E-Commerce from www.ecommerce.or.th

พาณชยอเลกทรอนกสคออะไร

         ถาจะกลาวกนสนๆกคอการทำา ”การคา”ผานทางระบบอเลกทรอนกส นนเอง โดยคำาวาสออเลกทรอนกสนนจะครอบคลมตงแต ระดบเทคโนโลยพนฐาน อาท โทรศพท โทรสาร โทรทศน ไปจนถงเทคโนโลยทมความซบซอนกวาน แตวาในปจจบนสอทเปนท นยมและมความแพรหลายในการใชงานคออนเทอรเนตและมการนำามาใชประโยชนเพอการทำาการคามาก จนทำาใหเมอพดถงเรอง พาณชยอเลกทรอนกสคนสวนใหญจะเขาใจไปวาคอการทำาการคาผานอนเทอรเนตนนเอง นอกจากนนปจจบนอาจไดยนอกหลายๆ คำา อาท e-Business, e-Procurement, e-Readiness, e-Government ซงลวนมความสมพนธกนทงสน ในการทนำาเอา เทคโนโลยดานอนเทอรเนตมาประยกตใชงาน

         สวนคำาวา e-Business นน คอ การดำาเนนกจกรรมทาง “ธรกจ ” ตางๆ ผานสออเลกทรอนกส การใชคอมพวเตอร เทคโนโลยสารสนเทศ การสอสารและอนเทอรเนต เพอทำาใหกระบวนการทางธรกจมประสทธภาพ และตอบสนองความตองการของคคา และลกคาใหตรงใจ และรวดเรวและเพอลดตนทน และขยายโอกาสทางการคา และการบรการ เมอเขาสยคดจทลจะมคำาศพททไดยนบอยๆ อาท

BI=Business Intelligence: การรวบรวมขอมลขาวสารดานตลาด ขอมลลกคา และ คแขงขน

1

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

EC=E-Commerce: เทคโนโลยทชวยทำาใหเกดการสงซอ การขาย การโอนเงนผานอนเทอรเนต

CRM=Customer Relationship Management: การบรหารจดการ การบรการ และการสรางความสมพนธททำาใหลกคาพงพอใจกบทงสนคา บรการ และ บรษท – ระบบ CRM จะใชไอทชวยดำาเนนงาน และ จดเตรยมขอมลทเปนประโยชนตอการบรการลกคา

SCM=Supply Chain Management: การประสาน หวงโซทางธรกจ ตงแตแหลงวตถดบ ผผลต ผจดสง ผคาสง ผคาปลก จนถงมอผบรโภค

ERP=Enterprise Resource Planning: กระบวนการของสำานกงานสวนหลง และ การผลต เชน การรบใบสงซอการจดซอ การจดการใบสงของ การจดสนคาคงคลง แผนและการจดการการผลต – ระบบ ERP จะชวยใหประบวนการดงกลาวมประสทธภาพและลดตนทน

รปแบบของการทำาพาณชยอเลกทรอนกส

         ในการทำาการคานนตองประกอบดวยอยางนอย 2 ฝายกคอผซอและผขาย ซงผซอและผขายนนกมหลายๆรปแบบ ทำาใหเราสามารถจดประเภทของพาณชยอเลกทรอนกส ออกเปนประเภทหลกๆ ดงน

ผประกอบการ กบ ผบรโภค (Business to Consumer - B2C) คอการคาระหวางผคาโดยตรงถงลกคาซงกคอผบรโภค เชน การขายหนงสอ ขายวดโอ ขายซดเพลงเปนตน

ผประกอบการ กบ ผประกอบการ (Business to Business – B2B) คอการคาระหวางผคากบลกคาเชนกน แตในทนลกคาจะเปนในรปแบบของผประกอบการ ในทนจะครอบคลมถงเรอง การขายสง การทำาการสงซอสนคาผานทางระบบอเลกทรอนกส ระบบหวงโซการผลต (Supply Chain Management) เปนตน ซงจะมความซบซอนในระดบตางๆกนไป

2

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

ผบรโภค กบ ผบรโภค (Consumer to Consumer - C2C) ในเรองการตดตอระหวางผบรโภคกบผบรโภคนน มหลายรปแบบและวตถประสงค เชนเพอการตดตอแลกเปลยนขอมล ขาวสาร ในกลมคนทมการบรโภคเหมอนกน หรออาจจะทำาการแลกเปลยนสนคากนเอง ขายของมอสองเปนตน

ผประกอบการ กบ ภาครฐ (Business to Government – B2G) คอ การประกอบธรกจระหวางภาคเอกชนกบภาครฐ ทใชกนมากกคอเรองการจดซอจดจางของภาครฐ หรอทเรยกวา e-Government Procurement ในประเทศทมความกาวหนาดานพาณชยอเลกทรอนกสแลว รฐบาลจะทำาการซอ/จดจางผานระบบอเลกทรอนกสเปนสวนใหญเพอประหยดคาใชจาย เชนการประกาศจดจางของภาครฐในเวบไซต www.mahadthai.com หรอการใชงานระบบอดไอในพธการศลกากรของกรมศลฯ www.customs.go.th

ภาครฐ กบ ประชาชน (Government to Consumer -G2C) ในทนคงไมใชวตถประสงคเพอการคา แตจะเปนเรองการบรการของภาครฐผานสออเลกทรอนกส ซงปจจบนในประเทศไทยเองกมใหบรการแลวหลายหนวยงาน เชนการคำานวณและเสยภาษผานอนเทอรเนต, การใหบรการขอมลประชาชนผานอนเทอรเนต เปนตน เชนขอมลการตดตอการทำาทะเบยนตางๆของกระทรวงมหาดไทย ประชาชนสามารถเขาไปตรวจสอบวาตองใชหลกฐานอะไรบางในการทำาเรองนนๆ และสามารถดาวนโหลดแบบฟอรมบางอยางจากบนเวบไซตไดดวย

