abstract - pjetër budi · web viewhajrije kastrati - standardet e cilësisë dhe menaxhimi i...

KOLEGJI UNIVERSITAR “PJETËR BUDI”, INSTITUTI PËR STUDIME - PRISHTINË

KONFERENCA SHKENCORE NDËRKOMBËTARE

MENAXHIMI I RESURSEVE EKONOMIKE NË FUNKSION TË ZHVILLIMIT TË VENDEVE NË

TRANZICION

A B S T R A K T E T

Prishtinë24 Maj, 2013

1

KOLEGJI UNIVERSITAR “PJETËR BUDI”, INSTITUTI PËR STUDIME - PRISHTINË

KONFERENCA SHKENCORE NDËRKOMBËTARE

MENAXHIMI I RESURSEVE EKONOMIKE NË FUNKSION TË ZHVILLIMIT TË VENDEVE NË

TRANZICION

ABSTRAKTET E PUNIMEVE TË CILAT JANË PRANUAR PËR BOTIM NGA KOLEGJI „PJETËR BUDI“

Botues: Kolegji Univeristar “Pjetër Budi”, Instituti për Studime - Prishtinë

2

Prishtinë24 Maj, 2013

PËRMBAJTJA:1. Prof. Vjollca Karapici PhD, PhD Adela Shera, Fatmir MehmetI PhD (c) Auditimi

Mjedisor Burim Informacioni për Audituesit Financiarë....................................... 62. Fadil Osmani, PhD cand, Naim Fetahu, PhD cand. - Menaxhimi i Burimeve

Njerëzore në Ndërmarrje ........................................................................................ 83. Ph.D. Sofronija Miladinoski, Full Professor, Ph.D. Jovan Stojanoski,

Full Professor - Marketing Approach in the Sphere of Selective Tourism Types........................................................................................................ 9

4. Dr. Sherif Gashi, Mr. Sc. Nezir Rama - Qasja alternative e menaxhimit të rrezikut sigurues.................................................................................................... 10

5. Dr. Mimoza Durresi, MSc. Lulzim Shabani, PhD (c) - Përdorimi i Cloud Computing në E-Qeverisje, Rasti i Kosovës......................................................... 11

6. Mr. sc. Ilir Bytyçi, PhD (c) - The Role of SME’S their Impact in Economic Growth and Investment in Kosova....................................................................... 12

7. MSc. Fekri Iseni - Small and Medium Enterpreises as a Main Pillar for the Economic Development of the Republic of Macedonia with the Function of the Integration of Macedonia in the European Union................................................ 15

8. Ph.D OriolaTheodhori & MSc. Daniela Horanlli - The Impact of Branding in Consumer Behavior.............................................................................................. 18

9. Mr. sc. Hysen Sogojeva - Vlerat Determinonte Turistike të Monumenti i Natyrës me Rëndësi të Veçantë “Ujëvarat e Mirushes”...................................... 19

10. Demir Lima, PhD cand, Fadil Osmani, PhD cand. - Globalization and it's impact on Kosovo Economy................................................................... 20

11. Dr.(PhD). Ecc. Ismail Mehmeti - Mekanizmat dhe instrumentet e rregullimit te sektorit bujqësor në vendet e zhvilluara......................................... 22

12. Artan Haziri, Ph.D. (C) - Roli i Sistemit Bankare në Kosovë............................. 2313. Dr. Sc. Esmeralda Shkira& MSc.Daniela Horanlli& MSc. Erion Nexhipi –

Business Tourism, Perspectives for Development in Korca Region.................... 2414. Ass. Jeton Vokshi, MSc. (C) - E Drejta Shpeditere në Republikën e Kosovës… 2515. Fadil Osmani, PhD (C), - Menaxhimi i Burimeve Njerëzore në Ndërmarrje...... 2616. Fakije Zejnullahu, PhD (c) - Analize e Menaxhimit të Identitetit Elektronik në

Republikën e Kosovës........................................................................................... 2717. MSc Fëllanze Pula, PhD (c) - The Business-Oriented Women and its Impact

on Marketing Kosovo Case.................................................................................. 2818. Ph.D Katerina Angelevska Najdeska&Ph.D Vera Karadjova, Marketing

Concept for a new Tourist Product...................................................................... 2919. Agim Derguti, PhD (c) - Management of Investment Projects in Kosovo -

Differences with European Standards................................................................... 3020. Dr. Zija Zimeri, Docent - Modelimet e metutjeshme, projektimi dhe

3

menaxhimi i turizmit transitor.............................................................................. 3121. Dejan Metodijeski, Nako Taskov, Oliver Filiposki, Tatjana Dzaleva,

Zoran Temelkov - Geographical Dispersion of Tourists Agencies in Republic of Macedonia........................................................................................................ 32

22. Agron Thaqi (PhD cand), Ilir Bytyçi (PhD cand ) - Menaxhimi i Sistemeve të Informacionit në Hekurudhat e Kosovës (Infrakos – Trainkos)...................... 33

23. Armend Pushkule, MSc, Kujtesa Hajrullai, MSc - Analiza Komparative e Aktiviteteve të Turizmit në Kuadër të GATS dhe Organizatave tjera Ndërkombëtare.............................................................................................. 35

24. Fatmir Mehmeti, PhD (c) - Roli i Auditimit në Ngritjën e Performancës dhe Raportimin Financiar në Ndermarrje.......................................................... 36

25. Zijadin Krasniqi, Menaxhimi i Sistemeve Informative ....................................... 3726. Skender Hasani, PhD (C) - Ndikimi i Politikave Fiskale në Zhvillimin e

Bisneseve të Vogla dhe të Mesme........................................................................ 3827. MA Emira Limani& MA Blerim Limani - Dialectical Tensions in Kosovo’s

Cinema: Socialist and Post-Socialist Productions................................................ 39

28. Vjollca Salihu, Ph.D. (C) - Kosovo Legislation – a Challenge or an Opportunity for Foreign Investment In Kosovo……………………………………………… 40

29. Metë Beqiraj&Magdalena Bregasi& Bahri Hyseni - Qeverisja Korporative nëKosovë.................................................................................................................. 41

30. Rukije Ibraimi&Merime Mustafi - Monumentet Kulturore- Historike dhe Rëndësia e tyre në Zhvillimin e Turizmit në Qytetin e Tetovës........................... 42

31. Shqipe Kadriu – Morina, PhD - Menaxhimi i Kompanive të Sigurimit............... 4332. Rezart Dibra, Phd (C), Jetmir Bodini, Master (DND) – Minority shareholders

protection as important part of corporate governance. How protect minority shareholders in Albanian companies.................................................................... 44

33. Kujtesa Hajrullai, MSc - Aspektet Progresive në Politikat e Menaxhimit me Resurset Njerëzore................................................................................................ 45

34. Ph.D. Stela Zoto, Msc. Gerda Kreshova, Msc. Erion Nexhipi - German Touristic Market, a Perspective for Destinations such as Albania....................... 46

35. MSc. Lulzim Shabani, PhD (c) - The Future of Information Technology and the Revolutionizing of the Concept............................................................................ 47

36. Vlora Limani-Hajnuni, MSc - Transporti i Materieve të Rrezikshme.................. 4837. Hajrije Kastrati - Standardet e Cilësisë dhe Menaxhimi i Shkollave të Mesme

Private në Kosovë................................................................................................. 49 38. Ph.D Vera Karadjova, Ph.D&Katerina Angelevska- Najdeska, - Contemporary

Trends in the Financial Sector - Regulation and Deregulation of the Financial System................................................................................................................... 50

39. Driton Fetahu, PhD (C) - Management of Small and Medium Enterprises.......... 51 40. Ermir I. Hajdini - Investimet e Huaja Direkte – Sfida dhe Mundësi për Vende

me Ekonomi të Kufizuar...................................................................................... 52

4

41. Arsim Gjinovci - Trendet në menaxhimin e resurseve humane: Rast studimor organizatat publike që veprojnë në tregun tonë.................................................... 53

42. BSc. Arbnor Halili & MSc. Kujtim Gashi - Menaxhimi dhe Digjitalizimi i Kërkesave për ID Kartela si dhe Shtypja tyre – Rasti në Institucionet e Republikës së Kosovës......................................................................................... 54

43. Rezart Dibra, Phd (C) - Mbrojtja e Aksionerëve në Minorancë në Shqipëri, pjesë e rëndësishme e Qeverisjes së Korporatave................................................ 55

44. Tamara Luarasi, Andi Domi - Tourism Management and New Technologies.... 5645. Dr. sc. Bedri Millaku& Prof. ass. Dr. sc. Ibish Mazreku - Bujqësia dhe Pylltaria

në Funksion të Zhvillimit të Turizmit të Banjave në Republikën e Kosovës....... 57 46. Fitim Maçani, MSc. (C) - Strategjia e Produkteve me Brend………………….. 58

5

Konferenca Shkencore Ndërkombëtare “Menaxhimi i Resurseve Ekonomike në Funksion të Zhvillimit të Vendeve në Tranzicion”, punimet e të cilës po fillojnë sot, vjen si rezultat i një pune nëntëvjeçare të Kolegjit “Pjetër Budi” në fushë të Doganave, Menaxhimit të Turizmit, Administrim Biznesit dhe Sigurimeve të Kosovës.

Në këtë periudhë kohe ne shohim një bilanc shumë pozitiv në planin arsimor e shkencor të këtij institucioni, sepse që nga themelimi, puna kërkimore shkencore ka qenë gjithnjë pikësynim i punonjësve të Kolegjit, duke e kthyer atë në një qendër të rëndësishme hulumtuese në fushat e studimit që mbulon.

Shpresojmë që kjo Konferencë të shënojë rezultate në trajtimin e çështjeve që imponon tema, duke sjellë prurje të reja dhe me vlerë në dobi të zhvillimit të vendeve në tranzicion.

6

Fragment nga fjala e Dekanit

Prof. Dr. Sc. Nuhi

REXHEPI

Prof. Vjollca KARAPICI Ph.DUniversity of Tirana, Albania

Faculty of EconomyEmail: [email protected]

PhD. Adela SHERAUniversity of Tirana, Albania

Faculty of Economy

Fatmir MEHMETIPhD Candidate

ENVIRONMENTAL AUDIT AS A SOURCE OF INFORMATION FOR FINANCIAL AUDITORS

Abstract

Environmental audit is defined as a managerial tool that includes a systematic, documented, periodic and objective to show how well the organization functions, management and environmental techniques to assist and protect the environment by: supporting managerial control through the implementation of environmental practices company policies. Environmental Audit represents a systematic examination of the interaction between economic and environmental operations. This includes all wastes that

7

mailto:[email protected]

are released into the atmosphere, water, soil and other environments. But above all, this examination has its share public perception of the community regarding the company's activity.The paper focuses on a comparative analysis between the steps of Financial Audit and the phases of Environmental Audit. To understand how accounting professionals can be included in the Environmental Audit is important to show a comparison between the phases which we find in every audit of financial statements and the phases of Environmental Audit.

Some of the ideas to be developed in the paper are:a) Inclusion of accounting professionals in Environmental Auditing and decisionb) Audit of the environmental assessment and environmental managementc) Waste audit and audit supplyd) The psychology of audit and quality control.

Key words: Financial Audit; Psychology auditing; Environmental audit; Environmental risks; Environmental management.

Prof. Vjollca KARAPICI, Ph.DUniversity of Tirana, Albania

Faculty of EconomyEmail: [email protected]

PhD Adela SHERAUniversity of Tirana, Albania

Faculty of Economy

Fatmir MEHMETIKandidat per PhD

AUDITIMI MJEDISOR BURIM INFORMACIONI PËRAUDITUESIT FINANCIARË

Abstract

Auditimin Mjedisor percaktohet si mjet menaxherial në të cilin përfshihet një vlerësim sistematik, i dokumentuar, periodik dhe objektiv për të treguar se sa mirë funksionojnë

8


organizimi, menaxhimi dhe teknikat mjedisore për të ndihmuar dhe mbrojtur mjedisin duke: mbështetur kontrollin menaxherial te praktikave mjedisore nëpërmjet zbatimit të politikave të kompanisë. Auditimi Mjedisor përfaqëson një ekzaminim sistematik të bashkëveprimit midis operacioneve ekonomike dhe mjedisore. Këtu përfshihen të gjitha mbetjet që lëshohen në atmosferë, ujë, tokë dhe mjedise të tjera. Por mbi të gjitha në këtë ekzaminim ka peshën e vet edhe perceptimi publik i komunitetit lidhur me aktivitet e kompanisë. Kumtesa fokusohet ne nje analize krahasuese midis hapave të Auditimit Financiar dhe Fazave të Auditmit Mjedisor. Për të kuptuar se si profesionistët kontabël mund të përfshihen në Auditimin Mjedisor është e rëndësishme të tregojmë një krahasim midis fazave të cilat i gjejmë në cdo auditim të pasqyrave financiare dhe fazave të një Auditimi Mjedisor.

