Öabt okul Öncesİ ÖĞretmenlİĞİ...Ön sÖz değerli okuyucularımız. bu kitap, kamu personeli...

ÖABT

OKUL ÖNCESİÖĞRETMENLİĞİ

ALAN BİLGİSİ - ALAN EĞİTİMİ

KONU ANLATIMLI

VİDEO DERSLERÜCRETSİZDİR.

Uygulamasını indir

VİDEO DERSLERİ HEMEN İZLELütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

6575

KPSS 2020

KOMİSYON

ÖABT Okul Öncesi Öğretmenliği Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-241-948-9

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

6. Baskı: Ekim 2019, Ankara

Yayın-Proje: Ümit Dilaver

Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Kılınç

Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60E-ileti: [email protected]İnternet: www.pegem.net

WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40

ÖN SÖZ

Değerli Okuyucularımız.

Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Okul Öncesi Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinmeniz ve geliş-tirmeniz sürecinde siz değerli okuyucularımıza kılavuzluk etmek için hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başu-cu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, özgün soru ve detaylı çözümlü cevap anahtarıyla pekiştirilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili sorularınızı [email protected] adresine e-posta yoluyla ya da 0538 594 92 40 numarasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerinde katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar.

Pegem Akademi

QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.

iv

Aktivasyon Kodu kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Temmuz 2020 tarihine kadar geçerlidir.

Pegem Kampüs Uygulamasını Kullanabilmeniz İçinAşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden VideolarınızaErişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Mevcut tarayıcınıza pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst köşede yer alan “ad-soyad” bilgilerinize tıklayarak “aktivasyonlarım” sekmesinden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.

Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra video derslerinizi aynı menü üzerinde yer alan “Aldığım Eğitimler” sekmesinden görüntüleyebilirsiniz.

1

2

3

4

Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitabınızı

“Aktif Kitaplar” sekmesinden görüntüleyebilir ve

videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.

4. AdımAktif

Kitaplar

Üye girişi yaptıktan sonra açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.

3. AdımAktivasyon

Kitabınızda bulunan QR kodları uygulamamızdaki kamera simgesini ( ) kullanarak kolaylıkla okutabilirsiniz. Kitap kapaklarında bulunan QR kodu okutarak “Pegem Kampüs” uygulamasının indirme linkine, kitapların iç kapaklarında bulunan QR kod ile kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz.

5. AdımQR Kod Okutma

Uygulamamızı

mağazalarından “Pegem Kampüs”yazarak indirebilirsiniz.

1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik

Üyelik ekranına erişebilmek için;“Hesabın yok mu? Hemen Üye Ol” butonuna tıklayarak, üyelik formunu

eksiksiz doldurduktan sonrauygulamayı kullanmaya

başlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs WhatsApp Destek Hattı0543 741 26 25

v

ALAN BİLGİSİ1. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ

Okul Öncesi Eğitim........................................................ 3

Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ..................................... 3

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ......................... 3

Okul Öncesi Eğitimin Amaçları .................................. 4

Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri .......................... 4

Okul Öncesi Eğitimin Önemi ..................................... 5

Türkiye’de Okul Öncesi Eğitimin Gelişimi .................. 6

Cumhuriyet Öncesi Dönemde Okul Öncesi Eğitim ... 6

Cumhuriyet Dönemi'nde Okul Öncesi Eğitim ............ 6

Dünyada Okul Öncesi Eğitimin Gelişimi ..................... 6

Comenius (1592-1670) ............................................. 6

John Locke (1632-1704) ........................................... 6

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) ...................... 6

Johann Pestalozzi (1746-1827) ................................ 7

Friedrich Froebel (1782-1852) .................................. 7

Maria Montessori (1870-1952) .................................. 7

Okul Öncesi Çocuğun İhtiyaçları ................................. 7

Ülkemizde Uygulanan Okul Öncesi Eğitim Programları .................................................................... 7

Okul Öncesinde Farklı Yaklaşımlar .............................. 9

Bank Street Yaklaşımı ............................................... 9

High Scope Yaklaşımı ............................................... 9

Head Start Programı ............................................... 10

Waldorf Yaklaşımı ................................................... 10

Reggio Emilia Yaklaşımı ..........................................11

Montessori Yaklaşımı .............................................. 12

Proje Yaklaşımı ....................................................... 12

Türkiye'de Okul Öncesi Kurumları ............................. 12

Okul Öncesi Eğitim Ortamları..................................... 13

Temel Çevresel Nitelikler ......................................... 13

Sınıf Ortamının Düzenlenmesi ................................ 14

İç ve Dış Mekânlarda Güvenliğin Planlanması ........ 14

Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Öğretmenler ve Personel .................................................................. 14

Öğretmen ................................................................ 14

Okul Öncesinde Yönetici ......................................... 15

Okul Öncesi Kurumlarda Görevli Diğer Personel .... 15

Çözümlü Test ............................................................... 16

Çözümler ...................................................................... 19

Cevaplı Test .................................................................. 21

2. BÖLÜM: İNSAN ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ

Anatomiye Giriş ........................................................... 24

Canlıların Ortak Özellikleri ...................................... 24

Vücut Bölgeleri ........................................................ 24

Vücut Boşlukları ...................................................... 24

Vücudumuzdaki Temel Birimler ................................. 25

Karbonhidratlar ........................................................ 25

Lipitler ...................................................................... 26

Proteinler ................................................................. 26

Enzimler .................................................................. 26

Vitaminler ................................................................ 26

Nükleik Asitler ......................................................... 26

Hücre ....................................................................... 27

Destek ve Hareket Sistemi .......................................... 34

İnsanda Destek ve Hareket ..................................... 34

Kemik Dokunun Yapısını Etkileyen Faktörler .......... 35

Kıkırdak Doku ve Çeşitleri ....................................... 37

Eklemler ve Çeşitleri ............................................... 37

Kas Doku ve Çeşitleri .............................................. 37

İskelet Kasının Kasılma Mekanizması .................... 38

Kas Kasılmasının Kimyasal Olarak Açıklanması .... 38

Kas-İskelet İlişkisi .................................................... 38

Deri................................................................................ 39

Sinir Sistemi (Systema Nervosum) ............................ 40

Merkezî Sinir Sistemi .............................................. 40

Çevresel (Periferik) Sinir Sistemi ........................... 42

Duyu Organları (Organa Sensuum; Aesthesiologia) 43

Endokrin Sistem .......................................................... 46

Salgı Bezleri ............................................................ 46

Dolaşım Sistemi (Kardiovasküler Sistem)................. 48

Kalp (Kor) ................................................................ 48

Kan Damarları ......................................................... 49

Kan Dolaşımı ........................................................... 50

Lenf Dolaşımı .......................................................... 51

Kan Doku ................................................................ 52

Solunum Sistemi (Systema Respiratorium) .............. 53

Soluk Alıp Verme Mekanizması .............................. 54

Sindirim Sistemi (Systema Digestorium) .................. 55

Sindirim Sistemi Organları ...................................... 55

Sindirime Yardımcı Organlar ................................... 56

Besinlerin Sindirimi ................................................. 56

Sindirilen Besinlerin Emilmesi ................................. 57

İÇİNDEKİLER

vi

Boşaltım Sistemi (Organa Uropoetica) ...................... 57

Üreme Sistemi (Organa Genitalia) ............................. 58Menstrual Döngü ..................................................... 59

Menstruasyon Döngüsünün Hormonal Kontrolü ..... 59

Çözümlü Test ............................................................... 60Çözümler ...................................................................... 63Cevaplı Test .................................................................. 65

3. BÖLÜM: PSİKOLOJİPsikoloji ........................................................................ 67

Psikolojinin Amaçları ................................................. 67

Psikolojide Ekoller ve Yaklaşımlar ............................. 67Psikolojinin Tanımı .................................................. 67

Tarihsel Süreç ......................................................... 67

Yapısalcılık .............................................................. 67

Fonksiyonalizm (İşlevselcilik) .................................. 67

Davranışçı Yaklaşım ............................................... 68

Psikanalitik Yaklaşım ............................................... 68

Gestalt Yaklaşımı .................................................... 68

İnsancıl (Hümanistik) Yaklaşım ............................... 69

Bilişsel (Kognitif) Yaklaşım ...................................... 69

Biyolojik Yaklaşım ................................................... 69

Psikolojinin Alt Dalları................................................. 69Genel Psikoloji ........................................................ 69

Deneysel Psikoloji ................................................... 70

Gelişimsel Psikoloji ................................................ 70

Fizyolojik Psikoloji ................................................... 70

Kişilik Psikolojisi ...................................................... 70

Sosyal Psikoloji ....................................................... 70

Bilişsel Psikoloji ....................................................... 70

Klinik ve Danışmanlık Psikolojisi ............................. 70

Okul ve Eğitim Psikolojisi ........................................ 70

Endüstri Psikolojisi .................................................. 71

Adalet Psikolojisi ..................................................... 71

Çevre Psikolojisi ...................................................... 71

Sağlık Psikolojisi ..................................................... 71

Spor Psikolojisi ........................................................ 71

Din Psikolojisi .......................................................... 71

Psikolojide Araştırma Yöntemleri .............................. 71Deneysel Yöntemler ................................................ 71

İstatistiksel Yöntemler ............................................. 72

Deney ve Test Dışı Yöntemler ................................. 73

Araştırma Desenleri ................................................ 73

Davranışın Biyolojik Temelleri .................................... 75A) Nöronlar .............................................................. 75

