abiotic natural resources of armenia
DESCRIPTION
See more: http://akarmazyan.comTRANSCRIPT
![Page 1: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/1.jpg)
Ընդերք
Ջուր
Հող
Օդ
ՀՀ-նԱբիոտիկբնական
ռեսուրսները
![Page 2: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/2.jpg)
ԷԿՈՆՈՄԻԿԱ
ԷԿՈԼՈԳԻԱ
![Page 3: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/3.jpg)
![Page 4: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/4.jpg)
Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կան էկոլոգիական մեծ տարողություն, իներցիա ունեցող երեք
տարածաշրջաններ՝ Լոռի-Տավուշ (անտառապատվածությունը՝ 28%), Զանգեզուր (13%) եւ Սեւանա լճի էկոհամակարգ
Տավուշ Զանգեզուր
Սևանա լիճ
![Page 5: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/5.jpg)
Մ. Ն. Սկատկինը գրել է.
« - էկոլոգիական դաստիարակությունը
շատ կարևոր կենսախնդիր է , որի լուծումից է մեծ մասամբ կախված
շրջակա միջավայրի պահպանությունը և մարդու առողջությունը:
![Page 6: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/6.jpg)
Հերոսիմա & Նագասակի
1945թ
Ճապոնիայի հասարակության մեջ ձևավորվեց էկոլոգիական
գիտակցություն
![Page 7: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/7.jpg)
ՆՕՕՍՖԵՐԱԲՆություն
+Մարդ
+Հասարակությ
ուն
![Page 8: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/8.jpg)
ԷԿՈՆՈՄԻԿԱ
ԷԿՈԼՈԳԻԱ
Ինչպե՞ս պահպանել,
ինչպե՞ս օգտագործե
լ:
![Page 9: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/9.jpg)
Օդ
![Page 10: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/10.jpg)
Մթնոլորտում թթվածնի
պարունակությունը կազմում է 20.94%:
![Page 11: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/11.jpg)
Բնապահպանության նախարարության վիճակագրությամբ` անտառածածկ է Երևանի
տարածքի ընդամենը 2 %-ը :
![Page 12: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/12.jpg)
Առաջին մարդածին հրդեհների հետևանքով մթնոլորտը կորցրեց ողջ
թթվածնի 0.02%ը, իսկ ձեռք բերեց ածխաթթու գազի
12%-ը:
![Page 13: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/13.jpg)
Ըստ ակադեմիկոս Ֆ. Ֆ. Դավիթայի,
2020թ-ին մթնոլորտում կանհետանա
մոտ 12000 մլդ տոննա թթվածին (0.77%):
![Page 14: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/14.jpg)
Ջերմոցային Էֆֆեկտ
![Page 15: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/16.jpg)
O
CO
N N
![Page 17: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/17.jpg)
ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՄԻԱՑԵԼ Է ԿԻՈՏՈՅԻ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆԸ 2002Թ-ԻՆ
Կիոտոյի արձանագրության
Մաքուր զարգացման
մեխանիզմի
շրջանակներում
նախատեսվում է
Լուսակերտի
թռչնաբուծական տոհմային
ֆաբրիկայի տարածքում
կառուցել կենսագազի
գործարան:
![Page 18: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/18.jpg)
Ըստ գիտնականների , եթե արհեստականորեն ` ինքնաթիռների օգնությամբ ,Երկիր
արտանետել աերոդիսպերս համակարգեր` 1մլն տոննա, ապա ըստ իրենց հաշվարկների,
այդ համակարգերի արտանետումը, կնվազեցնի արևի ճառագայթների հոսքը դեպի
երկիր 1%-ով, որն էլ կբերի իր հերթին ջերմաստիճանի 1oC-ով նվազմանը:
![Page 19: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/19.jpg)
Արտանետման աղբյուր
Արտանետվող գազերի, աերոզոլերի չոր մնացորդներ
Չոր մնացորդ
Բնական ամոնիակ
Խոնավ մնացորդ
Թթվային մնացորդներ
Օքսիդացում
Քայքայում
Արև
Ջերմոէլեկտրոկայանները տարեկան մթնոլորտ են արտանետում 33 տոննա ծծմբային անհիդրիդ, այն կարող է վեր ածվել 50
տոննա ծծմբական թթվի:
![Page 20: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/20.jpg)
ԵՐԿԻՐ
O
OO
Օզոնային շերտը ինտենսիվ կերպով կլանում է Արևի կոշտ
ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները:
![Page 21: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/21.jpg)
Թերմոսֆերա
Մեզոսֆերա
Էկզոսֆերա
ՍտրատոսֆերաՏրոպոսֆե
րա
Օզոնային շերտ