3

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

รปแสดงตวอยางความสมพนธระหวาง B2B, B2C

         จากรปจะเหนวา บรษท ก.ยนตการ เชอมตอระบบสำานกงานสวนหลงกบ ส.ชนสวนยนต ซงถอเปน Supplier ซอชนสวนมาผลตตอและเชอมตอกบบรษทผลตรถยนไทย จำากด ซงจดเปนลกคาซอชนสวนตอจาก ก.ยนตการ นำาไปใชประกอบในสนคาของบรษทผลตรถไทย(สวนนจดเปน B2B) และในขณะเดยวกน ก.ยนตการ กไดนำาชนสวนบางสวนมาใชในการผลตสนคาจำาหนายใหกบลกคารายยอยพรอมกนดวย ผานทางเวบไซตของบรษท(สวนนจดเปน B2C)

         จากการทแบงประเภทของพาณชยอเลกทรอนกสออกเปนประเภทตามขางบนนน ดงนนทำาใหสามารถจดประเภทของชองทางการตดตอสอสารระหวางสองฝาย ออกไดเปน 3 ชองทางคอ

1. การตดตอสอสารระหวางบคคล ในทนบคคลจะหมายถงทงองคกร บรษท และตวบคคล การตดตอนนทำาผานไดทง รปแบบของโทรศพท โทรสาร และอเมล

2. การตดตอสอสารระหวางบคคลกบระบบคอมพวเตอร และระหวางระบบคอมพวเตอรกบบคคล คอการใชงานระบบอตโนมตในการตดตอสอสารนนเอง เชน ต ATM ระบบโทรศพทอตโนมต ระบบ FAX Back ระบบสงอเมลอตโนมต เปนตน ทงนเพออำานวยความสะดวกใหกบลกคาเปนสำาคญ

4

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

3. การตดตอระหวางระบบคอมพวเตอรดวยกนเอง เปนรปแบบทมความซบซอนมากขนในการตดตอทางธรกจ โดยการใหระบบคอมพวเตอรของทงสองฝายทำาการตดตอสอสาร แลกเปลยนขอมลโดยอตโนมต ตามขอกำาหนดทไดทำาการตกลงรวมกนไว อาท อดไอ ระบบการจดการหวงโซการผลต เปนตน

ประโยชนของพาณชยอเลกทรอนกส

สรปจากทผานมานนจะพบวาจะมขอทเปนประโยชนรวมกนของทงผซอ ผขาย ผผลตอย 3 ประเดนคอ

ประหยดคาใชจาย ลดคาใชจายบคลากรบางสวน ลดขนตอนการประกอบธรกจ ประหยดคาใชจายในการตดตอแบบเดมๆ

ไมมขอจำากดดานสถานท สามารถเขาถงลกคาไดทวโลก (หมายความวาตองสรางเวบไซตใหมขอมลเปนภาษาสากลหรอภาษาทกลมลกคาเปาหมายของเราใชมากๆ เชนภาษาจน ญปน เปนตน)

ไมมขอจำากดานเวลา สามารถทำาการคาได 24 ชวโมง 7 วน ผานระบบอตโนมต

5

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

ประโยชนสำาหรบผซอ / ผบรโภค

หาขอมลเพอเปรยบเทยบเรองราคา คณภาพสนคาและขอมลอนๆเพอประกอบการตดสนใจซอ

อนเทอรเนตมประโยชนมากในเรองน สามารถเขาไปในเวบบอรดตางในการหาขอมลไดงาย

มรานคาใหเลอกมากขน

เพยงแคพมพคยเวรดลงในเครองมอคนหากมสนคาออกมาใหเลอกมากมาย

ไดรบสนคาอยางรวดเรว ในกรณทซอสนคาทจบตองไมได เพราะสามารถไดรบสนคาผานทางอนเทอรเนตไดเลย

สนคาบางอยางสามารถลดพอคาคนกลางได ทำาใหไดราคาทถกลง คงไมใชกบทกสนคาหรอทกผผลตทมความตองการมาทำาการขายเอง อาจจะไดกบสนคาบางชนด

6

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

ประโยชนสำาหรบผผลตและผขาย

ลดความผดพลาดในการสอสาร จากเดมทในการคาตองสงแฟกซ หรอบางทบอกจดทางโทรศพท รบใบคำาสงซอแลวมาคยเขาระบบ ถาสามารถทำาการตดตอกนผานสออเลกทรอนกส สงขอมลกนไดเลยจะชวยลดความผดพลาดในสวนนไปได

ลดเวลาในการผลต นำาเอาเทคโนโลยมาชวยในการคำานวณเรองความตองการวตถดบ การทำาคำาสงซอวตถดบ

เพมประสทธภาพในระบบสำานกงานสวนหลง

เปดตลาดใหม หาคคา ซพพลายเออรรายใหม

เพมประสทธภาพการจดการสนคาคงคลง

เพมความสมพนธกบคคาใหดขน

สรางมลคาเพมใหกบเวบไซตของบรษท โดยการสรางขอมลทเปนประโยชนตอลกคา การใหบรการหลงการขายใหคำาปรกษาเรองผลตภณฑ หรอการแกไขเบองตนอยางรวดเรว