B) Sinir Sistemi ........................................................ 77

C) Endokrinal (Hormonal) Sistem ........................... 79

Duyum ve Algılama ..................................................... 80Alıcılar ..................................................................... 80Uyarıcı Eşikleri ........................................................ 80Duyusal Uyum ......................................................... 80Birincil Duyular ........................................................ 80Fizyolojik Açıdan İşitme ........................................... 81İkincil Duyular .......................................................... 82

Algı ................................................................................ 82Algı Süreçleri ........................................................... 82Karmaşık Algı Süreçleri ........................................... 83

Zekâ Gelişimi ve Kuramları......................................... 85Faktöryel Yaklaşım .................................................. 86Bileşenler Yaklaşımı ................................................ 87

Modern Zekâ Yaklaşımları........................................... 87a) Çoklu Zekâ Teorisi .............................................. 87b) Duygusal Zekâ .................................................... 88

Güdülenme (Motivasyon) ............................................ 90

Kişilik ............................................................................ 91Kalıtsal Faktörler ..................................................... 91Sosyo-Kültürel Faktörler .......................................... 92Aile Faktörü ............................................................. 92

Kişilik Kuramları .......................................................... 92Sigmund Freud ve Psikanalitik Yaklaşım ................ 92Carl Gustav Jung ve Analitik Kuram ....................... 92Alfred Adler ve Bireysel Psikoloji Kuramı ................ 93Erich Fromm ve Hümanistik Kişilik Kuramı ............. 93Karen Horney ve Bütüncül Kişilik Kuramı ............... 94Harry Stack Sullivan’ın Kişilik Teorisi ...................... 94Kişiliğin İşleyiş Biçimi .............................................. 95Sullivan’ın Gelişim Kuramı ...................................... 96Gordon Allport ve Personalistik Kuram ................... 96Kişilik Gelişim Evreleri ............................................. 96Proprium .................................................................. 96Treyt Kavramı .......................................................... 96Hans Jürgen Eysenck ve Faktör Kuramı ................. 97Kretschmer ve Sheldon’un Tipoloji Kuramı ............. 97Beş Faktör Kişilik Kuramı ........................................ 99

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ........... 99Otizm .............................................................. 101Öğrenme Güçlükleri ........................................ 102Davranım Bozukluğu ...................................... 103Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu .............. 104Tik Bozukluğu ................................................. 104İletişim Bozuklukları ........................................ 105Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu .............. 106Dışa Atım Bozuklukları ................................... 106Yeme Bozukluğu ............................................. 107

Çözümlü Test ............................................................. 108Çözümler .....................................................................111

Cevaplı Test .................................................................113

vii

4. BÖLÜM: ANNE-ÇOCUK SAĞLIĞI VE İLK YARDIM

Anne - Çocuk Sağlığının Önemi ................................117Ülkemizdeki Durum ................................................118

Kadın Sağlığı ...............................................................119Genital Sistem ve Döllenme ...................................119

Genital Sistem Fizyolojisi ve Döllenme ..................119

Gebelik .................................................................. 120

Düşükler ................................................................ 123

Doğum ........................................................................ 123Lohusalık (Puerperium) ............................................ 124Emzirme ve Lastasyon .............................................. 124Aile Planlaması .......................................................... 125Çocuk Sağlığı ............................................................. 126

Büyüme ve Gelişme .............................................. 126

Çocukluk Dönemleri .............................................. 127

Büyüme ve Gelişimi Etkileyen Faktörler ................ 127

Büyüme ve Gelişmenin Değerlendirilmesi ............ 127

0-6 Yaş Arası Çocuklarda Görülen Hastalıklar ...... 129

Solunum Yolu Enfeksiyonları ................................ 129

Sindirim Sistemi Hastalıkları ................................. 130

Çocukluk Çağında Sık Görülen Döküntülü Viral Hastalıklar ..................................................... 130

Çocuklarda Bağışıklama ....................................... 133

Çocuklarda Temel İlk Yardım Uygulamaları ............ 134İlk Yardım Nedir? ................................................... 134

İlk Yardım Temel Uygulamaları ............................. 134

Temel Yaşam Desteği (Solunum ve Kalp Durması) 135

Solunum Yolu Tıkanıklıklarında İlk Yardım ............ 135

Bilinç Bozukluklarında İlk Yardım .......................... 136

Göze, Kulağa, Buruna Yabancı Cisim Kaçması .... 136

Zehirlenmelerde İlk Yardım ................................... 137

Kırık Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım ................ 138

Yaralanmalarda İlk Yardım .................................... 138

Kanamalarda İlk Yardım ........................................ 139

Yanıklarda İlk Yardım ............................................ 139

Sıcak Çarpmasında İlk Yardım .............................. 140

Donmalarda İlk Yardım .......................................... 140

Hayvan Isırıkları ve Böcek Sokmalarında İlk Yardım .............................................................. 140

Diğer Acil Durumlarda İlk Yardım .......................... 141

Hasta/Yaralı Taşırken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar ................................................... 142

İlk Yardım Çantasında Bulunması Gerekli Öncelikli Malzemeler ............................................. 142

Çocuklarda Oyun Yaralanmaları .............................. 1420-1 Yaş Arası Dönemde ........................................ 143

Bir Yaş Sonrası ..................................................... 143

Çocuk ve Gençlerde Görülen Spor Yaralanmaları.. 144Sağlıklı Çocuklarda Yaş Gruplarına Göre Aktiviteler ...................................................... 144

Çocuk ve Gençlerde Görülen Spor Sakatlıkları ...... 144Spor Yaralanmaları Nelerdir? ................................ 145

Spor Yaralanmalarının Tedavisinde Genel Yaklaşımlar ................................................................. 145

Spor Yaralanmalarının Tedavisi ............................ 145Çözümlü Test ............................................................. 146Çözümler .................................................................... 149Cevaplı Test ................................................................ 152

5. BÖLÜM: ANNE-ÇOCUK BESLENMESİAnne ve Çocuk Beslenmesi...................................... 155

Anne-Çocuk Beslenmesi Programının Amaçları Nelerdir? ................................................ 155

Anne-Çocuk Beslenmesinin Önemi ......................... 155Besin Ögesi ........................................................... 155Sağlıklı Beslenme Piramidi ................................... 156Besin Grupları ....................................................... 157Ek Besin Grubu .................................................... 161Besin Hazırlamada Temizlik ve Sağlık Kuralları .... 162Hamilelik Döneminde Beslenme ........................... 163Emziklilik (Süt Verme = Laktasyon) Döneminde Beslenme .............................................................. 164Bebeklik Döneminde Beslenme ............................ 166Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Beslenmesi (1-6 yaş arası) ................................... 167Okul Çağı Döneminde Olan Çocukların Beslenmesi (7-12 yaş arası). ................................ 168

Çözümlü Test ............................................................. 170Çözümler .................................................................... 172Cevaplı Test ................................................................ 174

6. BÖLÜM: ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM - I

Piaget’ye Göre Bilişsel Gelişim ................................ 176Zihinsel Gelişimi Etkileyen Faktörler .................... 176Piaget’nin Temel Kavramları ................................. 176Bilişsel Gelişim Evreleri ........................................ 177Somut İşlemler Evresi (7-11) ................................. 180Soyut İşlemler Evresi (11-18) ................................ 181Piaget’nin Bilim Dünyasına Katkıları .................... 181Piaget’nin Eleştirilen Görüşleri .............................. 181

Vygotsky’nin Sosyo-Kültürel Kuramı ...................... 182Kültür ve Düşünce ................................................ 182Dil ve Düşünce ...................................................... 182Sosyal Etkileşim ve Düşünce ............................... 182Vygotsky Eleştirisi ................................................ 183

Okul Öncesi Dönemde Bilişsel Yeterlilikler ........... 1830-6 Ay .................................................................... 1836-12 Ay ................................................................. 18312-24 Ay ................................................................ 18324-36 Ay ................................................................ 18336-48 Ay ................................................................ 18448-60 Ay ................................................................ 18460-72 Ay ................................................................ 184

viii

Dil Gelişimi ................................................................. 184Dil Gelişimi Kuramları ............................................ 185Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler ........................... 186Dili Oluşturan Sistemler ......................................... 186

Dil Becerileri............................................................... 187Alıcı Dil Becerisi ................................................... 187İfade Edici Dil Becerisi .......................................... 188

Dil Gelişim Dönemleri ............................................... 188Konuşma Öncesi Dönem ...................................... 188Konuşma Dönemi ................................................. 189Dilin Nörolojik Temelleri ........................................ 190İki Dillilik ............................................................... 190


7. BÖLÜM: ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM - II

Sosyal Gelişim ........................................................... 198Sosyal Gelişim ile ilgili Kavramlar ........................ 198Bağlanma .............................................................. 198Benlik .................................................................... 199Sosyal Gelişimde İlişkiler ...................................... 203

Okul Öncesi Dönemde Sosyal Gelişim ................... 204Duygusal Gelişim ................................................. 205Kişilik Gelişimi ...................................................... 206Erikson ve Psikososyal Gelişim Kuramı ................ 208Ahlak Gelişimi ...................................................... 210Cinsel Gelişim ...................................................... 212


8. BÖLÜM: YARATICILIK VE GELİŞTİRİLMESİYaratıcılık Kavramı..................................................... 222

Yaratıcılık Sürecinin Aşamaları ............................. 222Yaratıcılığa Ait Zihinsel Süreçler ........................... 223Yaratıcılığın Boyutları ............................................ 223

