ท้าทายกระบวนทัศน์ว่าด้วย - tk parkอาจม...

ทาทายกระบวนทศนวาดวย อนาคตหองสมดและการเรยนรในศตวรรษท 21

ยคสมยเทคโนโลยดจทล ซงมเครอขายอนเทอรเนตเปน รปการณหลก กอใหเกดการเปลยนแปลงตอโลกใบนในทกดาน ไมเวนแมแตการดำรงอยของหองสมด ทง ๆ ทเปนคลงความร ของมนษยชาตมายาวนานกยงไมอาจตานทานความเปลยน-แปลงอนเกดจากการกระจายตวของขอมลความร และพฤตกรรมของผคนในการเขาถงหรอแสวงหาขอมลความร เสรชเอนจนบนอปกรณทอย ในมอของปจเจกบคคลคอโลกหองสมดททำใหแรงจงใจหรอความจำเปนใหคนเดนเขาหองสมดทเปนพนทกายภาพนอยลงเรอยๆ ขณะทหองสมดทางวชาการ อาท หองสมดมหาวทยาลย หองสมดเพอการอางอง อาจมความสามารถในการปรบตวไดด เนองจากมความเฉพาะเจาะจงทงในแงของเนอหาและทรพยากร

โลกเปลยน คดเปลยน

คดทนโลก ทาทายกระบวนทศนวาดวยอนาคตหองสมดและการเรยนร ในศตวรรษท 21พมพครงแรก กรกฎาคม 2558 (รปแบบหนงสออเลกทรอนกส) จำนวน 500 แผน / ธนวาคม 2558 (รปแบบหนงสอ) จำนวน 2,000 เลม เลขมาตรฐานสากล 978-616-235-245-4 ทปรกษา อารยะ มาอนทร บรรณาธการ วฒนชย วนจจะกล กองบรรณาธการ ทศนย จนอนทร เมธาว ระวปญญา สรางสรรค ภวฒน ปณณปาต ออกแบบจดหนา วฒนสนธ สวรตนานนท พมพท บรษท มาตา การพมพ จำกด โทรศพท 0 2923 5725 จดพมพโดย สำนกงานอทยานการเรยนร สำนกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน) เลขท 999/9 อาคารสำนกงานเซนทรลเวลด ชน 17 ถ.พระราม 1 แขวงปทมวน เขตปทมวน กรงเทพมหานคร 10330 โทรศพท 0 2264 5963-5 โทรสาร 0 2264 5966 เวบไซต www.tkpark.or.th

หองสมด ตลอดจนกลมเปาหมายหรอผใชบรการ ตรงกนขามกบหองสมดประชาชน (public library) การตอบสนองตอความเปลยนแปลงกลบไมคอยทนการณ สงผลกระทบใหม ผใชหองสมดนอยลง ทำใหงบประมาณถกตดทอนจนไมเพยงพอ แมแตในประเทศทพฒนาแลวกยงพบวามหองสมดประชาชนทยอยปดตวลงเปนจำนวนมาก โลกวนนเปลยนไปแลว เมอมองยอนหลงกลบไป 10 - 20 ปเราจะพบวาเครองไมเครองมอและเทคโนโลยหลายอยางทใชกนอยทกวนนไมเคยมอยในอดต อาชพจำนวนมากไมเคยปรากฏมากอนในทศวรรษทผานมา หรอแมแตพนทหองสมดทโดยปกตมไวอานและยมคนหนงสอกเปลยนแปลงไป เพราะความตองการของผ ใชบรการมความหลากหลายมากขนและไม หยดนง ทางรอดของหองสมดประชาชนในหลายประเทศคอ

การปรบรปแบบการใชงานพนทใหเกดการเปลยนแปลงอยางมนยสำคญ จนเกดนวตกรรมการจดการหองสมดในฐานะทเปนพนทเพอการเรยนรและสรางแรงบนดาลใจ เปนแหลงแสวงหาความรเพอเพมพนประสบการณ ทกษะ และพฒนาคณภาพชวต กลาวสำหรบสงคมไทย แมวาจะยงไมปรากฏขาวคราวการ ลมหายตายจากของหองสมดประชาชนดงเชนทเกดขนในประเทศอน แตไมชากเรว ในทสดชะตากรรมกอาจไมแตกตางกน เพอทจะหลกเลยงผลลพธอนไมพงปรารถนา หองสมดประชาชนจะตองเรมตนคดและเตรยมปรบตวกอนทผลกระทบจะมาถง ประเดนซงตองคดวเคราะหคอแนวโนมในอนาคต 2 เรองไดแก หนง บทบาทของหองสมด สอง รปแบบและ

การจดการพนทหองสมด สวนการปรบตวจะประสบความสำเรจหรอไมนนขนอยกบวสยทศนอยางนอย 3 ประการไดแก หนง ความเขาใจและเทาทนตอความกาวหนาในโลกเทคโนโลยและการกระจายตวของขอมลสารสนเทศ สอง การเขาใจพฤตกรรมและความตองการทหลากหลายของผใชบรการ และสาม การปรบมมมองวธคดในการบรหารจดการพนทของหองสมด วากนวาเมอความคดของมนษยเปลยนไป สงคมโลกกเกดการเปลยนแปลง เราจงเหนการเปลยนผานจากยคกลางส ยคฟนฟศลปวทยาการ จากความงมงายสแนวคดเหตผลนยม จากระบอบทรราชสประชาธปไตย เชนเดยวกน เมอโลกเปลยนแปลง ความคดกตองเปลยนไปใหทนโลก หองสมดจงตองปรบเปลยนตวเอง มฉะนนจะไมตางไปจากไดโนเสารยคดจทล ทสกวนหนงยอมถงเวลาสนสญ

อนาคตหองสมด : องคความรอนาคตของหองสมดและบรรณารกษ จากภณฑารกษสผรงสรรคอทยาน

ความทาทายในการเปลยนผานหองสมด จากองคกรเนนคลงหนงสอและขอมลไปสองคกรทมผใชเปนศนยกลาง

แผนงานการปรบปรงและชบชวตหองสมดในแมนเชสเตอร

9

23

41

91101

111

83

65

กระบวนทศนใหม : ปรากฏการณตามไปด ! 4 จงหวดขบเคลอนการอาน องคความรจากกระบวนการทำงานเชงพนท

KX ‘พนทแลกเปลยนความร นวตกรรม ความคดสรางสรรค’

C.A.M.P. สรางสรรคพนทการอานใหเปนแหลงพบปะสงสรรคหาความร

Maker Space พนทสรางความร ดวยวฒนธรรมการคด ทำ แบงปน และเรยนรจากขอผดพลาด

MadLab - CoderDojo วางรากฐาน Digital Economy ตองสงเสรมพนทเรยนรทกษะดจทล

หองสมดลดลง ความตองการบรรณารกษยงเพมขน

ทายเลม

หองสมดอนาคต : กรณศกษาหองสมดแนวใหม กาวขามแหลงใหบรการยมคนหนงสอ

Renaissance of Space อนาคตหองสมด: โจทยใหมวาดวยพนทการเรยนร

7 หองสมดสแกนดเนเวย การออกแบบบรการและจดพนทสาธารณะเพอตอบโจทยสงคมเมอง

เกบตกแนวคด หองสมดมชวตสไตลดตช จดนดพบของผคนและความสมพนธ สะพานเชอมความทรงจำและความร

Online - Onsite การเขาถงบรการหองสมดในยคดจทล

พฒนาเมอง ดวยหองสมดมชวต ภมทศนการพฒนาแนวใหม จากวสยทศนผบรหารทองถน

หองสมดเบอรมงแฮม ศนยกลางวฒนธรรมของเมอง เปลยนหลกคดเรองหองสมด กบอนาคตทเตมไปดวยอปสรรค

หองสมดสำหรบสงคมผสงอาย

10 เคลดลบจดพนทหองสมดให “วาว!” ประสบการณจากเยอรมน

121127

147

165179

187193

198

135

157

อนาคตหองสมด : องคความร

8 คดทนโลก

9อนาคตของหองสมดและบรรณารกษ

นกพมพดดผทรงเกยรต หองสมดทวโลกมไดเปนพนททสวยงาม อายมธยฐานของบรรณารกษวชาชพชาวอเมรกนยงคงพงสงขน (ในป พ.ศ. 2548 บรรณารกษราว 41% มอายในชวง 50 ป) 2 การทะลกของสารสนเทศไมเพยงแตนำไปสการถอกำเนดของหองสมดไซเบอร (cybrary) หรอหองสมดอเลกทรอนกส (e-library) แตยงเปนสงทาทายยงตอแนวปฏบตเดมในการบรหารจดการ

อนาคตของหองสมดและบรรณารกษ 1จากภณฑารกษสผรงสรรคอทยานSohail Inayatullah

1 ภาคกอนของบทความฉบบนตพมพในชอ “Library futures: from knowledge keeper to creators,” The Futurist (November-December 2014). 25-28. 2 Denis M. Davis, “Planning for 2015: the recent history and future supply of librarians,” American Library Association, June 2009, http://www.ala.org/research/sites/ala.org.research/files/content/librarystaffstats/recruitment/Librarians_supply_demog _analys.pdf, accessed 18 June 2014.


“ทรพยากร” (collection) รวมทงบคคลททำหนาทจดเกบและรวบรวมสารสนเทศ หลายคนเชอวาอนาคตของหองสมดนนมดมน 3 จรงๆ แลว วากนวาผนำรฐออสเตรเลยทานหนงถงกบใหความเหนวาบรรณารกษเปนนกพมพดดผทรงเกยรต มคณคาตอเศรษฐกจของรฐตำยงกวาพนกงานสขาภบาลเสยอก 4 สำหรบผนำทานนนแลว เหนไดชดเจนวาบรรณารกษเปนตนทน มใชการลงทนเพอเตรยมพรอมสำหรบเศรษฐกจฐานความรของโลกทกำลงปะทขน และสงทเสยดแทงใจอยางยงคอ งบประมาณทจดสรรใหพวกเขาจะลดลงไปเรอย ๆ จนกระทงในป พ.ศ. 2563 โดยประมาณ รฐบาลทองถนจะยตการใหการสนบสนนดานการเงนโดยสนเชง 5 ทนททรบทราบขอความน บรรณารกษแหงรฐ ถงกบตระหนกและแถลงกลยทธลวงหนา (strategy forward) เพอปฏรประบบหองสมด บทวเคราะหและบทคาดการณในบทความนสรปมาจากการฝกอบรมเชงปฏบตการทจดรวมกบภาคประชาชน ผมสวนได

สวนเสย รวมทงบรรณารกษจากรฐนและภมภาคอน ๆ อกหลายแหงทวโลก การคาดการณอนาคตของหองสมดไมใชสงใหม เชน การประชมเชงปฏบตการระดบเมองครงหนงกอนหนานไดวเคราะหอนาคตของหองสมดไว 4 ประการ 6 ไดแก (1) หองสมด จะกลายเปนเครองจกรสารสนเทศทบางและทรงประสทธภาพ มงสนองความตองการของตลาด ถงแมนนอาจหมายถงความเสยงกบการกลายสภาพเปน “หองสมดแมค” (Mclibrary) (2) การกลบคนสชมชนและประชาชนผกำลงมอารยะขนเรอย ๆ โดยหองสมดเปนสถานทพบปะแทนทจะเปนเพยงศนยกลางการกระจายขอมล (3) การเปนศนยกลางการขยายองคความร โดยบรรณารกษทำหนาทเปนตนหนสองคความรทเชยวชาญ (highly skilled knowledge navigators) และ (4) ศนยบรการขอมลขามประเทศ (offshore call center) จะถกกลนและจางเหมาในตลาดผคาเนอหาดจทลระดบโลก ซงปลายทางกคอการลมสลายของหองสมด สงทชดเจนคอ หองสมดแบบทเปนอยในปจจบนจะหายไปในทสด

3 สำหรบบทวเคราะหทลกซงเกยวกบวกฤตการณปจจบน ดท Steve Coffman, “So now what: the future of librarians,” (January-February 2013), http://www.infotoday.com/OnlineSearcher/Articles/Features/So-Now-What-The-Future-for-Librarians-86856.shtml, accessed 18 June 2014. 4 การสนทนาสวนตวกบผจดการอาวโสของหองสมดรฐแหงหนง 5 แนนอนวา นายกรฐมนตรทานนนไมไดรบการเลอกอกตอไปและหองสมดกยงใหบรการตอไป! 6 Sohail Inayatullah, “Which futures for the libraries?” Foresight (Vol. 9, No. 3, 2007), 54.


บรบท บรบททางประวตศาสตรของบทคาดการณและวสยทศนเพอแผนอนาคตนคอ:

ถงแมหองสมดดจะมเสถยรภาพ แตทจรงกลบเปลยนผนมาตลอดในประวตศาสตร จากพนทสำหรบอภชนเพยงไมกคนทอานหนงสอออก ไปสพนทสาธารณะซงไดรบการสนบสนนดานเงนทนจากสาธารณชนแทนทจะเปนจากผบรจาคทมงคง นอกจากการถอกำเนดของเครองพมพ (printing press) ไดเปลยนธรรมชาตของหองสมดออกจากเขตอารามและจากการจารกดวยความยากลำบากของสงฆ การเขาสโลกดจทลทเพง เกดขนกนำไปสการเปลยนแปลงขนานใหญยงกวา

ประเดนรวมสมยดงทประจกษ ในความคดเหนของนายกรฐมนตรออสเตรเลย คอ:

หองสมดไดกาวเขาสโลกแหงความทาทาย ทงในดานนยามและบรการทเสนอ แลวใครกนเปนผ ใหนยาม ใครกนใหการสนบสนนดานการเงน และเปาหมาย พนฐานของหองสมดคออะไร นอกจากน ดวยกระแสสาระบนเทง (edutainment) และการปฏวตความรดวยเครอขายคอมพวเตอรทเครองลกขายตางกมโปรแกรมและไฟลขอมลเกบไวใชงานทเครองตวเองไดโดยไมตองพงเซรฟเวอร (peer-to-peer knowledge revolution)

ทกอตวขน หองสมดจะไมเปนเพยงแคสถานทแสวงหาความร แตจะกลายเปนสถานทสำหรบสรางองคความรไดโดยตรงดวยหรอไม

การอบรมเชงปฏบตการดานกลยทธซงพฒนาโดยหวหนาบรรณารกษแหงรฐใชประโยชนจากความคดสรางสรรคของสมาชกคณะกรรมการ บรรณารกษ และผมสวนไดสวนเสยหลายกลม (ประชาชน คณะกรรมการชมชน องคกร และอน ๆ) ในการกำหนดทศทางอนาคตทอาจเกดขนกบหองสมด การดำเนนการขนตอนนมวตถประสงคเพอปองกนมใหพวกเขากาวสอนาคตดวยกรอบแนวคดอนครำครเกยวกบอนาคตทพวกเขาเคยชน และมใหผเชยวชาญทงหลายปฏบตสงเดม ๆ ทงทสงนนไมตอบโจทยโลกแหงความเปนจรงทกำลงเปลยน แปลง หรอไมสอดคลองกบวสยทศนของพวกเขาอกตอไป นอกจากนน คณะผนำยงเหนชดเจนวาในขณะทบทคาดการณเปนสวนหนงของการแกปญหา สงทสำคญกวานนคอการแสวงหาวธเลาเรองหรอการอรรถาธบายใหม (new narrative) ทจะชวยสรางการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมทจำเปนสำหรบการรงสรรคหองสมดสำหรบอนาคต การอบรมเชงปฏบตการดานการคาดการณอนาคตกระทำควบคไปกบการสรางนวตกรรมในหองสมด ตวอยางเชน การเปลยน แปลงรปแบบหองสมด (เพมสเขยวและบรรยากาศทไมเปนทางการ) การใชพนทรวมกน (ในศนยการคา เปนสวนหนงของการปรบแบบเมอง) การทดลองใชเครองพมพ 3 มต


ในขณะทมตการคาดการณอนาคตของการเปลยนแปลงเปนปจจยสำคญ แตกมใชทางออกสำเรจรปทปราศจากอปสรรคเสยทเดยว เปาหมายของการคาดการณอนาคตคอการกระตนใหเกดวสยทศนใหมๆ ในองคกรจนนำไปสการปรบตวใหพรอมสำหรบภมทศนทกำลงววฒนขน (emerging evolutionary landscape) อกปจจยความสำเรจคอการทหนวยงานทองถนอน ๆ รวมลงนาวาแหงการเปลยนแปลงนดวย แนนอนวาพวกเขากกำลงเผชญกบอปสรรคดานงบประมาณและความทาทายจากประชาชนในหลายดาน รวมถงปรมาณการยมหนงสอทลดลงและความขดแยงกบสำนกพมพในดานการจดสรรปนสวนกำไรและตนทนของหนงสออเลกทรอนกส กระบวนการทนำไปสวธเลาเรองหรอการอรรถาธบายใหมและการคาดการณอนาคตเรยกวา “กระบวนการคาดการณอนาคตเสาหลก 6 ดานดดแปลง” (modified six pillars foresight process) 7 ซงประกอบดวย (1) การสรางแผนทอนาคตพรอมกบการแสวงหาปจจยผลกดนทจำเปน (critical pushes) ภาพปรากฏของอนาคต (images of the future) และตวถวงนำหนกทางประวตศาสตร (historical weights) (2) การคาดการณอนาคต เปนการแสวงหาประเดนทกำลงผดขนใหมซงทาทายแผนทอนาคตทสรางขน (3) การกำหนดกรอบเวลาของอนาคต เปนการแสวงหารปแบบประวตศาสตรมหภาค

(macrohistorical patterns) ตงแตการลมสลายของ Khaldun สความรงเรองของ Sorokin (4) การสรางความเขาใจทถองแทเกยวกบอนาคต เปนการวเคราะหอปลกษณและความเชอหลกเกยวกบหองสมดวนนและในอนาคต โดยใชวธวเคราะหชนสาเหต (causal layered analysis) (5) การสรางทางเลอกผานกระบวนการวางแผนคาดการณ และ (6) การปฏรปอนาคตดวยการกำหนดวสยทศนและการพยากรณยอนหลง (backcasting) ในกระบวนการน มเนอหา 2 สวนสำคญ ประการแรกคอความเจบปวดและอปสรรคสวนบคคลทบรรณารกษเผชญ ประการทสองคออนาคตทางเลอก สงทปรากฏเดนชดทสดในชวงปฏบตของการอบรม คอความปรารถนาทจะเปลยนแปลงไมเพยงเพอตอบสนองความตองการทเปลยนไปของประชาชนในยคการทะลกของสารสนเทศ แตยงเพอรวมสรางใหหองสมดเปนพนทแหงการสรางสรรค แตกตางจากพพธภณฑบรรจหนงสอทหยดอยกบท เรองเลาทโดดเดนคอการทบรรณารกษรสก “ตดอยระหวางสองโลก” โลกหนงคอทรพยากร และอกโลกแหงกระแส โลกาภวตนซงขบเคลอนโดยธรกจและผบรโภคทกำลงกอตวขน กอปรกบงบประมาณทลดลง สงเหลานมใชการปฏเสธหรอ

7 Sohail Inayatullah, “Six Pillars: futures thinking for transforming,” Foresight (Vol. 10, No 1, 2008), 4–28.


การหนหลงใหกบโลกแหงเศรษฐกจฐานความร แตเปนความเจบปวดทพวกเขาประสบจรง นมใชเพยงเรองเลาเรองเดยว บางทานกลาววาหองสมดกเสมอนผเสอ อยทามกลางการเปลยนแปลงขนานใหญ สำหรบพวกเขา นเปนความตนเตนและการแสวงหา ในขณะทบางทานรสกวาอปลกษณผเสอนนดจะตายตวเกนไป สงทเปนจรงมากกวาในภาวะทบรรณารกษกำลงเผชญกบการเปลยนแปลง ครงใหญทยงไมเหนปลายทางชดเจน คอการทหองสมดเปนเสมอนปรศนาซงสวนประกอบตาง ๆ ยงไมไดรบการจดระบบใหเขาทเขาทาง แตกำลงถกสราง กำลงปรากฏ และปราศจากคำตอบสดทายทเปนรปธรรม บรรณารกษทานหนงซงเปน ผคลงไคลนวนยายวทยาศาสตรมองพวกเขาเองวาเปนผสราง

โลกจำลองเสมอนจรง (holodecks) ดงทปรากฏในภาพยนตรชดทางโทรทศน Star Trek พวกเขาสรางปจจยดานสารสนเทศและองคความรใหประชาชนไดสมผสกบโลกอน กลาวไดวา หองสมดถกวางโครงสรางขนพรอมกบบทบาทของบรรณารกษทชดเจน แตภายในพนทดงกลาว ประชาชนสามารถสำรวจและทองไปใน “โลกใหมทนาอศจรรย” ไดดวยตนเอง ยงไปกวานน บรรณารกษอกทานหนงมองหองสมดแหงอนาคตวาเปนความสมพนธระหวางอะตอมและอเลกตรอน หมายถงการแลกเปลยนพลงงานซงกนและกน 8 สำหรบพวกเขา นหมายถงการเปลยนแปลงจากโมเดลทผเชยวชาญเปนผแบงหมวดหมและดแลรกษาองคความร ไปสโมเดลทองคความรถกแบงปน สรางสรรค และดแลรกษารวมกน แตละอปลกษณ

8 สำหรบขอมลเพมเตมเกยวกบโมเดลน ดท R. David Lankes, The Atlas of New Librarianship, Cambridge, MA, MIT Press, 2011.


ทกลาวถงนลวนขยายขอบเขตของหองสมดใหกวางออกไปอก อยางไรกตาม อปลกษณหนงทนาโนมนาวใจและทรงพลงทสดคออปลกษณ “ผรงสรรคอทยาน” (innovator in the gardens) ในเรองเลาน บรรณารกษเปนนกทดลองซงเตมใจทจะเสยงกบแนวคด เพอแสดงและทบทวนบทบาทของสารสนเทศและองคความร แนนอนวาถงแมเรองเลาเหลานจะมาจากจนตนาการ แตกสะทอนความทกขทเกดขนจรง การเฝามองแรงบบจากตลาดกำลงทำลายบรการสาธารณะทพวกเขาเชอวาเปนประโยชน และเปนธรรมนนบนทอนเกยรตและสรางแรงกดดน ในการอบรมเชงปฏบตการหลายครงและในหลายระดบการบรหารบรรณารกษหลายคนปรารถนาทจะอยในโลกทมนคงของการจดหมวดหมหนงสอและธำรงไวซงประเพณทสบทอดกนมาเกยวกบสงซงเปนความด ความจรง และความงาม แตพวกเขา กตระหนกดวาโลกภายนอกนนไมเออใหสงทดำเนนมาในอดต

สบตอไปในอนาคต อนาคตใหมเปนสงจำเปน เรองเลาใหมทเชอมโยงกบการเปลยนแปลงเชงระบบและการปรบโลกทศนเปนสงจำเปน เพอสรางความตระหนกตอพลงของการคาดการณอนาคตในการสรางอนาคตใหม เหลาบรรณารกษทำการวเคราะหชนสาเหต 9 ของเรองเลาเกาและใหม ในอนาคตทางเลอกนน การวดปรมาณการยมคนหนงสอจะเปลยนมาเปนการวดปรมาณหรอจำนวนประชาชนทเขาถงพนทหองสมด (ทงกายภาพและเสมอน) การเปลยนแปลงเชงระบบครอบคลมถงการหนจากหนงสอสเทคโนโลยใหมและการทหองสมดถกออกแบบใหมใหใชประโยชนจากเทคโนโลยอยางสมบรณ การปรบโลกทศนคอการเปลยนมมมองจากผเชยวชาญเปนผรวมสรางสรรค และทายทสดเรองเลากเปลยนจาก “ภณฑารกษ” (keeper of the collection) เปน “ผรงสรรคอทยาน” (innovator in the gardens)

9 สำหรบขอมลเพมเตม ดท Sohail Inayatullah and Ivana Milojevic, eds., CLA 2.0: Transformative Research in Theory and Practice. Tamsui, Tamkang University, 2015.


การวเคราะหชนสาเหตชวยสรางภาพแผนทสำหรบเสนทางขางหนา ทงเรองเลาใหม โลกทศนใหม กลยทธใหม และ วธการใหมในการประเมนอนาคต แตถงแมวสยทศนและกลยทธจะเปนปจจยสำคญ ผอบรมกลมนและหองสมดอน ๆ ทรวมกระบวนการสำหรบอนาคตตางกปรารถนาจะสำรวจอนาคตทางเลอกเพอลดความเสยงและแสวงหาทางเลอกในการแกปญหา บทคาดการณอนาคตทางเลอก 4 สภาพการณซงพอจะปรากฏภาพใหเหนบางแลวในชวงไมกปมาน ไดแก ไดโนเสารยคดจทล ในบทคาดการณน การสนทนาแลก- เปลยนเรมตนท “หองสมดเงยบงนกวาทเคย” ประชาชนยม หนงสอนอยลง อายมธยฐานของบรรณารกษเพมขนเรอย ๆ

งบประมาณถกตดเนองจากผตรากฎหมายเชอวากลไกตลาดจะตอบสนองความตองการของประชาชนไดดกวา ทสดแลว Google และเสรชเอนจนรนตอไปจะไมเปนผจดเกบและรวบรวมสารสนเทศไดดกวาหรอกหรอ นอกจากน สำนกพมพยงไมอนญาตใหมการแบงปนหนงสออเลกทรอนกสระหวางหองสมดทองถน หองสมดเมอง และหองสมดรฐ ซงนบเปนหายนะทายสดดานการเงน อยางไรกตาม หองสมดยงคงบทบาทสำคญในหลายพนท เชน พนทชนบทหรอประเทศยากจนซงตนทนคาใชจายดานโครงขายความเรวสงยงเปนอปสรรคและอตราการเขาถงอนเทอรเนตยงอยในระดบตำ ศนยบรการครบวงจร ซงอำนวยความสะดวกในการรวมสรางสรรคภายในชมชน ในบทคาดการณน การสนทนาแลกเปลยนเปดตวดวย “หวใจของชมชน” ถงแมวาประชาชนจะยม

ปจจบน อนาคต การสนบสนนดานการเงน งบประมาณกำหนดจาก

จำนวนหนงสอทยม

งบประมาณกำหนดจากปรมาณผใชงาน (people traffic)

ระบบ หนงสอจดหมวดหมตามประเภท ควบคมโดยบรรณารกษ และจดสรรงบประมาณโดยรฐบาล

การฝกอบรมเชงปฏบตการ, การพมพ 3 มต, หมวกสรางจนตภาพ (braincaps), โปรแกรมเสมอน (virtual programs), หนงสอและหนงสออเลกทรอนกส รวมทงพนทหองสมดทออกแบบใหม

โลกทศน ผเชยวชาญ ผรวมดแลรกษา, ผรวมสรางสรรค ความเชอ/อปลกษณ ภณฑารกษ ผรงสรรคอทยาน


หนงสอนอยลง แตผคนเขามาใชหองสมดทงทเปนหองสมดกายภาพและหองสมดหองสมดไซเบอรมากขน หองสมดและประชาชนผใชบรการมการสรางสรรครวมกน ปรากฏการณนเกดขนในหลายรปแบบ เชน (1) การฝกอบรมเชงปฏบตการสำหรบผสงอายวาดวยเรองการวางแผนทางการเงน การสงวยอยางมคณภาพ หรออนาคตหลงการเกษยณ (2) พนทปลอดภยสำหรบวยรน หรอพนททผปกครองอนญาตใหวยรนใชเวลาอยหลงเลกเรยน (3) เครองพมพ 3 มตและอปกรณเทคโนโลยใหมมากมาย เชน หนงสออนเตอรแอคทฟแบบพกพาและ หนยนตทเปนมตร ในอนาคตบรรณารกษอาจจะตองทำงานกบเดกในการออกแบบไดโนเสารและหนอน ๆ แลวจงพมพภาพ 3 มตออกมา และเดกจะกลบบานพรอมกบภาพพมพและหนไดโนเสารพลาสตก (หรออาจะเปนหนไดโนเสารอจฉรยะในกาลขางหนา) (4) ประเดนสาธารณะอนทสมพนธกบการฝกอบรมเชงปฏบตการ เชน สาธารณสข หรอแมกระทงโยคะ

และ (5) การเคลอนยายหองสมดไปสพนทเมองในรปแบบใหม เชน การใชตโทรศพทดงเดมเปนหองสมดขนาดยอม (mini-libraries) หรอใชพนทสวนหนงของสนามบนเปนหองสมด บรรณารกษแหงอนาคตนอาจตองละทงความเชยวชาญบางประการ เปลยนบทบาทจากผมคำตอบ—วาหนงสอเลมนอยทไหน—มาสการคนควาไปพรอมกบประชาชนผชำนาญดานเทคโนโลยเพอรวมสรางสรรคประสบการณใหม พวกเขายงคงบรหารจดการหองสมดอย แตระยะความสนใจทสนลงของประชาชนจะทำใหพวกเขาตองรบบทบาทเปนผนำและสนบสนนนวตกรรมอยางตอเนอง บรรณารกษทองถนชาวออสเตรเลยทานหนงสงเกตเหนการเรมตนของปรากฏการณอนาคตน เมอปรมาณการเขาหองสมดสงกวาจำนวนหนงสอทยม และคดวาการผกโยงงบประมาณกบ “ผคนทผานเขาประตหองสมด” เปนสงชาญฉลาด


โลกใหมทนาอศจรรย ในขณะทอนาคต 2 รปแบบแรกเชอมโยงกบปรากฏการณเฉพาะหนา (immediate future) และปรากฏการณระยะกลาง (medium-term future) อนาคต รปแบบท 3 เปนปรากฏการณระยะยาว (longer-term future) เนองดวยพฒนาการดานวทยาศาสตรสมองและความเปนจรงเสมอน (virtual reality) (ซงมความเปนไปไดมาหลายทศวรรษ) บรรณารกษเรมจะมองหองสมดเปนสถานทปลอดภยทจะทองไปในโลกเสมอนทไมเคยมใครไปถงมากอน 10 ในบทคาดการณอนาคตน บรรณารกษจะทำงานรวมกบบรษทพฒนาปญญาประดษฐ (Artificial Intelligence) ในการสรางพนทการศกษาเสมอน ซงอาจอยในรปการจำลองเหตการณทางประวตศาสตรหรอสภาวะโลกอนาคตทเปนไปได ถงแมบรษทเอกชนจะ เปนผนำในดานน แตหองสมดจะเปนพนท ใหยม (หรอใช งาน) อปกรณสรางโลกจำลองเสมอนจรงหรอหมวกสราง จนตภาพ 11 ดงกลาวกบสาธารณชนโดยไมเรยกเกบคาใชจาย และบรรณารกษจะเปลยนบทบาทจากตนหนสโลกแหงความรไปเปนตนหนและผนำทางสโลกแหงประสบการณและการเปนผสราง

หวใจสำคญสำหรบบทคาดการณการณอนาคตแบบท 2 และ 3 คอความไวเนอเชอใจ (trust) 12 หองสมดยงคงเปนพนทบรการสาธารณะในโลกทขบเคลอนโดยตลาด ประชาชนตองเชอมนวาบรรณารกษจะปฏบตหนาทเพอรกษาผลประโยชนของสาธารณะ มใชเพอผลประโยชนสวนตน ดงนนความชอบธรรมจงเปนปจจยพนฐานสำคญ และเพอใหแนใจวาจะไดรบการสนบสนนดานเงนทน องคกรการกศลจงเปนหนวยงานทสำคญไมยงหยอนไปกวาเงนสนบสนนจากภาครฐ (ไมวาจะเปนระดบทองถน รฐ ประเทศ หรอนานาชาต) โดยปกตแลว เมอมการหยบยกประเดน คาธรรมเนยมขนตำขนมาพดคย บรรณารกษจะตนตวเปนพเศษ เนองจากเงนสนบสนนเปนปญหาฉกรรจ อยางไรกตาม จำเปนจะตองมพนท ใหบรการสารสนเทศโดยปราศจาก คาใชจายใด ๆ บทคาดการณอนาคตบทสดทายทปรากฏ คอ หองสมดในฐานะสำนกพมพ บทคาดการณนมไดพฒนาโดยกลมตาง ๆ ในกระบวนการคาดการณอนาคต แตเสนอโดยคณะทำงาน

10 http://www.psfk.com/2014/06/virtual-reality-filming-techniques.html#!0vyJL, accessed 18 June 2014. 11 http://gadgets.ndtv.com/science/news/new-brain-cap-technology-could-let-pilots-fly-planes-by-thought-532165, accessed 18 June 2014. 12 สำหรบขอมลเพมเตม ดท Lee Rainie, “Seven questions librarians need to answer,” http://www.pewinternet.org/2014/04/10/the-future-of-libraries/(10 April 2014), accessed 18 June 2014.


