan iets levends te vertellen over dode dingen, want ik heb geen enkele illusie dat de verzameling die ik koester, mijn

geliefde 3.000 meubelen, op zichzelf enig enthousiasme opwekt. Wei-nigen lopen daar sinds de jaren zeventig, toen er brede aandacht was voor antiek en het meubel, nu nog warm voor. Het kan ook anders! Door de passende objecten erbij te zoeken kan ik het meubel in zijn samenhang laten zien en vertelt het een verhaal waarin mensen wel zijn geïnteresseerd, vooral als er raakvlakken zijn met het heden. Daarom probeer ik belangstellenden in begrijpelijke taal iets over vroeger mee te geven dat hen nog steeds kan boeien, omdat het ook nu zinvol is”, zegt kunsthistoricus dr. Paul Rem in de prachtige ambi-ance van het ruim 300 jaar oude Paleis Het Loo in Apeldoorn, waar hij conservator is van de deelcollecties meubelen, goud en zilver, inte-rieurtextiel en sculpturen.Hij is opgeleid voor de monumentenzorg, maar eenmaal afgestu-deerd levert hem dat geen baan op. “Geen probleem. De architec-tuur is de moeder aller kunsten en meubelen zijn daarvan een direct aftreksel.” Paul Rem studeert af op de negentiende-eeuwse verbou-wing van Paleis Soestdijk. “Als kind fasci-neerde het mij al dat er een familie is die voorrechten en privileges schijnt te heb-ben, maar waarbij het instituut dat zij ver-tegenwoordigt groter is dan zij. Het was in de jaren tachtig niet hip om je als intellec-tueel bezig te houden met het koningshuis en de monarchie, dus heb ik juist voor dit onderzoek gekozen. Niet dat ik zo recalcitrant ben, maar het was terra incognita, onbekend terrein.” Paul Rem doet eerst, met toestemming van de koningin, onderzoek in het Koninklijk Huisarchief naar de 'boeiende' bouwge-schiedenis van Paleis Soestdijk. Daarna schrijft hij een nederige brief met het verzoek of hij, mocht er ooit gelegenheid zijn, een keer mag komen kijken in het paleis om de theorieën uit zijn onderzoek te sta-ven. “Plotseling kreeg ik het bericht: ‘Morgen! De prinses (Juliana, red.) is dan in Keulen’. Geweldig, want vrijwel niemand was er ooit binnen geweest. Het werd een enorm vruchtbare dag en ik voel me dankbaar dat ik als onbekende student deze kans kreeg.” Paul Rem blijft bij de monarchie en uiteindelijk komen al zijn interesses samen

in zijn werk als conservator in het voormalige koninklijke paleis, dat sedert 1984 een museum is. “Ik ben geïnteresseerd in hoe families – het had ook een boerenfamilie kunnen zijn – onder bepaalde omstan-digheden functioneren en de uiterlijkheden die daarbij horen. Daar reken ik ook de door het koningshuis steeds weer bevestigde tradities onder, want die zijn belangrijk voor de continuïteit. Ik heb gemerkt dat over alles is nagedacht.”

GeSchiedeniSDe conservator vindt het onbegrijpelijk als een bekende politica zegt dat ze niets om geschiedenis geeft. “Ze beseft niet dat alles wat zij vandaag doet, morgen geschiedenis is. Jaartallen zijn niet belang-rijk, maar je moet je wel interesseren voor waar het allemaal vandaan komt. Anders ontken je je eigen achtergrond, identiteit en de cul-tuur van waaruit je alles doet. Zonder dat heeft niets zin en dan vlieg je doelloos rond.” Voor Rem geldt dat nog meer dan voor anderen. “Als conservator heb ik te maken met een historische collectie. Ik zou heel slecht zijn in mijn métier, als de achtergrond en de herkomst van

de meubelen en attributen die ik wil laten zien mij niet zouden boeien. Eens in de zoveel tijd ga ik naar Paleis Noordeinde en neem ik in het archief allerlei oude reke-ningen door. Aan de hand van nummers kan ik bijvoorbeeld een oude tafel terug-vinden en uitzoeken in welke kamer die

stond. Ook kan ik onderzoeken of de koning bepaalde spullen in zijn privé omgeving heeft gebruikt, of ze zijn smaak vertegenwoordigden of alleen maar door zijn intendant waren uitgezocht. Het is aan mij de collectie open te leggen en de voorwerpen te presenteren in een breder verband om zo de relevantie voor de huidige museumbezoe-ker te vergroten.”

zilveren SchaalPaul Rem staat op, pakt wat papieren en foto’s en zegt: “We overwegen een zilveren schaal aan te kopen. In het Koninklijk Huisarchief zoek ik uit of het monogram met de letter A toebehoort aan prins Alexan-der, de tweede zoon van koning Willem III, of aan Anna Pauwlona,

‘ DOOR EEN meuBel IN zIjN sAMENHANG te laten zien vERTELT HET EEN vERHAAL’

KUNSTHISTORIE


Kunsthistoricus dr. Paul Rem wil als conservator met authentieke meubelstukken en toebehoren een verhaal vertellen over hoe het leven op Paleis Het Loo er door de eeuwen heen heeft uitgezien. Het is zijn missie verleden en heden te

verbinden, zodat bezoekers van het museum zich herkennen in wat ze zien en er ook nu nog wat mee kunnen. “Voor hen doen we het allemaal, hen willen we blij maken”, zegt Rem, die na ruim twintig jaar zijn enthousiasme nog

steeds graag deelt. In het museum, maar ook op tv en tijdens lezingen.

‘Historie tot leven brengenis een dankbaar métier’

Dr. paul Rem


KUNSTHISTORIE

de echtgenote van koning Willem II. Aan de hand van het jaarmerk kan ik nagaan wanneer de schaal is gemaakt en ook de zilversmid heeft zijn merkje achtergelaten. Wanneer ik dat allemaal boven water heb gekregen vraag ik me af of de collectie voor Het Loo van belang is en vervolgens of de 400.000 bezoekers die ons jaarlijks bezoeken er blij van worden. Als een stuk alleen interessant is voor het depot, zeg ik niet doen! Wanneer ik die schaal nodig heb om te laten zien hoe de tafels waren gedekt tijdens koninklijke diners en de prijs redelijk is zeg ik ja. Tenminste wanneer het object voldoet aan zo’n twintig con-dities. Het moet bijvoorbeeld oud-Oranjebezit zijn, ertoe doen, toe-pasbaar zijn en helpen een verhaal te vertellen. Ik reis als het ware met de teletijdmachine van Suske & Wiske terug naar die periode om zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid te komen. Alles moet kloppen. Tot en met de menukaart aan toe. Het grappige is dat je dan bezoekers aantekeningen ziet maken en dat ze ideeën opdoen voor hun eigen diners thuis.” Het liefst toont Rem meubelen en toebehoren die echt op Het Loo zijn gebruikt. “Dat is ons uitgangspunt, maar hoewel hier een basis-zilverkamer was, gingen veel stukken heen en weer tussen de verschillende paleizen. Als een niet-geregistreerd object eraan bij-draagt dat bezoekers hun eigen maaltijden in relatie kunnen zien met de historische koninklijke maaltijden, laten we het toch zien.”

auGuSta victoria“Misschien dat we binnenkort meer met Duitsland gaan doen. Ik heb gezien dat Augusta Victoria, die als echtgenote van keizer Wilhelm II koningin van Pruisen en keizerin van het Duitse Rijk was, op 20 november 1907 op Het Loo een galadiner kreeg aangeboden. Dat is dan een mooie aanleiding de hofmaarschalk bij een volgend bezoek aan het archief te vragen of gegevens bewaard zijn gebleven, waaruit blijkt welk servies toen is gebruikt en of zij dat nog hebben. Daarna kijk ik of er genoeg bouwstenen zijn om bezoekers te laten zien hoe de tafel tijdens dat diner was gedekt en aan de hand van de meubelen in samenhang met de overige objecten te vertellen hoe het eraan toeging. Zo’n tentoonstelling kan een aanleiding zijn voor een groter verhaal over Duitsland, dat toen bestond uit allerlei koninkrijkjes en prins-dommen die onderdeel werden van het keizerrijk. Dat betekende dat als de koning van Saksen hier kwam dineren, er minder groots werd

uitgepakt dan bij een bezoek van de keizer en de keizerin. Dan vind ik het interessant welke serviezen ze hadden. Ook via de tafeldecora-tie werd diplomatie bedreven. De serviezen zullen ongetwijfeld Duits zijn geweest en waren misschien wel afkomstig van de Königliche Por-zellan-Manufaktur in Berlijn.” Enthousiast als altijd vertelt Paul Rem dat niet alle exposities ver teruggaan in de tijd. Ook recente gebeurtenissen kunnen het onder-werp zijn. “In 2013 hebben we getoond hoe het diner er uitzag dat koningin Beatrix, op haar laatste dag in functie, heeft laten aanrich-ten in het Rijksmuseum. Zelfs de vloerbedekking uit het museum en ook de regalia, zoals de kroon en de jurk van koningin Maximá, zijn naar hier gehaald. Als Napoleon, Lodewijk XIV of Willem van Oranje vroeger een banket gaven mochten gewone mensen na afloop komen kijken. Het was te mooi om meteen af te ruimen. Dat was geen ogen uitsteken, men gunde hen een blik op wat zij anders nooit hadden kunnen zien.”

naam Paul Rem heeft naam en faam verworven met zijn werk, waardoor hij geregeld uitnodigingen krijgt mee te werken aan televisieprogram-ma’s om gebeurtenissen rond het Koninklijk Huis in historisch per-spectief te zetten of voor het geven van lezingen en presentaties. “Het museum is een organisatie zonder winstoogmerk, dus extra publici-teit is meegenomen. Ik weiger echter aperte dingen te zeggen over de huidige Oranjes, want ik ben geen royalty watcher, maar het is fijn om aan de hand van objecten – naast de 3.000 meubelen zijn er tien-duizenden stukken, variërend van vitrages en tapijten tot kussens en kamerschermen – bepaalde zaken uit te leggen. Op Het Loo, maar ook in mijn columns, waarin ik eveneens vaak voorwerpen van toen naar het nu breng. Het gaat erom wat mensen ermee deden en wat je er in deze tijd nog aan kunt hebben. Dat maakt verhalen en tentoonstellin-gen interessant.” Na ruim twintig jaar kent hij de collectie door en door en ziet en legt hij verbanden, die hij vroeger niet opmerkte. “Nu kan ik de beste beslissingen nemen. Als we een historische tafel reconstrue-ren, denk ik nu: mijn hemel, ik heb er ook geschenken bij die de kei-zerin gaf op de dag dat ze hier was. Dat maakt het allemaal nog veel aantrekkelijker en de bezoekers nog blijer.”

Dr. Paul rem studeerde Kunstgeschiedenis en Klassieke archeologie aan de vrije universiteit in amsterdam en studeerde af op de verbouwing van Paleis soestdijk in de periode 1815-1821. Hij promoveerde op zestiende-eeuwse kerkinterieurs in Dordrecht en rotterdam na de beeldenstorm. als conservator bij Paleis Het loo beheert hij sinds 1993 de deelcollectie kunstnijverheid: meubelen, verlichtingsornamenten, interieurtextiel, goud, zilver, sculpturen en klokken en organiseert hij tentoonstellingen. rem is verder onder meer keurmeester meubelen van tEfaf maastricht, auteur van diverse publicaties, deskundige in diverse televisieprogramma’s en enthousiast [email protected]

© foto: pAul KrAMer


WETENSCHAP

Naast me op de A10 rijdt een Amsterdamse metro. Ik heb fantastisch zicht op de onder-

stellen: remmen, schokdempers, aandrijfassen. Het soort grote techniek dat het kind in mij wakker schudt. Ik vraag me af wie de metro gemaakt zal hebben en realiseer me dat het een grote groep mensen samen is geweest. Iemand de remmen, iemand anders de schokdempers, iemand de aandrijfas. Er zijn geen 'metrobou-wers' en toch heel veel tegelijk.

Ik heb het makkelijk: als wetenschapper moet ik goed mijn onderzoek doen en dat publiceren. Ik hoef niets te weten van het werk van HR-medewerkers of bestuursvoorzitters van de universiteit. De metrobouwer die aandrijf-assen maakt, moet naast dat hij expert moet zijn in aandrijfassen ook iets weten over schok-dempers. Anders kan hij niet communiceren met de schokdemperbouwer. Metrobouwers moeten 'T-shaped' zijn: gevormd als een let-ter T: diep op één gebied maar breed op veel gebieden.

De term T-shaped heb ik van software- bedrijf Valve. Bij Valve verwachten ze van pro-grammeurs dat ze zich verdiepen in de basis van ontwerpen. Ontwerpers moeten een klein beetje kunnen boekhouden. Boekhouders moeten de basis van programmeren begrij-pen. T-shaped medewerkers kunnen beter met elkaar meedenken en hebben meer begrip voor elkaars wereld.

Hoe word je T-shaped? Je kan natuurlijk als ontwerper 'boekhouden voor dummies' erbij pakken. Dat heeft voor mij nooit gewerkt: ik ben geen boek-leerling. Ik moet dingen zelf doen, zelf proberen. Daarom ben ik zo blij met mijn Volkskrant column waarin ik eens per maand laat zien dat je techniek thuis in kan zetten om mooie dingen te maken. Elke maand kies ik expres een onderwerp waarvan ik vind dat ik 'er toch iets over moet weten'. Vorige maand heb ik mijn eerste (android) app

geschreven. De maand daarvoor heb ik een antenne geklust om het bereik van onze baby-foon te vergroten. Zowel de programmeertaal Java (voor apps) als de werking van antennes had ik nog nooit bestudeerd. Door de maan-delijkse deadline heb ik me op deze gebieden kunnen verbreden.

Vanochtend had ik voor mijn (wetenschap-pelijke) werk overleg met een wetenschapper die expert is op het gebied van water meten met satellieten. Hij begon over de antennes op ver-schillende satellieten en ik begreep hem niet. Maar door mijn gepruts met de babyfoon-

antenne begreep ik net genoeg om de goede vragen te stellen. Door mijn T-shape begrepen we elkaar!

Ik heb het makkelijk als wetenschapper: ik hoef niet T-shaped te zijn. Ik kan in mijn eigen hoekje van de wetenschap mijn eigen ding doen. Als ik echter wel T-shaped ben, kan ik uitreiken naar andere wetenschappers en kan ik makkelijker samenwerken.

Ik ben een stuk meer T-shaped geworden omdat ik maandelijks een project moet ople-veren. Mocht die verplichting vanuit de krant ooit wegvallen, dan zal ik er alles aan doen om het maandelijkse ritme toch vast te houden. Door dat ene project per maand kan ik mijn eigen diepgang, mijn eigen expertise, veel beter in teams tot zijn recht laten komen. Door een dag per maand met de babyfoon te klooien ben ik een betere wetenschapper geworden.

‘beter communiceren? Sloop je babyfoon!’

Dr. ir. Rolf Hut

rolf hut is wetenschapper aan de tu delft en lost zijn problemen met een ‘Macgyver-instelling’ op. hij maakt meetapparatuur van consumentenelektronica. hij zoekt nieuwe inzichten in bestaande openbare databronnen en motiveert studenten om te leren door te ontdekken, te bouwen en te doen. daarnaast is hij duizendpoot en heeft hij een brok energie die hij gebruikt om evenementen op te zetten. hut is publiek spreker over techniek en wetenschap en schrijft een maandelijkse column in de Volkskrant over techniek voor in huis.

[email protected]

© foto: tedx delft

'ER zIjN zAT MENsEN DIE prima uIT BOEkEN

LEREN EN MINDER leren vAN zelf doen'


Zorgverzekeraars hebben een zorgplicht, moeten voldoende zorg inkopen en zijn

wettelijk gehouden beslissingen te nemen over kwaliteitsverbetering en kostenbeheer-sing. Dat levert voortdurend dilemma’s op. “Alle patiënten zijn verzekerden, maar niet alle verzekerden zijn patiënten. Het belang van jonge en gezonde mensen is zo weinig mogelijk premie betalen, dat van degenen die in het ziekenhuis terechtkomen is goede zorg. Voor basiszorg, eerste hulp en spoedhulp kan iedereen overal en in de buurt terecht. Bij complexe behandelingen ligt dat anders. De tijd dat mensen voor alle behandelingen overal terecht konden en iedere zorgaanbie-der vanzelf een contract kreeg is voorbij. Juist vanwege de kostenbeheersing kopen verze-keraars zorg steeds scherper in, waarbij de kwaliteit van de aanbieders een grote rol speelt. Vanuit de zaal krijg ik altijd de vraag waarom. Ik begin dan met een wedervraag: ‘Waar gaat u naartoe wanneer u te maken heeft met ernstige brandwon-den?’ En dan roept vrijwel altijd iedereen: ‘Beverwijk’. En niet: 'ons lokale zieken-huis'. Dat is interessant. Waarom zou dat dan voor darmkanker anders moeten zijn?”, aldus Rouvoet die in zijn directe omge-ving iemand kent die voor een zeldzame aan-doening op slechts één plek in Nederland terecht kan. “Zouden we voor de paar hon-derd patiënten die daaraan lijden in alle 94 ziekenhuizen noodzakelijke dure appara-tuur neerzetten, dan wordt die vier van de vijf dagen niet gebruikt, maar betalen alle verze-kerden er wel voor. Door deze behandeling op één plaats te concentreren verbetert de kwa-

liteit en blijven de kosten beheersbaar. Als ik het zo breng, begrijpen mensen het.” “De keuzevrijheid voor verzekerden is dat zij zelf hun polis en de bijbehorende voorwaar-den kunnen kiezen. Wie voor een wat goed-kopere naturapolis kiest neemt voor lief dat zijn zorgverzekeraar met een (groot) aantal zorgaanbieders contracten heeft afgesloten, maar niet met allemaal. Het staat mensen vrij toch naar een niet-gecontracteerde zorgver-lener gaan, ze lopen alleen de kans (een deel van) de behandeling zelf te moeten betalen. Rouvoet hecht aan een goede uitleg: “Als er geen contract is tussen een zorgverzekeraar en een aanbieder, zijn er geen afspraken te maken over prijs en volume. Zo’n behande-laar kan dan onnodig behandelen en verwij-

zen. Op dit moment moet dan toch 80 procent worden vergoed. Dat betekent dat we in dat geval de kosten niet beheersen en de pre-mie niet omlaag kan. Daarom is aanpassing van artikel 13 van de Zorgverzekeringswet nodig, zodat zorgverzekeraars de mogelijk-heid krijgen minder of zelfs niets te vergoe-den. Het goede nieuws is dat anderen niet hoeven meebetalen voor aanbieders die bij-voorbeeld onnodige zorg of zorg van onvol-

doende kwaliteit leveren. Overigens heeft dit niets te maken met 'afschaffing van de vrije artsenkeuze'. Flauwekul. Ook nu krijg je bij een naturapolis immers niet honderd procent vergoed.”

premie en eiGen riSicoAndré Rouvoet begint lezingen vaak met de uitslag van een onderzoekje naar het groot-ste probleem in de zorg. “Dan zegt het Neder-landse publiek dat de premie te hoog is en tegelijk dat niet te veel mag worden bezuinigd. Ook dat is een dilemma. Een lage premie met overal en altijd de beste zorg is onmogelijk.” Het hoge verplichte eigen risico van 375 euro in 2015 – 15 euro meer dan dit jaar en 225 euro meer dan in 2008 – zit ook veel mensen dwars. “De zorgverzekeraars gaan daar niet over. Het kabinet bepaalt de hoogte van het eigen risico. Het is nu zo hoog dat mensen niet verwachten dat ze dat bedrag vollopen, waar-door sommigen kiezen voor een extra vrij-willig eigen risico van 500 euro. Dat scheelt premie. Het probleem is dat velen zich niet afvragen of ze 875 euro kunnen betalen als ze in het ziekenhuis terechtkomen, want uit-eindelijk moet die zorg wel worden betaald.” Voor het principe van een eigen risico is vol-gens Rouvoet wat te zeggen, omdat het een zekere remmende werking kan hebben, zodat mensen niet voor elk wissewasje naar de dok-ter gaan. “Naarmate het bedrag hoger is, is het negatieve effect voor chronisch zieken harder en scherper en dreigt uitholling van de soli-dariteit. Ik zou liever een verlaging zien.” Of een hoog eigen risico ervoor zorgt dat de remmende factor te groot is en mensen ook

‘Hoog eigen risico is een risico’Mr. André Rouvoet

GEZONDHEIDSZORG

“Aan het einde van elk jaar, wanneer zorgverzekeraars zorg inkopen en premies vaststellen, laaien de discussies hoog op. Dat hoort erbij. Sommige mensen zijn boos dat ze niet altijd zelf kunnen kiezen bij welke specialist of in welk ziekenhuis ze zonder bijbetaling terechtkunnen. Anderen vinden de premies of het eigen

risico te hoog, maar willen niet bezuinigen”, zegt mr. André Rouvoet, voorzitter van branchevereniging Zorgverzekeraars Nederland. “Tijdens lezingen kan ik goed uitleggen hoe het zit. Dan vinden ze het nog niet

altijd leuk, maar ze snappen het wel.”

‘DE tiJD Dat iEDErEEn voor allE BehandelinGen ovEral tErEcHt Kon

is voorBij’


GEZONDHEIDSZORG

noodzakelijke zorg mijden die ze niet kun-nen betalen, is niet helemaal duidelijk doordat daarbij andere factoren een rol kunnen spelen.

achterBanRouvoet spreekt ook voor aanbieders van zorg. “Ik zet ze wel eens bewust in een rol waar-van zij zich niet bewust zijn. Een dagvoorzit-ter introduceerde mij door te zeggen dat ik de enige in het panel was zonder achterban. Bij wijze van ingeving antwoordde ik: ‘U vergist zich. Sterker: ik ben de enige die kan zeggen dat iedereen in de zaal mijn achterban is. Het zijn allemaal verzekerden’. De aanwezige fysio-therapeuten, apothekers en andere zorgver-leners waren boos op de verzekeraars, omdat ze geen of slechte contracten krijgen, maar in hun rol van verzekerde zoeken ze net als ieder-een naar ze een mooie goedkope polis. Kosten-beheersing en bezuinigingen zijn niet in hun belang als aanbieders, maar wel als privéperso-nen. Alles dat verzekeraars doen om verzeker-den een lagere premie in rekening te brengen, wordt ergens gevoeld. Mensen mogen boos zijn, maar ze kunnen niet beide hebben.” Aan een algemeen publiek legt hij uit dat fysiothe-rapeuten teleurgesteld zijn, omdat ze vanwege scherp inkopen op kwaliteit en kostenbeheer-sing door de verzekeraars wellicht hun prak-tijk moeten sluiten. “Ik vraag dan of ze als verzekerden meer premie willen beta-len voor twee extra praktijken als er al zes in hun wijk zijn of voor een extra apotheek. Dan begrijpen mensen waarom wij soms nee zeggen tegen een zorgaanbieder.” Volgens Rouvoet groeien de zorg-kosten nog steeds, maar min-der snel. “Bij ziekenhuizen was de groei enkele jaren geleden nog 4 à 5 procent per jaar, voor dit jaar is 1,5 procent afgesproken en vanaf 2015 1 procent per jaar. In de curatieve zorg in zie-kenhuizen is sprake van groeibeheersing. In de langdurige zorg gaat het om grote hervor-mingen, gecombineerd met een bezuinigings-taakstelling. Als ik een lezing geef van een uur vertel ik dat we in dezelfde tijd in Nederland 8,3 miljoen euro uitgeven aan zorg. Het volgende uur ook, enz. Dat gaat 24/7 door. Zo belang-

teKst: jAcques geluK fotogrAfie: ZorgVerZeKerAArs nederlAnd


GEZONDHEIDSZORG

mr. andré rouvoet is sinds 2012 voorzitter van de branchevereniging Zorgverzeke-raars nederland, als opvolger van Hans wiegel die de functie heeft vervuld sinds de fusie tussen de vereniging van Zorgverzekeraars en het Kontaktorgaan landelijke organisaties van Ziektekostenverzekeraars op 1 januari 1995. rouvoet is tweede Kamerlid geweest voor de rPf en vanaf 2001 voor de fusiepartij christenunie, waarvan hij in 2002 fractievoorzitter werd. in het kabinet balkenende iv (2007-2010) was hij minister van Jeugd & gezin en vice-premier. nevenfuncties zijn op dit mo-ment onder meer voorzitter van de commissie voorkomen seksueel misbruik in de Jeugdzorg en van de maatschappelijke adviesraad van de Po-raad. rouvoet is een ervaren spreker en dagvoorzitter, die kennis en humor perfect weet te [email protected]

rijk vinden we zorg. Bij 9 of 10 miljoen euro per uur voelen we dat in de premie. Als we dat niet willen moeten we accepteren dat kosteneffectieve maatregelen nodig zijn en dat die ergens worden gevoeld. Neder-land staat met zijn zorgstelsel al vijf jaar op 1 in de European Health Consumer Index. Dat zegt niet alles, wel veel. Het enige punt waarop we nog niet goed scoren is die kos-teneffectiviteit.”

portefeuilleAls Kamerlid heeft Rouvoet altijd wel zorg in zijn portefeuille gehad. “In 2004 heb ik, als woordvoerder van de ChristenUnie, de Zorgverzekeringswet in de Tweede Kamer behandeld. Daarmee werd met de komst van een verplichte basisverzekering een nieuw stelsel ingeluid, met een voor ieder-een gelijk basispakket, uitgevoerd door de gezamenlijke zorgverzekeraars, en ver-dween de scheiding tussen particuliere en ziekenfondsverzekerden. In 2005 werd de jeugdzorg van de AWBZ overgeheveld

naar de provincies, maar was daar eigenlijk een vreemde eend in de bijt. Als demissio-nair minister heb ik na de evaluatie van die maatregel in 2010 snel geschakeld en toch de hoofdlijnen voor een nieuw jeugdstel-sel naar de Kamer gestuurd, met als kern de jeugdzorg te laten aansluiten op het jeugd-werk dat de gemeente al lang lokaal doet. Denk aan consultatiebureaus, de school-artsendienst en andere activiteiten bin-nen de Centra voor Jeugd en Gezin. Dan kan alles dat kinderen, jongeren en gezin-nen betreft op gemeentelijk niveau bij elkaar komen. Door alles in een hand te brengen zijn ook jonge volwassenen beter te helpen. De lokale democratie moet controleren of alles goed gebeurt, niet de Tweede Kamer.”Rouvoet heeft lang afgehouden over de wet te spreken, vanwege zijn betrokkenheid als minister, maar nu doet hij dat geregeld. “Als dagvoorzitter helpt het dat ik de materie en veel van de sprekers ken, maar ik geef er dan zelf geen mening over, hooguit wat feiten als

dat de discussie verheldert. Ik geef mensen de ruimte hun verhaal te houden. Mijn rol is het faciliteren van de sprekers, het bedie-nen van het publiek en ervoor zorgen dat er wat luchtigheid in het programma zit. Er is geen onderwerp zo zwaar dat je er niet over kan lachen.”

miS politiek niet“Zonder enige zurigheid of bitterheid kan ik zeggen dat ik de politiek niet mis. Na exact 5.000 dagen in het parlement en op de dag af zeventien jaar in de actieve Haagse politiek, heb ik 17 mei 2011 afscheid genomen. Mijn vertrek was niet gepland. Ik was verknocht aan het politieke bedrijf. Dat was hele-

maal mijn wereld, maar toen ik de beslis-sing genomen had voelde het goed. Ik heb er nooit spijt van gehad”, vertelt Rouvoet. “Ik was wel ineens ambteloos burger, had geen aanbiedingen liggen, maar vrij snel na de zomer kwam Zorgverzekeraars Neder-land. “Het is een andere wereld met private verzekeraars, maar tegelijk veel publieke raakvlakken en randvoorwaarden waaraan ik zelf gehecht ben. Bovendien heb ik veel te maken met Den Haag en veel verschil-lende groepen. Het appelleert aan de vaar-digheden die ik ook als minister en politicus moest hebben. De wereld van de zorg boeit me mateloos en het besturen ligt me. Daar-over vertellen en debatteren is leuk.”

