คุยกับผู้อ่าน...
TRANSCRIPT
นพ.ประเวศ วะส
ภมปญญาในการพฒนาสงสดในโลกอยทประเทศไทย
คยกบผอาน
ขอบคณ ผเขยนทกทานทชวยเขยนเปนวทยาทานl บทความทตพมพในนตยสารหมอชาวบาน ยนดทจะใหนำาไปเผยแพรเปนวทยาทานสประชาชน แตตองอางองแหลงทมา
ชอผเขยน (ซงเปนเจาของลขสทธ) ไมอนญาตใหนำาไปเผยแพรเกยวของกบผลประโยชนทางการคาl ขอความโฆษณาใดๆ ทตพมพในนตยสารหมอชาวบานเปนไปตามเงอนไขทางธรกจการคา คณะบรรณาธการไมจำาเปนตองเหน
ดวยเสมอไป
เนองในโอกาสขนปใหม ๒๕๖๐ ขออวยพรใหทานผอานหมอชาวบานทกคน ตลอดจนญาตมตร และคนไทยทกคนมความสขสวสด
ทกคนมเรองไมพออกพอใจกนไดทงนน แตถาเปรยบเทยบกบประเทศตางๆ หลายประเทศ เชน อรก ซเรย อฟกานสถาน และอนๆ ทประสบความยากแคน ความรนแรง สงคราม หายนภย จนคนเปนลานๆ คนตองอพยพหลบภยจากบานเกดของตนเอง ไปสบานของคนอน ซงเขากไมยนดตอนรบ และตองไปจมนำาตายในทะเลเมดเตอรเรเนยนกเปนพนๆ คน กตองนบวาคนไทยยงมความสขสวสดมากกวาเขา
หรอแมแตคนอเมรกนและคนยโรปกกำาลงปนปวน ไมรอนาคตของตนเองจะเปนอยางไร ระบบเศรษฐกจทวกฤตซำาซากๆ คงจะไมกลบไปดเหมอนเดม ความเหลอมลำาสดๆ กำาลงกอปญหาทางสงคม ความขดแยง ความรนแรง และปญหาทางการเมอง ซงเขากำาลงไมรจะไปอยางไร
นกปราชญฝรงชอ Laslo, Grof และ Russel สรปไวนานแลววาอารยธรรมตะวนตกนำาโลกไปสวกฤตการณอยางรนแรงทกดาน เพราะเปนอารยธรรมวตถนยม บรโภคนยม ภมปญญาในการพฒนาทไมถกตองยอมพาไปสสภาวะวกฤตเสมอ
จรงๆ แลว ขณะนภมปญญาในการพฒนามสงสดในประเทศไทยตองเรมตนดวยทฏฐวา พฒนาเพออะไรเพออำานาจ เพอกำาไรสงสด เพอความรำารวย เพอจดพ... อยางนลวนมปญหาสงสงสดของความเปนมนษยคอการอยรวมกนอยางสนต หรอดวยความสข หรออยางสมดล ทงระหวาง
คนกบคน และระหวางคนกบสงแวดลอมในประเทศไทย แมทศทางของรฐบาลจะเปนไปตามกระแสโลก หรอถกบงคบใหเปนไปตามกระแสโลก
แตภาคปฏบตขางลาง การขบเคลอนการพฒนาอยางสมดลกำาลงขยายตวมากขนๆ ไมวาจะโดยปราชญ ชาวบาน ผนำาชมชน องคกรพฒนาเอกชน ธ.ก.ส. (ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร) และ มลนธจำาเนยร สาระนาค โครงการพระราชดำาร มลนธชยพฒนา มลนธปดทองหลงพระ กลมศาสตรพระราชา พอช. (สถาบนพฒนาองคกรชมชน) สสส. (สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ) การขบเคลอนตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ฯลฯ
พระเจาอยหวภมพลอดลยเดชทรงทำางานพฒนามา ๗๐ ป ลงไปสมผสความจรงของชวตของคนทวประเทศ ในทางสากลกไดทรงพบเหนผคนมากมาย ตงแตประมขของประเทศตางๆ และองคกรพฒนาทกชนด เรยกวาทรงรเหนทงโลก จงทรงมภมปญญาในการพฒนาทถกตองมากกวาใครๆ ในโลก สงททรงนำามาสอนกเพอ “ประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” หรอการอยรวมกนดวยสนตสข อนเปนสงสงสดของความเปนมนษย คนไทยจงควรเหนวาภมปญญาในการพฒนาสงสดของโลกอยในประเทศไทย
บทบรรณาธการ รศ.นพ.ศกดชย วงศกตตรกษ
สำ�นกพมพหมอช�วบ�น บจก.๓๖/๖ ซอยประดพทธ ๑๐ ถนนประดพทธแขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ ๑๐๔๐๐โทร. ๐-๒๖๑๘-๔๗๑๐-๑๒โทรสาร ๐-๒๒๗๑-๑๘๐๖, ๐-๒๒๗๑-๐๑๗๐
บรรณ�ธก�รนตยส�รหมอช�วบ�นโทร. ๐-๒๖๑๘-๔๗๑๐โทรสาร ๐-๒๒๗๑-๑๘๐๖E-mail : [email protected]
เจ�ของ : สำานกพมพหมอชาวบาน บจก.