ขนตอนการทำาธรกรรม

         ในทกๆประเภททกลาวมาแลวกจะมพนฐานหรอรปแบบของกระบวนการทคลายๆกน จะมากหรอนอย งายหรอซบซอนตางกนไปบางตามระดบความสำาคญของธรกรรมนนๆ

7

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

รปแสดงตวอยางความสมพนธระหวาง B2B, B2C

การหาขอมล/การโฆษณาประชาสมพนธ (Searching & Advertising)

         วตถประสงคเบองตนในการทำาเวบไซตกคอการใหขอมลขาวสาร ทตองการสอสารไปยงผรบสาร ดงนนในฝงของผสงสารการทจะสอสารใหไดประสทธภาพ คอการสรางขอมลใหมคณภาพ สามารถสบคนไดงาย อานแลวเขาใจงาย คอหวใจสำาคญ แตวาในโลกอนเทอรเนตนนมขอมลอยมากมาย ทำาอยางไรใหสามารถสอสารถงกลมผรบทตองการไดอยางมประสทธภาพทสด สวนผรบสารกตองการความสะดวกในการรบสารทตองการ สามารถไดสารมาโดยงาย และตองมความเขาใจและตดสนใจในการรบสารนนในเบองตน เพราะฉะนนในขนตอนแรกนคอลกคาจะเขามาทำาการสบคนหาขอมลสนคาในอนเทอรเนตหรออาจจะชองทางอนๆแลวแตวความสะดวก เพอประกอบการตดสนใจในการทจะซอหรอไมซอสนคาตอไป

การทำาธรกรรม(Transaction)

         จะเรมตองแตการทำาคำาสงซอ การชำาระเงนคาสนคา ไปจนการจดสงสนคา

การทำาคำาสงซอ(Ordering)

         เมอไดขอมลเพยงพอและตองการจะทำาการซอสนคาหรอจะทำาธรกรรมกนแลว ในฝงผขายตองมระบบทมประสทธภาพรองรบอย ไมวาจะเปนระบบตะกราสนคา(Shopping Carts) ทอำานวยความสะดวกใหผใช เชนแสดงรายละเอยดทดไดงายวาไดทำาการเลอกสน

8

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

คาใดๆไวบางแลวในตะกรา รวมแลวคาสนคาเปนเทาไร ภาษคาจดสงตางๆ ควรแสดงใหเหนดวย และตองสามารถใหลกคาสามารถเกบขอมลรายการสนคาไวไดในชวงระยะเวลาหนงเพอทำาการสงซอภายหลง ตวอยางของระบบตะกราทไดรบการยอมรบวาดมากคอของ Amazon.com ระบบการชำาระเงน(Payment Systems)

         ขนตอนทสำาคญสำาหรบทงฝงผขายและผซอสนคา ในเรองการชำาระเงนควรมวธการใหลกคาสามารถใชบรการใหมากทสดทสะดวกกบทงทางผคาและลกคา เพราะในบางครงลกคาตองการสนคาของเราแลว แตไมสะดวกในเรองการชำาระเงนกไมซอของจากเรากได ในการพจารณาเรองวธการชำาระเงนนนใหพจารณาถงกลมลกคาวาเปนใคร เชนเปนลกคาภายในประเทศ กลมวยรน วยทำางาน หรอกลมทอยตางจงหวด วธทสะดวกจะมใหเลอกหลายวธทงธนาณต การโอนเงนทางธนาคาร โอนเงนผานตเอทเอม จายเงนผานบตรเครดต

         สวนในกลมลกคาตางประเทศ หลายๆ วธทกลาวมาคงไมสะดวก ทนยมใชกนกมเพยงการชำาระเงนดวยบตรเครดตผานทางอนเทอรเนต หรอจะใชบรการจากผใหบรการชำาระเงนทางอนเทอรเนตกได สำาหรบการชำาระเงนทมมลคาสงนน มผบรการทเรยกวา Escrow ซงจะทำาหนาทเปนตวกลางในการสงผานเงนระหวางผซอและผขาย โดยมการทำางานคราวๆคอ เมอผซอ เลอกใชการชำาระเงนผานบรการของ Escrow แลว เมอชำาระเงนไปนนเงนจะไมถกสงไปทผคาทนทแตจะถกเกบไวท Escrow กอน เมอครบกำาหนดแลวลกคาไมคนสนคาหรอวาตอบตกลงรบสนคาแลวจงจะทำาการโอนเงนนนใหกบผคาตอไป

ขนตอนการชำาระดวยเครดตการดผานอนเทอรเนต

         ในขนตอนการชำาระเงนนนจะเรมเมอลกคาเขาสหนาการชำาระเงน ระบบจะเรมการทำางานในโหมดของ Secure Sockets Layer ผใชจะสงเกตไดงายๆวาเรมเขาสกระบวนการทมระบบความปลอดภยอยดวย โดยดไดจากรปแมกญแจทปดลอกและสวางขนท menubar และ ดานลางของหนาจอเวบเบราเซอร

9

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

         องคประกอบในการชำาระเงน 1.ลกคา(Customer) 2.รานคา(Merchant) 3.ธนาคารทรานคาเปดบญชไว (Acquiring Bank) 4.ธนาคารผออกบตร (Issuing Bank)