นวตกรรมของหองสมดแหงรฐเอง พวกเขาแสวงหาการพมพรปแบบใหม ซงจะทำใหหองสมดเปลยนแปลงไปอยางสนเชงจากสถานทเกบรวบรวม จดหมวดหม และเกบรกษาหนงสอทผอนตพมพ เปนสถานทซงเหลาบรรณารกษรวมตวสรางสำนกพมพเสยเอง ถงแมสภาพการณอนาคตนจะเผชญอปสรรคมากมาย แตกมลทางเปนไปไดเมอพจารณาสวนตางตนทนในการพมพดวยตวเองและตนทนของสำนกพมพขามชาตขนาดใหญ สำหรบหองสมด ความเชอใจและบตรหองสมดของประชาชนนบลานเปนปจจยททำใหการเตบโตในลทางใหมนมความเปนไปได นเปนโอกาสสำหรบประชาชนรนเยาวและนกเขยน มอสมครเลนทวไป มใชนกเขยนชอดงกองโลก ในการตพมพ ผลงานชนแรกกบหองสมดชมชน โดยเฉพาะอยางยงถา งานเขยนนนนำเสนอประเดนเรองราวภายในทองถน ประชาชนยงอาจมสวนรวมในการ “กดไลค” ใหกบหนงสอหรอเผยแพรหนงสอออกไปในวงกวาง นอกจากนน หองสมดอาจมบทบาทเปนผนำในเวทการตพมพหนงสออนเตอรแอคทฟอจฉรยะแบบพกพาดวย แนนอนวาบทคาดการณขางตนทงหมดมไดแยกจากกนเปนเอกเทศ อาจมหองสมดและบรรณารกษมากมายทยงคง เปนประหนงไดโนเสารยคดจทล ซงจะสญพนธไปโดยเหลา

อกกาบาตแหงการปฏวตเทคโนโลยดจทลและสมอง รวมทงกระแสการครอบงำของโลกธรกจ และยงอาจมพนทสำหรบหองสมดยอนยค (retro-libraries) เฉกเชนการทแผนเสยงเลนเพลงตอเนองยงเปนทางเลอกสำหรบคณภาพและความเทาเทยมกนทางสงคม อยางไรกตาม การกาวสความเชอมโยงทางสงคมและการทบทวนเกยวกบพนทกายภาพของหองสมดจะเปนหนทางสรางการมสวนรวมของคนจำนวนมาก ทงผทไขวควาความชวยเหลอในโลกอเลกทรอนกส (e-world) และผทแสวงหาพนทปลอดภยในการกาวสเวทใหมในโลกเศรษฐกจฐานความร สภาพการณอนาคตทเชอมโยงกบหมวกสรางจนตภาพเปนปรากฏการณระยะยาวและตองพงพาเทคโนโลยเสมอนทใชงานไดจรงและการพฒนาซอฟตแวรทสรางพนทแหงองคความรใหมได บทคาดการณอนาคตรปแบบสดทายคอหองสมดในฐานะสำนกพมพอาจเปนนวตกรรมเฉพาะทาง (niche innovation) อยางไรกตาม ปรากฏการณนอาจเปนแหลงรายไดและการเชอมโยงใหมทชวยใหหองสมดไมเพยงแตอยรอดไดในอนาคตอนใกล แตยงเตบโตเฟองฟในระยะยาวดวย นอกจากน ยงมสภาพการณอน ๆ จากมมมองของชนยคดจทล (digital natives) 13 เชน หองสมดกลายเปนเครอขาย “สงคมการแบงปนไฟล” (bit-torrent) ระหวางเครองคอมพวเตอร ลกขายของแตละคน ซงหนงสอทงหมดจะหาอานไดจากอปกรณพกพาของตวเอง

13 Marc Prensky เปนผบญญตศพทน ดท www.marcprensky.com, accessed 12 April 2015.


บรรณารกษ สงทชดเจนสำหรบบรรณารกษคอพวกเขาอาจเปนศนยกลางการปฏวตองคความรของโลกได อยางไรกตาม พวกเขาจะตองทาทายเรองเลาดงเดมเกยวกบการเปนภณฑารกษหรอผดแลเกบรกษาทรพยากร ไมวาในกรณใด ปรากฏการณนใกลถงจดจบ เนองดวย Google และโปรแกรมคอมพวเตอร (bots) ทำหนาทนนไดดกวามาก (ถงแมวาจะยงเลาเรองราวตาง ๆ ไมไดกตาม) แนวคดผรงสรรคอทยานซงมแตมตอกวาจะนำไปสเปาหมายและความยดหยนมากขน และชวยวาดอนาคตใหมใหกบพวกเขา แนวคดดงกลาวยงชวยเปดกวางตออนาคตทางเลอก รวมทงการยอมรบและการแสวงหาทพกพงสำหรบ ไดโนเสารยคดจทล (ผสงวย) ในขณะโลกใหมถกสรางและดำเนนไป บรรณารกษดำรงอยตรงใจกลางของความซบซอนและการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและเทคโนโลยมากกวาอาชพใด ๆ พวกเขาจะนำการเปลยนแปลงและสรางนวตกรรมกได หรอพวกเขาจะเฝามองคานยมหลกคอย ๆ สญสลายและรอคอยจดจบของอนาคตทพวกเขาคนเคยกไดเชนกน

แหลงภาพ http://www.e-architect.co.uk/wp-content/uploads/2013/12/ningbo-library-competition-s091213-6.jpg

http://gradstudio2015.blogspot.com/2015/02/digital-library-some-precedents-and.html

http://www.trbimg.com/img-52cc33ba/turbine/la-et-jc-nations-first-bookless-public-library-001/2048/2048x1154

http://www.arlnow.com/wp-content/uploads/2011/05/arlington-central-library.jpg

http://www.slate.com/content/dam/slate/articles/life/design/2014/04/future_library/140409_DES_FUTLIB_Collage.jpg.CROP. original-original.jpg

https://friendsofthebrealibrary.files.wordpress.com/2013/05/cropped.jpg

http://progressivelibrarian.com/wp-content/uploads/2013/08/TFDL1stFloorCoffeeTables_May2012-1024x819.jpg

https://blog.law.cornell.edu/voxpop/files/2013/09/ULK-Digital-Library.jpg

http://www.library.eiu.edu/lts/images/labop3.jpg http://4.bp.blogspot.com/-wTPRZkSoOZU/UtmP9QGL4nI/AAAAAAAASIQ/mhb3IGljYPE/s1600/IMG_0948.JPG

http://www.architecture.com/Explore/Revealingthecollections/Assets/BackgroundImages/LibraryReadingRoom_IMG5028_ 1269x846px_V2.jpg

http://modelprogrammer.kulturstyrelsen.dk/uploads/tx_ templavoila/Balagan_4_02.jpg

https://fopsl.files.wordpress.com/2012/04/img_1502.jpg http://www.umass.edu/gateway/sites/default/files/styles/feature_banner/public/LearningCommons.jpg?itok=MneWi7hy

http://www.bustler.net/images/news2/jaja_daegu_gosan_library _02.jpg

http://www.architecturelist.com/wp-content/uploads/2013/01/New-Cultural-Centre-and-Library-Karlshamn_schmidt-hammer-lassen-architects_Rendering_002.jpg

https://murri2020.files.wordpress.com/2013/02/trinity-e136 1165469571.jpg

23ความทาทายในการเปลยนผานหองสมด

บทคดยอ: บทความนนำเสนอและอภปรายกลไกบางประการทขบเคลอนการแปลงโฉมหองสมดประชาชนแบบดงเดม พรอมกบภาพอนาคตดานสงคมศาสตรและงานวจยลาสด รวมทงวรรณกรรมดานพฒนาการของศาสตรหองสมดประชาชน นอกจากน บทความยงนำเสนอโครงการโมเดลแหงเดนมารกสำหรบหองสมดประชาชน (Danish Model Program for Public Libraries) และความทาทายบางประการในการประยกตใชแนวคดหองสมดใหม (new library concept) ความทาทายตอหองสมดทวโลก The New Media Consortium Horizon (NMC Horizon) เวทวจยระดบนานาชาตทมงเนนสอนฤมต (New Media)

ความทาทายในการเปลยนผานหองสมดจากองคกรเนนคลงหนงสอและขอมลไปสองคกรทมผ ใชเปนศนยกลางJens Thorhauge


ดานการศกษาและวจย ตพมพรายงานประจำปซงรายงาน ทกประเภทมโครงสรางเดยวกน ไดแก พฒนาการหลก 6 มต ความทาทายสำคญ 6 ประการ และเทคโนโลย 6 ประเภท ในป พ.ศ. 2557 เวทวจยไดตพมพรายงานวาดวยหองสมดวชาการ ความทาทายไดถกแบงเปน 3 ระดบ คอ แกไขได ยากตอการแกไข และเลวรายเกนเยยวยา สำหรบความทาทายทแกไขได กำหนดใหมการใครครวญบทบาทและทกษะของบรรณารกษใหม สำหรบความทาทายทเลวรายเกนเยยวยา กำหนดใหมการยอมรบความจำเปนตอการเปลยนแปลง ขนานใหญ (radical change) ในทน ความทาทายทเลวรายเกนเยยวยา หมายถงอปสรรคทมอาจนยามหรอมอาจจดการแกไขได

ทาทตอการเปลยนแปลงท NMC ประกาศเปนสงทนาประหลาดใจ ขาพเจาอย ในชวงเวลา 15 ปกอนประกาศทเกยวของกบการดำเนนการหองสมดวจยอเลกทรอนกสแหงเดนมารก (Danish Electronic Research Library) ซงประสบความสำเรจมาตลอดนบแตบดนน ดงนน ทางออกจงมอย อยางไรกตาม ขาพเจาตระหนกวาประกาศดงกลาวสะทอนสถานการณซงจำนวนความทาทายตอหองสมดนำไปสความสบสนอยางใหญหลวง รวมทงการขาดทางออกทเปนทตระหนกในวงกวางหรอทางออกมาตรฐาน นอกจากน ทานอาจแยงไดวาความทาทายตอหองสมดประชาชนนนซบซอนกวานมาก เนองจากกลมเปาหมายและขอบเขตของหองสมดวชาการและหองสมดวจยนนแคบกวาของหองสมดประชาชน ซงควรจะ


พรอมตอการตอบสนองความตองการของสาธารณชนใน วงกวางดวยบรการทหลากหลายยงขน แนนอนวาสาระสำคญของความทาทายทวโลกตอหองสมด โดยเฉพาะอยางยงหองสมดประชาชน คอการเปลยนแปลงของเงอนไขการเขาถงสารสนเทศ อนเปนผลสบเนองจาก อนเทอรเนตและสอดจทล ปรากฏการณจรงทเกดขน ดงท บล เกตส (Bill Gates) ไดทำนายไวเมอ 25 ปทแลว คอ สารสนเทศบนปลายนวของเราไดเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชนทเกยวของกบหองสมดและสออยางสนเชง ประเดนสำคญจงไมใชเพยงผคนใชเทคโนโลยอยางไร แตเปนชวตของผคนในเกอบทกแวดวงถกจดวางโครงสรางอยางไร ผลกระทบคอความสงสยตอทศทางในอนาคตและบทบาทของหองสมด เนองจากเปาหมายดงเดมคอการสรางการเขาถงสารสนเทศในโลกดจทล หองสมดไดสญเสยความศกดสทธ ในฐานะสถาบนทเคยมบทบาทสำคญดานเศรษฐกจและวฒนธรรมในสงคม หองสมดไดกลายเปนผใหบรการสารสนเทศทตองแขงขนกบเทคโนโลยพนฐานหรอแพลตฟอรม (platform) อนอกหลายประเภท และสญเสยฐานะผผกขาดไปโดยสนเชง ปรากฏการณนนำไปสกระบวนการไตรตรองและออกแบบหองสมดใหมในฐานะสถาบนทดำเนนการไปทวโลก คำถามทเราอาจถามคออนเทอรเนตทำใหสถาบนทสนบสนนการตนรและใหอำนาจกบประชาชนมความจำเปนนอยลงกระนนหรอ? คำตอบคอแทบจะเปนไปไมไดเลย แตเรากำลงอย ในกระบวนการแสวงหาแนวทางใหมในการสรางสถาบนอกประเภทหนงทตอบสนองความตองการและรปแบบชวตใหม

บทความนนำเสนอโดยยอเกยวกบความเปนมาและคำตอบสำหรบความทาทาย โดยเฉพาะอยางยงทเกยวกบโครงการโมเดลแหงเดนมารกสำหรบหองสมดประชาชน ความเปลยนแปลงของสงคม มการเปลยนแปลงดานประวตศาสตรหลายครงทมโครงสรางเดยวกนถงแมจะเกดตางสถานทในโลกและตางเวลา ตวอยางเชน การปฏวตเกษตรกรรมไปสสงคมอตสาหกรรมทไดกลายเปนแนวทางการผลตหลก การเปลยนแปลงครงนนนำไปสการทผคนจำนวนมากมายมหาศาลยายรกรากจากชนบทสเมองและเปลยนวถชวตไปอยางสนเชง ในทำนองเดยวกน การเปลยนแปลงจากสงคมอตสาหกรรมเปนสงคมสารสนเทศหรอสงคมความร (knowledge society) ทอบตขนและลามไปทวโลกในขณะน กเปนสาเหตของการเปลยนแปลงดานโครงสรางทคลายคลงกนอนสบเนองจากการพฒนาดานดจทล ถงขาพเจาจะสามารถอภปรายไดแค เพยงซกโลกยโรปตอนเหนอ (northern European world) แตดเหมอนวาการเปลยน แปลงจะคลายคลงกนในสวนอนของโลก และเราอาจอยแคในชวงตนของสงคมดจทล พฤตกรรมดานวฒนธรรม (cultural behavior) เปลยนแปลงไปพรอมกบการใชสอ (media use) การเตบโตของการใชสอดจทลผานโทรศพทพกพานนมหาศาล ดงนน การบรโภคสอดจทลของบคคลจากบาน จากททำงาน หรอในขณะเดนทางจงพงขนอยางสง สำหรบชายหนมชาวสแกนดเนเวย การบรโภคเชนนยาวนานเกอบถง 4 ชวโมงตอวน


นอกจากน ยงมแนวโนมทจะเกดกระบวนการโลกาภวตนดานเนอหาสอดจทล ถงแมวาการผลตสารสนเทศในความหมาย กวาง ๆ กเกนประมาณอยแลวในทกท เหนไดชดวาการเปลยนแปลงเหลานกำลงนำไปสการลมสลายของอตลกษณของชาตและทองถนแบบเดม การเปลยนแปลงดานโครงสรางเหลานในฐานะทเปนสวนหนงของกระบวนการทเรยกกนวาโลกาภวตนไดถกศกษาวจยอยางเขมขนในสงคมศาสตร ซงการขยายตวอยางรวดเรวและมหมาของการแลกเปลยนสนคา บรการ สารสนเทศและวฒนธรรมถกพจารณาวาเปนกรอบการเปลยนแปลงดานการสอสาร การปฏบตงาน การเรยนร การวจย และการศกษา รวมทงสภาพจตใจ คานยม และความสมพนธระหวางมนษย ความเขาใจของขาพเจาตอการเปลยนแปลงในสงคมและความสมพนธระหวางผคน รวมทงพฤตกรรมดานวฒนธรรมของเราไดรบอทธพลอยางมากจากนกวจยหลายทาน ในทน ขอกลาวถงผลวจยของนกวจยเพยงไมกทาน ดงน นกสงคม วทยาชาวเยอรมนนามโทมส ซเฮอ (Thomas Ziehe) เปนทานแรกทบรรยายการปลดแอกดานวฒนธรรม (cultural liberation) ประการหนงในหมชนรนใหม ซงมผลทำใหคานยม ความสมพนธ และพฤตกรรมแบบเดมถกทงไวเปนเพยงอดต นอกจากนยงนำไปสภาระใหม คอความทาทายในการสรางอตลกษณ คานยม และความสมพนธแบบใหมสำหรบตนเอง นกวจยทานอนอกหลายทานไดศกษาเจาะลกถงสภาวะ


หลงยคใหมน อาทเชน นกสงคมวทยานาม แอนโธด กดเดนส (Anthody Giddens) ไดเผยถงกระบวนการทประเพณถก ลดทอนความสำคญลงในหลายดาน ทความไรอำนาจ (power-lessness) เตบโตขน ทกระบวนการประชาธปไตยถกทำใหกลายเปนพาณชย และทความไมแนนอนกอตวสงขนเปนทประจกษได นกวจยทสดโตงทสดในหลายดานทานหนงคอนกสงคมวทยาชาวโปแลนด-องกฤษนาม ซกมนท เบาวมน (Zygmunt Bauman) ผซงใหกำเนดคำศพท ‘ความสมยใหมทเลอนไหล’ (fluid modernity) เพอบรรยายลกษณะชวตสมยใหม ประเดนของทานคอทกสงอยางอยในกระบวนการเปลยนแปลง ไมมประเพณ สถาบน หรอคานยมใดท ไมเปลยนแปลง (solid traditions, institutions, or values) หลง เหลออยอกตอไป และมนษยยคใหมประสบกบปรากฏการณ ปญหา เทคโนโลย ประดษฐกรรม และคำศพทใหมอยเสมอ ซงนำไปสการเปลยนแปลงอยางรวดรวดเรวและการลมสลายอยเสมอ งานอโฆษอกชนคองานของ มานเอล คาสเทลล (Manuel Castells) ผซงบรรยายการเปลยนแปลงสำคญ บางประการทเกดขนในววฒนาการจากสงคมอตสาหกรรมสสงคมสารสนเทศ เขาวเคราะหกระบวนการทการผลตเปลยนแปลงไปเนองจากเครอขายสารสนเทศทรวดเรวขน และกระบวนการทอำนาจรวมศนย ในกลมบคคลทควบคม สารสนเทศ รวมทงกระบวนการทภยคกคามทวความรนแรงในกลมบคคลทมไดเปนสวนหนงของเครอขายจนนำไปสความลมเหลว

ขาพเจาอางองงานวจยเหลานเพอแสดงใหเหนถงความจำเปนอยางมหาศาลของสารสนเทศ ความเขาใจ การเรยนรตลอดชวต อตลกษณทางวฒนธรรม ความสมพนธ และชมชนทเปน อนหนงอนเดยวกน รวมทงความทาทายใหมตอการตนรทกำลงเตบโตขนอยตรงหนาพวกเรา ประเดนหลกประการหนงในบทความน คอการทสถาบนตาง ๆ ในสงคมของเราโดยรวมนนยากตอการเปลยนแปลง และมกจะลาหลง ความจำเปนใหมมกไมไดรบการตอบสนองอยางเหมาะสมจนกวาจะปรากฏภาพชด ตวอยางหนงทจะหยบยกมาอภปราย คอความจำเปนพนฐานในการบรณาการสอดจทล นนชดเจนและสำคญอยางยงตอการตนรของประชาชน การสรางสภาวะสำหรบการเรยนรควรเปนงานของภาครฐ หรอควรจะทงใหเปนภารกจของภาคเอกชนหรอองคกรภาคประชาสงคม จรง ๆ แลว ทกวนนสมรรถนะดานดจทล (digital competencies) กำลงสำคญเทาเทยมกบทกษะการอาน และเรามสถาบนการศกษาเพอการนนโดยเฉพาะ แตการเรยนรของประชาชนวยผใหญกำลงลาหลง ขาพเจาเชอวาเราตองการสถาบนรปแบบใหมเพอแกปญหาความทาทายนน หองสมดประชาชนอาจจะสามารถเปลยนผานเปนศนยกลางเพอการเรยนรอยางแทจรง และจดการกบการเรยนรตลอดชวต การสรางชมชน และความสมพนธของมนษยดวยวถทางใหม


งานวจยดานหองสมดประชาชน ความทาทายตอหองสมดประชาชนเปนทตระหนกอยางนอยนบแตการอบตขนของอนเทอรเนตเมอเกอบจะ 20 ปทแลว ตงแตนนมา บทความและหนงสอจำนวนมากไดศกษาผลลพธท เกดขน การเปลยนแปลงพนฐานทสดคอความจำเปน ของหองสมดในการแปรสภาพเปนดจทล ไมเพยงแต ใน ความหมายทหองสมดถกดำเนนการผานและสอสารบน เครอขายอนเทอรเนตเฉกเชนเดยวกบสถาบนวชาชพอน แตยงในความหมายทหองสมดนำเสนอและเผยแพรสอดจทล ดงททกทานทราบ นเปนงานสำคญใหญหลวงเตมไปดวยอปสรรคดานกฎหมายและเศรษฐกจเนองดวยขอจำกดดานลขสทธ นไมใชประเดนหลกของขาพเจาในบทความน ขาพเจาตองการกลาวเพยงวายงไมมโมเดลในอดมคตสำหรบจดการกบการใหยมสอทไดรบการคมครองลขสทธ อยางไรกตาม บางโมเดลกำลงถกทดสอบในหลายประเทศ ความทาทายเฉพาะในดานน คอการแขงขนจากบรการเชงพาณชย เชน Netflix และ Spotify 1 นนรนแรงยงและเปนความทาทายใหมตอหองสมดประชาชน ถงแมหองสมดจะอยในสถานการณทไมสามารถนำเสนอการเขาถงสอดจทลทสรางขนใหม แตกยงมบทบาทในการประชาสมพนธทรพยากรคณภาพสงทไมเสยคาใชจายทพบไดบนอนเทอรเนต ในทางหนง Google และ โปรแกรม

คนหา (search engines) อนไดทำใหการคนหาสารสนเทศงายขนมาก แต ในทางตรงกนขาม ปรมาณของสอนนมหาศาลจนกระทงมความจำเปนในการจดระเบยบสารสนเทศหองสมดทปฏบตกนมาชานาน (c lass ica l l ibra ry information sorting) วรรณกรรมดานหองสมดจำนวนมากศกษาเกยวกบความ ทาทายดานดจทล ตวอยางเชน หองสมดศตวรรษท 21 Peter Brophy (Peter Prophy The Library in the 21st Century) London (2007) ชใหเหนถงการเปลยนแปลงจดมงเนนจากหองสมดคลงหนงสอและขอมลแบบดงเดมไปสหองสมดดจทล และไดวเคราะหความจำเปนของสมรรถนะใหมในหมบคลากรหองสมด แตหากคณไลอานรายการวรรณกรรมหองสมดประชาชน จะพบวาหลายเรองกลาวถงหองสมดวาเปนพนทการเรยนร (learning space) ตวอยางเชน งานของ Frederick Stielow ชอเรอง Reinventing the Library for Online Education (สมาคมหองสมดแหงอเมรกา [American Library Association: ALA] ค.ศ. 2015) ซงเขาประกาศวาสารสนเทศบนโลกนไมเหมาะกบชนหนงสอในหองสมดอกตอไป หรองานของ Brian Edwards ชอเรอง Libraries and Learning Resource Centers (ลอนดอน ค.ศ. 2007)

1 Netflix บรษทเรมประกอบธรกจการใหเชาวดโอแบบไมมหนารานมาตงแต ป พ.ศ. 2540 โดยพฒนารปแบบการใหบรการทางระบบออนไลนในป พ.ศ. 2550 Spotify เปนบรษททใหบรการฟงเพลงทางออนไลน (ผแปล)


ตวอยางนาสนใจชนหนงทเกยวของกบสถานการณของหองสมดประชาชนไดรบการตพมพ ในป ค.ศ. 2008 ณ ประเทศเนเธอรแลนด งานชนนนชอ The Public Library Ten Years On ซงกหมายถงชวงเวลานนนเอง งานวจยดำเนนการโดย the Dutch Institute for Social Sciences โดยงานมงเนนดานหนาททางสงคมของหองสมดประชาชนและงานหลกดงเดมของหองสมด งานวจยวเคราะหโครงสรางทางประชากรและเศรษฐกจสงคม รวมทงภมทศนของสอทกำลงเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว บทสรปของบทความคอหองสมดประชาชน ตองเปลยนแปลง มฉะนนกจะสญสลายไป สำหรบทางออก บทความเสนอคลงหนงสอและขอมลแบบผสม (hybrid collections) ผสานกบกจกรรมการเรยนรทเคยมมาชานานเพอสงเสรมการอาน นอกจากน บทความชถงความจำเปนในการทงการมงเนนทคลงขอมลไวเบองหลง และการมองไปขางหนาถงบรการทเนนผใชมากขน (customized services) ความนาสนใจอกประการหนงของงานวจยชนนคองานไดรบการตอบรบอยางจรงจง ภาครฐของประเทศเนเธอรแลนดมสวนรวมกบหองสมดประชาชนมากขนในดานการแสวงหาการพฒนาดจทลทเกยวของ ยงไปกวานน หองสมดจำนวนมากยงทำงานดานกจกรรมการเรยนรหลากหลายประเภทอยาง เขมขนขน หนงในสำนกพมพหนงสอและบทความทผลตผลงานมากทสดดานพฒนาการของหองสมดประชาชน คอสมาคมหองสมดแหงอเมรกา ตพมพผลงานในชอเรองตาง ๆ เชน Planning


our future libraries: Blueprints for 2025 (ตพมพป ค.ศ. 2014) และ Reflecting on the future of academic and public libraries (ตพมพป ค.ศ. 2013) ในผลงานชนหลงมการใหขอเสนอแนะวาหองสมดประชาชนควรดำเนนการพรอมกบรางภาพอนาคตสำหรบการวางแผนอนาคตหองสมด แนวคดเบองหลงขอเสนอแนะน คอการทไมมทางออกมาตรฐานเพยงคำตอบเดยวสำหรบหองสมดประชาชนอกตอไป เนองจาก

กจกรรมทางวฒนธรรม สงคมและการเรยนรมแนวโนมทจะเตบโตขน และการใชคลงหนงสอและขอมลกำลงลดลง (ซงอยางนอยเปนแนวโนมทชดเจนทสดในภมภาคยโรปตอนเหนอและสหรฐอเมรกา) ดงนน หองสมดควรพจารณาความจำเปนของทองถนและหนสวนในชมชนทองถนอยางรอบคอบ เพอพฒนาบรการใหมทจะบรรลวตถประสงคดานการตนรโดยรวมของหองสมด และหากทานไดอานบางบทความทเสนอแนะ


บทบาทและงานใหมสำหรบหองสมดประชาชน ทานจะพบวา มแนวคดบางประการทคอนขางตรงกนแตยงไรซงฉนทามต นเปนสาเหตทการดำเนนการพรอมภาพอนาคตแบบตาง ๆ อาจจะเปนทางออกทด ในบรรดาขอเสนอแนะดานบทบาท ทานมกจะพบบทบาทในฐานะศนยกลางการเรยนรอยางไมเปนทางการ หรอสถานทพบปะ ซงบอยครงเชอมโยงกบแนวคดบานหลงท 3 (the third place) หมายถง พนทสาธารณะแบบเปดระหวางททำงานกบทพำนกสวนตว ซงถอเปนหอง นงเลนของชมชนอยางหนง บทบาทอกประการหนง คอเปนผใหบรการกจกรรมทางวฒนธรรมหรอแมกระทงผใหบรการการฝกอบรมเชงปฏบตการทสรางสรรค ภาพอนาคต 4 แบบไดรบการอภปรายเปนตวอยาง ดงน ภาพอนาคตแบบสถานะปจจบน (Status Quo Scenario) โดยหลกแลวยดโยงกบขอบเขตของหองสมดแบบดงเดม ภาพอนาคตแบบหองนงเลนชมชน (The Community Living Room Scenario) ซงมขอบเขตครอบคลมพนทสำหรบการพกผอนแบบสบาย ๆ รานกาแฟ กจกรรมมากมาย และคลงหนงสอและขอมลทลดลง ภาพอนาคตแบบหองสมดอบตการณ (The Happening Place Library) ซงคลายคลงกบอนาคตภาพแบบหองนงเลนชมชน แตเพมการสนบสนนปฏสมพนธและความรวมมอทางสงคมดวยการใชสอ และภาพอนาคตแบบหองสมดอเลกทรอนกส (The Electronic Library Scenario) ซงเนนการกลายเปนพนทดจทลทปราศจากคลงหนงสอและขอมลกายภาพ (physical collection) ภาพอนาคตเหลานควรพจารณาเปนประหนงแรงบนดาลใจในการสรางภาพอนาคตทมเอกลกษณเฉพาะประเภท

อน และแนนอนวาภาพอนาคตเหลานผสมผสานไดหลากหลายรปแบบ หากทานศกษาวรรณกรรมปรมาณมหาศาลเกยวกบอนาคตของหองสมดประชาชนใหลกซงตอไป ทานอาจจะพบอยางรวดเรววาขอเสนอแนะสำหรบแนวคดใหมมความหลากหลายอยางยง และอาจสรปวาเราขาดซงทางออกดานแนวคดหอง-สมดประชาชนในศตวรรษท 21 อยางไรกตาม สมมตฐานของขาพเจา คอหากเราพจารณาอยางลกซง โมเดลและแผนขอเสนอ (propositions) ซงมความหลากหลายอยางยงนนเปนประเดนหลกและเปนลขต แนวคดใหมคอการทไมมทางออกสากล หองสมดแตละแหงจะตองพฒนาวสยทศนและกลยทธของตนเองโดยมพนฐานจากสภาวะ ความจำเปน หนสวนและสมรรถนะในทองถน แนวทางหลกในวรรณกรรมดานการวจยและพฒนา คอการทหองสมดแบบดงเดมอยภายใตแรงกดดนอยางใหญหลวงเนองจากหองสมดไดสญเสยสถานะทเปนเอกลกษณของตนในฐานะแพลตฟอรมผกขาดในการเขาถงสารสนเทศ อนเทอรเนตและการเปลยนแปลงรปแบบพฤตกรรมของประชาชนทำใหหองสมดกลายเปนเพยงหนงในหลาย แพลตฟอรม การยมหนงสอทลดลงอยางชดเจนและตอเนอง กอปรกบการเปลยนแปลงจากการใชคลงหนงสอและขอมลอางองกลายเปนทรพยากรดจทลบนปลายนวไดลดทอนบทบาทของคลงหนงสอและขอมล ในขณะเดยวกน บรการรปแบบใหมประเภทตาง ๆ เชน กจกรรมการเรยนร ขอเสนอทางวฒนธรรมสำหรบครอบครวและเดก แวดวงการอาน ชมรม


ผสงอาย พนทสำหรบนกประดษฐ (maker-spaces) 2 และหองปฏบตการท ใหบรการตดตอขอมลดจทล (fab labs) เปนตน กำลงทำใหเกดโมเดลธรกจใหม พรอมกบบทบาทของคลงหนงสอและขอมลทฉกแนวไปจากเดม รวมทงการเนนกจกรรมทเกยวของกบความตองการของผใชและแมกระทงมผใชเปนศนยกลาง บทสรป คอความทาทายพนฐานคอนขางจะคลายคลงกน แตคำตอบทถกตองจะแตกตางไปในแตละสถานท บนพนฐานความจำเปนและเงอนไขของทองถน แบบจำลองโครงการสำหรบหองสมดประชาชน รายงานของประเทศเดนมารกชอเรอง “หองสมดในสงคมฐานความร” (Public Libraries in the Knowledge Society ตพมพป ค.ศ. 2010) พฒนาจากวรรณกรรมจากนานาประเทศและประสบการณระดบชาตในการพฒนาแนวคดใหม โดยรายงานแนะใหมการสรางหองสมดเปดเพมมากขนเพอ การเสนอบรการใหม การสรางหองสมดประชาชนดจทลภายในประเทศ และการพฒนากจกรรมในอนาคตวาดวยเรองการเปนหนสวน โดยมวตถประสงคเพอสนบสนนการเสรมพลง

นวตกรรม ประสบการณและการมสวนรวมสำหรบประชาชน โมเดลพนท 4 ประเภท (four space model) ไดถกนำเสนอเปนเครองมอใหมชนดหนง หลงจากนน โมเดลกถกประยกตใชในหองสมดตาง ๆ ทนท ผลตอบรบทางบวก นำไปสแนวคด ทจะพฒนาแบบจำลองโครงการสำหรบหองสมดประชาชนทดำเนนการในป พ.ศ. 2556 โดยม ‘โมเดลพนท 4 ประเภท’ เปนจดเปลยน (turning point) (ขอมลอางองเพมเตม: http://modelprogrammer.kulturstyrelsen.dk/) ในกระบวนการพฒนา ทงการคนควาขอมลอางอง (desk research) และการศกษาดงาน (study tours) พสจนชดวาโมเดลพนท 4 ประเภทเปนเครองมอเชงโครงสรางทดทสดสำหรบบรรยายบทบาทของแนวคดใหมวาดวยเรองหองสมดประชาชน โมเดลถกพฒนาโดยนกวจย 3 ทานจากราชวทยาลยหองสมด (The Royal School of Library) ผานกระบวนการอภปรายระหวางองคกรสารสนเทศศาสตร (Information Science) และคณะกรรมการวาดวยหองสมดประชาชนในสงคมฐานความร (Committee on the Public Libraries in Knowledge Society)โดยมการตพมพรายงานทรวมถงโมเดลในป ค.ศ. 2010 ดวย 3

2 Makerspaces หรอบางทเรยกวา hackerspaces เปนททผคนมาพบปะกนเพอใชพนทรวมกนในการสรางสรรคงาน ตวอยางเชน การใชเทคโนโลยในการสรางงานเขยน งานประดษฐ ฯลฯ ซงสงเสรมกระบวนการเรยนร ทดลอง สรางสรรค และไดแบงปนขอมลกบผอนดวย แนวคดนดงเดมเรมมาจากกลมคนทรวมตวกนทำงานดานวศวกรรม คอมพวเตอร และออกแบบกราฟก 3 นกวจยคอ Casper Hvenegaard Rasmussen, HenrickJochumsen และ DorteSkot-Hansen ปจจบนราชวทยาลยหองสมดไดควบรวม (merged) กบมหาวทยาลยโคเปนฮาเกน (Copenhagen University) คณะกรรมการฯ ยนรายงานใหกบรฐมนตรกระทรวงวฒนธรรมของประเทศเดนมารกในป ค.ศ. 2010 และผแตงบทความฉบบนเปนประธานคณะกรรมการฯ


แบบจำลองโครงการไดใหอรรถาธบายและเสนอแนะหลกการดานการออกแบบสำหรบพนททง 4 ประเภทไวแลว กลาวคอ ‘วตถประสงคในภาพรวมของหองสมดตามทระบในโมเดล คอเพอสนบสนนเปาหมาย 4 ประการดงน ประสบการณ (experience) การมสวนรวม (involvement) การเสรมพลง (empowerment) และนวตกรรม (innovation) ในขณะท

เปาหมาย 2 ประการแรกเกยวเนองกบการรบร (perception) ประสบการณและการมสวนรวมของบคคลในการคนหา ความหมายและอตลกษณ (quest for meaning and identity) ในสงคมทซบซอน เปาหมาย 2 ประการหลงสนบสนนเปาหมายทางสงคมมากกวา การเสรมพลงเกยวเนองกบการพฒนาประชาชนท เขมแขงและพงพาตนเองได (strong and independent citizens) ผซงสามารถแกปญหาในชวต

ประสบการณ (experience)

นวตกรรม (innovation)

การเสรมพลง (empowerment)

การมสวนรวม (involvement)

พนทสร

างแรงบ

นดาลใจ

(inspira

tion spa

ce) พนทการเรยนร

(learning space)

พนทพบปะ

(meetin

g space

) พนทแสดงออก

(performative space)

ศกษาคนควา

(explore) สรางคว

ามตนเต

น

(excite

)

สรางสรรค (create) มสว

นรวม

(participate)


ประจำวนได สวนนวตกรรมเปนเรองเกยวกบการหาคำตอบใหมสำหรบปญหาเชงปฏบต หรอการพฒนาแนวคด วธการหรอการแสดงออกอยางมศลปะ (artistic expressions) ทเปน สงใหมอยางแทจรง’ 4

‘พนท 4 ประเภทไมควรถกมองวาเปน ‘หอง’ แบบเอกเทศ (concrete ‘rooms’) ในความหมายเชงกายภาพ แตเปนความเปนไปได (possibilities) ทจะบรรลเปาประสงคไดทงในอาคารหองสมด (physical library) และไซเบอรสเปซ (cyberspace)’ (รายงาน “หองสมดในสงคมฐานความร” (2010), หนา 590) พนทการเรยนรเปนพนททคณสามารถศกษาคนควาและคนพบโลก การเรยนรเกดขนผานการเลน หรออาจจะเปนกจกรรม

เชงศลปะ หลกสตร การอานและการใชสอ รวมถงกจกรรมชนดอน ณ ทน คณอาจพบกจกรรมการเรยนรทไมเปนทางการ การเรยนรผานสออเลกทรอนกส (e-learning) การบรรยายและการนำเสนอผลงาน การเขาถงทรพยากรองคความร บรการถามบรรณารกษ (ask-a-librarian services) และ การจองเวลาพบบรรณารกษ (book a librarian) เปนตน พนทแรงบนดาลใจเปนพนททคณจะไดพบกบประสบการณ อนนาตนเตน ซงเกดขนดวยการสรางการแสดงออกอนงดงามหลายประเภท แตแนนอนวาการเรยนรเองนนกสรางแรงบนดาลใจได ณ พนทสรางแรงบนดาลใจ คณจะไดเขาถงวรรณกรรม ภาพยนตร ดนตร ศลปะ การแสดง เกมส การละเลน ละครเวท และการพบปะกบศลปน เปนตน

4 Henrik Jochumsen, Casper Hvenegaard Rasmussen, and DorteSkot-Hansen. The four spaces-a new =k=omodel for the public library. In New Library World, Vol. 113 no. 11/12, 2012, pp. 586-597.