บรรณ�ธก�ร ผพมพ ผโฆษณ� : ศ.นพ.ประเวศ วะส
บรรณ�ธก�รอำ�นวยก�ร : ศ.นพ.สนต หตถรตน
บรรณ�ธก�รอ�วโส : รศ.นพ.สรเกยรต อาชานานภาพ
บรรณ�ธก�รบรห�ร : รศ.นพ.ศกดชย วงศกตตรกษ
คณะบรรณ�ธก�รบรห�ร
ศ.นพ.เกษยร ภงคานนท
ภก.คทา บณฑตานกล
นพ.ธเนศ พวพรพงษ
รศ.นวลอนงค ชยปยะพร
ภก.นตธร ธนธญญา
ผศ.เนตรนภา ขมทอง
ผศ.พวงนอย สาครรตนกล
ศ.นพ.ไพบลย สรยะวงศไพศาล
วรพงษ เกรยงสนยศ
นพ.สมเกยรต แสงวฒนาโรจน
ศรพร โกสม
นพ.สมโภชน จตรเกษมสข
ภกญ.ดร.สภาภรณ ปตพร
นพ.สรชย ปญญาพฤทธพงศ
ครสรนทร กจนตยชว
นพ.อดศกด ผลตผลการพมพ
นพ.อานนท วณชยาธนากร
นพ.อำานาจ บาล
ประส�นง�น คมฆธนนท ศขอจจะสกล นตยา พรยะพงษพนธ
ศลปกรรม/จดหน� อดศร จนดาอนนตยศ สงวน ศรบรนทร สธาทพย รกพช
โฆษณ� เสกสรร เรองมนสสทธ เอกชย ศลาอาสน
บญช/ก�รเงน ปทมาวด ประจนทร นงนช จนดาอนนตยศ
จดจำ�หน�ย บรษท เพญบญจดจำาหนาย จำากด โทร. ๐-๒๖๑๕-๘๖๒๕
พมพท พมพด บจก.