Disa nga pikat qe do zhvillohen ne kumtese jane:a) Përfshirja e profesionistëve kontabël në Auditimin Mjedisor dhe vendimarrjab) Auditimi i menaxhimit mjedisor dhe i vlerësimit të mjedisitc) Auditimi i mbetjeve dhe auditimi i furnizimitd) Psikologjia e auditimit dhe kontrolli i cilësisë.

Fjale kyce: Auditimi Financiar; Psikologjia e auditimit; Auditimi mjedisor; Rreziqe mjedisore; Menaxhimi mjedisor.

Fadil OSMANI, PhD cand, UT – TiranëAuditor i Brendshëm - PTK

E-mail: [email protected]: +377 (0 ) 45 99 99 00

P r i s h t i n ë

Naim FETAHU, PhD cand, UET – Tiranezv. Ministër i Shëndetësisë, R. Kosovës

Phone: +377 ( 0 ) 45 322 977P r i s h t i n ë

MENAXHIMI I BURIMEVE NJERËZORE NË NDËRMARRJE

A b s t r a k t

9


Me perspektivën e pamjes së një ndërmarrje, është e duhur dhe e drejtë që t’i kushtohet vëmendje më të vlefshmit prej burimeve njerëzore (personelit)që punon për ndërmarrjen. Ndërmarrjet tjera nuk i’a dalin mbanë duke i trajtuar njerëzit më me pak respekt e mirëkuptim, nga sa e meritojnë ata. Në të njëjtën kohë është e dukshme nevoja për sistemimin e këtij burimi.Në çdo institucion ndikimi i burimit njerëzor duhet të jetë thelbësorë. Mënyrat e të bërit të punëve, dhe metodat që zbatohen, rëndojnë shumë në efikasitetin dhe efektivitetin e ndërmarrjes. Në anën tjetër nevojitet që punëtorët të shihen më tepër si përfaqësues të atyre që zbatojnë planet e projektet, se sa në mënyrë strikte si punëtorë.Kjo kërkon një metodë të re të menaxhimit të punëmarrësve dhe të çështjeve që ndikojnë tek ata në realizimin e detyrave të tyre të përditshme.Në fund, , në pyetjen se çfarë duhet të jetë një politikë e burimeve njerëzore, përgjigjja do te ishte kjo ‘’një përgjegjësi e rëndësishme e menaxherëve ndërmarrës në mënyrë që t’i balancojë të drejtat e punëtorëve për të marrë një shërbim nga qeverisja, i cili duhet të jetë efikas, efektiv, i drejtë dhe që i përgjigjet nevojave të punëtorëve duke ruajtur të drejtën e nëpunësve të ndërmarrjes për t’u trajtuar me barazi e dinjitet .

Fjalë kyçe: Menaxhimi i Burimeve Njerëzore, Motivimi, Punësimi, Zhvillimi Profesional, Ndërmarrja.

Ph.D. Sofronija MILADINOSKI, Full ProfessorFaculty of tourism and hospitality – Ohrid

e-mail: [email protected]

Ph.D. Jovan STOJANOSKI, Full ProfessorFaculty of tourism and hospitality – Ohrid


Ph.D. Sreten MILADINOSKI, DocentMTI - Skoplje

10



MARKETING APPROACH IN THE SPHERE OF SELECTIVE TOURISM TYPES

Marketing in tourism represents a specific combination of marketing activities of individual industries and activities coordinators and tourism development. Only on this basis, which implies acceptance of all the important features of the tourism market and tourism in general, it is the appropriate way to define such relationship between marketing and tourism and creating a presumption of adequate market access in the tourism industry.

One of the main specifications of the marketing application in the sphere of selective types of tourism arises from the existence of multiple holders of marketing activities. It should be pointed out the separation and coordination of different interests and responsibilities to the development of selective types of tourism at different levels.

Key words: marketing activities, tourism, tourism market, selective types of tourism

Dr. Sherif GASHIUniversiteti Pjeter Budi

Prishtinë, 10 000 KosovëE-mail adresa: [email protected]

Tel. 045 293 943

11


QASJA ALTERNATIVE E MENAXHIMIT TË RREZIKUT SIGURUES

Abstrakt

Decenia e parë e shekullit të XXI tregoi se qasja tradicionale e menaxhimit të rrezikut sigurues është e tejkaluar dhe e pafuqishme. Prej 10 katastrofave më të mëdha që njeh statistika botërore tetë i takojnë periudhës 2005 e këndej. Në mes të viteve 1970 dhe 1989 humbjet e shkaktuar nga katastrofat ishin 8.3 miliarda dollarë për vit, kurse në mes periudhës 1990 dhe 2007 tregut të sigurimeve humbjet nga katastrofat i kanë kushtuar 32 miliard dollarë për çdo vit. Qasja tradicionale për shkak te humbjeve te mëdha u tregua e pafuqishme ne menaxhimin e rrezikut sigurues. Qasja tradicionale mbështetet ne diverzifikimin rrezikut në risigurues. Ngjarjet e fundit u shkaktuan humbje të mëdha kompanive risigurues, rrezikuan afarizmin e tyre, rrezikuan mos përmbushjen e obligimeve sipas kontratës. Nga viti 2005 fillojnë shumë kompani risiguruese të mos marrin në sigurim rreziqet e kompanive siguruese, ose të marrin vetëm rreziqe të kufizuara. Modeli alternativ i menaxhimit të rrezikut është vazhdimësi e modelit tradicional. Qasja alternative menaxhimin e rrezikut mbështet në diverzifikimin e rreziku në treg të risigurimeve, në formë të bashkimit të dy apo më tepër kompanive risigurues, duke bartur rrezikun në tregun kapitaleve. Qasja alternative e menaxhimit të rrezikut së pari filloi në SHBA. Vendet në zhvillim nuk kanë akoma një treg të fuqishëm sigurues i cili do të kishte pasoja nga rreziqet e tilla. Por globalizimi detyron që edhe këto vende të mendojnë dhe të aplikojnë një qasje të tillë në menaxhimin e rrezikut sigurues.

Fjalët kyçe: Qasje alternative, humbje katastrofale, menaxhim, tregu i kapitaleve.

Dr. Mimoza Durresi, Universiteti Europian i Tiranës

[email protected]

12


MSc. Lulzim Shabani, PhD candidateProfesor në Kolegjin Universitar “Pjetër Budi”, Prishtinë

[email protected] ; [email protected]

PËRDORIMI I CLOUD COMPUTING NË E-QEVERISJE, RASTI I KOSOVËS

Abstrakt

Kohëve të fundit shënojnë një rritje te madhe të cloud teknologjisë e cila kryesisht është e motivuar nga arsyet ekonomike. Kjo teknologji e re, me infrastrukturë të besueshme dhe të mjaftueshme, falë kostos së saj të ulet po behet gjithnjë e më atraktive.

Kosova me miratimin e Strategjisë për e-qeverisje 2009-2015, ka trasuar rrugën e krijimit të shërbimeve elektronike dhe plotësimin e një misioni për krijimin e një administrate publike efikase dhe profesionale, në funksion të ofrimit të shërbimeve cilësore, por edhe me kosto me te ulet financiare.Shërbimet elektronike në Kosovë gjithnjë e më shume po fitojnë shtrirje. Si mund të ruhen, shpërndahen dhe shkëmbehen të dhënat duke përdorur cloud computing, do të jetë temë trajtimi e këtij punimi.

Fjalë kyçe: cloud, e-qeverisja, shërbimet, teknologjia.

Mr. Sc. Ilir BYTYÇI (PhD cand ),

13



University College “Pjeter Budi”, Prishtinë [email protected]

THE ROLE OF SME’S THEIR IMPACT IN ECONOMIC GROWTH AND INVESTMENT IN KOSOVA

Abstract

Small and Medium Enterprise (SME) have different definition by different countries. According to European Union (EU) businesses are divided in micro businesses (1-9 workers), small businesses (10-49 workers), and medium businesses (50-249). By US Small Business Administration (SBA) is detailed and complex, including 37 different benchmarks that define 1,151 industries and 13 sub-industries across the US. In general, a small business is considered to be “one that is independently owned and operated and which is not dominant in its field of operation’. SME has direct impact in technology changes; bring the health competition, opening new jobs and rich offer of product in local markets. SME are characterised as flexibility, direct relationship at work, job/employment opportunities, managing by person, limited capital, innovations. Economic grow is related by SME grow in which are stimulating competition, new product and service and other advanced services just for market survive.The general categories of business most entrepreneurs start: retail, manufacturing and service. Additional categories of small businesses are construction, hospitality, communication, finance and real estate.The economy changes constantly, providing opportunities for new business. The demand for services is booming, and 97% of services firms are small, with fewer than 100 employees. Entrepreneurship is dynamic process of creating incremental wealth; it is the process of initiating a business venture, organizing the necessary recourses and assuming the associated risk and rewards. An entrepreneur is someone who engages in entrepreneurship. Kosova as a new country knows the importance role of SME’s into economy development. More than 90% of enterprises are small and medium business. Since 1999, the economy of Kosova has been largely driven by international assistance and remittances (World Bank, 2010). The role of the private sector, particularly SMEs has been relatively weak. However, Kosovo is still in the transition phase where entrepreneurship and small business creation expected to play a key role on the road to a modern free market economy and therefore to the development and economic growth. Actually, there is unfavourable business environment and in the absence of creative culture of entrepreneurship, Kosova has a lack of innovative firms, which are major contributors to the creation of jobs in Western economies. Over 50% of all SMEs operating in the commercial sector is characterized by small investment and downtime. Now, Ministry of Trade and Industry (MTI) and agency for SME support (SMESA) is the

14


responsible institution for the formulation of SME Development strategy. Strategy for SMEs for on a period of five years from 2012 to 2016 and entered into force on 1 January 2012. Also, there is a project founded by European Union(EU) in order to assistance SME. Project has four main components: 1. Improving the Business Climate; 2. Setting, Public-Private Dialogue and Donor Coordination; 3. Improving SMEs competition in Kosovo; and 4. Public Information Campaign.

Key words: Definition of SME, Economic grow, Entrepreneurship, Strategies, Investments

Mr. Sc. Ilir BYTYÇI (PhD cand ), Kolegji Universitar “Pjeter Budi”, Prishtinë

[email protected]

ROLI I BIZNESEVE TË VOGLA DHE TË MESME (BVM), NDIKIMI I TYRE NË ZHVILLIMIN EKONOMIK DHE INVESTIMET NË KOSOVË

Abstrakt

Bizneset e Vogla dhe të Mesme (BVM), kanë përkufizime të ndryshme nga vendet e ndryshme. Sipas Bashkimit Europian (BE), bizneset ndahen në biznese mikro (1-9 punëtor), biznese të vogla (10-49 punëtor) dhe biznese të mesme (50-249). Në SHBA, Administrimi i Bizneseve të Vogla (SBA) është më i detajuar dhe më kompleks, duke përfshirë 37 standarde të ndryshme që përcaktojnë 1,151 industri dhe 13 nën-industritë në të gjithë SHBA-të. Në përgjithësi, një biznes i vogël është konsideruar të jetë "një biznes që është në pronësi dhe operim të pavarur dhe që nuk është dominues në fushën e tij të veprimit".

BVM-ve kanë ndikim të drejtpërdrejtë në ndryshimet e teknologjisë, në sjelljen e konkurrencës së shëndosh, duke hapur vende të reja pune dhe ofertë të pasur të produktit në tregjet lokale. BVM karakterizohen si fleksibile, marrëdhënie të drejtpërdrejtë në punë, mundësi punësimi, janë të menaxhuara nga një person, kapital i kufizuar, inovacione etj. Ndërsa, rritja ekonomike është e lidhur me rritjën e BVM të cilat stimulojnë konkurrencën, ofrimin e produkteve dhe shërbimeve të reja si dhe shërbime të tjera të avancuara vetëm për ti mbijetuar tregut. Kategoritë e përgjithshme të biznesit që sipërmarrësit fillojnë janë: shitja me pakicë, prodhimi dhe shërbimi. Kurse kategori të tjera të bizneseve të vogla janë: ndërtimtaria, spitalet, komunikimi, financat dhe pasurit e papatundshme.Sot, ekonomia po ndryshon vazhdimisht, duke siguruar mundësi për biznese të reja. Kërkesa për shërbime po ‘‘lulëzon’’dhe është gjithnjë në rritje, dhe afro 97% e firmave të

15


shërbimeve janë të vogla me më pak se 100 punonjës. Ndërmarrësia është një proces dinamik i krijimit të një rritje të pasur; është procesi i inicimit të një ndërmarrje biznesi, duke organizuar burime të nevojshme duke supozuar lidhur me rrezikun dhe shpërblimet. Kurse një ndërmarrës është dikush që angazhohet në ndërmarrësi.