         เมอลกคาใสขอมลบตรเครดตและกดปม “ตกลง/สง ” ขอมลในสวนของคำาสงซอจะถกสงไปยงรานคา(1) สวนขอมลของบตรเครดตจะถกสงไปทระบบการชำาระเงนของธนาคารทรานคาสมครใชบรการไว(2) และถกสงตอไปยงธนาคารผออกบตรเพอตรวจสอบความถกตองของบตรวามวงเงนใหใชงานไดหรอไม บตรหมดอายหรอยง (3)[แตในทนไมไดตรวจสอบวาผใชบตรนนเปนเจาของจรงหรอเปลา] ถาบตรยงใชงานไดกจะตอบกลบมายงรานคาและลกคาวาสามารถทำาการชำาระเงนในวงเงนดงกลาวได(4-6) หลงจากนนลกคาตองกดปมตกลงเปนลำาดบสดทายเพอยนยนคำาสงซอและชำาระเงน เมอรานคาไดรบการแจงการชำาระเงนกจะจดสงสนคาตอไป(7) และลกคากชำาระเงนทใชไปตามรอบบตรเครดตปกต

การจดสงสนคา

         สนคาจะม 2 รปแบบคอ สนคาทจบตองได(Tangible Goods) และสนคาทจบตองไมได(Intangible Goods) ดงนนการจดสงจงม 2 รปแบบคอ สงโดยผาผใหบรการสำาหรบสนคาทจบตองได เชนเดยวกนในการจดสงตองมวธใหลกคาใหเลอกไดหลายวธตามตองการเชนกน สงพสดตามปกต สง EMS สงผานผใหบรการรบสงสนคา(Courier) เชนเดยวกนตองมใหเลอกทงแบบสงปกต สงดวน สงดวนพเศษ ตามความตองการของลกคา สวนสนคาทจบตองไมไดนนการจดสงจะทำาการสงผานทางสออเลกทรอนกสไดเลย เชนดาวนโหลดเพลง ซอขอมล การเปนสมาชกดขอมลของเวบไซตตางๆ เปนตน

สงทควรพจารณากอนเรมพฒนา

10

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

         จะเลอกวาตองการใชงานถงในระดบใด ขนกบความพรอมทงดานเงนทน บคลากร สภาพแวดลอมทางธรกจ คอพจารณาลกคา คคาวาพรอมหรอไม การแขงขนในธรกจเดยวกนไปในแนวนหรอไมอยางไร แตถาตองการขยายหรอเปดตลาดใหมไปยงตลาดโลกเรองพาณชยอเลกทรอนกสเปนสงทไมสามารถหลกเลยงได

1. บรษทมความตองการใชงานระบบนหรอไม

         ความตองการจะมาจากทงคคา ลกคา หรอปจจยภายนอกอนๆ ลองถามตวเองดวาระบบนจะชวยบรษทไดอยางไรบาง จะมประโยชนอยางไรบาง เขยนออกมาแลวทำาการใหคะแนนดขอดขอดอยเปรยบเทยบกน ถาจะลงมอทำาตองมการกำาหนดกฎเกณฑการประเมนผลใหชดเจน

2.พรอมหรอยง

         ตรวจตราความพรอมภายในองคกร มงบประมาณเทาไร ทรพยากรบคคลทจะดแลเรองนไดหรอไม ตองจดทมงานใหไดชดเจนเพราะเรองนตองการความรวมมอจากทกฝาย ไมวาฝายตลาด ฝายขาย ฝายผลต ตองมการแเลกเปลยนขอมลหรอสนบสนนขอมลใหกบผดแลเวบไซต นอกจากนนตองดทศนคตของพนกงานดวยวาเหนดวยหรอตอตานหรอไมอยางไร พนกงานอาจจะกลววา เทคโนโลยจะเขามาแทนคน ทำาใหตกงานได ตองทำาความเขาใจและวางแผนใหด

3.พฒนาแผนธรกจใหมทใชรวมกบระบบทจะพฒนา

        สงทจะตองทำาประกอบไปดวย

- กำาหนดวตถประสงคใหชดเจน วาทำาไปทำาไม จะพฒนาไปถงไหน - กำาหนดเรองคาใชจายในการลงทนในทงอปกรณและซอฟตแวร - พจารณาเรองแหลงทน (หากจำาเปนตองใช) - สรางเวบไซต - พฒนาบคลากร - การคดเลอกผใหบรการหรอทปรกษาโครงการ - กำาหนดเกณฑการวดผล

4.ออกแบบระบบ

11

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

         รายละเอยดในหวขอ ขนตอนการพฒนาโดยละเอยด

แนวทางการพฒนา

         วตถประสงคของการใชงานดานพาณชยอเลกทรอนกสกคอใหผประกอบการสามารถดำาเนนธรกจไดอยางมประสทธภาพมากขน โดยการทำาใหเกดกระบวนการทเปนอตโนมตมากขนลดการใชกระบวนการทตองมคนเขามาเกยวเพอลดความผดพลาด เพมความเรวในการบรการ การพฒนาและเลอกวาจะใชเทคโนโลยใดๆมาใชนน มใหเลอกมากมายหลายวธ ผประกอบการอาจจะตองเรมจากเลกๆ ไมซบซอน เชนการใชอเมล การดอนเทอรเนต และลองดวาคณจะใชประโยชนจากสงเหลานนไดอยางไรบาง จนถงขนทอาจจะสรางเวบไซตของบรษทเองกได

