Academic Focus กรกฎาคม 2558 สารบญ

บทน ำ 1

พฒนำกำรทำงรปแบบของธรกจกำรเงนนอกระบบ 2 และกฎหมำยทเกยวของ

ธรกจขำยตรงหรอแชรลกโซ 9

พระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง 11 พ.ศ. 2545 กฎหมำยควบคมธรกจขำยตรง มใหแอบแฝงแชรลกโซ

กำรบงคบใชกฎหมำยเพอปรำบปรำมธรกจ 16 แชรลกโซทเปนกำรกระท ำควำมผดฐำนกยมเงน ทเปนกำรฉอโกงประชำชน

บทสรปและขอเสนอแนะของผศกษำ 20

บรรณำนกรม 23

แชรลกโซ : รปแบบหนงของธรกจการเงนนอกระบบกบความผดฐานกยมเงนทเปนการฉอโกงประชาชน

เอกสารวชาการอเลกทรอนกส

ส านกวชาการ ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร http://www.parliament.go.th/library

บทน า

กำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน หรอท เรำรจกกนในชอของ “แชรลกโซ” นบเปนรปแบบหนงของธรกจกำรเงนนอกระบบ ทมกมขำวทำงหนำหนงสอพมพน ำเสนอขำววำประชำชน ถกหลอกลวงใหเขำรวมธรกจแชรลกโซเกดขนอยเสมอมำ ทผำนมำปญหำของธรกจกำรเงนนอกระบบนน ไดมควำมพยำยำมของหลำยฝำยทจะท ำใหกำรเงนนอกระบบลดนอยลงและหมดสนไป ทงนเนองจำกผลกระทบทเกดขนกอใหเกดควำมเสยหำยตอระบบเศรษฐกจของประเทศ ทส ำคญกำรแกปญหำใหกบคนทมรำยไดนอยจนถงคนทมรำยไดในระดบปำนกลำงใหมควำมเปนอยทดขน ลดควำมจ ำเปนทจะตองพงพำกำรเงนนอกระบบ ธรกจกำรเงนนอกระบบกยงไมหมดสนไป แมจะมกำรด ำเนนกำรเพอปองกนและปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดในลกษณะนของหนวยงำนทเกยวของอยเสมอมำ จงเกดค ำถำมขนวำ เหตใดกำรกระท ำควำมผดของกลมคนในลกษณะนจงเกดขนอยทกยคทกสมย โดยอำศยเพยงชวงเวลำของกระแสสงคมเปนระยะ ๆ กจะเกดกำรกระท ำทเขำขำยลกษณะทประชำชนจ ำนวนมำกถกฉอโกง ในลกษณะของกำรหลอกลวงทเปลยนแปลงรปแบบหรอวธกำรในกำรน ำ เสนอเพ ยงเล กน อย เท ำน น แต โดยสำระส ำคญของกำรกระท ำควำมผดแลวกเปนกำรกระท ำควำมผดทเปนกำรฉอโกงอยในลกษณะเดม เหตปจจยทส ำคญประกำรหนง คอ กำรขำดขอมล

2

ทเพยงพอในกำรตดสนใจของประชำชนเมอจะเขำรวมด ำเนนธรกจ อนท ำใหตกเปนเหยอของขบวนกำรในเวลำตอมำ ประกอบกบเทคนคหรอวธกำรในกำรหลอกลวงทอำศยควำมกำวหนำทำงเทคโนโลยเปนเครองมอ ยงท ำใหมองเหนชองวำงของควำมพยำยำมในกำรแกปญหำ

เมอพจำรณำถงกระบวนกำรบงคบใชกฎหมำยกบกำรกระท ำควำมผดในลกษณะน ท ำใหเกดค ำถำมขนวำ มเหตปจจยใดทท ำใหกำรปองกนและปรำบปรำมอำชญำกรรมทำงเศรษฐกจประเภทนยงไมไดผลเทำทควร ไมวำจะเปนบทบญญตของกฎหมำย กระบวนกำรในกำรปองกน และกระบวนกำรในกำรปรำบปรำม โดยบทบญญตของกฎหมำยทจะน ำมำปรบใชกบกำรกระท ำควำมผดเปนเหตปจจยหนงทจะสงผลใหกำรปองกนและปรำบปรำมเกดประสทธภำพ ทงตำมประมวลกฎหมำยอำญำและตำมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 แตอยำงไรกตำม เมอพจำรณำถงทำงปฏบตของกำรบงคบใชกฎหมำยระหวำงหนวยงำนของรฐทเกยวของในปจจบนกพบวำ มกำรด ำเนนกำรรวมกนอยำงเปนระบบและรดกม ทงกำรด ำเนนงำนของเจำหนำทจำกสวนปองปรำมกำรเงนนอกระบบ กระทรวงกำรคลง ส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค กองบงคบกำรปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดเกยวกบกำรคมครองผบรโภค กองบงคบกำรปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดเกยวกบอำชญำกรรมทำงเศรษฐกจ กรมสอบสวนคดพเศษ และส ำนกงำนปองกนและปรำบปรำมกำรฟอกเงน อนจะเปนกำรท ำงำนรวมกนเพอใหกำรปองกนและปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดในลกษณะแชรลกโซทเปนกำรฉอโกงประชำชนใหลดนอยลงและหมดสนไป

ปญหำส ำคญอกประกำรหนงของกำรปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดของแชรลกโซ คอ พฒนำกำรของยคสมยทเปลยนไปท ำใหรปแบบของธรกจกำรเงนนอกระบบอยำงแชรลกโซเพมควำมซบซอนมำกขน ประชำชนในระดบรำกหญำจนถงกลมคนชนชนกลำงกลบกลำยเปนกลมเปำหมำยของขบวนกำรอำชญำกรรมทำงเศรษฐกจเหลำนไดอยตลอดเวลำ กำรใชวธกำรทซบซอน กำรใหขอมลทไมชดเจน รวมถงควำมคลมเครอระหวำงกำรด ำเนนธรกจขำยตรงกบแชรลกโซสรำงควำมสบสนใหกบประชำชนจ ำนวนมำก ซงวธกำรเหลำนนบเปนชองโหวทท ำใหประชำชนจ ำนวนมำกถกหลอกลวงใหเขำรวมท ำธรกจแชรลกโซอยตลอดเวลำ ดงนน กำรปองกนและปรำบปรำมธรกจเงนนอกระบบในทกรปแบบโดยเฉพำะแชรลกโซใหนอยลงและหมดสนไป คงมใชเพยงแคกำรปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดของกลมคนทหลอกลวงประชำชนโดยกำรบงคบใชกฎหมำยเมอเกดเปนคดควำมแลวเทำนน หำกแตอยทกำรประชำสมพนธใหขอมลแกประชำชนเพอใชเปนควำมรในกำรปองกนตวเองจำกขบวนกำรหลอกลวงใหเขำรวมธรกจแชรลกโซเปนส ำคญ พฒนาการทางรปแบบของธรกจการเงนนอกระบบและกฎหมายทเกยวของ กำรท ำธรกรรมทำงกำรเงนทไมอยภำยใตระบบกำรควบคมก ำกบดแลของทำงกำร ไมวำจะเปนระบบสถำบนกำรเงน ระบบกฎหมำย ระบบภำษอำกร หรอไมไดรบกำรยอมรบใหเขำมำอยในระบบอยำงเปนทำงกำร รวมเรยกไดวำเปน “กำรเงนนอกระบบ” แตเดมกำรเงนนอกระบบเกดขนจำกควำมจ ำเปน หรอควำมตองกำรใชเงนสวนบคคลของคนทไมสำมำรถพงแหลงเงนจำกสถำบนกำรเงนได ตอมำธรกรรมท ำนองนไดขยำยตวตำมกำรเจรญเตบโตของเศรษฐกจ และเปนไปอยำงไมมระเบยบแบบแผน ประกอบกบยงไมมกฎหมำยเฉพำะเกยวกบกำรเงนนอกระบบมำใชบงคบ เมอเศรษฐกจและสงคมเรมขยำยตวมำกขน ควำมตองกำรเงนกมมำกขน ซงเปนปจจยหนงทท ำใหคนหรอกลมคนแสวงหำผลประโยชนจำกคนทมควำมเดอดรอน

3

จ ำเปนในกำรใชเงนอยำงเรงดวนโดยวธกำรทผดกฎหมำย ซงสวนใหญเปนกำรหลอกลวงผท ไมเขำใจ ขำดควำมร รเทำไมถงกำรณ และถกจงใจโดยกำรอำงผลประโยชนตอบแทนในอตรำทสง ซงไดสรำงควำมเสยหำยใหแกผทเดอดรอน และในทสดจะกลำยเปนปญหำของสงคมอยำงหลกเลยงไมได1 ดงนน กำรเงนนอกระบบจงไมไดหมำยถงหนนอกระบบเพยงอยำงเดยว แตยงรวมถงแชรลกโซ กำรระดมทน หรอกำรใชเงนในกำรท ำธรกจทไมอยภำยใตระบบกำรควบคมก ำกบดแลของทำงรำชกำร ซงเปนชองทำงหนงทมจฉำชพมกจะแฝงตวเขำไปหลอกเงนจำกเหยอ2 ในปจจบนธรกจกำรเงนนอกระบบไดมกำรพฒนำรปแบบของธรกจอยำงตอเนอง มควำมซบซ อน ทนสมยมำกขนเรอย ๆ โดยอำศยเทคโนโลยใหม ๆ แฝงตวอยในระบบธรกจทถกกฎหมำย และธรกจอนทมลกษณะใกลเคยงกนมำกขน โดยมวตถประสงคเพอหลอกลวงประชำชนใหหลงเชอโดยวธกำรตำง ๆ3 ซงรปแบบและควำมเปนมำของธรกจกำรเงนนอกระบบและกฎหมำยทก ำกบดแลนนสำมำรถแบงได ดงน

1. การเลนแชร ประมลแชร กำรเลนแชรแมจะเปนกำรออมประเภทหนง แตกมลกษณะเปนกำรระดมเงนทนและอยนอกระบบทม

กำรจำยผลตอบแทนสงกวำผลตอบแทนของสถำบนกำรเงน ในอดตขำรำชกำรไทยเคยถกหำมเลนแชร โดยมตคณะรฐมนตร เรอง หำมขำรำชกำรและพนกงำนขององคกำรรฐบำลเลนแชร เพรำะจะเปนกำรท ำใหเสยหำยแกรำชกำร แตกควำมสำมคค และมหนสนโดยไมสมควร4 แตตอมำภำยหลงไดมกำรยกเลกมตคณะรฐมนตรหำมขำรำชกำรเลนแชร5 และไดมพระรำชบญญตกำรเลนแชร พ.ศ. 2534 ออกมำใชบงคบ กำรเลนแชรจงอยภำยใตบงคบกฎหมำยฉบบน และใหบทนยำมของ “กำรเลนแชร” วำหมำยถง “กำรทบคคลตงแตสำมคนขนไป ตกลงกนเปนสมำชกวงแชร โดยแตละคนมภำระทจะสงเงนหรอทรพยสนอนใดรวมเขำเปนทนกองกลำงเปนงวด ๆ เพอใหสมำชกวงแชรหมนเวยนกนรบทนกองกลำงแตละงวดนนไปโดยกำรประมลหรอโดยวธอนใด และใหหมำยควำมรวมถงกำรรวมทนในลกษณะอนตำมทก ำหนดในกฎกระทรวงดวย” ทงน กฎหมำยหำมมให นตบคคลเปนนำยวงแชรหรอจดใหมกำรเลนแชร หำมมใหผใดโฆษณำชชวนใหประชำชนทวไปเขำรวมในกำรเลนแชร แตกำรเลนแชรของประชำชนทวไปทมไดด ำเนนกำรเปนธรกจสำมำรถกระท ำได โดยอยภำยใตหลกเกณฑทกฎหมำยก ำหนด คอ หำมจดใหมกำรเลนแชรมจ ำนวนวงแชรรวมกนมำกกวำ 3 วง สมำชกวงแชร

1 กระทรวงกำรคลง, “เงนนอกระบบคออะไร,” สบคนเมอวนท 22 เมษำยน 2558 , จำก http://

www.1359.in.th/1359/protectMe.php 2 ศนยคมครองผใชบรกำรทำงกำรเงนธนำคำรแหงประเทศไทย, “กำรเงนนอกระบบ,” สบคนเมอวนท 22

เมษำยน 2558, จำก http://www.1213.or.th/th/finfrauds/LoanShark/Pages/LoanShark.aspx# 3 กระทรวงกำรคลง, “กำรเงนนอกระบบ,” สบคนเมอวนท 23 เมษำยน 2558, จำก http://www. mof.

go.th/fin-crime 4 มตคณะรฐมนตรวนท 5 มกรำคม พ.ศ. 2498 เรอง หำมขำรำชกำรและพนกงำนขององคกำรรฐบำลเลน

กำรลงแชร 5 มตคณะรฐมนตรวนท 2 กนยำยน พ.ศ. 2546 เรอง กำรยกเลกมตคณะรฐมนตร เรอง หำมขำรำชกำรและ

พนกงำนขององคกำรรฐบำลเลนกำรลงแชร

4

รวมกนทกวงตองไมเกน 30 คน6 และหำมมทนกองกลำงตอหนงงวดรวมกนทกวงเปนมลคำมำกกวำ 300,000 บำท7

2. ทรสตเถอน ปญหำของทรสตเถอนไดเกดขนเมอ พ.ศ. 2515 โดยเปนกำรประกอบธรกจคลำยกบธนำคำรในกำร