Kosova si një shtet i ri e di rolin dhe rëndësinë e NVM-ve në zhvillimin e ekonomisë. Më shumë se 90% e ndërmarrjeve janë të biznesit të vogël dhe të mesëm. Që nga viti 1999, ekonomia e Kosovës ka qenë e nxitur kryesisht nga ndihma ndërkombëtare dhe remitancave (Burimi: Banka Botërore, 2010). Roli i sektorit privat, në veçanti SME ka qenë relativisht i dobët. Megjithatë, Kosova është ende në fazën e tranzicionit, ku ndërmarrërsia dhe krijimi i bizneseve të vogla pritet të luajë një rol kyç në rrugën drejtë një ekonomie moderne me treg të lirë, zhvillim dhe rritje ekonomike. Aktualisht, ka një mjedis të pafavorshëm për biznes, dhe në mungesë të kulturës krijues e sipërmarrëse, Kosova ka një mungesë të firmave inovative, të cilat në ekonomitë perëndimore janë kontribuesit kryesore në krijimin e vendeve të punës. Në Kosovë, mbi 50% e të gjitha BVM që operojnë në sektorin komercial karakterizohen nga investime të vogla dhe joproduktive. Tani, Ministria e Tregtisë dhe Industrisë (MTI) dhe Agjencia për mbështetje të BVM (SMESA) është institucioni përgjegjës për hartimin e strategjisë së zhvillimit të NVM. Strategjia e BVM është hartuar për një periudhë prej pesë vjetësh 2012-2016 dhe ka hyrë në fuqi më 1 janar 2012. Gjithashtu, ekziston një projekt i themeluar nga Bashkimi Evropian (BE), në mënyrë që të asistojë BVM. Projekti ka katër komponente kryesore: 1. Përmirësimi i klimës së biznesit, 2.Vendosjen e dialogut publiko-private dhe Koordinimin e Donatorëve; 3. Përmirësimin konkurrencës së BVM në Kosovë, dhe 4. Fushata e informimit publik.

16

MSc. Fekri IseniKolegji Universitar “Pjeter Budi”, Prishtinë

SUBJECT: SMALL AND MEDIUM ENTERPREISES AS A MAIN PILLAR FOR THE ECONOMIC DEVELOPMENT OF THE REPUBLIC OF MACEDONIA WITH THE FUNCTION OF THE INTEGRATION OF

MACEDONIA IN THE EUROPEAN UNION

A b s t r a c t

The advancement of Macedonia in its direction towards integration in NATO and its membership in the European Union is conditioned with the continuation of political and economic reforms purposly that the economy of Macedonia increase its level of development, increase the competitional capability so it can be integrated in the European Union State’s economies. We will mention some of the segments wherein come into consideration the contribution but also advantages that small and medium enterpraises have towards economic development with the function of the integration of Macedonia in the EU:

1. The development of small and medium enterpraises as generators to the economical increase, the development of private initiatives and enterpreunalship;

2. The flexibility of small and medium enterpraises towards the permanent changes of the environment;

3. Empowerment of regional collaboration and cooperation; 4. The living environment in the prospectives of the business development of

small and medium business enterpraises in Macedonia;5. The institutional support of small and medium enterpraises.

The development of small and medium enterpraises – generator towards economic increase, the development of private initiative and enterpreunalship

The importance of small economic subjects’ development is to empower the

cooperation on economic fields with the purpose to regain and quicken the integration process in EU, which are numerous. In this way, we will mention some of the advantages that small and medium enterpraises have in the economic development:

- They mibilize current potentials, contribute to the economic development which enables in estabelishing new employments and softens the unemployment;

17

- They influence in enhancing the competition in economy, with dynamic enterpreunalship whic influences in all economic sectors;

- Small and medium enterpraises are important tools for newnesses and technological innovations, important for applying new technologies;

- In transition processes of the Republic of Macedonia small and medium enterpraises were jointed directly to the processes of privatization of the state’s and social property into private property and shareholder’s consortium;

- The development of small and medium enterpraises is the key factor for the local economic development because they për arsye se exploit raw materials and labor power within municipalities;

- Small and medium enterpraises play an important role in returning the employees from their jobs from abroad to their country and do the investment of the capital assets in their land-banks.

The empowerment of the regional cooperation and collaboration

Within the frame of this segment a special consideration is made towards the internationalization of the small economy.

Forms of the internationalization are realised through the following objectives: - icrease of the product quality and services which enable the growth of the export, - increase of the various cooperation forms with foreign partners,- direct investments.

The living environment in its developing of small and medium business enterpraises in Macedonia

Small and medium enterpraises in Macedonia, largely also in developing strategical projects, must obligatorily incorporate the way of utilizing natural resources for the reason that if one doesn’t react in this way they will impact with three groups of problems, as follows:

- The first group of problems will be the one’s of legislative regulation and different acts for nature’s protection and the living environment,

- The second group are trading relationships regarding firms in EU countries and member states of the World Trade Organization,

- The third group of problems will come up from the purchasers themselves, customers.

In conclusion, small and medium enterpraises NVM-të must necessarily follow changes in legislative regulations and undertake necessary measures and activities in function towards protecting the living environment.

Institutional support of small and medium enterpraises

18

Macedonia should incite and encourage small and medium enterpraises for a regional cooperation as an integral part in preparing for integration in economic structures of the European Union. We will mention some of the ways of institutional support that many states have applied to develop small and medium enterpraises:

- the development of agencies which deal with giving adequate councils, information regarding export-import activities in finding partners for cooperation,

- the export support through organizing export promotions, joint investments, help in development planning and innovation, consulting services, councils and services,

- the know-how and training of managers to get involved in outside trades,- finacial support through suitable credits for exporting activities (the export

stimulation), for promotion and publicity, for participation in outside fairs, for transfer of technologies, etc.

- guarantee (from the state’s side) in cashboxing the fees for exporting enterpraises,

- financial infrastructure (guaranteeing funds, microcredits, direct investments, suventions )

- tax releases and tax lowering for firms which are oriented in export (final products). - forming enterpreunal zones, incubators, securing the land for building, innovative centres, technological centres,

- forming special informative centres in service to small and medium enterprises.

19

Ph.D OriolaTheodhori

Marketing-Tourism Department, Korca’s [email protected]

MSc. Daniela Horanlli

THE IMPACT OF BRANDING IN CONSUMER BEHAVIOR

Abstract

Most executives today agree that their efforts should be focused on growing the lifetime value of their customers. They face with the major challenges of brand management today that vary from digitalization of information overload, social responsibility, increasing consumer skepticism and the importance of accountability. Develop the skills to manage the brands will increase the profit in the future. Faced with an increasingly complex competitive environmentcompanies have responded by creating strong brands. The paper shows that brand and communication can influence the purchasing behavior of consumers. Further, it provides important managerial insight, as it shows how different product attributes are valued by consumers.

Key words: brand management, consumer behavior, product attributes.

Dr. OriolaTheodhori

20


DepartmentiMarketing-Tourizëm, Universiteti Fan S. NoliKorcë[email protected]

Msc. Daniela Horanlli

NDIKIMI I MARKËS NË SJELLJEN KONSUMATORE

Abstrakt

Shumë drejtuesjanë të mendimit se përpjekjet e tyre duhet të fokusohen në rritjen e jetës së vlerës të klientëve të tyre. Sot, ata, përballen me sfidat më të mëdhatë menaxhimit të markës të cilat variojnë nga dixhitalizimi i mbingarkuar iinformacionit, përgjegjësitë sociale, skepticizmin në rritje konsumatorëv edhe rëndësisë të kontabilitetit. Zhvillimi i aftësive për të menaxhuar markat do të rrisë fitimet në të ardhmen. Duke u ballafaquar me një mjedis kompleks dhe konkurrues kompanitë janë përgjigjur duke krijuar marka të forta. Qëllimi i këtij punimi është të tregojë se marka dhe komunikimi ndikojnë në sjelljen blerëse të konsumatorëve. Për më tepër ai jep njohuritë rëndësishme menaxheriale dhe tregon se si atributet e ndryshme të produktit janë vlerësuar nga ana e konsumatorëve.

Fjalë kyçe: menaxhimi i markës, sjellje blerëse, atribute të produktit.

Mr. Sc. Hysen SogojevaKolegji Universitar “Pjetër Budi” Prishtinë

VLERAT DETERMINANTE TURISTIKE TE MONUMENTI I NATYRËS ME RENDËSI TE VEÇANTË “UJËVARAT E MIRUSHES”

Abstrakt

Monumenti i Natyrës me Rëndësi të Veçantë “Ujëvarat e Mirushes” është park që paraqet një fenomen të rrallë natyror me rendësi të veçantë natyrore, shkencore, kulturore dhe turistike. Sipas IUCN, zona i përket kategorisë ”Peizazh i mbrojtur”, kurse rrjedha e lumit Mirusha i përket kategorisë ”Monument natyror”.Në këtë park, lumi Mirusha në pjesën e fundit të rrjedhës se tij kalon nëpër një grykë e cila njihet si Kanjoni i lumit Mirusha dhe këtu ai krijon 12 ujëvara dhe 16 liqene që paraqesin një fenomen të rrallë morfohidrologjik dhe peizazh shumë të bukur e atraktiv për vizitorë, flora e pasur me shumë lloje bimore si edhe disa shpella që ndodhen në shkëmbinjtë e kanjonit të lumit. Prej të dhënave dhe shqyrtimit atraktiv të motiveve turistike , lidhshmëria e tyre me vendet turistike dhe pozita e tyre ne drejtimin e turizmit dispresiv, si lami determinante e vlerave turistike te Ujëvarës së Mirushës mund të konstatohet, se: vlerat turistike Ujëvarës se Mirushes – motiveve turistike

21


proporcionalisht me atraksionet e motiveve, dhe mirë të lidhur me vendet turistike dhe në pozitën turistike - gjeografike të motiveve në mardhënje dispresive turistike, a anasjelltas proporcionalisht në mënyrë të pamjaftueshme e shprehur me atributet atraktive të Ujëvarës dhe motiveve turistike, lidhshmëria e dobët e me drejtimet turistike në largësitë e mëdha të dispozitave turistike gjegjësisht pozita jo e përshtatshme turistike- gjeografike pozita e motiveve turistike gjegjësisht dispresimi turistik. Motivet atraktive të cilat paraqiten si një kompleks, atributet rekreative të cilat dalin nga rëndësia për organizmin njerëzor, atributet estetike të cilat paraqesin pamjen, formën dhe pasazhin me pyje, fusha dhe livadhe, kuriozitetet dhe atributet e njohura të cilat vinë deri te hulumtimet e monumentet kulturore historike, lidhja e pozitës turistike gjeografike të ujëvarës në raport me dispresitetin turistik e cila ka pozitë të mirë si rezultat se këtu gërshetohen lloje të ndryshme klimatike të cilat i përcaktojnë vlerat turistike, rrugë rajonale dhe afër magjistrales.

Fjalë kyçe: Turizmi, determinantet turistike, monument natyror, ujëvarat e Mirushes, kanjon, dispresiv, IUCN etj.

Demir LIMA, PhD cand, UET – TiranëDrejtor i Marketingut - PTK

E-mail: [email protected]: +377 (0 ) 44 705 705

P r i s h t i n ë



P r i s h t i n ë

GLOBALIZATION AND IT'S IMPACT ON KOSOVO ECONOMY

Abstract

In theory and practice, is shown that, globalization is a process of integration of the countries of the world in a community. As in the past, and during the time, these

22



communities ”shrink” geographical area, blurs the boundaries of countries in the world, greatly liberalizes or eliminate trade barriers, by simulating the development of international trade among countries, advance and grow the international financial institutions, makes the people to communicate more easily and collaborate with greater efficiency among them.

About the concept of globalization in general dominates two categories of theories. The group of the first theories is skeptical theorists, while different category represents a group of theorists known as the optimistic theorists. Opinions of these two parties are contradictory to one another.

A similar situation seems to be in Kosovo. There are theories that support and glorify the effects of the globalization in the Kosovo economy. They argue the positive effects of Foreign Direct Investments ( FDI) in the domestic economy development, while highly appreciating the benefits of Kosovo enterprises ,from free flow of capital and from the market economy in general. Contrary, anti-globalists economists are trying to argue that opposite occurred in Kosovo economy, and in its business. Foreign Direct Investment (FDI) serving to multinational enterprises to exploit natural and human resources in developing countries, including Kosovo, too. Meanwhile, the growth of international trade would paralyze business activities of domestic enterprises due to lack of capacity (human and financial), to face with stronger competition of multiple enterprises of developed countries.

By this paper work, I will try to juxtapose international and Kosovar expert's opinions, and to argue that the process of globalization is an inevitable global development, for its effects in Kosovo economy, to identify the challenges and opportunities arising from this development for the economy and enterprises in Kosovo.

The effects of globalization and free action of the multinational corporations outside the state borders and their greater on financial and technological strength, certainly would compel enterprises operating mainly within national borders, to modify their tactics by adapting new global developments. It should also, a detailed analysis of the effect of Foreign Direct Investment (FDI), in the economic development of developing countries, and Kosovo in our case. What is real contribution of these investments on economic growth and the social welfare in Kosovo, by considering challenges, risks, and opportunities that bring these investments for economic and social operators in the country? Which are the advantages and disadvantages of being in Kosovo, in a global market against alternatives of a segmented market in the national geographic variable? Will be also a problem statement for which I will try to find an answer.

