สารบญ

บทน�ำชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย 5

บทท 1 ปจจบน: รปธรรมของกำรจดกำรตนเองการจดการตนเองของชมชนทองถน 8

ต�าบลบานขาม...หนทางสต�าบลจดการตนเอง 12

คนคหาใตใชสภาฯพฒนาต�าบล 21

การจดการตนเองของเครอขายชมชนรมคลองบางบวเพอทอยอาศยและการพฒนาอยางยงยน 30

ต�าบลคลองตนอ�าเภอบานแพวจงหวดสมทรสาคร 41

การจดการตนเองบนวถวฒนธรรมอ�าเภอกลยาณวฒนาจงหวดเชยงใหม 46

การพฒนาขบวนองคกรชมชนต�าบลดงขเหลกอ�าเภอเมองจงหวดปราจนบร 58

ต�าบลบานหาดอ�าเภอบานลาดจงหวดเพชรบร 67

บทท 2 ปฏปกษ: ระบบโครงสรำงทเปนอปสรรคในกำรจดกำรตนเองการรวมศนยอ�านาจเหตแหงวกฤตทางการเมองสจงหวดจดการตนเอง 78

ผลกระทบของแผนพฒนาชายฝงทะเลภาคใต 85

สถานการณปญหาความเหลอมล�าและการเกษตร 88

สถานการณปญหาทดนและขอเสนอเพอการปฏรป 92

ผลกระทบจากการท�าเหมองแร 109

บทท 3 ปฏรป: ประเดนเรงดวนสกำรปฏรปเปาหมายการปฏรปประเทศไทยคอ“สรางความเปนธรรมลดความเหลอมล�า” 113

แนวทางการปฏรปประเทศไทยและการปฏรป 116

โครงสรางสงคมประชาธปไตยสการสรางความเปนธรรมในสงคม

ขอเสนอแนวทางการปฏรปประเทศไทย 129

แนวทางปฏรปประเทศไทยโดยองคกรปกครองสวนทองถน 134

การกระจายอ�านาจใหแกทองถน 139

มหานครเชยงใหมเหลยวมองประวตศาสตรแลหนาสการจดการตวเอง 157

ขอบญญตทองถนกบการจดการทรพยากรธรรมชาต 166

การสรางสมดลของอาหารและพลงงานอยางยงยน 178

และยทธศาสตรเสรมสรางอธปไตยทางอาหารสการปฏรป

พมพครงแรก1,500เลมทปรกษา : ทพยรตนนพลดารมย : พลากรวงคกองแกว : นภาภสรมลทองบรรณาธการ : พรรณทพยเพชรมากผประสานการจดพมพ : อภชาคณวนนา : อรอนงคพลอยวเลศจดพมพโดย :สถาบนพฒนาองคกรชมชน(องคการมหาชน) 912ถนนนวมนทรแขวงคลองจนเขตบางกะป กรงเทพมหานคร10240 โทรศพท02-378-8300-9โทรสาร02-378-8386 www.codi.or.thออกแบบ/จดพมพ : เฮาสออฟดทพ(house_dtp@me.com) tel.053114066

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

5

บทนำา ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

หลายทศวรรษทผานมา สถานการณการเปลยนแปลงของสงคม การเมอง และชมชน

ทองถน ไดกอใหเกดความตนตวและการขบเคลอนสงคมในทศทางตางๆ อกทงการพฒนา

องคกรภาคประชาชนไดมการปรบเปลยนไปจากบรบทเดมๆ ทไมใชเปนเพยงการจดตงกลม

องคกรชมชนเทานนแตเนนการสรางกระบวนการเรยนรและพลงปญญาของชมชนทองถนทม

ความเชอมโยงกบองคความรทองถนวฒนธรรมและภมปญญาทองถนและยกระดบองคความ

รทสามารถแกไขปญหาในระดบชมชนไดไปสกระบวนการแกไขปญหาวกฤตของประเทศ โดย

ใชชมชนทองถนเปนแกนหลก จนเกดรปธรรมการพฒนาทหลากหลาย เชน แผนแมบทชมชน

พงตนเอง การแกไขปญหาความไมมนคงในทดนท�ากนและทอยอาศย สวสดการชมชน การ

จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยชมชน สภาองคกรชมชนต�าบล เปนตน งาน

พฒนาทเครอขายองคกรชมชนไดมการขบเคลอนดงกลาวเปนงานพฒนาเชงปฏรปทจะน�าไป

สการสรางการเปลยนแปลงเชงระบบและโครงสรางในดานตางๆจากชมชนฐานรากโดยใชพลง

เครอขายองคกรชมชนและกระบวนการทางสงคมใหทกภาคสวนไดรวมแลกเปลยนเรยนรอยาง

หลากหลายและกวางขวาง

ปจจบนประเดนการปฏรปประเทศไดรบความสนใจจากทกภาคสวนของสงคมหลงจากท

รฐบาลไดมการประกาศแผนปรองดองแหงชาตหลงจากพนวกฤตสถานการณเมอเดอนพฤษภาคม

2553ทผานมาซงเปนแนวทางในการปฏรปประเทศททกภาคสวนตองรวมกนคดและแสวงหา

แนวทางแกไขปญหาใหกบประเทศไทยผานความรวมมอบนกลไกส�าคญคอคณะกรรมการปฏรป

โดยมนายอานนทปนยารชนเปนประธานและคณะกรรมการสมชชาปฏรปโดยมศาสตราจารย

ประเวศวะสเปนประธานเพอใหการด�าเนนการขบเคลอนการปฏรประบบและโครงสรางตางๆ

ในประเทศไทย เปนไปอยางมประสทธภาพมงสการลดความเหลอมล�าในสงคมไทยเสรมสราง

สมรรถนะและพลงปจจยทจะชวยขบเคลอนสงคมไทยใหมความเขมแขง

แตกระนนแลวสงส�าคญคอการสรางความเขาใจการกระตนใหเครอขายองคกรชมชนเกด

ความตนตวในการปฏรปมสวนรวมในกระบวนการอยางมทศทางภายใตความหลากหลายของ

องคกรชมชนรวมถงการก�าหนดแนวทางแผนปฏบตการขบเคลอนงานปฏรปทเชอมโยงจากพนท

ทกระดบอยางเปนขบวน อกทงรวมถงการสงเคราะหประเดนปญหาเรงดวน และแนวทางการ

กญแจในการแกวกฤตชาตอยทชมชนทองถน เพราะวาชมชนทองถนนนคอชาตทแทจรง เนองจากชมชนทองถนดแลพนททงหมดของประเทศไทยดแลคนทงหมดทอยในพนท ดแลตนไมใบหญา ทรพยากรทงหมดทอยบนผนแผนดนไทย เปนความจรงของแผนดนทจรงทสด

ศ.นพ.ประเวศวะส

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

6

ปฏรปโดยขบวนองคกรชมชนเปนแกนหลกเสนอในระดบชาตตอไปเนองจากการเขาถงเหตและ

ปจจยของปญหาทชมชนตองเผชญเปนการเปดประตบานแรกของการรวมกนพฒนาศกยภาพ

ชมชนสการจดการตนเองเพอความยงยนของคนครอบครวชมชนและสงคมตอไปในวนขางหนา

การฟนฟและขบเคลอนประเทศไทยตองจดกระบวนการแบบสานเสวนาใหได

ทงทศนคตสาระโดยมคนกลางด�าเนนการทงในระดบชาตจงหวดกลมจงหวดหรอ

ต�าบลโดยใชหลกการ“ประชาชน(ในพนท)เปนเจาของเรองและเปนผมบทบาทส�าคญ”

“คนภายนอกเปนผเอออ�านวย”และ“ทกฝายประสานความรวมมอ

อยางเหมาะสมมคณภาพและประสทธภาพ”นำยไพบลย วฒนศรธรรม

แนวทางการปฏรปโครงสรางสงคมประชาธปไตยและสรางความเปนธรรมในสงคม(สมสข

บญญะบญชา)ตองใหมการปฏบตจดการตวเองของชมชนทองถนทระดบพนทต�าบลจงหวดเพอ

รวมแกไขปญหาของตนเองและเสนอการปฏรปโครงสรางทเปนปญหาทงนโดยรวมไมตางกนตาง

เพยงวธการเชนระบบสวสดการมทงรฐสวสดการสงคมสวสดการการเสนอใหรฐแกไขกบการ

เปดพนทใหชมชนทองถนท�าการมองคกรขนมาท�าหนาทในการปฏรปกบการใหองคกรทท�าอย

แลวมบทบาทเอออ�านวยการวางจากสวนกลางแลวไปขบเคลอนทพนทกบการหนนใหเกดการ

เคลอนในระดบพนทอยางกวางขวาง

ดงนนชมชนจดการตนเองสการปฏรปนบวาเปนแนวทางหนงของการรวมสรางฐานความ

เขมแขงของสงคมแมตองอาศยการรวมคดรวมท�าแตสงทไดกลบคนมาคอความมนคงของมนษย

ในสงคมอยางเทาเทยมพรอมกบการพลกฟนประเทศไทยจากฐานราก

ปจจบน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

8

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

9

การจดการตนเองของชมชนทองถน

ในชวงสบปทผานมาการตนตวของชมชนทจะลกขนมาจดการแกไขปญหาของการจดการ

งานพฒนาดานตางๆของชมชนรวมทงการวางแผนก�าหนดทศทางการพฒนาของชมชนไดเกด

ขนอยางกวางขวาง จากงานพฒนาเชงประเดนหรองานพฒนาเฉพาะดานทเรมจากบางดานท

เปนปญหารวมหรอศกยภาพของชมชนนน ไดขยายสการพฒนาดานอนๆ และไดมการเชอม

โยงกนเปนเครอขายงานพฒนาทกวางขวางขน ทงทเปนเครอขายงานพฒนาเชงประเดน และ

เครอขายงานพฒนาเชงพนทชมชนหมบานต�าบลภมนเวศนจงหวดฯลฯจนมการเชอมโยง

กนเปนขบวนการพฒนาองคกรชมชนทกวางขวางในระดบภาคและระดบชาต จากทเนนการ

ท�างานรวมกนเฉพาะในฐานของชมชนไดขยายสการท�างานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน

และหนวยงานตางๆในระดบพนท

ในชวงป2547-2548ขบวนองคกรชมชนไดประมวลผลการท�างานทบทวนบทเรยนการ

ท�างานดานตางๆของขบวนองคกรชมชน จากทใชงานพฒนาเชงประเดนเปนในการขบเคลอน

เปนหลกอยางไดปรบมาสงานพฒนาโดยพนทเปนตวตงใชเครองมอส�าคญเชนการจดท�าแผน

ชมชนในการขบเคลอนงานพฒนาระดบต�าบล ควบคไปกบการใชประเดนการพฒนาดานตางๆ

เชนองคกรการเงนชมชนสวสดการชมชนการจดการทรพยากรสงแวดลอมการแกไขปญหา

ทอยอาศย การแกไขปญหาทดน ฯลฯ และไดรวมกนพฒนายทธศาสตรหลกของขบวนองคกร

ชมชนเรยกวายทธศาสตร“ฟนฟชมชนทองถน”จากนนในชวงป2550ขบวนองคกรชมชนไดม

การเสนอรางพ.ร.บ.สภาองคกรชมชนเพอทจะเปนเครองมอในการสรางพนท/เวทปรกษาหารอ

ของชมชนทองถนทจะรวมกนหาทางแกไขปญหาจดการพฒนาโดยชมชนทองถนและก�าหนด

ทศทางการพฒนาของชมชนทองถนเพอน�าไปสกการจดการตนเองของชมชนทองถนโดยทยง

คงยดยทธศาสตรการฟนฟชมชนทองถนโดยพนทเปนตวตงมสาระส�าคญดงน

วสยทศนชมชนเขมแขงพงตนเองอยเยนเปนสขและมการพฒนาอยางยงยนตามแนวทางเศรษฐกจ

พอเพยง

ยทธศำสตรหลก

การฟนฟชมชนทองถนโดยใชสภาองคกรชมชนเปนแกนหลกและใชพนทเปนตวตงในการ

พฒนา

ตวชวดและเปำหมำยกำรพฒนำ

1. คนปรบเปลยนวธคดวถชวตทเนนการพงตนเองและพอเพยง

2. ชมชนก�าหนดอนาคตจดการชมชนและทรพยากรได

3. เกดการพฒนาแบบองครวมเชอมโยงประเดนงานตางๆเขาดวยกน

4. เกดความสมพนธใหมระหวางชมชนทองถนและหนวยงานภาคตางๆ

5. ครอบครวอบอนอยดกนดไมมหนสน

6. สามารถรกษาคนใหอยในทองถนคนทออกไปท�างานหรออยขางนอกกลบคนถนฐาน

เดม

7. วฒนธรรม ภมปญญาและทนทางสงคมถกรอฟนกลบมาเปนฐานในการด�าเนนชวต

คนมความภมใจในทองถนของตนเอง

8. เกดกระบวนการเรยนรและขยายผลสพนทขางเคยง

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

10

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

11

ฯลฯ

ซงกรณตวอยางรปธรรมพนทจดการตนเองนน ในแตละภาคไดรวมกนจดประเภทขอมล

พนท ทจะใชเปนฐานในการวางแผนการพฒนาการจดการตนเองของชมชนทองถนในระดบ

ต�าบล/เมองภมนเวศนจงหวดเพอจะรวมกนพฒนารปธรรมพนทชมชนทองถนจดตนเองควบค

กบการปฏรปประเทศไทย

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

12

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

13

ตำาบลบานขาม...หนทางสตำาบลจดการตนเองอรอนงคพลอยวเลศ

ต�าบลบานขามต�าบลทรจกกนดในเรองของ“การบรณาการกองทน” เปนต�าบลหนงใน

อ�าเภอจตรส จงหวดชยภม มทงหมด 12 หมบาน คนในชมชนสวนหนงอพยพมาจากอ�าเภอ

โนนไทย จงหวดนครราชสมา และอ�าเภอบ�าเหนจณรงค จงหวดชยภม โดยตงบานเรอนอย

บรเวณตอนกลางของต�าบล สวนอกกลมหนงเปนคนทอพยพมาจากเวยงจนทร ประเทศลาว

ซงตงบานเรอนอยกอนบรเวณทศเหนอของต�าบล ดงนนคนในชมชนจงมวฒนธรรมและวถชวต

ทหลากหลาย

ในอดตคนในชมชนประกอบอาชพเกษตรกรรมมวถชวตพงพงธรรมชาตหาอยหากนกบ

ธรรมชาตอปโภคและบรโภคน�าจากบอน�าบาดาลของหมบานบางสวนใชน�าจากล�าหวยความ

สมพนธของคนในชมชนเปนแบบเครอญาตเออเฟอเกอกลกนชวยเหลอกนแบบพนองเมอมการ

พฒนาตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท1เปนตนมาชมชนไดรบผลจากแผนพฒนาฯ

ดงกลาว ทงดานลบและดานบวกเรอยมา สงเกตไดจากปจจบนโครงสรางพนฐานในชมชนถอ

ไดวาสะดวกสบายกวาอดตเปนอยางมากคนในชมชนนอกจากประกอบอาชพเกษตรกรรมแลว

บางสวนประกอบอาชพรบจางในโรงงานอตสาหกรรม เดกและเยาวชนไดรบการพฒนาดาน

คณภาพทางการศกษา รายไดเฉลยของชมชนเพมสงขน มการสอสารททนสมย มเทคโนโลยท

ชวยทงดานเกษตรกรรม การคมนาคมและอนๆ แมวาชมชนมการพฒนาในหลายๆ ดาน แต

ความสะดวกสบายและรายไดทเพมขนนเองทท�าใหชมชนมความตองการทมากขน และความ

ตองการทมากขนมกมากบหนสนทเพมขนดวยเชนกน เนองจากความตองการหลายอยางตอง

แลกมาดวย“เงน”หลายครอบครวมความตองการทเกนศกยภาพของตนท�าใหเกดปญหาหน

สนซงการกเงนนอกระบบเรมเขามามอทธพลในชมชนมากขนเนองจากสามารถหยบยมไดตาม

ความตองการและรวดเรวทนใจเมอปญหาหนสนสงสมมากขนสงผลใหมปญหาอนๆตามมาเชน

วถชวตทรบเรงความสมพนธในครอบครวหางเหนการทะเลาะววาทของเดกวยรนความเครยด

การเพมผลผลตโดยการใชสารเคม เปนตน แตอยางไรกตาม แมวาในชมชนจะประสบปญหา

มากมายแตยงมสงหนงทคนในชมชนยงยดถอและถอวาเปน“ทน”ทส�าคญคอ“ผน�าทมวสย

ทศนและเปนแบบอยางทด”

ชมชนบานขาม...แบบอยางทดในต�าบลชมชนบานขามหมท2เปนชมชนแรกๆในต�าบลทไดรบการสนบสนนจากกรมการพฒนา

ชมชนใหจดตงศนยสาธตการตลาดประมาณปพ.ศ.2533ผลก�าไรทเกดขนจากการด�าเนนงาน

ถกตอยอดใหเกดการจดตงกลมออมทรพยโดยการผลกดนของผน�าชมชนและการเหนชอบของ

คนในชมชนทมความเหนตรงกนวาปญหาหนสนเปนสงทตองรบแกไขประกอบกบความรสกวา

อยากมเงนออมและการฝากเงนกบธนาคารไดผลตอบแทนนอย แตในระยะเรมตนมเพยงบาง

ครอบครวเทานนทเขารวมจดตงกลมออมทรพย โดยถกเรยกวา “หนวยกลาตาย” เนองจาก

หลายคนยงลงเลวาจะประสบความส�าเรจหรอไมและเปนเรองใหมในขณะนนซงหนวยกลาตาย

ดงกลาวมแนวคดวาจะลองรวมหวจมทายรวมคดรวมท�าทงทยงไมแนใจและไมเชอวาจะท�าไดจรง

การด�าเนนงานของกลมออมทรพยบานขาม นอกจากจะมการสงเสรมเงนออม การให

สนเชอและการจดสรรผลก�าไรคนใหกบสมาชกแลวยงมกจกรรมอนๆในชมชนเชนการท�าลาน

รบซอผลผลต การจ�าหนายปยและเมลดพนธใหกบสมาชก โรงสขาวชมชน สนบสนนกจกรรม

สรางอาชพใหสมาชก(สนบสนนการเลยงวว)การจดสวสดการเปนตนในระยะเรมตนมสมาชก

212คนแลวมการประชาสมพนธใหคนในชมชนเขารวมเปนสมาชกมากขนโดยคณะกรรมการ

กลมออมทรพยออกเยยมบานชาวบานสรางความเขาใจและเชญชวนเขารวมกลมจนปจจบนม

สมาชกแปดรอยกวาคน สมาชกสวนใหญเปนคนในชมชนบานขาม และมสมาชกบางสวนทมา

จากหมบานใกลเคยง ไดแก บานหนองลกชาง บานงว บานโนนตะโก ผลการด�าเนนของกลม

ออมทรพยในระยะเรมตนประสบปญหาเกยวกบการบรหารจดการ เนองจากคณะกรรมการ

สวนใหญขาดความรและความเขาใจเกยวกบหลกการบรหารจดการกองทน สวนสมาชกบาง

รายมกปญหาเรองการสงเงนออมใหกบกลมเนองจากบางปเกดปญหาฝนแลงไมสามารถขาย

ผลผลตไดตามทคาดไว แตสมาชกกไมยอมลาออกจากกลม เพราะกลววาจะเสยสทธในการ

รบประโยชนจากกองทน จากปญหาทเกดขน ท�าใหแกนน�ากลมประสานความรวมมอในการ

สนบสนนเกยวกบความร ทกษะ วธการบรหารจดการกลมออมทรพยกบหนวยงานทเกยวของ

และในขณะนนสมาชกกลมรวมไมรวมมอกนแกไขปญหา โดยไมทอใจหรอโยนความผดใหกบ

ใครคนใดคนหนง ซงทกคนมแนวคดวา “ปญหาทเกดขนตองเรยนรและแกไขปญหาไปเรอยๆ

จดการกบปญหาดวยปญญาดกวาการโทษกนเอง”แนวคดนเองทท�าใหคนในชมชนสามารถผาน

พนปญหาไปไดเปนแบบอยางกลมองคกรชมชนททดในชมชน

จากรปธรรมความส�าเรจของกลมออมทรพย ท�าใหกลมกองทนอนๆ ในหมบานเรมเหน

ความส�าคญมความเชอมนตอรปแบบการบรหารจดการกลมออมทรพยแตการมกองทนในชมชน

แยกกนหลายกองทนท�าใหแตละกลมมเงนทนนอยไมเพยงพอตอการแกไขปญหาหนนอกระบบ

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

14

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

15

ของคนในชมชนไดจงเกดแนวคดในการบรณาการกองทนทมอยในหมบานซงขณะนนมทงหมด

10กองทน เพอ 1) แกปญหาความซ�าซอนในการกยมเงนของสมาชก 2) ลดดอกเบยเงนกได

เนองจากกองทนมเงนทนเพมสงขน 3) น�าเงนในชมชนมาใชประโยชนทกบาททกสตางคอยาง

เตมท4)ชมชนสามารถพงตนเองไดและพงภายนอกใหนอยทสดและ5)เปนการผนกก�าลงคน

ก�าลงทนในชมชนใหเขมแขงยงขนโดยนายประจวบแตงทรพย(ประธานกลมออมทรพย)กลาว

วา“การรวมเงนกองทนตางๆ ในหมบานเขาเปนกองทนเดยวกน กอนอนตองมการศกษาปญหา

ของสมาชกและชมชนกอนไมไดน�าเงนมาเปนตวตง แตใชการรวมแกไขปญหาเปนตวตง หลงจาก

นนมการรวมเงนกองทนตางๆมาเพอรวมกนแกไขปญหา หลงจากรปญหาแลวสมาชกและชาว

บานจะเขาใจวาท�าไมตองเอาเงนมารวมกน กอนทจะมการรวมเงนหรอการบรณาการกองทน

ตองมการวางแผนลวงหนา ประมาณ 1 ป เมอคณะกรรมการมาคยกน เสรจจงน�าเงนมารวมกน

ท�าใหเหนปญหาชาวบานวาเกดชองวางอะไรและมการแกไขปญหาเปนระยะๆ ในปนชาวบานเรม

เหนวาเงนไหลออกจากชมชน”สวนนางทพย เณรช (คณะกรรมการกลมออมทรพย)กลาววา

“ในสมยกอนทมเงนกองทนหลายกองอยในหมบาน ชาวบานกยมเงนไดคนละเลกละนอยเปน

เหมอนเบยหวแตก ไมสามารถชวยลดปญห ภาระหนสนของสมาชกได การน�าเอาเงนกองทนมา

รวมกนท�าใหชาวบานเปนหนทางเดยว ลดตนทนการผลตได การบรณาการกองทนท�าใหสามารถ

ตรวจสอบหนสนของสมาชกได เงนกภายนอกเทาไหร กรรมการสามารถตรวจสอบได และกลม

สามารถชวยเหลอปญหาหนนอกระบบได ชวยเหลอสมาชก”

กำรบรณำกำรกองทน 10 กองทน

การผนกพลงของคนในชมชน สรางการเปลยนแปลงในพนทอยางเกนคาด โดยนอกจาก

จะสามารถบรรลเปาหมายของการบรณาการกองทนของชมชนแลวยงสงผลตอคนในชมชนคอ

เกดรปแบบการพฒนาชมชนอยางมสวนรวมสมาชกทกคนปฏบตตามกฎกตกาทรวมกนก�าหนด

ขนอยางเขมงวดมการแบงบทบาทหนาทอยางชดเจนเกดผน�าในชมชนทงชายและหญงเกดการ

อยรวมกนตามกฎกตกาเคารพเชอฟงผอาวโสออนนอมตอกนจรงใจและไมแยงชงผลประโยชน

เกดการตอยอดการพฒนาจากฐานการออมไปสการฟนฟทรพยากรธรรมชาตการฟนฟเศรษฐกจ

ชมชนการฟนฟวฒนธรรมทองถนและฟนฟคณภาพชวตเชนกจกรรมอนรกษและปลกปาชมชน

กจกรรมใหสนเชอดานตนทนการผลตทงเมลดพนธและปยกจกรรมสบสานประเพณกจกรรม

สรางทอระบายน�ากจกรรมการใหทนการศกษากบเดกนกเรยน

นอกจากการเปลยนแปลงทเกดขนจากทนภายในชมชนแลวยงเกดการประสานความรวม

มอกบแหลงทนภายนอกเพอสนบสนนกจกรรมตางๆเชนกองทนเพอการลงทนทางสงคม(SIF)

สนบสนนงบประมาณตงโรงสขาว430,00บาท โดยชมชนสมทบแรงงานและอปกรณกอสราง

300,000 บาท สมทบงบประมาณกอสรางขยายลานตากขาวโพด ตาชง เครองวดความชน

อาคารส�านกงานหอกระจายขาวใหกบบานหนองลกชางและสมาชกลานตากขาวโพดสนบสนน

ทนหมนเวยนการศกษาดงานและแลกเปลยนเรยนรเรองการจดการโรงสชมชนท�าสวนสมนไพร

รวม1,750,000บาทส�านกงานจงหวดสนบสนนงบประมาณกอสรางฉางขาวจ�านวน814,000

บาท องคการบรหารสวนต�าบลบนขามสนบสนนงบประมาณกอสรางลานตากขาวโพดจ�านวน

25,000บาทสนบสนนขยายเขตไฟฟาจ�านวน 180,000บาท งบประมาณทนหมนเวยนและ

เรยนรการบรหารจดการจ�านวน1,000,000บาทและไดรบสนบสนนงบกระตนเศรษฐกจของ

จงหวดต�าบลละ1ลานบาทเพอกอสรางขยายผลลานตากขาวโพด552,000บาทและเครอง

สขาวโพด250,000บาท

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

16

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

17

ชมชนตนแบบ...การจดการทนภายในชมชนและการประสานความรวมมอกบภายนอก

ไมไดมเพยงแคชมชนบานขามหมท 2 เทานน ทมการจดตงกลมออมทรพย หมบานอน

ในต�าบลบานขามกมการจดตงกลมออมทรพยเชนกน แตไมมความเขมแขงและประสบความ

ส�าเรจเทาทควรซงชมชนบานขามหมท2แสดงใหเหนถงความรกความสามคคของคนในชมชน

และความพยายามแกไขปญหาจนสามารถแกไขปญหาได เปนตนแบบใหกบชมชนอน โดยการ

ถายทอดประสบการณใหกบชมชนทเหลออก11หมบานเปนพเลยงใหค�าปรกษาและรวมแกไข

ปญหา เกดการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน และรวมเปนเครอขายกองทน เพอผนกก�าลง

แกไขปญหาหนสนระดบต�าบลขนท�าใหในปจจบนต�าบลบานขามเปนต�าบลทคกคกมชวตชวา

เนองจากมบรรยากาศของการแลกเปลยนเรยนรอยตลอดเวลามการเรยนรทางออกในการแกไข

ปญหาอยเสมอเกดกจกรรมการพฒนาอยางตอเนองซงประสบการณส�าคญของชมชนบานขาม

หมท2ถกน�าไปปรบใชในการแกไขปญหาระดบต�าบลโดยการอาศยขอมลเปนเครองมอส�าคญ

ในการสอสารระหวางกลมองคกรแตละหมบาน ทงรปแบบการบอกเลา การปฏบตใหเหนเปน

ตวอยางเปนตนสวนการสอสารระหวางองคกรชาวบานกบหนวยงานรฐทใกลชดกบชมชนอยาง

เชนองคการบรหารสวนต�าบลบานขามคอ“แผนพฒนาชมชน”ซงปญหาของชมชนหลายอยาง

ไมสามารถแกไขไดเองโดยชมชน ยงตองการการมสวนรวมจากหลายภาคสวน และยงตองการ

การหนนเสรมอยางตอเนอง

เครอขายกองทนต�าบลบานขามถกยกระดบรปแบบการบรหารจดการและขยายวงกวาง

ไปเปนเครอขายระดบอ�าเภอเกดวงแลกเปลยนเรยนรทกวางขนเกดการถายโอนระหวางความ

รภายนอกและความรภายในอยางเหมาะสมท�าใหการผนกพลงองคกรชมชนเปนทยอมรบของ

ทกภาคสวนอยางเหนไดชด

เครอขำยกองทนต�ำบลบำนขำม

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

18

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

19

จากรปธรรมความส�าเรจของต�าบลบานขามคงไมมใครโตแยงวารปแบบการจดการกองทน

ทถกตอยอดไปสการพฒนาคณภาพชวตเปนหนทางสการจดการตนเองของชมชนทองถนต�าบล

บานขามมการจดการตนเองตงแตระดบครอบครวระดบชมชนระดบต�าบลและก�าลงยกระดบ

ไปสระดบอ�าเภอซงตองอาศยเวลาและการหนนเสรมอยางตอเนองโดยการจดการตนเองของ

บานขามไมไดชใหเหนวาการจดการตนเองคอการไมพงพงภายนอกแตในทางกลบกนบานขาม

แสดงใหเหนวาการจดการตนเองตองเรมจาก“กำรเรยนรปญหำและศกยภำพของตวเอง เรยน

รปญหำและศกยภำพของชมชน”หากปญหาใดทสามารถแกไขไดเองจะพยายามแกไขเองกอน

แตหากปญหาใดทยากเกนกวาก�าลงการแกไขของชมชน“ตองมกำรผสำนพลงขององคกรชมชน

เปนเครอขำย” รวมแรงรวมใจกน มวงแลกเปลยนปญหาและแนวทางแกไขของแตละชมชน

ใหสามารถแยกปญหาเรงดวนทควรแกไขเปนอนดบแรกโดยเปนปญหารวมระดบต�าบลแลวจง

“วำงเปำหมำยหลกทจะขบเคลอนพรอมกน” ดงจะเหนไดจากการทชมชนสามารถวเคราะห

ไดวาปญหาหนสนเปนปญหาทคนในชมชนสวนใหญประสบอยจงก�าหนดเปาหมายทจะลดหน

นอกระบบและลดการพงพงจากภายนอกอยางไรกตามหากองคกรชมชนพยายามผนกก�าลงกน

ในการแกไขปญหาแลวแตกยงไมสามารถท�าไดหนวยงานหรอภาคสวนทเกยวของตองเขามาม

สวนรวมในการแกไขปญหาโดยไมผลกภาระใหเปนหนาทของหนวยงานในการแกไขปญหาของ

ชมชนเพยงฝายเดยวหรอหนวยงานเองกไมผลกภาระใหชมชนเปนผแกไขปญหาเองเพยงล�าพง

ทงนการประสานขอความรวมมอจากหนวยงานหรอภาคสวนทเกยวของเครองมอส�าคญ

ทใชในการสอสารคอ“ขอมล” ใชขอมลเปนสอกลางในการสอสารผาน“แผนพฒนำชมชน”