Yaratıcı Düşünceye İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar .. 224Psikanalitik Yaklaşım ............................................. 224İnsancıl Yaklaşım .................................................. 224Çağrışım Yaklaşımı ............................................... 225Gestalt Yaklaşımı .................................................. 225Bilişsel - Gelişimsel Kuramlar ................................ 225Faktöriyalist Yaklaşım ........................................... 226Algısal Yaklaşım .................................................... 226Çoklu Zekâ Kuramı ............................................... 226Yaratıcı Kişide Bulunan Özellikler ......................... 226

Yaratıcılığın Gelişimi ................................................. 227Deney Evresi ......................................................... 227Sembolik Evre ....................................................... 227Gerçekçi Evre ........................................................ 227

Yaratıcılığı Engelleyen Faktörler .............................. 228

Okul Öncesi Dönemde Yaratıcılığı Geliştirme......... 228Yaratıcılığın Geliştirilmesinde Ailenin Rolü ............ 228

Anne-Baba Tutumlarının Çocuğun Yaratıcılığının Gelişimine Etkileri .................................................. 229

Yaratıcılığın Geliştirilmesinde Eğitimin Rolü .......... 229

Yaratıcılığı Geliştiren Eğitim Ortamları ve Düzenlenmesi ....................................................... 229

Okul Öncesi Döneme Yönelik Yaratıcı Problem Çözme Teknikleri ....................................................... 230

Beyin Fırtınası ....................................................... 230

Scamper (Yönlendirilmiş Beyin Fırtınası) .............. 230

Çözümlü Test ............................................................. 231

Çözümler .................................................................... 234Cevaplı Test ................................................................ 236

9. BÖLÜM: ÇOCUKTA OYUN GELİŞİMİOyun Nedir? ............................................................... 239

Oyunun Özellikleri ..................................................... 240

Oyunun Önemi ........................................................... 240

Oyunun Tarihçesi ...................................................... 242Antik Çağ ve Orta Çağ’da Çocuk Oyunu ............... 242

Antik Yunan Medeniyeti ve Çocuk Oyunu ............. 242

Antik Mısır’da Çocuk Oyunları ............................... 243

Roma Medeniyeti ve Çocuk Oyunu ...................... 243

Orta Çağ'da Çocuk Oyunu .................................... 243

Avrupa’da Oyun Düşüncesi Tarihi ........................ 243

Oyun Kuramları.......................................................... 245Klasik Kuramlar ..................................................... 245

Modern Kuramlar ................................................. 246

Yaşlara Göre Oyunun Gelişimi ................................. 249Doğumdan İki Yaş Dönemine Kadar Oyunun Gelişimi ................................................................. 249

İki - Dört (2-4) Yaş Döneminde Oyunun Gelişimi .. 250

Dört-Altı (4-6) Yaş Döneminde Oyunun Gelişimi ... 251

Oyun Türleri ............................................................... 251Kuram Temelli Oyun Türleri ................................... 251

Uygulama Temelli Oyun Türleri ............................. 258

Oyuncak ve Oyun Materyalleri ................................. 259

Çözümlü Test ............................................................. 262

Çözümler .................................................................... 265

Cevaplı Test ................................................................ 267

10. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ ÇOCUK EDEBİYATI

Dünyadaki Gelişim .................................................... 26915. Yüzyıldan Önceki Dönem ............................... 269

15. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Kadar Olan Dönem ...... 269

18. Yüzyıl Dönemi ................................................ 269

19. Yüzyılda Çocuk Edebiyatı ............................... 269

20. Yüzyıl Dönemi ................................................. 270

ix

Türkiye’de Gelişim..................................................... 270Cumhuriyet Öncesi Dönem ................................... 270

II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1911) ........................ 271

Cumhuriyet Dönemi .............................................. 271

Çocuk Edebiyatı Nedir? ............................................ 272Çocuk Edebiyatının Temel İlkeleri ......................... 272

Çocuk Edebiyatının Çocuklara Katkıları.................. 2720-1 Yaş .................................................................. 273

1-2 Yaş .................................................................. 274

2-3 Yaş ................................................................. 274

Okul Öncesi Dönem Kitaplarında Bulunması Gereken Temel Özellikler ........................................................ 275

Çocuk Kitaplarının Dış Yapı Özellikleri ................. 275

Çocuk Kitaplarının İç Yapı Özellikleri .................... 276

Okul Öncesi Dönem Çocukları İçin Çocuk Edebiyatı Türleri ........................................................ 278

Resimli Çocuk Kitapları/Çocuk Anlatılarının Özellikleri ............................................................... 279

Çocuk Edebiyatı - Drama İlişkisi .............................. 282Hikâye Oluşturma .................................................. 283

Hikâye Anlatma Teknikleri .................................... 283

Çocuk Kütüphanesi ............................................... 285

Yaşlara Göre Kitap Seçimi .................................... 286

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Özel Konular ..... 287Çocuk Hakları ........................................................ 287

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Çocuk Hakları .. 287

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Farklılıklara Saygı ve Özel Gereksinimli Bireyler ..................... 289

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatında Değerler .......... 289

Okul Öncesi Çocuk Edebiyatının Hedefleri ............ 290Günümüzde Çocuk Edebiyatı Yazarları ve Eserleri ... 291Günümüzde Okul Öncesi Çocuk Resimleyenleri /- Çizerleri, Yazar ve Eserleri ....................................... 297Çözümlü Test ............................................................. 300

Çözümler .................................................................... 304Cevaplı Test ................................................................ 306

11. BÖLÜM: ÇOCUK RUH SAĞLIĞIGiriş ............................................................................ 309

Normal ve Anormal Davranış ............................... 309

İstatistiksel Norm ................................................... 309

Ruh Sağlığının Önemi ........................................... 309

Ruh Sağlığına Kuramsal Bakış................................. 310Psikoanalitik Kuram (Freud) .................................. 310

Topografik Kuram .................................................. 310

Yapısal Kuram ....................................................... 310

Savunma Mekanizmaları .......................................311

İnsancıl (Hümanistik) Yaklaşım ............................ 312

İnsancıl Kuramcılardan Carl Rogers'in Görüşleri .. 312

İnsancıl Kuram Maslow ve Kendini Gerçekleştirme Kavramı ....................................... 312Pozitif Ruh Sağlığı ................................................ 312

Bağlanma ve Çocuk Ruh Sağlığı İlişkisi.................. 313Bağlanma Nedir? .................................................. 313Bağlanma ve Ruh Sağlığı İlişkisi .......................... 313

Sosyalleşme ve Çocuk Ruh Sağlığı İlişkisi ............. 313Çocuk Ruh Sağlığına Ailenin Etkisi ......................... 314

Ailesel Faktörler ve Çocuk Ruh Sağlığı ................ 314Duygusal Bozukluklar ............................................... 315

Kaygı .................................................................... 315Korku ..................................................................... 315Okul Korkusu ......................................................... 315Gece Korkuları ..................................................... 316Karabasan ............................................................. 316Uyku Bozuklukları ................................................ 316Kekemelik .............................................................. 317Seçici Mutizm ........................................................ 318

Davranış Bozuklukları ............................................... 318Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ... 318

Psikofizyolojik Bozukluklar ve Alışkanlık Bozuklukları ............................................................... 322

Tik (Seyirce) .......................................................... 322Yeme Bozuklukları ............................................... 323Altını Islatma ........................................................ 324Dışkı Kaçırma ....................................................... 325Parmak Emme ..................................................... 325Tırnak Yeme ......................................................... 325

Özel Durumlarda Çocuk ............................................ 326Hastalık ve Çocuk ................................................ 326Ölüm ve Çocuk ..................................................... 327Boşanma ve Çocuk ............................................... 327Çocuklarda Depresyon ......................................... 328Çocuklarda Bipolar Bozukluk ............................... 328Travmatik Stres Bozukluğu .................................. 328Obsesif Kompulsif Bozukluk ................................. 329Somatoform Bozukluklar ...................................... 329


12. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE DRAMA

Giriş ............................................................................ 338Temel Kavramlar ................................................... 338Eğitimde Dramanın Temel Ögeleri ve Tiyatro İlişkisi ......................................................... 340Drama Eğitmeni (Lideri ya da Dramayı Alanında Kullanan Öğretmen) ............................... 340Grup (Katılımcılar) ve Yaşantı ............................... 341Mekân - Çalışma Ortamı ...................................... 341Konu - Düşünce .................................................... 341Eğitimde Dramanın Kısa Tarihçesi ........................ 343Eğitimde Yaratıcı Dramanın Belirgin Özellikleri ..... 343

x

Yaratıcı Dramanın Genel Amaçları ....................... 345Eğitimde Dramanın Yapılandırılması-Aşamaları ... 345Okul Öncesi Eğitimde Yararlanılabilecek Drama Teknikleri .............................................................. 347


13. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI

Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Kuramsal Temelleri ..................................................................... 358

Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Tanımı ................ 359

Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Özellikleri .......... 359

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Planlama ve Uygulama Sürecinde Öğretmenin Rolü ................... 361

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Eğitim Ortamının Düzenlenmesi ve Öğrenme Merkezleri ................... 362

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Planlama ........... 364Aylık Plan .............................................................. 365Günlük Eğitim Akışı Planı ...................................... 366Etkinlik Planı .......................................................... 367

