ภาคผนวก บ...

ภาคผนวก บ ตวอยางชดกจกรรมการเรยนร ชดท� 1 สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร

ชดกจกรรมการเรยนร

ชดท� 1 เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ช &นมธยมศกษาปท� 2

วนด อยรกษ

โรงเรยนเทศบาลเขาทาพระ สงกดเทศบาลเมองชยนาท

กรมสงเสรมการปกครองทองถ�น กระทรวงมหาดไทย

218

คานา

คมอการใชชดกจกรรม เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร ประกอบดวย คาช $แจงสาหรบคร ผงการจดช $นเรยน แผนการจดกจกรรมการเรยนร บตรเน $อหา บตรกจกรรม เฉลยบตรกจกรรม บตรคาถาม บตรคาตอบ แบบทดสอบ เฉลยแบบทดสอบ ซ�งครควรศกษาใหเขาใจอยางชดเจนเพ�อจะสามารถจดการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพและบรรลจดประสงคการเรยนร ชดกจกรรมน $มเน $อหาสาระเก�ยวของกบเร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร โดยกจกรรมเปนกจกรรมท�เนนผ เรยนเปนสาคญ ใหนกเรยนรวมกนทางานเกลม รจกการแบงหนาท�กนภายในกลม ซ�งชดกจกรรมน $เนนใหผ เรยนลงมอปฏบตดวยตนเอง รายละเอยดของการใชชดกจกรรมไดเสนอไวในคมอน $แลว หวงวาผใชชดกจกรรมการเรยนรคงไดรบประโยชนจากการใชชดกจกรรมการเรยนรชดน $ตามสมควร นางสาววนด อยรกษ

219

สารบญ

เร�อง หนา

1. คาช $แจงสาหรบผสอน 1 2. ผงการจดช $นเรยน 2 3. แผนการจดการเรยนร ประกอบดวย 3

3.1 สาระการเรยนร 3 3.2 มาตรฐานการเรยนร 3 3.3 ตวช $วด 3 3.4 สาระสาคญ 4 3.5 จดประสงคการเรยนร 4 3.6 สาระการเรยนร 4 3.7 การจดกจกรรมการเรยนร 4 3.8 ส�อ/แหลงเรยนร 6 3.9 การวดและประเมนผล 7

4. บตรคาส�ง 13 5. บตรเน $อหา 14 6. บตรกจกรรมท� 1 23 7. เฉลยบตรกจกรรมท� 1 26 8. บตรกจกรรมท� 2 28 9. เฉลยบตรกจกรรมท� 2 32 10. บทกลอนอาหารหาหม 34 11. แบบทดสอบหลงเรยน 35 12. เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน 37 13. แบบทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 38 14. เฉลยแบบทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 40

220

คาช &แจงสาหรบคร

ขอปฏบตในการใชชดกจกรรมการเรยนร ผสอนควรดาเนนการดงน & ข &นเตรยมกอนสอน

1. ศกษาคมอการใชชดกจกรรมการเรยนรใหเขาใจ 2. ตรวจดอปกรณตางๆในชดกจกรรมการเรยนรวามครบตามท�ระบไวหรอไม 3. ศกษาเน $อหาและกจกรรมการเรยนรในชดกจกรรมโดยละเอยด 4. กอนสอนตองเตรยมชดกจกรรมไวบนโตะ 5. ครตองเตรยมกระดาษคาตอบ หรอใชสมดจดบนทกของนกเรยนในการทากจกรรม เพ�อด ความกาวหนาของนกเรยน 6. ครแบงนกเรยนเปน 5 กลม จานวนใกลเคยงกน คละนกเรยนเกง ปานกลาง ออน อยรวมกน 7. ครตองช $แจงใหนกเรยนทราบเก�ยวกบบทบาทนกเรยนในการทากจกรรม

ข &นสอน 1. จดกจกรรมการเรยนรแบบสบเสาะหาความร

1.1 ข $นสรางความสนใจ 1.2 ข $นสารวจและคนหา 1.3 ข $นอธบายและลงขอสรป

1.4 ข $นขยายความร 1.5 ข $นประเมน

2. ขณะท�นกเรยนทากจกรรม ครตองไมพดเสยงดงและเดนดการทางานของนกเรยน ทกกลมอยางใกลชด หากกลมใดมปญหา ครตองใหการชวยเหลอ 3. การสรปผลท�ไดจากการทากจกรรมการเรยนรควรเปนกจกรรมรวมของนกเรยน ทกกลมหรอตวแทนของกลมรวมกน ครควรเปดโอกาสใหนกเรยนแสดงออกมากท�สด 4. ในกรณท�นกเรยนขาดเรยน ใหนกเรยนศกษาเปนรายบคคล

ข &นหลงสอน 1. เม�อปฏบตกจกรรมการเรยนการสอนเรยบรอยแลว ใหนกเรยนตรวจสอบและเกบวสด อปกรณใหเรยบรอย 2. หลงจากดาเนนการจดกจกรรมเรยบรอยแลว ใหนกเรยนทาแบบทดสอบหลงเรยน

221

คาช &แจงสาหรบนกเรยน

ขอปฏบตในการใชชดกจกรรมการเรยนร นกเรยนควรดาเนนการดงน &

1. เลอกประธานกลมเพ�อเปนผ นาในการดาเนนกจกรรมการเรยนร และเลขานการกลมเพ�อบนทกขอมลในแบบบนทกการปฏบตกจกรรมตางๆ 2. สมาชกทกคนตองมสวนรวม ชวยเหลอซ�งกนและกน มบทบาทหนาท�รบผดชอบรวมกน เพ�อใหการทางานของกลมประสบความสาเรจ 3. ต $งใจปฏบตกจกรรมอยางเตมความสามารถและรอบคอบ ไมเลนหรอรบกวนกลมอ�น 4. ใชกลมเดมตลอดการเรยนดวยชดกจกรรม เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร 5. อานและปฏบตกจกรรมตามลาดบข $นตอนของบตรคาส�งและบตรกจกรรม 6. ใชอปกรณและสารเคมอยางระมดระวง โดยคานงถงความปลอดภยใหมากท�สด 7. ปฏบตกจกรรมเสรจแลวทาความสะอาดจดเกบอปกรณทกช $นใหเรยบรอยดวยความระมดระวง 8. หากนกเรยนมขอสงสยหรอเกดปญหาภายในกลม ใหนกเรยนปรกษาครผสอนเพ�อใหความชวยเหลอแกนกเรยน

222

แผนผงการจดช &นเรยน

1. การสอบทกคร $งใหจดหองน�งสอบเปนเปนรายบคคล 2. ระหวางการจดกจกรรมการเรยนการสอนดวยชดกจกรรมการเรยนร จดเปนกลม กลมละ

5 คน จานวน 6 กลม โดยแตละกลมคละนกเรยนท�มผลสมฤทธGทางการเรยน เกง ปานกลาง ออน ตามแผนภาพดงน $

กระดานดา

กลมท� 1 กลมท� 4



โตะคร

223

แผนการจดการเรยนรท� 1 วชา วทยาศาสตร รหสวชา ว22101 ช &นมธยมศกษาปท� 2 หนวยการเรยนรท� 1 เร�อง อาหารกบการดารงชวต เวลา 15 ช�วโมง เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร เวลา 3 ช�วโมง สาระท� 1 : ส�งมชวตกบกระบวนการดารงชวต มาตรฐาน ว 1.1

เขาใจหนวยพ $นฐานของส�งมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาท�ของระบบตางๆ ของส�งมชวตท�ทางานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร ส�อสารส�งท�เรยนรและนาความรไปใชในการดารงชวตของตนเองและดแลส�งมชวต

ตวช &วดช &นป

มฐ ว 1.1 ม.1/5 ทดลอง วเคราะห และอธบายสารอาหารในอาหารมปรมาณพลงงานและ สดสวนท�เหมาะสมกบเพศและวย

สาระท� 8 ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มาตรฐาน ว 8.1

ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตท�เกดข $นสวนใหญมรปแบบท�แนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเคร�องมอท�มอยในชวงเวลาน $นๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และส�งแวดลอมมความเก�ยวของสมพนธกน

