aann ggaannnnaass - kowethas: the cornish language … december 2011.pdf · jill warden ow seni an...

16
A A n n ©2011 G G a a n n n n a a s s © gwirbryntyans Mis-Kevardhu 2011; dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek ISSN 1469 705X gwiasva: www.cornish-language.org Mis-Kevardhu 2011 niver 420 pris £1.50 Plasenn Nowydh Phil Knight re dhellos y gynsa plasenn a ganow yn Kernewek. Pella derivadow folennow 3-4. an mis ma: folenn 2 Koloven Bersonel; Solempnyans Nadelik; Servisyow Nadelik; Kevywi Nadelik; folennow 2-3 Kowethas an Yeth; folennow 3-4 Plasenn Nowydh; folenn 4 Desedhek an Oryon; folennow 4-8 Gwari: Jakka an Ladher Kewri; folennow 9-10 An Teyr Gwragh 6; folenn 10 Orsik Gwydheleger; folenn 11 Lyther a Gembra; folennow 11-12 Hwedhel: An Dus Vyghan ha’n Vugh; folenn 13 Krowseryow; folennow 14-15 Kwis 2011; folenn 16 Trigvaow.

Upload: nguyenliem

Post on 03-Jun-2019

212 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

copy gwirbryntyans Mis-Kevardhu 2011 dyllys gans Kowethas an Yeth Kernewek ISSN 1469 705X

gwiasva wwwcornish-languageorg

Mis-Kevardhu 2011

niver 420 pris pound150

PPllaasseennnn NNoowwyyddhh

Phil Knight re dhellos y gynsa plasenn a ganow

yn Kernewek Pella derivadow folennow 3-4

an mis ma

folenn 2

Koloven Bersonel Solempnyans Nadelik Servisyow Nadelik Kevywi Nadelik

folennow 2-3

Kowethas an Yeth folennow 3-4

Plasenn Nowydh folenn 4

Desedhek an Oryon folennow 4-8

Gwari Jakka an Ladher Kewri

folennow 9-10

An Teyr Gwragh 6

folenn 10

Orsik Gwydheleger folenn 11

Lyther a Gembra folennow 11-12

Hwedhel An Dus Vyghan harsquon Vugh

folenn 13

Krowseryow folennow 14-15

Kwis 2011

folenn 16

Trigvaow

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 2

KKoolloovveenn BBeerrssoonneell

Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub redyer

An Gannas rag Nadelik harsquon Vlydhen Nowydh

2012 dhiworthyn ni oll Ni a wayt may fo an

nessa blydhen onan sewen rag an yeth

Jori amp Beth Ansell ha teylu

Harsquon pennskrifer Graham Sandercock harsquoy

deylu a garsa dannvon dhywgh hwi oll

gorhemmynnadow arsquon gwella prys Nadelik hag

yn 2012

SSoolleemmppnnyyaannss

NNaaddeelliikk

Y fydh synsys dyrsquoMergher an 7ves

a vis

Kevardhu 2011

dhe Hel Landithy Eglosvadern (Madron)

dhe 730 gorthugherweyth

pantomim skrifys gans klass An Hay

lsquoKormoren harsquon Kylgh Yowynknethrsquo

hag arsquoy wosa y fydh kenys karolyow gans

Jill Warden ow seni an piano

ha wosa henna y fydh kavadow sosten

Entrans heb kost mes rians wolkomm

(kedhlow a-dhiworth Yowann Parker)

SSeerrvviissyyooww NNaaddeelliikk

DyrsquoSul an 18ves

a vis-Kevardhu yn

Chapel Sen Iv ow talleth dhe 3 eur

dohajydhweyth hembrenkys gans Wella

Brown

DyrsquoSul an 1a a vis-Genver 2012 Chapel

Methodek Ponssulyen (Bridge) ogas dhe

Borthtreth ow talleth dhe 3 eur

SSeerrvviiss SSttooeell

Eglos Lannystli (Gulval) dy Sul an 8ves

a vis-Genver 2012 dhe 3 eur

Pella derivadow diworth

an Rev Jane Kneebone

Chaplen Gorsedh Kernow

016537 873135

KKeevvyywwii NNaaddeelliikk

Y fydh Kevywi Nadelik MAGA synsys dy

Sadorn an 3a a vis-Kevardhu hevlyna ow talleth

gans torn diwyethek dhe Winlann Pollgoen

(Polgoon) Pennsans dhe 2 eur Wosa henna ni

a wra mos dhe Davern An Morlader yn

Pennsans rag pastiow diwosow kanow he

Kost an kevywi yw marnas pound250 pub

person (henn yw marnas kost an pasti) Mar

mynnowgh dos gwrewgh dannvon dhe soedhva

MAGA gans chekkenn skrifys dhe Konsel

Kernow Yma edhomm dhyn godhvos an niver

a dus kyns dy Lun 28ens

mis Du

KKoowweetthhaass aann YYeetthh

Kowethas an Yeth Kernewek

Kuntelles Kemmyn Blydhenyek 2012

An Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a vydh

synsys dyrsquoSadorn an 14ves

a vis-Genver 2012

yrsquon Stevell Trelawney Lys Kernow Truru dhe

dhiw eur yrsquon dohajydh Y hwaytir y hyllydh

dos

Notenn ndash yma dewisyans Konsel an

Kowethas gwrys pub blydhen gans an Kuntelles

ma Y hwilir hanwisigethow rag an Soedhogyon

ndash Kaderyer Skrifennyas Alhwedhor Soedhek-

eseleth ha Soedhek-dyllansow ndash ha hwegh esel

Res vydh dhe hanwesigethow bos yn skrif

skoedhys gans nessa esel ha degemmerys gans

an Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an Duk

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 3

Lannstefan Wartha Kernow PL15 8HD gans

unnverheans an person henwys kyns dalleth an

Kuntelles Kemmyn Blydhenyek

Rol-negys

1 Dynnargh ha Diharesow

2 Daswelans an Furv Skrifys Savonek a

Lytherennans ndash Areth gans Tony Hak

3 Kovnotennow an Kuntelles Kemmyn

Blydhenyek arsquon 8ves

a vis-Genver 2011

4 Traow ow sordya nag eus war an rol-

negys

5 Derivasow

51 An Gaderyores

52 An Skrifennyas

53 An Alhwedhores harsquon Akontow

Blydhenyek

54 Soedhek-eseleth

55 Pennskrifer lsquoAn Gannasrsquo

56 Soedhoges-dhyllansow

6 Dewisyans an Konsel 2012 ndash 2013

61 Kaderyer

62 Skrifennyas

63 Alhwedher

64 Soedhek-eseleth

65 Soedhek-dyllansow

66 Hwegh esel

67 Dyghtyans arsquon Penngomptyer

2012 - 2013

7 Termyn a dheu Keskowethyans an Taves

Kernewek

8 Amendyans dhersquon Korf-lagha ndash

keworrans rag aswonn eseleth bagasow

ranndiryel An geryow kynnigys a syw

Bagasow ranndiryel ha bagasow a vern

arbennik a skoedh an yeth kernewek

gans medrasow haval dhersquon huni arsquon

Kowethas a yll bos amyttys avel eseli

geskowethek arsquon Kowethas An

amyttyans a vagasow arsquon par na a vydh

akordys yn kuntelles an Konsel harsquon

ervirans a vydh kovskrifys Bagas

amyttys yrsquon Kowethas avel esel

keskowethek a vydh gelwys dhe

dhannvon kannas dhe guntellesow an

Konsel

9 Negys arall

10 Nessa Kuntelles

An nessa Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a

vydh synsys dyrsquoSadorn an 12ves

a vis-Genver

2013

Tim Hambly

Skrifennyas

PPllaasseennnn NNoowwyyddhh ggaannss PPhhiill KKnniigghhtt

Pes da ov dhe leverel y feu lonchyes ow

hynsa album a ganow lsquoOmdowl Morekrsquo y

hanow My arsquos lonchyas dhersquon Goel Kan Rag

Kernow dhe Borthtewynn pan genis hwegh arsquon

naw kan yn furv karaoke dhe olow-son pareusys

gans Paul ow mab Fest prout ov anodho dres

oll rag y vos meur a ober gwrys gans Paul ow

mab Soweth yth esa yrsquon gorthugher ma kudynn

drefenn an bryntyoryon dhe dreghi an kudhlenn

digi-file (retsrenn vysyel) yn kamm mes yth

esov ow tannvon oll an derivadow a allav yrsquon

eur ma rag yth esov ow kortos der an post dhe

bynag mynysenn kopiow an album herwydh

Jenefer Lowe neb a leveris yn e-bost de hy dhe

dhannvon deg plasenn war-barth gans lyvrow

geryow

Nevra ny yllen vy y wul saw gans gweres

MAGA yn hwir neb a brovias dhymm gweres

arghansel lowr rag y gollenwel ha heb mar res

yw dhymm der ow hevambos aswonn gras

dhersquon Geskowethyans le may fo argemmennys

Yth esov ow kwaytya MAGA dhrsquoy

argemmynna a-barth dhymm mes own arsquom beus

y fo re dhiwedhes rag riv Nadelik a An Gannas

Nyns esov vy ow kwertha an blasenn arghansek

my ow honan ytho dhe dus a vynno y brena res

yw dhedha govynn orth Maga ha dell hevel

Kesson yn skon dell dhesevav Mes dhersquon

lyha my a garsa tus dhe wodhvos yth yw parys

dhrsquoy brena lemmyn a-dermyn rag Nadelik

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 4

Kyn na veu an plasenn parys dhersquon Goel

Kan rag Kernow Loveday Jenkin Anne

Trustcott ha Nigel Nethersoll rersquon prenas kyns y

vos parys Nyns esa meur a dus ena dhe wir a-

der an gesstrivoryon harsquoga howetha Synsys veu

dhe Hel an Dre dhe Borthtewynn ha Pol Hodge

a wrug ober splann avel hembrenkyas

Y hyllir prena an blasenn diworth MAGA

orth pound10 Pella derivadow yrsquon dyllans a dheu

gans rol an kanow ha daswel verr

DDeesseeddhheekk aann OOrryyoonn

Dustuni an Doktour Ken George

Yma dhe Gonsel Kernow polisi a wul pub

arwoedh rag henwyn-stret yn Kernow dhe vos

diwyethek yn Sowsnek hag yn Kernewek

Yma pannell soedhogel dhe dreylya henwyn

dhe Gernewek hag esel ov anodho Nyns eus

yn Pow Sows tyller vyth le may kevir henwyn-

stret diwyethek rag nyns eus marnas unn yeth

hengovek yn Pow Sows Byttegyns yma yn

Alban yn Iwerdhon yn Manow yn Kembra

hag yn Breten Vyghan henwyn-stret diwyethek

Yma dhersquon pymp bro geltek ma yeth hy honan

avel yn Kernow Oll a hemma a dhiskwedh bos

Kernow dihaval diworth Pow Sows

Res porres yw dhersquon Desedhek aswonnvos

bos dhodho omgemmeryans rag diw vro ha nag

yw rag onan Kepar dell nag yw rennys

pastellow bro a-dreus oryon keswlasek erell yrsquon

Ruvaneth Unys res yw gul vri orth an Tamar

avel or arsquon keth par

My a brof dew dhigolm dhersquon gudynn ma

Po

(1) lewsel an rewl a plusmn5 bys dhe plusmn10

hemma a re dhe Gernow niver kompes a

bastellow-tir hag ynwedh a weres yn

rannow a Bow Sows may sord kaletter

po gwell

(2) aswonnvos Kernow avel kas arbennik

kepar dell vedha dre kansblydhynyow

Jim Pengelly a lennas treylyans an dustuni ma

yn Sowsnek

Ger warlergh

Da yw gweles an niver a henwyn-stret diwyethek ow

kressya a-hys Kernow Rag ensampel yn Essa yma tri

hanow-stret le ages unn kilometer a-dhiworth an or Fordh

Park Trev Run an Gover ha Stret A-Rag Ni re skrifas

dhersquon bannell a-dro dhersquon hanow diwettha ma Yn

Bretonek ha Kembrek lsquostretrsquo yw hanow benow ha dell

grysyn y tal bos benow yn Kernewek Yn Kembrek lsquoHigh

Streetrsquo yw Stryd Vawr harsquogan profyans dhersquon bannell a

dhevnydhya Stret Veur rag lsquoFore Streetrsquo yn Kernewek re

beu degemmerys dell hevel

Pennskrifer

GGwwaarrii NNaaddeelliikk

Jakka an Ladher Kewri

(Skrifys gans Steve Penhaligon ha John

Prowse arsquon Klass Gorthugher Pennsans)

Gwarioryon

Hikka Chi arsquon Hordh Kormoran an Kowr

Mer Marghas Yow Kapten an Vorladron

Meres Marghas Yow Morladron

Kowrikka (myrgh

Kormoran)

An Hwithrer Wyklif

Gwithysi Kres

Jakka an Ladher Kewri Boekka

Gwel 1 (Mer Meres ha Hikka a enter)

Hikka Ottavy arta Ass ov vy lowen Karwynna

a leveris dhymm dos omma dhe Varghas Yow

hedhyw rag agan demmedhyans

Mer Ah hmm ytho wel hellip

Hikka Pyth eus genes Plersquoma Karwynna A

nyns usi hi omma gans agan mona

Mer Wel ytho hmm ah hellip

(An Veres a herdh an Mer a-denewen)

Meres Nyns usi Karwynna genen

Hikka Pyth Yw hi marow

Meres Nag yw Gweth ages henna hellip shemys

on ni oll Ny allav vy kewsel anodho

Mer An gwiryonedh yw hi dhe vos gyllys dhe

Syllan gans kapten an vorladron I a wrug

prena chi rag gweli ha hansel war-barth ena

lsquoGodegh an Morladerrsquo y hanow Chi splann

yw dell hevel gans lowarth teg ha martesen

yn hav ni a yll hellip

(An Veres a ri boksusi dhersquon Mer neb a dew)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5

Hikka Karwynna gyllys

Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi

Hikka An mona gyllys

Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther

ragos Ev a wra displegya oll an dra

(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)

Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll

arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An

mona Karwynna An mona An mona an

mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb

Karwynna

Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul

omma a yllrsquota martesen agan gweres gans

kudynn byghan

Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna

Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow

kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My

a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran

Hikka Piw yw Kormoran

Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an

kowr neb a dheber agan bughes

Hikka Kowr Py braster yw ev

Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip

kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy

deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel

kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a

vir orth an Veres) po avel kowrvargh

Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell

grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun

po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an

Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny

wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar

pleg

Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri

Mer ha Meres Soweth

(Exeunt omnes)

Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)

Mowes teg Dydh da syrrah

Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg

Mowes teg Gallav heb mar

Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw

dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-

hys an fordh A deg warn ugens Ena yn

Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen

nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern

koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow

kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn

tien

Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an

fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an

kynsa poynt a skians

Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna

Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha

hanow

Kowrikka Kowrikka ov vy

Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow

na mes pur deg yw ev

Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta

Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res

yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a

Varghas Yow A wodhes ta an fordh di

Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus

genev

Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)

(Kowrikka ha Jakka a enter)

Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da

dhywgh

Mer ha Meres Dydh da

Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw

Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh

Ponsmeur rag metya genowgh hwi

Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri

(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn

boenya)

Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas

gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh

Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha

prys ty dhe ladha kowr

Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys

ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes

my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir

yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell

Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras

dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth

hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr

Gwrekk fisegel yw ev

Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv

dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir

yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher

kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes

koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)

Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon

dhymm avel rider Ah my a woer Res yw

dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow

hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll

dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le

Meres Dar My a woer den yowynk an par na

Hikka y hanow Plersquoma Hikka

(Hikka a enter)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6

Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy

Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na

wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra

dyski dhis ladha kewri

Hikka Ny vynnav gul henna meur ras

Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an

moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes

byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll

pysi gront ladher-kewri diworth an UE

Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a

vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur

gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan

gweres

(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)

Boekka A elwsys ta Boekka ov

Pubonan Boekka ov

Boekka Boekka ov vy

Pubonan Ah

Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha

Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka

y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes

mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my

arsquom beus own A wrersquota agan gweres

Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha

drenyans Ha my ow honan a wra mos

genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh

Hikka Ah ass os ta boekka brav

(Exeunt omnes)

Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka

harsquon Boekka a enter)

Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski

dhymm fatell ladha kewri

Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow

kledha genev

(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos

kemmer)

Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a

gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may

fo marow

Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov

vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras

(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul

devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha

bras

(Hikka a hevel prederys)

Hikka Nyns ov vy sur a henna

Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes

doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an

doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw

gwell ages kledha bras

Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes

rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan

wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka

a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma

Ny wra hi glaw yn kastell an kowr

Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes

yn tre ynwedh hellip

Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an

lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn

ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota

omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota

anweladow

Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip

Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes

dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav

An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn

a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a

dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny

yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)

Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn

Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel

kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir

avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr

My a vydh re verr rag y ladha

Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes

hemma ynwedh

(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul

gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys

Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an

kowr)

Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys

yn tien os ta lemmyn

(Exeunt omnes)

Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka

Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg

glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an

skeul)

Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras

a-rag

Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll

dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi

(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a

boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn

Kowrikka a enter)

Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi

re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev

(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn

Ny wra hi glaw hedhyw

Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho

Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7

dann an lawlenn na

Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)

Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes

ass yw teg an vowes na Fest tekka ages

Karwynna yw hi

(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan

yw ev)

Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a

dhiswrug ow hoskas

Jakka Piw os ta

Kormoran Kormoran ov

Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr

kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras

avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr

Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo

Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan

Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon

blydhynyow eus passyes an den na Jakka y

hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns

eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr

anedha oll

Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist

(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw

dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-

kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha

drehevel y bluvenn-ponn)

Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel

Tri hans bloedh hepken ov vy

Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha

dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra

ladha ow thas my arsquoth pys

Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip

Kowrikka Ow thas ow thas

Hikka An mona an mona hellip

Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg

ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis

pypynag a vynni

Hikka Wel hellip

Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny

wrug vy travyth kamm

Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur

a vughes arsquon werin Marghas Yow

Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv

Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr

dhe dhybri hanter-kans bugh

Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a

gemmeras an bughes ytho

Kormoran An vorladron a gemmeras an

bughes dell grysav

Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan

Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena

Kormoran Dell leverir chyf an vorladron

lemmyn yw y vroder gevell

Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell

yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an

vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an

plank

Kormoran Ha nyns yw an bughes marow

drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav

ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe

dreth Lulynn

Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes

ny yllyn ni agan honan batalyas orth an

vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres

Kormoran My a wra agas gweres

Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn

kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva

an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas

kres ena Hwithrer Wyklif y hanow

Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes

yn Lulynn Doro an kreslu genes

(Exeunt omnes)

Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)

Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an

vorladron

Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow

pedhygla

Jakka Na allav Oll yw kosel

(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen

dhew dhen)

Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv

dhywghrsquo

Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons

Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-

dryv dhisrsquo hag erell

Hikka Nyns eus travyth ena

Jakka Ny welav vy mann

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8

(Gans garm vras an vorladron a lamm war an

dhew dhen)

(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-

ponn)

Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh

gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo

Henn yw an tressa poynt a skians

Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar

grev dell vynnydh

(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh

dhersquon leur)

Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna

Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners

Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes

(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an

kreslu)

Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa

hwer omma

Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an

dus ma genes

An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha

henn yw an gwithyas-kres meurgerys an

Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes

kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners

Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan

(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos

war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)

Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel

Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir

(An vorladron a hwerth)

Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan

(An vorladron a hwerth fest yn ughel)

Kapten Os ta gokki

Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an

Bardh Meur

(An vorladron a dew)

Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni

Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan

Bardh Meur

(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn

hag omblegya y benn)

Pubonan An Bardh Meur

(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war

benn-glin)

Kapten Ni a omre yn hanow Mick

(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)

Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon

yn prison heb strech ha kelli an alhwedh

Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw

dhymm displegya piw yns i yn hwir

Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns

Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)

Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn

I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh

goedhys yns i oll

Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni

Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys

Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas

kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn

ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh

Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag

yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a

ganoryon

Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta

Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res

yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis

rag An Gannas

Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni

arsquon gwra

Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll

warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan

dewlagas vyghan la la la la hellip

(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)

Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an

Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi

oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri

piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh

Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag

Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw

Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe

Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno

Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun

golonn

Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg

ragos mes ottomma an gront ladher-kewri

diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha

wolkomm

Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh

gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a

dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav

vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos

ha bos ow gwreg

Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma

dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a

dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm

dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy

gila)

Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya

dhis

An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya

Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg

Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik

Lowen dhywgh hwi oll

Pubonan Nadelik Lowen Nos dha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9

AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh

AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss

Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996

6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys

lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny

vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha

hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an

selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny

yllydh bos peller dell hevelrsquo

My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh

a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy

hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy

holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel

Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni

o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans

Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma

spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara

ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi

lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh

hi

lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn

yn hy lev

lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni

Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy

enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr

ynwedh

lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh

lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha

bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo

lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-

medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr

ahanan ni ommarsquo

lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan

blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a

vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes

Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo

Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp

gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon

gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an

gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga

mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila

yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i

yn hwir

lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys

yn digolonn

lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma

pymp anedha ha krev yns irsquo

A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel

hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra

aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo

An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh

ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres

Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-

ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya

troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a

lenwis an ayr oll a-dro

lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh

Podin ervirys

lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo

yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni

sewenirsquo

lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay

ynwedhrsquo

Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha

lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug

yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon

ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe

wraghes omsettya war eskar a-wartha

Yrsquon pols na Podin a allas gweles an

gwraghes estren ow nesa diworth an mor

Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may

hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga

gweliow

Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh

rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re

wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny

ylli hi yskynna a-ughta

Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon

troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug

neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans

lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an

vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev

bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo

Ha gans henna hi a settyas dalghenn war

pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben

harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 2

KKoolloovveenn BBeerrssoonneell

Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub redyer

An Gannas rag Nadelik harsquon Vlydhen Nowydh

2012 dhiworthyn ni oll Ni a wayt may fo an

nessa blydhen onan sewen rag an yeth

Jori amp Beth Ansell ha teylu

Harsquon pennskrifer Graham Sandercock harsquoy

deylu a garsa dannvon dhywgh hwi oll

gorhemmynnadow arsquon gwella prys Nadelik hag

yn 2012

SSoolleemmppnnyyaannss

NNaaddeelliikk

Y fydh synsys dyrsquoMergher an 7ves

a vis

Kevardhu 2011

dhe Hel Landithy Eglosvadern (Madron)

dhe 730 gorthugherweyth

pantomim skrifys gans klass An Hay

lsquoKormoren harsquon Kylgh Yowynknethrsquo

hag arsquoy wosa y fydh kenys karolyow gans

Jill Warden ow seni an piano

ha wosa henna y fydh kavadow sosten

Entrans heb kost mes rians wolkomm

(kedhlow a-dhiworth Yowann Parker)

SSeerrvviissyyooww NNaaddeelliikk

DyrsquoSul an 18ves

a vis-Kevardhu yn

Chapel Sen Iv ow talleth dhe 3 eur

dohajydhweyth hembrenkys gans Wella

Brown

DyrsquoSul an 1a a vis-Genver 2012 Chapel

Methodek Ponssulyen (Bridge) ogas dhe

Borthtreth ow talleth dhe 3 eur

SSeerrvviiss SSttooeell

Eglos Lannystli (Gulval) dy Sul an 8ves

a vis-Genver 2012 dhe 3 eur

Pella derivadow diworth

an Rev Jane Kneebone

Chaplen Gorsedh Kernow

016537 873135

KKeevvyywwii NNaaddeelliikk

Y fydh Kevywi Nadelik MAGA synsys dy

Sadorn an 3a a vis-Kevardhu hevlyna ow talleth

gans torn diwyethek dhe Winlann Pollgoen

(Polgoon) Pennsans dhe 2 eur Wosa henna ni

a wra mos dhe Davern An Morlader yn

Pennsans rag pastiow diwosow kanow he

Kost an kevywi yw marnas pound250 pub

person (henn yw marnas kost an pasti) Mar

mynnowgh dos gwrewgh dannvon dhe soedhva

MAGA gans chekkenn skrifys dhe Konsel

Kernow Yma edhomm dhyn godhvos an niver

a dus kyns dy Lun 28ens

mis Du

KKoowweetthhaass aann YYeetthh

Kowethas an Yeth Kernewek

Kuntelles Kemmyn Blydhenyek 2012

An Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a vydh

synsys dyrsquoSadorn an 14ves

a vis-Genver 2012

yrsquon Stevell Trelawney Lys Kernow Truru dhe

dhiw eur yrsquon dohajydh Y hwaytir y hyllydh

dos

Notenn ndash yma dewisyans Konsel an

Kowethas gwrys pub blydhen gans an Kuntelles

ma Y hwilir hanwisigethow rag an Soedhogyon

ndash Kaderyer Skrifennyas Alhwedhor Soedhek-

eseleth ha Soedhek-dyllansow ndash ha hwegh esel

Res vydh dhe hanwesigethow bos yn skrif

skoedhys gans nessa esel ha degemmerys gans

an Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an Duk

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 3

Lannstefan Wartha Kernow PL15 8HD gans

unnverheans an person henwys kyns dalleth an

Kuntelles Kemmyn Blydhenyek

Rol-negys

1 Dynnargh ha Diharesow

2 Daswelans an Furv Skrifys Savonek a

Lytherennans ndash Areth gans Tony Hak

3 Kovnotennow an Kuntelles Kemmyn

Blydhenyek arsquon 8ves

a vis-Genver 2011

4 Traow ow sordya nag eus war an rol-

negys

5 Derivasow

51 An Gaderyores

52 An Skrifennyas

53 An Alhwedhores harsquon Akontow

Blydhenyek

54 Soedhek-eseleth

55 Pennskrifer lsquoAn Gannasrsquo

56 Soedhoges-dhyllansow

6 Dewisyans an Konsel 2012 ndash 2013

61 Kaderyer

62 Skrifennyas

63 Alhwedher

64 Soedhek-eseleth

65 Soedhek-dyllansow

66 Hwegh esel

67 Dyghtyans arsquon Penngomptyer

2012 - 2013

7 Termyn a dheu Keskowethyans an Taves

Kernewek

8 Amendyans dhersquon Korf-lagha ndash

keworrans rag aswonn eseleth bagasow

ranndiryel An geryow kynnigys a syw

Bagasow ranndiryel ha bagasow a vern

arbennik a skoedh an yeth kernewek

gans medrasow haval dhersquon huni arsquon

Kowethas a yll bos amyttys avel eseli

geskowethek arsquon Kowethas An

amyttyans a vagasow arsquon par na a vydh

akordys yn kuntelles an Konsel harsquon

ervirans a vydh kovskrifys Bagas

amyttys yrsquon Kowethas avel esel

keskowethek a vydh gelwys dhe

dhannvon kannas dhe guntellesow an

Konsel

9 Negys arall

10 Nessa Kuntelles

An nessa Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a

vydh synsys dyrsquoSadorn an 12ves

a vis-Genver

2013

Tim Hambly

Skrifennyas

PPllaasseennnn NNoowwyyddhh ggaannss PPhhiill KKnniigghhtt

Pes da ov dhe leverel y feu lonchyes ow

hynsa album a ganow lsquoOmdowl Morekrsquo y

hanow My arsquos lonchyas dhersquon Goel Kan Rag

Kernow dhe Borthtewynn pan genis hwegh arsquon

naw kan yn furv karaoke dhe olow-son pareusys

gans Paul ow mab Fest prout ov anodho dres

oll rag y vos meur a ober gwrys gans Paul ow

mab Soweth yth esa yrsquon gorthugher ma kudynn

drefenn an bryntyoryon dhe dreghi an kudhlenn

digi-file (retsrenn vysyel) yn kamm mes yth

esov ow tannvon oll an derivadow a allav yrsquon

eur ma rag yth esov ow kortos der an post dhe

bynag mynysenn kopiow an album herwydh

Jenefer Lowe neb a leveris yn e-bost de hy dhe

dhannvon deg plasenn war-barth gans lyvrow

geryow

Nevra ny yllen vy y wul saw gans gweres

MAGA yn hwir neb a brovias dhymm gweres

arghansel lowr rag y gollenwel ha heb mar res

yw dhymm der ow hevambos aswonn gras

dhersquon Geskowethyans le may fo argemmennys

Yth esov ow kwaytya MAGA dhrsquoy

argemmynna a-barth dhymm mes own arsquom beus

y fo re dhiwedhes rag riv Nadelik a An Gannas

Nyns esov vy ow kwertha an blasenn arghansek

my ow honan ytho dhe dus a vynno y brena res

yw dhedha govynn orth Maga ha dell hevel

Kesson yn skon dell dhesevav Mes dhersquon

lyha my a garsa tus dhe wodhvos yth yw parys

dhrsquoy brena lemmyn a-dermyn rag Nadelik

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 4

Kyn na veu an plasenn parys dhersquon Goel

Kan rag Kernow Loveday Jenkin Anne

Trustcott ha Nigel Nethersoll rersquon prenas kyns y

vos parys Nyns esa meur a dus ena dhe wir a-

der an gesstrivoryon harsquoga howetha Synsys veu

dhe Hel an Dre dhe Borthtewynn ha Pol Hodge

a wrug ober splann avel hembrenkyas

Y hyllir prena an blasenn diworth MAGA

orth pound10 Pella derivadow yrsquon dyllans a dheu

gans rol an kanow ha daswel verr

DDeesseeddhheekk aann OOrryyoonn

Dustuni an Doktour Ken George

Yma dhe Gonsel Kernow polisi a wul pub

arwoedh rag henwyn-stret yn Kernow dhe vos

diwyethek yn Sowsnek hag yn Kernewek

Yma pannell soedhogel dhe dreylya henwyn

dhe Gernewek hag esel ov anodho Nyns eus

yn Pow Sows tyller vyth le may kevir henwyn-

stret diwyethek rag nyns eus marnas unn yeth

hengovek yn Pow Sows Byttegyns yma yn

Alban yn Iwerdhon yn Manow yn Kembra

hag yn Breten Vyghan henwyn-stret diwyethek

Yma dhersquon pymp bro geltek ma yeth hy honan

avel yn Kernow Oll a hemma a dhiskwedh bos

Kernow dihaval diworth Pow Sows

Res porres yw dhersquon Desedhek aswonnvos

bos dhodho omgemmeryans rag diw vro ha nag

yw rag onan Kepar dell nag yw rennys

pastellow bro a-dreus oryon keswlasek erell yrsquon

Ruvaneth Unys res yw gul vri orth an Tamar

avel or arsquon keth par

My a brof dew dhigolm dhersquon gudynn ma

Po

(1) lewsel an rewl a plusmn5 bys dhe plusmn10

hemma a re dhe Gernow niver kompes a

bastellow-tir hag ynwedh a weres yn

rannow a Bow Sows may sord kaletter

po gwell

(2) aswonnvos Kernow avel kas arbennik

kepar dell vedha dre kansblydhynyow

Jim Pengelly a lennas treylyans an dustuni ma

yn Sowsnek

Ger warlergh

Da yw gweles an niver a henwyn-stret diwyethek ow

kressya a-hys Kernow Rag ensampel yn Essa yma tri

hanow-stret le ages unn kilometer a-dhiworth an or Fordh

Park Trev Run an Gover ha Stret A-Rag Ni re skrifas

dhersquon bannell a-dro dhersquon hanow diwettha ma Yn

Bretonek ha Kembrek lsquostretrsquo yw hanow benow ha dell

grysyn y tal bos benow yn Kernewek Yn Kembrek lsquoHigh

Streetrsquo yw Stryd Vawr harsquogan profyans dhersquon bannell a

dhevnydhya Stret Veur rag lsquoFore Streetrsquo yn Kernewek re

beu degemmerys dell hevel

Pennskrifer

GGwwaarrii NNaaddeelliikk

Jakka an Ladher Kewri

(Skrifys gans Steve Penhaligon ha John

Prowse arsquon Klass Gorthugher Pennsans)

Gwarioryon

Hikka Chi arsquon Hordh Kormoran an Kowr

Mer Marghas Yow Kapten an Vorladron

Meres Marghas Yow Morladron

Kowrikka (myrgh

Kormoran)

An Hwithrer Wyklif

Gwithysi Kres

Jakka an Ladher Kewri Boekka

Gwel 1 (Mer Meres ha Hikka a enter)

Hikka Ottavy arta Ass ov vy lowen Karwynna

a leveris dhymm dos omma dhe Varghas Yow

hedhyw rag agan demmedhyans

Mer Ah hmm ytho wel hellip

Hikka Pyth eus genes Plersquoma Karwynna A

nyns usi hi omma gans agan mona

Mer Wel ytho hmm ah hellip

(An Veres a herdh an Mer a-denewen)

Meres Nyns usi Karwynna genen

Hikka Pyth Yw hi marow

Meres Nag yw Gweth ages henna hellip shemys

on ni oll Ny allav vy kewsel anodho

Mer An gwiryonedh yw hi dhe vos gyllys dhe

Syllan gans kapten an vorladron I a wrug

prena chi rag gweli ha hansel war-barth ena

lsquoGodegh an Morladerrsquo y hanow Chi splann

yw dell hevel gans lowarth teg ha martesen

yn hav ni a yll hellip

(An Veres a ri boksusi dhersquon Mer neb a dew)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5

Hikka Karwynna gyllys

Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi

Hikka An mona gyllys

Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther

ragos Ev a wra displegya oll an dra

(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)

Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll

arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An

mona Karwynna An mona An mona an

mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb

Karwynna

Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul

omma a yllrsquota martesen agan gweres gans

kudynn byghan

Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna

Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow

kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My

a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran

Hikka Piw yw Kormoran

Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an

kowr neb a dheber agan bughes

Hikka Kowr Py braster yw ev

Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip

kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy

deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel

kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a

vir orth an Veres) po avel kowrvargh

Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell

grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun

po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an

Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny

wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar

pleg

Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri

Mer ha Meres Soweth

(Exeunt omnes)

Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)

Mowes teg Dydh da syrrah

Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg

Mowes teg Gallav heb mar

Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw

dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-

hys an fordh A deg warn ugens Ena yn

Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen

nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern

koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow

kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn

tien

Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an

fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an

kynsa poynt a skians

Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna

Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha

hanow

Kowrikka Kowrikka ov vy

Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow

na mes pur deg yw ev

Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta

Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res

yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a

Varghas Yow A wodhes ta an fordh di

Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus

genev

Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)

(Kowrikka ha Jakka a enter)

Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da

dhywgh

Mer ha Meres Dydh da

Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw

Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh

Ponsmeur rag metya genowgh hwi

Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri

(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn

boenya)

Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas

gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh

Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha

prys ty dhe ladha kowr

Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys

ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes

my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir

yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell

Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras

dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth

hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr

Gwrekk fisegel yw ev

Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv

dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir

yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher

kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes

koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)

Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon

dhymm avel rider Ah my a woer Res yw

dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow

hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll

dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le

Meres Dar My a woer den yowynk an par na

Hikka y hanow Plersquoma Hikka

(Hikka a enter)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6

Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy

Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na

wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra

dyski dhis ladha kewri

Hikka Ny vynnav gul henna meur ras

Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an

moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes

byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll

pysi gront ladher-kewri diworth an UE

Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a

vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur

gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan

gweres

(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)

Boekka A elwsys ta Boekka ov

Pubonan Boekka ov

Boekka Boekka ov vy

Pubonan Ah

Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha

Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka

y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes

mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my

arsquom beus own A wrersquota agan gweres

Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha

drenyans Ha my ow honan a wra mos

genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh

Hikka Ah ass os ta boekka brav

(Exeunt omnes)

Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka

harsquon Boekka a enter)

Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski

dhymm fatell ladha kewri

Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow

kledha genev

(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos

kemmer)

Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a

gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may

fo marow

Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov

vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras

(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul

devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha

bras

(Hikka a hevel prederys)

Hikka Nyns ov vy sur a henna

Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes

doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an

doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw

gwell ages kledha bras

Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes

rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan

wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka

a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma

Ny wra hi glaw yn kastell an kowr

Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes

yn tre ynwedh hellip

Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an

lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn

ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota

omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota

anweladow

Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip

Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes

dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav

An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn

a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a

dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny

yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)

Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn

Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel

kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir

avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr

My a vydh re verr rag y ladha

Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes

hemma ynwedh

(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul

gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys

Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an

kowr)

Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys

yn tien os ta lemmyn

(Exeunt omnes)

Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka

Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg

glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an

skeul)

Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras

a-rag

Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll

dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi

(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a

boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn

Kowrikka a enter)

Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi

re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev

(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn

Ny wra hi glaw hedhyw

Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho

Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7

dann an lawlenn na

Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)

Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes

ass yw teg an vowes na Fest tekka ages

Karwynna yw hi

(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan

yw ev)

Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a

dhiswrug ow hoskas

Jakka Piw os ta

Kormoran Kormoran ov

Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr

kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras

avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr

Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo

Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan

Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon

blydhynyow eus passyes an den na Jakka y

hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns

eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr

anedha oll

Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist

(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw

dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-

kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha

drehevel y bluvenn-ponn)

Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel

Tri hans bloedh hepken ov vy

Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha

dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra

ladha ow thas my arsquoth pys

Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip

Kowrikka Ow thas ow thas

Hikka An mona an mona hellip

Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg

ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis

pypynag a vynni

Hikka Wel hellip

Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny

wrug vy travyth kamm

Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur

a vughes arsquon werin Marghas Yow

Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv

Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr

dhe dhybri hanter-kans bugh

Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a

gemmeras an bughes ytho

Kormoran An vorladron a gemmeras an

bughes dell grysav

Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan

Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena

Kormoran Dell leverir chyf an vorladron

lemmyn yw y vroder gevell

Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell

yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an

vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an

plank

Kormoran Ha nyns yw an bughes marow

drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav

ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe

dreth Lulynn

Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes

ny yllyn ni agan honan batalyas orth an

vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres

Kormoran My a wra agas gweres

Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn

kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva

an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas

kres ena Hwithrer Wyklif y hanow

Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes

yn Lulynn Doro an kreslu genes

(Exeunt omnes)

Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)

Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an

vorladron

Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow

pedhygla

Jakka Na allav Oll yw kosel

(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen

dhew dhen)

Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv

dhywghrsquo

Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons

Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-

dryv dhisrsquo hag erell

Hikka Nyns eus travyth ena

Jakka Ny welav vy mann

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8

(Gans garm vras an vorladron a lamm war an

dhew dhen)

(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-

ponn)

Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh

gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo

Henn yw an tressa poynt a skians

Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar

grev dell vynnydh

(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh

dhersquon leur)

Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna

Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners

Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes

(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an

kreslu)

Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa

hwer omma

Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an

dus ma genes

An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha

henn yw an gwithyas-kres meurgerys an

Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes

kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners

Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan

(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos

war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)

Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel

Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir

(An vorladron a hwerth)

Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan

(An vorladron a hwerth fest yn ughel)

Kapten Os ta gokki

Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an

Bardh Meur

(An vorladron a dew)

Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni

Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan

Bardh Meur

(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn

hag omblegya y benn)

Pubonan An Bardh Meur

(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war

benn-glin)

Kapten Ni a omre yn hanow Mick

(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)

Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon

yn prison heb strech ha kelli an alhwedh

Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw

dhymm displegya piw yns i yn hwir

Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns

Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)

Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn

I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh

goedhys yns i oll

Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni

Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys

Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas

kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn

ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh

Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag

yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a

ganoryon

Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta

Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res

yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis

rag An Gannas

Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni

arsquon gwra

Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll

warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan

dewlagas vyghan la la la la hellip

(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)

Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an

Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi

oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri

piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh

Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag

Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw

Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe

Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno

Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun

golonn

Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg

ragos mes ottomma an gront ladher-kewri

diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha

wolkomm

Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh

gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a

dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav

vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos

ha bos ow gwreg

Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma

dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a

dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm

dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy

gila)

Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya

dhis

An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya

Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg

Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik

Lowen dhywgh hwi oll

Pubonan Nadelik Lowen Nos dha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9

AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh

AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss

Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996

6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys

lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny

vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha

hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an

selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny

yllydh bos peller dell hevelrsquo

My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh

a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy

hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy

holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel

Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni

o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans

Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma

spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara

ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi

lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh

hi

lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn

yn hy lev

lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni

Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy

enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr

ynwedh

lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh

lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha

bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo

lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-

medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr

ahanan ni ommarsquo

lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan

blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a

vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes

Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo

Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp

gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon

gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an

gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga

mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila

yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i

yn hwir

lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys

yn digolonn

lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma

pymp anedha ha krev yns irsquo

A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel

hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra

aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo

An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh

ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres

Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-

ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya

troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a

lenwis an ayr oll a-dro

lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh

Podin ervirys

lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo

yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni

sewenirsquo

lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay

ynwedhrsquo

Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha

lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug

yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon

ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe

wraghes omsettya war eskar a-wartha

Yrsquon pols na Podin a allas gweles an

gwraghes estren ow nesa diworth an mor

Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may

hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga

gweliow

Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh

rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re

wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny

ylli hi yskynna a-ughta

Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon

troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug

neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans

lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an

vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev

bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo

Ha gans henna hi a settyas dalghenn war

pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben

harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 3

Lannstefan Wartha Kernow PL15 8HD gans

unnverheans an person henwys kyns dalleth an

Kuntelles Kemmyn Blydhenyek

Rol-negys

1 Dynnargh ha Diharesow

2 Daswelans an Furv Skrifys Savonek a

Lytherennans ndash Areth gans Tony Hak

3 Kovnotennow an Kuntelles Kemmyn

Blydhenyek arsquon 8ves

a vis-Genver 2011

4 Traow ow sordya nag eus war an rol-

negys

5 Derivasow

51 An Gaderyores

52 An Skrifennyas

53 An Alhwedhores harsquon Akontow

Blydhenyek

54 Soedhek-eseleth

55 Pennskrifer lsquoAn Gannasrsquo

56 Soedhoges-dhyllansow

6 Dewisyans an Konsel 2012 ndash 2013

61 Kaderyer

62 Skrifennyas

63 Alhwedher

64 Soedhek-eseleth

65 Soedhek-dyllansow

66 Hwegh esel

67 Dyghtyans arsquon Penngomptyer

2012 - 2013

7 Termyn a dheu Keskowethyans an Taves

Kernewek

8 Amendyans dhersquon Korf-lagha ndash

keworrans rag aswonn eseleth bagasow

ranndiryel An geryow kynnigys a syw

Bagasow ranndiryel ha bagasow a vern

arbennik a skoedh an yeth kernewek

gans medrasow haval dhersquon huni arsquon

Kowethas a yll bos amyttys avel eseli

geskowethek arsquon Kowethas An

amyttyans a vagasow arsquon par na a vydh

akordys yn kuntelles an Konsel harsquon

ervirans a vydh kovskrifys Bagas

amyttys yrsquon Kowethas avel esel

keskowethek a vydh gelwys dhe

dhannvon kannas dhe guntellesow an

Konsel

9 Negys arall

10 Nessa Kuntelles

An nessa Kuntelles Kemmyn Blydhenyek a

vydh synsys dyrsquoSadorn an 12ves

a vis-Genver

2013

Tim Hambly

Skrifennyas

PPllaasseennnn NNoowwyyddhh ggaannss PPhhiill KKnniigghhtt

Pes da ov dhe leverel y feu lonchyes ow

hynsa album a ganow lsquoOmdowl Morekrsquo y

hanow My arsquos lonchyas dhersquon Goel Kan Rag

Kernow dhe Borthtewynn pan genis hwegh arsquon

naw kan yn furv karaoke dhe olow-son pareusys

gans Paul ow mab Fest prout ov anodho dres

oll rag y vos meur a ober gwrys gans Paul ow

mab Soweth yth esa yrsquon gorthugher ma kudynn

drefenn an bryntyoryon dhe dreghi an kudhlenn

digi-file (retsrenn vysyel) yn kamm mes yth

esov ow tannvon oll an derivadow a allav yrsquon

eur ma rag yth esov ow kortos der an post dhe

bynag mynysenn kopiow an album herwydh

Jenefer Lowe neb a leveris yn e-bost de hy dhe

dhannvon deg plasenn war-barth gans lyvrow

geryow

Nevra ny yllen vy y wul saw gans gweres

MAGA yn hwir neb a brovias dhymm gweres

arghansel lowr rag y gollenwel ha heb mar res

yw dhymm der ow hevambos aswonn gras

dhersquon Geskowethyans le may fo argemmennys

Yth esov ow kwaytya MAGA dhrsquoy

argemmynna a-barth dhymm mes own arsquom beus

y fo re dhiwedhes rag riv Nadelik a An Gannas

Nyns esov vy ow kwertha an blasenn arghansek

my ow honan ytho dhe dus a vynno y brena res

yw dhedha govynn orth Maga ha dell hevel

Kesson yn skon dell dhesevav Mes dhersquon

lyha my a garsa tus dhe wodhvos yth yw parys

dhrsquoy brena lemmyn a-dermyn rag Nadelik

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 4

Kyn na veu an plasenn parys dhersquon Goel

Kan rag Kernow Loveday Jenkin Anne

Trustcott ha Nigel Nethersoll rersquon prenas kyns y

vos parys Nyns esa meur a dus ena dhe wir a-

der an gesstrivoryon harsquoga howetha Synsys veu

dhe Hel an Dre dhe Borthtewynn ha Pol Hodge

a wrug ober splann avel hembrenkyas

Y hyllir prena an blasenn diworth MAGA

orth pound10 Pella derivadow yrsquon dyllans a dheu

gans rol an kanow ha daswel verr

DDeesseeddhheekk aann OOrryyoonn

Dustuni an Doktour Ken George

Yma dhe Gonsel Kernow polisi a wul pub

arwoedh rag henwyn-stret yn Kernow dhe vos

diwyethek yn Sowsnek hag yn Kernewek

Yma pannell soedhogel dhe dreylya henwyn

dhe Gernewek hag esel ov anodho Nyns eus

yn Pow Sows tyller vyth le may kevir henwyn-

stret diwyethek rag nyns eus marnas unn yeth

hengovek yn Pow Sows Byttegyns yma yn

Alban yn Iwerdhon yn Manow yn Kembra

hag yn Breten Vyghan henwyn-stret diwyethek

Yma dhersquon pymp bro geltek ma yeth hy honan

avel yn Kernow Oll a hemma a dhiskwedh bos

Kernow dihaval diworth Pow Sows

Res porres yw dhersquon Desedhek aswonnvos

bos dhodho omgemmeryans rag diw vro ha nag

yw rag onan Kepar dell nag yw rennys

pastellow bro a-dreus oryon keswlasek erell yrsquon

Ruvaneth Unys res yw gul vri orth an Tamar

avel or arsquon keth par

My a brof dew dhigolm dhersquon gudynn ma

Po

(1) lewsel an rewl a plusmn5 bys dhe plusmn10

hemma a re dhe Gernow niver kompes a

bastellow-tir hag ynwedh a weres yn

rannow a Bow Sows may sord kaletter

po gwell

(2) aswonnvos Kernow avel kas arbennik

kepar dell vedha dre kansblydhynyow

Jim Pengelly a lennas treylyans an dustuni ma

yn Sowsnek

Ger warlergh

Da yw gweles an niver a henwyn-stret diwyethek ow

kressya a-hys Kernow Rag ensampel yn Essa yma tri

hanow-stret le ages unn kilometer a-dhiworth an or Fordh

Park Trev Run an Gover ha Stret A-Rag Ni re skrifas

dhersquon bannell a-dro dhersquon hanow diwettha ma Yn

Bretonek ha Kembrek lsquostretrsquo yw hanow benow ha dell

grysyn y tal bos benow yn Kernewek Yn Kembrek lsquoHigh

Streetrsquo yw Stryd Vawr harsquogan profyans dhersquon bannell a

dhevnydhya Stret Veur rag lsquoFore Streetrsquo yn Kernewek re

beu degemmerys dell hevel

Pennskrifer

GGwwaarrii NNaaddeelliikk

Jakka an Ladher Kewri

(Skrifys gans Steve Penhaligon ha John

Prowse arsquon Klass Gorthugher Pennsans)

Gwarioryon

Hikka Chi arsquon Hordh Kormoran an Kowr

Mer Marghas Yow Kapten an Vorladron

Meres Marghas Yow Morladron

Kowrikka (myrgh

Kormoran)

An Hwithrer Wyklif

Gwithysi Kres

Jakka an Ladher Kewri Boekka

Gwel 1 (Mer Meres ha Hikka a enter)

Hikka Ottavy arta Ass ov vy lowen Karwynna

a leveris dhymm dos omma dhe Varghas Yow

hedhyw rag agan demmedhyans

Mer Ah hmm ytho wel hellip

Hikka Pyth eus genes Plersquoma Karwynna A

nyns usi hi omma gans agan mona

Mer Wel ytho hmm ah hellip

(An Veres a herdh an Mer a-denewen)

Meres Nyns usi Karwynna genen

Hikka Pyth Yw hi marow

Meres Nag yw Gweth ages henna hellip shemys

on ni oll Ny allav vy kewsel anodho

Mer An gwiryonedh yw hi dhe vos gyllys dhe

Syllan gans kapten an vorladron I a wrug

prena chi rag gweli ha hansel war-barth ena

lsquoGodegh an Morladerrsquo y hanow Chi splann

yw dell hevel gans lowarth teg ha martesen

yn hav ni a yll hellip

(An Veres a ri boksusi dhersquon Mer neb a dew)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5

Hikka Karwynna gyllys

Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi

Hikka An mona gyllys

Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther

ragos Ev a wra displegya oll an dra

(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)

Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll

arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An

mona Karwynna An mona An mona an

mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb

Karwynna

Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul

omma a yllrsquota martesen agan gweres gans

kudynn byghan

Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna

Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow

kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My

a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran

Hikka Piw yw Kormoran

Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an

kowr neb a dheber agan bughes

Hikka Kowr Py braster yw ev

Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip

kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy

deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel

kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a

vir orth an Veres) po avel kowrvargh

Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell

grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun

po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an

Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny

wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar

pleg

Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri

Mer ha Meres Soweth

(Exeunt omnes)

Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)

Mowes teg Dydh da syrrah

Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg

Mowes teg Gallav heb mar

Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw

dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-

hys an fordh A deg warn ugens Ena yn

Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen

nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern

koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow

kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn

tien

Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an

fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an

kynsa poynt a skians

Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna

Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha

hanow

Kowrikka Kowrikka ov vy

Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow

na mes pur deg yw ev

Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta

Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res

yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a

Varghas Yow A wodhes ta an fordh di

Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus

genev

Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)

(Kowrikka ha Jakka a enter)

Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da

dhywgh

Mer ha Meres Dydh da

Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw

Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh

Ponsmeur rag metya genowgh hwi

Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri

(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn

boenya)

Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas

gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh

Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha

prys ty dhe ladha kowr

Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys

ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes

my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir

yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell

Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras

dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth

hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr

Gwrekk fisegel yw ev

Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv

dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir

yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher

kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes

koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)

Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon

dhymm avel rider Ah my a woer Res yw

dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow

hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll

dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le

Meres Dar My a woer den yowynk an par na

Hikka y hanow Plersquoma Hikka

(Hikka a enter)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6

Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy

Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na

wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra

dyski dhis ladha kewri

Hikka Ny vynnav gul henna meur ras

Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an

moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes

byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll

pysi gront ladher-kewri diworth an UE

Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a

vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur

gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan

gweres

(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)

Boekka A elwsys ta Boekka ov

Pubonan Boekka ov

Boekka Boekka ov vy

Pubonan Ah

Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha

Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka

y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes

mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my

arsquom beus own A wrersquota agan gweres

Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha

drenyans Ha my ow honan a wra mos

genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh

Hikka Ah ass os ta boekka brav

(Exeunt omnes)

Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka

harsquon Boekka a enter)

Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski

dhymm fatell ladha kewri

Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow

kledha genev

(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos

kemmer)

Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a

gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may

fo marow

Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov

vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras

(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul

devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha

bras

(Hikka a hevel prederys)

Hikka Nyns ov vy sur a henna

Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes

doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an

doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw

gwell ages kledha bras

Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes

rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan

wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka

a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma

Ny wra hi glaw yn kastell an kowr

Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes

yn tre ynwedh hellip

Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an

lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn

ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota

omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota

anweladow

Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip

Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes

dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav

An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn

a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a

dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny

yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)

Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn

Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel

kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir

avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr

My a vydh re verr rag y ladha

Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes

hemma ynwedh

(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul

gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys

Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an

kowr)

Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys

yn tien os ta lemmyn

(Exeunt omnes)

Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka

Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg

glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an

skeul)

Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras

a-rag

Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll

dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi

(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a

boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn

Kowrikka a enter)

Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi

re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev

(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn

Ny wra hi glaw hedhyw

Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho

Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7

dann an lawlenn na

Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)

Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes

ass yw teg an vowes na Fest tekka ages

Karwynna yw hi

(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan

yw ev)

Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a

dhiswrug ow hoskas

Jakka Piw os ta

Kormoran Kormoran ov

Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr

kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras

avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr

Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo

Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan

Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon

blydhynyow eus passyes an den na Jakka y

hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns

eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr

anedha oll

Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist

(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw

dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-

kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha

drehevel y bluvenn-ponn)

Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel

Tri hans bloedh hepken ov vy

Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha

dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra

ladha ow thas my arsquoth pys

Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip

Kowrikka Ow thas ow thas

Hikka An mona an mona hellip

Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg

ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis

pypynag a vynni

Hikka Wel hellip

Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny

wrug vy travyth kamm

Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur

a vughes arsquon werin Marghas Yow

Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv

Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr

dhe dhybri hanter-kans bugh

Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a

gemmeras an bughes ytho

Kormoran An vorladron a gemmeras an

bughes dell grysav

Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan

Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena

Kormoran Dell leverir chyf an vorladron

lemmyn yw y vroder gevell

Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell

yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an

vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an

plank

Kormoran Ha nyns yw an bughes marow

drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav

ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe

dreth Lulynn

Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes

ny yllyn ni agan honan batalyas orth an

vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres

Kormoran My a wra agas gweres

Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn

kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva

an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas

kres ena Hwithrer Wyklif y hanow

Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes

yn Lulynn Doro an kreslu genes

(Exeunt omnes)

Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)

Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an

vorladron

Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow

pedhygla

Jakka Na allav Oll yw kosel

(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen

dhew dhen)

Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv

dhywghrsquo

Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons

Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-

dryv dhisrsquo hag erell

Hikka Nyns eus travyth ena

Jakka Ny welav vy mann

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8

(Gans garm vras an vorladron a lamm war an

dhew dhen)

(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-

ponn)

Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh

gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo

Henn yw an tressa poynt a skians

Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar

grev dell vynnydh

(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh

dhersquon leur)

Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna

Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners

Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes

(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an

kreslu)

Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa

hwer omma

Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an

dus ma genes

An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha

henn yw an gwithyas-kres meurgerys an

Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes

kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners

Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan

(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos

war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)

Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel

Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir

(An vorladron a hwerth)

Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan

(An vorladron a hwerth fest yn ughel)

Kapten Os ta gokki

Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an

Bardh Meur

(An vorladron a dew)

Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni

Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan

Bardh Meur

(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn

hag omblegya y benn)

Pubonan An Bardh Meur

(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war

benn-glin)

Kapten Ni a omre yn hanow Mick

(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)

Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon

yn prison heb strech ha kelli an alhwedh

Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw

dhymm displegya piw yns i yn hwir

Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns

Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)

Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn

I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh

goedhys yns i oll

Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni

Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys

Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas

kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn

ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh

Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag

yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a

ganoryon

Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta

Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res

yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis

rag An Gannas

Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni

arsquon gwra

Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll

warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan

dewlagas vyghan la la la la hellip

(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)

Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an

Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi

oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri

piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh

Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag

Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw

Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe

Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno

Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun

golonn

Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg

ragos mes ottomma an gront ladher-kewri

diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha

wolkomm

Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh

gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a

dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav

vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos

ha bos ow gwreg

Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma

dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a

dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm

dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy

gila)

Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya

dhis

An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya

Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg

Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik

Lowen dhywgh hwi oll

Pubonan Nadelik Lowen Nos dha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9

AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh

AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss

Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996

6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys

lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny

vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha

hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an

selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny

yllydh bos peller dell hevelrsquo

My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh

a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy

hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy

holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel

Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni

o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans

Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma

spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara

ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi

lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh

hi

lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn

yn hy lev

lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni

Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy

enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr

ynwedh

lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh

lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha

bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo

lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-

medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr

ahanan ni ommarsquo

lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan

blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a

vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes

Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo

Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp

gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon

gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an

gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga

mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila

yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i

yn hwir

lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys

yn digolonn

lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma

pymp anedha ha krev yns irsquo

A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel

hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra

aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo

An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh

ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres

Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-

ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya

troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a

lenwis an ayr oll a-dro

lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh

Podin ervirys

lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo

yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni

sewenirsquo

lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay

ynwedhrsquo

Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha

lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug

yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon

ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe

wraghes omsettya war eskar a-wartha

Yrsquon pols na Podin a allas gweles an

gwraghes estren ow nesa diworth an mor

Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may

hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga

gweliow

Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh

rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re

wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny

ylli hi yskynna a-ughta

Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon

troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug

neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans

lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an

vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev

bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo

Ha gans henna hi a settyas dalghenn war

pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben

harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 4

Kyn na veu an plasenn parys dhersquon Goel

Kan rag Kernow Loveday Jenkin Anne

Trustcott ha Nigel Nethersoll rersquon prenas kyns y

vos parys Nyns esa meur a dus ena dhe wir a-

der an gesstrivoryon harsquoga howetha Synsys veu

dhe Hel an Dre dhe Borthtewynn ha Pol Hodge

a wrug ober splann avel hembrenkyas

Y hyllir prena an blasenn diworth MAGA

orth pound10 Pella derivadow yrsquon dyllans a dheu

gans rol an kanow ha daswel verr

DDeesseeddhheekk aann OOrryyoonn

Dustuni an Doktour Ken George

Yma dhe Gonsel Kernow polisi a wul pub

arwoedh rag henwyn-stret yn Kernow dhe vos

diwyethek yn Sowsnek hag yn Kernewek

Yma pannell soedhogel dhe dreylya henwyn

dhe Gernewek hag esel ov anodho Nyns eus

yn Pow Sows tyller vyth le may kevir henwyn-

stret diwyethek rag nyns eus marnas unn yeth

hengovek yn Pow Sows Byttegyns yma yn

Alban yn Iwerdhon yn Manow yn Kembra

hag yn Breten Vyghan henwyn-stret diwyethek

Yma dhersquon pymp bro geltek ma yeth hy honan

avel yn Kernow Oll a hemma a dhiskwedh bos

Kernow dihaval diworth Pow Sows

Res porres yw dhersquon Desedhek aswonnvos

bos dhodho omgemmeryans rag diw vro ha nag

yw rag onan Kepar dell nag yw rennys

pastellow bro a-dreus oryon keswlasek erell yrsquon

Ruvaneth Unys res yw gul vri orth an Tamar

avel or arsquon keth par

My a brof dew dhigolm dhersquon gudynn ma

Po

(1) lewsel an rewl a plusmn5 bys dhe plusmn10

hemma a re dhe Gernow niver kompes a

bastellow-tir hag ynwedh a weres yn

rannow a Bow Sows may sord kaletter

po gwell

(2) aswonnvos Kernow avel kas arbennik

kepar dell vedha dre kansblydhynyow

Jim Pengelly a lennas treylyans an dustuni ma

yn Sowsnek

Ger warlergh

Da yw gweles an niver a henwyn-stret diwyethek ow

kressya a-hys Kernow Rag ensampel yn Essa yma tri

hanow-stret le ages unn kilometer a-dhiworth an or Fordh

Park Trev Run an Gover ha Stret A-Rag Ni re skrifas

dhersquon bannell a-dro dhersquon hanow diwettha ma Yn

Bretonek ha Kembrek lsquostretrsquo yw hanow benow ha dell

grysyn y tal bos benow yn Kernewek Yn Kembrek lsquoHigh

Streetrsquo yw Stryd Vawr harsquogan profyans dhersquon bannell a

dhevnydhya Stret Veur rag lsquoFore Streetrsquo yn Kernewek re

beu degemmerys dell hevel

Pennskrifer

GGwwaarrii NNaaddeelliikk

Jakka an Ladher Kewri

(Skrifys gans Steve Penhaligon ha John

Prowse arsquon Klass Gorthugher Pennsans)

Gwarioryon

Hikka Chi arsquon Hordh Kormoran an Kowr

Mer Marghas Yow Kapten an Vorladron

Meres Marghas Yow Morladron

Kowrikka (myrgh

Kormoran)

An Hwithrer Wyklif

Gwithysi Kres

Jakka an Ladher Kewri Boekka

Gwel 1 (Mer Meres ha Hikka a enter)

Hikka Ottavy arta Ass ov vy lowen Karwynna

a leveris dhymm dos omma dhe Varghas Yow

hedhyw rag agan demmedhyans

Mer Ah hmm ytho wel hellip

Hikka Pyth eus genes Plersquoma Karwynna A

nyns usi hi omma gans agan mona

Mer Wel ytho hmm ah hellip

(An Veres a herdh an Mer a-denewen)

Meres Nyns usi Karwynna genen

Hikka Pyth Yw hi marow

Meres Nag yw Gweth ages henna hellip shemys

on ni oll Ny allav vy kewsel anodho

Mer An gwiryonedh yw hi dhe vos gyllys dhe

Syllan gans kapten an vorladron I a wrug

prena chi rag gweli ha hansel war-barth ena

lsquoGodegh an Morladerrsquo y hanow Chi splann

yw dell hevel gans lowarth teg ha martesen

yn hav ni a yll hellip

(An Veres a ri boksusi dhersquon Mer neb a dew)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5

Hikka Karwynna gyllys

Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi

Hikka An mona gyllys

Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther

ragos Ev a wra displegya oll an dra

(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)

Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll

arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An

mona Karwynna An mona An mona an

mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb

Karwynna

Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul

omma a yllrsquota martesen agan gweres gans

kudynn byghan

Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna

Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow

kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My

a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran

Hikka Piw yw Kormoran

Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an

kowr neb a dheber agan bughes

Hikka Kowr Py braster yw ev

Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip

kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy

deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel

kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a

vir orth an Veres) po avel kowrvargh

Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell

grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun

po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an

Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny

wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar

pleg

Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri

Mer ha Meres Soweth

(Exeunt omnes)

Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)

Mowes teg Dydh da syrrah

Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg

Mowes teg Gallav heb mar

Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw

dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-

hys an fordh A deg warn ugens Ena yn

Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen

nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern

koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow

kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn

tien

Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an

fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an

kynsa poynt a skians

Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna

Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha

hanow

Kowrikka Kowrikka ov vy

Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow

na mes pur deg yw ev

Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta

Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res

yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a

Varghas Yow A wodhes ta an fordh di

Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus

genev

Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)

(Kowrikka ha Jakka a enter)

Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da

dhywgh

Mer ha Meres Dydh da

Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw

Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh

Ponsmeur rag metya genowgh hwi

Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri

(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn

boenya)

Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas

gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh

Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha

prys ty dhe ladha kowr

Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys

ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes

my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir

yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell

Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras

dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth

hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr

Gwrekk fisegel yw ev

Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv

dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir

yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher

kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes

koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)

Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon

dhymm avel rider Ah my a woer Res yw

dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow

hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll

dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le

Meres Dar My a woer den yowynk an par na

Hikka y hanow Plersquoma Hikka

(Hikka a enter)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6

Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy

Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na

wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra

dyski dhis ladha kewri

Hikka Ny vynnav gul henna meur ras

Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an

moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes

byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll

pysi gront ladher-kewri diworth an UE

Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a

vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur

gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan

gweres

(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)

Boekka A elwsys ta Boekka ov

Pubonan Boekka ov

Boekka Boekka ov vy

Pubonan Ah

Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha

Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka

y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes

mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my

arsquom beus own A wrersquota agan gweres

Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha

drenyans Ha my ow honan a wra mos

genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh

Hikka Ah ass os ta boekka brav

(Exeunt omnes)

Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka

harsquon Boekka a enter)

Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski

dhymm fatell ladha kewri

Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow

kledha genev

(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos

kemmer)

Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a

gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may

fo marow

Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov

vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras

(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul

devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha

bras

(Hikka a hevel prederys)

Hikka Nyns ov vy sur a henna

Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes

doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an

doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw

gwell ages kledha bras

Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes

rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan

wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka

a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma

Ny wra hi glaw yn kastell an kowr

Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes

yn tre ynwedh hellip

Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an

lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn

ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota

omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota

anweladow

Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip

Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes

dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav

An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn

a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a

dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny

yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)

Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn

Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel

kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir

avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr

My a vydh re verr rag y ladha

Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes

hemma ynwedh

(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul

gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys

Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an

kowr)

Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys

yn tien os ta lemmyn

(Exeunt omnes)

Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka

Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg

glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an

skeul)

Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras

a-rag

Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll

dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi

(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a

boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn

Kowrikka a enter)

Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi

re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev

(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn

Ny wra hi glaw hedhyw

Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho

Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7

dann an lawlenn na

Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)

Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes

ass yw teg an vowes na Fest tekka ages

Karwynna yw hi

(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan

yw ev)

Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a

dhiswrug ow hoskas

Jakka Piw os ta

Kormoran Kormoran ov

Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr

kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras

avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr

Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo

Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan

Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon

blydhynyow eus passyes an den na Jakka y

hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns

eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr

anedha oll

Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist

(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw

dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-

kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha

drehevel y bluvenn-ponn)

Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel

Tri hans bloedh hepken ov vy

Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha

dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra

ladha ow thas my arsquoth pys

Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip

Kowrikka Ow thas ow thas

Hikka An mona an mona hellip

Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg

ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis

pypynag a vynni

Hikka Wel hellip

Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny

wrug vy travyth kamm

Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur

a vughes arsquon werin Marghas Yow

Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv

Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr

dhe dhybri hanter-kans bugh

Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a

gemmeras an bughes ytho

Kormoran An vorladron a gemmeras an

bughes dell grysav

Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan

Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena

Kormoran Dell leverir chyf an vorladron

lemmyn yw y vroder gevell

Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell

yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an

vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an

plank

Kormoran Ha nyns yw an bughes marow

drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav

ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe

dreth Lulynn

Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes

ny yllyn ni agan honan batalyas orth an

vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres

Kormoran My a wra agas gweres

Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn

kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva

an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas

kres ena Hwithrer Wyklif y hanow

Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes

yn Lulynn Doro an kreslu genes

(Exeunt omnes)

Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)

Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an

vorladron

Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow

pedhygla

Jakka Na allav Oll yw kosel

(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen

dhew dhen)

Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv

dhywghrsquo

Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons

Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-

dryv dhisrsquo hag erell

Hikka Nyns eus travyth ena

Jakka Ny welav vy mann

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8

(Gans garm vras an vorladron a lamm war an

dhew dhen)

(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-

ponn)

Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh

gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo

Henn yw an tressa poynt a skians

Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar

grev dell vynnydh

(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh

dhersquon leur)

Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna

Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners

Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes

(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an

kreslu)

Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa

hwer omma

Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an

dus ma genes

An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha

henn yw an gwithyas-kres meurgerys an

Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes

kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners

Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan

(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos

war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)

Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel

Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir

(An vorladron a hwerth)

Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan

(An vorladron a hwerth fest yn ughel)

Kapten Os ta gokki

Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an

Bardh Meur

(An vorladron a dew)

Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni

Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan

Bardh Meur

(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn

hag omblegya y benn)

Pubonan An Bardh Meur

(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war

benn-glin)

Kapten Ni a omre yn hanow Mick

(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)

Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon

yn prison heb strech ha kelli an alhwedh

Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw

dhymm displegya piw yns i yn hwir

Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns

Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)

Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn

I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh

goedhys yns i oll

Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni

Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys

Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas

kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn

ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh

Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag

yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a

ganoryon

Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta

Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res

yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis

rag An Gannas

Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni

arsquon gwra

Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll

warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan

dewlagas vyghan la la la la hellip

(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)

Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an

Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi

oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri

piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh

Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag

Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw

Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe

Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno

Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun

golonn

Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg

ragos mes ottomma an gront ladher-kewri

diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha

wolkomm

Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh

gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a

dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav

vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos

ha bos ow gwreg

Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma

dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a

dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm

dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy

gila)

Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya

dhis

An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya

Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg

Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik

Lowen dhywgh hwi oll

Pubonan Nadelik Lowen Nos dha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9

AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh

AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss

Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996

6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys

lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny

vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha

hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an

selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny

yllydh bos peller dell hevelrsquo

My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh

a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy

hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy

holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel

Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni

o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans

Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma

spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara

ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi

lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh

hi

lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn

yn hy lev

lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni

Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy

enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr

ynwedh

lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh

lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha

bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo

lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-

medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr

ahanan ni ommarsquo

lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan

blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a

vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes

Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo

Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp

gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon

gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an

gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga

mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila

yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i

yn hwir

lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys

yn digolonn

lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma

pymp anedha ha krev yns irsquo

A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel

hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra

aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo

An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh

ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres

Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-

ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya

troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a

lenwis an ayr oll a-dro

lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh

Podin ervirys

lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo

yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni

sewenirsquo

lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay

ynwedhrsquo

Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha

lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug

yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon

ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe

wraghes omsettya war eskar a-wartha

Yrsquon pols na Podin a allas gweles an

gwraghes estren ow nesa diworth an mor

Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may

hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga

gweliow

Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh

rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re

wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny

ylli hi yskynna a-ughta

Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon

troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug

neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans

lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an

vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev

bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo

Ha gans henna hi a settyas dalghenn war

pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben

harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 5

Hikka Karwynna gyllys

Meres Ha hi a gemmeras oll an mona gensi

Hikka An mona gyllys

Meres Kyns mos dhe Syllan hi a asas lyther

ragos Ev a wra displegya oll an dra

(An meres a re lyther dhe Hikka Ev arsquon lenn)

Hikka lsquoA Hikka nyns eus mona vyth gesys Oll

arsquon gwella Karwynnarsquo A Karwynna An

mona Karwynna An mona An mona an

mona hellip Pyth a allav vy gul heb an hellip heb

Karwynna

Mer A-ban nag eus travyth gesys ragos dhe wul

omma a yllrsquota martesen agan gweres gans

kudynn byghan

Hikka A yth esa kudynnow teg dhe Garwynna

Meres Yn hwir yn hwir mes nyns esov vy ow

kewsel a-dro dhersquon kudynnow Karwynna My

a gews a-dro dhersquon kudynn a Gormoran

Hikka Piw yw Kormoran

Meres A ny berthydh kov Kormoran yw an

kowr neb a dheber agan bughes

Hikka Kowr Py braster yw ev

Mer Wel ev yw bras pur vras Ev yw hellip

kowrek kowrek yn y gowrekter Ny allav vy

deskrifa yn tien y gowrogeth Mar vras avel

kowrolifans yw ev - po avel kowrgarow (ev a

vir orth an Veres) po avel kowrvargh

Meres Ni a woer konvedhes lemmyn dell

grysav Yma kudynn arall Nans yw seythun

po diw ni a wrug dannvon lyther dhe Jakka an

Ladher Kewri yn Fordh Ponsmeur mes ny

wrug ev dos hwath A yllrsquota agan gweres mar

pleg

Hikka Ny wonn vy fatell ladha kewri

Mer ha Meres Soweth

(Exeunt omnes)

Gwel 2 (Mowes teg a enter Jakka a enter)

Mowes teg Dydh da syrrah

Jakka Dydh da A yllrsquota ow gweres mar pleg

Mowes teg Gallav heb mar

Jakka My a drig yn Fordh Ponsmeur ha res yw

dhymm mos dhe Varghas Yow My a gerdhi a-

hys an fordh A deg warn ugens Ena yn

Rysrudh my a dreylyas war an fordh-dremen

nowydh hag entra yn mysk koeswik a bigern

koynt ndash ott (Ev a dhiskwedh pigorn usi ev ow

kwiska) Wosa henna my a gollas ow fordh yn

tien

Mowes teg Ty wokki Na wra gasa nevra an

fordh goth rag an fordh nowydh Henn yw an

kynsa poynt a skians

Jakka Yn hwir yn hwir my a ankovas henna

Mes pur dhiskortes ov vy Pyth yw dha

hanow

Kowrikka Kowrikka ov vy

Jakka Kowrikka Nebes koynt yw an hanow

na mes pur deg yw ev

Kowrikka Meur ras dhis Ha ty Piw os ta

Jakka Jakka ov vy Mes diwedhes on ni Res

yw dhymm metya gans an Mer harsquon Veres a

Varghas Yow A wodhes ta an fordh di

Kowrikka My arsquos goer Nyns yw pell Deus

genev

Gwel 3 (Marghas Yow Mer Meres ha gwerin)

(Kowrikka ha Jakka a enter)

Kowrikka A Mester ha Mestres dydh da

dhywgh

Mer ha Meres Dydh da

Kowrikka My yw Kowrikka ha hemm yw

Jakka Ev re dheuth a-dhiworth Fordh

Ponsmeur rag metya genowgh hwi

Pubonan Jakka Jakka an Ladher Kewri

(Kowrikka a lamm yn euthyk Exit yn unn

boenya)

Meres A Jakka Jakka Pes da on ni dhrsquoagas

gweles Marghas Yow arsquogas dynnergh

Mer Os ta Jakka yn hwir Prsquoeur feu an diwettha

prys ty dhe ladha kowr

Jakka Ny borthav kov poran Hanter omdennys

ov yrsquon jydh hedhyw Mes yn mis eus passyes

my a gnoukyas erbynn diwarr a dhen pur hir

yrsquon worvarghas Asda gans ow harrigell

Mer (A hwyster dhrsquoy wreg) Yma dout bras

dhymm a dro dhersquon lsquoladher kewrirsquo ma Yth

hevel ev dhe vos war y dhiwettha diwarr

Gwrekk fisegel yw ev

Jakka My a glewas henna (Ev a worr y leuv

dhrsquoy skovarn) Gav dhymm (Yn trist) Mes gwir

yw Yrsquon termyn eus passyes yth en vy an ladher

kewri an moyha aswonnys yn Kernow oll mes

koth ha gwann ov vy yn eur ma (Powes byghan)

Lemmyn plersquoth esen vy Yma ympynnyon

dhymm avel rider Ah my a woer Res yw

dhymm kavoes den yowynka agesov bos ow

hynser Gwann ov vy yn hwir mes my a yll

dyski dhe dhen yowynk ladha kewri yn ow le

Meres Dar My a woer den yowynk an par na

Hikka y hanow Plersquoma Hikka

(Hikka a enter)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6

Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy

Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na

wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra

dyski dhis ladha kewri

Hikka Ny vynnav gul henna meur ras

Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an

moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes

byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll

pysi gront ladher-kewri diworth an UE

Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a

vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur

gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan

gweres

(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)

Boekka A elwsys ta Boekka ov

Pubonan Boekka ov

Boekka Boekka ov vy

Pubonan Ah

Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha

Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka

y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes

mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my

arsquom beus own A wrersquota agan gweres

Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha

drenyans Ha my ow honan a wra mos

genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh

Hikka Ah ass os ta boekka brav

(Exeunt omnes)

Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka

harsquon Boekka a enter)

Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski

dhymm fatell ladha kewri

Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow

kledha genev

(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos

kemmer)

Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a

gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may

fo marow

Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov

vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras

(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul

devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha

bras

(Hikka a hevel prederys)

Hikka Nyns ov vy sur a henna

Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes

doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an

doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw

gwell ages kledha bras

Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes

rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan

wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka

a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma

Ny wra hi glaw yn kastell an kowr

Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes

yn tre ynwedh hellip

Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an

lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn

ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota

omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota

anweladow

Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip

Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes

dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav

An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn

a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a

dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny

yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)

Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn

Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel

kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir

avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr

My a vydh re verr rag y ladha

Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes

hemma ynwedh

(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul

gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys

Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an

kowr)

Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys

yn tien os ta lemmyn

(Exeunt omnes)

Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka

Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg

glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an

skeul)

Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras

a-rag

Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll

dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi

(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a

boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn

Kowrikka a enter)

Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi

re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev

(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn

Ny wra hi glaw hedhyw

Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho

Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7

dann an lawlenn na

Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)

Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes

ass yw teg an vowes na Fest tekka ages

Karwynna yw hi

(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan

yw ev)

Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a

dhiswrug ow hoskas

Jakka Piw os ta

Kormoran Kormoran ov

Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr

kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras

avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr

Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo

Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan

Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon

blydhynyow eus passyes an den na Jakka y

hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns

eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr

anedha oll

Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist

(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw

dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-

kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha

drehevel y bluvenn-ponn)

Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel

Tri hans bloedh hepken ov vy

Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha

dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra

ladha ow thas my arsquoth pys

Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip

Kowrikka Ow thas ow thas

Hikka An mona an mona hellip

Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg

ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis

pypynag a vynni

Hikka Wel hellip

Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny

wrug vy travyth kamm

Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur

a vughes arsquon werin Marghas Yow

Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv

Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr

dhe dhybri hanter-kans bugh

Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a

gemmeras an bughes ytho

Kormoran An vorladron a gemmeras an

bughes dell grysav

Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan

Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena

Kormoran Dell leverir chyf an vorladron

lemmyn yw y vroder gevell

Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell

yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an

vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an

plank

Kormoran Ha nyns yw an bughes marow

drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav

ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe

dreth Lulynn

Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes

ny yllyn ni agan honan batalyas orth an

vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres

Kormoran My a wra agas gweres

Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn

kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva

an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas

kres ena Hwithrer Wyklif y hanow

Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes

yn Lulynn Doro an kreslu genes

(Exeunt omnes)

Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)

Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an

vorladron

Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow

pedhygla

Jakka Na allav Oll yw kosel

(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen

dhew dhen)

Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv

dhywghrsquo

Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons

Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-

dryv dhisrsquo hag erell

Hikka Nyns eus travyth ena

Jakka Ny welav vy mann

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8

(Gans garm vras an vorladron a lamm war an

dhew dhen)

(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-

ponn)

Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh

gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo

Henn yw an tressa poynt a skians

Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar

grev dell vynnydh

(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh

dhersquon leur)

Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna

Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners

Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes

(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an

kreslu)

Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa

hwer omma

Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an

dus ma genes

An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha

henn yw an gwithyas-kres meurgerys an

Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes

kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners

Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan

(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos

war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)

Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel

Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir

(An vorladron a hwerth)

Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan

(An vorladron a hwerth fest yn ughel)

Kapten Os ta gokki

Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an

Bardh Meur

(An vorladron a dew)

Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni

Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan

Bardh Meur

(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn

hag omblegya y benn)

Pubonan An Bardh Meur

(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war

benn-glin)

Kapten Ni a omre yn hanow Mick

(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)

Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon

yn prison heb strech ha kelli an alhwedh

Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw

dhymm displegya piw yns i yn hwir

Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns

Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)

Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn

I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh

goedhys yns i oll

Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni

Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys

Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas

kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn

ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh

Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag

yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a

ganoryon

Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta

Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res

yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis

rag An Gannas

Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni

arsquon gwra

Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll

warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan

dewlagas vyghan la la la la hellip

(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)

Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an

Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi

oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri

piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh

Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag

Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw

Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe

Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno

Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun

golonn

Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg

ragos mes ottomma an gront ladher-kewri

diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha

wolkomm

Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh

gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a

dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav

vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos

ha bos ow gwreg

Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma

dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a

dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm

dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy

gila)

Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya

dhis

An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya

Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg

Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik

Lowen dhywgh hwi oll

Pubonan Nadelik Lowen Nos dha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9

AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh

AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss

Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996

6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys

lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny

vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha

hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an

selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny

yllydh bos peller dell hevelrsquo

My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh

a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy

hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy

holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel

Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni

o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans

Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma

spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara

ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi

lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh

hi

lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn

yn hy lev

lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni

Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy

enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr

ynwedh

lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh

lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha

bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo

lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-

medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr

ahanan ni ommarsquo

lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan

blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a

vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes

Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo

Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp

gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon

gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an

gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga

mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila

yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i

yn hwir

lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys

yn digolonn

lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma

pymp anedha ha krev yns irsquo

A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel

hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra

aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo

An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh

ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres

Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-

ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya

troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a

lenwis an ayr oll a-dro

lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh

Podin ervirys

lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo

yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni

sewenirsquo

lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay

ynwedhrsquo

Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha

lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug

yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon

ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe

wraghes omsettya war eskar a-wartha

Yrsquon pols na Podin a allas gweles an

gwraghes estren ow nesa diworth an mor

Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may

hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga

gweliow

Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh

rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re

wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny

ylli hi yskynna a-ughta

Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon

troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug

neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans

lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an

vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev

bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo

Ha gans henna hi a settyas dalghenn war

pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben

harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 6

Hikka A elwis nebonan ow hanow Ottavy

Meres A Hikka Ni a vynn gul dhis profyans na

wrersquota skonya An ladher kewri a vri ma a wra

dyski dhis ladha kewri

Hikka Ny vynnav gul henna meur ras

Mer Pyth Ottomma Jakka an ladher kewri an

moyha aswonnys yn Kernow oll (Powes

byghan) Y fydh meur a vona ragos Ni a yll

pysi gront ladher-kewri diworth an UE

Hikka Da lowr My a wra y wul Mes my a

vynn an boekka dhe vos omma Gwas pur

gonnyk ha hegar ywa Martesen ev a yll agan

gweres

(A-dhesempis an boekka a enter yn heudh)

Boekka A elwsys ta Boekka ov

Pubonan Boekka ov

Boekka Boekka ov vy

Pubonan Ah

Hikka Klew Boekka Res yw dhymm ladha

Kormoran an kowr kowrek An den ma Jakka

y hanow a wra dyski dhymm ladha kewri Mes

mar vras avel olifans yw Kormoran ytho my

arsquom beus own A wrersquota agan gweres

Boekka Gwrav My a wra dha weres orth dha

drenyans Ha my ow honan a wra mos

genowgh hwi dhe weles Kormoran ynwedh

Hikka Ah ass os ta boekka brav

(Exeunt omnes)

Gwel 4 (Hel an dreveglos Marghas Yow Hikka Jakka

harsquon Boekka a enter)

Hikka Ytho Mester Jakka res yw dhis dyski

dhymm fatell ladha kewri

Jakka Kudynn vyth Ott my re dhros ow

kledha genev

(Jakka a dhiskwedh pluvenn-ponn Hikka arsquos

kemmer)

Hikka Pyth a allav vy gul gans henna (Hikka a

gos Jakka) A wrav vy kosa an kowr bys may

fo marow

Jakka Ah gav dhymm Nebes kemmyskys ov

vy Yn gwettha prys my re asas ow kledha bras

(rag ladha kewri) yn tre Res yw dhis gul

devnydh arsquon bluvenn-ponn na yn le an kledha

bras

(Hikka a hevel prederys)

Hikka Nyns ov vy sur a henna

Boekka Na fors ny vern My a wra poltra nebes

doust hudel warnodho (Ev a wra poltra an

doust) Ytho Lemmyn an bluvenn-ponn na yw

gwell ages kledha bras

Hikka Ynwedh yma edhomm dhymm a skoes

rag omwitha dhiworth fust vras an kowr Pan

wrav vy y omsettya pur serrys vydh ev (Jakka

a re glawlenn dhe Hikka) Pyth yw hemma

Ny wra hi glaw yn kastell an kowr

Jakka Yn gwettha prys my re asas ow skoes

yn tre ynwedh hellip

Boekka Ny vern (Ev a wra poltra doust war an

lawlenn) Lemmyn pur hudel yw an lawlenn

ma kepar harsquon bluvenn-ponn Pan wrersquota

omgudha yn-dann an lawlenn ma y fydhrsquota

anweladow

Hikka Hmm Nyns ov vy sur hellip

Boekka Da lowr Gas vy dhrsquoy dhiskwedhes

dhis Drehav dha lawlenn (Hikka arsquos drehav

An boekka a lever dhersquon woslowysi) Lemmyn

a yllowgh hwi y weles (Jakka harsquon Boekka a

dheriv an woslowysi dhe arma lsquoNa yllyn Ny

yllyn ni y welesrsquo lsquoPlersquoma evrsquo hag erell)

Jakka (Dhe Hikka) Os ta lowen lemmyn

Hikka Ov lowen ov vy lemmyn Mes my a wel

kudynn arall Pur hir yw Kormoran mar hir

avel jiraf yw ev dell leverir My yw den berr

My a vydh re verr rag y ladha

Jakka Gav dhymm Res vydh dhis kavoes

hemma ynwedh

(Jakka a gyrgh skeul Hikka a yskynn an skeul

gans an bluvenn-ponn harsquon lawlenn dhrehevys

Ev a wra gul fayntys dhe vatalya orth an

kowr)

Jakka harsquon Boekka Ytho Ladher kewri trenys

yn tien os ta lemmyn

(Exeunt omnes)

Gwel 5 (A-ves kastell an kowr Goelsydhni Hikka

Jakka harsquon Boekka a enter Hikka a dheg

glawlenn ha pluvenn-ponn Jakka a dheg an

skeul)

Jakka A Hikka knouk yn ughel orth an daras

a-rag

Hikka (A gan) Dewgh yn-mes ownogyon oll

dewgh yn-mes Gwell tus on esowgh hwi

(Yma bedhyglans a-dhiworth an kastell Hikka a

boen a-dryv an boekka ha drehevel y lawlenn

Kowrikka a enter)

Kowrikka Dydh da genowgh hwi oll Mes hwi

re wrug dhersquom tas difuna Pur serrys yw ev

(Dhe Hikka) Prag yth esos ta yn-dann lawlenn

Ny wra hi glaw hedhyw

Hikka (Marthys) A yllrsquota ow gweles ytho

Kowrikka Yn surredi Yth esos ta ow sevel yn-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7

dann an lawlenn na

Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)

Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes

ass yw teg an vowes na Fest tekka ages

Karwynna yw hi

(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan

yw ev)

Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a

dhiswrug ow hoskas

Jakka Piw os ta

Kormoran Kormoran ov

Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr

kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras

avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr

Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo

Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan

Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon

blydhynyow eus passyes an den na Jakka y

hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns

eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr

anedha oll

Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist

(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw

dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-

kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha

drehevel y bluvenn-ponn)

Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel

Tri hans bloedh hepken ov vy

Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha

dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra

ladha ow thas my arsquoth pys

Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip

Kowrikka Ow thas ow thas

Hikka An mona an mona hellip

Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg

ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis

pypynag a vynni

Hikka Wel hellip

Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny

wrug vy travyth kamm

Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur

a vughes arsquon werin Marghas Yow

Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv

Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr

dhe dhybri hanter-kans bugh

Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a

gemmeras an bughes ytho

Kormoran An vorladron a gemmeras an

bughes dell grysav

Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan

Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena

Kormoran Dell leverir chyf an vorladron

lemmyn yw y vroder gevell

Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell

yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an

vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an

plank

Kormoran Ha nyns yw an bughes marow

drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav

ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe

dreth Lulynn

Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes

ny yllyn ni agan honan batalyas orth an

vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres

Kormoran My a wra agas gweres

Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn

kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva

an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas

kres ena Hwithrer Wyklif y hanow

Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes

yn Lulynn Doro an kreslu genes

(Exeunt omnes)

Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)

Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an

vorladron

Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow

pedhygla

Jakka Na allav Oll yw kosel

(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen

dhew dhen)

Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv

dhywghrsquo

Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons

Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-

dryv dhisrsquo hag erell

Hikka Nyns eus travyth ena

Jakka Ny welav vy mann

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8

(Gans garm vras an vorladron a lamm war an

dhew dhen)

(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-

ponn)

Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh

gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo

Henn yw an tressa poynt a skians

Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar

grev dell vynnydh

(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh

dhersquon leur)

Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna

Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners

Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes

(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an

kreslu)

Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa

hwer omma

Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an

dus ma genes

An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha

henn yw an gwithyas-kres meurgerys an

Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes

kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners

Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan

(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos

war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)

Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel

Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir

(An vorladron a hwerth)

Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan

(An vorladron a hwerth fest yn ughel)

Kapten Os ta gokki

Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an

Bardh Meur

(An vorladron a dew)

Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni

Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan

Bardh Meur

(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn

hag omblegya y benn)

Pubonan An Bardh Meur

(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war

benn-glin)

Kapten Ni a omre yn hanow Mick

(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)

Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon

yn prison heb strech ha kelli an alhwedh

Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw

dhymm displegya piw yns i yn hwir

Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns

Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)

Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn

I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh

goedhys yns i oll

Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni

Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys

Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas

kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn

ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh

Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag

yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a

ganoryon

Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta

Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res

yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis

rag An Gannas

Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni

arsquon gwra

Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll

warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan

dewlagas vyghan la la la la hellip

(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)

Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an

Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi

oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri

piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh

Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag

Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw

Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe

Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno

Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun

golonn

Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg

ragos mes ottomma an gront ladher-kewri

diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha

wolkomm

Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh

gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a

dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav

vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos

ha bos ow gwreg

Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma

dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a

dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm

dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy

gila)

Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya

dhis

An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya

Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg

Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik

Lowen dhywgh hwi oll

Pubonan Nadelik Lowen Nos dha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9

AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh

AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss

Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996

6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys

lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny

vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha

hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an

selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny

yllydh bos peller dell hevelrsquo

My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh

a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy

hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy

holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel

Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni

o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans

Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma

spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara

ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi

lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh

hi

lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn

yn hy lev

lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni

Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy

enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr

ynwedh

lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh

lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha

bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo

lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-

medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr

ahanan ni ommarsquo

lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan

blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a

vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes

Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo

Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp

gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon

gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an

gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga

mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila

yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i

yn hwir

lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys

yn digolonn

lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma

pymp anedha ha krev yns irsquo

A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel

hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra

aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo

An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh

ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres

Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-

ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya

troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a

lenwis an ayr oll a-dro

lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh

Podin ervirys

lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo

yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni

sewenirsquo

lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay

ynwedhrsquo

Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha

lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug

yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon

ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe

wraghes omsettya war eskar a-wartha

Yrsquon pols na Podin a allas gweles an

gwraghes estren ow nesa diworth an mor

Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may

hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga

gweliow

Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh

rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re

wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny

ylli hi yskynna a-ughta

Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon

troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug

neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans

lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an

vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev

bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo

Ha gans henna hi a settyas dalghenn war

pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben

harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 7

dann an lawlenn na

Hikka Ogh (Ev a wra lagatta orth an boekka)

Euver yw dha bystri (Dhersquon woslowysi) Mes

ass yw teg an vowes na Fest tekka ages

Karwynna yw hi

(Kormoran a enter yn serrys Den pur vyghan

yw ev)

Kormoran Piw usi ow kul an tros na Hwi a

dhiswrug ow hoskas

Jakka Piw os ta

Kormoran Kormoran ov

Boekka Tenn an huni arall Kormoran yw kowr

kowrek Mar hir avel jiraf yw ev Mar vras

avel olifans mar grev avel hellip avel hellip kowr

Gav dhymm mes ty yw lsquodiwbedrenn verrrsquo

Kormoran Byttegyns Kormoran ov vy Eghan

Marow yns i oll an gewri goth a Gernow Yrsquon

blydhynyow eus passyes an den na Jakka y

hanow re wrug aga ladha Yrsquon eur ma nyns

eus gesys nagonan marnas my -- an berra kowr

anedha oll

Hikka My a wel Henn yw hwedhel trist

(Powes byghan) Mes yn gwettha prys res yw

dhymm dha ladha rag dendil an gront ladher-

kewri diworth an UE (Ev a gerdh war-rag ha

drehevel y bluvenn-ponn)

Kormoran Gorta Re yowynk ov vy dhe verwel

Tri hans bloedh hepken ov vy

Kowrikka (Hi a goedh dhrsquoy fenn-dewlin ha

dalghenna diwarr Hikka) Hedh Hedh Na wra

ladha ow thas my arsquoth pys

Hikka Mes yma edhomm dhymm arsquon mona hellip

Kowrikka Ow thas ow thas

Hikka An mona an mona hellip

Kowrikka My a yll gweles ty dhe vos den hweg

ha jentyl Spar ow thas ha my a wra ri dhis

pypynag a vynni

Hikka Wel hellip

Kormoran Pur yowynk ha byghan ov vy ha ny

wrug vy travyth kamm

Jakka Nyns yw henna gwir Ty a dhybris meur

a vughes arsquon werin Marghas Yow

Kormoran Ny wrug vy aga dybri Mir orthiv

Pur vyghan ov A dybydh ta ow bos bras lowr

dhe dhybri hanter-kans bugh

Boekka Mar ny wrussys tejy aga dybri piw a

gemmeras an bughes ytho

Kormoran An vorladron a gemmeras an

bughes dell grysav

Hikka Mes yma Kapten an vorladron yn Syllan

Ev re igoras chi rag gweli ha hansel ena

Kormoran Dell leverir chyf an vorladron

lemmyn yw y vroder gevell

Hikka Y vroder My arsquon aswonn Den pur fell

yw ev Warlyna ha my a-berth yn gorhel an

vorladron ev a wrug ynnia warnav kerdhes an

plank

Kormoran Ha nyns yw an bughes marow

drefenn na wrug vy aga dybri Dell glywav

ymons i gans an vorladron yn pras ogas dhe

dreth Lulynn

Jakka Ytho ni a yll daskavoes an bughes Mes

ny yllyn ni agan honan batalyas orth an

vorladron oll Res yw dhyn hwilas gweres

Kormoran My a wra agas gweres

Boekka Meur ras dhis Mes res yw dhyn

kyrghes an kreslu My a wra mos dhe soedhva

an kreslu yn Pennsans My a aswonn gwithyas

kres ena Hwithrer Wyklif y hanow

Hikka Tybyans da Ke Ni a wra metya genes

yn Lulynn Doro an kreslu genes

(Exeunt omnes)

Gwel 6 (An treth Hikka ha Jakka a enter)

Jakka Ottani war an treth mes plersquoma an

vorladron

Hikka Ny wonn A yllrsquota klewes an bughes ow

pedhygla

Jakka Na allav Oll yw kosel

(An vorladron a bedrevan yn lent a-dryv dhen

dhew dhen)

Nebonan an woslowysi lsquoYmons i a-dryv

dhywghrsquo

Hikka (ow mires a-dryv dhodho) Nag esons

Nebonan arall yn woslowysi lsquoA-dryv dhis A-

dryv dhisrsquo hag erell

Hikka Nyns eus travyth ena

Jakka Ny welav vy mann

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8

(Gans garm vras an vorladron a lamm war an

dhew dhen)

(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-

ponn)

Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh

gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo

Henn yw an tressa poynt a skians

Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar

grev dell vynnydh

(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh

dhersquon leur)

Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna

Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners

Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes

(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an

kreslu)

Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa

hwer omma

Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an

dus ma genes

An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha

henn yw an gwithyas-kres meurgerys an

Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes

kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners

Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan

(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos

war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)

Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel

Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir

(An vorladron a hwerth)

Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan

(An vorladron a hwerth fest yn ughel)

Kapten Os ta gokki

Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an

Bardh Meur

(An vorladron a dew)

Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni

Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan

Bardh Meur

(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn

hag omblegya y benn)

Pubonan An Bardh Meur

(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war

benn-glin)

Kapten Ni a omre yn hanow Mick

(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)

Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon

yn prison heb strech ha kelli an alhwedh

Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw

dhymm displegya piw yns i yn hwir

Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns

Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)

Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn

I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh

goedhys yns i oll

Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni

Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys

Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas

kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn

ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh

Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag

yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a

ganoryon

Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta

Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res

yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis

rag An Gannas

Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni

arsquon gwra

Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll

warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan

dewlagas vyghan la la la la hellip

(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)

Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an

Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi

oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri

piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh

Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag

Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw

Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe

Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno

Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun

golonn

Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg

ragos mes ottomma an gront ladher-kewri

diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha

wolkomm

Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh

gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a

dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav

vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos

ha bos ow gwreg

Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma

dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a

dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm

dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy

gila)

Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya

dhis

An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya

Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg

Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik

Lowen dhywgh hwi oll

Pubonan Nadelik Lowen Nos dha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9

AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh

AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss

Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996

6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys

lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny

vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha

hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an

selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny

yllydh bos peller dell hevelrsquo

My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh

a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy

hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy

holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel

Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni

o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans

Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma

spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara

ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi

lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh

hi

lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn

yn hy lev

lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni

Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy

enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr

ynwedh

lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh

lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha

bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo

lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-

medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr

ahanan ni ommarsquo

lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan

blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a

vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes

Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo

Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp

gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon

gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an

gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga

mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila

yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i

yn hwir

lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys

yn digolonn

lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma

pymp anedha ha krev yns irsquo

A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel

hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra

aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo

An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh

ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres

Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-

ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya

troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a

lenwis an ayr oll a-dro

lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh

Podin ervirys

lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo

yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni

sewenirsquo

lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay

ynwedhrsquo

Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha

lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug

yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon

ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe

wraghes omsettya war eskar a-wartha

Yrsquon pols na Podin a allas gweles an

gwraghes estren ow nesa diworth an mor

Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may

hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga

gweliow

Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh

rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re

wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny

ylli hi yskynna a-ughta

Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon

troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug

neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans

lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an

vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev

bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo

Ha gans henna hi a settyas dalghenn war

pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben

harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 8

(Gans garm vras an vorladron a lamm war an

dhew dhen)

(An Kapten a wysk Hikka neb a denn y bluvenn-

ponn)

Jakka Gorta pols A Hikka Porth kov lsquoBydh

gweskys diwweyth kyns gweskel unnweythrsquo

Henn yw an tressa poynt a skians

Hikka Ewn os ta (Dhersquon Kapten) Gwask mar

grev dell vynnydh

(An Kapten a wysk Hikka arta Hikka a goedh

dhersquon leur)

Hikka Agh Poynt a skians gokki yw henna

Kapten Lemmyn hwi yw agan prisners

Kemmerewgh i harsquoga gorra gans an bughes

(A-dhesempis yth enter an Boekka gans an

kreslu)

Wyklif Dydh da dydh da dydh da Pandrrsquoa

hwer omma

Kapten Rersquon jowl Pyth os ta Ha piw yw an

dus ma genes

An Boekka My yw an Boekka a Lulynn ha

henn yw an gwithyas-kres meurgerys an

Hwithrer Wyklif gans y dus hag y venynes

kolonnek Lemmyn hwi yw agan prisners

Kapten Na hwath Defendyewgh agas honan

(Wosa kas verr fethys yw an kreslu I a wra mos

war benn-glin Ena an Hwithrer Wyklif a sev)

Wyklif Hwi a grys hwi dhe waynya an vatel

Mes na wra durya agas trygh rag termyn hir

(An vorladron a hwerth)

Wyklif My a ergh dhywgh omri agas honan

(An vorladron a hwerth fest yn ughel)

Kapten Os ta gokki

Wyklif My a ergh dhywgh omri yn hanow an

Bardh Meur

(An vorladron a dew)

Kapten Ni a omre a-dhesempis Uvelhes on ni

Yn despit dhrsquoagan fowtow pals ni a gar agan

Bardh Meur

(Pubonan a worr y dhorn dhyghow war y vronn

hag omblegya y benn)

Pubonan An Bardh Meur

(An kreslu a sev harsquon vorladron a wra mos war

benn-glin)

Kapten Ni a omre yn hanow Mick

(An Mer an Veres ha Kowrikka a enter)

Mer Splann Splann Tewlewgh an loselwesyon

yn prison heb strech ha kelli an alhwedh

Boekka Gortewgh pols mar pleg Res yw

dhymm displegya piw yns i yn hwir

Meres Ni a woer piw yns i Tus kemmyn yns

Pur gemmyn dell hevel (Hi a syns hy throen)

Boekka Mes nyns yns Nyns yns i tus kemmyn

I yw oll berdh neb res eth yn sowdhan Berdh

goedhys yns i oll

Kapten Gwir yw henna Gevewgh dhyn ni

Rewgh dhyn ni chons arall my arsquogas pys

Mer Ni a gar agan berdh yn ta mes res yw agas

kessydhya rag an drog re wrussowgh hwi dhyn

ni oll Pyth a yllyn ni gul genowgh

Hikka My a drig ogas dhe Eglosveryan hag

yma edhomm bras dhe geur an levow gorow a

ganoryon

Kapten Ny yllyn ni kana fest yn ta

Hikka Perfydh a vydhowgh hwi Ynwedh res

yw dhywgh skrifa nebes gwersyow pub mis

rag An Gannas

Kapten Da lowr (Ev a hanas) Unnver on ni Ni

arsquon gwra

Wyklif Pur dha Gorthugher da dhyrsquohwi oll Oll

warbarth onan dew tri Dewlagas vyghan

dewlagas vyghan la la la la hellip

(Exit Wyklif gans an vorladron hag i ow kana)

Meres Hikka Jakka ha (hi a vir orth an

Boekka) Mester Pypynag meur ras dhyrsquohwi

oll Tus pur golonnek owgh hwi ha ni a garsa ri

piwas dhywgh Pyth a yllyn ni gul ragowgh

Jakka My a garsa igeri Kresenn Gernewek rag

Gwithyans an Gewri Eghenn beryllys yw

Mer Sur heb mar Yma bargen-tir ogas dhe

Woelsydhni may hyllowgh hwi triga ynno

Perfydh ev a vydh Ni arsquon re dhis a leun

golonn

Meres Ha ty Hikka ny yllyn ni kavoes gwreg

ragos mes ottomma an gront ladher-kewri

diworth an UETy a yll y dhegemmeres ha

wolkomm

Hikka Meur ras dhis My a ambos orthowgh

gwitha Marghas Yow rag drog yrsquon termyn a

dheu Mes ny vynnav vy ladha kowr y fynnav

vy demmedhi kowr Kowrikka a vynnrsquota dos

ha bos ow gwreg

Kowrikka Mynnav sur heb mar Deus omma

dhe Varghas Yow ty harsquoth teylu dyrsquoSadorn a

dheu ha ni a wra agan dew demmedhi Amm

dhymm ow heresik (I a amm an eyl dhrsquoy

gila)

Meres Ha ty Pypynag pyth a yllyn ni grontya

dhis

An Boekka Es yw henna Ty a yll grontya

Nadelik Lowen dhe bubonan mar pleg

Meres Ass yw henna tybyans da Nadelik

Lowen dhywgh hwi oll

Pubonan Nadelik Lowen Nos dha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9

AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh

AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss

Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996

6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys

lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny

vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha

hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an

selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny

yllydh bos peller dell hevelrsquo

My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh

a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy

hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy

holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel

Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni

o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans

Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma

spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara

ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi

lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh

hi

lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn

yn hy lev

lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni

Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy

enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr

ynwedh

lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh

lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha

bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo

lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-

medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr

ahanan ni ommarsquo

lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan

blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a

vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes

Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo

Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp

gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon

gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an

gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga

mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila

yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i

yn hwir

lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys

yn digolonn

lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma

pymp anedha ha krev yns irsquo

A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel

hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra

aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo

An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh

ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres

Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-

ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya

troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a

lenwis an ayr oll a-dro

lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh

Podin ervirys

lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo

yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni

sewenirsquo

lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay

ynwedhrsquo

Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha

lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug

yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon

ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe

wraghes omsettya war eskar a-wartha

Yrsquon pols na Podin a allas gweles an

gwraghes estren ow nesa diworth an mor

Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may

hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga

gweliow

Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh

rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re

wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny

ylli hi yskynna a-ughta

Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon

troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug

neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans

lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an

vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev

bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo

Ha gans henna hi a settyas dalghenn war

pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben

harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 9

AAnn TTeeyyrr GGwwrraagghh

AA SSeennaarr ggaannss JJoowwaannnn RRiicchhaarrddss

Ottomma an diwettha a hwegh hwedhel berr yn kever teyr gwragh trigys yn Pluw Senar an hwedhlow a veu kynsa dyllys yn An Gannas 1996