ดแลผลประโยชนบำงอยำงแทนใหในทำงกำรเงน ดวยวธกำรกเงนจำกประชำชนแลวน ำไปใหกตอไป8 โดยกอน พ.ศ. 2478 ศำลไทยยอมรบในหลกกำรของทรสตแมไมมกฎหมำยรองรบไวอยำงชดเจน แตหลงจำก พ.ศ. 2478 ถง พ.ศ. 2549 ประมวลกฎหมำยแพงและพำณชยไดบญญตหำมตงทรสตไวในมำตรำ 16869 จนมำถง พ.ศ. 2550 เปนตนมำ ประมวลกฎหมำยแพงและพำณชยไดมขอยกเวนใหตงทรสตไดตำมบทบญญตแหงกฎหมำยเพอกำรกอตงทรสต และมกำรตรำพระรำชบญญตทรสตเพอธรกรรมในตลำดทน พ.ศ. 2550 ขนใชบงคบ10 ซงในปทมกำรกอตงทรสตเถอนเกดขน ท ำใหมกำรประกำศใชพระรำชบญญตกำรประกอบธรกจเงนทน ธรกจหลกทรพย และธรกจเครดตฟองซเอร พ.ศ. 2522 ดวยเหตผลวำยงไมมกฎหมำยควบคมกำรประกอบธรกจเงนทน ธรกจหลกทรพย และธรกจเครดตฟองซเอรโดยเฉพำะ กำรควบคมกำรประกอบธรกจดงกลำวไดอำศยประกำศของกระทรวงกำรคลงและประกำศของธนำคำรแหงประเทศไทยทออกตำมประกำศของคณะปฏวตฉบบท 58 ลงวนท 26 มกรำคม พ.ศ. 2515 ซงเปนกฎหมำยวำดวยกำรควบคมกจกำรคำขำยอนเปนสำธำรณปโภคโดยทวไป ซงยงไมรดกมเพยงพอ ท ำใหประชำชนซงเกยวของเสยเปรยบและไมไดรบควำมคมครองเทำทควร ดงนนเพอคมครองประโยชนของประชำชนใหมประสทธภำพยงขน จงควรมกฎหมำยเฉพำะเพอควบคมกำรประกอบธรกจดงกลำว ซงตอมำพระรำชบญญตกำรประกอบธรกจเงนทน ธรกจหลกทรพย และธรกจเครดตฟองซเอร พ.ศ. 2522 กไดถกยกเลกและบงคบใชโดยพระรำชบญญตสถำบนกำรเงน พ.ศ. 2551

6 มำตรำ 6 หำมมใหบคคลธรรมดำเปนนำยวงแชรหรอจดใหมกำรเลนแชรทมลกษณะอยำงหนงอยำงใด

ดงตอไปน (1) เปนนำยวงแชรหรอจดใหมกำรเลนแชรมจ ำนวนวงแชรรวมกนมำกกวำสำมวง (2) มจ ำนวนสมำชกวงแชรรวมกนทกวงมำกกวำสำมสบคน (3) มทนกองกลำงตอหนงงวดรวมกนทกวงเปนมลคำมำกกวำจ ำนวนทก ำหนดไวในกฎกระทรวง (4) นำยวงแชรหรอผจดใหมกำรเลนแชรนนไดรบประโยชนตอบแทนอยำงอนนอกจำกสทธทจะไดรบทน

กองกลำงในกำรเขำรวมเลนแชรในงวดหนงงวดใดไดโดยไมตองเสยดอกเบย เพอประโยชนแหงมำตรำน ใหถอวำผทสญญำวำจะใชเงนหรอทรพยสนอนใดแทนนำยวงแชรหรอผจดใหม

กำรเลนแชร เปนนำยวงแชรหรอผจดใหมกำรเลนแชรดวย 7 กฎกระทรวง (พ.ศ. 2534) ออกตำมควำมในพระรำชบญญตกำรเลนแชร พ.ศ. 2534 8 ไทยพลบลกำ, “บรรยง พงษพำนช เหลยวหลงเพอแลหนำ 60 ป บรบทควำมเปลยนแปลงของประเทศ-

ของโลก (ตอนท 3),” สบคนเมอวนท 28 เมษำยน 2558, จำก http://thaipublica.org/events/3rd-anniversary- thaipublica-forum-3/

9 มำตรำ 1686 อนวำทรสตนน จะกอตงขนโดยตรงหรอโดยทำงออมดวยพนยกรรมหรอดวยนตกรรมใด ๆ ทมผลในระหวำงชวตกด หรอเมอตำยแลวกด หำมผลไม

10 ส ำนกงำนคณะกรรมกำรก ำกบหลกทรพยและตลำดหลกทรพย, “ควำมรเกยวกบทรสต,” สบคนเมอวนท 29 เมษำยน 2558, จำก http://www.set.or.th/th/products/listing/files/Know_trusts.pdf

5

3. แชรลกโซ แชรลกโซเปนลกษณะของกำรระดมเงนทนจำกประชำชนรปแบบหนง ซงในอดตรปแบบของธรกจแชรลกโซจะมกำรกลำวอำงวำจะมกำรด ำเนนธรกจโดยน ำเงนทกมำไปลงทนตอยอดเพอใหไดผลตอบแทนทสงในระยะเวลำอนสน ลกษณะของผประกอบกำรมทงทเปนบคคลธรรมดำและนตบคคล ทอำจมกำรจดทะเบยนในรปของบรษทกบกระทรวงพำณชยเพอสรำงควำมนำเชอถอ มกำรโฆษณำชกชวนประชำชนใหน ำเงนมำรวมลงทน และจะใหผลตอบแทนทสงขนเมอมกำรแนะน ำสมำชกใหมำรวมลงทนเปนจ ำนวนมำกขน

ในชวงระหวำง พ.ศ. 2517- 2527 มกลมบคคลทใชชอวำ “แชรแมชมอย” ไดท ำกำรระดมเงนจำกประชำชน โดยอำงวำจะน ำเงนไปลงทนในธรกจคำน ำมน ซงเปนธรกจทใหผลตอบแทนด และมประชำชนจ ำนวนมำกน ำเงนมำรวมลงทนในธรกจดงกลำว ซงในระยะแรกผรวมลงทนจะไดรบเงนปนผลตำมทตกลงกนไว ท ำใหผรวมลงทนน ำเงนมำลงทนเพม พรอมทงชกชวนญำตพนองหรอเพอนสนทใหน ำเงนมำลงทน ท ำใหธรกจนเจรญเตบโตอยำงรวดเรว และแพรหลำยจนเกดกำรเลยนแบบตำมมำ เชน แชรแมนกแกว แชรชำรเตอร เปนตน แตควำมเปนจรงธรกจนไมไดน ำเงนไปลงทนคำน ำมนจรงตำมทกลำวอำง จงไมมรำยไดหรอผลตอบแทนมำจำยแกผรวมลงทน หำกแตน ำเงนทไดจำกผลงทนรำยใหมมำจำยใหกบผลงทนรำยเกำ ในลกษณะหมนเงนตอเนองกนไป จนกระทงไมสำมำรถหำผรวมลงทนรำยใหมเขำมำได ท ำใหวงจรกำรเงนสะดดลง และกปดกจกำรและยกยำยถำยเททรพยสนออกไปจำกบญช ซงกรณของแชรแมชมอยนมผรวมลงทนกวำ 15,000 รำย มผลเสยหำยตอประชำชนในวงกวำง สงผลกระทบตอควำมเชอมนระบบกำรเงนของประเทศ จนตองมกำรออกพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 ขนมำควบคมธรกจนเพรำะเขำขำยเปนกำรฉอโกงเงนจำกประชำชน11

พระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 ตรำขนใชบงคบดวยเหตผลแหงกำรประกำศใชวำ เปนกรณฉกเฉนทมควำมจ ำเปนรบดวนในอนจะรกษำควำมมนคงในทำงเศรษฐกจของประเทศ เพรำะปรำกฏวำมกำรกยมเงนหรอรบฝำกเงนจำกประชำชนทวไป โดยมกำรจำยดอกเบยหรอผลประโยชนอยำงอนตอบแทนใหสงเกนกวำประโยชนทผกยมเงนหรอผรบฝำกเงนจะพงหำมำไดจำกกำรประกอบธรกจตำมปกต โดยผกระท ำไดลวงประชำชนทหวงจะไดดอกเบยในอตรำสง ใหน ำเงนมำเกบไวกบตนดวยกำรใชวธกำรจำยดอกเบยในอตรำสงเปนเครองลอใจ แลวน ำเงนทไดมำจำกกำรกยมหรอรบฝำกเงนรำยอน ๆ มำจำยเปนดอกเบยหรอผลประโยชนใหแกผใหกยมเงนหรอผฝำกเงนรำยกอน ๆ ในลกษณะตอเนองกน ซงกำรกระท ำดงกลำวเปนกำรฉอโกงประชำชน เพรำะเปนทแนนอนอยแลววำ ในทสดจะตองมประชำชนจ ำนวนมำกไมสำมำรถไดรบตนเงนกลบคนได และผกยมเงนหรอผรบฝำกเงนกบผทรวมกระท ำกำรดงกลำวจะไดรบประโยชนจำกเงนทตนไดรบมำ เพรำะผใหกยมเงนหรอผฝำกเงนไมสำมำรถบงคบหรอตดตำมใหมกำรช ำระหนได อนง กจกำรดงกลำวนมแนวโนมจะขยำยตวแพรหลำยออกไปอยำงรวดเรว หำกปลอยใหมกำรด ำเนนกำรตอไป ยอมจะกอใหเกดผลรำยแกประชำชนทวไป และจะเปนอนตรำยอยำงรำยแรงตอเศรษฐกจของประเทศ สมควร

11 สรศกด สพรรณพงศ, “แชรลกโซ : กำรหลอกลวงทไมมวนจบสน,” สบคนเมอวนท 20 เมษำยน 2558,

จำก http://talung.gimyong.com/index.php?topic=141797.0

6

ทจะมกฎหมำยเพอปรำบปรำมกำรกระท ำดงกลำว กบสมควรวำงมำตรกำรเพอคมครองประโยชนของประชำชนทอำจไดรบควำมเสยหำยจำกกำรถกหลอกลวง12 4. ธรกจจดสรรวนพกผอน (Time Sharing)

ธรกจจดสรรวนพกผอนเปนกำรระดมเงนจำกประชำชนในลกษณะแชรลกโซอกรปแบบหนง ซงในตำงประเทศธรกจจดสรรวนพกผอนเปนกำรตลำดแบบตรง (Direct Market) ทไดรบควำมนยมและควำมสนใจพอสมควร แตส ำหรบในประเทศไทย เมอเกดวกฤตเศรษฐกจ ธรกจอสงหำรมทรพยและโรงแรมตำง ๆ ไดใชกลยทธ ในกำรดงดดลกคำโดยกำรขำยเวลำพกผอนลวงหนำ หรอ “ธรกจไทม แชรรง” นนเอง ซงจำกเหตกำรณดงกลำวท ำใหมจฉำชพอำศยชองวำงของธรกจไทม แชรรง โดยกำรประกอบธรกจในรปของธรกจจดสรร วนพกผอน ใหสมำชกของบรษทมสทธไปทองเทยวหรอพกผอนในรสอรทหรอโรงแรมตำง ๆ ทบรษทจดหำ ใหฟร โดยไมตองเสยคำใชจำย นอกจำกนสมำชกยงมสทธไดรบบรกำรประเภทอน ๆ ซงควำมเปนจรงแลวบรษทมไดมวตถประสงคทจะใหบรกำรตำมทกลำวอำง แตเปนขอกลำวอำงเพอหลอกลวงปดบงเจตนำทแทจรงโดยมวตถประสงคทจะระดมเงนจำกประชำชน โดยโฆษณำวำจะจำยผลตอบแทนในอตรำทสงและจะจำยผลประโยชนตอบแทนใหกบสมำชกทสำมำรถชกชวนบคคลอนใหเขำมำสมครเปนสมำชกใหม13

ตวอยำงของธรกจจดสรรวนพกผอนทด ำเนนกำรแบบแชรลกโซและเกดเปนคดควำมขน คอ กำรด ำเนนธรกจจดสรรวนพกผอนของบรษท บรสเชอร อนเตอรกรป จ ำกด ทมกำรจดทะเบยนจดตงเมอวนท 18 กรกฎำคม พ.ศ. 2534 โดยใหบรกำรจดหำและจองสถำนทตำกอำกำศทให บรกำรเฉพำะสมำชก ซงม 2 ประเภท ไดแก สมำชกบตรเงนเสยคำสมคร 30,000 บำท คำบ ำรงรำยป ปละ 2,500 บำท และบตรทองเสยคำสมคร 60,000 บำท คำบ ำรงรำยป ปละ 4,500 บำท สมำชกสำมำรถเขำใชบรกำรเขำพกได 4 วน 4 คน ตอปในสถำนททบรษทก ำหนด เปนเวลำ 20 ป และสำมำรถใชบรกำรในสถำนทออกก ำลงกำยและซอสนคำทไดรบสวนลดพเศษจำกรำนคำทก ำหนด รวมทงมสทธสมครเปนฝำยขำยอสระเพอหำสมำชกรำยใหมของบรษทโดยเสยคำสมครฝำยขำย 1,500 บำท และคำตออำยฝำยขำยอกปละ 1,500 บำท โดยฝำยขำยจะไดรบผลประโยชนตอบแทนในอตรำรอยละ 20 ถงรอยละ 4514 5. ธรกจการซอขายเงนตราตางประเทศในลกษณะเกงก าไรจากอตราแลกเปลยน (Forex) กำรซอขำยเงนตรำตำงประเทศเปนธรกจทถกควบคม และอยภำยใตกำรก ำกบดแลของธนำคำรแหงประเทศไทย ธรกจกำรซอขำยเงนตรำตำงประเทศในลกษณะเกงก ำไรจำกอตรำแลกเปลยน กำรหลอกลวงจะเนนไปทกลมคนท ำงำนทใชสอออนไลนในชวตประจ ำวน กำรเขำถงจะใชวธกำรเชญชวนผำนเวบไซต (web site) และโซเชยลมเดย (social media) ทใหคนมำรวมลงทนเพอน ำเงนไปลงทนตอในตลำดอตรำแลกเปลยน

12 พระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527, รำชกจจำนเบกษำ เลม 101 ตอนท 164 ฉบบพเศษ (12 พฤศจกำยน 2527): 1.