ตวช &วดช &นป 1. มฐ.ว 8.1 ม.1-3/1ต $งคาถามท�กาหนดประเดนหรอตวแปรท�สาคญในการสารวจ ตรวจสอบ หรอศกษาคนควาเร�องท�สนใจไดอยางครอบคลมและเช�อถอได 2. มฐ.ว 8.1 ม.1-3/2 สรางสมมตฐานท�สามารถตรวจสอบไดและวางแผนการสารวจ ตรวจสอบหลาย ๆ วธ

3. มฐ.ว 8.1 ม.1-3/3 เลอกเทคนควธการสารวจตรวจสอบท $งเชงปรมาณและเชงคณภาพท�ไดผลเท�ยงตรงและปลอดภย โดยใชวสดและเคร�องมอท�เหมาะสม

4. มฐ.ว 8.1 ม.1-3/4 รวบรวมขอมล จดกระทาขอมลเชงปรมาณและคณภาพ

224

5. มฐ.ว 8.1 ม.1-3/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบขอสรป ท $งท�สนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐานและความผดปกตของขอมลจากการสารวจ ตรวจสอบ

6. มฐ.ว 8.1 ม.1-3/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบท�อธบายผล หรอแสดงผลของการสารวจตรวจสอบ

7. มฐ.ว 8.1 ม.1-3/7 สรางคาถามท�นาไปสการสารวจตรวจสอบ ในเร�องท�เก�ยวของ และนา ความรท�ไดไปใชในสถานการณใหมหรออธบายเก�ยวกบแนวคด กระบวนการ และผลของโครงงานหรอช $นงานใหผ อ�นเขาใจ 8. มฐ.ว 8.1 ม.1-3/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบคนควาเพ�มเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลท�เช�อถอได และยอมรบการเปล�ยนแปลง ความรท�คนพบเม�อมขอมลและประจกษพยานใหมเพ�มข $นหรอโตแยงจากเดม

9. มฐ.ว 8.1 ม.1-3/9 จดแสดงผลงาน เขยนรายงานและ/หรออธบายเก�ยวกบแนวคด กระบวนการและผลของโครงงานหรอช $นงานใหผ อ�นเขาใจ

สาระสาคญ

อาหาร คอ ส�งท�กนไดและกอใหเกดประโยชนตอรางกาย ในอาหารมสวนประกอบท�เปนสารเคมอยหลายประเภท ไดแก โปรตน คารโบไฮเดรต ไขมน วตามน แรธาต และน $า สารเคมเหลาน $รวมเรยกวา สารอาหาร

การทดสอบสารอาหารบางชนดสามารถทาไดโดยการทาปฏกรยากบสารเคม เชน การทดสอบกลโคสโดยใชสารละลายเบเนดกต การทดสอบแปงโดยใชสารละลายไอโอดน การทดสอบโปรตนโดยใชสารละลายโซเดยมไฮดรอกไซดและคอปเปอรซลเฟต การทดสอบไขมนโดยหยดไขมนลงบนกระดาษแลวสงเกตความโปรงแสงของกระดาษ จดประสงคการเรยนร 1. อธบายความหมายของอาหารและสารอาหารได

2. อธบายความสาคญของสารอาหารตอรางกายได 3. ทดลองเพ�อทดสอบสารอาหารแตละประเภทได 4. บอกแหลงอาหารท�ใหสารอาหารแตละประเภท

สาระการเรยนร 1. สารอาหาร 1.1 โปรตน 1.2 คารโบไฮเดรต

225

1.3 ไขมน 1.4 วตามน 1.5 แรธาต

1.6 น $า 2. การทดสอบสารอาหาร กระบวนการจดการเรยนร ช�วโมงท� 1-2

ข &นสรางความสนใจ (Engagement) 1. ครและนกเรยนรวมกนอานบทกลอนอาหารหาหม

2. ครต $งคาถามใหนกเรยนรวมกนอภปรายในประเดนตอไปน $ - อาหารและสารอาหารแตกตางกนหรอไม เพราะอะไร - วนน $นกเรยนรบประทานอาหารท�มสารอาหารอะไรบาง - นกเรยนคดวาอาหารแตละประเภทมประโยชนตอรางกายอยางไร ข &นสารวจและคนหา (Exploration) 3. ครแบงนกเรยนเปนกลม กลมละ 5 คน โดยคละความสามารถและเพศ เปนนกเรยนเกง 2 คน นกเรยนปานกลาง 2 คน นกเรยนออน 1 คน โดยใหใชหมายเลขประจาตว 1, 2, 3, 4 และ 5 แทน (จดไวลวงหนาแลว) 4. ใหตวแทนกลมแตละกลมเดมซ�งเรยกวากลมบานเรา มารบบตรเน $อหา ประกอบดวย - สมาชกหมายเลข 1 รบบตรเน $อหา เร�องสารอาหารประเภทโปรตน - สมาชกหมายเลข 2 รบบตรเน $อหา เร�องสารอาหารประเภทคารโบไฮเดรต - สมาชกหมายเลข 3 รบบตรเน $อหา เร�องสารอาหารประเภทไขมน - สมาชกหมายเลข 4 รบบตรเน $อหา เร�องสารอาหารประเภทวตามน - สมาชกหมายเลข 5 รบบตรเน $อหา เร�องสารอาหารประเภทแรธาต 5. นกเรยนท�ไดใบความรเร�องเดยวกนมาน�งดวยกนเปนกลมใหม เพ�อศกษาเน $อหาในบตรเน $อหารวมกนโดยแตละคนจะตองทาความเขาใจ อภปรายซกถามซ�งกนและกน ตรวจสอบความเขาใจของสมาชกแตละคนจนสามารถสรปความรท�ไดรบ ข &นอธบายและลงขอสรป (Explanation) 6. สมาชกทกคนกลบไปยงกลมบานเราแลวผลดกนอธบายเพ�อถายทอดและแลกเปล�ยนความรใหเพ�อนสมาชกคนอ�นๆ ฟงจนครบทกคน

226

7. สมาชกภายในกลมทาบตรกจกรรมท� 1 เร�อง อาหารประกอบดวยธาตอะไรบาง ตวแทนกลมออกมานาเสนอหนาช $นเรยน ครและนกเรยนรวมกนสรปจนครอบคลมทกประเดน ช�วโมงท� 3 ข &นขยายความร (Elaboration) 8. ตวแทนกลมรบบตรกจกรรมท� 2 เร�อง การทดสอบสารอาหารบางประเภทในอาหาร 9. ใหแตละกลมทาการทดลองตามวธดาเนนการทดลอง สงเกตผลท�เกดข $น เกบรวบรวมขอมล และบนทกผลการทดลอง เม�อเสรจแลวชวยกนเขยนรายงานผลการทดลอง 10. นกเรยนแตละกลมเตรยมตวแทนสาหรบการอภปรายหนาช $นเรยนกลมละ 1-2 คน 11. ครและนกเรยนรวมกนสม 3 กลมออกมาอภปรายและสรปผลการทดลองหนาช $นเรยน 12. ครและนกเรยนทกกลมอภปรายสรปผลการทดลองรวมกนอกคร $ง ข &นประเมน (Evaluation) 13. นกเรยนแตละคนทาแบบทดสอบหลงเรยนและแบบทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรชดท� 2 เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร 14. ครและนกเรยนรวมกนเฉลยแบบทดสอบหลงเรยนและแบบทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรชดท� 2 เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร 15. ครสรปผลคะแนนรวมท $งรายบคคลและรายกลม แจงใหนกเรยนทราบเพ�อแกไขขอบกพรองของตนเองและพฒนาใหดข $นในช�วโมงตอไป ส�อการเรยนร 1. บตรคาส�ง เร�อง สารอาหาร 2. บตรเน $อหาท� 1 เร�อง สารอาหารประเภทโปรตน 3. บตรเน $อหาท� 2 เร�อง สารอาหารประเภทคารโบไฮเดรต 4. บตรเน $อหาท� 3 เร�อง สารอาหารประเภทไขมน 5. บตรเน $อหาท� 4 เร�องสารอาหารประเภทวตามน 6. บตรเน $อหาท� 5 เร�อง สารอาหารประเภทแรธาตและน $า 7. บตรกจกรรมท� 1 เร�อง อาหารประกอบดวยธาตอะไรบาง 8. บตรกจกรรมท� 2 เร�อง การทดสอบสารอาหารบางประเภท 9. บตรเฉลยกจกรรมท� 1 เร�อง อาหารประกอบดวยธาตอะไรบาง 10.บตรเฉลยกจกรรมท� 2 เร�อง การทดสอบสารอาหารบางประเภท 11. บทกลอนอาหารหลก 5 หมของคนไทย 12. แบบทดสอบหลงเรยน เร�อง อาหารและการทดสอบสารอาหาร