![Page 22: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/22.jpg)
Միջինում մեկ ավտոմեքենան մեկ տարվա ընթացքում մթնոլորտ է արտանետում մոտ
200կգ ածխաթթու գազ, 60կգ ազոտի օքսիդ, 40կգ ածխաջրածին, 3 կգ մետաղական և
ռեզինե փոշի, կապար, պոլիկոնդենսացված արոմատիկ համակարգեր և այլն:
![Page 23: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/23.jpg)
Նալբանդյան
փողոց
Աբովյանփողոց
Ավտոմեքենաներից արտանետումների քանակությունը գերակշռում է
Նալբանդյան փողոցում:
![Page 24: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/24.jpg)
Մեքենաները մարդկանցից յոթն անգամ ավելի արագ են ստեղծվում:
ՄԱՐԴ ՄԵՔԵՆԱ01234567
![Page 25: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/25.jpg)
20002005
0
50000
100000
150000
200000
250000
300000
227000300000
2000 թվականին Երևանում մոտ 227000 գրանցված ավտոմեքենա կար: 2005-ին դրանց թիվն դարձել
է `300 հզ. :
![Page 26: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/26.jpg)
Կտրուկ կրճատվել են մայրաքաղաքի
կանաչ տարածքները: Թվարկված գործոնները
պատասխանատու են Երևանի աղտոտման
97 տոկոսի համար:
![Page 27: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/27.jpg)
Ստեղծվել են հատուկ կետեր, որտեղ
յուրաքանչյուր մեքենա տարվա մեջ մեկ անգամ
պետք է ենթարկվի ստուգման` պարզելու, թե արտանետվող գազը
որքանո՞վ է համապատասխանում թույլատրելի նորմերին (ծառայության արժեքը
1200 դրամ է):
![Page 28: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/28.jpg)
2005 2006 2009
0
5000
10000
15000
20000
ՀՀ ներկրվող մեքենաների քանակությունը մինչ 2009թ-ը
![Page 29: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/29.jpg)
Բրոնխիալ ասթմա
Շնչառական ուղիները` առողջ և
հիվանդ
Ըստ ՀՀ գլխավոր
թոքաբան` Անդրանիկ
Ոսկանյանի. - Վերջին
տարիներին ասթմա
հայտնաբերում ենք նույնիսկ 1-2
տարեկանների մոտ:
2001 20040
2000400060008000
Հիվանդ երեխաներ
![Page 30: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/30.jpg)
Պաշտոնական տվյալների համաձայն` արտանետումները ՀՀ-ում պակասել են 40-90 %-ով, սակայն նույն նյութերը օդային
ավազանում պակասել են ընդամենը 12-30 %-ով :
![Page 31: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/31.jpg)
Հայաստանում մթնոլորտային օդի վնասակար նյութերի արտանետումն
ամբողջությամբ կազմել է 206,5 հազար
տոննա:
83%
17%
Ավտոտրանսպորտ
Արդյունաբերություն
Արտանետումներ
![Page 32: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/32.jpg)
Վնասակար արտանետումների քանակի
մեջ տոկոսային բաժնեմասով առաջինը
բենզինն է` վտանգավոր
արտանետումների մոտ
77 %-ը: Դիզելային վառելիքի և
բնական գազի այրումից 2006
թվականին 17 հազարական տոննա
վնասակար արտանետում է
արձանագրվել, դրանցից
յուրաքանչյուրի բաժնեմասը կազմել է
11 %:
![Page 33: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/33.jpg)
Ալավերդու պղնձամոլիբդենային կոմբինատ
ՀՀ-ում վնասակար նյութերի արտանետումների 65,1%-ը
կազմում է ծծմբային անհիդրիդը :2008թ. Ալավերդու
պղնձամոլիբդենային կոմբինատը արտանետեց
22,4 հազար տոննա ծծմբային անհիդրիդ:
![Page 34: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/34.jpg)
Մթնոլորտային տեսակարար արտանետումներն ըստ մարզերի 2001թ:
Մթնոլորտ արտ.ծ
վնասակար նյութերի
քանակը, տ
Մթնոլորտային տեսակարար արտանետումները
մեկ բնակչի հաշվով
կգ
մեկ քառ. կմ-ի
հաշվովկգ*
մեկ կազմակեր
պության
հաշվով, տ**
Ք. Երևան 2078.9 1.7 9158.1 13.5
Արագածոտն
57.3 0.3 20.8 5.2
Արարատ 5635.3 18.1 2688.6 115.0
Արմավիր 73.5 0.2 59.2 3.7
Գեղարքունիք
98.4 0.4 23.9 4.5
Լոռի 4263.1 10.9 1125.1 129.2
Կոտայք 4433.4 13.5 2122.3 105.6
Շիրակ 57.0 0.2 21.3 2.4
Սյունիք 158.5 1.0 35.2 39.6
Վայոց Ձոր 34.6 0.5 15.0 11.5
Տավուշ 124.3 0.8 46.0 3.9
Ընդամենը ՀՀ
17014.3 4.5 600.0 43.2
Ընդհանուր արտանետումների
մեծ մասը բաժին է ընկել
Երևան քաղաքի, Արարատի, Լոռու և Կոտայքի մարզերի կազմակերպություն
ներին, որոնց գումարային