‘ZorgaanbiEDErs zijn óók vErZEKErDEn’


DAGVO ORZIT TERSCHAP

Door zijn ruime ervaring als algemeen radio-, televisie- en dagbladjournalist is

Roelof Hemmen in staat zich informatie snel eigen te maken. “Bovendien is mijn interesse-gebied enorm groot. Er is dan ook vrijwel geen onderwerp waarin ik geen zin heb, wanneer ze mij vragen als dagvoorzitter of discussielei-der”, zegt hij. “Voortdurend komen er nieuwe thema’s bij. De laatste tijd krijg ik bijvoorbeeld steeds meer aanvragen voor het leiden van bijeenkomsten over financieel-economische onderwerpen, waarschijnlijk doordat ik die geregeld behandel in mijn actuele lunchpro-gramma B.L.T. op BNR Nieuwsradio.”Tijdens de voorbereidingen gaat Hemmen flink de diepte in, zodat hij weet wat hij moet weten en begrijpt waarover hij het heeft. “Ik moet die kennis ook paraat hebben als een dis-cussie of gesprek aan de gang is, waardoor ik kan aanvoelen waar het schuurt of wringt en snel kan reageren. Interactie en directe com-municatie zijn belangrijk om mensen te prik-kelen en uit te dagen. Uiteindelijk gaat het over hen – en wat het besprokene voor hen én ande-ren betekent – en moet iedereen de zaal verla-ten met het gevoel dat ze meer weten en er echt iets is gebeurd.”

onafhankelijkBedrijven en organisaties die Hemmen inhu-ren om hun congressen of bijeenkomsten te lei-den waarderen zijn manier van voorbereiden. Hij heeft wel een idee waarom: “Er is vooraf altijd contact en ik denk graag mee. Achter alles zit een verhaal, dus wil ik weten waarom iets belangrijk is en vanuit die gedachte bena-der ik de debatten of congressen die ik leid”, vertelt Hemmen, die zich realiseert dat een dagvoorzitter of discussieleider een bijeen-

komst kan maken of breken. “Daarom appre-ciëren ze het feit dat ik mij altijd voor 100 procent inzet en onafhankelijk opstel”, bena-drukt Hemmen, wiens kwaliteiten als dag-

voorzitter en gespreksleider het best in deze zin zijn samen te vatten: Afstandelijk en toch betrokken, met humor en altijd met verstand van zaken.

Onafhankelijke gespreksleiderprikkelt sprekers en toehoorders

Roelof Hemmen

teKst: jAcques geluK © foto fdMediA groep

Roelof Hemmen, presentator van het RTL Nieuws en B.L.T. op BNR Nieuwsradio, leidt al jaren als onafhankelijke dagvoorzitter en discussieleider congressen en bijeenkomsten over vrijwel alle denkbare

thema’s. De veelzijdige journalist bereidt zich intensief voor, zodat hij altijd weet waarover hij praat en snel kan reageren. Die betrokken aanpak blijkt een succesformule te zijn.

“Roelof is als moderator van toegevoegde waarde geweest voor een event dat wij

organiseerden. Wij waren onder de indruk van de manier waarop hij zich heeft

verdiept in de zeer technische materie. Roelof legde op een prettige wijze het vuur

aan de schenen van de panelleden, betrok op energieke wijze de genodigden in de zaal bij

het debat en met zijn humor en professionele uitstraling was hij mede verantwoordelijk

voor een geslaagde bijeenkomst.”

Fenna van DijkAssociate Partner, advocate

Kennedy Van der Laan

“Ik vond het prettig om met Roelof samen te werken. Hij is professioneel, snel, ad rem. We hebben onder de bezoekers ook gepeild wat zij van Roelof vonden. De score 3,9 op een schaal van 5 is mooi natuurlijk.”

Ferry van Leyen Senior Consultant Marketing & Communicatie Clients & Markets Deloitte

[email protected]


opleiding tot verpleegkundige A. “Ik houd van hard werken en met mensen bezig zijn en dat kon ik in de gezondheidszorg tien jaar lang goed combineren.” In die periode wordt ze lid van het CDJA. “Ik merkte dat ik veel politieke thema’s interessant vond en raakte al snel meer betrokken bij de partij. De keuze voor het CDA komt deels van huis uit, maar ik herkende me ook in het gedachtegoed. De christendemocratie legt de verantwoorde-lijkheid dicht bij mensen, is niet van de insti-tuties en de grootschaligheid, veel meer van de menselijke maat. Vertrouwen in mensen

is belangrijk. Zij moeten initiatieven kunnen nemen en daar eigenaar van zijn in de (lokale) gemeenschap, zodat ze de verantwoordelijk-heid kunnen oppakken en daarvoor ook waardering krijgen.”

een Bijzondere keuzeVan Bijsterveldts echte politieke carrière begint als ze is verhuisd naar Almere, waar ze op 28-jarige leeftijd wethouder van Soci-ale Zaken, Welzijn en Woonruimteverdeling wordt. “Ik was op dat moment nog onerva-ren en als je de politiek niet begrijpt kun je behoorlijk de mist in gaan. Gelukkig had ik er een soort talent voor en kreeg ik al na een paar maanden het idee dat ik het wethouder-

‘Zelf verantwoordelijk zijnhaalt het beste uit mensen’

Marja van Bijsterveldt-vliegenthart

‘GELukkIG GROEIT het vertrouwen EN ONTsTAAT wEER RuIMTE vOOR eiGen initiatief’

MENS & SAMENLEVING

“Het is mijn absolute overtuiging dat het beter is het initiatief dat mensen

tonen te stimuleren en ruimte te geven, dan ze te betuttelen. Ik geloof zeer in het nemen van persoonlijke verantwoordelijkheid. Dat kan zwaar, maar ook heel mooi zijn en het beste uit mensen halen. Als mensen geen verant-woordelijkheid ervaren, door van bovenaf doorgevoerde reorganisaties en een teveel aan regels, haken ze af. Ze doen hun werk nog wel, maar kunnen er hun ziel en zaligheid niet inleggen. Gelukkig groeit het vertrouwen, wordt er meer naar gestreefd niet alles dicht te regelen en ontstaat weer ruimte voor eigen initiatief en verantwoordelijkheid. Dat past heel erg binnen het concept van de verantwoordelijke samenleving”, zegt Marja van Bijsterveldt. “De overheid is in die visie het sluitstuk van de samenleving en niet het startpunt. Het begint bij men-sen en hun verbanden. De overheid moet er zijn voor mensen die het anders niet red-den en hen stimuleren waar mogelijk zelf ver-antwoordelijkheid te nemen voor het leven dat ze willen leiden.”Als beweeglijke en onrustige puber is de in Rotterdam geboren en in Rhoon opgegroeide Van Bijsterveldt op een gegeven moment wel klaar met haar leven in de schoolbanken. Dat is best opmerkelijk, wanneer je bedenkt dat ze een paar decennia later eerst staatssecreta-ris van Onderwijs en vervolgens minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wordt en in die hoedanigheid probeert jongeren ervan te weerhouden vroegtijdig de school te ver-laten. De eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat ze niet gaat luieren, maar kiest voor een

schap zou overleven.” Na drie jaar valt het college als gevolg van een grote crisis en gaat Marja van Bijsterveldt verder als fractievoor-zitter van het lokale CDA en is zij tevens CDA-fractievoorzitter in het Regionaal Orgaan Amsterdam. Ze solliciteert naar het burge-meesterschap van Schipluiden. “Dat was met-een raak en daarmee was ik op dat moment met mijn 33 jaar de jongste burgemeester van Nederland. Dit heb ik acht jaar gedaan, een heel mooie tijd en heb toen de stap gezet naar het partijvoorzitterschap van het CDA.” Voor die tijd, speelde nog een gemeentelijke her-indeling, die voorzag in een grote gemeente in het Westland. Van Bijsterveldt vond echter dat gras en glas, het mooie veenweidegebied in Midden-Delfland en de glastuinbouw in het Westland niet onder één bestuur gebracht konden worden. Uiteindelijk zijn er, na inten-sief lobbywerk en steun van de omliggende steden, toch twee gemeenten gekomen.

vroeGtijdiGe SchoolverlaterSBinnen de partij speelt zich de opmaat naar de landelijke politiek af. Na het voorzitter-schap van Zuid-Holland binnen het lande-lijke CDJA-bestuur en het voorzitterschap van het CDA Vrouwenberaad doet ze mee aan de allereerste verkiezing voor het voor-zitterschap van de partij. Ze wint en is vijf jaar lang voorzitter. “Het was een turbulente periode, met demonstraties op het Museum-plein tegen de reorganisatie van de sociale zekerheid. Ik moest ervoor zorgen dat ieder-een binnen de partij, zowel landelijk als regi-onaal, begreep en kon meemaken waar we in Den Haag mee bezig waren.” Staatssecreta-

Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart zet zich met hart en ziel in voor kwetsbare mensen in de samenleving. Eerst als verpleegkundige, daarna als politica en nu als directeur/bestuurder van het Ronald McDonald Kinderfonds en voorzitter van de Stichting Lezen en Schrijven. Tegelijk gelooft ze erg in de persoonlijke verantwoordelijkheid van mensen en het stimuleren daarvan. “Wat nu de participatiesamenleving heet, noemden wij bij het CDA al

de verantwoordelijke samenleving en eigenlijk vind ik dat een betere omschrijving”, benadrukt ze.


MENS & SAMENLEVING

ris van Onderwijs is de volgende stap in haar loopbaan. “Dat was een zware, maar mooie periode. Ik heb veel kunnen doen voor zaken waar ik achtersta, zoals de invoering van de maatschappelijke stage en het terugdringen van het aantal voortijdige schoolverlaters van 75.000 naar 37.500. Daar ben ik trots op. We weten dat jongeren die zonder diploma de schoolbanken verlaten vijf keer zoveel kans hebben op een criminele carrière en twee keer zoveel kans op werkloosheid. Jonge-ren die in de kaartenbakken terecht komen, komen daar vaak niet meer uit, terwijl ze wel veel talent hebben. Daarom is het zo relevant dat ze weer naar school gaan en een diploma halen, want dat verhoogt hun kansen enorm. De gemeente Rotterdam wil daarom de leer-plichtige leeftijd voor jongeren die geen start-kwalificatie hebben verhogen van 18 naar 21 of zelfs 23 jaar. De vraag is of het juridisch kan, het gaat tenslotte om meerderjarigen, maar als ze een uitkering aanvragen omdat ze zonder diploma geen werk vinden, kan de gemeente natuurlijk eisen dat ze als tegenprestatie terug naar school gaan.” Van Bijsterveldt tempert wel de verwachtingen van gezagsdragers die vinden dat ouders hun kinderen moeten sti-muleren. “ Natuurlijk zijn ouders als eerste ‘in charge’, maar we beseffen soms onvoldoende dat er ook jongeren zijn die hun ouders nooit meer zien en daarbij zelfs voor jongere broer-tjes en zusjes zorgen, ergens drie hoog ach-ter. Dat zijn eigenlijk heel krachtige mensen. Het is bijzonder dat zij überhaupt overleven. Ze moeten op het goede spoor gezet en ont-zorgd worden.”Als minister van OCW maakt Marja van Bijs-terveldt zich niet alleen sterk voor het behoud van de 1040-uren norm in het voortgezet onderwijs, ze maakt ook veel demonstraties mee. Begin 2012 protesteren 50.000 stakende

leerkrachten tegen het uittrekken van 250 miljoen euro om goed presterende leraren extra te belonen, terwijl tegelijk 300 miljoen wordt bespaard op passend onderwijs. “We zijn kampioen in het opvangen van kwetsbare kinderen, maar elke euro kunnen we helaas maar een keer besteden. Het is belangrijk dat we in Nederland ook ruimte geven aan excel-leren. Uiteindelijk is de bezuiniging door de nieuwe coalitie aan de kant geschoven. Dat begrijpt ik, het geeft lucht aan de scholen en dat is een goede zaak, want reorganiseren en besparen blijft een pittige combinatie.”Na haar ministerschap is Marja van Bijster-veldt al snel weer aan de bak. Het Ronald McDonald Kinderfonds komt op haar pad en opnieuw kan ze zich bezighouden met alles waar ze voor staat. De menselijke maat, de kwetsbaren in onze samenleving en het nemen van verantwoordelijkheid. “Het mooie is dat onze organisatie volledig op eigen kracht draait en geen cent haalt bij de overheid. De financiering komt van het bedrijfsleven en particuliere donateurs. We krijgen steun van heel veel vrijwilligers, die soms al meer dan 25 jaar een aantal uren per week voor ons in de weer zijn. Dankzij de 15 Ronald McDonald Huizen, die geves-tigd zijn bij alle academische en enkele peri-fere ziekenhuizen, kunnen ouders van zieke kinderen altijd dicht in de buurt van hun kin-deren verblijven. Wij bieden hen een gastvrij thuis ver van huis. Dat is goed voor de ouders, maar vooral ook voor zieke kinderen die in de nabijheid van hun ouders beter herstellen. De ouders, die in de keukens van de Huizen zelf hun potje kunnen koken, met hun laptop kunnen werken op een rustig plekje of hun was kunnen draaien in de goed voorziene wasruimten, zijn zeer tevreden. We scoren een 9,4 en dat is heel bijzonder. ”

lezen en SchrijvenAls minister heeft Marja van Bijsterveldt erg ingezet op lezen en schrijven, basisvaardighe-den die iedere jongere eigenlijk zou moeten hebben als hij of zij de wijde wereld intrekt. Zo’n 1,3 miljoen mensen tussen 15 en 65 jaar, de arbeidzame leeftijd, zijn laaggeletterd en komen daardoor moeilijk aan een baan. De mensen die wel werken staan deels stil in hun ontwikkeling. Ze durven zich niet te profile-ren, uit angst dat anderen ontdekken dat ze nauwelijks kunnen lezen en schrijven. Dat maakt hen niet alleen ongelukkig, maar is – mede vanwege hun geringere productiviteit – ook nog eens slecht voor de samenleving. “Laaggeletterdheid kost ons volgens onder-zoek zo’n 700 miljoen euro per jaar”, zegt Van Bijsterveldt die, nu ze sinds begin 2014 prinses Laurentien is opgevolgd als voorzitter van de Stichting lezen en Schrijven, enorm gedreven is de laaggeletterden te helpen. “Onze samen-leving is heel talig. Mensen hebben in vrijwel alle situaties taalvaardigheden nodig, alleen al wanneer je je realiseert hoezeer alles steeds meer digitaal wordt. Als we het erbij laten ont-staat er een tweedeling. Daarom moeten we er alles aan doen laaggeletterdheid terug te drin-gen. Er was tijdens mijn ministerschap kritiek op mijn lijn om taal centraal te stellen in het onderwijs. Maar taal opent je wereld. Als je niets begrijpt van een geschiedenis- of filoso-fieboek kom je in het onderwijs ook niet aan vorming toe. We zijn het aan onszelf en onze jongeren verplicht hen niet van school te laten gaan zonder een goed taalniveau. Dat geldt ook voor de vroegtijdige schoolverlaters, van wie – zo blijkt na screening bij het Schoollo-ket Rotterdam – veertig procent laaggeletterd is. Zoveel jonge mensen kunnen we toch niet aan de kant laten staan? Dat kan Nederland zich niet permitteren.”

marja van bijsterveldt-vliegenthart is directeur van het ronald mcDonald Kinderfonds en voorzitter van de stichting lezen en schrijven. van februari 2010 tot begin november 2012 was zij minister van onderwijs, cultuur en wetenschap in de kabinetten balkenende iv en rutte i. van februari 2007 tot februari 2010 was van bijsterveldt staatssecretaris van onderwijs in het kabinet balkenende iv. Eerder was ze onder meer verpleegkundige, gemeenteraadslid en wethouder in almere, burgemeester van schipluiden en voorzitter van het cDa. [email protected]


SPOTLIGHT ON.. .

Marc Sluszny is een Belgische avonturier. Hij probeert steeds mentale en fysieke grenzen te verleggen door middel van

extreme sporten. Hij behoorde tot het nationale Belgische team in verschillende sportdisciplines en verbrak meerderde wereldrecords.In 1982 maakte Marc Sluszny deel uit van het Nationale Belgische Davis Cup Team (tennis) en in 1988 zwom hij solo het kanaal over van Dover tot Cap Blanc-Nez (10h30min). In 1994 verbrak hij het Wereldrecord bungee springen vanuit een hete luchtballon (6720 m).Daaropvolgend werd hij in 1995 Belgisch kampioen sky surfing en behaalde hij de vierde plaats op het Wereldkampioenschap in Eloy, Arizona. Als lid van de Belgische Himalaya expeditie beklom hij in 1997 de Annapurna (8091 m) zonder zuurstof. In 2000 verbrak hij het Belgisch record aerobatics deltavliegen. In 2002 was hij lid van het Belgisch Olympische schermteam (en eindigde achtste op het WK en twaalfde het EK voor ploegen).Als eerste Belg ooit nam Marc in 2003 deel aan de 'Rolex Sidney-Hobart Race', een oceaan zeilrace. Twee jaar later, in 2005 reed hij meerdere 24-uurs autoraces uit, onder andere de 24 uur van Daytona en de Nürburgring. In 2006 vloog hij in een watervliegtuig van kust

tot kust over de Verenigde Staten. In 2008 was hij teamleider van de eerste Belgische duikexpeditie naar het wrak van de Britannic (op 120 m diepte).In 2009 werd hij vierde op het Wereldkampioenschap Powerboat- racen. En in 2011 was hij piloot van het Nationale Belgische bobsleeteam, zowel met de tweemansbob als met de viermansbob (en deed mee zowel aan het EK als het WK). In dat zelfde jaar verscheen ook zijn veelgeprezen docufilm 'Sharkwise' over zijn duikavonturen met de Witte haai.Om de schoonheid van zijn queeste te delen bracht Marc Sluszny een reeks prachtige fotoboeken uit. Daarnaast is hij auteur, samen met Ann Van Loock van verschillende thrillers, over zijn intrigerende verhalen waarbij fictie en non-fictie hand in hand gaan. Marcs leven en filosofie zijn inspirerend. in 2012 zette hij het wereldrecord Vertical Run op 100 meter in 15,56 seconden vanaf de Belgacom Toren in Brussel. Verwezenlijk je dromen, verleg je grenzen en overwin je angsten, zowel in het dagelijkse leven als in de zakenwereld.

marc Sluszny

‘It is not how good you are, only how good you want to be!’

© foto: christopher cox / MArc slusZny

[email protected]


ECONOMIE

© foto: ernst-jAn dAniels


Jeroen smit is onderzoeksjournalist en auteur van de boeken 'Het drama ahold' en 'De Prooi: blinde trots breekt abn amro'. smit is getrouwd en heeft twee zonen en een dochter. Hij studeerde bedrijfskunde in groningen en begon daarna zijn carrière in de consultancy. in 1990 maakte hij de overstap naar de journalistiek. Hij werkte als redacteur bij het financiële Dagblad en het algemeen Dagblad en werd in 1998 hoofdredacteur en uitgever van fEm/De week. Daarnaast was hij docent Postdoctorale opleiding Journalistiek aan de Erasmus univer-siteit, en werkte hij in verschillende hoedanigheden mee aan televisie- en radioprogramma’s. in 2014 presenteert hij het televisieprogramma EZ (Economische Zaken) bij de vara. [email protected]

ECONOMIE

Misschien herkent u dit: tot vier jaar terug wilde ik muziek bezitten. Hebben! Van mij! Ik kocht stapels cd's (daarvoor natuurlijk platen en cassettebandjes). Ik kocht ook wel eens wat op iTunes, maar vond het toch prettiger

om naar mijn stapels plastic doosjes te kunnen kijken, dat voelde als meer waarde voor het uitgegeven geld.

prof. drs. jeroen smit

Bezit wordt bijzaakVan ontwrichting naar vernieuwing

In het najaar van 2010 is dat abrupt gestopt. Ik heb geen cd meer gekocht. Sinds mijn abonnement op de online-muziekbibliotheek

van Spotify verlangt niets in mij nog naar het bezitten van muziek. Voor 10 euro per maand kan ik online bijna overal bij. Het luisteren naar mijn favoriete muziek is nog nooit zo makkelijk en prettig gewe-est: het is efficiënter, goedkoper en milieuvriendelijker. Ik kan het delen en heb bovendien kastruimte over.

paradiGma-verSchuivinG Wat is hier gebeurd? Inderdaad: hier vindt een diepe en opwek-kende paradigmaverschuiving plaats. Voor het eerst in mijn leven voel ik me net zo veilig, misschien wel veiliger, bij het huren/delen van muziek dan het bezitten ervan. Deep down klopt dit natuurlijk ook: het gaat er bij muziek om dat je ernaar luistert. Bezit is bijzaak.

Dat geldt voor steeds meer dingen. Waarom wil ik een auto bezitten? Omdat ik dan zeker weet dat ik er in kan rijden wanneer ik dat wil? Natuurlijk is er ook nog iets van status (merk, type, etc), maar ik heb de indruk dat dit steeds minder belangrijk wordt. Laatst stelde een verbouwereerd ogende Bill Ford dat Amerikaanse (!) kinderen geen auto meer willen bezitten. Drie redenen somde hij op: ze zijn duur, parkeren is een hoop gedoe en als je achter het stuur zit kan je niet Facebooken en Twitteren. In mijn buurt staan op 200 meter minstens 5 auto's die ik ieder moment van de dag online kan huren. Een handvol buren heeft de eigen auto inmiddels de deur uit gedaan. Waarom: omdat ze zich net zo veilig voelen bij delen als bij bezitten. Het zijn maar twee voorbeelden. Opwekkende voorbeelden, want we hoeven maar twee seconden na te denken om te begrijpen wat dit betekent. In een snel vervuilende wereld waarin een steeds groter deel van de bevolking steeds rijker wordt en dus ook aanspraken maakt op zaken als muziek en auto's, is er maar één optie om ieder-

een te kunnen bedienen: minder bezitten en meer delen.Dit is voor mij de kern van de ontwrichtende vernieuwing waar veel organisaties mee worden geconfronteerd. Het bestaande be- drijfsmodel, de wijze waarop de afgelopen tientallen jaren geld werd verdiend, werkt steeds minder goed. Dat wordt ontwricht door-dat vraag en aanbod en informatie daarover op compleet nieuwe manieren bij elkaar komen. Bovendien produceren en consumeren we tegenwoordig heel anders.

top-down Dit zal ingrijpende gevolgen hebben voor de wijze waarop organi-saties zich moeten organiseren. De tijd van top-down is voor-bij. Internet kills the middle-men: talloze managers, marketeers die zich jarenlang hebben ontfermd over het in kaart brengen van een behoefte, het organiseren van een aanbod en het bij elkaar brengen

van die twee, zien hun werk opdrogen, tekort schie-ten. Allerlei schaarse zaken waarop kon worden gekapitaliseerd: exclusieve kennis over markten, dito netwerken (denk aan toegang tot kapitaal, con-sumenten, leveranciers, etc) zijn niet langer schaars. Er zal nu echt naar burgers/klanten geluisterd moe-ten worden. Ook hier staat het delen van kennis en

ervaringen centraal.Onontkoombare transparantie zal ons helpen tot een veel efficiën-tere, minder verspillende uitwisseling van informatie en produc-ten en diensten te komen. Het zal ons ook helpen onze economie te transformeren van een economie die gericht is op bezit (ieder voor zich), naar een economie die steeds meer gericht is op delen.

Echt dienstbaar zijn, echt luisteren: wie gewend is om topdown te weten en te sturen, krijgt het zwaar. Het zal ook bepaald niet makkelijk zijn: culture eats strategy for breakfast. Toch is dat het pad waardoor een waarschijnlijk fatale ontwrichting kan worden voorkomen.

‘culturE Eats StrateGy for brEaKfast’

ACADEMY® MAGAZINE 201572 |teKst: jAcques geluK© foto:dos winKel


'aan DE PalmHoutEn PiJlErs van EEn papoea-dorpje groEiEn scHittErEnDE ZacHtE KoralEn'

NATUURBEHOUD/FOTOGRAFIE

“Ik fotografeer al vanaf mijn tiende jaar. Dertig jaar geleden veranderde mijn

kijk op de natuur en de onderwaterwereld. Jean-Michel, de zoon van natuurfilmer Jac-ques Cousteau, vertelde tijdens een lezing op Bonaire dat al dertig procent van alle koraal-riffen was aangetast. Toen was daarvan op de Antillen nog niets te zien, inmiddels is 0 procent van het koraal gezond. "Alle riffen zijn ziek door de vervuiling en de verzuring van de oceanen, onder andere doordat er te veel CO₂ en andere broeikassengassen in de lucht zitten", zegt natuurfotograaf en oceaan-beschermer Dos Winkel, die in vrijwel alle ecosystemen ter wereld heeft gedoken. Van oceanen en rivieren tot wateren in de regen-wouden en bergmeren, zoals het Titicaca-meer (het grootste meer van Zuid-Amerika op 3.812 meter hoogte in de Andes). “Het IPSO (International Programme on the State of the Ocean), het allerbelangrijk-ste wetenschappelijke instituut dat zich met alle problemen van onze zeeën bezighoudt, heeft recent verklaard dat de tien jaar geleden gedane voorspelling over wat de status van de oceaan over 200 jaar zal zijn, nu al werkelijk-heid is. De oceaan, waarvan er in feite maar één bestaat, is ontzettend belangrijk. Al het leven is er ooit begonnen. Het is het groot-ste ecosysteem op aarde, dat meer zuurstof produceert dan alle planten op het land bij elkaar. Daarvoor zorgt vooral het fytoplank-ton, de allergrootste bron voor de opname van CO₂ en de afgifte van zuurstof. Op veel plaat-sen in de oceaan sterft dat plankton nu, indi-rect als gevolg van de mede door de mens

veroorzaakte klimaatverandering en vervui-ling, echter massaal. Op sommige plaatsen is al veertig procent verdwenen. Daardoor komt de zuurstofproductie in het gedrang, wat uit-eindelijk alle leven op aarde bedreigt. We zijn onze levensbron op een grandioze manier aan het kapotmaken. Dat geeft aan hoe dom we bezig zijn, maar steeds meer mensen begrij-pen gelukkig dat we er met z’n allen wat aan

kunnen doen. Het IPCC (Intergovernmen-tal Panel on Climate Change) en de interna-tionale organisatie van meteorologen hebben ook gezegd dat de situatie zo ernstig is dat de knop NU om moet.”

hoopDe Amerikaanse president Obama en minis-ter Kerry van Buitenlandse Zaken hebben inmiddels, tot grote vreugde van IPSO, een groot stuk oceaan tot beschermd gebied ver-klaard en eisen bovendien dat de doelstellin-gen over klimaatbeheersing en CO₂-emissie worden gehaald. Er zijn nog meer ontwikke-lingen die hoop geven op een kentering, want volgens Dos Winkel is de slechte toestand waarin de oceaan verkeert omkeerbaar. “Daar vechten we keihard voor”, zegt hij. “Doordat ik

de onderwaterwereld hard achteruit heb zien gaan, ben ik een aantal jaren geleden gestopt met mijn werk als orthopedisch fysiothera-peut en wereldwijd lesgever in orthopedische geneeskunde, om mij volledig aan de bescher-ming van de oceaan te kunnen wijden. Ik heb de Sea First Foundation opgericht, een non-gouvernementele organisatie (ngo) die zich met de hulp van vrijwilligers inzet voor het behoud van alle leven in de oceaan. Tijdens de vele lezingen die ik ook over dit onderwerp geef laat ik, met prachtige foto’s en films, eerst de schoonheid van de onderwaterwereld zien zoals die was en voor een deel nog is. Daarna toon ik, soms met schokkende beelden, aan hoe het er nu voorstaat. Dan behandel ik de bedreigingen en wat mensen zelf kunnen bij-dragen aan het weer gezond maken van de oceaan en zijn bewoners. Vrijwel alle bezoe-kers van die lezingen zijn na afloop positief en blij dat ze weten wat zij kunnen doen. Alle beetjes helpen.”

veeteelt Grote BooSdoenerWat de jonge student Boyan Slat (20) doet, die een systeem heeft ontworpen om plastic uit de oceanen te halen en voor de uitvoering al veel geld heeft ingezameld, vindt Dos onge-looflijk. Hij relativeert dat wel. “Het gaat om vier procent van alle plastic in de oceanen, het gedeelte dat aan de oppervlakte drijft. De rest van de 65 miljard kilo verwordt tot een soort kunststof plankton dat vissen vervol-gens opeten en uiteindelijk, inclusief 80.000 gifstoffen, terechtkomt op het bord van de consument.” De veeteelt en de visserij dragen

Dos en Bertie Winkel hebben samen meer dan 120 reizen gemaakt op zoek naar bijzondere natuur en mensen. Bertie is gespecialiseerd in het fotograferen van stammen, terwijl Dos al ruim dertig jaar de onderwaterwereld op foto en film vastlegt. De resultaten van die activiteiten zijn te zien in boeken, op kalenders en wereldwijd tijdens exposities in musea en galeries. Dos heeft de oceanen als gevolg van overbevissing, vervuiling en verzuring hard achteruit zien gaan. Daarom

zet hij zich met anderen keihard in om het tij te keren nu het nog kan.

‘We maken onze levensbron, de oceaan, op een grandioze manier kapot’

Dos winkel


voor bijna dertig procent bij aan de totale emissie van broeikasgas-sen, meegerekend het effect van het verdwijnen van bomen uit de regenwouden, die daardoor minder CO₂ opnemen. Bijna niemand weet dat. De luchtvaart, samen met de auto een van de grootste boos-doeners, is maar voor drie procent verantwoordelijk. Toch vindt Dos het initiatief van de gemeente Utrecht om dieselauto’s te weren uit het stadscentrum fantastisch. “Het is een klein, maar belangrijk initiatief dat hoop ik navolging krijgt.”