การตรวจสอบความพรอม/ความตองการใชงาน

         ลองพจารณาในบรษทดอาจจะพบวาตอนนภายในบรษทหรอรานของเรามใชพาณชยอเลกทรอนกสในหลายๆรปแบบแลวกได คณอาจจะมเครองโทรสาร ใชบรการ Telephone Banking กบธนาคาร การใชบารโคดในการจดการสนคา ซงเหลาอปกรณเหลานกเปน การเรมตนการใชงานพาณชยอเลกทรอนกสแลว มาดในขนตอนทจะมความซบซอนมากขนสวาคณมขอมลหรอมความตองการไดขอมลอะไรจากลกคา จากซพพลายเออรหรอไม คงเปนสงทดถาจะเพมประสทธภาพในการแลกเปลยนขอมลเชน ลดความซำาซอนของการทำางาน ไมตองมานงปอนขอมลซำา มานงเดาเอกสารทไมชด หรอวาจะมกระบวนการอนๆอกไหมทจะเพมประสทธภาพในการทำาการคา ใหพจารณาดเรองคคาของบรษทวาตองตดตอกบใคร อาจเปนผบรโภคทวไป ซพพลายเออร เปนภาครฐ หรอวาตวเราเองเปนซพพลายเออรใหกบคคา เมอทราบชดเจนแลวเรมหาขอมลวาในธรกจรปแบบทดำาเนนอยนเขาใชพาณชยอเลกทรอนกสกนหรอไมอยางไร และพจารณาดวาคณมความพรอมจะทำาอยางนนหรอยง และจำาเปนหรอไมอยางไร

ระดบการใชงาน

         ตามทไดกลาวไวแลววากอนทจะลงทนในการพฒนาควรจะมการศกษากอนวาความจำาเปน ความตองการใชงานอยในระดบใด อาจจะแบงได 3 ระดบคอ

ระดบทหนง ใชอนเทอรเนตและบรการทมใหใชมาวางแผนเพอชวยในการทำาการคา

         ในระดบนคอการพจารณานำาเอาสงทมใหใชเปนพนฐานอยแลวในอนเทอรเนต เชน

12

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

อาจจะใชอเมลในการตดตอลกคา สอบถามขอมล ตอบขอมลใหลกคา โฆษณาสนคาใหมๆ หรอจะใชในการหาขอมลคแขงขน สภาพตลาด ดสนคาคแขงใหมๆ ซงสงนสามารถเรมไดไมยากและใชงานไดงายมากในปจจบน คาใชจายกไมแพงแลว สามารถหาซอ Starter Kit ไดตามรานสะดวกซอทวไป แตกอนอนทานกตองมเครองคอมพวเตอรพรอมโมเดมและสายโทรศพทรอไวกอน

ระดบทสอง สรางเวบไซตเพอทำาการใหขอมล/ประชาสมพนธ

        ลงทนไมมากนกกบการสรางเวบไซตสำาหรบบรษท ในการใหขอมลของบรษทเอง สถานทตง เบอรโทรศพท โทรสาร หรอชองทางการตดตออนๆ การใหขอมลสนคา การใชงานสนคา การใหบรการหลงการขาย สรางฐานขอมลคำาถามทถามบอย (Frequently Asked Questions – FAQs) เพอใหลกคาสามารถแกปญหาเองไดขนตน และควรสรางชองทางการใหความคดเหนจากลกคาอยางสะดวกดวย

ระดบทสาม พฒนาใหครบวงจร

         การจะใหเกดการคาทครบวงจรไดนนในทางพาณชยอเลกทรอนกสคอการสรางใหสามารถทำาการซอขายผานทางเวบไซตได ในทนกคอการสรางระบบตะกราสนคาและเชอมตอกบระบบการชำาระเงน ซงกมหลากหลายใหเลอกใชตามทไดกลาวไวขางตน

        นอกจากใหสามารถเกดการซอขายไดแลวนน ในการคาบางรปแบบอาจจะมไปมากกวานน คอการเชอมตอระบบสำานกงานสวนหลงบางสวนเขากบอนเทอรเนตใหคคาทมสทธทำาการตดตอโดยตรง เชนการใหเขามาสำารวจสนคาในสตอกวามเพยงพอใหทำาการสงซอหรอไม หรอเชอมโยงกบคคาในเรองการจดการหวงโซการผลต (Supply Chain Management) ตารางสรประดบการใชงานเรยงจากระดบเบองตนไปจนถงซบซอนมาก

งาน ประโยชนทไดรบสงทตองจดเตรยมเบอง

ตน

จดซอเครองคอมพวเตอร

ใชงานโปรแกรมพนฐานทวไป เชนพมพจดหมาย ทำาบญช บนทกขอมลตางๆในการทำาการคา

-

13

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

ใชอเมลตดตองาน แทนการใชโทรศพท โทรสาร จดพมพเอกสารประชาสมพนธ

รวดเรวและมประสทธภาพมากกวแบบเดม ขอมลทสง เผยแพร สามารถสรางใหมลกเลน ทงภาพเคลอนไหว เสยง สามารถแจกเอกสารหรอทำาการเผยแพรไดในราคาถก และถงผรบในจำานวนมาก รวดเรวในการไดรบคำาแนะนำาหรอการตอบรบจากลกคา

คอมพวเตอรและโมเดม พรอมทงสมครเปนสมาชกใชงานอนเทอรเนตหรอซอชดคตมาใช

World Wide Web - หาขอมลประกอบการทำาธรกจ - ศกษาตลาด ศกษาคแขง - เพมชองทางการจดหา จดซอสนคา วตถดบ

เชนเดยวกบขางตน

สรางระบบรบสมาชกทางอเมลและตอบอเมลอตโนมต หรอระบบแฟกซอตโนมต (Fax Ondemand System)

- สงจดหมายขาวหรอประกาศ โฆษณา ใหสมาชก ทลงชอไว - สงคำาสงซอสนคาไปยงซพพลายเออรอตโนมตตามทกำาหนดไว - สงใบเตอนการชำาระเงนไปยงคคา โดยอตโนมต