արտանետումները կազմել են
16.4 հազ. տ. կամ ընդհանուր
արտանետումների 96.5 %-ը:
![Page 35: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/35.jpg)
Արարատի և Հրազդանի ցեմենտի գործարաններ
2009թ. ցեմենտային փոշու պարունակությունը
Հրազդանի մթնոլորտում 4,6 անգամ գերազանցել է ՍԹԿ-ն, իսկ Արարատում` 4.1 անգամ:
![Page 36: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/36.jpg)
ՆԿԱՏԵԼԻ ԵՒ ՍՊԱՍՎՈՂ ԳԼՈԲԱԼ ՏԱՔԱՑՈՒՄԸ ՀՀ-ՈՒՄ
1935- 1990ԹԹ-ՆԵՐԻՆ
ՄԹՆՈԼՈՐՏԱՅԻՆ ՋԵՐՄԱՍՏԻՃԱԱՆԻ ԱՆՈՄԱԼԻԱՆԵՐԸ
ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՓՈՓՈԽՎԵԼ ԵՆ
± 10C-Ի ՍԱՀՄԱՆՆԵՐՈՒՄ:
Հայաստանում մթնոլորտային օդի ջերմաստիճային փոփոխությունները 1935 – 1990թթ-ների համար:
Ուսումնասիրված ժամանականահատվածում, ՀՀ-ում օդի ջերմաստիճանի ամենանկատելի բարձրացում դիտվել է ձմռանը`
0.8 0C-ով, գարնան ամիսներին` 0.19 0C, ամռանը` 0.73 0C, և նվազում աշնանը` 0.1 0C-ով: ՀՕԿ հաշվել է ջերմաստիճանային գլոբալ փոփոխությունները` հաշվի առնելով ջերմոցային գազերի արտանետումները: Ստացված արդյունքները ցույց տվեցին, որ
Հայաստանում օդի միջին ջերմաստիճանը 2100թ-ի համար կբարձրանա 1.7 0 C-ով:
![Page 37: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/37.jpg)
Փոշու կլանման սարքեր
Մեխանիկական
Չոր Ֆիլտրող Թաց
Էլեկտրական
Գազից փոշու կլանման սարքերը լինում են մեխանիկական և
էլեկտրական բնույթի
![Page 38: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/38.jpg)
Կերամիկական, ապակի արտադրման գործարաններում արտանետումների մաքրման
համար օգտագործում են ցիկլոններ և հիդրոդինամիկ
փոշեկլանիչներ:
ՑԻԿԼՈՆ
![Page 39: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/39.jpg)
![Page 40: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/40.jpg)
Քաղցրահամ ջրերի անվերադարձ կորուստները կազմում են 150կմ3/տարի, այսինքն` քաղցրահամ ջրերի համաշխարհային
պաշարների շուրջ 1%-ը: Պետք է հիշատակել, որ միայն 2000թ. քաղցրահամ ջրերի կորուստները
կազմել են 300կմ3 :
![Page 41: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/41.jpg)
ՀՀ ՋՐԱՅԻՆ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐԻ ՀԱՄԱՌՈՏ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸ
ՀՀ ՋՐԱՅԻՆ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐ
Մակերևութային ջրեր
Ստորգետնյա ջրեր
![Page 42: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/42.jpg)
Առկա ջրային ռեսուրսներից, Հայաստանը օգտագործում է միայն 35 %-ը, իսկ մնացած
65%-ը ՀՀ-ից դուրս է արտահանվում:
Ջրային ռեսուրսներ
Հայաստանն է
օգտագործում
65%35%
![Page 43: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/43.jpg)
1. Մակերևութային ջրեր
Հանրապետության տարածքում
համեմատաբար խոշոր գետերն են.
Արաքս գետի ավազանում`
Ախուրյանը` Կարկաչուն վտակով,
Մեծամորը` Քասախ վտակով,
Հրազդանը` Մարմարիկով, Արփան`
Եղեգիսով, Որոտանը` Սիսիանով և
Գորիսով, Ազատը, Վեդին, Մեղրին և
Ողջին, Կուրի ավազանում` Դեբեդը`
Փամբակ և Ձորագետ
վտակներով, Աղստևը` Գետիկով,
Տավուշը և Հախումը, որոնք ունեն
100 կմ և ավելի երկարություն կամ
1000 կմ քառ. և ավելի մեծ ջրհավաք
ավազան:
![Page 44: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/44.jpg)
Հայաստանի տարածքում եղած լճերը հիմնականում բարձր լեռնային են և
փոքր, բացառությամբ` Կովկասի Մարգարիտ` գեղեցկուհի
Սեվանա լճից, որի մակերեսը կազմում է1326 քառ.կմ և գտնվում է ծովի
մակերևույթից1897 մ բարձրության վրա:
![Page 45: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/45.jpg)
ՀՀ մյուս լճերից կարելի է նշել` Արփի, Քուր, Ակնա, Այղր և Սև լճերը, որոնցում
կուտակված մակերևութային հոսքի ջրերը մասնակցում են աղբյուրների և գետերի
սնուցմանը:
![Page 46: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/46.jpg)
ՀՀ-ն հիդրոլոգիական ցիկլի ամենավերջին հաշվարկների համաձայն, ամեն տարի տեղումների
տեսքով լրացուցիչ գոյանում է ավելի քան 17.6 մլրդ. խորանարդ մետր ջուր, իսկ մոտ 11.5 մլրդ. խոր.
