abilities projesi

A. DoğaçeDP Çalıştayı, ODTÜ, Ankara

16 ekim 2007

ABILITIES Projesi

Prof. Dr. Asuman Doğaç

SRDC & Bilgisayar Müh. Bölümü

ODTÜ


16 ekim 2007

ABILITIES Projesi

Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen bir 6.ÇP Projesi

Bilgi işlem teknolojileri giderlerinin büyük kısmını uygulama entegrasyonu masrafları oluşturmaktadır

Entegrasyon kavramı yerini birlikte işlerliğe bırakmaktadır

Abilities projesi ile kobilerdeki yazılım entegrasyonu projeleri UBL kullanılarak birlikte işler hale getirilmektedir


16 ekim 2007

UN/CEFACT Esas Parçalar Metodolojisi(Core Components Methodology)

Amaç: Kurumlar arasında doküman paylaşımında birlikte işlerliği sağlamak için dokümanları yeniden kullanılabilir (re-usable) parçalardan oluşturmak

Metodolojinin esasları: UN/CEFACT’ın tanımladığı esas parçalara ve veri tiplerine (type)

dayanmak Süreçleri esas almak Süreç yada Doküman daha önce var ise bunu bulup kullanmak Doküman yok ama parçaları daha önce tanımlanmış ise bunları

bularak kullanmak Yeni doküman için gereken esas parça yok ise, bunu anlamıyla

birlikte tanımlamak ve bir daha gerektiğinde bulunmasını sağlamak

ISO/IEC 11179 Part 5 Adlandırma Yöntemi kullanmak UBL, bu metodolojiyi kullanarak “e-tedarik (eProcurement)”

süreçlerinde kullanılan dokümanları üretmiştir


16 ekim 2007

ISO/IEC 11179 Part 5 Adlandırma Yöntemi (Naming Convention) Bu adlandırma üç bölümden oluşur:

Nesne Sınıfı (Object Class) Özellik terimi (Property Term) Gösterim terimi (Representation Term)

Örnek Kurum.Adı.Tekst Adres.Şehir.Tekst Proje.Başlama.Tarih


16 ekim 2007

Esas Parçalar (Core Components) Esas Parça: Elektronik Dokümanları oluşturmada

kullanılan anlamsal yapı taşı Esas Parça Örnekleri:

Şahıs.İsim.Tekst

Gösterim terimi:UN/CEFACT tarafından Tanımlanmış Data Tipi

NesneSınıfı

Özellik

Başka Örnekler: Şahıs.Doğum.Tarih; Adres.Cadde.Tekst; Adres.PostaKodu.Tekst; Adres.Şehir.Tekst


16 ekim 2007

“UN/CEFACT Core Components Library” UN/CEFACT bütün Esas Parçaları tanımlayıp bir

ebXML Kayıt Düzenleyici/Kayıt deposuna koyacaktır UN/CEFACT Esas Parça kütüphanesinde şu

elemanlar bulunacaktır: Core Component Types and Data Types Core Component Catalog (KOBİlere kolay erişim için)

Basic Core Components Association Core Components Aggregate Core Components Catalog of Business Information Entities


16 ekim 2007

Kümelenmiş Esas Parçalar (Aggregate Core Components) Örnekler:

Şahıs.Ayrıntılar Adres.Ayrıntılar

Şahıs.Ayrıntılar

-İsim (Tekst)- DoğumTarihi (Tarih)

Adres.Ayrıntılar

-Cadde (Tekst)- Posta Kodu (Tekst)-Şehir (Tekst)-Ülke (Tanıtıcı)


16 ekim 2007

Bağ Esas Parçalar (Association Core Components) Örnekler: Ev Adresi, İş Adresi

Şahıs.Ayrıntılar

-İsim (Tekst)- DoğumTarihi (Tarih)

Adres.Ayrıntılar

-Cadde (Tekst)- Posta Kodu (Tekst)-Şehir (Tekst)-Ülke (Tanıtıcı)

Ev Adresi

İş Adresi


16 ekim 2007

İş Bilgi Varlığı (Business Information Entity, BIE) Bir “Esas Parça”, gerçek hayatta bir Uygulamanın Kapsamında

kullanıldığında “İş Bilgi Varlığı (Business Information Entity, BIE)” haline gelir

Uygulama Kapsamları (Context), UN/CEFACT tarafından tanımlanmıştır:

1. İş Süreç Kapsamı (Business Process Context): “UN/CEFACT Catalogue of Common Business Processes”de verilmiştir; Tedarik, İhale, ...