- จดหาซอฟตแวรสำาเรจรปมาใช - จดจาง/พฒนาบคลากร เพอพฒนาและดแล

จดทำาเวบไซตของบรษท - เปนชองทางในการโฆษณาประชาสมพนธและเปดตลาดใหม - ใชเปนแหลงอางองจดเดยวของการใหขอมลของบรษทและตวสนคา ใชไดทงสำาหรบคคาและพนกงานในบรษท - ใชใหบรการหลงการขาย

- จดทะเบยนโดเมนเนม - จดหาเวบโฮสตง - สมครใชบรการอนเทอรเนต

จดทำาระบบอนทราเนต (ไมจำาเปนสำาหรบบรษท/องคกรขนาดเลก)

- ใหบรการดานขอมลทสำาคญกบพนกงานภายในองคกรไดสะดวก โดยเฉพาะกบองคกรทมสาขา

- Server - จดสรางฐานขอมลองคกร

14

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

กระจายไปทวประเทศ - ลดขนตอนการทำางานภายใน อาท การออกจดหมายเวยน ประกาศภายใน

- การออกแบบระบบทจะใชงาน

พฒนาระบบทมความซบซอน - พฒนาเรองขอมลทมความเคลอนไหว สรางมลคาเพมเวบไซตเพอบรการลกคา อาท ขาวสารความเคลอนไหวทจะเปนประโยชนตอลกคา - การซอขาย ชำาระเงนผานอนเทอรเนต - ระบบการตดตามการจดสงสนคา - ระบบหวงโซการผลต - ระบบเอกซทราเนต

- เพมประสทธภาพการบรการลกคา - เพมศกยภาพในการเขาสตลาดใหม มโอกาสขายสนคาสตลาดใหมไดมากขน - ไดรบเงนอยางรวดเรว - เพมความสมพนธอนดระหวางคคา

- ใหสทธในการเขาดฐานขอมลแกคคา - อาจตองลงทนเรอง Server เพมขน - ตองลงทนดานโปรแกรมและอปกรณเกยวกบการรกษาความปลอดภยของระบบเพมมากขน

ความรเกยวกบเรองความปลอดภยในระบบคอมพวเตอรทควรทราบ

         ปญหาทไดรบคะแนนโหวตลำาดบตนๆในการสำารวจเกยวกบการทำาพาณชยอเลกทรอนกสคอประเดนเรองไมมนใจในเรองความปลอดภยในระบบอนเทอรเนต เรองความปลอดภยในระบบการชำาระเงน ดงนนในหวขอนจะมาศกษากนถงประเดนดงกลาววาภยทวามอะไรบางเราจะปองกนหรอมเครองมอปองกนไดอยางไรบาง

มาตรการการรกษาความปลอดภยของขอมล

         ระบบรกษาความปลอดภยของขอมลของพาณชยอเลกทรอนกสจงตองมมาตรการดงตอไปน

15

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

การระบตวบคคล และ อำานาจหนาท (Authentication & Authorization) คอ การระบตวบคคลทตดดอวาเปน บคคลตามทไดกลาวอางไวจรง และ ม อำานาจหนาทตามทไดกลาวอางไวจรง (เปรยบเทยบไดกบการแสดงตวดวยบตรประจำาตวซงมรปตดอยดวย หรอ การใชระบบลอคซงผทจะเปดไดจะตองมกญแจอยเทานน เปนตน)

การรกษาความลบของขอมล (Confidentiality) คอ การรกษาความลบของขอมลทเกบไว หรอ สงผานทางเครอขายโดยปองกนไมใหผอนทไมมสทธลกลอบดได (เปรยบเทยบไดกบ การปดผนกซองจดหมาย การใชชองจดหมายททบแสง การเขยนหมกทมองไมเหน เปนตน)

การรกษาความถกตองของขอมล (Integrity) คอ การปองกนไมใหขอมลถกแกใข โดยตรวจสอบไมได (เปรยบเทยบไดกบ การเขยนดวยหมกซงถาถกลบแลวจะกอใหเกดรอยลบขน การใชโฮโลแกรมกำากบบนบตรเครดต เปนตน)

การปองกนการปฎเสธ หรอ อาง ความรบผดชอบ (Non-repudiation) คอ การปองกนการปฎเสธวาไมไดมการสง หรอ รบขอมล จากฝายตางๆทเกยวของ หรอ การปองกนการอางทเปนเทจวาได รบ หรอ สงขอมล (เปรยบเทยบไดกบการสงจดหมายลงทะเบยน เปนตน )

เทคโนโลยในการรกษาความปลอดภยมอะไรบาง

         สำารบพาณชยอเลกทรอนกสนนไมวาขอมลทถกเกบไว หรอ ทถกสงผานทางเครอขาย นน ลวนแตเปนขอมลอเลกทรอนกสทงสน ซงธรรมชาตของขอมลอเลกทรอนกสนนงายตอการเปลยนแปลง หรอ ทำาลายโดยไรรองรอย งายตอการโอนยายจากทหนงไปยงอกทหนงโดยเรว จงจำาเปนทจะตองอาศยเทคโนโลยตางๆมาเพอรกษาความปลอดภยของขอมลใหไดตามมาตรการทง 4 ประการขางตน และ เนองจากระบบ พาณชยอเลกทรอนกสนนตวขอมลอเลกทรอนกสเองนนจะถกเกบ และ สงผานในระบบเครอขาย ประเภทของการรกษาความปลอดภยของ ขอมลแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ คอ การรกษาความปลอดภยของการทำาธรกรรม (Transaction Security) และ การรกษาความปลอดภย ของเครอขาย (Network Security) เทคโนโลยการรกษาความปลอดภยของขอมลในการทำาธรกรรม นน ไดแก