մետր ջրի քանակություն ենթարկվում է գոլորշիացման:
![Page 47: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/47.jpg)
ՀՀ-ն ջրային բալանսը լրացվում է 2 անդրսահմանային ջրային աղբյուրների
հաշվին. 0.94 մլրդ. խոր. մետր ջրի գետային հոսքը կատարվում է Հայաստանի
Արաքս գետից, իսկ ջրի 1.19 մլրդ. խոր. մետր դեպի
Արարատյան արտեզյան ավազան է հոսում Թուրքիայի ստորգետնյա ջրերը:
![Page 48: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/48.jpg)
Հայաստանի գետերի մեծ մասը փոքր, արագահոս և լեռնային են, որոնք
արտացոլվում են ձնհալքների, աղբյուրների և ստորգետնյա ջրային դրենեժային ցանցի
միջոցով:
![Page 49: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/49.jpg)
Գետերի ընդհանուր հոսքը կազմում է 7.15 մլրդ. խոր մետր, որից մոտ 6.25 մլրդ. խոր. մետր գոյանում է երկրի ներսում:
Աղբյուրների տեսակարար կշիռը կազմում է 1.6 մլրդ. խոր. մետր, իսկ դրենեժային
ստորգետնյա ջրերինը` 1.43 մլրդ. խոր. մետր:
![Page 50: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/50.jpg)
ՀՀ-ն հիմնական գետերի բնութագրերը
ԳետերԵրկարությ
ունկմ
Ջրբաժան ավազան
կմ2
Հոսք1մլն մ3/ տարի
1 Ախուրյան 186 2784 3582 Մեծամոր 38 2240 8343 Հրազդան 141 2565 7104 Ազատ 56 952 2175 Վեդի 58 998 646 Արփա 128 2306 7327 Որոտան 178 2476 7168 Ոխչի (նաև
Նորաշենիքի վտակը)86 1341 366
9 Քասախ 89 1480 23510 Դեբեդ 92 3895 112011 Աղստեվ 133 2480 35912 Սևանա լճի ավազան 4750 26513 Քուռ գետի վտակներ 810 16814 Մեղրի և Արաքս
գետերի վտակներ36 664 103
15 Ընդհ. 29741 6247Հավելյալ հոսքեր Արաքս գետից
940
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ 7187
![Page 51: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/51.jpg)
ՀՀ-ն հիմնական լճերի բնութագրերը ըստ մարզերի`
Լճերի անվանումը
Ըստ մարզերի
Բարձրություն (մ)
Ծավալ(մլն մ3)
Մակերես
(կմ2)
1 Սևան Գեղարքունիք
1897 (1916*) 33400 1240
2 Արփի Շիրակ 2020 100 22
3 Կարի Արագածոտն
3200 0.36 0.12
4 Այղր Արմավիր 856 0.31 0.16
5 Սեվ Սյունիք 2658 11.6 1.92
6 Կապուտավան Սյունիք 3286 0.47 0.10
7 Ակնա Կոտայք 3030 2.5 0.50
8 Պարզ Տավուշ 1334 0.08 0.03
![Page 52: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/52.jpg)
2. Ստորգետնյա ջրեր
ՀՀ-ը այն եզակի երկրներից է, որտեղ 1 մլն-ից ավել բնակչություն ունեցող մայրաքաղաք Երևանի
ջրամատակարարումն իրականացվում է ստորգետնյա աղբյուրների ջրերով, առանց լրացուցիչ մաքրման
գործընթացի անհրաժեշտության:
![Page 53: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/53.jpg)
Ստորգետնյա ջրերի պաշարների 70%-ը բաժին է ընկնում Արարատյան հարթավայրին: Խիստ սակավաջուր են
հանրապետության հյուսիսային (Աղստև գետի և Կուրի մանր վտակների ավազաններ) տարածքները, ինչպես նաև
Արագած լեռան հյուսիս արևմտյան և արևելյան տարածքները (Ախուրյան գետի ավազանի միջին
հոսանքները):
![Page 54: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/54.jpg)
Հայաստանում առկա ընդհանուր վերականգվող ստորգետնյա ռեսուրսները կազմել են տարեկան 4.1 մլրդ. խոր. մետր, որից մոտ 1.6 մլրդ. խոր.