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Değerlendirme..... 368Çocuk Açısından Değerlendirme .......................... 368Program Açısından Değerlendirme ....................... 368Öğretmen Açısından Değerlendirme ..................... 368

Çözümlü Test ............................................................. 369Çözümler .................................................................... 372

Cevaplı Test ................................................................ 374

14. BÖLÜM: İLKÖĞRETİME HAZIRLIK VE İLKÖĞRETİM PROGRAMLARI

Bölüm 1: Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Programlarının Karşılaştırılması .............................. 377

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ..................... 377Okul Öncesi Eğitimin Amaçları .............................. 377İlköğretimin Amaçları ............................................. 377Okul Öncesi Eğitimin İlkeleri ................................. 378İlköğretimin İlkeleri ................................................ 379Yeni Okul Öncesi Eğitim Programı'nın Özellikleri ..... 379Yeni İlköğretim Programı'nın Özellikleri ................. 379Birleştirilmiş Sınıflı İlkokul Uygulamaları ............... 384Okul Öncesi ve İlköğretimde Değerlendirme ......... 384

Bölüm 2: Okul Öncesi Eğitim Programlarında İlköğretime Hazırlık Uygulamaları ............................ 385

Okuma-Yazmaya Hazırlık Etkinlikleri .................... 385Türkçe Etkinlikleri .................................................. 387Matematik Etkinlikleri ............................................ 388Fen ve Doğa Etkinlikleri ........................................ 388Drama ve Oyun Etkinlikleri .................................... 388Müzik Etkinlikleri .................................................... 388

Sanat Etkinlikleri .................................................... 389Hareket Etkinlikleri ................................................ 389Öz Bakım Geliştirme Etkinlikleri ............................ 389Bireyi Tanıma Teknikleri ve İlkokula Hazırbulunuşluğu Değerlendirme ......................... 389Çocukları Tanımada Kullanılan Teknikler ............. 390Test Dışı Teknikler ................................................ 390Test Teknikleri ....................................................... 391

Çözümlü Test ............................................................ 392Çözümler .................................................................... 394Cevaplı Test ................................................................ 395

15. BÖLÜM: ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

Özel Öğretim Yöntemi I ............................................. 397Okul Öncesi Eğitimin Planlanması ve Uygulanması ......................................................... 397

Özel Öğretim Yöntemi II ............................................ 400Öğretim İlkeleri ...................................................... 400Oyun Yolu ile Öğrenme ......................................... 401Anlatım Yoluyla Öğrenme ..................................... 402Soru Cevap Yöntemi ............................................. 402Drama Yöntemi ..................................................... 402Alan Gezisi ve Araştırma ....................................... 403Proje Yöntemi ........................................................ 403Çocukların Birbirlerine Öğretme Yöntemi .............. 404Analoji (Benzetme) ................................................ 405Kavram Haritası Yöntemi ...................................... 405Örnek Olay Yöntemi .............................................. 406Gösteri Yöntemi .................................................... 407İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi ...................... 407Beyin Fırtınası ....................................................... 408Hikâyeleştirme (Öyküleştirme) Yöntemi ................ 408Konuşma Halkası .................................................. 410Buluş Yoluyla Öğrenme ......................................... 410İstasyon Yöntemi .................................................. 410Gösterip Yaptırma Yöntemi .................................. 410Deney ....................................................................411Gözlem ..................................................................411Benzetim ...............................................................411Altı Şapkalı Düşünme ............................................411Akvaryum ..............................................................411Düşün-Eşleş-Paylaş ..............................................411Kart Eşleştirme ......................................................411Sergi ......................................................................411Aktif Öğrenme .......................................................411Uzman Daveti ....................................................... 412Çoklu Zekâ ........................................................... 412


Cevaplı Test ................................................................ 421

xi

16. BÖLÜM: ANNE-BABA EĞİTİMİ

Giriş ............................................................................ 424

Aile Eğitiminin Tanımı ............................................... 425

Aile Eğitiminin Amaçları ........................................... 425

Aile Eğitiminin Önemi ............................................... 425

Aile ve Ebeveynlikle İlgili Kuramlar ......................... 426Yapısal İşlevsel Kuram .......................................... 427Aile Sistemleri Kuramı ........................................... 427Aile Ekolojisi Kuramı ............................................. 427Bağlanma Kuramı ................................................. 427İnsancıl (Hümanistik) Kuramlar ............................ 428Sosyal-Bilişsel Kuram .......................................... 428

Aile Eğitiminde Kullanılan Yöntem ve Teknikler ..... 428Örnek Olay İncelemesi .......................................... 428Demonstrasyon ..................................................... 428Rol Oynama .......................................................... 428Soru-Cevap ........................................................... 428Beyin Fırtınası ....................................................... 428

Türkiye’de Uygulanan Aile Eğitim Programları ...... 429Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) ................... 429Anne Destek Programı (ADP) ............................... 429Baba Destek Programı (BADEP) .......................... 429Anne-Baba Olmak Seminerleri (ABOS) ................ 429Aile Mektupları ...................................................... 429Okul Öncesi Veli-Çocuk Eğitim Programı (OVÇEP) ............................................................... 429

Yurt Dışında Uygulanan Aile Eğitim Programları ... 430

Head Start Programı ............................................. 430 Okul Öncesi Çağda Çocukları Olan Ailelere Yönelik Evde Eğitim Programı (Home Instruction Program for Parents of Preschool Youngsters-HIPPY) ..............430 Küçük Çocuklar ve Ailelerine Yönelik Ev Etkinlikleri (HATAF: Home Activities for Toddlers and Their Families) ...................................................... 430

Ev Merkezli Anne Çocuk Programı (The Mother-Child Home Program) ....................... 430

Öğretmen Olarak Ebeveynler (Parents as Teachers-PAT) ................................... 431

Aile Eğitim Modelleri ................................................. 431Ev Merkezli Aile Eğitimi ......................................... 431Kurum Merkezli Aile Eğitimi .................................. 431Kurumsal Okul Öncesi Eğitimle Bütünleştirilmiş Aile Eğitimi ............................................................ 431Uzaktan Öğretim Yoluyla Aile Eğitimi .................... 431

Okul Öncesinde Aile Katılım Çalışmaları ................ 431Aile İletişim Etkinlikleri ........................................... 432Ailenin Eğitim Etkinliklerine Katılımı ...................... 434Bireysel Görüşmeler .............................................. 434Ev Ziyaretleri ......................................................... 434

Anne-Baba Eğitiminde Ebeveyn Hakları, Yasal Konular ve Etik İlkeler ................................. 435Anne-Baba Eğitiminde Etik İlkeler ........................ 436


Cevaplı Test ................................................................ 443

ALAN EĞİTİMİ

17. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ FEN EĞİTİMİ

Fen Bilimlerine İlişkin Temel Kavramlar .................. 448Olgu ....................................................................... 448Kavram .................................................................. 448İlkeler ..................................................................... 448Genellemeler ......................................................... 448Kuram .................................................................... 448

Fen, Bilimsel Bilgi ve Bilimsel Yöntem.................... 448Fen ........................................................................ 448Bilimsel Okuryazarlık ............................................. 448Bilimin Doğası ....................................................... 448

Fen Eğitiminin Önemi ve Amacı ............................... 448

Bilimsel Süreç Becerileri .......................................... 449Temel Süreç Becerileri .......................................... 449Orta Düzey Süreç Becerileri .................................. 451İleri Düzey Süreç Becerileri ................................... 451Bilimsel Süreç Becerilerinin Kazanımında Öğretmenin Rolü ................................................... 453

Temel Bilim Alanları .................................................. 453

Fen Eğitiminde Kavram Öğretimi ............................. 455Doğal Deneyimler .................................................. 455İnformal Deneyimler .............................................. 455Yetişkin Rehberliği ile Elde Edilen (Yapılandırılmış) Deneyimler ............................................................ 456Kavram Yanılgıları ................................................. 456Soru Sorma Stratejisi ............................................ 457

Fen Eğitiminin Programdaki Yeri ............................. 457

Fen Merkezi ve Fen Materyalleri............................... 457Fen Materyallerinin Seçimi .................................... 457

Fen Eğitiminde Öğretmenin Rolü ............................. 458

Fen Etkinliklerinde Kullanılan Yöntem ve Teknikler ..................................................................... 459

Kavram Haritaları .................................................. 459Deneyler ............................................................... 460İnceleme Gezisi ve Gözlem .................................. 460Proje Çalışmaları ................................................... 461Drama Yöntemi ..................................................... 461Analoji (Benzetme-Benzeşim) ............................... 461Çevre Eğitimi ......................................................... 462

Fen Eğitiminde Değerlendirme................................. 462

xii

Fen Eğitiminde Ailenin ve Toplumun Rolü .............. 463Okul Dışı Fen Deneyimleri ........................................ 463


Cevaplı Test ................................................................ 469

18. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ MATEMATİK EĞİTİMİOkul Öncesi Dönemde Matematik Eğitimi............... 472Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Programı ve Matematik Eğitimi ................................................. 472

Gelişim Teorileri ve Matematik Eğitimi .................. 474İlk Matematik Kavramları: Eşleştirme, Karşılaştırma, Sıralama, Sınıflandırma-Gruplama ....................... 475Sayı Kavramı ......................................................... 477Uzay ve Geometri ................................................. 478Grafikler ................................................................. 480Örüntü .................................................................. 481Problem Çözme .................................................... 482Ölçme ................................................................... 484Değerlendirme ....................................................... 485


19. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ GÖRSEL SANATLAR EĞİTİMİ

Görsel Sanatlar Eğitimi ............................................. 495Gelişim Alanlarına Göre Görsel Sanatlar Eğitiminin Yeri ve Önemi ....................................... 495Görsel Sanatlar Eğitiminin Gelişim Alanlarına Katkısı ................................................................... 495Okul Öncesinde Sanat Etkinliği ............................. 496

Görsel Sanatlar Eğitiminde Tanımlar ve Kavramlar ... 496Sanatın Tanımı ...................................................... 496Sanat Eğitimi ........................................................ 496Sanat Eğitiminin Gerekliliği ................................... 497Görsel Sanatlarda Öğretim Yöntem ve Teknikleri .... 4975-6 Yaş Grubunda Çok Alanlı Sanat Eğitimi ......... 500Okul Öncesi Dönemde Sanatsal Gelişim .............. 505Çocuğun Sanatsal (Grafiksel) Gelişim Basamakları .......................................................... 505Karalama Dönemi (2-4 Yaş Arası Öz Anlatımın İlk Belirtileri) ........................................................... 505Şema Öncesi Dönem (4-7 Yaş) ............................ 506Şematik Dönem (7-9 Yaş) ..................................... 508Gerçekçilik Dönemi (9-12 Yaş) .............................. 508Mantık (Görünürde Doğalcılık) Dönemi (12-14) .... 509Okul Öncesi Dönemde (5-6 Yaş) Görsel Sanatlar Eğitimi ..................................................... 510Okul Öncesi Eğitim Döneminde Yapılan Yaratıcı Sanat Çalışmaları .................................... 512Okul Öncesinde Sanat Eğitiminde Müze ve Müze Eğitimi .......................................................... 513


20. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ MÜZİK EĞİTİMİÇocuk ve Müzik.......................................................... 524

Okul Öncesi Eğitimde Öncülerin Müzik Eğitimine Dair Görüşleri ........................................ 524Okul Öncesi Müzik Eğitimi ve Gerçekleştirilmesi ...... 525Okul Öncesi Müzik Eğitiminin İlkeleri ve Amaçları .... 525Okul Öncesi Müzik Eğitiminin Amaçları ................ 526

Okul Öncesi Dönemde Müziksel Etkinlikler ............ 526Seslerin Keşfedilmesi ............................................ 526Ses Eğitimi ............................................................ 527Şarkı Öğretimi ....................................................... 527Müzik Dinleme ....................................................... 528Çalgı Öğretimi ....................................................... 528Ritim Eğitimi ......................................................... 529Müzik ve Hareket .................................................. 529

Çocuğun Müziksel Gelişimi ...................................... 529Okul Öncesi Çocuğun Müziksel Gelişiminde Karşılaşılan Sorunlar ............................................. 530Okul Öncesi Kurumlarında Müzik Etkinlikleri İçin Belirlenen Mekân .................................................. 531


Cevaplı Test ................................................................ 538

21. BÖLÜM: OKUL ÖNCESİ BEDEN EĞİTİMİ VE OYUN ÖĞRETİMİ

Giriş ............................................................................ 541

Hareketle İlgili Kavramlar.......................................... 541Hareket Eğitimi ...................................................... 541Hareket Eğitimi Uygulamaları ................................ 542Hareket Eğitiminin Temelini Oluşturan Etkinlikler ..... 544

Okul Öncesi Dönemde Hareket Eğitiminin Önemi..... 545Hareket Eğitiminin Gelişim Alanlarına Etkisi ......... 546

Okul Öncesi Eğitim Programı'nda Hareket Eğitiminin Yeri............................................................ 546

Motor Gelişim ............................................................. 546Motor Gelişimle İlgili Temel Kavramlar .................. 546Motor Gelişimi Etkileyen Faktörler ........................ 547Motor Yetenekler ................................................... 548Motor Gelişim (Hareket Gelişimi) Alanları ............. 549Motor Gelişim Kuramcıları ..................................... 549Motor Beceri (Hareket) Sınıflandırması ................ 550Motor Gelişim Dönemleri ....................................... 551Algısal Motor Gelişim ............................................ 555Motor Gelişim ile İlgili Testler ................................. 555


Cevaplı Test ................................................................ 561

KAYNAKÇA ................................................................ 564

ALAN BİLGİSİ

3

OKUL ÖNCESİ E İTİME GİRİŞ1.BÖLÜM

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM

Okul Öncesi Eğitimin Tanımı

Okul öncesi eğitimin çeşitli tanımları bulunmaktadır. Bu tanımlardan bazıları şunlardır:

Okul öncesi eğitim; “çocukların gelişim özellikleri, birey-sel farklılıkları ve yeteneklerinin göz önünde bulundu-rularak sağlıklı bir şekilde fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel yönden gelişimlerinin sağlandığı, yaratıcı yönle-rinin ortaya çıkarıldığı, olumlu kişilik temellerinin atılarak, çocukların kendilerine güven duymalarının sağlandığı bir eğitim şeklidir”.1

Oğuzkan ve Oral’a2 göre okul öncesi eğitim; “doğumdan, ilkokulun başlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan; bu yaş çocuklarının bireysel özelliklerine ve geli-şimsel düzeylerine uygun, zengin uyarıcı çevre olanak-ları sağlayan; onların tüm gelişmelerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yön-lendiren bir eğitim sürecidir.”

Aral, Kandır ve Yaşar’a göre3 “okul öncesi eğitim; çocu-ğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne ka-dar geçen yılları kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında önemli roller oynayan, bedensel, psikomo-tor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, ailelerde ve kurumlarda verilen eğitimle kişiliğin şekillendiği gelişim ve eğitim sürecidir.”

1993 yılındaki XIV. Millî Eğitim Şurası’nda okul öncesi eğitimin tanımı ve kapsamı şu şekilde ifade edilmiştir: “Okul öncesi eğitimi, 0-72 ay grubundaki çocukların ge-lişim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun, zengin uyarıcı ve çevre imkânları sağlayan, onların bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden gelişmelerini des-tekleyen, kendilerini toplumun kültürel değerleri doğrul-tusunda en iyi biçimde yönlendiren ve ilköğretime hazır-layan, temel eğitimin bütünlüğü içerisinde yer alan bir eğitim sürecidir.”

Tuğrul4 ise okul öncesi eğitimi; “0–6 yaşlar arasında ço-cuğun çok boyutlu gelişimini destekleyerek, yaşam boyu sürecek öğrenmenin temelinin atıldığı, sistemli ve bilinçli bir eğitim süreci” olarak tanımlamaktadır.

Önemli

Yukarıdaki tanımlardan hareketle okul öncesi eğitim ile ilgili öne çıkan özellikler şunlardır:

v Doğumdan temel eğitime kadar olan süreyi kapsar.

v Çocukların bedensel, psikomotor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimleri amaçlanır.

v Bireysel farklılıklarına uygundur.

v Çocuklara zengin uyarıcı çevre olanakları sağlar.

v Sosyal çevre ve kültürel değerlerin aktarılmasını amaçlar.

v Sonraki eğitim basamakları için hazırlayıcıdır.

Okul öncesi eğitim ile ilgili verilen tanımlarda değinilen ortak noktalardan biri de okul öncesi eğitime başlama yaşıdır.

Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde yapılan değişikliğe (10 Tem-muz 2019 30827 Sayılı Resmî Gazete) göre aşağıdaki yaş düzenlemeleri yapılmıştır:

v Anaokulu: Eylül ayı sonu itibarıyla 36-68 aylık çocuk-ların eğitimi amacıyla açılan okulu

v Ana sınıfı: Eylül ayı sonu itibarıyla 57-68 aylık ço-cukların eğitimi amacıyla örgün eğitim ve hayat boyu öğrenme kurumları bünyesinde açılan sınıfı

v Uygulama sınıfı: Mesleki ve teknik ortaöğretim ku-rumlarında çocuk gelişimi ve eğitimi alanında eylül ayı sonu itibarıyla 36-68 aylık çocukların eğitiminin yapıldığı uygulama birimini kapsamaktadır.

v Güne başlama, oyun, beslenme, temizlik, etkinlik, dinlenme ve günü değerlendirme zamanlarını da içerecek şekilde günde ellişer dakikalık aralıksız 6 etkinlik saati süre ile normal eğitim yapılması esastır. Ancak kayıt alanında okula kesin kaydı yapılamamış çocuk bulunan okullarda ikili eğitim yapılması zorun-ludur.

v Bir grup oluşturabilecek kadar çocuk bulunmayan okullarda 36-68 aylık çocuklar aynı ana sınıfına kay-dedilebilir.

v İlkokulların birinci sınıfına, kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibarıyla 69 ayını dolduran çocukların kaydı yapılır. Ayrıca 66, 67 ve 68 aylık çocuklardan velisinin yazılı isteği bulunanlar da ilkokul birinci sını-fa kaydedilir.

v Okul müdürlükleri, yaşça kayıt hakkını elde eden ço-cuklardan 69, 70 ve 71 aylık olanları velisinin yazılı talebi bulunması hâlinde okul öncesi eğitime yönlen-dirir veya kayıtlarını bir yıl erteler.

v İlkokula kaydı bir yıl ertelenen ve bir önceki yıl okul öncesi eğitim almamış olan 69-71 aylık çocuklara, okul öncesi eğitim kurumlarına kayıtta öncelik tanınır.