16

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

การรหส (Cryptography) คอ การทำาใหขอมลทจะสงผานไปทางเครอขายอยในรปแบบทไมสามารถอานออกได ดวยการเขารหส (Encryption) ทำาใหขอมลนนเปนความลบ ซงผทมสทธจรงเทานนจะสามารถอานขอมลนนได ดวยการถอดรหส (Decryption) นนคอ สามารถรกษาขอมลใหเปนความลบ (Confidentiality) และ กำาหนดผ มสทธได (Authentication & Authorization) สำาหรบการเขารหส และ ถอดรหสนนจะอาศยสมการทาง คณตศาสตรทซบซอน และ ตองอาศยกญแจซงอยในรปของพารามเตอรทกำาหนดไว (สำาหรบตวกญแจนนจะมความยาวเปน บต(bit) และ ยงกญแจมความยาวมาก ยงปลอดภยมาก เนองจากจะตองใชเวลานานมากขนในการ คาดเดากญแจโดยผคกคาม) ในการเขา และ ถอดรหส สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท คอ การรหสแบบกญแจสมมาตร(Symmetric Key Cryptography หรอ Secret Key Cryptography) และ การรหสแบบอสมมาตร (Asymmetric Key Cryptography หรอ Public Key Cryptography)

การรหสแบบกญแจสมมาตร หมายถง การเขา และ ถอดรหส โดยใชกญแจลบทเหมอนกน ซงมขนตอนแสดงดงตวอยาง ในรปท 1 คอ นายแดงเปนผสง จะทำาการสงผานขอความ "ผมชอนายดำา" ไปยง ผรบคอนางแดง โดยท นายดำาทำาการเขา รหสขอความ "ผมชอนายดำา" ดวยกญแจลบ ขอความนนจะเปลยนเปน ขอความทเขารหสแลว(Cipher Text) "ก\ย d-# )+ใ" ถกสงไปยงนางแดง จากนนนางแดงกใชกญแจลบเดยวกนกบทนายแดงใชเขารหสมาทำาการถอดรหสออกมาเปนขอความเดมคอ "ผมชอนายดำา" ในกรณนกญแจลบจะเปนกญแจเดยวกนซงจะตองเปนทรกนเพยงผรบและผสงเทานน

การรหสแบบกญแจอสมมาตร หมายถง การเขา และ ถอดรหส ดวยกญแจตางกน ซงมขนตอนดงตวอยางทแสดงไวในรป คอ นายดำาเปนผสงทำาการเขารหสขอความ "ผมชอนายดำา" ไปเปน "ม t*แ)ส p@d ะ" ดวยกญแจสาธารณะของผรบไดแก นางแดง ซงนายดำาขอกญแจนนมาจากองคกรกลางทเกบกญแจสาธารณะของบคคลตางๆไว จากนนขอความทเขารหสแลวถกสงไปยง นางแดง นางแดงจะทำาการถอดรหสขอความดวยกญแจสวนตวของนางแดง และ นางแดงเทานนจะเปนผมสทธเนองจากนางแดงจะเปนผเดยวทมกญแจสวนตวของนางแดงเอง นนคอ ใน

17

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

การสงขอความดวยการเขารหสแบบกญแจอสมมาตร จะเนนทผรบเปนหลก คอ จะใชกญแจสาธารณะชองผรบซงเปนทเปดเผยในการเขารหส และ จะใชกญแจสวนตวของผรบในการถอดรหส

  

สำาหรบการรหสทง 2 ประเภทนมขอดขอเสยแตกตางกนดงน

แบบกญแจสมมาตร ขอด - มความรวดเรว เพราะใชการคำานวณทนอยกวา - สามารถสรางไดงายโดยใชฮารดแวร

ขอเสย - การบรหารจดการกญแจทำาไดยากเพราะ กญแจในการเขารหส และ ถอดรหส เหมอนกน

แบบกญแจอสมมาตร

18

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

ขอด - การบรหารจดการกญแจทำาไดงายกวา เพราะใชกญแจในการเขารหส และ ถอดรหสตางกน - สามารถระบผใชโดยการใชรวามกบลายมอชออเลกทรอนกส

ขอเสย - ใชเวลาในการเขา และ ถอดรหสคอนขางนาน เพราะตองใชการคำานวณอยางมาก

Digital Signature คออะไร

         ในการสงขอมลผานเครอขายนน นอกจากจะทำาใหขอมลทสงนนเปนความลบสำาหรบผไมมสทธโดยการใชเทคโนโลยการรหส แลว สำาหรบการทำานตกรรมสญญาโดยทวไป ลายมอชอจะเปนสงทใชในการระบตวบคคล (Authentication) และ ยงมแสดงถงเจตนาในการยอมรบเนอหาในสญญานนๆซงเชอมโยงถง การปองกนการปฏเสธความรบผดชอบ (Non-repudiation) สำาหรบในการทำาธรกรรมทางอเลกทรอนกสนนจะใช ลายมอชออเลกทรอนกส (Electronic Signature) ซงมรปแบบตางๆเชน สงทระบตวบคคลทางชวภาพ (ลายพมพนวมอ เสยง มานตา เปนตน) หรอ จะเปนสงทมอบใหแกบคคลนนๆในรปแบบของ รหสประจำาตว

         ตวอยางทสำาคญของลายมอชออเลกทรอนกสทไดรบการยอมรบกนมากทสดอนหนงคอ ลายมอชอดจทล (Digital Signature) ซงจะเปนองคประกอบหนงใน โครงสรางพนฐานกญแจสาธารณะ (Public Key Infrastructure, PKI)