นตยสารหมอชาวบาน ด�าเนนงานโดยมไดมงหวงก�าไรทางการคา คณะบรรณาธการและผเขยนทกทาน ชวยกนท�าเปนวทยาทาน โดยมไดรบคาตอบแทนใดๆ ทงสน เพราะมจดมงหมายรวมกน ทจะถายทอดวทยาการไปสประชาชนใหมากทสด รายไดหลงจากหกคาใชจายและเสยภาษ น�าไปใชในกจกรรมสาธารณประโยชนตางๆ
สวสดปใหม ๒๕๖๐
นตยสารหมอชาวบาน ฉบบท ๔๕๓
เดอนมกราคม พ.ศ.๒๕๖๐
ป ๒๕๕๙ เชอวาผอานคงจะไดยนคำาวา
“ประเทศไทย ๔.๐ หรอ Thailand 4.0” ทก
วน... มาจากอะไร
ยคเกษตรกรรม คอ ประเทศไทย ๑.๐
ยคอตสาหกรรมเบา คอ ประเทศไทย ๒.๐ ยคอตสาหกรรมหนก คอ ประเทศไทย ๓.๐
ประเทศไทย ๔.๐ คอยคนวตกรรม
การแพทยและสาธารณสขทงระบบกตองปรบตวกบยค
นวตกรรม (ทงผใหบรการและผรบบรการ)
ไมตองพดถงแวดวงสอสารมวลชนทงหลาย เชน สอสงพมพ
และสออเลกทรอนกส ยงตองพฒนาใหกาวทนกบยค “ประเทศไทย
๔.๐” เชนกน
สำาหรบนตยสารหมอชาวบาน นอกจากการนำาเสนอสาระ
ความรทจบตองไดแลว การเพมชองทางใหมๆ คขนานกบสอสงพมพ
กเปนสงจำาเปน เชน Website, Facebook, Youtube, Line ซงมการ
นำาเสนอเนอหาบางสวนแลว
ขอขอบคณผอานและผทกรณาสนบสนน “หมอชาวบาน”
ดวยดเสมอมา
รศ.นพ.ศกดชย วงศกตตรกษ
บรรณาธการบรหาร นตยสารหมอชาวบาน
ขอขอบคณภาพวาดโดย คณดนหน รกพงษอโศก
4 http://publishing.doctor.or.th
สารบญ ปท๓๘ฉบบท4๕๓มกราคมพ.ศ.๒๕๖๐
๖๘๑๐ ๗๒
๔๐ รายงานพเศษ
กองบรรณาธการ
สมชชาสขภาพแหงชาตครงท๙
โรคภยใกลตว๓๒ ชโรค-แจงยา
นพ.สรเกยรตอาชานานภาพ
ไมเกรนทเลาไดดวยการสนทนา
๔๔ แพทยแผนจน
นพ.ภาสกจ(วทวส)วณนาวบล
เปรยบเทยบอวยวะปอด(๓)
๔๗ โยคะ
กวคงภกดพงษ
ฟงเสยงภายในดวยโยคะ
๔๘ เขาใจไกลโรค
นพ.สมศกดเทยมเกา
ทกนาทคอชวตเรวกรอด
ปลอดอมพาต
๕๒ คยกบหมอ๓บาท
นพ.พนจลมสคนธ
อยารอใหสายเกนไป
๑๔ เรองเดนจากปก๒
คมสธนนทศข
วอเตอรเครสราชนผก
ตานอนมลอสระ
๒๐ บทความพเศษ
คมสธนนทศข
ศาสตรพระราชา
กบ ความพอเพยง
ณโรงเรยนบานหนองผอ
๒๖ นวตกรรม...สขภาพด
คมสธนนทศข
เครองมอวดกจกรรมทางกาย
๓๐ เรองนาร
ภกญ.ดร.สภาภรณปตพร
สหนาวสวย...