พนทพบปะเปนพนทสาธารณะแบบเปด ซงมวตถประสงคเพอสรางการมสวนรวมในกจกรรมและการโตวาทในชมชนทองถนของประชาชน ทน ไม ใชเพยง ‘บานหลงท 3’ แตยงเปน พนทสำหรบการพบปะกนไดอยางอสระแบบไมเปนทางการ (informal spontaneous meeting) และงานอเวนททจดขนเฉพาะ หองสมดทดควรจะนำเสนอพนทพบปะหลากหลาย ตงแตพนทพบปะกนใกลชดเรยกไดวาเปนพนทสวนตว จนกระทง หองโถงสเหลยมสำหรบการโตวาทสาธารณะในหลายรปแบบ พนทแสดงออกมวตถประสงคเพอสงเสรมการแสดง การมสวนรวม การเขารวมและความคดสรางสรรคของผใช พนทประเภทน เชอมโยงอยางใกลชดกบแนวคดการสงเสรม นวตกรรมในหองสมด คณจะคนพบแนวทางการแสดงออกในหลายรปแบบ เชน การฝกอบรมเชงปฏบตการดานการเขยน การฝกอบรมเชงปฏบตการดานภาพยนตร รานถายภาพ กจกรรมรวมกบศลปนประจำ (house artists) หรอแมกระทง

การฝกอบรมเชงปฏบตการสำหรบทกษะอน หรองานศลปหตถกรรม เปนตน หลกการออกแบบสำหรบพนททง 4 ประเภทเนน 3 ดานหลก นนคอ พนทกายภาพ (physical space) การออกแบบภายใน (interior design) เฟอรนเจอรและสงอำนวยความสะดวกอน (furniture and other facilities) รวมทงกจกรรมและรปแบบพฤตกรรม (activities and behavioral patterns) หลกการออกแบบในแบบจำลองโครงการกำลงถกพฒนาอยางตอเนอง วถการคดสามารถอธบายไดดวยตวอยางทเกยวเนองกบพนทสรางแรงบนดาลใจ เปนตน ความทาทายคอการนำผใชไปสประสบการณใหม สการคนพบทไมคาดฝน สแรงบนดาลใจใหม ตวอยาง 3 ประเภทของหลกการออกแบบถกกำหนดระหวางการคนควาขอมลอางองหรอการศกษา ดงาน ตวอยางแรก ในหองสมด Hjørring ทางตอนเหนอของ


เดนมารก จะมแถบสแดงทำจากเครองดนตรชนดเปาตด ทวทงหองสมด หากคณเดนตามแถบไป จะพบกบภมสถาปตยและพนท ในหองสมด รวมทงสงอนบางอยางทหองสมด นำเสนอ เสนทางจะนำคณจากหองสมดบรรจหนงสอแบบดงเดมทมชนสงพรอมกบเกาอนวมยาว ผาน ‘หองอานหนงสอใน Royal Library’ หองปฏบตการเทคโนโลยสารสนเทศ หองเลนสำหรบเดก การฝกอบรมเชงปฏบตการสำหรบกจกรรมแสดงออกและอน ๆ อกมากมาย ตวอยางทสอง พบได ณ หองสมดทองถนใหมทางภาคตะวนตก-เฉยงเหนอของเมองโคเปนฮาเกน ทซงปายบนพนและผนงในพนทตาง ๆ ถกผสานดวยหลกการออกแบบทแตกตางกนอยางชดเจน ทงในดานส แสง รปแบบเฟอรนเจอร บรรยากาศและกจกรรม องคประกอบดานการออกแบบเหลานสงเสรมความหลากหลายของสงทนำเสนอและสงทเปนไปไดภายในหองสมด ตวอยางทสาม พบได ณ หองสมดแหง Ørestad ในเมอง โคเปนฮาเกน ซงเปนอาคารใหมลาสดทสรางบนพนทเปลาในยานนนเพอการเผยแพรขอมลผานระบบดจทล คณจะไดพบคลปภาพยนตร ไดฟงการบรรยายนำเสนอและไดดภาพทนำเสนอในสอของหองสมดน ทกชนมการตดตงจออนเทอรแอคทฟทแสดงเนอหาของชนนน ทกทมไอแพดแสดงคำแนะนำสำหรบการคนควาเพมเตมในหวขอทคณสนใจ หลกการออกแบบของทนเชอมโยงกบปรชญาทวากจกรรมทงหมดในหองสมดควรจะถกสะทอนและนำเสนอบนเวบ


แนวโนมทวไปซงชไปทแนวคดหองสมดใหมทคณพบในประเทศเดนมารกเปนสงทเราเรยกวา ‘หองสมดเปด’ (open libraries) แนวคดคอพนทหองสมดควรจะเปดใหผ ใชไดบรการตนเองนอกเวลาทำการการปกต ทำใหประชาชนเขาถงบรการไดตงแตเชาตรจนดกดน การเขาถงบรการตองใชบารโคด (bar code) ทประชาชนทกคนมและรหสบคคล (PIN code) จากหองสมด หองสมดประชาชนสวนใหญในประเทศเดนมารกมบรการน ทำใหผอานสามารถอยกบตวเองในหองสมดไดโดยปราศจากอปสรรคใด นเปนตวอยางของการสรางสถาบนใหมทมลกษณะเปนประชาสงคมมากขน (more civic society like institution) เนองจากหองสมดเปนของประชาชน มใชของบรรณารกษ ความทาทายในการดำเนนการ ตามแนวคดใหม สงทสำคญสำหรบขาพเจาคอหองสมดแบบดงเดมจะตองเชอมโยงอยางใกลชดกบรากทางประวตศาสตรของหองสมดในสงคมอตสาหกรรมและมรดกทตกทอดมาจากหองสมดประชาชนแบบไมเสยคาใชจายในยคแรกของอเมรกา แนวคดหองสมดถกพฒนาและทำใหเขมแขงจนเกอบสมบรณแบบในศตวรรษทแลว แตแนวคดถกทอนความสำคญโดยกระบวนทศนสอแขนงใหม (new-media paradigm) และการเปลยน- แปลงพฤตกรรมดานวฒนธรรมของประชาชนตามทอภปรายไวกอนหนาน ดงท Frederick Stielow กลาวไววาสารสนเทศบนโลกนไมเหมาะกบชนวางหนงสอในหองสมดอกตอไป

เปาหมายของโครงการโมเดลแหงเดนมารกสำหรบหองสมดประชาชนคอการมสวนรวมในการสรางแนวคดใหมทความสมพนธระหวางหองสมดกบผใชนนเปดและเปนแบบสองทางมากขน แนวคดใหมทพนทมความยดหยนและพลวต รวมทงถอดรอสถาบนทมลกษณะเปนลำดบขนและเปนเจาขนมลนายแบบดงเดมในศตวรรษท 20 แลวสรางสถาบนทเปนประชาสงคมมากกวาเดมขนมาแทน บรการหองสมดแบบใหมตองสอดคลองกบความตองการของประชาชนทอาศยในสงคมสมยใหมทลนไหล (fluid modernity) ดงทซกมนท เบาวมน (Zygmunt Bauman) ไดกลาวไว แตธรรมชาตของสถาบนทง 2 ประเภทนนแตกตางอยางยง หองสมดแบบดงเดมอยภายใตกรอบมาตรฐานนานาชาตไมทางใดกทางหนงและคณสามารถหาทางออกทเหมาะสมสำหรบหองสมดประเภทนไดในวรรณกรรม ในทางตรงกนขาม ธรรมชาตของหองสมดประชาชนแบบใหมนนควรจะหยงรากในชมชนทองถนและมการรวมสรางและเชอมโยงกบแรงผลกดนอนในชมชนทองถน รวมทงมพลวตในการตอบสนองตอความตองการใหมของชมชนทรบบรการ การดำเนนการพฒนาสถาบนประเภทใหมดงกลาวจะตองเปนกระบวนการทดลองและแนนอนวาจะถกกระทบจากการขาดประสบการณพนฐานทชดเจน อยางไรกตาม ในบรบทของการปฏบตงานขาพเจาพบวามความตงใจอยางแทจรงทจะสรรคสรางบรการหองสมดใหม และบรการทจะกระตนความสนใจของกลมทมใชผใชหองสมดแบบดงเดมทเนนความเปนคลงหนงสอ


แตการดำเนนงานมก เผชญกบปญหาและแรงกดดน สถานการณทดทสดทจะสรางกจกรรมและกระบวนการใหม คอการทหองสมดยอนกลบไปเรมตงตนใหมจากขนแรก หรอการยายไปอาคารใหมหรอเปลยนสงปลกสรางเดมเปนของใหม เนองจากภายใตสถานการณดงกลาว บคลากรนาจะอยในความรสกทพรอมสำหรบการเปลยนแปลง ผนำคนใหมอาจจะกำหนดวาระใหม และกไมใชเรองยากทจะแสวงหาตวอยางวาระใหมทไมเคยมการปฏบตมากอนในการลงมอทำสงใหม และไมซำสงทเคยปฏบตมาแลว กระบวนการเปลยนผานนนเตมไปดวยอปสรรค ทงในดานการกำหนดวสยทศนใหมสำหรบหองสมด การแบงปนแนวคดเบองหลงการเปลยนผานเปนวสยทศนรวมกนกบบคลากรทงหมด การวางกลยทธสำหรบบรรลวสยทศนพรอมกบ การสรางสมรรถนะใหมทจำเปนสำหรบการสรรคสรางบรการใหม และการสอสารและทดสอบแนวคด อปสรรคสามญทสดคอความจรงทวากระบวนการนนเรมตนในองคกรทไมไดสรางขนใหพรอมสำหรบการเปลยนแปลงตนเองเพอการเปลยนผาน คำแกตวทมกไดยนเมอไมสามารถบรรลเปาหมายโครงการหรอไมสามารถดำเนนการบรการใหม คอการมเวลาไมพอ ในแงปฏบต โครงการถกมองวาเปนงานพเศษและสงสำคญประการแรกคอทำงานประจำวนใหเสรจเสยกอน บทเรยนทไดรบคอคณอาจเปลยนองคกรไปพรอมกบกระบวนการไป สแนวคดใหม แตประเดนปญหาคอองคกรสวนใหญเนน คลงหนงสอและขอมล และประกอบดวยหลายฝายและหลาย

ระดบชน หรอมเชนนนคณอาจจำเปนตองกาวกระโดดไปสองคกรอกรปแบบหนงทใหความสำคญกบงานเดมนอยลงและมงสรางกจกรรมใหมมากขน ในทางทฤษฎ แนวคดดงกลาวเปนเรองงาย แตในทางปฏบตกลบเปนเรองยาก โดยเฉพาะอยางยงหากคณมบคลากรทยดตดกบหองสมดแบบเกา ซงช ใหเหนความทาทายอกประการหนง นนคอทศนคตของบคลากร ในโครงสรางหลายระดบชนแบบเกา คำถามเชงกลยทธวางอยบนโตะผอำนวยการ แตจะเหนไดชดวากลยทธทถกวางแบบบน สลาง (top-down) จะเผชญกบความลมเหลวหากขดแยงกบบคลากรเดม ประสบการณพนฐานนชใหเหนวาในการสรางองคกรใหมอยางยงยน กระบวนการควรจะเปนแบบลางสบน (bottom-up) และถงกระนนกตาม นกหาใชสงทงาย เนองจากบคลากรจำนวนมากอาจตอตานการเปลยนแปลง และถงแมบคลากรอาจดเหมอนยอมรบความจำเปนในการเปลยนแปลง แตกอาจปฏเสธการเปลยนแปลงอยางไมรตว มเหตผลและความรสกทหลากหลายตอจดยนน ตงแตปกปองคณภาพบรการทพวกเขาเชอ ไปจนถงความกลวการเปลยนแปลง ทพวกเขาไมมคณสมบตพอ ความกลวการสญเสยงานและ ไมเปนทตองการอกตอไป ทศนคตของบคลากรในหองสมดแบบเกาตอการเปลยนแปลงมกจะเปนลบ เนองจากชวตประจำวนของพวกเขาเตมไปดวยปญหาเชงปฏบตและงานมากมายทปฏบตจนเคยชน รวมทงแนวคดใหมกเตมไปดวยความไมแนนอน นอกจากน ประเพณปฏบตในวชาชพอาจเปนอปสรรคอกประการหนง คณอาจ


แยงวาการเปลยนแปลงจากหองสมดทเนนคลงหนงสอและขอมลเปนการเปลยนกระบวนทศน (paradigm shift) และในหองสมดแบบดงเดม บคลากรเปนผมสมรรถนะสงในศาสตรเดม เชน การจำแนกหมวดหม (classification) การจดทำรายการ (cataloguing) หรองานดานการอางอง (reference work) ซงบคลากรมกมแนวโนมจะยดตดกบสมรรถภาพหลก (core competencies) ของตน ในทางปฏบต ยงมความทาทายดานผใชเดม งานวจยเกยวกบผใชหองสมดชาวเดนมารกลาสดชนหนงแสดงใหเหนวา รอยละ 77 ของผใชใหความสำคญกบหนงสอตพมพ (printed books) เปนลำดบแรก แตจรง ๆ แลว ผใชหองสมดเกนครงในหองสมดของเดนมารกสวนใหญใชหองสมดโดยมไดยมหนงสอ พวกเขามาใชบรการหองสมดดวยเหตผลหลากหลาย บางกเกยวกบคลงหนงสอและขอมล บางกเกยวกบสงอำนวยความสะดวกในการทำงานหรอการประชม บางกเกยวกบการเขารวมชนเรยนหรอการนำเสนอผลงาน นอกจากน กลมทเคยเปนผใชประจำมแนวโนมทจะหายไป โดยเฉพาะอยางยง นกเรยนและคนหนมสาว ดงนน บคลากรหองสมดอาจตกอยในสถานการณทหนาทประจำวนของตนมแคบรการแบบดงเดมเชนการบอกทางสคลงหนงสอและขอมล ยงไปกวานน งานวจยชนหนงพบวาผ ใชหองสมดกลมเดมอายมากขน เดกและคนหนมสาวม แนวโนมจะเลกใชหองสมด หากหองสมดไมมบรการดจทลททนสมยหรอกจกรรมอนทออกแบบมาสำหรบพวกเขา

อยางไรกตาม กลยทธนกมกบดกแฝงอย ในหลายองคกรมแนวโนมทกลยทธจะถกวางอยางคอนขางเปนรปธรรมและละเอยด ครอบคลมระยะเวลา 3 - 4 ป แตเมอไมกปมาน การณชดเจนวากลยทธประเภทนมกเสยงตอการลาหลง หลงจากเวลาผานไปเพยง 1 ป และกลยทธทลมเหลวนนเลวราย กวาการไมมกลยทธเลยเสยอก ดงนน บทเรยนคอกลยทธทพงปรารถนาในปจจบนอาจกำหนดทศทาง นยามหลกชยและแสดงความตระหนกในประเดนทเกยวของ โดยกลยทธนนควรถกพฒนาพรอมกบแผนปฏบตงาน (action plans) ทครอบคลมระยะเวลาประมาณ 1 ป สำหรบแผนปฏบตงาน หองสมดในประเทศเดนมารกบรรลผลดมากจากการแบงโครงการและการจดกจกรรมตาง ๆ ใน รปแบบโครงการยอย แมกระทงการดำเนนการสำหรบงานประจำวน อยางไรกตาม ไมมโมเดลใดทสมบรณแบบ กญแจสำคญสความสำเรจคอการมสวนรวมอยางแทจรงของทองถนและการพยายามอยางตอเนองไมลดละ

41แผนงานการปรบปรงและชบชวตหองสมดในแมนเชสเตอร

มาทำความรจกกบแมนเชสเตอรกน แมนเชสเตอรตงอยทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศองกฤษ เปนศนยกลางระดบโลกแหงภมภาค เนองจาก มหานครแมนเชสเตอรเปนเมองทมประชากรหนาแนนทสดเปนอนดบสองขององกฤษและมมลคาทางเศรษฐกจถงสหมนแปดพนลานปอนด ประชากร 2.6 ลานคนและธรกจกวา 90,000 แหง เฉพาะในแมนเชสเตอรเองมการจางงานถงเกอบ 400,000 ตำแหนงงาน ซงรวมถง 19,000 ตำแหนงงานทสนามบน แมนเชสเตอรซงปจจบนมเทยวบนตรงไปยงฮองกงและสงคโปร สนามบนแมนเชสเตอรเปนเสมอนประตสภาคเหนอของประเทศองกฤษ

แผนงานการปรบปรงและชบชวตหองสมดในแมนเชสเตอรNeil MacInnes


เมอไมนานมานตวเมองเองไดรบประโยชนจากแผนงานลงทนมลคา 1 พนลานปอนดเพอพฒนาระบบการขนสงสำหรบอนาคตและเพอเชอมสนามบนและพนทรอบนอกตวเมอง การทแมนเชสเตอรมการขยายตวทามกลางความผนผวนทางเศรษฐกจยอมเปนสงทยนยนถงเศรษฐกจทมขนาดใหญและมความหลากหลาย แมนเชสเตอรยงเปนผนำในระดบนานาชาตทางดานวทยาศาสตรและการวจยและพฒนาทอาศยเทคโนโลยระดบสง ดงจะเหนไดจากการทในป พ.ศ. 2547 นกวทยาศาสตรประจำมหาวทยาลยแมนเชสเตอรสามารถแยกกราฟน ซงเปนวสดทแขงแกรงทสดในโลกไดสำเรจ 1

การลงทนในดานอน ๆ ในเมองแมนเชสเตอรยงรวมถงการพฒนาสถาบนวสดศาสตรเซอรเฮนร รอยส (Sir Henry Royce Institute for Advanced Materials) อกดวย สวนภาคธรกจดานงานสรางสรรคและดจทล (Creative & Digital Sector)

มการจางงานถง 105,000 ตำแหนงงาน สรางมลคาเพมรวม (Gross Value Added หรอ GVA) สงถง 4.7 พนลานปอนดตอป ทมเฉพาะธรกจทมโอกาสการเตบโตสงซงมศนยรวมอยท MediaCityUK และ The Sharp Project 2

การเตบโตและโอกาสทพบไดทวไปในมหานครแมนเชสเตอรจะยงขยายตวมากขนจากการทแมนเชสเตอรไดรบมอบอำนาจเพมเตมจากรฐบาลในการดแลบรหารกจการงานดานการขนสง ทอยอาศย ทกษะฝมอแรงงาน สขภาพ และการดแลรกษาความสงบเรยบรอยของชมชน เมอมองไปในอนาคตอก 10 ปขางหนา เราจะเหนวาแมนเชส-เตอรมพนฐานทมนคงสำหรบการเตบโต เงนลงทนของภาครฐ ประชากร โครงสรางขนพนฐาน และธรกจทขยายตวอยางรวดเรว ตางกใหผลตอบแทนในรปการจางงานและโอกาสในพนท รวมไปถงชอเสยงในระดบนานาชาต

1 ศาสตราจารยองเดร ไกม และศาสตราจารยคอนสแตนตน โนโวสลอฟ คนพบวธการแยกชนกราฟนออกจากกนโดยใชเทปกาวเปนผลสำเรจในป พ.ศ. 2553 ทำใหไดรบรางวลโนเบลสาขาฟสกสในปเดยวกนนนเอง 2 MediaCityUK คอศนยรวมทพก ทเลนกฬา กจกรรมเชงวฒนธรรม กจกรรมเพอสขภาพ โรงภาพยนตร ศนยการคา และ The Sharp Project เปนศนยรวมผประกอบการและบรษททรบผลตงานดจทล เปนแหลงใหบรการพนทสำนกงาน การผลต และการจดงานอเวนท


แมนเชสเตอรเปนทรจกกนด ในฐานะเมองแหงหองสมด หองสมดเชทแธม (Chetham’s Library) ไดรบการกอตงขนในป พ.ศ. 2196 และนบเปนหองสมดประชาชนทเกาแกทสดในโลกตะวนตกทใชภาษาองกฤษ และแมนเชสเตอรยงเปนทตงของหองสมดจอหน ไรแลนดส (John Rylands Library) ซงเปนสวนหนงของมหาวทยาลยแมนเชสเตอร มหองสมดประชาชนเปดใหบรการในแมนเชสเตอรมาตงแต ป พ.ศ. 2395 แลว โดยหองสมดสาธารณะแมนเชสเตอร (Manchester Free Library) เปดใหบรการแบบไมเสยคาใชจายในหองโถงแหงวทยาศาสตร (Ha l l of Science) ท แคมปฟลด (Campfield) ซงปจจบนเปนทตงของพพธภณฑวทยาศาสตรและอตสาหกรรม โดยมผทมชอเสยง เชน ชารลส ดกเคนส (Charles Dickens) และวลเลยม แธคเคอเรย (William Thackeray) ไดมารวมงานและกลาวสนทรพจนในงานกอตง หองสมดแมนเชสเตอรอาศยอำนาจจากพระราชบญญตพพธภณฑและหองสมดประชาชน ค.ศ. 1850 หรอในป พ.ศ. 2393 (Public Libraries and Museums Act of 1850) เปนหนวยงานระดบทองถนหนวยงานแรกทกอตงหองสมดท ใหบรการยมหนงสอและเปนแหลงอางองสำหรบประชาชนซงบรหารงานโดยใชเงนจากภาษของประชาชน

กลยทธของหองสมดเมอง ผบรหารในสภาเทศบาลเมองแมนเชสเตอรไดลงมตเหนชอบในยทธศาสตรหองสมดเมองลาสดเมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2556 และไดวางรปแบบการใหบรการของหองสมดทวทงมหานครเพอทำใหมนใจวาการจดใหบรการดานหองสมด ทวพนทตามทบญญตไวตามกฎหมายมความยงยน ยทธศาสตรดงกลาวพฒนาโมเดลใหมในการมอบบรการดานหองสมด ขอมลและเอกสารสำคญททนสมย มคณภาพ ยงยน ครอบคลม และมประสทธภาพ ยทธศาสตรนยงไดสรางหองสมดทมหลายระดบทมงลงทนในทตงทใชรวมกน รวมถงการพฒนาทางดจทลและการมสวนรวมอยางกวางขวางยงขนในชมชน ซงทำใหมนใจไดวาทรพยากรตาง ๆ และโอกาสดานการลงทนจะถกนำไปใชประโยชนอยางสงสด บรการทวามานใชรปแบบกระจายออกจากศนยกลาง (hub and spoke) โดยหองสมดกลางจะเปนจดศนยกลางทหนนการใหบรการดานหองสมดในพนทตาง ๆ ของเมองเอาไว เครอขายหองสมดในละแวกบานจำนวน 15 แหงของเรายงคงมบทบาทสำคญในใจกลางชมชนทตงอยตอไป และยงใหการ


สนบสนนบรการหองสมดอเนกประสงค ทมงเนนเนอหาทง 5 ดานอนไดแก การอาน ดจทล ขอมล สขภาพ และการเรยนรอกดวย หองสมดตาง ๆ ในแมนเชสเตอรกำลงพฒนามาตรฐานแมนเชสเตอร (Manchester standards) และคำสญญาทจะสนบสนนการใหบรการของหองสมดอเนกประสงค หองสมดละแวกบาน (Neighbourhood Libraries) เปนพนทชมชนทมคณคาและมหนาทเสมอนหนารานและจดทสามารถเขาถงบรการดานอน ๆ อนหลากหลายของสภาเทศบาลเมองและองคกรทเปนพนธมตรตางๆ นอกจากนเรายงมหองสมดชมชนอก 6 แหงทรวมดำเนนการกบอาสาสมครและองคกรในทองถนในการใหประชาชนสามารถเขาถงบรการของหองสมดทไดรบการสนบสนนจากหองสมดแม/หองสมดคห (parent/buddy library) อกทหนง หองสมดแมนเชสเตอรรายงานขอมลการดำเนนงานประจำป พ.ศ. 2557 - 2558 ดงน • มผเขาใชบรการ 2.7 ลานครงตอป • หนงสอใหมจำนวน 1.3 ลานเลมตอป • มการใชคอมพวเตอร 464,980 ครงตอปบนคอมพวเตอรท

จดไวสำหรบสาธารณชนจำนวน 600 เครอง • มสมาชกทยมหนงสอเปนประจำ จำนวน 109,712 คน • 15,475 คนสามารถเขาถงขอมลผลประโยชนและสวสดการ

ของรฐ • มผเขารวมงานตาง ๆ จำนวน 115,196 คน • เยาวชนเขารวมงานดานการศกษาจำนวน 19,565 คน

• ใหบรการยมหนงสอ 844,867 เลม • มการใชระบบ Wi-Fi 195,083 ครง • จำนวนชวโมงทำงานของอาสาสมคร 17,140 ชวโมง • สมาชกทมาใชบรการเปนประจำทมอายระหวาง 0 - 16 ป

จำนวน 25,015 คน ในชวง 10 ปทผานมาน หองสมดในแมนเชสเตอรไดผานการเปลยนแปลงอยางมากมาย สภาเทศบาลเมองไดจดสรรเงนลงทนมลคาสงเพอสรางหองสมดผานแผนงานการกอสราง การปรบปรงใหทนสมย การเปลยนแปลง/การปรบเปลยน และการบรณะตางๆ ซงสงผลใหเครอขายหองสมดรอยละ 75 ไดรบการพฒนาขนอยางมาก หองสมดตาง ๆ ในตวเมองเปดใหบรการ 721 ชวโมงตอสปดาห โดยหองสมดขนาดใหญเปดใหบรการ 46 ชวโมงตอสปดาห (รวมถงชวงคำ 2 วนและทกวนเสาร) และหองสมดอน ๆ ทอยใกลเคยงเปดใหบรการ 30 ชวโมงตอสปดาห (ชวงคำ 1 วนและทกวนเสาร) จดแขงของการบรการของหองสมดตาง ๆ อยทคณภาพและการกระจายทรพยากร และในชวงสองสามปทผานมา เรากไดพยายามมองหาวธทจะทำใหผคนมาเขารวมและมสวนมอบบรการหองสมดอยางทวถงในเขตเมองและไมใชเพยงแตภายในตวอาคารหองสมดเทานน แผนงานการปรบปรงหองสมดไดรบการสนบสนนจากระบบทดยงขน เทคโนโลยใหม ๆ และการพฒนาบรการทมงเนนผใช


บรการเปนหลกอนหลากหลาย การเปลยนแปลงนทำใหประหยดคาใชจาย สะดวก และชวยใหผใชบรการสามารถ เขาถงขอมล ทรพยากรของหองสมดและจดการบญช หองสมดของตนเองไดงายดายและรวดเรวยงขน เวบไซตของหองสมดเองกนบวาเปนสวนสำคญของบรการ ดวยการทผใชบรการสามารถเขาถงทรพยากรหองสมด หนงสอเกยวกบประวตศาสตรทองถนและครอบครวและ e-book ทใหยมไดตลอด 24 ชวโมง นอกจากนยงไดตดตงระบบ Wi-Fi ในหองสมดทกแหงทวมหานครและยงเรมใหบรการ App หองสมดทสามารถใชกบโทรศพทมอถอ ซงใชไดทงระบบ iPhone, Android และ Blackberry ทำใหผใชบรการเขาถงบญชของตนและรายการหนงสอและบรการไดสะดวกและงายดาย ยงขน

สงสำคญททำใหเราสามารถมอบบรการคณภาพทกวางขวางและหลากหลายไดแกการรวมงานกบพนธมตรและอาสาสมครทมาจากวงการตาง ๆ กนไดอยางมประสทธภาพ การรวมมอกนทวมหานครนประกอบดวยกลมตาง ๆ ตงแตชมชนในทองถน ไปจนถงทนายความผเชยวชาญดานทรพยสนทางปญญาทสละเวลามาใหการสนบสนนผประกอบการทเพงเรมต งตวโดยไมคดคาใชจายใหกบหองสมดบรตชไลบราร (British Library) มหาวทยาลยแมนเชสเตอร เมโทรโพลแทน (Manchester Metropolitan University) มหาวทยาลย แมนเชสเตอร (University of Manchester) สภามหาวทยาลยและศลปศาสตรแมนเชสเตอร ประเทศองกฤษ (Manchester College and the Arts Council) เปนตน และยงไมรวมถงอาสาสมครอกกวา 300 คนจากทวเมองทสละเวลาและ


แรงงานมาชวยสนบสนนการใหบรการของเรา ทงนนบเปนจำนวนชวโมงทอาสาสมครอทศใหถงเปนจำนวน 17,000 ชวโมงในระหวางป พ.ศ. 2557-2558 การทำงานรวมกนแบบพนธมตรยงจะเพมมากขนเรอยๆ เพอทเราจะสามารถมอบบรการรวมกนได และเพอทำใหมนใจวาทรพยากรทมอยในมหานครแหงนจะไดถกนำมาใชอยางไดประโยชนสงสด ในดานโครงสรางการวางแผนทางยทธศาสตร เราไดยดมตรวมในระดบชาตวาหองสมดควรจะมอบบรการเนอหา 5 หวขอหลกทขาดไมไดสำหรบผใช ไดแก การอาน สขภาพ ดจทล ขอมล และการเรยนร นจะทำใหมนใจไดวาเราจะสามารถมอบสงทผ ใชบรการในยคนและในอนาคตตองการ บรการหองสมดยงสนบสนนจดมงหมายหลกของสภาเทศบาลเมองแมนเชสเตอร เชน การยกระดบความสามารถในการรหนงสอ (ทงในดานทกษะการอานและดานดจทล) การลดการพงพาผอน การรกษาไวซงชมชนละแวกบาน ทองถน และสรางการเตบโตทางเศรษฐกจ หองสมดยงใหผใชบรการเขาถงบรการของสภาเทศบาลเมองแมนเชสเตอรและพนธมตรทหลากหลาย อนทำใหประชาชนสามารถเขาถงบรการเหลานไดจากในระดบทองถน หองสมดตาง ๆ ในแมนเชสเตอรมบทบาทหลกทสำคญในการสนบสนนสงทสภาเทศบาลเมองแมนเชสเตอรจดความสำคญเปนอนดบตน ๆ ไดแก การเตบโต การปฏรป และสถานท

การเตบโต • สงอำนวยความสะดวกในหองสมดเปนสงสนบสนนชมชน

และอาจมประโยชนอยางยงตอชมชนทเพงจะมาอยในเมองไดไมนาน หองสมดถอเปนจดตดตอแหงแรกทผมาใหมไดสมผสและเปนสถานททปลอดภยซงผคนสามารถมาใชบรการหรอใชคอมพวเตอรไดดวยความสบายใจ

• หองสมดเปนแหลงทรพยากรสำหรบเดก ๆ และเยาวชน พอแมผปกครองและครอาจารยในทองถน ผานทางหนงสอ คอมพวเตอร และทรพยากรอน ๆ เปนพนทเพอการศกษาหรอความบนเทงและเปนทรพยากรดานการเรยนการสอนสำหรบโรงเรยนผานการเขาเยยมชมหองสมด

• ชวยใหชาวเมองไดมโอกาสไดเขารบการอบรม การอบรมทกษะ และโอกาสในการเขาถงการจางงาน อนเปนหนาทหลกของหองสมด