13 ทวนำรถ ด ำรงยทธ , “ถงเวลำ...ปดฝนทำรม แชรรง,” สบคนเมอวนท 7 พฤษภำคม 2558, จำก http://www.mof.go.th/home/e-mag/pdf/emag_c5_53/e_Mag_May53.pdf

14 เจรญศร สธนนศกล, กำรด ำเนนกำรของส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลงในกำรปองกนและปรำบปรำมกำรระดมเงนนอกระบบ : ศกษำเฉพำะกรณบรษท บลสเชอร อนเตอรกรพ จ ำกด, (กรงเทพมหำนคร : ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง, 2547), หนำ 32-33.

7

ระหวำงประเทศ โดยจะมกำรเสนอใหเหนถงผลตอบแทนทไดรบ ซงจะมทงกำรจำยเงนปนผลเขำในบญช กำรลงทนทกเดอนในอตรำขนต ำรอยละ 2 ถงรอยละ 10 ตอเดอน ขณะเดยวกน หำกผลงทนปรบสถำนะตวเองเปน IB (Introduce Broker) หรอตวแทนทชกชวนคนอนมำรวมลงทนกจะไดรบผลประโยชนกลบคนอกสวนหนงดวย ซงใชระบบกำรจำยผลตอบแทนเชนเดยวกบธรกจขำยตรง ผลงทนบำงคนไมรวำธรกจนเปนธรกจผดกฎหมำยจงตกเปนเหยอ สญเสยเงนไปจ ำนวนมำกจำกกำรลงทนลกษณะน โดยกำรด ำเนนกำรนเปนควำมผดตำมพระรำชบญญตกำรควบคมกำรแลกเปลยนเงน พทธศกรำช 2485 และพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 252715 6. การซอขายสนคาเกษตรลวงหนา (Commodity)

กำรชกชวนประชำชนใหเขำมำรวมลงทนในกำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำ จะมกำรอำงวำซอสนคำเกษตรลวงหนำเพอเกงก ำไรและเปนกำรซอขำยกนเพยงตวเลข เพรำะผซอไมตองกำรทจะรบมอบสนคำ เนองจำกจะมภำระคำใชจำยตำง ๆ เชน คำขนสง คำประกนภย คำระวำง เปนตน โดยผลงทนแตละรำยตองมำเปดบญชกบทำงบรษทในวงเงนขนต ำ ซงเรยกวำเงนมดจ ำส ำรอง จงจะสำมำรถกระท ำกำรเทรดสนคำตำมชนดแตละประเภทของสนคำ ซงสนคำทสงซอสงขำยกนนนจะประกอบดวย ถวเหลอง น ำตำล ยำงพำรำ กำแฟ เนอมะพรำว โดยรำคำสนคำจะอำศยรำคำจำกส ำนกงำนกำรตลำดกลำงของธรกจประเภทน คอ ฟลปปนสและญปน ส ำนกงำนตลำดกลำงดงกลำวจะสงขำวสำรเกยวกบรำคำสนคำโภคภณฑไปยงประเทศตำง ๆ โดยผำนส ำนกขำวรอยเตอร กรณนกลงทนมก ำไรจำกกำรเทรดสนคำกจะไดรบผลก ำไรคนกลบไป หำกขำดทน หมำยควำมถง รำคำสนคำลดลงนกลงทนจะขำดทนลอยตว เมอนกลงทนประสงคทจะถอสทธกำรสงซอ สงขำยสนคำตอไป นกลงทนตองน ำเงนมดจ ำมำวำงใหครบตำมเกณฑของบรษท แตบรษทเหลำนไมไดท ำธรกรรมตำมทมกำรกลำวอำงแตอยำงใด ไดอำศยเลหเหลยมกลโกงทบรษทคดคน หรอลอกเลยนแบบมำจำกกลมมจฉำชพตำงชำตมำหลอกลวงประชำชนใหหลงเชอ16

พฤตกำรณดงกลำวเขำขำยฉอโกงประชำชนตำมประมวลกฎหมำยอำญำ และเปนควำมผดตำม พระรำชก ำหนดกำรกยมเงนท เปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 ประกอบกบไดมกำรประกำศใชพระรำชบญญตกำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำ พ.ศ. 2542 ขนมำควบคมกบกำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำ เหตเพรำะรำคำสนคำเกษตรขำดเสถยรภำพกอใหเกดปญหำควำมเสยงแกเกษตรกร ผประกอบกำรโรงงำน แปรรปสนคำเกษตรและผสงออก ประกอบกบตลำดสนคำเกษตรทมอยไมสำมำรถแกไขปญหำดงกลำวได เพอแกไขปญหำเกยวกบเสถยรภำพของรำคำสนคำเกษตรในระยะยำว และเพอสงเสรมพฒนำกำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำในประเทศไทยใหมประสทธภำพยงขน สมควรจดตงตลำดสนคำเกษตรลวงหนำขนเพอเปดโอกำสใหเกษตรกร ผประกอบกำรโรงงำนแปรรปสนคำเกษตร และผสงออกสำมำรถเขำไปท ำกำรซอขำยลวงหนำสนคำเกษตรในตลำดทมกฎและหลกเกณฑกำรซอขำยลวงหนำทแนนอน รวมถงมมำตรกำรในกำร ซอขำยลวงหนำทกอใหเกดควำมเปนธรรมและคมครองประโยชนของประชำชนและลกคำ และมเสถยรภำพ

15 ผจดกำรออนไลน, “7 รปแบบแชรลกโซใชลำเหยอคนอยำกรวย,” สบคนเมอวนท 22 เมษำยน 2558,

จำก http://www.manager.co.th/Home/ViewNews.aspx?NewsID =9570000134413 16 อางแลว เชงอรรถท 2.

8

ทำงเศรษฐกจอนจะชวยลดควำมเสยงจำกควำมผนผวนของรำคำสนคำเกษตรในอนำคต และสำมำรถ วำงแผนกำรผลตและกำรคำใหสอดคลองกบควำมตองกำรของตลำดได17 ซงนบจำกมกฎหมำยฉบบนออกมำบงคบใช กำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำจงตองอยภำยใตหลกเกณฑทกฎหมำยฉบบนก ำหนด อนเปนกฎหมำยเฉพำะทมำควบคม มส ำนกงำนคณะกรรมกำรก ำกบกำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำก ำกบดแลกำรประกอบธรกจกำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำทมสนคำอำงอง เชน ขำว ยำงพำรำ และมนส ำปะหลง

นอกเหนอจำกรปแบบกำรเงนนอกระบบทสำมำรถแบงเปนประเภทหลก ๆ ดงกลำวขำงตนแลว ยคสมยทเปลยนไปท ำใหรปแบบของกำรเงนนอกระบบมวธกำรทเปลยนแปลงตำม แตโดยสวนใหญแลวกจะแตกตำงกนเพยงวธกำรทน ำเสนอ เนองจำกกำรกระท ำเหลำนมกจะมลกษณะรวมกน คอ เปนกำรหลอกลวงกบกลมของประชำชน ดวยวตถประสงคเพอระดมเงน หลอกลอดวยกำรจำยผลตอบแทนทสงและรวดเรว มกำรหำสมำชกเพอขยำยเครอขำยและน ำเงนของคนใหมมำจำยใหกบคนเกำในลกษณะแบบลกโซ ประกอบกบ ในปจจบนเทคโนโลยสำรสนเทศเจรญกำวหนำ เทคโนโลยกลบถกน ำมำใชเปนเครองมอในกำรเปลยนแปลงรปแบบกำรหลอกลวง เชน กรณกำรสงอเมลแอบอำงเปนสถำบนกำรเงนกบกลมเปำหมำยเพอทจะหลอกลวงเอำขอมลสวนบคคลเพอน ำไปท ำธรกรรมทำงกำรเงนกบกลมบคคลทหลงเชอ ซงกลมมจฉำชพทท ำธรกจหลอกลวงเหลำนมกหำชองโหวของกฎหมำย หรอใชวธกำรเปลยนแปลงรปแบบจำกเดมจนท ำใหประชำชนหลงเชอไดวำเปนกำรด ำเนนธรกจทนำเชอถอและถกตองตำมกฎหมำย ซงแททจรงแลวเปนกำรเอำธรกจ ขำยตรงบงหนำ หรอบำงครงแอบแฝงมำในรปของธรกจขำยตรงนนเอง

ดงเชนกรณกำรด ำเนนธรกจของบรษท ยฟน สโตร จ ำกด ทเขำขำยธรกจแชรลกโซ โดยใชวธกำรเปดเวบไซตเพอสรำงควำมนำเชอถอและอำงวำเปนรปแบบของธรกจ“อ คอมเมรช” (e-commerce) โดยใช “ยโทเคน” (U-TOKEN) เปนสกลเงนทใชในกำรแลกเปลยนหรอเปนตวกลำงในกำรซอขำยแลกเปลยน ทสำมำรถเพมมลคำไดจำกจ ำนวนสมำชกทถกดงเขำมำเปนลกขำยอยำงตอเนอง คนทสำมำรถหำสมำชกไดจะไดสวนแบงจำกลกขำย รวมทงยงมระบบกำรซอขำยสนคำทำงอนเทอรเนต เชน เครองส ำอำง อำหำรเสรม เพอดงดดคนทสนใจท ำธรกจเขำไปอยในเครอขำยเพมขน ซงรปแบบกำรชกชวนสมำชกใหมำลงทนมหลำยระดบ เรมจำกระดบ 1 ดำว ทตองใชเงน 17,500 บำท ไปจนสงสด 5 ดำว ตองใชเงน 1.75 ลำนบำท คนทเขำมำเปนสมำชกครงแรกตองจำยคำธรรมเนยม 7,000 บำท ใหแมขำยแบงกบบรษท เงนทเหลอเอำไปแลกเปนยโทเคนเพอเอำมำใชซอสนคำภำยในกลมเดยวกนแบบมสวนลด ซงคำเงนยโทเคนจะประกำศทหนำเวบไซตเหมอนรปแบบ เงนดจตอล ท ำใหไมมใครรวำกำรขนลงของเงนนเกดจำกอะไร แตแนวโนมของรำคำมแตขำขน นอกจำกน ยงประกำศแตกรำคำพำร (Par) สงผลใหคนทมเงนอย มเงนเพมขนอกเปนเทำตว อนเปนวธกำรเพอท ำใหคนหลงเขำมำอยในเครอขำยนมำกขน ดงนน สมำชกสำมำรถเลอกวธท ำก ำไรได 3 ทำง คอ ท ำก ำไรจำกกำรถอครองเงนยโทเคน ท ำก ำไรจำกกำรขำยสนคำในเวบไซต และท ำก ำไรจำกคำคอมมชชนและคำบรหำรงำนในกำรแนะน ำธรกจหรอหำสมำชกทวไปเขำมำในระบบ อกทงธรกจนยงหลอกลกขำยวำจะเตรยมยนขอธนำคำร แหงประเทศไทย เพอขอใหสกลเงนยโทเคนเปนเงนทใชถกตองตำมกฎหมำย โดยมส ำนกงำนใหญในประเทศไทย

17 พระรำชบญญตกำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำ พ.ศ. 2542, รำชกจจำนเบกษำ เลม 116 ตอนท 98 ก

(15 ตลำคม 2542): 4.

9

ตงอยท 974/174 บำงนำคอมเพลกซ เขตบำงนำ กรงเทพมหำนคร และยงมส ำนกงำนอยในประเทศตำง ๆ เชน มำเลเซย ฮองกง สงคโปร เวยดนำม อนโดนเซย ฟลปปนส ไตหวน กมพชำ นอกจำกน วำงแผนจะเปดส ำนกงำนทวภมภำคเอเชยภำยในป 2558-2559 และเดนทำงขยำยกำรลงทนตอไปยงประเทศสหรฐอเมรกำและประเทศในยโรปตอไป18 ซงในปจจบนธรกจของบรษท ยฟน ไดถกจบกมและอยระหวำงกำรรวบรวมพยำนหลกฐำนเพอด ำเนนคดกบผทเกยวของ

รปแบบของวธกำรชกชวนใหประชำชนเขำรวมธรกจทมวตถประสงคหลกเพอกำรระดมเงนทนเหลำน ลวนแลวแตเปนชองทำงทกลมมจฉำชพสลบสบเปลยนใหเกดควำมซบซอน สรำงควำมนำเชอถอเพอดงคนใหเขำรวมด ำเนนธรกจ โดยวธกำรหลอกลวงเหลำนมกหำชองโหวของกฎหมำย หรอใชกำรเปลยนแปลงรปแบบของวธกำรจนท ำใหประชำชนหลงเชอไดวำเปนกำรด ำเนนธรกจทถกตองตำมกฎหมำย บำงครงแอบแฝงมำในรปของธรกจขำยตรง ดงนน ประชำชนทจะเขำรวมในกำรด ำเนนธรกจประเภทนจ ำตองมควำมรวำธรกจขำยตรงกบแชรลกโซมควำมแตกตำงกนอยำงไร เพอใหเกดควำมรอบคอบและไมตกเปนเหยอของธรกจประเภทน

ธรกจขายตรงหรอแชรลกโซ กำรด ำเนนธรกจทมกำรตอยอดทำงธรกจในรปแบบของกำรสรำงเครอขำยโดยวธกำรหำสมำชกมำเพอขยำยกำรขำย มกมควำมคลำยคลงกนมำกระหวำงกำรด ำเนนธรกจขำยตรงกบแชรลกโซ ในบำงรำยอำจเปนควำมแตกตำงเพยงเลกนอยเทำนน จนในบำงครงสรำงควำมสบสนในแผนกำรด ำเนนธรกจใหกบผทจะเขำรวม นจงเปนชองทำงใหธรกจแชรลกโซแฝงตวเขำมำในธรกจขำยตรง หรอทเรำเรยกวำธรกจขำยตรงแอบแฝงแบบแชรลกโซ อนน ำไปสควำมไมชดเจนวำธรกจขำยตรงแตกตำงกบแชรลกโซอยำงไร

