Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí on.pdf ·...
TRANSCRIPT
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
1
ÁÀßÍ-ªËÃÈÉ ÀÉÌÃÈÉÍ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÝËÒÝÑ
ÁÀßÍ-ªËÃÈÉ ÀÉÌÃÈÉÍ
ÀÆ ¯ÉËÄÂÝÐ, ÁÀÐÈËÃÀ
¯ÉË×ÈËÃÝÝÍÈÉ ÑÀËÁÀÐ
/2012 îí/
ªëãèé õîò 2013 îí
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
2
АГУУЛГА
1.Оршил .....................4
2 Аймгийн аж үйлдвэр барилгын салбарын үүсэл хөгжил .....................5
3. Аймагт бүртгэлтэй ААНэгжийн тоо ...........................6
4.Сүүлийн жилүүдэд аж үйлдвэр,барилга үйлчилгээний салбарт
гарч байгаа онцлог өөрчлөлт .............7
5.Аж үйлдвэрийн салбарын нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлт .............89
6. Аж үйлдвэрийн салбарын нийт бүтээгдэхүүн борлуулалт .................10
7.Аж үйлдвэрийн салбарын ДНБдээ эзлэх хувь . .....................1112
8.Аймгийн газар зүйн байршил зах зээлд ойр эсэх .......................1213
9.Аймгийн дэд бүтцийн хөгжил ...........................1314
10. Гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлт ................................15
11.Аж үйлдвэрийн салбарт ажилласадын хувь ................16
12.Барилгын салбарын ДНБндээ эзлэх хувь ...................17
13.Худалдааны салбарын ДНБдээ эзлэх хувь .....................18
14.Барилга угсралт,их засварын ажлын хэмжээ ..................1819
15.Салбарын хөдөлмөрийн бүтээмж ..................1920
16.Тээврийн салбарын тээсэн ачаа, зорчигч эргэлт ................2122
17.Холбоо үйлчилгээний орлого телефон цэгийн тоо ...............2324
18.Дүгнэлт ........................25
19.Хавсралт .................2632
__________ о О о __________
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
3
Танилцуулгыг хянан, тохиосон: Х.Бахыт
Танилцуулгыг нэгтгэн боловсруулсан: М.Дина
Санал хүсэлт байвал доорх хаягаар холбоо барина уу.
БаянӨлгий аймгийн Статистикийн хэлтэс Засаг даргын тамгын газрын байр
Еmail: stat[email protected] Утас: 70422432 , 70422322
Интернет хаяг: //www.nso.mn/bayanulgii/
БаянӨлгий аймгийн Статистикийн хэлтэс
Өлгий хот, 2013 оны 6р сар
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
4
ОРШИЛ
Манай аймгийн аж үйлдвэрийн салбарын өнөөгийн байдалд дүгнэлт хийж цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээг боловсруулах ,төлөвлөхөд энэхүү танилцуулга,судалгааны материал суурь мэдээлэл болно гэдэгт итгэж байна. Аж үйлдвэрийн салбарын үйл ажиллагаа нь бусад хүчин зүйлээс илүүтэйгээр хүн амын хэрэглээ,дэд бүтцийн хөгжил,ашигт малтмалын нөөц зэргээс илүү хамааралтай юм.Гэхдээ уул уурхайн салбар нь байгалийн байршил,түүний нөөц бололцоо,техник технологийн байдлаас илүү шалтгаална гэж үзэж байна.Дэлхийн улс орнуудын нэгэн адил манай улсын эдийн засгийн хөгжилд аж үйлдвэрийн салбар нь ихээхэн чухал байр эзэлдэг салбаруудын нэг юм. Аж үйлдвэрийн салбарын эдийн засгийн үзүүлэлтүүд аж ахуйн нэгж байгууллагуудын ажиллагчид,зардал,бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлт биет хэмжээ,үнийн дүнгээр,бүтээгдэхүүний борлуулалт, үндсэн хөрөнгө болон санхүүгийн байдлыг харуулсан үзүүлэлтүүдийг оруулдаг. Тэдгээр үзүүлэлтүүдийг гаргах мэдээллийн эх сурвалж нь үйлдвэрийн газруудын сар улирал,тухайн болон өмнөх жилийн тайлан,тооллого судалгааны гол эх үүсвэр болгон ашиглаж байна.
Аж үйлдвэрийн салбарын аж ахуйн нэгжүүдийг эдийн засгийн үйл ажиллагаагаар ангилахдаа НҮБийн эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбарын стандарт ангилалыг 1997 оноос эхлэн мөрдөж байна. Хэд хэдэн төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж ,ажил үйлчилгээ эрхэлдэг нэгжийг тэдгээрийн дотор мэдэгдэхүйц өндөр хувийн жинтэй бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээг нь үндсэн салбарт оруулдаг. Энэхүү танилцуулгад аж үйлдвэрийн нийт бүтээгдэхүүний индексийг зэрэгцүүлэх үнээр тооцоход эдгээр нэр төрлийн бүтээгдэхүүний биет хэмжээний өөрчлөлтийг ашиглаж байна. Сар бүр аж үйлдвэрийн салбарын гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүнийг хамруулан судалдаг.
Салбарын бүтцээр анхдагч салбар буюу аж үйлдвэрийн салбар үүний дотор уул уурхайн олборлох аж үйлдвэрийн салбар дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 0.6 хувийг, боловсруулах аж үйлдвэрийн салбар нь 3.1 хувийг, цахилгаан эрчим хүчний салбар 1.4 хувийг тус тус эзэлж байна.Аж үйлдвэрийн салбарын үүний дотор боловсруулах салбарын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний дүндээ эзлэх хувь нь жилээс жилд өссөн хандалагтай байна.Үүний гол шалтгаан нь БаянӨлгий аймгийн хэрэглэгчид үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжиж хүнсэндээ илүү анхаарч байгаагийн нэг жишээ юм.
АЙМГИЙН АЖ ҮЙЛДВЭР, БАРИЛГА, ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ САЛБАРЫН ҮҮСЭЛ ХӨГЖИЛ
БаянӨлгий аймаг 1940 оны 8р сард Улсын бага хурлын шийдвэрээр 10 сум 71 баг , 7063 өрх, 33.3 мянган хүн, 847.9 мянган толгой малтайгаар анх байгуулагдсан юм.1991 оноос нийгэм бүхэлдээ өөрчлөгдөн улс орон зах
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
5
зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжиж бүх салбарын төрийн өмч хувьчлагдан хувьд шилжснээр ихэнхи салбаруудад хувийн хэвшлийн оролцоо нэмэгдэж жижиг дунд үйлдвэрүүд шинээр байгуулагдан үйл ажиллагаагаа явуулж байна.
Тус аймагт 1940 онд аж үйлдвэрлэлийн салбар болох гар үйлдвэрийн хоршооллын артелууд үндсэн 3 цехтэй/зөөлөн оёдол, гутал, модон эдлэл, /жилд 200.0 мянган төгрөгний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг байсан бол ноос угаах төмөр бетон эдлэл хийх, эрчим хүч, гаргах нүүрс олборлох, мод боловсруулах ахуйн үйлчилгээ болон хүнсний үйлдвэрлэлийн салбар зэрэг аж үйлдвэрлэлийн салбар үүсэн хөгжсөн анхны жилдээ 98.3 мянган төгрөгний аж үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байжээ. Өнөөдөр тус аймаг 11312.4 сая төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж аймаг байгуулагдсаны анхны онтой харьцуулахад 40 дахин өссөн байна. 1940 онд Ховд аймгаас өрх тусгаарлан бие даасан аймаг болсноор аймгийн төвийг хөгжүүлэх жил жилийн төлөвлөгөөг боловсруулан барилгын ажлыг эрчимтэй хийж эхэлсэн юм.
Хамгийн түрүүнд аймаг сумдын төвүүдэд сургууль, дотуур байр, хүн эмнэлэг, мал эмнэлэгийг улсаас анхааран олноор барьж ард түмний хүртэл болгосон юм.Тус аймагт Сайд нарын зөвлөлийн 1959 оны 1р сарын 16нд №12дугаар тогтоолоор Барилгын анги 330 хүнтэй зохион байгуулагдан 11 машин техник , 2 хөрөө рамтай барилгын ажлыг эхэлсэн.1961 онд Сайд нарын зөвлөлийн 6р сарын 19ний 21 дүгээр тогтоолоор “Барилгын контор”болж инженер техникийн ажилтны тоо өсөж 29 авто машин, кран, тоосгоны пресс, уулын трактор, модны хөрөөг шинэчлэн тоноглосон нь барилгын салбарт хүнд механизм ашиглан ажлын бүтээмжийг дээшлүүлэхэд түлхэц болсон юм.Тухайн үеийн ханшаар 4.2 сая төгрөгний барилга угсралтын ажил, 0.8 сая төгрөгний барилгын материалыг орон нутагт үйлдвэрлэж эхэлсэн байна.Манай аймгийн барилгын байгууллагын үүсч хөгжсөн түүх нь ТТБ4Рр трестийн түүхтэй салшгүй холбоотой.1972 оны 1р сарын 28ны сайд нарын зөвлөлийн тогтоолоор Барилгын конторыг ТТБ4р трест болгосноор тэрбээр 1400 гаруй ажилтан ,ажилчинтай болж жилд 40.0 48.0 сая төгрөгний барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэн, 12.016.0 сая төгрөгний барилгын материал үйлдвэрлэн, 14.016.0 сая төгрөгний ачаа эргэлтийг хийж 2530 барилга обьектийг ашиглалтад оруулж байсан.
Барилга трест 250 машин, техниктэй авто бааз, модон эдлэлийн цех, төмөр бетон үйлдвэрлэх завод ,тоосгон завод, Цахилгаан сантехникийн цех, шохой, шавар будаг, кислородын цех зэрэг орчин үеийн тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон өндөр хүчин чадалтай улсад тэргүүлэх байртай байгуулагаа болж өргөжсөн.Мөн аймагт Хөдөө аж ахуйн барилгыг хөгжүүлэх зорилгоор Нэгдэл Дундын үйлдвэр байгуулагдан сумдад тэжээлийн агуулах, багийн төвийн 24 айлын орон сууц, механикжуулагчдын орон сууц , услалтын системийн туслах барилгуудыг барьж эхэлсэн нь барилгын салбарыг хүчин чадлаар хамааруулан төрөлжүүлэхэд улсаас явуулсан бодлого юм .