227

13. เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน เร�องอาหารและการทดสอบสารอาหาร 14. แบบทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เร�อง อาหารและการทดสอบสารอาหาร 15. เฉลยแบบทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เร�อง อาหารและการทดสอบสารอาหาร การวดผลและประเมนผล 1. วธการวด

1. สงเกตการปฏบตการทดลอง 2. สงเกตการปฏบตงานกลม 3. ตรวจแบบทดสอบ

2. เคร�องมอวด 1. แบบประเมนการปฏบตการทดลอง 2. แบบประเมนการปฏบตงานกลม 3. แบบทดสอบ 3. เกณฑการประเมน

1. ผลการสงเกตการปฏบตการทดลอง ผานเกณฑ 75% 2. ผลการสงเกตการปฏบตงานกลมผานเกณฑ 75% 3. ผลการทาบตรคาถาม ผานเกณฑอยางนอย 75% 4. ผลการทาแบบทดสอบ ผานเกณฑอยางนอย 75%

ความคดเหนของผบรหาร

ลงช�อ.................................ผนเทศก

(............................................) ........../................../........

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

228

บนทกผลหลงสอน ปญหาและอปสรรค / ขอเสนอแนะ / แนวทางแกไข

ลงช�อ..........................................ผสอน

(............................................) ........../....................../.........

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

229

แบบบนทกการปฏบตงานการทดลอง

เร�อง .....................................................................................

กลมท� .............. ช &น ................... สมาชก 1 .............................................................. 2 ........................................................... 3 .............................................................. 4 ............................................................ 5 .............................................................. 6 ............................................................

เกณฑการใหคะแนน ระดบ 3 หมายถง มผลการปฏบตมาก ระดบ 2 หมายถง มผลการปฏบตปานกลาง ระดบ 1 หมายถง มผลการปฏบตนอย

รายการการประเมน ระดบคะแนน

ดมาก (3) ด (2) พอใช (1) 1. การทดลองตามแผนท�กาหนด 2. การใชวสด อปกรณ เคร�องมอ 3. การบนทกผลการทดลอง 4. การสรปผลการทดลอง

คะแนนเฉล�ย สรปผลการประเมน

230

เกณฑการใหคะแนนแบบการประเมนตามสภาพจรงตามพฤตกรรมการปฏบตการทดลองของนกเรยน

เกณฑการประเมน

ระดบคะแนน 3 2 1

1. การทดลอง ตามแผนท� กาหนด

ทดลองตามวธการและ ข $นตอนท�กาหนดไวอยางถกตองมการปรบปรงแกไขเปนระยะ

ทดลองตามวธการและ ข $นตอนท�กาหนดไวโดยครเปนผแนะนาในบางสวน มการปรบปรงแกไขบาง

ทดลองตามวธการและ ข $นตอนท�กาหนดไวหรอดาเนนการขามข $นตอนท�กาหนดไวไมมการปรบปรงแกไข

2. การใชวสดอปกรณ

ใชวสด อปกรณ ใน การทดลองไดอยางคลองแคลวและถกตอง ตามหลกการปฏบต

ใชวสดอปกรณ ใน การทดลองไดอยางถกตองตามหลกการปฏบต แตไมคลองแคลว

ใชวสดอปกรณไมถกตอง

3. การบนทกผล

การทดลอง

บนทกผลเปนระยะอยางถกตองมระเบยบและเปนไปตาม การทดลอง

บนทกผลเปนระยะ ไมระบหนวย ไมเปนระเบยบ และเปนไปตามการทดลอง

บนทกผลไมครบ ไมมการระบหนวย และไมเปนไปตาม การทดลอง

4. การสรปผลการทดลอง

สรปผลการทดลองไดอยางถกตองกระชบ ชดเจนและครอบคลมขอมลจากการวเคราะหท $งหมด

สรปผลการทดลองไดถกตองแตยงไมครอบคลมขอมลจากการวเคราะหท $งหมด

สรปผลการทดลองไดตามความคดเหน โดยไมใชขอมลจาก การทดลอง


231

แบบประเมนการปฏบตงานกลม

เร�อง .................................................................................

ช�อ - สกล

วางแผนในการทางาน ทางานอยางมระบบ

รวมแสดงความคดเหนและยอมรบฟงความคดเหนของผ อ�น

นาเสนอขอมลตามความจรงมความซ�อสตย

ใชวสดอปกรณอยางประหยด เกบและทาความสะอาด

รวม

ลงช�อ...........................................ผประเมน (.......................................................) วน/เดอน/ป.........................................

232


แบบประเมนการปฏบตงานกลม

รายการประเมน ระดบคะแนน

1. การวางแผนในการทางาน และความรอบคอบ - วางแผนในการทางานอยางรอบคอบ ทางานอยางมระบบ - วางแผนในการทางานแตทางานไมมระบบ - ไมวางแผนในการทางานและทางานไมเปนระบบ

3 2 1

2. การแสดงความคดเหน - รวมแสดงความคดเหนอยางสม�าเสมอ ยอมรบฟงความคดเหนของผ อ�น - รวมแสดงความคดเหนบาง แตไมยอมรบฟงความคดเหนของผ อ�น - ไมรวมแสดงความคดเหน และไมยอมรบฟงความคดเหนของผ อ�น

3 2 1

3. ความสนใจใฝร ความมงม�น อดทน - ทางานอยางกระตอรอรน และทางานเตมความสามารถ - ทางานอยางกระตอรอรน แตทางานไมเตมความสามารถ - ไมกระตอรอรนในการทางาน และทางานไมเตมความสามารถ

3 2 1

4. ความมเหตผล - สรปขอมลอยางมเหตผลสอดคลองกบสถานการณท�กาหนดให - สรปขอมลอยางมเหตผลแตไมสอดคลองกบสถานการณท�กาหนดให - สรปขอมลอยางไมสมเหตสมผล

3 2 1

5. ความซ�อสตย - นาเสนอขอมลตามขอเทจจรงจากผลทดลอง - นาเสนอขอมลตามขอเทจจรงบางสวนและบางสวนคลาดเคล�อนจากขอเทจจรง - นาเสนอขอมลท�คลาดเคล�อนจากขอเทจจรงจากผลการทดลอง

3 2 1

233

6. ความประหยด - ใชวสดอปกรณอยางประหยด เกบและทาความสะอาด - ใชวสดอปกรณอยางประหยด แตไมเกบหรอไมทาความสะอาด - ใชวสดอปกรณไมประหยด และไมเกบหรอไมทาความสะอาด

3 2 1


234

แบบประเมนการทาบตรคาถาม

รายการประเมน ระดบคะแนน 1. การตอบคาถาม - ตอบคาถามถกตองครบถวน เนนประเดนสาคญ - ตอบคาถามถกตองครบถวน ประเดนสาคญไมชดเจน - ตอบคาถามไมคอยถกตอง ไมมประเดนท�ชดเจน

3 2 1

2. การรกษาเวลาในการตอบคาถาม - ตอบคาถามเสรจภายในเวลาท�กาหนด - ตอบคาถามเสรจหลงจากเวลาท�กาหนด 5 นาท - ตอบคาถามเสรจหลงจากเวลาท�กาหนดหลงจาก 5 นาท