“We kunnen inmiddels rijden op waterstof, zeewater en perslucht. Tijdens een beurs in het Belgische Lier is een persluchtauto gede-monstreerd, die loopt op dezelfde lucht als waarmee ik duik. Door perslucht aangedreven motoren wekken die perslucht op. Dat bete-kent 0,0 vervuiling. Het mooie is dat Tata, het meest vervuilende Indiase automerk, vergaande plannen heeft om zijn auto’s op pers-lucht te laten rijden. De CEO van Tata is (waarschijnlijk hierom) ver-moord, maar zijn opvolger zet door. Dat is geweldig nieuws, maar

natuurlijk is er een tegenbeweging. De aardolieindustrie is er vast niet blij mee.”

SucceSSenDos Winkel, die met veel dingen tegelijk bezig is, heeft met zijn edu-catieve lobbyorganisatie Sea First Foundation (SFF) de eerste suc-cessen binnengehaald. “Het Europees Parlement heeft het levend ontvinnen van haaien in tweede instantie verboden. Samen met andere organisaties, heeft SFF als drijvende kracht een belangrijke stem gehad bij het oplossen van dit probleem, dat niet alleen gaat over dierenwelzijn. Wanneer je roofdieren uit het ecosysteem haalt is de balans weg. Het aandeel roofdieren in de oceaan, waaronder tonij-nen, zwaardvissen en haaien, is gedaald tot minder dan tien procent. Dus je begrijpt dat actie was geboden. Wij hebben het probleem ook onder de aandacht gebracht van China, waar de meeste vooral door Spanje geleverde haaienvinnen via Hong Kong naartoe gaan om te worden verwerkt in haaienvinnensoep. De Chinese regering heeft nu


het serveren van deze soep tijdens officiële gelegenheden verboden. Dat is een mooi signaal.” In België is een campagne tegen het gebruik van enorme warrelnetten door amateurvissers voor de kust geslaagd. “Officieel zijn die netten, die de dood van veel bruinvissen veroor-zaken, verboden, maar België heeft een Europees decreet daarover niet omgezet in nationale wetgeving. We hebben met onze publieke campagne 23.000 handtekeningen opgehaald en die aan de burge-meesters van vijf kustplaatsen aangeboden. Drie ervan hebben het gebruik van de netten in hun gemeenten verboden. En ook de minis-ter moet overstag, want hij moet aan de Europese regels voldoen.”Met SFF richt Dos Winkel zich op scholieren, “die onze toekomst zijn”, en de politici die nu kunnen zorgen voor verandering. “Wat

de jeugd betreft heb ik meegewerkt aan een prachtig project van de EFFENT-mavo in Oosterhout. Leerlingen, aangegrepen door onze film ‘Sea the truth’, zijn daar aan de slag zijn gegaan met het ver-beelden van mijn onderwaterboodschap door middel van dans, beeldende kunst, fotografie, mode en ‘chemical music’. In novem-ber hebben 18 groepen hun bijdragen laten zien tijdens het ‘Sea the truth festival’.”

In zijn lezingen voor volwassenen gaat het overigens niet alleen over de onderwaterwereld, maar ook over door zijn vrouw Bertie gefo-tografeerde stammen. “Daarnaast praat ik over onze vele reizen en avonturen en, heel wat anders, over Romeins glas.” Als kind is Dos al gegrepen door Romeinse flesjes die zijn ouders hadden geërfd. Inmiddels zijn hij en zijn vrouw de bewaarders van een schitterende verzameling Romeins glas uit de 1e tot 4e eeuw na Christus. “Glas is een van de duurzaamste producten en oneindig te recycleren. Dat spreekt mij bijzonder aan.”

'DiKliPvissEn KiJKEnargwanEnD naar DE onDErwatErfotograaf'

ACADEMY® MAGAZINE 201576 |76 |

Dos winkel fotografeert vanaf zijn 10e jaar en trekt samen met zijn vrouw bertie, die pas later de camera ter hand nam, al 44 jaar de wereld rond op zoek naar bijzondere natuur. van hun werk, dat wereldwijd wordt tentoongesteld zijn talrijke boeken, vele kalenders en honderden ansichtkaarten gemaakt. als duiker en onderwaterfotograaf legt Dos al 30 jaar de onderwaterwereld vast. in die periode heeft hij gezien hoe de ‘gezondheid’ van de oceaan hard achteruit gaat. om daar wat aan te doen heeft hij de sea first foundation opgericht en vraagt hij tijdens lezingen aandacht voor dit onderwerp. Dat geeft ook geresulteerd in drie nieuwe boeken: ‘Wat is er mis met vis en visolie?’, ‘De Huilende Zee’ en – zeer recent, ‘Het ALFABET van de ZEE’, een boek voor kinderen van 10 tot 100 [email protected]

'HEt lEvEn van EEnnatuurfotoGraafgaat niEt altiJDovEr roZEn…!'

dos Voor een VAn Zijn foto's © jeroen oerleMAns

foto's: © Bertie winKel

DE ACHTTIENDE EEUW PROMOTIE


Eeuw van grote veranderingen,zeker ook in Rotterdam

Internationaal congres van historici zet Rotterdam op de kaart: Opening Markets, Trade and Commerce in the Eighteenth Century

Het is de paradox van onze tijd: we leven in een crisis, en er wordt gesproken over achteruitgang en verval, maar ondertussen

wordt ons huis vertimmerd en verandert er zoveel, dat die crisis op de keper beschouwt wel eens de aankondiging zou kunnen zijn van grote veranderingen in de samenleving. In een crisis krijgen veranderin-gen vaak het karakter van een stille revolutie, onaangekondigd, zonder grote woorden. Hoe mensen later terugkijken op onze tijd weten we niet, we hebben nu eenmaal geen glazen bol. Maar we hebben wel ver-gelijkingsmateriaal. De achttiende eeuw werd ook vaak gezien als een tijd van crisis. De gloriejaren van de Gouden Eeuw lagen achter ons, en het beeld ontstond dat de Nederlandse Republiek der Verenigde Neder-landen nu werd overvleugeld door Engeland en Frankrijk, die samen

de dienst gingen uitmaken in Europa – en daarbuiten. De Nederlandse Republiek restte stagnatie en verval.Maar dit gold niet voor Rotterdam. Waar steden als Leiden, Haarlem en Delft inderdaad geconfronteerd werden met een diepe crisis die leidde tot een krimpende bevolking, konden de stadsbesturen van Rotterdam en Schiedam juist door een groeiende economie belang-rijke vernieuwingen doorvoeren. Kooplieden met aandelen in de VOC kochten huizen en verbouwden die naar de eigentijdse smaak. Het meest bekende voorbeeld van de achttiende-eeuwse architectuur is de oude Delftsche Poort, gebouwd in 1764 en in staal gereconstru-eerd in 2005. Rotterdam werd in de achttiende en de eerste helft van de negentiende eeuw juist als een bijzonder mooie stad gezien. In 1767

© illustrAties: Met dAnK AAn MuseuM rotterdAM


foto's: © Bertie winKel

NATUURBEHOUD/FOTOGRAFIE

huli wig MAn, pApoeA-nieuw-guineA MursiVrouw, oMo VAllei, Zuidwest ethiopië

hAMArMeisjes, oMo VAllei, Zuidwest ethiopië

Zij seggen nu Nieuw Rotterdam En dat niet sonder reden

Want overal, waar dat men quam Daar siet men staan op heden

Nieuwe gebouwen, hoog en groot, Niet ene straat schier, of men stoot

De oude huizen nere En timmert nieuwe were

lofdicht op de ‘uitBreiding VAn de Vernieuwde KoopstAd

rotterdAM’, 1724

DE ACHTTIENDE EEUW PROMOTIE

ACADEMY® MAGAZINE 2015 | 79| 79

noemde de Markies van Courtanvaux Rotter-dam 'un vrai bijou' (een waar sieraad) en de Venetiaanse gezant Imberti vond de stad in 1772 ‘klein maar verrukkelijk’. Rotterdam was niet alleen een belangrijk centrum van de handel maar ook van ideeën. De strijd over de toekomst van het land werd hier op meerdere fronten gevoerd. Zo had de Franse vrijdenker, filosoof en theo-loog Pierre Bayle al in 1681 zijn toe-vlucht gevonden in de stad, waar hij tot zijn dood in 1706 zou blijven wonen. Hij doceerde er aan de Illustere School. Zijn Dictionaire historique et critique wordt ook nu nog gelezen als een palet van verlichte ideeën en het ‘arsenaal’ van de Verlichting. Zijn kritiek op bijgeloof, vastgeroeste tradi-ties en kerkelijke dogma’s werd hem niet door iedereen in dank afgenomen, maar Rotter-dam bood hem de ruimte uit te groeien tot de officieuze ‘president’ van de Europese Repu-bliek der Letteren. In de ‘Lantaarn’, een soort salon aan het Haringvliet, ontmoette Bayle ook Engelse filosofen die graag in de stad

kwamen als John Locke en Shaftesbury: rond 1700 was Rotterdam even ‘the place to be’.Ook in een stad voor ‘doeners’ bleef het intel-lectuele debat een heet hangijzer. Aan het einde van de achttiende eeuw werd de Maas-stad verscheurd door heftige twisten tussen de patriotten en de prinsgezinden. Waar de patriotten afwilden van de macht van stad-houder Willem V, wilden schaarden de prins-gezinden zich juist achter de macht van de Oranjes. Boegbeeld van de Oranjepar-

tij was Catharina Mulder, beter bekend als Kaat Mossel. De bekende mosselkeurvrouw speelde een belangrijke rol in de orangisti-sche oproer in de Maasstad in de jaren 1783-1784. Zij werd door haar tegenstanders gezien als een helleveeg die samen met andere volks-

vrouwen als Ruige Keet (Keet Zwenke) en Oranjemeid (Cla-sina Verreijn) voor onrust in de stad zorgden. Hun tegen-standers, de patri-otten, voelden zich steeds meer bedreigd door opstandige zak-kendragers, koren-meters, kruiers en slepers en richt-

ten onder leiding van Jan Jacob Elsevier een vrijkorps op om zich te kunnen verdedigen. Hun zinspreuk was ‘Eendrachtig, bedaard, standvastig’, maar hun optreden bracht wei-nig rust. In april 1784 vielen er zelfs doden bij een confrontatie tussen de Oranjeaanhang en het vrijkorps. Toen de onrust oversloeg naar andere delen van het land verboden de Staten van Holland het dragen van oranje als teken van opstandigheid. Belangrijke Rotterdamse families, zoals de Van Hogendorps, werden verscheurd door het debat over de toekomst van het land: Dirk nam belangrijke posities in tijdens de Frans-Bataafse tijd en broer Gijsbert Karel stond aan de bakermat van het Nederlandse Koninkrijk in de negentiende eeuw. Zo bleef Rotterdam een belangrijk doorgangshuis én leverancier van goederen én ideeën.

De Nederlands-Belgische Werkgroep 18e Eeuw organiseert het veertiende internatio-nale wereldcongres over de achttiende eeuw in Rotterdam. Meer dan duizend weten-schappers uit alle continenten zullen in 2015 in de laatste week van juli samenkomen in de Maasstad om deze eeuw met elkaar te bedis-cussiëren. Het congres biedt keynotes van de meest gerenommeerde wetenschappers, workshops voor specialisten en panels voor een breder publiek. Het thema sluit nauw aan bij de geschiednis van de stad: ‘Opening

Markets. Trade and Commerce in the Age of Enlightenment’.

'ronD1700 wasrotterdamEvEn the place to be'

voor een beperkt aantal bedrijven biedt de organisatie de mogelijkheid van een exclusief sponsorpakket aan. voor meer informatie hierover verwijzen we naar

http://isecs2015.wordpress.com

teKst en fotogrAfie: congres Achttiende eeuw

ACADEMY® MAGAZINE 201580 | © foto: turntoo

Referentie van een opdrachtgever :

"De Food Inspiration Days zitten erop en we willen jou bedanken voor je bijdrage, de energie en de inspiratie die gedeeld is. Het was een onvergetelijke zesde editie. Niets is mooier dan de bezieling te zien zoals jij die hebt gepresenteerd."


thomas rau vertelt veel uit eigen werk, zonder er een commercieel verhaal van te maken. Het is de visie die telt en die hij overdraagt aan het publiek. Daarmee raakt en inspireert rau en weet hij zijn optredens altijd energiek en veelbesproken te maken. Hij treedt zowel op als keynote speaker op congressen en symposia, als in kleine kring voor bestuurders, beleidsmakers en politici. Hij staat al jaren in de top tien van Duurzame 100 van dagblad trouw. Hij werd uitgeroepen tot architect van het Jaar 2013 en ontving van vakblad De architect de arc13 oeuvre award voor zijn inzet in de af-gelopen 20 jaar om duurzame architectuur in de volle breedte te promoten én te realiseren, alsmede voor ‘zijn inspirerende bijdrage aan de maatschappelijke en architectonische agenda'[email protected]

Van eigendom naar eigenslim:het is de prestatie die telt

Thomas Rau

MVO & DUURZAAMHEID

Rau's visie op de circulaire economie brengt hij in praktijk met zijn eigen bedrijven: architectenbureau RAU en dienstverlener

Turntoo, de architecten van de nieuwe economie. Deze bedrijven leveren voldoende resultaten om uit te putten, waardoor hij in zijn verhaal gemakkelijk visie en theorie combineert met voorbeelden uit de praktijk. Zo laat hij het publiek achter met een handelings-perspectief en zin in actie.Hij is ondernemer, architect, innovator, inspirator en visionair. Rau levert al jaren een grote bijdrage aan de nationale en internationale discussie over duurzaamheid, energie en grondstoffen. Vanuit zijn werk heeft hij diverse innovaties en standaarden opgezet op het gebied van CO2-neutraal, energiepositief en demontabel bouwen.

Guided By the futureThomas Rau laat zich in al zijn handelen leiden door wat er in de toekomst nodig is en niet door wat op dit moment haalbaar is. Wij leven in een economie die afval creëert in plaats van waarde toe-voegt. We winnen eindige grondstoffen, maken er spullen van, ver-bruiken ze en gooien ze weg. In het meest gunstige geval wordt een deel gedowncycled. Door slimmer te kijken naar het vorige en vol-gende leven van alles wat wij gebruiken, kunnen we de waarden van producten, componenten en materialen juist vergroten. Hier-door ontstaan energiepositieve gebouwen en producten als grond-stoffendepot.

eeuwiGheid iS tijdelijkIn de natuur gaat niets verloren, het is een gesloten kringloop. Wan-neer we ons economische systeem en onze manier van denken over de eindigheid van grondstoffen op dezelfde principes baseren kun-nen we onze kwaliteit van leven voortzetten. Daarbij geldt dat niets onze huidige illusie van eeuwigheid heeft. Alles heeft een tijdelijke bestemming en functie.

verander je perSpectiefen je creëert nieuwe inzichten. Vastgoed is losgoed. Het is onze taak gebouwen te ontwerpen die tijdelijk, demontabel en volledig herinzetbaar zijn, maar vooral ook innovaties faciliteren. Dit geldt voor alle producten. Door vanuit een ander perspectief naar dezelfde zaken te kijken, ontstaan de echte oplossingen. Rau laat zien dat het energieprobleem in wezen oplosbaar is. Er is hernieuwbare energie genoeg, het is een kwestie van de juiste houding. De echte uitdaging ligt ergens anders, name-lijk in de onverantwoordelijke houding waarmee we met grondstof-fen omgaan. En daarmee ons eigen leefsysteem beperken.

Stel nieuwe vraGenVerander de vraag en kijk naar de echte behoefte. Het huidige sys-teem optimaliseren kan iedereen. Transformeren, dat is de opgave. Het middel daartoe is circuleren, van bijvoorbeeld materialen. Door andere vragen te stellen heeft de markt ook de kans met echte oplossingen te komen. Deze energie en creativiteit is nodig in de transitie naar een nieuw systeem.

alleS wordt anderSVan bezit naar gebruik, van eigendom naar eigenslim: het is de pres-tatie die telt.Onze identiteit moeten wij niet langer definiëren door ons bezit, maar met ons handelen. De aarde is een gesloten systeem waarin we alles dat onverantwoordelijk gebeurt uiteindelijk terug krijgen. Rau laat zien hoe het anders kan en geeft zijn publiek een instap-moment.

Thomas Rau is een veelgevraagd internationaal spreker en staat bekend om zijn inspirerende en vaak discussie oproepende optredens. Met zijn vlammende betoog laat hij zien in welke realiteit we echt leven en wat de verantwoordelijkheid van ons handelen is. Daarbij ontbreken voorbeelden en humor uiteraard niet.

Zo wordt een zwaar onderwerp helder en toepasbaar gebracht.

© food inspirAtion, Met dAnK AAn BrAM Kreté

ACADEMY® MAGAZINE 201582 |teKst: jAcques geluK© foto: herMien lAM / de groene ZAAK


‘toEgang tot En preStatieS van EEn ProDuct ZiJn BelanGrijker Dan HEt Bezit Ervan’

Het vervolg op duurzaam ondernemen is waarde creërend zakendoen in de nieuwe economie. Maar lang niet iedereen realiseert zich dat volgens Marga Hoek. Haar boek 'Zakendoen in de

Nieuwe Economie' is inmiddels bekroond tot Management boek van het jaar 2014.

Zakendoen in de nieuwe economiemoet een lonkend perspectief zijn

Drs. Marga Hoek MBA

DUURZAME ECONOMIE

“De afgelopen tijd is veel geschreven over de verduurzaming van de economie, hoe we die kunnen realiseren en welke

obstakels we moeten overwinnen. Daarbij gaan de schrijvers altijd uit van verduurzaming als doel. Maar we zijn en moeten verder. Mijn missie is zakendoen waarde laten creëren voor alle activa van onze economie, ofwel de nieuwe economie. Heel simpel gesteld: van min naar 0 en nu naar plus. Er is dan geen verschil meer tussen zakelijke en maatschappelijke belangen. Die zijn hetzelfde.In de vele publicaties wordt vaak niet gerept over de exploratieve kennis die aan de basis moet staan van de nieuwe economie. Veel mensen onderschatten hoe anders die is. Dat komt mede doordat de weinige beschikbare informatie fragmentarisch is en zo weinig struc-tuur heeft, dat ze er geen cho-colade van kunnen maken. Vandaar dat ik vorig jaar mijn eerste omvangrijke boek ‘Zakendoen in de nieuwe eco-nomie’ heb geschreven, dat inmiddels is uitgeroepen tot Managementboek van het Jaar 2014. Een grote eer, vooral omdat het is bekroond door een professionele jury, die aan de hand van stringente criteria tot haar oordeel is gekomen”, zegt Marga Hoek.In haar vernieuwende en prettig geschreven boek, dat ondernemers uitzicht geeft op een nieuwe toekomst, schetst Hoek hoe de nieuwe, duurzame economie er uitziet. Aan de hand van zeven vensters op succes en bijbehorende aansprekende voorbeelden maakt ze boven-dien duidelijk hoe ondernemers in die nieuwe omgeving zakendoen. “Als je ondernemers wilt inspireren en in beweging wilt brengen, moet je ze een lonkend perspectief bieden. Voorbeelden of business cases alleen zijn niet genoeg om hen een nieuw referentiekader te geven, ze moeten omgeven zijn door nieuwe, speciaal ontwikkelde managementmodellen, die op hun beurt gebaseerd moeten zijn op door onderzoek gestaafde wetenschappelijke kennis.”

zeven venSterSMarga Hoek legt in haar boek uit wat ondernemen in de nieuwe eco-nomie betekent voor zeven harde managementgebieden als het gaat om geld verdienen, innoveren, positioneren en succes creëren. Ze belicht en verbindt al deze onderwerpen aan de hand van zeven zake-lijke principes of vensters, die illustreren hoe zakendoen er in die

andere economische werkelijkheid uitziet. Bovendien wil ze met haar boek een bijdrage leveren aan het versnellen van de verduurzaming van de economie. “Ondernemers lezen een boek als dit, met theo-rie, managementmodellen en concrete voorbeelden. niet van voren naar achteren. Ze willen snel de voor hen relevante informatie, bij-voorbeeld over financiering of de leverantie keten, kunnen vinden.”Voorbeelden spreken aan, zoals in het venster 'Klanten over een land-bouwbedrijf,' dat het echt heeft gemaakt en een sterke groei doorge-maakt, dankzij het feit dat het geen eigenaar meer is van het materieel dat nodig is voor de bedrijfsvoering, maar gebruiker. “Ze gebruikten het maar gedurende een beperkte periode, maar het materieel drukte wel de hele tijd op de balans. Via een deelplatform en een doorleen-

systeem kunnen meerdere bedrijven er nu gebruik van maken, wat flink financieel voordeel oplevert en bijdraagt aan duurzaam ondernemen”, zeg Marga Hoek. “Toegang tot en prestaties van een product

zijn belangrijker dan het bezit ervan. Bovendien heb je de lasten niet die horen bij het eigenaarschap.” Dat geldt zowel voor bedrijven en consumenten.

zakendoen met een doel“In een van de andere vensters geef ik Fuji als voorbeeld. Die onder-neming maakte fotorolletjes, maar toen niemand die meer wilde heb-ben zijn ze in Nederland gaan kijken naar andere mogelijkheden. Ze kwamen erachter dat de binnenkant van een membraan anders en toekomstgerichter toepasbaar is, zodat er energie mee opgewekt en vastgehouden kan worden. In plaats van hun geld voor onderzoek en ontwikkeling binnen de eigen holding te houden (de oude eco-nomie), investeren ze volgens de principes van de nieuwe economie (mondiale kennis, lokale productie) in het bedrijf in Tilburg dat ver-antwoordelijk is voor deze innovatie. Daarna benutten ze ontwik-kelde businessmodellen en kennis voor andere landen.” Zo staan er nog veel meer voorbeelden in het boek. Over Unilever dat waterproblemen oplost of een ander bedrijf dat sociale en ecologische waardecreatie combineert. Marga Hoek: “Zakendoen in de nieuwe economie is zakendoen met een doel, ‘business with a purpose’. Een aantal ondernemers is zich er nu al van bewust dat het oplossen van


DUURZAME ECONOMIE

marga Hoek is een boegbeeld voor duurzaam ondernemerschap. als voormalig cEo, (groeps)directielid, bestuurder, algemeen directeur van De groene Zaak (sinds 2010) en initiatiefnemer van Het groene brein maakt ze zich dagelijks sterk voor een versnelde verduurzaming van de economie. Ze heeft talloze publicaties op haar naam staan. in 2013 is haar eerste grote boek, ‘Zakendoen in de nieuwe economie: zeven vensters op succes’ verschenen bij vakmedianet [email protected]

maatschappelijke problemen in de toekomst het bedrijfsdoel is. Som-migen zijn bezig met ecologische activa om zo hun producten, pro-cesgang en keten te verduurzamen. Dat is al een hele klus. Anderen realiseren zich dat ze dat ook op sociaal en financieel gebied kunnen doen. In de toekomst gaat het juist om integrale waardecreatie op alle activa, en dat vraagt om een holistische benadering. Met als resul-taat: een plus op die activa. En dan hebben we ‘business with a pur-pose’. Daarmee ruimen we dan ook echt de rommel op, en halen we de activa uit het rood.” De uitdaging voor diverse typen bedrijven is verschillend. Grotere bedrijven hebben stafafdelingen en vaak meer faciliteiten, waardoor ze over het algemeen iets verder zijn dan MKB-ondernemingen in het verduurzamingsproces. “MKB-bedrijven met minder dan circa 250 mensen in dienst hebben het in deze economische tijd vaak las-tig, staan onder druk en hebben net niet genoeg budget, maar ze kun-nen voor hulp terecht bij MVO Nederland dat ervoor is opgericht hen te helpen maatschappelijk verantwoord en duurzaam te onder-nemen. En de MKB-ers die juist al ver zijn, hebben zich bij ons aan-gesloten. Zelf kan ik ze laten zien dat duurzaam ondernemen vaak al snel leidt tot een goed verdienmodel. Startende bedrijfjes zijn meestal wel innovatief en relatief vaak duurzaam. Zeker jonge mensen voe-len dat de beweging die kant opgaat. Inzicht geven, kennis overdra-gen en vooral inspireren is nog steeds heel belangrijk. Dat is dan ook een groot deel van mijn taak. Tijdens lezingen over dit onderwerp kan ik, mede dankzij de grote hoeveelheid kennis en ervaring die ik inmiddels heb opgedaan, veel waarde creëren voor mensen. Dat is leuk om te merken”, zegt Marga Hoek, die zelf voor lastige opgaves heeft gestaan als ondernemer, CEO van een middelgroot bedrijf en groepsdirectielid van een beursgenoteerd bedrijf in de bouw, BAM. “Ik heb ook een directiefunctie binnen de overheid vervuld. Men-sen voelen dat je niet alleen maar praat, maar weet wat het in praktijk betekent en vooral van je vraagt.”

andere landenVolgens Marga Hoek is de situatie in Nederland niet te vergelijken met die in andere landen. “De manier waarop de duurzaamheid zich ontwikkelt is afhankelijk van grootte, bevolkingsomvang, maatschap-pelijk en politieke structuur, zakelijke en economische drijfveren, de aanwezigheid van grondstoffen, competenties, kennis en erva-ring. Het maakt nogal wat uit of het gaat om een polderdemocratie of een centraal geleid land als China. Al die variabelen tezamen zijn bepalend voor het gezicht dat duurzaam ondernemen laat zien. We

‘DE economie is Er voor DE wErElD, DE wErElD niEt voor

de EconomiE’

kunnen van elkaar leren. Daarom zal mijn boek in een aantal talen verschijnen, te beginnen in het Engels in het voorjaar. In de mondi-ale versie is de hele wereld het vertrekpunt, met voorbeelden, gedach-tegoed en wetenschappelijke inzichten van overal. In de Nederlands editie, die ook heel internationaal is, kijken we vanuit ons land naar de wereld”, aldus Hoek, die haar lezers in beide gevallen meegeeft dat de economie er is voor de wereld, maar de wereld er niet is voor de economie.Het wereldwijde perspectief hanteert Marga Hoek ook bij De Groene Zaak, dat nu een mondiale scan uitvoert naar de circulaire econo-mie, een economisch systeem dat bedoeld is om het hergebruik van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging

te minimaliseren. Producten worden niet meer aan het einde van hun levensduur vernietigd. “We brengen met voorbeelden in kaart wat overheden doen om de overgang naar de circulaire economie te versnellen. In dit stadium van de transitie zijn verschillen nodig om deze ontwikkeling te kunnen versnellen. De Nederlandse over-heid lijdt nogal aan een jammercultuur en is vooral volgend, ter-wijl de politiek zou moeten leren van wat in andere landen op dit gebied gebeurt. Gelukkig zijn onze ondernemers al sinds de VOC-tijd gewend hun handel elders te slijten en zijn ze nog steeds zeer initiatiefrijk. Ondanks een belemmerende overheid, gaat Nederland vooruit. Dat is de kracht van het ondernemerschap in ons land.”Naast De Groene Zaak, die zij nog steeds leidt, heeft Marga Hoek Het Groene Brein opgericht en is ze voorzitter van dit innovatieve wetenschappelijke netwerk, waarbij ruim zeventig wetenschappers met ieder hun eigen zakelijke expertise zijn aangesloten. “Door ver-nieuwend onderzoek en het leggen van verbindingen, onderling en met het bedrijfsleven, burgers en de overheid, versnellen we ook de kenniskant in het verduurzamingsproces. Nieuwe kennis is noodza-kelijk als je exploratief onderneemt en de omslag van eigenaar naar gebruiker wilt maken en wilt weten welke mogelijkheden er, ook juri-disch en financieel, zijn om het productieproces en het zakendoen te verduurzamen. Dat duidelijk maken is mijn en onze missie.”

© foto: de groene ZAAK


ENTERTAINMENT

‘mag ik hier even mijn respect uiten voor elke cabaretier?'

Malinca verwiel

Niets is zo moeilijk als humor.Niets is zo moeilijk als authenticiteit.Niets is zo moeilijk als een wisselwerking met het publiek.

Door het werken met cabaretiers ben ik steeds bezig met:hoe het publiek denkt, wat het publiek voelt, wat het publiek wil en wat het publiek nodig heeft. Het publiek heeft bijvoorbeeld nooit zin om iets opgelegd te krijgen of iets te moeten. En dat gevoel krijg je al snel bij interactie.

‘Oh, ik moet iets terug zeggen!’‘Ik moet gevat zijn’‘Ik moet dit leuk vinden’

Het slechtste voorbeeld van interactie is het zinnetje: ‘Kent u dat’? Ik noem dat sociaal gewenste interactie. We voelen als publiek wel aan dat we hier geen ‘Nee’ kunnen zeggen. We moeten gewoon even meedoen en de cabaretier bevestigen zodat ie door kan met zijn verhaal. We worden voor zijn karretje gespannen en eigenlijk als publiek niet echt serieus genomen.Dat idee moet de wereld uit. Het resultaat is dat niemand meer op de eerste rij durft te gaan zitten en je een held bent als je dat wel durft. Maar de tijden van lekker anoniem en veilig in een donkere zaal zitten zijn voorbij. Een cabaretier zoekt de grenzen op dus ook de grenzen van zijn publiek.