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
6
БҮРТГЭЛТЭЙ АЖ АХУЙН НЭГЖ БАЙГУУЛЛАГЫН ТОО 2012 онд Бизнес регистрийн санд 1159 аж ахуйн нэгж бүртгэлтэй
байсанаас 1000гад аж ахуйн нэгж тогтмол үйл ажиллагатай ба үлдсэн 159 аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаа нь зогсонги байдалтай байна.Манай аймгийн хэмжээнд 901 аж ахуйн нэгж улсын бүртгэлд бүртгүүлсэнээс 702 аж ахуйн нэгж нь үйл ажиллагаагаа тогтмол явуулж байна .
Аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоо / сум , үйл ажиллагаа эрхлэлтээр /
Үүнээс Үүнээс:
Эхлээгүй Түр зогсоосон
Бүрэн зогсоос
он Бусад
Алтай 28 27 1 1 Алтанцөгц 29 26 3 3 Баяннуур 55 38 17 10 6 1 Бугат 23 20 3 1 2 Булган 37 31 6 3 1 2 Буянт 29 25 4 2 1 1 Дэлүүн 62 58 4 2 2 Ногооннуур 71 57 14 2 2 6 4 Сагсай 27 25 2 2 Толбо 34 34 0 Улаанхус 59 56 3 3 Цэнгэл 56 51 5 1 1 3 Өлгий 649 552 97 26 45 11 15
Бүгд 1159 1000 159 30 62 36 31
Үйл ажиллагаа явуулаагүй
Үйл ажиллагаа явуулж байгаа
Бүгд Сумын нэр
642
831 901
642
1159
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
2008 2009 2010 2011 2012
Бүртгэлтэй аж ахуйн нэгж байгууллагын тоо
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
7
ӨНӨӨГИЙН БАЙДЛААР ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛЖ БУЙ АЖ АХУЙН НЭГЖИЙН ТОО, САЛБАРААР
СҮҮЛИЙН ЖИЛҮҮДЭД АЖ ҮЙЛДВЭР, БАРИЛГА, ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ САЛБАРТ ГАРЧ БАЙГАА ГОЛ ОНЦЛОГ, ӨӨРЧЛӨЛТ
1990оноос зах зээлийн харилцаанд шилжсэнээр БаянӨлгий аймгийн хувьд өнөөг хүртэл аж үйлдвэрийн салбарт гол гарч байгаа онцлог нь хөдөө аж ахуйн түүхий эд бүтээгдэхүүн болох угаасан ноос,самнасан ноос үйлдвэрлэх тэмээ,хонины ноосыг шат шатны дамжлагаар эцсийн бүтээгдэхүүн гаргаж түүнийгээ экспортонд гаргах томоохон үндэсний үйлдвэр
Хувьцаа
т компани
Хязгаар
лагдмал
хари
уцла
гатай
компани
Төрийн
өмчит
үйлд
вэри
йн га
зар
Орон нутгий
н өм
чит
үйлд
вэри
йн га
зар
Хоршоо
Зарим ги
шүүд нь
бүрэн хари
уцла
гатай
нөхөрл
өл
Бүх ги
шүүд нь бүрэн
хари
уцла
гатай
нөхөрл
өл
Төсөвт бай
гуулла
га
Төрийн
бус
байгуулл
ага
Бусад
1000 7 442 1 3 234 24 18 175 93 3 Хөдөө аж ахуйн, ан агнуур, ойн аж ахуй 133 2 34 72 1 24 Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 2 2 Боловсруулах үйлдвэр 106 1 64 36 1 3 1 Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж 7 1 5 1 Барилга 37 1 36 Бөөний болон жижиглэн худалдаа, гэр ахуйн барааны засварлах үйлчилгээ 272 1 183 73 10 4 1
Зочид буудал, зоогийн газар 22 15 4 1 1 1 Тээвэр, агуулахын аж ахуй, холбоо 26 21 1 3 1
Санхүүгийн гүйлгээ хийх үйл ажиллагаа 7 2 5 Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс, бизнес 45 23 1 3 1 10 6 1 Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах, албан журмын нийгмийн даатгалын үйл ажиллагаа 56 53 3
Боловсролын салбарын үйл ажиллагаа 81 1 8 1 69 1 1 Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 121 45 37 11 7 20 1 Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 85 4 1 2 21 57
ААНБ ын тообүгд
үүнээс:
Эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэл Бүгд
үүнээс:
1%
44%
24%
2%
2%
18%
9% ХК
ХХК
Хоршоо
ЗГБХН
БГБХН
Төсөвт байгууллага
ТББ
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
8
бий болгож түүнд түшиглэсэн зах зээл бий болгох нь БаянӨлгий аймгийн ойрын хугацаанд дэвшүүлээд байгаа зорилт юмаа.Түүнчлэн БаянӨлгий аймгийн хувьд байгалийн баялаг ихтэй газар нутагтай, уул уурхайн чиглэлээр хэд хэдэн томоохон хайгуул хийгдэж байгаа ба цаашдаа Асгатын мөнгөний орд, Хөх адарын зэсний ордыг ойрын хугацаанд шаардлагтай хөрөнгө оруулалтыг бий болгох замаар ашиглалтанд оруулах, ингэснээр уул уурхайн салбар нь Аймгийн эдийн засгийн голлох байр суурь болох боломжтой юм. Аймгийн хэмжээнд барилга байшин ихээр баригдаж байгаа нь жил жилийн ДНБндээ барилгын салбарын эзлэх хувь өсөхөд нөлөөлж байна.
АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН НИЙТ ҮЙЛДВЭРЛЭЛТ Аж үйлдвэрийн салбарын үйл ажиллагаа нь хүн амын хэрэглээ, дэд
бүтэц болон ашигт малтмалын нөөц , уул уурхайн газар зүйн байршилаас илүү хамааралтай бөгөөд боловсруулах аж үйлдвэрийн салбар нь ихэнхдээ хүн амын хэрэглээг хангахад оршино. Зөвхөн Монгол улс төдийгүй дэлхийд томоохонд тооцогдох Ногооннуур сумын нутгаар орших Асгатын мөнгөний ордны илрэлүүд судлагдаж байгаа.Урьдчилсан үнэлгээгээр 3.7 мянган тонн мөнгө, 238.2 мянган тонн зэс, 106.6 мянган тонн сурьма зэрэг ордуудын нөөцтэй.Толбо сумын нутагт орших Хөх адарын зэс ,холимог металлын ордын нөөцийн зэс 96.7 мянган тонн , хар тугалгын ордын нөөц 43.2мянган тонн, цайр 18.2 мянган тонн, Алтанцөгц сумын нутагт орших Дулаан хар уулын холимог металлын ордын хүдрийн нөөцийг 32.5 сая тонн, үүнээс цайрын нөөцийг 897.0 мянган тонн,агуулга нь 2.76 хувь гэж тус тус урьдчилан тогтоогдсон байна. БаянӨлгий аймгийн нутаг дэвсгэрт гол төлөв уул уурхай ,ашигт малтмалын нөөц ихтэй учир цаащид уул уурхайн салбарыг аймгийн эдийн засгийн тэргүүлэх салбарын хэмжээнд хүргэн хөгжүүлэх болоцоотой юмаа.Үүний тулд: 1. Асгатын мөнгөний ордыг ашиглаж эхлэх арга хэмжээг холбогдох байгууллагуудтай хамтран зохион байгуулах 2. Холимог металлын Дулаан хар уул, Хөх адар, алтны Ямаатын ордуудад нарийвчилсан үнэлгээ хийж буй хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжин туслаж, ашиглалтын үйлдвэр байгуулах 3. Геологи , уул уурхайн салбарыг аймгийн эдийн засгийн тэргүүлэх салбарын түвшинд хүргэх бодлого боловсруулан хэрэгжүүлэх, удирдах нэгжийг аймгийн Засаг даргын дэргэдэх агентлаг хэлбэрээр байгуулах
Аж үйлдвэрийн салбарт эдийн засгийн үзүүлэлтүүдэд аж ахуйн нэгж байгууллагуудын ажиллагсад, зардал, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлт биет хэмжээ, үнийн дүнгээр.бүтээгдэхүүний борлуулалт, үндсэн хөрөнгө болон санхүүгийн байдлыг харуулсан үзүүлэлтүүдийг оруулсан. Аж үйлдвэрийн салбарын ангилал Аж ахуйн нэгжүүдийг эдийн засгийн ангилалаар ангилахдаа салбарын стандартыг мөрдөж байна.Хэд хэдэн төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, ажил үйлчилгээ эрхэлдэг нэгжийг тэдгээрийн дотор аль өндөр хувийн жинтэй бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээгээр нь үндсэн салбарт оруулдаг. Аж үйлдвэрийн салбарт 2012 онд нийтдээ дамжуулан борлуулсан цахилгааныг оролцуулаад 11312.4 сая төгрөгний бүтээгдэхүүн
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
9
үйлдвэрлэсэн нь өнгөрсөн оныхоос 0.2 хувиар буюу 28.1 сая төгрөгөөр өссөн байна. 2012 оны хувьд боловсруулах салбарт мах бэлтгэл эрчимтэй явагдсан ба өнгөрсөн онтой харьцуулахад угаасан ноосны үйлдвэрлэлийн хэмжээ багассан.Шалтгаан нь төр засгаас хэрэгжүүлж байгаа ноосны урамшуулал олгох бодлого нь гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжүүдэд төдийлэн сайн нөлөө үзүүлэгүй болно.
АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН НИЙТ ҮЙЛДВЭРЛЭЛТ /сая.төг/
Үзүүлэлтүүд 2008 2009 2010 2011 2012 2012/ 2011
Нийт дүн 6705.1 7736.3 8737.9 11284.3 11312.4 100.2 Цахилгаан эрчим хүч 966.5 675.8 1241.7 1409.4 1741.3 123.5 Дулааны эрчим хүч 880.1 1411.9 1826.9 1964.9 2295.7 116.8 Нүүрс олборлолт 813.2 842.4 981.4 1433.2 2016.3 140.6 Хүнс бүтээгдэхүүн 113.4 194.9 256.4 290.2 329.4 113.5
Мах бэлтгэх 838.4 1214.0 630.0 954.0 2558.4 2.6 дах
Өлөн гэдэс 212.7 190.4 160.3 45.8 Гурил хивэг 99.8 2.5 40.8 Мод модон эдлэл 18.8 67.9 43.7 58.4 62.5 107.0 Оёдол,эсгий эдлэл 50.2 25.5 4.5 62.5 63.7 101.9 Төмөр эдлэл 2.5 4.6 5.0 10.6 2.1дах Цэвэр ус 107.8 153.7 169.9 209.8 226.0 107.7 Бохир ус 188.2 235.0 259.2 286.7 240.0 83.7 Угаасан ноос 2038 2609.3 2967.2 4243.1 1244.5 29.3 Тоосго үйлдвэрлэл 261.4 74.2 113.7 280.5 485.7 173.1 Стандарт блок 116.5 36.3 30.0 25.0 28.0 112.0 Ном хэвлэл 7.6 15.8 10.3 65.1
6705.1 7736.3
8737.9
11284.3 11312.4
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
2008 2009 2010 2011 2012
Нийт үйлдвэрлэлт /сая.төг/
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
10
Салбарын бүтцээр анхдагч салбар буюу аж үйлдвэрийн салбар 2012 онд ДНБний хэдэн хувийг эзэлж байна гэдгийг салбар тус бүрээр нь авч үзвэл 0.6 хувийг уул уурхайн олборлох салбар, боловсруулах аж үйлдвэрийн салбар нь 3.1 хувийг, цахилгаан эрчим хүчний салбар 1.4 хувийг бүрдүүлж байна. Аж үйлдвэрийн салбарын нэмэгдэл өртгийн ДНБд хамгийн бага хувь эзэлж байгаа нь БаянӨлгий аймагт Үндэсний үйлдвэр хөгжихгүй, зөвхөн гадаад дотоодоос орж ирж байгаа жижиглэн болон бөөний худалдаагаар түшиглэсэн зах зээл бий болж байгаагийн илрэл юм.Аж үйлдвэрийн салбарын үүн дотор боловсруулах салбарын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний дүндээ эзлэх хувь нь жилээс жилд өссөн хандалагтай байна.Угаасан ноос болон махны үйлдвэрлэлт энэхүү өсөлтөнд нөлөөлж байна.
АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН НИЙТ БОРЛУУЛАЛТ /сая.төг/
АЙМГИЙН ДНБ БОЛОН АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН НЭМЭГДЭЛ ӨРТӨГ,
Үзүүлэлтүүд 2008 2009 2010 2011 2012 2012/ 2011
Нийт дүн 6021 6772.7 8644.8 9835.9 12069.9 122.7 Цахилгаан эрчим хүч 966.5 675.8 1241.7 1409.4 1741.3 123.5 Дулааны эрчим хүч 880.1 1340.3 1773.9 1964.9 2295.7 116.8 Нүүрс олборлолт 860.2 842.4 981.4 1433.2 2016.3 140.6 Хүнс бүтээгдэхүүн 113.4 194.9 223.6 283.2 329.4 116.3 Мах бэлтгэх 838.4 232.9 630.2 954.0 2558.4 2.6дах Өлөн гэдэс 188.3 234.8 160.3 45.8 Гурил хивэг 99.8 2.5 40.8 Мод модон эдлэл 14.3 67.9 43.7 58.4 62.5 107.0 Оёдол,эсгий эдлэл 50.2 25.5 4.6 62.5 63.7 101.9 Төмөр эдлэл 2.5 4.5 5.0 10.6 2.1дах Цэвэр ус 107.8 153.7 169.9 209.8 226.0 107.7 Бохир ус 188.2 235 259.2 286.7 240.0 83.7 Угаасан ноос 1336 2697.9 2967.2 2801.7 2002.0 71.4 Тоосго үйлдвэрлэл 261.4 57.2 113.7 280.5 485.7 173.1 Стандарт блок 116.5 9.4 22.5 25.0 28.0 112.0 Ном хэвлэл 7.6 15.8 10.3 65.2
6020.7 6772.7
8644.8 9835.9
12069.9
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
2008 2009 2010 2011 2012
Нийт борлуулалт /сая.төг/
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
11
ЭЗЛЭХ ХУВЬ
АЙМГИЙН ГАЗАР ЗҮЙН БАЙРШИЛ ЗАХ ЗЭЭЛД ОЙР ЭСЭХ БаянӨлгий аймаг нь Монгол Улсын баруун хязгаарын Монгол Алтай
нурууны мөнх цаст өндөр уулсаар хүрээлэгдсэн, далайн түвшингээс дээш 13014374 метр өргөгдсөн ба хамгийн өндөр цэг нь Алтайн нурууны ноён оргил Хүйтэн,хамгийн нам цэг нь Баяннуур сумын төв 1301 метр юм.Бүх нутаг дэвсгэрийн 95.3 хувь нь 1600 метрээс дээш өргөгдсөн бөгөөд газар нутаг нь 45.8 мянган хавтгай дөрвөлжин километр нутагтай хойд өргөгрөгийн 46 хэм 37 минутаас 50 хэм ,зүүн уртрагийн 87 хэм 48 минутаас 91 хэм 55 минутын хооронд Монгол Алтайн гол нурууны дагуу хойноосоо урагшаа суна цэг хүртэл 380 мал байршилтай,хамгийн хойд хилийн цэгээс урд хилийн цэг хүртэл 380 км хамгийн зүүн хилийн цэгээс баруун хилийн цэг хүртэл 270 км үргэлжилдэг.
Баруун талаараа Алтай нурууны хяр дагаж БНХАУын Шинжан Уйгарын өөртөө засах оронтой 450 км, хойд талаараа Сийлхэмийн нуруу дагаж ОХУ ын Горноалтайск БНУтай 225 км, зүүн талаараа Увс аймагтай 165 км зүүн ба урд талаараа Ховд аймгийн нутагтай 450 кмээр тус тус хил залгаа оршдог.Байрлалаараа дэлхийн бөмбөрцөгийн хойд хагасын дундад өргөрөгт багтдаг учир Эх газрын эрс тэс уур амьсгалтай хур тундасны жилийн дундаж нийлбэр 102.6 мм байна.Аймаг мань хойд хөрш ОХУтай, урд хөрш Хятад улстай хил залгаа оршдог юм.Хилийн 34 боомтоор жилийн аль ч улиралд
% зөрүү Бүгд 72374.0 79182 81623.9 104679.0 113367.5 108.3 8688.5
Уул уурхай олборлох салбар 650.7 177.9 401.6 833.4 913.6 109.6 80.2
Боловсруулах салбар 943.7 805.1 798 3959.2 4359.4 110.1 400.2
Цахилгаан,дулаан эрчим хүчний салбар 506.7 899.6 1092.7 2301.7 2608.9 113.3 307.2
Аж үйлдвэрийн салбарын ДНБд эзлэх хувь 2.9 2.4 2.8 6.7 6.9 103.0 0.2
2012/2011 2008 2009 2010 2011 2012
2.9
2.4
2.8
6.7
6.9
Аж үйлдвэрийн салбарын ДНБдээ эзлэх хувь
2008
2009
2010
2011
2012
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
12
орж гарч явдаг нь манай аймгийн аж үйлдвэрийн салбарын гол онцлог юм.
áýë÷ýý- ðèéí ãàçàð
Õàäëàí- ãèéí
òàëáàé
òàðèà- ëàíãèéí
ãàçàð
Àòàðø- ñàí ãàçàð
ÕÀÀ-í áàðèëãà áàéãóó-
ëàìæèéí äýâñãýð ãàçàð
Àëòàé 316356 270847 269789.9 1000 57.1 Àëòàíöºãö 178610 164481 161780.8 2400 103.4 163.7 33.1 Áàÿííóóð 233950 159611 158740.9 400 281.2 127.8 61.1 Áóãàò 204910 199373 198740 555 12.3 16.7 49.0 Áóëãàí 497733 462478 461847.7 492 71.1 67.2 Áóÿíò 184567 181669 181449.7 180 39.2 Äýë¿¿í 559499 496722 496097.8 524 1 1 98.2 Íîãîîííóóð 522194 404396 398881 5382 100 33 Ñàãñàé 313999 168402 167842.3 400 58 41 60.7 Òîëáî 297469 283134 282705.3 360 20 48.7 Óëààíõóñ 604793 465543 464424.9 1020 6.3 91.8 Öýíãýë 646317 264212 263260 816 7 129 ªëãèé 10092
Ä¿í 4570489 3520868 3505560.3 13529 660.3 350.2 768.1
Áàðèëãà áàéãóóëàì
æèéí äýâñãýð ãàçàð
ãýð õîðîîëëûí
ãàçàð
Àëòàé 423 12.8 34.09 1102 878 4189 38917 Àëòàíöºãö 200 12.7 20.2 775 5104 676 7374 Áàÿííóóð 238 8.5 159.14 574 216 689 72622 Áóãàò 2767 1752 1018 Áóëãàí 288 12.16 71.01 718 4156 2741 27352 Áóÿíò 372 5.63 50.8 1791 735 Äýë¿¿í 380 27.27 51 1270 345 6679 54103 Íîãîîííóóð 1205.6 753.6 25 532 941 10927 104192.4 Ñàãñàé 443 12.15 93.1 1127 2194 141833 Òîëáî 334 4.53 10.55 1459 12542 Óëààíõóñ 298 5.6 7.4 1042 560 137350 Öýíãýë 1139 23.7 43.1 1222 9185 3750 366809 ªëãèé 10092 508.24 270.63
Ä¿í 15412.6 1386.88 836.02 14379 22577 46700 950552.4
Àéìãèéí ãàçðûí íýãäìýë ñàíãèéí á¿òýö , ãà-ãààð
Ñóì, õîðîî Íóòàã
äýâñãýð
õºäºº àæ àõóéí
ãàçàð, á¿ãä
Óñàí ñàí á¿õèé ãàçàð
Óëñûí òóñãàé
õýðýãöýý- íèé ãàçàð
¿¿íýýñ:
¿¿íýýñ
Ñóì, õîðîî
Õîò òîñãîí, áóñàä
ñóóðèíû ãàçàð, á¿ãä
Çàì øóãàì ñ¿ëæýýíèé ãàçàð, á¿ãä
Îéí ñàí á¿õèé ãàçàð
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
13
Энэ хүснэгтээс харж байхад БаянӨлгий аймгийн нийт газар нутгийн бүтцийн 78% нь хөдөө аж ахуйн газар, 21% ийн хот тосгон болон бусад суурин газар тус тус эзэлж байна.Жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчид худалдаа наймаа хийгчид сүүлийн жилүүдэд олшрлоо.Энэ бол манай аймгийн геополистикийн онцлог юм.Дээр нь Казакстаны онгоц бууж биднийг холбож байгаа нь зах зээлд ойртож байгаагийн шинж юм
АЙМГИЙН ДЭД БҮТЦИЙН ХӨГЖЛИЙН БАЙДАЛ, ЗАМ ХАРИЛЦАА ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ЭХ ҮҮСВЭР
БаянӨлгий аймгийн дээд бүтцийн хувьд Мянганы хөгжлийн “Хэвтээ тэнхлэгийн зам”тай Цагаан нуурын чөлөөт бүсийн хөгжлийг уялдуулах АН32 олон улсын замын дагуу таваар эргэлт,ачаа тээвэрлэлтийн урсгал бий болж байна.Манай аймагт эрчим хүчний систем нээн шийдвэрлэгдсэн.ОХУаас импортаар авдаг ба Красноярскийн усан цахилгаан станцаас гаргасан эрчим хүчийг бид хэрэглэдэг Тогтмол эрчим хүчний эх үүсвэртэй харин үнийг нь төлөх янз бүр.Тогтмол эрчим хүчний эх үүсвэртэй тул жижиг дунд үйлдвэр хөгжүүлэх ахуй үйлчилгээ үзүүлэх бүрэн боломжтой.