մետրը երկրում առաջանում է աղբյուրների ձևով, իսկ 1.4 մլրդ. խոր. մետրը սպառվում է գետերում և լճերում: Հայաստանում սկզբնավորվող խորքային ստորգետնյա ջրերը մոտավորապես կազմում են
1.0 մլրդ. խոր. մետր:
![Page 55: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/55.jpg)
Խորքային ստորգետնյա կարևորագույն աղբյուրներ են հայտնաբերվել Արարատյան արտեզյան ավազանում: Արտեզյան հորերը արտադրում են 5-100 լիտր/վարկյան ջուր` առանց մեխանիկական ջրհանի:
Ստորգետնյա ջրային
ռեսուրսների
պաշարները ըստ
տվյալների կազմում են
2.4 մլրդ. խոր.
մետր, որից
66%-ը գտնվում է Արարատի արտեզյան
ջրավազանում
![Page 56: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/56.jpg)
Աղբյուրների մոտավորապես
25%-ը պարունակում են
նիտրատների, նիտ-րիտների ևֆտորի բարձր
կոնցենտրացիաներ: Որպեսզի
հնարավոր լինի կանխել հետագա
աղտոտումը, ստոր-գետնյա աղբյուրների շրջակայքում
պետք է ստեղծվեն
սանիտարական գոտիներ:
![Page 57: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/57.jpg)
Արարատյան արտեզյան ավազանի մի քանի ջրհորներ պարունակում են
հանքային տարրերի բարձր բաղադրություն
(0.5-ից մինչև 2 գրամ/լիտր), որը գերազանցում է առողջապահական ընդունված ստանդարտները, այդ
պատճառով ջուրը չի թույլատրվում օգտագործել խմելու նպատակով:
![Page 58: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/58.jpg)
Մակերևութային ջրերի աղտոտման աղբյուրներն են`
1.կենցաղային- տնտեսական հոսքաջրերը;
2.արդյունաբերական հոսքաջրերը;
3.արդյունաբերական գործարաններից և բնակավայրերից
մակերևութային հոսքաջրերը;4.գյուղատնտեսական
հոսքաջրերը;5.հանքահորային և հանքային
տիպի հոսքաջրերը:
![Page 59: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/59.jpg)
Կեղտաջրերի մաքրումը իրենից ներկայացնում է
ինժեներո- էկոլոգիական և էկոլոգո- էկոնոմիկական սուր դրված
խնդիրներից:
![Page 60: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/60.jpg)
Կեղտաջրում առկա դիսպերսված մասնիկների մաքրումն իրականացվում է`
Դիսպերսված մասնիկների մաքրում
Պարզարաններ
Ֆլոտացիոն
հանգույցՖիլտրեր
![Page 61: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/61.jpg)
Կեղտաջրում առկա մանր դիսպերսված և կոպիտ մասնիկների (d>10-3 սմ) մաքրումն իրականացվում է`
Մանր դիսպերսված և կոպիտ մասնիկների մաքրումն իրականացվում է`
Կոագուլյացիա
Ֆլոկուլյացիա
Նստեցում
![Page 62: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/62.jpg)
Հոսքաջրում լուծված անօրգանական թթուներից և հիմքերից առաջացած աղերի
անջատման համար գոյություն ունեն տարբեր եղանակներ,
որոնցից, տնտեսական առումով, նպատակահարմար
են իոնափոխանակման և հետադարձ օսմոսի (ուլտրաֆիլտրման)
եղանակները:
![Page 63: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/63.jpg)
ԼՕՄ պ-կող հ.ջ.երի մաքրումն կատարվում է
Ռեգեներատիվ
Էքստրակցիա
Ռեկտիֆիկացիա
Սորբցիա
Դեստրուկտիվ
Կենսաբանական
Կեղտաջրում առկա լուծված օրգանական միացություններ պարունակող հոսքաջրերի մաքրումն իրականացվում է`
![Page 64: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/64.jpg)
Թունավոր և ռադիոակտիվ աղտոտման ենթարկված դժվար վնասազերծվող
հոսքաջրերի մաքրման համար տարածում է ստացել
վերջիններիս թաղումը ընդերքի խորը շերտերում, ծովի հատակում (հատուկ
կոնտեյներով) և այլն:
![Page 65: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/65.jpg)
Ամեն տարի, Համաշխարհային օվկիանոս է նետվում ավելի քան 2-
10 մլն. տոննա նավթ: Հիմնականում աղտոտված են Միջերկրական Ծովը,
Ատլանտյան օվկիանոսը և նրա ափերը: Մեկ լիտր նավթը զրկում է քառասուն հազար լիտր ծովի ջուրը