3 2 1


235

บตรคาส�ง

เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร

คาช &แจง ใหนกเรยนศกษาและปฏบตตามหวขอตอไปน $ 1. แบงกลมนกเรยนออกเปน 6 กลม กลมละประมาณ 5 คน 2. ตวแทนแตละกลมออกมารบชดกจกรรมท� 1 เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหารจากครผสอน 3. ศกษาบตรเน $อหาท� 1 เร�อง โปรตน 4. ศกษาบตรเน $อหาท� 2 เร�อง คารโบไฮเดรต 5. ศกษาบตรเน $อหาท� 3 เร�อง ไขมน 6. ศกษาบตรเน $อหาท� 4 เร�อง วตามน 7. ศกษาบตรเน $อหาท� 5 เร�อง แรธาตและน $า 5. ศกษาและปฏบตตามบตรกจกรรมท� 1 เร�อง อาหารประกอบดวยธาตอะไรบาง โดยใหสมาชกทกคนรวมกนปฏบตการทดลอง 6. บนทกผลการทดลองในแบบบนทกผลการทดลอง เร�อง อาหารประกอบดวยธาตอะไรบาง 7. ตรวจสรปผลการทดลอง 8. ศกษาและปฏบตตามบตรกจกรรมท� 2 เร�อง การทดสอบสารอาหารบางประเภทในอาหาร โดยใหสมาชกทกคนรวมกนปฏบตการทดลอง 9. บนทกผลการทดลองในแบบบนทกผลการทดลอง เร�อง การทดสอบสารอาหารบางประเภทในอาหาร 10. ตรวจสรปผลการทดลอง 11. สมาชกภายในกลมรวมแลกเปล�ยนความคดเหนภายในกลม 12. นาผลการศกษารวมแลกเปล�ยนกบกลมอ�น 13. สมาชกภายในกลมชวยกนตรวจคาตอบผลการทดลอง 14. สมาชกแตละกลมชวยกนเกบอปกรณการทดลองใหเรยบรอย 15. เม�อศกษาชดกจกรรมเสรจแลว ใหนกเรยนนาชดกจกรรมสงครผสอน

236

อาหาร (food) คอ ส�งท�รบประทานได ไมเปนพษ และไดกอใหเกดประโยชนแกรางกาย ชวยใหรางกายเจรญเตบโต แขงแรง มความตานทานโรค เชน ขาว กวยเตSยว ไขดาว ขนมปง หมทอดกระเทยม สารอาหาร (nutrient) คอ สารเคมท�เปนสวนประกอบของอาหาร แบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1. สารอาหารท�ใหพลงงาน ไดแก โปรตน ไขมน และคารโบไฮเดรต 2. สารอาหารท�ไมใหพลงงาน ไดแก วตามน แรธาต น $า คารโบไฮเดรต เปนสารประกอบอนทรยท�มคารบอน ไฮโดรเจน และออกซเจนเปน

องคประกอบ คารโบไฮเดรตท�มในอาหารจาแนกตามสมบตทางกายภาพและทางเคมไดเปน 2 พวกดงน $

1. น $าตาล ไดแกคารโบไฮเดรตท�มรสหวานและละลายน $าได แบงออกเปน 2 ชนดคอ 1.1 มอโนแซกคารไรด (monosaccharide)หรอน $าตาลโมเลกลเด�ยวเปนคารโบไฮเดรตท�มโมเลกลเลกท�สดซ�งรางกายไมสามารถยอยไดอก ตวอยางของน $าตาลชนดน $ เชน กลโคส (glucose) ฟรกโทส (fructose) กาแลกโทส (galactose) 1.2 ไดแซกคารไรด (disaccharide)หรอน $าตาลโมเลกลค เปนคารโบไฮเดรตท�แตกตวใหมอโนแซกคารไรดจานวน 2 โมเลกล ตวอยางน $าตาลชนดน $ เชนซโครส (sucrose) หรอน $าตาลทราย ประกอบดวย กลโคสและฟรกโทส แลกโทส(lactose) ประกอบดวยกลโคสและ กาแลกโทส มอลโทส (maltose) ประกอบดวยกลโคส 2 โมเลกล

2. พวกท�ไมใชน $าตาล เปนคารโบไฮเดรตท�มโมเลกลเชงซอน เรยกวา พอลแซกคารไรด (polysaccharide) หรอน $าตาลโมเลกลใหญ เปนคารโบไฮเดรตท�ไมมรสหวาน เกดจากโมเลกลของ

บตรเน &อหาท� 1 เร�อง สารอาหารประเภทคารโบไฮเดรต

237

มอโนแซกคารไรดจานวนมากมาเกาะกน เม�อแตกตวจะใหมอโนแซกคารไรดจานวนหลายโมเลกล ตวอยางเชน แปง เซลลโลส ไกลโคเจน

รปท�1 แหลงอาหารท�ใหสารอาหารประเภทคารโบไฮเดรต

ท�มา : www.bhumibolhospital.rtaf.mi.th คารโบไฮเดรตจะอยในรปของแปงและน $าตาล ซ�งพบมาในขาว ขนมปง ผก และผลไม

นม และผลตภณฑจากนม สวนเคร�องด�มประเภทน $าหวาน น $าอดลม มแตพลงงานจากน $าตาลไมมสารอาหารประเภทวตามน โปรตน และไขมน จงไมมประโยชนตอรางกาย ท $งน $บคคลท�ตองการพลงงาน 2,100 กโลแคลอร ตอ 1 วน ควรไดรบคารโบไฮเดรตประมาณ 300 กรม ตอ 1 วน สาหรบคารโบไฮเดรตท�รางกายใชไมหมด รางกายจะเปล�ยนสภาพใหเปนไกลโคเจนเกบไวท�ตบ และเปล�ยนเปนไขมนสะสมไวใตผวหนงเปนช $นไขมน

คารโบไฮเดรตท�สามารถเกดปฏกรยากบสารละลายเบเนดกตไดน $นจะตองมโครงสรางของโมเลกล โดยเฉพาะ ซ�งคารโบไฮเดรตท�มโครงสรางดงกลาวสวนใหญ ไดแก มอโนแซกคารไรด บางชนด ดงน $นหากน $าตาลทรายท�จาหนายท�วไปในทองตลาดซ�งสวนใหญเปนซโครสมาทดสอบกบสารละลายเบเนดกตจะไมเกดการเปล�ยนแปลง แตถาในการทดสอบเม�ออนสารละลายนานเกนไป น $าตาลทรายบางสวนอาจเปล�ยนไปเปนโมโนแซกคารไรดและเกดปฏกรยากบสารละลายเบเนดกต ทาใหเกดตะกอนสสมแดงเลกนอยหรอสารละลายมสเขยวอมเหลองได

238

บตรเน &อหาท� 2 เร�อง สารอาหารประเภทโปรตน

โปรตน เปนสารประกอบอนทรยท�มโมเลกลใหญ ประกอบดวยหนวยท�เลกท�สดเรยกวากรดอะมโนจานวนมาก โปรตนธรรมชาตมกรดอะมโนเปนองคประกอบอยประมาณ 22 ชนดแตละชนดมโครงสรางตางกน ความแตกตางในการเรยงลาดบและสดสวนท�รวมตวกนของกรดอะมโน ตางชนดกน ทาใหเกดเปนโปรตนชนดตางๆ มากมาย ซ�งแตละชนดมคณคาทางอาหารแตกตางกน โปรตนชนดใดจะมคณคาทางอาหารมากหรอนอย ข $นอยกบวาโปรตนชนดน $นยอยสลายไดงายและมกรดอะมโนท�จาเปนครบถวนหรอไม

กรดอะมโนท�จาเปน คอ กรดอะมโนท�รางกายไมสามารถสงเคราะหข $นเองไดแตตองไดจากอาหารท�กนเขาไปเทาน $น กรดอะมโนท�พบในโปรตนธรรมชาตประมาณ 22 ชนดน $เปนกรด อะมโนท�จาเปน 8 ชนด ท�เหลอเปนกรดอะมโนท�ไมจาเปน ซ�งนอกจากจะไดจากอาหารแลวรางกายยงสามารถสงเคราะหข $นเองไดดวย

โปรตนเปนสารอาหารหลกท�สาคญและจาเปนอยางย�งตอรางกายในการสรางเซลลเน $อเย�อตางๆ และเปนสวนประกอบสาคญของเอนไซม ฮอรโมน เฮโมโกลบน และแอนตบอดหรอภมคมกน รางกายของคนเรามโปรตนอยประมาณรอยละ 20 ของน $าหนกตว โปรตนนอกจากจะจาเปนตอการเจรญเตบโตของรางกายแลว ยงใหพลงงานแกรางกายอกดวย โดยมาเผาผลาญใหเกดพลงงานทดแทน แตในกรณท�รางกายไดรบคารโบไฮเดรตและไขมนอยางเพยงพอแลวรางกายจะสงวนโปรตนไวใชเพ�อเสรมสรางการเจรญเตบโตและหนาท�สาคญอ�นๆ