Аймгийн хөгжүүлэх төлөвлөгөөнд Ташантаа,Тайкешкенд гарах 618 км засмал тавих ажиллагаа эхлэгдэж байна.Энэ бол манай Аймгийн хувьд өргөн бололцоо юмаа.БаянӨлгий аймгийн хөгжлийн гарцыг доорх схемеер харуулсан болно.
Ãàçàð íóòãèéí á¿òýö
78%
0%
0%
0%
1%
1%
21%
õºäºº àæ àõóéí ãàçàð, á¿ãä Óëñûí òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçàð
Óñàí ñàí á¿õèé ãàçàð Îéí ñàí á¿õèé ãàçàð
Õîò òîñãîí, áóñàä ñóóðèíû ãàçàð, á¿ãä Çàì øóãàì ñ¿ëæýýíèé ãàçàð, á¿ãä
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
14
3. Ìàëûí ãàðàëòàé ò¿¿õèé ýäèéã áîëîâñðóóëàõ æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ áîäëîãî
4 . ð̄ øèì ñàéòàé ìàëûí òîî òîëãîéã íýìýãä¿¿ëýõ
5 . Îðîí íóòãèéí áîäëîãîîð çàõ çýýëèéã ºðãºæ¿¿ëýõ àðãà çàìûã òîäîðõîéëîõ
6 . Ìàë àæ àõóéí áóñ áàÿëàã,ò¿¿õèé ýäèéã àøèãëàñàí äîòîîäûí õýðýãöýýã õàíãàõ,ýêñïîðòîä ÷èãëýñýí æèæèã,äóíä ¿éëäâýðëýëèéã òºðººñ äýìæèõ
7. Öàãààííóóð ÷ºëººò á¿ñèéí áîäëîãî,õýðýãæèëòòýé óÿëäóóëàõ
2. Òýæýýë òàðèàëàëò 1 .Ìàë÷äûí ñóðãàëò
Óëàìæëàëò ìàë àæ àõóéãààñ ýð÷èìæñýí ìàë àæ àõóé ðóó øèëøèõ øèëæèëòèéã ò¿ðãýñãýõ Ìàëûí
ãàðàëòàé ò¿¿õèé ýäèéã áîëîâñðóóëàõ æèæèã äóíä ¿éëäâýð áàéãóóëàõ
Æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéã
õºãæ¿¿ëýõ
Óðò áîëîí äóíä õóãàöààíû õºãæëèéí
õàíäëàãà Áèå äààí õºãæèõ ÷àäâàð ñóë
Áîãèíî áà äóíä õóãöààíû
õºãæëèéí ãàðö Àëü íýãýí ñàëáàðûí õºãæëèéã õóðäàñãàõàä òóñëàõ ñàëáàð.Ãýõäýý èðýýä¿éí õºãæëèéí ÷èã
õàíäëàãòàé õàâñðàõ áîëîìæòîé
Áàÿí-ªëãèé àéìãèéí õºãæëèéí ãàðö
Òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýë
Áàéãàëèéí áàÿëàã äýýð ñóóðèëñàí
õºãæèë
Àÿëàë Æóóë÷ëàëûí ýð÷èìæèëò äýýð ñóóðèëñàí
õºãæèë
Ýð÷èìæñýí ìàë àæ àõóéã õºãæ¿¿ëýõ
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
15
АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ГОЛ НЭР ТӨРЛИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮН ҮЙЛДВЭРЛЭЛТ.
Аж үйлдвэрийн гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг авч үзэхэд 2012 онд цахилгаан эрчим хүч , түгээсэн цэвэр ус, бохир ус, модон эдлэл , малын мах , нарийн боов, талх, жигнэмэг , дулааны эрчим хүч , нүүрс, цэвэр ус, модон эдлэл, архины үйлдвэрлэлт, улаан тоосго, вакуум цонх эдгээр бүтээгдэхүүний биет хэмжээ нэмэгдэж, өлөн гэдэсний үйлдвэр, угаасан ноосны үйлдвэрлэлт , стандарт блок зэрэг бүтээгдэхүүнүүдийн биет хэмжээ нь буурсан байна.
мян.кв.цаг 16514.7 20621.4 21477.4 24706.8 29260.0 118.4 мян.г.кал 49.4 41.3 64.1 70.0 81.9 117.0 мян.тн 56.3 45.9 55.3 77.0 90.6 117.6 тн 125.3 16.4 мян/м3 109.5 155.7 209.9 316.5 437.8 138.3 мян.м.куб 165.7 183.4 256.0 320.3 324.0 101.1 тн 13.2 14.1 16.6 117.7 сая.төг 50.2 24.9 45.1 73.0 63.7 87.2 сая.төг 14.3 59.8 43.7 52.3 62.5 119.5 тн 555.1 799.0 360.0 215.6 623 2.9дах мян.гогцоо 162.0 130.0 79.0 9.1 мян.л 0.3 3.7 3.9 105.4 тн 2.4 2.5 0.9 2.0 1.6 80.0 мян.л 8.5 6.3 7.5 6.4 9.3 145.3 тн 43.1 59.9 90.7 91.2 91.5 100.3 тн 39.7 42.2 43.1 35.2 81.6 тн 2.8 1.5 0.2 0.3 150.0 тн 0.8 1.5 0.3 8.3 13.0 156.6 тн 1.7 1.0 тн 1.0 1.0 1.0 100 тн 12.3 40.0 тн 782.8 856.7 762.2 675.7 622.2 92.1 мян.шир 1071.7 548.0 874.6 1652.0 3340.0 2.2дах мян.шир 38.0 32.0 25.0 30.0 120.0 м2 182.0 218.2 434.0 198.9
Стандарт блок
Архи Нарийн боов Талх
Гоймон
Оёдол эсгий эдлэл
Өлөн гэдэс
Вакуум цонх
Тоосго
Чихэр Жигнэмэг
Хивэг
2012/ 2011
Угаасан ноос
Цахилгаан эрчим хүч
Хэмжих нэгж
Малын мах
Бялуу
Модон эдлэл
Хиам болон утсан мах
Дулааны эрчим хүч Нүүрс олборлолт
2011
Чацаргааны сироп
Иоджуулсан давс
2010
áèåò õýìæýýãýýð
Бохир ус
2012 2009 Үзүүлэлтүүд 2008
Гянт болд олборлолт Цэвэр ус
49.4 41.3
64.1 70.0
81.9
56.3 45.9
55.3
77.0 90.6
16.7 20.4 21.4 24.8 29.0
0
20
40
60
80
100
2008 2009 2010 2011 2012 Дулааны эрчим хүч мян.г.кал Нүүрс олборлолт мян.тн
Цахилгаан эрчим хүч сая.кв.цаг
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
16
АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРТ АЖИЛЛАГЧДЫН ТОО, АЙМГИЙН НИЙТ АЖИЛЛАГЧДАД ЭЗЛЭХ ХУВЬ
Хөдөлмөрийн зах зээлийн хөгжил, хүн амын эдийн засгийн идэвхтэй байдлыг харуулдаг гол үзүүлэлт бол ажиллах хүчний хөдөлмөр оролцооны түвшин бөгөөд энэ үзүүлэлт сүүлийн жилүүдэд БаянӨлгий аймагт бага зэрэг буурч ирсэн.БаянӨлгий аймгийн хувьд нийт ажиллагсдын дотор аж үйлдвэрийн салбарын ажиллагсдын эзлэх хувь 2011 онтой харьцуулахад 0.2 пунктээр өссөн байна.