'ga nooit oP de eerSte rij ZittEn biJ EEn caBaretier want Dan bEn JE DE lul'

malinca verwiel (rechts) is, kleinkunstdocent, regisseert cabaretiers, heeft veel beginnende cabaretiers aan een bloeiende carrière gehol-pen, o.a. Claudia de Breij en Leon van der Zanden. In 1999 is zij offici-eel benoemd als kleinkunstdocent door ruut weissman. Zelf staat zij op het podium in het bedrijfsleven met de luchtige trainingsshows van Humor in bedrijf. De shows gaan over omgaan met verandering en omgaan met elkaar. Daarnaast geeft ze persoonlijk presentatieadvies, waarbij ze de nadruk legt op persoonlijkheid en interactie met de zaal. [email protected]

Voor een spannende wisselwerking met de zaal moet het publiek zich vrij kunnen voelen en moeten ze zich niet ver-

plicht voelen om mee te doen, ze mogen ook nee zeggen. Bij de voorstellingen van Humor in Bedrijf streven we er altijd naar dat je ze duidelijk maakt dat je de show samen met hun maakt. Het publiek is namelijk vaak ook heel grappig en alle humor is welkom!Dat betekent ook dat je een grapjas in de zaal kan aantreffen die helemaal niet grappig is. En hoe ga je om met een niet grappige-grapjas? Kijk en dat is het risico van het vak. Maar het risico moet wel bij de performer liggen en niet bij het publiek.

© foto's : Berend jAn floor

ACADEMY® MAGAZINE 201586 |© foto: heidi de gier


‘is HEt verkeerd om Schulden tE HEbbEn?’

Sinds al best een tijdje ben ik me aan het verdiepen in een onderwerp dat nieuw voor me is, of beter gezegd 'was'. En dat onderwerp is eco-

nomie. Niet de economie uit de bijlage van de krant: 'Hoe hoog staan de aandelen Ahold?' En 'Hoeveel spruitjes exporteert Nederland naar Nige-ria?' (jaarlijks zo'n zesduizend ton). Het gaat mij meer om economische principes. Hoe werkt dat nou eigenlijk, zo'n economie? Waarom zijn er werklozen? Is inflatie erg? Waar komt geld vandaan? Ik heb, had, eerlijk gezegd geen flauw benul."Waarom?" Is me regelmatig gevraagd. "Waarom ga je in Londen stude-ren? En waarom koop je drie meter boeken over economie? Laat dit aan anderen over; je bent filosoof." Het antwoord op deze waarom-vraag kan ik het beste illustreren met een persoonlijke anekdote.Ik was een jaar of twaalf en stond in de keuken. We gingen bijna eten en in de oven stond een grote schaal met gebakken aardappeltjes. Mijn moe-der vroeg me om de schaal, die gloeiend heet was, op tafel te zetten. Ik deed twee ovenwanten aan en pakte de schaal. Maar ondanks die wanten brandde ik mij toch. De schaal kwam weliswaar heel op tafel, maar ik hield er twee flinke blaren aan over. De ovenwanten waren namelijk nat. "Suk-kel", zei mijn moeder, "je begrijpt toch wel dat natte ovenwanten niet wer-ken? Water geleidt stroom en dus ook warmte." Het klonk serieus en mijn moeder keek er ook ernstig bij: "Water geleidt stroom en dus ook warmte." Ik had het kunnen weten. Omdat ik, zoals veel kinderen van twaalf, heus wist dat water stroom geleidt. Bovendien klonk de "dus" van mijn moeder oprecht en verstandig. Maar mijn moeder praatte onzin. Het geleiden van stroom heeft niets te maken met het geleiden van warmte. Met een seri-eus gezicht en met de volle overtuiging iets wijs' te zeggen sprak ze larie-koek. Ik neem mijn moeder niets kwalijk, maar dit soort lariekoek wil ik voorkomen en ik hoop er zelf zo weinig mogelijk aan mee te doen.Ik heb de indruk dat er over economie een boel larie-koek gesproken wordt. Daar kun je makkelijk ach-ter komen zonder iets van economie te weten. Als de ene zegt: "De staatsschuld moet omlaag, anders gebeuren er rampen." En de andere zegt: "Nee hoor, hij mag nog best een stukje hoger." Dan weet je, zelfs als je niet eens weet wat een staatsschuld is, dat minstens één van tweeën lariekoek spreekt. En dan heb ik het niet over lariekoek door eco-nomen zelf. Dat valt namelijk bijzonder mee. De meeste economen zijn intelligente mensen en de economie is een serieuze wetenschap. Ik bedoel de lariekoek van mensen op feestjes, in de wandelgangen en bij het koffie-apparaat. Er is zoveel onwetendheid. Ook bij mij. Dat is niet erg. Sterker nog, het is haast onoverkomelijk. Maar het is wel erg wanneer je niet weet dat je onwetend bent. Daarom schrijf ik dus over economie.

Economie en lariekoekprof. dr. Bas Haring

FILOSOFIE

Bas Haring denkt & vraagt, schrijft & spreekt. Op een heldere en prikkelende manier probeert hij wetenschap en filosofie betekenis te geven voor uw leven. Dat doet hij door het schrijven van boeken, columns en het maken van tv-programma’s. bas Haring is hoogleraar aan universiteit leiden waar hij de leerstoel 'publiek begrip van wetenschap' bekleedt en oprichter is van het masterprogramma 'media technology' voor creatieve wetenschap. [email protected]

Ik ben gewoon begonnen met een verzameling vragen en dan zou ik wel zien waar het zou eindigen:

Hoeveel tijd van mijn leven werk ik voor ondergoed?Waarom is cola duurder dan melk?Proberen bedrijven echt om zoveel mogelijk winst te maken?Wat is een markt en moet-ie vrij zijn?Moet groei en wat groeit er dan eigenlijk?Is het verkeerd om schulden te hebben?Wat gebeurt er wanneer je geld in de fik steekt?En wat als iedereen in één keer miljonair wordt?Van wie leent de overheid eigenlijk?Waarom hebben appartementen in voormalig Oost-Berlijn nu wel mooie balkonnetjes?Moet je tijdens een recessie méér of minder geld uitgeven?Wie verdient er meer: degene die werkt, of degene die het mogelijk maakt dat anderen werken?Is het erg wanneer robots ons werk gaan doen?

Het is natuurlijk een onoverzichtelijke bende met ongerelateerde vra-gen. Een beetje econoom lacht me hartstikke uit, maar het zijn nu eenmaal de vragen die ik heb. Bovendien ben ik orde in de bende aan het scheppen en begin ik een weg te vinden in het labyrint. Sterker nog, ik spreek wel eens over bovenstaande vragen. Niet slechts één-op-één maar ook en plein public.

Er zit een interessante evolutie in het spreken over economie en het schrijven erover. In het begin wilde ik er juist niet over praten, omdat ik bang was op mijn moeder te lijken. Maar sinds ik iets meer van de materie begon te doorgronden moet ik er juist over praten. Privé, maar ook in de

vorm van lezingen. Dan is spreken feitelijk een soort van hardop den-ken. Het publiek luistert mee, denkt mee, komt met tegenwerpingen en eigen voorbeelden. Daar heb ik wat aan, net als het publiek. Dat gaat zich weer opnieuw afvragen waarom groei eigenlijk moet, waar geld vandaan komt, enzovoorts.Daarna ga ik weer schrijven. Om al die rudimentaire gedachten beter uit te werken. Ten slotte spreek ik er weer over. Als het schrijven af is en het boek klaar. Het interessante is dat ik niet weet wat het uitein-delijke product is van deze evolutie van denken, spreken, schrijven en weer spreken. Is dat het boek, of zijn dat de lezingen?


‘sanctiEs ZiJn Dus contraproductief; ZE vErstErKEn DE anti-weSterSe Sentimenten En DE PoPularitEit

van PoEtin’

POLITIEK

arend Jan boekestijn is als historicus verbonden aan de universiteit utrecht en publiceert over de geschiedenis van het Europese statensysteem en de Europese integratie. Hij schrijft een buitenland column voor het weekblad Elsevier en geeft veelvuldig commentaar op radio en tv. van 2006-2009 was hij lid van de tweede Kamerfractie van de vvD met de portefeuilles defensie en ontwikkelingssamenwerking. in 2010 publiceerde hij De Prijs van een Slecht Geweten (aspekt, 2010) waarin een pleidooi werd gehouden voor een drastische hervorming van het ontwikkelingsbeleid. in 2011 volgde Mijmeren Overzee (Eburon) waarin hij opstellen over buitenlandse politiek bundelde. boekestijn is een veelgevraagd spreker en houdt in binnen en buitenland lezingen over de impact van de verschuivende geopolitieke verhoudingen op het westen. [email protected] © foto: karen SiewerS, www.plaatjevankaatje.nl

lië heeft mais en sojabonen in de aanbieding. Voedseltekorten lijken zich vooralsnog niet aan te dienen, ook omdat Westerse producen-ten de Russische markt nog weten te bereiken via Turkije. Kortom, dankzij propaganda, de sancties en de BRICS lijkt Poetin steviger in het zadel te zitten dan ooit te voren. Hij heeft dus zijn handen vrij om nieuwe avonturen na de Krim te starten. Moldavië en de Baltische staten kunnen hun borst nat maken.Er zijn nog meer factoren die de onverschrokkenheid van Poetin aan kunnen wakkeren. Ik noem er hier slechts drie: de aard van zijn per-soonlijkheid, de olieprijs en de sancties, en ontwikkelingen in de Bal-tische staten.Wie is Poetin? Wordt hij gedreven door geld? Dat lijkt me sterk voor iemand die enorme sommen geld op privé rekeningen heeft staan. Is het macht? Ook dat lijkt me wat vreemd voor een man die deze zomer enorm veel macht naar zich toe heeft getrokken ten koste van de oligarchen. Poetin lijkt inmiddels alleen nog maar te luisteren naar zijn geheime dienst en de krijgsmacht. Wil hij het Russische territo-rium uitbreiden? Vast, maar iedereen die een landkaart bestudeert kan vaststellen dat het huidige Rusland ook na de implosie nog steeds een enorm gebied bestrijkt.

Is het dan wraak voor de historische vernedering die Gorbatsjov zijn landgenoten heeft aangedaan door de hervormingen te laten uitlo-pen op het uiteenvallen van de Sovjet-Unie? Ongetwijfeld is Poetin hier heel ontstemd over, maar de centrifugale krachten in het oude rijk waren eenvoudigweg te groot. Het was een illusie om te denken dat de zaak bijeengehouden had kunnen worden. Poetin weet dat als geen ander.Neen, Poetin wordt misschien wel gedreven door iets anders dan macht, geld, of eer. Om dat te begrijpen moeten we een vergelijking maken met Napoleon. Hij schreef in St. Helena niet zonder voldoe-ning dat zijn leven eigenlijk nog het meeste leek op een roman. In dit verband is het goed te weten dat Napoleon graag schrijver had

willen worden. Napoleon werd dus niet zozeer voortgedreven door revolutionaire waarden als vrijheid, gelijkheid en broederschap, hij kroonde zich zelf immers tot Keizer, maar door opportuniteit. Net als elke ordinaire schurk greep hij letterlijk alle kansen die zich aan-boden.

Voor Poetin geldt misschien wel hetzelfde. Mannen die zichzelf wil-len verwezenlijken hebben nooit tijd voor een pauze. En schreef Ver-gilius niet dat het lot de onverschrokkenen helpt? Bovendien heeft Poetin het voordeel dat zijn tegenstanders zo zwak zijn. Obama bestond het om in het openbaar te verklaren dat hij niet in Oekra-ine militair zal interveniëren. De Europese Unie en de NAVO zijn vooral met zichzelf bezig. De eurozone lijkt niet in staat om de weef-fouten in de organisatie te herstellen en defensiebegrotingen wor-den niet verhoogd.Bovendien heeft Poetin haast. De daling van de olieprijs kan de Rus-sische begroting en de centrale bank opvangen tot 2017 maar dan zijn de rapen gaar. De sancties bijten wel degelijk. De oligarchen mogen dan op de kosten van de belastingbetaler schadeloos zijn gesteld, maar de Russische burger worstelt met inflatie en ziet zijn reële inko-men dalen. Dat moet op een gegeven moment misgaan. En het wak-kert Poetins avonturisme aan omdat hij in Oekraïne geleerd heeft dat een agressief buitenlands politiek beleid zijn populariteit alleen maar verhoogt. Met andere woorden: gemor over een daling van de levens-tandaard dwingt hem tot nieuwe buitenlandse confrontaties.En dan is er nog een reden tot zorg. De situatie in sommige Baltische staten is zo precair dat Poetin eigenlijk niets hoeft te doen om daar interne woelingen te laten ontstaan. De Russische minderheden wor-den er immers echt gediscrimineerd, zij voelen zich behandeld als tweederangsburgers. Bovendien versterkt de bijstandsclausule van het NAVO Verdrag hun assertiviteit. Het zou een wonder zijn als de Russische minderheden en de Baltische nationalisten elkaar weten te ontlopen.Stel nu dat er schermutselingen uitbreken tussen onduidelijke groe-peringen en nationalisten in Estland of Letland en de NAVO kijkt om allerlei op zichzelf begrijpelijke redenen een andere kant op. Zal Poe-tin dan niet in de verleiding komen om het ‘decadente’ Westen weer een lesje te leren? Nee, het zal nog wel even duren voordat de rust is teruggekeerd.


POLITIEK

De Oekraïne-crisis is uit het nieuws verdwenen. Menigeen denkt dat de crisis over is nu Poetin duizenden Russische soldaten uit de Oekraïne heeft teruggetrokken en met Kiev onderhandelt over de voorwaarden waaronder de

gasleveranties hervat kunnen worden. Sommige commentatoren denken dat de Westerse sancties Poetin tot een gematigder koers hebben gedwongen en dat wij ons nu vooral moeten concentreren op de bestrijding van IS in het

Midden-Oosten. IS moet zeker bestreden worden maar het Westen is nog niet van Poetin af.

Het lot helpt de onverschrokkenenDrs. Arend jan Boekestijn

Na het neerhalen van de MH17 en de uit-breiding van de sancties voorspelde

menig commentator dat het regime van Vla-dimir Poetin weldra in grote problemen zou komen. Daar is voorlopig echter nog geen sprake van. Het Westen hoopte dat de sanc-ties er voor zouden zorgen dat de vrienden van Poetin hun ongenoegen over zijn beleid zouden uiten en misschien zelfs zouden aan-sturen op een regime wisseling. Dat is niet gebeurd. De Doema heeft namelijk 30 sep-tember 2014 een wet aangenomen die de slachtoffers van de Westerse sancties com-penseert op kosten van de Russische belas-tingbetaler. De schadeloosstelling voor de sancties heeft dus voorkomen dat Poetins positie werd verzwakt. Sterker nog, Poetin heeft meer macht dan ooit.Poetins beslissing om de voedselimport uit Verenigde Staten en de Europese Unie dras-tisch te verminderen deed pijn. Toch blijft Poetins populariteit stij-gen. De Russische propaganda vergelijkt namelijk stelselmatig de ontberingen die het gevolg zijn van de sancties met de heroïsche Russische strijd ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. In de Russi-sche media wordt voortdurend beweerd dat het Westen op het punt staat Rusland aan te vallen. Economisch lijden wordt immers dra-gelijker als het wordt voorgesteld als opofferingen die een oorlog nu eenmaal met zich meebrengen. Met andere woorden, Poetins popu-lariteit stijgt bij elke daad van agressie. Met dit gedrag kan hij appel-leren aan de Russische trots en bovendien het wijdverbreide geloof dat de Russen niet worden begrepen door het Westen. Sancties zijn dus contraproductief; ze versterken de anti-Westerse sentimenten en de populariteit van Poetin. Er zijn ook Russen die het niet eens zijn met Poetins beleid. Poetins onderdrukking van de oppositie lijkt ech-ter sterk genoeg om regimewisseling te voorkomen. Oppositieleiders zoals Alexei Navalny staan onder huisarrest of bevinden zich in de gevangenis. In juli werd er een wet aangenomen waarin deelname aan demonstraties kan worden bestraft met gevangenisstraf en boetes.Half augustus 2014 ontsloeg Poetin 18 topambtenaren. Onder hen

bevonden zich de hoogste baas van het minis-terie van Binnenlandse Zaken, het hoofd van de federale drugsbestrijding, de baas van het onderzoekcomité van de Russische Federatie en verschillende hoge militairen. Of zij een coupe wilden plegen weten wij niet, maar de boodschap is duidelijk: Poetin heeft alles onder controle. Hij heeft bovendien de media in zijn greep. Journalisten die hem onwelge-vallige stukken schrijven hebben een pro-bleem. Zelfs bloggers met meer dan 3.000 lezers en twittervolgers moeten zich laten registreren. Als een gevolg van al deze maatregelen ver-loor de oppositie momentum terwijl het aan-tal volgelingen van Poetin blijft groeien.Daar komt nog bij dat Poetin de Koude Oor-log met het Westen kan compenseren met betere relaties met India en China. Deze twee landen hebben de annexatie van de Krim

niet veroordeeld maar gewezen op legitieme Russische belangen in Oekraïne. Beide landen doen ook niet mee aan de Westerse sancties, hebben grote economische belangen in Rusland en delen de Russi-sche anti-Westerse ideologie. Ook in de MH17-casus kozen zij de kant van Moskou en dus niet van Kiev.Nu het Westen zijn afhankelijkheid van het Russische olie en gas wil verminderen, heeft Moskou een gigantisch gascontract met China gesloten. Poetin wilde zo graag het Westen onder druk zetten dat hij bereid was de Chinezen een lage prijs te gunnen. De Westerse markt blijft belangrijk voor Poetin maar hij heeft zijn afhankelijkheid wel iets verminderd.In juli 2014 slaagden de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika) er zelfs in om een eigen ontwikkelingsbank op te richten. Op 4 augustus besloten de Russische oligarchen hun kas-gelden om te wisselen in Hong Kong dollars. Een paar dagen later kondigden de Russische en de Chinese Centrale bank aan hun afhan-kelijkheid van de dollar te verminderen. Daar komt nog bij dat de BRICS-landen bereid zijn om Rusland veel voedsel te verkopen. Ook China is bereid om groente en fruit te verkopen aan Rusland. Brazi-

© foto: anneke hymmen


Waarom wil het maar niet lukken met groei in Europa? In economenland hebben we enerzijds Larry Summers, met het evangelie van secular stagnation: doordat nominale rentes niet negatief kunnen en de

economie hardnekkig weigert inflatie te produceren, blijven reële rentes (het verschil tussen nominale rente en inflatie) te hoog om weer naar een situatie terug te keren met lage werkloosheid.

Hoe krijgen we weer groei in Europa?prof. dr. sweder van wijnbergen

ECONOMIE

Meer schuld en meer publiek kapitaal is zijn ant-woord, massale overheidsinvesteringen met

tekorten gefinancierd om de voortkwakkelende vraag op te jagen. De Duitsers zien wel wat in meer investe-ringen maar haten tekorten op financiering. Moeten dan de centrale bankiers de geldkraan extreem open draaien ('Quantitative Easing')?

Quantitative eaSinG to the reScue?Begin met QE, ingezet door de Amerikaanse centrale bank (FED). Amerika groeit alweer sinds dat beleid ingezet werd nu een jaar of vijf geleden. De ECB deed af en toe wel mee maar is hiermee toch achter gebleven bij de FED. En heeft het wel gewerkt? Amerika groeit, maar vooral op basis van hogere exporten, en dat ondanks kwakkelende markten in Europa en de 'emer-ging markets'. Is QE misschien een 'beggar your neigh-bour' beleid: het heeft voor een zwakke dollar gezorgd, terwijl de rente niet verder omlaag kan, dus mondiaal

wordt er niet echt gestimuleerd, maar er wordt wel marktaandeel bij anderen weggehaald. Dus ging die extra groei in de VS ten koste van groei in de rest van

de wereld? Nu gaat de FED terug en wij beginnen misschien juist met QE, draaien we dan de rollen om? Meer groei hier ten koste van een vertraging in de VS? Of moeten we gecoördineerd er tegen

aan, zet overal de geldkraan maar open? Inflatie is momenteel toch het minste van onze zorgen.

De banken staan er nu beter voor in EuropaMaar er is nog een ander verschil tussen de VS en Europa. In de VS zijn de banken met-een in 2009 gedwongen extra eigen vermogen op te halen, zodat ze niet daarna jaren aan de rem zouden hangen in een poging hun kapi-taalbuffers op te bouwen. In Europa is een veel dommer beleid gevolgd, waar banken de gele-

genheid kregen hun balansen op te schonen door massaal van leningen aan bedrijven over te stap-

pen op overheidsobligaties, waartegen geen kapi-taal opgehaald hoeft te worden. Leuk voor overheden


in 1975 en 1977 behaalde prof. dr. sweder van wijnbergen respectievelijk zijn doctoraal natuurkunde aan de rijks universiteit utrecht en zijn doctoraal econometrie aan de Erasmus universiteit te rotterdam. aan het massachusetts institute of technology (mit) in cambridge (usa) promoveerde hij in 1980 op het vakgebied van economie. tot 1999 was prof. dr. sweder van wijnbergen, secretaris-generaal bij het ministerie van Economische Zaken. Hij lanceerde in die hoedanigheid – maar ook daarna – veel originele ideeën over de staatsschuld, de nieuwe economie, het nieuwe belastingstelsel, marktwerking en privatisering. Hij is oprichter en tot voor kort cEo van infomedics nv, een internetintermediair in de gezondheidszorg. ook is hij hoogleraar economie aan de universiteit van amsterdam en publiceert hij veel op het gebied van internationale economie en public finance. [email protected]

ECONOMIE

‘wiSSelkoerS gEDrEvEn HErstEl tEn KostE van DE vs is exporteren van ProblEmEn, niEt oploSSen Ervan’

teKst: sweder VAn wijnBergen | fotogrAfie: eVert-jAn dAniels

maar funest voor het MKB dat geen finan-ciering meer kan krijgen. In de VS zijn zake-lijke leningen meteen weer gaan stijgen na de gedwongen herkapitalisatie. Die beleidsfout kunnen we niet meer herstellen, maar dank-zij de komst van de bankenunie en de bijbe-horende stresstesten staat het banksysteem er beter voor. En als de FED QE gaat terug-draaien gaat het wisselkoerseffect onze kant op, zodat we meer groei in Europa kunnen verwachten, met een gunstigere eurokoers en de banken langzamerhand zonder handrem.

Baron von münchhauSen in waShinGton dcAlleen gaat het dan weer slechter in de VS, als de euro wegzakt tegen de dollar? Moeten we dan toch het Larry Summers recept volgen, flinke overheidstekorten en vergeet voorlo-pig maar zorgen over excessieve schulden? Het IMF gelooft van wel en heeft dat onlangs onderbouwd met een nogal ongeloofwaar-dig verhaal over hoe publieke investerin-gen de economie zo aan gaan jagen dat de schulden ondanks tekortfinanciering toch omlaag kunnen door alle extra belasting-inkomsten die je dan mag verwachten. Het ‘Münchhausen syndroom’ in Washington DC. De feiten nopen hier tot voorzichtigheid. Grote tekorten om willekeurige overheids-financieringen te financieren werken maar even, als het alleen maar 'white elephants' produceert. In China leidde de paniek van

2009 tot een orgie aan overheidsinvesterin-gen van dubieuze kwaliteit en nu toch de groeivertraging die men had willen voorko-men, met oplopende fragiliteit in het bank-systeem als onaangenaam bijeffect. En ook in Japan in de negentiger jaren werd gigantisch veel geld verspild aan zinloze publieke inves-teringen met vooralsnog extreem hoge schul-den en toch weer trage groei als resultaat.

SchuldSanerinG in zuid-europa nodiGEn in Zuid-Europa zijn de schulden er te hoog voor, daar wreekt zich die andere Euro-pese beleidsfout, het vasthouden aan de fictie dat de Zuid-Europese schulden volledig terug

betaald moeten worden. Er had veel eerder schuldsanering ingezet moeten worden, in ruil voor structurele hervormingen, net zoals met 10 grote 'emerging market'-economieën

gebeurd is in de negentiger jaren. Dan was die tweede Europese recessie er misschien hele-maal niet gekomen. In landen zoals Neder-land kan het recept Summers ook niet, we zijn nog maar net klaar met het opruimen van de scherven van Wouter Bos met zijn over-heidstekort van 6% (zonder enig stimulerend effect), terwijl sowieso de publieke infrastruc-tuur in Nederland best goed op orde is.

larry SummerS’ recept voor de duitSerS, niet voor onSMaar in Duitsland ligt dat allemaal anders. Daar komt er volgend jaar een begrotings-overschot, terwijl de economie weer inzakt en is de publieke infrastructuur na jaren ver-waarlozing op weg naar een derde wereld status. Dus het recept voor Europa zou moe-ten zijn een publiek investeringsprogramma in Duitsland, met nog zo’n 3% van het BBP ruimte voor tekortfinanciering.

Publieke investeringen in Zuid-Europa zou-den ook helpen, maar ter voorkoming van paniek in de kapitaalsmarkten pas na dras-tische schuldensanering in ruil voor voort-gaande hervormingen en een pakket publieke investeringen om op kortere termijn meer zinnige vraag te stimuleren. En dan kan Draghi zijn QE-plannen wat temporiseren en beter afstemmen met de terugtrekkende beweging van de FED. Wisselkoers gedreven herstel ten koste van de VS is exporteren van problemen, niet oplossen ervan.


ONDERNEMERSCHAP

ondernemen is het mooiste dat er is Michiel Muller

Ondernemerschap speelt een belangrijke rol in ons leven. Niet alleen is het de bron voor ons zakelijk succes, ook in ons privé leven is ondernemerschap een belangrijk element. Uiteindelijk komt het neer op daadkracht:

Ben je in staat om iets van de grond te krijgen en daardoor iets nieuws te creëren en verder te komen?

© fotoBuro BrABAnt

Veel ondernemingen proberen ondernemerschap terug in de organisatie te krijgen. Blijkbaar zijn ze het in de loop der tijden

kwijtgeraakt? Elke onderneming is immers ooit gestart door één of meerdere ondernemers, die daarmee het avontuur zijn aangegaan. Jaren later zoekt men naar manieren om de spirit van de 'early days' terug te vinden: mensen moeten weer gaan ondernemen, innoveren, elkaar inspireren, durven, niet bang zijn voor het maken van fouten

etc. Het is niet altijd eenvoudig dit weer terug in de organisatie te kri-jgen en als zo vaak dient het goede voorbeeld door het top manage-ment te worden gegeven. Hoewel?

De toekomstige werknemers die nu afstuderen hebben meer onder-nemerszin dan voorheen. Uiteraard wilden vroeger nieuwe werkne-mers ook de wereld veroveren, maar dan vooral in dienst van grotere


ONDERNEMERSCHAP

Michiel Muller bouwde op jonge leeftijd met oprichter Marc schröder de benzineketen tango uit tot een internationaal succes. na de verkoop van tango richtte hij met schröder 'route Mobiel', 'Bieden en wonen' en 'Vault79' op. Muller is ook als investeerder en coach voor ondernemers en bedrijven actief. 'fashiolista.com', een investering die Muller samen met schröder en skype-founder niklas Zennström deed, werd beloond met de award 'Beste start-up 2011'. Michiel Muller schreef het boek 'ervaringen van een serial entrepreneur' dat door het publiek werd gekozen als beste ondernemersboek 2010/2011 en inmiddels zijn zesde editie [email protected]

organisatie. De huidige generatie is minder gevoelig voor hiërar-chie, daagt graag de status quo uit en kijkt anders naar (carrière) risico’s. Bedrijven hebben lef nodig om hen die ruimte te geven en niet in oude patronen te blijven hangen van “zo hebben we het altijd gedaan”. Er is dus voldoende energie, daadkracht en creativit-eit voorhanden om meer te gaan ondernemen – ook binnen grotere organisaties.

Ondernemen is de kwaliteit om je idee uit te gaan voeren, om gewoon te starten. Een idee zonder uitvoering is waardeloos. Let-terlijk en figuurlijk. Als je niet in staat bent iets met je idee te doen, dan is het niets. Je moet iets in beweging zetten. Doe het, begin klein, probeer het uit in je omgeving, stuur gaandeweg je onderne-ming of je nieuwe initiatief bij. Dan krijg je snel genoeg in de gaten of je idee inderdaad zo briljant was als je van te voren verzonnen had, of dat je je aanpak moet bijschaven.

Als ik mensen dit advies geef kijken ze me soms wantrouwend aan. Ondernemen is echter niet het voortdurend bedrijven van hogere wiskunde. Wees niet bang om al lerend onderweg te gaan. Ik leg hen de ondernemersroute uit en geef ze een duwtje in de rug. Je hebt toch eeuwig spijt als je een fantastisch plan nooit hebt omgezet naar uitvoering? Ja, de uitvoering kan mislukken, dat is waar. Daardoor laten veel mensen zich weerhouden om te starten. Eeuwig zonde.