In the end, Kosovo policies that encourage Foreign Direct Investment (FDI) in the conditions of economic globalization will be analyzed and on how to guide Kosovo for the future and her challenges in the market economy, the ideas will be provided.

23

Key words: Globalization, Foreign Direct Investments, Kosovo Economy, global market

Dr.(PhD). Ecc. Ismail MEHMETI

Dogana e Kosovë[email protected]

Nr. tel. + 377 45 550 593

MEKANIZMAT DHE INSTRUMENTET THEMELORE TË RREGULLIMIT SHTETËROR

TE BUJQËSISE NË VENDET E ZHVILLUARA

Abstrakt

Punimi analizon bazën konceptuale te mekanizmave dhe instrumenteve që përdoren si mbështetje shtetërore për sektorin bujqësorë dhe që janë në harmoni me metodat e Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD), dhe

24

Organizatës Botërore te Tregtisë (OBT), si dhe analizon domosdoshmërinë e shfrytëzimit të mekanizmave dhe instrumenteve shtetërore për të mbështetur sektorin bujqësor në një vend, duke u fokusuar në përdorimin e metodave që kanë mbështetje ekologjike dhe kanë tendencë për zhvillim rural.

Aktualiteti dhe niveli i problemit që kërkon një studim rrjedh se shume vende gjate ekzistencës se tyre janë ballafaquar me periudha kur kane pasur kriza ne sigurimin e ushqimit , megjithatë, vetëm ne fillim te shek. XX qeveritë e vendeve pak me te zhvilluara kane filluar te aplikojnë mekanizmat dhe instrumentet për mbështetje te sektorit bujqësore.

Specifikat mbi formën dhe madhësinë e mbështetjes për Bujqësi ne vendet e Unionit Evropian e mbikëqyr dhe e hetojnë në vazhdimësi organizata te ndryshme ndërkombëtare nder to edhe Organizata Botërore e Tregtisë (OBT) përmes eksperteve te vete dhe Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD) duke u përqendruar kryesisht ne mekanizmat dhe instrumentet financiare qe i përdorin ato vende për sektorin e Bujqësisë dhe ndikimi i tyre ne zhvillimet ekonomike te vendeve tjera, ne këtë drejtim kërkohet ende qe te studiohen edhe elementet tjerë natyror për token bujqësore, për reliefin e atij vendi, për pasurit natyrore etj., si dhe ndikimi i aplikimit te teknikes dhe teknologjisë dhe te mekanizmave te modernizuar bujqësor ne zhvillimin e bujqësisë ne vendet e UE-së. Te gjitha vendet e zhvilluara kane filluar te ndikojnë ne rregullimin e sektorit bujqësor me mekanizma dhe instrumente shtetërore duke orientuar instrumentet shtetërore ne drejtim te një sistemi te integruar ku prodhuesit bujqësor do te orientonin prodhimet e veta ne drejtim te arritjes dhe përmbushjes se objektivave te politikes bujqësore të një vendi qe ne shumicën e rasteve ka qenë plotësimi i nevojave te popullsisë me produkte ushqimore dhe tendenca për te eksportuar ato.

Fjalë kyçe: sektori bujqësor, instrumente për rregullimin e sektorit bujqësor, OECD.

Artan HAZIRI, [email protected]

ROLI I SISTEMIT BANKARE NË KOSOVË

Abstrakti

Sistemi bankar është shumë i rendësishem në funksionimin e ekonomisë së vendit por edhe në funksionimin e ekonomisë me vendet e tjera. Esenca e sistemit se si funksionon

25


lidhet me Banken Qendrore e cila është institucioni më i lartë në një vend dhe me bankat komerciale dhe instutucionet tjara kredidhenie.

Banka Qendrore udhëheq me sistemin bankar të një vendi duke hartuar rregullativa, udhëzime administrative, mbikqyrjen e bankave, shkallen e inflacionit, normen e interesit si dhe rregullon ofertën dhe kerkesën monetare të një vendi etj. Ky instutucion i kordinon punët e bankave tjera dhe institucioneve tjera finanaciare jo bankare të cilat duhet ti raportojnë Bankes Qendrore mbi aktivitetin e tyre financiar.

Siq e dimë, banka si institucion është perdorur edhe në kohet antike të cilat aktivitetin e tyre nuk e kanë pasur si në ditet e sotme, por funksioni i tyre ishte vetëm këmbimi i parave, dhe si të tilla kane kryer detyren e ruajtësit, e arkëtimit dhe te ndermjetsuesit, ruajtja e gjerave të qmuara, kryerja e sherbimeve të besueshme etj.

Ndërsa në ditët e sotme përveq ketyre aktiviteteve bankat në sistemin bankar kryejne edhe këto funksione si: mbajtjen e depozitave, dhënien e kredive, pagesa të ndryshme brenda dhe jashtë vendit. Banka është krijuar në baze të një sistemi bankar qe ka për qellim të merret me depozitat monetare, ruajtjen e kursimeve të klienteve dhe huadhënien për qellime financiare. Sherbimet e saj ofrohen nepermjet një rrjeti agjensishe. Me kalimin e kohes dhe zhvillimin e shpejt të teknologjisë në ditet e sotme po shfaqen gjithnjë e më shumë mundësi të reja veprimi ku mund të permendim: veprimet nepermjet Internet-it, përdorimi i Kartave te Kreditit, bankomate për terheqjen e parave.

Gjithashtu sherbimet më të rendesishme qe i ofrojne bankat e sotme bashkohore janë: dhenia e kredive konsumuese, dhenia e keshillave financiare, menaxhimi i parave te gatshme, dhenia e pajimeve me qira, financimi i kompanive të reja, ofrimi i planeve per pensionim, kryerja e sherbimeve lidhur me investimet dhe punet tregtare etj.

Fjalët kyçe: Banka Qendrore, Karta kreditore, depozitat monetare, bankomate.

Dr. Sc. Esmeralda [email protected]

MSc.Daniela [email protected]

26



MSc. Erion NEXHIPI [email protected]

BUSINESS TOURISM , PERSPECTIVES FOR DEVELOPMENT IN KORCA REGION

Abstract

Business travel has its distinct characteristics and motivations which make it different

from tourism in its classic meaning. Therefore, there is a need for thorough investigation

of business travel. It comprises various types of travel which foresee a wide range of

activities, and one of the broadest ones is conference, congress and convention travel.

This paper tend to tell why it is so important the development of this form of tourism

which are the profits and problems and the perspectives for the development in Korca

region.

Key words : business travel, conference travel, congress travel, convention travel

Ass. Jeton VOKSHi, MSc. KandidatKolegji Universitar „Pjetër Budi“ Prishtinë

E DREJTA SHPEDITERE NË REPUBLIKËN E KOSOVËS

27


Kuptimi dhe rëndësia e “Kushteve të përgjithshme të afarizmit të shpediterëve ndërkombëtar të Kosovës”

Abstrakt

Një ndër kushtet kryesore që një vend të ketë zhvillim ekonomik është kushti që ai vend të ketë shpedicion ndërkombëtar. Roli dhe rëndësia e shpedicionit ndërkombëtar është e shumëllojshme dhe me ndikim në shumë sfera të ekonomisë vendore. Duke u nisur nga vetë termi “shpediter” mund të themi se në një kuptim të ngushtë, ky term nënkupton termin tjetër “arkitekt i transportit” që do të thot se shpediteri është ai i cili e ka ekspërtizën dhe përvojën e nevojshme për të organizuar në mënyrën më të shpejtë, më ekonomike dhe më të sigurt bartjen e mallit nga dërguesi deri te pranuesi, pavarësisht se çfar distance apo sa shtete janë në mes.

Pa sistemin e shpedicionit ndërkombëtar nuk do të ishte e mundshme të funksionojë në mënyrë optimale sistemi i këmbimit (tregtisë) ndërkombëtar dhe sistemi i qarkullimit ndërkombëtar. Kjo argumentohet me faktin se shpedicioni ndërkombëtar është një veprimtari ekonomike shumë e rëndesishme në kuadër të sistemit të reprodukimit shoqëror (prodhimi-shpërndarja-këmbimi-konsumimi) e cila ekonomikisht është ndërlidhur dhe inkorporuar në sistemin e këmbimit të të mirave, nëpërmes të së cilës mundësohet lidhja në mes të prodhimit dhe konsumit respektivisht ofertës dhe kërkesës.

Pra mund të themi se shpedicioni ndërkombëtar është pjesë e tregtisë së jashtme, formë më e lartë e qarkullimit ndërkombëtar, respektivisht që shpediteri ndërkombëtar është: "arkitekt i transportit", avokat i komitentit, operator global logjistik, menaxher i teknologjive moderne transportuese etj.

Modernizimi dhe zhvillimi i shpejtë i qarkullimit ndërkombëtar, veçanërisht teknologjive bashkëkohore transportuese, duke përfshirë edhe afirmimin e transportit të kombinuar dhe atë multimodal, zhvillimi i shpejtë i tregtise së jashtme, nderlikimi i marrëdhënieve shoqëroro ekonomike, specializimi dhe diferencimi i rregullave juridike në nënsistemet e sistemit të së drejtës, veçanërisht të së drejtës tregtare ndërkombëtare dhe të se drejtës transportuese ndërkombëtare, u imponua nevoja që gradualisht të vie deri te pavarësia e plotë e së “drejtës shpeditere”.

Fjalë kyçe: e drejta shpeditere, legjislacioni, kontrata, përfaqësimi, detyrimet të drejtat dhe përgjegjësitë etj.

28



P r i s h t i n ë

MENAXHIMI I BURIMEVE NJERËZORE NË NDËRMARRJE

A b s t r a k t

Me perspektivën e pamjes së një ndërmarrje, është e duhur dhe e drejtë që t’i kushtohet vëmendje më të vlefshmit prej burimeve njerëzore (personelit)që punon për ndërmarrjen. Ndërmarrjet tjera nuk i’a dalin mbanë duke i trajtuar njerëzit më me pak respekt e mirëkuptim, nga sa e meritojnë ata. Në të njëjtën kohë është e dukshme nevoja për sistemimin e këtij burimi.

Në çdo instuticion ndikimi i burimit njerëzor duhet të jetë thelbësorë. Mënyrat e të bërit të punëve, dhe metodat që zbatohen, rëndojnë shumë në efikasitetin dhe efektivitetin e ndërmarrjes. Në anën tjetër nevojitet që punëtorët të shihen më tepër si përfaqësues të atyre që zbatojnë planet e projektet, se sa në mënyrë strikte si punëtorë.Kjo kërkon një metodë të re të menaxhimit të punëmarrësve dhe të çështjeve që ndikojnë tek ata në realizimin e detyrave të tyre të përditshme.Në fund, , në pyetjen se çfarë duhet të jetë një politikë e burimeve njerëzore, përgjigjja do te ishte kjo ‘’një përgjegjësi e rëndësishme e menaxherëve ndërmarrës në mënyrë që t’i balancojë të drejtat e punëtorëve për të marrë një shërbim nga qeverisja, i cili duhet të jetë efikas, efektiv, i drejtë dhe që i përgjigjet nevojave të punëtorëve duke ruajtur të drejtën e nëpunësve të ndërmarrjes për t’u trajtuar me barazi e dinjitet .

Fjalët çelës: Menaxhimi i Burimeve Njerëzore, Motivimi, Punësimi, Zhvillimi Profesional, Ndërmarrja.

29


Fakije ZEJNULLAHU, PhD [email protected]

ANALIZE E MENAXHIMIT TE IDENTITETIT ELEKTRONIK NE REPUBLIKËN E KOSOVËS

Abstrakt

Më 12 dhjetore 2008, Qeveria e Republikës së Kosovës merr vendim për miratimin e strategjisë se qeverisjes elektronike 2009-1015, me te cilën vendim kjo strategji behet strategji Kombëtare e Republikës se Kosovës.Ne kuadër te programit te Qeverisjes elektronike, Ministria e Administratës Publike e cila është e ngarkuar me përgjegjësinë e realizmit te Strategjisë se e-qeverisjes, ka realizuar disa projekte duke unifikuar shërbimin dhe krijuar regjistra për shërbime te caktuara për qytetare, biznese dhe vet qeverinë.Identifikimi i qytetareve në këto sistemet të e-qeverisjes dhe sisteme tjera qe operojnë ne Republikën e Kosovës, behet duke përdorur llogarinë e krijuare për qasje ne sistemet përkatëse, duke qene te shtrënguar qe te memorojne një numër te madhe te llogarive dhe duke pasur një besueshmëri te qasjes shume te ulet.Me rritjen e numrit te sistemeve, rritet numri i llogarive te përdorura për qasje ne sistemet duke rritur kështu koston e menaxhimin e tyre dhe administrimi te sigurisë. Kjo gjithashtu rezulton ne ulje te sigurisë se përgjithshme dhe ne një besueshmëri te ulet e verifikimit.Implementimi dhe përdorimi i sistemit te besueshem për menaxhimin e identitetit, përveç qe do te rrisë besueshmërinë e verifikimit ne sisteme te e-qeverisjes, qe është kusht ne shpërndarjen dhe përdorimin e tyre, gjithashtu do te ndihmoje qytetaret qe lehtësisht te identifikojnë vetveten dhe vërtetojnë transaksionet e tyre sigurte dhe shpejte.Interoperabiliteti i sistemit për menaxhimin e identiteti elektronik ne Republikën e Kosovës me sistemet kombëtare për menaxhimin e identitetit elektronik te shteteve anëtare te Evropës do te ofroje mundësinë qe e-ID e qytetareve te Kosovës te jete valide për shtetet me te cilat nderverpohet dhe validimi i e-ID te huaj.Hulumtimi ne Interoperbabilitetin me sistemet kombëtare për menaxhimin e identitetit elektronik te shteteve anëtare te Evropës për te ofruar mundësinë qe e-ID e qytetareve te Kosovës te jete valide për shtetet me te cilat nderverpohet dhe validimi i e-ID te huaj.