% зөрүү Уул уурхай 183 189 177 168 249 148.2 81 Боловсруулах үйлдвэр 538 557 569 567 546 96.2 21 Цахилгаан,дулааны эрчим хүч 284 291 297 302 317 105.0 15 Аж үйлдвэрийн салбарт ажиллагсад 1005 1037 1043 1037 1112 107.2 75 Нийт ажиллагсад 32617 32161 29328 29877 29526 98.8 351
Нийт ажиллагсад дотор Аж үйлдвэрийн салбарын
ажиллагсадын эзлэх хувь 3.1 3.2 3.5 3.5 3.7 105.7 0.2
2012 2008 2009 2010 2011 2012/2011
0.5 0.6 0.6
0.5
0.8
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9
2008 2009 2010 2011 2012
Уул уурхайн салбарт ажиллагсдын эзлэх хувь
1.6
1.7
1.9
1.9
1.8
Боловсруулах салбарт ажиллагсдын эзлэх хувь
2008 2009 2010 2011 2012
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
17
БАРИЛГЫН САЛБАРЫН НИЙТ ҮЙЛДВЭРЛЭЛТ, НЭМЭГДЭЛ ӨРТГИЙН ХЭМЖЭЭ, АЙМГИЙН ДНБД НЭМЭГДЭЛ ӨРТГИЙН ЭЗЛЭХ ХУВЬ
2012 онд барилгын салбарын ДНБдээ эзлэх хувь нь өнгөрсөн онтой харьцуулахад 0.1 пунктээр 8688.5 сая төгрөгөөр өссөн байна.2012 онд ихээнх сумуудад шинээр сургууль, дотуур байр, эмнэлэг баригдсан ба зам засварын ажилд нэлээн хөрөнгө зарцуулагдсан.
0.8 0.9
1.0 1.0 1.0
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
2008 2009 2010 2011 2012
Цахилгаан эрчим хүчний салбарт ажиллагсдын эзлэх хувь
% зөрүү Бүгд 72374.0 79182 81623.9 104679.0 113367.5 108.3 8688.5
Барилга угсралт, их засварын ажил 1049.6 937.8 977.2 2678.0 2980.2 111.2 302.2 ДНБд эзлэх хувь 1.4 1.2 1.2 2.5 2.6 104.0 0.1
2008 2009 2010 2011 2012 2012/2011
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
2008 2009 2010 2011 2012
Барилгын салбарын ДНБд эзлэх хувь
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
18
ХУДАЛДААНЫ САЛБАРЫН НИЙТ БОРЛУУЛАЛТ, НЭМЭГДЭЛ ӨРТГИЙН ХЭМЖЭЭ, АЙМГИЙН ДНБД НЭМЭГДЭЛ ӨРТГИЙН ЭЗЛЭХ ХУВЬ
Худалдааны байгууллагууд ихэнхдээ бөөний болон жижиглэн худалдаа дагнах эсвэл холимог хэлбэрээр үйл ажиллагаа явуулдаг.Худалдааны салбарын ДНБнд эзлэх хувь нь 2008 онд 6.5 хувь байснаа, 2009 онд 5.1 хувь , 2010 онд 5.3 хувь, 2011 онд 7.7, 2012 онд 7.6 болж өнгөрсөн оноос 0.1 пунктээр буурсан байна.
% зөрүү Бүгд 72374.0 79182 81623.9 104679.0 113367.5 108.3 8688.5
Бөөний болон жижиглэн худалдаа 4761.0 4009.0 4351.0 8073.9 8718.5 107.9 644.6 ДНБд эзлэх хувь 6.6 5.0 5.3 7.7 7.6 98.7 0.1
2008 2009 2010 2011 2012 2012/2011
6.6
5.0 5.3
7.7 7.6
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
2008 2009 2010 2011 2012
Худалдааны салбарын ДНБд эзлэх хувь
4761.0 4009.0 4351.0
8073.9 8718.5
0.0 1000.0 2000.0 3000.0 4000.0 5000.0 6000.0 7000.0 8000.0 9000.0 10000.0
2008 2009 2010 2011 2012
Худалдааны салбарын нэмэгдэл өртөг /сая.төг/
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
19
БАРИЛГА УГСРАЛТ, ИХ ЗАСВАРЫН АЖИЛ БаянӨлгий аймаг нь 2012 онд 12657.6 сая төгрөгний барилга угсралт
их засварын ажил хийгдсэн нь өнгөрсөн онтой харьцуулахад 26.7 хувиар өссөн байна.
сая.төг
Үзүүлэлтүүд 2009 2010 2011 2012 2012/2011
Шинэ барилга, өргөтгөл, шинэчлэл бүгд 6017.8 5225.5 7484.9 10088.0 134.7 Орон сууцны барилгаТоосгон 7.7 158.0 25.0 15.8 Орон сууцны барилгаБусад 357.4 302.5 17.0
Орон сууцны бус барилгаYйлдвэрийн 40.0
Орон сууцны бус барилгаЭмнэлэг 62.5 1566.1 1312.0 890.7 67.8
Орон сууцны бус барилгаСургууль, соёлын 2989.2 1322.1 858.0 2240.0 261.0
Орон сууцны бус барилгаКонтор албан тасалгааны 152.1 13.0 157.0 66.0 42.0
Орон сууцны бус барилгаХудалдаа үйлчилгээний 52.0
Орон сууцны бус барилгаагуулах, гараж, бусад 77.4 43.7 41.0 27.0 65.8
Инженерийн барилга байгууламжАвто замын 1029.8 2815.9 3476.0 123.4
Инженерийн барилга байгууламжГүүр,гүүрэн гарц 192.0 634.8 1609.0 3205.8 199.2
Инженерийн барилга байгууламжДалан, суваг, шугам сүлжээ 118.2 199.8 450.0 149.0 33.1
Инженерийн барилга байгууламжзам талбайн ажил бусад 2069.0 66.0 15.0 8.5 56.6 Их засварын ажилбүгд 631.7 2323.2 2492.8 2568.6 103.0
Их засварын ажилОрон сууцны 50.0
Их засварын ажилОрон сууцны бус 631.7 386.4 1042.8 626.2 60.0
Их засварын ажилИнженерийн барилга байгууламж 1936.8 1400.0 1942.4 138.7
Барилга угсралт, их засварын ажилбүгд 7326.4 7549.0 9984.7 12657.6 126.7 Авто замын уртАсфальт 21.3 29.5 34.5 116.9 ГүүрБетон/уртааш м/ 278.7 181.8 145.5 254.0 174.5
ГүүрБусад/уртааш м/ 129.9 65.0 190.7 179.0 93.8
Нийт ажиллагчидБүгд(дундаж тоо) 573.0 627.0 740.0 699.0 94.4
Барилгын ажиллагчид(дундаж тоо) 536.0 587.0 677.0 592.0 87.4 Үүнээс: инженер техникийн ажилтан(дундаж тоо) 77.0 82.0 137.0 140.0 102.1
Мэргэжлийн ажилчид(дундаж тоо) 392.0 461.0 298.0 382.0 128.1
Аж ахуйн нэгжийн нийт ажиллагсадынцалингын сан 570.0 659.5 793.1 1190.2 150.0 Барилгын ажиллагсадынцалингын сан 472.0 574.5 699.8 1028.3 146.9
7326.4 7549.0
9984.7
12657.6
0.0
2000.0
4000.0
6000.0
8000.0
10000.0
12000.0
14000.0
2009 2010 2011 2012
Барилга угсралтих засварын ажил /сая.төг/
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
20
АЖ ҮЙЛДВЭР, БАРИЛГА, ХУДАЛДААНЫ САЛБАРЫН ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ
Бүтээмж нь улс оронд бий болсон үйлдвэрлэл,үйлчилгээний үр ашгийн үзүүлэлт бөгөөд нэгж зардлаар хэдий хэр бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ үйлдвэрлэж байгааг тодорхойлдог.Хөдөлмөрийн бүтээмжийг тооцоохдоо нэмэгдэл өртгийн хэмжээг жилийн дундаж ажиллагчдын тоонд хуваана. Хөдөлмөрийн бүтээмжийн хэмжээ өнгөрсөн оныхоос ДНБний хэмжээг сая төгрөгөөр тооцоход 2.5 пунктээр өссөн байна.
сая.төг
ХУДАЛДААНЫ САЛБАРЫН ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ Худалдааны салбарын хөдөлмөрийн бүтээмж жилээс жилд өссөн
хандлага ажиглагдаж байна.Энэ нь нэг талаас гадаад, дотоодын импортын бараа худалдалдаг үйлчилгээний цэгүүд олширч, тэр хэмжээгээр тус салбарт ажилдаг ажилчдын тоо өсч байгаагийн илрэл юм.
сая.төг
% зөрүү Аж үйлдвэрийн салбарын нэмэгдэл өртгийн хэмжээ 2101.1 1882.6 2292.3 4793.3 7881.9 164.4 3088.6 Аж үйлдвэрийн салбарын ажиллагсдын дундаж тоо 1037.5 1037.5 1043 1037 1112 107.2 75
Аж үйлдвэрийн салбарын хөдөлмөрийн бүтээмж 2.0 1.8 2.2 4.6 7.1 153.3 2.5
2012 2012/2011 2008 2009 2010 2011
2.0
1.8
2.2
4.6
7.1
0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0
2008
2009
2010
2011
2012
Аж үйлдвэрийн салбарын хөдөлмөрийн бүтээмж
% зөрүү 4761.0 4009.0 4351.7 8073.9 8718.5 108.0 644.6 2018 2332 2249 2311 2169 93.8 142.0 2.3 1.7 1.9 3.5 4.0 114.3 0.5
Худалдааны салбарын нэмэгдэл өртөг Худалдааны салбарын нийт ажиллагсад
2008 2009 2012 2012/2011
2010 2011
Хөдөлмөрийн бүтээмж
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
21
ТЭЭВРИЙН САЛБАРЫН ТЭЭСЭН АЧАА, ЗОРЧИГЧДЫН ТОО, АЧАА ЭРГЭЛТ, ЗОРЧИГЧ ЭРГЭЛТ
Өргөн уудам нутагтай, төвийн бүсээс алслагдсан манай аймгийн нөхцөлд тээвэр нь эдийн засгийн амьдралд чухал ач холбогдолтой салбарын нэг юм. Тээврийн салбарын статистик үндсэн үзүүлэлтүүд ачаа эргэлт, тээсэн ачаа, зорчигч эргэлт, авто машины тоо, шилжүүлсэн тонн, км ажиллагсдын тоо орлого зэрэг орно.Авто тээврийн статистик мэдээ тайланг аж ахуйн нэгжүүдээс аймгийн статистикийн хэлтэс цуглуулан авч нэгтгэн Үндэсний статистикийн хороонд дамжуулдаг.