ในวนหน�งๆ รางกายคนเราควรจะไดรบสารอาหารประเภทโปรตนในปรมาณ1 กรมตอน $าหนกรางกาย 1 กโลกรม แตข $นอยกบวย เพศ และสภาพของรางกายดวยในวนหน�งๆรางกาย แตละวยมความตองการสารอาหารประเภทโปรตนมากนอยตางกนอยางไรนกเรยนสามารถศกษาไดจากตารางตอไปน $

อาหารท�มกรดอะมโนชนดจาเปนครบถวน และมคณคา

โปรตนสง ไดแก ถ�วเหลอง ปลาท เน (อ ไขไกท (งฟอง

239

ตาราง 1 แสดงปรมาณโปรตนท�รางกายของคนในวยตางๆ ตองการตอวน

อาย น $าหนก (กโลกรม ) ปรมาณโปรตน (กรม / วน )

ทารก 3 - 5 เดอน 6 - 12 เดอน เดก 1 - 3 ป 4 - 6 ป 7 - 9 ป ชาย 10 - 12 ป 13 - 15 ป 16 - 19 ป หญง 10 - 12 ป 13 - 15 ป 16 - 19 ป ชาย 20 + ป หญง 20+ ป

6 7 - 8

12 16 22 29 42 54 31 44 48 58 50

13 14 17 21 26 34 50 57 37 49 45 51 44

รปท� 2 แหลงอาหารท�ใหสารอาหารประเภทโปรตน ท�มา : www.bhumibolhospital.rtaf.mi.th

แหลงอาหารท�ใหสารอาหารประเภทโปรตน ไดแก เน $อ นม ไข และพชจาพวกถ�ว รวมท $ง

ผลตภณฑท� ไดจากเน $อ นม ไข และถ�ว นอกจากน $เรายงพบโปรตนในพชชนดอ�นๆอก เชน ขาวเจา ขาวเหนยว ขาวสาล ขาวโพดเหลอง เปนตน แตพบในปรมาณนอย

240

บตรเน &อหาท� 3

เร�อง สารอาหารประเภทไขมน ไขมน เปนสารอาหารท�ใหพลงงานแกรางกายสงกวาคารโบไฮเดรตและโปรตน นอกจากน $นยงชวยในการดดซมวตามนบางชนด ในรางกายจะพบไขมนในบรเวณใตผวหนงและรอบอวยวะภายในตางๆ ไขมนประกอบดวย กลเซอรอล และ กรดไขมน ซ�งมธาตคารบอน ไฮโดรเจน และออกซเจน เปนองคประกอบ ไขมน แบงเปน 2 ชนดดงน $ 1. ไขมนอ�มตว หากรางกายมไขมนชนดน $มากเกนไป จะทาใหมโอกาสเส�ยงตอการเปนโรคหลอดเลอดหวใจตบตน ไขมนอ�มตวพบมากในเน $อสตวท�มสแดง มนสตว หนงสตว เคร�องในสตว ไขแดง ก ง ป หอยตาง ๆ นมและผลตภณฑจากนม 2. ไขมนไมอ�มตว เปนไขมนท�ชวยลดการดดซมไขมนอ�มตวได และยงชวยปองกนโรคหลอดเลอดหวใจตบตน พบมากในถ�ว เตาห เหด และน $ามนพช เน�องจากความตองการพลงงานของแตละบคคลแตกตางกน ผ ท�ตองการพลงงานวนละ 2,100 กโลแคลอร ควรไดรบไขมนรวมไดไมเกน 65 กรม ไขมนอ�มตวไมเกน 20 กรม และ คอเลสเตอรอลไมเกน 300 มลลกรม หากรางกายใชไขมนในอาหารท�รบประทานเขาไปไมหมด รางกายจะเกบสะสมไวในรปไขมน ซ�งจะเหนเปนช $นไขมนใตผวหนง การกนอาหารท�มไขมนมากเกนไป จะทาใหเกดโรคอวนได และยงเส�ยงตอการเกดโรคอ�นๆ อกหลายโรค เชน โรคหวใจ และโรคความดนโลหตสง เปนตน

รปท� 3 แหลงอาหารท�ใหสารอาหารประเภทไขมน

ท�มา : www.bhumibolhospital.rtaf.mi.th

241

บตรเน &อหาท� 4

เร�อง สารอาหารประเภทวตามน วตามน เปนสารอนทรยท�มความสาคญตอการทางานของระบบตาง ๆ รางกายตองการวตามนในปรมาณไมมากนก แตเม�อขาดวตามนจะสงผลใหเกดภาวะผดปกตเน�องจากความบกพรองของกระบวนการเคมภายในรางกาย อาหารท�เรารบประทานมวตามนห ลายชนด วตามนแตละชนดมสมบตและความสาคญตอรางกายแตกตางกน

ตารางแสดงประเภทของวตามน

วตามน แหลงอาหาร

ปรมาณท� ตองการใน

1 วน (อาย12-15 ป)

ประโยชน อาการเม�อขาดวตามน

A ผกท�มสเหลอง เชน ฟกทอง มะเขอเทศ ตบ ไขแดง นม เนย

0.75 mg รกษาสขภาพของผวหนง บารงสายตา ชวยใหตอมน $าตาทางานเปนปกต

นยนตาแหง ตาอกเสบ ผวหนงแหง

D นม น $ามนตบปลา ไข ผวหนง รางกายสรางเองไดเม�อไดรบแสงแดด

ข $นอยกบปรมาณแสงแดดท�ไดรบ

ชวยใหกระดกและฟนมสขภาพด

เปนโรค กระดกออน

E ตบ พชใบเขยว ไขมนจากพช เชน ขาวโพด ถ�วลสง

10 mg ไมเปนหมน เซลลเมดเลอดแดงแขงแรง

เปนหมน (พบในสตว เชน หม)

วตามน แหลงอาหาร ปรมาณท� ประโยชน อาการเม� อขาด

242

รปท� 4 แหลงอาหารท�ใหสารอาหารประเภทวตามน ท�มา : www.bhumibolhospital.rtaf.mi.th

ตองการใน 1 วน

(อาย12-15 ป)

วตามน

B – Complex (บรวม) B1, B2 B6, B12 กรดโฟลก

ไข นม ตบ ยสต ขาวซอมมอ ถ�วเหลอง ปลา เน $อสตว เมลดธญพช ผก และผลไม

25 mg - บารงสมอง - ชวยการทางาน ระบบหายใจ - การทางานของหวใจ - การเจรญเตบโตใน เดกเปนไปอยางปกต

โรคเก�ยวกบสมอง ประสาทโรคหวใจ ผวหนงแหง ปากนกกระจอก ประสาทเส�อม การเจรญเตบโตหยดชะงก โลหตจาง

C ผลไมสกลสม หอมหวใหญ มะเขอเทศ กะหล�าปล มะละกอ

30 mg - รกษาสขภาพของ ผวหนง - ชวยใหหลอดเลอด แขงแรง - ชวยใหรางกาย ตานทานโรคไดด

มเลอดออกตามไรฟน หลอดเลอดฝอยเปราะ เปนหวดไดงาย

วตามนเปนส�งท�รางกายตองการ ในปรมาณท�จากด ถาไดรบมากหรอนอย

เกนไปจะทาใหเกดโรคไดนะ

243

บตรเน &อหาท� 5 เร�อง สารอาหารประเภทแรธาตและน &า

แรธาต เปนสารอนนทรยท�มความจาเปนตอรางกาย เน�องจากเปนสวนประกอบของสารหลายชนดท�มความสาคญตอการทาหนาท�ของเซลลและอวยวะตางๆ ตลอดจนเปนสวนประกอบหลกในอวยวะ เชน กระดกและฟน และเปนสารอาหารอกประเภทหน�งท�ไมใหพลงงาน รางกายตองการในปรมาณนอย แตขาดไมได

ตารางแสดงประเภทของเกลอแร

แรธาต แหลงอาหาร

ปรมาณท� ตองการใน

1 วน (อาย12-15 ป)

ประโยชน

แคลเซยม นม ไข เนย ผกใบเขยว 1,200 mg ชวยใหฟนและกระดกแขงแรง ชวยในการแขงตวของเลอด ควบคมการทางานของหวใจ กลามเน $อ และระบบประสาท