30


Ne analizën tone do te analizojmë praktikat e zbatuara ne shtetet anëtare te Evropës ne këtë aspekt dhe çështjen e interoperabilitetit.

Fjalë kyçe: e-ID, E-qeverisja, identiteti, shërbimet, sistemet,

MSc. Fellanze PULA, PhD candidate Profesoresh ne Kolegjin Universitar “Victoria”, Prishtinë

[email protected]

THE BUSINESS-ORIENTED WOMEN AND ITS IMPACT ON MARKETINGKOSOVO CASE

Abstract

The combination of hard work and education has brought women to a position of power and influence in business ,politics, and social endeavors .The number of women executives in business has also grown over the past decade. A quiet economic and social revolution is taking place.Worlwide,1bilion women work. The female economy will have a global impact. This economy represents the most important commercial opportunity in our lifetime.The female economy will challenge corporate leaders and managers to reexamine their human resources practices –how they recruit, select, develop, integrate, retain and provide support to their people and how they help nurture and facilitate a healthy work-life balance.

Through some interviews with women that have a successful career , we are going to understand their behavior when she has an increase in her economy .The research results and a lot of other local and international reports will help us understanding the women position in Kosova’s economy .

Key words: women, business, economy, power.

31

Ph.D Katerina Angelevska-NAJDESKA, Assistant Professor Fakultet za turizam i ugostitelstvo, Ohrid, Makedonija

[email protected]

Ph.D Vera KARADJOVA, Assistant ProfessorFakultet za turizam i ugostitelstvo, Ohrid, Makedonija

[email protected]

MARKETING CONCEPT FOR A NEW TOURIST PRODUCT

Abstract

Enterprises with marketing management strategy will be able to promptly react to market changes and gain some advantage over competing companies. It is very important, especially in modern economic conditions when market conditions are changing at a fast tempo.

With innovation is important thing to make live cycles of touristic product longer, and in that way the company try to keep the existing tourists, and after the product modification to pull new ones.

Most of the managers understand the innovation as a process of making some changes of the product, adding new details or elements, and all that with one general idea to make their own product different from the competing products, and more attractive to tourists.

Key words : touristic product, innovation, marketing conception, marketing management strategy, idea, desires, needs

32



Agim DERGUTI, PhD [email protected]; agim.derguti @ rks-gov.net

MANAGEMENT OF INVESTMENT PROJECTS IN KOSOVO - DIFFERENCES WITH EUROPEAN STANDARDS

Abstract

The management process of the investiment projects in Kosovo is not given the deserved attention. There are too many reasons and have involved numerous difficulties and problems in the implementation of projects which were of vital importance to the society. The experience in management, lack of professional staff, changing of the system, can be some of the main factors, but without ignoring the lack of a legal framework.In the recent years can be said that there has been progress in all the menagement cycle of the investment projects. If we will count the reasons for a positive evaluation, then necessarily should be mentioned the consultancy of international actors who have helped with their experiences that this complex activities result successful. But also Kosovo oficcials specialized in different developed countries have given a positive synergy with their feeds.However, even after more than a decade of transitional experience,we can say that in the investment projects in Kosovo are still many gaps that European standards have surpassed long ago.In this paper I will analyze several factors in which are major lags which need to be revised and improved to be aligned towards a modern management of investment projects .This invesment projects increasingly are becoming standards and which necessarily must be fulfilled.

33

Key words: management, investment, projects, transitional, standards.

Doc. Dr. Zija ZIMERIKolegji Universitar “Pjetër Budi”

Prishtinë

MODELIMET E METUTJESHME, PROJEKTIMI DHE MENAXHIMI I TURIZMIT TRANZITOR

Abstract

This study consists of research methodologies that are of great significance in

explaining various events and processes in the areas of our country, particularly regarding

the transitional human capacity development, capitals and ideas, respectively, the

transitional role of our country in the view of south east Europe.

As regards to the submitted objectives and tasks to define and summarize this

research, issues that have to deal with modeling, projections, perspectives, creating

conditions, infrastructure improvement, management model for conventional strategy for

touristic propaganda, have been processed through scientific analysis in a adequate

manner.

34

Dejan METODIJESKI, Nako TASKOV, Oliver FILIPOSKI, Tatjana DZALEVA,

Zoran TEMELKOVStr. Krste Msiirkov bb, Faculty of Tourism and Business logistics, University “Goce

Delcev”, Shtip, Republic of Macedonia

GEOGRAPHICAL DISPERSION OF TOURISTS AGENCIES IN REPUBLIC OF MACEDONIA

Abstract

Subject of research in this paper are the tourist agencies in Republic of Macedonia. Namely, the notion behind tourist agency shall be defined, along with their historicaldevelopment in the country under consideration. Tourist agencies can be viewed as a crucial factor for tourism development. The last section of this paper will present a regional division of the tourist agencies, the orientation toward modernization of their activities as well as the government roleas a sponsor of the organized tourism activities.

35

Agron THAQI (PhD cand), UET Tiranë[email protected]

mob: 049 313 095

Mr. Sc. Ilir BYTYÇI (PhD cand ), Kolegji Universitar “Pjeter Budi”, Prishtinë

[email protected]

MENAXHIMI I SISTEMEVE TË INFORMACIONIT NË HEKURUDHAT E KOSOVËS (INFRAKOS – TAINKOS)

Abstrakt

Shekulli 21 shënoi hyrjen në kohen e informacioneve në ekonomin e diturisë ku roli dhe dhe rëndësia e informatave po e zë një vend të rëndësishëm në jetën e afariste të njeriut. Funksioni kryesor i informatës është të ofrojë njohuri dhe dituri të reja, të zvogëlojë ose mënjanojë pasigurinë dhe të nxisë aktivitete qeverisëse për marrjen dhe zbatimin e vendimeve.Proceset globale afariste i kanë sjellë një mjedis të informatizuar duke i detyruar kompanitë ti nënshtrohen këtyre proceseve duke ndryshuar edhe mënyrën e qasjes së tregut, organizimit të biznesit, rritjes së sigurisë dhe kontrollin e plotë të operacioneve.

36



Sistemi informatik i menaxhmentit (SIM) nënkupton një shprehje e cila paraqet një kategori specifike të sistemeve informatike që i shërbejnë funksioneve menaxheriale në të gjitha nivelet e menaxhmentit, duke i pajisë menaxheret me raporte ose me një qasje on-line për përformancen aktuale të organizatës dhe në të dhënat historike. SIM përdoret për të përkrahur funksionet e planifikimit, kontrollit, dhe marrjen e vendimeve në gjitha nivelet menaxheriale. Në përgjithësi, sistemi informatik i menaxhmentit (SIM) varët nga të dhënat që ndodhën në sistemin për procesimin e transaksioneve (TPS). Menaxhimi i sistemeve të informacionit (SIM) është një sistemi që siguron informata të nevojshme për të menaxhuar në mënyrë efektive një organizatë, pra me një fjalë sistemi informatik i menaxhmentit përmbledhë dhe raporton lidhur me operacionet bazike të kompanisë.Menaxhimi i Sistemit informatikë luajnë një rol të rëndësishëm edhe në Hekurudhat e Kosovës konkretisht në Qendrat Kontrolluese të Trafikut (CTC) të cilat mundësojnë një qarkullim të sigurt dhe efektiv të trafikut. Qëllimi kryesor i Qendrës Kontrolluese të Trafikut (CTC) është mbledhja dhe procesimi i të dhënave nga lëvizja reale e trafikut të cilat pastaj shfrytëzohen gjatë proceseve vendimmarrëse dhe strategjike nga operatorët dhe menaxherët. Në përgjithësi Qendra Kontrolluese e Trafikut (CTC) prezanton, kontrollon në mënyrë automatike, menaxhon, monitoron dhe ofron sisteme më të mira informuese mbi gjendjen e trafikut dhe infrastrukturës.

Këta tregues të gjendjes së trafikut janë elemente bazë për operimin e një CTC-je. Sistemet informuese në CTC mundësojnë mbledhjen e informatave të rëndësishme mbi funksionet që kryhen në pjesët tjera të hekurudhës, duke parandaluar kështu konfliktet e mundshme në trafik dhe mundësuar organizim më të mirë të trafikut.

Qendrat kontrolluese të trafikut (CTC) përdorin teknologji të ndryshme informative. Teknologjitë që përdoren në CTC rrisin densitetin e trafikut dhe përmirësojnë shërbimet e informatave si për punëtorët e hekurudhave (Trainkos) ashtu edhe për udhëtarët. Në Infrakos, CTC-ja përfshin dispeçerët e trenave të cilët kontrollojnë pajisjet sinjalo-siguruese dhe operatorët të cilët monitorojnë dhe kontrollojnë pa ndërprerë lëvizjen e trenave. Të dyja palët bashkëpunojnë ngushtë njëra me tjetrën dhe vazhdimisht informohen nga sisteme të ndryshme informative rreth gjendjes reale në infrastrukturë. Operatorët e trafikut në njërën anë përdorin dy lloje të telekomunikimit: radiokomunikimin dhe rrjetin telefonik, ndërsa dispeçerët përdorin rrjetet kompjuterike dhe rrjetin telefonik. Po ashtu është e mundshme që nga CTC-ja të bëhet vëzhgimi i situatës me kamera. Sistemi për përshkrimin e trenave, sistemi për ruajtjen e çdo alarmi dhe mesazheve paralajmëruese, sistemi për dokumentimin e të gjithave gabimeve, si dhe paraqitja grafike e lëvizjes së trenave përdoren po ashtu në CTC. Të gjitha këto sisteme informuese mundësojnë lëvizje të sigurt të trafikut dhe lehtësojnë lëvizjen e trenave.

Fjalë kyçe: Sistemet informatike, Teknologji, Funksionet, Kontrollë, Vendimarrja

37

Armend PUSHKULE, MSc,

Kujtesa HAJRULLAI, MScThe Municipality of Struga, City of Struga, Republic of Macedonia

ANALIZA KOMPARATIVE E AKTIVITETEVE TË TURIZMIT NË KUADËR TË GATS DHE ORANIZATAVE TJERA NDËRKOMBËTARE

Abstrakt

GATS krijon kornizë multilaterale të rregullave për tregti me shërbime me qëllim liberalizim ekonomik si instrument i promovimit të zhvillimit ekonomik midis partnerëve ekonomikë të vendeve të zhvilluara dhe vendeve në zhvillim. Inkuadrimi i sektorit të shërbimeve në WTO shënoi moment të rëndësishëm në liberalizimin tregtar midis shteteve, tregtia ndërkombëtare me shërbime paraqet një faktor kryesor ekonomik të

38

ekonomive kombëtare veçmas. Pjesë e rëndësishme e GATS janë edhe Turizmi dhe Shërbimet lidhur me Udhëtimin, turizmi llogaritet si sektor më i liberalizuar dhe me pjesëmarrje prej 25% në tregtinë e përgjithshme botërore me shërbime.

Fjalët kyçe: WTO, GATS, turizmi, analizë komparative.

COMPARATIVE ANALYSIS OF THE TOURISM ACTIVITIES IN GATS AND OTHER INTERNATIONAL ORGANIZATIONS

Abstract

GATS creates a multilateral framework of rules for trade in services for achieving economic liberalization as an instrument of promoting economic development among economic partners of the developed and developing countries. The involvement of the services sector i WTO marked a milestone in the trade liberalization between countries, international trade in services represents a key economic factor of national economies separately. Important part of GATS are Tourim and Travel-Related Services, tourism is considered as the most liberalized sector with a share of 25% in the total of trade in services in the world.

Key words: WTO, GATS, tourism, comparative analysis.