2.3 1.7 1.9
3.5 4.0
0 0.5 1
1.5 2
2.5 3
3.5 4
4.5
2008 2009 2010 2011 2012
Хөдөлмөрийн бүтээмж
% зөрүү 2018 2332 2249 2311 2169 93.8 142 32617 32161 29247 29877 29526 98.8 351 6.2 7.2 7.7 7.7 7.3 94.8 0.4 Нийт ажиллагсдад эзлэх хувь
Нийт ажиллагсад Худалдааны салбарт ажиллагсад
2008 2009 2012/2011 2011 2010 2012
17% 20%
22%
21%
20%
Худалдааны салбарт ажиллагсдын эзлэх хувь
2008 2009 2010 2011 2012
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
22
Ачаа эргэлт Нийт тээвэрлэсэн ачааны хэмжээг зөөвөрлөсөн зайгаар үржүүлсэн үзүүлэлт Зорчигч эргэлт Нийт зорчигчдын тоог тээвэрлэсэн зайгаар үржүүлсэн хэмжээ Шилжүүлсэн тонн км Тээврээр гүйцэтгэсэн олон төрөл хэлбэрийн ажил үйлчилгээг тусгай коэфицентыг ашиглан нэг нэгжид шилжүүлж тооцно.
Тээврийн нийт орлого өнгөрсөн онтой харьцуулахад 48.4 хувиар буурсан байна.
ХОЛБООНЫ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ОРЛОГО РАДИО ТЕЛЕФОН ЦЭГИЙН ТОО Холбооны нийт орлого,үүнээс хүн амаас орсон орлого телефон болон
радио цэгийн тоо зэрэг үндсэн үзүүлэлтийг харуулав. Нийт орлого Холбооны үйл ажиллагааны нийт орлого гэдэгт цахилгаан холбоо,хөдөлгөөнт холбоо,мэдээллийн технологи, шуудангийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуйн нэгж, байгууллагуудын тайлант хугацааны нийт орлогыг оруулна. Үүрэн телефон хэрэглэгч Тухайн байгуулсан сүлжээний хүрээнд хөдөлгөөнтэй /нэгээс нөгөө үүрт шилжих/ашиглах боломжтой утасгүй холбооны хэрэглэгч юм. Утасгүй холбооны хэрэглэгч Тухайн байгуулсан сүлжээний хүрээнд ажиллах радио долгионы холбооны хэрэглэгч . Интернет кафе Олон нийтэд нэг цэгт интернет үйлчилгээ үзүүлэгч байгуулагаа аж ахуйн нэгж
сая.төг 63.9 75.6 154.7 265.0 136.8 51.6 мян.тн.км 6265 7485 33797.4 68440.0 30940.0 45.2 мян.тн 90.5 89.7 99.5 52.4 23.8 45.4
Үзүүлэлтүүд Хэмжих нэгж 2008 2009 2010 2012/
2011
Тээврийн нийт орлого Ачаа эргэлт Тээсэн ачаа
2012 2011
63.9 75.6
154.7
265.0
136.8
0
50
100
150
200
250
300
2008 2009 2010 2011 2012
Тээврийн нийт орлого /сая.төг/
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
23
Тус аймагт цахилгаан холбооны эх үүсвэр анх 1915 онд тавигдаж Ховд ЦагааннуурКочагашБийскийг холбосон ган шугам тавигдаж байсан бол 1965 онд Холбооны радио нэвтрүүлэх станц, АТС бүхий цогцолбор байгуулагдсан юм.Гэвч энэ бүхэн маш хязгаарлагдмал байлаа.1990 оноос АТС болон суурин телефоны цэгийн тоо эрс нэмэгдэж 2000 номерийн АТС тавих ,сансарын холбоо,цахим холбоо,электрон шуудан, интернет, факс, тонн АТС, аймгийн төв төдийгүй хөдөө сумдад байгуулагдлаа.Мөн багийн холбоо шилэн кабель, гар утас зэрэг холбооны төрөл нэмэгдэж , алслагдсан малчид хүртэл телевиз үзэж, гар утас хэрэглэдэг боллоо.1980 он хүртэл холбооны чиглэлийн ганцхан байгууллага байсан бол холбоо мэдээллийн үйлчилгээ өргөжиж ,Монголын цахилгаан холбоо компаниас гадна Шуудан холбоо ,Радио нэвтрүүлгийн станц, Мэдээлэл холбооны сүлжээ ХХК мөн гөр утасны операторууд зэрэг хэд хэдэн байгууллаага бие даан ажиллаж байна.Холбооны газар 19992000 онд орчин үеийн үйлчилгээг иргэдэд хүргэх боломжтой болсон юм.Сумдад үйл ажиллагаа явуулж буй суурин болон гар утас, телевиз, радио зэрэг орчин үеийн холбооны хэрэгсэл олон улсын жишигт хүрч үйлчилгээ явуулж байна.
Одоогийн байдлаар тус аймгийн Холбооны газар нь аймгийн төвд 2001 онд ашиглалтанд орсон EWCD тоон АТС , 2006 онд утасгүй суурин холбооны F –зон үйлчилгээ өндөр хурдны ADSL интернетийн үйлчилгээг эрхлэн явуулж байна.Алтанцөгц, Баяннуур ,Толбо сумуудад утасгүй суурин холбооны үйлчилгээ Булган, Дэлүүн, сумуудад ZTE тоон станц ,Сагсай суманд HICOM тоон АТСыг ашиглаж байна.
Бусад сумууд бага оврын станцуудыг ашиглаж байна.Харилцаа холбоо эрчимтэй хөгжиж байгаа өнөө үед манай аймагт хэд хэдэн үүрэн холбооны сүлжээ бий болсон юм.Үүнд Мобиком, Ньютел, Жимобайл, Сидима зэрэг операторууд үйл ажиллагаа явуулж байгаа ба үүнтэй холбогдон холбооны орлого жилээс жилд өссөөр байна.Холбоо ашиглалтын орлого 2012 оны байдлаар холбооны орлого 5510.0 сая төг болж өнгөрсөн онтой харьцуулахад 4.6 хувиаар буюу 252.2 сая төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.
Тээврийн нийт орлого сая.төг 63.9 75.6 154.7 265.0 136.8 51.6 Холбооны орлого сая.төг 2614.4 3870.6 3964.4 5257.8 5510 104.8 ҮүнээсХүн амаас сая.төг 1817.7 265.9 298.1 305.7 332.5 108.8 Үүрэн телефоны орлого сая.төг 2800 3320 3620 4309.6 4790 111.1 Үүрэн телефон хэрэглэгчдийн тоо тоо 23834 40100 45400 72800 73200 100.5 Телефон цэг тоо 3326 3355 3257 2780 2881 103.6
Үзүүлэлтүүд Хэмжих нэгж 2008 2009 2010 2012/
2011 2012 2011
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
24
Телефон цэг мөн өсч 2012 оны байдлаар 2881 болж 2011 онтой харьцуулахад 101 цэгээр буюу 3.6 хувиар өссөн байна.Холбооны салбарт шинэ техник технологи нэвтэрч үйлчилгээний салбарын тоо нэмэгдэж 2012 оны байдлаар үүрэн телефон хэрэглэгчдийн тоо 73800 болж урьд оноос 0.5 хувиар буюу 400 хүнээр нэмэгдсэн ба үүнд үндэсний үүрэн телефоны Жи Мобайл компаний орон нутаг дахь сүлжээг өргөтгөж үйлчилгээний шинэ төрөл, үнийн уян хатан бодлого явуулж хэрэглэгчидийг өөртөө ихээр татаж элсүүлж чадсан нь ихээхэн нөлөөлсөн.Аймгийн хэмжээнд бүх сум ихээнх баг үүрэн телефоны сүлжээнд холбогдсон.
Бүх сум телевизийн үндэсний нэвтрүүлгийн хэд хэдэн суваг үздэг ба аймгийн төв кабелийг сүлжээгээр гадаад орны олон сувгаар мэдээлэл авах бүрэн боломжтой боллоо.
2614.4
3870.6 3964.4
5257.8 5510
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
2008 2009 2010 2011 2012
Холбооны орлого сая.төг
23834
40100 45400
72800 73200
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
2008 2009 2010 2011 2012
Үүрэн телефон хэрэглэгчдийн тоо
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
25
ХАВСРАЛТ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ЖИН, ИНДЕКС ТООЦОХ
УДИРТГАЛ Аж үйлдвэрийн нийт үйлдвэрлэлтийн хэмжээнд бүтээгдэхүүний
хэмжээ,үнэ гэсэн хоёр хүчин зүйл нөлөөлдөг бөгөөд бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн нөлөөллийг арилгаж ,зөвхөн үйлдвэрлэлийн өсөлтийг тодорхойлох зорилгоор статистикийн практикт үйлдвэрлэлийн индексийг ашигладаг .Аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэийн индекс нь тухайн хугацаанд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн ,үйлчилгээний биет хэмжээний өөрчлөлтийг харуулдаг.Сонгогдсон бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ ,тэдгээрийн хувийн индекс ,бүтээгдэхүүн,бүлэг,дэд салбарын нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хэмжээнд эзлэх хувийн жин болон тодорхой салбаруудын үйлдвэрлэгчийн үнийн индексийг үндэслэн аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэлийн индексийг тооцно.
ОНОЛЫН ХЭСЭГ Аж үйлдвэрийн салбарын индекс тооцох аргачлал
Ойлголт,тодорхойлолт Энэхүү аргачлалд орсон нэр томьёог дараах байдлаар ойлгож хэрэглэнэ. Үүнд:
Нийт үйлдвэрлэлт гэж аж ахуйн нэгж ,байгууллага ,иргэдийн өөр нэгж байгууллагын хэрэглээнд болон өөрийн эцсийн хэрэглээнд зориулан үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн,үйлчилгээний нийт хэмжээг
Индекс гэж тухайн үзэгдлийн тодорхой хугцааны өөрчлөлтийг харуулсан харьцангуй хэмжигдэхүүнийг
Үйлдвэрлэийн индекс гэж бүтээгдэхүүн ,үйлчилгээний үнийн өөрчлөлтийн нөлөөллийг арилгасан ,зөвхөн биет хэмжээний өөрчлөлтийг илэрхийлэх үзүүүлэлтийг
Үйлдвэрлэгчийн үнийн индекс гэж аж ахуйн нэгж байгууллагын үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн ,үйлчилгээний үнийн өөрчлөлтийг илэрхийлэх үзүүлэлтийг
Үйлдвэрлэгчийн үнэ гэж аливаа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх ,үйлчилгээ явуулахад гарсан зардал ,ашгийг багтаасан үйлдвэрийн газрын үнийг
Жин гэж индексийг тооцоход тухайн цаг хугацаанд өөрчлөлтгүй хэвээрээ байх хэмжигдхүүнийг ,тухайлбал тодорхой бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлтийн нийт үйлдвэрлэлтэнд эсвэл түүний орлогын нийт орлогод эзлэх хувь хэмжээг хэлнэ.