6 - Podin a Yskynnas yrsquon Bys

lsquoWel Podinrsquo yn-medh Bros lsquodell hevel ny

vydhydh ta gwragh wir Dres termyn hir dha

hwoer Loesni ha my re assayas dyski dhis an

selyow a bystri mes heb sewenyans Hwath ny

yllydh bos peller dell hevelrsquo

My a drest ow redyoryon bos kov dhywgh

a Bodin an wragh yowynk neb a driga gans hy

hwerydh Bros ha Loesni yn Senar Bludh o hy

holonn ha ny ylli hi gul drokter dhe bobel

Wel wosa oll aga assaysow Bros ha Loesni

o skwith yn tien anedhi lsquoNy dal an strivyans

Brosrsquo yn-medh Loesni Podin o trist a hemma

spit dhrsquoaga drokter hag anhwekter hi arsquos kara

ha pes drog o hi i aga bos displesys gensi

lsquoMy a allsa assaya unnweyth artarsquo yn-medh

hi

lsquoNy allsesrsquo yn-medh Bros gans bros tynn

yn hy lev

lsquoEuver yn tienrsquo a leveris Loesni

Mes yrsquon keth pols na Bros a dhrehevis hy

enep ha troeni an ayr Loesni a vlasas an ayr

ynwedh

lsquoGwraghesrsquo yn-medh Bros gordhiwedh

lsquoYn tevrirsquo a leveris Loesni owth heveli dos ha

bos moy loes lsquoMy a vlas gwraghesrsquo

lsquoMes heb mar ty a yll blasa gwraghesrsquo yn-

medh Podin yn unn gemmyska lsquoYma teyr

ahanan ni ommarsquo

lsquoTy wokkirsquo yn-medh Bros lsquoNyns yw agan

blas My a yll blasa gwraghes estrenrsquo Hi a

vlasas an ayr arta lsquoYarsquo yn-medh hi lsquoGwraghes

Morvedh hag eskerens yns i yn tevrirsquo

Podin a grenas Hi a wodhya bos pymp

gwragh yn Morvedh ha pymp gwragh arsquon

gwettha eghenn Hi a wodhya y hwrussa an

gwraghes na omsettya war Senar yrsquon termyn aga

mamm ha hi a wre droktybi bos henna an skila

yn neb fordh rag koll hy thas Eskerens ens i

yn hwir

lsquoPyth dhe wulrsquo a wovynnas Loesni gyllys

yn digolonn

lsquoPyth yn tevrirsquo a wovynnas Bros lsquoYma

pymp anedha ha krev yns irsquo

A-dhesempis Podin a erviras lsquoWel

hwerydhrsquo yn-medh hi krev hy lev lsquoMy a wra

aga omladh A vynnowgh hwi ow junyarsquo

An pymp gwragh re wrussa gasa Morvedh

ow nija oll war-barth yn furv penn-seth Dres

Trevyghan y hwrussons i nija dres Bosygran a-

ugh Porthmeur dhe Dredhin hag ena ow treylya

troha Dinas Trerynn An fler a wraghes drog a

lenwis an ayr oll a-dro

lsquoWelrsquo a wovynnas Podin - Podin nowydh

Podin ervirys

lsquoRes yw dhyn assaya dell wrav desevosrsquo

yn-medh Loesni tewl lsquoMes ny yllyn ni

sewenirsquo

lsquoOgh welrsquo yn-medh Bros lsquoMy a assay

ynwedhrsquo

Podin a settyas dalghenn war hy skubell ha

lamma warnedhi ha Bros ha Loesni a wrug

yndella Hy hwerydh a yskynnas a-ugh yrsquon

ebron drefenn bos henna an fordh ewn dhe

wraghes omsettya war eskar a-wartha

Yrsquon pols na Podin a allas gweles an

gwraghes estren ow nesa diworth an mor

Euthyk o aga skrijansow a vudhogoleth may

hwrug an annedhoryon a Senar krena yrsquoga

gweliow

Dell leveris vy Bros ha Loesni a nija a-ugh

rag diyskynna war an eskerens Mes Podin re

wrussa dybri re a soper dhe wul henna ha ny

ylli hi yskynna a-ughta

Ha Bros ha Loesni ow talleth sedhi yn skon

troharsquon gwraghes a Vorvedh Podin a wrug

neppyth kepar dell o gwrys diwettha gans

lywyadoryon jynnow-ebron yn termyn an

vresel Hi a dheuth a-is dhedha ha kria yn lev

bras lsquoTali-ho Ravnoryon dhe dhewdhek eurrsquo

Ha gans henna hi a settyas dalghenn war

pubonan arsquoga skubellow an eyl wosa hy ben

harsquoga thenna dhe-ves mayth esa an gwraghes a-

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 10

ugh yrsquon ayr heb skoedhyans mann Hi a dewlis

an skubellow pell dhe-ves yrsquon mor An

gwraghes diworth Morvedh a goedhas kepar ha

meyn war an kerrek a Benn Senar ha brew ha

serrys res o dhedha kerdhes oll an hyns dhe

Vorvedh arta

Heb mar Bros ha Loesni o sowdhenys dres

eghenn ha pes da dres eghenn ynwedh lsquoPur

dha Podinrsquo a wrussons i kria warbarth lsquoNevra

ny wren ni leverel nag osta gwragh wir artarsquo

Diwedh an hwedhlow ma mes heb mar y fydh dastyllys

genen hwedhlow erell gans Jowann Richards yrsquon

termyn a dheu ~ yma lies anedha a vri

OOrrssiikk GGwwyyddhheelleeggeerr ggaannss YYoowwaannnn BByygghhaann

((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk aallbbaanneekk)) Orsik medhel ha byrlek hag a woer kewsel

33 ger a wydhelek-albanek a vydh ro Nadelik

koynt rag lies fleghik albanek hevlyna Orth

gwaska botonyow dhrsquoy dhiwskovarn dhrsquoy

dhiwbaw ha dhrsquoy agenn an wariell nowydh ma

a lever lies ger gwydhelek rag liwyow niverow

ha furvow Dewdhek meusva y hirder delledhi

a vydh dhe fleghes hwegh mis ha moy aga oes

Lesrennyas an kynsa gwariell-wydheleger

ma yw Acair dyller a Stornoway Lewis hag a

dhegemmerys gront a-dhiworth Bograverd na

Gagraveidhlig (Kesva an Taves Gwydhelek) troha

desin ha displegyans an tegynn Yn-medh

Agnes Rennie pennweythresek Acair lsquoHemm

yw dalleth flamm nowydh rag Acair ha ny a

wayt lesranna agan orsigow dhersquon gwerthjiow

kyns Nadelik An geryow yw geryow kemmyn

hag a vydh dhe les ha dhe gerens ha dhe fleghes

Seulabrys yth eson ow keskewsel gans agan

kowethysi yn Iwerdhon yn kever galladewder a

dhyllo lyvrow ha bywekheansow hag a wrussa

avonsya hag argemmynna agan orsik tavosekrsquo

Yn-medh Mary MacMillan Penn

Adhyskans dhe Bord na Gagraveidhlig lsquoRe beu

diskwedhys yn lies studhyans bos meur dhe les

kennertha fleghes dhe dhyski yeth nowydh ha

pur lowen on ni yn unn ri gweres dhe Acair ow

furvya an wariell gesweythresansek nowydh ma

rag fleghes yowynk dres Alban oll hag a vynn

dyski gwydhelekrsquo

Lev an orsik yw Iona MacLean tri bloedh

hy oes arsquon dre High Borve Lewis Niver bras

arsquon dus a woer kewsel gwydhelek fest yn freth

yw trigys yrsquon ynysow Hebrides ha mar mynnir

klewes gwydhelek kewsys dres oll an jydh heb

lett Ynys Lewis hag Ynys Harris yw an

tylleryow dhe wul yndella

Mara pydh martesen vershyon an orsik hag

a woer klappya gwydhelek-iwerdhonek yn le

gwydhelek-albanek a via possybyl kowlwul

orsik arsquon par hag a woer kewsel kernewek Bia

heb dout - mes res via kavoes an skoedhyans

harsquon arghans A ny via bryntin perghenna orsik

hag a alsa govynn pasti orth y berghenn ha kana

lsquoOwth Yskynna Bre Gambronn War Nansrsquo

Soedhek Keskomunyansow ha Negysyow

Korforethek dhe Bograverd na Gagraveidhlig yw Steven

MacIver e-bost

stevengaidhligorguk

(httpwwwgaidhligorguk)

ha pennweythresek Acair yw Agnes Rennie e-

bost

agnesacairbookscom

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 11

LLyytthheerr aa GGeemmbbrraa aa--ddhhiiwwoorrtthh TTiimm SSaauunnddeerrss ((aaggaann kkeesssskkrriiffeerr aarrbbeennnniikk kkeemmbbrreekk))

A gowetha ger

Hwyth hag awel ha gwyns hag ottomma del

krin ow forlya a-derdro Ha my ow mones yn-

mes res dhymm tri band ow hota yn-bann

Yma oberwesyon ow trehevel rannjiow

kostek yn-hons dhersquon skol vyghan A-dryv an

owrwern ughel y fydh tros diwysyk arsquon du

drersquon euryow gwynn dhersquon du Ott an skol may

fydh Meirion ow tremena Lun bys Gwener

Kepar ha pub maw naw bloedh ny vydh

Meirion yrsquon medh ev ow kul tra vyth drersquon

jorna

Skol Babydhek o homma termyn hy

fondya Hwath yma arskrifow Latinek war an

men-sel Yrsquon eur ma ytho yma arwoedhyow

Kembrek war bub tu Orsquor fesen derwen a dyf ndash

lsquoArsquon vesenn derowenn a dyvrsquo ywrsquon

arwoedheryow a-ugh an yet Hag a-dryv an yet

ma ny vydh Meirion a wovynn orto ow kweles

nagonan drersquon jorna oll

Nans yw peswar deg blydhen ytho y

trehedhis vy Kembra ha war ow thowl studhya

Skiansow Keltek An re na dell dybyn vy ena

kyn na wonn vy hedhyw styrya prag a via ow

mayn dendil ow bywnans yn Kernow Yrsquon

kettermyn dhana yth esa ow holonn ow targana

hwarvosow meur Meur yth o rann arsquon

hwarvosow a via kyn na vons i dre vras an re re

ragwelsen vy

Nans yw termyn berr yth ethen ni dhe

wonis priosans yn Konteth Garverdhin Ny

yllyn vy nans yw peswar deg blydhen dismygi

bones yn kepar solempnita yrsquon tyller na poran

Yth o rann arsquon dus eno kowetha goth rann yn

aswonnys heb bones kowetha rann ytho

neskarens dhersquon re a aswonnyn vy ha rann

gwelys a dro dhe dro war skramm po folenn

Kowethyans didhan ha kevywi brav yrsquogan beu

yn kettep penn na fors fatell vo Brav o bones

rann a achseon mar hweg yn konteth mar deg

Hwyth hag awel a veu dhersquon jydh na mes

boghes a wyns Didhan o an jydh gans Meirion

keffrys pan gavas ev chons gwari gans koweth

nowydh Ha my ow kewsel ha dybri hag eva

goslowes ha mires ha hwerthin marth o genev

niver an kammennow ynter an gyttrinva yn

Aberystwyth nans yw peswar deg blydhen ha

bywdern an diwotti yn Bancyfelin

AAnn DDuuss VVyygghhaann

hhaarsquorsquonn VVuugghh ggaannss MMaarryy SSuuttcclliiffffee

An hwedhel ma yw treylys hag amendys a-dhiworth

lsquoCornish Ghosts and Legendsrsquo a-dhiworth lsquoTraditions

and Hearthside Stories of West Cornwallrsquo gans

William Bottrell

Yth esa ow triga yn bargen-tir pell a-ves yrsquon

howlsedhes teylu Penna y hanow Mester Penna o

pur orgelous arsquoy welyow ledan y drevasow brav

hag yn arbennik gans y vughes teg Ev a wertha an

leth a-ogas hag a-bell hag ev a dheuth ha bos pur

wolusek Y wreg Mestres Penna a dhyghtya an

leth-ti ha gul an keus Yth esa maghteth yowynk

Morwenna hy hanow neb a oberi gans an bughes

Pur dhiwysyk o an vowes ha pur gonnyk yn kever

chatel hi a gonvedhas fatell aga omdhiserri harsquoga

godra

An gwella bugh neb a ri an brassa myns a leth

o Rosenn Hi a wre ri leth dres oll an vlydhen pan o

sygh oll an bughes erell Myttinweyth hi a ri dew

gelorn leun a leth mes gorthugherweyth wosa nebes

mynysennow hi a wre flykkya hy skovornow

tossya hy fenn ha bedhygla kepar ha hi ow kelwel hy

leugh harsquon res a leth a hedhi Mars assaya

Morwenna hy godra arta Rosenn a wre potya a-ugh

an kelorn ha peswarlemmel a-ves dhersquon pella rann

arsquon gwel

Unn jydh Mestres Penna ow prederi na dhynya

Morwenna Rosenn lowr a assayas hy godra hy

honan Ow skonya aswonn arwoedhyow Rosenn na

gara bos dynys hi a besyas godra ha Rosenn a

dhrehevis hy ewingarn brywi an kelorn dhe

demmyn tewlel Mestres Penna war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow kwevya hy lost ha

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 12

bedhygla yn unn serri

Kyn hwitha Rosenn hy leth termyn hirra es

bughes erell wosa hi dhe dewlel Mestres Penna an

tiek a assayas hy gwertha yrsquon varghas mes oll an

oberoryon war-barth ny allsons hy ledya yn-mes arsquon

bargen-tir Wosa nebes misyow lejek o dineythys

dhe Rosenn Koynt o mes wosa an leugh dhe sugna

an pyth a vynna ev Rosenn a ri oll hy myns usadow

a leth ha lowr ynwedh o gesys dhe leunhe kelorn

arall

Oll o sewenyans rag Mester Penna Y jatel ha

trevas o askorrus bys yrsquon nos yn kres an Hav Galsa

an leth-vowes Morwenna dhe dhons dhe Bennberth

ha dehweles hepken dhe hanter-nos Rosenn ow teri

bos godrys a dheuth dhe vetya orti yrsquon pras ha

dinewi hy leth a-berth yrsquon kelorn Ena hi a viras oll

a-dro ha bedhygla yn hweg ha Morwenna a worras

nebes gwelsennow a-berth yn hy hatt ma alla hi

doen esya an kelorn war hy fenn Marthys dres

eghenn o an vowes pan welas hi bagas bras a dus

vyghan ha boekkas-nos oll a-dro dhe Rosenn Aga

hatt o gwrys a vorelesyow hag aga lostenn a vrialli I

a dhalgennas bleujennow a lilis korawys yn-dann

dethenn Rosenn harsquon leth a dinewis ynna Pan o unn

bagas kontentys bagas arall a gemmeras aga leow

Morwenna a omglewas gorhenys ha hi ow mires

orta

lsquoY tal dhywgh gwelesrsquo yn-medh hi diwettharsquo

fatell o Rosenn lowen pan kuntellsons i teurek

dhiworth hy diwskovarn po palva hy krogenn I a

balvas hy leugh ynwedh Nebes tus vyghan neb o

diwedhes a dheuth ow marghogeth war

skovarnogyon

Dres termyn hir an vowes a sevis husys ow

mires orth an dus vyghan mes ena Mestres Penna

arsquos gelwis dhiworth yet an pras ha govynn prag na

worfennas hi godra oll an bughes erell ha pes termyn

hi a worta yrsquon pras gans Rosenn Morwenna eth

dhersquon garth ha derivas dhe Vester ha Mestres Penna

yn kever an dus vyghan

lsquoMy a wodhya bos neppyth koynt a-dro dhe

Rosennrsquo yn-medh Mestres Penna lsquoNy leveris vy

dhis ow gour bos ankoth na ri Rosenn bythkweth

oll hy lethrsquo Hi a omdreylyas dhe Vorwenna lsquoEus

barrenn a vellyon dhisrsquo An vowes a dennas yn-mes

hy hatt hag ynno yth esa mellyonenn gans peder

delenn lsquoHenn yw an acheson may hyllsys gweles an

dus vyghanrsquo

Mestres Penna a wovynnas a-dro dhe hirder an

dus vyghan ha fatell o aga dillas

lsquoNebes anedha yw troes-hys aga hirder ndash isella o

an benynes mes pur fethus yns i Aga gonyow o mar

splann avel bleujennow harsquoga gols owrek o hir ha

krullys Mes i a skrynkyas orthis Mestres Penna ha

talgamma pan ermsys jy Kler o i dhersquoth kasarsquo

Offendys o Mestres Penna lsquoEuthyk yw bos

agan gwella bugh husysrsquo yn-medh Mestres Penna

dhrsquoy gour Fatell yllyn ni fesya an dus vyghan

mollothek marsquo

lsquoNa vydh mar grafrsquo yn-medh Mester Penna

lsquoAn dus vyghan a dhre pup-prys chons da mars osta

kuv dhedha Gwell vydh aga gasa yn kresrsquo

Mes Mestres Penna eth yn-dann gel rag

kusulyans an wragh a driga yn ogas

lsquoAn dus vyghan a gas an mor ha pup-tra

dhiworth an morrsquo yn-medh an wragh lsquoYtho golgh

tethenn an vugh gans dowr hoelanekrsquo

Mestres Penna a wrug yndella Pan o termyn

gwiw rag godra hi a gemmeras dew gelorn hag eth

dhe Rosenn ow tybi y fedha lenwys gans leth an

dhew gelorn Rosenn a asas hi dhe dhallathas godra

mes ena hi a botyas an kelorn dhe skyrr tewlel

Mestres Penna penn war seudhel war hy heyn ha

peswarlemmel a-ves ow pedhygla yn ughel

Oll an oberoryon ny allsons herdhya Rosenn yrsquon

warthegva ha wosa an pols na ny gavsons i unn

banna a leth diworti Rosenn harsquoy leugh a wandra oll

a-dro dhersquon bargen-tir Aga bughes erell a dheuth ha

bos tanow ha gwann oll aga hoghes o klav gans

terthenn an yer a hedhis dedhwi harsquoga drevas oll o

diswrys yn hager-awel Mester Penna na wodhya an

pyth a wrug y wreg a elwis an bystrioryon ha

gwraghes oll an moyha gerys-da dhe bellhe y anfeus

mes ny allsons i y weres Pan dheuth dydh an

varghas-chatel Mester Penna a erviras gwertha

Rosenn harsquoy leugh mes kyn yrsquos chasons i oll a-dro

ny allsons i hy hachya ha worrsquotiwedh hi harsquoy leugh a

veu gwelys ow peswarlemmel dhe Woen Gonor hag

a-wosa nyns vons i gwelys arta Bythkweth ny

sewenas an bargen-tir a-wosa ha klav o Mestres

Penna bys pan verwis hi

NNaawwbbeeddrreekk

A yllrsquota dismygi an ger a naw lytherenn Py lies

ger a moy es 3 lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis devnydhya pub lytherenn unnweyth yn

pub ger ha res yw dhis devnydhya an lytherenn

yn kres an pedrek yn pub ger

A K S

Y M U

N O N

Gorthyp mis-Du niverieth

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 13

Krowseryow Mis-Kevardhu gans Ray Edwards

Skeusenn a Gernow

a-dreus

1 Rann vyghan (6)

4 Tamm a dir (6)

7 Dekkweyth deg (4)

8 Rag henna hellip alemma

na hwila agan rsquonia (CW 1274

(4)