2. Ürün Sınıflandırma Kapsamı (Product Classification Context): Araba Motoru, Bilgisayar Belleği, ...

3. Endüstri Sınıflandırma Kapsamı (Industry Classification Context): Sağlık, Otomotiv, Kimyasal...

4. Jeopolitik Kapsam (Geopolitical Context): Türkiye, Almanya, ...

5. Resmi Kısıt Kapsamı (Offıcıal Constraınts Context): Yasal kısıtlamalar yada gereksinimler

6. İş Sürecindeki Rol Kısıt Kapsamı (Business Process Role Context): Alıcı, Satıcı, ..

7. Destekleyici Rol Kapsamı (Supporting Role Context): Aracı kurum,...

8. Sistem Yetenek Kapsamı (System Capabilities Context): Kullanılan sistemin koyduğu kısıtlamalar


16 ekim 2007

İş Bilgi Varlığı (Business Information Entity, BIE) Örnek Esas Parça → Fatura.Vergi.Miktar Bu Esas Parça

İş Süreci Kapsamı → Satın Alma

Jeopolitik Kapsam → EU

olarak kullanıldığında “İş Bilgi Varlığı” haline gelir:

Invoice.VAT_Tax. Amount İş süreçlerinin analizi sonucunda İş Bilgi Varlıkları ve

bunların sahibi olan kurumlar ortaya çıkar


16 ekim 2007

En Önemli Nokta... Daha önce tanımlanmış olan

Süreçleri Dokümanları İş Varlıklarını Esas Parçaları yeniden kullanabilmek için bulabilmek lazım

Süreçler yada Esas Parçalar yada belli bir kapsama kısıtlanmış dokümanlar veya İş Varlıkları nasıl bulunur?

Kayıt Düzenleyici/Kayıt Depoları (Registry/ Repository) gerekir: Esas Parçalar, Veri tipleri → ebXML RegistryObject Kapsam Sınıflandırmaları → ebXML Registry

Classifications Kümelenmiş Esas Parçalar → ebXML Association


16 ekim 2007

Sonuç

ebXML Kayıt Düzenleyici (Registry)

İlgili Dokümanlar

İlgili Dokümanlar

Türkiye’de Süreçler

Devlet Malzeme OfisiSüreçleri

İhale Kayıt Hizmeti

Kamu İhale KurumuSüreçleri

Sorgu: Jeopolitik kapsam=Türkiye; Süreç kapsamı=

“İhale Kayıt Hizmeti”;İlgili dökümanlar neler?

Katalog Satış Hizmeti

ebXML Kamu İhale Kurumu Kayıt Deposu

ebXML DMO

Kayıt Deposu

İlgili Dokümanlar


16 ekim 2007

UBL’in Kapsama (Context) Göre Genişletilmesi (Extension) UBL, bu metodolojiyi kullanarak “e-tedarik (eProcurement)”

süreçlerinde kullanılan dokümanları üretmiştir Şimdiye kadar öğrenilen en önemli ders

Hiç bir doküman şema standardı tüm amaçları kapsayacak yeterlilikte değildir

Çünkü farklı kurumların, endüstrilerin, ülkelerin ve şirketlerin gereksinimleri de farklıdır

Bu sebeple doküman şemalarının gerçek-hayatta kullanılması için bulunduğu bağlama göre genişletilmesi/ özelleştirilmesi (extension/customization) gerekmektedir

UBL kullanılabilecek doküman şemalarının ortak paydasını sağlar

Ve... Sağladığı doküman şemalarının kullanılacağı bağlama göre

genişletilmesine/ özelleştirilmesine izin verir


16 ekim 2007

UBL’in Kapsama (Context) Göre Genişletilmesi Ama her organizasyon kendine göre hiç bir kurala

uymadan bu değişiklikleri yaparsa birlikte-işlerlik ortadan kalkar

Bu değişikliklerin kontrollü bir şekilde olması gerekmektedir

Bu yüzden UBL kullanıcılarına Genişletme/ Özelleştirme Yönergeleri sağlamaktadır Ve bu değişikliklerin bireysel bazlı değilde Ulusal ve Endüstri Gruplarının veya Küçük Kullanıcı