Fatmir MEHMETI Audit Company ”ETIKA”

e-mail:[email protected]

ROLE OF AUDIT AND PERFORMANCE SETTING IN ENTERPRISE FINANCIAL REPORTING

Abstract

39

Audit is a process of verification of contentions of management over financial statements. The role of audit has an impact in increasing the quality of financial reports; it also influences directly the improvement of performance of the company and the modern and essential understanding of determining the quality, from the viewpoint of diversity and characteristics and multitude of claims made by users of financial reports. Lack of transparency in companies' financial statements led to the financial crisis. Continuous monitoring is a process that must be evaluated by the internal auditor, in order to monitor whether management is acting on the basis of business policies, procedures and processes, namely whether it is operating effectively. Audit of financial statements increases the quality of financial statements where these audit statements recommendations are always drawn up in conformity with international standards for financial reporting. Even though we lack of legal infrastructure for financial reporting, audit is playing an important role in the consolidation of financial statements in conformity with international standards. Non-presentation of financial statements based on International Financial Reporting Standards shows that the not presented the real situation of enterprise. These outcomes have an effect to the users of financial statements such as investors, banks, governmental institutions. Furthermore, auditing should be considered as a driving force in improving the quality of financial statements. Continuous audit usually enables auditors to assess the adequacy of manager’s function and conduct monitoring with the view of identifying and assessing the fields of risk.

Key words: International Financial Reporting Standards, financial statements, audit, internal audit, monitoring, control, monitor.

Zijadin KRASNIQI , PhD Kandidatee-mail: [email protected]

Nr. kontaktues:044182 143

MENAXHIMI I SISTEMEVE INFORMATIVE

Abstrakt

40


Sistemi i menaxhimit të bazave të shënimeve (DBMS) është vegël softuerike që na mundëson të konstruktojmë baza të shënimeve, t’i popullojmë ato me shënime, dhe t’i manipulojmë shënimet. Shumica e DBMS-ve vijnë me gjuhë programuese që mund të përdoren për të zhvilluar aplikacione që ndihmojnë në kërkesa të shënimeve (queries) dhe prodhojnë raporte. DBMS-të janë edhe pjesë madhore e aplikacioneve të ndërmarrjes

Një model i bazës së shënimeve është struktura e përgjithshme logjike e shënimeve në një bazë të shënimeve. Modelet e ndryshme të bazave të shënimeve janë:hierarkik, rrjetor, relacional, dhe i orientuar kah objektet. Modeli më i njohur është modeli relacional, që përdoret për t’i ndërtuar shumicën e bazave të reja tëshënimeve, edhe pse bazat e shënimeve të orientuara kah objektet po fitojnë popullaritet. Disa furnizues ofrojnë DBMS që e akomodojnë një kombinim të modeleve relacionale dhe të orientuara kah objektet, i quajtur objekt-relacional.

Fjalet kyçe: DBMS, Zhvillim i Aplikacionit, Modelet, Hierarkik, Rrjetor, Relacional, dhe i Orientuar kah Objektet.

Abstract

Databases management system (DBMS) is a software tool that enables us to construct databases, populate them with data, and manipulate data. Most DBMS come to the programming language that can be used to develop applications that support data requests (queries) and produce reports. DBMS's are also major parts of enterprise applications

A model of the database is the structure of the overall consistency of the data in a database. Different models databases are: hierarchical, nested relational, and oriented objects.Known model is the relational model, which is used to build most of the new basesScore, although fundamentals- oriented objects are gaining popularity. Some suppliers offer DBMS to accommodate a combination of models and relational-oriented objects called object-relational.

Key words: DBMS, Application Development, Hierarchical, Networking, Relational, and oriented objects

Skender HASANI, PhD Kandidate-mail: [email protected]

Adresa: ,,Rexhep Bislimi ’’ nr .123 , Ferizaj, Kosovë

41

NDIKIMI I POLITIKAVE FISKALE NË ZHVILLIMIN E BISNESEVE TË VOGLA DHE TË MESME

Abstrakt

Bizneset e vogla dhe te mesme zënë një vend shume te rëndësishëm ne zhvillimin ekonomik te një vendi. Këto biznese jo vetëm qe punësojnë numrin me te madhe te punësuarve brenda vendeve te tyre por i japin një stimuls te rëndësishëm zhvillimit ekonomik te atyre vendeve duke tentuar qe te aplikoje te arriturat me te reja teknike dhe teknologjike , rritjen e prodhimit vendor , rritjen e eksporteve dhe me te edhe përmirësimin e bilancit tregtar te vendeve te tyre.Vendet e ndryshme por edhe Kosova duhet qe te aplikojnë një mori lehtësirash fiskale dhe te fushave te tjera për këto biznese me qëllim qe te mundësohet qe këto biznese te rrisin konkurrentshmerin e tyre ne krahasim me bizneset e vendeve te tjera dhe me bizneset e mëdha ne tërësi.Qëllimi i këtij punimi është qe me një evidence empirike te behet krahasimi i politikave ne fushën fiskale qe aplikohen ne vendet ne rajon dhe atyre ne Kosove qe kane te bëjnë me Bizneset e vogla dhe te mesme dhe te epen konkluzionet se ku qëndron Kosova me këto politika dhe cilat masa duhet te merren ne mënyrë qe te krijohet një ambient me i favorshëm te bërit biznes në Kosovë .

Fjalë kyçe: Politikat fiskale, zhvillimi ekonomik, konkurrentshmeria, bizneset e vogla dhe te mesme.

MA Emira LIMANI

42

Zyra për Sigurim të Cilësisë & LigjërueseKolegji “Pjetër Budi”

E-mail: [email protected]+377 44 763 492

MA Blerim LIMANIKëshilltar politik në Ministrinë e Forcës së Sigurisë së Kosovës


DIALECTICAL TENSIONS IN KOSOVO’S CINEMA: SOCIALIST AND POST-SOCIALIST PRODUCTIONS

Abstract

Movie production in Kosova started in late 60’s of the last century. However, the first independent production is considered to be the movie “How to Die” (in Serbian “Kako da se umre” and in Albanian “Si te vdiset”), produced in 1972, 95 min. length, 35mm technology directed by Miomir Stamenkoviq who was of Serbian nationality. This movie is characterized by the socialist cliché of depicting communistic partisans as brave, good looking and trustworthy whereas Italians and national front members are depicted as evil, liars and cheaters (Mehmetaj 2010). Further in the text we will offer an in-depth analysis of these clichés found in other socialist and post-socialist movies produced in Kosovo through a communication theory of dialectical tension. This theory was developed in 1920 and pioneerd by Russian intellectual Mihail Bakhtin. According Bakhtin (1981), in order to have a dialogue, the members need to combine their personal viewpoints with others’ while keeping the uniqueness of their individual viewpoints. Furthermore, the members create a unity in conversation but through two different voices (Baxter & Montgomery, 1998, p. 24-25). Same theoretical lenses are used to analyze narratives from three other movies, “When Spring Comes Late (in Albanian “Kur Pranvera Vonohet” and in Serbian “Kada Prolece Zakasni”, 1979, 124 min, 25mm), “The five foot rabbit (in Albanian “Lepuri me pesë Këmbë” and in Serbian “Zec sa Pet Nogu”, 1982, 115 min, 35 mm), “KUKUMI” (in Albanian “Kukumi” and in Serbian “Kukum”, 2005, 107 min, 35 mm), and “ANATEMA” (2006, 108 mm, 35 mm). The present study will focus on tensions and contradictions that will derive from the projected relationships of the characters in the movies.

Key words: Movies, cinema, production, dialectical tensions.

43


Vjollca (Xhemail) SALIHU, Ph.D. Candidate.


Nr. phone. 044/126 756

KOSOVO LEGISLATION – A CHALLENGE OR AN OPPORTUNITY FOR FOREIGN INVESTMENT IN KOSOVO

Abstract

The goal of this research is to elaborate how Kosovo is prepared to attract

foreign capital, first legally and then economically and financially.

But, lightning of the legal aspect and economic and financier policies of

Kosovo, would be incomplete, if there wouldn’t be a overview throughout actual

legal framework which now is applicable in EU member countries.

So through this research we aim to study the Kosovo legal system and its

compatibility with the framework of the legal system which is now available and

implemented in the member states and EU itself. In order for this system to assess

really and scientifically, will explore and evaluate first of all legal instruments that

are available, to find out does Kosovo ensure appropriate conditions for foreign

capital investment, or the instruments, for now, do not guarantee reliability on

foreign investments.

This paper begins with coverage of legal instruments available to Kosovo,

do they ensure appropriate conditions for foreign capital investment, do these

instruments currently ensure expectations of foreign investments. It goes further

evaluating if there is a relevant legal framework and if so is it compatible with legal

framework of member countries and EU itself.

44

Metë BEQIRAJ, Magdalena BREGASI, Bahri HYSENI

Korporata Energjetike e Kosovës [email protected]

Universiteti Europian i Tiranës, Fakulteti Ekonomik, Departamenti i Financë[email protected]

NPH Ibër Lepenc [email protected]

QEVERISJA KORPORATIVE NË KOSOVË

Abstrakt

Qeverisja korporative (QK) përbën një nga fushat më të debatuara në literaturën bashkëkohore. Ajo konsiderohet me ndikim të rëndësishëm në rezultatet e sipërmarrjeve duke influencuar direkt në rritjen ekonomike të tyre. QK përfshin një mori marrëdhëniesh në mes të drejtuesve, bordit të drejtorëve, aksionerëve si dhe palëve tjera të interesuara. QK ofron strukturën përmes së cilës përcaktohen objektivat, mjetet për realizimin e këtyre objektivave dhe monitorimin e arritjeve. Hipoteza themelore është se QK në ndërmarrjet publike në Kosovë është e pamjaftueshme. Hulumtimi në të cilin ky artikull bazohet, kombinoi anketimet dhe intervistat për të formuar bazën e të dhënave empirike.

Fjalë kyçe: qeverisja korporative, ndërmarrjet publike, Kosovë.

Abstract

Corporate Governance (CG) is one of the most debated issues in contemporary literature. It is considered a significant impact on the results of enterprises directly influencing their growth. CG includes a variety of relationships between directors, board of directors, shareholders and other stakeholders. CG provides the structure through which the set objectives, the means to achieve these objectives and monitoring achievements.

45



Basic hypothesis is that the CG on public enterprises in Kosovo is insufficient. The research, on which this article is based, combined survey and interview to form the basis of empirical data.

Key words : corporate governance, public enterprises, Kosovo.

Rukije IBRAIM, Merime MUSTAFI

MONUMENTET KULTURORE- HISTORIKE DHE RËNDËSIA E TYRE NË ZHVILLIMIN E TURIZMIT NË QYTETIN E TETOVËS

Abstrakt

Rrethina e Tetovës me bukuritë e saja natyrore me monumentet kulturore-historike, gradualisht afirmohet si qendër turistike atraktive në Republikën e Maqedonisë. Të dhënat e para për Tetovën si vendbanim datojnë prej kohës antike e njohur me emrin Enea.Në këtë punim do të analizohen pozita gjeografike, historiku i zhvillimit të qytetit, rëndësia turistike e monumenteve kulturore- historike që posedon ky qytetë. Rëndësi të veçant do tu kushtohet objekteve turistike, vlerave arkitekturale,vlerat estetiko-artistike që posedojnë ata dhe për vulën historike që mbajnë.

Fjalë kyçe: pozita gjeografike, Xhamija e Larme, kompleksi bektashian "Teqeja Arabati", Biblioteka e arabatit, kalaja e Tetovës, Menada e Tetovës, banja Hisar, kalaja Sobri.

Abstract

The area around Tetova, with its natural beauty, its historic and cultural monumets, gradually comes to be seen as an attractive touristic center in the Republic of Macedonia.The fisrt data about Tetova as a place for habitation date back from ancient times but know with a different name, Anea.This work will analise its geographical position, the history of its development, the touristic importance of its cultural and

46

historic monuments which are to be found in this city.The most important emphasis will be laid on its touristic objects, its architecture values, its artistic and esthetic values these objects have as well as the the historic seal they carry.

Key Words: Geographical Position, The Painted Mosque (Multi-Colloured), Bektashian complex “Teqeja Arabati”, Arabati Bibliotheque, the Fortress of Tetova, Menada of Tetova, Hisar Bath and Sobri Fortress.

Shqipe MURINA, Ph.DKompania e Sigurimeve “Sigkos” Gjilan

MENAXHIMI I KOMPANIVE TË SIGURIMIT

Menaxhimi si praktikë ka përdorim të hershëm qysh shumë shekuj para lindjes së Krishtit, ndërsa trajtim shkencor ka pasur sidomos pas Revolucionit industrial, pas zbulimeve në industri.Këto zbulime ndikuan që të ndryshohet çasja shkencore e menaxhimit të sigurimeve. Disa ekspertë punën e menaxhimit si funksion e ndajnë në planifikim, organizim, udhëheqje dhe kontroll.Menaxhimi në kompani të sigurimeve mbështetet në të njejtat kritere, që mbështetet drejtimi i një biznesi në tërësi. Është argumentuar që çdo biznes, përfshirë edhe ato në fushen e sigurimeve, kanë kushte dhe synime të caktuara, në të cilen e zhvillojnë veprimtarinë e tyre, prandaj, për drejtimin e tyre duhet gjetur strukturë organizative të tillë, të cilat i përshtaten kushteve dhe synimeve specifike të biznesit. Struktura duhet të jetë sa më e thjeshtë, por që siguron arritjen e biznesit.

Fjalë kyçe: Menaxhim, planifikim, organizim, kontroll.

47

Rezart DIBRA, Phd Candidate European University of Tirana (UET). [email protected].