10 Kynsa dydh an seythun (3)

11 An pyth a wra pup tra glyb (4)

12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)

15 Praysya (8)

18 Aswa yntra menydhyow (4)

19 Henwyn he skrifys an eyl

wosa y gila (3)

21 Galloes mar hellip ev (4) 22 Pur (4) 23 Ahas (6)

24 Krevhe (6)

war-nans

1 Fasthe (6)

2 Yma dewdhek anedha yn

blydhen (3)

3 An mis ma (8)

5 Daffar rag pareusi an tir dhe

hasa (4)

6 Le (6)

9 Rag skrifa warnodho (4)

11 Torr y hellip (4)

13 Patron (8)

14 Gwayans an korf ow sywya

musur ilow (4) 15 Benyn a wra drog der bystri (6)

16 Diwweyth naw (4)

17 Perthi own (6)

20 Gul moy byghan (4)

22 Skiansek (3)

Gorthybow dhersquon krowseryow mis Du 2011

Kernow ergh yrsquon pow Wosa diw wav pur oer fatell vydh an gwav a dheu A welyn arta ergh po na Ergh yw pup-prys da rag an fleghes ha drog rag ogas ha pub huni arall Gortyn ha gweles mes pynag a vo Nadelik Lowen dhe bub redyer An Gannas ha gwaytyn

may fo Blydhen Nowydh Da

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 14

Kwys an Vlydhen 2011 gans Tony Snell

1 Yn mis Gortheren py bro a dhileas

servis militarek konstrynys

A Almayn B Pow Swis

C Itali D Ysrael

2 An niver a digri re gressyas an

kynsa prys a-ji dhe unn dhegblydhen

yn py bro

A Pakistan B Siberi

C Malesi D Eynda

3 Herwydh derivadow an Unyans

Europek yn py bro usi gweythoryon

ow spena an moyha niver a euryow

yrsquoga soedhvow

A Spayn B Pow Sows

C Almayn D Iseldiryow

4 A-ji dhersquon 20 blydhen dremenys

yn py bro re beu dewblekhes rychys

an dus wolusek hag yrsquon kerth termyn

hanterys re beu pythow a unn kwarter

an poblans

A Russi B Almayn

C Brasil D Eynda

5 Yn mis Ebryl dew dhen hag esa

owth amma an eyl dhrsquoy gila a veu

tewlys yn mes a neb unn barr yn

A Paris B Loundres

C Rom D Madrid

6 Py bro usi owth ombrederi ri moy

raglevow yn etholansow dhe vammow

ha gansa fleghes byhan

A Ejyp B Pow Frynk

C Danmark D Hungari

7 Yn neb unn vro y fydh an

governans ow ri gober a pound565 pub mis

dhe skriforyon hag a wra dineythi

lsquorychedh sosielrsquo Py bro

A Arghantina B Bolivi

C Chile D Meksiko

8 Yn py bro re beu niver a dus yrsquon

governans dalghennys ha kuhudhys a

vos pystrioryon

A Uganda B Irak

C Poloni D Iran

9 Herwydh an diwettha dismygriv

gans an Kenedhlow Unys poblans an

bys a wra drehedhes 10 bilvil a-ji dhe

pygemmys blydhen

A 50 B 70

C 90 D 110

10 Wosa dilea an kleves brygh a-

dhiarsquon bys dien ken kleves re beu

diles lemmyn herwydh an Kenedhlow

Unys Py kleves

A Bunderpest B Hunderpest

C Rinderpest D Kinderpest

11 Herwydh arhwithrans dyllys yrsquon

lyver-termyn medhegel The Lancet 6

milvil vowes re omblegyas dhe

erthylyans yrsquon dhegblydhen

dremenys yn

A China B Eynda

C Afrika Dheghow D Russi

12 Herwydh Oxfam an pris a jyf-

boesow1 a wra kressya bys moy ages

dewblek wosa pygemmys blydhen

A 10 B 20

C 30 D 40

13 Py governans re diskudhas an

gesyon a voy ages 10000 a dus

ynkleudhys yn bedhow heb merkyow

warnedha wosa degblydhynyow a

vresel sivil

A Kolombi B Pow Tay

C Nikaragua D Burma

14 Yn dalleth mis Metheven milyow

a dus a fias a-dhia lsquon loskvenydh

Puyehue hag a dhardhas yn py bro

A Hawaii B Honduras

C Nihon D Chile

15 90 bloedh arsquon jeva Duk Dinedin

yn mis Metheven Yn py blydhen a

wrug ev demmedhi an Vyghternes

Elizabeth

A 1947 B 1949

C 1951 D 1953

16 Yn mis Metheven moy ages 1000

goelyer-ydhyn a omguntellas war unn

glesin gwari-pelyow yn Hartlepool

rag aspia

A kog B rudhek

C gwennel D bonngors

17 Yn Afghanistan py niver yw

kryjys y vos anfeusik

A 39 B 77

C 88 D 101

18 An niver a vammow hag a

dhallathas bronna dhrsquoaga babanes re

1 chyf-boesow staple foods

devis dres an pymp blydhen

dremenys a-dhia 76 bys

A 91 B 89

C 85 D 81

19 Herwydh an asienteth Age UK

konsels yw parys dhe dreghi spenans

rag kur sosiel a

A 5 B 7

C 9 D 12

20 Yn py brastir a vydh an nowyttha

bro yrsquon bys

A Asi B Afrika

C Europ D Amerika Dhyghow

21 Yrsquon havas ma an Lyverva

Bredennek a lonchyas kaskyrgh rag

prena an kottha lyver dien yn Europa

Res yw kreuni pygemmys arghans

A pound5m B pound7m

C pound9m D pound12m

22 Yn py le yn Kernow usi an

kowethas hygwayans2 Spider Eye

A Porthia B Lannyust

C Pennsans D Aberfal

23 Dyllans arsquon paper nowodhow

News of the World a worfennas yn mis

Gortheren Yn py blydhen y tallathas

an paper ma

A 1839 B 1843

C 1856 D 1861

24 Yn mis Gortheren Wendy Deng

gwreg Rupert Murdoch a dheuth

ganso ev a-dherag kessedhek a eseli

senedh Peskweyth re beu demmedhys

Murdoch

A 3 B 4

C 5 D 6

25 Unn botel arsquon gwin champagne

Chateau drsquoYqem a veu gwerthys yn

strifwerth pound75000 a veu pes rag

hemma Py blydhen a drevas

A 1759 B 1801

C 1811 D 1899

26Neb unn argel yn Kernow

perghennys kyns gans skrifores a veu

dhe wertha piw o an berghennoges

A Barbara Cartland

B Iris Murdoch

C Daphne du Maurier

D Vita Sackville-West

2 hygwayans animation (cinematic)

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 15

27 Unn enyval re beu ogas

difeudhys saw hedhyw hemma a yll

bos gwelys yn pub kontedh yn Pow

Sows Py eneval ywa

A logosenn dhowr B konna-gwynn

C dowrgi D yewgenn

28 An kynsa fylm gwrys gans

Gillian Wearing re beu dyllys First

Made Nans yw nebes blydhynyow hi

a waynyas an gober Turner rag hy

gwydhyow lsquoDeg mynysenn a dawrsquo

Py blydhen

A 1979 B 1981

C 1983 D 1985

29 Gemmweyth arsquon sterenn fylm

Elizabeth Taylor a vydh strifwerthys

an 14ves a vis Kevardhu

Talvosegyans a hemma yw

A $1000m B $300m

C $100m D $30m

30 Pes skol rydh a veu igerys aga

darasow dalleth an trymis kynyav

A 24 B 40

C 48 D 55

31 Herwydh WRAP (Waste and

Resources Action Programme) pes

milvil tonnas a boes dybradow yw

tewlys dhe-ves pub blydhen

A 70 B 64

C 45 D 35

32 Pab Benedikt XVI a wrug an

kynsa godrik ganso dhe vro y

enesigeth Py bro

A Almayn B Pow Belg

C Pow Frynk D Poloni

33 Herwydh rewlow nowydh arsquon

Awtorita a-barth Marghogeth nyns

eus kummyas dhe varghek a fusta y

vargh gans moy ages py niver a

strokosow

A 7 B 6

C 5 D 4

34 Yn mis Hedra gorilla Salome a

dhineythis baby yn neb unn vilva yn

A Chester B Loundres

C Dinedin D Bristol

35 Yn py bro a vydh grontys dhe

venynes an gwir rag ragleva

A Syri B Arabi Sowdek

C Yemen D Papua Gyni

Nowydh

36 Pygemmys arghans re beu ervirys

gans an governans rag desedha

kuntellans atal pub seythun (a-der pub

diw seythun)

A pound100M B pound150M

C pound200M D pound250M

37 Steve Jobs kesfondyer an

korforedh Apple a verwis hevlyna

Hanow teylu y gowethyas yw

Wozniak Pyth yw an kynsa hanow

arsquon den ma

A David B Simon

C Steve D Joseph

38 An gitarydh gerys-da Bert Jansch

a verwis hevlyna 67 y vloedh

Ple feu va genys

A Loundres B Bristol

C Glasgow D Dinedin

39 Unn bellwelell radyo henwys

ALMA an moyha nerthek yrsquon bys a

dhallathas oberi yrsquon kynyav Yn py

bro

A Arghantina B Brasil

C Chile D Perou

40 Bloedh rag dalleth degemmeres

gober omdennans a wra kressya dhe

66 yn mis

A Genver 2018 B Hwevrer 2020

C Ebryl 2020 D Hedra 2020

41 Yrsquon gwari-dall kenedhlek yn mis

Hedra Dave hag Angela Dawes a

waynyas pound101 milvil Py niver a dus a

wra dos ha bos milvilwas grassow

dhersquoga helder

A 10 B 20

C 25 D 30

42 Neb unn maw arsquon teylu Comette

yw perghenn arsquon men-kowas3 (457

bilvil bloedh y oes) hag a diras war y

ji Y hanow yw

A Henry B Hector

C Hugo D Hugh

43 Herwydh studhyans gans an IFS

Institute of Fiscal Sudies pygemmys

flogh a vydh yn renkas boghosogneth

yn 2015

A 200000 B 250000

C 300000 D 400000

44 Fauji Singh yw an kottha den hag

a gowlwrug an resek marathon leun

yn Toronto hevlyna Pes bloedh o

ganso

A 94 B 96

C 98 D 100

3 men-kowas meteorite

45 An Vyghternes a wrug godrik-stat

yn Ostrali yn mis Hedra Pan wrug hi

mos yn Ostrali an kynsa prys

A 1954 B 1956

C 1958 D 1959

46 Py worfordh a veu igerys nans yw

25 blydhen

A M1 B M5

C M25 D M40

47 Pes ombrofyer rag etholans

President Iwerdhonek

A 3 B 5

C 7 D 9

48 Yn China yn mis Hedra an artydh

Ai Wei-Wei meur y hanow dres an

bys a veu erghys dhe be dhersquon

governans pygemmys toll

A pound15 milvil B pound25 milvil

C pound2 milvil D pound1 milvil

49 Yn py bro re beu grontys dhe

vurjysi gwertha aga chiow aga honan

A Kolombi B Arghantina

C Spayn D Kuba

50 Py stat an Morbleg a wra desedha

an kynsa etholans yn 2013

A Baghreyn B Katar

C Oman D Koweyt

Gorthybow

1 A 2 D 3 A 4 A 5 B 6 D 7 A

8 D 9 C 10 C 11 B 12 B 13 A

14 D 15 A 16 B 17 A 18 D

19 C 20 B 21 C 22 B 23 B

24 A 25 C 26 C 27 C 28 B

29 D 30 A 31 B 32 A 33 A

34 D 35 B 36 D 37 C 38 C

39 C 40 D 41 B 42 C 43 D

44 D 45 A 46 C 47 C 48 A

49 D 50 B

DDiihhaarreess

Dihares a wren bos res gortos bys yn mis-

Genver rag erthlyglow gans Jennifer

Capper Pat Parkins Sarah Cooke Ken

George ha Stephen Gainey ha

bardhonogow gans Morris Watts ha Philip

Chadwick drefenn fowt a spas yrsquon dyllans

ma

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass

An Gannas Niver 420 Mis-Kevardhu 2011 16

An Gannas

An Gannas ISSN 1469 705X yw dyllys pub mis gans Kowethas an Yeth Kernewek a-dhia Lys an Kog 2 Cook Court Latchbrook Essa Kernow PL12 4UE 01752 840749

Kost an ragpren yw pound20 an vlydhen ha gans hemma eseleth Kowethas an Yeth Kernewek

An pennskrifer Graham Sandercock trigva a-ugh yw lowen degemmeres erthyglow yn furvas Word dhrsquoaga dyllo po der ebost

grahamsandercockblueyondercouk

Pryntyes yn Kernow gans Stuprint Lyskerrys

Kesva an Taves

Kernewek trigvaow Skrifennyades Maureen Pierce 16 Fordh

Trelawney KelliwikCallington Kernow

PL17 7EE 01579 382511 ebost

mpiercekernowbtinternetcom

Gwerthow Jori Ansell 65 Churchtown Gwynnyer Heyl Kernow TR27 5JL faks ha

01736 850878

ebost jorianselltiscalicouk

Kernewek Dre Lyther

gwiasva httpwwwkesvaorgKDL

Ordenor Roger Bailey ebost kernewekdrelytherhotmailcouk

Apposyansow Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12 2SB

01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Kowethas an Yeth

Kernewek

Gwiasva wwwcornish-languageorg Kowethas an Yeth Kernewek yw

Alusen Govskrifys niver 1065527 Soedhogyon 2011 bys yrsquon nessa kuntelles blydhenyek yw

o Kaderyores Loveday Jenkin Pennti

Tremeyn Pras an Bibell Kammbronn

TR14 9PH 01209 831517

ebost lovedayjenkingooglemailcom

o Skrifennyas Tim Hambly 12 Stret an

Duk Lannstefan Wartha Kernow PL15

8HD 01566 773716

ebost skrifennyasbtinternetcom o Alhwedhores Koreen Twydell

07890742570 ebost

koreenkoreen3orangehomecouk

o Eseli an Konsel Steve Harris Sally

Mollard Polin Prys Rob Reynolds

Esme Tackley o Kestewisys Mary Ellis Peter Harvey

o Dyllansow Maureen Pierce

o Gwerthow Jan Edmondson 2 Kilger Wartha (Higher Kilgear) Boskennek

(Boconnoc) Lostwydhyel PL22 0RU

01503 220445 anjanvaphonecoopcoop

o Eseleth Tony Hak 5 Sherwood Close

Bracknell Berkshire Pow Sows RG12

2SB 01344 424105 ebost

kowethastonyhakfreeservecouk

Gwerthji Kernewek

Keskewsel 24 Plen an Varghas Ryskammel PL32 01840 211725

(dyghtyer Jerri Jeffries)

AAnn copycopy 22 00 11 11GGaannnnaass