ธรกจขายตรง ธรกจขำยตรง คอ วธกำรจ ำหนำยสนคำหรอบรกำรทมลกษณะเขำถงตวผบรโภค โดยมผขำยตรงทเรยกชอตำมกฎหมำยวำ “ผจ ำหนำยอสระ” หรอ “ตวแทนขำยตรง” เปนผน ำสนคำหรอบรกำรไปอธบำยหรอสำธตสรรพคณหรอคณภำพของสนคำตำมสถำนทอยอำศยหรอสถำนทท ำงำนของผบรโภค โดยไมตองรอใหผบรโภคเปนผมำซอสนคำอยำงปกต ซงตำงจำกกำรจ ำหนำยสนคำในธรกจทวไปทจะมกำรจ ำหนำยสนคำ จำกผผลตผำนพอคำคนกลำง จำกนนสนคำจะเขำถงตวผบรโภค มหนวยงำนทก ำกบดแลธรกจขำยตรง คอ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค (สคบ.) ตำมพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 254519 นอกจำกน กำรด ำเนนธรกจขำยตรงจะตองมกำรจดทะเบยนและด ำเนนกำรตำมแผนกำรจำยผลตอบแทนตำมทกฎหมำยก ำหนด

18 เดลนวส, “คลงผนกดเอสไอ-สคบ. ลยยฟนด,” สบคนเมอวนท 19 พฤษภำคม 2558, จำก http://www.dailynews.co.th/economic/287120

19 กระทรวงกำรคลง, “คมอวทยำกร,” สบคนเมอวนท 25 พฤษภำคม 2558, จำก http://www. 1359.in.th/document/คมอวทยำกร.pdf

10

แชรลกโซ ธรกจกำรเงนนอกระบบในลกษณะของแชรลกโซ (CHAIN SYSTEM) หมำยถง รปแบบกำรด ำเนน

ธรกจทมงประสงคเพอหำรำยไดจำกกำรระดมเงนเปนหลก โดยมกำรสญญำวำจะใหผลประโยชนตอบแทนในรปแบบตำง ๆ ทสงกวำอตรำดอกเบยของสถำบนกำรเงน โดยผประกอบกำรมกอำงถงกำรน ำเงนไปลงทนในรปแบบตำง ๆ ทมรำยไดสงเพยงพอทจะปนรำยไดแจกจำยกบผรวมธรกจไดอยำงทวถง มกำรใหผลประโยชนตอบแทนแกผรวมลงทนเพอสรำงควำมนำเชอถอและกระตนใหเกดกำรชกจงใหเขำรวมลงทน แตแททจรงมไดมกำรประกอบธรกจใด ๆ รปแบบกำรด ำเนนงำนโดยทวไปจะอำศยชองทำงผำนบคคลตำง ๆ ทรจกกน จำกนนจะขยำยออกไปเปนวงกวำงมำกขน ในชวงแรกมกจะจำยผลประโยชนตอบแทนใหแกผเขำรวมลงทนตรงตำมเวลำเพอกระตนใหมกำรรวมลงทนอยำงตอเนอง แตเมอถงจด ๆ หนงทไมสำมำรถหำสมำชกเพมไดธรกจกจะปดตวลง

แชรลกโซนอกจำกจะสรำงควำมเสยหำยใหกบเศรษฐกจแลว กำรด ำเนนธรกจแชรลกโซยงสงผลกระทบอยำงมำกตอธรกจขำยตรงและธรกจแฟรนไชส เนองจำกธรกจแชรลกโซมกำรเลยนแบบลกษณะกำรประกอบธรกจของทงธรกจขำยตรงและธรกจแฟรนไชส ซงสงผลกระทบตอภำพลกษณของธรกจขำยตรงไทยโดยรวม เนองจำกมสมำชกและนกธรกจอสระจำกหลำกหลำยบรษทขำยตรงไดหนเขำไปรวมลงทนดวย ท ำใหบรษททท ำธรกจอยำงถกตองตำมกฎหมำยไดรบควำมเสยหำยไปดวย กระทงมหลำยบรษทอำจตองปดด ำเนนกำรกม สงทเปลยนแปลงโฉมหนำธรกจขำยตรงจำกในอดตอยำงมำก คอ กำรมกฎหมำยขำยตรงขนมำควบคมกำรด ำเนนธรกจขำยตรง ซงบงคบใชเมอวนท 29 สงหำคม พ.ศ. 2545 โดยก ำหนดใหมคณะกรรมกำรขำยตรงและตลำดแบบตรงเพอก ำกบดแลกำรใชกฎหมำยฉบบน ซงสงผลใหผประกอบกำรธรกจขำยตรงจะตองผำนกำรจดทะเบยนกบส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค (สคบ.) กอนจะประกอบธรกจได20 และดวยธรกจขำยตรงเปนกำรด ำเนนธรกจทอสระ ท ำใหประชำชนสนใจทจะรวมลงทน ทงดวยวตถประสงคเพอหำรำยไดเสรมหรอประกอบเปนอำชพหลก กลมมจฉำชพจงใชวธกำรหลอกลวงประชำชนโดย อำงองหลกกำรด ำเนนธรกจทถกตองตำมกฎหมำยอยำงธรกจขำยตรง แตแอบแฝงดวยวธกำรระดมเงนผำนเครอขำยสมำชกแบบแชรลกโซ

ขอแตกตางระหวางธรกจขายตรงทถกกฎหมายกบธรกจแชรลกโซในระบบประมด21 1. คาธรรมเนยมในการสมคร ธรกจขำยตรงทถกกฎหมำย คำธรรมเนยมในกำรสมครต ำ เปนคำสมครทจำยเพอเอกสำรคมอ ควำมร

เอกสำรอบรมและผลตภณฑตวอยำงสนคำเทำนน

20 ศนยวจยกสกรไทย, “ธรกจแชรลกโซ : มหนตภยเศรษฐกจไทย,” สบคนเมอวนท 29 พฤษภำคม 2558,

จำก http://pcoc.moc.go.th/pcocsys/uploadfile/54/doc/%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0% B8%A3%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%88%E0%B9%81%E0%B8%8A%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A5%E0%B8%B9%E0%B8%81%E0%B9%82%E0%B8%8B%E0%B9%88.doc

21 สมำคมกำรขำยตรงไทย, “กลโกงแชรล กโซ ,” สบคน เม อวนท 12 พฤษภำคม 2558, จำก http://www.tdsa.org/content/69/1/

11

ธรกจแชรลกโซ คำธรรมเนยมในกำรสมครสง ผสมครจะถกหลอกใหจำยคำฝกอบรมและซอสนคำเกนควำมตองกำร ผลก ำไรของระบบปรำมดสวนใหญจะมำจำกกำรรบสมครสมำชก

2. สนคาและบรการ ธรกจขำยตรงทถกกฎหมำย จ ำหนำยสนคำหลำกหลำยชนดทมคณภำพสง ยอดกำรขำยจะมำจำกกำร

จ ำหนำยสนคำทใชซ ำไดอกเรอย ๆ และจะเนนทควำมพงพอใจของลกคำเปนส ำคญ บรษทจะทมเทเงนจ ำนวนมำกเพอวจย คนควำ และพฒนำคณภำพผลตภณฑ มกำรรบประกนสนคำโดยกำรคนเงน และจะมกำรเปลยนสนคำหรอขำยสนคำคนบรษทได

ธรกจแชรลกโซ ไมมกำรรบรองเรองคณภำพสนคำ และไมเนนในกำรขำยและไมมนโยบำยซอสนคำกลบคนเพรำะอำจท ำใหระบบแชรลกโซลมได รำยไดจะมำจำกรบสมครสมำชกใหม ซงจะถกบงคบใหซอสนคำทมรำคำสงเปนจ ำนวนมำก

3. การจายผลประโยชนตอบแทน ธรกจขำยตรงทถกกฎหมำย กำรจำยผลประโยชนตอบแทนจะขนอยกบกำรท ำงำนของผขำย และ

ยอดขำย ซงหมำยถงรำยไดหรอผลประโยชนตอบแทนมำจำกกำรขำยสนคำ ธรกจแชรลกโซ กำรจำยผลประโยชนตอบแทนมำจำกกำรหำสมำชกใหม 4. ความกาวหนาของธรกจ ธรกจขำยตรงทถกกฎหมำย ตระหนกถงกำรด ำเนนธรกจในระยะยำว มโอกำสเตบโตไดเสมอ

เนองจำกผบรโภคจะมกำรซอสนคำซ ำเพรำะพอใจในสนคำ บรษทจงสำมำรถออกสนคำใหมเพอขยำยตลำดได ธรกจแชรลกโซ โอกำสร ำรวยในเวลำอนรวดเรว ผเขำรวมจ ำนวนมำกทฐำนของประมดจะเปนผจำยเงน

ใหแกคนทอยในระดบจดยอดของประมด ซงธรกจแบบนจะอยไดไมยำวนำน โอกำสทธรกจจะลมมคอนขำงสง เพรำะเมอด ำเนนกำร ไประยะหนงจะไมมสมำชกเขำรวมลงทน สงผลใหไมมเงนจำยหมนเวยนในระบบธรกจและระบบประมดจะลมในทสด

5. การไดรบความคมครองทางกฎหมาย ธรกจขำยตรงทถกกฎหมำย ผบรโภค ผขำย และบรษทขำยตรงจะไดรบควำมคมครองตำมกฎหมำย

ตำมพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545 ซงผประกอบกำรทจะท ำธรกจขำยตรงจะตองขอจดทะเบยน ณ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค

ธรกจแชรลกโซ เปนระบบทผดกฎหมำย เปนกำรกระท ำควำมผดฉอโกงประชำชนตำมประมวลกฎหมำยอำญำและควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชนตำมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 พระราชบญญตขายตรงและตลาดแบบตรง พ.ศ. 2545 กฎหมายควบคมธรกจขายตรงมใหแอบแฝงแชรลกโซ

พระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545 เปนกฎหมำยทออกมำเพอควบคมกำรด ำเนนธรกจขำยตรงและตลำดแบบตรงเพอใหผบรโภคไดรบควำมคมครองจำกกำรประกอบธรกจจ ำหนำยสนคำหรอบรกำรทใชวธกำรท ำตลำดในลกษณะท เขำถงผบรโภค เพอแกปญหำกำรเสนอขำยสนคำหรอบรกำร

12

แกผบรโภคโดยตรง ณ ทอยอำศย หรอสถำนทท ำงำนของผบรโภคหรอของบคคลอน หรอสถำนทอนทไมใชสถำนทประกอบกำรคำเปนปกตธระ โดยกำรอธบำยหรอกำรสำธตสนคำผำนผจ ำหนำยอสระหรอตวแทนขำยตรง ซงกำรเสนอขำยสนคำหรอบรกำรในลกษณะดงกลำวท ำใหผบรโภคอยในสภำวกำรณทไมอำจตดสนใจ ตกลงซอสนคำหรอรบบรกำรไดอยำงอสระและรอบคอบ นอกจำกน ยงมกำรประกอบธรกจจ ำหนำยสนคำหรอบรกำรในลกษณะของกำรสอสำรขอมลเพอเสนอขำยสนคำหรอบรกำรโดยตรงตอผบรโภค เชน โดยอำศยสอสงพมพและสออเลคทรอนกส โดยมงหวงใหผบรโภคซงอยหำงโดยระยะทำงแสดงเจตนำตอบกลบเพอซอสนคำหรอบรกำรดงกลำวนน ซงในกรณนสนคำหรอบรกำรดงกลำวอำจไมตรงกบค ำกลำวอำงตำมทไดโฆษณำไว อกทงกำรท ำตลำดขำยตรงและตลำดแบบตรงไดมกำรใชวธกำรชกชวนและจดใหประชำชนทวไปเขำรวมเปนเครอขำยในธรกจดงกลำว โดยตกลงจะใหผลประโยชนตอบแทนจำกกำรหำผเขำรวมเครอขำยดงกลำว ซงค ำนวณจำกจ ำนวนผเขำรวมเครอขำยทเพมขน อนมลกษณะเปนกำรหลอกลวงประชำชน กำรท ำตลำดสนคำหรอบรกำรในลกษณะของกำรขำยแบบเชงรกดงกลำว ท ำใหประชำชนโดยทวไปในฐำนะผบรโภคตกอยในฐำนะทเสยเปรยบและกอใหเกดควำมไมเปนธรรมและไมสงบสขในสงคม ประกอบกบบทบญญตของกฎหมำยทใชบงคบอยในปจจบนยงไมสำมำรถใหควำมคมครองแกผบรโภคไดอยำงเพยงพอ22 ตำมพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545 ใหค ำจ ำกดควำม “ขำยตรง” วำหมำยถง “กำรท ำตลำดสนคำหรอบรกำรในลกษณะของกำรน ำเสนอขำยตอผบรโภคโดยตรง ณ ทอยอำศยหรอสถำนทท ำงำนของผบรโภคหรอของผอน หรอสถำนทอนทมใชสถำนทประกอบกำรคำเปนปกตธระ โดยผำนตวแทนขำยตรงหรอผจ ำหนำยอสระชนเดยวหรอหลำยชน แตไมรวมถงนตกรรมตำมทก ำหนดในกฎกระทรวง” โดยกฎหมำยฉบบนมสำระส ำคญเปนกำรควบคมกำรด ำเนนธรกจขำยตรงและตลำดแบบตรงดวยวธกำรจดทะเบยน มคณะกรรมกำรขำยตรงและตลำดแบบตรง ท ำหนำทก ำกบดแลผประกอบธรกจขำยตรงและ ผประกอบธรกจตลำดแบบตรง พจำรณำเรองรองทกขจำกผบรโภคทไดรบควำมเดอดรอนหรอเสยหำยอนเนองมำจำกกำรกระท ำของผจ ำหนำยอสระ ตวแทนขำยตรง ผประกอบธรกจขำยตรง หรอผประกอบธรกจตลำดแบบตรง โดยมขอก ำหนดเพอใหผประกอบธรกจขำยตรงตองปฏบต ดงน

1. หำมมใหผประกอบธรกจขำยตรงด ำเนนกจกำรในลกษณะทเปนกำรชกชวนใหบคคลเขำรวมเปนเครอขำยในกำรประกอบธรกจขำยตรง โดยตกลงวำจะใหผลประโยชนตอบแทนจำกกำรหำผเขำรวมเครอขำยดงกลำวซงค ำนวณจำกจ ำนวนผเขำรวมเครอขำยทเพมขน

2. ก ำหนดใหผทจะประกอบธรกจขำยตรงจะตองมกำรจดทะเบยน 3. ผประกอบธรกจขำยตรงตองด ำเนนกจกำรใหเปนไปตำมแผนกำรจำยผลตอบแทนของตนทไดยนตอนำยทะเบยน ซงแผนกำรจำยผลตอบแทนตองมลกษณะดงตอไปน (1) ตองไมก ำหนดใหผจ ำหนำยอสระหรอตวแทนขำยตรงไดรบผลตอบแทนทเปนรำยไดหลกจำกกำรรบสมครบคคลหรอแนะน ำผจ ำหนำยอสระหรอตวแทนขำยตรงทไมใชลกจำงอนเขำรวมเปนเครอขำยในกำรประกอบธรกจขำยตรง

22 พระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545, รำชกจจำนเบกษำ เลม 119 ตอน 40 ก (30 เมษำยน 2545): 1.