ดวยสมนไพรบำารงผว
เอองหมายนาจอแหรงพายไขไก โปรตนราคาถก
๑ คยกบผอาน
นพ.ประเวศวะส
ภมปญญาในการพฒนา
สงสดในโลกอยทประเทศไทย
๓ บทบรรณาธการ
นพ.ศกดชยวงศกตตรกษ
๖ บอกเลาเกาสบ
นพ.สรเกยรตอาชานานภาพ
การเรยนรคอความสข
พเศษในฉบบ๑๐ เรองเดนจากปก๑
คมสธนนทศข
ไขไก โปรตนราคาถก
ชโรค-แจงยา ๓๒
ไมเกรนทเลาไดดวยการสนทนา
ปท ๓๔ ฉบบท ๔๐๕ มกราคม ๒๕๕๖ ๕
ตางประเทศ
- ๑ป๑๒ฉบบ เอเชย ๒,๒๐๘ บาท ยโรปออสเตรเลย๒,๕๙๒ บาท อเมรกาเหนอ/ใต ๒,๙๕๒ บาท
- ๒ป๒๔ฉบบ เอเชย ๔,๓๑๖ บาท ยโรปออสเตรเลย๕,๐๘๔ บาท อเมรกาเหนอ/ใต ๕,๘๐๔ บาท๘๒
สขภาพกาย-ใจ๕๔ คนไขหวเราะคณหมอทรก
นพ.สรชยปญญาพฤทธพงศ
ภาวะฉกเฉน
๕๗ คลนกจตแพทย
พญ.วราภรณ(ยงวณชย)
ตงตรงไพโรจน
คนไมรกด
๖๒ ธรรมศาสดากบสขภาพ
นพ.สมเกยรตแสงวฒนาโรจน
ตอนท ๑๑. โรคเรอรง
อยางหนก
๖๖ ชทศรสทธในกฎหมาย
สขภาพ
ไพศาลลมสถตย
ทำาความดถวายพอหลวง
อยางยงยน
๗๘ สข...กบการเดนทาง
คมสธนนทศข
“พอเพยง”แบบ“กาวหนา”
ปกณกะ๖๘ เขาครว
คมสธนนทศข,รญเจรญศร
จอแหรงพาย
๘๒ ชวต-งาน-ทรรศนะ
คมฆธนนทศขอจจะสกล
คณพงษศกดฉงสวรรณโรจน
๘๘ เดนไปปนไป
กวนชตมา
เดน...เพอคณภาพชวต
๙๔ บนอานและทางเดน
สายสมรวชระประพนธ
จกรยานกรงเทพมหานคร
(ตอนท ๒๓)
นาร๓๖ หนงสอนาอาน
๙๖ แวดวงชวตสขภาพสงแวดลอม
www.thaihealthbook.com
ชวต-งาน-ทรรศนะ
ในประเทศ-๑ป๑๒ฉบบ๗๒๐บาท-๒ป๒๔ฉบบ๑,๔๔๐บาท-๓ป๒,๑๖๐บาท-๕ป๓,๖๐๐บาท
อตราคาสมาชกนตยสารหมอชาวบาน
“พอเพยง” แบบ “กาวหนา”
๗๘
๗๒ตนไม-ใบหญา
ดร.ปยรษฎปรญญาพงษ
เจรญทรพย
เอองหมายนา
สรางสรรค-ชวต๗๔ บนเสนทางชวต
นพ.ประเวศวะส
ถกทอสรางประเทศไทยในฝน (๗)
รกพระเจาอยหว-สรางเครองมอ
ออกจากความตดขดใหญ
ประเทศไทย
6 www.thaihealthbook.com
บอกเลาเกาสบ นพ.สรเกยรต อาชานานภาพ
ชาตทสวยงามใหชนชม และหบเหวอนนาสะพรงกลว ผานรอนผานหนาว
ผานฝนผานแลง เจอความมดและความสวางสลบกนไป เจอผคนทเดน
ไปทางเดยวกนบาง เดนสวนทางกนบาง มคนมากมายทเจอกนแลวกจาก
กนไป ผคนทพบเหนนนมทงคนทหวงดกบเรา และทไมหวงดกบเรา
ตลอดบนเสนทางชวตทเรากาวเดนไปนนยอมพบเหนแตสงท
เปลยนแปลง ไมแนนอน เราจงตองเรยนรอยตลอดเวลา พรอมกบเตรยม
ฟตรางกายและจตใจ เตรยมเสบยงและอปกรณตางๆ ใหพรอม และ
คบหากลยาณมตรทเขาใจ เอออาทรและเกอกลกน เพอเผชญกบความ
เปลยนแปลงตางๆ
ผมตกผลกความคดวา บนเสนทางชวต คนเราจำาเปนตอง
เรยนรใหเกด “๔ เกง” - “๘ ร” - “๔ เปน” (ขอเรยกสนๆ วา
“เปาหมาย ๔๘๔”)
“ชวต คอ การเดนทาง ชวต คอ การเปลยนแปลง ชวต คอ การเรยนร การเรยนร คอ ความสข”