ซงเปนแผนพฒนาชมชนทเกดจากการมสวนรวมของคนในชมชนรวมคดรวมพฒนาแผนเพอ

เสนอตอหนวยงานหรอภาคสวนทเกยวของโดยความส�าเรจของการขอการสนบสนนจากหนวย

งานสวนหนงมาจาก“ผน�ำชมชนหรอผน�ำองคกรชมชน”เนองจากผน�าเหลานใกลชดกบปญหา

รสภาพของพนทเปนอยางดจงถอไดวาผน�าเปนกลไกส�าคญอยางหนงในการแกไขปญหาของ

ชมชนดวย

อยางไรกตามปญหาของชมชนไมใชสงทสามารถแกไขเพยงครงเดยวแลวจะสามารถสราง

สงคมทเปนสขไดเนองจากปญหาเกดขนอยตลอดเวลาดงนนชมชนควรตระหนกวาการสราง

ภมคมกนใหชมชนสามารถจดการกบปญหาไดโดยการ“มกจกรรมกำรพฒนำทตอเนอง”จะ

แสดงถงความรวมไมรวมมอกนในสงคมซงเปนอกเงอนไขหนงทจะชวยใหชมชนสามารถรบมอ

กบสถานการณทเปลยนแปลงในยคโลกาภวฒนได

จากรปธรรมความส�าเรจของต�าบลบานขาม ท�าใหสามารถนยามความหมายของการ

จดการตนเองอยางงายๆ ไดวา “การจดการตนเองตองพงตนเองเปนหลก รตวตนของตนเอง

และสามารถแกไขปญหาได ทงนการจดการตนเองไมใชเฉพาะความสามารถของชมชนในการ

แกไขปญหาเพยงฝายเดยว แตหมายรวมถงความสามารถในการเชอมโยงกบภายนอกเพอรวม

แกไขปญหาทเกนก�าลง”ซงการจดการตนเองระดบต�าบลมองคประกอบดงน

1. คนในชมชนรจกปญหาของตนเองและปญหารวมของชมชน

2. คนในชมชนมเปาหมายในการแกไขปญหารวมกน

3. มการรวมกลมองคกรชมชนเปนเครอขาย

4. มขอมลทชวยในการวางแผนและการตดสนใจแกไขปญหา

5. มแผนการพฒนาระดบหมบานและระดบต�าบล

6. มผน�าชมชนหรอผน�าองคกรชมชนเปนผประสานขอมลหรอประสานแผนพฒนาชมชน

กบหนวยงานทเกยวของ

7. มกจกรรมในการแกไขปญหาอยางตอเนอง

แมวาต�าบลบานขามจะมศกยภาพในการบรณาการกองทนทเขมแขงมการขบเคลอนการ

แกไขปญหาหนสนรวมกนของคนในชมชนมานานกวา20ปมรปธรรมความส�าเรจเปนทประจกษ

ตอบคคลทวไปจ�านวนมากแตต�าบลบานขามยงตองมการพฒนาในอกหลายมตเชนมตของการ

ท�าเกษตรกรรมเปนตนเนองจากต�าบลบานขามสวนใหญยงพงปจจยการผลตจากภายนอกยง

หวงพงนายทนและยงไมมการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตในพนทเทาทควรดงนนหากจะ

บอกวา“ต�าบลบานขามเปนต�าบลทสามารถจดการตนเองได”คงไมถกตองเทาไหรนกเนองจาก

อาจสรางความเขาใจผดตอคนทวไปทไมไดมโอกาสเรยนรจากต�าบลนเทาทควร ซงอาจเหมา

รวมวา ต�าบลบานขามสามารถจดการตนเองไดทกเรอง แทจรงแลวรปแบบและกระบวนการ

แกไขปญหาหนสนของชมชนเปนหนทางหนงทจะสามารถตอยอดจากการแกไขปญหาหนสน

ไปสการแกไขดานอนๆ จงอาจถอวา ต�าบลบานขามเปนต�าบลจดการตนเองในดานการแกไข

ปญหาหนสนและก�าลงกาวเขาสการเปนต�าบลจดการตนเองอยางเตมตวดงนนหากชมชนมการ

ขบเคลอนการแกไขปญหาตอยอดในประเดนตางๆต�าบลบานขามอาจเปนต�าบลตนแบบในการ

จดการตนเองไดในไมชา

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

21

คนคหาใต ใชสภาฯ พฒนาตำาบลธญญามาศเทพญา

จากสภารอยแปดสสภาองคกรชมชนสภาองคกรชมชนคหาใตอ.รตภมจ.สงขลาเรมจดแจงครงแรกเมอเดอนมถนายน2551

แตกอนหนานนไดรวมกลมท�ากจกรรมในชมชนอยางเปนรปแบบมาตงแตป2548

สาเหตทรวมกลมกเพอจะไดพดคยวาแตละหมบานก�าลงท�าอะไร เกดปญหาอะไรขนบาง

ถอเปนการแลกเปลยนประสบการณและความรซงกนและกน เพอน�าไปปรบปรงใชในหมบาน

ของตนเอง

การรวมกลมในครงนนใชชอวา“สภารอยแปด”เพราะประกอบดวยตวแทนชาวบานรวม

ทงหมด108คน

โดยตวแทนมาจากชาวบานในต�าบลคหาใต 14หมบานหมบานละ7คนรวมเปน98

คนและมตวแทนจากผทรงคณวฒในต�าบลอก10คนรวมทงหมดเปน108คนจงเปนทมา

ของชอ“สภารอยแปด”

สภาฯจะประชมทกวนท17ของเดอนถอเปนขอตกลงและรกนโดยทไมตองท�าหนงสอ

เชญอยางเปนทางการถาวนท17ตรงกบวนธรรมดาจะประชมประมาณหาโมงเยนแตถาตรง

กบวนเสารหรออาทตยจะเรมประชมเรวขนคอตงแตบายโมง

ส�าหรบตวแทนจากหมบานตางๆนนมาจากคนหลากหลายอาชพทงก�านนผใหญบานคร

ผน�าศาสนาต�ารวจชาวบานรวมไปถงขาราชการฝายตางๆทอยในต�าบลคหาใต

การรวมกลมแลกเปลยนของคนหลากหลายอาชพ โดยเฉพาะขาราชการและชาวบาน

ถอวาเปนประโยชนอยางมากตอทงสองฝายชาวบานสามารถเสนอปญหาหรอขอความชวยเหลอ

โดยตรงตอเจาหนาททมารวมประชม

ขณะเดยวกนขาราชการ กจะไดใชเปนเวทน�าเสนอขอมลในสวนงานทรบผดชอบ ชวย

ใหการท�างานเขาถงชาวบานไดงายขนและไดรบความรวมมอมากขน

กจกรรมหลกๆของสภาฯนอกจากการประชมแลกเปลยนและเรยนรปญหาในชมชนแลว

ยงไดรวมกนพฒนาโรงเรยนในชมชนใหมความกาวหนาและเพมประสทธภาพการเรยนการสอน

ใหมากขนดวย

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

22

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

23

นอกจากน “สภารอยแปด” ยงไดเลยนแบบการบรหารงานของรฐบาล โดยแบง

เปนกระทรวงตางๆ เชน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงเทคโนโลยและสารสนเทศ กระทรวง

สาธารณสขกระทรวงศกษาธการฯลฯ

ใครทรบผดชอบกระทรวงไหน กจะไปหาขอมลหรอความคบหนาเนอหาทเกยวของกบ

กระทรวงนนแลวน�ามาเสนอในทประชมเพอแลกเปลยนความคดเหนและน�าไปใชในการพฒนา

ชมชน

ตวอยางเชน ผรบผดชอบกระทรวงศกษาธการกจะคอยตดตามนโยบายรฐบาลใหมๆ

เกยวกบการเรยนการสอนวามอะไรบาง แลวน�ามาพดคยกนสวนไหนทเกยวของหรอม

ผลกระทบกบโรงเรยนในชมชนกหาทางออกรวมกน

สภารอยแปดด�าเนนมาจนกระทงป2551ไดมพรบ.สภาองคกรชมชนพ.ศ.2551ออกมา

ทมงานของสภาฯจงไดไปจดแจงเปนสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใต

“สดาวรรณจาโร”ประธานสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใตเลาความเปนมาวาชวงแรก

คณปาฏหารยบญรตนจากต�าบลควนรและเจาหนาทพอช.เขามาใหความรเรองพรบ.สภา

องคกรชมชน

ตอมาไดน�าเรองนเขามาพดคยกนในการประชมประจ�าเดอนของสภารอยแปด หลงจาก

นนตวแทนแตละหมบานทเขารวมประชม น�าเรองนไปเลาและขยายตอใหคนในหมบานไดรบร

ขอมลเกยวกบพรบ.สภาองคกรชมชนพ.ศ.2551

กระทงสดทายทกฝายไดขอสรปตรงกนเหนควรจดแจงเปนสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใต

“ยอมรบวาตอนแรกทไปจดแจงกนพวกเรากยงไมไดเขาใจเรองสภาองคกรชมชนสกเทาไร

แตเชอวาคงจะเปนผลดกบกลมชาวบานแลวกนาจะเออกบกจกรรมทพวกเราท�ากนอย”

“สวนหลกการตางๆของสภาองคกรชมชนกมสวนคลายกบสภารอยแปดของพวกเราโดย

เฉพาะการเปนเวทพดคยแลกเปลยนเรยนรในชมชน เพอน�าไปสการแกปญหารวมกน ซงเปน

หวใจส�าคญของสภารอยแปด”สดากลาว

ชวงแรกทจดแจง ในเดอนมถนายน2551สภาองคกรชมชนต�าบลคหาใตประกอบดวย

73กลมเชนกลมผสงอายกลมอสม.กลมปลกผกปลอดสารพษกลมนาขาวอนทรยกลมก�านน

ผใหญบานกลมผใชน�าฯลฯ

ประธานสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใต ระบวา หลงจากจดแจงแลว ไดประสานงานกบ

องคกรตางๆในทองถนเพอแลกเปลยนขอมลและรวมมอกนในการพฒนาชมชน

อยางไรกตามในป2551ซงเปนปแรกของการจดแจงสภาฯยงไมไดท�าอะไรเปนชนเปน

อนสวนหนงเปนเพราะยงไมคอยเขาใจวาสภาองคกรชมชนคออะไรและตองท�าอะไร

แตเมอถงป2552ชาวบานเรมเขาใจมากขนจงมาพดคยและจดประชมรวมของสภาองคกร

ชมชนจงหวดเพอแลกเปลยนขอมลท�าใหรวาสภาองคกรชมชนคออะไรและเราจะท�าอะไรรวม

กนไดบางโดยสถานททใชประชมไมแนนอนเปลยนไปแลวแตโอกาสเชนวดโรงเรยนอบต.

ตอมาเรมประสานงานกบ อบต. ในทองถน และพยายามอธบายให อบต. เขาใจถงสภา

องคกรชมชนดวยเพราะจากทไดไปสมผสไมวาหนวยงานในทองถนหรอหนวยงานของรฐสวน

ใหญยงไมคอยรวาสภาองคกรชมชนคออะไร

“สดา”ระบวาในป2553สภาฯของบสนบสนนจากอบต.เพอท�าเรองกลมชาวบานให

เขมแขงและยงยนแตกยงไมไดรบการสนบสนนจนลาสดตองท�าเรองขออกครงซงครงนอบต.

รบปากวาจะใหงบสนบสนนในป2554

นอกจากนสภาฯยงไดท�าแผนประจ�าปและน�าเสนออบต.ในทองถนไดรบทราบดวยแมวา

อบต.จะไมเหนดวยทงหมดแตกถอวาเปนจดเรมตนทด

ทมอบต.ยงแจงดวยวาตอไปจะสนบสนนการท�ากจกรรมของชาวบานผานสภาฯแสดง

วาอบต.เรมเขามามสวนรวมและเขาใจสภาองคกรชมชนมากขน

นอกจากสภาฯจะของบจากอบต.แลวในป2553กยงไดรบงบสนบสนนจากส�านกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) จดท�ารายการวทยดานสขภาพ โดยใสความรเรองสภา

องคกรชมชนลงไปดวย

อกทงยงไดประสานงานรวมกบโรงเรยนสถานอนามยและอกหลายๆหนวยงานในทองถน

แมจะไมใชการประสานเรองของบประมาณแตอยางนอยกไดเครอขายทจะท�างานรวมกนตอไป

อยางไรกตามมาถงปจจบนคนในต�าบลคหาใตเรมรจกสภาองคกรชมชนมากขนแลวชวง

แรกหลายคนคดวาเปนเวทคดคานเรองตางๆแตตอนนสวนใหญเขาใจมากขนวาเปนเวทปรกษา

หารอใหทกฝายมาคยกน

โดยเฉพาะเมอมเรองตางๆ เกดขนในชมชน ไมวาจะเปนฝายทสนบสนนหรอฝายคดคาน

เชนเมอวนท8เม.ย.2553ผานมาสภาฯเปดเวท“ปรกษาหารอกรณการสมปทานเหมองหน

เขาคหา”ซงมผลกระทบตออาชพและวถชวตของคนในชมชนตามมาตรา21 (6)แหงพรบ.

สภาองคกรชมชนพ.ศ.2551

ตามปกตชาวบานในต�าบลคหาใตจะเปนเกษตรกรท�านาท�าสวนยางสวนผลไมพนทสวน

ใหญยงคงเปนธรรมชาตอยมากแตตอนนมการระเบดหนเขาคหากลายเปนปญหาอยางมากตอ

อาชพตางๆเหลาน

สภาองคกรชมชนจงไดจดเวทแลกเปลยนความคดเหนในเรองนโดยเชญทกฝายทเกยวของ

และไดรบผลกระทบซงมทงฝายเหนดวยและไมเหนดวยตลอดจนสวนราชการตางๆมารวมคย

กนเพอหาทางแกปญหา

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

24

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

25

“ส�าหรบทน เชอวาถาไมมสภารอยแปดมากอน กคงยากทจะจดแจงสภาองคกรชมชน

หรอถงจดแจงไดกคงชากวาน เพราะสภารอยแปด เปนทรวมคนพดคยแลกเปลยนปญหาของ

ชมชนอยแลว”

“โดยสวนตวแลวคดวาสภาองคกรชมชนท�าใหพวกเราไดพยายามทจะเชอมตอกบหนวย

งานตางๆใหเขาใจกนมากขนทผานมาหนวยงานราชการกยงไมเขาใจเลยวาสภาองคกรชมชน

คออะไรมไวท�าไม”

“แตถงยงไงสภาองคกรชมชนเองกมทงคนทสนบสนนและคดคานแตเรากไมไดทะเลาะกน

ยงอยรวมกนไดไมไดขดแยงถงขนาดไมพดกนเพยงแคคดตางกนบางเทานนถอวาเปนธรรมดา

ของชมชนทมคนอยรวมกนมากๆ”ประธานสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใตกลาว

ใชสภาฯฟนวถชาวนานบแตสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใตจดแจงมาจนถงปจจบน ไดมการด�าเนนงานเปนรป

ธรรมไปแลวหลายสวน แตสวนทเปนรปเปนรางชดเจนอยางหนงคอ โครงการ “ฟนฟวถชวต

ชาวนา”เนองจากชาวบานต�าบลคหาใตมอาชพท�านาเปนจ�านวนมาก

โครงการ“ฟนฟวถชวตชาวนา”ไดรบการสนบสนนงบประมาณจากสมชชาองคกรชมชน

ภาคใต(สอท.)จ�านวน80,000.-บาทเรมตงแตชวงปลายป2552โดยเปนการตอยอดจากเดม

ทชาวบานรเรมท�ามาตงแตกอนจดแจงสภาองคกรชมชน

ทงน เมอหลายสบปกอนต�าบลคหาใตอดมสมบรณไปดวยปาไม โดยม “เขาคหา” เปน

เอกลกษณทโดดเดนคนเกาแกมกเลาใหลกหลานฟงวาปาเขาคหาสมบรณถงขนาดเมอกอนเปน

ทอยอาศยของเสอปาววหรอโคของชาวบานจะถกเสอกดอยบอยครงชาวบานจงเรยก“เขาโค

หาย”จนเพยนมาเปน“เขาคหา”ในทกวนน

ความอดมสมบรณของปา สงผลใหดนและน�ามความเหมาะสมตอการปลกขาว ชาวบาน

คหาใตทกหมบานจงประกอบอาชพท�านาพนทสวนใหญของต�าบลจงเตมไปดวยทงนากวางใหญ

ขณะทวถและภมปญญาการท�านาถกถายทอดมารนตอรน ตงแตอดตเรอยมา ทงวธคด

เลอกและรกษาพนธขาวการท�าขวญขาวการนวดขาวการลงแขกการจดการน�าโดยภมปญญา

ชาวบานฯลฯ

แตเมอหลายปทผานมาถนนเอเชยตดผานต�าบลคหาใตท�าใหความเจรญทางวตถเขามาส

ชมชนอยางรวดเรวยงเมอตามมาดวยแผนพฒนาของชาตทสงเสรมใหชาวบานปลกพชเศรษฐกจ

เชนยางพาราปาลมน�ามนยงท�าใหวถชวตของชาวบานเปลยนไปอยางเหนไดชด

หลายคนเลกท�านา หนไปท�าสวนยางพาราและปาลมน�ามนแทน ทงนาทเคยเขยวขจจง

คอยๆ เลอนหายไป บางคนหนกยงกวานน เปลยนจากอาชพเกษตรกรไปเปนแรงงานรบจาง

หรอคาขายเลกๆนอยๆ

แมปจจบนต�าบลคหาใตมชาวบานทยงคงสบทอดอาชพการท�านาอยบางในแตละหมบาน

แตมแคเพยง3หมบานเทานนทยงท�านากนเปนจ�านวนมากคอหมท3,8และ14

บางพนทแมจะยงท�านากนอยเยอะ แตวถการท�านากเปลยนไป จากทเคยใชแรงงานคน

และววควายใชวธการลงแขกซอแรงกกลายมาเปนเครองจกรท�าใหวถชาวนาแบบดงเดมเรม

เลอนหายไป

นนจงเปนทมาของโครงการ“ฟนฟวถชวตชาวนา”

“บรรจง ทองเออย” รองประธานสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใต และเปนหนงในผทยง

ท�านาดวยตนเอง เลาวา การพนฟวถชาวนา ไดรบการสนบสนนจากสมชชาองคกรชมชนแหง

ประเทศไทย สภาองคกรชมชนต�าบลคหาใตน�าเรองนเขาหารอในสภาฯ อยางตอเนอง จนได

แผนงานส�าคญ3ขอ

แผนงานแรกคอการเรยนรภมปญญาบรรพบรษพรอมกบฝกทกษะใหกบชาวนาและลก

หลาน เชน ภมปญญาการท�านา การคดเลอกพนธขาว ซงปจจบนเรายงคงรกษาไวไดมากกวา

20สายพนธทงขาวเหนยวและขาวเจาเชนเหนยวลกปลาเหนยวเปยเลบนกชอมาลเปนตน

นอกจากนยงไดเรยนรเทคนคการท�านาตางๆการจดการน�าโดยภมปญญาชาวบานการ

ท�าขนมจากขาวทงการทมเมาขนมเมดขาวขนมจนการท�าขวญขาวฯลฯ

แผนงานทสอง เมอไดเรยนรถงภมปญญาแลว กจะสบทอดภมปญญาเหลานน โดยการ

ฝกปฏบตจรงในสงทสญหายไปแลว เชน การควตอกมาท�าขนมขาวตอกน�ากะท ซงทกวนนไม

คอยไดกนกนแลว

แผนงานทสามคอการขยายผลสคนรนหลงหรอลกหลานโดยทกวนนมเดกๆมารวมเรยน

รจ�านวนมาก

“เราใหความส�าคญเรองความสมพนธของคนกบน�าคนกบนาคนกบสตวคอววควายแลว

กคนกบคน เพราะสงเหลานคอผสรางภมปญญาอยางแทจรง โดยเฉพาะอยางยงคนซงเปนผ

สบทอดถอวามความส�าคญมาก”บรรจงกลาว

“ปราณทองรกษ”ชาวบานคหาใตหนงในแกนน�าโครงการ“ฟนฟวถชวตชาวนา”เลาวา

ชาวบานในคหาใตทงทมอาชพท�านาและอาชพอนซงเหนความส�าคญของการท�านาไดรวมกนท�า

กจกรรมพนฟวถชาวนาขนเพอใหในคนในทกหมบานเหนคณคาของการท�านาโดยเฉพาะอยาง

ยงการถายทอดความรสคนรนลกรนหลาน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

26

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

27

โครงการนไดรบงบประมาณจ�านวนหนงจากส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

(สปสช.)สนบสนนการท�านาปลอดสารรวมกบโรงเรยนวดคหาใตโดยมนกเรยนเขารวมโครงการ

ประมาณหนงรอยคน

โดยเมอวนท16กมภาพนธ2553ไดจดกจกรรมน�านกเรยนชาวนาและพนองชาวต�าบล

คหาใตมารวมกนลงแขกเกยวขาวทนาแปลงหนงในหมท3จากนนกน�าขาวทไดไปแปรรปเปน

อาหารพนบานซงจดไวเปนซมๆ

กจกรรมในวนนน แบงนกเรยนรอยกวาคนออกเปน 6 กลม เวยนไปศกษาเรยนรการท�า

อาหารจากขาวตามซมตางๆ โดยเรม ตงแตการสขาวดวยวธโบราณ การต�าขาวรอนๆ แลวน�า

ไปคลกกบมะพราวน�าตาลและเกลอกลายเปนขาวเมากลนหอมนารบประทาน

ซมถดไปเปนการท�าขนมจนท�าขนมเมดขาวการหงขาวดวยหมอดนขาวตอกขาวพอง

และอาหารสมยนยมดานสขภาพคอการท�าน�าขาวกลอง

โดยทกซมไดเขยนวธการท�าแบบงาย ๆ ใหผสนใจเรยนรไดอาน เพราะในงานไมไดมแต

นกเรยนแตยงมชาวบานในพนทซงสวนใหญไมเคยเหนวธท�าอาหารจากขาวแบบนมากอนรวม

ทงชาวบานจากจงหวดอนๆในภาคใตซงเดนทางมารวมศกษาและแลกเปลยนดวย

“ทกคนจะไดเรยนรภมปญญาการท�านาวากนตงแตการคดเลอกพนธขาวการไถคราดการ

หวานขาวการด�านาแลวกการลงแขกเกยวขาวดวยแกะทเปนภมปญญาของคนใตแทๆโดยม

ชาวนาตวจรงคอพอแมพนองในชมชนนนแหละทเปนครสอน”

“โดยสวนตวแลวเหนการเปลยนแปลงของชาวนาคหาใตมาตงแตเกดถาไมรวมตวกนพน

ฟวถชาวนาตอไปการท�านาและภมปญญาของบรรพบรษกจะเหลอเพยงต�านานเทานน”หนงใน

ผอนรกษอาชพท�านากลาวทงทาย

ระเบดเขาคหา กบ บทบาทสภาองคกรชมชน

“เขำคหำ ภผำมต�ำนำน”

เปนค�าพดของลงคดอนทองอาย64ปชาวบานหมท7ต.คหาใตอ.รตภมจ.สงขลาท

ไดพดในเวทสาธารณะจดโดยสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใตเมอวนท8เม.ย.53ณโรงเรยน

สรวลวล2เพอรบฟงความคดเหนของประชาชนในพนทและภาคสวนตางๆ เพอหาค�าตอบตอ

การตออายสมปทานระเบดหนภเขาคหาแมจะเปนค�าพดสนๆ แตแฝงไปดวยความหมายอยางยง

ลงคด อนทอง เปนชาวบานทไดรบความเดอดรอน จากการระเบดหนตลอด 10 ปทผาน

มา ซงขณะนอายสมปทานไดหมดลงแลว วนนจงเปนโอกาสททกภาคสวนจะไดรวมกนพดคย

เพอคนหาทางออกทดทสดส�าหรบทกฝาย

ตวแทนอตสาหกรรมจงหวดสงขลาใหขอมลเบองตนวาทางราชการไดประกาศใหภเขาคหา

เปนแหลงหนเพออตสาหกรรมเมอป 2540 และเปดใหมการสมปทานระเบดหนอายสมปทาน

10 ป ตงแตป 2542 - 2552 โดยมผไดสมปทานระเบดหน 2 บรษท คอบรษทพระพลมายนง

จ�ากด และนายมน เฉยกล ซงรจกกนดในนามเจาพอระเบดหนแหงยะลา โดยด�าเนนการในนาม

บรษทแคนเซยมไทยอนเตอร โดยทเจาตวยงไมเคยลงพนทมาใหเหนเลยตลอด 10 ป ทท�าการ

ระเบดหนทเขาคหา

ประเดนส�าคญมอยวาขณะนอายสมปทานของทง 2 บรษทไดหมดลงแลว ซงกรณของ

พระพลมายนง มเงอนไขพเศษสามารถขอตออายการสมปทานไดภายใน 180 วน แตตองได

รบอนมตจากคณะรฐมนตร เนองจากอยในพนทลมน�าชน 1 ซงสภา อบต. คหาใต มมตเปน

เอกฉนทใหตออายสมปทานได ขณะนอยในระหวางการสงเรองจากผวาราชการจงหวดไปยง

รมว. มหาดไทย เพอเสนอใหคณะรฐมนตรอนมตตอไป

หากพดในแงของกฎหมายแลวจะเหนไดวาสวนงานราชการทเกยวของทงอบต.คหาใต

อตสาหกรรมจงหวด,สงแวดลอมจงหวด,ท�าตามกระบวนการของกฎหมายทกประการในฐานะ

ทภาครฐมองวาทรพยากรธรรมชาตเปนของรฐแตภาคประชาชนกลบมความเหนทตางออกไปซง

ทผานมากฎหมายทเปดโอกาสใหประชาชนใชสทธปกปองผลประโยชนของสวนรวมมอยนอยมาก

ชาวบานในเครอขายผคดคานการระเบดหนมองในแงของชมชนวา“เขาคหาเปนของชาว

คหาใต และของคนไทยทงประเทศ” เปนบอเกดของวฒนธรรมความเชอ และภมปญญาของ

หมบานมคลองเคยนไหลผานเปนแหลงอาศยของปลาและสตวตางๆทมคณตอมนษยเปน

แหลงปลกขาวทส�าคญของจงหวดสงขลามถ�าคางคาวทชาวนาสามารถใชมลท�าปยไดทงปตลอด

จนเปนแหลงสมนไพรและพชพนธทสมบรณเหมาะทจะอนรกษไวใหลกหลาน

ลงคดอนทองเลาวาตลอด10ปทมการระเบดหนนอกจากท�าใหบานทอยอาศยไดรบความ

เสยหายแลวสะเกดหนกไปตกในทนาแหลงเพาะพนธปลาถกท�าลายปาไมถกตดคางคาวกหาย

ไปเราไมอยากใหเขาคหาเหมอนเขาพระซงทกวนนเหลอแตชอแลวเราอยากใหกนเขาคหาเปน

แหลงท�ากนควบคไปกบแหลงทองเทยวเชงอนรกษ

สพจน จรงจต ตวแทนสอมวลชนจากโฟกสภาคใต ทรวมสงเกตการณ เปรยใหฟงวาทก

วนนทรพยากรธรรมชาตถกท�าลายไปเกอบหมดแลววนนตองหยดท�าลายสถานเดยวเทานน

ดานสมาชกอบต.คหาใตทานหนงพดวาการระเบดหนท�าใหคนคหาใตมงานท�ามากกวา

100 ชวตหากไมตอสมปทาน แลวคนงานเหลานจะอยอยางไร เขาตองหาเงนเลยงลกเลยง

ครอบครว

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

28

สวนตวแทนจากบรษทแคนเซยมไทยอนเตอรแสดงความนอยใจวาบรษทกเปนคนท�ามา

หากนรายหนงไมใชจ�าเลยของสงคมเรากท�าถกตองตามกฎหมายทกประการ

หากฟงทกเสยงทแสดงความคดเหนออกมาจะเหนไดวาทกฝายตางกมเหตผลทนารบฟง

หากแตเวทวนนมความแตกตางออกไป เพราะเปนการจดโดยสภาองคกรชมชนต�าบล คหาใต

ทท�าตามภารกจของพรบ.สภาองคกรชมชนพ.ศ.2551มาตรา21(6)ทระบไวอยางชดเจน

วา “สภาองคกรชมชนต�าบล มภารกจ จดใหมเวทการปรกษาหารอกนของประชาชน เพอสง

เสรมการมสวนรวมของประชาชนในการใหความคดเหนตอการด�าเนนโครงการหรอกจกรรม

ขององคกรปกครองสวนทองถนหรอหนวยงานของรฐหรอเอกชนทสงผลหรออาจกอใหเกดผล

กระทบตอคณภาพสงแวดลอม หรอทรพยากรธรรมชาต สขภาพอนามย คณภาพชวตของ

ประชาชนในชมชน ทงนองคกรปกครองสวนทองถนหรอหนวยงานของรฐซงเปนผด�าเนนการ

หรอเปนผอนญาตใหภาคเอกชนด�าเนนการตองน�าความเหนดงกลาวมาประกอบการพจารณา

ดวย”