13

(2) ผลตอบแทนทเปนรำยไดหลกของผจ ำหนำยอสระหรอตวแทนขำยตรงขนอยกบกำรขำยสนคำหรอบรกำรแกผบรโภค รวมไปถงกำรซอเพอกำรใชหรอบรโภคเอง (3) ตองไมบงคบใหผจ ำหนำยอสระซอสนคำ (4) ตองไมชกจงใหผจ ำหนำยอสระซอสนคำในปรมำณมำกเกนไปอยำงไมสมเหตผล (5) ตองแสดงวธกำรคดค ำนวณกำรจำยผลตอบแทนทตรงตอควำมเปนจรง หรอเปนไปไดจรงและอยำงเปดเผยชดเจน แผนกำรจำยผลตอบแทนใดทมลกษณะแตกตำงไปจำกทก ำหนดไวใหมผลบงคบใชเทำทเปนธรรมแกผจ ำหนำยอสระหรอตวแทนขำยตรง 4. หำมมใหผประกอบธรกจขำยตรงเรยกเกบคำธรรมเนยมกำรสมครเขำเปนสมำชก คำฝกอบรม คำวสดอปกรณสงเสรมกำรขำย หรอคำธรรมเนยมอน ๆ อนเกยวเนองกบกำรเขำรวมเปนเครอขำยในกำรประกอบธรกจขำยตรงจำกผจ ำหนำยอสระหรอตวแทนขำยตรงในอตรำสงกวำทคณะกรรมกำรประกำศก ำหนด 5. ในกำรเขำไปตดตอเพอเสนอขำยสนคำใหแกผบรโภคโดยตรง ณ ทอยอำศยหรอสถำนทท ำงำนของผบรโภคหรอของผอน หรอสถำนทอนทมใชสถำนทประกอบกำรคำเปนปกตธระ ผจ ำหนำยอสระหรอตวแทนขำยตรงจะตองไดรบอนญำตจำกผบรโภคหรอผครอบครองสถำนทนนกอน และตองไมกระท ำกำรอนเปนกำรรบกวนหรอกอใหเกดควำมร ำคำญแกบคคลดงกลำว ในกำรน ผจ ำหนำยอสระหรอตวแทนขำยตรงตองแสดงบตรประจ ำตวประชำชนและบตรประจ ำตวผจ ำหนำยอสระหรอตวแทนขำยตรงซงออกโดยผประกอบธรกจขำยตรงดวย

ปจจบนนธรกจประเภทขำยตรงไดมจ ำนวนเพมมำกขน เพรำะมอสระในกำรท ำงำน ผบรโภคจงสนใจเขำรวมลงทนในธรกจดำนขำยตรงมำกขน ท ำใหผประกอบธรกจขำยตรงหำกลยทธเพอจงใจใหคนมำเขำรวมธรกจ อนเปนชองทำงใหกบพวกธรกจแชรลกโซน ำกำรขำยตรงมำบงหนำ อยำงไรกตำม หลงจำกมกำรบงคบใหจดทะเบยนขำยตรงตำมกฎหมำยกยงไมสำมำรถแกปญหำธรกจขำยตรงประเภทแอบแฝงใหหมดไปได และธรกจแชรลกโซกยงสำมำรถอำศยชองทำงธรกจขำยตรงในกำรด ำเนนธรกจ เพยงแตมกำรพลกแพลงวธกำรด ำเนนธรกจเพอหลกเลยงควำมผดตำมกฎหมำย ดงนนภำพลกษณของธรกจขำยตรงบำงสวนจงยงไดรบควำมเสยหำยจำกกำรด ำเนนธรกจแชรลกโซ

ถำพจำรณำจำกเนอหำของกฎหมำยฉบบนแลวจะพบวำ พระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545 เปนกฎหมำยเฉพำะฉบบหนงทควบคมธรกจขำยตรงใหมกำรขนทะเบยนและมกำรตรวจสอบเพอปองกนและคมครองผบรโภคใหไมไดรบผลกระทบจำกธรกจประเภทน แตจำกกำรทกฎหมำยไดบงคบใชมำระยะเวลำหนง ท ำใหภำครฐเหนวำควรมกำรแกไขกฎหมำยขำยตรงและตลำดแบบตรงเพอก ำหนดหลกเกณฑในกำรประกอบธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรงใหมควำมชดเจนและเหมำะสมยงขน อนจะเปนกำรคมครองผบรโภคมใหตองตกเปนฝำยเสยเปรยบในกำรซอขำยสนคำหรอบรกำร และเพอใหมหลกประกนวำผบรโภคจะไดรบควำมคมครองหำกผบรโภคไดรบควำมเสยหำยอนเกดจำกกำรทผประกอบธรกจไมปฏบตตำมพระรำชบญญตน พระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545 ถกเสนอใหมกำรแกไขเมอ พ.ศ. 2554 โดยคณะรฐมนตรไดมมตรบทรำบและเหนชอบรำงพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง (ฉบบท ..) พ.ศ. .... ทส ำนกงำนคณะกรรมกำรกฤษฎกำตรวจพจำรณำแลว และใหสงคณะกรรมกำรประสำนงำนสภำผแทนรำษฎรพจำรณำตอไป รำงพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง (ฉบบท ..) พ.ศ. .... มสำระส ำคญ

14

เปนกำรแกไขเพมเตมบทบญญตบำงประกำรในพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545 เพอก ำหนดหลกเกณฑในกำรประกอบธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรงใหมควำมชดเจนและเหมำะสมยงขน ดงน 1. ก ำหนดใหผจะขอจดทะเบยนกำรประกอบธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรงตองเปนบรษทจ ำกดหรอบรษทมหำชนจ ำกด และตองวำงหลกประกนตำมพระรำชบญญตน 2. ก ำหนดใหผประกอบธรกจขำยตรงหรอผประกอบธรกจตลำดแบบตรงตองแจงใหนำยทะเบยนทรำบเมอมกำรยำยส ำนกงำน ตองสงรำยงำนเกยวกบกำรประกอบธรกจตอนำยทะเบยน และใหมหนำทจดท ำเอกสำรกำรซอขำยสนคำหรอบรกำร 3. ก ำหนดหลกเกณฑกำรโอนกจกำรและกำรเลกประกอบธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรง 4. ก ำหนดเหตเพกถอนทะเบยนกำรประกอบธรกจธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรงใหชดเจน 5. ปรบปรงบทก ำหนดโทษ23 รำงพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง (ฉบบท ..) พ.ศ. .... ไดรบกำรบรรจระเบยบวำระกำรประชมสภำผแทนรำษฎร ชดท 23 ปท 4 ครงท 28 (สมยสำมญทวไป) วนพธท 4 พฤษภำคม 2554 24 แตตอมำไดมพระรำชกฤษฎกำยบสภำผแทนรำษฎร พ.ศ. 255425 ท ำใหรำงพระรำชบญญตฉบบนยงไมไดรบกำรพจำรณำในสภำผแทนรำษฎร โดยประเดนทเสนอใหมกำรแกไขทงหำประเดนดงกลำวขำงตน จะเปนกำรน ำไปสกำรแกปญหำกรณธรกจขำยตรงทด ำเนนธรกจแอบแฝงแบบแชรลกโซไดอกชองทำงหนง เพรำะจะท ำใหมควำมชดเจนในหลกเกณฑและมวธกำรในกำรควบคมและตรวจสอบทรดกม อนจะน ำไปสกำรปองกนควำมเสยหำยของประชำชนทจะไดรบผลกระทบจำกบรษทขำยตรงทด ำเนนกำรโดยไมถกตองตำมกฎหมำย

อยำงไรกตำม ปญหำของธรกจขำยตรงกไดรบกำรหยบยกขนพจำรณำอกครง ในคณะรฐมนตรชดทม พลเอก ประยทธ จนทรโอชำ เปนนำยกรฐมนตร โดยไดมมตคณะรฐมนตรเมอวนท 26 พฤษภำคม พ.ศ. 2558 เหนชอบรำงพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง (ฉบบท ..) พ.ศ. .... ทส ำนกงำนคณะกรรมกำรกฤษฎกำตรวจพจำรณำแลว และใหสงคณะกรรมกำรประสำนงำนสภำนตบญญตแหงชำตพจำรณำ กอนเสนอสภำนตบญญตแหงชำตตอไป โดยส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค (สคบ.) เสนอวำ เนองจำกพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545 ไดบงคบใชมำเปนเวลำนำน ท ำใหบทบญญตบำงประกำรเกยวกบกำรประกอบธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรงไมเหมำะสมกบสถำนกำรณปจจบน เพอก ำหนดหลกเกณฑในกำรประกอบธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรงใหมควำมชดเจนและเหมำะสมยงขน อนจะเปน

23 ส ำนกเลขำธกำรคณะรฐมนตร, “รำงพระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง (ฉบบท ..) พ.ศ. ....,”

ส บ ค น เ ม อ ว น ท 2 5 พ ฤ ษ ภ ำ ค ม 2 5 5 8 , จ ำ ก http://www.cabinet.soc.go.th/soc/Program2 -3 .jsp?top_serl=99227300&key_word= ข ำยต รง&owner_dep=&meet_date_dd=&meet_date_mm= &meet_date_yyyy=&doc_id1=&doc_id2=&meet_date_dd2=&meet_date_mm2=&meet_date_yyyy2=

24 ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร, “ขอมลกำรประชมสภำผแทนรำษฎรชดท 23,” สบคน เมอวนท 6 พฤษภำคม 2558, จำกhttp://library2.parliament.go.th/giventake/content_hr/hr23/ 050454.pdf

25 พระรำชกฤษฎกำยบสภำผแทนรำษฎร พ.ศ. 2554, รำชกจจำนเบกษำ เลม 128 ตอนท 33 ก (10 พฤษภำคม 2554): 19.

15

กำรคมครองผบรโภคมใหตองตกเปนฝำยเสยเปรยบในกำรซอขำยสนคำหรอบรกำร และเพอใหมหลกประกนวำผบรโภคจะไดรบควำมคมครองหำกผบรโภคไดรบควำมเสยหำยอนเกดจำกกำรทผประกอบธรกจไมปฏบตตำมพระรำชบญญตน จงไดเสนอรำงพระรำชบญญตดงกลำวมำเพอด ำเนนกำร โดยมสำระส ำคญของ รำงพระรำชบญญต คอ 1. ก ำหนดหำมประธำนกรรมกำรและกรรมกำรในคณะกรรมกำรขำยตรงและตลำดแบบตรง ด ำรงต ำแหนงหรอถอหนเกนจ ำนวนทก ำหนดในบรษททประกอบธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรง 2. ก ำหนดใหคณะกรรมกำรขำยตรงและตลำดแบบตรงมอ ำนำจออกระเบยบเกยวกบกำรเปดบญชเงนฝำกและกำรเบกจำยเงนส ำหรบหลกประกนทเปนเงนสด 3. ก ำหนดใหผประกอบธรกจขำยตรงและผจ ำหนำยอสระรวมรบผดตอผบรโภคในควำมช ำรดบกพรองของสนคำหรอบรกำรทผจ ำหนำยอสระขำยใหแกผบรโภค หรอควำมเสยหำยทผจ ำหนำยอสระนนไดกอขนจำกกำรไมปฏบตหนำท 4. ก ำหนดใหผประกอบธรกจขำยตรงหรอผประกอบธรกจตลำดแบบตรงแจงกำรยำยส ำนกงำนและสงรำยงำนเกยวกบกำรประกอบธรกจตอนำยทะเบยน 5. ก ำหนดใหผประกอบธรกจขำยตรงหรอผประกอบธรกจตลำดแบบตรงมหนำทจดท ำเอกสำรกำรซอขำยสนคำหรอบรกำรใหแกผบรโภค และก ำหนดบทลงโทษผฝำฝนหรอไมปฏบตตำม 6. ก ำหนดคณสมบตและลกษณะตองหำมของผขอจดทะเบยนกำรประกอบธรกจขำยตรงหรอแบบตลำดตรง 7. ก ำหนดใหตองมกำรวำงหลกประกนรวมทงหลกเกณฑในกำรจำยหลกประกนเพอชดเชยควำมเสยหำยแกผบรโภค 8. ก ำหนดหลกเกณฑกำรพจำรณำค ำขอจดทะเบยนของนำยทะเบยน กำรโอนกจกำรและกำรเลกประกอบธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรงและบทลงโทษผฝำฝน 9. ก ำหนดเหตเพกถอนทะเบยนกำรประกอบธรกจขำยตรงหรอตลำดแบบตรงและเหตอทธรณ และก ำหนดบทลงโทษส ำหรบผไมปฏบตตำมค ำสงของนำยทะเบยน 10. ก ำหนดบทลงโทษส ำหรบกำรสอสำรขอมลเพอเสนอขำยสนคำ หรอบรกำรของผประกอบธรกจตลำดแบบตรงทไมเปนไปตำมบทบญญตของกฎหมำยวำดวยกำรคมครองผบรโภคในสวนทเกยวกบกำรคมครองผบรโภคดำนกำรโฆษณำ26