นคอคตประจำาใจในปจจบน
ของผมขอหนง
ประสบการณชวตใหบทเรยน
วา ชวตของคนเราทกาวเดนจาก
วยเดกเปนตนมานน เปนเหมอน
การเดนทางไปบนเสนทางคดเคยว
และยาวไกล มทงทางทราบเรยบ
และขรขระ สองขางทางมทงธรรม-
การเรยนร คอความสข
ทมาภาพ : http://ttt-suweb.newscyclecloud.com/storyimage/SU/20141020/ARTICLE/141029992/AR/0/AR-141029992.jpg
ปท ๓๘ ฉบบท ๔๕๓ มกราคม ๒๕๖๐ 7
“๔ เกง” ไดแก เกงงาน (มทกษะอาชพและทกษะแกปญหา)
เกงคน (เขาใจธรรมชาตของคน รหลกจตวทยา มทกษะมนษยสมพนธ
และการสอสาร) เกงคด (รจกคดวเคราะห สงเคราะห คดรอบ คดบวก
มวจารณญาณและความคดสรางสรรค) และเกงดำาเนนชวต (ทมความ
สมดล พอเพยง และความสข)
“๘ ร” ไดแก รเหตผล (เขาใจเหตปจจยของปรากฏการณตางๆ
กฎธรรมชาต ชวตและสงคม) รตน (รพนเพ พฒนาการ จดออน จดแขง
เปาหมายชวตของตน ตามดรทนอารมณ ความคดและความรสกทเกด
ขนในใจตน) รคนอน (เขาใจและเหนอกเหนใจคนอน) รสงคมโลก (เขาใจ
ปรากฏการณทางสงคมและกฎทางสงคม) รบรบท (รความแตกตางของ
สงแวดลอมจำาเพาะหนงๆ และในหวงเวลาจำาเพาะหนงๆ เพราะมเหต
ปจจยหรอเงอนไขทแปรเปลยน แตกตางกน) รประมาณ (รจกประมาณ
ตน ประมาณในการบรโภคและการเสพ และรจกพอเพยง) รกาลเทศะ
(รจกแยกแยะและจดการกบสงตางๆ ใหเหมาะกบเวลาและสถานท
จำาเพาะหนงๆ) และรเทคนควทยาการ (มความรและเทคโนโลยตางๆ ท
เกยวของกบการนำามาใชงานใหมประสทธภาพ)
“๔ เปน” ไดแก คดเปน (ดวยเกงคด) ทำาเปน (ดวยเกงงาน เกงคน
และเกงคด) สอสารเปน (พดและเขยนเปน ดวยเกงงาน เกงคน และเกง
คด) และสขเปน (ดวยเกงดำาเนนชวต)
การเรยนรใหบรรล “เปาหมาย ๔๘๔” ดงกลาวน ตองอาศยการ
เรยนรจากการปฏบตในชวตจรงเปนหลก
การเรยนรทางทฤษฎจากตำารานนเปนเหมอนเพยงการมแผนท จะ
เดนทางไปถงเปาหมายไดนนมแตจะตองลงมอเดนทางจรงเทานน
พงตระหนกวา แผนทเปนเพยงสงบอกทาง อาจไมทนสมย หรอ
เขยนไมตรงกบสภาพทเปนจรง จงไมควรยดตดอยางตายตว เวลา
เดนทางจรง จำาเปนตองคอยสงเกต เรยนร ถามทางจากคนในพนท
และคอยประเมนเปนระยะ เพอตรวจสอบใหแนใจวาไปถกทาง
กลาวคอ การเรยนรตองไมตดตำารา ควรเรยนรจากการลงมอปฏบต
กลาลองผดลองถก โดยหมนทบทวน ประเมน และสะทอนคดอยเปนนจ
คนเรามกลไกสมองทมความวเศษในการเรยนรเพอการอยรอด อย
รวม และอยอยางมความหมาย (ดเรอง “กลไกสมองกบการเรยนรของ
มนษย”)
การเรยนรจากการปฏบต มหองเรยนอยในสงคมและธรรมชาต
สงแวดลอม บทเรยนคอชวตของผคนทงหลาย (รวมทงตวเราเอง) และ