De ondernemersroute is een inzicht dat ik ontdekte na zelf meer-dere malen het pad te hebben bewandeld en door naar de successen van anderen te kijken. Ik hoor vaak terug dat uitleg en begrip van de ondernemersroute veel mensen helpt de stap om te gaan onder-nemen te zetten, ondanks de aanvankelijke twijfel die men had. De ondernemersroute begint in je huidige situatie, zeg punt A, waar je vastzit in oude patronen, waar er veel regels zijn en er volgens vaste patronen wordt gewerkt. In A is er weinig inspirerende energie, het enthousiasme is ver weg. Om uit A te vertrekken kun je een prachtig idee hebben van hoe het wel moet. Het roer moet om. Je wilt naar B. Sommige mensen hebben moed nodig om in beweging te komen, anderen bewegen makkelijk vanuit zichzelf. Als ikzelf met een idee

rondloop, dan ga ik er met mensen om mij heen over praten. Zo breng ik mijn eigen idee verder. Enthousiasme is erg aanstekelijk en zo groeien het plezier en het inzicht om je onderneming aan te pakken. Het mooie van ondernemen is dat je met een open onder-zoekende houding soortgelijke mensen ontmoet, waarmee je weer verder groeit. Vertrouwen en open kaart spelen zijn hierbij belan-grijke ingrediënten.

Een van de valkuilen om te vertrekken naar B is dat mensen het op de manier van A willen doen. Dat werkt dus niet. Je zult het dit keer anders moeten aanpakken. Je zult naar jezelf moeten leren kijken: waar zitten je eigen belemmeringen? Vaak hebben we belem-merende gedachtes die ons tegenhouden, zoals: “ja, maar zo een-

voudig kan het toch niet zijn? Ik moet eerst veel meer kapitaal hebben… Ik ben geen goede verkoper.... Ik kan dat niet.”

Als je in beweging wilt komen, gooi zoveel mogelijk uitgang-spunten en vooroordelen over-boord, dat reist een stuk lichter. In B aangekomen heb je niet

altijd meteen de heilige graal te pakken. Je krijgt echter wel nieuwe inzichten die je in A nooit had opgedaan. Mensen beseffen dan dat je door onderweg te gaan de belangrijkste stap hebt gezet. Om je ideeën verder te verzilveren is de kans groot dat je al ondernemend naar een nieuw punt C gaat, waar je je droom ziet uitkomen, maar op een heel andere manier dan je vanuit A had verzonnen.

Als ondernemer probeer ik anderen een spiegel voor te houden om hen te helpen in beweging te komen. Inspiratie uit praktijkver-halen leidt tot de noodzakelijke impuls om in actie te komen. Als de eerste stap daardoor kleiner lijkt is het belangrijkste al gewon-nen. Want iedereen weet eigenlijk wel dat ondernemerschap de wereld draaiende houdt, maar soms is men even vergeten hoe het ook alweer moest…

'ALs jE NIET IN sTAAT BENT ietS met je idee TE doen, DAN

Is HET NIETs'

ACADEMY® MAGAZINE 201594 |teKst: jAcques geluK | © speAKers AcAdeMy® | foto's: wAlter KAllenBAch

OPSPORING


‘alS er gEEn PlEgErs ZiJn, zijn er ook Geen slacHtoffErs’

De 10-jarige Filipijnse Sweetie is een inmiddels bekroonde computeranimatie, maar zo levensecht dat het niet verwon-

derlijk is dat ruim duizend pedofiele mannen in haar val trappen. De animators zijn zelfs de plooitjes in de huid rond haar ogen niet vergeten. “Die nietsontziende mannen hebben een soort waas voor hun ogen en realiseren zich niet welk effect hun handelen heeft op de misschien wel tienduizenden meisjes tussen 8 en 14 jaar die in werkelijkheid in duistere ruimtes of zogenoemde ‘cyber dens’ gedwongen achter de webcam zitten. Ze denken dat het allemaal wel meevalt, ze zitten toch ver van die meisjes vandaan”, zegt Terre des Hommes-directeur Albert Jaap van Santbrink.

Terre des Hommes maakt zich al geruime tijd grote zorgen om de exponentiële groei van webcamseks met kinderen in met name Zuidoost-Azië. Uit onderzoek van de kinderhulporganisatie blijkt dat deze vorm van kinderuitbuiting het meest voorkomt op de Fili-pijnen. Daar is internettoegang vrij eenvou-dig en veel mensen spreken er al wat Engels. Bovendien trekt het land al decennia wes-terse mannen die uit zijn op fysiek contact met jonge meisjes en jongens. “In het kader van het onderzoek zijn zo’n 40 à 50 meisjes geïn-terviewd. In veel gevallen waren ze, uit pure armoede, door hun moeders aangezet achter de webcam plaats te nemen om een paar dollar te verdienen met chatten en het verrichten van seksuele handelingen. Soms moesten ze zelfs hun nog jongere broertjes en zusjes erbij halen. De slacht-offertjes waren getraumatiseerd. De veilige omgeving waarin ze zouden moeten opgroeien was verdwenen. Ze sliepen slecht, aten nauwelijks, gingen niet naar school, werden agressief, hadden een laag zelfbeeld door gevoelens van schuld, schaamte en schande en waren vaak verslaafd aan drugs of alcohol.” De gemiddeld 750.000 mannen die elk moment van de dag online zijn en contact zoeken met kinderen, komen volgens gegevens van de Verenigde Naties, uit 71 landen, waaronder Duitsland, Noord- en Zuid-Amerika, Groot-Brittannië, Nederland, India en Rusland. “Het zijn mannen van alle

leeftijden, maar de meeste zijn ouder dan 35 jaar. Ze hebben vaak een gezin, een hypotheek en een auto voor de deur en maken, als de vrouw ligt te slapen, vanuit verveling of nieuwsgierigheid de eerste stap. “

GiGantiSch GeSchrokken“We hielpen al duizenden meisjes, bijvoorbeeld door ze op te van-gen, maar het werden er steeds meer. Dat moest stoppen, maar hoe? We bedachten dat we iets met de daders zouden kunnen doen, want – zo redeneerden we – als er geen plegers zijn, zijn er ook geen slachtoffers. Naar aanleiding van een interview dat ik had gege-ven met een krant, ben ik vervolgens via LinkedIn benaderd door Mark Woerde van reclamebureau Lemz, die een idee had hoe we dit konden aanpakken. De gedachte was die mannen via een vorm van uitlokking te verleiden en in de val te lokken, zodat we hun iden-titeit konden achterhalen en doorspelen. Samen zijn we op inter-

net gegaan en hebben we zo’n chatsite bezocht. We zijn gigantisch geschrokken”, zegt Van Sant-brink. “We wisten niet dat contact leggen met jonge kinderen zo gemakkelijk was!”

Aanvankelijk chatten medewerkers vanuit Amsterdam alleen maar, zonder beeld. Een des-kundige zorgt ervoor dat de plegers niet door

hebben dat het om een undercoveroperatie gaat, door hen te laten denken dat de server op de Filipijnen zit. Er zijn allerlei zekerhe-den ingebouwd om het echt te laten lijken. Als al snel blijkt dat chat-ten niet genoeg is, beginnen Mark Woerde en zijn creatieve team, in samenwerking met Terre des Hommes, met het ontwikkelen van een virtueel lokmeisje. Na een lang proces van innoveren en verbe-teren komt daaruit Sweetie voort. “We werkten in teams. Het ene chatte, het andere keek mee en probeerde gegevens van de dader te analyseren. Dat ging niet via IP-adressen, maar via Facebook. Een chatter zei bijvoorbeeld dat hij uit Amerika kwam. Dan vroegen wij als Sweetie: ‘Waar in Amerika?’, waarop hij antwoordde ‘Tennessee’. Dan gaf hij zijn voornaam en vroeg Sweetie om zijn Skype-adres,

Levensechte Sweetie loktduizend mannen in de val

Drs. Albert jaap van santbrink

INNOVATIE & OPSPORING

Webcamseks met kinderen is een vrij recent fenomeen. Elk moment zoeken wereldwijd zo’n 750.000 mannen online contact met vooral straatarme jonge meisjes om hen tegen betaling seksuele handelingen voor de webcam te laten verrichten. Terre des Hommes heeft gedurende ruim twee maanden de virtuele

10-jarige Filipijnse Sweetie ingezet om deze mannen te verleiden en in de val te lokken. “Met een proactieve houding bereik je meer dan afwachten”, zegt Albert Jaap van Santbrink, algemeen directeur van de

kinderhulporganisatie en een bevlogen spreker over de strijd tegen wereldwijde kinderuitbuiting.


OPSPORING

zogenaamd omdat de lijn slecht was en ze wilde terugbellen. Ver-volgens deden de bestaande zoekmachines op basis van die gege-vens hun werk. Wanneer dat niet lukte werd de dader gevraagd zijn webcam aan te zetten en konden we zijn gezicht met foto’s op Facebook vergelijken. Dat kon dan zomaar een één-op-één match opleveren.” Vol afschuw zegt Van Santink: “Soms zag je dat ze aan het masturberen waren. Vreselijk!” De onderzoekers van Lemz en Terre des Hommes. die namens Sweetie hebben gecommuniceerd met de mannen die iets van haar wilden, hebben het heel zwaar gehad. “We hebben hen echt heel zorgvuldig begeleid en advies gegeven over wat het betekent en met je doet en hoe je daarmee om moet gaan. Het was ook fysiek moeilijk, doordat ze vanwege de tijd-verschillen bij nacht en ontij aan het werk moesten. Ze waren wel enorm gemotiveerd om die mannen te pakken en elke keer dat dit lukte voelde het als een overwinning.”

duizend mannen ontmaSkerd“Om te proberen meer ellende te voorkomen zijn we een beetje op de stoel van de wetgever en justitie gaan zitten en aan dit expe-riment begonnen zonder opsporings- en politieorganisaties erbij te betrekken. Eerst wilden we zeker weten dat we echt een stevige vuist konden maken tegen de daders. Wanneer we tevoren had-den gezegd wat we van plan waren, hadden we het misschien niet op deze manier kunnen doen.” Dankzij Sweetie, die in tegenstel-ling tot alle echte meisjes die nog steeds – en in toenemende mate ook in Indonesië – worden benaderd niets aan haar avontuur heeft overgehouden, zijn ruim 1000 mannen ontmaskerd. Hun gegevens zijn op een schijfje gezet en doorgespeeld aan politieorganisatie Europol. “Daarnaast hebben we van onze aanpak een handleiding gemaakt, waarin precies staat wat we hebben gedaan en hoe we zijn omgegaan met de bewijsvoering. We hebben bijvoorbeeld aange-toond dat de mannen wisten dat zij chatten met een minderjarig meisje en bereid waren te betalen voor het laten verrichten van sek-suele handelingen voor de webcam.” Volgens Van Santbrink is met het inmiddels beëindigde experiment bewezen dat met een pro-actieve houding meer te bereiken is dan met afwachten. “De eer-ste veroordeling is een feit: een Australiër moet twee jaar de cel in na gesprekken met het virtuele meisje.” Hij hoopt dat opsporings-organisaties deze methode willen overnemen, hoewel daarvoor in veel landen aanpassing van bestaande wetgeving nodig is. “Ook nationaal, want in Nederland komen webcamseks met jongeren en grooming, waarbij mannen zich voordoen als jong meisje of jonge jongen om minderjarigen te verleiden en eventueel een afspraak met hen te maken, steeds vaker voor.” Er is nog genoeg werk te doen voor de kinderhulporganisatie.

terre deS hommeSSweetie is qua uitvoering een bijzonder project geweest voor Terre des Hommes, maar past binnen de doelstellingen van de organisatie. “We zijn heel erg tegen kinderuitbuiting, denk aan kinderarbeid, kinder-handel en seksuele uitbuiting, waarvan webcamseks een extreme vorm is. Het voorkomen en bestrijden daarvan is onze missie”, vertelt Albert Jaap van Santbrink, die over dit onderwerp bevlogen lezingen geeft en als dagvoorzitter congressen en andere bijeenkomsten leidt. Na afloop

van ons gesprek geeft hij nog antwoord op een ‘nagekomen’ vraag. Zouden pedofiele mannen echte meisjes met rust laten, wanneer ze de keuze hebben altijd met een levensecht, maar met behulp van de computer geanimeerd meisje te chatten? “Kinderporno is ook in deze vorm in veel landen verboden. Bovendien zijn we er bang voor, want ik denk dat bij veel van die mannen het onderscheid tussen echt en virtueel snel vervaagt.”

Drs. albert Jaap van santbrink is algemeen directeur van kinderhulporganisatie terre des Hommes en vicevoorzitter van de terre des Hommes international foundation, een netwerk van tien nationale organisaties die zich inzetten voor kinderrechten. Eerder werkte van santbrink, die heeft gestudeerd aan de vrije universiteit amsterdam, onder meer voor stichting De vruchtenburg (ondersteuning aan mensen met en na kanker), het Klimaatfonds en de sovEc foundation, een door nederlandse ondernemers opgezet investeringsfonds ten behoeve van kleine en middelgrote bedrijven in afrika. albert Jaap van santbrink is een enthousiast spreker en [email protected]


SPOTLIGHT ON.. . .

Dr. Koert van Mensvoort is als filosoof en kunstenaar het meest bekend vanwege zijn Next Nature visie,

die draait om het idee dat onze technologische omge-ving zo complex, alomtegenwoordig, intiem en auto-noom wordt dat we deze als een natuur op zich zelf gaan ervaren. Het is zijn doel om onze co-evolutionaire rela-tie met technologie beter te begrijpen en een pad naar de toekomst uit te stippelen, dat zowel bevredigend is voor de mensheid als voor onze planeet als geheel.

Van Mensvoort geeft zijn visie vorm in allerlei media. Enkele van zijn projecten zijn de NANO Supermarket (een rondreizende omgebouwde SRV-wagen vol pro-ducten die in de komende 10 jaar op de markt kun-nen komen), het Kweekvlees Kookboek (dat het vlees van de toekomst verkent), de Fake For Real Memory Game (over de spanning tussen realiteit en simulatie), de Datafontein (een via het internet met wisselkoersen verbonden water fontein), en het Rayfish Footwear pro-ject (over een fictief bedrijf dat gepersonaliseerde schoe-nen maakt van genetisch gemodificeerd roggenleer).

Van Mensvoort geeft wereldwijd inspirerende visuele lezingen – van São Paulo tot Los Angeles, van Bangkok tot Hong Kong – en is een veel geziene gast in diverse media variërend van het NOS Journaal tot RTL Koffie-tijd, van VPRO Tegenlicht tot Klokhuis TV. Tevens is hij oprichter en directeur van het Next Nature Network in Amsterdam en parttime verbonden aan de Technische Universiteit Eindhoven.

Dr. ir. koert van Mensvoort

De lezingen van Van Mensvoort zijn een belevenis die je beeld van natuur opfrissen en je kijk op technologie resetten

onderwerpen waar Koert over spreekt:

next nature: Hoe technologie een natuur op zichzelf wordt nano-technologie en de mogelijke impact ons alledaagse leven voedseltechnologie, in het bijzonder de potentie van Kweekvlees Hoe echt is echt? over de spanning tussen werkelijkheid en simulatie geld als medium: virtuele munteenheden en Eco currency Design fiction maakt toekomst tastbaar. De grens tussen mensen en producten vervaagt. algemene inspirerende presentatie rondom visie en projecten. [email protected]

© foto: jeroen BroeKMAns



teKst: jAcques geluK | fotogrAfie: enith stenhuys


‘Ik vIND HET leuk vEEL verSchillende mEnsEn TE ontmoeten’

“Ik wil open en eerlijk zijn”, zegt oud-topvoetballer Ronald de Boer, wiens uitspraken geregeld het nieuws halen. Zoals onlangs

nog over bondscoach Guus Hiddink, die – zo praatten alle media hem na – wat hem betreft ‘over de houdbaarheidsdatum heen is’. “Ik zeg wat ik vind en draai niet om dingen heen, maar natrappen doe ik niet. Ik mag Hiddink en heb respect voor wat hij heeft bereikt.” Dat eerlijkheid volgens hem het langst duurt, blijkt uit wat hij vertelt over een bevriende trainer. “Hij werd teruggezet naar een lager elftal. Dat voelde voor hem als een nederlaag, maar ik was het eigenlijk met die beslissing eens. Dan ga ik niet zeggen dat ik het een rare beslissing vind, maar probeer ik het wel positiever te maken door aan te geven wat hij met zijn kwaliteiten, die hij zeker heeft, zou kunnen doen. Hij is gebleven en inmiddels weer hoofdtrainer.”De open benadering van De Boer is een uitstekend uitgangspunt voor zijn werk als voetbalanalyticus bij Fox Sports, dat hij sinds begin dit jaar met veel plezier doet. Ook bij ‘NOS Studio Sport’ schuift hij geregeld aan, hoewel er op het moment dat we Ronald treffen in het wat gedateerde, maar sfeervolle clubhuis van AFC Ajax, sprake is van een, hoopt hij, kort durende onderbreking. “Het contract met Fox zorgde er wel voor dat ik in de clinch raakte met Ajax, waar ik toen nog werkte als individuele techniekcoach bij de jeugdafdeling. De club vond het niet prettig dat ik op televisie ook wedstrijden van Ajax analyseerde. Kenneth Pérez, die jeugdtrainer was én commentator bij Fox, ging om dezelfde reden weg. Ik besloot solidair te zijn en ben ook opgestapt. Ajax wilde me echter niet kwijt en heeft me een nieuwe rol gegeven. Sinds een aantal maanden ben ik ambassadeur en dat bevalt me uitstekend”, zegt Ronald de Boer. In het buitenland is het heel gewoon dat clubs, zoals Manchester United, ambassadeurs aanstellen die een representatieve rol spelen richting bestuurders en sponsors rond thuiswedstrijden in de competitie en in Europees verband. “Ik ga mee naar allerlei evenementen of reis mee met het eerste elftal, bijvoorbeeld naar Cyprus of zoals pas nog naar Barcelona ter gelegenheid van de Champions League-wedstrijd tegen Barça. Dan houd ik daar een praatje in de perskamer of voor

de sponsors en doordat ik een prima verstandhouding heb met mijn tweelingbroer Frank, de hoofdtrainer van Ajax, kan ik vaak heel actueel zijn. Bovendien hou ik van de interactie. Het leuke van mijn ambassadeursrol vind ik dat ik met veel verschillende mensen in contact kom.”

GevarieerdEen baan als trainer ambieert Ronald op dit moment niet. “Als individueel techniektrainer bij de jeugd was ik ook nadrukkelijk betrokken bij het maken van allerlei keuzes. Dat kan heel stressvol zijn en dat zie ik ook bij mijn broer. Wat ik nu doe is heel gevarieerd en het houdt me jong. Daar geniet ik van. Regi Blinker heeft me gevraagd voor een golftoernooi in Dubai. Op 5 december ben ik in Bangkok voor een ‘charity event’ van Fabio Cannavaro om geld op te halen voor lokale goede doelen. Dat zou allemaal niet kunnen als ik trainer zou zijn.” Bovendien gaat Ronald de Boer niet alleen namens Ajax op pad. “Ik ben al eerder met ABN Amro en de FME, Nederlands grootste

ondernemersorganisatie in de technologische industrie, op handelsmissie naar Qatar geweest, waarbij ik als ambassadeur voor het WK ook de rol van host heb gespeeld.” Ronald denkt dat het, ondanks alle twijfels, prima mogelijk is het mondiale voetbaltoernooi daar in 2022 te houden. Misschien niet in

de zomer, maar in de lente, als het wat koeler is. “Hoewel ik er niet meer bij betrokken ben, heb ik natuurlijk wel een standpunt. Ik heb in Qatar nog veel contacten, dus als ze me naar mijn mening vragen bel ik eerst met Hassan en Nasr om te horen wat er echt aan de hand is en welke boodschap zij willen uitdragen. Dan beoordeel ik vervolgens zelf wat mijn inbreng in die discussie moet zijn.” Behalve analyticus en gastheer zijn, bestaat het werk van Ronald de Boer ook uit het geven van lezingen en voetbalclinics. “Verder ben ik betrokken bij wedstrijden met beroemdheden voor het goede doel en andere evenementen, die ik dan vaak aan elkaar praat. Bijvoorbeeld, in samenwerking met de KNVB, het gratis doelpuntenspel Gelukstreffers van de Staatsloterij, waarmee we het amateurvoetbal steunen.”

Oud-topvoetballer Ronald de Boer komt als voetbalanalyticus op televisie, maar ook als hem om commentaar wordt gevraagd, komt hij graag open, eerlijk en soms ongezouten voor zijn

mening uit. Tijdens lezingen mogen zijn toehoorders alles aan hem vragen, waarna Ronald hen meeneemt in zijn belevingswereld of parallellen trekt tussen de sport en het bedrijfsleven. Als

ambassadeur van Ajax bezoekt hij samen met sponsors en bestuurders allerlei evenementen en houdt hij graag een praatje. “Het is hard werken, maar heel gevarieerd. Dat houdt me jong.”

‘Ik zit gebeiteld’Ronald de Boer




ronald de boer is oud-topvoetballer en tegenwoordig voetbalanalyticus voor fox sports (achter de decoder) en de nos en ambassadeur van ajax. Daarnaast geeft hij lezingen. De boer maakte zijn debuut in 1987 bij ajax, bij welke club de middenvelder en later rechtshalf zijn grootste successen heeft behaald, waaronder vijf landstitels en het winnen van de champions league. Hij werd tweemaal nederlands voetballer van het Jaar. na zijn tijd bij ajax speelde hij voor verscheidene clubs in het buitenland. in maart 2008 zette hij een punt achter zijn actieve carrière, mede doordat hij geen gezondheidsrisico’s meer wilde nemen na een nekhernia. in 2011 werd hij individueel techniektrainer bij de jeugdafdeling van ajax. [email protected]

lezinGenRonald de Boer, 67-voudig international, gebruikt zijn ervaringen als topvoetballer als metafoor tijdens zijn lezingen over bijvoorbeeld doorzettingsvermogen, het belang van samenwerken en het omgaan met tegenslag en welke wegen naar succes leiden. “Dan praat ik over elkaar wat gunnen en elkaar helpen. Dat is belangrijk op het veld en binnen een bedrijf. Ik had een rechtsback nodig, maar ook een ondernemer kan een steuntje goed gebruiken.” Ronald heeft een soort rode draad voor zijn lezingen en presentaties ontwikkeld en zoekt steeds naar nieuwe invalshoeken. “Ik ben daarin aan het groeien. De eerste keren moest ik ervoor uit mijn comfortzone komen, maar ik ben nog jong en door het gewoon te doen weet ik nu dat ik het kan. Ik draai er mijn hand niet meer voor om. Wat ik er zelf vooral van leer is observeren.” Vooral met zogenoemde Q&A- (vraag- en antwoord-)sessies heeft hij succes. “Mensen mogen me dan van alles vragen. Ik geef geen ja/nee-antwoorden, maar probeer de vragen zo open en eerlijk mogelijk te beantwoorden en het publiek mee te

nemen in mijn belevingswereld door te vertellen wat ik allemaal heb meegemaakt.” Soms gaat het alleen over voetbal en valt er heel wat te vertellen over zijn omvangrijke carrière, inclusief de EK’s, WK’s en zijn sportieve hoogte- en dieptepunten bij Ajax, FC Twente, FC Barcelona, Glasgow Rangers, Al-Rayyan en Al-Shamal tussen 1987 en 2008. En ook dan is er altijd wel weer een parallel te trekken met situaties en gebeurtenissen in andere sectoren van de maatschappij. “Ik voetbal trouwens nog steeds”, lacht Ronald. “Bij Zaterdag II van AFC Ajax, samen met andere ex-voetballers.”

toekomSt“Voorlopig blijf ik ambassadeur van Ajax. Ik word ook steeds meer gevraagd voor lezingen presentaties en voetbalclinics, maar ook om commentaar te geven. Zo ben ik behalve bij Fox en de NOS ook geregeld te zien op Sky Sports. Dit soort werk kun je, net als golfen, heel lang en tot op hoge leeftijd doen. Ik zit dus gebeiteld.”


Bob Ultee bouwde zelfstandig een miljoenenbedrijf op met de bekende zeepwinkels Sabon. Hij had het allemaal. Een onderneming

die groeide als kool. Een vermogen van meer dan honderd miljoen euro – al als dertiger bereikte hij een plek in de top van de Quote 500 Junior. Vrouw en kind. Een gigantische villa met eigen golfbaan –

terwijl hij niet eens golfde. Hij leek geboren voor het geluk, tot hij in het tijdsbestek van vier maanden alles kwijtraakte. Hij raakt in conflict met SNS Bank en belandt in een vechtscheiding met zijn vrouw, die zich laat bijstaan door een helderziende en fiscaal adviseur met een bedenkelijke reputatie.

Bob Ultee beschrijft in zijn boek ‘De Zeepbel’ hoe het allemaal

heeft kunnen gebeuren. Van autowasser naar multimiljonair en vervolgens failliet, maar Bob vecht zich terug!

In zijn lezingen beschrijft Bob Ultee zijn levensverhaal. Een verhaal vol veerkracht, ondernemerschap,

doorzettingsvermogen en omgaan met tegenslagen.

[email protected]

NUR 402

Bob Ultee had het allemaal. Een onderneming die groeide als kool. Een vermogen van honderden miljoenen euro’s. Vrouw en kind. Een gigantische villa met een eigen golfbaan – terwijl hij niet eens golfde. Hij leek geboren voor het geluk, tot hij in het tijdsbestek van vier maanden alles kwijtraakte. Hij raakt in conflict met SNS Bank en belandt in een vechtscheiding met zijn vrouw die zich laat bijstaan door een helderziende en fiscaal adviseur met een bedenkelijke reputatie.

De Zeepbel is een economische thriller zoals die in Nederland nog niet eerder is gepubliceerd. Het verhaal leest als een razendsnelle rit in een achtbaan die via grote hoogtes naar diepe afgronden scheurt. Een verhaal dat je niet kunt verzinnen, zo bizar is het vaak...

Bob Ultee bouwde zelfstandig een miljoenenbedrijf op met de bekende zeepwinkels Sabon. Ultee is zo succesvol dat hij als dertiger al een plek in de top van de Quote 500 Junior bereikt. De Zeepbel is zijn levensverhaal, van autowasser naar multimiljonair en vervolgens failliet. Maar met dit boek vecht hij terug.

SABONUltee-De [email protected] 1

20-10-14 09:39

© foto: Anne VAn gelder

SPOTLIGHT ON.. .