ดงนนเวทสาธารณะกรณระเบดหนทคหาใตจงอาจเปนเวทแรกๆ ของเมองไทยทจดโดย

สภาองคกรชมชนต�าบล ซงเปนองคกรภาคประชาชนทจดตงตามกฎหมาย และเปนมตส�าคญ

ของการพฒนาทกฎหมายใหโอกาสภาคประชาชนไดมเวทเสนอความคดเหนของตนเปนอยาง

มสถานะมากขน

การทสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใตจดใหมเวทสาธารณะเพอรบฟงความเหนในครงนจง

เปนมตใหมทส�าคญในการใหความส�าคญกบสทธของชมชน สทธทรฐธรรมนนรบรอง ทส�าคญ

เปนการใชสภาองคกรชมชนต�าบลเปนเครองมอเดนไปสการหาขอยตธรรมรวมกนอยางสนต

บทสรปจากสภารอยแปดซงเปนการรวมตวตามวถของชาวบานขบเคลอนไปสสภาองคกรชมชน

ทยงคงมเนอหาและรปแบบเหมอนสภารอยแปดเพยงแตมสถานะตามกฎหมายรองรบจงท�าให

งานของคนคหาใตขบเคลอนตอไปอยางมพลงมากขนซงการฟนฟวถชาวนาและการหาขอมลยต

กรณระเบดหนเปนเพยงบทเรยนแรกๆเทานนแตทางเดนของสภาองคกรชมชนต�าบลคหาใตยง

กาวเดนตอไปบนฐานสทธของพลเมอง

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

30

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

31

การจดการตนเองของเครอขายชมชนรมคลองบางบว เพอทอยอาศยและการพฒนาอยางยงยน

อดมศรศรลกษณาพรจรยาเรองฉาย/เรยบเรยง

คลองบางบวเปนคลองสายหนงทางตอนเหนอของกรงเทพมหานครมความยาวประมาณ

9กม.กวางประมาณ80เมตรอยในพนทของสามเขตคอบางเขนหลกสและดอนเมองสมยอดต

เปนคลองทเตมไปดวยบวแดงเรอแทบจะผานไปไมไดจงเรยกวาคลองบางบว

คลองบางบว เดมเปนคลองชลประทานขดในราวป2470และชาวบานไดตงถนฐานรม

คลองมาตงแตสมยนนประกอบอาชพท�านาเผาถานตอมามการท�าอฐมอญมการน�าขาวถาน

และอฐไปขายทตลาดบางบว

การขยายตวของเมองท�าใหมคนอพยพมาอยรมคอลงหนาแนนมากขนเรอยๆตงแตหลงม

2530เปนตนมาปจจบนสองฝงคลองเตมไปดวยชมชนอดตงแตประมาณป2540เปนตนมา

มกระบวนการพฒนาและแกไขปญหาชมชนแออดขององคกรชมชนมาอยางตอเนอง เขารวม

โครงการบานมนคงในป2547พฒนาจนเปนแบบอยางของการแกปญหาชมชนแออดรมคลอง

ของประเทศ

ชมชนแออดในเขตบางเขนและกรงเทพมหานครการส�ารวจชมชนอดทวประเทศของสถาบนพฒนาองคกรชมชนและเครอขายองคกรชมชน

ในป2551พบวากรงเทพมหานครมชมชนแออดทงสน1,266ชมชนมผอยอาศยรวม364,344

ครวเรอน เปนผเดอดรอนเรองทอยอาศยจ�านวน225,440ครวเรอนคดเปนรอยละ31ของ

จ�านวนครวเรอนผเดอดรอนทงประเทศส�าหรบจ�านวนชมชนแออดกรงเทพมหานครมจ�านวน

ชมชนอดคดเปนรอยละ20ของจ�านวนชมชนอดทงประเทศ

ในเขตบางเขนมจ�านวนชมชนอด18ชมชนมผเดอดรอนเรองทอยอาศย3,701ครวเรอน

สวนใหญตงถนฐานอยรมคลองบางบวซงพนทสวนใหญเปนทราชพสดของกรมธนารกษ

เครอขายคลองบางบวและโครงการบานมนคงคลองบางบวเปนคลองขดตงแตสมยรชกาลท 5 และมอายยนยาวกวารอยป ตอมาในป

2537ชมชนคลองบางบวไดประสบปญหาเรองของขยะและน�าเนาเสยในเขตชมชนแตชมชนไม

สามารถเขาถงรฐสวสดการไดท�าใหในป2541ชมชนแออดรมคลองบางบวจ�านวน12ชมชน

ไดกอตง “เครอขายพฒนาชมชนและสงแวดลอมคลองบางบว”ขนเพอท�าหนาทประสานงาน

กบหนวยงานตางๆสรางความรวมมอการพฒนาชมชนในมตตางๆเปนกจกรรมทท�ารวมกนเชน

การจดการขยะในคลอง การท�าน�าหมกชวภาพเทลงคลองเพอบ�าบดน�าเสย การบ�าบดน�าเสย

ครวเรอนการออมทรพยการพฒนาอาชพการรกษาความสะอาดคคลองฯลฯและมการประสาน

งานกบชมชนรมคลองอนๆในกรงเทพมหานครโดยเครอขายมกรรมการซงมาจากชมชนรมคลอง

รวม28คนประชมหารอกนเดอนละครง

การท�างานของเครอขายฯมการออกแบบและรบผดชอบงานพฒนาในดานตางๆ คอ สง

แวดลอม สวสดการ ทอยอาศย องคกรการเงน แผนชมชน/ขอมลและประเดนงานอาชพและ

เศรษฐกจชมชนแตละประเดนงานมคนท�างานทงหมดกวา200คน

ในดานการแกปญหาทอยอาศยมเจาหนาทสถาบนพฒนาองคกรชมชนไดท�างานกบรวมกบ

ชมชนท�าความเขาใจเกยวกบโครงการบานมนคงในป2546เครอขายฯเรมด�าเนนการพฒนาท

อยอาศยตามโครงการบานมนคงในป2547เรมตนมชมชนรมคลองเขารวม9ชมชนและไดขยาย

เปนเครอขายองคกรชมชนระดบเขตบางเขนในปจจบนมรายละเอยดผเขารวมโครงการเพอการ

พฒนาทอยอาศยตามตารางดงน

ชมชน รปแบบการพฒนา จ�านวนครวเรอน

ขนาดพนทปรบปรง(ไร)

งบสาธารณปโภค งบสนเชอ

1.กาวหนา รอยายสรางใหมบางสวน 296 12 13,320,000 2,310,000

2.ชายคลองบางบว รอยายสรางใหมทงหมด 396 18 17,820,000 7,050,000

3.บางบว(หลงกองการภาพ)

รอยายสรางใหมทงหมด 229 12 10,305,000 24,000,000

4.รวมใจพฒนาใต รอยายสรางใหมบางสวน 295 12.5 13,275,000 -

5.รวมใจพฒนาเหนอ รอยายสรางใหมบางสวน 459 23 20,655,000 -

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

32

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

33

ชมชน รปแบบการพฒนา จ�านวนครวเรอน

ขนาดพนทปรบปรง(ไร)

งบสาธารณปโภค งบสนเชอ

6.รอยกรอง รอยายสรางใหมบางสวน 229 12 10,305,000 2,250,000

7.รนใหมพฒนา รอยายสรางใหมบางสวน 387 15 17,415,000 -

8.รวมมตรแรงศรทธา

รอยายสรางใหมใกลบรเวณเดม 395 17,775,000 -

9.สามคครวมใจ รอยายสรางใหมทงหมด 195 12 8,775,000 16,218,000

10.บางบวเชงสะพานไม*

รอยายสรางใหมทงหมด 68 3 3,060,000 9,159,000

11.บานบางเขน* รอยายสรางใหมทงหมด 44 3 1,100,000 12,000,000

12.อทศนสรณ* รอยายสรางใหมทงหมด 120 3 2,500,000 2,950,000

13.วรววฒนาบางบว

รอสรางใหมทงหมดทดนเดม 45 1,125,000

14.คลองหลมไผ

รอสรางใหมทงหมดทดนเดม 65 1,625,000

15.รามอนทราก.ม.6

สรางใหมทดนใหม 82 2,870,000

รวม 15 ชมชน 3093 122.5 136,305,000 75,937,000

เกณฑกำรพจำรณำผเขำรวมโครงกำร (ตวอยำงชมชนบำนบำงเขน)

1. เปนผเดอดรอนเรองทอยอาศยและอาศยอยในชมชนจรง

2. ใหความรวมมอกบกจกรรมกลมชมชนและเครอขายเปนอยางด

3. มอาชพสจรตไมเลนการพนน

4. เปนผปลอดยาเสพตด

5. รกสงบไมสรางความเดอนรอนใหผอน

6. เปนสมาชกกลมออมทรพยทดออมสม�าเสมอ

7. เปนผทเชาอยในชมชนมาแลวไมนอยกวา2ป

8. หามโอนสทธ-ขายสทธโดยพลการแตสามารถโอนตอใหทายาทได

9. หามใหเชายกเวนสหกรณจะเปนผใหเชาเอง

10. ถาตองการขายสทธใหขายคนใหกบสหกรณเทานน

11. เปนครอบครวขยายของชมชนและมรายไดเปนของตนเอง

12. บคคลทไมไดอยในขายคณสมบตแตมความสมพนธและท�าประโยชน

ตอชมชนจะพจารณาเปนรายๆไปทงนขนอยกบดลพนจของคณะกรรมการ

ขอมลทนำสนใจเกยวกบกำรปรบปรงชมชนรมคลองบำงบว

ขนาดพนทอยอาศย/ของครวเรอนประมาณ50-80ตารางเมตร

ราคาบานโดยประมาณ100,000-250,000บาท

คาเชาทจากกรมธนารกษ1.50-9.0บาท/ตารางวา/เดอนระยะเวลาเชา30ป

คาผอนสงสนเชอกบพอช.590-1,187บาท/ราย/เดอน

รายไดของครวเรอนประมาณ4,000–15,000บาท/เดอน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

34

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

35

การท�างานแบบมสวนรวมขององคกรชมชนและทองถนเปนปจจยของความส�าเรจ

การท�างานของเครอขายฯ ทเรมจากสงแวดลอม ตามดวยการแกปญหาทอยอาศย การ

พฒนาอาชพ การจดสวสดการชมชน ไดเนนกระบวนการท�างานทคนในชมชนมสวนรวม การ

สรางเครอขาย การประสานความรวมมอกบหนวยงาน จงน�าไปสการจดการตนเองเพอพฒนา

ชมชนในดานอนๆทครอบคลมกลมเปาหมายทงเดกเยาวชนคนในวยท�างานและผสงอาย

ซงนอกเหนอจากการท�างานในรปแบบของเครอขายชมชนแลวยงมโครงสรางการท�างาน

ในระดบเขต ทมองคประกอบชมชน หนวยงาน สถาบนการศกษา ฯลฯ เพอสนบสนนใหงาน

พฒนาของชมชนประสบความส�าเรจรวดเรวขนตามตารางดงน

กองทนเมองบางเขนเพอการพฒนาทยงยนกองทนเมองบางเขนจดเรมตนจากรากฐานการออมทรพยของชมชนเพอดแลสงแวดลอม

และจดสวสดการในชมชนพฒนาตอยอดขยายเครอขายจากชมชนรมคลองบางบวเชอมโยงภาค

ภาคสวนตางๆสระดบเขตจนเกดกองทนเพอทอยอาศยในระดบเมองขน

จากปญหาเรองขยะและน�าเนาเสยทเกดขนกบชมชนแออดรมคลองบางบวในเขตบางเขน

ท�าใหเกดการรวมกลมของชาวบานจาก 12 ชมชน จดตงเปนเครอขายพฒนาชมชนและสง

แวดลอมคลองบางบวเมอป2542เพอประสานงานและสรางความรวมมอในการพฒนาชมชน

ทางดานตางๆตอมาในป2547เครอขายฯไดเรมด�าเนนการพฒนาทอยอาศยตามโครงการบาน

มนคงหลงจากไดด�าเนนการแกปญหาทอยอาศยตามโครงการบานมนคงมาระยะหนงจนกระทง

เมอป2550เกดปญหาตดขดในการสนบสนนงบประมาณของรฐบาลท�าใหเครอขายไดรเรมจด

ตงกองทนเพอทอยอาศยระดบเมองเพอสนบสนนการแกปญหาใหกวางขวางออกไปมากยงขน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

36

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

37

ตวอยางขนตอนการจดท�าโครงการแกปญหาทอยอาศยชมชนบางบว(หลงกองการภาพ)

ในป2547 เปนชวงเรมตนลงพนทท�าความเขาใจในการแกไขปญหาทอยอาศย โดยคณะ

ท�างานในเครอขายลงชแจงรายชมชนกบสมาชกเกยวกบโครงการบานมนคงพรอมจดตงคณะ

ท�างาน และกลมออมทรพยเพอทอยอาศยขนพรอมกน การจดตงคณะท�างานของแตละชมชน

มระเบยบวาจะตองมประธานชมชนทเขตแตงตงหนงคนเปนกรรมการรวมสวนทเหลอเปนชาว

บานหรอกรรมการชมชนกไดระหวางการลงพนทกจะพบชมชนทมความกระตอรอรนและตอ

ตานตามมาเปนระยะๆ เวนแตชมชนบางบวทเปนชมชนทเรยบรอยไมมการตอบรบหรอเสนอ

ใดๆ ทงสน เครอขายคดเหนอยางไร กท�าตามเพราะเหนวาด แกนน�ากลมออมทรพยขณะนน

คอลงสงวนเปนทไววางใจของสมาชกในชมชนแตลงจะมขอตดขดในเรองของสขภาพเวลาม

การประชมกจะเหนลงสงวนขจกรยานพรอมกบไมเทาเพอใชพยงตวตอนเดนไปดวยทกครงคน

ท�างานมความคาดหวงอยากท�างานทชมชนบางบวเปนพนทแรก เพอน�ารอง แตกตดตรงทคน

ท�างานยงไมพรอมเครอขายจงเลอกชมชนสามคครวมใจเพราะมคณะท�างานพรอมสมาชกออม

ทรพยขณะนน80%ซงถอวามากกวาชมชนอนๆจงไดรบเลอกเปนชมชนน�ารอง

ขนตอนการด�าเนนกจกรรมการแกไขปญหาเรองทอยอาศย 1. เปดเวทท�ำควำมเขำใจคณะกรรมการเครอขายพฒนาสงแวดลอมคลองบางบวไดรวม

กนเปดเวทรายชมชนแลวทกชมชนตลอดสายคลองบางบวจนชาวบานเขาใจไดรวมกบชาวบาน

แตละชมชนเลอกคณะกรรมการกลมออมทรพยเพอทอยอาศยของแตละชมชนโดยเลอกจากชาว

บานในเวทประชมและขอมตในทประชมเพอเลอกคณะท�างาน

2. ก�ำหนดกตกำ หำคณะท�ำงำนและออมทรพยเครอขายฯไดรวมกบชาวชมชนและคณะ

กรรมการกลมออมทรพยรายชมชนก�าหนดระเบยบขอบงคบโดยเปนกตกามาจากมตชาวบานใน

ทประชมและเครอขายคอยหนนเสรมจนไดไปเปดบญชและก�านดการออมรายเดอนหรอรายวน

ซงขนต�าแตละชมชนประมาณ100-200บาท/หลงคาเรอนการออมเงนสวนหนงเปนการท�าให

เชอมความสมพนธกนระหวางชาวบานและคณะท�างานท�าใหรจกรบผดชอบตวเองรจกการใช

จายงบประมาณเหนอกเหนใจกนมากขนกลมยอยอาจจะจดตามเครอญาตหรอพนทสรางความ

โปรงใสเปนหลกใหชาวบานมสวนรวมในทกขนตอน

3. กลมยอยและกำรส�ำรวจขอมลเมอมการออมเงนกนจนเหนไดวามความเขมแขงภายใน

กลมแลว มการแบงกลมยอยเพอดแลและชวยเหลอกน อกทงไดเชอมโยงกบกลมใหญและไดร

ปญหาและความตองการของชาวบาน มการแบงงานกนท�า รวมกนส�ารวจขอมลรายครวเรอน

ขอมลพนฐานตางๆเปนการส�ารวจแบบมสวนรวมของชาวบานท�าใหไดขอมลตามความเปนจรง

ไมมปกปดและสามารถน�าขอมลไปจดท�าแผนแกไขปญหาตางๆเชนเรองหนสนตอมาไดเปดเวท

ชาวบานและชาวบานเองกมสวนรวมในการจดท�าผงเกาและแบบบานทตนตองการและไดรบ

การยอมรบจากเวทชาวบานเดมจะลองผดลองถกใชแตเวทใหญจดเวทประชาวจารณแตไมคอย

จะไดผลมากนกจงไดจดกลมยอยตามพนทบางตามญาตพนองบางตามกลมอาชพบางจ�านวน

5หลงคาเรอนตอ1กลมยอยในระหวางลงจดกลมยอยกลงท�าความเขาใจในแตละกลมใหชาว

บานมสวนรวมแสดงความคดเหนรวมกนบางกลมตงชอกลมวากลมโซดากลมเปปซกลมพลง

เงยบฯลฯโดยมหวหนากลมยอยคอยท�าความเขาใจและเปนผประสานกลมใหญเชนเกบเงน

ในกลมยอยสงกลมใหญท�าความเขาใจในกลมยอยบรหารจดการในกลมกนเองอยางมสวนรวม

4. กำรจดสทธทอยอำศยเมอปรบผงใหมแลวจงน�าไปจดสทธในทดนของแตละคนวาจะ

อยตรงไหนสวนใหญขอเลอกอยใกลพนทเดมและเลอกในเฟสเดยวกนวาใครจะอยหองไหนจง

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

38

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

39

ไดรวมกนจดเวทแสดงสทธในแตละกลมยอยกลมยอยจะเปนผยนยนวาจะก�าหนดสทธบางชมชน

ก�าหนดสมาชก8คนได1สทธถาเกน8ไดขยายอก1สทธและคนทจะนบไดนนตองอาศย

อยจรงในชมชนไมนอยกวา3ปกลมยอยจะรกนเองวาใครอยจรงหรอไมอยจรงเพราะบางหลง

มคนอาศยในทะเบยนบานถง18คนแตอยจรงๆแค5คนนอกนนไมมตวตนนอกนนไมมตว

ตนอยทอนอาศยอยในทะเบยนบานใชชอ ผเชาทมทะเบยนบานและอาศยอยจรงในชมชนเกน

10ปและท�าความดใหกบชมชนสามารถไดสทธ

การออกแบบจดท�าผงชมชน ไดรบความรวมมอจากมหาวทยาลยศรปทม โดยอาจารย

ประยงค โพธศรประเสรฐ ขนตอนการจดท�าผงเปนขนตอนทมความส�าคญมากทสด เนองจาก

วธการจดท�าผงชมชนเปนการหาความคดการอยอาศยเปนรายกลมยอยถอไดวาเปนหนาทความ

รบผดชอบและบทบาทขนตอนของสมาชกกลมยอยทจะไดมการไดแสดงความคดเหนอยางเตม

ท และเปนจดเรมตนทท�าใหคนในชมชนมความเหนตรงกนวาชมชนบางบวจะตองรอเทานนจง

จะมระบบการอยอาศยทดขน

การจดระบบการกอสรางของชมชนคณะท�างานกลมออมทรพยจะจดระบบการรวมของ

ชมชน ในเรองการสรปยอดการเงน รบจาย สวนการด�าเนนงานและการตดสนใจรวมถงการ

ควบคมงานจะเปนกลมยอยกลมยอยจะท�าหนาทเหมอนกลมใหญเพอแตการดและสมาชกนอย

กวา การซอวสดชมชนจะใหสมาชกเสนอชอรานวสดและเลอกเหลอเพยงสองสามรานเทานน

ชมชนจดรายการวาวสดตอหลงมอะไรบาง ยอดวงเงนของบานแตละหลงสามารถใชไดไมเกน

เทาไหร พอสนเดอน ตวแทนกลมทท�าหนาทสรปใบเสรจคาใชจายของกลมยอยแลว กจะมา

ท�าเคลยคาใชจายกบคณะท�างานกลมออมทรพย ชางทกลมสรางแตละกลมยอย บางครงกจะ

มเจาของรานวสดรวมดวย เพอเคลยรเงนตรงจดนนเลย กรณทบางบานตองการวสดมากกวา

วงเงนทก�าหนดรวมกนกสามารถใชเงนสดซอวสดได

ส�านกงานเขตบางเขนไดอ�านวยความสะดวกใหกบชมชนทกดานตงแตการชแจงท�าความ

เขาใจชวยแกไขปญหาอ�านวยความสะดวกขอตดขดในการด�าเนนงานชวยเจรจาทางเขาออก

ระหวางการกอสรางและรวมวางแผนงานพฒนาตอเชงสงคมรอบดาน

เมอเรมสรางบานหรอระบบสาธารณปโภคถนนไฟฟาประปาทท�าการกมการเลอกชาง

เปนทมสาธารณปโภคจาก

ชมชนถาไมพอกเปดรบจากชมชนใกลเคยงมการบรหารจดการโดยชาวบานมามสวนรวม

ควบคมงานซอวสดตรวจสอบในสวนของชมชนแลวยงมในสวนของเครอขายฯลงไปตรวจงวด

งานอกดวยเมอสรางโดยแรงงานชาวบานเองจะเกดความรกในสงของทไดสรางใครจะมาท�าลาย

บานเรอนถนนหนทางหรอทท�าการกจะเกดความหวงแหนมากขนชมชนเลาวาสงส�าคญท

ไดจากการกอสรางบาน คอ เกดวฒนธรรมทมการชวยเหลอกน เชน การรอยายไมมการใชงบ

ประมาณรอยายกนโดยชาวบานมการชวยเหลอกนอกทงมความรกและหวงแหนในสงทตนไดท�า

หรอกอสรางเสมอนเปนของตนเองจงเกดวฒนธรรมใหมคอรกษาและชวยกนดแลโดยชาวบานท

ส�าคญชาวบานเองไดมโอกาสไดเสนอแผนงานความตองการจากการทชาวบานมสวนรวมในการ

ออกแบบผงชมชนแบบบานหรอระบบสาธารณปโภคไปสสวนราชการใหเกดการยอมรบได

จากการจดระบบกลมยอยเพอท�าบานแลวผลทตามมาคอกลมยอยมการท�าบญชครว

เรอน มการจดการดานการเงน การจดระบบสวสดการ การดแลสงแวดลอมของบรเวณกลม

บานตนเอง

กลมกจกรรมของชมชน1. กลมออมทรพยเพอทอยอาศยจดการดแลงบประมาณสนเชอปลกสรางบานโดยจด

เกบอตราดอกเบย5%2%สงคนพอช.1%เปนคาบรหารจดการ1%กองทนส�ารอง1%

สวสดการซง1%ส�าหรบสวสดการจะตดรายไดเขากลมสวสดการเพอบรหารจดการ

2. กลมเยาวชนจดกจกรรมดานกฬาภายในชมชน

3. กลมแมบานอาชพจดท�าอาชพเสรม

4. กลมฌาปนกจเกบเงนเปนครงๆเมอมการเสยชวตของสมาชกและผเสยชวตไดจาก

สมทบจากกลมสวสดการเพมเตม

5. กลมสวสดการกองทนสวนหนงมาจาก1%จากดอกเบยสวนตางการใชสนเชอบาน

และการสมทบเพมเตมจากสมาชกภายในครอบครวในกลมตางๆเพมเตม

ผลกระทบจากโครงการแกปญหาทอยอาศยและการพฒนาสภาพแวดลอม

ชำวชมชนมควำมมนคงในเรองทดนและทอยอำศย

• ชาวชมชนมบานอยอาศยทมนคงสวยงามไมตองกลวถกไลรอมากกวา3,000ครวเรอน

มบานทสรางเสรจแลว750ครวเรอนรวมทงการเชาทดนราคาถกจากเจาของทดนคอกรม

ธนารกษแลว7ชมชนจ�านวน100ไร

ชำวชมชนมระบบสำธำรณปโภค / สำธำรณปกำร / สงแวดลอมทดขน

• ลดรายจายคาน�าประปาไฟฟาลงไดประมาณ50-70%เพราะไมตองตอพวงจากคนอน

เนองจากมทะเบยนบานถกตองสามารถตดตงไฟฟาประปาไดตามกฎหมาย

• แกปญหาการรกล�าล�าคลองทงทรกล�าแลวรอยายถอยรนขนมาและปองกนการรกล�าใหม

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

40

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

41

• มถนนหนทางเพอการสญจรไปมาในชมชนสะดวกและสามารถระงบเหตฉกเฉนไดม

ประสทธภาพมากกวาเดม เชน ไฟไหม การน�าคนเจบปวยสงโรงพยาบาล การเกบขยะ

รวมทงกจกรรมนนทนาการชมชน

มกองทนสวสดกำรชมชนและกำรประกนควำมเสยง

• สมาชกมเงนออมทกครอบครวเพมขนอยางตอเนอง

• มกองทนสวสดการชมชนระดบเขตและชมชนเพอการชวยเหลอเกอกลกนของสมาชก

• จดการใหมกองทนประกนความเสยงดานทอยอาศย

กำรพฒนำควำมเขมแขงของชมชน

• สมาชกในชมชนมความสามคครวมมอรวมใจกนท�างานสาธาณะมากกวาเดม

• ชมชนมพนทสวนกลางในการจดกจกรรมตางๆรวมกนมบานพกส�าหรบคนดอยโอกาส

• สามารถแกปญหาอนในชมชนไดเชนปญหายาเสพตด

• ชาวบานมประสบการณการท�างานทหลากหลาย เชนการกอสรางบาน การค�านวณคา

กอสรางการออกแบบบานและชมชน

ควำมสมพนธ/ควำมรวมมอกบหนวยงำนดขน

การประสานงานกบหนวยราชการการท�างานแบบมสวนรวมการบรหารงานสหกรณ

• การท�างานของเครอขายมความเขมแขงมากยงขนเพราะสามารถแกปญหาทอยอาศยซง

เปนปญหาทส�าคญทสดของชาวชมชน

• หนวยราชการกบชมชนมความสมพนธดกวาเดมเพราะการท�างานรวมกนสามารถตอยอด

ไปสความสมพนธทางดานอนๆไดมาก

เกดสภำเดกและเยำวชนเครอขำยพฒนำสงแวดลอมคลองบำงบว สมำชกกวำ 100 คน

• ท�ากจกรรมดานสงแวดลอม

• รณรงคตอตานยาเสพตด

กำรจดกำรสงแวดลอม รณรงค คลองสวยน�ำใสรวมเครอขำยชมชน 9 คคลองในพนท กทม.