• หองสมดถอเปนแหลงขอมลสำหรบผทกำลงคดจะเรมตนทำธรกจของตนเอง และสำหรบความตองการดานธรกจอน ๆ อนหลากหลายซบซอน นอกจากนหองสมดยงเปนหนทางสการสนบสนนทางธรกจแบบเรงรดอกดวย

การปฏรป • สงอำนวยความสะดวกในหองสมดมบทบาทอยางยงตอการ

ปฏรปโดยผานทางการจดใหมคอมพวเตอรไวใหบรการ โดยไมเกบคาใชจาย ประชาชนสามารถเขาถงขอมล ผลประโยชน/สวสดการตาง ๆ (benefit validation) และการใหคำปรกษา


• บรการและหนวยงานตาง ๆ ทงในและนอกสภาเมองลวนอาศยหองสมดในการเผยแพรขอมลและรบขอมลปอนกลบจากชมชน และยงเปนสถานทจดกจกรรมตาง ๆ อกดวย

• หองสมดมบทบาททางสขภาพโดยใหสงกระตนทางจตใจและชวยคลายความเหงา ซงลวนแตเปนปจจยหลกทชวยลดการเกดโรคสมองเสอมและภาวะซมเศรา การแทรกแซงเพอชวยเหลอตงแตเนนๆ นจะสามารถชวยลดคาใชจายทตองเสยในอนาคตโดยการทำใหประชาชนมสขภาพทางกายและใจทแขงแรงสมบรณและพงพาตนเองได

• ผคนจำนวนเพมมากขนเขารวมเปนอาสาสมครและม สวนรวมในชวตชมชนผานทางหองสมดและสถานทเกบรกษาเอกสารสำคญ ชวยใหหองสมดสามารถมอบบรการพนฐานใหแกผ เขาใชบรการเอาไว ไดและยงขยายบรการใหม หลากหลายประเภทยงขน

• หองสมดเปนสถานททมความปลอดภยซงเหมาะกบพอแมผปกครองและผดแลเดกทอายตำกวา 5 ขวบ พรอมพรงด วยหนงสอและกจกรรมสำหรบเดก กจกรรมเลา นทาน และมนโยบายทจะทำใหการไปเยอนหองสมดเปนประสบการณทดสำหรบทงพอแมผปกครองและเดกๆ

สถานท • หองสมดเปนศนยกลางของชมชน เปนพนทในการพบปะ

สงสรรคทมกเปดใหเขาใชไดในชวงเยนและวนเสาร ในขณะทสถานทอน ๆ ในทองทปดทำการแลว โดยกจกรรม หลากหลายตงแตกจกรรมสำหรบเดกอายตำกวา 5 ขวบ

และพอแมผปกครอง การสงสรรคในหมผสงอายในชมชน โอกาสทจะไดอาสาหรอเขารวมในชมรมอาชพ นอกจากนยงใหผใชบรการสามารถเขาถงขอมลทงดานสขภาพและขอมลตาง ๆ ในทองถนอกดวย

• มบรการของสภาเมองผานทางเครอขายหองสมด ตวอยางเชน การเรยนรของผใหญ รวมทงการเรยนรทออกแบบมาเปนพเศษเพอชวยใหผคนสามารถกลบเขาทำงานอกครง กจกรรมสำหรบเยาวชน การพบปะกบผแทนราษฏรในเขต การใหคำแนะนำดานผลประโยชนและสวสดการ และกจกรรมการใหคำแนะนำดานอน ๆ

• ในปจจบนหองสมดจำนวนมากตงอยรวมกบบรการอน ๆ โดยใชสถานท พนกงาน และทรพยากรรวมกนในสถานทเพอนนทนาการ โรงเรยน และสถานทอำนวยความสะดวกอน ๆ ซงทำใหเพมประสทธภาพและความรวมมอกนในการมอบบรการดานหองสมดและสถานทเกบเอกสารสำคญ/เอกสารจดหมายเหต

• บทบาทของหองสมดในฐานะศนยกลางดานวฒนธรรมจะไดรบการพฒนา โดยความรวมมอกนกบพนธมตรทางวฒนธรรม เปนสถานทสำหรบกจกรรมทางวฒนธรรมและการมสวนรวม


เยาวชนและการเขาถงบรการ หองสมดแมนเชสเตอร ศนยขอมลและหอจดหมายเหต (Manchester Libraries, Information and Archives) มบรการแบบครอบจกรวาลใหกบเดกและเยาวชนในแมนเชสเตอร โดยเปนพนธมตรหลกกบโรงเรยนในการเพมความสำเรจทางการศกษา และมบทบาทสำคญในการสรางวฒนธรรมแหงการเรยนรตลอดชวต เรองนสำคญมากเนองจากแมน- เชสเตอรยงมเดกดอยโอกาสจำนวนมากในหลาย ๆ เขตปกครอง สงทเรานำเสนอแกเยาวชนไดแก: • โรงเรยนพานกเรยนมาทศนศกษา • นกเขยนมาเยอนหองสมด • กจกรรมการอานเปนกลม • กจกรรมในชวงวนหยด - โอกาสทจะไดรวมในกจกรรมเพอ

การเรยนรระหวางโรงเรยนปด • กจกรรมแขงขนอานหนงสอในชวงฤดรอน • กจกรรมซงจดรวมกบโรงเรยนในการจงใจใหเยาวชนสนใจ

การอาน • ชวงเวลาเลานทานสำหรบเดกอายตำกวา 5 ขวบ รวม 16

ชวงตอสปดาห • โครงการหนงสอเลมแรกสำหรบเดกและพอแม (Bookstart) • สอทใชในการทำการบานและชมรมทำการบาน • คอมพวเตอรทจดไวสำหรบเยาวชน


• หองสมดดจทลสำหรบเยาวชนและสวนทแนะนำใหเดกไดสมผสและทำความคนเคยกบเทคโนโลย (Tech Petting Zoos)

• ชมรมการเขยนรหสคำสงคอมพวเตอร (Coding clubs) 3

การถอกำเนดใหมของหองสมดกลางแหงแมนเชสเตอร ในป พ.ศ. 2551 ไดมมตทจะบรณะหองสมดกลางแหง แมนเชสเตอร ซงเปนอาคารสงกอสรางทเปนสญลกษณของเมองดวยเงนลงทน 48,000,000 ปอนด การบรณะและปรบปรงทางกายภาพของหองสมดเสรจสนลงในป พ.ศ. 2557 และอาคารแหงนกไดกลายเปนอญมณทางสถาปตยกรรมทงดงามในใจกลางเมองแมนเชสเตอร หองสมดแหงนไดถกปดไปเปนเวลา 4 ป และความสำเรจในการบรณะเหนไดอยางชดเจนจากการสรางสรรคหองสมดทนสมยระดบโลกทไมเหมอนใครและคควรกบมหานครระดบโลกแหงน นอกจากการปรบปรงทางกายภาพแลว บรการทมอบใหยงไดรบการปรบปรงอยางมากอกดวยเพอใหหองสมดกลางแหงนเปนสถานท ๆ มบทบาทในการสนบสนนชวตดานวฒนธรรม

และความคดสรางสรรคของภมภาค เพมความมชวตชวาและความดงดดใจของแมนเชสเตอรในฐานะเมองทเหมาะสำหรบการอยอาศย ศกษา ทำงาน และเยยมเยยน หองสมดกลางแหงแมนเชสเตอรเปดใหบรการอกครงเมอวนท 22 มนาคม พ.ศ. 2557 และไดตอนรบผมาเยอนถง 1.4 ลานคนในปแรก หองสมดแหงนไดกลายเปนจดหมายปลายทางหลกดานวฒนธรรมและเปนสถานทซงผคนจะตองแวะมา เยยมชม ความพเศษอยทการบรการแบบครบวงจร (one-stop shop) และเปนศนยกลางแหงความเปนเลศดานประวตศาสตรครอบครวและพนเมอง โดยจะเลาเรองราวเกยวกบแมนเชสเตอรและผคนทอาศยอยทนผานทางสอสงพมพ ดจทล ภาพถาย และภาพยนตร หองสมดกลางนบเปนสงทสรางความมนคงใหกบเครอขายหองสมดโดยรวม โดยทำหนาทเสมอนเปนจดศนยกลางทใหการสนบสนนหองสมดชมชนและหองสมดละแวกบานทอยหางไกล การปรบปรงจตรสเซนตปเตอร (St Peter’s Square) การสรางถนนขามเมองสายทสอง บรการรถราง Metrolink ทถกขยายตอออกไปและเสนทางรถโดยสารขามเมองลวนแตชวยใหผใชบรการสามารถเขาถงหองสมดกลางไดสะดวกและ

3 ชมรมกจกรรมหลงเลกเรยนทรเรมขนในป พ.ศ. 2555 โดย แคลร ซทคลฟ และ ลนดา แซนดวค และดำเนนงานโดยอาสาสมครในธรกจดานเทคโนโลยโดยมงหวงใหเยาวชนรนใหมโดยเฉพาะอยางยงนกเรยนระดบประถมศกษาใหรทกษะใหมทจำเปนสำหรบเศรษฐกจดจทลในยคศตวรรศท 21 อนไดแกการเขยนรหสคำสงคอมพวเตอร เดก ๆ จะไดฝกสรางเกมสคอมพวเตอร แอนเมชน และสรางเวบไซต


งายดายยงขนไมวาจากจดใดในตวเมองหรอพนทหางไกลออกไปในภมภาค กองทนเพอการพฒนาหองสมดกลางแหงแมนเชสเตอร นบแตการกอตงมลนธการกศลท ไมสงกดกบหนวยงานใด กไดมการจดทะเบยน “กองทนพฒนาหองสมดกลางแหง แมนเชสเตอร” (Manchester Central Library Development Trust) ไวกบคณะกรรมาธการดานงานการกศลเมอเดอนธนวาคม พ.ศ. 2555 ทงนเงนทนดงกลาวมมลคากวา 800,000 ปอนด ประกอบดวยเงนชวยเหลอและรางวลจากกองทนและมลนธเพอการกศลทงในระดบทองถนและระดบชาต ทงนเงน

ดงกลาวจะถกใชเพอปรบปรงสงอำนวยความสะดวกและบรการในหองสมดกลางเพอประโยชนแกประชาชนชาวแมนเชสเตอร หองสมดไมอาจไดรบเงนชวยเหลอและรางวลเหลานหากไมมการกอตงมลนธการกศลในรปแบบเชนน เมอไมนานมานกองทนไดเปดเผยรายงานประจำปฉบบแรก โดยสรปผลการดำเนนงานจนถงวนท 31 พฤษภาคม ทงนสามารถดรายงานดงกลาวไดบนเวบไซตใหม www.man chesterlibrarytrust.org ตงแตวนท 30 กนยายน เปนตนไป กองทนพฒนาหองสมดฯ ไดจดใหมการนำชมและงานเลยงตอนรบผคนในแวดวงธรกจและผมจตกศลหลายตอหลายครง และประสบความสำเรจในการทำใหประชาชนรบรถงการ


เปลยนแปลงทเกดขนกบหองสมดกลาง นอกจากนนยงได นำเสนอและจดงานโอกาสตาง ๆ เพอใหผคนกลมนเขามาม สวนรวมใหการสนบสนนดานเงนทน สงของ หรออน ๆ เพอ จดกจกรรมในอนาคต บรการดานขอมลและธรกจ บรการทางดานขอมลและธรกจทำหนาทเปน “ศนยกลางแหงขอมล” เพอตอบคำถามทซบซอนและลงลกในรายละเอยด เจาหนาทจะใหบรการขอมลทงทเปนการตอบคำถามแบบ เหนหนา ทางโทรศพท และทางอเมล รวมทงบรการตอบคำถามระบบอตโนมตทางโทรศพท สวนนของหองสมดยงเกบหนงสออางอง หนงสอพมพและวารสารทใหขอมลเกยวกบเรองดงตอไปน • ขอมลทางธรกจและการเขาถงแหลงงาน • สทธของประชาชน • ขอมลการเงนสวนบคคล (รวมทงหนและการเขาถงสทธ

ประโยชน/สวสดการตาง ๆ) • ขอมลพนทและชมชน • การเขาถงสอตาง ๆ ตลอด 24 ชวโมง รวมถง ขอมลอางอง

ซงครอบคลมทง Oxford Reference; Go Citizen; Community Information; Enquire

• จดเรมตนของการคนหาขอมลขอเทจจรงและตวเลข (วทยาศาสตร เทคโนโลย ประวตศาสตร เปนตน)

• ขอมลชวยในการเรยนร/ทำการบานสำหรบเยาวชน

• สงสนบสนนพเศษสำหรบผพการทางสายตาเพอสามารถเขาถงขอมลและบรการตาง ๆ

บรการในสวนนเปนทตงของศนยธรกจและทรพยสนทางปญญาแหงใหมของแมนเชสเตอร หรอ Manchester Business and Intellectual Property Centre (BIPC) ซงเปนสวนทตอยอดมาจากหองสมดพาณชย (Commercial Library) ทกอตงขนตงแต พ.ศ. 2462 โดยความรวมมอกบหองสมดบรตชไลบราล (British Library) นำมาซงทรพยากร เงนสนบสนน และการตลาดทเพมขน และเปนสวนหนงของโครงการหองสมดวสาหกจ (Enterprising Libraries) ทสนบสนนโดยรฐมนตรกระทรวงชมชนและองคกรปกครองสวนทองถน หองสอ (Media Lounge) และเทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสาร (ICT) หองสมดกลางทำหนาทเปนดงจดศนยกลางทางดจทลของเมองแมนเชสเตอร ใหบรการดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทใชเทคโนโลยขนสงโดยผใชไมตองเสยคาใชจาย หองสมดไดรบเงนชวยเหลอจาก Broadband UK (BDUK) ในฐานะทเปนโครงการสาธต ซงการสงขอมลผานเครอขายความเรวสงหรอบรอดแบนดความเรวสงพเศษมประโยชนมากสำหรบผประกอบการขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) รวมถงบรษททจดตงใหม (start ups) สวนตอขยายของบรการดาน


ธรกจของเรานนำเสนอกจกรรมและขอมลทหลากหลายใหกบธรกจทองถนตาง ๆ ไมวาจะเปนบรการตอบคำถามทางธรกจ โดยไมตองนดหมายลวงหนา (drop in sessions) และ การประชมเชงปฏบตการเกยวกบการประมวลผลแบบ กลมเมฆ (cloud computing) การใชโซเชยลมเดยในการทำการตลาด และการใชอนเทอรเนตเพอปรบปรงการสอสารและเพมประสทธภาพ บรการนยงมอบโอกาสทจะไดสมผสประสบการณเทคโนโลยลาสดทางการสอสาร เชนการประชมหรอการสมมนาผานทางเครอขายคอมพวเตอร (video conferencing) กลองถายวดโอและโทรทศนแบบ 4K 4 ซงมความคมชดสง และแวนตา Google Glass และในอกไมนาน

จะมบรการเครองพมพ 3 มตใหธรกจตาง ๆ ไดทดลองและเรยนรเกยวกบโอกาสทจะสรางความรวมมอตาง ๆ ดวย หองสมดนเปนศนยกลางทสนบสนนการเรยนรและการพฒนาทางดจทลในสภาพแวดลอมทเปนมตรตอผเขาใชบรการ โดยมเจาหนาททมความรใหความชวยเหลอประชาชนชาวเมองผทตองการพฒนาทกษะของตนเอง หองสอ (Media Lounge) มบทบาทหลกในการสนบสนนและพฒนานวตกรรมในแมนเชสเตอร เปนพนทเพอการเรยนรทมชวตชวาภายในหองสมดกลาง ชวยสรางแรงบนดาลใจใหเกด

4 โทรทศนแบบ 4K หมายถงโทรทศนทมความละเอยดของหนาจอระดบสงมาก หรออกชอหนงคอ Ultra High Definition


ความคดสรางสรรคและการทำงานรวมกน พนทนเปนพนททจดไวเปนพเศษ มเทคโนโลยทชวยในการเรยนร สรางสรรค และแสวงหาความบนเทง กลมผใชบรการทคาดวาเปนเปาหมายหลก 3 กลมไดแก • กลมครเอทฟ (รวมถงนกดนตร ชางภาพ ศลปนดาน

ทศนศลป เปนตน) • ผทตองการทำงานในสาขาสอดจทล • ผประกอบการและผสรางนวตกรรม หองสอเปนสวนทสมพนธใกลชดกบบรการอน ๆ ทมอย ในหองสมด ตวอยางเชน หองสมดดนตร เฮนร วตสน (Henry Watson Music Library) มซอฟตแวรทใชสรางดนตร และ ผมาใชบรการสามารถแตงและบนทกเพลงของตนไดทน จากนนกไปยงหองสอเพอแบงปน รวมงานกบผอน ออกแบบอารตเวรค และอปโหลดเพลงไวบนเวบไซตของตน เปนตน ผประกอบการทมาใชบรการในศนยธรกจและทรพยสนทางปญญาในหองสมดกลางยงสามารถใชหองสอเพอสรางแคมเปญการตลาดออนไลนหรอออกแบบตราผลตภณฑ (branding) ของตน หรอใชบรการเครองพมพ 3 มต บรการตางๆ สำหรบเดกและเยาวชน จากเงนชวยเหลอจำนวนมากทมผมอบใหกบกองทนเพอการพฒนาหองสมดกลาง เราจงสามารถสรางสภาพแวดลอมทมคณภาพภายในหองสมดของเดกและโปรแกรมกจกรรมทนา

ตนเตนทจะเปนแรงบนดาลใจใหเดก ๆ ในมหานครแมนเชสเตอร สนใจการเรยนรและการรหนงสอ เงนสนบสนนทไดรบจากมลนธการฟลด เวสตน (Garfield Weston Foundation) ทำใหเราสามารถแปลงสภาพหองสมดสำหรบเดกแบบเดม ๆ ใหเปนพนททนาสนใจและเปลยนแปลงอยตลอดเวลาดวยเทคโนโลยและการฉายภาพ เดก ๆ จะสามารถคนหนงสอ อาน พบปะกบนกเขยน และไดแรง-บนดาลใจจากสงตาง ๆ ทจดเตรยมไวเพอเดก ๆ โดยผานทางสอดจทลเชงโตตอบ (digital interactives) โปรแกรมการจดกจกรรม การจดตงหองสมดกลางขนเพอเปนสถานทจดหมายทางดานวฒนธรรมสำหรบนกทองเทยว นบเปนปจจยสำคญทสงผลตอความสำเรจของแผนงานเปลยนแปลงน กอนหนานหอง-สมดกลางมการจดงาน กจกรรม และนทรรศการตาง ๆ ทหลากหลาย ซงจะวาไปแลวกเปนหนาทของหองสมดอยแลว การจดใหมพนท ใหมสำหรบการแสดงบรเวณชนลางของ หองสมด (ซงสามารถแบงออกไดเปน 3 โซน) พนทสำหรบ จดนทรรศการใหมทชนใตดน ชนวางสนคาทจดนทรรศการและการซอมแซมหองคณะกรรมการมรดกทางวฒนธรรม (heritage committee room) หองรบรองและสำนกงานบรรณารกษอนใหญโต และหองประชมใหมอก 3 หองบน


ผเขาใชบรการมากทสดสวนหนงในเวบไซตของสภาเทศบาลเมองและเตบโตขนอยางตอเนอง สมาชกหองสมดสามารถเขาถงทรพยากรออนไลนทมคณภาพดทสดผานทางหนาเวบ ทรพยากรดงกลาวประกอบดวย พจนานกรม สารานกรม ขาว และแหลงขอมลตางๆ ทหลากหลาย ผ ใชสามารถเขาถงทรพยากรเหลานไดผานทางแอพพลเคชนบนโทรศพทมอถอซงกำลงเปนทนยมมากขนเรอยๆ ทรพยากรออนไลนยงรวมถงดนตร หนงสอทตพมพโดยสำนก-พมพ Oxford, Who’s Who, British Standards, Citizenship and Driving และหนงสอพมพ The Guardian, Observer, Times และหนงสอพมพภาษาองกฤษระดบภมภาค ประเทศ และนานาชาตฉบบยอนหลงอกมาก มผเขาใชบรการเสมอนทใหบรการตลอด 24 ชวโมงของเรากวา 9 ลานครง รวมถงการเขาไปสบคนเอกสารจดหมายเหตและประวตศาสตรทองถน 7.5 ลานครง และเขาเวบไซต www.manchesterzoom.com อก 44,000 ครง ซงเวบไซตนเปนเวบทกลมชมชนใชประชาสมพนธกจกรรมทกำลงจะจดขน ทรพยากรทมไวสนบสนนผประกอบการและธรกจขนาดเลกซงรวบรวมเอาไวทเวบไซต www.askaboutbusiness.org กไดรบความนยมเชนกน โดยมผเขาชมประมาณ 46,000 ครง และผคนกวา 75,000 คนกเขามาคนเอกสารอางอง

ชนหนง นบเปนโอกาสทดเยยมททำใหเราสามารถพฒนา หองสมดใหกลายเปนสถานท ๆ สามารถใชเปนทจดกจกรรม รองรบองคกร ผลงานทางวฒนธรรมตาง ๆ ไดอยางหลากหลาย และเพมโอกาสทจะสงเสรมทรพยากรทมอย ใน หองสมดอกดวย หองสมดเสมอน หองสมดแมนเชสเตอรเปนผนำดานการปฏวตทางดจทลดวย การใชเทคโนโลยเพอใหบรการหองสมดเสมอน ซงเดมตงอยบนเวบไซตของสภาเทศบาลเมองแมนเชสเตอร เปนสวนทม


ทวไป และเขาใชบรการทดสอบทฤษฏการขบขออนไลน (Driving Theory Test) อกดวย บรการหนงสออเลกทรอนกส (e-book) และ e-audio มอยเกอบถง 35,000 รายการในป พ.ศ. 2557-2558 ในขณะท ผเขาใชบรการกวา 8,000 รายกดาวนโหลดแอพพลเคชนหองสมดไวใชงาน แอพพลเคชนท www.yourlibraryapp.co.uk/manchester ทำใหผใชบรการสามารถคนหาหนงสอ e-book และ audio-book ทมมากมายไดจากบนสมารทโฟนหรอแทบเลต และยงสามารถใชสแกนบารโคดของหนงสอใด ๆ กตามเพอตรวจสอบวามอยทหองสมดของแมนเชสเตอรหรอไม และหนงสอนนมอยในหองสมด ณ ขณะนนหรอไม จากนนสมาชกกสามารถจองหนงสอเลมดงกลาวและไปรบตวเลมจากหองสมดทใกลทสดได การเขาถงบรการหองสมดตาง ๆ ทางดจทลไมใชเรองยากอกตอไป รอยละ 22 ของการยมหนงสอตอสามารถทำไดทางออนไลน เชนเดยวกบรอยละ 69 ของการจองหนงสอ ประมาณรอยละ 70 ของการยมทงหมดในหองสมดในปจจบนสมาชกสามารถทำไดดวยตวเองผานเครองบรการอตโนมต ทำให เจาหนาทประจำหองสมดมเวลามากขนทจะใหคำแนะนำแก ผมาใชบรการทตองการความชวยเหลอซงมจำนวนเพมขนถงรอยละ 85

Archives + สำนกงานระเบยนประวตแหงมหานครแมนเชสเตอร หรอ Greater Manchester County Record Office (GMCRO) อยภายใตการดแลของสภาเทศบาลเมองแมนเชสเตอร ทำหนาทเกบรกษาเอกสารสำคญ/เอกสารจดหมายเหต รวมทงการระบทมา รวบรวม เกบรกษา และสนบสนนใหประชาชนสามารถเขาถงมรดกทางประวตศาสตรในรปของเอกสาร หายากเกยวกบมหานครแมนเชสเตอร สภาเทศบาลเมองยงมหองเกบเอกสารสำคญและบรการประวตศาสตรทองถน ของตนเองกระจายอยทวไปในตวเมอง โดยใชชอเรยกวา หองจดหมายเหตแมนเชสเตอรและการศกษาในทองถน (Manchester Archives and Local Studies) หนวยงานแหงนเกบรวบรวมบนทกประวตของชมชน สมาคม องคกร สถานทสำคญทางศาสนา ธรกจ หนวยงานราชการสวนทองถน หนงสอและภาพถายประวตศาสตรทองถนของแมนเชสเตอร โดยหองสมดกลางยงเปนกรสมบตแหงหนงสอหายาก หนงสอทจดพมพครงแรก และหนงสอทจดพมพเปนกรณพเศษอกดวย การพฒนาหองสมดกลางขนใหมนบวาเปนโอกาสอนดทจะไดนำเอาขมสมบตดงเดมของแมนเชสเตอรมาแสดงใหผคนทวไปไดเหน โดยการผสมผสานบรการเกบเอกสารสำคญของทงสองหนวยงานขางตนทตงอย ในใจกลางเมองและพนธมตร


อน ๆ เขามาเปนสวนหนงของบรการ Archives+ ซงเปนบรการจดเกบเอกสารสำคญสำหรบทงแมนเชสเตอรและแควน แมนเชสเตอร Archives+ เปนสถานทเกบรกษาและจดแสดงเอกสารสำคญและประวตศาสตรครอบครวของภมภาค นบเปนครงแรกทระเบยนประวตจำนวนหลายพนของภมภาคไดถกจดเกบรวบรวมไวในทเดยวกนเพอสรางบรการทไมมใครเทยบไดในดานทรพยากรหองสมดและการใหผใชบรการสามารถเขาถงและมสวนรวม บรการดงกลาวยงรวมถงการรวมเปนพนธมตรกบผใหบรการดานเอกสารสำคญและประวตศาสตรครอบครวรายอน ๆ ในภมภาคเสมอนกบเปนปายบอกทางใหกบชาวเมองแมนเชสเตอรและผมาเยอนใหสามารถคนพบขอมลดานมรดกและวฒนธรรมทมงคงจากทวมหานครแมนเชสเตอร สภาเทศบาลเมองแมนเชสเตอรไดยนใบสมครรอบทสองสำหรบ Archives+ไปยงกองทนสลากกนแบง (Heritage Lottery Fund- HLF) เมอเดอนมถนายน พ.ศ. 2555 การสมครครงนประสบความสำเรจและไดรบเงนชวยเหลอจำนวน 1.55 ลานปอนดจากกองทนน สวนตางๆ ภายใน Archives+ ทไดรบเงนสนบสนนจากกองทน HLF น สรางความตระหนกในกลมผใชบรการทงทเปนผใชบรการเดมและกลมผใชบรการ

รายใหมทกวางขวางทสดเทาทเปนไปได และทำใหพวกเขาสามารถเขาถงประวตศาสตรของเราไดอยางงายดายยงขนโดยผานทางพนทการจดนทรรศการในหองสมดกลาง อาศยเทคโนโลยดจทลททนสมยทสดเพอใหไดผลสงสด และดำเนนแผนงานการศกษา/แผนงานสภายนอก (outreach program) กบกลมผใชบรการใหมรวมถงครอบครว โรงเรยน นกทองเทยว เยาวชน และชมชนองสถานท 5 (placed based communities) ตาง ๆ Archives+ นทรรศการดจทล และกายภาพ Archives+ ไดจดพนทนทรรศการทนาตนเตนขนภายในหองสมดกลางเพอมอบโอกาสใหมๆ ใหผทเขาใชบรการจำนวนมากยงขนไดคนพบความกวางใหญไพศาลของหองเกบเอกสารสำคญ/เอกสารจดหมายเหต แลกเปลยนเรองราวของตน และพบกบประสบการณประวตศาสตรแหงมหานครแมนเชส-เตอรดวยตนเอง การจดแสดงในสวน The Archives+ ไดรบความนยมอยางสงในปแรก ตวอยางเชน

5 Placed based community หมายถงความสมพนธของชมชนในฐานะทเปนสวนหนงของการศกษาทผเรยนจะเรยนรสงตางๆ จากชมชนหรอสถานททตนอาศยอย


• ประมาณรอยละ 70 ของผทมาเยอนหองสมดกลางไดเขาชมนทรรศการ Archives+ ดวย

• หอภาพยนตรนอรธเวสต (North West Film Archive) และหองชมภาพยนตร BFI Mediatheque มผเขาใชบรการ 8,800 ครง จำนวนภาพยนตรทฉาย 37,500 เรอง

• Postcard interactive (มมสงอเมลโปสการดประวตศาสตรถงเพอน) มการสงโปสการด 5,840 ฉบบ

• ผทมาเยอนหองสมดกลางรอยละ 25 มาจากนอกแควนตะวนตกเฉยงเหนอ

• เยาวชนรอยละ 90 เหนวาหองสมดกลาง “เปนมตร” ตอเยาวชน

• มการใชคอมพวเตอรคนประวตศาสตรครอบครว/พนเมอง 30,000 ครง

• มผเขาเยยมโตะขอมลประวตศาสตรครอบครว 3,000 ราย (ดแลโดยอาสาสมครจากสมาคมประวตศาสตรครอบครวแหงแมนเชสเตอรและแลงคาเชยร) มผ เขารวมงานประวตศาสตรครอบครว ทจดขนกวา 1,000 ราย

• มปรมาณผเขาใชบรการคนขอมลเอกสารสำคญและหนงสอหายากเพมขนรอยละ 120 หรอมการสบคน 8,200 รายการ

แผนงานสนบสนนการเรยนรและบรการสภายนอกแผนใหมทครอบคลมพนททวมหานครชวยใหประชาชนไดเรยนรและเหนคณคาหนงสอทมความสำคญระดบชาต แผนงานนไดทำใหเกดการจดงานและกจกรรมกวา 300 งานใหกบผคนจำนวน 20,842 คน รวมถง 2,520 ครอบครวและเยาวชน 2,299 คนในพนทนอกเขตเมองและภมภาค

การพฒนาทรพยากรหองสมด เปาหมายประการหนงของบรการไดแกการทำใหมนใจวาทรพยากรตางๆ ของหองสมดสะทอนใหเหนถงแมนเชสเตอรในศตวรรศท 21 ในป พ.ศ. 2557 - 2558 เราไดสะสมเอกสารสำคญและหนงสอทสำคญเชน • หนงสอของชมชนในพนท - หนงสอหลากหลายประเภทม

เนอหาเกยวของกบชมชนทหลากหลายของแมนเชสเตอร อนเปนการเฉลมฉลองชวตของผคนทอาศยอยในเมองแหงน

• ศนยทรพยากรดานความสมพนธระหวางชาตพนธ อาหมด อกบาล อลลาห (Ahmed Iqbal Ullah Race Relations Resource Center) เกบรกษาเอกสารสำคญเกยวกบ


ความเคลอนไหวของเยาวชนเชอสายเอเชย ประวตศาสตรจากคำบอกเลาของชาว Lisapo Congolese ศนยเกบรกษาเอกสารสำคญเกยวกบประชากรผวส ในแมนเชสเตอร ทางเหนอ และบรรดาหนงสอเกยวกบศลปะของชนผวดำ

• เอกสารสำคญดานการควบคมการกอสราง - ระเบยนควบคมการกอสรางของสภาเทศบาลนครยอนหลงไปถงป พ.ศ. 2433 ปจจบนถกจดเกบไวทหองสมดกลาง เดมขอมลดงกลาวจะถกเกบไวทสวนตอขยายหองใตดนทศาลาวาการเมอง หองเกบนมความสำคญอยางยงทางสถาปตยกรรมและประวตศาสตร และเรากำลงหาทางระดมทนรวมกบมหาวทยาลยแมนเชสเตอร ภาพถายทชางภาพประจำศาลาวาการเมองเคยถายไวกถกโอนไปเกบไวทหองสมดเชนกน โดยภาพเหลานบนทกเหตการณในชวงป พ.ศ. 2493 - 2543 และเปนการบนทกภาพเมองและผลงานของสภาเทศบาลนครไวในรปแบบภาพถายไวไดอยางโดดเดน

ศนยเกบรกษาขอมลสำคญในรปแบบเสยง หรอหอแถบบนทกเสยงนอรธเวสต (The North West Sound Archive-NWSA) คอสถานททบนทก เกบรวบรวม และรกษาเสยงของชวต ประวตศาสตร และขนบธรรมเนยมประเพณของภมภาคตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศองกฤษทเคยไดบนทกเสยงเอาไว และเมอไมนานมานไดถกโอนไปใหสำนกงานระเบยนประวตในหองสมดกลางแหงมหานครแมนเชสเตอรเกบรกษา บนทกเสยงเหลานเปนสวนเสรมขอมลทอย ในรปกระดาษ

ภาพถาย และภาพยนตรทไดรบการจดเกบไว ณ หองสมดนอยกอนแลว นบแตเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2557 เปนตนมา เอกสารการจดทะเบยนการเกด สมรส และการมรณะในแมนเชสเตอรตลอด 100 ปทผานมาไดถกนำไปเกบรกษาไวทหองสมดกลางแหงแมนเชสเตอร และประชาชนกสามารถขอสำเนาเอกสารทเกยวกบประวตศาสตรของครอบครวไดทหองสมดแหงน การเกบรกษาขอมลในรปดจทล: เขาถงทางออนไลนไดงายดายยงขน มบรการโปรแกรมแปลงสอใหอย ในรปแบบดจทลเพอทำใหหนงสอและสอจำนวนมากทมอย ในหองสมดสามารถเขาถงทางออนไลน ปจจบนนสอดงกลาวประกอบดวย • การแปลงขอมลประวตศาสตรครอบครวไวในรปแบบ

ดจทล เปนความรวมมอกบ findmypast.co.uk และ ancestry.co.uk เพอทำใหประวตศาสตรครอบครวทเปนทรจกกนดของเราจำนวนกวา 10,000,000 ครอบครวอยในรปแบบดจทล รวมทงทะเบยนผเสยภาษ (rate books) ประวตสถานสงเคราะห (workhouse records) ระเบยนโรงเรยน ระเบยนของโบสถ ระเบยนการฝงศพ และระเบยนเรอนจำ ในป พ.ศ. 2557 - 2558 มผเขาชมภาพถายและ สำเนาหลกฐานกวา 4.1 ลานชน ทงนผสนใจสามารถ