3326
3355
3257
2780
2881
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000
2008
2009
2010
2011
2012
Телефон цэгийн тоо
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
26
Дефляторын арга гэж үнэ болон биет хэмжээний элемэнтээс бүрдэх хувьсагчаас биет хэмжээний тоо хэмжээ болон чанар элементийг ялгаж тодорхойлох аргыг
Хувийн индекс гэж нийлмэл юмс үзэгдлийн зөвхөн нэг бүрэлдэхүүн хэсгийн өөрчлөлтийг харуулсан индексийг хэлнэ. Аж үйлдвэрийн дэд салбарын хувьд хувийн индекс нь бүтээгдэхүүн тус бүрт тооцсон үнийн болон биет хэмжээний индекс байна.
Бүлгийн индекс нь аж үйлдвэрийн дэд салбар тус бүрт тооцсон индекс,тухайлбал уул уурхай,олборлох салбарын нүүрс олборлолтын дэд салбарын индекс ,бусад ашигт малтмал олборлолтын дэд салбар зэрэг салбарын индекс байна.
Ерөнхий индекс гэж бүх бүрэлдэхүүн хэсгээс тогтох нийлмэл үзэгдлийн бүх элементийн дундаж өөрчлөлтийг харуулсан индексийг хэлнэ. жингээр жигнэж тооцсон индекс байна.
1.Жин тооцох Аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэлийн индекс тооцохдоо тогтмол бүтэцтэй
жинг ашиглах ба жил бүр уг хувийг шинэчлэн өмнөх жилийн хувийг дараа жилийн индексийн тооцоонд ашиглана.
Аж үйлдвэрийн салбарын жинг тооцох. Аж үйлдвэрт хамрагдах салбаруудыг тодорхойлж ,салбар тус бүр дээр жинг тооцно.Жинг тооцох үзүүлэлт нь аж үйлдвэрийн нийт үйлдвэрлэлтийн хэмжээ болон салбар бүрийн үйлдвэрлэлтийн хэмжээ байна.
Аж үйлдвэрийн тухайн салбарын жин =
Тухайн салбарын нийт үйлдвэрлэлт
Аж үйлдвэрийн салбарын нийт үйлдвэрлэлт
СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ Аж үйлдвэрийн нийт үйлдвэрлэлтэнд салбаруудын
эзлэх хувийн жин 2012 он Хүснэгт1
Хүснэгт1 ээс харахад аймгийн боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарын жин нийт аж үйлдвэрийн салбарын 42.3 % ийг ,цахилгаан ,дулаан эрчим хүч үйлдвэрлэлт ,усан хангамжийнх 39.8 % ийг, уул уурхай олборлох аж үйлдвэрийн салбарынх 17.8 % ийг тус тус эзэлж байна.
Бүлгийн буюу дэд салбарын жинг тооцох Аж үйлдвэрийн салбаруудад хамаарах дэд салбар бүрийн жинг
тооцно.Жинг тооцох үзүүлэлт нь аж үйлдвэрийн салбаруудын үйлдвэрлэлтийн хэмжээ болон дэд салбар бүрийн нийт үйлдвэрлэлтийн
Салбар Нийт үйлдвэрлэлт /сая.төг/
Нийт үйлдвэрлэлт эзлэх хувийн жин /Ж1/
Уул уурхай олборлох аж үйлдвэр 2016.3 0.178238039
Боловсруулах аж үйлдвэр 4793.1 0.423703192
Цахилгаан, дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэлт, усан хангамж 4503.0 0.398058767
ДҮН 11312.4 1.0
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
27
хэмжээ байна.
Бүлгийн буюу дэд = салбарын жин
Тухайн дэд салбарын нийт үйлдвэрлэлт
*
Тухайн салбарын үйлдвэрлэлтийн аж үйлдвэрийн нийт
үйлдвэрлэлтэнд эзлэх хувь
Аж үйлдвэрийн тухайн салбарын нийт үйлдвэрлэлт
Хүнсний бүтээгдэхүүн ундаа үйлдвэрлэлийн= дэд салбарын хувийн жин
329.4
* 0.423703192 4793.1
Аж үйлдвэрийн нийт үйлдвэрлэлтэд дэд салбаруудын эзлэх хувийн жин 2012он
Дэд салбарууд Нийт
үйлдвэрлэлт /сая.төг/
Нийт үйлдвэрлэлтэнд эзлэх хувийн жин /Жин2/
Хүнсний бүтээгдэхүүн ,ундаа үйлдвэрлэл 329.4 0.0291184
Оёдол,зөөлөн,эдлэл үйлдвэрлэл 63.7 0.0056309
Мах бэлтгэлийн үйлдвэрлэл 2558.4 0.226158 Мод,модон эдлэл үйлдвэрлэл 62.5 0.0055249 Стандарт блок,тоосгоны үйлдвэрлэл 513.7 0.0454103
Хэвлэлийн үйлдвэрлэл 10.3 0.0009105 Угаасан ноосны үйлдвэрлэл 1244.5 0.1100119 Боловсруулах үйлдвэрийн бусад 10.6 0.0009370 Боловсруулах аж үйлдвэрийн
салбарын дүн 4793.1 0.423703
Боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарын жин 42.3 хувийг эзэлж байгаа ба үүний дотор хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийнх 2.9 хувийг,мод модон эдлэл үйлдвэрлэлтийнх 0.5 хувийг ,махны үйлдвэрлэлтийн жин 22.6 хувийг, угаасан ноосны үйлдвэрлэлтийн жин 11.0 хувийг,бусад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийнх 0.09 хувийн жинг тус тус эзэлж байгаа харагдана.
Дэд салбарууд Нийт
үйлдвэрлэлт /сая.төг/
Нийт үйлдвэрлэлтэнд эзлэх хувийн жин / Жин2/
Нүүрс олборлолт 2016.3 0.1782
Уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбарын дүн 2016.3 0.1782
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
28
Манай аймгийн хувьд уул уурхай,олборлох салбарын үйлдвэрлэлтийг “Хотгор “ нүүрсний уурхайгаар авч үздэг бөгөөд 17.8 хувийн жинг эзэлж байна.
Дэд салбарууд Нийт
үйлдвэрлэлт /сая.төг/
Нийт үйлдвэрлэлтэд эзлэх хувийн жин /Жин2/
Цахилгаан ,дулаан,уур үйлдвэрлэл 4037.0 0.3568
Ус ариутгал ,усан хангамж 466.0 0.0411 Цахилгаан ,дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэлт,усан хангамжийн
салбарын дүн 4503.0 0.39805
Цахилгаан ,дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэлт,усан хангамжийн салбарын жин 39.8 хувь ба үүний дотор цахилгаан ,дулаан уур үйлдвэрлэл 35.6 хувь,ус ариутгал усан хангамжийн салбарынх 4.0 хувийн жинг эзэлж байна.
Бүтээгдэхүүний жинг тооцох Үйлдвэрлэлийн индекс тооцохдоо биет хэмжээний экстраполяцын
аргыг хэрэглэдэг дэд салбаруудын хувьд тухайн дэд салбар бүрт хамаарах бүтээгдэхүүнийг тодорхойлж ,тус бүр дээр жинг тооцно.Жинг тооцох үзүүлэлт нь аж үйлдвэрийн салбарт багтах дэд салбаруудын нийт үйлдвэрлэлтийн хэмжээ болон тухайн дэд салбарт багтах бүтээгдэхүүн бүрийн үйлдвэрлэлтийн хэмжээ байна.
Тухайн бүтээгдэхүүний нийт
үйлдвэрлэлт
* Тухайн дэд салбарын нийт үйлдвэрлэлтийн салбарын
нийт үйлдвэрлэлтэнд эзлэх хувийн жин
Бүтээгдэхүүний жин = Тухайн
бүтээгдэхүүнд хамаарах дэд салбарын нийт үйлдвэрлэлт
Талхны жин = 28.1 * 0.0291184=0.0853066 329.4
Аж үйлдвэрийн нийт үйлдвэрлэлтэд бүтээгдэхүүн бүрийн эзлэх хувийн жин 2012он
Бүтээгдэхүүн Нийт
үйлдвэрлэлт /сая.төг/
Нийт үйлдвэрлэлтэд эзлэх хувийн жин /Жин3/
Талх 28.1 0.0853066 Нарийн боов 164.7 0.5 Архи 46.5 0.1411658 Чацаргааны сироп 31.2 0.0947177 Жигнэмэг 26.0 0.0789314
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
29
Гоймон 1.6 0.0048573 Хиам 31.3 0.0950213 Хүнсний бүтээгдэхүүн ундаа үйлдвэрлэлийн дэд салбарын дүн
329.4 0.0291184
Аймгийн хүнсний бүтээгдэхүүн,ундаа үйлдвэрлэлийн дэд салбарын жин дотроо нарийн боов 50 хувь, талх 8.5 хувь, архи 14.1 хувийн жин, жигнэмэг 7.9 хувийн жинг тус тус эзэлж байна.