• บนความรวมมอกบสถาบนการศกษา เขตบางเขน กรมทหารราบท 1 รกษาพระองค

(นดามหาวทยาลยราชภฏพระนครฯ

เครอขำยพฒนำชมชนและสงแวดลอมคลองบำงบวผประสานงานคณประภาสแสงประดบ58/5ม.6แขวงอนสาวรยบางเขนกทม.โทร.087-5034658,02-9729035เวบไซต:www.klongbangbua.com

ตำาบลคลองตน อำาเภอบานแพว จงหวดสมทรสาครประยงคอปเสน

เปนต�าบลทมคลองเกาแกทมประวตยาวนานและเปนคลองแหงวฒนธรรมชอวา“คลอง

ด�าเนนสะดวก” โดยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯ ใหขดเชอมระหวาง

แมน�าทาจนกบแมน�าแมกลองเปนคลองทใชคนขดมความยาวถง32กโลเมตรซงเมอครบทก

ระยะจะมเสาหนปกเปนหลกเขตมแปดหลกโดยหลกทหนงอยทประตน�าบางยางซงเปนพนทของ

สองต�าบลคอต�าบลคลองตนและต�าบลสวนสมมคลองเชอมรอยไหลผานหมบาน/ต�าบลคลองตน

จ�านวน25คลองผคนในต�าบลประกอบอาชพการเกษตรท�านาและปลกผลไมทหลากหลายโดย

สภาพแวดลอมทวไปจดวาเปนพนทต�าบลทมถนนสวยงามมตนไมเขยวขจล�าคลองสวย/น�าใส

ชาวต�าบลคลองตนมของดทคนทวไปเปนทรจกคอมพระทเปนทเคารพของคนหลายต�าบล

ไดแกหลวงพอยมวดคลองตนราษฏรบ�ารงนอกจากนนยงมการรวบรวมศลปวฒนธรรมเกาแก

ของชมชนศนยสภาวฒนธรรมต�าบลคลองตนเกษตรพฒนา

ในดานประเพณส�าคญกไดแกการสบสานวฒนธรรมประเพณ“สงกรานต”ทยงใหญซง

จะจดขนในทกวนท 16 เมษายน ของทกป ซงวนสงกรานตของทน จะเปนวนทรวมญาตของ

คนในต�าบล

ดานการพฒนาคณภาพชวตและชมชนในระยะทผานมาชาวต�าบลกไดเกดการจดตงกลม

องคกรตางๆ ทงจากการสงเสรมของภาครฐและทด�าเนนการกนเอง ในหลายๆกจกรรม ท�าให

ต�าบลคลองตนมกลมองคกรตางๆของชาวบานนบรอยกลม เชน กลมออมทรพยเพอการผลต

กองทนสวสดการระดบต�าบล,ศนยปราชญชาวบานต�าบลคลองตน(ศนยเรยนรเกษตรกรรมพอ

เพยง)มสภาวฒนธรรมต�าบลและสภาองคกรชมชนต�าบลซงนบวามความหลากหลาย

แสดงใหเหนวาต�าบลคลองตนมพนฐานการพฒนาดและมตนทนทางสงคมทสงมากโดย

เฉพาะการมแกนน�าทท�างานรวมกนอยางดปญหาหลกของชาวต�าบลนนคอปญหาหนสนความ

ไมปลอดภยในทรพยสน(มคดลกขโมยในไรสวนเพมขน)ปญหาจากการมตนทนผลผลตสงและ

ขายไมไดราคาและคนในชมชนยงไมไดรบสวสดการททวถงครอบคลม

ทายทสด สภาองคกรชมชนต�าบล ไดมประสบการณทไดรบการถายทอดจากต�าบลบาน

เลอกอ.โพธารามจ.ราชบรกเปนฝายลกขนมาประสานงานใหองคกรปกครองสวนทองถนก�านน

ผใหญบานและตวแทนกลมคนในต�าบล ไดเขามารวมหารอทจะบรณาการงานพฒนาในต�าบล

เนองจากเหนวา การท�ากจกรรมของกลมองคกรตางๆ ยงท�าไปตามงบประมาณทมหรอตามท

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

42

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

43

หนวยงานสนบสนนก�าหนดเทานนซงท�าใหตางคนตางท�าและเกดความซ�าซอน

ผลจากการหารอกนสามฝายคอทองถนทองทและสภาองคกรชมชนกไดเหนชอบใหม

การจดท�าเปาหมายตวชวดการพฒนาชมชนทองถนทเปนเปาหมายรวมของคนทงต�าบลโดยการ

จดท�าเรองนชาวต�าบลไดเรยนเชญนายอ�าเภอมารวมงานและเชญผเชยวชาญภายนอกมาชวย

สรางความเขาใจและลงมอจดท�าเปาหมายตวชวดของชาวต�าบลดวยกน

จากกระบวนการจดท�าซงเรมจากการวเคราะหประวตศาสตรตวตนคนท�างานท�าใหชาว

ชมชนมองเหนโอกาสและตนทนของตนเองรอบดานขน และไดรวมกนก�าหนดเปาหมายการ

พฒนาชมชนทองถนของตนเอง พรอมตวชวดความกาวหนาหรอตวชวดความสข รวมกนได

3เปาหมายแตตอมาสภาองคกรชมชนและอปท.กไดรวมกนเพมเปาหมายตวชวดขนมาอก

2เรองจนสามารถสรปในปจจบนได5เปาหมายคอ

1. คนในต�ำบลปลอดหนทสรำงทกข มหนสนภำยนอกลดลง โดยมตวชวดส�าคญ คอ

จ�านวนเงนทเปนหนนอกระบบและหนนอกชมชนลดลงจ�านวนเงนออมของชมชน/ต�าบลเพม

มากขนโดยชาวต�าบลจะเนนการสงเสรมการจดท�าบญชครวเรอนการสงเสรมการเพมเงนออม

การด�าเนนชวตตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางหลก

2. คนในต�ำบล มควำมเออเฟออำทรกนและกน จะตองไดรบสวสดการทด ตงแตเกด

จนตาย โดยมตวชวดของชมชนทส�าคญ คอ จ�านวนประเภทสวสดการในต�าบลทเพมขน และ

จ�านวนคนในต�าบลทไดรบสวสดการทเพมขนและครอบคลมทกกลมคนทงนโดยมวธการส�าคญ

คอการรณรงคและการเพมสมาชกกองทนสวดการชมชนและการสงเสรมใหกลมองคกรตางๆ

ในต�าบลมการจดสวสดการทเพมขน

3. สภำองคกรชมชนมควำมเขมแขง (คนต�ำบลคลองตนมควำมเปนหนงเดยว) มตวช

วดทส�าคญคอจ�านวนสมาชกของกลมองคกรเพมขนจ�านวนกลมในต�าบลมความเขมแขงเพม

ขนกลมตางๆในต�าบลมการเชอมโยงกนและกนสภาองคกรชมชนสามารถประสานความรวม

มอกบภาคในและนอกทองถนได และมสวนรวมก�าหนดนโยบายสาธารณะ โดยมวธการส�าคญ

คอการใชสภาองคกรชมชนเปนกลไกหลกในการสงเสรมความสามคคและการบรณาการแผน

งานความรวมมอในทองถน

4. ผคนในต�ำบลมควำมปลอดภยในชวตและทรพยสนโดยมตวชวดทส�าคญโดยดจาก

ปรมาณ/สถตของอาชญากรรมลดลงโดยใชวธการส�าคญคอรณรงคแกไขปญหายาเสพตดจด

ท�าโครงการต�ารวจบานชวยกนเปนหเปนตาชวยสอนลกหลานใหเปนคนดมการประเมนผลโดย

รวมและยกระดบการท�างานใหดขนเรอยๆมกระบวนการตรวจสอบมขบวนการจดการความร

ถอดบทเรยนและสนบสนนใหคนในชมชนเปนศาสนกชนทด

จากการจดท�าเปาหมายตวชวดการพฒนา หรอตวชวดความสขของคนต�าบลคลองตน

ครงน ไดสรางใหคนทเขารวมจดท�าตางรสกพงพอใจและเหนผรบผดชอบแตละดานโดยบาง

เปาหมายหรอบางโครงการอบต.รบผดชอบแผนงานบางอยางสภาองคกรชมชนตองจดท�า

และบางเรองเปนหนาทของก�านน ผใหญบาน ซงการนท�าใหแตละคนมหนาทชดเจน โดยตาง

มงท�าเพอต�าบลดวยกน และมมตใหใชเวทประชมสภาองคกรชมชนต�าบล เปนทรายงานความ

กาวหนาของแตละเปาหมาย

จากนน แตละหนวยงานกไดน�าเรองนสอสารสระดบชมชนทง 5 หม เพอใหชาวบาน

ตระหนกรวมกนและเรมโครงการกจกรรมตามหนาทของแตละองคกร

และทายทสดจากการด�าเนนงานรวมกนท�าใหชาวต�าบลเกดโครงการรวมหลายโครงการ

อาทโครงการปลอดหนสรางทกขดวยการสงเสรมบญชครวเรอนการจดท�าเกษตรพอเพยงการ

รณรงคของทกฝายใหเกดการออมในกองทนสวสดการชมชนการปองกนภยจากขโมยการส�ารวจ

ผตดยาเสพตดและจดอบรมเยาวชน การน�าเยาวชนเขามาสนบสนนงานของเครอขายองคกร

ชมชนต�าบลเปนตนซงไดท�าใหเกดผลทเปนทพอใจโดยชาวบานเองไดน�าขอมลตวเลขทเกด

ขนมาใชเปนฐานรองรบความกาวหนาของแตละเปาหมายตวชวดแตละดาน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

44

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

45

ขอมลแสดงการเปลยนแปลงหลงชาวต�าบลมารวมกนจดท�าเปาหมายตวชวดการพฒนา

กราฟแสดงเปรยบเทยบตวเลข ทชาวชมชนต�าบลคลองตน จดท�าขน เพอใหเหนความ

กาวหนาของแตละเปาหมาย

การจดการตนเองของชาวต�าบลคลองตนไดเรมมาเปนเวลาหลายปแตการจดการรวมได

เรมมาเปนเวลาสองปเทานนแตระยะเวลาทผานมาไดท�าใหชมชนรวาชมชนคลองตนตองเปน

คนจดการดวยตนเองซงเครองมอทจะน�าไปสการจดการตนเองได กคอคนในต�าบลตองสราง

เปาหมายรวมของตนเองโดยมรปธรรมความส�าเรจมาเปนตวชวดและสามารถวเคราะหเปรยบ

เทยบใหเหนความกาวหนาไดดวยระบบขอมล ซงการทชมชนมเปาหมายรวมกน กสามารถจะ

ท�าใหเกดการรวมพลงจากทกฝายในทองถน โดยไมเกดอาการการแยงชงงานหรอน�าการเมอง

มาเปนอปสรรคในการท�างาน ไมเกดการระแวงในหนาทของกนและกน ในขณะทหนวยงานท

เขามาสนบสนน ชมชนกสามารถก�าหนดบทบาทไดเอง วาจะใหเขามามบทบาทเสรมหนนใน

เรองใดซงเปนจดเรมตนของคนในต�าบลทจะจดการตนเองในอนาคต

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

46

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

47

การจดการตนเองบนวถวฒนธรรม อำาเภอกลยาณวฒนา จงหวดเชยงใหม

นจรตนอองฬะ

ความเปนมา อ�าเภอกลยาณวฒนา ชอทางการทถกตงขนมาใหม ตามมตคณะรฐมนตร เปนอ�าเภอท

878ของประเทศไทยแตเดมคนทวไปรจกในนาม“วดจนทร”แตชอทองถนทชาวบานในพนท

เรยกกนคอ“มอเจะค”

จากการตงเปนอ�าเภอใหม ท�าใหหลายหนวยงานโดยเฉพาะกระทรวงมหาดไทย อยาก

เหนอ�าเภอใหม เปนอ�าเภอในฝน ฝนทอยากเหนการมสวนรวมตงแตเรมแรกของการตงอ�าเภอ

ไมวาจะเปนการหาพนทกอสรางทวาการอ�าเภอ แบบการกอสรางอ�าเภอทผสมผสานรปแบบ

ทางการกบความเปนทองถน และการมสวนรวมในการคด วางแผนการพฒนาในดานตางๆทง

อาชพวฒนธรรมการศกษาสาธารณสขและอนๆทอยากเหนตางไปจากอ�าเภออนๆทผานมา

ในขณะทความฝนของชมชนทองถนฝนอยากเหนการจดการตนเองในระดบอ�าเภอโดยใช

ฐานตนทนองคความรภมปญญาตามวถชมชนทองถนเพราะสวนใหญรอยละ97เปนชมชนปกา

เกอญอสวนอกรอยละ3เปนพนองมงและลซความฝนของชาวบานทอยากเหนจงเรมเขาไปม

สวนในการเลอกพนททชมชนเหนวาเหมาะสมในการตงทวาการอ�าเภอใหมโดยการบรจาคพนท

ของชาวบานรวม82ไรในพนทบานใหมและรวมดแบบอาคารกอสรางทมขอเสนอจากชมชนใน

พนทแมวาจะเปนรปแบบอาคารผสมผสานของรปทรงแตสงทชาวบานขอใหมในแบบแปลนคอ

ยอดแหลมของอาคารตองเปน9ยอดยอดเปนรปไกดวยการเคารพยกยองพระเจาอยหวฯ9

พระองคเปนสมมตเทพทมความฉลาดเฉยบแหลมเปนยอดมนษย9อยางคอ1)หกวาง2)

มอยาว3)เขยวยาว4)คมกวามด5)แหลมกวาเขม6)หนกกวาหน7)เบากวานน8)รอนกวา

ไฟ9)เยนกวาน�าและทส�าคญแสดงถงการตรงตอเวลา

ประเดนส�าคญนอกจากการมสวนรวมในการวางแผนออกแบบอาคารพนทการตงอาคาร

ส�านกงานทวาการอ�าเภอแลว สงทอยากเหน การขอเขาไปมสวนรวมทไมเพยงแครวมในการ

แสดงความคดเหนเทานนแตหมายถงรวมในการตดสนใจคดวางแผนและปฏบตการซงจะน�า

ไปสการสรางประชาธปไตยเตมใบบนดอย

จากการหารอและการคยกนในกลมผน�าปกาเกอญอรวมตวกน3ต�าบลรวม30คนเพอ

วเคราะหตนทนของชมชนทมอย แลวอ�าเภอในฝนนน จะฝนไปอยางไร มปญหาหรอแนวทาง

อยางไร จงเปนโจทยของคนในพนททจะมาคด วเคราะหรวมกนภายใตการกอรปของกลมคน

ตางๆทมารวมกนครงนเรยกวา “สภาแอะมอเจะค” ในการก�าหนดทศทางการขบเคลอนทจะ

เขาไปมสวนรวมในการคดวางแผนการท�างานรวมกบรฐทกรปแบบตงแตเรมตนของการตงอ�าเภอ

ใหมวางแผนก�าหนดยทธศาสตรการท�างานรวมกนของสภาฯ

ทผานมาการท�างานของ“สภาแอะมอเจะค”ไดมการวเคราะหตนทนองคความรในพนท

ของตวเองวามอะไรบาง ความคาดหวงทอยากเหนอ�าเภอในฝน การยกระดบจากชมชนตนน�า

เปนอ�าเภอการศกษารวบรวมขอมลขอเสนอทจะขบเคลอนงานพฒนาตางๆในพนทแนวทาง

ปองกนปญหาทเกดขนและการจดท�าระบบขอมลการศกษาสงคมศาสนาวฒนธรรมซงพบ

ตนทนทมอยไดถกขบเคลอนพฒนาไปสการวางแผนยทธศาสตรการท�างาน“สภาแอะมอเจะค”

ทงเรองของความเปนทองถนกลไกเชอมประสานการท�างานในระดบพนทผานกลไกทเรยกวา

“สภาแอะมอเจะค”ผน�าทเขามารวมมคณสมบต9อยาง(ความเปนยอดมนษย)การพฒนาการ

เรยนรจากศนยเรยนรชาวบานพฒนาเปนสถาบนวฒนธรรมสรางกลไกคณะอนกรรมการท�าการ

ศกษาวจยทเปนแบบวถปกาเกอญอจากผรในพนทและนอกพนทกลไกศาสนาในพนท เชอม

ประสานการท�างาน การลงขนหนนเสรมการท�างาน การพฒนาพนทใชความสขมวลรวมของ

ประชากร หนนเสรมการบรหารจดการมวลรวมในการบรหารจดการพนท หรอการใหอสระ

อ�านาจของแตละชมชนใหมกฎระเบยบการจดการตนเอง การสรางความเขมแขง สภาองคกร

ชมชนผน�า ทางวฒนธรรมการสรางการเปลยนแปลงผานเครองมอ สอรปแบบตางๆ ใหเปน

ขอมลทชมชนเทาทนและสอสารภายนอกสรางเวทวเคราะหสถานการณอยางตอเนองในชมชน

การสรางเครอขายการท�าเกษตรธรรมชาตและการสรางภาคเครอขายภายนอกหนนเสรมการ

ท�างานและขอเสนอจากพนทคอรฐเปดเผยขอมลและมสวนรวมในการก�าหนดพนทการสง

เสรมอาชพค�านงถงวถการผลตและวฒนธรรมชมชน

จากแนวคดแนวทางทน�ามาสการพดคยหารอกอเกากลไกการท�างานในรปแบบของ

“สภาแอะมอเจะค” เพอยกระดบการท�างานไปสการขบเคลอน ใหอ�าเภอในฝน เปนฝนมชวต

บนวถวฒนธรรมฮตฮอยประเพณทองถนจงไดมการจดท�ายทธศาสตรสภาแอะมอเจะคก�าหนด

วสยทศนกลยทธแผนการด�าเนนงานทจะท�างานไปขางหนารวมกน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

48

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

49

การกอเกดสภา “แอะมอเจะคเกอเรอ”“ประเทศไทยรวมเลอดเนอชาตเชอไทย เปนประชารฐ ไผทของไทยทกสวน” เปนเพลง

ชาตไทยปจจบนประโยคตนๆโดยประกาศใชเปนทางการตงแตปพ.ศ.2482เปนตนมาเนอหา

ความหมายของบทเพลงไดเนนย�าการเปนประชารฐไผทของไทยทกสวนซงนนควรจะหมายถง

คนทกพนททกเชอชาตทกชาตพนธในเขตปกครองของราชอาณาจกรไทยโดยไมเพยงแคบคคล

เทานนแตควรหมายถงการรวมกนของภมปญญาองคความรและวฒนธรรมตางๆทกภาคสวน

ในผนแผนดนไทยรวมกนเปนชาตไทยทมความหลากหลายทางชาตพนธและวฒนธรรม

ในอดตชมชนตางๆ มความเปนอสระในการใชภมปญญาและวฒนธรรมชมชนในการ

จดการตนเองสง กระทงป พ.ศ. 2504 ไดเรมใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบท 1 ซงยง

ไมมการใชค�าวา “สงคม “ในตอนนน โดยไดรบการชน�า และการสนบสนนอยางแขงขนของ

ธนาคารโลกทตองการสบทอดอดมการณทนนยมสประเทศทก�าลงพฒนา เนนทการพฒนา

ประเทศสอตสาหกรรม ดงนนการพฒนาของประเทศสวนใหญทผานมา ลวนแตเปนการเลยน

แบบภมปญญาและเอาอยางความทนสมยของตะวนตกมากกวาการพฒนาคณภาพชวต และ

การผลตในลกษณะทสอดคลองกบบรบทของสงคมวฒนธรรมไทยแผนพฒนาในลกษณะเชนน

ยงผลใหชนบทตกอยในสภาวะทเสยเปรยบการพฒนาความสามารถในการผลตภาคเกษตรกรรม

บนพนฐานของวฒนธรรมทองถนและภมปญญาชาวบานขาดความตอเนองหยดชะงกลงความ

แตกตางระหวางเมองกบชนบทเพมมากขนทกขณะ(ยศสนตสมบต,2539:49)

ทนนยมโลกมกระบวนการครอบง�าเศรษฐกจของสงคมไทยผานกลไกของรฐชาต ภายใต

วาทกรรมของค�าวา“พฒนาจากวาทกรรมการพฒนานเองทรฐ ไดผนวกดงเอาชมชนตางๆใน

ชนบทมาเปนสวนหนงของโครงสรางเศรษฐกจระดบชาต กระบวนการ ครอบง�าเศรษฐกจของ

ประเทศจากระบบทนนยมจงสงผลกระทบโดยตรงตอวฒนธรรมชมชนและสงคมอยางหลกเลยง

ไมไดความสมพนธระหวางคนทรพยากรธรรมชาตและวถความเชอตางเรมเปลยนแปลงท�าให

ชมชนชนบทมากมายตางสญเสยความเปนชมชนทงในดานวถการผลตและวถจารตวฒนธรรม

ชมชนยงท�าใหชมชนออนแอขาดศกยภาพและประสทธภาพในการจดการปญหาอปสรรคทเกด

ขนในชมชนไดตองพงพาปจจยภายนอกมากขนจนในทสดไมสามารถพงพาตนเองได

เมอชมชนซงเปนรากฐานของประเทศออนแอยอมสงผลกระทบโดยตรงตอความเขมแขง

ของประเทศเชนกนจากการรวมเลอดเนอชาตเชอไทยกลบกลายเปนการครอบง�าและกลนเลอด

เนอใหกลายเปนเพยงหนงเดยว (MonoCulture) แมวาในปจจบนจะมชมชนตางๆ ไมนอยท

พยายามตอสหยดยนในความเปนชมชนของตนเอง โดยการพยายามพลกฟนวถวฒนธรรมของ

ชมชนทงในดานการผลตการจดการความสมพนธของคนในชมชนทงดานสงคมเศรษฐกจและ

ทรพยากรธรรมชาต แตทศทางและกลยทธการเปลยนแปลงทมาจากขางนอกเองมเคยหยดนง

ระบบทนนยมไดเนนเศรษฐกจแบบการคาพานชย กระตนใหชาวบานหารายไดเพมขนจากการ

ใชทรพยากรทองถนท�าใหชมชนมการเปลยนแปลงรปแบบการผลตทสลบซบซอนขนเปนการ

ผลตพชเชงเดยวซอนทบการผลตอาหารและสงของจ�าเปนตามระบบเศรษฐกจแบบยงชพทหลาก

หลายสงผลใหวถชวตของชมชนปกาเกอะญอขดสนมทางเลอกในการด�ารงชวตอยางจ�ากดถก

ผกตดกบเงนและสนคามากกวาการชวยเหลอพงพากนเองสงผลใหชมชนเองทพยายามพงตนเอง

ไมสามารถตอสไดเพยงล�าพงโดดเดยวไดจ�าเปนตองมการรวมพลงรวมกลมรวมเครอขายทง

ภายในชมชนและกบภายนอกดวยเชนกนทงนเพอใหเกดกระบวนการรบมอกบการเปลยนแปลง

ทรกเขามาไดอยางเหมาะสมเทาทนและรดกม

พนทมอเจะค หรอบรเวณขนน�าแจม เปนชมชนปกาเกอะญอขนาดใหญ มากกวา 19

หมบานประกอบดวย3ต�าบลคอต�าบลแจมหลวงต�าบลบานจนทรและต�าบลแมแดด เปน

พนททมความหลากหลายทางชวภาพและวฒนธรรมสงเนองจากเปนพนทปาสนภเขาธรรมชาต

ทมบรเวณกวางทสดในประเทศไทยและมความหลากหลายทางชวภาพของผนปาสนมากทสดใน

เอเชยตะวนออกเฉยงใตกอรปกบเปนพนทของคนชนเผาปกาเกอญอทมองคความรภมปญญา

ในการจดการระบบนเวศธรรมชาตแบบปาสนภเขาอยางหลากหลายและคนปกาเกอญอในพนท

เองไดมการใชและดแลปกปองรกษาผนปาสนอนเปนดงชวตของคนในพนทแหงนมายาวนาน

หลายชวอายคนแลวโดยระหวางปพ.ศ.2530–2540ชาวบานไดลกขนมาตอสคดคานโครงการ

ของรฐในการมาตงโรงเลอยไมเพอตดและแปรรปไมสนจากพนทจนชาวบานไดรบชยชนะเมอรฐ

ไดยอมรอถอนโรงเลอยไมขนาดใหญออกจากพนทและชะลอโครงการตดไมสนในพนทไปกอน

นอกจากการจดการทรพยากรธรรมชาตแลวคนปกาเกอญอมอเจะคยงมวถชวตวฒนธรรม

อนเปนอตลกษณของชนเผา ซงแสดงออกผานทางจารต พธกรรมในการผลตพธกรรมไมวาจะ

เปนประเพณการแตงกายการแสดงศลปวฒนธรรมตลอดจนภาษาเขยนและภาษาพดอนเปน

คณคาทแสดงถงความหลากหลายทางวฒนธรรมของสงคมไทย

มาวนนคนปกาเกอญอมอเจะคตองเผชญหนากบคลนพายลกใหญเปนลกใหมทก�าลงกอ

รปขนมาและพดมาอยางฉบพลนจนตงตวแทบไมทนโดยทคนในพนทสวนใหญไมคาดคดมากอน

วาจะรวดเรวในการด�าเนนงานการพฒนาตางๆยกระดบขนมาเปนอ�าเภอใชชอวากลยาณวฒนา

ซงทศนะหนงเปนสงทดทจะท�าใหพนทไดรบการพฒนาโครงสรางพนฐานทดขนทงดานเศรษฐกจ

การตดตอสอสารกบทางราชการใหมความสะดวกขนกวาเดมทตองเดนทางไปทตวอ�าเภอแมแจม

ตองใชเวลากวาหนงวนเมอพนทยกระดบเปนอ�าเภอซงเปนอ�าเภอทไดรบพระราชทานชอจาก

องคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯน�าความปราบปลมมาสประชาชนในพนททง3ต�าบลเปน

ทซาบซงในพระมหากรณาธคณเปนอยางยง

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

50

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

51

แลวความวนวายไดสอเคาขนมาทนทหลงจากขาวการจดตงอ�าเภอใหม ไดรบการยนยน

อยางแนนอนชดเจนจากทางการเรมมนายทนจากภายนอกเขามาซอทดนในพนทเรมมพอคาจาก

ทอนมาขอเชาบานเพอดดแปลงเปนรานคาตลาดรานอาหารชมชนคนในชมชนเรมซออาหาร

จากตลาดมาบรโภคมากขน ระบบการผลต การใชแรงงานมการน�าเครองจกรกลมาใชมากขน

เรมมโครงการพฒนาตางๆจากรฐเขามามากขนอาทโครงการสงเสรมการทองเทยวโดยการสง

เสรมการปลกพชพานชยแบบเชงเดยวเปนตนในขณะทหนวยงานภาครฐเรมเขามาบงคบใชกฎ

เกณฑตางๆทางกฎหมายซงไมคอยสอดคลองกบวถชวตชมชนทองถนเชนกฎหมายรงวดทดน

ในเขตปาสงวนทางราชการจะไมรงวดทดนใหชมชนกรณทมตนไมใหญอยนอกจากวาชาวบาน

จะตดตนไมใหญออกเพองายตอการรางวด ท�าใหชมชนเรมสงสยในนโยบายการพฒนาในพนท

เพราะตนไมใหญเปนตนไมทชมชนดแลรกษามานาน คนในชมชนเรมวตกกงวลวาทรพยากรใน

พนทจะถกขดรดเพอพฒนามากเกนจนเสยความสมดล วถชวตชมชนจะลมสาย ความเปนคน

ปกาเกอะญอเดมจะหมดความหมายลงในทสด

ดวยเหตนจงมความจ�าเปนอยางยงทตองจดตงขบวนภาคประชาสงคมเพอรวมกนก�าหนด

ทศทางขบเคลอนการพฒนาในพนทใหเหมาะสมกบสภาพบรบทและวฒนธรรมของชมชนอยาง

ยงยน

วตถประสงคของสภาแอะมอเจะค1. เพอเปนองคกรภาคประชาสงคมในการรวมก�าหนดและขบเคลอนทศทางการพฒนา

ในพนทมอเจะค

2. เพอเปนองคกรทสรางพนทการเรยนรในการพฒนาชมชนภาคประชาสงคมของคนใน

พนทมอเจะค

3. เพอสรางภาคความรวมมอระหวางภาครฐกบชมชนใหเกดความเปนธรรมใน

กระบวนการพฒนา

ตนทนเดมชมชน “มอเจะค” กอนทจะกาวไปขางหนา และรวมก�าหนดอนาคตความฝนรวมกนของคนในพนทมอเจะ

คนาม“สภาแอะมอเจะค”วาจะกาวไปอยางไรผานการวเคราะหตนทนเดมของดทชมชนมอย

พบวามหลายดานดวยกน ทงดานเศรษฐกจชมชน ดานสงคม ดานศาสนา วฒนธรรมและสง

แวดลอมโดยมรายละเอยดตนทนดงน

ดานเศรษฐกจ• ตนสนมมากเปนฐานในการผลตของชมชนเชนการสรางบานการใชไมท�าฟน

• เศรษฐกจพอเพยง(พงพาตนเอง)

• มการเลยงสตวไวเปนอาหารและเปนการออม

• ดานการศกษา(ภมความร)

• มองคความรภมปญญาในการจดการสงคมทรพยากรฯลฯ

• สงเสรมสนบสนนบตรหลานใหเขาเรยนในระบบมากขน

• สถานศกษาขนพนฐานส�าหรบเดกในพนท

ดานสงคม• มชวตความเปนอยทเรยบงาย

• มความเออเฟอเผอแผชวยเหลอกนและกน

• มกลมแมบาน,องคกรในการแลกเปลยนตามเวทตางๆ

• สงคมวฒนธรรมทคลายกนเนองจากชมชนเปนปกาเกอะญอโดยสวนใหญ

• มความเคารพผหลกผใหญผอาวโสรจกสมมาคารวะความสามคค(ความสมพนธในระดบ

เครอญาตยงมอย,ความเออเฟอเผอแผ)

ดานศาสนาและวฒนธรรม• ประเพณวฒนธรรมยงมอย วถการผลตแบบชนเผา การแตงกาย การเรยกแขกกนขาว

ภาษาประเพณอตลกษณปกาเกอะญอ(มการสบทอดกนมาอยางตอเนองไมวาจะนบถอ

ศาสนาใดกตาม)

• ศลปะและดนตร(การรายร�า,การขบรอง,การเลนดนตร,ธา,สภาษต,ดาบ,กระทบไมไผ,

กระทง,แกว,เดอ)

• ตางความเชอตางศาสนาแตสามารถท�างานรวมกนได

• มการสบทอดผน�าตามวฒนธรรมตอกนในเรองฮโขขอธ

• คณธรรม,ศลธรรม(การเอามอเอาวน/ความผกพนทางใจ/ความเคารพกน

• ความเออเฟอเผอแผ(ความรก/การใหเกยรต/การนบถอ)

• ศาสนสถาน(เจดยวดจนทร/ภเขาอธษฐาน)

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

52

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

53

ดานสงแวดลอม• ไมสนภเขาธรรมชาตทมพนทกวางทสดในประเทศไทย

• ผนปาเปนแหลงอาหารพชผก,สตวปา(ไมตองซอไมตองพงพาตลาดภายนอก)

• ภมปญญาทเออ/ทรพยากรธรรมชาตเชนปาชาการท�าฝายการบวชปาเดปอถหตถกรรม

เครองประดบสมนไพรนวด,จบเสนจกสานคาถา,อาคม

• มกฎระเบยบในการใชทรพยากรมกลมในการจดการทรพยากร(เชนลมน�าแมแจมตอนบน)

• แหลงน�าทใสสะอาดอดมสมบรณมอากาศทบรสทธอย

ขอคดเหนเกยวกบการคาดการณการเปลยนแปลงทจะเกดขนจากการทพนทมอเจะค (ขนน�าแจม) ถกยกระดบเปนอ�าเภอ

การเปลยนแปลงทเปนคาดการณไว วาจะเกดผลทงเชงบวก เชงลบ ชมชนไดวเคราะห

รวมกนพบวา

การเปลยนแปลงเชงบวก• การคมนาคมดขนสะดวกสบายขน

• โอกาสทางการศกษาของคนในพนทจะเพมขนไดมโอกาสเรยนรภาษาอนๆมากขน

• การเดนทางตดตอราชการงายสะดวกประหยดทงเวลาและเงน

• การเขาถงบรการของรฐทงสวสดการและการรกษาพยาบาลดขน

• ลกหลานไดกลบมาท�างานใกลบาน

• เศรษฐกจดขน(คาขายรบจาง)