ձկների համար այդքան կարևոր թթվածնից: Մեկ տոննա նավթը աղտոտում է 12կմ2 օվկիանոսի
մակերևույթ:
![Page 66: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/66.jpg)
Ժ. Ի. Կուստոյին տվյալների համաձայն, օվկիանոսի վերին
շերտերում և 300մ խորության վրա առկա են կապար, սնդիկ, կադմիում,
որոնք սպանում են ձկներին, նույնիսկ` մարդուն:
![Page 67: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/67.jpg)
Ժ. Ի. Կուստոն գրում է` «- Ծովը դարձել է կոյուղային
փոս, ուր նեխում են բոլոր աղտոտիչները` աղտոտված
գետերից արտահոսած - բոլոր աղտոտիչները, որոնք անձրևներն ու քամին
հավաքում են մեր աղտոտված մթնոլորտում, բոլոր այն
աղտոտող նյութերը, որոնք արտանետվում են այնպիսի
թունավոր կառույցների կողմից, ինչպիսիք են
լցանավերը: Այսպիսով` պետք չէ
զարմանալ, եթե աստիճանաբար այդ
կոյուղային փոսում կյանքը վերջանա »:
![Page 68: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/68.jpg)
Ջ ՈՒ Ր Ը Կ Յ Ա Ն Ք Ի Հ Ի Մ Ք Ն Է
«- Ջուր, դու չունես ոչ համ, ոչ հոտ, ոչ գույն, քեզ հնարավոր
չէ նկարագրել, քեզնով հիանում են, չիմանալով, թե դու ինչ ես:
Չի կարելի ասել, որ դու անհրաժեշտ ես կյանքին, դու
հենց կյանքն ես: Դու մեզ երջանկություն ես բերում, որը
չես կարող բացատրել մեր զգացմունքներով: Քեզնով մեզ են վերադառնում մեր ուժերը,
որոնց հետ մենք արդեն բաժանվել էինք: Քո
բարյացակամությամբ մեր մեջ կրկին սկսում է փոթորկել մեր սրտի չորացած աղբյուրները» :
Անտուան- դե- Սենտ- Էկզյուպերի
![Page 69: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/69.jpg)
Ղ
Հ Ո
![Page 70: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/70.jpg)
իրենից ներկայացնում է բնական ռեսուրս, որը չի ավելանում
շահագործման ժամանակ, բայց փոխում է իր հատկությունները`
բերքատվությունը
Հող
![Page 71: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/71.jpg)
Հողային ռեսուրսների մշտական կորուստները լինում են`
*Հողի էռոզիա` պայմանավորված բնական բուսական ծածկույթի փոփոխություններով ,*Տարբեր օբյեկտների կողմից գրավված մեծ
մակերեսներ*հողերի երկրորդային աղակալում
`պայմանավորված հողերի ոչ դրենաժային ոռոգումից և ջրի անկանոն հոսքից
*ագրոտեխնիկայի ոչ ճիշտ կիրառման արդյունքում բերքատվության կորուստ
*հողի դեգրադացիա` կապված մետաղական և ոչ մետաղական օգտակար հանածոների
արդյունահանման հետ*հողի քիմիական աղտոտում
![Page 72: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/72.jpg)
Ընդերք
![Page 73: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/73.jpg)
Հանքաքարեր
![Page 74: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/74.jpg)
Հայաստանում հայտնաբերվել են շուրջ 60 տեսակի օգտակար հանածոների
պաշարների 667 հանքավայրեր, որոնց տնտեսական-համախառն արտադրանքն ընդերքում գնահատվել է ավելի քան 170
մլրդ դոլար:
![Page 75: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/75.jpg)
Ընդերքօգտա-գործման հիմնական ոլորտներն
են.
•° ընդերքի երկրաբանական հետազոտությունները,° օգտակար հանածոների արդյունահանումը,° հանքավայրերի ուսումնասիրության և շահագործման հետ չկապված ընդերքի օգտագործումը:
![Page 76: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/76.jpg)
Փորձագետները առանձնացնում են Պետական հաշվեկշռում գտնվող
հանքավայրերի 3 խմբեր՝• Հանքավայրեր նորմալ տնտեսական պաշարներով, որոնց շահագործումը նպատակահարմար է մրցակցային
շուկայի պայմաններում:• Հանքավայրեր սահմանափակված տնտեսական պաշարներով, որոնք կարող են շահագործվել հատուկ աջակցության պայմաններում