Бүтээгдэхүүн Нийт
үйлдвэрлэлт /сая.төг/
Нийт үйлдвэрлэлтэд эзлэх хувийн жин /Жин3/
Барилгын хаалга,цонх 30.8 0.0027226 Вакуум цонх 21.7 0.0019182 Модон эдлэл 10.0 0.00088
Мод,модон эдлэл үйлдвэрлэлийн дүн 62.5 0.0055249
Мод,модон эдлэл үйлдвэрлэлийн салбарын жин 0.5 ба барилгын хаалга, цонх 0.3 ба вакуум цонх 0.2 хувийн жинг тус тус эзэлж байна.Энэхүү хүснэгтээс харж байхад мод , модон эдлэлийн чиглэлийн үйлдвэрлэлт сул байгаа ба цаашдаа бодлого боловсруулагчид энэхүү салбарын үйлдвэрлэлтийг хөгжүүлэх тал дээр анхаарал хандуулах нь чухал.
Бүтээгдэхүүн Нийт
үйлдвэрлэлт /сая.төг/
Нийт үйлдвэрлэлтэд эзлэх хувийн жин /Жин3/
Улаан тоосго 485.7 0.04293514 Блок 28.0 0.00247515 Стандарт блок,тоосгоны
үйлдвэрлэл 513.7 0.0454103
Стандарт блок, тоосгоны үйлдвэрлэлд тоосго 4.2 хувийн жинг, стандарт блок 0.2 хувийн жинг тус тус эзэлсэн байна.
Бүтээгдэхүүн Нийт
үйлдвэрлэлт /сая.төг/
Нийт үйлдвэрлэлтэд эзлэх хувийн жин /Жин3/
Угаасан ноос 1244.5 0.1100119
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
30
Ноос угаах үйлдвэрлэлийн дүн 1244.5 0.1100119
Манай аймгийн хувьд боловсруулах үйлдвэр дотроос аж үйлдвэрийн салбарын ихээнх хувийг бүрдүүлж байгаа угаасан ноосны хувийн жин нь өндөр буюу 11.0 хувийн жинг эзэлж байна.Цаашдаа энэ төрлийн үйлдвэрлэлтийг дэмжиж дан ганц ноос угаах биш ,самнах, ээрэх, нэхэх, буудах зэрэг шат шатны үйлдвэрлэлтийг хөгжүүлэх,мөн олон төрлийн загвараар эцсийн бүтээгдэхүүн гаргаж хэрэглэгчдэд хүртэл болгох улмаар хөрш Казакстан,Орос улсын зах зээлд нийлүүлэх бололцоотой юмаа.
ДҮГНЭЛТ
БаянӨлгий аймгийн хувьд мал аж ахуй, газар тариалангийн үйлдвэрлэлийн хамт жижиг дунд үйлдвэрийн салбарын хөгжлийг түргэтгэх , хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, улмаар амьжиргааг нэмэгдүүлэх зорилгоор хөдөө аж ахуйн болон завсрын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх хэрэгтэй байна гэсэн дүгнэлтэнд хүрлээ.Үүний тулд зах зээлийн жамаар бус орон нутгийн хөгжлийн бодлогоор бизнес эрхлэх салбарт нь ард иргэдийг өдөөх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх шаардлага байна гэж үзэж байна.Хөнгөн хүнсний чиглэлийн жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх асуудлыг бодлогоор дэмжих ба Өлгий хотод сүү, цагаан идээ боловсруулах жижиг дунд үйлдвэрүүд байгуулахыг хэтийн төлөвлөгөөнд тусгах хэрэгтэй байна.Тухайлбал: 1.Малын гаралтай түүхий эд, мах, сүү, арьс, шир, ноос, ноолуурын анхан шатны боловсруулалтыг хийж ясны гурил үйлдвэрлэж, гадаад дотоодын хэрэгцээг хангах боломж байна. 2.Тус аймгийн уламжлалт үйлдвэрлэл болох ноосон бүтээгдэхүүн, хивс, ширдэг, эсгий урлал зэрэг ард түмний байнгын хэрэгцээний зүйлс билээ.Энэ чиглэлийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх тал дээр ихээхэн анхаарал хандуулбал манай ард түмний бренд бүтээгдэхүүн нэгээр нэмэгдэх боломж байна. 3. Гар урлалын бүтээгдэхүүнүүд аялал жуулчлалын салбарыг ч дэмжих юм. Мөн малын түүхий эдээр эцсийн бүтээгдэхүүн болох гутал, хувцас, хиам, консервлесен бүтээгдэхүүн зэрэг нэмүү өртөг шингэсэн жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломж байна.
2012 оны байдлаар аж үйлдвэрийн салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлт 0.2 хувиар буюу 28.1 сая төгрөгөөр өссөн байна. Бүтээгдэхүүн төрлөөр нь авч үзвэл олборлох аж үйлдвэрийн салбараас цахилгаан эрчим хүч 18.4 хувиар, нүүрсний үйлдвэрлэлт 17.6 хувиаар, дулааны үйлдвэрлэлт 17.0 хувиар, цэвэр, бохир ус 38.3 хувиар, мөн тоосгоны үйлдвэрлэлт 2.2 дахинаар тус тус өссөн
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
31
байна.Өнгөрсөн онтой харьцуулахад угаасан ноосны үйлдвэрлэлт буурсан шалтгаан нь төр засгаас хэрэгжүүлж байгаа ноосны урамшуулал олгох бодлого нь гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжүүдэд төдийлэн сайн нөлөө үзүүлэхгүй байгаа болов уу гэж бодож байна. Аж үйлдвэрийн салбарын үйл ажиллагаа нь хүн амын хэрэглээ, дээд бүтэц болон ашигт малтмалын нөөц, уул уурхайн газар зүйн байршлаас илүү хамааралтай бөгөөд боловсруулах аж үйлдвэрийн салбар түлхүү хүн амын хэрэглээг хангахад оршдог юм.Йимээс жижиг дунд үйлдвэр үүний дотор уул уурхайн салбарыг түлхүү хөгжүүлж хүн амыг ажилтай болгоход илүү анхаарах хэрэгтэй байна.Аж үйлдвэрийн салбарын нэмэгдэл өртгийн ДНБд эзлэх хувь өнгөрсөн оныхоос 2.3 пунктээр өссөн байна.Аймгийн нийт ажиллагсдын дунд аж үйлдвэрийн салбарт ажиллагсдын эзлэх хувь 3.5 хувь болж өнгөрсөн онтой харьцуулахад хэвээрээ байна.
Аливаа нийгмийн оршин тогтнох үндэс суурь ,хөгжил дэвшлийн хөдөлгөгч хүч нь үйлдвэрлэл юм.Эдийн засгийн харилцааны зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлд үйлдвэрлэлийг үүсгэн бий болгох ,түүнийг амжилттай эрхлэх хөгжүүлэх явдал нь эдийн засгийн эрх зүйн орчиноос шууд хамааралтай байдаг.Манай аймгийн хувьд хувийн хэвшлийн жижиг бизнес сүүлийн жилүүдэд жинхэнэ өөрийн агуулгаараа үүсэн бүрэлдэж орон нутгийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэж байна.Төр засгийн зүгээс жижиг бизнесийг хөгжүүлэх ажлыг төрийн бодлого болгож,жижиг бизнес эрхлэх,шинээр үүсч болох таатай орчныг бүрдүүлж ,үр ашигтай жижиг аж ахуйнуудыг цаашид хөгжин дэвшихэд нь дэмжин туслах зорилгоор хөтөлбөр боловсруулан тодорхой арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлж байна.Аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн индексийг тооцох нь эдийн засгийн үйл ажиллагаан дахь богино хугцааны өөрчлөлт ,эдийн засгийн хөгжлийг харуулах нэг шалгуур үзүүлэлт болдог учраас энэхүү судалгаандаа аж үйлдвэрийн салбарын бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ, тэдгээрийн хувийн индекс бүтээгдэхүүн,бүлэг,дэд салбарын нийт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хэмжээнд эзлэх хувийн жин болон тодорхой салбаруудын үйлдвэрлэлийн үнийн индексийг үндэслэн дефляторын болон биет хэмжээний экстраполяцын аргуудаар аж үйлдвэрийн үйлдвэрлэлийн ерөнхий индексийг тооцлоо.
Уг индексийг тооцсоны гол ач холбогдол нь бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн нөлөөллийг арилгаж ,зөвхөн үйлдвэрлэлийн өсөлтийг тодорхойлж гаргахад байлаа.Судалгаанаас дүгнэж харахад манай аймгийн боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарын жин нийт аж үйлдвэрийн салбарын 42.3 %ийг, цахилгаан, дулаанны эрчим хүч үйлдвэрлэлт, усан хангамжийнх 39.8%, уул уурхай олборлох аж үйлдвэрийн салбарынх 17.8 хувийн жинг тус тус эзэлж байна. Боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарын жин дотроо хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийнх 2,9%, мах бэлтгэл 22,6%, угаасан ноосны үйлдвэрлэлт 11,0 хувийн жинг тус тус эзэлж байна. Манай аймгийн хувьд уул уурхай,олборлох салбарын үйлдвэрлэлтийг “Хотгор “ нүүрсний уурхайгаар авч үздэг бөгөөд 17,8 хувийн жинг эзэлж байна.
Эндээс дүгнэхэд аймгийн аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн өсөлт нь цаашлаад аймгийн эдийн засгийн хөгжилд ,дотоодын нийт
Àæ ¿éëäâýð, áàðèëãà, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 2012 îí
32
бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэхэд ,хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшинг сайжруулах ,нийгмийн тогтвортой байдлыг хангахад нөлөөлж байгаа юм. Олборлох салбарт одоогоор зөвхөн Хотгорын нүүрсний уурхайгаар төлөөлүүлэн авч үздэг бөгөөд цаашид энэ дэд салбарын мэдээний хамралтыг нэмэгдүүлж,сайжруулснаар аймгийн олборлох салбарын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлт нийт аж үйлдвэрийн салбарт нэлээдгүй хувийг эзлэх юм.
АШИГЛАСАН НОМ, МАТЕРИАЛ
1. БаянӨлгий аймгийн Статистикийн эмхтгэл 2012 он 2. Улсын Статистикийн эмхтгэл 2012 он 3. Албан ёсны болон захиргааны сар, улирал, жилийн эцсийн мэдээ 4. Аймгийн эдийн засаг, нийгмийн байдлын сарын танилцуулга2012 он 5.БаянӨлгий аймгийн хөгжлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөө 20102021 он
_______ о О о _________