เขาถงขอมลเหลานไดโดยไมตองเสยคาใชจายทหองสมดทกแหงในแมนเชสเตอร

• ภาพถาย - ผสนใจสามารถเขาชมภาพถายโบราณของเมองแมนเชสเตอรจำนวนกวา 100,000 ภาพ ไดท Local Images Collection (www.images.manchester.gov.uk) และ Archives+ Flickr photostream 6 ในป พ.ศ. 2557 -2558 มผเขาชมภาพถายกวา 5.7 ลานภาพบน Archives+ Flickr Photstream

• แคตตาลอก - Greater Manchester Lives เปนแคต- ตาลอกรานคาทใหผใชสามารถหาทกสงไดในทเดยวและเปนชองทางท ใหผ ใชสามารถเขาถงเอกสารสำคญดาน การศกษาเกยวกบทองถนและภาพถายทมการสะสมไวใน หอเกบเอกสารสำคญในมหานครแมนเชสเตอร ปจจบนมกวา 1,000,000 รายการอยในแคตตาลอก และภาพถายกวา 100,000 รป ในป พ.ศ. 2557 - 2558 มผเขาเยยมชม 23,592 ครงและมการเขาชมเอกสาร 101,028 หนา

• Archives+ blog - ตพมพเรองราวและเนอหาจากการคนควารวบรวมของอาสาสมคร มผเขาชมจำนวน 37,188 ครง ในป พ.ศ. 2557-2558

สงสำคญลำดบตน ๆ ในอนาคต รายการสรปสงทเปนความสำคญลำดบตนๆ ในอนาคตของบรการหองสมด ไดแก • รายได / การบรหารเชงพาณชย - เราประสบความ

สำเรจในการสรางรายไดจากชองทางใหมๆ ผานทางการคาปลก รานกาแฟ การใหใบอนญาต/การอนญาตใหผลตซำ (licensing / reproduction) และการคนควาเกยวกบประวตครอบครว ขณะนเราอยระหวางการหาชองทางใหมๆ เพมเตมสำหรบการใหบรการเชงพาณชยและหา รายไดสำหรบแผนกเกบเอกสารสำคญ Archives+ และหองสมดกลาง (Central Library)

• โอกาสการระดมทนและหาผใหการสนบสนน - เรามองหาผใหการสนบสนนอยอยางตอเนองและขอเงนชวยเหลอเพอชวยใหเราสามารถดำเนนการพฒนาโปรแกรมกจกรรมสำหรบหองสมดกลางตอไปได และทำใหเราสามารถนำทรพยากรและหนงสอตาง ๆ ทเกบไวมาใหถงมอผใชบรการตามชมชนทวแมนเชสเตอร เราทำงานรวมกบมหาวทยาลยแมนเชสเตอรเพอแสวงหาความเปนไปไดทางดานเงนทนในการดดแปลงเอกสารและหนงสอสำคญทรวบรวมไวใหอยในรปดจทล

6 https://www.flickr.com/people/manchesterarchiveplus/


• มงเนนทละแวกบาน พฒนายทธศาสตรผานการทำใหเปนดจทลและการมสวนรวมเพอทำใหสามารถนำเอกสารสำคญและหนงสอทเกบไวในหองสมดกลาง ออกไปสชมชนและละแวกบานในพนทตาง ๆ ทวมหานครแมนเชสเตอร โดยเฉพาะกบกลมเยาวชน ครอบครว และโรงเรยน

• แผนงานทางวฒนธรรม ตอยอดความสำเรจจากหองสมดกลางในฐานะสถานททางวฒนธรรมสำคญของเมอง และชกชวนใหศลปนใชผลงานของพวกเขาในการสราง แรงบนดาลใจในการสรางผลงานทางศลปะ เพอชวยทำใหหองสมดละแวกบานเปนศนยกลางทางวฒนธรรมภายในชมชน

• รปแบบดจทล รวมงานกบพนธมตรอยางตอเนองในการแปลงสงทเกบรกษาไวในหองสมดใหอย ในรปแบบดจทลและใหผใชบรการสามารถเขาถงไดทางออนไลน

• การเกบรกษาในรปแบบดจทล เอกสารสำคญในอนาคตจะถกสรางขนในรปแบบดจทล การทำใหมนใจวาขอมลในรปแบบดจทลทมคณคาจะยงสามารถนำมาใชไดในอนาคตขางหนานบเปนสงททาทาย เราทำงานรวมกบหนวยบรการเกบรกษาเอกสารสำคญทวภมภาคตะวนตกเฉยงเหนอเพอสรางมาตรฐานและเครองมอสำหรบการน

• การใหอำนาจ อาศยทกษะและประสบการณทหลากหลายของอาสาสมครมาใช ในการใหบรการดานหองสมดท กวางขวางขน พยายามขยายฐานอาสาสมครโดยเฉพาะอยางยงในหมเยาวชนเพอเปนการพฒนาทกษะและชวย

ปทางสอาชพ ทำใหชมชนเขามามบทบาทดวยโครงการมรดกชมชนและโครงการจตอาสา (community and voluntary heritage projects) ในระดบละแวกบานตอไป

• การเรยนร ทำงานรวมกบโรงเรยน เยาวชน และพนธมตรอยางตอเนองเพอทำใหมนใจวาเอกสารสำคญทจดเกบไวจะถกใชเพอสรางแรงบนดาลใจใหเกดการเรยนร พฒนาทกษะใหม ๆ และสรางความสำนกในถนทอยอาศย (sense of place)

• การเปนหนสวนหรอพนธมตร ขยายขดความสามารถตอไปโดยการรวมเปนหนสวนกบพนธมตรของเราและอก 9 เขต ในพนทมหานครแมนเชสเตอร (Greater Manchester)

บทสรป บรการดานหองสมดในแมนเชสเตอรไดปฏรปตวเอง และความเปลยนแปลงนเกดขนอยางรวดเรว การบรการของหองสมดในปจจบนไดรบความเชอถอในระดบสงและถกมองวามบทบาทสำคญเปนใจกลางของทกชมชนในพนทเมอง หองสมดตาง ๆ ในแมนเชสเตอรไดผานการปฏรปอยางมนยยะสำคญในชวงทศวรรศทผานมา สวนหนงทไดรบการพฒนาไดแกการลงทนกอนใหญในการกอสรางอาคารหองสมดตาง ๆ ทงนเพอทำตามวสยทศนทตองการใหเกดบรการหองสมดสำหรบประชาชนททนสมย มคณภาพ ยงยน และครอบคลม ทงนโดยใหบรการผานแผนงานททำใหเกดความทนสมย การตกแตงและ


เปลยนอาคารหองสมดเสยใหม โดยมงเนนการใชทตงรวมกน การพฒนาดานดจทล การมสวนรวมมากยงขนของชมชน และการเปนพนธมตร เพอใหมนใจวาทรพยากรและโอกาสดานการลงทนจะถกใชใหเกดประโยชนสงสด ทำใหขณะนพนทหองสมดรอยละ 70 ไดรบการปรบปรงใหดยงขนอยางมนยสำคญ สงทเปรยบเสมอนอญมณประดบยอดมงกฏสำหรบหองสมดทงหลายในแมนเชสเตอรกคอหองสมดกลางทไดรบการบรณะและตอขยายซงเปดใหบรการอกครงในเดอนมนาคม พ.ศ. 2557 หลงจากปดเพอปรบปรงและตกแตงใหมนาน 4 ปดวยงบประมาณ 48,000,000 ปอนด หองสมดแหงนเปนสวนทสรางความแขงแกรงใหกบบรการดานหองสมดทวพนทมหา-นครแมนเชสเตอร ปจจบนหองสมดแหงนประกอบดวย หองเกบเอกสารสำคญและศนยความเปนเลศแหงใหมซงใชเทคโนโลยดจทลในการสงเสรมสงทเกบไวในหองสมดใหกบกลมผ ใชบรการใหมๆ พรอมทงใหความสนใจเปนพเศษกบกลมเดก โรงเรยน ครอบครว และชมชนอนมความหลากหลาย นอกจากนหองสมดดงกลาวยงเปนทตงของหองสมดดนตร เฮนร วตสน (Henry Watson) ซงรวบรวมงานดนตรทมคณคาทสดชดหนงของหองสมดในประเทศองกฤษ และยงพฒนาแผนงานทางวฒนธรรมอนประกอบดวยกจกรรมและนทรรศการทดงดดผเยยมชมกวา 1,400,000 คนในปแรกทกลบมาเปดใหบรการ

นเปนชวงเวลาทนาตนเตนและทาทายสำหรบหองสมดใน มหานครแมนเชสเตอร ทงในดานการสานตอผลงานทเปนเลศทไดเคยทำเอาไวแลว และดานการพฒนาในอนาคต รวมถงการกอสรางอาคารหลงใหม ๆ การรวมมอกบหนวยงานอน การเปนพนธมตร และเทคโนโลยใหม ๆ ทามกลางสภาวะทยงคงตองมธยสถเชนในปจจบน

กระบวนทศนใหม : ปรากฏการณ

6565ตามไปด! 4 จงหวดขบเคลอนการอาน

การสงเสรมการอาน การรหนงสอ และอานออกเขยนได เปนภารกจของรฐทตองทำหนาทจดใหมระบบการศกษา ตลอดจนสงเสรมและสนบสนนการอานออกเขยนไดและการรหนงสอใหเกดขนอยางทวถง กลาวเฉพาะคำวา สงเสรมการอาน กมขอบเขตกวางขวางไมเฉพาะเพยงการศกษาในระบบหรอตามโรงเรยนเทานน แตครอบคลมถงการศกษานอกระบบและการเรยนรตามอธยาศยดวย ดงนน ภารกจในสวนนจงเปนงานหลกทสำคญของ กศน. หรอ สำนกงานสงเสรมการศกษา นอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ในสงกดกระทรวงศกษาธการ นอกจากนนยงมหนวยงานภาครฐและองคกรเอกชนอกหลายแหง ตางจดทำโครงการสงเสรมการอานกระจายอยในพนทตางๆ ครอบคลมทวประเทศ บางพนทอาจทำงานแยกสวนเปนเอกเทศ ขณะทบางพนทมการบรณาการความรวมมอการทำงานอยางเขมแขง เกดผลลพธรปธรรมเปนทนาพอใจ ดงกรณ

ตวอยางของ 4 จงหวดอนไดแก ฉะเชงเทรา ลำปาง กระบ และเชยงใหม มความโดดเดนและเปนแบบอยางของกระบวนการทำงานเชงพนท (Area-based) ทนาจะนำไปประยกตใชกบพนทอนๆ ได หนงสอมขา เดนไปหาคนอาน ทฉะเชงเทรา หากหองสมดเปนสถานทเดยวทมหนงสอใหอาน กอาจม คนจำนวนไมมากทจะสามารถเขาถงหนงสอ การอานกคงเปนสงทแปลกแยกจากชวต และสรางเสรมวฒนธรรมการอานใหเกดขนไดยาก ในพนทจงหวดฉะเชงเทรามโครงการสงเสรมการอานหลายโครงการทพยายามทำใหหนงสอไปถงมอ คนอาน แทนทจะรอใหคนเดนเขามาทหองสมดเพยงอยางเดยว

ตามไปด !4 จงหวดขบเคลอนการอานองคความรจากกระบวนการทำงานเชงพนท


ป 2553 จงหวดฉะเชงเทราไดรบการคดเลอกใหเปน 1 ใน 5 จงหวด “นครแหงการอาน” จงเปนโอกาสท กศน. จงหวดฉะเชงเทรา ไดจดกระบวนทพเพอแกไขปญหาการอานออกเขยนได สงเสรมการอานเพอนำไปใชในการทำงานและชวตประจำวน และเพมแหลงการอานในพนท กลไกทเปนหวใจหลกกคอแหลงเรยนรและบคลากรดานการศกษาของ กศน. ททำงานเชอมโยงกนตงแตระดบจงหวด อำเภอ ตำบล และชมชน จงหวดฉะเชงเทรามหองสมดอยทกตำบล ซงไดรบหนงสอทหมนเวยนมาจากหองสมดประชาชนอำเภอ โดยคร กศน. ตำบลเปนหวเรอใหญในการจดหนงสอและกจกรรมใหลงไปถงระดบหมบาน ดวยแนวคด “ทกททมคน จะตองมหนงสอ” มการสำรวจพนททเหมาะสม เชน บานผนำชมชน รานคา โรงพยาบาล สถานประกอบการ ฯลฯ เพอจดทำเปน “บาน

หนงสอ” จนครอบคลมพนททกหมบาน แตละแหงมหนงสอใหบรการไมนอยกวา 50 เลมรวมถงหนงสอพมพรายวน และนตยสารรายสปดาห และรายปกษ หนงสอจะถกหมนเวยนระหวางบานหนงสอเปนประจำทกเดอน เพอใหชาวบานไดอานหนงสอเรองใหมโดยไมตองใชงบประมาณจดซอเพมเตม แหลงอานหนงสอระดบชมชนเกดขนควบคไปกบ “เครอขายอาสาสมครสงเสรมการอาน” ซงเปนการทำงานดวยจตอาสาของผทสนใจงานดานการอานและอยใกลชดกบชมชน อาท เจาของบานหนงสอ อาสาสมครสาธารณสขประจำหมบาน (อสม.) คร ผ ใหญบาน แพทยประจำตำบล ฯลฯ โดย อาสาสมครจะไดเรยนรเทคนคการสงเสรมการอาน และการเกบขอมลความตองการดานการอานของชาวบานเพอสงตอไปยง กศน. ตำบล

“บานปญญะ” บานหนงสออจฉรยะ ตำบลเทพราช ซงไดรบรางวลบานหนงสอดเดนระดบประเทศ


กศน. จงหวดฉะเชงเทรามรถบสหองสมดเคลอนท ซงนำหนงสอไปสชมชนและโรงเรยนเกอบทกวนแทบไมไดหยดพก ผสมผสานกบกจกรรมทสอดคลองกบความสนใจของกลม เปาหมายแตละแหง เชน การเลานทาน การสงเสรมสขภาพ การทำขนม การทำงานศลปะ ฯลฯ สวน กศน. อำเภอหรอตำบลกไดนำแนวคดหองสมดเคลอนท ไปประยกต เปน รถซาเลงหนงสอ หรอตะกราหนงสอ ออกใหบรการในจดทมคนมารวมตวกนจำนวนมาก เชน ตลาดนด รานคา หรอสนามเดกเลน แมวาฉะเชงเทราจะผานพนวาระนครแหงการอานไปแลวหลายป แต สมง เสมยนรมย รองผอำนวยการสำนกงาน กศน. จงหวดฉะเชงเทรา ประเมนวา กลไกสงเสรมการอานท ไดวางรากฐานไวอยางมประสทธภาพ และกำลงใจของอาสาสมครทเหนผลงอกเงยจากการทำงาน สงผลใหบานหนงสอสวนใหญ

ยงคงดำเนนการตอมาจนถงปจจบน ทงน ในปงบประมาณ 2559 อาจจะเปนชวงหวเลยวหวตอทสำคญของโครงการบานหนงสอในทกๆ จงหวด เนองจากถกตดงบประมาณในการจดซอหนงสอพมพและนตยสารจากสวนกลาง

กจกรรมเลานทานและตอบปญหาอะไรเอย โดยหองสมดประชาชนอำเภอสนามชยเขต รวมกบ กศน. ตำบลคยายหม ณ โรงเรยนเทศบาลบางมะเฟอง

รถหองสมดเคลอนท ณ โรงเรยนสเหราสมอเซ ต.คลองเปรง อ.เมองฉะเชงเทรา

ปวยกอานได ไมปวยกอานด ท รพสต. เขาหนซอน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลเขาหนซอน อำเภอพนมสารคาม เปนโรงพยาบาลชมชนขนาดเลก แตมบคลากรและเครองมอทางการแพทยทพรอมใหบรการตลอด 24 ชวโมง เนองจากตงอยใกลเขตอตสาหกรรมหลายแหงของจงหวดฉะเชงเทราและปราจนบร จงทำใหโรงพยาบาลแหงนมผปวยปรมาณมาก หลากหลายเชอชาต ทงไทย จน ญปน เขมร พมา ลาว เวยดนาม ฯลฯ รวมถงลกหลานหรอญาตของผปวย หนาหองรอตรวจจงเปนพนทตงของ “มมหนงสอเยาวชนอจฉรยะ” ซงเนนใหบรการหนงสอสำหรบเดก นตยสาร และหนงสอพมพรายวน มสอการเรยนรจำลองเกยวกบอาหารประเภทตางๆ เพอใหความรดานโภชนาการแบบงายๆ ไมนาเบอ บตรควของโรงพยาบาลแหงน ไมใชเศษกระดาษใบเลกๆ แตเปนใบความรแผนโตสสนสวยงาม เพอใหผปวยไดรบความรในการดแลสขภาพใหแขงแรงไมเจบปวย พนทอานหนงสอของ รพสต. เขาหนซอน ดแลโดยคร กศน. ตำบล ซงชวยทำหนาทหมนเวยนหนงสอระหวางบานหนงสอแหงอนๆ รวมทงเขามาจดกจกรรมสงเสรมการอานใหกบเดกเปนระยะๆ เชน การใชเกม หนงสอเสยง และหนงสอแบบ interactive ทดงดดใจ แมในปงบประมาณ 2559 กศน. จะไมมโครงการจดซอหนงสอพมพและนตยสาร แตโรงพยาบาลกจะจดหางบประมาณจากสวนอนมาทดแทน เพอไมใหบรรยากาศการอานหนงสอของมมหนงสออจฉรยะตองซบเซาลง


บรรยากาศการสงเสรมการอานหนงสอในครอบครว ของบานสบฟา อำเภอแจหม

แจหมโมเดล บทเรยนจากอำเภอวกฤต สตนแบบ “นครการอาน” ลำปาง ผลการสำรวจของจงหวดลำปางระบวา อำเภอแจหมเปนพนททเดกมระดบความฉลาดทางปญญาหรอไอควตำกวาพนทอน เมอวเคราะหถงปจจยแวดลอมทางสงคมกพบวา เดกและครมอตราการอานหนงสอตำ ผปกครองใชเวลาวางในการดทวและมกปลอยใหเดกอยกบเกมตามลำพง เดกไมสนใจการอานและอานหนงสอไมออก ทางดานชมชนกขาดแหลงเรยนรและพนทอานหนงสอ ในศนยเดกเลกไมมหนงสอนทานหรอหนงสอสำหรบเดก จากวกฤตไดกลายมาเปนโอกาสในการเปลยนแปลง หลายหนวยงานทงสถานศกษา โรงพยาบาล องคกรปกครองสวนทองถน และภาคประชาสงคม ไดรวมกนเขาไปแกไขปญหาดงกลาว ปลายป 2554 ศนยเรยนรเพอครอบครวเขมแขง ซงเปนองคกรพฒนาเอกชนทขบเคลอนงานดานสขภาวะครอบครวในอำเภอแจหม ไดรเรมเวทประชาคมเพอสรางความเขาใจกบผนำของหนวยงานตางๆ ถงปญหาเดกและเยาวชนทอำเภอแจหมกำลงเผชญอย จนกระทงมการตงคณะทำงานเพอดำเนนงานรวมกน กลมเปาหมายของการดำเนนงานกคอ ผปกครองและครซงดแลเดกเลก เนองจากทฤษฎพฒนาการเดกเชอวาเดกอาย 0-6 ป เปนชวงวยทสมองเปดรบการเรยนรไดดทสด ชวยใหเดกไดซมซบทกษะทางภาษา และมพฒนาการดานสงคม อารมณ และจตใจ ไปพรอมๆ กน

ผปกครองและครศนยเดกเลกจำนวน 80 คนไดเขารวมการอบรมหลายหวขออยางตอเนองทกป เชน การพฒนาสมองของเดก การคดเลอกหนงสอทเหมาะสมกบชวงวย เทคนคการเลานทาน การทำหนงสอทำมอ ฯลฯ จนกระทงผผานการอบรมไดเปนกำลงสำคญในการสานตอความรดานการสงเสรม


การอานสำหรบเดกใหกบคนในชมชน เชน เขาไปชวยจดกจกรรมในศนยเดกเลกทกแหงในอำเภอแจหมจำนวน 25 ศนย ภาคเครอขายไดรวมกนพฒนาพนทการอานและจดหาทรพยากรการอานใหเพยงพอกบความตองการ เนนการทำมมอานหนงสอในบาน ซงเกดขนกวา 75 หลงคาเรอน โรงเรยนบางแหงใหความสนใจกบแนวคดนมาก ผอำนวยการโรงเรยนกไดกระตนใหผปกครองเหนถงความสำคญ จนกระทงบานของนกเรยนทกคนมมมอานหนงสอ ทรพยากรหนงสอทหมนเวยนระหวางบานหนงสอแตละแหง ไดมาจากการประสานความรวมมอไปยงหนวยงานภายนอก เชน แผนงานสรางเสรมวฒนธรรม-

การอาน และสมาคมผจดพมพและจดจำหนายหนงสอ- แหงประเทศไทย รวมทงมการจดทำผาปาหนงสอใน 12 หมบาน เพอหาทนทรพยมาจดซอหนงสอทสอดคลองกบ ความตองการของเดกๆ มการถอดบทเรยนในการทำงานสงเสรมการอานในพนทอำเภอแจหม จนไดกลายมาเปน “แจหมโมเดล” ซงเปนการพฒนาพนทตนแบบสงเสรมการอานในศนยพฒนาเดกเลกของทองถน โดยการขบเคลอนอยางมสวนรวมของหนวยงาน ในพนท เชน สถานศกษาทงในและนอกระบบโรงเรยน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล องคกรปกครองสวนทองถน เพอกลมเปาหมายกคอเดกปฐมวย

ผลทเกดขน - ระดบบคคล - ระดบครอบครว - ระดบชมชน - บรรจวาระการอานเขาสแผนปฏบต ราชการของ อปท. - พฒนาเปน “พนทตนแบบ” 2 แหง

ประชาชนตระหนก เหนคณคา และใชความร

ในการสรางเสรมคณภาพชวต

จดกจกรรมสงเสรมการอานเปนตวขบเคลอนโดยทกภาคสวน มสวนชวยใหลกหลานมนสยรกการอาน

กลไกขบเคลอน ระดบตำบล

(คณะทำงานตำบล และผประสานงาน ระดบหมบาน)

SCG

ประชาชน

3 เทศบาล

5 อบต.

ศนยเรยนร

วด

สพฐ.

กศน.

ภาค

แจหม โมเดล

เครอขาย อาสาสมคร สงเสรม การอาน

เครอขาย ครอบครว รกการอาน

กลไกขบเคลอน ระดบอำเภอ (คณะทำงาน

อำเภอ)


หลกคดในการสรางสงคมทมวฒนธรรมการอานของแจหมโมเดลกคอ จะตองมพนทกายภาพทเออตอนสยรกการอาน มทรพยากรการอานทเพยงพอ มกลไกขบเคลอนกจกรรม อยางตอเนอง และมการถายทอดคณคาการอานจากรนสรน กระบวนการทำงานจงมทงการเพมพนทการอาน การจดกระบวนการเรยนรใหกบชมชน เพอใหชมชนสามารถประยกตการจดกจกรรมสงเสรมการอานไดดวยตนเองเพอใหเกดความยงยนในพนท ตวอยางกจกรรม อาท การผลตนทานทำมอ กจกรรมสรางอาสาสมครสงเสรมการอานรนเยาว การจดตงกองทนและระบบสวสดการหนงสอทดำเนนการโดยชมชน ตลาดนดการอาน ฯลฯ ผลสำเรจทสำคญของแจหมโมเดลกคอ มพนทการอานเพมขนทงทบาน ชมชน และสถานศกษา มหนงสอเพมขนทงสอทผลตขนเอง จากการจดหาของกลมรกการอาน ทองถน และจากการสนบสนนของภาค องคกรปกครองสวนทองถนไดบรรจกจกรรมสงเสรมการอานไวในขอบญญตของทองถน ความเปลยนแปลงทเกดขนกบคนในพนทกคอ แกนนำมศกยภาพในการทำกจกรรมสงเสรมการอานไดดวยตนเอง เดกและครอบครวอานหนงสอมากขน มความสข มจตอาสา กลาแสดงออก รวมทงมบคคลตนแบบทสามารถสรางแรงบนดาลใจใหแกคนอนๆ จงหวดลำปาง ไดรบการคดเลอกใหเปน “นครแหงการอาน” ถง 2 ครง ครงแรกเมอป 2553 และอกครงหนงในป 2558

ในครงหลงนมการปรบคณะกรรมการสงเสรมการอานใหม มประธานมาจากมลนธโยนกซงเปนองคกรภาคประชาชน ทำงานรวมกบภาคทงภาครฐ สวนทองถน และเอกชนอกหลายแหง ทศทางในการทำงานสงเสรมการอานรวมกนกคอ “รกลก รกครอบครว รกลำปาง รกการอาน” โดยม “แจหมโมเดล” เปนตนแบบของการทำงานระดบพนทดานการสงเสรมการอานสำหรบเดกปฐมวย โครงการสงเสรมการอานทนาสนใจของลำปาง เชน โครงการเลาเรองบาเกา (เลาเรองอดต) โครงการเรงรดพฒนาการอาน รเรองและสอสารได โครงการคายภาษาพฒนาการอานเขยน โครงการเลาเรองเมองนทานสรางจนตนาการสานคณธรรม โครงการหมอภาษาพฒนาเยาวชน ฯลฯ ปจจบนจงหวดลำปางมหองสมดประชาชนจำนวน 14 แหง มอาสาสมครสงเสรมการอานในทกตำบลจำนวนกวา 1,000 คน มบานหนงสอชมชนกวา 400 แหง คดเปนประมาณรอยละ 50 ของจำนวนหมบานทมทงหมด นอกจากพนทอำเภอแจหมแลว ลำปางยงมกรณศกษาของอำเภออนๆ ทประสบความสำเรจอกหลายแหง ซง กศน. จงหวดลำปาง มบทบาทเกบรวมรวมบทเรยนดงกลาว เพอกอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางผททำงานดานการสงเสรมการอานแตละพนท ซงในอนาคตอาจเกดเปนโมเดลใหมๆ สำหรบประยกตใชในการดำเนนงานระดบจงหวดอกกเปนได

พรทพย มมานะ กบบานหนงสอชมชน พรทพย มมานะ เปนผทรกการแสวงหาความรจากการอานหนงสอ เธอไดยมหนงสอดานการเกษตรจากหองสมดประชาชน มาอาน ควบคกบการหาความรจากอนเทอรเนต การสอบถามจากผร และลองผดลองถก จนกระทงประสบความสำเรจในการทำไรสบปะรดดวยปยชวภาพ นองใหม ลกชายของพรทพยกเปนเดกทชอบอานหนงสอเชนกน จงเกดเปนมมหนงสอเลกๆ ในบาน ทมหนงสอสำหรบเดกและนตยสารทคนในบานชนชอบ นองใหม จะคอยออกไอเดยวา อยากจะปรบเปลยนพนทใหเปนแบบไหน อยากอานหนงสออะไรบาง ทงยงชกชวนเพอนๆ ใหมาอานหนงสอ เลนสนก และทำงานศลปะทบานของตน ผลงานททำเสรจแลวถกตดอยใตถนบาน เมอเดกๆ ไดเหนกเกดความภมใจ เมอไดรบการคดเลอกใหเปน “บานหนงสออจฉรยะ” บานของพรทพยกไดรบการสนบสนนหนงสอหลากหลายประเภทจาก กศน. เชน หนงสอพมพรายวน ขวญเรอน คสรางคสม ฯลฯ ทำใหมชาวบานแวะเวยนมาอานหนงสอทบานเพมขนทงเดกและผใหญ โดยพรทพย มบทบาทเปน “อาสาสมครสงเสรมการอาน” ตวอยางกจกรรมทชวยกระตนการอานใหกบชมชนดวยบรรยากาศทเปนสขกคอ การพาเดกๆ ไปอานหนงสอใหผปวยและคนแกฟง ป 2558 พรทพย มมานะ เจาของบานหนงสอชมชนบานสบฟา อำเภอแจหม จงหวดลำปาง ไดรบโลรางวลพนทสรางสรรคอนดบ 1 เพอพฒนาเดกเยาวชนและครอบครว สาขาสรางเสรมวฒนธรรมการอาน จากสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม สขภาพ


กระบ เมองแหงการเรยนร และสรางสรรค จงหวดกระบไดกำหนดวสยทศน 2020 เพอทจะเปน “เมองทองเทยวคณภาพระดบนานาชาต เกษตรอตสาหกรรมยงยน สงคมนาอย และปรบตวเทาทนตอบรบทการเปลยนแปลง” โดยไดวางแนวทางการดำเนนงานออกเปน “12 วาระกระบ” ซงหนงในนนมวาระทวาดวย “กระบ...เมองแหงการเรยนรและสรางสรรค” ดงนนในชวงไมกปทผานมากระบจงมกจกรรม สงเสรมการอานควบค ไปกบการสรางแหลงเรยนร ใหมๆ หลายแหง ทงหองสมด แหลงเรยนรดานประวตศาสตร ศลปะ และทรพยากรธรรมชาต ศนยการเรยนรวฒนธรรมอนดามน กอตงโดยเทศบาลเมองกระบ กำลงจะเปดใหบรการอยางเปนทางการปลายป 2559 เปนแหลงเรยนรดานศลปวฒนธรรมทงแบบโบราณและรวมสมย ประกอบดวยพพธภณฑลกปด ซงเปนผลงานศลปะทสะทอนความรงเรองดานงานชางและการคาขายของจงหวดชายทะเลอนดามนของไทย จดแสดงลกปดโบราณลำคาทขดพบจากแหลงคลองทอม นำเสนอดวยสอ interactive ท นาสนใจคอจะมโรงลกปดใหผสนใจไดเรยนรการผลตลกปด ตามกรรมวธแบบโบราณดวยการลงมอปฏบตจรง อาคารอกสวนหนงเปนหอศลปอนดามน ซงมผลงานศลปะของศลปนจากทวประเทศและศลปนตางชาตทมชอเสยง รวมทงแกลลอรสำหรบจดนทรรศการหมนเวยน

พพธภณฑลกปดและหอศลปะภายในศนยการเรยนรวฒนธรรมอนดามน


ทวเมองกระบม ประตมากรรมสาธารณะ ประดบอยตามสแยก รมฟตบาท และจดทองเทยวสำคญ ซงนอกจากจะสรางความสนทรยะแลวยงสอความหมายถงสงทมคณคาของจงหวดใหชนรนหลงไดเรยนร เชน ประตมากรรมนกออกบรเวณจดชมววเขาขนาบนำทสะทอนบคลกของคนกระบทวา “บนใหสง มองใหไกล ไปใหถง” ประตมากรรมมนษยโบราณ ซงสะทอนใหเหนถงความเปนมาทเกาแกของทองถน ประตมากรรม ชางชกระบ ซงบอกเลาวาครงหนงกระบเคยเปนจงหวดทม ชางปามากทสดในประเทศไทย ใกลกบทาเรอคลองจหลาดซงเปนจดหลกทนกทองเทยวเดนทางไปยงหมเกาะตางๆ กำลงมการกอสรางแหลงเรยนรทสำคญ ไดแก การดดแปลงเรอรบหลวงลนตาทเสยหายจากเพลงไหมใหกลายเปนพนทเรยนรททนสมยสำหรบเยาวชนกระบ ประกอบดวยพพธภณฑวาดวยประวตเรอและประวต-ศาสตรเมองกระบ และแหลงเรยนรทเนนใหเยาวชนมพนทใน

การแสดงออก เชน หองจำลองการเปนพธกร หองฉายภาพยนตร หองดนตร นทรรศการ และลานกจกรรมสาธารณะ ฯลฯ จากเรอรบหลวงลนตาสามารถเดนเชอมไปยง TK park กระบ หรออทยานการเรยนรกระบ (อยระหวางการจดสราง) ซงเปนสวนเตมเตมการเรยนรดวยตนเองของเยาวชนใหสมบรณยงขน เมอมแรงบนดาลใจหรอไดคนพบสงทตนเองสนใจแลว กสามารถแสวงหาความรเพมเตมจากหองสมด อนเทอรเนต และสอการเรยนรททนสมย ปจจบน องคการบรหารสวนจงหวดกระบอยระหวางการสรางความรบรแกเยาวชน ชาวกระบ และนกทองเทยว เกยวกบพพธภณฑเรอรบหลวงลนตาทกำลงจะเปดใหบรการเรวๆ น และสรางกระบวนการมสวนรวมในการพฒนาหองสมด TK park ซงกำลงเรมกอสราง ทงน สมศกด กตตธรกล นายก-0องคการบรหารสวนจงหวดกระบคาดวา จดนจะกลายเปนแหลงเรยนรทสำคญไมใชเพยงของจงหวดแตเปนของกลม


จงหวดภาคใตฝงอนดามน เพราะจงหวดใกลเคยงยงขาดพนทการเรยนรททนสมย โดยวางแผนใหการบรหารพพธภณฑดำเนนการโดยผเชยวชาญมออาชพเพอใหเกดประสทธภาพสงสด ในป 2558 จงหวดกระบไดรบการคดเลอกใหเปน “นครแหงการอาน” บรรยากาศการเรยนรของกระบจงมความคกคกยงขน และเปนโอกาสทภาคสวนตางๆ ททำงานดานการสงเสรม การอานอยแลวไดรวมมอกนอยางบรณาการ ทง กศน. โรงเรยน ศนยเดกเลก สาธารณสข และองคกรปกครองสวนทองถน การสงเสรมการอานของจงหวดกระบเนนการปลกฝงวฒนธรรมการอานใหกบเดกเลก มโครงการ “แรกเกดเรมอาน” ซงจดอบรมความรดานการสรางนสยการอานใหกบแม อาสาสมครสาธารณสขประจำหมบาน (อสม.) และครศนยเดกเลก โดยมอทยานการเรยนรกระบ ทกำลงจดตงจะชวยเขามาอดชองวางดานการสงเสรมการอานและทกษะในการคนควาขอมลใหกบกลมวยรน ในสวนของ กศน. จงหวดกระบ มโครงการสำคญคอการนำ รถบสหองสมดเคลอนทออกไปจดกจกรรมรวมกบคร กศน. ตำบล ในปงบประมาณ 2559 กระบจะมรถโมบายเพมอก 9 คน ซงจะสามารถรองรบโครงการ “คาราวานสงเสรมการอานเคลอนทสชมชนทง 8 อำเภอ” เพอกระจายโอกาสในการ เขาถงทรพยากรการอานและกจกรรมทสรางสรรค

กจกรรมสรางความรบรเกยวกบการกอตงอทยานการเรยนรกระบ


ประวตร ทบเทยง ผอ.กศน. จงหวดกระบกลาวถงปจจยททำใหการสงเสรมการอานของกระบมรากฐานทมนคงวา เปนผลจากการมนโยบายทชดเจนเรอง “วาระกระบ” การมคณะกรรมการขบเคลอน “กระบนครแหงการอาน” ทเปนรปธรรม ผนำทงระดบจงหวดและระดบทองถนมความเขมแขงและเอาใจใสงานดานการศกษา การจดกจกรรมสงเสรมการอานควบคกบการสรางแหลงเรยนร รวมทงการประสานความ รวมมอกบหนวยงานนอกพนท เชน สำนกงานอทยานการ-เรยนร และแผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน สสส.