(հարկային արտոնություններ), ինչպես նաև հատուկ տեխնոլոգիաների
կիրառման դեպքում:• Հանքավայրեր սահմանափակված տնտեսական պաշարներով, որոնց
շահագործումը ներկա պայմաններում տնտեսապես աննպատակահարմար է:
![Page 77: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/77.jpg)
ՀՀ-ն տարածքում հայտնաբերված են 92 մետաղական հանքավայրեր : Սակայն պաշարների
Պետական Հաշվեկշռում հաշվառված են և նախնական գնահատված միայն 18 տեսակ
մետաղների և 47 տեսակ ոչ մետաղական հանքային հանածոների պաշարներ:
![Page 78: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/78.jpg)
1980 թվականին Հայաստանի արտադրանքի 4.9%-ը կազմում էր հանքաարդյունաբերությունը, որում ոչ մետաղական հանքային աղբյուրները կազմում էին
2.4%:
![Page 79: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/79.jpg)
Շինարարա-կան
քար
Հրակա-յուն
հումք
Խեցեգործա-կան հումք
Ապակու հումք
Քիմիական հումք
Բնական հանքայի
ն կլանիչնե
ր
Տուֆ Հրակա-յուն կավ
Կավ Պեռլիտային ավազներ
Գիպս Պեռլիտ
Բազալտ Կվարց Գիպսա-տար
կավեր
Դիատոմիտ
Գրանիտ Կերակրի աղ
Բենտոնիտ
Տրավերտին Ցեոլիտ
Մարմար և այլն
Պեմզա
ՀՀ-ն հիմնական ոչ մետաղական բնական ռեսուրսները զբաղեցնում են 575 հանքավայրեր
![Page 80: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/80.jpg)
ՈՉ ՄԵՏԱՂԱԿԱՆ ՀԱՆՔԱՎԱՅՐԵՐԸԹԱՆԿԱՐԺԵՔ ԳՈւՆԱԳԵՂ ՔԱՐԵՐ Փիրուզ
ԿԻՍԱԹԱՆԿԱՐԺԵՔ ԳՈւՆԱԳԵՂ ՔԱՐԵՐ Ագաթ, Օբսիդիան
ԳԵՂԱԶԱՐԴԱՅԻՆ ԳՈւՆԱԳԵՂ ՔԱՐԵՐՕնիքսանման, Մարմար, Քվարց- հասպիս, Լիստվենիտ
ՇԻՆԱՐԱՐԱԿԱՆ ՀՈւՄՔայդ թվում`Երեսպատման քարեր, որմնաքարեր, սղոցաքարեր, մանրատված քարեր, շինարարական քարեր
Գրանիտներ, գաբրոներ , բազալտներ, հրաբխային և ֆելզիտային տուֆեր, կոնգլոմերատներ, տրավերտիններ, մարմարներ, բրեկչիաներ, կրաքարեր, տուֆաավազաքարեր, շինարարական ավազ, ավազակոպճային հումք, խճաքար
ԼԵՌՆԱՏԵԽՆԻԿԱԿԱՆ (ՋԵՐՄԱՔԻՄԻԱԿԱՆ) ՀՈւՄՔայդ թվում`Հալանյութեր, հրակայուն, խեցեգորշական և ապակե հումք, աղյուսակղմինդրային հումք, ցեմենտի հումք, կաղապարման հումք, քարաձուլման հումք, հանքային գունագեղ նյութեր
Քվարցիտներ, կրաքարեր, կավեր, պեռլիտային ավազներ, հրաբխային խարամներ, դոլոմիտներ, մերգելներ, թերթաքարեր, բենտոնիտային կավեր, դունիտներ, պերիդոտիտներ, դիաբազներ
ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՀՈւՄՔ Կրաքար, քարաղ, գիպս, դոլոմիտներ
ԲՆԱԿԱՆ ՀԱՆՔԱՅԻՆ ԿԼԱՆԻՉՆԵՐԲենտոնիտներ, պեռլիտներ, ցեոլիտներ, դիատոմիտներ, ռեոլիտներ
ՎԱՌԵԼԻՔԱԷՆԵՐԳԵՏԻԿ ՌԵՍՈւՐՍՆԵՐՔարածուխ, գորշածուխ, ածխային և այրվող թերթաքարեր, տորֆ
![Page 81: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/81.jpg)
Երեսպատման քարեր
Շինարարական քարեր:
Լցանյութեր և բալաստային
հումք
Բազալտներ Անդեզիտաբազալտ Մարմարացված կրաքարԳաբրո-սիենիտներ Բազալտներ ՊեմզաԳրանոդիորիտներ Գրանոդիորիտ Ավազակոպճային նյութերՏրավերտին Օնիքսանման մարմար, Գունավոր փշրաքար, Մարմարացված կրաքար
Կրաքար
Հրաբխային խարամ
Ֆելզիտային տուֆ, Մերգել
Քվարցիտ, Պորֆիրիտ, Տրավերտին
Բալաստային հումք
Գաբրոներ ՏուֆՀիալոբազալտ
Մարմար
Տուֆեր
Տուֆավազաքար
ՀՀ-ն ոչ մետաղական ռեսուրսները ըստ օգտագործման ոլորտի:
![Page 82: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/82.jpg)
Քվարց
Բազալտ
ՏուֆԳրանիտ
![Page 83: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/83.jpg)
ՀՀ-ն մետաղական հանքավայրերը
ՍԵՎ ՄԵՏԱՂՆԵՐ ԳՈՒՆԱՎՈՐ ՄԵՏԱՂՆԵՐ
ԱԶՆԻՎ ՄԵՏԱՂՆԵՐ
Մագնետիտ Պղինձ-մոլիբդենային Ոսկի
Ապատիտ-մագնետիտային
Պղինձ-կոլչեդանային Ոսկի-բազմամետաղային
Երկաթ Բազմամետաղային Ոսկի և կվարց
Մագմատիկ