• ภารกจศาสนาท�าไดงายขนสะดวกขน(ศาสนสมพนธ)

• การบงคบใชกฎหมายเพอควบคมพฤตกรรมวยรนในพนทมประสทธภาพมากขน

• จารตวฒนธรรมของชมชนปกาเกอะญอจะปรากฏออกมาสสาธารณะมากขน

• สมพนธภาพระหวางคนในชมชนกบผน�าการปกครองในระดบอ�าเภอจะมมากขน

• การหนนเสรมสนบสนนจากเครอขายภายนอกมมากขน

การเปลยนแปลงในเชงลบ• การรกเขามาของการทองเทยวมการขายทดนนายทนตางถนเขามากวานซอทดนมากขน

• มการปะทะสงสรรคกบคนขางนอกมากขนผมอทธพลทงในระดบทองถนและประเทศเขา

มาแพรขยายอ�านาจมากขน

• ปญหาความขดแยงในการใชทรพยากรกบหนวยงานรฐจะมมากขน

• ทรพยากรธรรมชาตถกขดรดมากขนทรพยากรปาไมในพนทจะมจ�านวนลดลง

• ความสามคคจะนอยลง เนองจากมจ�านวนกลมคนทหลากหลาย อาชญากรรมเพมขน

(ยาเสพยตด,ขโมย)ปญหาเดกและเยาวชน(การทะเลาะววาท,ตงแกงคตางๆ)

• โครงสรางทางสงคมปกาเกอะญอจะหายไปวฒนธรรมประเพณจะถกท�าลายวถจารตตาม

ประเพณจะถกมองขามไป/ระบบการปกครองทเปนทางการจะเขามาแทนทความเหนแก

ตวมากขน มการพงพาตนเองนอยลง ใชหลกกฎหมาย/นตธรรมมากกวาหลกคณธรรม

ศลธรรม

• การคาขายจะเกดขนเตมตว/ความเจรญกาวหนาในการคาขายทไดรบอทธพลจากภายนอก

มากขน (มรานสะดวกซอ,มปมน�ามนรานคาราโอเกะ,ภาษา,การแตงกาย,ความเชอ,

คานยม,สอฯลฯ)

• มคาครองชพทสงขนมการแขงขนกนในดานตางๆเพมมากขน

• ความสบสนวนวายมากขน มสงจงใจในการท�าผดศลธรรมเกดปญหาทตามมามากขนใน

ระดบครอบครวชมชนเยาวชนคนในพนทวยรนมพฤตกรรมในทางทไมดลอแหลมมาก

ขนยาเสพยตดแพรระบาดมากขนอบตเหตจะมากขนครอบครวแตกแยกมากขน

• การเคารพศรทธาในศาสนาลดลงการมองผลประโยชนและเงนเปนพระเจามากขนคน

จะเหนแกเงนมากกวาความรกความรกของคนในพนทลดลง

• ระบบสขภาวะของคนในพนทมคณภาพลดลงอาหารในธรรมชาตลดลงมลภาวะเปนพษ

มากขน(อาหาร,อากาศ,น�า,ขยะ)คนในพนทมอายเฉลยนอยลง

• คนจะเหนอยมากขน ตองตามกระแสจากภายนอกตลอดเวลาพงตนเองไมได ตดระบบ

บรโภคนยมมากขน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

54

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

55

ทศทางการขบเคลอนงานเพอพฒนาพนทมอเจะค (ขนน�าแจม) และแนวทางในการปองกนและแกไขปญหาทเกดขนและจะเกดขนในพนท

1. ระดบกลไกประสำนพนท

1. สรางกลไกคณะท�างานภาคประชาสงคมในพนท เพอเปนองคกรคขนานในการรวม

ก�าหนดทศทางและขบเคลอนการพฒนาตลอดจนวเคราะหประเมนการพฒนาในพนทมอเจะค

เปนระยะๆ(สภาแอะมอเจะคเกอเรอ)

2. ฝงจตส�านกและความภาคภมใจในความเปนอตลกษณคนปกาเกอะญอทสมพนธกน

ระหวางคน ธรรมชาต และสงเหนอธรรมชาต ผานศนยการเรยนรวฒนธรรมปกาเกอะญอมอ

เจะคโดยการบรหารจดการโดยชมชน

3. จดตงคณะกรรมการหรออนกรรมการเพอท�าการศกษาวจยทรงอาคารทมความเปน

อตลกษณตามแบบวถและวฒนธรรมคนปกาเกอะญอเพอมาเปนแบบอาคารศนยราชการอ�าเภอ

กลยาณวฒนาโดยการมสวนรวมของผรวฒนธรรมปกาเกอะญอทงในพนทและนอกพนท

4. สรางความเขมแขงใหกบองคกรศาสนาในพนทใหมบทบาทในการขดเกลาพฤตกรรม

ของคนในชมชนอยางตอเนองผานสภาศาสนสมพนธมอเจะค

5. บทบาทของหนวยงานรฐควรใหความส�าคญในการลงขนหนนเสรมการด�าเนนงาน

(คนงานเงน)

2. ระดบนโยบำย

1. ใหพนทใชตวชวดการพฒนาพนทโดยใชความสขมวลรวมของประชากรในพนทแทนท

การใชรายไดมวลรวมของประชากร

2. หนนเสรมและผลกดนใหระดบชมชน มกฎระเบยบในการบรหารจดการชมชนท

สอดคลองกบหลกกฎหมายกฎจารตประเพณและกฎศลธรรมของศาสนา

3. หนนเสรมและผลกดนใหเกดความเขมแขงของสภาองคกรชมชนผานผน�าทงทางการ

และผน�าตามวฒนธรรมดงเดม

3. ระดบปฏบตกำร

1. สรางภมคมกนแกชมชนในการรบมอการเปลยนแปลงทจะเกดขนผานขอมลสอ

2. สรางเวทการวเคราะหสถานการณพนทอยางตอเนองของคนในชมชน (การเผยแพร

ประชาสมพนธ(กฎจารตประเพณวฒนธรรมของพนทสสาธารณะ)

3. สรางเครอขายการท�าเกษตรธรรมชาต(ดนปาน�าอาหารสตวน�า)

4. สรางระบบบ�าบดน�าเสยและขยะทมประสทธภาพ

5. สรางเครอขายภาคจากภายนอกมาหนนเสรมการท�างาน

6. สรางเครอขายพทกษ ตดตาม และเฝาระวงการซอการขายทดนมอเจะค (Mu Jey

KeeLandWatchNetwork)

ขอเสนออน ๆ 1. รฐควรมการเปดเผยขอมลของแผนงานตางๆทจะเกดขนในพนทอยางโปรงใส เปด

เผยเชนขอมลผง(ชมชน)อ�าเภอแผนแมบทเปนตนรวมทงเปดโอกาสใหชมชนไดมสวนรวม

ทกขนตอน

2. รฐและหนวยงานทเขามาสงเสรมอาชพควรค�านงถงวถการผลตตามวฒนธรรมชมชน

และทนเดมดานอนๆของชมชนเปนเบองตนกอนเชนพนธผลไมพนบานพนธสตวพนบานงาน

หตถกรรมพนบานการแปรรปผลตภณฑจากสนภเขาเปนตน

3. ขาราชการทจะเขามาประจ�าการในพนทควรเปนคนทมอดมการณดานการเมองการ

ปกครองแบบธรรมาภบาลรวมทงเปนผทเขาใจวถชวตวฒนธรรมของคนในทองถนควรเปนผท

มคณภาพมคณธรรมสามารถเปนแบบอยางแกเยาวชนและประชาชนได

4. การรบสมครบคลากรทจะมาท�างานในพนทไมควรใช“ดวง” (เดกเสน,วงเตน, เงน

ใตโตะคอรปชน)

5. การเขามาของระบบเศรษฐกจแบบใหมหรอโครงการพฒนาขนาดใหญของรฐและ

เอกชน ตองมการท�าการประชาคมอยางทวถงรอบดาน และใหมการศกษาผลกระทบตอสง

แวดลอมและวถชวตชมชนกอนแลวคอยใหชมชนเปนผตดสนใจ

จากตนทนชมชน สการก�าหนดวสยทศน “สภาแอะมอเจะค”

วสยทศน

ชมชนทองถนมความเขมแขงรเทาทนการพฒนามสวนรวมในการพฒนากบทกภาคสวน

รวมก�าหนดวถชวตตนเองจดการตนเองรกษาสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตดนน�าปา

ตามวถจารตวฒนธรรมประเพณของแตละชาตพนธเพอใหอยรวมกนไดอยางยงยนและสนตสข

Mission แนวทำงกำรท�ำงำน

แนวทางหลกท1พฒนาเสรมสรางความเขมแขงชมชนและชาตพนธ โดยพฒนาความร

ความเขาใจและมสวนรวมในการก�าหนดวถตนเอง

แนวทางหลกท2สรางความรวมมอทกภาคสวนทงรฐเอกชนองคกรภาคอนๆเชนภาค

ประชาสงคมเปนตนทงในพนทและนอกพนท

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

56

แนวทางหลกท 3 พฒนาสอและการสอสารใหเกดความเขาใจรวมกนทงภายใน และ

ภายนอกกบทกภาคสวนเพอใหเกดการรวมกนพฒนา

แนวทางหลกท4พฒนาองคความรการศกษาวจยการมสวนรวมประเดน

ทรพยากรธรรมชาตดนน�าปาผงเมองวฒนธรรมจารตประเพณและความเปนอตลกษณ

ของตวเอง

บานเมองจะเขมแขงตองมดายแนวนอน การเมองแบบมตวแทนเหมอนกบดายแนวตง ฉะนนตองมการเมองแนวนอน กคอเสนดายแนวนอนเพอถกทอ ใหเปนผา สมชชาสขภาพเปน กระบวนการคลายๆ แบบฝกหดทเปนรปธรรม วาจะมสวนรวมอยางไร

นายแพทยอ�าพลจนดาวฒนะเลขาธการคณะกรรมการสขภาพแหงชาต(สช.)

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

58

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

59

การพฒนาขบวนองคกรชมชนตำาบลดงขเหลก อำาเภอเมอง จงหวดปราจนบร

เสาวลกษณสมสขสรกรบญสงข

บานดงขเหลกเดมทเปนหมบานเลกๆตงเมอประมาณพ.ศ.2440ซงตงอยระหวางหมบาน

หนองทะเลและบานดงขวางหมบานตงอยบนดอนมความอดมสมบรณหมบานหนงคนทมา

ตงบานดงขเหลกคนแรกมาจากเวยงจนทรเหนความอดมสมบรณ ของพนท กจบจองพนท

ท�านา ท�าสวน ในบรเวณทมตนไมชนดหนงขนอยมาก คอ ตนขเหลก ชาวบานสมยนนกเรยก

ชอบานตามชอตนไมคอบานดงขเหลกตอมาเมอเปลยนจากหมบานมาเปนต�าบลจงไดชอวา

ต�าบลดงขเหลกมหมบานในเขตการปกครอง14หมบานจ�านวนหลงคาเรอน2,494หลงคา

เรอนและจ�านวนประชากรในเขตอบต.9,446คนการประกอบอาชพของชาวบานสวนใหญ

มอาชพทางดานการเกษตรเชนท�านาการท�าสวนไผตงการปลกไมดอกไมประดบซงมกลมผ

ผลตไมดอกไมประดบระดบต�าบลเปนทรจกทงในจงหวดและตางจงหวดนอกจากนยงมโรงงาน

อตสาหกรรมตงอยบรเวณใกลๆท�าใหชาวบานบางสวนมอาชพท�างานรบจางในโรงงานสงผลให

มรายไดสม�าเสมอท�าใหฐานะทางเศรษฐกจของชาวบานคอนขางด

ต�าบลดงขเหลกเปนต�าบลหนงทรปธรรมงานพฒนาชมชนหลายดานเชนชมรมแผนดน

พลงทองถนทองทสามคค ศนยเรยนร OTOP ศนยสมนไพร พนทตนแบบเศรษฐกจพอเพยง

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตแผนแมบทชมชนสวสดการวนละบาทเนองจากเปนต�าบลทม

กจกรรมหลากหลายจงมการยกระดบเปนศนยเรยนรชมน ท�าใหมผคนมาเยยมเยอนเพอศกษา

ดงานแลกเปลยนประสบการณอยางไมขาดสายมแกนน�าทเปนวทยากรชาวบานทสามารถเลา

และถายทอดจากประสบการณทเกดจากการลงมอท�าเรยนรและลองผดลองถกเรอยมารปธรรม

หนงของการพฒนาในต�าบลดงขเหลกทนาสนใจอยางยงคอการบรหารจดการและการพฒนาทน

ชมชนโดยการใชสถาบนการเงนออมทรพยเปนตวโยงทนในชมชนมารวมกนบรหารจดการให

สมาชกกยมการจดสวสดการชวยเหลอสมาชกการลงทนรวมกนหนวยงานภายนอกนอกจาก

นยงมการเชอมโยงกนเปนเครอขายระดบต�าบล ท�าใหเกดความรวมมอและการเรยนรรวมกน

อยางกวางขวางสามารถขยายผลสกจกรรมอนๆนอกจากนยงท�าใหเกดความรวมมอจากแกน

น�าในต�าบลมารวมกนพฒนาชมชนไดอยางกวางขวาง

เครอขายกลมออมทรพยเพอการผลตต�าบลดงขเหลก หากยอนกลบไปในอดตเมอ30กวาปทผานมาชาวบานต�าบลดงขเหลกสวนใหญประกอบ

อาชพท�านาท�าสวนไผตงเปนเกษตรกรทตองกยมเงนเพอน�ามาใชลงทนประกอบอาชพสวนหนง

ตองกยมจากนายทนภายนอกซงตองจายดอกเบยแพงเมอถงฤดเกบเกยวกตองชดใชหนสนบาง

รายตองใชหนเปนขาวเปลอกท�าใหความเปนอยของคนในหมบานขณะนนไมดมหนสนมากชาว

บานไมมการออมตองรอผลผลตทขายไดในรอบปอยางเดยวเมอตองประสบกบปญหาซ�าไปซ�า

มาไมมวนจบสนผน�าหมบานจงไดจดประชมใหชาวบานไดมาพดคยแลกเปลยนปญหาตางๆท

เกดขนกบตนเองสกนฟงโดยเฉพาะปญหาหนสนทเกดขนกบทกครวเรอน

ในชวงปพ.ศ.2524หมบานตางๆในต�าบลไดมการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลตกน

อยางกวางขวางทงนเนองมาจากการไดรบการสนบสนนจากส�านกงานพฒนาชมชนอ�าเภอเมอง

จงหวดปราจนบร ทสงเสรมใหชาวบานรวมกลมกนเพอชวยเหลอซงกนและกน หมบานตางๆ

ทยอยกนตงกลมตามความพรอมของผน�าและชาวบานจนกระทงปจจบนมกลมออมทรพยเพอ

การผลตครบทง14หมบานปจจบนมจ�านวนสมาชกประมาณ5,860คนมเงนทนหมนเวยน

ประมาณ 180 ลานบาท การท�ากจกรรมของกลมออมทรพยเพอการผลตของหมบาน มการ

เชอมโยงกนเปนเครอขายแลกเปลยนขอมลกนอยางตอเนอง มการออมเงนรวมกน เพอเปนก

องทนกลางชวยเหลอกลมตางๆ ใหกยมไปชวยเหลอสมาชกแตละกลม แตในทางปฏบตแลวก

ลบไมมการกยมเงนจากเครอขายเนองมาจากเงนทมอยในกลมแตละหมบานเพยงพอตอการก

ของสมาชกแตการประชมแลกเปลยนกนกด�าเนนมาอยางตอเนองมไดขาด

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

60

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

61

บรรยากาศนงพดคยแลกเปลยนกน

บรรยากาศบรเวณสถาบนการเงน

การบรณาการทนชมชน : สถาบนการเงนออมทรพยเพอการผลต ต�าบลดงขเหลก

บานขอนขวางเปนหนงในเครอขายกลมออมทรพยเพอการผลตต�าบลดงขเหลกซงเปนตน

แบบทขยายงานพฒนาจากกลมออมทรพยเพอการผลตสการท�ากจกรรมดานอนๆเพอชวยเหลอ

สมาชกในหมบานกลมออมทรพยเพอการผลตบานขอนขวางหม10ตงเมอปพ.ศ.2524ซง

ไดรบการสนบสนนจากส�านกงานพฒนาชมชนอ�าเภอเมองปราจนบรมสมาชกแรตง90คนม

เงนสจจะสะสมจ�านวน1,100บาทจากคนทอาศยอยในหมบานทงหมด250ครวเรอนโดยม

วตถประสงคในการจดตงเพอแกไขปญหาการขาดแคลนเงนทนในการประกอบอาชพและสราง

วนยการออมใหเกดแกคนทกคนในหมบานขอนขวางเงนทไดมาจากการออมไดน�าไปหมนเวยน

ใหสมาชกไดกยมไปประกอบอาชพโดยคดอตราดอกเบยต�า(รอยละ1บาทตอเดอน)ดอกผลท

ไดกกลายเปนเงนปนผลคนใหแกสมาชก

เมอปพ.ศ.2549ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ(ธกส.)มองเหนศกยภาพของกลม

ทสามารถบรหารจดการ และพฒนากลมใหเตบโตเปนกลมทเขมแขง จงสนบสนนใหกลมออม

ทรพยเพอการผลตบานขอนขวางเปนสถำบนกำรเงนออมทรพยเพอกำรผลต ต�ำบลดงขเหลก

อ�ำเภอเมอง จงหวดปรำจนบร”เมอตลาคม2549และมการพฒนาระบบการบรหารจดการใช

ระบบรบฝากถอนกยมช�าระดอกเบยผานระบบคอมพวเตอรท�าใหเกดความสะดวกรวดเรว

ใหทงแกคณะกรรมการ และสมาชก สรางความมนอกมนใจใหแกสมาชกเพมมากขน มอาคาร

เปนสถานทด�าเนนการทมนคงเปดรบฝากฝากเงนจากสมาชก ปจจบนมจ�านวนสมาชกเฉพาะ

ชาวบานจากหมบานขอนขวางจ�านวน1,952คนมเงนออม39,676,701บาทโดยทมาของ

เงนมาทงจากการฝากเงนออมสะสมทรพยรายคน กลมตางๆ น�าเงนมาฝาก เชน กลมประปา

หมบานกลมแมบานกลมเยาวชนกลมกฬาหมบานสถาบนการเงนฯไดท�ากจกรรมการออม

และการปลอยกใหสมาชกสามารถชวยเหลอสมาชกและชวยลดปญหาหนนอกระบบของสมาชก

ได สมาชกของกลมมรายไดประจ�าจากการขายไมดอกไมประดบ จงท�าใหสมาชกเนนการฝาก

เงน เปนเงนเกบ ท�าใหกลมมเงนเหลอและสามารถน�าไปลงทนซอพนธบตรและสลากออมสน

เปนรายไดใหกลมอกดานหนง

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

62

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

63

บรรจงพรมวเศษ

สถาบนการเงนออมทรพยเพอการผลตบานต�าบลดงขเหลกเปดท�าการทกวนท5-6ของ

ทกเดอนสมาชกจะตองน�าเงนมาฝากออมถอนหรอกใหแลวเสรจภายใน2วนนหลงจากนนวน

ท7คณะกรรมการฝายตางๆซงไดแกฝายอ�านวยการ5คนฝายเงนก5คนฝายตรวจสอบ4

คนและฝายสงเสรม3คนจะรวมประชมหารอรวมกนกรรมการฝายใดมเรองปรกษาหารอหรอ

ตองการการตดสนใจกสามารถด�าเนนการไดในทประชมแหงนแตประเดนส�าคญของการประชม

ในวนทนคอการตรวจสอบระบบบญชการเงนของสถาบนฯทงรายรบรายจายตางๆทเกดขน

จากผลการด�าเนนการเมอ2วนทผานมาเมอมคณะกรรมการทกคนไดรวมกนตรวจสอบบญช

แลวจงน�าเงนสดทเหลอไปฝากทธนาคารออมสนและธนาคารธกส.ตอไป

“เราบรหารแบบรฐบาล คอมเจากระทรวงเหมอนกบรฐบาล แตกระทรวงเราเปนฝายๆ เชน

ฝายตรวจสอบ ฝายเงนก ฝายอ�านวยการ ใชหลกการบรหารแบบ 4 ห คอ หว (ท�าเลกๆ คอย

หวไปแตพอด) หาบ (เมอมากขน กใสหาบสองขางจะไดไมหนก) หอง (มากพอแลวกสรางหอง

หบใสไว) และหาง (เตบโตเตมทกมหางเกบใหมนสงขน ใหญขน มหลายๆ คนมารวม)” (บรรจง

พรมวเศษ – กรรมการอ�านวยการ เลาถงระบบการท�างาน)

บรรจง พรมวเศษยงเลาเพมเตมอกวาการคดเลอกคณะกรรมการบรหารสถาบนการเงนฯ

จะคดเลอกทก1ปโดยการเสนอชอจากสมาชกในการประชมใหญสามญประจ�าปสมาชกทได

รบการเสนอชอจะตองสมครใจทจะท�างานใหกบสถาบนการเงนฯหากไมพรอมกใหประกาศใน

ทประชมใหไดรบทราบโดยทวกนจะไมมการมารองเรยนวาไมรบทราบหรอไมพรอมทผานมา

คณะกรรมการแตละคนลวนท�างานดวยความเตมใจเสยสละเวลาใหกบสวนรวมรวมกน

ประการหนงทส�าคญส�าหรบการบรหารโดยเฉพาะการบรหารทเกยวของกบเรองเงนคณะ

กรรมการสถาบนการเงนออมทรพยเพอการผลตต�าบลดงขเหลกคอเมอสมาชกคนใดหรอกลม

ใดมปญหาในเรองการขาดสงช�าระขาดการออมตอเนองหรอขาดการมสวนรวมกบสมาชกคน

อนๆ เมอผานการตกเตอน หรอพดคยกนแลวพฤตกรรมยงไมดขน คณะกรรมการบรหารจะ

ปรกษาหารอแลวมตใหตดการเปนสมาชกภาพส�าหรบคนนนไป

“เราใหสงคมเปนตวตดสนวา ใครจะอยหรอใครจะไป ในรายทมปญหามากๆ เขากออก

ไปเอง บางรายถงกบยายออกจากหมบาน เพราะทนตอกระแสบอยคอตของสงคมไมได นวไหน

รายกตองตดนวนน เพราะเรองเงนๆ ทองๆ เราผดพลาด หรอยดหยนมากไมไดเปนผลกระทบตอ

สมาชกคนอนดวย อกประการ คอ เราไมตองการใหสมาชกเปนหนหลายกอง ใหมหนทางเดยว

มบางรายทมาขอกเพอไปช�าระหนกองทนภายในหมบาน สถาบนฯ กด�าเนนการให ยกเวนช�าระ

หนภายนอกเขาตองรบผดชอบเอง” (บญศร จนทรชย กลาว)

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

64

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

65

การจดผลผลประโยชนของสถาบนการเงนออมทรพยเพอการผลต

• ทนสาธารณะประโยชน 1,694 บาท

• ทนการศกษา 24,821 บาท

• กองทนสวสดการ 44,935 บาท

• กองทนฌาปนกจ 151,087 บาท

• เงนปนผลเฉลยคนสมาชก 2,799,927 บาท

นอกจากสถาบนการเงนกลมออมทรพยเพอการผลตต�าบลดงขเหลก จะเปนศนยเรยนร

เรององคกรการเงนชมชนใหกบชมชนอนๆ ทมาศกษาดงานแลวยงมการขยายผลสเยาวชนคน

รนใหม แกนน�าของสถาบนการเงนรวมกบโรงเรยนบานขอนขวางพฒนาหลกสตรการออมโดย

โรงเรยนสนบสนนใหนกเรยนรวมกนจดตงกลมออมทรพยในโรงเรยนโดยการจ�าลองแบบมาจาก

กลมออมทรพยเพอการผลตปจจบนกลมออมทรพยของเดกนกเรยนมเงนมาฝากสถาบนการเงน

นบครงแสนบาทและยงสงผลใหเดกนกเรยนมนสยการออมแตละคนจะมสมดบญชออมทรพย

คนละ2เลมคอฝากทโรงเรยนและฝากทสถาบนการเงนกจกรรมการพฒนาของคนในต�าบล

ขอนขวางดานอนๆมการรวมคนรวมกจกรรมของคนในต�าบลหลายๆเรองอาทเชน

• ศนยเรยนรแผนแมบทชมชนพงตนเอง โดยไดรบงบประมาณสนบสนนจาก พอช. เปน

จ�านวนเงน50,000บาทมกจกรรมใหชาวบานจดท�าบญชครวเรอนสงผลใหชาวบานรจก

ตวตนสามารถน�าขอมลมาใชในการแกไขปญหาชมชน

• ศนยสมนไพรซงเปนการรวมตวกนของชาวบานเพอรวมกนผลตสมนไพรสงโรงพยาบาล

เจาพระยาอภยภเบศร และมการพฒนาเปนการทองเทยวเชงอนรกษ มนกทองเทยวเขา

มาศกษาดงานซงสามารถสรางรายไดใหกบสมาชกอกทางหนง

• กจกรรมการอนรกษสงแวดลอม มการจดตงกลมผใชน�าเพอการเกษตร การปลอยพนธ

ปลาเพอการอนรกษ การปลกปาในทดนสาธารณะ การจดการทองเทยวเชงอนรกษ

การก�าจดขยะมลฝอย โดยไดรบการสนบสนนจาก อบต. ต�าบลดงขเหลกทงทางดานงบ

ประมาณและทรพยากรดานอนๆ

• กองทนสวสดการวนละบาทต�าบลดงขเหลก(รายละเอยดอานในชวงตอไป)

การพฒนาชมชนของคนต�าบลดงขเหลกไดหยดเพยงความส�าเรจทปรากฏ ทสถาบนการ

เงนออมทรพยเพอการผลต ยงมการขยายผลสเรองอนๆ เนองมาจากมการพดคยแลกเปลยน

และการเชอมโยงเรยนรรวมกบเครอขายอนๆในจงหวด ท�าใหเกดภมความรทแกนน�าสามารถ

น�ามาขยายผลในต�าบลทงทครงแรกคดวาการตงกองทนทนระดบต�าบลเปนเรองทยาก....ในทสด

แกนน�าต�าบลดงขเหลกกสามารชวยกนกอรางสรางกองทนสวสดการเพอชวยเหลอคนในต�าบลได

อยางนาชนชมดงมรายละเอยดทจะกลาวถงดงน

บญศรจนทรชย

กองทนสวสดการวนละบาท : การเชอมโยงทนระดบต�าบลเพอชวยเหลอเกอกล

“กอนเขานอนไหวพระสวดมนต แลวหยอดเหรยญใสกระปก จากเงนสบกลายเปนเงน

รอย เปนเงนพน แลวเมอน�าเงนมารวมกน จากเงนเหรยญเลกๆ กลายเปนเงนกอนใหญจ�านวน

หลายลานบาท ใครจะรบางวาเงนเพยงไมกบาทจะสรางอาชพ สรางรายได สรางทนหมนเวยน

จ�านวนมหาศาลใหแกชาวบานได จากหนงหมบานขยายจนเตมพนททงต�าบล เสรมศกยภาพ

ความเขมแขงใหคนในต�าบลไดมภมคมกนทางดานการเงน โดยไมตองหวนเกรงวา เดอนหนา

คาใชจายจะชกหนาไมถงหลง อาชพไมมเงนลงทน หรอตองกยมจากแหลงหนง เพอไปช�าระให

กบอกแหลงหนงสงเหลาน คอ สงทคนต�าบลดงขเหลกภาคภมใจ อยากใหคนนอกชมชนมารวม

เรยนรในกระบวนการบรหารจดการของ สถาบนการเงนออมทรพยบานขอนขวาง ต�าบลดงข

เหลก อ�าเภอเมอง จงหวดปราจนบร”

บญศร จนทรชย ประธำนกรรมกำรอ�ำนวยกำร สถำบนกำรเงนออมทรพยเพอกำรผลต

ต�ำบลดงขเหลกเลาเคลดลบในการสรางวนยในการออมใหกบสมาชกใหฟงวา“ผทเขามาเปน

สมาชกจะตองมาใหสตยรวมกนวาจะออมสจจะทกเดอนๆละ100–500บาทกแลวแตก�าลง

ของแตละคน เพอใหค�าสตยเปนจรงเรากใหสมาชกแตละคนมกระปกออมสนไวตดกบหงพระ

หรอหวทนอนเมอจะเขานอนกตองไหวพระสวดมนตแลวกหยอดกระปกของตนเองเมอท�าเชน

นทกวนๆกเกดความเคยชนใครไมท�าเชนนกเหมอนขาดอะไรไปสกอยางพอถงวนทจะน�าเงนไป

ออมกเอาเงนในกระปกของตนเองนนแหละมาฝากออมไมตองไปหาใหมไปขอจากคนอน”เปน

กศโลบายอยางหนงทใชไดผลสรางใหคนรบผดชอบตอภารกจของตนเองไดมากขน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