ฟอสฟอรส เน $อสตว ไข นม พชผกตาง ๆ

1,200 mg ทางานรวมกบแคลเซยมเปนสวนประกอบของกระดกและฟน ชวยสรางเซลลสมอง

ไอโอดน อาหารทะเล เกลอทะเล 0.15 mg ชวยในการเจรญเตบโต ปองกนโรคคอพอก

เหลก ตบ เน $อสตว ไขแดง 12 mg เปนสวนประกอบของฮโมโกลบนในเซลลเมดเลอดแดง

แมกนเซยม ผกสเขยว 250 mg ชวยการทางานของระบบประสาท โซเดยม เน $อวว นม ปลา

เกลอแกง 1,500 mg ชวยในการทางานของระบบ

ประสาท รกษาปรมาณน $าในเลอดและเซลลใหคงท�

244

น &า เปนสารอาหารท�จาเปนตอส�งมชวตในรางกายของคนเรามน $าเปนองคประกอบรอยละ 50-70 ของน $าหนกตว โดยท�วไปเพศชายมน $าในรางกายมากกวาเพศหญง

ปญหาชวนคด

สมมตวานกเรยนอยในเรอนกทองเท�ยว และเรอกาลงจะลม ผคนกาลงลงเรอ ชวยชวต ซ�งมพ $นท�จากดสาหรบการนาของไปได 1 อยาง ดงตอไปน $ ผลไม 1 ถง ไกยาง 1 ตว ขาว 1 ถวย และ น $า 1 ขวด นกเรยนคดวาคนสวนใหญจะเลอกหยบส�งใด เพราะอะไร คาตอบ..................................................................................................................................

น �า

เปนสารอาหารท�สาคญมาก ตอการดารงชวต

เปนตวทาละลายและลาเลยงอาหารท�ยอยแลว

ชวยควบคมอณหภม ของรางกาย

ในภาวะปกตควรด�มน (าใหไดวนละ 2 ลตร

ชวยกาจดของเสยออกทางเหง�อและปสสาวะ

245

บตรกจกรรมท� 1 เร�อง อาหารประกอบดวยธาตอะไรบาง

คาช &แจง

1. ใหนกเรยนศกษาข $นตอนการทดสอบสารอาหารใหเขาใจกอนทาการทดลอง 2. ใหนกเรยนตอบคาถามและบนทกขอมลใหครบถวน 3. ใชเวลาในการทากจกรรม 50 นาท คะแนน 15 คะแนน

ปญหา………………………………………………………………………………………............ สมมตฐาน…………………………………………………………………………………............. ตวแปรตน............................................................................................................................. ตวแปรตาม........................................................................................................................... ตวแปรควบคม...................................................................................................................... จดประสงค

1. ทดสอบกาซและของเหลวท�ไดจากการเผาอาหารได 2. บอกชนดของธาตท�เปนองคประกอบพ $นฐานของสารอาหารได

วสดอปกรณ

1. ใบผกบงสด 2. แปงมน 3. ไขขาวสก 4. น $าตาลทราย 5. ตะเกยงแอลกอฮอล 6. หลอดทดลองขนาดใหญ 4 หลอด 7. หลอดทดลองขนาดเลก 4 หลอด 8. จกยางปดปากหลอดทดลองท�มหลอดนากาซเสยบอย 9. สารละลายแคลเซยมไฮดรอกไซด (Ca(OH)/2) 10. จนสสะต

246

11. แทงแกว 12. บกเกอร 13. ชอนเบอร 2 14. ขาต $ง 15. ท�จบหลอดทดลอง

วธดาเนนการทดลอง

1. ใสผกบงสด 1 ชอน เบอร 2 ลงในหลอดทดลองขนาดใหญ 2. ปดปากหลอดทดลองดวยจกยางท�มหลอดนากาซเสยบอย ใหปลายหลอดนากาซอกขาง

หน�งจมลงในหลอดทดลองขนาดเลก ซ�งมสารละลายแคลเซยมไฮดรอกไซด (Ca(OH)/2) ประมาณ 2 ลกบาศกเซนตเมตรบรรจอย

3. เผาใบผกบงสดลงในหลอดประมาณ 2 นาท สงเกตการเปล�ยนแปลงท�เกดข $นในหลอดทดลอง

4. ใชแทงแกวแตะหยดของเหลวท�ตดคางอยในหลอดทดลอง แลวนามาแตะกบจนสสะต สงเกตการเปล�ยนแปลง บนทกผล

5. ทาการทดลองซ $า ขอ 1-4 แตเปล�ยนใบผกบงสดเปนแปงมน ไขขาวสกบด น $าตาลทราย ตามลาดบ สงเกต และบนทกผล ตารางบนทกผลการทดลอง

อาหาร ลกษณะของอาหาร การเปล�ยนแปลงของ

กอนเผา หลงเผา สารละลาย(Ca(OH)/2)

จนสสะต

ใบผกบงสด

แปงมน

ไขขาวสกบด

247

น $าตาลทราย

คาถามหลงการทดลอง 1. สารท�เกดข $นจากการเผาอาหารมก�สถานะ อะไรบาง

ตอบ..................................................................................................................

2. ธาตท�เปนองคประกอบพ $นฐานของอาหารท $ง 4 ชนด ในการทดลองน $คอ

ตอบ.................................................................................................................. 3. สารท�ใชในการทดสอบกาซคารบอนไดออกไซดคอ ตอบ..................................................................................................................

4. ถานาถ�วลสงบดมาเผาในหลอดทดลอง สารท�เกดข $นหลงจากการเผาจะเปนสารชนดใด เพราะเหตใด ตอบ..................................................................................................................

สรปผลการทดลอง........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

248

แนวคาตอบบตรกจกรรมท� 1

เร�องอาหารประกอบดวยธาตอะไรบาง ปญหา อาหารแตละชนดประกอบดวยธาตอะไรบาง สมมตฐาน อาหารประกอบดวยธาตองคประกอบพ�นฐาน 3 ธาต คอ คารบอน ไฮโดรเจน และออกซเจน ตวแปรตน ชนดของอาหาร ตวแปรตาม ธาตองคประกอบท(พบ ตวแปรควบคม เวลาท(ใชในการเผาสารอาหารแตละชนด ปรมาณสารอาหาร ตารางบนทกผลการทดลอง

อาหาร ลกษณะของอาหาร การเปล�ยนแปลงของ

กอนเผา หลงเผา สารละลาย(Ca(OH)/2)

จนสสะต

ใบผกบงสด ช $นเลกๆ สเขยว

เปนสดา มของเหลวไมมส มกาซ

สารละลายขน เปล�ยนเปนสฟาสด

แปงมน ผงละเอยดสขาว

กอนสดา มของเหลวไมมส มกาซ


ไขขาวสกบด สขาวน�ม

สน $าตาลดา มของเหลวไมมส มกาซ


น $าตาลทราย ผลกสขาวเลกๆ

สน $าตาลดา เหนยว มของเหลวไมมส มกาซ


249

คาถามหลงการทดลอง

1. สารท�เกดข $นจากการเผาอาหารมก�สถานะ อะไรบาง ตอบ 3 สถานะ ไดแก ของแขง ของเหลว และกาซ

2. ธาตท�เปนองคประกอบพ $นฐานของอาหารท $ง 4 ชนด ในการทดลองน $คอ

ตอบ คารบอน ไฮโดรเจน และออกซเจน 3. สารท�ใชในการทดสอบกาซคารบอนไดออกไซดคอ ตอบ สารลายแคลเซยมไฮดรอกไซด (Ca(OH)/2) หรอน�าปนใส

4. ถานาถ�วลสงบดมาเผาในหลอดทดลอง สารท�เกดข $นหลงจากการเผาจะเปนสารชนดใด เพราะเหตใด ตอบ คารบอน ไฮโดรเจน ออกซเจน ไนโตรเจน เพราะถ(วลสงจดเปนสารอาหาร

ประเภทโปรตน

สรปผลการทดลอง 1. ส(งท(เหลออยในหลอดทดลองเม(อเผาอาหารแลวมสดาเหมอนกนคอ คารบอน 2. เม(อนาอาหารมาเผาจะไดกาซคารบอนไดออกไซด และน�า 3. กาซคารบอนไดออกไซดทาปฏกรยากบน�าปนใสจะขน สวนน�าจะเปล(ยนสของ จนสสะต 4. ธาตท(เปนองคประกอบพ�นฐานของสารอาหารคอคารบอน ไฮโดรเจน และออกซเจน \