“เชยงใหมอาน” เมอพลเมองไมรอรฐ ลกขนปฏบตการดวยตนเอง การขบเคลอนงานสงเสรมการอานของจงหวดเชยงใหม แตกตางจากความสำเรจของพนทจงหวดอนๆ ตรงทไมไดเปนการดำเนนงานโดยกลไกของหนวยงานรฐ แตเปนการลกขนมาจบมอกนของภาคภาคประชาชน ทมองเหนปญหาการ-อานของคนเชยงใหม เชน คนรนใหมเรมหนไปใชเทคโนโลยมากขนจนละเลยการอานซงเปนพนฐานของการแสวงหาความร ผทอาศยอย ในพนทหางไกลยงขาดโอกาสและเขาไมถงทรพยากรการอาน พนทการอานทมอย ในจงหวดเชยงใหม ไรชวตชวา และขาดหนงสอนาอานสำหรบเดกและเยาวชน

กจกรรมสงเสรมการอานกบการพบกระดาษตกตารปสตว โดยรถบสหองสมดเคลอนท ณ ลานวฒนธรรม หลงศาลากลางจงหวดกระบ


“ในเชยงใหมมกลมทสนใจงานดานสงเสรมการอานและทำงานดานนอยแลว แตตางคนตางทำในพนทของตวเอง ไมไดชวยกน เรามองวาการทำงานกนเปนเครอขายจะทำใหงานมพลงขน” ททยา อนสสรราชกจ เลาถงจดเรมตนของโครงการ “เชยงใหมอาน” เมอปลายป 2556 ซงองคกรในเชยงใหมทงรฐ เอกชน และภาคประชาชนกวา 70 แหงไดหารอและกลนกรองกระบวนการทำงานรวมกน จนในทสดมองคกร 11 แหงทเปนแกนหลกในการขบเคลอนงาน ไดแก กลมบานเรยน โรงเรยนชมชนมอวาค ชมชนสมเดจยา โรงเรยนโจะมาโลลอหลา หองสมดฟนบานยานเวยง เชยงใหมเขยวสวยหอม โฮงเฮยนสบสานภมปญญาลานนา TISM สโมสรนกเขยนเชยงใหม กลมบานใหมสามคค และรานเลา โดยมหนงสอพมพไทยนวสเขามาเปนแนวรวมดานการประชาสมพนธ “ตอนแรกเราพยายามเชอมตอกบหนวยงานราชการดวย เราคาดหวงวาเมอไดมารวมกนทำงานแลวภาครฐจะเหนความสำคญ นำไปสการยกระดบเปนนโยบายจงหวด แตพอทำงานดวยกนจรงๆ บางหนวยงานมนโยบายของตวเองอยแลว อะไรทอยนอกเหนอแนวทางเดมททำอย เขากไมเอา” ททยา กลาว เปาหมายโครงการเชยงใหมอานกคอการทำใหเชยงใหมเปน “นครแหงการอาน” เกดพนทสงเสรมการอานและมกจกรรมสงเสรมการอานทหลากหลายตงแตระดบจงหวด ชมชน โรงเรยน และครอบครว เกดแกนนำสงเสรมการอาน รวมทงกระตนใหคนเชยงใหมเกดวฒนธรรมการอาน เพอผลลพธ

ปลายทางในการสรางสงคมทเปนสขจากการอาน คอ เดกมแรงบนดาลใจและสามารถตอยอดความรจากการอาน ครอบครวไดสานสมพนธกนดวยกจกรรมการอานและการเรยนรรวมกน โรงเรยนมหองสมดมชวตทชวยกระตนการเรยนร และชมชนมสวนรวมดานการสงเสรมการอานทสมพนธกบวฒนธรรมของทองถน


โครงการสงเสรมการอานของภาคเครอขาย 11 องคกร ซงกระจายตวอยในพนทตางๆ ทวเชยงใหม มลกษณะทแตกตางกนมาก เพราะแตละแหงมบรบททางสงคมทตางกน ทงในพนท เมอง พนทชนบท และพนทชนเผา ภายหลงจาก ดำเนนงานไปแลว 1 ป จงไดรวมกนถอดบทเรยนในการทำงานจนไดขอสรปเปนนวตกรรมสงเสรมการอาน 4 รปแบบ เพอขยายผลในการทำงานตอในปถดไป ในการทำงานปท 2 มพนธมตรเขารวมเครอขายมากขน โดยเฉพาะอยางยงกลมททำงานในพนทตางอำเภอ เชน รานหนงสอเชยงดาว (ปจจบนปดตวแลว) และกลมมะขามปอม อำเภอเชยงดาว หองสมดรงไหม อำเภอพราว กลมคนวยใส อำเภอสารภ โรงเรยนแมแจมวทยา อำเภอแมแจม ฯลฯ รวมทงไดมการเชอมตอกบเครอขายภาคประชาชนทอยในจงหวดเชยงราย ซงกำลงพยายามรวมตวกนเพอใหเกดพลงในการขบเคลอนงานสงเสรมการอาน ดงเชนทไดเกดขนในเชยงใหม ภาพรวมของการทำงาน “เชยงใหมอาน” มแนวโนมทจะขยายพนทกวางขวางออกไปตามปจจยของภาคทเขารวม และเปนทรบรของคนเชยงใหมมากขน อยางไรกตามการทำงานของภาคประชาชนทมลกษณะการรวมตวอยางหลวมๆ ซงตางจากหนวยงานรฐทมโครงสรางและงบประมาณทแนนอน กยอมจะมจดออนทภาคเครอขายตองชวยกนแกไขตอไป โดยเฉพาะอยางยงความตอเนองของการรวมกนจดกจกรรม การใหความสำคญกบการสอสารระหวางกลมเพอแลกเปลยนเรยนร และการสอสารไปสสาธารณะ

นวตกรรมสงเสรมการอาน จาก “เชยงใหมอาน” การเสรมสรางพนทนาอาน ซงไมไดจำกดอยในหองสมด เนนพนทททกคนสามารถเขาถงหนงสอไดงาย สะดวก ทวถง เปนพนทการอานทมชวต มบรรยากาศทเออตอการอานและการเรยนร พรอมกนนนกไดจดหาหนงสอดและสรางสรรค ใหมปรมาณเพยงพอตอความตองการของชมชน และวางระบบบรหารจดการหองสมดทเหมาะสม โดยมอาสาสมครสงเสรมการอานชวยดแลพนทการอาน ตวอยางการเสรมสรางพนท นาอานเชน หลองขาวหนงสอ หรอตหนงสอชมชนทกระจายอยในชมชนเมองเชยงใหม 13 แหง หองสมดฟนบานยานเวยงเชยงใหม มมหนอนนทานชมชนในหมบานสบลาน พนทนาอานในชมชนบานหวยอคางและแมขะป ฯลฯ การสงเสรมการอานผานการเรยนรภมปญญาทองถน โดยเฉพาะอยางยงนทานทองถน ซงสามารถนำไปสกระบวนการเรยนรโดยการฟง เลา เขยน และพดคยแลกเปลยนเรยนร รวมทงชวยปลกฝงความรกและภมใจในชมชน ตวอยางเชน การสบคนและเลานทานพนบานคะฉน ของศนยสงเสรมภาษาและวฒนธรรมบานใหมสามคค กจกรรมผเฒาเลานทานและการผลตนทานชมชนของโรงเรยนโจะมาโลลอหลา การระดมหนงสอทำมอจากนทานพนบานของโรงเรยนชมชนมอวาค การสงเสรมการอานผานการเลา เปนการพบปะระหวางนกเขยนและนกอาน ซงไดรวมกนบอกเลาและเขยนเพอกระตนใหคนทวไปเกดความสนใจในการอาน เชน กจกรรมอานแลวเอามาเลา ของสโมสรนกเขยนเชยงใหม กจกรรมสรางแรงบนดาลใจในการอาน ผานลอมวงเลากบเหลานกเขยนคนโปรด ซงจดโดยรานเลา กจกรรมอานขามบาน ซงสงเสรมการอานรวมกนระหวางเยาวชน ใน 2 พนท การสงเสรมการอานในบาน โดยทำใหหนงสอเปนสภาพแวดลอมรอบตวตงแตยงเดก และมพอแมเปนแบบอยางในการอาน เชน กจกรรมสงเสรมใหลกอานหนงสอแลวนำมาพดคยแลกเปลยนกบพอแม กจกรรมตะกราหนงสอเวยน และการใหความรเกยวกบการสงเสรมการอานสำหรบเดกปฐมวย


เราเรยนรอะไรจากพนท 4 จงหวด กรณของ ฉะเชงเทรา จะเหนไดวาสงคมการอานนนเรมตนงายๆ โดยการสรางบรรยากาศการอานใหเกดขนทกท เมอหนงสอถกนำไปไวใกลมอ อปสรรคในการเขาถงหนงสอกลดลง โดยเฉพาะอยางยงชาวบานในพนทหางไกล รวมถงเดกและคนชรา ท ไมสามารถเดนทางไปยงหองสมดดวยตนเอง นอกจากนนภาวะขาดแคลนหนงสอในชนบทยงคงเปนปญหาสำคญ ดงนนการมระบบจดการทด เชน การหมนเวยนหนงสอจากหองสมดระดบอำเภอลงไปสตำบลและหมบาน การหมนเวยนหนงสอระหวางบานหนงสอ กชวยกระจายโอกาสการเขาถงหนงสอไดมากขนภายใตงบประมาณทมอยจำกด ประสบการณของจงหวดฉะเชงเทรา แสดงให เหนถง องคประกอบสามขาหยงทนำไปสความสำเรจของแนวคด ‘นำหนงสอไปใหถงมอคน’ ไดแก บานหนงสอชมชน ระบบการหมนเวยนหนงสอ และหองสมดเคลอนท ซงเมอใชกลไกสงเสรมการอานทเปนตวบคคลกระจายลงลกถงระดบตำบลและชมชน เชน คร กศน. ตำบล และเจาหนาท อสม. กสงผลใหหนงสอและกจกรรมสงเสรมการอาน หยงรากลกถงตว ผอานไดอยางเหนผลเปนรปธรรม สวนกรณจงหวดลำปาง เงอนไขความสำเรจประการสำคญ อยทองคกรภาคสงคมซงทำงานเกาะตดพนทอยางยาวนาน จนสามารถสงเคราะหและถอดบทเรยนออกมาเปนแนวปฏบต

ทด (Best Practice) แลวนำไปผลกดนผานโครงสราง การทำงานแบบทางการในระดบจงหวด ทำใหสามารถ ขยายผลการสงเสรมการอานจากพนทอำเภอยกระดบสการขบเคลอนงานครอบคลมทงจงหวดได อนง การทำงานในรปของภาคเครอขายนน ‘ความไววางใจกน’ นบวาสำคญอยางยงทจะทำใหความรวมมอประสบความราบรน เหนไดจากกลไกความรวมมอแบบสามประสาน (รฐ เอกชน และประชาสงคม) ไดแก คณะกรรมการสงเสรมการอาน ซงแตงตงโดยผวา-ราชการจงหวดนน ผดำรงตำแหนงประธานมาจากองคกร ภาคเอกชน มใชผบรหารจากหนวยงานภาครฐ ดงทมกจะ เหนกนจนเคยชน ความโดดเดนของจงหวดกระบ เกดจากองคประกอบทมาบรรจบพรอมกนสามประการ ไดแก 1. วสยทศนและทศทางทชดเจนของจงหวด 2. ผนำทกระดบมเปาหมายในการทำงานทสอดคลองกน มงสวสยทศนและทศทางเดยวกน 3. ภาคสนบสนนทเขมแขงและเอาจรงเอาจง ซงการบรรลถงเงอนไขทงสามประการนพรอมกนไมใชเรองทเกดขนไดงายนก นบเปนจดแขงของจงหวดกระบ ในการขบเคลอนงานสงเสรม การอานการเรยนรของจงหวดตอไปขางหนา พนทสดทายคอจงหวดเชยงใหมนน รปแบบการรณรงค สงเสรมการอานของภาคสงคมโดยไมพงภาครฐ ทำใหความ


เชอทวารฐตองเปนแกนนำในเรองนจงจะสงผลสะเทอนวงกวางและประสบความสำเรจไมเปนจรงเสมอไป “ปฏบตการเชยงใหมอาน” อาจไมไดชใหเหนอยางเปนระบบมากนกถงลกษณะการเชอมรอยภาค เนองจากใชหลกความสมครใจ แตจดเดนนนอยทการทำงานและสรปบทเรยน

ถอดองคความรจากการปฏบต มการจดการความรจนกระทงสงเคราะหออกมาเปนนวตกรรมสงเสรมการอานไดถง 4 รปแบบซงสอดคลองตามบรบทแวดลอมของจงหวดเชยงใหม ดงนน เมอการดำเนนโครงการยงคงมความตอเนองตอไป กเชอไดวาดวยกระบวนการทำงานเชนนจะนำมาสองคความรและนวตกรรมใหมๆ เพมขนในอนาคต

ขอขอบคณ คเชนทร มะโนใจ ผอำนวยการสำนกงาน กศน. จงหวดลำปาง ประวตร ทบเทยง ผอำนวยการสำนกงาน กศน. จงหวดกระบ สมง เสมยนรมย รองผอำนวยการสำนกงาน กศน. จงหวดฉะเชงเทรา บงอร ฝายสจจา ผอำนวยการ กศน. อำเภอ พนมสารคาม อนนต ตนไล ผอำนวยการ กศน. อำเภอแปลงยาว สมศกด กตตธรกล นายกองคการบรหารสวนจงหวดกระบ เบญจวรรณ ชำนาญชาง ผอำนวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลเขาหนซอน ปารชาต ปอมไธสง นกวชาการศกษาชำนาญการ สำนกงาน กศน. จงหวดลำปาง วราวธ ไกรนท นกวชาการศกษา องคการบรหารสวนจงหวดกระบ พนธศกด คำแกว ประธานคณะทำงาน ศนยเรยนรเพอครอบครวเขมแขง จงหวดลำปาง ปณยนช กรมขนทด ศนยเรยนรเพอครอบครวเขมแขง จงหวดลำปาง กนยกร ตยวงศษา ศนยเรยนรเพอครอบครวเขมแขง จงหวดลำปาง องอาจ ฤทธปรชา (เจาของนามปากกา รายา ผการมาศ) เครอขายเชยงใหมอาน ททยา อนสสรราชกจ เครอขายเชยงใหมอาน

แหลงขอมล รายงาน นวตกรรมสงเสรมการอานในเชยงใหม โดย เครอขายเชยงใหมอาน รายงาน โครงการลำปางนครแหงการอาน โดย สำนกงาน กศน. จงหวดลำปาง, 2558

แหลงภาพ กศน. จงหวดกระบ http://krabi.nfe.go.th กศน. อำเภอแจหม www.nfechaehom.com กศน. จงหวดฉะเชงเทรา www.padrew.net เฟซบคพพธภณฑเรอหลวงลนตา www.facebook.com พพธภณฑเรอหลวงลนตา-อบจกระบ เฟซบค บานปญญะ www.facebook.com/บานหนงสออจฉรยะ-บานปญญะ-ฉะเชงเทรา เฟซบค TK park กระบ https://th-th.facebook.com/tkparkkrabi

อกไมก เดอนขางหนาพนทการเรยนรเพอการสรางสรรคนวตกรรมและเทคโนโลยแหงใหม กำลงจะเปดใหบรการในยานฝงธนบร กลาวกนวามความกาวหนาทางความคดไม ยงหยอนไปกวา Knowledge Capital ทเมองโอซากา ประเทศญปน ซงเพงเปดตวเมอปทผานมา พรเทพ ฉตรภญญาคปต คอผจดประกาย ผลกดน และออกแบบอาคาร Knowledge Xchange (KX) ของมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร (มจธ.) บอกเลาถงความเปนมาของแนวคดและฟงกชนการใชงานภายในอาคาร KX ทกำลง จะกลายเปนพนทใหมสำหรบ Creative Entrepreneur และ

SMEs ไทยเพอคนหา แลกเปลยน แบงปนประสบการณความรในการออกแบบสรางสรรคนวตกรรมสนคาและบรการ Bangkok CODE เปลยนบรรยากาศหองเรยน เปนหองแลกเปลยน เมอสบปทแลวเรองชมชนแหงการเรยนร หรอการสรางพนทแหงการเรยนร เปนแนวคดทใหมมากสำหรบสงคมไทย แตดวยการตงคำถามของคณาจารย มจธ. กลมหนง วาจรงหรอทการเรยนรจำเปนตองดงลกศษยไวกบหองเรยน กระดานดำ

KX ‘พนทแลกเปลยนความรนวตกรรม ความคดสรางสรรค’


และการบรรยาย จนในทสดจงกลายมาเปนการทดลองสรางพนทสนกๆ ในเมอง จากโกดงเกานำมาปรบปรงตกแตงใหม ใชชอวา Bangkok CODE (Collaborative Development Unit) ซงในอกหนงทศวรรษตอมาไดขยบขยายกลายเปนแนวคดของอาคาร KX “เราพบวาทนนมนมบรรยากาศทนาสนใจมาก เราพยายามทำใหการเรยนรไมจำเปนตองเหมอนอยในหองเรยน เพราะเวลาทเราสอนในหองเรยนเดก ๆ มกไมถาม เพราะคนไทย ขอายไมอยากอยในสปอตไลท อาจารยอยระดบนง เดกอยอกระดบนง แตพอสอนจบอาจารยเดนเขาหองนำหรอเดนไปกนขาว เดกจะเดนตามมาถามคำถามเยอะแยะไปหมด ดงนนการสรางบรรยากาศใหเดกกบอาจารยอย ในระดบเดยวกน เลยทำใหเรามโอกาสไดคยแลกเปลยนความคดกนมากขน” อาจารยพรเทพ เลายอนถงจดเรมตนของ Bangkok CODE ในวนนนใหฟงวา “เพราะเรากำลงจะทำในสงทคนอนเขายงไมทำ เรากเลยยงไมแนใจวาเรากำลงทำอะไร อนนผมพด จรง ๆ เลยวาเราลองผดลองถก... สมยนนยงไมม co-working space เมอเดกของเราเรยนจบ ถาคดจะเปดบรษทกเปน เรองใหญ อปกรณทางวทยาศาสตรกมราคาสง เราจงคดตอดวยการสรางพนทตรงนรองรบใหเดก ๆ ไดมาทำงานกน และจดอบรมในเรองทพวกเขาสนใจ นอกเหนอจากการใชเพอการเรยนการสอน”

เรยนรจากการทำงาน กระบวนการสำคญทสดของ Bangkok CODE คอ Project-based Learning ซงมหาวทยาลยรบโครงงานจรงจากภาคธรกจ นำมาใหอาจารยและนกศกษาไดทำงานรวมกบผประกอบการ กระบวนการเชนนทำใหลกศษยไดเรยนรอยางมออาชพ อาจารยไดเปดกวางสความรและความเคลอนไหวใหม ๆ อกทงยงไดชวยพฒนาขดความสามารถและความสรางสรรคของ

85KX : พนทแลกเปลยนความร นวตกรรม ความคดสรางสรรค

ผประกอบการ ซงเปนการยกระดบมาตรฐานการผลตของไทยในเวทการแขงขนนานาชาตอกดวย ตวอยางผลงานความสำเรจทบมเพาะขนในพนทแหงน อาท ผลงานออกแบบเครองใชไฟฟาหลายชนดใหกบบรษทโตชบา การชวยสรางทมเวรคใหกบบรษทรบจางผลตชนสวนโลหะ NSC Steel จนสามารถเพมมลคาหลายเทาตวดวยความรดานการดไซน ผลงานการออกแบบตกทสงทสดในโลกซงเปนโจทยสนก ๆ ในการเรยน แตสามารถควารางวลดานการออกแบบจากฝรงเศส และสมดรไซเคล 0.4921 ซงถกออกแบบใหมขนาดชองไฟ ทเกดอรรถประโยชนสงสดในการใชงาน อาจารยพรเทพสะทอนใหฟงวา “ทผานมาคนไทยจบโปรดกตดไซนถาทำงานในบรษทเครองใชไฟฟา อยางมากกไดแคออกแบบลายหมอหงขาว ทำกลอง ทำกราฟก ทำสตกเกอร ไมเคยไดทำโปรดกต เมอกอนโตชบาจะทำดไซนอะไรกตองสงกลบไปทศนยออกแบบทโตเกยว เขาเคยบอกวาอยาใหคนไทยลองเลยเสยเวลาเปลา สงไปเมองจนเถอะ สงไปทนนทนเถอะ คดวาคนไทยทำไมได แตสดทายเรากไดพสจนใหผประกอบการในบานเรามนใจขนวาคนไทยทำได โดยเฉพาะอยางยงการออกแบบตเยนโตชบา Curve ซงไดรบรางวลดานการออกแบบหลายรางวล ทง IF Award, Good Design Award 2010 และ Demark ทกวนนโตชบาประเทศไทยไมไดสงงานไปทศนยออกแบบทญปนมาเปนเวลาหลายปแลว และสดทายเราสามารถโนมนาวโตชบาใหยายฐานการผลตเครองซกผาจากอนโดนเซยมาอยทปราจนบรไดสำเรจ”

โตชบา Curve ตเยนดไซนเกทไมมหจบ

Stil Styled Steel


เสกสรรคนวตกรรมบนพนท แหงความลมเหลว การลงทนสรางพนทแหงใหมสำหรบสนบสนนการวจยและพฒนาดานเทคโนโลย ทเปนโจทยตงตนของการสรางอาคาร KX กคอ ความลมเหลวเปนเรองธรรมชาตของการทำงานวจยและพฒนา และหนวยงานภาครฐควรจะมองถงการชวยธรกจขนาดยอมโดยเขามาชวยแบงเบาความลมเหลวนน ดวยการสนบสนนพนทและเครองมอสำหรบพฒนาผลงาน องคความรทจำเปน รวมถงประสบการณทจะเปนประโยชนในการเรมตนธรกจ “มการวจยพบวาการทำโครงการทไมเคยมใครทำมากอนมโอกาสลมเหลวถง 97% เพราะฉะนนมนถงเหลอบรษทใหญ ๆ ไมกแหงทพรอมจะลมเหลว คำถามกคอ SME จะลมไดกครง สมมตชนงานหนงถาเอาไปจางทำตนแบบตองเสยเงน 30,000 บาท ถาผมมไอเดยทอยากสรางนวตกรรมแตการลองผลงานทหนงตองเสยเงน ขนาดน งนกทดลองทเดยวใหมนผานเลย ดกวา เรากตองปรบดไซนใหชวร อนทยงชวรกคออนทคนอนเขาทำกนมาหมดแลวมนถงไดชวรขนาดนน แตถาสามารถลองทำตนแบบไดในราคาตนทนแคชนละ 800 บาท ผมกอาจจะลองสก 100 ดไซน ตอใหเสยสก 90 กยงเหลออกตงหลายแบบ ไอเดยใหม ๆ กจะเกดขนไดตลอด

“กลไกในบานเรามนทำใหคนไมกลาวงเพราะกลวหกลม เนองจากลมไปแลวมนลกไมขน แตทนเราพยายามจะสรางบรรยากาศใหคนกลาทจะทำ กลาทจะตวเลอะ วง ลม แลวลกขนมาปดฝน ยนพกแปบนงแลววงตอ อยาเอาแตเดนเนบๆ แลวรอดวาคนอนเดนไปทางไหนแลวเราวงตาม พอคณได explore แลว คณไดรวาคณไมรอะไร ถาคณสนใจจะเรยนร คณกมา extend มาเรยนร มาลองผดลองถก พอวนนงคณเรยนรจนเปนพใหญแลว ขอใหคณ exchange ใหคนอนดวย หวใจสำคญของทนกคอ learning working และ sharing ไดความร ไดงาน และตองไดเพอน” อาจารยพรเทพ กลาวถงแนวคดของพนทการเรยนรแหงใหม พรอมกบวจารณทงทายถงวธคดของคนทำงานภาครฐวา “คนทำงานภาครฐมจดตายอยอยางหนงคอ KPI หรอดชนชวดความสำเรจ ไมสำเรจไมได ผมไปชวยงานหนวยงานภาครฐหลายแหงททำโครงการกระตนใหคนไทยสรางนวตกรรม แตกลบมแตโครงการวศวกรรมยอนรอย (reverse engineering) เอาเทคโนโลยจากประเทศอนมารอออก จากนนกเอามารวมรางใหม แลวบอกวานคอนวตกรรม ปรากฏการณอยางนมนเกดขนเพราะ KPI เรานาจะทำดชนชวดความลมเหลวบาง ใหรฐมาชวยแบกรบความลมเหลวแทนเอกชน ใหเราเจบแทนเขา แลวใหเขาเอาบทเรยนของเราไปทำอยาใหลมเหลวอก”


ทำความรจก KX ชนใตดนของอาคาร KX เปนพนทของ Fab Lab (Fabrication Laboratory) ซงนำแนวคดมาจากมหาวทยาลย MIT มอปกรณเครองใชทจำเปนสำหรบทดลองผลตตนแบบผลงาน เชน เครองพมพสามมต เครองตดวสด ฯลฯ หากผใชบรการพบวาตนเองยงมความรไมเพยงพอ กสามารถไปเรยนรในโซนฝกอบรมทชน 10 - 11 และหองสมดชน 6 - 7 แลวจงกลบไปทดลองใหม พนทชน 13 เปน co-working space สำหรบทำโครงงาน สวนชน 14 เปนออฟฟศสำหรบผเรมตนธรกจ ชน 15 - 18 เปนเครอขายของพใหญในวงการทงไทยและเทศซงจะสามารถแลกเปลยนประสบการณใหกบรนนอง โรงอาหารของตกอยบนชน 9 เปน co-kitchen ซงผทเรยนดานการทำอาหารจะเขามาทดลองและพฒนากอนออกไปประกอบกจการจรง สวนชนบนสดของอาคารเปนพนทสำหรบพกผอนหยอนใจ ออกกำลงกาย และอาจทดลองปลกพชบนดาดฟา “KX ไมใชออฟฟศใหเชาและไมใชแคมปสของมหาวทยาลย เราออกแบบตกนกนเอง คณะสถาปตยคงไมมโอกาสไดออกแบบตกทฟงซานขนาดน เราเนนเรองความสมพนธ เชอมโยง (Connectivity) เปนสำคญ คอทำอยางไรใหคนออกจากชนของตวเองบาง ออกมาจากงานของเขาเองบาง แลวมาแฮงกเอาทมาสรางมตรภาพกน มนจะทำใหเกดการไหลเวยนของความร นวตกรรมจงจะเกด ฝรงเขามวฒนธรรม

ในการแบงปนความรกนอยแลว เขาเคารพกนวาคนอนจะ ไมเอาความคดของเขาไป เพราะฉะนนเขากไมกลวทจะระเบดไอเดยออกมา กเลยเปนเรองททาทายสำหรบคนไทย เพราะเราตองสรางบรรยากาศของความไวใจใหเกดขน” อตสาหกรรมทเปนเปาหมายของ KX คอ อาหาร เครองใชไฟฟาอเลกทรอนกส ยานยนต และพลงงานสเขยว เนองจากเปนอตสาหกรรมใหญทจะมผลกระทบไปกระตนเศรษฐกจสวนอนไดเปนวงกวาง ดงทอาจารยพรเทพใหความเหนวา “ถาเรารดนำจากขางบนมนกจะไหลรนลงมาขางลาง แตถาเรารดนำจากขางลาง ยงไงขางบนมนกไมเปยก สงทเราพยายามอยางมากเลย คอเราตองการสรางระบบนเวศดานนวตกรรม (innovation ecosystem) เพราะตอนนภาคอตสาหกรรม ภาคการลงทน ภาคการศกษา ภาครฐ ตางคนตางอยกน คำถามคอจะสรางกลไกใหสวนตาง ๆ เหลานบรณาการกนไดอยางไร สามารถมาทำงานรวมกนไดอยางไร มนจะนาสนใจมากถาหากคแขงทางธรกจมานงทำงานรวมโตะกน แลวแบงปนประสบการณกน โดยทมคนอน ๆ รวมแลกเปลยนอยดวย”

91C.A.M.P. สรางสรรคพนทการอานใหเปนแหลงพบปะสงสรรคหาความร

นยามและรปลกษณของพนทการอานเปนสงทแปรเปลยนไปตามวถชวตของคนในสงคม คนในยคหนงอาจนกถงหองสมด มมสงบในบาน หรอใตอาคารของมหาวทยาลย แตคนอกสมยหนงอาจอยากอานหนงสอในสถานททมบรรยากาศผอนคลายและสามารถใหแรงบนดาลใจในการคดสรางสรรคสงใหม ๆ ทซงไมใชบาน ททำงาน หรอโรงเรยน หรอทเรยกกนในปจจบนวาแหลงพกพงทสาม (Third Place) กระแสความนยมนเตบโตขนอยางตอเนองโดยเฉพาะในเมองใหญ ทผคนมไลฟสไตลสมยใหม ดงจะเหนวาหนมสาวรนใหมมกพบปะสนทนา นง แฮงกเอาท อานหนงสอ หรอพดคยงาน ตามรานกาแฟทตกแตงอยางมสไตล C.A.M.P. - Creative and Meeting Place จงหวดเชยงใหม ตงอยบรเวณชน 5 ศนยการคาเมญา มพนท 737 ตารางเมตร เปนหนงในพนทการอานสไตลฮป ๆ ทตอบโจทยคนรนใหมไดอยางตรงใจ มผใชบรการแวะเวยนไปนงอานหนงสอหรอทำงาน

C.A.M.P.สรางสรรคพนทการอานใหเปนแหลงพบปะสงสรรคหาความร


วนละนบพนคน ซงสงกวาหองสมดประชาชนของรฐหลายแหง ทสำคญคอสถานทแหงนเปดใหบรการตลอด 24 ชวโมง ควบคไปกบการใหบรการอาหาร เครองดมและของวาง และ หองประชม 5 หองเพอรองรบการสนทนาหรอการทำงานใน รปแบบหมคณะ ภานวจน ทองรมโพธ ในฐานะผกอตง C.A.M.P. และทฐนนท โชตนนทน ผอำนวยการสำนกบรหารแบรนดเอไอเอส บรษท แอดวานซ อนโฟร เซอรวส จำกด (มหาชน) ซงเปนพนธมตรทางธรกจ รวมกนบอกเลาถงเบองหลงแนวความคดในการรเรม ออกแบบ และสรางอาณาจกรแหงการเรยนรใหโดนใจคนรนใหม

โจทยแรกคอทำเลทตง ศนยการคาเมญาตงอยทถนนนมมานเหมนทร ศนยกลางทางเศรษฐกจทไมเคยหลบใหลของเมองเชยงใหม คกคกไปดวยนกทองเทยวทงชาวไทยและตางประเทศ รวมทงชาวดจทลยปซหรอคนทำงานอสระซงพรอมจะนงทำงานท ไหนกได ทวโลกขอเพยงแตมอนเทอรเนต นอกจากนยงอยใกลมหา-วทยาลยเชยงใหมและโรงเรยนหลายแหง C.A.M.P. จงมลกคาซงเปนคนรนใหมรอใชบรการจำนวนมหาศาล ในมมของธรกจ ศกยภาพของพนทดเหมอนจะเปนประเดนแรก ๆ ทจำเปนตองวเคราะหอยางรอบคอบ เพราะสงผลตอ

ภานวจน ทองรมโพธ (ซาย) ทฐนนท โชตนนทน (ขวา)


ภานวจน ทองรมโพธ (ซาย) ทฐนนท โชตนนทน (ขวา)

ความคมคาในการลงทน ในกรณของ C.A.M.P. ซงแมจะเปนพนทไมแสวงหากำไร แตกเรมตนดวยวธคดเดยวกน “Third Place ตองเปนททคนเขาถงไดงาย หากตงอยไกลกคงไมมใครไป เพราะตองลำบากขบรถไป หรอถาเปนเดกกตองใชเวลาในการเดนทางไปกลบเมอเทยบกบการอานหนงสอเพยง 3 ชวโมง” ภานวจนกลาว 3C : หวใจของการออกแบบพนท การอาน ภานวจนเรมคดออกแบบ C.A.M.P. โดยทไมมภาพหองสมดหรอแหลงเรยนรใดเปนตนแบบในใจ เพอไมใหเกดภาพจำของ ทอนแลวสลดไมหลด แตเขาคอย ๆ ขบคดขนจากประสบการณ