66

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

67

เมอฐานของเงนออมเพมมากขนจ�านวนสมาชกเพมมากขนสงทคณะกรรมการด�าเนนการ

ตอเนองการคอการออมวนละบาทเพอสวสดการแกชวตหรอ“กองทนสวสดกำร”ใหคนได

ดแลกนและกนทงโดยทางตรงและทางออมใหรจกการชวยเหลอคนอนโดยไมมองเรองก�าไร

หรอขาดทนแตมองเรองการสรางความมนคงในคณภาพชวตทดของตนเอง

หลกในการบรหารจดการ ใชหลกเชนเดยวกนกบการบรหารสถาบนการเงนฯ คอ กอน

นอนไหวพระสวดมนตแลวหยอดเหรยญใสกระปกแตแตกตางกนตรงทการบรหารจดการเงน

จะอยทกลมระดบหมบานกลมแตละกลมจะน�ายอดเงนทเปนจ�านวนเตมและเงนสดจรงทเหลอ

จากการจายสวสดการตงแตเกดจนตายใหแกสมาชกแลวมาสงใหทกองทนสวสดการเทานนซง

สมาชกทเปนสมาชกของสถาบนการเงนฯกรวมออมวนละบาทไปดวยในตวนนหมายความวา

สมาชกทกคนมหลกประกนความมนคงในชวตใหกบตนเอง

นอกจากกองทนทไดจากการออมวนละบาทของสมาชกแลว กองทนยงไดงบประมาณ

สมทบจากองคการบรหารสวนต�าบลดงขเหลก(อบต.)จ�านวน200,000บาทและจะสมทบเขา

กองทนในทกปๆละ100,000บาทถอวาเปนแนวโนมทดในอนาคตส�าหรบคนต�าบลดงขเหลก

ทจะไดรวมเปนสวนหนงในการดแลซงกนและกน ซงนอกจากจะดแลสมาชกดวยกนเองแลว

กองทนยงไดด�าเนนการส�ารวจขอมลคนในชมชนเพอเปนฐานในการจดสวสดการใหครอบคลม

ทกคน ทกเพศ ทกวย และปรบฐานการชวยเหลอใหสอดคลองกบสภาวะความเปนจรง เมอ

กองทนไดเตบโตมากขนซงในแตละเดอนกองทนสวสดการมเงนไหลเขาบญชวนละ2,400บาท

เศษหรอเดอนละประมาณ70,000บาทจากภาพของการไหลเขาของเงนท�าใหเหนวาคนต�าบล

ดงขเหลกมศกยภาพในการออมสงดวยปจจยของอาชพทสรางรายไดใหอยางเปนกอบเปนก�าโดย

เฉพาะอาชพเพาะพนธไมดอกไมประดบจ�าหนายใหกบพอคาคนกลางทเขามารบซอถงในสวน

บทเรยนทไดจากการนงลอมวงพดคยกบคณะกรรมการสถาบนการเงนออมทรพยเพอการ

ผลตต�าบลดงขเหลกท�าใหเหนพฒนาการความเปนมา การกอรางสรางตวของกลม ทท�าใหเกด

การพฒนาทนทงในระดบต�าบลและระดบหมบานทมเปนการรวมทนภายในเพอชวยเหลอคนใน

ชมชน“บรณาการทนระดบหมบาน”การเชอมโยงกนทงเพอการเรยนรท�าใหเกดความรวมมอ

ของคนในทองถนอนน�าไปสการขยายกจกรรมอนๆกวา30ปทสถาบนการเงนออมทรพยเพอ

การผลตต�าบลดงขเหลกด�าเนนการมาณ วนน จงกลาวไดวา รปธรรมทเกดขนลวนเปนความ

ตองการจากภายในของคนในชมชน ทด�าเนนการโดยใชหลกเหตและผล ดความสอดคลองกบ

ภาระคาใชจายของสมาชก ทงนตงอยภายใตแนวคดการชวยเหลอเกอกลซงกนและกนทงทาง

ตรงและทางออมเปนหลกประกนความมนคงใหกบชวตคนต�าบลดงขเหลกเพอตอสกบกระแส

การพฒนาทเปลยนแปลงและรกคบเขาสชมชนในทกคนวน

ตำาบลบานหาด อำาเภอบานลาด จงหวดเพชรบร

“ความภาคภมใจของพนองต�าบลบานหาดซงเปนหวใจของความส�าเรจชมชน

จดการตนเองเรมจากผน�าทอยากเหนชมชนอยอยางมความสขการมสวนรวมจากชมชน

และทองถน”

เพราะเลข18ทพนองต�าบลบานหาดจงหวดเพชรบรตองลกขนมาจดการตวเองถงตนสายปลายเหต

รำวปพทธศกรำช 2512 อ�าเภอ

บานลาด จงหวดเพชรบร จดใหม

การคดเลอกและจดล�าดบต�าบลใน

อ�าเภอบานลาดทมอยทงสน18ต�าบล

โดยก�าหนดเกณฑและจดล�าดบโดย

ความอยดมสขของคนในชมชน ความ

สามารถของผน�าในชมชนทจะพฒนา

ชมชนทงดานกายภาพและชวตของ

ชมชนการคมนาคมขนสงหรอจะเรยก

สนๆ วา “การพฒนา” จากมากทสด

เรยงตามล�าดบไปถงนอยหรอดอยทสด

ในครงนนต�าบลบานหาดถกจดล�าดบ ไวในล�าดบท 18 นนหมายถงต�าบลบานหาดเปน

ต�าบลทมการพฒนา นอยหรอดอยทสด ถนนหนทางแมแตรถจกรยานกเดนทางล�าบาก ความ

เปนอยของคนในชมชนมนอยจนแทบไมเหลอ น�าเพอการเกษตรไมเพยงพอ ไรผน�าและความ

รวมมอจากคนในชมชนสภาพแวดลอมทขาดความสมดลสาเหตหลกส�าคญคอถกก�าหนดโดย

ความคดจากคนภายนอกวาหากเขามาทพนทบานหาดจะไมปลอดภยทงชวตและทรพยสนดวย

เหตผลขางตนท�าใหคนบานหาดตองบอบซ�าและจ�าตดตาตดมาถงปจจบน

ในเหตการณครงนนเปนเหตการณเรยกไดวาจดต�าสดของบานหาดจากวนนนถงวนนม

ความแตกตางกนอยางสนเชงในอดต“บานหาด”เกอบไรชอแทบกลายเปนต�าบลรางเนองจาก

คนบานหาดไดรบผลกระทบหลายอยาง จากภาวะภยแลง น�าเพอการเกษตรไมเพยงพอ ทดน

ประวตความเปนมา :ต�าบลบานหาด ตงอยในเขตการปกครอง

ของอ�าเภอบานลาด ประกอบไปดวย 5 หมบาน

ไดแกหมท1บานสระพง

หมท2บานทาชางใต

หมท3บานชองแค

หมท4บานไรหนอง

หมท5บานหนองแกว

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

68

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

69

เพอการท�ามาหากนกไมเพยงพอ คนในชมชนยายถนไปแสวงหาทอยทท�ากน ทงไปตายดาบ

หนาทงการบอกเลาจากญาต สวนใหญยายไปอยแถวอ�าเภอปราณบร อ�าเภอหวหน จงหวด

ประจวบครขนธ

จดประกาย เรมตนละล�าดบของการจดการตวเองพทธศกรำช 2517ดวยความรกในศกดศรความเปนมนษยและเรยกคนบานหาดกลบมา

เปนคนบานหาดอกครง แกนน�าชมชนและคนทมคนนบหาถอตาในหมบานพระสงฆ คร รวม

ตวพดคยรวมก�าหนดวธแกไขปญหาทเกดขนรวมกนพดคยกนบอยๆสม�าเสมอทกเดอนเปน

ศนยรวมและทมาของการพดคยแกไขทกขสข รวมกนของคนในต�าบลและไดก�าหนดปญหา

รวมกนโดยมเปาหมายทจะแกไขไปพรอมๆกนอยางเปนระบบ สรางชอเสยงใหคนต�าบลบาน

หาดประกอบดวย

1. แกไขปญหาดานการท�ามาหากนโดยเฉพาะเรองการหาน�าเพอการเกษตร

2. การแกไขปญหาดานทดนท�ากนเพอใหเพยงพอกบความตองการ

3. แกไขปญหาเรองความร ของคนใน

ต�าบล เนองจากคนต�าบลบานหาดในสมยนน

ถกก�าหนดใหเรยนถงชน ป.4 แลวตองออกมา

ชวยพอแมท�ามาหากน ซงขอก�าหนดดงกลาว

ก�าหนดโดยพอแมเอง

4. การแกไขดานการประกอบอาชพ

เนองจากชาวต�าบลบานหาดมอาชพทจ�ากดคอ

ท�านาและท�าตาลไรลกหลานสานตอ

5. ตงประชาคมหมบานตงกลมออมทรพยกลมอาชพพฒนารวมกนเรอยมา

พทธศกรำช 2530-2532 วทยาลยคร จ.เพชรบรหรอปจจบนคอ มหาวทยาลยราชภฎ

เพชรบรเขามารวมกบชาวบานท�าความเขาใจเรองการรวมกลมในชมชนโดยใชวดเปนศนยกลาง

เรมมการรวมกลมโดยใช“เงน”เปนเครองมอหลกในการท�างานรวมกนโดยวธการของสหกรณ

เครดตยเนยน

พทธศกรำช 2533สหกรณมนคงการเงนในต�าบลมเอกภาพการบรหารจดการมระบบ

ระเบยบเรมขยบมงสการพฒนาชมชนเพอใหเกดเปนรปธรรมโดยการจดตงชมรม“คนรกต�าบล

บานหาด”เพอเปนศนยกลางของการวมคนรวมงานรวมสมองทจะแกไขปญหาของต�าบลบาน

หาดโดยใหคนมโอกาสไดพดคยแลกเปลยนกนทกเดอนแกไขปญหาใน3เรองหลกคอ

จ�านวนประชากรของต�าบล :จ�านวนประชากรทงสน2,981คน

ชาย1,421คนหญง1,560คน

ขอมลอาชพของต�าบล:

อาชพหลกท�านาอาชพเสรมท�าไรรบจาง

ทวไป

- ดานการสงเสรมละพฒนาอาชพ

- การรกษาชวตและทรพยสน เกด ต�ารวจอาสาชมชน ต�าบลบานหาด ออกตรวจตรา

รวมกบเจาหนาทต�ารวจ

- ชวยกนดแลทรพยสนและสาธารณประโยชนอาทตโทรศพทสาธารณะไฟฟาเปนตน

พทธศกรำช 2541 เรมก�าหนดระเบยบของชมชนรวมกนมโครงสรางคณะกรรมการม

ระบบการบรหารจดการและไดขอขนทะเบยนเปนองคกรสาธารณะประโยชนจากกระทรวงการ

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยมบทบาทและหนาทหลกคอ

1. ประชมปรกษาหารอ

2. กจกรรมสบสานประเพณและวฒนธรรม

3. ตอตานยาเสพยตดก�าหนดกจกรรม“ลานเยาวชนคนดนตรเพอครอบครวอบอน”

4. การพฒนาดานอาชพโดยการฝกอบรมศกษาดงาน

การดแลทกขสขของคนในหมบานชมชน ใชสภาต�าบล ซงอยภายใตการก�ากบดแลของ

กระทรวงมหาดไทย มก�านน ผใหญบาน เปนกรรมการ เพอดแลความสงบสขของต�าบลและ

ประสานงานกบองคกรตางกบหนวยงานและอ�าเภอโดยเฉพาะอยางยงพฒนาชมชน

“ชมชนรปญหาของตวเองมากกวาหนวยงานใดๆอยทวาชมชนจะพรอมใจทจะ

พฒนาแกไขปญหาชมชนมากแคไหน”

ช�ำนำญ นลงำม ประธานสภาองคกรชมชนต�าบลบานหาด

พฒนาชมกจะสงพฒนากรเขามาพดคยกบกรรมการสภาต�าบล น�าปญหาของชมชนไป

ด�าเนนการเขยนโครงการเพอขอการสนบสนนจากหนวยงานตางๆ

ภายหลงทมชมรมคนรกต�าบลบานหาดท�าใหคนมความรก สามคคกนมากขนมการรวม

กลมและมการคดเลอกผน�าโดยไมมการแขงขน คอ การคดเลอกสมาชกองคการบรหารสวน

ต�าบล หรอ สอบต. ซงใชเวทพดคยของชมรมคนรกต�าบลบานหาดคดเลอกบคคลทเหมาะสม

ใหเขามาเปนตวแทนชาวบาน

ปจจบนชมรมคนรกต�าบลบานหาดไดรบการแตงตงเปนคณะกรรมการพจารณาแผนระดบ

อ�าเภอและไดรบการสนบสนนจากองคการบรการสวนต�าบลบานหาดปละ20,000บาทและ

ถอวาเปนสวนหนงของ อบต.อกดวย ปจจบนต�าบลบานหาดเกดรปธรรมการพฒนา เพมขน

อยางตอเนอง

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

70

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

71

สภาองคกรชมชนต�าบลบานหาดสภำองคกรชมชนกบกำรพฒนำสพนทต�ำบลจดกำรตนเอง

ในอดตชาวบานในต�าบลบานหาดซงมทงสน5หมบานชาวบานสวนใหญมอาชพ“ท�านา”

กอาศยน�าฝน ปนน�าคลอง สภาพวถชวตสวนใหญ ตางคนตางอย ขาดความรก ความสามคค

คนในหมบานลกหลานทะเละกน ชมชนไมคอยไดรบการใสใจจากหนวยงานพฒนา เนองจาก

พนทต�าบลเปนพนทชายขอบตดกบอ�าเภอเมองเพชรบรจากสถานการณดงกลาวท�าใหชาวบาน

เรมตนตองคดเรองพฒนาตวเองสงโดยแกนน�ารเรมการท�างานเพอชมชนเรมตนจากการแกไข

ปญหาเรองน�าประปาหมบานถงฤดฝนน�าปะปาในหมบานจะขนมกลนแกนน�าในหมบานได

เรมการประสานน�าปะปาสวนภมภาค เขามาในหมบานเพอแกไขปญหาดงกลาว ซงปจจบนยง

ไมครบทกหมบานบางครวเรอนยงใชปะปาหมบานอย

จากปญหาน�าท�าใหชาวบานทตองอาศยพงพาน�าตองพยายามจดการตวเองตงแตปพ.ศ.

2520และมาเรองพฒนาไฟฟาในหมบานปพ.ศ.2526ต�าบลบานหาดจงเปนต�าบลทเรมตน

แกไขปญหาดานสาธารณปโภคและขยบมาท�าเรองการดแลพฒนาชมชนโดยเรมทชมรมต�ารวจ

อาสาชมชนต�าบลบานหาดเปนทแรกเชญผใหญบานก�านนแกนน�าเขามารวมโดยใชชมรมเปน

ตวตงเพราะมองถงการดแลกนและกนเอาอาสาสมครหมบานละ15คนชาวบานหนวยงาน

หลายสวนกเขามาสนบสนนงบประมาณและสนบสนนกจกรรม

กระบวนการรเรมทผานมาการจดกจกรรมใชวดเปนสถานทในการรวมคดปากตอปาก

คยกนผน�าชมชนเรมเอาดวยกอเกดสหกรณเครดตยเนยนในชวงป2532เนนการมองเรอง

การรวมเงนเพอแกไขปญหาของตนเองตอมาจากเรองเงนเลยมองเรองอนและขยบมาสการ

เกด“ชมรมคนรกต�าบลบานหาด”จากชมรมคนรกต�าบลบานหาดมการประชมประชาคมต�าบล

โดยมแกนน�ากลมองคกรในแตละหมบานๆละ15คน4หมบานรวมประชาคมในต�าบล60

คน 13 กลม มาประชมปรกษาหารอการพฒนาหมบาน มการประชมอยางนอยเดอนละครง

หรอสองเดอนครง ชมรมจะเปนศนยรวมในการแกปญหาพฒนาชมชน เอาปญหาเขามา เรอง

ทวๆ ไป และมองถงเรองการเมองของชมชน เพราะมองเรองการเมองทเปนชวต ชมรมคนรก

ต�าบลบานหาดเปนศนยรวมของชาวต�าบลบานหาดผน�าชมชนอสม.ตวแทนกลมองคกรชมชน

ขอดจำกกระบวนกำรเรยนรจำก......สหกรณเครดตยเนยน

ทกคนมองเหนประโยชนรวมกนจากสหกรณเอาสหกรณเปนตวตงชาวบานกจะยอมรบ

งายสหกรณแกปญหาเศรษฐกจสวสดการคนเรมมองเหนเรองผลประโยชนของสหกรณในป

พ.ศ.2532สมาชกสหกรณครงแรกมจ�านวน40คนวนตงกมประมาณ42คนใชวดเปนพนท

รวมเงนทนครงแรก5,080บาทปจจบนมสมาชกสมทบจ�านวน1,400สมาชกสามญจ�านวน

2,500คนมเงนหมนเวยน70ลานบาทสหกรณเครดตยเนยน ไดกอใหเกดการจดสวสดการ

ชมชนเกดแกเจบตายแตงงานขนบานใหมใหชาวบานเกดการพงพงจดเรมทจะกระตนให

เกดพลงทจะชวยตวเองในการประชมจะมวาระความเคลอนไหวของทองถนแตละหมท�าอะไร

ทไหนอยางไรและเชอมไปสหนวยงานทองถน

เรมแรกเรองสภำองคกรชมชนต�ำบลบำนหำด

แกนน�ากลมองคกรก�านนผใหญบานนกภาพไมออกวาจะเปนอยางไรเปนเรองใหมไม

เคยไดยนมการประชมชมรมคนรกต�าบลบานหาด และ ประชมกรรมการเตรยมการจดแจง ม

เอกสารการจดแจงจดตงสภาฯแจกในทประชมประชาสมพนธผานหอกระจายขาวตามหมบาน

มการประชมอสม.ทกวนท12ของเดอนและประชาสมพนธผานอสม.แกนน�าทเขารวมประชม

จะเปนตวแทนของหมบานชาวบานจะเลอกผน�าตามธรรมชาตความสามารถมการก�าหนดอย

เนนทมความพรอมทจะมาชวยงานและคนกสมครใจสวนใหญเปนเครอญาตพนอง

หลงจากรบรเรองสภาองคกรชมชนกจะมการประชมกรรมการกลมองคกรยอยแตละ

กลม จะมการเชญผน�าอบต. ผน�าทองถน พอคยเสรจกจะชแจงเรองสภาพฒนาการเมอง และ

สภาองคกรชมชนถงเวลาแลวทชาวบานจะตองรเรองสภาองคกรชมชนการเมองภาคพลเมอง

อบต.จะเชญชาวบานเขาไปคยทกเดอนจนเรมเขาใจและมพอช.เขามาคยใหขอมลผานกลม

ชมรมตางๆ

สกำรตงสภำองคกรชมชนต�ำบลบำนหำด

จดตงสภาฯเมอวนท11สงหาคม2551จ�านวนผแทนชมชน22คนเปนผทรงจ�านวน

4คนรวมสมาชกจ�านวน26คนเปนการเรมเสรมองคกรเกาพฒนาประชาคมหมบานทเขม

ขนมากขน เอาปญหาอปสรรคของประชาคมต�าบล มาเขาแผนของ อบต./อบต.จะใหสทธแก

ประชาคมต�าบลกอนทจะท�าแผนของอบต./ประชาคมต�าบล15คนจากตวแทนของหมบานๆ

ละ3คนการก�าหนดรปแบบมการประชมสมาชกสภาฯไปแลวจ�านวน5ครงแลวหลงการ

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

72

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

73

จดตงสภาฯแตกอนหนานกมการประชมใหขอมลความรการจดตงการเลอกตงคณะกรรมการ

เอากฎหมายมาอธบายใหชาวบานเหนประโยชนรวมกน

กำรด�ำเนนงำนของสภำองคกรชมชนต�ำบลบำนหำด เนนการใหขอมล ใหความร การ

พฒนาตางๆสภาองคกรชมชนกจะเปนตวแทนจากกลมทจะเขามาจดแจงเอาตวแทนของชมชน

ทมอยการจดแจงจะท�าใหชดเจนเกดระบบทเหนกนเอารายละเอยดตางๆในการจดแจงจดตง

ไปคยกบอบต.เพอท�าความเขาใจโดยมกจกรรมของสภาองคกรชมชนส�าคญดงน

• ปรกษาหารอกบ ประชาคมต�าบล รวมกน ไดแก สภาองคกรชมชนต�าบลบานหาด

ประชาคมและอบต.เปนการประชาคม3วงเขามาคยกนมตวแทนมาคยกนมองเรอง

กฎหมายทจะหนนเสรมกระบวนการมองเรองแนวทางการพฒนาชมชน

• การประชมสภาองคกรชมชน2เดอน/ครงและมการใหความรและการพฒนาศกยภาพ

ของงแกนน�าสภาองคกรชมชน

สภำองคกรชมชนต�ำบลบำนหำดรวมกบประชาคมต�าบลชมรมคนรกต�าบลบานหาดและ

สหกรณเครดตยเนยนมการปรกษาหารอเพอหาแนวทางในการพฒนาการพฒนาอาชพพฒนา

คณภาพชวตสวสดการชมชนและพฒนาการเมองภาคประชาชนตวอยางเชนจากการประชาคม

รวมกนท�าใหเกดการวเคราะหสภาพปญหาของชมชนพบวายงมปญหาเดกและเยาวชนเดกใน

ชมชนมกจะทะเลาะและตกนเปนประจ�าจงมการรวมกนจดกฬาเพอสรางความสมพนธของเดก

เยาวชนเชนฟตบอลวอลเลยบอลเนนการสรางรปธรรมของการแกไขปญหาทเหนชดเจนกอน

กำรขยำยสภำองคชมชนต�ำบลบำนหำด

จากทกลาวขางตนวากากรจดตงสภาองคกกรชมชนต�าบลบานหาดเรมจากกลมทสนใจและ

เขาใจมารวมกนยงมหลายกลมในต�าบลทยงไมไดเขารวมเปนสมาชกสภาแนวทางการขยายของ

สภาองคกรชมชนต�าบลบานหาดคอการท�าใหชาวบานทกกลมองคกรในต�าบลเขาใจประโยชน

ขนตอนในการจดตงสภาองคกรชมชนต�าบลและมาสมครเปนสมาชกสภาฯครอบทกกลม

ทองถนกบการเชอมโยงการทำางานนายผวน เอมด นายกองคการบรหารสวนต�าบลบานหาด “แนวคดต�าบลจดการตนเองกบ

การพฒนาชมชนทองถน การพฒนาคนและชมชน เปนเรองของทกคนทตองรวมมอกน โดยเนน

การมสวนรวม รวมคด รวมท�า และรวมรบประโยชนเพอความอยดมสขของทกคนในชมชน”

กระบวนการท�างานของทองถนทผานมา เกดจากความตองการของชมชนซงถอวาเปน

องคประกอบส�าคญตามอ�านาจหนาทตามโครงสรางการท�างานของทองถนและแผนยทธศาสตร

ทเกดจากการรวมคดรวมท�าและรวมกนแกไขปญหาของชมชนทางดานสาธารณปภาคและ

สาธารณปการประกอบดวยงานดานพฒนาสงคมดานทรพยากรและสงแวดลอมและการฟนฟ

สบสานอนรกษ ศลปะ วฒนธรรมทองถน และภมปญญาชาวบาน เชน ประเพณลอยกระทง

ประเพณหาบสลากภตวดเขานอยและกจกรรมรวมพลงสรางสขภาพสงเสรมใหคนในต�าบลบาน

หาดสขภาพแขงแรงและอยากใหความมนใจวาทองถนจะท�างานคขนานกบพนองชมชนพรอม

กบการพฒนาต�าบลใหเหนผลประจกษทกดานถอเปนพนฐานการปฏรปสงคมจากฐานรากตาม

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงโดยแทจรง

พนกงานทองถน คอ สวนหนงของประชาชนต�าบลบานหาด มหนาทประสานงานและดแล

ความเปนอยของพนองในต�าบลอยางเทาเทยมและทวถง โดยยดหลกธรรมาภบาล และความเปน

ธรรม ทมประสทธภาพ ประสทธผลของทกฝาย

จากกระบวนการพฒนาขบวนองคกรชมชนต�าบลบานหาด และการสรางชมชนจดการ

ตนเองภายใตการมสวนรวมและความรวมมอ จากกลไกสภาองคกรชมชน และการเชอมโยง

แผนงานระดบทองถนนบวาเปนนวตถกรรมและรปธรรมทมการเชอมโยงชดเจนเชนสภาองคกร

ชมชน สหกรณเครดตยเนยน สวสดการชมชน ตวชวดความสขของชมชน ฯลฯ ความรวมมอ

ระหวางขบวนชมชนกบหนวยงานพฒนาจะชวยยกระดบศกยภาพของขบวนองคกรชมชนเพอ

การฟนฟชมชนทองถนในดานตางๆภายใตรปธรรมต�าบลจดการตวเองและจงหวดจดการตวเอง

ซงขบวนองคกรชมชนมความพรอมทจะขบเคลอนเรองน

“เมอกอนเราไมร เลยวาเราจะพฒนาไปทางไหนและพฒนาไปท�าไมแตพอม

สภาองคกรชมชนท�าใหเราจะพฒนาเพออะไร”

รนจตบญมนประธานกองทนสวสดการชมชนต�าบลบานหาด

30ปทแลวเราใช“เงน”เปนสอในการพฒนาคนแตปจจบน“เงน”มความส�าคญ

นอย“คน”เทานนทจะพฒนาคนและชมชน

วเชยรเรยบรอยประธานคณะประสานงานองคกรชมชนจ.เพชรบร

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

74

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

75

จากรปธรรมการพฒนาสการจดการตนเองของชมชนทองถนฐานรากแหงการปฏรปประเทศไทย

1. เกดผน�าการเปลยนแปลงจ�านวน172คนพฒนาคนใหมความสามารถในการขบเคลอน

การพฒนาชมชนทองถนในนามของชมรมคนรกต�าบลบานหาดซงทผานมาไดใชเครองมอการจด

ท�าแผนชมชนใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกนของคนในต�าบล

2. เกดกระบวนการเชอมโยงองคกรชมชนในต�าบลจ�านวน 9 องคกร เปนเครอขาย

องคกรชมชนในการพฒนาและแกไขปญหารวมกนโดยผานกลไกสภาองคกรชมชนต�าบลซง

เปนกระบวนการเรยนรของคนทกคน ขององคกรทกองคกรรวมกบหนวยงานภาคทเกยวของ

คอเกษตรอ�าเภอพฒนาชมชนพฒนาสงคมกรมสงเสรมสหกรณและกศน.น�าไปสการจดท�า

เปาหมายตวชวดความสขของคนในต�าบลประกอบดวยดานสขภาพดานสวสดการชมชนดาน

ยาเสพตดวถวฒนธรรมเกษตรธรรมชาต

3. ผลของการจดท�ากระบวนการแผนชมชนท�าใหเกดแผนภาคประชาชนระดบต�าบลซง

ทผานมาสามารถน�าไปบรรจเปนแผนงานและไดรบการสนบสนนงบประมาณขององคกรปกครอง

สวนทองถน(อปท.)โดยออกขอบญญตอยางตอเนองวาดวยแผนสวสดการชมชนทองถนแผนการ

ขบเคลอนสภาองคกรชมชนแผนเยาวชนและครอบครวอบอนแผนการฟนฟทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมธนาคารตนไมและแผนรกษาความปลอดภยชวตและทรพยสนของคนทกคนใน

ต�าบล

4. เกดกลไกความรวมมอและการตดตามการพฒนารวมกนของขบวนองคกรชมชน

ปกครองสวนทองถนภาคพฒนาในการตดตามความกาวหนาของแผนงานและโครงการตลอด

ถงการประสานทรพยากรในระดบพนทและสวนกลางในการสนบสนนความเขมแขงของคนใน

ต�าบลบานหาด

5. เกดการอนรกษและฟนฟวฒนธรรมจารตประเพณเชนสภาวฒนธรรมต�าบลลอย

กระทงสงกรานตสลากภฒศลปะปองกนตวกระบกระบองร�าโทนซงเปนกลยทธในการรวม

พลงการเอออาทร แบงปน รบใชซงเปนวถเดมของคนเมองเพชร และเปนฐานส�าคญในการ

พฒนาชมชนทองถน

6. ขบวนองคกรชมชนและภาคประชาชนสามารถทจะเปนผก�าหนดการเลอกตงผบรหาร

ของทองถนขนมาเปนตวแทนในการพฒนาทองถนของตนเองซงเปนความภมใจของคนในต�าบล

ทสามารถใชวถวฒนธรรมทเคยท�ามาในอดต

7. แกนน�าต�าบลบานหาด8คนเปนกลไกส�าคญขบเคลอนงานพฒนาระดบจงหวดภาค

และระดบชาต ซงเปนตนแบบของการพฒนาทภาคประชาชนเขามสวนรวมในการก�าหนด

เปาหมายและยทธศาสตรการพฒนา

ผลกำรด�ำเนนงำน ต�ำบลบำนหำด อ�ำเภอบำนลำด จงหวดเพชรบร

กจกรรม/โครงการ ลกษณะการด�าเนนงาน ผลการด�าเนนงาน

สหกรณเครดตยเนยน

สงเสรมระบบการออมและสวสดการชมชนภายใตจตรารมยของขบวนเครดตยเนยน

ปจจบนมสมาชกสมทบจ�านวน1,400สมาชกสามญจ�านวน2,500คนมเงนหมนเวยน70ลานบาท

สภำองคกรชมชน

สงเสรมการจดตงสภาองคกรชมชนต�าบลและเมอง เพอเชอมโยงงานพฒนาชมชนในพนท ส�ารวจขอมลและรบรองสถานภาพความเปนองคกรชมชนตามคณสมบตทก�าหนดโดยทบทวนทก2ป

องคกรจดแจง9องคกร

กองทนสวสดกำรชมชน (ระดบต�ำบล)

สนบสนนการจดตงกองทนสวสดการชมชนระดบต�าบลซงสมาชกกองทนองคกรปกครองสวนทองถนและพอช.รวมสมทบ