Grupları tarafından yapılmasını beklemektedir


16 ekim 2007

UBL 1.0 Genişletme/Özelleştirme Yönergeleri Uyumlu Özelleştirme (Compatible

Customization) XML Schema (XSD) Türetmesi: XSD

Genişletilmesi, XSD Kısıtlaması

Uyumlu olmayan Özelleştirme (Uncompatible Customization) Diğer her türlü değişiklik


16 ekim 2007

XSD Türetmesi: XSD Genişletilmesi

Adres

Sokak Adı: Tekst, 1..1

Bina Numarası: Sayı, 1..1

Daire Numarası: Sayı, 1..1

Mahalle Adı: Tekst, 1..1

TürkiyeAdres

Sokak Adı: Tekst, 1..1

Bina Numarası: Sayı, 1..1

Daire Numarası: Sayı, 1..1

Mahalle Adı: Tekst, 1..1


16 ekim 2007

XSD Türetmesi: XSD Kısıtlaması

Kişi

Adı: Tekst, 1..1

Soyadı: Tekst, 1..1

Ayırtedim Numarası: Tekst, 1..nAyırtedim Numarası: Tekst, 1..1

TürkiyeKişi

Adı: Tekst, 1..1

Soyadı: Tekst, 1..1

Ayırtedim Numarası: Tekst, 1..nAyırtedim Numarası: Tekst, 1..1


16 ekim 2007

UBL 2.0 Genişletme/ ÖzelleştirmeYönergeleri

Uygun (Conformant) Bir doküman örneğinin orijinal UBL Doküman

Şemalarına tam olarak uyması Uyumlu (Compatible)

Şemalara tam olarak uymaması ama benzer olması


16 ekim 2007

UBL 2.0 Uygun Genişletme/ ÖzelleştirmeYönergeleri

Doküman şeması değişikliklerine yol açmadan

UBL 2.0’da her doküman şemasının başına İsmi “UBLExtensions”, Tipi “xsd:any” olan ve Seçimli (optional) bir eleman eklendi

Bu elemanın içine kurumlar kendi gereksinimleri doğrultusunda orijinal UBL şemalarını değiştirmeden istedikleri XML parçasını koyabilirler


16 ekim 2007

UBL 2.0 Genişletme/Kişiselleştirme Yönergeleri

Sipariş

UBLExtensions

Sipariş No: 1213

Sipariş Tarihi: 10/9/07

Sipariş Adresi: ...

Sorumlu Kişi: ...

Mahalle Adı: ...

Vatandaşlık No: ...

SiparişUBLExtensions

TürkiyeXSD


16 ekim 2007

UBL 2.0 Uygun Genişletme/ ÖzelleştirmeYönergeleri Altkümeleştirme (Subsetting)

Sipariş Doküman Şemasının tüm elemanlarının sayısı 800.000

Buradaki opsyonel elemanları eleyerek altkümeleştirme yapılabilir Örneğin UBL Küçük İşletme Altkümesi (Small Business Subset)

İki şekilde yapılabilir Doküman şemalarını tekrar yazarak (bu sefer sadece gerekli elemanları

ekleyerek) Yeni bir doküman şeması yapmadan ayrı bir tabloda (mesela Excell) hangi

elemanların gerekli olduğunu belirterek

UBL SBS’e uygun her doküman orijinal UBL Şemalarınada uygundur


16 ekim 2007

ABILITIES Projesi...

ABILITIES Projesi kapsamında çeşitli ülkelerden bir çok KOBİ için UBL Dökümanları özelleştirildi

Ayrıca UBL anlamsal olarak nasıl genişletilir konusunda ARGE çalışmaları yapıldı: Yarimagan Y., Dogac A., “Semantics Based Customization

of UBL Document Schemas”, Journal of Distributed and Parallel Databases, Springer-Verlag, to appear.

Yarimagan Y., Dogac A., “A Semantic based Solution for the Interoperability of UBL Schemas”


16 ekim 2007

ABD’de Geliştirilen “Federal Enterprise Architecture- Kurumsal Mimari Yapısı” Performans Referans Modeli (PRM) İş Referans Modeli (BRM) Servis Parça Referans Modeli (SRM) Teknik Referans Modeli (TRM) Veri Referans Modeli (DRM): UN/CEFACT

Core Component`dan bahsetmesede benzerlik belirgindir


16 ekim 2007

Federal Kurumsal MimariVeriReferans Modeli


16 ekim 2007

Çok teşekkür ediyorum...

Sorularınız?

abilities projesi

Documents