รปท 1 แสดงใหเหนถงลายมอชอดจทลเปนตวอยางหนงของลายมอชออเลกทรอนกส

19

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

ลายมอชอดจทล (Digital Signature) คอ

         ขอมลอเลกทรอนกสทไดจากการเขารหสขอมลดวยกญแจสวนตวของผสงซงเปรยบเสมอนเปนลายมอชอของผสง คณสมบตของลายมอชอดจทล นอกจากจะสามารถ ระบตวบคคล และ เปนกลไกการปองกนการปฏเสธความรบผดชอบแลว ยงสามารถปองกนขอมลทสงไปไมใหถกแกไข หรอ หากถกแกไขไปจากเดมกสามารถลวงรได กระบวนการสรางและ ลงลายมอชอดจทลมขนตอนแสดงดงในรปท 2 คอ

เรมจากการนำาเอาขอมลอเลกทรนอกสตนฉบบทจะสงไปนนมาผานกระบวนการทางคณตศาสตรทเรยกวา ฟงกชนยอยขอมล (Hash Function) เพอใหไดขอมลทสนๆ ทเรยกวา ขอมลทยอยแลว (Digest) กอนทจะทำาการเขารหส เนองจากขอมลตนฉบบมกจะมความยาวมากซงจะทำาใหกระบวนการเขารหสใชเวลานานมาก

จากนนจงทำาการเขารหสดวยกญแจสวนตวของผสงเอง ซงจดนเปรยบเสมอนการลงลายมอชอของผสงเพราะผสงเทานนทมกญแจสวนตวของผสงเอง และ จะไดขอมลทเขารหสแลว เรยกวา ลายมอชอดจทล

จากนนกทำาการสง ลายมอชอไปพรอมกบขอมลตนฉบบ ไปยงผรบ ผรบกจะทำาการตรวจสอบวาขอมลทไดรบถกแกไขระหวางทางหรอไม โดยการนำาขอมลตนฉบบทไดรบ มาผานกระบวนการยอยดวย ฟงกชนยอยขอมล จะไดขอมลทยอยแลวอนหนง และ

นำาลายมอชอดจทล มาทำาการถอดรหสดวย กญแจสาธารณะของผสง กจะไดขอมลทยอยแลวอกอนหนง แลวทำาการเปรยบเทยบ ขอมลทยอยแลวทงสองอน ถาหากวาเหมอนกน กแสดงวาขอมลทไดรบนนไมไดถกแกไข แตถาขอมลทยอยแลว แตกตางกน กแสดงวา ขอมลทไดรบถกเปลยนแปลงระหวางทาง

         จากกระบวนการลงลายมอชอดจทลขางตนมขอพงสงเกตดงตอไปน

20

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

ลายมอชอดจทลจะแตกตางกนไปตามขอมลตนฉบบและบคคลทจะลงลายมอชอ ไมเหมอนกบลายมอชอทวไปทจะตองเหมอนกนสำาหรบบคคลนนๆ ไมขนอยกบเอกสาร

กระบวนการทใชจะมลกษณะคลายคลงกบการเขารหสแบบอสมมาตร แตการเขารหสจะใช กญแจสวนตวของผสง และ การถอดรหสจะใช กญแจสาธารณะของผสง ซงสลบกนกบ การเขาและถอดรหสแบบกญแจอสมมาตร ในการรกษาขอมลใหเปนความลบ

         ในรปท 2 แสดงถงกระบวนการลงลายมอชอดจทล แตในการใชงานจรงขอมลตนฉบบทสงไปกควรจะถกเขารหสดวยเพอทำาใหขอมลเปนความลบสำาหรบผทไมมสทธ

รปท 2 แผนภาพกระบวนการลงลายมอชอดจทล

ใบรบรองดจทล (Digital Certificate)

         ดวยการรหส และ ลายมอชอดจทล ในการทำาธรกรรม เราสามารถ รกษาความลบของขอมล สามารถรกษาความถกตองของขอมล และ สามารถระบตวบคคลไดระดบหนง เพอเพมระดบความปลอดภยในการระบตวบคคลโดยสราง

21

E-Commerce from www.ecommerce.or.th

ความเชอถอมากขนดวย ใบรบรองดจทล (Digital Certificate) ซงออกโดยองคกรกลางทเปนทเชอถอ เรยกวา องคกรรบรองความถกตอง(Certification Authority) จะถกนำามาใชสำาหรบยนยนในตอนทำาธรกรรมวาเปนบคคลนนๆจรง ตามทไดอางไว สำาหรบรายละเอยดในใบรบรองดจทลทวไปมดงตอไปน

ขอมลระบผทไดรบการรบรอง ไดแก ชอ องคกร ทอย

ขอมลระบผออกใบรบรอง ไดแก ลายมอชอดจทลขององคกรทออกใบรบรอง หมายเลขประจำาตวของผออกใบรบรอง

กญแจสาธารณะของผทไดรบการรบรอง

วนหมดอายของใบรบรองดจทล

ระดบชนของใบรบรองดจทล ซงมทงหมด 4 ระดบ ในระดบ 4 จะมกระบวนการตรวจสอบเขมงวดทสด และ ตองการขอมลมากทสด

หมายเลขประจำาตวของใบรบรองดจทล

         ประเภทของใบรบรองดจทลยงแบงออกเปน 3 ประเภท คอ ใบรบรองเครองแมขาย ใบรบรองตวบคคล ใบรบรองสำาหรบองครบรองความถกตอง

22