เมอวยเยาว ซงเคยพบเจอขอจำกดของพนทการอานทยง ไมสามารถตอบสนองการเรยนรไดเตมท “เวลาผมอยากอานหนงสอ ผมไมมทอาน รานกาแฟบางรานกไมไดเหมาะเพราะมเสยงรบกวนตลอดเวลา ผมอยากไดสถานททเสยงไมดง แลวทกคนใหเกยรตซงกนและกน ซงในเมองไทยมอยไมกแหง แตทเชยงใหมยงไมมทแบบนเลย เราตองการจะตอบโจทยใหกบคนทไมมพนทอานหนงสอ เพราะไมใชทกคนทจะมทอานหนงสอสบาย ๆ ในบาน ดงนนเขากตองเสยเงนไปหาทนงตามรานกาแฟซงเปนพนทเชงพาณชย หรอกลมคนทำงานฟรแลนซเขาตองจายคาเชาออฟฟศหรอ คา co-working space เปนรายวน ทง ๆ ทเขาอาจจะตองการทำงานแคไมกชวโมง


“การออกแบบของ C.A.M.P. เรายดหลก 3C ไวตงแตตน คอ Clean Convenient และ Comfortable ถาผมเปนพอแมกอยากใหลกไปอานหนงสอในททมสงอำนวยความสะดวกและไมมมมอบ ทนกเลยทำใหพอแมหรออาจารยสบายใจ แมวาหางจะปดตงแตสทม แตโซนสำหรบอานหนงสอเปดใหบรการ 24 ชวโมง ทำงานเสรจดก ๆ กมาทนได เรามทางเขาออกเฉพาะ และมพนกงานรกษาความปลอดภยดแลตลอดเวลา” เชยงใหมไดชอวาเปนเมองของการดไซนและความสรางสรรค C.A.M.P. จงเปนมากกวาพนทอานหนงสอทมแคโตะเกาอตงอย โดยไดใสใจมตดานการออกแบบอยางพถพถน ชอทชวนใหนกถงการตงแคมปในปาเปนแรงดลใจใหสถาปนกออกแบบภเขาไวกลางราน มทนงเปนขนเนนไลระดบ มบานตนไมสำหรบ

อานหนงสอมมสง มทนงเอาทดอรไวเอกเขนกชมดอยสเทพ ตกแตงพนทดวยหญาเทยม และใชวสดตกแตงภายในททำจากไมเพอใหความรสกทเปนธรรมชาต องคประกอบเหลานไดกลายเปนเอกลกษณของ C.A.M.P. ทโดดเดนและสรางความรสกแปลกใหมใหแกผใชบรการ Free Form = Free Mind C.A.M.P. เปนคอนเซปตทผสมผสานกนระหวางหองสมดกบ co-working space มการออกแบบกำแพงหนงสอไวชด ตดพนง พนทสวนใหญจดไวสำหรบเปนทนงทำงานหรออานหนงสอ ทงทนงแบบคนเดยว โตะทำงานเปนกลม หองประชม และพนทนงกบพน รวมประมาณ 340 ทนง ทกอณของ


C.A.M.P. จงมความยดหยนในการใชงานตามวตถประสงคของผใชบรการ ภานวจนเลาถงรายละเอยดของการออกแบบพนทสำหรบการเรยนรอยางมอสระวา “การไม fix form คอจะขยบโตะเกาออยางไรกได จะนงกบพนกได ไมจำกดวาตองนงอยางไร ใหลกคาเขาไปจดการตวเขาเอง ไมมปายหาม ไมมกตกาอะไร ทอนอาจจะตองแลกบตรประชาชน ทนใครอยากทำอะไรกทำ พอไมมกฎ ไมมเงอนไข ทกอยางเปดหมด กทำใหคนทเขามารสกวามนยงใหญ รสกอสระ เหมอนกบทเราเองกชอบทจะทำอะไรกได สงทผมเซอรไพรสมาก ๆ เลยคอ เวลาเดกสงนำสงขนมไปทานในบรเวณทอานหนงสอ เสรจแลวเขาจะหวภาชนะกลบมาวางคนดวย นำหกเขากเอาผาไปเชด เดกเขาจดการเองหมด แตถาเรา fix เดกกอาจจะคดและทำอกอยางกได

“ถาเปรยบเทยบกบการอานหนงสอในมหาวทยาลย ambience มนไมได แมจะปรบใหดโมเดรน แตมนใหความรสกทเครง-เครยด เหมอนตองเขาไปเพอรบทำงานหรอทำการบาน แตการมาท third place มนใหความรสกทผอนคลายกวา บางททำอะไรดวยความผอนคลายกลบไดผลทมากกวา เพราะไมมใครอยขางหลงมาบอกใหเราทำนนทำน” ภานวจนยงกลาวเสรมถงการสรางสภาพแวดลอมทจงใจให คนรนใหมเกดความกระหายอยากรวา “ผมวามนเกดจากการเหนคน คอเราเหนคนรอบตวเราขยน เหนคนรอบตวเราเกง ถาเราเปนคนธรรมดากเหมอนกบถกกระตนวาเราตองพยายามทำอะไรบางอยาง สงเกตด ๆ กลมคนทมาใชบรการ C.A.M.P. จะไมมลกคามานงเลนสนกสนาน หรอพดคยเสยงดง มนเปน


สภาพแวดลอมทชวยสรางแรงบนดาลใจและเพมประสทธภาพของการเรยนร” เปดประตตอนรบชนรนดจทล เมอแรกเรม C.A.M.P. เปนสถานทสำหรบอานหนงสออยางเรยบงาย ตอมาหางเมญาไดพบกบพนธมตรทไดเขามาชวยสนบสนนใหเกดการเรยนรททนสมยและเปดกวางอยาง ไรพรมแดน นนคอ บรษท AIS ซงเขามาวางโครงสรางพนฐาน ดจทลใหคนรนใหมสามารถใชเทคโนโลยเพอเพมประสทธภาพในการสอสารและทำงาน อาท การใหบรการ super wi-fi โครงขาย gigabit broadband คณภาพสงสำหรบการจดการประชมผานวดโอ (Video Conference) ออนไลนบคสโตรทมหนงสอฟรหมนเวยนมาใหบรการนบรอยรายการ และทกเดอนจะมการจดกจกรรมแบงปนประสบการณและแรงบนดาลใจจากบคคลทเปนไอดอลของวยรนมารวมเสวนาพดคย ทฐนนทกลาวถงความสำคญของเทคโนโลยทมผลตอการเรยนรของคนในปจจบนวา “โครงสรางพนฐานดจทลเปนเครองมอทจะทำใหการเขาถงขอมลเกดขนจากท ไหนกได ตอไปในอนาคตอนเทอรเนตจะกลายเปนสาธารณปโภคททกบานจะตองมไมตางจากนำประปาหรอไฟฟา สมยกอนคนในแตละพนทหรอแตละชมชนอาจมวฒนธรรมหรอตวตนทแตกตางกนมาก แตพอเรมมเทคโนโลยความแตกตางกนกเรมนอยลง เดยวนคนตางจงหวดกไมไดตางจากคนกรงเทพฯ มากนก


เพราะเทคโนโลยเขาไปเปนตวเชอมตอ ทำใหเขามพฤตกรรมหรอความคดความอานใกลเคยงกบคนทอย ในเมองมากขน ในขณะทคนทมความสนใจเฉพาะดานจะหากนเจอไดงายขนเกดเปน virtual community” สวนภานวจนซงเปนตวแทนของคนรนใหม ใหความเหนวา “สำหรบผมความรไมเคยอยใน physical form ผมอาจจะด TEDx TEDtalk หรอเรยนออนไลนกได นอกจากหองสมดยงมชองทางอกเยอะมาก ซงขนอยกบวาเราจะเขาไปหามนรเปลา ขอดของยคดจทลคอ พออนเทอรเนตเขามาเรามสทธเรยนร มากกวา physical form และความรสมยนมนเปดกวางมากจนแมแตเดกขสงสยสกแคไหน คำตอบกมใหเสมอ” การออกแบบพนทการอานทมกลมเปาหมายเปนวยรนหรอ คนรนใหม จำเปนตองทำความเขาใจในตวตนและพฤตกรรมการเรยนรทเปลยนแปลงไป ทฐนนทกลาวถงลกษณะของ ชนรนดจทลไววา “คนรนใหมสามารถรบขอมลขาวสารไดหลากหลายชองทาง ดงนนถาอยากเรยนรอะไรตองไดรทนทไมมทางทจะนงรออกแลว เรยกไดวาเปน Now Generation” สอดคลองกบความเหนของภานวจนทเหนวา “คนรนใหมเปนคนใจรอนมาก ถาตองการหาอะไรตองเจอ อยากจะคนหาหนงสอกตองทำไดเรว เรวอยางเดยวยงไมพอ ถาเดนไปทชนหนงสอกตองหาเจอดวย ไมอยางนนกตองระบตงแตตอนคนหาวาหนงสอเลมนนๆ ถกยมออกไปแลว ถาเสรชเจอแต ไมเจอทชนจะหงดหงด เพราะเขาอตสาหเสยเวลาเดนทาง มาถงทหองสมด”


มมมองตอหองสมด C.A.M.P. ไมใชหองสมด แตมลกษณะเปนพนทสรางสรรคสำหรบเยาวชนคนรนใหม แมจะเปนการลงทนทไมกอใหเกดผลกำไรทเปนตวเงน แตกมความสขจากการเหนผคนตนตวกบการแสวงหาความร และเดนทางมาพบปะสงสรรคกนดวยจดมงหมายทกอใหเกดประโยชน อยางไรกตาม เมอถกถามถงมมมมองทมตอหองสมด ทงคไดแสดงความเหนไวอยาง นาสนใจวา “หองสมดในอนาคตอาจไมใชททมหนงสอเยอะแยะเตมไปหมด ผใชบรการอาจไมจำเปนตองเขามาในหองสมดกได คอในอนาคตจะกลายเปนหองสมดเสมอน (virtual library)

สำหรบเขาถงขอมล สวนพนททางกายภาพอาจจะใชประโยชนเพอการปฏสมพนธมากกวา คอพอเราไดความรผานทาง ออนไลนแลวกใชหองสมดเปนพนทพดคยอภปรายกน หรอตอยอดใหความรเกดเปนผลลพธออกมา” ทฐนนทกลาว ขณะทภานวจนใหความเหนตอประเดนนวา “หองสมดคอคลงความรทเปน destination ในตวของมนเองอยแลว แตการลงทนทำหองสมดนนภาครฐจะตองเปนตวหลก อาจสงเสรมหรอดงภาคเอกชนเขามากได แตตองตงหลกคดเหมอนการทำถนนหรอทำทางดวนวาทำไปแลวมนไมไดคนทนเปนตวเงน เพราะเปนการลงทนทำเพอเปดใหคนทกคนเขาถงขอมลความร มเชนนนคนทไดเปรยบกคอคนทมเงนหรอมความรมากกวา แตผลตอบแทนจากการทำหองสมดอาจไดคนกลบมาเปน


จำนวนผประกอบการทมคณภาพ หรอสถตคนทอานออกเขยนไดเพมขน อาจมสวนชวยลดปญหาสงคม ดงเยาวชนออกจากแหลงมวสมทเปนอนตราย หรอลดปญหายาเสพตด มตนเปนผลทางออมทสงผลกวางกวาการวดขดความสามารถประเทศดวยตวเลขทางเศรษฐกจเพยงอยางเดยว” ทฐนนทเสรมวาการปรบเปลยนหองสมดใหสอดคลองกบยคเทคโนโลยดจทล ไมไดหมายความวาทกอยางจะตองทนสมยหรอเปลยนไปใหบรการอบคเสยทงหมด เพราะหองสมดในแตละพนทยอมมกลมผ ใชบรการทหลากหลายและมความตองการทรพยากรความรทแตกตางกนออกไป “สำหรบคนทอย ใกลชดกบเทคโนโลย โอกาสทจะหาขอมลเปนเรองงาย เขากไมจำเปนตองมาหองสมด แตถาเปนชาวบานหรอประชาชนทวไปหองสมดแบบทมหนงสอไวใหบรการกอาจยงมความจำเปน ประเดนสำคญกคอทำอยางไรจงจะทำใหสภาพของหองสมดดขนกวาน และตอบสนองใหทนตอการเปลยนแปลงของคน ตวอยางเชนถาเรานำเอา wi-fi ความ เรวสงเขาไปเสรม เพอใหผใชบรการสามารถเขาถงขอมลหรอความรไดมากกวาหนงสอทมอย โดยเฉพาะอยางยงในหมบานทคนยงไมสามารถเขาถงอนเทอรเนต ผมคดวาหองสมดทม wi-fi ด ๆ จะเปลยนไปทนท เพราะจะกลายเปนแหลงหรอศนยกลางของหมบานทคนเขามาหาความรดวยกน มาพบปะเจอกน คยกน แลกเปลยนความรกน” ทฐนนทกลาว พรอมกบทงทายวา

“บรรณารกษกตองปรบบทบาทตวเองดวย นอกจากการทำหนาทแนะนำหนงสอ เขาควรจะมทกษะคอมพวเตอรและการใชอนเทอรเนตไดอยางคลองแคลว สามารถใหคำแนะนำหรอชวยสบคนขอมลทผใชตองการไดอยางถกตองและรวดเรว ตองยอมรบวาเทคโนโลยมอทธพลตอโลก คนสมยใหมมพฤตกรรมทเปลยนไปแลว ถาเขาอยากจะหาขอมลแลวเขาหาทบานไมเจอ เมอมาทหองสมด บรรณารกษตองทำหนาทตรงนนได”

101Maker Space พนทสรางความร

Maker movement หรอกระแสความเคลอนไหวของกลมคนทนยมสรางสรรคหรอซอมแซมสงของตาง ๆ เองโดยอาศยเทคโนโลยททนสมย เปนปรากฏการณทเพงจะแพรหลายในสหรฐอเมรกาไมถงสบป วถของเมกเกอรแตกหนอมาจากวฒนธรรม DIY (Do it by yourself) หรอ “อยากไดตองทำเอง” ซงฝงรากอยแลวในสงคมชนชนกลางของอเมรกา เพราะสามารถแสดงออกถงความเปนตวตนของตนเองผานงานอดเรกและขาวของททำขนเพอใชในชวตประจำวน Maker movement มคณคาอยางเดนชดในมตทางเศรษฐกจ เพราะเปนปจจยทเออตอการผลกดนเศรษฐกจดวยนวตกรรมและความสรางสรรค กลาวคอการสรางผลตภณฑทซบซอนทำไดงายขน กอใหเกดอาชพประเภทใหม ๆ และเพมโอกาสในการกาวสการเปนผประกอบการใหแกคนรนใหม นอกจากน หากมองในมตทางการศกษา สงคมของเมกเกอรยงเปน รปธรรมสำคญของชมชนแหงการเรยนร มงเนนการเรยนร

Maker Spaceพนทสรางความรดวยวฒนธรรมการคด ทำ แบงปนและเรยนรจากขอผดพลาด

ภทรพร โพธสวรรณ (ซาย) นท แสง (ขวา)


จากการลงมอทำและประสบการณ ซงแนวคดนถกพดถงกนมานานหลายสบปแตกเกดขนจรงไมมากนกในรวโรงเรยน สำหรบประเทศไทย การรบรเรองเมกเกอรยงอยในวงจำกด ธรกจ Maker Space หรอ Hacker Space สำหรบพบปะและสรางสรรคงานของชาวเมกเกอรเพงเรมเกดขนในชวง 1 - 2 ปน สถาบนอดมศกษาและโรงเรยนบางแหงเรมพฒนาพนทสำหรบการทำโครงงานควบคกบกระบวนการเรยนการสอน โดยอาจถกเรยกดวยชออน ๆ ไมวาจะเปน Fab Lab (Fabrication Laboratory) หรอ Incubator ฯลฯ ภทรพร โพธสวรรณ ผกอตง Maker Zoo ยานเอกมย และนท แสง ผกอตงบรษท เมกเกอรสเปซ จำกด ทจงหวดเชยงใหม มาชวยกนบอกเลาถงความหมายและทมาของ เมกเกอร ตลอดจน เมกเกอรคลเจอร ทกำลงกอตวขนทละนอยในสงคมไทย ซงปรากฏการณนอาจเปนการเปลยนผานทนำไปสการกอเกดพนทการเรยนรแนวใหมในอนาคตอนใกล เมกเกอรคอใคร นท เรมตนอธบายนยามของเมกเกอรใหเขาใจอยางงาย ๆ วา “เมกเกอรไมใชแคคนทสามารถใชเครองพมพสามมตหรอเครองมออเลกทรอนกส ไมจำเปนตองเปนวศวกรหรอมอาชพนกประดษฐ จรง ๆ แลวเมกเกอรหมายถงคนทมจตนาการ มความคดสรางสรรค แลวลงมอสรางผลงานนนออกมา ดงนน

ชางไมกเปนเมกเกอร ชางเฟอรนเจอรกเปนเมกเกอร คนชอบทำอาหารกเปนเมกเกอรอยแลว โลกนมเมกเกอรอยเตมไปหมด สวนคนไทยกมธรรมชาตของความเปนเมกเกอร เพราะใชมอเกง ผลตเกง และมความคดสรางสรรคสง” ภทรพร กลาวเสรมวา “ลกษณะนสยของคนทเปนเมกเกอรมกจะไมไดมองขอจำกดของปญหามากนก คอจะคดวา ฉนอยากทำแบบน มนนาจะทำได ฉนกลองทำด ถาฉนรวามนผดฉนกแกไข แลวพอถงจดหนงถาเขารสกวามความร ไมพอ ทจะพฒนางานตอ เขากจะไปอานหนงสอหรอคยกบคนท รจรงแลวคอยกลบมาแกงานดไซนของตวเองอกครง เปนกระบวนการเรยนรแบบ Learning by doing ซงใชเวลานอยแตไดผลทด” เมกเกอรสเปซ ชมชนแหงการแบงปน การพฒนาตนแบบงานของนกสรางสรรครนใหมตองการพนทแลกเปลยนเรยนรและอปกรณทเหมาะสม เชน เครองมอชาง อปกรณอเลกทรอนกส เครองพมพสามมต เครองตดเลเซอร ฯลฯ ซงเครองมอบางชนมราคาสงเกนกวาจะซอหาไวใชเอง พนททเรยกวาเมกเกอรสเปซจงเกดขนเพออำนวยความสะดวกและชวยลดตนทนใหกบนกพฒนา รวมทงยงมมตรสหายทพรอมจะแลกเปลยนความรและประสบการณ การทำงาน DIY จงกลายเปน DIT หรอ Do it together


ภทรพร เลาวาวฒนธรรมทเปนหวใจของชาวเมกเกอรกคอการแบงปน “เมกเกอรสเปซคอชมชนของผคนทมความสนใจและความถนดทหลากหลาย อาจจะมทงคนทเชยวชาญ และคนทยงไมมความรในสงทตนอยากทำ หรอยงใชเครองมอตาง ๆ ไมเปน คนทรอยแลวกจะทำหนาทชวยสอนคนททำไมเปน” วฒนธรรมการแบงปนสงของเปนสงมอยแลวในวฒนธรรมไทย แตเรองการแบงปนความรอาจยงไมใชสงทสงคมเราคนเคย อยางไรกตามทศทางการเรยนรในศตวรรษท 21 บอกเราวา การหวงแหนความร หรอคานยมการแขงขนไม ใชสงทจะทำใหคนรนใหมอยรอดไดในสงคมอนาคต การเปลยนแปลงวธการเรยนร ไปสการแบงปนและการรวมมอกนจงเปน สงจำเปนทตองเรมตนกนตงแตวนน “หากผประกอบการในบานเราเอาวฒนธรรมของเมกเกอรไปใช อตสาหกรรมทเขมแขงอยแลวกจะยงเขมแขงมากไปกวานอก

ถาไมไดมองวาคนอนเปนคแขง แตทกคนแบงปนขอมลกน มนกจะทำให player ทกคนมศกยภาพอยในระดบทสงกวาเดมและแขงขนกบประเทศอนไดงายขน เพราะคนทยงไมเกงกจะเกงขน และคนทเกงอยแลวกจะเกงมากขนอก เพราะอาจจะมบางอยางทคนเกงไมร แตคนไมเกงอาจจะรและแบงปนใหกได “สงคมไทยคนสวนใหญไมไดเปดใจยอมรบหรอการกลาทจะแบงปน แตวฒนธรรมแบบนจะตองเปลยน ไมอยางนนคนทเกงกจะอยเปนกลมกอนเลก ๆ สงคมกไมพฒนาไปไหน หรอถามการแชรแตไมมการเปดรบความเหนหรอความรของผอนกไมเกดประโยชน ในสงคมของเมกเกอรเรามความสขกบการเจอกน แลกเปลยนความคดกน ใครกตามทเขามาในชมชนของเรา เรากไมไดปลอยใหเขาเขามาทำงานใหสำเรจอยางเดยว แตจะสอดแทรกคณคาเรองการแบงปนนดวย”

บรรยากาศการทำงานพรอมกบการเรยนรท Maker Zoo


นท ไดยกตวอยางถงกลมเชยงใหมเมกเกอรคลบ ชมชนทชาวเมกเกอรไดรวมกนเรยนรและแบงปนความรใหม ๆ ทงในพนททางกายภาพและพนทโลกออนไลน ปจจบนมสมาชกกวารอยคน และไดรบการกลาวถงวาเปนเคสทกาวหนาแหงหนงในเอเชยตะวนออกเฉยงใต “ทนทกคนสามารถเขามาใชพนทไดโดยไมตองเสยเงน เรามคนทชวยสอนวธการใชเครองมอให แตมเงอนไขวาผลงานททำขนจะตองเปน Open source และผพฒนาจะตองเขยน วธการทำผลงานนนเผยแพรผานบลอก (Blog) เพอใหคนอนนำไปเรยนรตอได ประสบการณทผานมาทำใหเรารวายงเราสอนคนอนเรากจะยงมความรเพมขนดวย” โมเดลทางธรกจของเมกเกอรสเปซ ชมชนของเมกเกอรมอดมคตทจะเปนเปนพนทแหงการแบงปนและเปนมตร แตกปฏเสธไมไดวาอกดานหนงกตองหารายไดเพอความอยรอดทางธรกจตามแนวทางทสอดคลองกบจดยนของแตละแหง เชนกรณของราน TechShop ซงมสาขาอยนบสบแหงและเปนเชนใหญทสดในสหรฐอเมรกา เลอกใชวธการหารายไดจากการเกบคาสมาชกในอตรา 150 เหรยญตอเดอน สามารถสรางรายไดหลายลานเหรยญตอสาขา และไดรบการจดอนดบวาเปนหนงในธรกจทเตบโตสงทสดในอเมรกา แตกมเมกเกอรสเปซอกหลายแหงทใชโมเดลทางธรกจแบบเดยวกนน แตกลบไมประสบความสำเรจหรอตองปดกจการในทสด

กจกรรม Chiang Mai Maker Party จดขนเมอเดอนมนาคม 2558 เปนงาน Maker Faire หรองาน “ปลอยของ” สำหรบชาวเมกเกอร งานแรกๆ ของเมองไทย


นท กลาววจารณถงจดออนของแนวทางการหารายไดทกำลงเปนโมเดลกระแสหลกในขณะนวา “ผมคดวาแนวทางนไมมความยงยน เพราะลกคาจะรสกแควาไดเขามาใชเครองมอของรานเพอผลตของหรอทำธรกจแลวกกลบไป เมอไหรทลกคาเรมรสกวาคาบรการแพงไมคมกบการทเขาแคเดนเขามาใชงานเครองมอในราน ธรกจกไปไมรอด เพราะทางรานมแหลงรายไดเพยงแหลงเดยวคอคาเมมเบอร จรงๆ แลวยงมโมเดลการหารายไดแบบอนๆ อกสำหรบเมกเกอรสเปซ เชน การเปนแลบ

ทรบบรการพฒนางานตนแบบ การเปนศนยรวมงานออกแบบ หรอการขายผลงานทผลตขนในเมกเกอรสเปซ” ทงบรษทเมกเกอรสเปซ และ Maker Zoo เลอกทจะไมเกบคาสมาชกเพราะมองวาการใหบรการสถานทและเครองมออาจยงไมมมลคามากพอทจะนำมาคดเปนคาบรการ อกทงคาสมาชกอาจกลายเปนอปสรรคของเมกเกอรหนาใหมหรอกลมธรกจเอสเอมอ

การทำงานของเมกเกอร ทเมกเกอรสเปซ เชยงใหม


ภทรพร กลาววา “สงทเมกเกอรสเปซขายกคอประสบการณในการเรยนร เปนพนททสามารถพฒนาคน และชวยพฒนาธรกจดวย ดงนนเรากเนนทการขายเวรคชอป หรอขายโปรแกรมเพอการเรยนร ถาเราหาจดขายของเราได กจะเกดสมดลระหวางการหารายไดกบการพยายามสรางชมชนททกคนไดเขามาเปนเพอนและแบงปนความรกน” เมอนกสรางสรรคถกทาทาย ดวยนกกอปป มหลายกลไกทเกดขนในระยะเดยวกนกบ Maker movement ซงเปนตวชวยใหเหลาเมกเกอรสามารถสรางสรรคสงทซบซอนไดงายขน ไมวาจะเปน Open source และ Open hardware ซงเปนการแชรซอฟตแวรหรอวธการผลตสงของเพอใหผอนสามารถนำไปพฒนาตอ แตบางครงทรพยสนทางปญญาเหลานกถกกอปปนำไปใชเพอการผลตในเชงพาณชย ซงไมตรงตามเจตนารมณของผทอยในสงคมแหงการแบงปน ภทรพร ใหความเหนเกยวกบประเดนนวา “เราแชรเพอใหเกดการพฒนาขนในสงคม ในมมนกสรางสรรคสงทเขาสนใจกคอเกด Crowd sourcing หรอพลงสมองทจะชวยใหผลผลตถกพฒนาไปอยางตอเนอง การม Open source ไมไดแปลวาทกอยางฟรหมด หรอใครจะเอาไปกอปกได อาจจะมบางอยางทเราแชร และมบางอยางทเราไมแชร หรอบาง license อาจจะฟรสำหรบการใชงานสวนบคคล แตถานำไปใชในเชงพาณชย

กตองเสยคาใชจาย มนกมกระบวนการทควบคมอยระดบหนง แตถาสดทายแลวยงถกกอปปกไมเปนไร เพราะเมอสนคาออกมาสตลาดกจะแขงขนกนทคณภาพของผลตภณฑ”

ซอฟตแวร 123D Design เปนหนงใน Open source ยอดนยมดานการออกแบบสามมต ทนกพฒนาสามารถนำไปใชพฒนาผลงานตนแบบไดอยางสะดวก


สวนนท มความเหนวา “คนทเปนศลปนตองเขาใจธรรมชาตวา ในโลกของการสรางสรรคมการกอปปเตมไปหมด มนเปนเรองชวยไมได แตเรากตองสรางสรรคตอไป ถาเราเปนคนทมความคดสรางสรรคสง เราไมจำเปนตองกลวเรองแบบน เพราะนเปนแคหนงไอเดยทเราม คนทเปนนกพฒนานวตกรรม จรงกตองสามารถผลตสงใหมออกมาไดอก” เมกเกอรสเปซกบการเรยนร ในระบบโรงเรยน แมวานทและภทรพรจะเปนผประกอบการดานเทคโนโลยและนวตกรรม แตทงสองกมความสนใจงานดานการศกษาดวย เพราะมองเหนจดรวมของโรงเรยนและเมกเกอรสเปซในเรองกระบวนการเรยนร โดยเฉพาะอยางยงเรอง Learning by doing ซงเมกเกอรสเปซสามารถชวยเตมเตมมตทยงขาดหายไปในโรงเรยน “การศกษาปจจบนกำลงลมเหลว มหาวทยาลยกลายเปนโรงงานทปมคนไมมคณภาพออกมาปอนระบบ ในอดตเราเชอวาคนทสำเรจปรญญาถงจะมงานทำ แตปจจบนโลกไมไดเปนอยางนนแลว เรยนจบสงกไมแนวาจะมงานทำ ในขณะทยงมการเรยนรนอกหองเรยนอกมากมาย แนวโนมเนอหาการเรยนในอนาคตนนคอวชาหลกทเรยกยอๆ วา STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics) แตปญหากคอโรงเรยนในไทยยงเรยนจากตำรากนอยางเดยว… เปนไปไดยงไงทเราเรยนวทยาศาสตรกนโดยขาดแคลนหองแลบ!

เมกเกอรสเปซเปนสงทเหมาะเจาะกบเนอหาวชาเรยนสำหรบอนาคต เพราะทำใหคนไดลงมอปฏบตจรงจากสงทเรยนจากตำรา เดก ๆ สามารถเขาถงเครองมอไฮเทคในชมชนทอยบนรากฐานของความร โดยโรงเรยนไมตองใชเงนลงทนโครงสรางพนฐานเอง บางโรงเรยนมาหาเราแลวบอกวาอยากใหเดกไดเรยนรเนอหาเรองนนเรองน เรากมหนาทสรางโครงงานให เดกคดและทดลองทำ เชน การเรยนฟสกสโดยสอนใหเดก สรางจรวด ซงไดเรยนรทงการดไซน การทำโมเดล และเรองสารเคมทใชเปนเชอเพลง” นทกลาว สวนภทรพร เหนวา “เดกสมยนไมคอยมโอกาสไดเรยนรจากประสบการณหรอการลงมอปฏบตมากนก ไมวาจะในหรอนอกหองเรยน พอเดกเขามธยมกเรมตองกวดวชากนแลว เรองพวกนนอาจจะสำคญ แตสดทายแลวคนทจะอยไดบนโลกน กคอคนทรจกเรยนรจากปญหา กระบวนการเรยนรไมจำเปนตองเกดขนในมหาวทยาลย กระบวนการคดมนเกดขนไดจากชวตประจำวน ถาโรงเรยนเขามาชวยไดตงแตจดนกจะด “มโรงเรยนนานาชาตหลายแหงในประเทศไทยทเรมสราง เมกเกอรสเปซในโรงเรยน ซงเรมตนงาย ๆ โดยการจดหาเครองมอตามเนอหาทจำเปนจะใชในการเรยนการสอน อาจจะมวงจรไฟฟา หวแรง หรอพวกเครองมอชาง สดทายแลวไมจำเปนเลยวาโรงเรยนจะตองจะมเครองพมพสามมต หรอเครองมอททนสมย สงทสำคญทสดคอเนอหาทจะสอน เครองมอกเปนแคเพยงวตถหนงซงตองรจกวธนำไปใชเพอใหเกดอรรถประโยชนสงสดทางการศกษา ดงนนเราตองสราง


โปรแกรมการเรยนรเสยกอน คอคดวาควรจะสอนเนอหาอะไรใหเดกแตละชน แลวจงนำเครองมอมาใชตอบโจทย” เรยนรจากความลมเหลว สราง Maker และ Innovator เทคโนโลยมอทธพลตอวถชวตของคนในปจจบนมากขนทกท แตประเทศไทยอยในฐานะผบรโภคเทคโนโลยมาโดยตลอด

แนนอนวาหากสถานการณยงคงเชนนตอไปเรอย ๆ กจะเกดความเสยสมดลทางเศรษฐกจตามมา “เราผลตนอยลง คดอะไรเองนอยลงทกท เรามวแตนำเขาสนคาทงๆ ทของบางอยางเราสามารถพฒนาขนเองได ในอนาคตโรงงานอตสาหกรรมจะเลกลง คนกมโอกาสทจะผลตสงของไดเองมากขน พวกเราอยากสรางนกพฒนานวตกรรมเทคโนโลยใหมากกวานเพราะเชอวาจะชวยใหสงคมดขน อยางเชนแตกอน

การออกแบบผลงานในไอแพดกอนจะสงพมพเปนตนแบบวตถดวยเครองพมพสามมต


แหลงขอมล http://www.techshop.ws/press_releases.html?&action=detail&press_release_id=47 https://www.blognone.com/node/58961

แหลงภาพ https://www.facebook.com/makerzoo https://thainetizen.org/2015/04/chiang-mai-maker-party-part1/ http://www.thairobotics.com/2015/04/23/hebocon-thailand/ http://www.progressth.org/2015/04/maker-movement.html http://www.123dapp.com/design http://www.chiangmaicitylife.com/citylife-articles/makerspace-the-future-will-be-

open-source/ https://www.facebook.com/makerspaceth

มธรกจทไมเคยคดวาจะตองใชเครองพมพสามมตเขามาหาเรา แลวเขากพบวาเมกเกอรสเปซชวยลดตนทนเขาไดเยอะ หรอเราไปเจอเดกนกศกษาสถาปตยทตองทำโมเดลสงอาจารย ซงทผานมาเขาทำโครงงานโดยใชเครองเลเซอร รอบหนงเสยเงน 4 - 5 หมน แตพอมาใชเครองพมพสามมตตนทนเหลอแคหมนกวาบาท แลวกไมตองไปนงประกอบแบบดวย “ท Maker Zoo เราเนนกลมทเปนเมกเกอรมอใหมเพราะอยากใหคนเหนวาเทคโนโลยเปนเรองใกลตว ไมวาคณจะเปนใครกสามารถสนกกบการเรยนรเทคโนโลยได เราเพงจดงาน ‘หนยนตเหย’ เพอทำลายกำแพงในการเขาถงเทคโนโลยใหม ๆ ทำใหเหนวาคนทไมใชวศวกรหรอคนทไมมความรซบซอนกสามารถเปนเมกเกอรได มาสรางหนยนตแขงกนได ชอ ‘เหย’ มนบงบอกถงความลมเหลว เพราะความลมเหลวเปนขนหนงของความสำเรจ สงคมเอเชยอยางเชนสงคมของบานเรามกจะกลวความผดพลาด กลวความลมเหลว เปนสงคมอนรกษนยม กเลยไมอยากโชว ไมกลาแสดงออก เพราะกลวคนอนดถก แตพวกเราอยากใหคนเหนวา ในความลมเหลวมนมแงมมของความสรางสรรค ทกคนไดสนกกบมน ไดเจอกบสงทตวเองไมไดคดมากอน แลวกไดเรยนรจากการแกปญหาตาง ๆ ทเกดขน” ภทรพรกลาวถงความตงใจและผลลพธทอยากใหเกดขนกบสงคม ผานเมกเกอรสเปซและวถของเมกเกอรคลเจอร สวน นท ไดกลาวทงทายวา “ตอนผมเปนนกเรยนถกสอนมาวาประเทศไทยเปนประเทศกำลงพฒนา รนพอแมของเราก