Bob ultee

Het ene moment heb je alles,het volgende moment niets

ACADEMY® MAGAZINE 2015102 |teKst: jAcques geluK | © speAKers AcAdeMy® | foto: wAlter KAllenBAch


De opzet van ‘Het exacte verhaal’ is te laten zien hoe bijvoor-beeld bètawetenschappers, ingenieurs, redacteuren of voor-

lichters exacte wetenschap heel helder kunnen communiceren naar een breed publiek. “Een boek met praktische tips en adviezen over wat je wel of niet moet doen was er nog niet en dat was eigenlijk de hoofdreden om het te maken”, zegt Ionica Smeets, die wiskunde en wetenschapsjournalistiek al jarenlang combineert en eigenlijk nog steeds niet tussen die twee kan en wil kiezen. Ionica is blij dat haar boek niet alleen bij bèta’s, maar ook bij alfa’s aanslaat. “In ‘RTL Late night’ zei Humberto Tan dat de tips ook superhandig zijn voor sportjournalisten. Dat is goed. Een boek dat van abstracte dingen iets tastbaars maakt kan niet taai en saai zijn. Ik wil iedereen die geïnteresseerd is in mijn vakgebied daarin zo goed mogelijk de weg wijzen.”Tijdens het schrijven van haar proefschrift ‘On continued fraction algorithms’, waarop ze in 2010 promoveert aan de Universiteit Lei-den, merkt Ionica dat wiskunde je goed leert hoe je dingen helder kunt krijgen. “Over een brij van bètadingen schrijf je kantjes vol met aantekeningen, maar uiteindelijk moet uit die ellende gewoon een stelling met bewijs komen”, weet ze. “Vaak ben je geneigd je eigen gedachteproces op te schrijven, maar ik heb geleerd dat het – als ik een boek of column schrijf – veel beter is in de gaten te houden hoe mensen die voor hen onbekende inhoud gaan lezen. Daarom is het boek ook een aantal keren van indeling veranderd. Ik kwam er, dankzij een aantal van de mensen die ik heb geïnterviewd en van wie ik veel heb geleerd, achter dat structuur heel belangrijk is.

anekdote“Ik heb dit boek eigenlijk al op de universiteit bedacht”, zegt Ionica. “Ik voelde dat ik iets terug moest doen voor de academische gemeen-schap, die mij altijd heeft geholpen. Met vallen en opstaan en door er veel tijd in te steken heb ik veel geleerd en ik was erg benieuwd hoe anderen dat hebben aangepakt.” Net zoals de meeste collega’s houdt ze van haar vak. “Wetenschappers en deskundigen doen hun best over hun vak en onderzoeken te communiceren, maar ik vind het echt tragisch als ze dat op een stomme manier doen. Dan ver-

geten ze dat mensen er vaak anders tegenaan kijken dan zij. Een wetenschappelijk artikel over de vervorming van metalen buis-jes kan wiskundig gezien heel belangwekkend zijn, maar tegelijk anderen weinig zeggen. Door het verhaal te vertellen aan de hand van een actuele gebeurtenis, zoals in dit geval een scheepsramp bij China waar compartimenten door metaalvervorming waren open-gescheurd, is het ineens een stuk duidelijker en wek je de interesse van een breder publiek”, aldus Ionica. “Hetzelfde merk ik bij lezin-gen. Soms verdeel ik die in blokken en vertel ik eerst een anekdote, voordat ik een wiskundig idee presenteer. In het verleden vroeg ik me wel eens af of die verhaaltjes niet te luchtig, te flauw of te per-soonlijk waren, maar in de praktijk bleken ze te werken. In Eind-hoven had ik een lezing gegeven over kansrekenen. Driekwart jaar later kwam een hoogleraar daar spreken over hetzelfde thema. Hij vroeg de organisatie welke onderwerpen ik had behandeld, zodat hij wat anders kon doen. Ze herinnerden zich nog vier van mijn vijf onderwerpen. Hoe dat kon? Ze hadden een wiskundige uitleg over het berekenen van de kans op toeval onthouden, doordat ter illustratie een gênant verhaal over een ex-vriend en het kopen van Breezers was verteld.”

metaforenIn ‘Het exacte verhaal’ probeert Ionica Smeets vooral praktische en geen flauwe dingen te benoemen. “De twaalf prominente weten-schappers en journalisten die ik heb geïnterviewd voor het boek kunnen allemaal iets heel goed en beter dan ik. Ze geven tips en adviezen over hun eigen thema, maar geven ook aan hoe ze tegen die van anderen aankijken, waarbij ze het niet altijd met elkaar eens zijn. Wetenschapsjournalist Diederik Jekel is heel goed in metaforen verzinnen, maar sterrenkundige Govert Schilling en VPRO-televisiemaker Rob van Hattum (‘Wetenschapquiz’) zeg-gen dat je dat niet moet doen. Volgens hen zijn metaforen zonde van de tijd en is gewoon iets uitleggen beter. Mijn visie is dat men-sen zelf moeten beslissen of ze metaforen gebruiken, maar als je het doet, doe het dan wel goed”, vindt Ionica. “De jonge datajourna-list Jerry Vermanen is heel goed in grafieken en plaatjes maken en

‘Wiskunde leert je dingen helder te krijgen’

Dr. ir. Ionica smeets

Wiskundige en wetenschapsjournalist Ionica Smeets weet dat het voor bètawetenschappers lastig is hun werk onder de aandacht te brengen van een groot publiek. Moeten ze metaforen of formules gebruiken of juist

fascinerende voorbeelden? In haar boek ‘Het exacte verhaal’ geeft ze praktische adviezen aan de hand van haar eigen ervaringen en die van door haar geïnterviewde prominente wetenschappers en journalisten. Alvast één toffe

tip voor wetenschappers die willen oefenen: ‘cover’ een bestaande lezing. “Als spreker leer je daar heel veel van.”

EX ACTE WETENSCHAP


vertelt daarover. Jan Paul Schutten, die net de Gouden Griffel heeft gewonnen, geeft tips over spreken en schrijven voor kinderen, ‘het moeilijkste én leukste publiek’. Sommige mensen zijn een beetje boos over de opmerking dat je grapjes voor volwassenen mag ver-werken in een verhaal voor kinderen. Ik had zelf een lezing waar de jongste bezoeker drie en de oudste 80 jaar was. Dat waren niet alleen gezinnen. Dan doe je het een beetje om en om. Mijn advies is wel geen grappen te maken waarvan oudere kinderen doorheb-ben dat ze die niet snappen.” Ze heeft het als opbeurend ervaren dat de collega’s die ze heeft gesproken daar echt veel tijd in hebben gestoken en dat ze geen van allen natuurtalenten waren. “Het aller-vrolijkst word ik van wiskundige Robbert Dijkgraaf. Hij is nu hoog-leraar, geeft heldere presentaties en weet in ‘De wereld draait door’ een miljoen kijkers te boeien met natuurkunde. Zijn eerste inter-view na zijn promotie was echter compleet onbruikbaar. Geweldig te weten dat ook hij heeft moeten leren en oefenen! Bovendien: aan een goede lezing of een uitstekend stuk is vaak niet af te zien hoe lang eraan gezwoegd is.”

lezinGen naSpelenDe allergaafste tips zijn volgens Ionica afkomstig van Lieven Scheire, die fysica heeft gestudeerd aan de Universiteit Gent en bekend is van zijn medewerking aan ‘Proefkonijnen’ van BNN. Hij verwerkt dingen die hij als comedian heeft geleerd in zijn voor-drachten over natuurkunde en adviseert wetenschappers voor-werpen mee te nemen om dingen beter te kunnen uitleggen. “Met wiskunde is dat wat lastig, dan kun je het publiek tijdens gewone lezingen beter laten meedoen met wiskundige experimenten.” Heel tof vindt ze ook Scheires idee om jonge comedians op spe-ciale avondjes bestaande nummers van comedyartiesten te laten naspelen, waarbij ze naar eigen inzicht dingen mogen verande-ren. “Op die manier kun je ook wetenschappelijke lezingen ‘cove-ren’ en dat heb ik uitgeprobeerd door een groepje vrienden op

een vrije namiddag korte stukjes van bestaande lezingen te laten naspelen. Dat was zo leuk! Bij mijn boekpresentatie is dat opnieuw gebeurd. Als spreker kun je daar zelf zoveel van leren. Zelf heb ik een TED-lezing nagedaan van de bekende Britse wiskundige Mar-cus du Sautoy, die ik daarvoor al zo’n vier keer had gezien en dacht te begrijpen. Tijdens het naspelen merkte ik dat er slimme en sub-tiele verwijzinkjes in zaten, bijvoorbeeld om dingen mee te anke-ren. Iemand anders kwam met een zelf vertaalde imitatie van een speech van astrofysicus Neil deGrasse Tyson, die de Amerikaanse Senaat vroeg meer geld aan wetenschap te geven. De cover was qua retoriek erg Amerikaans en fel. Normaal zou ik het nooit zo doen, maar nu kwam de gedachte bij mij op dat in mijn eigen lezingen ook toe te passen.” Volgens Ionica Smeets zou het heel leuk zijn als Speakers Academy® ook eens sprekers over eenzelfde onderwerp bij elkaar zou zetten om bijvoorbeeld elkaars lezingen of die van anderen na te spelen. “Voor studenten is het een goede manier om te oefenen.”

veel in de luchtDe reacties op Ionica’s boek zijn leuk. “Grappig is het dat een weten-schapper na het lezen van het boek ineens begreep wat was misge-gaan bij een populaire reeks lezingen die hij net had gegeven." Er hangen inmiddels voor Ionica veel nieuwe dingen in de lucht, maar of er een nieuw televisieprogramma of boek aankomt kan ze nog niet zeggen. Ze blijft voor de krant schrijven en ook haar lezingen, gaan door. “Tof is dat ik in het begin alleen kwam op plekken waar je wiskunde verwacht, maar nu breidt mijn werkterrein zich steeds verder uit. Ik spreek nu ook voor kaakchirurgen, de ING en beleg-gers. Dat heb ik altijd gewild. Het is veel interessanter over wis-kunde (en wat je ermee kunt) te vertellen aan mensen die er niets van weten. Vaak geef ik aan achter welke dingen wiskunde zit en waar ze dit in de praktijk kunnen tegenkomen. Ik vraag ze om mij te mailen als dat gebeurt. Dat doen ze geregeld.”

Dr. ir. ionica smeets, wiskundige en wetenschapsjournalist, vindt op de middelbare school wis- en natuurkunde oké, maar beschouwt nederlands als het leukste vak. van toneel houdt ze ook. Ze stu-deert in eerste instantie informatica aan de tu Delft, maar stapt over op toegepaste wiskunde. in 2005 haalt ze haar master technische wiskunde (cum laude). later promoveert ze aan de universiteit leiden. “ik geloof dat je iedereen wiskunde kunt uitleggen, maar dat je ze eerst en het liefst op persoonlijk niveau moet fascineren. iemand die van kunst houdt vertel ik hoe je een van gogh kunt reconstrueren aan de hand van wiskundige vergelijkingen.” ionica smeets, die al sinds de middelbare school met journalistiek bezig is, schrijft columns (o.a. in de volkskrant en new scientist), geeft regelmatig voordrachten, en presenteerde verschillende tv-programma’s – zoals het zelfbedachte ‘Eureka’ over wiskunde. Eerder verscheen van haar en Jeanine Daems, met wie ze de bekroonde weblog wiskundemeisjes.nl verzorgde: ‘ik was altijd heel slecht in wiskunde’. Haar nieuwste boek ‘Het exacte verhaal’ is eveneens verschenen bij uitgeverij [email protected]

EX ACTE WETENSCHAP


21 st Century Artby

"Coming Home"Oil on canvas | b 110 x h 80

SOKIA®www.sokia.nl


De eerste zin van het boek dat Casper Hulshof en ik samen schreven, ‘Jongens

zijn slimmer dan meisjes’, luidt: “Heel veel leerkrachten doen erg goed werk, maar te vaak werken ze op basis van foute theorieën.”We voegden deze zin toe aan het manuscript ongeveer een kwartier voor het boek naar de drukker zou gaan. Casper en ik waren te bang dat ons boekje over mythes over leren en onderwijs fout begrepen zou worden. Allebei geloven we namelijk heel erg in onderwijs, meer nog we geloven heel erg in leerkrach-ten. Maar blind geloof is gevaarlijk, we weten op basis van vele onderzoeken hoe belang-rijk leraren zijn.

De voorbije jaren is het populair gewor-den om onderwijs te bashen, en we wil-den hier vooral niet aan meedoen. Het is trouwens opvallend dat terwijl mensen stellen dat het slecht gaat met het onder-wijs, ze meestal in één adem stellen dat de school van hun eigen kinderen gelukkig de uitzondering is. We merken uit onderzoek zowel in Nederland, Duitsland als de VS dat dit niet zo uitzonderlijk is. Zelfs in een land als de Verenigde Staten waar het vertrouwen in het (publieke) onderwijs zeer laag is, is het vertrouwen in de eigen school vaak groot. Merk je de ironie?

Wel wilden we een ‘grote kuis’ houden in de vele foute theorieën die de ronde doen in onderwijs. De idee dat mensen leerstij-len zouden hebben en dat je daar je onder-wijs moet op afstemmen kent nog steeds veel populariteit, tegelijkertijd ontbreekt hier enige wetenschappelijke basis voor. Het is noch bewezen dat er leerstijlen zouden

bestaan, noch dat het enige meerwaarde zou betekenen voor leren als je al dan niet reke-ning houdt met de vermeende leerstijl. Voor de vele bronnen die deze stelling onderbou-wen, verwijs ik graag naar ons boek.Je kan en mag leerkrachten niet verwijten dat ze dergelijke foute theorieën geloven. Het is onmogelijk voor een leraar om vinger aan de pols te houden op zowel vakinhoudelijk, opvoedkundig(e) als didactisch vlak. Tege-lijkertijd vinden nieuwe inzichten uit onder-zoek vaak te traag en te onvolledig hun weg naar de werkvloer. Begrijp me niet verkeerd, we weten dat leerkrachten vaak uit een verantwoorde-lijkheidsgevoel op zoek gaan naar nieuwe

methodes als ze merken dat hun leerlingen iets niet onder de knie krijgen. De ironie is dat ze dan vaak slachtoffer worden van bij-voorbeeld neuromythes. Uit onder andere Nederlands onderzoek blijken net de leer-krachten die meer begaan zijn met neuro-logie, vaker te geloven dat we een rationele en een creatieve hersenhelft hebben, dat we slechts 10% van ons brein gebruiken of andere braingyms.

Voor alle duidelijkheid, niets van het boven-staande klopt. De idee van de hersenhelften gaat in feite terug tot de 19de eeuw en de link met creativiteit kwam er in de jaren zestig van vorige eeuw. Ondertussen vermoeden onder-

zoekers dat creativiteit vooral ontstaat door het goed gebruiken van je volledige brein. Recent heeft men trouwens bij duizenden mensen gecontroleerd of we al dan niet een dominante hersenhelft hebben, en dit bleek niet het geval te zijn. Bewegen is wel degelijk goed voor leren en het brein, maar technie-ken als brain gym werden door onderzoe-kers en onder andere de BBC ontmaskerd. Ze hadden geen effect. Ondertussen verscheen er een open brief van 73 internationale weten-schappers om duidelijk te maken dat er nog steeds geen bewezen meerwaarde van brein-spelletjes zijn. Ondertussen zijn er tal van nieuwe weten-schappelijke inzichten uit minder hippe

onderzoektakken die hun weg niet naar de klas vinden. Een voorbeeld is de dual-channel theorie, waarbij aangetoond is dat het combineren van beeld en woord leren helpt (voor ieder-een, en niet enkel voor de niet-bestaande visuele leerders). Je

moet er dan wel op letten dat je niet geschre-ven tekst combineert met gesproken woord, want dan neemt het leren weer af.

Voor wie het begint te duizelen, een belang-rijke waarschuwing. Dergelijke mythes ko-men niet enkel voor in het onderwijs. We leren overal en zo hebben we de voorbije jaren de opkomst van het 70-20-10-model in verschillende bedrijven gezien.

De idee is dan dat slechts 10% van wat je doet geleerd is via formeel leren in een training, 20% via coaching en feedback, 70% gewoon informeel door te werken. Deze populaire stelling heeft ons veel werk bezorgd. Niet

Over leren bestaan er veel broodje aapverhalen

Leerkrachten en trainers doen veel goed werk, maar soms op basis van foute theorieën.

pedro De Bruyckere

ONDERWIJS

‘lEErKracHtEn vaaK op zoek naar niEuwE methodeS alS lEErlingEn iEts niEt onDEr de knie KriJgEn’


omdat we per se dachten dat het fout was, maar omdat er gesteld werd dat deze verhou-dingen gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek… dat echter ontbreekt. We lazen vooral dat dit aangenomen wordt, maar de enkele onderzoeken die hier in de buurt van kwamen, tonen verschillende andere verhoudingen. Het informele is inderdaad belangrijk, maar dergelijke eenvoudige stel-lingen blijken gewoon fout. Oja, even tussen-door: wist je dat gewoon brainstormen een van de beste methodes is om… het minst aantal creatieve oplossingen te vinden?

Ondertussen zijn er meer dan 6000 exemplaren verkocht van ons boek en blijven herdrukken volgen. Het grootste nieuws is dat in voorjaar 2015 ons boek een Amerikaanse versie krijgt bij Academic Press met Paul Kirschner als tweede auteur en Casper Hulshof als derde auteur. Het boek kreeg een grondige update en bevat ook enkele nieuwe mythes.

Het boek is een opstap naar de opvolger waar-aan we naarstig aan het werken zijn. We kre-gen ondertussen 31 nieuwe mythes getipt die we nu aan het uitpluizen zijn. Het is niet omdat iemand denkt dat iets fout of een mythe is, dat dit zomaar klopt. We hopen tegen einde 2015, begin 2016 klaar te zijn met boek 2 en onder-tussen blijven we de mythes van ons eerste boek opvolgen.Zo beseffen Casper en ik na jaren met dit thema bezig geweest te zijn, dat ons werk nog lang niet af is. Meer nog, de grootste vaststel-ling blijkt hoe weinig we soms nog maar weten over hoe we leren thuis, op de werkvloer of op school. Maar 1 ding weten we zeker: leraren doen vaak heel goed werk.

Pedro De bruyckere is onderzoeker en pedagoog aan de arteveldehogeschool in gent en verdiept zich al jaren in de leefwereld van jongeren en is een zelfverklaarde verslaafde aan populaire cultuur. Hij doctoreert aan de universiteit van antwerpen over authenticiteit in het onderwijs. in het voorjaar van 2013 kwam een boek uit, dat De bruyckere samen schreef met casper Hulshof, die psycholoog en docent onderwijskunde is aan de universiteit utrecht: 'Jongens zijn slimmer dan meisjes, en andere mythes over het onderwijs'. in dit boek gaan de twee auteurs de hardnekkige clichés over leren, technologie in de klas, neurologie en onderwijs te lijf. ook schreef Pedro in 2013 met linda Duits het boek 'meisjes kijken', waarin ze onder andere beschrijven of het klopt wat voor beeld de media van meisjes in de puberteit schetst. [email protected]

ONDERWIJS

© speAKers AcAdeMy® | foto: wAlter KAllenBAch


In dit artikel gaat het niet over het belang van internet, websites of e-mailmarketing. The Future of Marketing gaat over de digitale

transformatie die ons de komende jaren te wachten staat. Nieuwe technologie zorgt voor een extreme versnelling en verandering van marketing, 'Internet-of-Things', mobiel, 'big data' en sensoren. Ze gaan er allemaal voor zorgen dat de klantbeleving bliksemsnel wordt aangepast aan de ‘context’ van onze geliefde klant. Met big data kun-nen we voorspellen en met mobiele technieken komen we heel dichtbij. Sensoren geven ons unieke informatie en The Internet Of Things koppelt alle bronnen aan elkaar. Bedrijven die nieuwe tech-nologie de komende jaren niet omarmen, gaan een droevige toe-komst tegemoet. In 2013 bevond 65% van de bedrijven zich naar eigen zeggen in de beginfase van digitaal. Slechts 15% was uitermate tevreden over de digitale strategie en had deze tot in de puntjes ver-zorgd. In welke fase zit jij?

MARKETING EN TRENDS

‘the riSe of the helper Brand’ Het gebruik van nieuwe technologie is een ‘must’ om onze klant te verleiden. Reclame is dood, native advertising is de volgende stap. Onder native advertising verstaan we interactieve content (gamifi-cation, interactieve video en apps) die een interactie oplevert. Mens 3.0 is op zoek naar mensmerken die een rol kunnen spelen in het dagelijkse leven. Denk daarbij aan Nike die jou als hardloper content en apps aanbiedt, die helpen met het verbeteren van jouw presenta-ties. We moeten van ‘hypen’ naar ‘helpen’ met de best mogelijke ‘edu-cational’ en ‘entertaining’ content voor bedrijven en consumenten.

inteGratie van alle kanalenDe manier waarop we communiceren zal volledig worden geïnte-greerd. Voice, mail, mobile, sensoren en social media worden qua kanaal en werking op elkaar afgestemd. Big data zal de gewenste communicatiekanalen automatisch afstemmen op de behoefte van de klant. Na jouw winkelbezoek stuurt de Beacon jouw data naar een centraal datapunt. Vervolgens ontvang je een interactieve video, komen zes aanbevelingen van vrienden voorbij en kun je met een druk op de knop digitaal bestellen. Slimme algoritmen die op het juiste moment, via de juiste media, de juiste content bij aan de juiste persoon kunnen presenteren. Sneller dan real-time.

moBiele revolutieMobiele devices spelen de komende 10 jaar een nog belangrijkere rol in het leven van mensen. Inmiddels heeft bijna 80% van de Neder-landers een smartphone, die door toepassing van big data en slimme algoritmen steeds slimmer wordt. Smartphones zijn uitgerust met gemiddeld 15 sensoren, betaalsystemen (zoals ApplePay) en bevat-ten intelligente scan- en herkenningsmogelijkheden. Zo lanceerde Amazon dit jaar de Amazon Dash. Is de mayonaise bijna op, dan scant de consument de barcode. De volgende dag ligt de nieuwe mayonaise in de brievenbus. Inmiddels levert Amazon Firefly een database van 100 miljoen producten. Ieder product dat je tegen-komt kun je fotograferen en grote kans dat Amazon direct kan

leveren. De mobiele revolutie doet volop zijn intrede in de offline wereld. Door de opkomst van nieuwe intelligentie zien we grote ver-snellingen. Denk aan de AppleWatch die ons met 8 biosensoren in

Markten en businessmodellen veranderen in snel tempo door digitalisering. Zo maakt Google nu auto’s en robots en presenteerde Amazon vorig jaar ‘predictive shipping’: ze sturen je het boek toe nog voordat je het hebt besteld. Binnen 5 jaar is AirBNB de grootste bedreiging voor hotels en hervormt UBER de traditionele

taxiwereld. Allemaal hebben ze een ding gemeen: digitaal!

The future of marketingDe toekomst van marketing komt er aan.

Maar ben jij er klaar voor?

Richard van Hooijdonk

© foto: rogier Bos


MARKETING EN TRENDS

topconditie houdt en Google Glass en Oculus Rift, die Real Virtual Reality combineren met data en intelligentie. Ook deze technieken zullen baanbrekende en bruikbare innovaties opleveren voor ieder-een. We maken kennis met Bluetooth 4.0, die veel meer devices met elkaar kan verbinden. De smartphone zal veel vaker dan nu kunnen identificeren met biometrie (vingerafdruk), oogscanners en stem-herkenning.

SenSoren Sensoren brengen offline en digitaal dichter bij elkaar. Met RFID chips, ook ingebouwd in ‘Beacons’, kunnen we mensen en klanten herkennen in winkels, op beurzen maar ook tijdens het persoonlijk contact. Off-line winkelende klanten krijgen dus een status en kunnen persoonlijk worden aangesproken met een individueel aanbod. Op basis van het winkelbezoek, koop- en webgedrag wordt digitale content toegezon-den, die helpt om een keuze te maken. Er worden wereldwijd miljar-den geïnvesteerd in de ontwikkeling van snellere en betere beacons. Met sensoren kunnen insights worden verkregen en kan de klantbehoefte concreet worden gemaakt. We vinden ze de komende tijd niet alleen in ‘Beacons’, maar ook in smartphones, koelkasten en in het dagelijkse potje pindakaas. Ook in de busines-to-business omgeving gaan sensoren een belangrijke rol spelen. Denk daarbij aan leaseauto’s, kantoorapparatuur en binnen industriële processen. In de fabriek van de toekomst worden producten als melk, pindakaas of cola op basis van informatie in RFID chips aangepast aan de lichamelijke behoefte van de consument. Pro-ducten en objecten zullen signalen opvangen, analyseren en omzetten in digitale acties.

it & BiG dataDe marketeer van de toekomst is technisch volledig op de hoogte van alle mogelijkheden. Enkele jaren geleden spraken we over e-mail pro-gramma’s, social media software, databases en responsive websites. De komende jaren spelen andere thema’s een rol, zoals de noodzake-lijke data centralisatie van alle kanalen die worden ingezet (apps, social media, telefoon, winkels, website). We hebben veel meer data die real-time en anticiperende digitale acties moeten opleveren. Databases zijn niet meer statisch, maar veranderen voortdurend. Ze moeten voorspel-len en de klant op voorhand de juiste suggesties of aanbevelingen geven. De komende jaren zullen we 4 keer zoveel data produceren en belanden we in de ‘Age of Context’. Welke gevaren liggen dan op de loer? In hoe-verre zal cybercrime innovatie verstoren en is dataveiligheid een voor-waarde om digitale innovatie te laten slagen?

nieuwe BuSineSSmodellenOude traditionele businessmodellen vervallen en maken plaats voor nieuwe. Als het voormalige videotheekbedrijf Netflix niet was overgestapt naar de digitale videotheek, had het zijn deuren waar-schijnlijk kunnen sluiten. Nu betalen wereldwijd miljoenen men-sen tien dollar per maand om van de service te gebruik te maken. Of wat dacht je van Amazon Prime dat haar eigen businessmodel aanvalt: onbeperkt muziek, boeken en films voor een vaste prijs. Ik herinner mij zelf nog het boekhoudpakket Exact. Dat was vroe-ger voor 500 gulden te koop. Nu gebruik je de Cloud software voor maar liefst 50 euro per maand. Een groter succes is er voor Exact niet geweest. En wat dacht je van de slimme koelkast. Als de senso-ren ontdekken dat de melk op is, dan wordt nieuwe melk automa-tische besteld en wordt deze samen met de pindakaas binnen twee uur thuisbezorgd.

en ten Slotte jouw Baan …Richting 2020-30 worden veel banen overbodig en door robots en machines overgenomen. De ontwikkeling van kunstmatige intelli-gentie gaat ervoor zorgen dat veel (lager opgeleide) functies wor-den overgenomen door machines. Wordt de campagnemanager in de toekomst vervangen door een ‘campagne-machine', die resulta-ten en campagnes zelf afweegt? Wordt de marketingmanager straks ondersteund door een big-data robot, die strategieën en beslissin-gen op een presenteerblaadje aanlevert? Hoe ziet de marketingaf-deling van de toekomst eruit?

De toekomst van marketing is groot. Groter dan ik in dit artikel kon beschrijven. Boek daarom de sessie THE FUTURE OF MAR-KETING en ontvang topinspiratie over een toekomst waar jij als winnaar uit wilt komen. trendz! 2030Futurist en trendwatcher Richard van Hooijdonk kijkt vooruit. Door nieuwe technieken en combinaties van mogelijkheden staan we aan de vooravond van grote veranderingen op het gebied van economie, werk, gezondheid, samenleving, ondernemerschap en marketing. ‘Singularity’ zorgt ervoor onze problemen worden opgelost. Wat dacht je van 4D printing, Internet of Things, Sen-soren, big data en cognitieve intelligentie. Hoe lang duurt het nog voordat iedereen zijn eigen robot of drone heeft? Welke ‘disrup-ties’ hebben nu al grote gevolgen voor jou, jouw bedrijf of jouw doelgroep? De inspiratiesessie Trendz! 2030 inspireert je over de grote technologische doorbraken die het leven van miljarden mensen gaan bepalen.

Kun jij het aan? Want het komt eraan! Vraag Speakers Academy® naar deze inspiratiesessie en specifieke voorbeelden binnen uw branche.

trendwatcher richard van Hooijdonk biedt waardevolle inspi-ratiesessies voor bedrijven, organisaties en de overheid. voor klantendagen, congressen en bijeenkomsten. als inspirator of als dagvoorzitter. ruim 350.000 mensen bezochten zijn sessies in binnen- en buitenland. bekend van de rtl masterclass, rtl

ondernemerszaken, radio 1 journaal, bnr en (gast) docent aan nyenrode en Erasmus universiteit. Kies voor een van de sessies en zorg voor een unieke en energieke ervaring voor uw klanten, relaties, personeel of bezoekers. [email protected]


© foto: frAnK doorhof

SPOTLIGHT ON.. . .


De muziek- en tv-carrière van Ali B behoeft geen introductie meer. De coach van The

Voice Of Holland is naast rapper, cabaretier en spreker ook ondernemer. Met een eigen pla-tenlabel, managementbureau en tv-produc-tiemaatschappij kent hij de ups en downs van het ondernemen als geen ander. Inmiddels is hij al vier jaar een veel gevraagd spreker.

covey vs chopraAls gepassioneerd lezer kwam hij al vroeg in aanraking met grootheden als Covey, Kap-lan, Robbins en Chopra. Hij bezocht ver-schillende seminars en trok de aandacht door zijn onbevangen manier van vragen stellen. Dit resulteerde erin dat hij zelfs het podium mocht delen met wijlen Stephen Covey. Die hem spontaan uitnodigde om bij hem thuis in Utah te filosoferen over verschillende onder-werpen. Ook Depak Chopra werd tijdens een event nieuwsgierig naar de rapper die zijn hele seminar al rappend samenvatte. Ali en Depak filosofeerde na afloop nog uren door en onderhielden via email contact.

“Mijn inspiratie haal ik uit dit soort momenten en de boeken die ik lees. De manier waarop zij mensen inspireren, is ook de manier waarop ik dat wil doen. Alle spreek opdrachten waar-voor ik geboekt word, zijn allemaal op maat gemaakt. Ik speel graag in op het publiek en alles wat er in de zaal gebeurt en gezegd wordt. Hierdoor wordt het optreden persoonlijk voor het bedrijf en is het altijd uniek. Als ik mezelf moet omschrijven, zoals ik wil zijn, zou dat een mix zijn van een stand-up comedian, een inspirator en een ras-onder-nemer. “

Wat maakt ali b als spreker uniek?Als spreker gebruikt Ali B humor als een rode draad voor zijn optreden. “Humor brengt luchtigheid in een boodschap en maakt de soms hele serieuze onderwerpen toch toegankelijk. Daarnaast is inspiratie een belangrijk thema voor mijn speeches. Het is voor mij geslaagd als na afloop de hele zaal zin heeft om aan de slag te gaan”

‘Ali B! Wat doe jij nou op een business event?’

SPOTLIGHT ON.. . .