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları

Okul öncesi eğitimin amaçları Türk Millî Eğitiminin amaç-larına bağlı olarak belirlenmektedir. Türk Millî Eğitimi ge-nel amaçları şöyledir:

1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu'na göre Türk Millî Eğitiminin genel amacı Türk Milletinin bütün fertlerini,

1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa'da ifadesi-ni bulan Atatürk Milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin Millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasa'nın başlangıcındaki temel il-kelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı görev ve

4


1. Okul öncesi eğitimin amaç ve ilkeleri önemli bir soru alanıdır.

2. "Şartları elverişsiz çevrelerden ve aile-lerden gelen çocuklar için ortak bir ye-tiştirme ortamı yaratmak" amacı "kap-sayıcı eğitim" ve "bütüncül yaklaşım" özellikleri ile yakından ilişkilidir. Aynı zamanda Türk Millî Eğitiminin "fırsat eşitliği" ilkesinin de bir gereğidir.

Dikkat

Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri

Okul öncesi eğitim, bazı temel ilkelere dayanmaktadır. Bu ilkeler şunlardır:8

1. Bireysel farklılıklar: Okul öncesi eğitimi çocuğun gereksinimlerine ve bireysel farklılıklarına uygun ol-malıdır.

2. Gelişimi destekleme ve ilkokula hazırlık: Okul ön-cesi eğitimi çocuğun motor, sosyal ve duygusal, dil ve bilişsel gelişimini desteklemeli, öz bakım becerilerini kazandırmalı ve onu ilkokula hazırlamalıdır.

3. Demokratik eğitim: Okul öncesi eğitim kurumların-da çocukların gereksinimlerini karşılamak amacıyla demokratik eğitim anlayışına uygun öğrenme ortam-ları hazırlanmalıdır.

4. Öğrenciye ve çevreye görelik: Etkinlikler düzenle-nirken çocukların ilgi ve gereksinimlerinin yanı sıra çevrenin ve okulun olanakları da göz önünde bulun-durulmalıdır.

5. Bilinenden bilinmeyene: Eğitim sürecinde çocuğun bildiklerinden başlanmalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanınmalıdır.

6. Türkçe eğitimi: Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarına gereken önem verilmelidir.

7. Değer öğretimi: Okul öncesi dönemde verilen eği-tim ile çocukların sevgi, saygı, iş birliği, sorumluluk, hoşgörü, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma gibi duygu ve davranışları geliştirilmelidir.

8. Özdenetim: Eğitim, çocuğun kendine saygı ve gü-ven duymasını sağlamalı; ona özdenetim kazandır-malıdır.

9. Oyun temellilik: Oyun bu yaş grubundaki çocuklar için en uygun öğrenme yöntemidir. Bütün etkinlikler oyun temelli düzenlenmelidir.

10. Öz saygıyı geliştirme: Çocuklarla iletişimde, onların kişiliğini zedeleyici şekilde davranılmamalı, baskı ve kısıtlamalara yer verilmemelidir.

11. Özerkliği destekleme: Çocukların bağımsız davra-nışlar geliştirmesi desteklenmeli, yardıma gereksinim duyduklarında yetişkin desteği, rehberliği ve yetişki-nin güven verici yakınlığı sağlanmalıdır.

sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline ge-tirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;

2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve ka-raktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiş-tirmek;

3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağ-lamaktır.

Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplu-munun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan Millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkın-mayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Mil-letini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.5

Okul Öncesi Eğitimin Amaçları

Okul öncesi eğitimin evrensel amaçları olarak kabul edilen görüşler, Mialeret tarafından şu şekilde ifade edilmiştir:6

1. Toplumsal amaçlar:

9 Çalışan kadınların çocuklarına bakmak,

9 Her çocuğa eğitim sağlamak ve onların bireysel gelişimlerine katkıda bulunmak,

9 Çocukların birbirleriyle ve başkalarıyla ilişki içinde bulunmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunmak.

2. Eğitici amaçlar:

9 Çocuğun duyu organlarını eğitmek ve çevreye olan duyarlılığını artırmak.

3. Gelişimsel amaçlar:

9 Çocuğun doğal gelişimini temel alarak gelişimle ilgili deneyimlerine önem vermek.

Önemli

Türk Millî Eğitim sisteminin genel amaçlarına uygun ola-rak okul öncesi eğitimin görev ve amaçları şunlardır:

1. Çocukların beden, zihin, duygu gelişimi ve iyi alış-kanlıklar kazanmasını sağlamak;

2. Onları ilkokula hazırlamak;

3. Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen ço-cuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratmak;

4. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır.7

5


12. Duyguları tanıma: Çocukların kendilerinin ve başka-larının duygularını fark etmesi desteklenmelidir.

13. Hayal gücü, düşünme ve iletişim becerileri: Ço-cukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerileri, iletişim kurma ve duygularını anlatabilme davranışları geliştirilmelidir.

14. Aile ve sosyal çevreye uygunluk: Programlar ha-zırlanırken aile ve içinde bulunulan çevrenin özellik-leri dikkate alınmalıdır.

15. Etkin katılım: Eğitim sürecine çocuğun ve ailenin et-kin katılımı sağlanmalıdır.

16. Rehberlik: Okul öncesi eğitimin süreçleriyle rehber-lik hizmetleri bütünleştirilmelidir.

17. Düzenli değerlendirme: Çocuğun gelişimi ve okul ön-cesi eğitimi programı düzenli olarak değerlendirilmelidir.

18. Üç boyutlu değerlendirme: Değerlendirme sonuç-ları çocukların, öğretmenin ve programın geliştirilme-si amacıyla etkin olarak kullanılmalıdır.

ÖABT Çıkmış Soru

Perihan Öğretmen, güne başlama zamanının sonunda çocukların oyun zamanında kiminle, hangi öğrenme merkezinde, ne yapmak istediklerini sorarak onların günlerini planlamaları için rehberlik etmektedir. Böylece çocuklar oyun zamanında kendi ilgi ve istekleri doğrultusunda oyun oynamakta ve aralarında herhangi bir anlaşmazlık yaşanmamaktadır.

Öğretmenin oyun zamanı için böyle bir yöntem uygulaması, okul öncesi eğitimin aşağıdaki temel ilkelerinden hangisine uygun bir örnektir?A) Tüm gelişim alanları desteklenmeli ve çocuklar

ilkokula hazırlanmalıdır.B) Bildiklerinden başlanılmalı ve deneyerek

öğrenmeye olanak tanınmalıdır.C) Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarına

gereken önem verilmelidir.D) Demokratik eğitim anlayışına uygun öğrenme

ortamları hazırlanmalıdır.E) Çocukların kendi ve başkalarının duygularını

fark etmeleri desteklenmelidirÇözüm:

Perihan Öğretmen'in çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına uygun olarak öğrenme merkezlerini düzenlemesi, bu merkezleri kullanma sürecinde karar almalarını des-tekleyecek ortam sunması ve bunu kullanabilmeleri için uygun yönergeleri vermesi okul öncesi eğitimin demokratik eğitim anlayışına uygun öğrenme ortamını sunma ilkesi ile açıklanabilir.

Cevap D

Okul Öncesi Eğitimin Önemi

Okul öncesi eğitimin neden önemli olduğu ile ilgili husus-lar aşağıda maddeler hâlinde sıralanmıştır:

v Kişilik gelişimi için kritik dönem: Okul öncesi dö-nem 0-6 yaş arasını kapsar. Bu dönem, bireyin kişilik yapısını oluşturmada kritik bir dönemdir.

v Hızlı gelişime destek: 0-6 yaş döneminde çocuğun gelişimi ve öğrenme potansiyeli oldukça hızlıdır. Bu dönemde kazanılan davranışların büyük bir kısmı bi-reyin kişilik yapısını, tavır, alışkanlık, inanç ve değer yargılarını biçimlendirmekte, beden sağlığının gelişi-minin temelini oluşturmaktadır.9

v Zengin uyarıcılı ortam sağlama: 0-6 yaşı kapsa-yan çocukluk döneminde, çocuğun gelişimine uygun donanımı kazanabilmesi bakımından aile tarafından verilen eğitim tek başına yetersiz kalmaktadır. Zengin uyarıcı ortama sahip olan okul öncesi kurumlar bu eksiği gidermektedir.

v Çocuk bakımı: Okul öncesi kurumlar eğitim imkânının yanında çalışan anneler için bakım imkânı da sunmaktadırlar.

v Fırsat eşitliği: Okul öncesi eğitim farklı sosyoekono-mik düzeye sahip ailelerin çocuklarına eşit düzeyde fırsat sağlamaktadır. Bu durum, toplumsal eşitlik ve toplumsal kalkınmaya da katkı sağlamaktadır.

v Sosyal ve ekonomik katkı: Okul öncesi eğitime ya-pılan yatırımın toplum ekonomisine katkısının yüksek olduğu anlaşılmıştır.

v Okul öncesi eğitime önem veren ülkelerin PISA gibi standart kabul edilen sınavlarda yüksek başarı elde ettikleri görülmüştür.

v Sağlıklı beslenme: Okul öncesi eğitim çocuğun ge-lişiminde sağlıklı beslenme imkânları sunmaktadır.

v Sosyalleşme: Özellikle 5-6 yaş dönemleri sorum-luluk duygusu, disiplin ve kurallara uyma açısından kritiktir.

v İlkokula hazırlık: Çocuğun ilkokula hazırlıklı olarak gidebilmesinde okul öncesi eğitimin katkısı yüksektir.

v Paylaşma ve iletişim becerileri: Okul öncesi eği-tim boyunca oynanan oyunlar ve yapılan etkinlikler aracılığıyla kendi yeteneklerini keşfeden çocuk pay-laşmayı, dinlemeyi, iletişim kurmayı öğrenmektedir.

v Okumaya ve yazmaya hazırlık: Okul öncesi eğitim alan çocuk aynı zamanda okuma yazmaya da hazır-lık yapmış olur.

v Soyut düşünmeye katkı: Okul öncesi eğitim alan bireylerin matematik ve soyut düşünme becerileri açısından avantajlı oldukları belirlenmiştir.

v Düşünme becerileri: Okul öncesi eğitim, çocukların yaratıcı düşünme becerilerinin geliştirilmesi açısın-dan da önemli bir eğitim basamağıdır.