ԽՍՀՄ Օգտակար Հանածոների Պետական Հաշվեկշռի, 01.01.1991թ. դրությամբ Անդրկովկասի մոլիբդենի պաշարների 99.9%-ը (մոլիբդենի արտադրությամբ Հայաստանը ԱՊՀ-ի երկրներում զբաղեցնում է 2-րդ
տեղը), ոսկու 80%-ը, պղնձի 85%-ը ( պղնձի արտադրությամբ` 3-րդ տեղը), երկաթի ավելի քան 50%-ը
հաշվառված են եղել Հայաստանի տարածքում:
![Page 84: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/84.jpg)
Պղնձի պաշարների զգալի մասը
կենտրոնացված է պղնձա-
մոլիբդենային (Քաջարան, Ագարակ,
Լիճք), ինչպես նաև պղինձ- պիրիտային (Կապան, Ալավերդի,
Շամլուղ) և ոսկի-բազմամետաղային
(Շահումյան, Արմանիս)
հանքավայրերում: Հայաստանը
հարուստ է նաև մոլիբդենով
(Քաջարան): 1952թ-ից գործում է Զանգեզուրի
պղնձամոլիբդենային կոմբինատը` Քաջարանի
պղնձամոլիբդենային հանքի բազայի վրա:
Ագարակի հանքավայրը
շահագործվում է 1963թ-ից սկսած:
Քաջարան
Ագարակ
Կապան
Շահումյան
![Page 85: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/85.jpg)
Պղնձի և մոլիբդենի պաշարների զգալի մասը
կենտրոնացված է նաև
Թեղուտի պղնձա-
մոլիբդենային հանքավայրում:
Թեղուտ
![Page 86: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/86.jpg)
Այս պրոցեսը ուղեկցվում է ֆլոտացիոն մեթոդով հանքանյութի
հարստացումով: Առաջացած կոնցենտրատը այրում են` մինչև
МоО3 -ի առաջացումը` 2MoS2 + 7O2 → 2MoO3 + 4SO2,
МоО3 –ը ենթարկում են հավելյալ մաքրման` այն ջրածնով
վերականգնելով. MoO3 +H2 → Mo + H2O
Մոլիբդենի արդյունաբե
-րական
ստացումը:
![Page 87: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/87.jpg)
Ոսկու զգալի պաշարներ կան
ոսկու (Սոթք, Մեղրաձոր,
Լիճքվազ-Թեյ) և ոսկի-
բազմամետաղային (Շահումյան,
Արմանիս, Ազատեկ, Գլա-ձոր, Մարջան)
հանքավայրերում:
Սոթքի հանքավայրում մաքուր ոսկին
մոտ 200 տոննա է, և դա
վերջնական թիվը չէ:
Սոթք
![Page 88: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/88.jpg)
Երկաթի հանքավայրերը տեղակայված են Կոտայքի մարզում, և
ներկայացված են
հիմնականում Հրազդանի
սկարնային և Աբովյանի հիստերո-
մագնատիկ հանքավայրերո
վ:
Հրազդան
Աբովյան
![Page 89: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/89.jpg)
ՀՀ-ն բոլոր ուսումնասիրված հանքերի արդյունաբերական յուրացումն ու շահագործումը կազմում է 32մլն տոննա`
տարեկան վերամշակման համար: Հումքի արդյունավետ օգտագործումը հնարավորություն է տալիս արտադրել 140 հզ.
տոննա մետաղային արտադրանք, 30մլն տոննա տարբեր շինարարական նյութեր,
որոնց ընդհանուր արժեքը կազմում է 1600 մլրդ. դրամ:
![Page 90: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/90.jpg)
Պինդ օգտակար հանածոների պաշարները կշռային տեսքով որոշվում են հետևյալ ընդհանուր բանաձևով`
Q = V d,
V -ն հանքամարմնի ծավալն է (մ3) d –ն հանքաքարի ծավալային զանգվածն է
ընդերքում (տ/մ3):
V = S m,S -ը հանքամարմնի մակերեսն է հզորությանը
ուղղահայաց հարթության վրա m –ը հանքամարմնի միջին հզորությունն է:
![Page 91: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/91.jpg)
Օգտակար բաղադրիչի պարունակության պաշարը կշռային տեսքով որոշվում է հետևյալ բանաձևով.
P = Q c
P –ն օգտակար բաղադրիչի պաշարն է c –ն օգտակար բաղադրիչի միջին պարունակությունն է
հանքաքարում:
Եթե c –ն ներկայացված է տոկոսներով, ապա`
P = Q c/100S = S1 cosα
S1 –ը հանքամարմնի մակերեսն է չափված հատակագծի վրաα –ն հանքամարմնի տարածման հարթությանը ուղղահայաց
հարթության և հատակագծի հարթության միջև կազմած անկյունն է
![Page 92: Abiotic natural resources of Armenia](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012916/557c6a57d8b42aa80a8b46d5/html5/thumbnails/92.jpg)
Շնորհակալությո
ւն