5หมบานสมาชก841คนเงนกองทน365,190บาท

เศรษฐกจและทนชมชนสนบสนนสงเสรมการจดระบบทนในชมชนต�าบล

สงเสรมใหชมชนมการจดการทนตนเอง

ผน�ำภมปญญำ - ปรำชญชำวบำน

วทยากรทถายทอดในชมชนกจกรรมทางดานแกะสลกไม วทยากรทางดานท�าน�าตาลโตนดขนมหวาน

3คน3คน

หนวยงำนทใหกำรสนบสนน

กจกรรมทางด านสภาองค กรชมชนกจกรรมทางดานสงเสรมเยาวชน สรางจตส�านกใหชมชนกจกรรมทางดานกลมอาชพวสาหกจชมชน

อบต.พฒนาชมชนโรงเรยน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

76

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

77

หนวยงำน/งบประมำณทเคยไดรบกำรสนบสนนในชวงทผำนมำ

หนวยงานทสนบสนน จ�านวนงบประมาณ วตถประสงค

สถำบนพฒนำองคกรชมชน (องคกำรมหำชน)

17,000 สนบสนนและพฒนากจการสภาองคกรชมชนต�าบล

7,000 เศรษฐกจและทนชมชน

สภำพฒนำกำรเมอง 45,000 สนบสนนพนทน�ารองประชาธปไตยชมชน

รวม 69,000

ผประสำนงำนนายวเชยรเรยบรอย36หม1ถนนบานลาด-ไรสมต�าบลบานหาดอ�าเภอบานลาดจงหวดเพชรบร76150โทร.081-8803373

ปฏปกษ

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

78

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

79

การรวมศนยอำานาจ เหตแหงวกฤตทางการเมองส จงหวดจดการตนเอง

สวงตนอด

“..ผคนทสนบสนนทงสเหลอง และสแดง ตางกเปนคนในทองถน เปนพนองดวย

กนทงสนตางกมความหวงดตอชาตบานเมองดวยกนทงหมดภาษาการเมองทพดกภาษา

เดยวกนไมวาจะเปนค�าวาประชาธปไตยความยตธรรมเผดจการปากทองประชาชนแต

กบเผชญกนจะประหตประหารกน ความแตกแยกของสงคมไทยในครงนรนแรงจนน�า

ไปสการแบงขวความคดในทกองคาพยพของสงคมไทยตงแตโครงสรางบนสดลงมาถง

โครงสรางลางสดคอสถาบนครอบครว”

วกฤตความแตกแยกของสงคมไทยทปรากฏออกมาในรปแบบการตอสทางการเมองทม

สญลกษณเปนสเหลองสแดงการตอสทใชความรนแรงมากขนสรางความเสยหายตอเศรษฐกจ

สงคมวฒนธรรมและความรสกของคนไทยทงประเทศจนไมอาจประเมนคาได

“ควำมรนแรงทำงกำรเมองในชวง 40 ปทผำนมำ เกดขนจนนบครงไมถวน เรม

ตงแต 14ตลำ 6ตลำ พฤษภำทมฬ 7ตลำ เมษำ52-53 และเรำอำจจะไมสำมำรถนบ

ไดอก ทงหมดเกดขนมเหตเพยงแคสองเรอง คอกำรรวมศนยอ�ำนำจ และกำรจดสรร

ทรพยำกรทไมเปนธรรม”

ปรากฏการณการเมองทแบงเปนเหลองเปนแดงเปนน�าเงนเปนเพยงผลของเหตปจจยท

สงสมมาตงแตอดตดงจะเหนไดวาการตอสในครงนเปนการปะทะกนระหวางโครงสรางทางการ

เมองตอโครงสรางทางการเมอง บางคนเรยกวาเปนการปะทะกน ระหวางมหาโครงสรางกบ

มหาโครงสรางการตอสครงนจะหวนไหวไปทงแผนดนอยางแนนอนการตอสนเพอตองการยด

กมศนยกลางอ�านาจทางการเมอง เพราะศนยกลางอ�านาจทางการเมองเปนทหาผลประโยชน

นานปการทงเงนทองต�าแหนงหนาทนกการเมองพรรคการเมองรวาจะลงทนเทาไรถงจะยดกม

ต�าแหนงรฐมนตรไดลงทนเทาไรจะไดกมอ�านาจทงระบบและทสดกลายเปนการลงทนทางการ

เมองทเรยกวา“ธรกจการเมอง”อยางทเราเหนๆดงนนถาวเคราะหและฟนธงลงไปเหตของ

ความขดแยงนคอ“กำรรวมศนยอ�ำนำจ”นนเอง

‘กระทรวงมหำดไทย’เปนกลไกหลกของรฐในการท�าหนาทดานการปกครองหรอเรยกวา

การปกครองสวนภมภาคเปนการยนแขนยนขาเขาไปจดการการปกครองสวนภมภาคและเขาไป

แทรกแซงการปกครองสวนทองถนในรปแบบตางๆ ภายใตวาทะกรรมเรอง “กระจายอ�านาจ”

ทงทเปนเพยงการ“ขยายอ�านาจ”อยางแนบเนยนเทานน

ส�าหรบประเทศไทยพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดนพ.ศ.2534บญญต

ใหการบรหารราชการแผนดนแบงออกเปน3สวนไดแกบรหารราชการสวนกลางสวนภมภาค

และสวนทองถนโดยทง3สวนนอยในการควบคมดแลของคณะรฐมนตรซงหนาทรบผดชอบ

บรหารราชการแผนดน อนครอบคลมไปถงการก�าหนดนโยบายเพอใหขาราชการน�าไปปฏบต

การอ�านวยความสะดวกและการใหบรการสาธารณะแกประชาชนตามกฎหมายนโยบายและ

ค�าสงของคณะรฐมนตรซงเปนผบงคบบญชา

กำรบรหำรรำชกำรสวนกลำง : ใชหลกการรวมอ�านาจ โดยใหอ�านาจการบงคบบญชา

และการวนจฉยสงการสงสดอยในสวนกลาง ท�าเนยบรฐบาล คอศนยกลางการบรหารราชการ

แผนดนของรฐแบงสวนราชการออกเปน(1)ส�านกนายกรฐมนตร(2)กระทรวงหรอทบวงซง

มฐานะเทยบเทากระทรวง(3)ทบวงซงสงกดส�านกนายกรฐมนตรหรอกระทรวง(4)กรมหรอ

สวนราชการทเรยกชออยางอนและมฐานะเปนกรมซงสงกดหรอไมสงกดส�านกนายกรฐมนตร

กระทรวงหรอทบวงส�านกนายกรฐมนตรสวนราชการดงกลาวนมฐานะเปนนตบคคล

กำรบรหำรรำชกำรสวนภมภำค :ใชหลกการแบงอ�านาจโดยราชการสวนกลางเปนเจาของ

อ�านาจแลวแบงอ�านาจการบงคบบญชาและการวนจฉยสงการใหแกภมภาคน�าไปปฏบตใหเกด

ประโยชนสงสดแกประชาชน และการปฏบตของภมภาคนนจะตองใหเหมาะสมสอดคลองกบ

สภาพแวดลอมและขนบธรรมเนยมประเพณของแตละพนททงนจะตองไมขดตอนโยบายของสวน

กลางหรอของคณะรฐมนตรหรอตวบทกฎหมายของประเทศการบรหารราชการสวนภมภาคม

2ระดบคอจงหวดและอ�าเภอ

กำรบรหำรรำชกำรสวนทองถน :ใชหลกการกระจายอ�านาจทสวนกลางไดมอบอ�านาจ

ระดบหนงใหประชาชนในทองถนไปด�าเนนการปกครองตนเองอยางอสระ โดยทตองไมขดตอ

กฎหมายของประเทศหรอความสงบเรยบรอยของประชาชน กจกรรมทท�าไดสวนใหญจะเปน

เรองการพฒนา มอสระในการตดสนใจในการแกปญหาหรอการสนบสนนกจกรรมของทองถน

ออกขอบงคบหรอระเบยบตางๆ มาบงคบในเขตการปกครองของตนไดโดยไมขดตอกฎหมาย

การบรหารราชการสวนทองถนในปจจบนมรปแบบ(1)องคการบรหารสวนจงหวด(2)เทศบาล

(3) สขาภบาล และ (4) ราชการบรหารสวนทองถนอนตามทกฎหมายก�าหนด ไดแก

กรงเทพมหานครและเมองพทยา1

1 ขอมลเกยวกบการบรหารราชการแผนดนของไทยอางองมาจากฐานขอมลการเมองการปกครองสถาบนพระปกเกลาwww.thaipoliticsgovernment.org

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

80

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

81

นอกจากรฐไทยจะรวมศนยอ�านาจการปกครองการบรหารเขาสสวนกลางแลวยงรวมศนย

อ�านาจทกดานดวยอาทเชนการศกษาวฒนธรรมศาสนายงรวมศนยอ�านาจดานเศรษฐกจ

รวมศนยอ�านาจในการจดการทรพยากรธรรมชาตออกกฎหมายใหทรพยากรธรรมชาตเปนสนคา

ใหความส�าคญกรรมสทธของรฐและเอกชนมากกวาสทธการใชของชมชนหรอ‘สทธชมชน’ซง

เปนแยงชงทรพยากรธรรมชาตจากชมชนทองถน

มนกประวตศาสตรทานหนงกลาววา“กำรจดกำรปกครองไทย เปนกำรจดกำรปกครอง

แบบเมองขน”

การรวมศนยอ�านาจการจดการทกอยางโดยสวนกลาง หวเมองทงหลายคอยกระท�าตาม

ค�าสงและสงสวยเปนอนตรายอยางยงตอบานเมอง

การบรหารราชการทรวมศนยท�าใหงายตอการเขาไปแสวงหาผลประโยชนของกลมทนรวม

ถงกลมคนทกภาคสวนทคดวาตนเองไมไดรบความเปนธรรม หรอไดรบผลกระทบจากนโยบาย

ของรฐตางพงเปาการตอสไปยงศนยกลางของอ�านาจ ดงจะเหนไดจากภาพของความขดแยงท

ทวความรนแรงมากขนเกดฝายสเหลองและสแดงอนเปนกลมทางการเมองทคดวาตนเองไมได

รบความเปนธรรมจากการบรหารงานของฝายทไดครองอ�านาจรฐการตอสของทงสองฝายจงมง

ตรงไปสศนยกลางอ�านาจเพราะอ�านาจการบรหารและงบประมาณของแผนดนถกรวมศนยอย

ทรฐบาลสวนกลางเพยงจดเดยวดงนนถาตองการอ�านาจเพอเปลยนแปลงอะไรบางอยางตามท

กลมของตนตองการจะกระท�าไดโดยการเปนฝายรฐบาลเมอไมสามารถเขาสอ�านาจตามระบอบ

คอ“การเลอกตง”ไดกหาวธกดดนรฐบาลหรอลมรฐบาลเพอใหมการเลอกตงใหมเรองราว

เหลานไมใชเรองใหมของสงคมไทย เพยงแตระดบของความขดแยง และแนวทางการตอสทว

ความรนแรงมากยงขน จนมตวเลขออกมาวาการประทวงของประชาชน ทไมไดรบความเปน

ธรรมเกดขนประมาณ4,000ครงตอป

ความขดแยงอกประการหนงทเกดเปนปกตในระบบนคอความขดแยงระหวางรฐสวนกลาง

กบชมชนทองถน หรอระหวางรฐบาลกบชาวบานผานนโยบายการพฒนา เพราะการก�าหนด

โครงการพฒนาของรฐไมตรงกบความตองการของชาวบานทองถน เพราะทองถนไมไดเขามาม

สวนรวมก�าหนดชะตากรรมของตนเอง

จงหวดจดกำรตนเอง ทำงออกของปญหำควำมขดแยง

“ธงชย ทแยงชงกนอยขณะนคอ “ธงท�ำเนยบรฐบำล”

ซงเปนธงแหงศนยกลำงอ�ำนำจของรฐ หำกเรำท�ำใหธงนเลกลง

หรอมควำมหมำยนอยลง กระจำยธงไปสจงหวด

จำกธงเดยวกลำยเปน 76 ธง ท�ำใหพนทจงหวดมควำมหมำยมำกขน

ใหชมชนทองถนเปนผก�ำหนดอ�ำนำจกำรจดกำรตนเอง เรำถงจะกำวพนเกมสแหง

อ�ำนำจน”

เปนททราบกนอยแลววาสงคมไทยเราแบงการบรหารราชการแผนดนออกเปน3สวนคอ

สวนกลางสวนภมภาคและสวนทองถนระบบสวนกลางและระบบภมภาคมอ�านาจมากและ

สงกวาระบบทองถนงบประมาณอ�านาจการตดสนใจรวมศนยอยทสวนกลางท�าใหการด�าเนน

การโครงการใดๆ กตาม ทองถนหรอภาคประชาชนเขาไปมสวนตดสนใจในการบรหารจดการ

ทองถนของตนเองไดนอย แทบจะเรยกวาเปนเพยงพธกรรมเทานน เมอทองถนตดสนใจเลอก

โครงการของตนเองไมได สงผลใหโครงการทถกก�าหนดมาจากศนยกลางอ�านาจไมสอดคลอง

กบความตองการของคนในพนท ดงนนผลกระทบทเกดขนหลายอยางจะไปขดแยงกบวถชวต

วฒนธรรมสงคมของชมชนนนๆ

เราจะเหนไดวาทกครงทมโครงการของรฐเกดขนจะสรางความขดแยงใหกบทองถนเสมอ

โดยเฉพาะอยางยงโครงการขนาดใหญ ไมวาจะเปนเรองของการสรางนคมอตสาหกรรม ทอง

ถนจะไดรบผลกระทบจากสารเคม ปญหาน�าเสย นโยบายการจดการทรพยากรดนน�าปา การ

สรางเขอนขนาดใหญการประกาศเขตปาทบทชาวบานนโยบายการทองเทยวทไมสงเสรมศลป

วฒนธรรม ประเพณของทองถนมาเปนจดขาย แตเปนการน�าสงทคดวาดจากทอนมาสรางใน

ทองถนนนๆเชนการสรางไนทซาฟารและพชสวนโลกทเชยงใหมจะเหนไดวานโยบายของรฐ

สรางความขดแยงในทองถนเพราะเปนสงทไมสอดคลองกบทองถนและยงสงผลกระทบตอการ

ด�ารงชวตของคนทองถนเปนอยางมาก ท�าใหสงคมเกดความขดแยง การพฒนาทประชาชนใน

ทองถนไมมสวนรวมท�าใหสนเปลองงบประมาณและสรางความขดแยงและท�าลายความเปน

อตลกษณของทองถนนนๆ

ตงแตอดตปรากฏการณความขดแยงจากการรวมศนยอ�านาจไดสงสญญาณเตอนวาจะทว

ความรนแรงขนมาโดยตลอดเพราะเกดการปะทะกนระหวางประชาชนในทองถนกบรฐบาลจาก

นโยบายทสงตรงมายงทองถนโดยขาดการมสวนรวมของประชาชนมาทกรฐบาลแตในระยะสบ

ปหลงมานความขดแยงทวความรนแรงขนเพราะเปนความขดแยงในระดบโครงสราง

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

82

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

83

ศนยกลางอ�านาจหรอโครงสรางอ�านาจกบโครงสรางอ�านาจขดแยงกนเอง เปนมหา

โครงสรางตอมหาโครงสรางปะทะกน ตอนนเลยกลายเปนปรากฏสเหลองสแดง ไมใชความขด

แยงระหวางประชาชนกบรฐ แตวามนคอการตอสเพอลมลางอ�านาจรฐระหวางผน�าของแตละ

ฝายโดยดงมวลชนเขามารวม

เราตองกาวขามเรองความขดแยงนไปถาสมมตวาไมสามารถทจะกาวขามความขดแยงไป

ไดแนวโนมอาจกอความขดแยงรนแรงมากยงขนจนถงขนแบงแยกดนแดนกเปนได

เหตทเราตองคดเรอง“ทองถนจดการตนเองหรอจงหวดจดการตวเอง”เพราะถาปลอยให

สถานการณแบบนสรางความรนแรงตอไปเกดการตอสกนนอกกตกาเกดการปะทะกนระหวาง

ประชาชนกบประชาชนพอกระทบกระทงกนแรงขนๆกฎหมายจะคมไมอยและน�าไปสการสกน

นอกกฎหมายมากขนแบบนมนลกเปนไฟพฒนาไปสการสะสมอาวธเกดการแบงพวกแบงขาง

มากขนโฆษณาเอาคนมาเปนพวกของตวเองมากขนกจะเกดความรนแรงถาเปนแบบนจะแก

ยากทสดและถงทสดมนจะน�าไปสการแบงประเทศ

“ทำทำยเลยวำ ถำสงคมไมหนออกจำกกรอบคดน กรอบโครงสรำงอ�ำนำจเดมทท�ำให

สงคมแตกแยกปะทไปสควำมรนแรงแลว จะน�ำไปสสงครำมกำรเมองไดในอนำคต ดงนนตอง

กลำทจะคดนอกกรอบ ท�ำอยำงไรถงจะท�ำใหศนยกลำงอ�ำนำจมนเลกลง แลวไปสรำงอ�ำนำจ

ใหประชำชนในทองถน กอนทสถำนกำรณจะจดกำรตวมนเอง

ควำมรนแรงจะนอยจะมำกกขนอยกบกำรจดกำร ถำไมจดกำรถงทสดควำมขดแยง

บำนปลำย สงคมเรำล�ำบำกแน

นคอควำมจ�ำเปนทจะมำคดนอกกรอบจำกทเรำเคยคด”

เมอเหตปจจยของปญหาคอ“กำรรวมศนยอ�ำนำจ”เราควรจดการอ�านาจเสยใหมเพอ

ทจะกระจายใหทองถนจดการตวเองมากยงขน

ถาวเคราะหวา ปรากฏการณทกวนนเกดขนดวยเหตแหงการรวมศนย ดงนนการจดการ

อ�านาจใหมตองให“จงหวดจดกำรตวเอง”หรอ“ทองถนจดกำรตวเอง”โดยท�าใหสวนกลาง

มอ�านาจนอยลง ดแลทรพยากรนอยลง หรอการใชอ�านาจนอยลง เมอสวนกลางมอ�านาจนอย

ลงการจดการในทกๆเรองจะกลบมาอยทจงหวดความขดแยงทงหลายสถานการณความเปน

เหลอง-แดงกจะยตลงในระดบชาตแตอาจจะสกนในระดบทองถนซงลกษณะการตอสกขนอย

กบคนทองถนแลวอาจจะตองสกนในทางการเมองเชนอาจยนอยขางพรรคการเมองนสงคนลง

เลอกตง หรอกระบวนการเหลานสงคนลงเลอกตง แตวายดถอแนวทางทนนยม เปนแนวทาง

อนรกษสกนในระดบเวทยอยเวทในระดบของจงหวดใหคนในทองถนเลอกผน�าเลอกนโยบาย

ดวยตวของเขาเองไมใชการสงผปกครองมาจากสวนกลางแตแกปญหาของชาวบานไมไดจนม

บางจงหวดทกลาวถงผวาของตนเองวา

“ผวาราชการจงหวดทกวนนบางจงหวดมค�ากลาววาท�าหนาทแคเปดประชมกนเหลา

เฝาสนามบนเทานนทานจะมเวลาไปดแลทกขสขประชาชนไดอยางไร”

ถาจงหวดสามารถจดการตนเองไดปญหาในทางการเมองทเกดขนมนจะยอสวนลงมาจาก

เวทระดบชาตจะกลบมาสในเวทระดบจงหวดทกวนนเหลองแดงไมไดคดเรองทองถนแตเปน

แนวความคดระดบชาตถาเราเสนอแนวความคดแบบแนวตดขวางซงกคอเรองของทองถนความ

เปนเหลองแดงจะหมดความหมายในตวของมนเองเพราะเหลองแดงมนสมมตตวเองเพอทจะไป

ยดศนยกลางอ�านาจ แตถาพงเปาวาตวเองจะเขามาเพอทจะมามบทบาทในเรองของทองถนจง

หวดนนๆไดขนาดไหนดงนนมนจะละลายความเปนเหลองแดง เพราะความเปนเหลองแดงอย

ทไหน มนกอยในชมชนทองถนนน ถาคนในทองถนหนความสนใจมารบใชทองถนวาจะจดการ

ตวเองอยางไรไมไปรบใชศนยกลางอ�านาจรฐตรงนจะสลายตวไปเองเพราะมนตดขวของวธคด

ใหมเปนวธคดทไมใชศนยกลางแลวลงมาบญชาการขางลางแตเปนวธคดถงความเปนทองถน

ท�ำนำยไวไดเลยวำ

ถงทสดเราตองใหทองถนจดการตนเองสวนกลางจะตองเลกลงเพราะนคอกระแสโดยรวม

ของสงคมโลกเราไมอาจตานทานกระแสนไดตองรบจดการเสยตงแตเดยวนไมเชนนนกระแส

จะจดการเรา

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

85

ผลกระทบของแผนพฒนาชายฝงทะเลภาคใตศยามลไกยรวงศ

โครงการเสรมสรางจตส�านกนเวศวทยา

พนทชายฝงทะเลภาคใตเปนพนทเปาหมายของการพฒนาอตสาหกรรมในทกรฐบาลลาสด

รฐบาลอภสทธ เวชชาชวะไดน�าเสนอนโยบายรฐบาลในการก�าหนดเขตเศรษฐกจพเศษกบการ

ลงทนอตสาหกรรมในพนทชายฝงทะเลภาคใต และเขตเศรษฐกจพเศษชายแดนทงนใหค�านง

ถงการอยรวมกนอยางยงยนของชมชนและสงแวดลอม ค�าถามคอ การพฒนาอตสาหกรรมใน

ประเทศไทยท�าใหชมชนและสงแวดลอมอยรวมกนอยางยงยนไดจรงหรอจากบทเรยนของนคม

อตสาหกรรมมาบตาพด และอกหลายพนท ท�าใหชาวบานทงประเทศหวาดระแวง และไมม

ความเชอมนในการบรหารจดการแกไขปญหาสงแวดลอมและคณภาพชวตคนของรฐบาลวาจะ

มประสทธภาพไดจรง

กรณแผนพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคใต ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต (สศช.)ไดชแจงขอมลและรวมกบธนาคารเอเชยเพอการพฒนา(ADB)ในการ

ศกษาและรบฟงความคดเหนของประชาชน แตขอมลทชแจงน�าเสนอในเชงรายไดประชาชาต

ทางเศรษฐกจทภาคใตและประเทศไทยจะไดรบ โดยเฉพาะพนทชายทะเลฝงอาวไทยเปนพนท

ทางเลอกของการศกษาอตสาหกรรมปโตเคม และอตสาหกรรมเหลก ตงแตประจวบครขนธ

นครศรธรรมราชและทอ�าเภอจะนะจ.สงขลาส�าหรบเขตเศรษฐกจพเศษชายแดนตงเปาหมาย

ไววาการพฒนาอตสาหกรรมอาหารฮาลาลจะท�าใหแกไขปญหาความยากจนและแกไขปญหา

ความมนคงทางชายแดนการเชอมโยงเครอขายสะพานเศรษฐกจของภาคใตตอนบนตอนกลาง

และตอนลางคอค�าตอบของการท�าเสนทางโลจสตกเชอมโยงเครอขายคมนาคมสะดวกในการ

ขนสงสนคาทางทะเลซงตองมการสรางถนน4เลนและทาเรอทงฝงอาวไทยและฝงอนดามน

รฐบาลเชอมนวาการพฒนาโครงการขนาดใหญจะท�าใหเกดการกระตนเศรษฐกจระดบ

ประเทศและจะแกไขปญหาเศรษฐกจและคนวางงานไดจรงแตบทเรยนของการพฒนาไดท�าให

สงคมไทยเรยนรวาการพฒนาในลกษณะดงกลาวสรางผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมอยาง

มหาศาลใหแกชมชนและประชาชนในพนท กระบวนการชแจงมลและการรบฟงความคดเหน

ของเจาของโครงการ และบรษททปรกษา ชแจงขอมลในลกษณะการโฆษณาชวนเชอ และวา

จางองคกรเอกชนทมประสบการณการท�างานพฒนามากอนโดยใชภาษาของค�าวา“การมสวน

รวมของประชาชน”แตมการจดประชมรบฟงความคดเหนเพยงกลมหนงเพอสรางภาพพจนวา

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

86

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

87

ไดปฏบตตามรฐธรรมนญการจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมแมวาจะไดมการ

ศกษาประเมนผลกระทบยทธศาสตรสงแวดลอมเชงพนทแตยงเปนการศกษาเลอกวาพนทบรเวณ

ไหนของชายฝงทะเลภาคใตเหมาะสมในการพฒนาอตสาหกรรมโดยมไดมการศกษาวาศกยภาพ

พนทของภาคใตมฐานทรพยากรทสมบรณและอนรกษและใชประโยชนอยางไรทท�าใหคณภาพ

ชวตของคนในทองถนอยดมสขตามตวชวดการพฒนาความสขของสงคม

สศช. วเคราะหจดแขงของภาคใตทอยทมฐานทรพยากรทอดมสมบรณ แตถกตความวา

เหมาะสมในการพฒนาและใชประโยชนจากฐานทรพยากรในเชงเศรษฐกจ ในขณะทการสราง

พนทอตสาหกรรมชายฝงทะเลภาคใต และสรางทาเรอ กอใหเกดผลกระทบของการกดเซาะ

ชายฝงรนแรงมากกวาเดมซงในอนาคตจะไมมชายหาดฝงอาวไทยอกตอไปอกทงแหลงอาหาร

ทะเลทชาวประมงอนรกษไวบรเวณพนท 3 กโลเมตรจากชายฝงจะท�าประมงไมได เชน ท

อ.บางสะพานจ.ประจวบครขนธเปนแหลงปลาททอ�าเภอทาศาลาจ.นครศรธรรมราชเปนแหลง

หอยลายและปด�าปมาขณะทอ�าเภอ.จะนะจ.สงขลาและอาวละงอ.ปากบาราจ.สตลเปน

แหลงปลาทปลาหมกและกงซงเปนทงแหลงอาหารใหกบคนไทยและสงออกขายตางประเทศ

คนในทองถนเรยกรองใหเกดแผนพฒนำควำมสขเปนตวชวดของกำรพฒนำทชมชน

ตองกำร ควำมสขนนมำไดดวยควำมสนตสขของชมชนทอยรวมกบฐำนทรพยำกรทอดม

สมบรณ วสยทศนของกำรพฒนำเกษตรกรรม กำรท�ำประมง เศรษฐกจชมชน และกำรทอง

เทยวอยำงยงยน เปนทศทำงหลกของชมชนทตองกำรพฒนำเชนนน เพอใหเกดกำรกระจำย

รำยไดของทองถน ผลประโยชนอยกบทองถน ทรพยำกรธรรมชำตไมถกท�ำลำย ในขณะท

การพฒนาอตสาหกรรมผลประโยชนสวนใหญอยกบกลมทนไทยและกลมทนขามชาตขนาดใหญ

องคกรชมชนและองคกรปกครองทองถนไดรบประโยชนเพยงเศษเงนแตตองรบภาระของผลก

ระทบสงแวดลอม และคณภาพชวตทตามมา โดยทประเทศไทยยงไมมมาตรการปองกนและ

แกไขปญหาไดจรงทส�าคญเมอประกาศเปนเขตเศรษฐกจพเศษการมสวนรวมในการด�าเนนการ

โครงการการตรวจสอบโครงการและการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพของชมชน

จะท�าไมไดเพราะพนทพเศษทมกฎหมายคมครองใหผวาการและคณะกรรมการเขตเศรษฐกจ

พเศษด�าเนนการไดทนทและรวดเรว

การก�าหนดทศทางของแผนพฒนาภาคใตจงควรเรมจากสงทคนในจงหวดและชมชนนนๆม

สวนรวมในการตดสนใจวาศกยภาพของพนทจงหวดนนควรพฒนาในทศทางใดจากการวเคราะห

จดแขงจดออนของชมชนและฐานทรพยากรแทนการศกษาโดยบรษททปรกษาและตวแทนภาค

รฐซงมค�าตอบอยแลววาจะใหประเทศไทยไปในทศทางใดการประเมนผลกระทบสงแวดลอมทาง

ยทธศาสตรเชงพนท จงตองสรางกระบวนการใหคนในทองถนไดประเมนผลกระทบในทกดาน

ทงทางเศรษฐกจ สงคมสงแวดลอม และสขภาพในพนท เพอก�าหนดวสยทศนของการพฒนา

ดวยยทธศาสตรจงหวดและยทธศาสตรชมชนดวยตนเองค�ำตอบจงอยทรฐบำลประชำธปตย

จะตระหนกและรวมรบผดชอบกบเสยงของคนใตหรอไม

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

88

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

89

สถานการณปญหาความเหลอมลำาและการเกษตร

ขอมลสถานการณปญหาความเหลอมล�าของสงคมไทย 1

ในชวง25ปทผานมาแมวาเศรษฐกจไทยจะสามารถเตบโตไดในระดบสงไดอยางตอเนอง

สงผลใหคณภาพชวตของประชาชนสวนใหญปรบตวดขน ท�าใหจ�านวนคนจนลดลงทวประเทศ

เหลอไมถงรอยละ9.0ของประชากรในปจจบนจากทเคยสงถงรอยละ45.0ของประชากรเมอ

25ปกอนแตประเทศไทยยงคงมปญหาเชงสงคมทตองไดรบการแกไขอยางเรงดวนคอปญหา

ความเหลอมล�าทางสงคมทกอใหเกดความแตกตางเปนอยางมากระหวางคนรวยกบคนจน คน

เมองกบคนชนบท ซงสะทอนไดเปนอยางดจากขอมลสถต พบวา ชองวางความเหลอมล�าของ

รายไดระหวางกลมประชากรรอยละ20ทมรายไดสงสดกบกลมประชากรรอยละ20ทมรายได

ต�าสดมความหางกนมากกวา12เทาในปจจบนซงถอวาสดสวนประมาณรอยละ55ของราย

ไดรวมทงประเทศในขณะทกลมผมรายไดต�าสดรอยละ20มรายไดคดเปดสดสวนเพยงประมาณ

รอยละ4-5ของรายรวมทงประเทศ

สถานะความความยกเชงสมบรณของไทย(Absolutepoverty)จากขอมลของส�านกงาน

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต(สศช.)ในป2549พบวาจ�านวนคนจน

อยท 6.1 ลานคนคดเปนสดสวนคนจนรอยละ 9.5 ในขณะทแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (พ.ศ.