6


TÜRKİYE’DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN GELİŞİMİ

Cumhuriyet Öncesi Dönem'de Okul Öncesi Eğitim

İslamiyet öncesi toplumlarda, küçük çocuklara aileleri ta-rafından temel yaşam becerileri kazandırılırdı. Türklerin İslamiyet’e girmelerinden sonra İslam dininin kuralları ön plana alınarak çocuklara bu doğrultuda eğitim verilmiştir. Osmanlı döneminde okul öncesi dönem çocuklarının eği-timi için bir anlamda okul öncesi eğitim kurumlarının ilk örnekleri sayılabilecek “Sıbyan Okulları” ile “Islahhane-ler”, “Darüleytam-ı Osmani” ve “Darüleytamlar” vardı.10

Osmanlı'nın son yıllarında 1908’den önce, İstanbul ve bazı vilayetlerde özel ana mektepleri açılmıştır. Resmî ana mektepleri ise Balkan Savaşlarından sonra açılıp yaygınlaşmaya başlamıştır (Akyüz, 2006).

Okul öncesi eğitim alanında en somut adımlardan biri Satı Bey tarafından atılmıştır. Satı Bey, İstanbul Beyazıt’ta özel bir anaokulu açmıştır. 1913 tarihli Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-i Muvakkati (İlköğretim Geçici Kanunu) ile anao-kulları ve sıbyan sınıfları ilköğretim içinde sayılmıştır.

Resmî anaokullarının bilinen ilk ve kapsamlı programı 1914 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu programın ilk cümlesi anaokullarının “bir öğretim ve ders okulu değil, bir yaşam ve hareket okulu, çocuk bahçesi olduğu” şeklindedir.11 1915’te Ana Mektepleri Nizamnamesi yayınlanmıştır.

Cumhuriyet Dönemi'nde Okul Öncesi Eğitim

Cumhuriyet Dönemi'nde okul öncesi eğitim ile ilgili önem-li gelişmelerden bazıları şunlardır:

v 1927- Ankara’da anaokuluna öğretmen yetiştirmek için bir Ana Muallime Mektebi açıldı. Kısa bir süre sonra da kapatıldı.

v 1928- Harf İnkılabı’nın yapılması ile birlikte ana sınıflarına ayrılan ödenekler ilköğretime aktarılmış-tır. Anaokullarında görevli öğretmenler okuma yaz-ma seferberliklerinde görevlendirilmişlerdir. Kaynak ve öğretmen yetersizliğinden dolayı anaokulları ka-patılmıştır.

v 1932- İstanbul Belediyesi tarafından bir çocuk yuvası açılmıştır.

v 1933- Resmî anaokullarında sadece 12 anaokulu öğretmeni görev yapmaktadır.

v 1961- 5 Ocak 1961 gün ve 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu gereğince okul öncesi eğitim kurumla-rı isteğe bağlı ilköğretim kurumları arasına alınmıştır.

v 1963- Kız Meslek Liselerinde anaokulu öğretmeni yetiştirmek amacıyla çocuk gelişimi ve eğitimi bölü-mü açılmıştır.

v 1992- Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde Okul Öncesi Eğitim Genel Müdürlüğü kurulmuştur.

v 2012- İlköğretim Genel Müdürlüğü ve Okul Öncesi Eğitim Genel Müdürlüğü birleştirilerek Temel Eğitim Genel Müdürlüğüne dönüştürülmüştür.

v 2014- Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği hazırlanarak yürürlüğe girmiştir.

DÜNYADA OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN GELİŞİMİ

Dünyada okul öncesi eğitimin gelişiminde Comenius, Locke, Rousseau, Pestalozzi, Froebel ve Montessori’nin katkıları büyüktür. Bu bilim insanlarının alana katkıları aşağıda açıklanacaktır:

Comenius (1592-1670)Comenius küçük çocuklar için ilk resimli kitap olan Or-bis Pictus’u yayımlamıştır.12 Comenius, çocuk oyunu-nun önemine dikkatleri çekmiştir. Çocuklar oyuncaklarla eğlenirler. Bir bakıma zihinleri ve vücutlarıyla egzersiz yaparlar. Taşla, tahtayla inşa oyunları oynamaktan hem zevk alırlar hem de beceri kazanırlar. Onları oyunda kı-sıtlamaktansa hoşnut olmalarını sağlamak gerekir. Çoğu çocuk akranlarıyla oynama ihtiyacı duyar. Bu ihtiyaçları karşılanmalıdır.13

John Locke (1632-1704)Locke, çocuğun eğitimi ve öğretimi konusunu önemse-miştir. O, laftan ibaret olan deyimlere, sözcüklere değil, doğaya ve eşyaya değer verilmesi gerektiğini düşün-mektedir. Bu amaçla Locke; nesne dersleri, oyunla öğ-renme ve öğrencinin zihinsel etkinliklerinin artırılmasının önemini vurgular. Çocuklarla yapılan çalışmalar oyunlaş-tırıldığında ancak tat alınacak bir etkinlik hâline gelir.14 Locke’a göre çocuk, oyununda özgür olmalıdır. Erken dönemlerde çocuğa keyif verecek ve onu eğlendirerek deneyim kazandıracak etkinliklere ihtiyaç vardır. Locke, çocukların ilgilerini ortaya çıkarmak için çocuk oyunla-rının gözlemlenmesi gerektiğini vurgular. Daha etkili bir eğitim için duyarlı yetişkinler tarafından doğru modellerle çocuklara deneyim kazandırılmasında fayda vardır.15

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)Rousseau, eğitime dair düşüncelerini ve eğitim anlayışını ayrıntılı ve sistemli olarak “Emile” adlı kitabında belirtmiş-tir. “Emile”, J. J. Rousseau’nun Emile adında hayali bir erkek çocuğunu alarak onu yetiştirmesini konu edinmiştir.

Rousseau, insanların doğal olarak iyi olduklarına inanı-yordu. Bu doğallığın korunması ve yeteneklerinin ortaya çıkarılması için çocuklar özgür bırakılmalıdırlar. Ancak bu özgürlüğün sınırları belli olmalıdır. Çocuğun oyunları, sevimli hareketleri hoşgörü ile karşılanmalıdır. Abartılı ilgi gösterip üstüne fazla düşmemelidir.

Politik ve dini kurumları eleştirmesine rağmen Emile bü-yük ölçüde Pestalozzi ve Froebel’i etkilemiştir.16

7


Johann Pestalozzi (1746-1827)

İsviçreli bir eğitimci olan Pestalozzi, büyük ölçüde Co-menius ve Rousseau’nun görüşlerinden etkilenmiştir.17 Pestalozzi, tarihteki büyük eğitimciler arasında ilk olarak okul açan kişidir. Eğitimde özellikle erken çocukluk eğiti-minin ayrı bir disiplin olarak görülmesinde önemli katkı-ları bulunmaktadır. Görüşleri ve uygulamaları açısından çağdaş eğitimde öncü düşünürler arasında yer alır.18 Oyun, Pestalozzi’nin çalışmalarında sıklıkla ele aldığı bir konudur. Öyle ki kendi öğrencileri üzerine derin etki bıraktığını fark etmiş ve özellikle bu konu üzerinde dur-muştur. Pestalozzi, How Gertrude Teaches her Children (Gertrude Çocuklara Nasıl Öğretiyor?) ve Leonard ve Gertrude adlı eserlerinde eğitim prensiplerini özetlemiş-tir. Tıpkı Rousseau gibi Pestalozzi, bireysel farklılıkların, ilgi ve ihtiyaçların çocukların öğrenmelerini etkilediğine inanmaktadır.19 Pestalozzi’nin fikirleri, öğrencisi Froebel tarafından esas alınmış ve geliştirilmiştir.

Friedrich Froebel (1782-1852)

Friedrich Froebel, erken çocukluk eğitimi ve oyun ko-nusunda sahip olduğu düşünceleri pratiğe dönüştürmeyi başaran ünlü Alman eğitimcidir. Froebel iki yıl Pestaloz-zi ile çalışmış ve Pestalozzi’nin özellikle oyunun öğren-me anlamına geldiği görüşünden etkilenmiştir. Froebel erken çocukluk eğitiminde kurumsallaşma anlamında öncü olmuştur. Bu doğrultuda ilk anaokulunu 1826 yılın-da Blankburg’da açmıştır. Almancadan “çocuk bahçesi” olarak çevrilen “Kindergarten”, Froebel’in oyun ve geli-şim hakkındaki düşüncelerini açık bir şekilde özetlemek-tedir.