ทงน กำรด ำเนนกำรเพอแกไขกฎหมำยขำยตรงและตลำดแบบตรงกสอดคลองกบแนวทำงกำรปฏรปดำนกำรคมครองผบรโภค ของคณะกรรมำธกำรปฏรปกำรคมครองผบรโภค สภำปฏรปแหงชำต ทเหนควรมกำรแกไขกฎหมำยท เกยวกบกำรคมครองผบรโภคเพอน ำไปสกำรบงคบใชกฎหมำยใหเปนไปอยำงมประสทธภำพ ซงในสวนของส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค (สคบ.) ในฐำนะท เปนหนวยงำนทม

26 ส ำนกเลขำธกำรนำยกรฐมนตร, “สรปขำวกำรประชมคณะรฐมนตร 26 พฤษภำคม 2558,” สบคนเมอวนท 27 พฤษภำคม 2558, จำก http://www.thaigov.go.th

16

หนำทก ำกบดแลโดยตรง ไดเนนกำรท ำงำนแบบปองปรำม ใหควำมส ำคญกบผบรโภคในระดบรำกหญำ มำกยงขน เพรำะกลมคนรำกหญำโดยสวนใหญเปนกลมคนตำงจงหวด มกถกเอำรดเอำเปรยบจำกกลมนำยทน ซงในปจจบนดวยสภำพเศรษฐกจทเปลยนไป ท ำใหมผใหควำมสนใจหนมำประกอบธรกจขำยตรงเปนจ ำนวนมำก และกพบปญหำตำง ๆ ตำมมำ อำท กำรไมจำยผลตอบแทนใหสมำชก ผจ ำหนำยอสระแนะน ำใหประชำชนน ำเงนมำลงทนครงละมำก ๆ หรอกำรประกอบธรกจโดยไมไดรบอนญำต ปญหำกำรโฆษณำทเกนควำมเปนจรง กำรน ำสนคำทไมไดรบอนญำตมำแอบแฝงขำย ปญหำกำรหำสมำชกโดยกำรอธบำยแผนกำรจำยผลตอบแทนทบดเบอนไปจำกแผนทไดรบอนญำต ท ำใหเกดควำมเสยหำยตอผบรโภคและธรกจ เปนตน นอกจำกน บรษทขำยตรงเปดใหมมกจะเปดท ำธรกจสรำงเครอขำยกอนทจะเขำมำขอใบอนญำต ซงเปนเรองทผดกฎหมำย อยำงไรกตำม เพอเปนกำรเสรมสรำงและพฒนำระบบกำรคมครองผบรโภค รวมถงกระบวนกำรยตธรรม และกำรบงคบใชกฎหมำยอยำงจรงจงและถกตอง ทำงส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค (สคบ.) ไดประชำสมพนธเพอใหผประกอบธรกจไดรบทรำบถงนโยบำยภำครฐในกำรสนบสนนและก ำกบดแลธรกจขำยตรง และประสำนกำรท ำงำนรวมกน รวมถงเรองกำรผลกดนในกำรแกกฎหมำยขำยตรงใหมเพอแกไขปญหำ และกำรจำยผลตอบแทนทไดรบอนญำตเทำนน หำกมกำรประกอบธรกจทผดแตกตำงไปจำกทไดรบกำรจดทะเบยน นำยทะเบยนมอ ำนำจเพกถอนใบอนญำต และหำกมกำรประกอบธรกจในลกษณะขำยตรงแอบแฝง ผประกอบกำรทำนนน ๆ จะตองถกด ำเนนคดและยดทรพยตำมกฎหมำย27 การบงคบใชกฎหมายเพอปราบปรามธรกจแชรลกโซทเปนการกระท าความผดฐานกยมเงนทเปนการฉอโกงประชาชน จำกในอดตถงปจจบนแมจะมกฎหมำยทเกยวของกบกำรควบคมกำรระดมเงนทนจำกประชำชนอยหลำยฉบบ อำท พระรำชบญญตหลกทรพยและตลำดหลกทรพย พ.ศ. 2535 พระรำชบญญตบรษทมหำชนจ ำกด พ.ศ. 2530 พระรำชบญญตกำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำ พ.ศ. 2542 พระรำชบญญตกำ รแลกเปลยนเงน พทธศกรำช 2485 พระรำชบญญตกำรประกอบธรกจเงนทน ธรกจหลกทรพย และธรกจเครดตฟองซเอร พ.ศ. 2522 พระรำชบญญตสถำบนกำรเงน พ.ศ. 2551 พระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545 ประมวลกฎหมำยแพงและพำณชย หรอประมวลกฎหมำยอำญำ เปนตน แตในสวนของกำรบงคบใชกฎหมำยเพอควบคมและปรำบปรำมธรกจแชรลกโซซงเปนหนงในธรกจกำรเงนนอกระบบทมลกษณะเปนกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชนซงนอกจำกจะเปนควำมผดฉอโกงประชำชนตำมประมวลกฎหมำยอำญำแลวยงเปนกำรกระท ำควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชนตำมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 ดวย ลกษณะกำรกระท ำควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน ตำมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 ก ำหนดใหกำรประกำศหรอโฆษณำตอประชำชนตงแตสบคนขนไปในกำรกยมเงน โดยสญญำวำจะจำยผลประโยชนตอบแทนในอตรำทสงกวำอตรำดอกเบยสงสดทสถำบนกำรเงน

27 บำนเมอง, “สคบ. ก ำจดจดออนแชรลกโซ เลงปฏรปกฎหมำยขำยตรง,” สบคนเมอวนท 26 พฤษภำคม

2558, จำก http://www.newsdatatoday.com

17

ตำมกฎหมำยวำดวยดอกเบยใหกยมของสถำบนกำรเงนจะพงจำยได โดยบรษทรหรอควรรอยแลววำ บรษทจะน ำเงนจำกผใหกยมเงนรำยนนหรอรำยอน มำจำยหมนเวยนใหแกผกยมเงน หรอโดยทรหรอควรรอยแลววำ ไมสำมำรถประกอบกจกำรใด ๆ โดยชอบดวยกฎหมำยทจะใหผลประโยชนตอบแทนเพยงพอทจะน ำมำจำยในอตรำนนได เปนกำรกระท ำควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน28 มโทษจ ำคกตงแต 5 ป ถง 10 ป และปรบตงแต 500,000 - 1,000,000 บำทและปรบอกไมเกนวนละ 10,000 บำทตลอดเวลำทยงฝำฝนอย พระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 ไดมกำรแกไขสองครง ครงแรก พ.ศ. 2534 แกไขเพมเตมบทนยำมค ำวำ “กยมเงน” และ “ประโยชนตอบแทน” เพอใหครอบคลมถงวธกำรหรอกำรกระท ำควำมผด ครงทสอง พ.ศ. 2545 ไดมกำรแกไขเพมเตมใหกำรหลอกลวงใหประชำชนน ำเงน เขำรวมลงทนในธรกจซอขำยเงนตรำตำงประเทศหรอเกงก ำไร เปนควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน และก ำหนดใหกำรโฆษณำ ประกำศ หรอ กำรกระท ำใด ๆ ใหประชำชนน ำเงนเขำมำรวมลงทน ในลกษณะดงกลำวเปนควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน และแกไขเพมเตมบทบญญตในเรองกำรค ำนวณผลประโยชนตอบแทน ควำมรบผดของพนกงำนหรอลกจำงของนตบคคลผกระท ำควำมผด ก ำหนดใหผกระท ำควำมผดตองรบโทษหนกขนเมอกระท ำควำมผดซ ำ รวมทงใหมกำรจำยเงนสนบนและเงนรำงวลเพอใหกำรปรำบปรำมผกระท ำควำมผดมประสทธภำพมำกยงขน ซงกำรแกไขเพมเตมกฎหมำยในครงนท ำใหกำรบงคบใชกฎหมำยเพอปองกนและปรำบปรำมแชรลกโซรดกมมำกยงขน โดยเฉพำะกรณทผกระท ำควำมผดเปนนตบคคล กฎหมำยก ำหนดใหกรรมกำร ผจดกำร หรอบคคลอนใดซงรบผดชอบในกำรด ำเนนงำนของนตบคคลนน ตองรบโทษตำมทกฎหมำยบญญตไวดวย ทผำนมำกำรด ำเนนคดกบผกระท ำควำมผดคดแชรลกโซฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน มคดทโดงดงและอยในควำมสนใจของประชำชน 2 คด ไดแก คดแชรแมชมอย และคดบรษท บรสเชอร เนองจำก

28 มำตรำ 4 ผใดโฆษณำหรอประกำศใหปรำกฏตอประชำชนหรอกระท ำดวยประกำรใด ๆ ใหปรำกฏแก

บคคลตงแตสบคนขนไปวำ ในกำรกยมเงนตนหรอบคคลใดจะจำยหรออำจจำยผลประโย ชนตอบแทนใหตำมพฤตกำรณแหงกำรกยมเงนในอตรำทสงกวำอตรำดอกเบยสงสดทสถำบนกำรเงนตำมกฎหมำยวำดวยดอกเบยเงนใหกยมของสถำบนกำรเงนจะพงจำยได โดยทตนรหรอควรรอยแลววำตนหรอบคคลนนจะน ำเงนจำกผใหกยมเงนรำยนนหรอรำยอนมำจำยหมนเวยนใหแกผใหกยมเงน หรอโดยทตนรหรอควรรอยแลววำ ตนหรอบคคลนนไมสำมำรถประกอบกจกำรใด ๆ โดยชอบดวยกฎหมำยทจะใหผลประโยชนตอบแทนพอเพยงทจะน ำมำจำยในอตรำนนได และในกำรนนเปนเหตใหตนหรอบคคลใดไดกยมเงนไป ผนนกระท ำควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน

ผใดไมมใบอนญำตใหประกอบธรกจเกยวกบปจจยช ำระเงนตำงประเทศตำมกฎหมำยวำดวยกำรควบคมกำรแลกเปลยนเงน ด ำเนนกำร หรอใหพนกงำน ลกจำง หรอบคคลใดด ำเนนกำรโฆษณำ ประกำศหรอชกชวนประชำชนใหลงทนโดย

(1) ซอหรอขำยเงนตรำสกลใดสกลหนงหรอหลำยสกล หรอ (2) เกงก ำไรหรออำจจะไดรบผลประโยชนจำกกำรเปลยนแปลงของอตรำแลกเปลยนเงน ใหถอวำผนน

กระท ำควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชนดวย

18

ทงสองคดนมผเสยหำยทถกหลอกลวงเปนจ ำนวนมำกประกอบกบมลคำควำมเสยหำยจำกกำรทประชำชนน ำเงนไปรวมลงทนกเปนจ ำนวนมำกเชนกน คดของนำงชมอย ทพยโส หรอรจกกนในชอของ “แชรแมชมอย” เปนกรณทนำงชมอยชกน ำใหผคนรวมลงทนกบบรษท ปโตเลยม แอนด มำรน เซอรวส จ ำกด ทนำงชมอยจดตงขนบงหนำเพอหลอกลวงวำท ำกจกำรซอขำยน ำมนทงในและตำงประเทศ แตแททจรงแลวบรษทไมไดประกอบธรกจจรง โดยในกำรชกชวนคนมำรวมลงทนจะมกำรท ำสญญำกยมเงนวำจะใหเงนตอบแทนในอตรำทสงเปนรำยเดอน ก ำหนดวธกำรรบกยมเงนเปนคนรถบรรทกน ำมนคนรถละ 160,500 บำท ใหผลตอบแทนเดอนละ 12,000 บำท หรอรอยละ 6.5 ตอเดอน หรอรอยละ 78 ตอป และในเดอนธนวำคมของทกปจะหกเงนไวรอยละ 4 ของผลประโยชนทไดรบ โดยอำงวำเปนคำภำษกำรคำและหกคำเดกปมไวอกเดอนละ 100 บำท ตำมจ ำนวนเดอนทน ำเงนมำใหกยม ทกครงทมเหยอหลงเชอน ำเงนมำรวมลงทน นำงชมอยจะออกหลกฐำนเปนสญญำกยมเงนตำมแบบทมขำยอยทวไปในทองตลำด หรอบำงรำยจะออกหลกฐำนใหเปนเชค โดยผใหกยมสำมำรถเรยกคนเงนตนเมอใดกได และจะกลบมำใหกยมอกกไดในเงอนไขเดม ธรกจแชรน ำมนเตบโตอยำงรวดเรว เพรำะระยะแรกทกคนท น ำเงนมำรวมลงทน จะไดรบเงนตอบแทนตรงตำมเวลำทนดหมำยทกเดอน รำยใดทตองกำรถอนเงนกสำมำรถท ำไดทกรำย ประกอบกบนำงชมอยท ำงำนอยในองคกรเชอเพลง ซงก ำกบดแลเรองน ำมนของประเทศอยแลว จงเปนทนำเชอถอ จงท ำใหมประชำชนนบหมนคนน ำเงนมำรวมลงทน จนมยอดเงนหมนเวยนในบญชนบหมนลำนบำทในเวลำอนรวดเรว คดของนำงชมอยใชเวลำสบพยำนในชนศำลนำนกวำ 4 ป โดยศำลไดมค ำพพำกษำถงทสดวนท 27 กรกฎำคม พ.ศ. 2532 ใหนำงชมอยและพวกมควำมผดฐำนฉอโกงประชำชน ตำมประมวลกฎหมำยอำญำ มำตรำ 343 ใหจ ำคกเปนเวลำ 117,595 ป ฐำนฉอโกงประชำชนตำมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 อก 36,410 ป รวมจ ำคก 154,005 ป แตประมวลกฎหมำยอำญำ มำตรำ 91 (2) ก ำหนดใหลงโทษรวมกนทกกระทงแลวไมเกน 20 ป ศำลจงพพำกษำใหจ ำคกนำงชมอยและพวกเปนเวลำ 20 ป และใหคนเงนทฉอโกงประชำชนไปรวม 510,584,645 บำท พรอมดอกเบยอตรำรอยละ 15 ตอป ทรพยสนของนำงชมอยและพวกทถกยด ถกน ำไปเฉลยคนใหผเสยหำย ขณะทตวนำงชมอยถกจ ำคกจรงเพยง 7 ป 11 เดอน 5 วน เพรำะไดรบกำรลดโทษ 2 ครง และพนโทษไปเมอวนท 27 พฤศจกำยน พ.ศ. 253629 อกคดทอยในควำมสนใจของประชำชน คอ คดของบรษทบลสเซอร อนเตอรกรป จ ำกด ทเกดขนในชวงเดอนกรกฎำคม พ.ศ. 2534 ถง กมภำพนธ พ.ศ. 2537 บรษท บลสเชอรไดประกอบธรกจจดสรร วนพกผอน หรอไทม แชรง โฆษณำชกชวนประชำชนใหสมครสมำชกใชบรกำรทพกฟรตำมสถำนทพกตำกอำกำศ หรอโรงแรมทบรษทฯ จ ำเลยจดไว เปนเวลำ 4 วน 4 คนตอป หรอ ฟรโฟร นำน 20 ป มรปแบบกำรสมครสมำชกเปนรปแบบบตรทองและบตรเงน โดยบตรเงนจำยคำสมำชกปละ 30,000 บำท พรอมคำบ ำรง ปละ 2,500 บำท และบตรทองจำยคำสมำชก 60,000 บำท พรอมคำบ ำรงปละ 4,500 บำท หำกสมำชกรำยใดจะสมครเปนฝำยขำยดวยจะตองเสยคำสมครเพม 1,500 บำทตอป และหำกหำสมำชกไดจะไดคำนำยหนำ

29 คมชดลก, “พลกแฟมคดดง : แมชมอย ต ำนำนแชร 4 พนลำน,” สบคนเมอวนท 3 มถนำยน 2558, จำก

http://www.komchadluek.net/พลกแฟมคดดง : แมชมอยต ำนำนแชร 4 พนลำน.