250

บตรกจกรรมท� 2

เร�อง การทดสอบสารอาหารบางประเภทในอาหาร

คาช &แจง

1. ใหนกเรยนศกษาข $นตอนการทดสอบสารอาหารใหเขาใจกอนทาการทดลอง 2. ใหนกเรยนตอบคาถามและบนทกขอมลใหครบถวน 3. ใชเวลาในการทากจกรรม 50 นาท คะแนน 15 คะแนน

จดประสงค

1. จาแนกประเภทของสารอาหารตามสมบตบางประการได 2. สรปสมบตของสารอาหารบางประเภทได 3. บอกแหลงท�มาของสารอาหารบางประเภทได

ปญหา………………………………………………………………………………………............ สมมตฐาน…………………………………………………………………………………............. ตวแปรตน............................................................................................................................. ตวแปรตาม........................................................................................................................... ตวแปรควบคม...................................................................................................................... วสดอปกรณ

1. อาหารท�ตองการทดสอบ 3 ชนด 2. สารละลายไอโอดน 3. สารละลายเบเนดกต 4. สารละลายไบยเรต 5. น $ากล�น 6. หลอดทดลองขนาดกลาง 4 หลอด ตออาหาร 1 ชนด 7. ช $นวางหลอดทดลอง

อยากทราบไหมคะวาอาหาร แตละชนดมวธการทดสอบอยางไร

251

8. ตะเกยงแอลกอฮอลพรอมท�ก $นลม และตะแกรงลวด 9. ท�จบหลอดทดลอง

10. ท�ต $งหลอดทดลอง

11. แทงแกว

12. บกเกอร 13. หลอดหยดสาร 14. กระดาษกรอง

วธดาเนนการทดลอง

1. นาอาหารท�ตองการทดสอบชนดท� 1 แบงเปน 2 สวน โดยใสอาหารสวนท� 1 ลงในหลอดทดลองท�มน $าอน 15 ลกบาศกเซนตเมตร ต $งท $งไว 15 นาท

2. แบงของเหลวจากขอ 1. ใสในหลอดทดลอง 3 หลอด หลอดละ 5 ลกบาศกเซนตเมตร 3. นาแตละหลอดไปทดสอบเพ�อหาแปง น $าตาล และโปรตน ตามลาดบ ดงน $

3.1 การทดสอบเพ�อหาแปงจะใชการหยดสารละลายไอโอดน เพ�อดการเปล�ยนส 3.2 การทดสอบเพ�อหาน $าตาลจะใชการหยดสารละลายเบเนดกต และนาไปอน

เพ�อดการเปล�ยนส 3.3 การทดสอบเพ�อหาโปรตนจะใชการหยดสารละลายโซเดยมไฮดรอกไซด และ

สารละลายคอปเปอร(II) ซลเฟต เพ�อดการเปล�ยนส 4. นาอาหารสวนท� 2 ไปถกบกระดาษกรอง เพ�อทดสอบหาไขมน แลวบนทกผล 5. ทาการทดลองซ $าขอ 1-4 โดยเปล�ยนเปนอาหารชนด ท� 2 และ 3 ตามลาดบ

ก. แปง ข. น &าตาล ค. โปรตน

ถามแปง ของเหลวในหลอด จะเปล�ยนเปนสน $าเงนเขม

ถามน $าตาล ของเหลวใน หลอดจะเกดตะกอนสแดงอฐ

ถามโปรตน ของเหลวใน หลอดจะเปล�ยนเปนสมวง

รปท� 5 การทดสอบสารอาหารและสมบตของสารอาหารบางประเภท

ท�มา : หนงสอเรยนวทยาศาสตรช $นมธยมศกษาปท� 2 สานกพมพอกษรเจรญทศน

สารละลายไอโอดน สารละลายเบเนดกต

ใหความรอน

สารละลายไบยเรต

252

ตารางบนทกผลการทดลอง คาถามหลงการทดลอง

1. ในการทดสอบสารอาหารดวยสารละลายไอโอดน อาหารท�เกดการเปล�ยนแปลง ไดแก ตอบ..................................................................................................................

2. ในการทดสอบสารอาหารดวยสารละลายสารละลายคอปเปอร (II) ซลเฟตและ

โซเดยมไฮดรอกไซดอาหารท�เกดการเปล�ยนแปลง ไดแก

ตอบ.................................................................................................................. 3. ในการทดสอบน $าตาลดวยสารละลายเบเนดกตตองผานกระบวนการใดจงจะทาให สารเกดการเปล�ยนแปลง และเปล�ยนแปลงอยางไร ตอบ..................................................................................................................

4. อาหารชนดใดมสารอาหารมากท�สด ตอบ..................................................................................................................

สรปผลการทดลอง.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ออกแบบตารางบนทกผลการทดลอง

253

แนวคาตอบบตรกจกรรมท� 2

เร�องการทดสอบสารอาหารบางประเภทในอาหาร ปญหา อาหารแตละชนดประกอบดวยสารอาหารชนดใดบาง สมมตฐาน แกงเขยวหวาน กวยเตSยวลกช $นเน $อเป� อย ไขลกเขย สลดผกน $าใส มสารอาหารท�แตกตางกน ตวแปรตน ชนดของอาหาร ตวแปรตาม สารอาหารท(พบ ตวแปรควบคม ปรมาณสารละลายท(ใชในการทดสอบอาหาร ปรมาณของอาหาร ตารางบนทกผลการทดลอง

อาหาร

การเปล�ยนแปลงท�สงเกตได

สารละลายไอโอดน

สารละลาย

คอปเปอร (II) ซลเฟต

และโซเดยมไฮดรอกไซด

สารละลาย

เบเนดกต ถกบ

กระดาษ

แกงเขยวหวาน กวยเตSยวลกช $น- เน $อเป� อย ไขลกเขย สลดผกน $าใส

สน $าเงนปนมวง สน $าเงนปนมวง ไมเปล�ยนแปลง ไมเปล�ยนแปลง

เปล�ยนเปนสมวงหรอสชมพ อมมวงและสน $าเงน

เปล�ยนเปนสมวงหรอสชมพ

อมมวงและสน $าเงน

เปล�ยนเปนสมวงหรอสชมพ อมมวงและสน $าเงน

ไมเปล�ยนแปลง

ตะกอนสแดงอฐ สเหลอง ตะกอนสแดงอฐ สเขยวอมเหลอง

กระดาษเปนมน กระดาษเปนมน กระดาษเปนมน ไมเปล�ยน แปลง

254

สรปผลการทดลอง 1. ถาอาหารท�นามาทดสอบกบสารละลายไอโอดนเปล�ยนสของสารละลายไอโอดนจากน $าตาลเปนมวงหรอน $าเงนปนมวง แสดงวาอาหารน $นมแปงซ�งเปนคารโบไฮเดรตประเภทหน�งอยดวย 2. ถาอาหารท�นามาทดสอบกบสารละลายเบเนดกตเปล�ยนสของสารละลายดงกลาวจากสฟาเปนตะกอนสแดงอฐ แสดงวาอาหารน $นมน $าตาลซ�งเปนคารโบไฮเดรตอกประเภทหน�งอยดวย 3. ถาอาหารท�นามาทดสอบกบสารละลายคอปเปอร(II) ซลเฟตและโซเดยมไฮดรอกไซดแลวเปล�ยนสของสารละลายดงกลาวจากสฟาเปนสมวงหรอชมพอมมวงหรอน $าเงน แสดงวา อาหารน $นมสารอาหารประเภทโปรตนอยดวย 4. ถานาอาหารน $นมาทดสอบถกบกระดาษ แลวทาใหกระดาษเปนมนและโปรงแสง แสดงวาอาหารน $นมสารอาหารประเภทไขมนอยดวย คาถามหลงการทดลอง

1. ในการทดสอบสารอาหารดวยสารละลายไอโอดน อาหารท�เกดการเปล�ยนแปลง ไดแก แกงเขยวหวาน กวยเตBยวลกช�นเน�อเป(อย

2. ในการทดสอบสารอาหารดวยสารละลายคอปเปอร (II) ซลเฟตและ

โซเดยมไฮดรอกไซดอาหารท�เกดการเปล�ยนแปลง ไดแก

แกงเขยวหวาน กวยเตBยวลกช�นเน�อเป(อย ไขลกเขย

3. ในการทดสอบน $าตาลดวยสารละลายเบเนดกตตองผานกระบวนการใดจงจะทาให สารเกดการเปล�ยนแปลง และเปล�ยนแปลงอยางไร นาไปอนใหรอน ประมาณ 2 นาท ทาใหเกดตะกอนสสมแดงเลกนอย หรอสารละลายสเขยวอมเหลองกได