Froebel uygulamalarında, oyunu eğitimin önemli bir öge-si olarak ele almış, öğretici oyunları çocukların yetenek-lerini geliştirmede kullanılması gereken önemli araçlar olarak görmüştür.20 Froebel’e göre oyun çocuğun en önemli başarısıdır. Çocuğun kendiliğinden ortaya çıkan doğal bir ifade biçimidir. Oyun, küçük yaşlarda boş bir uğraş değildir. Çocuk oyunu ciddiye alır ve oyunun onun için derin anlamları vardır. Froebel, çocukların kendilerini ifade edebilmeleri için öğretmen tarafından bireysel veya grup oyunları oynatılması gerektiğine inanmaktadır. Ço-cuklar öğrenme materyallerinin desteğiyle bir rehberlik çerçevesinde özgürce belirledikleri aktiviteler aracılığıyla öğrenirler. Ona göre çocuğun gördüğü ve dokunduğu her şey ilgisini çeker. Çocuğun eşyayı sadece görmesi ye-terli değildir. Bunları dokunması, incelemesi, kullanması gerekmektedir. Avrupa’da Frobel’in çocuk eğitiminde ge-liştirdiği oyun materyalleri ve yöntemleri model alınarak kullanılmıştır.21

Maria Montessori (1870-1952)

Montessori yirminci yüzyılın başlarında Montessori me-todu adıyla farklı bir erken çocukluk eğitimi programı ge-liştirmiştir. Kendi metodunun en önemli ögelerinden biri olarak doğal oyun aktivitelerini gösterir. Montessori “hiç bir insan başka bir insanı eğitemez” ilkesinden hareketle oyun materyalleri geliştirmiştir. Ona göre çocuklar bilgiyi doğrudan fiziksel çevrelerinden almaktadırlar.22

OKUL ÖNCESİ ÇOCUĞUN İHTİYAÇLARI

Okul öncesi çocuğun temel ihtiyaçlarını şu şekilde sıra-layabiliriz:

1. İyi bakım, sevgi ve şefkat

2. Güven

3. Hareket ve oyun

4. Yetişkin desteği, özgürlük

5. Yaratıcılığı destekleyici ve estetik duygusunu geliş-tirici ortam

6. Kendini tanıma, kanıtlama

ÜLKEMİZDE UYGULANAN OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMLARI

Ülkemizde uygulanan okul öncesi eğitim programları aşağıda açıklanmıştır:

1952 - Hazırlanan anaokulu programında, bir günlük faaliyet programı belirlenmiştir. Bir günde yapılabilecek etkinlikler vurgulanmıştır. Aile katılım çalışmaları “Veli-lerle münasebetler” başlığı altında sunulmuştur. De-ğerlendirme ile ilgili olarak “iyi bir anaokulu için bazı ölçütler” başlığı altında okulun, öğretmenlerin ve çocuk-ların sahip olması gereken nitelikler belirtilmiştir.24

1989 - Bu program 1994 yılına kadar uygulanmıştır. Program, 4-5 yaş çocuklarının devam ettiği anaokulları, ana sınıfları ve uygulama sınıflarını kapsamaktadır. Programın içeriği, okul öncesi eğitimin amaçları, eği-tim ilkeleri, 4-5 yaş grubu çocuklarının eğitim amaçları günlük faaliyet çizelgeleri ve her iki yaş grubu için bir-likte ele alınacak üniteler ile belirli gün ve haftalardan oluşmaktadır. İhtiyaç durumunda programda yer alan ünitelere ek başka yeni üniteler ve konular alınabileceği veya uygun olmayan ünite ve konuların çıkarılabileceği belirtilmiştir.25 Bu programda okul öncesi eğitim ortam-ları, aile katılımı ve değerlendirme konuları açıklanma-mıştır.

8


Önemli

Bu programda dikkat çekici bir başka nokta gelişim alan-larına yer vermesidir. Genel anlamda programın ilköğre-tim programlarına benzer bir yapıda olduğu söylenebilir.1989 programının eksikliklerinin görülmesi ve okul önce-si eğitim alanının öneminin iyice artması ile birlikte, 1994 yılında 1989 programından tamamen farklı, yepyeni bir okul öncesi eğitim programı yürürlüğe konulmuştur.

1994 - Bu program, 0-3 yaş, 4-5 yaş ve 6 yaş grubu ço-cuklar için üç ayrı program olarak hazırlanmıştır. 1994 yılı okul öncesi eğitim programı gelişimsel hedeflerden oluşmaktadır.

Önemli

Her bir yaş grubu için ayrı ayrı hedef ve hedef davranış-lar belirlenerek bu hedef ve davranışları kazandırabilmek için öğretmenlere alternatif olabilecek konu başlıkları ile birlikte belirtke tabloları sunulmuştur. Konular hedefler için bir araçtır.26

Programda belirlenen hedef ve hedef davranışlar; kendi-sinin farkında olmanın gelişimi, psikomotor becerileri, öz bakım becerilerinin gelişimi, duygusal özelliklerinin ge-lişimi, sosyal becerilerinin gelişimi, bilişsel becerilerinin gelişimi, dil becerilerinin gelişimi, estetik ve yaratıcılığın gelişimi başlıklarının altında belirtilmiştir.27 1994 progra-mında önceki uygulamalarda meydana gelen aksaklıklar düzeltilmiştir. Konu merkezli olmayan, çocuğun ihtiyaçla-rını ön planda tutan gelişimsel nitelikte, çocuk merkezli bir programdır.

2002 - Yapılan araştırmalar ve uygulamalardan alınan geri bildirimlerin sonuçları değerlendirilerek programın geliştirilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu gereksinim-den yola çıkılarak, bazı değişiklikler ve düzenlemeler ya-pılarak, 36-72 aylık çocuklar için yeni program yürürlüğe girmiştir. Bu programda gelişim alanları psikomotor alan, sosyal-duygusal alan, bilişsel alan ve dil alanı ile öz bakım becerileri şeklinde düzenlenmiştir. Yaratıcı-lık ön planda tutulmuştur. Öğretmenlerin yıllık ve günlük plan yapmaları yükümlülük hâline getirilmiştir. Programda hedef merkezli, esnek bir anlayışa göre ünite ve konular kaldırılmıştır.28

2004-2005 yıllarında ilköğretim programının değişmesiy-le okul öncesi eğitim programında da gerekli düzenleme-lerin yapılmasına karar verilmiş ve 2006 yılında program yenilenmiştir.

2006 - Okul öncesi eğitim programı, program anlayışı olarak bütüncül, programlama yaklaşımı olarak da sar-mal bir programdır. Geliştirilen program, gelişimsel ge-reksinimleri karşılarken, gelişim alanlarının birbiri ile olan dinamik etkileşimini destekleyerek çocuğun bütün geli-

şim alanlarındaki davranışlarını daha üst düzeye çıkar-mayı, çeşitlendirmeyi ve zenginleştirmeyi hedeflemekte-dir. Bu özelliği ile programın “çoklu zekâ kuramı” ile tutarlı olduğu düşünülmektedir.29

2006 programında şu özellikler ön plana çıkmaktadır:30

v 36-72 aylık çocuklara yöneliktir. Çocuk merkezlidir. v Amaçlar ve kazanımlar esastır. v Gelişim özellikleri her yaş grubu için ayrı olarak dü-

zenlenmiştir.

v Konular, amaç değil araçtır.

v Üniteler yer almamaktadır.

v Esnektir.

v Öğretmene özgürlük tanır.

v Yaratıcılık ön plandadır.

v Öğretmenlerin planlı çalışmasını gerektirir.

v Çocuğun özgürce deneyimler kazanabilmesine ola-nak tanıyan ortamlar önemlidir.

v Problem çözme ve oyun, temel etkinliklerdir.

v Günlük yaşam deneyimlerinin ve yakın çevre olanak-larının eğitim amaçlı kullanılması teşvik edilmektedir.

v Öğrenme yaşantılarının çeşitlendirilmesi önemsen-mektedir.

v Aile katılımı önemlidir.

v Değerlendirme süreci çok yönlüdür

v Belirli gün ve haftalar yaş grubunun çeşitli özellikleri dikkate alınarak belirlenmiştir.

v Program geliştirilmeye açıktır.

2013 - Okul Öncesi Eğitiminin Güçlendirilmesi Projesi çalışmaları kapsamında yapılan araştırmalar ve tespit-ler sonucunda 2012-2013 yılında program geliştirme çalışması yapılmıştır. Bu süreçte okul öncesi eğitimi veren bütün paydaş kurum ve kuruluşların da katkıları dikkate alınarak program geliştirme çalışmaları tamam-lanmıştır.31 Geliştirilen 2013 programı 2013-2014 eği-tim öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır.

Program, çocukların gelişimlerini desteklemesinin yanı sıra tüm gelişim alanlarında görülebilecek yetersizlikleri önlemeyi amaçladığından destekleyici ve önleyici boyut-ları olan çok yönlü bir program olma özelliği taşımaktadır.

Önemli

Program, çocukların gelişim düzeylerine ve özelliklerine dayanan ve bu anlamda, tüm gelişim alanlarının gelişti-rilmesini esas alan “gelişimsel” bir programdır. Program yaklaşımı olarak “sarmal” özellik gösteren bu program, model olarak “eklektik”tir.32

Öabt okul Öncesİ ÖĞretmenlİĞİ...Ön sÖz değerli okuyucularımız. bu kitap, kamu personeli...

Documents