19

เพมรำยละ 5,000 บำท มผเสยหำยหลงเชอสมครเปนสมำชกจ ำนวน 24,189 รำย มลคำควำมเสยหำย 826,266,000 บำท ซงกระทรวงกำรคลงตรวจพบวำ บรษทบลสเชอร ไมอำจด ำเนนกำรซอขำยสนคำตำมทประกำศได เพรำะไมมสนคำใหไปขำยจรง และคำตอบแทนทใหในวธฟรโฟร คดแลวสงกวำดอกเบยทกฎหมำยก ำหนด ไมมกำรประกอบกจกำรจรง อนเปนกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน คดนศำลอทธรณอำนค ำพพำกษำเมอวนท 23 มกรำคม พ.ศ. 2556 พพำกษำยนในควำมผดฐำนรวมกนฉอโกงประชำชนตำมประมวลกฎหมำยอำญำ มำตรำ 343 ประกอบ มำตรำ 83 และควำมผดตำมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 มำตรำ 4 5 12 และ 15 ศำลพพำกษำจ ำคกเปนเวลำ 120,945 ป ซงเหตผลในค ำพพำกษำในคดนนำสนใจตรงทวำ “ควำมผดในกรณนเกยวของกบกฎหมำยพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 แมจะไมมกำรระบเรองธรกจไทม แชรรง กตำม แตกำรหลอกลวงประชำชนดวยควำมไมสจรต ดวยวธดงกลำวจงเปนกำรฉอโกง ขอเทจจรงรบฟงไดวำ จ ำเลยท 2 4 5 รวมกนประกอบกจกำรอนเปนกำรฉอโกงประชำชนหลอกใหสมครสมำชก โดยหวงวำใหสมำชกเปนฝำยขำย โดยใหคำตอบแทนแกพนกงำนขำยเกนกวำบรษทจะจำยใหแกสมำชกได กระทงรฐตองเขำไปแทรกแซงใหปดบรษทกอนจะท ำใหเกดควำมเสยหำยตอเศรษฐกจและประชำชนมำกกวำน”

นอกจำกคดกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชนทมกำรด ำเนนคดไปแลว ท ำใหเหนวำในกำรบงคบใชกฎหมำยเพอปองกนและปรำบปรำมธรกจแชรลกโซนน กำรด ำเนนงำนของหนวยงำนภำครฐทเกยวของกมสวนส ำคญในกำรบงคบใชกฎหมำยใหเกดประสทธภำพ ซงในสวนของหนวยงำนภำครฐทมหนำทด ำเนนกำรเพอปองกนและปรำบปรำมธรกจกำรเงนนอกระบบมอยหลำยภำคสวนไมวำจะเปน

(1) กลมปองปรำมกำรเงนนอกระบบ ซ งม คณะกรรมกำรปองปรำมธรกจเงนนอกระบบ กระทรวงกำรคลง ด ำเนนกำรปองกนและปรำบปรำมอำชญำกรรมทำงเศรษฐกจกำรเงนทมลกษณะหลอกลวงหรอฉอโกงโดยกำรระดมเงนจำกประชำชนตำมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 อำท กำรหลอกลวงใหลงทนในลกษณะแชรลกโซ กำรเกงก ำไรจำกอตรำแลกเปลยนเงนตรำตำงประเทศ

(2) กรมสอบสวนคดพเศษ (ดเอสไอ) สบสวนและสอบสวนคดพเศษตำมทก ำหนดไวในบญชทำยพระรำชบญญตกำรสอบสวนคดพเศษ พ.ศ. 2547 ซงรวมถงคดควำมผดเกยวกบกำรประกอบธรกจซอขำยหลกทรพย คดควำมผดตำมกฎหมำยวำดวยกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน ส ำหรบกรณทมมลหรอมมลนำเชอวำมจ ำนวนผเสยหำยตงแต 50 คนขนไป หรอจ ำนวนเงนทกยมรวมกนตงแต 20 ลำนบำทขนไป หรอคดควำมผดตำมกฎหมำยวำดวยกำรควบคมกำรแลกเปลยนเงน ทมมลหรอมมลนำเชอวำมรำคำหรอมลคำเปนเงนตรำตำงประเทศตงแต 50 ลำนบำทขนไป

(3) กองบงคบกำรปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดเกยวกบอำชญำกรรมทำงเศรษฐกจ สบสวนและสอบสวนคดควำมผดฉอโกงและฉอโกงประชำชน ตำมประมวลกฎหมำยอำญำ มำตรำ 341 และมำตรำ 343 และควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน ตำมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 กรณทไมถงเกณฑกำรตงเปนคดพเศษ เนองจำกมผเสยหำยไมถง 50 รำย หรอมจ ำนวน

20

เงนทกยมรวมกนไมเกน 20 ลำนบำท และควำมผดเกยวกบกำรประกอบธรกจสญญำซอขำยลวงหนำโดยไมไดรบอนญำต30

(4) กองบงคบกำรปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดเกยวกบกำรคมครองผบรโภค ดแลรบผดชอบตำมกรอบอ ำนำจหนำททเกยวของกบผบรโภค ในสวนของสนคำและบรกำรตำมลกษณะงำน 3 สวน คอ คมครองเกยวกบกำรบรโภคตำมกรอบหนำงำนของส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค (สคบ.) ไดแก เรองทเกยวกบฉลำก สญญำ โฆษณำ และกำรขำยตรงและตลำดแบบตรง คมครองผบรโภคดแลสนคำเกยวกบผลตภณฑมำตรฐำนอตสำหกรรม และคมครองผบรโภคทเกยวกบอำหำรและยำ31 นอกจำกนยงรวมไปถงกำรท ำหนำทของส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค (สคบ.) ในกรณทเปนขำยตรงแอบแฝงแบบแชรลกโซ โดยท ำหนำทในกระบวนกำรตรวจสอบและควบคมธรกจขำยตรง ซงถำพบวำมกำรประกอบธรกจทผดแตกตำงไปจำกทไดรบกำรจดทะเบยน นำยทะเบยนมอ ำนำจเพกถอนใบอนญำต และหำกมกำรประกอบธรกจในลกษณะขำยตรงแอบแฝงแบบแชรลกโซ ผประกอบกำรจะตองถกด ำเนนคดและยดทรพยตำมกฎหมำย ควำมผดของแชรลกโซเปน 1 ใน 25 คดอำญำฟอกเงน ทรฐเรงกวำดลำงบรษททมลกษณะกำรด ำเนนธรกจทเขำขำยควำมผดตำมกฎหมำยวำดวยกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชนทมอยมำกมำยหลำยรอยแหง แตทจบไดนนมบรษทใหญไมกแหง สวนหนงเพรำะกำรเปลยนแปลงรปแบบกำรท ำธรกจทซบซอนขนบรษทเหลำนมกเปลยนรปแบบ น ำสนคำใหมเขำมำเรอยๆ และใชวธกำรน ำเงนมำหลอกลอในแบบตำงๆ ท ำใหปองกนยำกยงขน แมจะมวธกำรในกำรปรำบปรำมเขมงวดอยำงไรเจำหนำทกยงท ำงำนยำกล ำบำก เนองจำกกำรด ำเนนกำรคดประเภทนมผ เสยหำยจ ำนวนมำก กำรมำแจงควำมรองทกขกลำวโทษใหด ำเนนคด กำรสบสวน สอบสวน กำรรวบรวมพยำนหลกฐำน เปนเรองทตองใชระยะเวลำยำวนำนกวำคดจะถงทสด รวมทงหนวยงำนทเกยวของกบเรองนมหลำยหนวยงำน เชน กรมสอบสวนคดพเศษ (ดเอสไอ) คณะกรรมกำรปองปรำมธรกจเงนนอกระบบ ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง (สศค.) กองบงคบกำรปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดเกยวกบอำชญำกรรมทำงเศรษฐกจ ซงกอำจท ำใหเกดปญหำควำมไมชดเจนในกำรท ำงำนไดเชนกน32 บทสรปและขอเสนอแนะของผศกษา “แชรลกโซ” นบเปนรปแบบหนงของธรกจกำรเงนนอกระบบทมกมขำวน ำเสนอถงกำรทประชำชน ถกหลอกลวงใหเขำรวมในธรกจแชรลกโซอยเสมอมำ สภำพเศรษฐกจทไมดนบเปนปจจยหนงทท ำใหแชรลกโซอยคกบสงคมไทยและพลกฟนกลบคนมำไดตลอดเวลำ เพรำะในชวงทเศรษฐกจไมดประชำชนมกหำวธในกำรเพมรำยไดเพอใหควำมเปนอยดขน กลมบคคลทแสวงหำประโยชนจงอำศยชองทำงนในกำรหลอกลวง

30 ส ำนกงำนคณะกรรมกำรก ำกบหลกทรพยและตลำดหลกทรพย, “หนวยงำนทเกยวของ,” สบคนเมอวนท

7 พฤษภำคม 2558, จำก http://www.start-toinvest.com/webedu/content. html? menu_id=293 31 กองบงคบกำรปรำบปรำมกำรกระท ำควำมผดเกยวกบกำรคมครองผบรโภค, “อ ำนำจหนำท,” สบคนเมอ

วนท 10 มถนำยน 2558, จำก http://consumer.hightechcrime.org/respon 32 อางแลว, เชงอรรถท 15.

21

ประชำชนใหเขำรวมธรกจแบบแชรลกโซ กำรพฒนำรปแบบและวธกำรในกำรสรำงควำมนำเชอถอเพอใหประชำชนหลงเชอและน ำเงนมำรวมท ำธรกจ ซงแททจรงแลวไมไดยดโยงกบกำรท ำธ รกจใด ๆ เปนเพยงกำรรวมระดมทนเพอน ำเงนมำจำยหมนเวยนใหกบสมำชกทเขำมำสกระบวนกำรตรงน หรอทเรยกลกษณะกำรกระท ำนวำธรกจแชรลกโซ ปจจบนแชรลกโซพงเปำไปทกลมคนชนกลำงขนไป โดยด ำเนนกำรในหลำยลกษณะ ทงกำรด ำเนนธรกจแบบขำยตรงบงหนำหรอเปนกำรหลอกลวงใหรวมลงทนอยำงชดเจนในระบบเพมสมำชกเพอขยำยเครอขำย ประกอบกบเมอเทคโนโลยสำรสนเทศไดเขำมำมบทบำทตอชวตประจ ำวนของคนมำกขน กำรอำศยชองทำงนในกำรหลอกลวงประชำชน ยงท ำธรกจแชรลกโซมกำรขยำยตวออกไปไดอยำงรวดเรว ดงนนจงพบไดวำ แมสงคมไทยจะรจกแชรลกโซเปนอยำงด ชองทำงในกำรเขำถงขอมลขำวสำรมมำกขน และประชำชนมควำมรในกำรทจะระมดระวงตวไมใหตกเปนเหยอของขบวนกำรแชรลกโซเหลำนกตำม แตปญหำในกำรปองกนและปรำบปรำมแชรลกโซกยงยำกล ำบำกอยเชนเดม เพรำะอำศยเพยงแคกำรรอใหกระแสสงคมในกำรตนตวตอภยในธรกจประเภทนเงยบลงสกระยะเวลำหนง ขบวนกำรในกำรหลอกลวงประชำชนดวยธรกจแชรลกโซกกลบมำสรำงควำมเสยหำยใหกบประชำชนทตกเปนเหยอไดอกเรอย ๆ ปจจยส ำคญทสดอนหนงทจะท ำใหธรกจแชรลกโซลดนอยลงและหมดไป คอ ประชำชนจะตองไมอยำกมอยำกไดเกนพอดจนถงกลบกลำยเปนควำมโลภ เพรำะตรำบใดทแชรลกโซยงใชวธกำรในกำรเสนอจำยผลตอบแทนทสงและรวดเรวมำเปนเครองดงดดควำมสนใจของประชำชนใหเขำรวมลงทนโดยไมมกำรด ำเนนกำรทสมเหตสมผล ยงท ำใหประชำชนตองมควำมระวงมำกขนในกำรตดสนใจเขำรวมธรกจ