4. อาหารชนดใดมสารอาหารมากท�สด แกงเขยวหวาน กวยเตBยวลกช�นเน�อเป(อย

ทากนไดหรอเปลาจะเดกๆ

255

อาหารหาหม

อาหารน $นเราแบงเปนหาหม ทกคนรหมหน�งถ�วเมลดแหง

เน $อสตวนมเสรมใหกายแขงแรง หมสองแปงเผอกมนและน $าตาล หมสามน $นหนาคณาผก ฟกทองผกตาลงท $งผกหวาน ใหแรธาตวตามนไวใชงาน ชวยตานทานโรคไดไมพ�งยา หมท�ส�กมผลไม ลวนแตใหส�งดมคณคา เงาะมะไฟสมลาไยอกพทรา ลวนมคาตอรางกายใหวตามน หมท�หาบรรดาไขมนสตว สารพดไขมนพชมคาส $น ชวยละลายดดซมวตามน หาหมยนกนใหครบพบสขเอย

นตยา อองทอง ผประพนธ

256

แบบทดสอบหลงเรยน วชา วทยาศาสตร รหสวชา 22101 ช &นมธยมศกษาปท� 2 เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร จานวน 10 ขอ คะแนน 10 คะแนน เวลา 10 นาท คาส�ง ใหนกเรยนเลอกคาตอบท�ถกท�สดแลวทาเคร�องหมาย � ลงในกระดาษคาตอบ 1. ขอใดตอไปน $ไมถอวาเปนอาหาร

ก. หมากฝร�ง บวย พรก ข. น $า น $าอดลม น $าสม ค. หมากฝร�ง บวย น $า ง. น $าอดลม น $านม โยเกรต

2. ความหมายของ “สารอาหาร”ตามหลกโภชนาการคอขอใด ก. ธาตซ�งเปนองคประกอบพ $นฐานของอาหาร ข. สารโมเลกลเด�ยวซ�งสามารถดดซมเขาสเซลลได ค. สารประกอบอนทรยทกชนดท�เรานามารบประทานไดโดยไมเกดโทษ ง. สารประกอบท�มอยในอาหารเม�อบรโภคเขาไปแลวรางกายนาไปใชประโยชนได

3. ชาวอสานนยมรบประทานสมตามะละกอเปนประจา นกเรยนคดวาคนอสานนาจะมโอกาสเปนโรคใดนอยท�สด ก. เหนบชา ข. โลหตจาง ค. ตาสแสงไมได ง. เลอดออกตามไรฟน 4. อาหารในขอใดบารงสายตาไดดท�สด ก. ถ�ว เน $อ ผกกาด ข. ปดอง ปลาแหง สม ค. ฝร�ง เคร�องในสตว ไข ง. มะเขอเทศ ผกตาลง ตบ

257

5. วตามนเปนอาหารท�มประโยชนในดานใด ก. ปองกนและตานทานโรค ข. ใหพลงงานใชในการดารงชวต ค. สรางเสรมสวนประกอบของเซลล ง. ชวยในการขบถายของเสยของรางกาย 6. สารอาหารในขอใดมบทบาทตอรางกายเชนเดยวกบน &าตาล

ก. น $า เกลอแร โปรตน ข. โปรตน ไขมน วตามน ค. ไขมน แปง เกลอแร ง. แปง โปรตน ไขมน 7. อาหารในขอใดมธาตองคประกอบหลกแตกตางไปจากขออ�น ก. แปงมน น $าตาล ข. น $ามนพช เผอก ค. ไกตม ถ�วตางๆ ง. ผกบง ขาวเหนยว 8. การทดสอบสารอาหารในขอใดท�ทาใหเกดการเปล�ยนแปลง ก. น $ามนพช+สารละลายไบยเรต ข. น $าแปง + สารละลายเบเนดกต ค. นมถ�วเหลอง + สารละลายไอโอดน ง. เน $อสตว + สารละลายคอปเปอรซลเฟตกบโซเดยมไฮดรอกไซด 9. ทกขอตอไปน $มความสมพนธกนยกเวน ขอใด

ก. กรดอะมโน-ถ�วเหลอง ข. กลเซอรอล-กะหล�าปล ค. มอลโทส-มอลเทส ง. กาแลกโทส-น $านม

258

10. อาหารในขอใดเปนแหลงอาหารท�ใหวตามนมากชนดท�สด ก. ไข นม ตบ ข. ผก น $ามนพช สม ค. มนเทศ มะเขอเทศ ไข ง. ถ�วตางๆ น $ามนตบปลา นม

259

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน วชา วทยาศาสตร รหสวชา 22101 ช &นมธยมศกษาปท� 2 เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร จานวน 10 ขอ

1. ค 2. ง 3. ง 4. ง 5 ก 6. ง 7. ง 8. ง 9. ง 10. ค

260

แบบทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร วชา วทยาศาสตร รหสวชา 22101 ช &นมธยมศกษาปท� 2 เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร จานวน 5 ขอ คะแนน 5 คะแนน เวลา 5 นาท คาส�ง ใหนกเรยนเลอกคาตอบท�ถกท�สดแลวทาเคร�องหมาย � ลงในกระดาษคาตอบ 1. “ไอกรมกะทใสเผอกมรสหวานมนและกล�นหอม” ขอความท�กลาวมาน $ไมไดใชอวยวะใดสงเกต

ก. ห ข. ตา ค. จมก ง. ล $น

เม�อพจารณาอาหารดงตอไปน $

ขาว เน $อไก ไข มนเทศ น $ามนหม ปลา นมถ�วเหลอง ฟกทอง ฝร�ง ผกบง สม

ขาวโพด เคร�องในสตว น $ามนงา เผอก 2. หากทานตองการจดประเภทอาหารตามชนดของสารอาหาร ควรเลอกรปแบบการนาเสนอขอมลอยางไร

ก. กราฟ ข. ตาราง ค. แผนภาพ ง. การเขยนบรรยาย

261

3. จากการศกษาคนควาพบวา มะขามปอมมวตามนซอยมาก นกเรยนจะมวธการทดลองอยางไรเพ�อพสจนความรน $

ก. นามะขามปอมมาหยดดวยน $าแปงผสมวตามนซ บนทกผล ข. นามะขามปอมมาหยดดวยน $าแปงผสมสารละลายไอโอดน สงเกตผล ค. นามะขามปอมมาตาแลวค $นเอาน $ามาหยดลงในน $าแปงสกผสมสารละลายไอโอดน สงเกตผลการทดลอง ง. นามะขามปอมมาตมเอาน $ามาหยดลงในสารละลายไอโอดนผสมวตามนซ เขยาจน สจาง

จากขอมลตอไปน &ใชตอบคาถามขอ 4 ในการทดสอบหาวตามนซในผลไมชนดตางๆ โดยพจารณาจากจานวนหยดของน $าผลไมท�ทาใหสน $าเงนของสารละลายน $าแปงผสมกบสารละลายไอโอดนเปล�ยนเปนไมมส โดยเปรยบเทยบกบจานวนหยดของสารละลายวตามนซท�ใชทดลองปรากฏผลดงตารางตอไปน $

หลอดท� สาร จานวนหยด 1 วตามนซ 3 2 น $ากลวยน $าวาสก 14 3 น $าฝร�ง 6 4 น $าแตงโม 160 5 น $ามะละกอสก 73

4. ตวแปรตนของการทดลองน $คอขอใด

ก. ชนดของผลไม ข. ปรมาณวตามนซ ค. ลกษณะของผลไม ง. จานวนหยดของน $าผลไม

5. จากภาพสมการ การทดสอบ C และ H สญลกษณ � ท�ปรากฏในสมการคออะไร Ca(HO)2 + CO2 � + H2O

ก. CuSO4

ข. CaCO3

ค. CH3OH ง. CaO

262

เฉลยแบบทดสอบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร วชา วทยาศาสตร รหสวชา 22101 ช &นมธยมศกษาปท� 2 เร�อง สารอาหารและการทดสอบสารอาหาร จานวน 5 ขอ

1. ก 2. ง 3. ค 4. ก 5 ข

ภาคผนวก บ...

Documents