Jetmir BODINI, Master(DND),University of Tirana, Economics Faculty. [email protected]

MINORITY SHAREHOLDERS PROTECTION AS IMPORTANT PART OF CORPORATE GOVERNANCE. HOW PROTECT MINORITY

SHAREHOLDERS IN ALBANIAN COMPANIES.

Abstract

Monks and Minow (2001) describe the board of directors as: The link between the people who provide the capital (the shareholders) and the people who use the capital to create value (the managers). This means that boards are the overlap between the small, powerful group that runs the company and a huge, diffuse, and relatively powerless group that simply wants the company run well.Corporate governance is about the way in which boards oversee the running of a company by its managers, and how board members are in turn accountable to shareholders and the company. Good corporate governance plays a vital role in underpinning the integrity and efficiency of financial markets. Poor corporate governance weakens a company’s potential and at worst can pave the way for financial difficulties and even fraud. If companies are well governed, they will usually outperform other

48



companies and will be able to attract investors whose support can help to finance further growth.Whatever differing views there may be - perhaps regarding the method used to carry out reform - it is crucial to acknowledge that corporate governance reform is a global phenomenon facing somewhat unique challenges in different business districts and sectors. For example, for much of mainland Europe a key governance issue is the preponderance of controlling shareholder blocks. The presence of such blocks often creates significant dangers for investors that lie outside the dominant block, and in such markets protection of these minority shareholder rights remains the key challenge for corporate governance to address.This discussion aims at introducing the main changes brought by the new Albanian Company Law on minority shareholders protection. In 2008 the new law “On entrepreneurs and commercial companies” was enacted. This Law was a significant part of Albanian Legislation when the shareholder right was protected. The latter introduced new practices and concepts, some of them not familiar to the Albanian legal system. I was motivated to prepare this discussion in this conference on minority shareholders protection in order to emphasize the new regime and instruments of protection granted by the new laws. A matter which concerns investors and especially foreign ones is the protection of minority shareholders.

Key words: Minority shareholder ■ Protection ■ Fiduciary duties etc.

Kujtesa HAJRULLAI, MScThe Municipality of Struga, City of Struga, Republic of Macedonia

ASPEKTET PROGRESIVE NË POLITIKAT E MENAXHIMIT ME RESURSET NJERËZORE

Abstrakt

Një nga qëllimet kryesore të menaxhimit me resurse njerëzore është të analizohet niveli i progresit që mund të arrihet përmes politikave të resurseve njerëzore. Aspektet pozitive janë të lidhura ngushtë me disa nga faktorët më të rëndësishëm siç janë politika e pagave, siguria në punë, orari i punës dhe fleksibiliteti, përgjegjësitë në vendin e punës, trajnimet dhe specializimet, lidershipi, raportet midis punëdhënësve dhe të punësuarve, barazia dhe etika, koha e lirë dhe pushimet, diversiteti në punë. Të githë këta faktorë janë të shkuar në prizmin e administratës publike dhe sektorit privat.

49

Fjalët kyçe: resurset njerëzore, menaxhmenti, politikat, aspektet progresive.

PROGRESSIVE ASPECTS IN THE HUMAN RESOURCES MANAGEMENT POLICIES

Abstract

One of the main objectives of the human resources management is to analyze the progression level that could be achieved by the human resources policies. The progressive aspects are closely connected to some of the most important factors such as payment policies, job security, working hours and flexibility, responsibilities in the working place, trainings and specializations, leadership, relationship between employers and employees, equality and ethics, free time and vacations, diversity at work. All of these factors are viewed in the prism of the public administration and private sector.

Key words: human resources, management, policies, progressive aspects.

Ph.D. Stela ZOTOFaculty of Economy, Department of Marketing-Tourism, University “Fan S. Noli”,

Korce.

Msc. Gerda KRESHOVAFaculty of Economy, Department of Marketing-Tourism, University “Fan S. Noli”,

Korce.

Msc. Erion NEXHIPIFaculty of Economy, Department of Marketing-Tourism, University “Fan S. Noli”,

Korce.

GERMAN TOURISTIC MARKET, A PERSPECTIVE FOR DESTINATIONS SUCH AS ALBANIA.

50

Abstract

According Gravity Model (Matias, 2004; Dubarry, 2000), LINNEMANN (1966), the touristic flow between two countries depends on three categories of factors; driving factors (the origin), attractive (the destination) and resistance factors (individual among an origin and a specific destination).

In this context, we see the development of tourist flows between Germany and Albania, and will try to make some interpretations about the market share occupied by German tourist flows and the growth of these flows in Albania.It will also make an exploration of German touristic demand in origin, the main motives of German international tourists travel, and finally will try to give some idea of the importance of this market in the future for Albanian.

Key words: gravity model, touristic flows, touristic demand, market share, growth rate.

MSc. Lulzim SHABANI, PhD candidateDirectorate for Planning and Development, the Municipality of Ferizaj

Professor at the College University "Pjeter Budi", [email protected] ; [email protected]

THE FUTURE OF INFORMATION TECHNOLOGY AND THE REVOLUTIONIZING OF THE CONCEPT

Abstract

51



Every month or year, we are impressed with the innovations of the information technology. However, these innovations are nothing compared to what is coming. Now even the biggest pessimists are realizing that information technology in the coming years will become a very important part of our lives. All the technological achievements in focus of their goals have man to incorporate positive changes, or facilitation that the man would have in his daily life. If we look from an optimistic perspective that "we expect a better tomorrow", then this statement would not seem like a cliché, but we must consider it as real and granted.Every new innovation or technology which aims improving or facilitating life , is offered in the market for billions of people and for this reason is made clear why the investments in the information technology have high trends of growth.This paper aims to bring you a fragment of what has been changed and that will come and certainly more sophisticated, as a kind of survey on the horizon for the future.

Key words: innovation, technology, information, change.

Vlora LIMANI-HAJNUNI, MSc. e Shkenëcave të KimisëKëshilltare e Kuvendit Komunal në Lipjan

Shefe e Shërbimit të Administratës – Kolegji “Pjeter Budi”E-mail: [email protected]

Phone: +377 (0 ) 44 470 575Lipjan

TRANSPORTI I MATERIEVE TË RREZIKSHME

52

A b s t r a k t

Materiet e rrezikshme në transport janë substanca helmuese, të cilat shumë lehtë mund të keqpërdoren dhe nëse bien në duar të gabuara paraqesin një kërcënim serioz të sigurisë së përgjithshme rajonale dhe më gjerë. Për shkak të ndikimi toksik të tyre për mjedisin në përgjithësi, siguria e materieve të rrezikshme në transport paraqet sfidë unike në krahasim me sigurinë e objekteve tjera fikse. Kur këto materie transportohen në sasi shumë të mëdha dhe kur rrugët e transportit (rrugor, ajror ose hekurudhor) kalojnë në afërsi të qendrave të mëdha të popullsisë, aksidentet e shkaktuara me apo pa qëllim mund të kenë pasoja fatale për popullsinë e atij rajoni në veçanti dhe mjedisin në përgjithësi.

Dhe pikërisht, duke u nisur nga rreziku potencial i keqpërdorimit dhe keq menaxhimit të materieve të rrezikshme me pasoja fatale toksike, shtete të ndryshme kanë hartuar plane për siguri të brendshme, përmes së cilave synohet të parandalohet rreziku dhe të shtohet mbikëqyrja dhe sigurimi i komunikacionit gjatë transportit të mallrave të rrezikshme. Në mesin e këtyre shteteve gjendet edhe vendi jonë i cili mjaft mire e ka të rregulluar infrastrukturën ligjore mbi transportin e mallrave të rrezikshme, të akorduar me Marrëveshjen evropiane për transport rrugor ndërkombëtar të materieve të rrezikshme (ADR) dhe Konventën për Transporte Hekurudhore Ndërkombëtare (COTIF), pjesë përbërëse e së cilës është Rregullorja për transport ndërkombëtar të materieve të rrezikshme në komunikacionin ndërkombëtar (RID).

Fjalët kyçe: transporti, mallra të rrezikshme, materie kimike, toksicitet, substanca helumese etj.

Hajrije KASTRATI

STANDARDET E CILËSISË DHE MENAXHIMI I SHKOLLAVE TË MESME PRIVATE NË KOSOVË.

Abstrakt

53

Shkollat private të arsimit të mesme të Kosovës janë përkushtuar që të ofrojnë një arsim të cilësisë së lartë duke siguruar arritjen dhe mbajtjen e standardeve të duhura dhe duke zbatuar masa për sigurimin dhe përmirësimin e cilësisë.Përgaditja permanente në shkallë të duhur të menaxhereve dhe standardeve është një faktor i reëdësishëm në arsim.Në këtë punim shkencorë do të paraqes standardet e cilësisë dhe menaxhimin e dy shkollave të mesme private në Republikën e Kosovës si dhe do të paraqes se cilat janë avantazhet dhe disavantazhet e tyre me anën e pyetësorëve dhe te dhënave të marrura nga menaxherët e shkollave, profesorëve, prindërve dhe nxënësve të ketyre shkollave.Qëllimi i këtij punimi do te jetë se si menaxhohen këto shkolla dhe cfarë standardi të cilesisë kanë këto shkolla..

Ph.D Vera KARADJOVA, Assistant ProfessorFakultet za turizam i ugostitelstvo, Ohrid, Makedonija

[email protected]

54


Ph.D Katerina Angelevska-NAJDESKA, Assistant Professor Fakultet za turizam i ugostitelstvo, Ohrid, Makedonija

[email protected]

CONTEMPORARY TRENDS IN THE FINANCIAL SECTOR - REGULATION AND DEREGULATION OF THE FINANCIAL SYSTEM

Abstract

Global changes occurring in financial systems and in the financial flows in general, introduced major changes in the forms and functions that financial institutions perform. The main change is the tendency towards rapid convergence of all institutions that provide financial services and acceptance of each other's innovations. This tendency is often accompanied by a change of the legal framework in the field of finance and opening the possibility of various financial institutions to offer financial services that previously were not inherent in them. Such changes which create conditions for increasing the number of competitors in the financial system are associated with periods of strong regulation, periods of deregulation and re-regulation of financial institutions in the system.

Key words: regulation, deregulation, financial system, insurance, competition

55


Driton FETAHU, PhD. Candidate.Ministry of Finance, Fiscal authority

Office in, Prizren.e- mail: [email protected]

Nr.phone.044/337-667.

MANAGEMENT OF SMALL AND MEDIUM ENTERPRISES.

Abstract:

The purpose of this investigation is to facilitate the management of small and medium enterprises within the Thematic Roundtable on Trade, industry, customs, tax, internal market, competition, consumer protection and health, which operates as part of Kosovo's European integration.

So through this research we intend to elaborate on the issues related to the field of management of SMEs in the context of the European integration process and summarize the strengths and weaknesses identified in the field. It should be noted that this research (paper) is designed in order to facilitate discussion within contemporary manage system, does not necessarily reflect an exhausted picture of the current situation in the area of industry and SME s.

In this research, we seek to analyze the policy framework manage in the interest of development with particular focus on Development Strategy in management in SMEs in Kosovo.

This paper begins with a brief overview of the field, with a focus on the size of the SME sector in relation to the management of the economy and its importance in terms of government policies and efforts related to its further development. It continues with an overview of the legal and policy framework relevant to this area, which focuses on local legislation (laws on SME support.).

56

Ermir I. HAJDINI, PhD [email protected]

INVESTIMET E HUAJA DIREKTE – SFIDA DHE MUNDËSI PËR VENDE ME EKONOMI TË KUFIZUAR

ABSTRAKT

Ky artikull analizon literaturën bashkohore në fushën e investimeve te huaja direkte (këtej e tutje IHD) në përgjithësi dhe politikat Qeveritare të vendeve pritëse përsa i përket IHD-ve, ne vecanti, duke e vënë theksin tek literatura e incentivave. Më pas diskutohen sfidat që përballen nga vendet pritëse me ekonomi të kufizuar (tregje të vogla) në përpjekjen e tyre për të siguruar IHD, në nje ambient ku shumë qeveri të tjera kanë adoptuar strategji të ngjashme për të konkurruar për IHD. Mundësitë që janë të gatshme për to gjithashtu diskutohen. Investimet e Huaja Direkte jane nje pjese integrale e nje sistemi ekonomik te hapur nderkombetar dhe nje katalizator madhor i zhvillimit ekonomik. Megjithate, potencialet dobiprurese te Investimeve te Huaja Direkte (IHD) nuk ndodhin automatikisht dhe jo te shperndara ne menyre te njetrajtshme midis komuniteve lokale. Politikat Kombetare dhe arkitektura nderkombetare e investimeve kane rendesi per terheqjen e Investimeve te Huaja Direkte tek nje numer gjithnje e rritje te vendeve ne zhvillim dhe per perthithjen sa me te plote te potencialit positiv te ketyre Investimeve ne zhvillimin e qendrueshem ekonomik. Sfidat kryesisht jane ne anen e vendeve pritese, te cilat duhet krijojne nje ambient transparent, te hapur, pra politika te qarta dhe efektive per terheqjen e investimeve dhe te ndertojne kapacitetet humane dhe institucionale per zbatimin e ketyre politikave.