กำรบงคบใชกฎหมำยเพอปองกนและปรำบปรำมกำรเงนนอกระบบในรปแบบของแชรลกโซนน หนวยงำนภำครฐไดมควำมพยำยำมในกำรแกปญหำธรกจแชรลกโซ ทงกำรประชำสมพนธ กำรด ำเนนกำรใหควำมคมครองแกผบรโภค กำรจดทะเบยนและกำรตรวจสอบบรษทขำยตรงมใหมกำรแอบแฝงแบบแชรลกโซ กำรด ำเนนคดกรณทเปนกระท ำควำมผดฐำนกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน ซงกำรด ำเนนงำนของหนวยงำนภำครฐทเกยวของเปนทงกำรด ำเนนกำรเพอปองกนและกำรด ำเนนกำรเพอปรำบปรำม เพรำะปญหำจำกธรกจแชรลกโซมผเสยหำยจ ำนวนมำก มลคำควำมเสยหำยสงผลกระทบตอควำมมนคงทำงเศรษฐกจของประเทศไดในระดบหนง และในปจจบนมบรษทจำกตำงประเทศเขำมำใชชองทำงกำรด ำเนนธรกจแชรลกโซ ท ำใหมลกษณะของอำชญำกรรมทำงเศรษฐกจขำมชำตเขำมำเกยวข องดวย ประกอบกบมกำรใชวธกำรหลอกลวงทซบซอนมำกยงขน ใชควำมกำวหนำทำงเทคโนโลยเปนเครองมอ ยงท ำใหเหนชองวำงของควำมพยำยำมในกำรแกปญหำธรกจแชรลกโซ จงท ำใหเหนวำ เหตใดกำรกระท ำควำมผดของกลมคนในลกษณะนจงเกดขนอยเสมอมำ ทงทเมอกระแสสงคมเปลยนไป กลบกลำยเปนขบวนกำรหลอกลวงหรอรปแบบของแชรลกโซปรบเปลยนตำม

กำรทประชำชนจ ำนวนมำกถกหลอกลวงใหเขำรวมในธรกจแชรลกโซเกดขนอยำงตอเนองน อำจเปนเพรำะควำมสบสนระหวำงธรกจขำยตรงกบแชรลกโซดวยสวนหนง คนสวนใหญมกแยกไมออกระหวำงธรกจขำยตรงกบธรกจแชรลกโซ ดวยเพรำะควำมทมลกษณะใกลเคยงกนในเรองของกำรจำยผลตอบแทน แตอยำงไรกตำมกยงมควำมแตกตำงใหสงเกตระหวำงธรกจขำยตรงกบธรกจแชรลกโซ คอ วตถประสงคในกำรด ำเนนธรกจ กลำวคอ ธรกจขำยตรงจะมวตถประสงคในกำรด ำเนนธรกจอยำงชดเจน มใชเพยงแคกำรด ำเนนกจกำรดวยกำรน ำระบบเครอขำยเขำมำใชเพอกำรระดมทนโดยทไมไดมงเนนเรองกำรขำยสนคำ ทงน

22

ประชำชนสำมำรถหลกเลยงไมตกเปนเหยอของแชรลกโซในรปแบบตำง ๆ ได โดยกำรสอบถำมขอมลไปยงส ำนกงำนคณะกรรมกำรคมครองผบรโภค (สคบ.) เพอตรวจสอบวำบรษททจะเขำรวมด ำเนนธรกจดวยมแผนธรกจทเขำขำยแชรลกโซหรอไม เพรำะหำกเปนบรษททด ำเนนธรกจขำยตรงทไมใชบรษทท ำธรกจแบบแชรลกโซ ขอมลของสนคำตองมควำมชดเจน แผนทำงธรกจตองไมเนนกำรจดหำสมำชกมำเพอใหไดรบคำตอบแทน ซงสงเหลำนลวนแลวแตเปนหนำทของผบรโภคทประสงคจะลงทนจะตองใชวจำรณญำณและตรวจสอบขอมลกอนเขำรวมด ำเนนธรกจ

วธกำรในแกปญหำธรกจแชรลกโซนอกจำกกำรบงคบใชกฎหมำยอยำงเครงครดแลว บทบญญตของกฎหมำยเฉพำะทบงคบใชกบกรณนอยำงพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527ควรจะครอบคลมลกษณะกำรกระท ำควำมผดในทกรปแบบทเปนกำรฉอโกงประชำชนและบงคบไดไปถงผทเกยวของกบกำรกระท ำควำมผดไดมำกขน ซงถำจ ำตองพจำรณำเพอแกไขกฎหมำยกควรตองกระท ำ เพอใหกฎหมำยเปนเครองมอในกำรปองกนและปรำบปรำมอยำงมประสทธภำพ นอกเหนอจำกนน วธกำรในกำรปองกนและปรำบปรำมธรกจแชรลกโซ ควรเรมตนดวยกำรสรำงควำมตระหนกร มกำรสรำงเครอขำยภำคประชำชนเพอชวยกนสอดสองและแจงเบำะแสของกลมมจฉำชพใหกบเจำหนำททเกยวของ อนจะเปนวธกำรหนงในกำรระงบยบยงธรกจประเภทนไมใหขยำยตวแลวกอใหเกดควำมเสยหำยในวงกวำง แตทำยทสดแลว กำรไมมควำมโลภหลงใหลไปกบขอเสนอทำงธรกจทใหผลตอบแทนทมำกและรวดเรว ไมมควำมชดเจน ไมมนคง และไมยดโยงกบกำรด ำเนนธรกจเลย จะเปนวธกำรในกำรแกปญหำธรกจแชรลกโซใหลดนอยลงและหมดสนไปไดอยำงดทสด

จดท ำโดย นำงสำววนวภำ สขสวสด นตกรช ำนำญกำรพเศษ กลมงำนบรกำรวชำกำร 2 ส ำนกวชำกำร โทร. 0 2244 2071, 0 2244 2065 โทรสำร 0 2244 2058

บรรณานกรม

กระทรวงกำรคลง. (ม.ป.ป.). เงนนอกระบบ. สบคนวนท 23 เมษำยน 2558 จำก http://123.242.175.89/ office/Consumerprotection/%A4%D9%E8%C1%D7%CD%A2%D2%=C2%B5%C3%A7%E1%C5%D0%B5%C5%D2%B4%E1%BA%BA%B5%C3%A7/5.%A1%D2%C3%E0%A7%D4%B9%B9%CD%A1%C3%D0%BA%BA.pdf

กระทรวงกำรคลง. (ม.ป.ป.). คมอวทยากร. สบคนวนท 25 พฤษภำคม 2558 จำก http://www. 1359.in.th/document/คมอวทยำกร.pdf

คลงผนกดเอสไอ-สคบ. ลยยฟนด. (15 ธนวำคม 2557). สบคนวนท 19 พฤษภำคม 2558 จำก http://www.dailynews.co.th/economic/287120 เจรญศร สธนนศกล. (2547). การด าเนนการของส านกงานเศรษฐกจการคลงในการปองกนและปราบปราม

การระดมเงนนอกระบบ : ศกษาเฉพาะกรณบรษท บลสเชอร อนเตอรกรพ จ ากด . กรงเทพฯ: ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง.

พลกแฟมคดดง : แมชมอย ต านานแชร 4 พนลานคมชดลก. (14 มนำคม 2552). สบคนวนท 3 มถนำยน 2558 จำก http://www.komchadluek.net/พลกแฟมคดดง : แมชมอยต ำนำนแชร 4 พนลำน. ทวนำรถ ด ำรงยทธ. (พฤษภำคม 2553). ถงเวลา...ปดฝนทารม แชรรง. MOF e Magazine. 5(59), 47-50.

http://www.mof.go.th/home/e-mag/pdf/emag_c5_53/e_Mag_May53.pdf ธนำคำรแหงประเทศไทย ศนยคมครองผใชบรกำรทำงกำรเงน. (ม.ป.ป.). การเงนนอกระบบ. สบคนวนท 22 เมษำยน 2558 จำก http://www.1213.or.th/th/finfrauds/LoanShark/Pages/LoanShark.aspx# บรรยง พงษพานช เหลยวหลงเพอแลหนา 60 ป บรบทความเปลยนแปลงของประเทศ-ของโลก (ตอนท

3). (29 กนยำยน 2557). สบคนวนท 28 เมษำยน 2558 จำก http://thaipublica.org/events/3rd-anniversary-thaipublica-forum-3/

7 รปแบบแชรลกโซใชลาเหยอคนอยากรวย. (21 พฤศจกำยน 2557). สบคนวนท 22 เมษำยน 2558 จำก http://www.manager.co.th/Home/ViewNews.aspx?NewsID=9570000134413 “พระรำชกฤษฎกำยบสภำผแทนรำษฎร พ.ศ. 2554” (10 พฤษภำคม 2554). ราชกจจานเบกษา, เลม 128 ตอนท 33 ก, หนำ 19. “พระรำชก ำหนดกำรก ยม เงนท เปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 ” (12 พฤศจกำยน 2527). ราชกจจานเบกษา, เลม 101 ตอนท 164 ฉบบพเศษ, หนำ 1. “พระรำชบญญตกำรซอขำยสนคำเกษตรลวงหนำ พ.ศ. 2542” (15 ตลำคม 2542). ราชกจจานเบกษา, เลม 116 ตอนท 98 ก, หนำ 4. “พระรำชบญญตแกไขเพมเตมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 พ.ศ. 2534” (24 กรกฎำคม 2534). ราชกจจานเบกษา, เลม 108 ตอนท 129 ฉบบพเศษ, หนำ 11. “พระรำชบญญตแกไขเพมเตมพระรำชก ำหนดกำรกยมเงนทเปนกำรฉอโกงประชำชน พ.ศ. 2527 (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545” (16 ธนวำคม 2545). ราชกจจานเบกษา, เลม 119 ตอนท 122 ก, หนำ 1.

24

“พระรำชบญญตขำยตรงและตลำดแบบตรง พ.ศ. 2545” (30 เมษำยน 2545). ราชกจจานเบกษา, เลม 119 ตอน 40 ก, หนำ 1. ศนยวจยกสกรไทย. (2550). ธรกจแชรลกโซ : มหนตภยเศรษฐกจไทย. สบคนเมอวนท 29 พฤษภำคม 2558

จำก http://pcoc.moc.go.th/pcocsys/uploadfile/54/doc/%E0%B8%98%E0%B8%B8 %E0%B8%A3%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%88%E0%B9%81%E0%B8%8A%E0 %B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A5%E0%B8%B9%E0%B8%81%E0%B9%82%E0 %B8%8B%E0%B9%88.doc

ส ำนกงำนคณะกรรมกำรหลกทรพยและตลำดหลกทรพย. (2556). ความรเกยวกบทรสต. สบคนวนท 29 เมษำยน 2558 จำก http://www.set.or.th/th/products/listing/files/Know_trusts.pdf

________. (ม.ป.ป.). หนวยงานทเกยวของ. สบคนวนท 7 พฤษภำคม 2558 จำก http://www.start- toinvest.com/webedu/content. html? menu_id=293 ส ำนกงำนเลขำธกำรสภำผแทนรำษฎร. (2554). ขอมลการประชมสภาผแทนราษฎรชดท 23. สบคนวนท 6 พฤษภำคม 2558 จำกhttp://library2.parliament.go.th/giventake/content_hr/hr23/ 050454.pdf ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรคลง. (ม.ป.ป.). เงนนอกระบบคออะไร. สบคนวนท 22 เมษำยน 2558 จำก

http://www.1359.in.th/1359/protectMe.php ส ำนกเลขำธกำรคณะรฐมนตร. (2498). มตคณะรฐมนตรวนท 5 มกราคม พ.ศ. 2498 เรอง หามขาราชการ

และพนกงานขององคการรฐบาลเลนแชร. สบคนวนท 30 เมษำยน 2558 จำก http://www.cabinet. soc.go.th/soc/Program2-3.jsp?top_serl= 90476&key_word=แชร& owner_dep=&meet_date_dd=&meet_date_mm=&meet_date_yyyy=&doc_id1=&doc_id2=&meet_date_dd2=&meet_date_mm2=&meet_date_yyyy2=

________. (2546). มตคณะรฐมนตรวนท 2 กนยายน 2546 เรอง การยกเลกมตคณะรฐมนตร เรอง หามขาราชการและพนกงานขององคการรฐบาลเลนการลงแชร . สบคนวนท 30 เมษำยน 2558 จำก http://www.cabinet.soc.go.th/soc/Program2-3.jsp?top_serl= 99194167&key _word=&owner_dep=&meet_date_dd=&meet_date_mm=&meet_date_yyyy=&doc_id1=12913&doc_id2=2546&meet_date_dd2=&meet_date_mm2=&meet_date_yyyy2=

________. (2558). รางพระราชบญญตขายตรงและตลาดแบบตรง (ฉบบท ..) พ.ศ. .... สบคนวนท 25 พ ฤ ษ ภ ำ ค ม 2 5 5 8 จ ำ ก http://www.cabinet.soc.go.th/soc/Program2 -3 . jsp ? top _serl=99227300&key_word= ขำยตรง&owner_dep=&meet_date_dd=&meet_date_mm =&meet_date_yyyy=&doc_id1=&doc_id2=&meet_date_dd2=&meet_date_mm2=&meet_date_yyyy2=

ส ำนกเลขำธกำรนำยกรฐมนตร. (2558). สรปขาวการประชมคณะรฐมนตร 26 พฤษภาคม 2558. สบคน วนท 27 พฤษภำคม 2558 จำก http://www.thaigov.go.th

25

สคบ. ก าจดจดออนแชรลกโซ เลงปฏรปกฎหมายขายตรง. (24 ธนวำคม 2557). สบคนวนท 26 พฤษภำคม 2558 จำก http://www.newsdatatoday.com สมำคมกำรขำยตรงไทย. (ม.ป.ป.). กลโกงแชรลกโซ. สบคนวนท 12 พฤษภำคม 2558 จำก http://www.tdsa.org/content/69/1/ สรศกด สพรรณพงศ. (16 เมษำยน 2556). แชรลกโซ : การหลอกลวงทไมมวนจบสน. สบคนวนท 20 เมษำยน 2558 จำก http://www.naewna.com/business/48535