Ali B (1981) is rapper, televisiepresen-tator en cabaretier. op een positieve en humoristische wijze weet hij anderen te inspireren. [email protected]

Welke indruk liet Ali B achter toen hij sprak voor onder andere Deloitte, de Orde van Advocaten en de Rabobank:

John Fentener van Vlissingen-bcD Group

"Ik ontmoette Ali voor de eerste keer bij de Big Improvement Day (BID). Een dag die in het teken van ondernemerschap staat met als doel een brug te slaan tussen bedrijfsleven en over-heid. Indrukwekkend, hoe hij op een luchtige manier ons allen diep wist te raken."

peter bommel, -ceo Deloitte"We hebben Ali B geboekt als spreker tijdens onze partner meeting. Ali is een echte woord-kunstenaar. Ik vond het ontzettend knap van hem, hoe hij met een paar woorden uit het publiek zo’n goede rap kon maken, met zelfs nog aandacht voor onze thema’s: innovatie & samenwerking. Bovendien hebben we enorm gelachen om de grappen die hij maakte, die waren echt goed namelijk. Daarnaast vond ik het erg leuk om te zien dat hij niet moe werd van alle foto’s en handtekeningen met alle kin-deren. Hij nam rustig de tijd voor iedereen. Voor herhaling vatbaar!"

leonard bohmer,-orde van advocaten"Ali B is als spreker en performer in staat om ieder publiek te raken, te boeien en te inspi-reren. Ik heb hem onder meer meegemaakt als spreker voor een volle zaal van advocaten waarvan de helft nooit van hem had gehoord en de andere helft zich af vroeg wat hij kwam doen. Hij is echt ad rem. De combinatie van zijn messcherpe observaties en zijn woord-

kunst maakt hem een begenadigd en origineel commentator. Zijn charme en zijn energie doen de rest. De ovatie duurde heel lang."

Ralph van hessen, -big Improvement Day"Een van de meest unieke persoonlijkheden in ons land die mensen en organisaties blij maakt en in beweging zet. Ali B is een belang-rijke stimulans van de Big Improvement Day, hij is Ali Big improvement himself. Er zijn weinig sprekers die zo contact maken met hun publiek. Zijn unieke persoonlijkheid, warmte en inlevingsvermogen zorgen ervoor dat iedereen die hem hoort met een bijzonder gevoel naar huis gaat. Kortom Ali B maakt Nederland een beetje mooier!"

Inge Keller,-Rabobank"Ali sloot bij ons een belangrijke ledenjaar-bijeenkomst af die in het teken stond van een op handen zijnde fusie. Het publiek in de zaal was op voorhand wat sceptisch over onze keuze voor een optreden van Ali op deze gelegenheid. Dat was binnen 1 minuut hele-maal weg. Zijn verhaal was persoonlijk, eer-lijk, humoristisch en vol mooie inzichten en raakte overduidelijk een snaar bij het publiek. Ook wist hij op een geweldige manier een link te leggen met de fusie. Absoluut een aan-rader dus!"


INNOVATIE

Veel mensen zijn ervan overtuigd dat positief denken de kans op succes ver-

groot. Hierbij kunnen de ambities op ver-schillende terreinen liggen, zoals zakelijk, gezondheid, onderwijs, sport, de liefde, enz. Inderdaad toont wetenschappelijk onderzoek aan dat onder bepaalde condities optimisme helpt bij het behalen van de doelstellingen. Dat lijkt een conclusie die net zozeer logisch als welkom is. Echter, het leven is vaak inge-wikkelder dan we zouden willen. Einstein zei het al: “We moeten de dingen zo eenvoudig mogelijk maken, maar ook niet eenvoudiger dan dat.” Dat is dan ook de reden dat we beter kun-nen spreken over serieuze opmontering, om te vermijden dat we niet vervallen in posi-tieve naïviteit. Met je ogen dicht de snelweg oplopen is optimistisch, maar niet verstandig. Het serieuze zit ‘m dus aan twee kanten van de zaak: we zoeken goed onderbouwde inter-venties die leiden tot opmontering, wat weer resulteert in betere, relevante prestaties.

o-zoneSHet ‘Internationale Instituut voor Serieuze Opmontering’ heeft als missie omgevingen te helpen transformeren in ‘O-zones’, met een hoog O-(Opmonterings)-gehalte. Een mooi voorbeeld van een O-zone is het Noorse dorp (Lucky) Næroset, net ten noorden van Lille-hammer. De gemeenschap werd geconfron-teerd met een aantal problemen als gevolg van de afname van de populatie. Zo werd de lokale school bedreigd door sluiting. In plaats van

serieuze opmontering voor betere prestaties!

prof. dr. paul Louis Iske

klagen en demonstreren heeft men een aantal positieve, vrolijke vormen van aandacht vra-gen toegepast. Alternatieve oplossingen wer-den aangedragen, waarbij iedereen de ideeën kon aandragen. Het resultaat is dat wereldwijd aandacht en sympathie voor deze kleine com-munity is ontstaan, het dorp momenteel juist een behoorlijke aanwas ziet en de problemen aanzienlijk kleiner zijn dan voorheen.

Betonnen paleizenVeel organisaties worden ook geconfronteerd met belangrijke, soms disruptieve verande-ringen en moeten laten zien dat zij wend-baar en weerbaar zijn. Vernieuwing van het businessmodel is vaak nodig en daarbij zijn creativiteit, durf en (positieve) energie onont-beerlijk. Het is de kunst om omgevingen te ontwikkelen waarin innovatie en onderne-merschap kunnen gedijen. Daarbij gaat het om vier aspecten: de processen & organisa-tie, de cultuur & sociale processen, virtuele & digitale ruimte en ten slotte de fysieke/reële ruimte. In alle vier de deelruimtes kan men op zoek naar interventies die leiden tot een verhoogd ‘O-niveau’. Denk bijvoorbeeld aan plattere organisaties met meer eigen verant-woordelijkheid, aan meer diversiteit, open-heid en passie, sociale media in plaats van rigide database-gestuurde systemen en open/natuurlijke omgevingen in plaats van ‘beton-nen paleizen’.

Een concreet voorbeeld betreft het accepteren van, en leren van, (briljante) mislukkingen. In

prof. dr. paul louis iske is hoogleraar open innovatie & Business Venturing aan school of Business and economics van de universiteit Maastricht. Als systeemdenker houdt hij zich bezig met het beter begrijpen hoe organisaties zich kunnen ontwikkelen tot waardevolle omgevingen, waarin eigen succes gepaard gaat met het bijdragen aan een betere, duurzamere en opgemonterde wereld. daarnaast is hij oprichter van het instituut voor Briljante Mislukkingen met als doel begrip te kweken voor de complexi-teit van innoveren en ondernemen. hij is verder Vice chairman van het dutch –norwegian Business network. hij is (internationaal) spreker en consultant op de gebieden innovatie, nieuwe businessmodel-len, creativiteit en Kennismanagement. [email protected]

een Opmonterings-omgeving worden men-sen niet ontmoedigd om iets nieuws te pro-beren, wat mogelijkerwijs tot een waardevol resultaat kan leiden. Ook worden onderne-mers niet gestraft wanneer iets niet loopt zoals gepland. Men ziet de waarde van de poging en de kans om te leren. Het Engelse FAIL is niet voor niets een afkorting: First Attempt In Learning.

Een buitengewoon interessante ontwikke-ling is die van de zogenaamde ‘Holistische Businessmodellen’, waarbij niet alleen meer wordt gekeken naar de financiële kant van een onderneming of een project, maar ook de maatschappelijke waarde wordt meege-wogen. Het zogenaamde ‘Impact Investing’ is enorm in opkomst en dat betekent dat steeds meer mensen daadwerkelijk willen investeren in een betere, duurzamere wereld. Geld speelt daarbij nog steeds een rol, maar niet langer de hoofdrol. Nieuwe concepten, zoals Crowd-funding en Social Impact Bonds (waarbij risi-co’s en rendement anders worden verdeeld en de sociale waardecreatie mede het rendement bepaalt), dragen hieraan bij.

Het Internationale Instituut voor Serieuze Opmontering verzamelt en deelt kennis, waar-mee omgevingen kunnen worden ontwikkeld waarin holistische businessmodellen tot rea-liteit kunnen worden gebracht. Met positieve impact op prestaties die nodig zijn voor suc-ces in een duurzamere en betere wereld. Het motto is: ‘Slim en Leuk Buffelen’.


‘HET ENGELsE fail Is NIET vOOR NIETs EEN AFkORTING: fIRsT aTTEMpT iN lEARNING’

© foto: Arjen schMitZ


Hallo, mijn naam is TINKEBELL. Mogelijk kent u mij. Ik ben beeldend

kunstenaar en schrijver en voor velen vooral bekend van het 'verhaal met die kat'. Het zou kunnen dat u daar nu een beetje van schrikt.

Toen ik in 2004 mijn zieke kat doodde en een tas van haar maakte om een dicussie op gang te brengen over onze dubbele moraal waarmee wij dieren enerzijds als familielid en tegelijkertijd als gebruiksvoorwerp kun-nen behandelen had ik nog geen idee wat ik mijzelf op de hals haalde. Dat ik hierdoor uiteindelijk niet alleen een expert op gebied van dierenrechten, de omgang tussen mens en dier maar ook op het gebied van menselijk gedrag op social media zou worden had ik ook niet kunnen bedenken. Toch is het waar.

Kinderen weten vaak niet meer waar hun stukje vlees vandaan komt en producten van leer doen zelden nog aan een koe den-ken. We leven in een uitbestedingscultuur waarin de herkomst van ons voedsel zelden zichtbaar is en wij onze zieke huisdieren overdragen aan een expert om een dode-lijke injectie toe te dienen. Op het platteland waar men nog wel eens zelf naar ‘oplossin-gen’ wil zoeken lacht men daar om: Wist u bijvoorbeeld dat er onenigheid bestaat over de zogenaamde 'pijnloosheid' van een pro-fessionele euthanasie uitvoering door de dierenarts?

Dit was voor mij de aanleiding om mijn eigen zieke kat te transformeren in een tas en begin 2005 gaf ik hier een korte lezing over in Paradiso, Amsterdam.

Grote verontwaardiging volgde. In vele talen publiceerden blogs en activistenweb-sites over de gruweldaad die ik had begaan: Het zelf doden van mijn zieke kat. Ketting-mails rouleerden: ‘Een ziek wijf heeft haar

Over hoe ik op bizarre wijze een social media expert werd

TINkEBELL

INNOVATIE & CREATIVITEIT

teKst: KAtinKA siMonse | fotogrAfie: VerA de KoK, tedx AMsterdAM


INNOVATIE & CREATIVITEIT

kat vermoord als kunst en die kut moet dood. Ga niet op haar website kijken want daar verdient ze alleen maar geld mee’In 4 jaar tijd ontving ik zo'n 100.000 haat-reacties.

Een aantal zaken vielen mij op: Er bestond weinig inhoudelijke variatie in de haatmails die ik ontving. Regelmatig was uit de e-mail te lezen wat de meest recent geziene (hor-ror)film was van de schrijver: scenario's uit deze films werden beschreven in de ver-wensingen.De haatmails werden meestal vol drift en in een opwelling geschreven gezien de hoeveelheid typfouten en het overmatig gebruik van hoofdletters. Je zag de schrij-vers bij wijze van spreken rammen op hun toetsenbord.Het werd een boek, besloot ik. De meeste haatmail kwam voort uit de combinatie van een misplaatst gevoel van anonimiteit en het idee dat alles wat digitaal is 'niet echt' is. met andere woorden, ik had de indruk dat mensen die mij schreven hoe ze mij graag open scheurden, verkrachtten en dood zou-den laten bloeden, dit soort zaken niet snel persoonlijk tegen mij zouden zeggen.

Voor het boek werden de haatmails geca-tegoriseerd op inhoud en opmaak en in totaal bleken slechts 11 varianten moge-lijk. Daarnaast plaatsten we niet alleen de e-mails zelf, maar ook alle gevonden infor-matie uit Facebookprofielen, Amazon wish lists, YouTube-accounts etc. die was gekop-peld aan het e-mail adres van de afzenders. Vaak hadden schrijvers publieke profielen op meerdere websites en leverde de com-binatie van gegevens van de verschillende profielen een zeer uitgebreid beeld van de (privé)levens van deze personen op. In som-mige gevallen viel via Google maps zelfs een foto van het woonhuis te achterhalen.Schokkend was de constatering dat de

meeste bedreigingen waren verzonden door hele normale mensen: tienermeis-jes, politieagenten, huismoeders en kan-toormeneren. Mensen van wie je geen scheldpartij zou verwachten, laat staan een doodsbedreiging.

Door een compleet profiel te publiceren werd het boek niet alleen een methode om bedreigers ter verantwoording te roepen - u wenst mij dood, maar wie bent u eigenlijk?Het stelde ook de anonimiteitsstatus waarin webgebruikers zich vaak wanen ter discus-sie. Hoe openbaar zijn gegevens en hoe veel kwaad kan een online dagboek wanneer de hele wereld toegang heeft tot je privéleven?

Met de jaren raakte ik niet alleen gewend aan de beledigende en bedreigende mails - Ik zag ook hoe de ontwikkeling verliep die begon met enkele vroege internetters die zogenaamde 'babelfish translated' ketting-mails rouleerden met als doel dat mensen de haatteksten zouden knippen en plakken in een persoonlijke mail tot een transfor-matie naar anti TINKEBELL facebookpa-gina's, online petities en amateuristische weblogs die wereldkundig maakten dat ik dood moest.

Het grootste verschil tussen 11 jaar gele-den en nu is dat haatmails nog maar zel-den rechtstreeks in mijn mailbox belanden. Bedreigingen zijn nu publiek en vormen zelfs een competitie: Wie haat mij het meest? Wie maakt het verhaal over deze kattenkiller nóg walgelijker? Wie krijgt de meeste likes voor zijn afschuw?

alleS iS hier toeGeStaanPetities worden sneller gesigneerd wan-neer een verhaal een beetje erger wordt gemaakt. Een blog verdient bestaansrecht door de likes die volgen op Facebook, Tum-blr reblogs - of nog beter, een 'officiele krant' die graag gebruik maakt van al deze bron-nen van mensen die hun versie van het ver-haal nog wat hebben aangedikt. Het gevolg is een compilatie van de meest vergezochte, sensationele stukken die de meeste lezers en nog meer re-blogs op hun naam hebben staan.

Zo mutileerde mijn verhaal over een zelf uitgevoerde euthanasie van een zieke kat in vele talen tot een ware horrorstory.

Tegenwoordig krijg ik dan ook nog maar zelden haatmails, omdat ik mijn eigen kat heb gedood. Nee, ik ontvang bedreigin-gen omdat ik honderden huisdieren heb die ik elke dag martel, voor de lol. Ik heb een fabriek in kattentassen. Oh, en ik haal de ogen uit levende hamsters en wacht dan tot ze dood gaan van de bloedingen, stond gepubliceerd in een Poolse krant 'Gazeta Wyborca'. Het is allemaal terug te vinden, maar het is ook allemaal niet waar.

Onlangs reageerde ik zelf op een dergelijk verhaal op de website van een dierenrech-tenorganisatie. Ik legde uit dat de oorsprong van het verhaal nogal anders lag. De eerste respons die ik daar op kreeg was net zo ver-bluffend als typerend voor deze tijd:

'Well, as Google results clearly indicated that you really took pleasure in your daily ani-mal-torture-habits, the story has to be true'.

De definitie van waarheid heeft in deze interactieve internetwereld een nieuwe betekenis gekregen: die van de meest ge-reblogde.

TINKEBELL. studeerde in 2005 af aan het Sandberginstituut in Amsterdam. TINKEBELL provoceert, maar krijgt het keer op keer voor elkaar om mensen anders naar de wereld te laten kijken. gedrag te veranderen. en normen te (laten) bekritiseren. rechtszaken schuwt ze niet. Door haar film 'SAVE OUR CHILDREN' waarin ze zich liet steriliseren kreeg ze het fosfaatprobleem op de politieke agenda. debatten worden aangewakkerd zowel door haar veelzijdige kunstprojecten als de columns over huisdieren, vleesindustrie, textielarbeiders, ontwikkelingshulp, vluchtelingenproblematiek, politiek en social media, die ze schreef en schrijft voor trouw, the guardian, oneworld en Kunstbeeld. [email protected]

‘PEtitiEs worDEn snEllEr GeSiGneerd wannEEr EEn vErHaal EEn Beetje erGer worDt gEmaaKt’


Yuri van Geest is een gepassioneerde professional, onderne-mer en spreker op het gebied van visieontwikkeling, innova-

tie, mobiel internet en ‘Singularity’. Singularity is een verzamelterm van de belangrijkste opkomende exponentiële technologieën zoals biotech (DNA profiling, stamcellen, synthetische biologie, biomi-micry), 3D printers, nanotech, neurotech (optogenetics, fMRI, EEG), artificial intelligence (Watson, bots, algoritmic organizati-ons), robots, brain computer interfaces, augmented reality, Inter-net of Things en nieuwe energiebronnen.

Met name de convergentie van deze technologieën leidt tot fun-damentele veranderingen in de wereld, bedrijven en mensen zelf. Hierbij kunt u denken aan concrete toepassingen als:

• Mobiele DNA tests waarbij mensen zelf via hun smartphone hun mentale en fysieke gezondheid real-time kunnen meten, bijhou-den en diagnosticeren;

• De opkomst van zonne-energie;• Smart Cities en Internet of Things waarbij auto's, huizen, speel-

goed, mensen, bruggen, gebouwen e.d. allemaal open, dyna-misch, interactief worden met een IP adres en met internet verbonden zijn waardoor alle processen efficienter en effectie-ver worden;

• De opkomst van kunstmatige intelligentie: robots die veel werk-zaamheden zullen veranderen of overnemen;

• Het aansturen van objecten in de echte of virtuele werkelijkheid door middel van hersengolven/activiteit;

• Gepersonaliseerde gezondheidszorg via DNA-profielen;• Het uitprinten van hersenactiviteit zoals beelden uit dromen en

het delen ervan;• Het 3D uitprinten van fysieke goederen en het 3D uitprinten van

biologische organismen ten behoeve van vaccinaties, medicij-nen, energie en landbouw.

Yuri is lid van de Raad van Advies van TEDx Maastricht – ook wel TEDx Health genoemd – vanwege zijn passie voor de gezond-heidszorg. Hij heeft daarnaast een eigen bureau gericht op inno-vatieve evenementen, advies en conceptontwikkeling met klanten als Vodafone Group, Philips Global, Samsung, Nokia, MIT en Google. Hij is medeoprichter en programmamanager van Voda-fone Mobile Clicks, de grootste mobiele internet start-upcom-petitie in de wereld. Hij is alumnus en inmiddels Nederlands ambassadeur van de gerespecteerde en exclusieve Singularity Uni-versity van NASA en Google in Silicon Valley, opgericht door Ray Kurzweil en Larry Page. Hij is medeoprichter van succesvolle eve-

nementen als Mobile Monday Amsterdam (sinds 2007) en TEDx Amsterdam (sinds 2009). Voorts is hij lid en boegbeeld van het Topteam Creatieve Industrie binnen het Ministerie van Economi-sche Zaken, Landbouw en Innovatie en is hij sinds 2010 betrokken bij het opzetten van THNK, een educatief instituut voor creatief lei-derschap waarin hij de inhoud inzake Emerging Technologies voor zijn rekening neemt.

Yuri is momenteel druk bezig met ontwikkelingen binnen de gezondheidszorg als sector. Nationaal en internationaal. Niet alleen via TEDx Health maar ook bij verschillende klanten als Philips, UVIT, MIT en Harvard. Mobiele strategie, mobile business deve-lopment en mobiele applicaties voor iPhone en Android. Hierbij worden soms zelfs DNA-testen en profielen geïntegreerd. Voorts is hij mede oprichter van de eerste Quantified Self Europe-confe-rentie in Amsterdam. Dit event gaat over alle sensoren die mensen zelf kunnen gebruiken om hun lichamelijke, emotionele en geeste-lijke gezondheid te monitoren en te verbeteren. Al dan niet met een smartphone, dit als vorm van preventieve zorg. Concreet betekent dit onder meer het monitoren van suiker, eten, beweging, choles-terol, hartslag, bloeddruk, hersengolven etc.

WETENSCHAP

o n d e r w e r p e n :Singularity

toekomst / visie / Scenario's

technologie

innovatie

mobiel internet

Sensoren

internet of things

Quantified Self

mobile health (mhealth)

Gezondheids(zorg)

creatieve industrie

topsectorenbeleid

wat is lean Startup en waarom is dit momenteel

de nummer 1 innovatie-methodiek in de hele wereld?

[email protected]

SingularityDrs. yuri van Geest


© s

peAK

ers

AcAd

eMy®

/fo

to: w

Alte

r KA

llen

BAch

© s

peAK

ers

AcAd

eMy®

: wAl

ter

KAll

enBA

ch

fo

tog

rAfi

e: r

oy

Beu

sKer

fo

tog

rAfi

e: il

yA V

An M

Arle

10TOp

fo

tog

rAfi

e: e

Vert

jAn

dAn

iels

fo

to: r

ens

VAn

Mie

rlo

- Ze

ro40

stu

dio

s

fo

tog

rAfi

e: r

oy

Beu

sKer

fo

tog

rAfi

e: e

Vert

-jAn

dAn

iels

fo

tog

rAfi

e: w

Alte

r KA

llen

BAc

h

fo

tog

rAfi

e: r

oy

Beu

sKer

De 10 meest geboekte sprekers van 2014

Dr. André Kuipers ir. Marc Cornelissen Prof. dr. Bas Haring Pieter de Rijk

Marc Lammers Pedro de Bruyckere Prof. drs. Jeroen Smit Thomas Rau

speakersacademy.nl

Bezoek onze website voor uitgebreide biografieën van de tien meest geboekte sprekers van 2014

Annemarie van Gaal Prof. dr. Herman Pleij

Categorienaam


Bestuur, Beleid & Politiek

Futurologen & Trendwatchers

Kunst & Cultuur

Media & Journalistiek

Presentatoren & Dagvoorzitters

Communicatie & Public Relations

Geschiedenis

Leiderschap & Strategie

Mens &Samenleving

Sales

Economie & Financiën

Gezondheidszorg

Lifestyle

Motivatie, Inspiratie & Pers. Ontwikkeling

Sport, Avontuur & Expeditie

Entertainment

ICT &Nieuwe Media

Management

MVO & Duurzaamheid

Weer, Meteorologie

Filosofie, Religie & Spiritualiteit

Innovatie & Creativiteit

Marketing

Ondernemerschap

Wetenschap

Overzicht van belangrijkeFaculty Members van Speakers Academy®

ingedeeld per categorie

speakersacademy.nl

Drs. maximeverhagen

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h


Bestuur, Beleid en Politiek

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Bestuur, Beleid & Politiek alleen al meer dan 300. Voor aanvullende suggesties raadpleeg

ook de categorieën Economie & Financiën, Gezondheidszorg en Mens & Samenleving.

foto

: mar

cel

kr

ijg

er

Dr. JaCQUeLiNecramer

foto

: sab

ine

uit

slag

SaBiNeuitslag

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

DoekLeterpstra

Drs. miRJamsterk

foto

: mo

om

fo

tog

raf

ie

mr. aNDRérouvoet

foto

: zo

rg

ver

zek

eraa

rs

ned

erla

nd

foto

: cas

per

ril

a

maRia van der hoeven

foto

: han

s w

ieg

el

HaNSwiegel

foto

: lo

nn

eke

stu

len

Drs. HeDYd'ancona

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

maRJa vanbijsterveldt

foto

: jac

qu

elin

e d

e h

aas

FeLixrottenberg

foto

: ro

y be

usk

er

Drs. FRaNSweisglas

foto

: pla

atje

van

kaa

tje

Drs. aReND JaNboekestijn

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

Dr. URi rosenthal

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

Drs. eDnijpels

foto

: her

mie

n l

am

Drs. JaCkde vries

foto

: er

ica

ter

pstr

a

eRiCaterpstra

foto

: har

old

per

eir

a

Drs. Femkehalsema

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

mr. drs. JaN keeSde jager

foto

: kr

ijn

van

no

or

dw

ijk

mr. Dr. THieRRYbaudet

Drs. miLDReD hofkes


Communicatie & Public Relations

foto

: lie

ke

vog

els

foto

: mar

ijn

de

ko

nin

g

foto

: ric

har

d v

an h

ou

ten

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

foto

: lu

do

daa

ms

foto

: beg

o d

e la

cr

uz

Liekevogels

LUDodaems

RiCHaRD van houten

foto

: ro

b te

r b

ekk

e

Drs. paULstamsnijder

mr. maRiJN de koning

JeRoeN duijvestijn

Tomvan ‘t hek

fo

to: m

arc

deu

rlo

o

kLUUN

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Communicatie & Public Relations alleen al meer dan 270. Voor aanvullende suggesties

raadpleeg ook de categorieën Marketing, Sales, ICT & Social Media en Ondernemerschap.

foto

: su

san

piË

t

Dr. SUSaNpiËt

foto

: tij

n v

an e

wij

k

TiJNvan ewijk

foto

: ph

il n

ijh

uis

Joopalberda

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

mr. peTeR paULleutscher

foto

: ric

har

d v

an h

oo

ijd

on

k

RiCHaRDvan hooijdonk

Dr. STeVeNvan eijck

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls


Economie & Financiën

foto

: r

ob

hen

dr

ikse

n

foto

: c

oen

teu

lin

gs

foto

: mar

cel

kr

ijg

erfo

to: r

ick

van

der

plo

eg

foto

: jaa

p k

oel

ewij

n

foto

: ed

o h

artm

an

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

prof. dr. basjacobs

foto

: mas

ch

a h

end

rik

s

hans de geus

prof. dr. coenteulings

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Economie & Financiën alleen al meer dan 200. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de

categorieën Bestuur, Beleid & Politiek, Duurzaamheid & Samenleving.

fo

to: b

arba

ra

baar

sma

prof. dr. baRbaRabaarsma

foto

: her

mie

n l

am /

de

gr

oen

e za

ak

Drs. MaRGahoek mba

foto

: ev

ert-

jan

dan

iels

prof. drs. JeRoen smit

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

Dr. MathiJsbouman

prof. dr. WilleMvermeend

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

prof. dr. sWeDeR van wijnbergen

foto

: ro

y be

usk

er

prof. dr. Renésmits

Dr. Roeljanssen

prof. dr. Rickvan der ploeg

Dr. paultang

Dr. Jaapkoelewijn

WilleMmiddelkoop

foto

: eve

rtja

n d

anië

ls

em. prof. dr. aRnolDheertje

foto

: met

dan

k a

an r

oel

jan

ssen

aNDRé heuvelman

foto

: sty

led

4yo

u


Entertainmentfo

to: f

emk

e w

olt

hu

is

foto

: jan

van

br

eda

foto

: mu

rth

mo

ssel

foto

: mar

cel

kr

ijg

er

CeSaR zuiderwijk

foto

: ro

y be

usk

er

Drs. pieTeRde rijk

Femke wolthuis

foto

: mar

cel

kr

ijg

er

DoLFjansen

foto

: gr

eg s

hap

iro

GReGshapiro

mURTH mossel

foto

: car

el k

raa

yen

ho

f

CaReLkraayenhof

foto

: nik

off

ph

oto

foto

: han

s k

azàn

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers.Op het gebied van de categorie Entertainment alleen al meer dan 100.

Leetowers

fo

to: p

atr

icia

ste

ur

fo

to: a

li b

.

ali b.

foto

: fo

tog

raa

f

mier

foto

: go

vert

de

ro

os

HaNSklok

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

JeLLekuiper

foto

: dio

van

maa

ren

Leoblokhuis

foto

: ral

ph v

an r

aat

& an

dr

é k

uip

ers

Drs. RaLpHvan raat &dr. aNDRékuipers

SaRakroos

HaNSkazàn

miCHieLborstlap


Filosofie, Religie & Spiritualiteit

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

prof. dr. aNToiNebodar

foto

: sti

ne

jen

sen

Dr. STiNe jensen

foto

: an

bo

eve

Drs. ReiNgerritsen

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

prof. dr. paULcliteur

prof. dr. BaSharing

pRoF. DR. aBRam de swaan

foto

: en

ith

ste

nh

uys

prof. dr. peTeRsloterdijk

foto

: ro

y be

usk

er

prof. dr. HaNSachterhuis

foto

: jo

hn

gr

ay

prof. JoHN gray

foto

: en

ith

ste

nh

uys

paSCaL bruckner

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers.Op het gebied van de categorie Levensovertuigingen alleen al meer dan 150.

foto

: mo

ïra

mü

ller

Dr. moïRamüller

foto

: jaf

fe v

ink

Drs. JaFFevink

foto

: ro

y be

usk

er

prof. dr. aBRamde swaan

foto

: ro

y be

usk

er

prof. dr. aNDReaSkinneging

foto

: su

san

nei

man

prof. dr. SUSaNneiman

foto

: hei

di d

e g

ier

Drs. JaCoBiNe geel

foto

: ro

y be

usk

er


Futurologen & Trendwatchers

kRiJNschuurman

foto

: ro

b k

eer

is

Drs. JUSTieNmarseille

foto

: to

ny

bosm

a

ToNYbosma

foto

: wim

de

rid

der

prof. dr. Wimde ridder

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

Drs. YURivan geest

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

maRCeLbullinga

foto

: to

m p

alm

aert

s

Tompalmaerts

foto

: car

l r

oh

de

Dr. CaRLrohde

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

RUUD veltenaar

foto

: pet

er v

an d

er w

el

Drs. peTeRvan der wel

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Futurologen & Trendwatchers alleen al meer dan 110. Voor aanvullende

suggesties raadpleeg ook de categorieën Gezondheidszorg en ICT & Social Media.