57


Arsim GJINOVCIPHD Kandidat në Universitetin Evropian të Tiranës

TRENDET NË MENAXHIMIN E RESURSEVE HUMANE: RAST STUDIMOR ORGANIZATAT PUBLIKE QË VEPROJNË NË TREGUN E REPUBLIKES SË

KOSOVËS

Abstrakt

Ndryshimet në fund të shekullit të kaluar dhe në fillim të këtij shekulli, kanë ndikuar në krijimin e modeleve të reja të qeverisjes dhe përkushtimit ndaj menaxhimit të burimeve njerëzore. Sot, menaxhimi i burimeve njerëzore gjithnjë e më shumë po luan rol me rendësi në strukturimin dhe avancimin e resurseve humane në organizatat bashkëkohore dhe atë si rezultat i konkurencës, tregëtis së lirë dhe globalizimit të ekonomisë. Manaxhimi i burimeve njerezore tashmë përben një sistem të konsoliduar në organizatë. Fazat përbërse të saj ndalen në aspekte të ndryshme të manaxhimit të suksesshem të njerezve për arritjen e një performance të lartë organiztive. Menaxhimi i burimeve njerzore permes vlersimi i performancës së burimeve njerzore, formalisht për të parën herë fillojë të aplikohet pas përfundimit të luftës së fundit në Kosovë. Hulumtimet për menaxhimin e burimeve njerzore, janë hulumtime relativisht të kufizuara në raport me vendet e EU-se, por të përaferta me ato të rajonit, përkundër angazhimit dhe përpjekjeve të hulumtuesve të caktuar, ato kanë qenë të kufizuara si në organizatat publike e po ashtu edhe në ato private. Studimi ka si qëllim analizimin e rëndësis së menaxhimit të burimeve njerzor në organizatat bashkohore duke analizuar literaturen perkatese në lidhje me aplikimin e sistemit të vleresimin të performancës së burimeve njerëzore për tu ndalur në efektet e performancës, motivimit, në zhvillimin e stafit/avansimin në veçanti dhe organizatës në përgjithësi.

Fjalët kyçe : Menaxhimi i burimeve njerzore, përformanca, motivimi, zhvillimi i stafit.

58

BSc. Arbnor HALILI [email protected]

MSc. Kujtim [email protected]

MENAXHIMI DHE DIGJITALIZIMI I KËRKESAVE PËR ID KARTELA SI DHE SHTYPJA TYRE – RASTI NË INSTITUCIONET E REPUBLIKËS SË

KOSOVËS

Abstrakt

Proceset manuale për shërbime të caktuara bartin në vete shumë të meta siç janë vështirësitë në menaxhimin e situatave të caktuara, burokracitë e shumta, pasaktësitë në kohë si dhe elemente të tjera të cilat e prekin shumë sidomos imazhin e një institucioni. Një rast i këtyre proceseve është edhe aplikimi përkatësisht kërkesa për ID kartela. Ky punim trajton pikërisht këtë proces manual duke u bazuar në rastin e institucioneve te Republikes së Kosovës. Punimi përshkruan gjendjen e tanishme, nevojën për digjitalizim të proceseve, kornizën e sistemit digjital, teknologjinë e përdorur për të rritur efiçiencën e sistemit si dhe punën për të ardhmen.

Fjalët kyçe: procese, digjitalizim, sistem, teknologji.

Abstract

Manual processes for certain services carry on itself many problems like difficulties on managing certain situations, bureaucracy, and incorrectness in time and other elements which can impact especially image of an institution. A special case of

59

these processes is also the process of ID card application. This paper treats exactly the process of ID card application, based on Kosovo Government case. This paper describes state of the art, need for digitalization of processes, digital system framework, technology used in order to increase efficiency of the system and the future work.

Key words: processes, digitalization, system, technology.

Rezart DIBRA, Doktorant.Universiteti Europian i Tiranës.

MBROJTJA E AKSIONERËVE NË MINORANCË NË SHQIPËRI, PJESË E RËNDËSISHME E QEVERISJES SË KORPORATAVE.

Abstrakt

Qeverisja e korporatave sic dihet, ndër të tjera ka të bëjë me mënyrën se si bordi mbikqyr drejtimin e një kompanie dhe mbi gjithcka përgjegjshmërinë e anëtarëve të bordit. Qeverisja e mirë korporative luan një rol jetik në mbështetjen, integritetin dhe efikasitetin e tregjeve financiare. Qeverisja e dobët korporative e dobëson potencialin e një kompanie dhe në rastin më të keq mund të hapë rrugën për vështirësitë financiare dhe madje edhe mashtrime. Nëse kompanitë janë të qeverisen mirë, ata do të jenë në gjendje për të tërhequr investitorët të cilët ndihmojë për të financuar rritjen e mëtejshme.Eshtë e rëndësishme të pranojmë se reforma e qeverisjes korporative është një fenomen global. Në këtë punim synojme të sqarojmë ndryshimet që solli Ligji për mbrojtjen e aksionerëve në minorancë. Në vitin 2008, ligji i ri "Për tregtaret dhe shoqëritë tregtare", sanksionoi mbrojtjen e aksionrëve në pakicë. Ky material diskuton instrumentet e mbrojtjes të aksionarëve të vegjël,një risi kjo për shkak të regjimit të paqartë të ligjit të shfuqizuar, duke përdorur metodën analitike dhe krahasuese.Në bazë të ligjit të vjetër pak të drejta ishin sanksionuar, por në bazë të ligjit në fuqi, pakicat janë shumë më të mbrojtura. A forcon pozitën e një kategorie të tillë të aksionarëve ligji i ri? Cilat janë të drejtat e aksionarëve të vegjël? Këto dhe pyetje të tjera do të trajtohen këtu.Në vende të ndryshme aksionerët në minorancë mund të kërkojnë akses në librat dhe dokumentacionin e kompanisë në shumicën e vendeve në Euroazi. Në Azerbajxhan, e drejta e aksionerëve në minorancë është sanksionuar në mënyrë të qartë nga ligji. Edhe në

60

Uzbekistan në rast të pengimit për marrje informacioni nga ana e kompanisë, aksionarët mund të drejtohen në gjykatë.Mbrojtja e të drejtave të aksionerëve në minorancë si pike nevralgjike e qeverisjes së korporatave përbën burimin më të rëndësishëm dhe të domosdoshëm, pasi korporata duhet të trajtojë me informacion cdo aksioner pavarësisht madhësisë se aksioneve që posedon aksioneri.Parimet e OECD-së dhe të IFC kanë shprehur qartë të drejtat e aksionerëve ne minorancë.

Fjalë kyçe : Qeverisja e korporatave,mbrojtja e aksionerëve në minorancë etj.

Tamara LUARASI, Andi DOMIBusiness Information Technology, Mathematics and Statistics

Department European University of Tirana

TOURISM MANAGEMENT AND THE NEW TECHNOLOGIES

In is written: increasingly ICTs will provide the ‘‘info-structure’’ for the entire industry and will overtake all mechanistic aspects of tourism transactions.One of the most attractive aspects of the tourism today is the specific food that a hotel, or a house or a restaurant offers.How to involve ITC in this aspect? We can think about an Android application that offers to you different receipts taken from respective databases of a hotel, restaurant etc. The databases can be stored in Cloud Computing platforms and can be used from the Android application. The android Application itself can be stored too in Cloud Computing platform and downloaded from there.

61

Dr. sc. Bedri MILLAKU MTI-Divizioni i Turizmit Prishtina – Kosovë,

email; [email protected]

Prof. ass. Dr. sc. Ibish MAZREKU Universiteti Haxhi Zeka Pejë


BUJQËSIA DHE PYLLTARIA NË FUNKSION TË ZHVILLIMIT TË TURIZMIT TË BANJAVE NË REPUBLIKËN E KOSOVËS

Abstrakt

Turizmi si veprimtari ekonomike është konsumues e prodhimeve bujqësore. Por edhe roli i pyjeve si vlera atraktive ne disa zona te Kosovës. Prodhimet bujqësore konsumohen nga turistet duke u siguruar tregun me te mire siç është tregu turistik si konsumues i këtyre prodhimeve. Ne saj te konsumit te prodhimeve bujqësore nga ana e turizmit edhe bujqësia është e zhvilluar duke inkuadruar një numër te konsiderueshëm te fuqisë punëtore te cilët realizojnë te ardhura e tyre. Te gjitha vendet te cilat kanë ofertën

62



turistike te zhvilluara janë edhe konsumues te prodhimeve bujqësorë. Kjo ndërlidhet edhe me zhvillimin ekonomik te vendit dhe ngritjen e brutoproduktit shoqër. Ne këtë rast me theks ne Republikën e Kosovës si dhe mjedisin estetik dhe atraktiv.

Fjalë kyçe: Turizmi, Bujqësia, Prodhimet bujqësore, Konsumi, vendet Balneare, Oferta turistike.

Fitim MAÇANI, MSc. KandidatKolegji Universitar „Pjetër Budi“

MenaxherE-mail: [email protected]

+ 377 44 506 490Prishtinë

STRATEGJIA E PRODUKTEVE ME BREND

Abstrakt

Produkti është një e mirë materiale, një shërbim, ose një ide e përbërë nga një pako e atributeve të prekshme dhe të paprekshme që kënaqin konsumatorët dhe përfitohet si këmbim i parave apo ndonjë njësie tjetër të vlerës. Çdo produkt përfshin një pako të atributeve të aftë për shkëmbim dhe përdorim. Planifikimi i produktit i referohet marrjes sistematike të vendimit në lidhje me të gjitha aspektet e zhvillimit dhe menaxhimit të produkteve të një kompanie, duke përfshirë etiketimin dhe paketimin. Një nga kërkesat e rëndësishme për efikasitetin e marketingut është planifikimi i duhur i produktit. Për një

63


firmë esenciale është shitja e produkteve, që është zgjedhja e konsumatorëve potencial, të cilët vendosin linjën e marketingut ose vargun e prodhimit të produktit. Në fakt, ajo është një gjendje e paqartë e punëve. Në kuptimin praktik, sfera e prodhimit dhe tregtimit të produkteve janë vendosur nga tregtari, e bazuar nga përfitimi i saj dhe njohja e konsumatorit. Megjithatë, konsumatorët janë ata që ndikojnë që produktet të qëndrojnë në rangun e marketingut. Ndersa brendi është kryesisht i lidhur me atributet e produktit, përfitimet, vlerat, kultura përdorimit personaliteti dhe sjellja e përdoruesit. Prandaj vendimet në lidhje me brendin janë shumë të rëndësishme për kompaninë. Në këtë proces kompania së pari duhet të marrë një vendim për zhvillimin e emrit të brendit dhe nevojën e saj. Brendimi është i nevojshëm për të marrë identifikimin e produktit dhe furnizuesit, urdhëron procesin e furnizimit, përfiton mbrojtje ligjore dhe imazhin e mirë të korporatës. Brendimi gjithashtu ndihmon në ndërtimin e klientëve besnikë për produktin dhe organizimin e segmenteve shitës për efikasitet më të mirë operacional. Kompania duhet të vlerëson forcën dhe dobësitë e brendit ekzistues në treg para marrjes së vendimit për brendim për produktin e tyre. Kompania prodhuese mund të ketë disa opsione për sponsorizimin e brendit .Produkti mund të jetë lansuar në treg si brend i prodhuesit, i cili është i njohur edhe si brend nacional, brend shpërndarës siç ndodh në rastin e vajrave, sheqerit, drithërave të përpunuara dhe në shumë produkte të cilat kanë nevojë për ri-paketimin ose brend emër të licencuar. Në këtë punim do të shpjegohet roli dhe rëndësia e strategjisë së produkteve me brend.

Fjalë kyçe: Produkt, brend, prodhim, konsumator, etj.

KOLEGJI UNIVERSITAR “PJETËR BUDI”, INSTITUTI PËR STUDIME – PRISHTINËINSTITUCION I ARSIMIT UNIVERSITAR

PROGRAME STUDIMORE BACHELOR DHE MASTER

BACHELOR:

DOGANË DHE SHPEDICION, MENAXHIM I TURIZMIT DHE HOTELERISË, ADMINISTRIM BIZNESI,

64

MENAXHIM I RESURSEVE NJERËZORE, BANKA DHE KONTROLL FINANCIAR, MENAXHIM MARKETINGU, ADMINISTRATË PUBLIKE, SIGURIME.

MASTER: DOGANË DHE SHPEDICION, MENAXHMENT, MENAXHIMI I TURIZIMT DHE HOTELERISË, MENAXHIMI I SIGURIMEVE.

ADRESA:

Rr. “Isa Kastrati” p.n. Prishtinë

E-mail: [email protected]

Home page: pjeterbudi.com

Tel: +381 (0) 38 234 566; mobil: +377 (0) 44 163 372

65


abstract - pjetër budi · web viewhajrije kastrati - standardet e cilësisë dhe menaxhimi i...

Documents