2550-2554)มเปาหมายทจะลดสดสวนคนยากจนใหเหลอไมเกนรอยละ4ของประชากรภายใน

ป2554โดยพบวาในป2550ซงเปนปแรกของแผนพฒนาฯฉลฉบบท10นนสดสวนคนจนอย

ทรอยละ8.48ของจ�านวนประชากรทวประเทศและมคนจนจ�านวน5.4ลานคน

สถานะความยากจนเชงเปรยบเทยบ(Relativepoverty)การวดความยากจนในมตของ

การกระจายรายไดอกดานหนงคอการวดความยากจนเชงเปรยบเทยบ (Relativepoverty)

หมายถงการทคนกลมหนงไดรบรายไดแตกตางจากอกกลมหนงมากนอยกวากนเทาใดโดยสวน

ใหญจะเปรยบเทยบระหวางกลมทไดรบรายไดสงสด(Quintile5)รอยละ20เทยบกบกลมท

ไดรบรายไดต�าสดรอยละ20การกระจายรายไดของประเทศไทยพบวาการกระจายรายไดของ

ประเทศไทยตงแตป2537-2550ไมไดมการเปลยนแปลงทดขนอยางมนยส�าคญโดยกลมคนทม

สวนแบงรายไดเพมขนคอกลมคนทมรายไดสงสดของประเทศหรอกลมประชากรรอยละ20ท

1 ขอมลจากหนงสอ“ยกเครองเศรษฐกจและการคลงลดความเหลอมล�าของสงคม”หนา5-1งานสมมนาวชาการประจ�าปส�านกงานเศรษฐกจการคลง19สงหาคม2553

มรายไดสงสด(Quintileท5)ซงมสวนแบงรายไดถงรอยละ57.23ของรายไดทงหมดในป2537

มาเปนรอยละ55.06ในป2550ในขณะทประชากรกลมทมรายไดต�าสดรอยละ20มสวนแบง

รายไดเพมขนจากรอยละ4.07ในป2537เปนรอยละ4.30ในป2550ทงนป2550รายได

ของประชากรกลมทรวยทสดสงกวารายไดของประชากรทจนทสดถง12.81เทาซงหมายความ

วาผลผลตของประเทศไทยทคดเปนเงนได100บาทตกเปนของคนรวยถง55บาทสวนคนจน

รอยละ20(จนทสด)ไดรบรายไดไปเพยง4.30บาทซงแสดงใหเหนถงความเหลอมล�าของการ

กระจายรายไดของประเทศในปจจบน

ขอมลเกยวกบสถานการณเกษตรกร 2

จ�ำนวนเกษตรกร เหลอเพยงครงหนงอำยเฉลย 51 ป

จากขอมลส�านกงานสถตแหงชาต

- ประเทศไทยมประชากรรวมทงสน 66.8 ลานคน (เปนชาย 32.8 ลานคนและหญง

34.0ลานคน)มครวเรอนเกษตรกรทงสน5.79ลานครวเรอนแตละครวเรอนมสมาชก

เฉลย4.05คน/ครวเรอน

- จ�านวนเกษตรกรลดลงอยางรวดเรวจาก67%เมอป2532ลดเหลอนอยกวา40%

ในป 2552 ในขณะทคนท�าการเกษตรมอายมากขนคอ เฉลยประมาณ 45 ป (จาก

ศกษาของสกว.อายเฉลย51ป)

หนสนลนพนตว เกษตรกร 80% เปนหนทยงไมมหนทำงใช

- ตวเลขหนสนของเกษตรกรของส�านกงานสถตแหงชาต ซงส�ารวจในเดอนกมภาพนธ

2551 พบวาเกษตรกรทมทดนและเชาทดนท�ากนนน มหนสนเฉลย 107,230 บาท

สวนเกษตรกรรบจางมหนสนเฉลย62,995บาทมจ�านวนเกษตรกรทมภารหนคดเปน

รอยละ76.70ของเกษตรกรทงหมดในขณะทเกษตรกรทกกบทางธกส.นนเฉลยแลว

มหนสนสงถงรายละ167,597บาทหากค�านวณโดยใชฐานขอมลดงกลาวหนสนโดย

รวมของครอบครวเกษตรกรทงประเทศจะมขนาดประมาณ4.5-7.5แสนลานบาท

- นบตงแตป 2546 เปนตนมามเกษตรกรทขนทะเบยนกบกองทนฟนฟฯ ประมาณ

300,000-400,000 ราย มมลคาหนมากกวา 100,000 ลานบาท โดยในจ�านวนนม

จ�านวน100,000รายททดนและทรพยสนก�าลงจะถกขายทอดตลาดกองทนฯสามารถ

ด�าเนนการช�าระหนสน(ระหวางป2549-31ม.ค.2552)ไดเพยง6,515รายหรอคด

เปน2%ของเกษตรกรทลงทะเบยนไวเทานน2 ขอมลจากคมอประชาชนเรองความ(ไม)มนคงเรองอาหารกบทางออกประเทศไทยมลนธชววถจดพมพโดยส�านกสงเสรมการปฏรประบบเพอพฒนาคณภาพชวตเกษตรกรชมชนและสงคมมนาคม2553

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

90

60 % ตองเชำทดนท�ำกน อก 300,000 รำย ถกฟองยดท

- จากการส�ารวจของส�านกงานเศรษฐกจการเกษตรพบวาเกษตรกร59.79%ตองเชา

ทดนท�ากนโดยภาคเหนอและภาคกลางถอครองทดนท�ากนในสดสวนต�ามากเพยง24.7

%และ30%ตามล�าดบในขณะทภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใตมตวเลขการ

ถอครองทดนของตนเองใกลเคยงกนคอ46.97%และ48.24%ตามล�าดบ

- ขอมลจากสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตประมาณการวามเกษตรกรไรทดน

ท�ากน546,942ครอบครวเปนเกษตรกรทมทดนแตไมเพยงพอ969,355ครอบครว

รวมเกษตรกรทงสองกลมผไรทดนท�ากนและมทดนไมเพยงพอ1.5ลานครอบครวและ

มชาวชมชนแออดทไมมความมนคงในทอยอาศย600,000ครอบครว

- เกษตรกร90%มพนทท�ากนเฉลย1ไร/คนแต10%ของผถอครองทดนครอบครอง

พนทมากกวา200ไร/คนโดยผทถอครองทดนมากดงกลาวสวนใหญ(70%)ใชทดน

ใหเกดประสทธภาพไมถง50%

- เครอขายหนสนชาวนาแหงประเทศไทยประมาณการวามเกษตรกรทมปญหาจากการ

ตดประกนจ�านองถง38ลานไรคดเปนรอยละ35ของพนทการเกษตรทงประเทศและ

เกษตรกรทไดรบผลกระทบมจ�านวนถง300,000รายโดยพนททตดประกนจ�านวนดง

กลาวมภาวะเสยงตอการหลดจ�านองกวา8ลานไร(เฉพาะเกษตรกรทเปนลกหนธกส.

และผดนดช�าระหลายปและพรอมถกด�าเนนคดไดเฉพาะของธกส.กมจ�านวนประมาณ

60,000-70,000ราย)

ปยและสำรเคมเกษตร สำเหตส�ำคญของหนสนและสขภำพ

- ในป2514ประเทศไทยใชปย128,139ตนและเพมขนเปน321,700ตนในป2525

หลงจากนนเปนตนมาการเพมการใชปยในประเทศไทยไดเพมขนอยางกาวกระโดดโดย

เพมขนสงถง1,763,028ตนในป2542ตวเลขป2550พบวาการน�าเขาปยปละ3.4

ลานตนคดเปนมลคา45,136ลานบาทมการน�าเขาสารก�าจดศตรพชปละ116,322

ตวมลคา15,025ลานบาทเกอบทงหมดน�าเขาจากตางประเทศ

- ผลการตรวจระดบสารเคมทางการเกษตรในเลอดของเกษตรกรเพมสงขนมากโดยผล

การตรวจเกษตรกรทจ.เชยงใหม924คนพบวามสารเคมตกคางในระดบทไมปลอดภย

รอยละ75

ผลกระทบจำกกำรเปดเสร

การเปดเสรการเกษตรภายใตขอตกลงการคากบตางประเทศโดยทไมมนโยบายดานความ

มนคงทางอาหารการวางหลกเกณฑสขอนามยและการคมครองเกษตรอยางเพยงพอสงผลให

เกษตรกรจ�านวนไมมากนกทไดรบประโยชนแตเกษตรกรสวนใหญของประเทศไดรบผลกระทบ

สรรพสงในโลกลวนอยในสภาวะเปลยนแปลง มความความเคลอนไหวภายใน และเชอมกบปจจยภายนอกโดยผานการเคลอนไหวภายในของตน ดงนนทกสงทกอยางจงลวนเชอมโยงกนแบบสหสมพนธ ไมมสงใดด�ารงอยโดยไมเกยวของกบสงอน

ดร.เสกสรรคประเสรฐกล

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

92

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

93

สถานการณปญหาทดนและขอเสนอเพอการปฏรป

ประเทศไทยมพนททงหมด320ลานไรเปนพนทปา82ลานไรพนน�า/ทะเล28ลานไร

ทดนทประชาชนครอบครอง130ลานไรคนรวยประมาณรอยละ10ถอครองทดนประมาณ

117ลานไรหรอรอยละ90คนจนและคนทวไปรอยละ90ถอครองทดนรวม13ลานไรหรอ

รอยละ10(ขอมลจากการศกษาของมลนธสถาบนทดน)ในป2547มคนจนทลงทะเบยนปญหา

ทดนท�ากนถง4.849ลานรายและยงมผเดอดรอนทไมไดไปลงทะเบยนในชวงดงกลาวอกจ�านวน

มากซงรวมทงมครวเรอนทอยอาศยท�ากนในเขตปาประมาณ10ลานรายปญหาทเกยวของกบ

ทดนมทงในสวนของโอกาสของคนจนทไมสามารถเขาถง/ไดใชประโยชนทดนในการท�ากน/อย

อาศย การสญเสยทดนท�ากนทมอยเดม ทดนจ�านวนมากถกปลอยใหรกรางวางเปลาโดยไมได

น�ามาใชประโยชนใหคมคา การกระจายการถอครองทดน กรรมสทธในทดน การมทดนท�ากน

แตไมมการรบรองสทธใหสามารถอยอาศยและท�ากนไดอยางมนคง การประกาศเขตอนรกษ

ทบทดนท�ากน กฎหมายกฎระเบยบตางๆ ทขนอยกบแตละหนวยงาน ไมเออใหชมชนทองถน

สามารถมสวนรวมในการบรหารจดการทดน ไดอยางเตมท ตลอดจนปญหาคณภาพของดน

แหลงน�า สาธารณปโภค วถการผลต และเงอนไขปจจยตางๆทจะท�าใหคนยากจนไมสามารถ

รกษาทดนท�ากนไวอยางยงยนในสวนของพนทในเมองทมปญหาทดนราคาแพงการกกตนทดน

เพอใชเชงธรกจและการเกงก�าไร และทดนรฐทถกปลอยทงไวโดยขาดการจดการ ท�าใหคนจน

ไมสามารถททดนเพอการอยอาศยได กลายเปนชมชนแออด ทไมมความมนคงในทดนและท

อยอาศย ท�าใหขาดการพฒนาดานตางๆ ทตอเนอง ซงจากการส�ารวจขอมลมชมชนแออดทว

ประเทศ 6,334 ชมชน 1,630,447 ครวเรอน เปนชมชนทเดอดรอนเรองทดนและทอยอาศย

ประมาณ728,639ครวเรอน

ปญหาส�าคญเกยวกบการจดการทดนทจะเปนตองมการปฏรปอยางเรงดวนไดแก

1. ปญหำกำรกระจกตวของทดน ปจจบนปญหาการกระจกตวของทดน เปนปญหาท

ส�าคญและปรากฏเปนรปธรรมทชดเจนมากขนเรอยๆจากการศกษาของโครงการศกษาการถอ

ครองการใชประโยชนทดนและมาตรการทางเศรษฐศาสตรและกฎหมายเพอใหการใชประโยชน

ในทดนเกดประโยชนสงสดโดยมลนธสถาบนทดนพบวาทดนซงมการครอบครองโดยประชาชน

ทวประเทศมประมาณ120ลานไรและในทดนจ�านวนนมากกวา90เปอรเซนตกระจกตวอย

ในมอของคนเพยง10เปอรเซนตหรอประมาณ6ลานคนเศษเทานนตวเลขนสะทอนใหเหน

อยางชดเจนวาปญหาการกระจกตวของทดนในสงคมไทยเปนปญหาทรนแรงเนองจากทดนอน

เปนปจจยการผลตและตนทนทางสงคมไดถกครอบครองและผกขาดอยในมอของคนสวนนอย

มไดถกการกระจายอยางเปนธรรม สงผลใหคนจน คนชนชนกลางระดบลางและเกษตรกรราย

ยอยไมสามารถเขาถงทดนท�ากนและทอยอาศยไดอยางเทาเทยม

2. กำรปลอยใหทดนรกรำงวำงเปลำทดนในประเทศไทยถกทงรางไมท�าประโยชนหรอ

ใชประโยชนไมเตมทเนองจากการเกงก�าไรในทดนเพอรอการขายและทดนจ�านวนหนงตดภาระใน

การจ�านองหรอใชเปนหลกทรพยในการค�าประกนเงนกเมอเกดวกฤตเศรษฐกจทดนเหลานนได

แปรสภาพเปนหนทไมกอใหเกดรายได(NPLs)โดยในป2543มการส�ารวจพบวาทดนทวประเทศ

ถกทงรางหรอท�าประโยชนไมเตมประสทธภาพมากถง40เปอรเซนตหรอประมาณ48ลาน

ไร โดยหากน�าทดนเหลานนมาใชประโยชนเพมขนในทางการเกษตรกรรมเพยง15เปอรเซนต

กจะท�าใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจมากถง127,384ลานบาท

3. ปญหำทดนหลดมอจำกเกษตรกร ทดนท�ากนหลดมอไปจากเกษตรกรรายยอย

เนองจากภาวะหนสน จากความลมเหลวในภาคการผลตรวมถงผลกระทบจากการเปดการคา

เสรทสงผลใหราคาสนคาเกษตรหลายชนดในทองตลาดราคาถกลงท�าใหเกษตรกรขายสนคาได

ในราคาถกลงกอใหเกดภาวะหนสนเพมมากขนจากขอมลของกองทนฟนฟและพฒนาเกษตรกร

(กฟก.)พบวาในป2551-2552มเกษตรกรรายยอยจ�านวนกวา300,000รายเปนหนกบสหกรณ

และสถาบนการเงนตางๆมมลหนรวมกนมากกวา6แสนลานบาทโดยน�าทดนไปค�าประกนการ

จ�านองซงมพนทรวมกนถง38ลานไรคดเปนรอยละ35ของพนทการเกษตรทงประเทศและม

ภาวะเสยงเนองจากก�าลงเขาสกระบวนการฟองรองเพอยดทรพยขายทอดตลาดกวา8ลานไร

4. ปญหำกำรขำดแคลนทดนและไมสำมำรถเขำถงทดนของเกษตรกรรำยยอยและ

คนยำกจน จากตวเลขการขนทะเบยนคนจนทวประเทศของศนยอ�านวยการตอสเพอเอาชนะ

ความยากจนแหงชาต(ศตจ.)ในป2547พบวามคนจนและเกษตรกรรายยอยมาขนทะเบยน

เพอขอรบความชวยเหลอดานทดนทงหมด4,800,000รายผานการคดกรอง(ใชเกณฑรายได

ต�ากวา20,000บาทตอป)และยนยนตองการความชวยเหลอจ�านวน2,217,546รายจ�าแนก

เปนไมมทดนท�ากนจ�านวน889,022รายมทดนท�ากนแตไมเพยงพอจ�านวน517,263ราย

มทดนแตไมมเอกสารสทธ811,279ราย

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

94

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

95

จ�ำนวนครวเรอน

ทวประเทศ ไมมทดนเลย

นอยกวา2ไร 2-4ไร 5-9ไร 10-19ไร 20-39ไร มากกวา

40ไร รวม

จ�านวน 749,599 133,332 257,378 583,782 1,013,918 930,074 402,145 4,070,228

รอยละ 18.42 3.28 6.32 14.34 24.91 22.85. 9.88 100.00

5. กำรสญเสยพนทซงเหมำะสมส�ำหรบกำรท�ำเกษตรกรรมเนองจำกมกำรใชทดนผด

ประเภทจากรายงานของกรมพฒนาทดนในป2543พบวามทดนประมาณ30ลานไรซงอย

ในเขตชลประทานและเหมาะสมส�าหรบการท�านาปลกขาวถกใชผดประเภทโดยมการน�าไปสราง

โรงงานอสาหกรรมรสอรทบานจดสรรสถานทราชการและสถานศกษาไปแลวประมาณ5ลาน

ไรหรอประมาณ1ใน6ของพนทและมแนวโนมทจะเพมมากขนเปนล�าดบ

6. ปญหำขอพพำทและควำมขดแยงกำรครอบครองและกรรมสทธในทดน

จากงานศกษาของศยามลไกยรวงศและคณะเรองขอพพาทและความขดแยงปญหาทดน

ในประเทศไทยไดท�าการศกษาและรวบรวมสถานการณขอพพาทและความขดแยงในปญหาทดน

ทวประเทศจ�านวน740กรณแยกเปนทดนจ�านวน638กรณและปญหาทอยอาศยจ�านวน

102 กรณ ไดแยกจดกลมประเภทปญหาตามประเดนขอพพาทและความขดแยงออกเปน 15

กรณปญหากรณทมขอพพาทมากทสดคอผลจากนโยบายการประกาศเขตปาทบพนทท�ากน

และทอยอาศย262กรณล�าดบรองลงมาคอการใชทดนในทสาธารณะประโยชน119กรณ

และปญหาของนโยบายสงเสรมการปลกปา58กรณ

เมอน�าสถตการรองเรยนเรองทดนและปาตอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตตงแต

เดอนกรกฎาคม พ.ศ.2544 – กนยายน 2550 พบวาสอดคลองกบงานศกษาของศยามล

ไกยรวงศทปญหาทดนปาไมและทดนสาธารณประโยชนเปนทดนทมขอพพาททอยในอนดบตนๆ

ประเภทปญหำ จ�ำนวน รอยละ เรองรองเรยน จ�ำนวน รอยละ

1. นโยบายการประกาศเขตปาทบพนทท�ากนและทอยอาศยของประชาชน

262 35.40 1.ทดนปาไม 122 20.23

2 การใชทดนในทสาธารณะประโยชน

119 16.08 2.ทดนสาธารณประโยชน

157 26.04

3 ป ญหาของนโยบายส งเสรมการปลกปาทสงผลกระทบตอประชาชน

58 7.84

ประเภทปญหำ จ�ำนวน รอยละ เรองรองเรยน จ�ำนวน รอยละ

4 การใชประโยชนในทดนเอกชน

48 6.49 3. ท ดน เอกชน/ทดนมรดก

201 33.34

5 การใชประโยชนในทดนทหาร

40 5.40

6 การออกเอกสารสทธทดนไมชอบดวยกฎหมาย

22 2.97

7 การใช ประโยชนในเขตปฏรปทดน

18 2.43 4.ทดนส.ป.ก 7 1.16

8 การใชประโยชนในทดนราชพสด

17 2.30 5.ทดนราชพสด 47 7.79

9 นโยบายการใหสมปทานท�าประโยชนท�าประโยชนในทดนของรฐ (เหมองแรและระเบดหน)

14 1.89

10 การใชประโยชนในทดนของรฐทจดสรรในรปแบบเฉพาะ (นคมสรางตนเองนคมสหกรณ หรอนคมทหารผานศก)

11 1.49

11 การสญเสยทดนโดยกลมทน ผมอทธพลบกรกทดนของรฐ-ประชาชน

11 1.49

12 การไมไดรบเอกสารสทธทดนของประชาชน

8 1.08

13 นโยบายสงเสรมการทองเทยวทสงผลกระทบตอการสญเสยทดน

7 0.95

14 ก า ร ส ญ เ ส ย ท ด น โ ด ยขบวนการฉอโกงหลอกลวง

3 0.41

15 ปญหาทอยอาศย 102 13.78

6.การเวนคนทดน 22 3.65

7.อนๆ 47 7.79

รวม 740 100.00 รวม 603 100.00

หากน�าปญหาทดน740กรณแยกตามสาเหตของขอพพาทมลกษณะดงน

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

96

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

97

สำเหตขอพพำท จ�ำนวน รอยละ

1.นโยบายและการปฏบตของหนวยงานรฐ 546 73.78

2.ทดนเอกชน/การออกเอกสารสทธไมชอบดวยกฎหมาย 70 9.46

3. การสญเสยทดนจากกลมอทธพล การขมข และไมไดรบเอกสารสทธ

22 2.97

4.ทอยอาศย 102 13.79

รวม 740 100.00

ซงงานศกษาของศยามลไกยรวงศไดจ�าแนกจดกลมสาเหตของปญหาออกเปน3กลมคอ

นโยบายของรฐ,ประเภททดนและกระบวนการออกเอกสารสทธดงน

1.นโยบายทสงผลกระทบตอขอพพาททดน 1.นโยบายการประกาศเขตปาทบพนทท�ากนและทอยอาศย

2.นโยบายสงเสรมการปลกปาทสงผลกระทบตอประชาชน

3.นโยบายสงเสรมการทองเทยวทสงผลกระทบตอการสญเสยทดน

4.นโยบายการใหสมปทานท�าประโยชนในทดนของรฐ

2.ประเภททดนทใชประโยชนและสรางความขดแยง- ทดนของรฐมหลายประเภท มกฎเกณฑเงอนไขทางกฎหมายทมาตรการหวงหามทแตกตาง

1.การใชประโยชนในทดนทรฐจดสรรในรปแบบเฉพาะ (นคมสรางตนเอง, นคมสหกรณ, นคมอตสาหกรรม,เปนตน)

2.การใชประโยชนในเขตปฏรปทดน3.การใชประโยชนในทดนของทหาร4.การใชประโยชนในทดนสาธารณะ5.การใชประโยชนในทดนราชพสด6.ปญหาทอยอาศย

1. ปญหาการออกเอกสารสทธทดนและขอพพาทระหวางเอกชนกบเอกชน-การออกเอกสารสทธทดนไมชอบดวยกฎหมาย-ประชาชนตกหลนไมไดรบเอกสารสทธในทดน

1.การใชประโยชนในทดนเอกชน2.การออกเอกสารสทธไมชอบดวยกฎหมาย3.การสญเสยทดนโดยขบวนการฉอโกงหลอกลวง4.การสญเสยทดนโดยกลมทน ผมอทธพล บกรก

ทดนของรฐ-ประชาชน5.การไมไดรบเอกสารสทธทดนของประชาชน

กรณขอพพาทและความขดแยงการครอบครองและกรรมสทธในทดนไดสรางความเดอด

รอนเปนภาระแกชาวบานเปนอยางมากเพราะมทงการขมขคกคามการท�าลายบานเรอนและ

พชผลการจบฟองรองคดกบชาวบานผฟองรองคดมทงเอกชนและหนวยงานรฐ

ในกรณทผฟองรองคดเปนเอกชนกบชาวบานมทงการฟองคดแพงและคดอาญาพบวา

บางกรณมประเดนทเปนมขอสงสยหรอมการพสจนแลววาเปนทดนทมการออกเอกสารสทธโดย

ไมชอบดวยกฎหมายเชนทดนสวนปาลมจ.สราษฎรธาน,กรณพพาททดนโครงการจดทดนผน

ใหญหนองปาสวายจ.ล�าพน,กรณชมชนทบยางอ.ทายเมองจ.พงงา,กรณชมชนชาวเลราไวย

จ.ภเกตเปนตน

ผฟองรองคดเปนหนวยงานรฐเชนการฟองขบไลกรณสวนปาคอนสารจ.ชยภม,กรณทดน

สาธารณะประโยชนโคกภพระจ.ยโสธร,กรณทดนสาธารณะประโยชนโคกหนองสมจ.รอยเอด,

กรณเขตรกษาพนธสตวปาภผาแดงจ.เพชรบรณและการเรยกคาเสยหายคารอถอนจากชาว

บานเปนเงนจ�านวนมากเชนกรณเครอขายองคกรชมชนรกเทอกเขาบรรทดจ.ตรง-พทลง-กระบ

6. ปญหำทดนเพอกำรอยอำศยชมชนเมองจากส�ารวจชมชนแออดทวประเทศโดยเครอ

ขายชมชนเมองเทศบาลและสถาบนพฒนาองคกรชมชนเมอปพ.ศ.2551จากขอมลจากการ

ส�ารวจชมชน6,334ชมชนใน840เมองมจ�านวน4,285,546หลงคาเรอนเปนผมรายไดนอย

1,286,365หลงคาเรอนเปนผทเดอดรอนเรองทอยอาศย639,258หลงคาเรอน

เมอแยกชมชนตามเจาของทดนใน6,230ชมชนเปนชมชนอาศยอยในทดนของรฐ3,208

ชมชนทดนเอกชน1,854ชมชนและทดนองคกรศาสนา1,168ชมชนทดนของรฐไดแกทดน

ราชพสดทดนสาธารณะทดนกรมชลประทานการรถไฟแหงประเทศไทยกรมขนสงทางน�าและ

พาณชยนาวส�านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรยกรมศลปากรการทาเรอแหงประเทศไทย

องคกรปกครองสวนทองถนทดนสปก.และปาสงวนฯ

๑๐ ปพลงองคกรชมชนทองถน จดการตนเอง

98

ปจจบน / ปฏปกษ / ปฏรป เอกสารประกอบงาน ชมชนจดการตนเองสการปฏรปประเทศไทย

99

ตำรำงแสดงประเภททดนชมชนแออด ซงชมชนทเขารวมโครงการบานมนคงทงหมดเปนชมชนทมปญหาทดนในการอยอาศยทง

ทเปนชมชนบกรกเชาทอาศยผอนเมอท�าโครงการบานมนคงท�าใหสทธในทดนในการอยอาศย

มนคงขนโดยรวมกลมซอทดนเปนของตนเองหรอประเภททดนเอกชน254โครงการ24,651

ครวเรอนทดนราชพสด159โครงการ19,333ครวเรอนทดนรฐวสาหกจ(การรถไฟการทาเรอ)

119โครงการ10,587ครวเรอนทดนสาธารณะทไมมสภาพเปนทสาธารณะหรอยกเลกการใช

ประโยชนรวมกนแลว60โครงการ4,334ครวเรอนทดนองคกรศาสนาซงทงทดนธรณสงฑ

ทดนวด31โครงการ2,392ครวเรอนทดนหนวยงานอนๆเชนส�านกงานทรพยสนสวนพระ

มหากษตรยนคมสรางตนเองกรมศลปากรฯลฯ94โครงการ9,542ครวเรอนทดนทมหลาย

เจาของ39โครงการ4,530ครวเรอน

ทงนมชมชนทเรมท�าโครงการบานมนคงเพอแกไขปญหาทอยอาศยรวมกนแลว แตยงม

ปญหาขอตดขดเรองทดนท�าใหการด�าเนนการหยดชะงก/ลาชาไมเปนไปตามแผนการแกไขปญหา

ถง57โครงการ7,229ครวเรอน

ทศทางการจดการทอยอาศยและทดนท�ากนโดยขบวนองคกรชมชนและทองถน

1. งำนส�ำคญทขบวนองคกรชมชนจะรวมกนด�ำเนนกำร

1.1รวมกลมผเดอดรอนเรองทอยอาศยและทดนท�ากนเพอรวมกนท�างานแกไขปญหาจด

ใหมกจกรรมตางๆของกลมเชนการออมทรพยการส�ารวจขอมลผเดอดรอนฯลฯ

1.2พฒนากลม/องคกรชมชนทมการตงและด�าเนนการแกไขปญหาทอยอาศยและทดนท�า

กนแลวใหเขมแขงมการออมและกจกรรมการพฒนาดานตางๆอยางตอเนอง

1.3เชอมโยงเครอขายองคกรชมชนในระดบต�าบลเมองเขตจงหวดภาคและขบวนการ

องคกรชมชนทวประเทศเชนเครอขายสอช.เครอขายปฏรปทดนฯลฯ

1.4จดท�าขอมลผเดอดรอนเรองททดนทอยอาศยใหครอบคลมเตมพนทต�าบล/เมองขอมล

ทดนทจะน�ามาใชในการแกไขปญหาประวตชมชนแผนทท�ามอแผนทในระบบGIS

1.5 พฒนาชมชนทท�าโครงการแกไขปญหาทอยอาศยไปแลวใหเกดการพฒนาดานตางๆ

ทตอเนองจากการแกไขปญหาทอยอาศยไดแกการจดสวสดการชมชนการพฒนาอาชพรายได

การพฒนาสภาพแวดลอม การปองกนปญหายาเสพตด การออม/การช�าระคนสนเชอ รวมทง

การจดองคกรใหเขมแขงฯลฯ

1.6พฒนาพนทและชมชนทตอเนองจากการจดการปญหาทดนเชนการกนแนวเขตรวมกน

ใหชดเจนสรางกตกาชมชนปองกนการขยายพนท/บกรกเพมการปลกตนไมกนแนวการปรบวถ