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

paULostendorf

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

Drs. HeRmaNkonings

foto

: bo

nit

a po

stm

a

CHRiSTiNeboland

foto

: stu

dio

ro

ose

gaa

rd

e

DaaNroosegaarde

foto

: ad

jied

j ba

kas

Drs. aDJieDJbakas

foto

: far

id t

abar

ki

FaRiD tabarki


Geschiedenis

foto

: ch

ris

ta m

ein

der

sma

mr. CHRiSTameindersma

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

prof. dr. maaRTeN van rossem

foto

: lee

nd

ert

jan

sen

peTeRd’hamecourt

foto

: gee

rtje

dek

ker

s

GeeRTJedekkers

foto

: fr

ed v

loo

BeRTUShendriks

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Geschiedenis alleen al meer dan 100. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de

categorieën Mens & Samenleving en Filosofie, Religie & Spiritualiteit.

foto

: fo

to: e

vert

-jan

dan

iels

prof. dr. HeRmaNpleij

foto

: ber

nar

d h

amm

elbu

rg

BeRNaRDhammelburg

foto

: mar

niX

kr

op

mr. drs. maRNixkrop

foto

: an

ja v

an w

ijg

erd

en

aNNeJeTvan der zijl

foto

: mar

tin

van

cr

evel

d

maRTiNvan creveld

foto

: pau

l r

em

paULrem

Drs. GeNeRaaL-maJooR B.D.pieTeR cobelens

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h


Gezondheidszorg

foto

: jo

ost

jo

oss

en

Dr. kRiSverburgh

foto

: ro

y be

usk

er

Drs. RoBoudkerk

foto

: fo

tobu

rea

u h

og

e n

oo

rd

en

RUBe VaN poelgeest

foto

: mik

e bl

oem

iVaN wolffers

foto

: mar

cel

bec

ker

prof. dr. HaNSmaRCeL becker

foto

: an

s d

ekk

ers

Drs. aNNevan der heyden

foto

: dan

iel

mo

gen

do

rff

Drs. pHiLipidenburg mba

foto

: fr

ans

hid

dem

a

Drs. FRaNShiddema

DR. URi rosenthal

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

Dr. eize wielinga

mr. aNDRé rouvoet

fo

to: z

or

gve

rze

ker

aar

s n

lprof. dr. BoB pinedo

fo

to: e

nit

h s

ten

hu

ys

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Gezondheidszorg alleen al meer dan 100. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de categorieën Futurologen & Trendwatchers, Economie & Financiën, Management, ICT & Social Media en Ondernemerschap.

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

mr.CHaRLoTTeinsinger mBa

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

prof. dr. HeLeeNdupuis

fo

to: e

veli

ne

bran

dt

Drs. eVeLiNe brandt

BReNNode winter

foto

: to

ny

thij

s


ICT & Nieuwe (Social) Media

RUUDhendriks

foto

: ru

ud

hen

dr

iks

foto

: vin

cen

t ev

erts

foto

: ro

nn

ie o

ver

go

or

Drs. maURiCe de hond

foto

: mar

cel

kr

ijg

er

peTRa De boevere

foto

: pet

ra

de

boev

ere

foto

: dim

baa

rs

STepHaNfellinger

foto

: pe

ter

van

hal

JaCoBspoelstra

foto

: ja

co

b sp

oel

str

afo

to:

ben

van

der

bu

rg

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

fo

to: k

ath

erin

e k

uc

her

enk

o

foto

: pet

er h

inss

en

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie ICT & Nieuwe (Social) Media alleen al meer dan 175. Voor aanvullende suggesties

raadpleeg ook de categorieën Communicatie & PR, Innovatie & Creativiteit, Ondernemerschap en Sales.

foto

: her

bert

bla

nk

este

ijn

Drs. HeRBeRTblankesteijn

foto

: wim

vee

n

em. prof. dr. Wimveen

peTeR hinssen

Drs. kaTHeRiNekucherenko

ViNCeNTeverts

BeNvan der burg

RoNNieovergoor

SiLVeSTeRzwaneveld

peDRo Debruyckere


foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Innovatie &

Creativiteit alleen al meer dan 400. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de categorieën Ondernemerschap, Marketing en Leiderschap & Strategie.

Innovatie & Creativiteit

foto

: ren

é c

.w. b

oen

der

ReNé C.W. boender

kaRLraats

foto

: bu

ro

br

aban

t

foto

: mc

kli

n f

oto

gr

afie

LaRSsørensen

foto

: han

ger

rit

s

prof. dr. ir. HaNgerrits

foto

: jan

bo

mm

erez

JaNbommerez

foto

: pau

l h

ug

hes

paULhughes

prof. dr. paULlouis iske

foto

: mic

hel

po

rr

o

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

prof. dr. ir. GUUSberkhout

foto

: jef

sta

es

JeF staes

foto

: jev

ert-

jan

dan

iels

prof. dr. RoGeRde bruyn

foto

: jef

f g

aspe

rsz

prof. dr. JeFFgaspersz

foto

: go

ttfr

ied

ju

nk

er

THeojansen

foto

: ria

nn

e vr

ijd

ag

ir. BRUNofabre FFp mCa

foto

: to

m v

ro

emen

Drs. ing. Tomvroemen

JULeSdeelder


Kunst & Cultuur

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Kunst & Cultuur alleen al meer dan 225. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de categorie Entertainment.

foto

: jer

oen

br

oek

man

s

Dr. ir. koeRTvan mensvoort

miCHieLromijn

foto

: mic

hie

l va

n n

ieu

wk

erk

HaLiNareijn

foto

: hal

ina

rei

jn

RoNaLDgiphart

foto

: mar

c d

eur

loo

CaRiCevan houten

foto

: fr

ans

jan

sen

foto

: bo

b br

on

sho

f

CoRNaLDmaas

foto

: mar

cel

ver

ho

even

mr. drs. maRCeLverhoeven

foto

: mar

tijn

san

der

s

maRTiJNsanders

mr. aNDRémeiresonne

foto

: wr

iste

r m

eir

eso

nn

e


Leiderschap & Strategie

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Leiderschap & Strategie alleen al meer dan 425. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook

de categorieën Ondernemerschap en Marketing.

ir. maRCcornelissen

foto

: mar

c c

or

nel

isse

n

mr. paULiNevan der meer mohr

foto

: in

eke

oo

stve

en

foto

: mar

te v

isse

r

Drs. HaRRYstarren

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

LeeNzevenbergen

foto

: fo

tog

raa

f

LUiTeNaNT-GeNeRaaL B.D. FReek meulman

foto

: fo

tog

raa

f

GeNeRaaL-maJooR B.D. paTRiCk cammaert

foto

: ed

van

de

poll

TooNgerbrands

foto

: to

n b

oo

t

ToNboot

foto

: ph

il n

ijh

uis

Joopalberda

foto

: men

no

lan

tin

g

meNNolanting

foto

: jaa

p pe

ter

s

Jaappeters

foto

: mat

hie

u w

egg

eman

prof. dr. ir. maTHieUweggeman

foto

: jit

ske

kr

amer

Drs. JiTSkekramer

foto

: ph

il n

ijh

uis

prof. dr. maNFReDkets de vries


iLJa gort

foto

: ilj

a g

ort


Lifestyle

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Lifestyle alleen al meer dan 100. Voor aanvullende suggesties raadpleeg

ook de categorie Kunst & Cultuur.

LiDeWeiJedelkoort

foto

: lid

ewei

j ed

elk

oo

rt

moNiQUecollignon

foto

: mo

niq

ue

co

llig

no

n

SHeiLade vries

foto

: lid

ewei

j

foto

: her

man

den

vli

jker

HeRmaNden blijker

foto

: mar

iek

e ey

sko

ot

maRiekeeyskoot

foto

: ro

y be

usk

er

prof. dr. ir. iTekeweeda

foto

: fr

oy

beu

sker

YVeSgijrath

foto

: ro

n t

ette

ro

o

aNGéLiQUeschmeink

foto

: kar

in v

erbr

ug

gen

maRLieSdekkers

foto

: mar

k

BaTULloomans

foto

: mik

e n

ico

laas

sen

paULiNevan dongen

foto

: hel

ene

wie

sen

haa

n

paULschulten

foto

: jer

oen

sn

ijd

ers

maRTvisser

foto

: fr

eder

iqu

e va

n d

er w

al

FReDeRiQUevan der wal

Dr. eLizaBeTH van geerestein mBa

foto

: eli

zabe

th v

an g

eer

este

in


foto

: ju

rg

en a

ppel

o

JURGeNappelo

Management

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Management alleen al meer dan 500. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de

categorieën Communicatie & PR, Innovatie & Creativiteit, Leiderschap & Strategie en Marketing.

foto

: léo

n d

e c

alu

we

prof. dr. LéoN de caluwé

foto

: ro

b k

eer

is

prof. dr. FoNStrompenaars

foto

: lo

uis

JoSvan der vegt

LUCde brabandère

foto

: lu

c d

e br

aban

dèr

e

DaNieLLebraun

foto

: an

dr

é d

e w

aal

foto

: jo

s ve

rvee

n

Drs. JoSverveen

foto

: wal

ther

plo

os

van

am

stel

prof. jhr. dr. WaLTHeRploos vanamstel

foto

: an

dr

é d

e w

aal

Dr. aNDRé de waal mba

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

JooSTwouters

foto

: jaa

p pe

ter

s

Jaappeters

foto

: ben

ku

iken

BeNkuiken

foto

: pat

ric

k v

an v

een

Drs. paTRiCkvan veen

foto

: th

eo c

om

per

no

lle

prof. dr. THeocompernolle

foto

: mar

te v

isse

r

Drs. HaRRYstarren


Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Media & Journalistiek alleen al meer dan 300. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de

categorieën Presentatoren & Dagvoorzitters.

Media & Journalistiek

foto

: bo

b br

on

sho

ff

Drs. eRiCsmit

foto

: han

s st

ran

d

HaNSlaroes

aRNoLDkarskens

fo

to: a

rn

old

kar

sken

s

JaNmulder

foto

: mar

te v

isse

rfo

to: w

alte

r k

alle

nba

ch

HaRm edens

foto

: ro

y be

usk

er

WoUke van scherrenburg

foto

: pi

eter

hen

ket

maxwesterman

foto

: syl

vain

eph

imen

co

SYLVaiNephimenco

foto

: ber

nar

d h

amm

elbu

rg

BeRNaRDhammelburg

foto

: mic

hie

l vo

s

miCHieL vos

foto

: han

s la

ro

es

HaNSlaroes

foto

: bo

b br

on

sho

ff

Drs. eRiC smit

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

FRéNk van der linden

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

JoHaNdoesburg

foto

: fer

enc

tu

nc

HaRmkepijpers

foto

: ast

rid

jo

ost

en

aSTRiDjoosten

SVeNkockelmann

fo

to: r

ola

nd

j. r

ein

der

s


Marketing

paUL HaSSeLSmönning mSc

foto

: pau

l h

asse

ls m

ön

nin

g

foto

: mar

tin

de

mu

nn

ikfo

to: a

nd

ré

hag

elen

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

paULpostma

foto

: her

mie

n l

am

foto

: jan

bu

wal

da

foto

gr

afie

foto

: ph

il n

ijh

uis

foto

: ste

ven

van

bel

leg

hem

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Marketing alleen al meer dan 300. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de categorieën

Communicatie & PR, ICT & Social Media, Leiderschap & Strategie en Ondernemerschap.

foto

: ig

or

beu

ker

iGoRbeuker

foto

: fr

ans

jan

sen

Drs. aNDYmosmans Rm

foto

: ric

har

d v

an h

oo

ijd

on

k

RiCHaRD van hooijdonk

STeVeN vanbelleghem

aNDRéhagelen

GeRLoFbos mBa

prof. dr. CoRmolenaar

maRTiNde munnik

aaDouborg


mr. dr. aNToiNeTTe vlieger

foto

: an

toin

ette

vli

eger


Mens & Samenleving

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Mens & Samenleving alleen al meer dan 400. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de

categorieën Bestuur, Beleid & Politiek en Filosofie, Religie & Spiritualiteit.

foto

: jea

n p

ier

re

hei

jman

s

mr. pRemradhakishun

fo

to: m

arc

el k

rij

ger

mr. Naema tahir

foto

: uit

gev

erij

spe

ctr

um

mR. RoBeRTmoszkowicz

prof. dr. mr. GeeRT-JaNknoops

foto

: pr

of.

mr

. dr

. gee

rt-j

an k

no

ops

mr. BRammoszkowicz

foto

: ro

y be

usk

er

moNiQUesamuel msc

foto

: mo

niq

ue

sam

uel

foto

: ro

y be

usk

er

mr. GeRaRDspong

foto

: ed

win

wal

visc

h

Drs. WiLLemiJNverloop

foto

: wim

an

ker

mr. Wimanker

foto

: ric

har

d k

orv

er

mr. RiCHaRDkorver

Tom coronel

foto

: fve

ph

oto

gr

aph

y


Motivatie, Inspiratie & Persoonlijke Ontwikkeling

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Motivatie, Inspiratie & Persoonlijke Ontwikkeling alleen al meer dan 450.

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

HeNkde velde

foto

: ro

y be

usk

er

maRClammers

DaViD de kock &aRJaN vergeer

foto

: in

fo@

abbl

auw

.nl

miLeShilton-barber

foto

: mil

es h

ilto

n-b

arbe

r

foto

: rij

kin

beel

d

JoSepHoubelkas

foto

: han

s ac

hte

rbo

sch

ir. HaNSachterbosch

foto

: fr

ank

ver

stee

gh

FRaNkversteegh

foto

: bar

ry h

ug

hes

BaRRYhughes

foto

: su

zan

van

de

ro

emer

LoUsnoek

foto

: ro

bert

ben

nin

ga

RoBeRTbenninga mBa

foto

: ph

ilip

de

ro

o

pHiLipde roo

foto

: ar

no

ld v

and

erly

de

aRNoLDvanderlyde

foto

: jw

sit

tin

g

maRCsluszny

foto

: ala

in r

obe

rt

aLaiNrobert

foto

: fr

ans

lan

tin

g

FRaNSlanting


MVO & Duurzaamheid

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie MVO & Duurzaamheid alleen al meer dan 200. Voor aanvullende

suggesties raadpleeg ook de categorie Trendwatchers & Futurologen.

foto

: len

ie 't

har

t

LeNie't hart

foto

: an

ne-

mar

ie r

akh

or

st

aNNe-maRierakhorst

fo

to: d

os

win

kel

DoSwinkel

THomaS rau

fo

to: r

ens

van

mie

rlo

prof. dr. pieTeRwinsemius

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

foto

: en

ith

ste

nh

uys

prof. dr. miCHaeLbraungart

foto

: pab

lo v

an d

er l

ug

t

Dr. ir. paBLovan der lugt

foto

: mar

cel

kr

ijg

er

Dr. JaCQUeLiNecramer

fo

to: e

vert

-jan

dan

iels

DeNNiSkarpes

fo

to: r

oy

beu

sker

k

aaRTvan veller

fo

to: w

alte

r k

alle

nba

ch

ir. keeSaarts

fo

to: j

an r

obb

en

JaNrobben

foto

:pet

ra

spil

jaar

d

THomaSadelaar

fo

to: c

har

lott

e bo

gae

rt

prof. dr. HeRmaNwijffels

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

aaD ouborg


Ondernemerschap

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Ondernemerschap alleen al meer dan 250. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de

categorieën Leiderschap & Strategie en Management.

foto

: den

nis

br

and

sma

HeNkteunissen

foto

: co

rn

é va

n d

er s

telt

eRikde vlieger

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

HaNSbiesheuvel

kRiSTeLgroenenboom

foto

: kr

iste

l g

ro

enen

boo

m

aNNemaRievan gaal

fo

to: a

nn

emar

ie v

an g

aal

foto

: ar

ko

van

br

akel

aRkovan brakel

foto

: th

eo s

mit

s

miCHieLmuller

foto

: en

ith

ste

nh

uys

maRTiNvan pernis

foto

: hen

k s

avel

ber

g

HeNksavelberg

foto

: mar

s o

ne

/ bas

lan

sdo

rp

BaSlansdorp mSc

foto

: jo

hn

van

zw

eden

JoHNvan zweden

foto

: lu

c v

an b

uss

el

LUCvan bussel

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

FeRRY mingelen


Presentatoren & Dagvoorzitters

foto

: er

ik h

ijw

eeg

e

RoeLoF hemmen

foto

: jer

re

maa

s

JeRRe maas

CHaRLeSgroenhuijsen

fo

to: a

lek

san

dr

a st

ria

pun

ina

BeaU van erven dorens

fo

to: b

eau

van

erv

en d

or

ens

paULvan liempt

fo

to: p

aul

van

lie

mpt

prof. drs. JeRoeNsmit

fo

to: j

ero

en s

mit

aLDiTH hunkar

fo

to: w

alte

r k

alle

nba

ch

eRik mouthaan

fo

to: e

rik

mo

uth

aan

Drs. SoFie van den enk

fo

to: s

ofi

e va

n d

en e

nk

maaRTeNbouwhuis

fo

to: m

aart

en b

ou

wh

uis

ReNS de jong f

oto

: ng

oc

bin

h t

ran

fo

tog

raf

ie

mr. BaS van werven

fo

to: r

oy

beu

sker

GeRDa havertong

fo

to: g

erd

a h

aver

ton

g

JaCkvan gelder

foto

: nic

o k

ro

on

kaReLvan de graaf

foto

: ph

il n

ijh

uis

Drs. ViCToR deconinck

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Presentatoren & Dagvoorzitters alleen al meer dan 350. Voor aanvullende

suggesties raadpleeg ook de categorie Media & Journalistiek.

fo

to: c

haz

ia m

ou

ral

i

CHaziamourali

RUBeNnicolai

foto

: rvd

a

HUmBeRTo tan

fo

to: w

illi

am r

utt

en

fo

to: f

rit

s w

este

r

FRiTSwester

WiLLemreimers

foto

: pau

l to

len

aar


Sales

FRaNk van leer

foto

: en

ith

ste

nh

uys

Feike cats

foto

: fei

ke

cat

s

Dr. BeN tiggelaar

foto

: mad

dyc

hr

isti

ne

ho

pe

aLexaNDRa van ‘t geloof mBa

foto

: ale

Xan

dr

a va

n ‘t

gel

oo

f

GUiDothys

foto

: gu

ido

th

ys

dr seelz®

foto

: har

rie

van

hec

k

foto

: nie

nk

e la

an

eGBeRT jan van bel

JaN van setten mba

foto

: jan

van

set

ten

RemCoclaassen

foto

: rem

co

cla

asse

n

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Sales alleen al meer dan 160. Voor aanvullende suggesties raadpleeg ook de

categorie Communicatie & PR.

foto

: kas

per

kla

aren

beek

kaSpeRklarenbeek

paCeLLevan goethem

foto

: pac

elle

van

go

eth

em

foto

: be

n k

leyn

HeNkJaNsmits

foto

: jaa

p fu

nn

eko

tter

Jaapfunnekotter

foto

: jo

s bu

rg

ers

Drs. JoSburgers rm


Sport, Avontuur & Expeditie

foto

: ric

har

d k

raj

icek

RiCHaRDkrajicek

foto

: co

ad

ria

anse

Co adriaanse

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

HaNS vanbreukelen

foto

: ren

é va

n d

er g

ijp

ReNé van der gijp

foto

: han

s k

raa

ij j

r.

HaNSkraaij jr.

foto

: er

ik h

ulz

ebo

sch

eRikhulzebosch

foto

: ww

w.f

ello

wsu

nit

ed.c

om

RoBwitschge

foto

: pr

osh

ots

GioVaNNivan bronckhorst

foto

: pet

er b

ak

HUGoborst

foto

: jac

k v

an g

eld

er

JaCkvan gelder

foto

: mat

hil

de

du

sol

eSTHeRvergeer

foto

: pa

ul

lube

rti

mr. FaTimamoreira de melo


foto

: pr

osh

ots

fo

to: e

nit

h s

ten

hu

ys

RoNaLD de boer

RiCHaRDwitschge

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

foto

: pr

osh

ots

Tom egbers

keNNeTH pérez SJaak swart

foto

: pa

ul

lube

rti

foto

: ed

mo

nd

öfn

er

eDmoND öfner

foto

: pim

ras

/ ad

spo

rtw

erel

d

pieRRevan hooijdonk

BRiaN farley

foto

: br

ian

far

ley

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Sport, Avontuur & Expeditie alleen al meer dan 160. Voor aanvullende

suggesties raadpleeg ook de categorie Motivatie & Inspiratie.

foto

: bar

bar

a ba

ren

d

BaRBaRa barend

foto

: kn

gu

-th

om

as s

ch

rey

er

epkezonderland

foto

: er

ica

ter

pstr

a

eRiCaterpstra

fo

to: w

alte

r k

alle

nba

ch

maaRTeN vander weijden

foto

: nic

k v

an o

rm

on

dt

WiLFReD genee

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

aNkYvan grunsven


Wetenschap

Op onze geheel vernieuwde website www.speakersacademy.nl vindt u een keur aan interessante sprekers. Op het gebied van de categorie Wetenschap alleen al meer dan 200.

foto

: eve

rt-j

an d

anie

ls

miDaSdekkers

foto

: gh

isla

ine

vin

k

prof. dr. maRGRieTsitskoorn

foto

: ro

y be

usk

er

prof. dr. DiCkswaab

Dr. aNDRékuipers

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

Dr. ioNiCasmeets

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

foto

: vic

tor

lam

me

prof. dr. ViCToRlamme

foto

: go

vert

sc

hil

lin

g

GoVeRTschilling

foto

: jac

qu

elin

e d

e h

aas

Dr. ReNédiekstra

foto

: ro

y bo

rh

ou

ts

Dr. ir. RoLFhut

foto

: sas

ch

a r

ula

nd

prof. dr. maRkpost

foto

: kar

en s

ch

effe

rs

DieDeRikjekel

foto

: hen

kja

n d

e k

on

ing

prof. dr. HeNkJaNhoning


Weer, Meteorologie

fo

to: n

ick

van

or

mo

nd

t

HeLGavan leur

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

maRGoTribberink

ReiNieRvan den berg

foto

: wal

ter

kal

len

bac

h

DeNNiS wiltfo

to: w

alte

r k

alle

nba

ch

peTeRtimofeeff

foto

: pet

er t

imo

feef

f

foto

: erw

in k

ro

l

eRWiNkrol

foto

: fr

eek

vo

nk

Dr. FReekvonk

De letters op de gekleurde vlakjes vormen tezamen de naam van een bekend Nederlands schrijver en journalist (voornaam en achternaam). Als u de naam in de juiste volgorde heeft gevonden stuur dan uw oplossing naar

Speakers Academy®, postbus 22307, 3003 DH Rotterdam of email naar [email protected] niet uw naam en adres te vermelden.

Onder de goede inzenders worden tien interessante internationale managementboeken verloot.Tip: in deze puzzel worden namen gevraagd van meer dan 30 sprekers. De meeste kunt u terugvinden in dit magazine.

De Grote Speakers Academy® Puzzel

horizontaal1 Achternaam van de auteur van het boek ‘De Prooi’ | 5 Achternaam van oud staatssecretaris en voorzitster NOC/NCW | 12 Voornaam van het ‘wiskundemeisje’ | 13 Gecastreerd expemplaar van een mannelijk rundveeras | 14 Plaats in Nederland | 16 Belgisch koekjesmerk | 17 Concept uit de Chinese filosofie | 20 Achternaam van de tweede denker des Vaderlands | 21 Achternaam van een bekend Noordpool expeditieleider | 24 Oude stad uit Mesopotamië | 25 Egyptische zonnegod | 27 Eiland behorend tot Indonesië | 29 Achternaam van een bekend voormalig strafpleiter | 34 Eiland in Vanuatu | 35 Bekende Rotterdamse sleepdienst | 36 Monnikengewaad | 37 Frans lidwoord 38 | Bekend Amerikaans radiostation | 39 Bang, kleinmoedig | 40 Achternaam van een bekende talkhostpresentator | 42 Daar | 43 Adellijke titel | 44 Meisjesnaam | 45 Daarenboven, tot nu toe | 47 Plaats in Drente | 49 Frans lidwoord | 50 Snelle loop | 51 Universal Serial Bus | 52 Vluchtig | 54 Human Resource | 55 Achternaam van een bekende Nederlands astronaut | 58 Allium cepa | 60 Achternaam van een bekend architect en voorvechter voor het behoud van het milieu | 61 Kwaliteitsmarkering Europese Unie | 62 Achternaam van een bekend Nederlands communicatiewetenschapper | 64 Waterloopje in Limburg | 65 Voetbalclub uit Den Haag | 67 Pseudoniem van Raymond van de Klundert | 68 Plaats in België | 69 VVD Coryfee (achternaam) | 70 Boom | 71 Achternaam van de schrijver van het boek ‘Kloteklanten’ | 72 Nederlands bioloog, gespecialiseerd in slangen (achternaam) | 74 Professional Golf Association | 76 Voornaam van Nederlands bekendste arts/astronaut | 78 Orgaan | 80 Nederlands Rooms-Katholieke priester (achternaam) | 83 Huidwormpje | 84 Wiskundig getal | 85 Belangrijk vergadercentrum in Maastricht | 86 Voornaam van een beroemd Deens filosoof | 89 Afgelegen | 90 Hoofdstad van het Franse departement Lot-et-Garonne | 92 Achternaam van een bekend Nederlands strafpleiter | 93 Reumatoïde artritis | 94 Lidwoord | 96 Plaats op Midden-Java | 97 Bekend buitenlandkenner (achternaam)

verticaal1 Graanopslagplaats | 2 Bekende presentatrice die ook vloeiend Frans spreekt (achternaam) | 3 Binnen | 4 Rivier in Italië | 5 Bekend Frans cineast | 6 Bloem | 7 Post Scriptum | 8 Afkorting van het element Tantalium | 9 Hype | 10 Arithmetic Logical Unit, chip voor standaard rekenkundige bewerkingen | 11 Achternaam van de vrouw die 10 jaar voor het CDA in de Tweede Kamer heeft gezeten (van 2002 tot 2012) | 15 Sociaal Democratische Unie | 18 Spil | 19 Niet | 21 Achternaam van een bekend generaal-majoor b.d., voormalig directeur van de MIVD | 22 Bekend Nederlands (én Belgisch) hockeycoach, inspirator en motivator (achternaam) | 23 Boom | 26 Achternaam van de eerste Denker des Vaderlands | 28 Apéritief | 30 Huishouden (Grieks) | 31 Voornaam van de bekende filosofe, afkomstig uit Scandinavië, woonachtig in Nederland | 32 Mineraloïde, variëteit van kwarts | 33 Achternaam van voormalig voorzitter van de SER en bestuursvoorzitter Rabobank | 35 Achternaam van de auteur van het boek ‘Wij zijn ons brein’ | 39 Frans lidwoord | 41 Symbool 'n' | 46 Sanskriet voor 'leermeester' | 48 Achternaam van een Nederlands politicus (VVD) en bestuurder | 53 Frans lidwoord | 54 Achternaam van een bekend Nederlands filosoof en presentator | 55 Achternaam van een Nederlands meteoroloog | 56 Achternaam van een bekend Nederlands wetenschapper (kosmoloog, astronoom) | 57 Nederlands voormalig Minister van Jeugd en Gezin onder Balkenende (achternaam) | 59 Boom | 60 Hardhandig | 63 Achternaam van een Nederlandse auteur, echtgenote van Andreas Kinneging | 65 Algemeen Gegevens Beheer | 66 Achternaam van de Nachtburgemeester van Rotterdam | 72 niet gevangen | 73 Achternaam van een bekend advocaat/hoogleraar op het gebied van Internationaal Recht | 74 Achternaam van de presetatrice bij BNR en de VPRO | 75 Jongensnaam | 76 Bogengalerij | 77 Direct Marketing 79 Achternaam van een bekende Nederlandstalige caberetier | 81 Laatste letter van het Griekse alfabet | 82 IATA code van Air Canada 86 | Single Sided | 87 Bedwelming, verminderd bewustzijn | 88 Niet Gouvermentele Organisatie | 91 Puddingachtige substantie met hoge viscositeit | 95 Ingenieur


PUZZEL

ACADEMY® MAGAZINE 2015

Oplossing:


PUZZEL

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

12 13 14 15

16 17 18 19 20 1

21 22 23 24

25 26

27 28 29 30 31 32 33

34 35 36

37 38 39 40 41

42 43 44

45 46 47 48 49 50

51 52 53

54 55 56 57 58 59

60 61 62 63

64 65 66 67 68

69 70

71 72 73

74 75 76 77 78 79

80 81 82 83

84 85 86 87 88

89 90 91 92

93 94 95 96

97

P.O. Box 22307 | 3003 DH RotterdamT: +31(0)10 433 33 22 | F: +31(0)10 414 32 59 | [email protected]

the global home of great intellect

speakersacademy.nl

academy® magazine 2015

Documents