การทำางานทกอยาง (ทงงานอาชพ
งานอดเรก งานสงคม) เปนการ
เรยนรทามกลางความเปนจรงของ
ชวตและสงคม ซงตองใชความรทก
ศาสตรอยางบรณาการ ทำาใหเขาใจ
และเขาถงปญหา เกดฉนทะท
อยากเรยนรเพอนำาไปแกปญหา
(คอเรยนอยางมเปาหมาย) เปน
กระบวนการ “ทำาไป-คด (ทบทวน)
ไป-รไป ....” วนเวยนไปไมสนสด
การเรยนรแบบนจำาเปนท
เราจะตองเปดใจ ลดตวตน ออน-
นอมถอมตน ทำาตวเปนนำาพรอง
แกว ไมตดตำาราและกรอบอคต
ใดๆ จงจะเกดปญญา-คดเหนตรง
ความจรง สามารถจดการกบสง
ตางๆ ไดอยางถกตองเหมาะสม
การเรยนรจากการปฏบต
ทามกลางความจรงของชวตและ
สงคม ใหบรรล “เปาหมาย
๔๘๔” ตรงกบคตประจำาใจขางตน
นนแล
8 www.thaihealthbook.com
สมองมหนาทหลก คอการรบรความจรง เพอการ
เรยนรใหสามารถอยรอด-อยรวม-อยอยางมความหมาย
การเรยนรไมจำาเปนตองอยแตในหองเรยน แตเราสามารถ
เรยนรความจรงไดจากทกสง และทกททเราเขาไปสมผส/
เกยวของ
การเรยนรทเปนกระบวนการธรรมชาต ประกอบดวย
๓ กระบวนการ ทเกาะเกยวกนอยางแนบแนน ไดแก
๑. การรบร-เรยนรตามธรรมชาตของกลไกสมอง
สมองททำาหนาทรบร (ความจรง/ขอมล) -รสก-นกคด-สงการ
(กระทำา/เกดพฤตกรรม) -จดจำา (ในรปของขอมล ความร
ความเชอ คานยม ประสบการณ )
๒. การเรยนรจากการปฏบตทามกลางความจรง/
การเรยนรจากประสบการณ กระบวนการดงกลาว (ใน
ขอ ๑) เกดเปนประสบการณของแตละคน หากผาน
กระบวนการ “ใครครวญ ไตรตรอง สะทอนคด ยอนดตน”
กจะตกผลก/ยกระดบเปน “ปญญา-การคดเหนตรง
ความจรง” โดยเฉพาะอยางยงสรปรวบยอดเปน “แนวคด
หลกการ” ทวไปในการนำาไปทดลอง (ปฏบต) กบเหตการณ
จำาเพาะตางๆ ไดตอไป กลายเปนประสบการณรอบใหม
วนเวยนไตระดบของการเรยนรเชนนไปเรอยๆ เปนการ
เรยนรทเชอมรอยอยในชวตประจำาวน มงตอบโจทยชวต
เพอการอยรอด-อยรวม-อยอยางมความหมาย...
การเรยนรจากประสบการณ เปนการเรยนรทม
ชวตชวา สะเทอนอารมณความรสก เขยาความคด กระตน
ตอมเอะ (อะไร ทำาไม อยางไร) บางครงอาจตองแลกดวย
เลอดและนำาตา แตหลอหลอมใหชวตเตบใหญแขงแกรง
๓. การเรยนรดวยหลก “ส. จ. ป. ล. : ฟง-คด-
ถาม-เขยน” ซงเปนขนตอนธรรมชาตของการเรยนรจาก
ประสบการณ
การเรยนรแบบธรรมชาตน จะมประสทธภาพสง
กอใหเกดพลงปญญา และความคดเชงบวก หากทำาใจ
ใสๆ ดวยการมสมาธและสตรตวเตมท และมความรสก-
ตวทวพรอม (สมปชญญะ) เปดประสาทสมผสรบร ๓๖๐
องศาแบบเรดาร เรากจะมองเหนกระบวนการเรยนรทง
๓ อยางแจมชด และนำามาใชใหเกดประโยชนสงสดใน
การเรยนรและพฒนาตน
กลไกสมองกบการเรยนรของมนษย
๑
๒. ๓.
๔ ๓
๒
๑.
๔.๕.