บรรยากาศการแขงขน Hebocon หรอ หนยนตเหย

ถกสอนมาเหมอน ๆ กน นนหมายความวาตลอด 60 ปทผานมาประเทศเราไมไดพฒนาเลย เมกเกอรสเปซคอพนทสำหรบการพฒนาในโลกยคปจจบน ถากระแสการขบเคลอนนมพลงมากพอ กหวงวาสกวนหนงจะชวยเปลยนประเทศไทยใหเปนประเทศทพฒนาแลวเสยท”

111MadLab - CoderDojo

ในสงคมอนาคต การเขยนโปรแกรมจะกลายเปนการรหนงสอพนฐานดานทส (fourth literacy) ทจำเปนสำหรบมนษย เหตกเพราะ การทำความเขาใจตรรกะทอยเบองหลงเทคโนโลยเปนพนฐานในการควบคมสงเหลานน ทงยงเปนเครองมออนทรงพลงทจะเชอมโยงมนษยเขากบประเดนระดบโลกและสามารถสรางสรรคความเปลยนแปลงในวงกวาง มสถตระบถงความขาดแคลนคนทมทกษะคอมพวเตอรวา ทวโลกมความตองการนกเขยนโปรแกรมถง 1.4 ลานอตรา ในขณะทมคนเรยนจบดานนเพยง 4 แสนคน ปจจบนมโรงเรยนเพยง 1 ใน10 เทานนทสอนดานวทยาศาสตรคอมพวเตอร แมนเชสเตอร เมองซงไมไดมชอเสยงแคทมฟตบอล หรอ หองสมดสดทนสมย แตยงเกดขบวนการเคลอนไหวดานการเรยนรดจทลทวทกหวระแหง และมองคกรภาคประชาสงคมซงดำเนนไปดวยพลงจตอาสาของคนรนใหม จนเกดแหลงเรยนรทมงสงเสรมใหเกดแรงงานทกษะสงในสายงานเทคโนโลย

MadLab -CoderDojoวางรากฐาน Digital Economyตองสงเสรมพนทเรยนรทกษะดจทล


ดจทล ซงเชอวาจะสรางความแขงแกรงทางเศรษฐกจใหกบเมองในระยะยาว พนทการเรยนรของคนรนใหมในแมนเชสเตอร ทนาสนใจ 2 แหง ไดแก MadLab แหลงบมเพาะนกสราง-สรรคเทคโนโลยเลอดใหม ซงมงสรางความเทาเทยมทางสงคมดวยการเปดโอกาสใหทกคนสามารถเขาถงเทคโนโลย ไดอยางเทาเทยม และ CoderDojo Manchester พนทสอนการเขยนโปรแกรมใหกบเดกตงแตอายเพยง 7 ขวบ ทงยงเปนชมชนการเขยนโปรแกรมคอมพวเตอรทใหญทสดในโลก MadLab ‘หองทดลองของหนมสาวดจทล พนทแหงความเทาเทยม’ การเตบโตขนของชมชนออนไลนและการแบงปนความร ใน ยคดจทล เปนปรากฏการณใหมทแสดงใหเหนวา ความรวมมอ

เปนคณคาสำคญทจะนำไปสเปลยนแปลงสงคม ในโลกท ซบซอนและเชอมโยง ทำใหผคนทมภมหลงและประสบการณทหลากหลายพบเจอกนงายขน ไดรวมแกไขปญหาและเรยนรรวมกนอยางมความสข เชนเดยวกบบรรยากาศการเรยนรของ MadLab หรอ Manchester Digital Laboratory MadLab เปนองคกรนวตกรรมระดบรากหญาทสนใจดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมถงศลปะและวฒนธรรม มงสนบสนนผคนใหเปนนกสรางสรรค โดยเฉพาะอยางยงในดานดจทล (Digital Making) ซงมนยามทงการสรางผลตภณฑดจทล และการสรางสงตางๆ โดยใชดจทลเปนเครองมอ

MadLab ตงอยในตกแถว 3 ชน แบบเรยบงาย บรเวณ Northern Quarter ซงเคยเปนยานอตสาหกรรมเกา


หองทดลองแหงนเชอวา ทางลดในการทำความเขาใจนวตกรรมเทคโนโลยในเวลาอนสนกคอ การเขาไปเกยวของกบมนผานการทดลองและเลนสนก MadLab กระตนใหคนรนใหมกลาทจะลองเจาะโปรแกรม (Hacking) รออปกรณดจทลออกเปนสวนๆ เพอทำความเขาใจระบบการทำงานของมน จากนน กใหลองตงเปาหมายและจนตนาการใหม โดยแลกเปลยนเรยนรกบคนในชมชน ทนยงสนบสนนใหนกสรางสรรคไดมทกษะและประสบการณในการใชเครองมอทจำเปน เชน เครองเชอมโลหะ เครองพมพสามมต กลองถายภาพ ซอฟตแวรสำหรบงานออกแบบ เครองตดเลเซอร ฯลฯ องคกรแหงการเรยนรดำเนนไปอยางคกคก เตมไปดวย โปรเจกตและการสนทนา มผเขามาใชบรการกวา 60 กลม ภาพ บรรยากาศเชนนไดจดประกายใหหองสมดเมองแมนเชสเตอรคดทบทวนถงทศทางของหองสมด จนกระทงรวมจบมอกนเปนภาคในทสด ไมเพยงแตบรรณารกษจะฝงตวเขาไปอยใน MadLab นกสรางสรรคจาก MadLab เองกไดกาวเขามาในหองสมดดวย เมอคนรนใหมทเชยวชาญดานเทคโนโลยและ การจดการขอมลไดพบกบคลงภาพประวตศาสตรอนทรงคณคาเกอบแสนรายการในหองสมด กเกดทงความประทบใจระคนหงดหงดใจ นำมาซงการรวมพฒนาฐานขอมลประวตศาสตร-เมองใหเปนระบบ ทนสมย และนาสนใจยงขน นอกจากน ทงสองหนวยงานยงรวมกนตงชมรมนกอานวรรณกรรมวทยาศาสตร (Manchester Sci-Fi Book Club) เพอสรางแรงบนดาลใจดานเทคโนโลยดวยการสงเสรมการอาน

กจกรรมการเรยนรดานอเลกทรอนกสและดจทล ท MadLab

นกพฒนาจาก MadLab ไดคดคน DIYBio ซงไดรบรางวล นวตกรรมวทยาศาสตรระดบยโรป


ปฏเสธไมไดวาปจจบนยงคงมชองวางทางเพศในวงการเทคโน-โลยดจทล คอมสดสวนเพศชายททำงานดานนสงกวาผหญงถง 6 เทา MadLab จงรวมกบหองสมดเมองแมนเชสเตอร และ Manchester Girl Geeks จดโครงการสงเสรมทกษะดจทลใหกบผหญง เพอเพมโอกาสในเสนทางอาชพนและเปนการยกระดบคณภาพชวตใหสงขนดวย หลกสตรเรมตนเมอป 2013 ในหองสมด 5 แหง เนอหาประกอบดวยเรองทกษะไอทพนฐาน โซเชยลมเดย การพฒนาเวบไซตเบองตน และการเขยนโปรแกรมเบองตน เมอตนป 2015 มสถตวา มสดสวน ผหญงเขามาใชบรการ MadLab ประมาณรอยละ 30 การเรยนรดานดจทลทนมบรรยากาศตางไปจากขนบเดมๆ ทมแต “คนผวขาว ผชาย และวศวกร” โดยเปดโอกาสอยางเทาเทยมใหกบผหญง ผเกษยณอาย ผอพยพ ผทมองหารายได

เสรม และคณแมวยใส ผเขาอบรมรายหนงกลาววา เธอเขามารวมโครงการในชวงทชวตตกตำพอด คอไมมงานและเปนคณแมเลยงเดยว เธอไดพบกบคนฉลาดๆ ในหลกสตรท ยอดเยยม ซงไดเสรมพลงใหเกดความมนใจในตนเอง จน ในทสดเธอไดทำงานสอนทกษะอาชพในโรงเรยนทอยใกลบาน MadLab ยงเปนสะพานเชอมระหวางธรกจดจทลกบคนรนใหม โดยประสานกบมหาวทยาลยทองถนและเครอขายทมนกศกษาเปนสมาชกกวา 2,000 คน ทกปจะมกจกรรม “วนแหงพรสวรรค” ใหหนมสาวกวา 1,300 คนทกำลงมองหางาน ไดทำความรจกกบบรษทและผประกอบการดานดจทลและเทคโนโลย และยงจดตง Manchester Digital Peer Club ใหคนทอยในแวดวงเดยวกน ไดพบปะแลกเปลยนประเดนระหวางกน โดยมภาคอตสาหกรรมชวยเปนพเลยงคอยใหคำปรกษา

กจกรรมเสรมสมรรถนะดานเทคโนโลยดจทลใหแกผหญงของเมองแมนเชสเตอร


CoderDojo ‘เวทยมนตรแหง coding ทเรยนรไดตงแตเดก’ ไมกปมานการเขยนโปรแกรมเรมไดรบความสนใจอยาง แพรหลาย จากเรองทเปนทกษะเฉพาะทางของคนเฉพาะกลม ขยายออกไปสคนทวไปรวมถงเดกและเยาวชนดวย แมแตประธานาธบดของสหรฐอเมรกากไดวางนโยบายใหสอนการเขยนโคดในโรงเรยน สวนเอสโทเนยซงแมจะเปนประเทศเลกๆ แตกเปนชาตแรกในยโรปทไดวางระบบเทคโนโลยการสอสารขอมลความเรวสงผานสายโทรศพท (DSL) ในทกโรงเรยน และไดสอนการเขยนโปรแกรมใหกบเดกตงแตชน ป.1 เมอป 2011 นกเรยนอาย 18 ป ชาวไอรชคนหนง ไดเจาะระบบ iPod Nano สำเรจ ซงสรางความฮอฮาใหกบคนในวงการ

James Whelton เดกหนมผกอตง CoderDojo และเปนไอดอลของโปรแกรมเมอรรนใหม

เทคโนโลยและเดกรนใหมท ใฝฝนจะเปนโปรแกรมเมอร เหตการณในครงนนกลายมาเปนจดเรมตนของการกอตง CoderDojo ชมชนอาสาสมครดจทลเพอเดกและเยาวชนทกวางขวางทสดในโลก องกฤษเปนประเทศหนงทขานรบแนวคดของ CoderDojo อยางเตมท โดยมสาขายอยกวา 300 แหง สำหรบ CoderDojo สาขาแมนเชสเตอร กอตงขนในป 2012 และปตอมาไดยายทตงไปอยใน Sharp Project เมองเทคโนโลยซงเปนศนยรวม ผประกอบการดจทลกวา 50 ราย นบวาเปนการเลอกตำแหนงทตงไดอยางเหมาะเจาะ เพราะเหลาผมากประสบ-การณท เรยกตวเองวา SharpFuture ซงทำงานในสายอตสาหกรรมไอทไดเปนกำลงหลกในการจดกจกรรม เปนอาสาสมครถายทอดความร และเปนทปรกษาโปรเจกตใหกบเดกๆ


ไมใชเรองเหลอเชอทเดกจะเรยนรเทคโนโลย มการคนพบวาเกมหรอแอพพลเคชนทสอสารเรองภาษาการเขยนโปรแกรมโดยเนนการมองเหน (visual) สามารถสอนแนวคดและตรรกะการเขยนโปรแกรมคอมพวเตอรไดกอนทเดกจะอานหนงสอออกเสยอก CoderDojo มความเชอวา เดกควรจะไดรบโอกาสทจะไดสมผสมนตเสนหทอยเบองหลงเทคโนโลย นนกคอการเขยนรหสเพอสรรคสรางสงตางๆ ขนมา โดยการชวยสรางบรรยากาศการเรยนรทมงเนนประสบการณ และ ไมละทงสายสมพนธกบชมชนและสงคม ทนมสมาชกทเปนเดกและวยรนกวา 80 คน ซงมาเลนเกมและเรยนรทจะสรางเกมขนมา เชน Minecraft และ Angry Birds รวมทงการพฒนาเวบไซต แอพพลเคชน ฯลฯ กจกรรมจดขนทกวนอาทตยทสองของเดอน ซงมผสำรองทนงจนเตมหลงจากเปดแจกบตรเพยง 2 ชวโมง และมผเขารวมกวา 500

คน ในชวงปดเทอมฤดรอนทมการจด Tech camp ขนในบรเวณพพธภณฑวทยาศาสตรและอตสาหกรรม และยงมหลกสตรแบบ 1 สปดาหทชอวา Fire Tech ซงเดนสาย ทวองกฤษ ผปกครองคนหนงสะทอนพฒนาการของลกสาวในวย 7 ขวบวา ครอบครวของเขาไปท CoderDojo แมนเชสเตอร เพยงเพออยากหากจกรรมสนกๆ ใหลกทำ แตคดไมถงวาไดทำใหตวเขามองเหนแงมมทสดอศจรรยซงแฝงอย ในตวเดกนอย Isobel ผเรมตนเลนสนกดวยโปรแกรม Scratch กบกลมเพอนทอายมากกวา ไดเขาหองเรยน ICT เพอเรยนรทจะหาทางแกปญหาทคอยๆ ยากขน โดยมผใหญคอยชวยเหลอเปนพเลยง หลงจากนนเธอไดเปลยนเปนเดกทกระหายทจะเรยนรและมวนยในตนเองสง ทกวนเมอกลบถงบานไมมอะไรทสำคญไปกวาการขบคดเพอแกไขโปรแกรมใหดขนเรอยๆ

บรรยากาศของ CoderDojo แมนเชสเตอร


โดยสอบนเทงกไมอาจดงความสนใจของเธอไปได การทำงานรวมกนระหวางเดกและผ ใหญ ใน CoderDojo จงเปน สงแวดลอมการเรยนรทเปยมดวยพลง เดกๆ ไดรบทกษะทหลากหลาย ทงความสรางสรรค การสรางนวตกรรม การสอสาร การรวมมอ การทำงานเปนทม และความเปนผนำ กระแสการเรยนรดานเทคโนโลยคอมพวเตอรสำหรบเดกทเตบโตขนอยางรวดเรว กอปรกบการเหนความสำคญของการวางรากฐานการศกษาเพอมงสสงคมเศรษฐกจดจทล ทำใหรฐบาลองกฤษประกาศบงคบใชหลกสตรการศกษาระดบชาตฉบบใหมเมอเดอนกนยายนป 2014 โดยไดบรรจวชาไอซทและการเขยนโปรแกรมสำหรบเดกอายตงแต 14 ป อยางไรกตาม มการสำรวจวาครสวนใหญไมเหนดวย ไมมความสข และมองไมเหนหนทางทจะพฒนาการเรยนการสอนแบบใหม มครเพยง 15% ทรอบรและใชงานคอมพวเตอรไดอยางคลองแคลว แตตวแทนของรฐบาลกยนกรานวา ประเทศองกฤษไมสามารถปลอยใหเวลาสญเปลาไปอก 10 ป เพราะเมอนนเดกอาย 5 ขวบ กกลายเปนผใหญอาย 16 ทเขาสตลาดแรงงานแลว ในขณะทมหาวทยาลยและนายจางตางกคาดหวงใหโรงเรยนปพนฐานดานเทคโนโลยคอมพวเตอรอยางมประสทธภาพ ดงนน อยางมากทสดครควรมเวลาปรบตวและเรยนรเพอทจะเปลยนแปลงอกไมเกน 3-4 ปเทานน

Isobel กบเกมลงทเธอลงมอวาดตวการตนและเขยนโปรแกรมดวยตวเอง

แหลงขอมล https://coderdojo.com/ http://mcrcoderdojo.org.uk/contact-us/ http://madlab.org.uk/about-us/ http://www.tynker.com/blog/articles/ideas-and-tips/four-reasons-why-kids-should-

learn-programming/ http://www.lizhannaford.com/coding/my-seven-year-old-daughters-first-ever-

coderdojo-manchester-madlabuk/ http://www.ibtimes.co.uk/coding-classroom-how-has-uk-curriculum-overhaul-fared-

six-months-1489714

แหลงภาพ https://coderdojo.com/ http://www.360spin.com/madlab/ http://www.meetup.com/Ladies-Who-Code-Manchester/photos/25923758/434427084/ http://www.artscatalyst.org/news/madlab-and-arts-catalyst-win-european-kiics-

award-arts-and-science-innovation http://www.manchestereveningnews.co.uk/news/manchester-kids-learn-how-create-

7420860 http://www.eventbrite.co.uk/e/coderdojo-manchester-24-tickets-17386603800 http://www.lizhannaford.com/coding/my-seven-year-old-daughters-first-ever-

coderdojo-manchester-madlabuk/

หองสมดอนาคต :

กรณศกษา

ประวตศาสตรของโลกยคใหม ความกาวหนาทางเทคโนโลยมกเรมตนจากประเทศฟากฝงตะวนตก ไมวาจะเปนอเมรกาหรอยโรป เทคโนโลยใหม ๆ นำมาสนวตกรรมการเขาถงความรททำใหโลกหนงสอและการอานเปลยนแปลงไป ผลกระทบทเปนรปธรรมซงกำลงเกดขนในเวลานคอหองสมดหลายแหงเรมลมหายตายจากไป อนเปนสภาวะทเกดขนพรอมกบการทอปกรณไอทไดเขามามบทบาทและอทธพลตอวถการใชชวตของผคนอยางแนบแนน อยางไรกตาม วากนวาในสวนลกของปจเจกบคคลนนยงคงมความรสกโหยหาถงคณคาบางอยาง ไมวาจะเปนเรองความสมพนธระหวางมนษย การสรางอตลกษณหรอตวตน การแบงปน หรอการพงพาตนเอง ฯลฯ แหลงเรยนรทเรยกวาหองสมดในโลกตะวนตกจงอย ในชวงทกำลงปรบตวขนานใหญ เพอสรางสมดลและรบมอกบความเปลยนแปลงทเปนโจทยทาทายทงในระดบมหภาค (เชน ความกาวหนาทาง

เทคโนโลย) และจลภาค (เชน พฤตกรรมการใชชวตของปจเจกชน) ปรากฏการณหองสมดทกาวขามกรอบคดของความเปนหองสมดแบบเดม ๆ และไปไกลกวาเรองของแหลงใหบรการยมคนหนงสอ ไดกอตวขนแลวในซกโลกตะวนตก และความเปลยนแปลงของหองสมดทนำมาเปนกรณตวอยางดงตอไปน นาจะคอย ๆ เคลอนตวมาถงโลกตะวนออกในไมชา Learning STEM by Doing Piscataway Public Library, รฐนวเจอรซย สหรฐอเมรกา หองสมดแหงนมแนวคดทชดเจนวา หองสมดไมควรจะเปนแหลงเรยนรแบบ Book Centric คอมหนงสอเปนศนยกลางอกตอไป เพราะความรไมไดอยแค ในหนงสอ และทกคนสามารถคนหาความรทว ๆ ไปไดดวยตวเอง แตควรจะปรบ

หองสมดแนวใหมกาวขามแหลงใหบรการยมคนหนงสอ

121หองสมดแนวใหม กาวขามแหลงใหบรการยมคนหนงสอ


เปลยนเปน Learning Centric คอนำการเรยนรเปนตวตง โดยเฉพาะอยางยงการใหหองสมดไดทำหนาทสนบสนนการเรยนรทเกยวของกบการเรยนการสอนของเดกและวยรน ซงความรทจะมความสำคญตอเศรษฐกจโลกในอนาคตไดแก STEM - Science, Technology, Engineering, Mathematics หองสมดแหงนดงดดใหเดก ๆ ไดทำงานรวมกน เกดประสบ-การณจากการลงมอทำ ไดทดลอง คด คนควา เพอทำโครงงานใหสำเรจ โดยมวทยากรทมความรในสาขาวชาตาง ๆ มาคอยชวยเปนพเลยง โดยหองสมดจะจดหาเครองไมเครองมอท ทนสมยมาไวอำนวยความสะดวกและใหแรงบนดาลใจใหม ๆ เชน หนยนต เครองจกรออกแบบลายผา เครองพมพ 3 มต จนทำใหทนกลายเปนพนททำงานทสนก นาตนเตน และจบตองได ผบรหารของหองสมดกลาววา เปนเรองวเศษทจะทำใหเดก ๆ ไดเรยนรวธการประดษฐและสรางสรรคสงของตาง ๆ ตงแตยงเยาว รวมทงสนบสนนใหชมชนเขาถงเครองไมเครองมอ ความร เทคนค และทรพยากร เพราะจะเปนรากฐานสำคญของการเรยนรในศตวรรษท 21 หองสมดเปดใหบรการสวน Makerspace ทกวนองคาร 19.00 - 21.00 น. วนพธ 15.00 - 17.00 น. และวนพฤหส 17.00 - 21.00 น. หากตองการใชงานนอกเวลากสามารถ นดหมายไดเพมเตม มเวรคชอปโดยผเชยวชาญเดอนละ 1 - 2 ครง แตละปจะจดคาย Summer of MAKE เพอใหนกเรยนเกรด 4 - 12 ไดทำโครงงาน STEM รวมกนสปดาหละ 3 วน ยาว 8


สปดาห ซงเปนงานทสามารถนำกลบไปทำตอทบานได หวขอทเรยนร เชน พลงงานแสงอาทตย พฤกษศาสตร หนยนต ดนตร ฯลฯ นอกจากนยงมนทรรศการจดแสดงผลงานเปนระยะ ๆ อกดวย Podcast เรยบงายแตใชเลย Free Library of Philadelphia, รฐเพนซลวาเนย สหรฐอเมรกา หองสมดสวนใหญนาจะคนเคยกบการจดกจกรรมนกอานพบนกเขยน แตใชวาทกคนจะสะดวกเดนทางมาทหองสมดเพอทจะรวมกจกรรมนน Free Library of Philadelphia จงจดทำ Free Library Podcast เพอบนทกเสยงงานเสวนาแลวเผยแพร ในรปแบบ podcast MP3 ซ งไมซบซอนและเปนเทคโนโลยทคลองตวมากกวาการถายทอดสดหรอวดโอ เพราะดาวนโหลดเมอไหรกได สามารถเปดฟงขณะเดนทางหรอขณะททำกจกรรมอน ๆ ไปดวย หากใชงานผาน iTune ซอฟตแวรจะมการแจงเตอนอตโนมตเมอมการอพเดทไฟลเสยงใหม ๆ เขาไปในระบบ จดแขงของ Free Library Podcast อยทคณภาพของเนอหาทมความหลากหลายตอบสนองความสนใจของผอาน ทงการคยเรอง fiction และ non-fiction กวา 1,200 หวขอ อกทงยงเปนการเสวนาทผอานและนกเขยนไดอภปรายแลกเปลยนทางความคดทลกซง หวขอทไดรบความนยมสงสด 10 อนดบ

รปแบบการใชงาน Free Library Podcast ผานเวบไซตและ iTune

แรก มทงหนงสอวรรณกรรม สงคมวทยา ประวตศาสตร จต-วญญาณ ฯลฯ ไฟลทมผฟงมากทสดคองานเสวนาหนงสอของ Alan Greenspan อดตประธานธนาคารกลางสหรฐ ซงเขยนหนงสอเรอง “The Map and the Territory: Risk, Human Nature, and the Future of Forecasting”


Make it Yourself เทรนดนมาแน Oakland Public Library, รฐแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา MiY - Make it Yourself เปนกระแสทกำลงเตบโตในสหรฐอเมรกา จากสถตพบวาชาวอเมรกนกวา 57% เปน Maker คอสามารถลงมอทำหรอซอมแซมสงตาง ๆ ไดดวยตนเอง มทกษะการใชงานเครองไมเครองมอนานาชนด ซงชวยลดการพงพาชางมออาชพและลดคาใชจายในชวตประจำวน กลาวกนวาในโลกอนาคต MiY จะไมใชแคงานอดเรกแตจะกลายเปนธรกจอยางแทจรง ผทมความคดสรางสรรคและรจกลงมอทำจะสามารถสรางงานสรางอาชพจนกลายเปน ผประกอบการหนาใหมทมเอกลกษณเฉพาะตว ทวา เครองไมเครองมอบางอยางกมราคาสงเกนกวาธรกจขนาดยอมจะหาซอได จงเกดแนวคดทเรยกวา Sharing Economy ในการแบงปนหรอแลกเปลยนทรพยากรกนใช หนวยงานภาครฐรวมทงหองสมดกขานรบแนวคดนดวย ดงเชน

ท Oakland Public Library ซงถอไดวาเปนสวรรคของเมกเกอรและนกประดษฐ เพราะมเครองมอชางใหบรการกวา 3,500 ชน มเวรคชอป วดโอ และหนงสอฮาวทเกยวกบการซอมแซมบาน งานสวน งานกอสราง ฯลฯ ตอบสนองความตองการของ ผใชไดอยางไมขาดตกบกพรอง จะทำกบขาวหรอ? ไปหองสมดส! Toronto Kitchen Library, รฐออนแทรโอ แคนาดา ชวตคนในสงคมเมองมแนวโนมทจะหางเหนจากการทำอาหารทานเองทบาน ทงปจจยดานวถชวตทรบเรง พนทครวในคอนโดทมอยอยางจำกด และคาใชจายสงหากทำในปรมาณนอย คนเมองจงพงพาอาหารนอกบานมากขนและขาดความใสใจ


เกยวกบโภชนาการ Toronto Kitchen Library หองสมดขององคกรไมแสวงหากำไรซงเพงกอตงขนเมอปลายป 2013 มความเชอวารายไดและขนาดพนทไมควรจะเปนอปสรรคตอการทำอาหารทดตอสขภาพ จงกลายมาเปนไอเดยทำ หองสมดทมพนทสำหรบทำครวรวมกน สามารถยมอปกรณทำอาหารกลบบาน มเวรคชอป และใหบรการตำราอาหาร ผกอตงหองสมดกลาววา อยากเหนทนเปนเหมอนมาหมน ในสนามเดกเลน ท ใคร ๆ กมสทธทจะผลดเปลยนเขามา รวมกนทำกบขาวอยางสนกสนาน ไดลองผดลองถกในการคดคนสตรอาหารใหม ๆ กบเพอน เกดการแลกเปลยนประสบการณและเรยนรเรองราวใหม ๆ การทำอาหารทนจงเปนมากกวาเรองโภชนาการหรอแคลอร แตยงเปนกจกรรมทางสงคมและสงเสรมการใชเวลาอยางมคณคา หองสมดของคนทำหนง Spokane Public Library, รฐวอชงตน สหรฐอเมรกา ในบรรดาศลปะแขนงตาง ๆ ศลปะภาพยนตรดเหมอนจะเปนงานทมตนทนคาอปกรณสงทสด จงเปนอปสรรคตอผทมความใฝฝนอยากจะเปนนกทำหนงมออาชพ Spokane Public Library ไดรบสนบสนนเงนทนในการจดหาอปกรณถายทำภาพยนตรคณภาพดเพอใหบรการแกประชาชนทวไปในโครงการ Community Cameras อาท กลองวด โอ ความละเอยดสง ไมโครโฟนไวเสยง ขาตงกลอง สายเคเบล

แหลงขอมล http://www.huffingtonpost.com/chris-barnes/five-libraries-that-go-be_b_6518280.html https://libwww.freelibrary.org/podcast/ http://oaklandlibrary.org/locations/tool-lending-library http://news.nationalpost.com/2013/11/29/how-to-borrow-share-and-learn-your-way-

to-a-home-cooked-meal/ http://thekitchenlibrary.ca/about/media-room/ http://www.spokanelibrary.org/

แหลงภาพ http://piscatawaylibrary.org/miy https://libwww.freelibrary.org/podcast/ https://itunes.apple.com/us/podcast/free-library-podcast/id267898471?mt=2 http://myplasticfreelife.com/2009/02/mowing-my-weeds-why-buy-when-you-can/ http://thekitchenlibrary.ca/about/media-room/ http://www.spokanelibrary.org/

สงสญญาณ ฯลฯ โดยใหยมไดไมเกน 7 ชน ระยะเวลาไมเกน 3 สปดาห นอกจากนหองสมดยงใหบรการคอมพวเตอรและซอฟตแวรในการตกแตงภาพและตดตอภาพยนตรดวย

127อนาคตหองสมด : โจทยใหมวาดวยพนทการเรยนร

ประเดนทกำลงเปนโจทยทาทายหองสมดทวโลก คอ “อนาคตของหองสมดสาธารณะในโลกดจทล” เนองดวยลกษณะของสารสนเทศทเปลยนแปลงไป จากรปแบบหนงสอไปสขอมลอเลกทรอนกส รวมทงความตองการของผ ใชบรการท หลากหลายขน โดยเฉพาะอยางยงความตองการพนทเพอการแลกเปลยนความรความคด และการลงมอสรางสรรค นวตกรรมใหม ๆ ในพนททมสงอำนวยความสะดวกครบครน การปรบตวของหองสมดจงเกดขนอยางกวางขวาง และแนวโนมหนงทปรากฏชดเจนขนเรอย ๆ คอการปรบเปลยนและออกแบบการใชพนท (Space) ใหสอดคลองกบความตองการและพฤตกรรมผใชบรการ ถงกบกลาวกนวานคอ “ยคฟนฟใหมของพนท” หรอ Renaissance of Space ของโลกหองสมดเลยทเดยว ตอไปนคอกรณตวอยางหองสมด 4 แหง ทสะทอนใหเหนถงแนวโนมดงกลาวไดอยางนาสนใจ

The Topic room มาหองนมเรองแน ! Central and Regional Library Berlin (ZLB) หองสมดสาธารณะทใหญทสดของเยอรมน เปนแหลงคนควาสำคญดานวฒนธรรม สงคม และการศกษา นอกจากผใชบรการจะเลอกอานหนงสอตามอธยาศยและความสนใจของตนเอง ZLB ยงมแนวคดทจะนำเสนอประเดนทางวฒนธรรมทสงคมควรตระหนก ดวยการบรณาการทรพยากรสารสนเทศททนสมย เกดเปนโครงการ “The Topic room” (ภาษาเยอรมน เรยก Themenraum) หวขอสำหรบ The Topic Room แตละเดอนถกคดสรรอยางพถพถนจากฝายพฒนาคอลเลกชน บางหวขอกสมพนธกบเหตการณสำคญหรอบรบททางสงคมในชวงเวลานนๆ อาท

Renaissance of Spaceอนาคตหองสมด : โจทยใหมวาดวยพนทการเรยนร


อสราเอลหลงการเลอกตง ความยากจนและความรำรวย วกฤตยโร วฒนธรรมอสลาม เทพนยาย ฯลฯ บทเรยนจากการทำงานของ ZLB พบวา เปนไปไมไดเลยทหองสมดจะนำเสนอเนอหาทรอบดานและสดใหม หากปราศจากแหลงขอมลดจทลออนไลนทมพลวตอยตลอดเวลา เมอคดเลอกหวขอแลวบรรณารกษจะชวยนำเสนอแหลงคนควาทงทเปนหนงสอ ฐานขอมล ซด เวบไซต สารคด ภาพยนตร ฯลฯ จดแสดงรวมกนไว ในหอง มเกมคำถามเพอทดสอบความเขาใจและทำใหเกดบรรยากาศการเรยนรทสนก อกทงยงพฒนาแอพพลเคชนทชวยรวบรวมแหลงสบคนดจทลไวอยางเปนระบบ สามารถเชอมตอกบ blog และ twitter เพอใหเกดพนทแลกเปลยนความเหนออนไลน ใชวาการจดหาอปกรณและแหลงคนควาททนสมยจะเพยงพอแลวในการใหบรการ หองสมดยงจำเปนจะตองใหความรเกยวกบการใชเทคโนโลยแกผใชทไมไดเปนชนรนดจทล เชน การนำชมและอธบายการใชงานอปกรณในหอง The Topic Room การใหคำปรกษาเรองอบค เวรคชอปเกยวกบการรกษาความปลอดภยของขอมลในอปกรณโมบาย ฯลฯ การมทกษะดจทลทคลองแคลวจะหนนเสรมใหผใชบรการสามารถแสวงหาความรดวยตนเองไดในหลากหลายมตมากขน

บรรยากาศ The Topic Room เมอเดอนกมภาพนธ 2013 หวขอ อสราเอลหลงการเลอกตง และกจกรรมเสวนากบนกเขยนชาวอสราเอล

การผสมผสานทรพยากรสารสนเทศททนสมยใน The Topic Room เชน เวบลงก แอพพลเคชนในไอแพด และทวตเตอรวอลล


4th Floor สวรรคชน 4 ของเหลา Maker หองสมดสดเฉม สะเปะสะปะ และขาดการบรหารจดการทด เปนภาพลกษณในอดตของ Chattanooga Public Library - CPL สหรฐอเมรกา แตวนน CPL เปลยนไปแบบหนามอเปนหลงมอดวยการบรหารของ Corinne Hill จนหองสมดกลายเปนจกรเฟองสำคญในการขบเคลอนเมอง Western Hemisphere ไปสวฒนธรรมแหงการสรางสรรคนวตกรรม พนทประมาณ 12,000 ตารางเมตรบรเวณชน 4 ไดรบการปรบปรงเปนหองแลบสาธารณะทเตมไปดวยสงอำนวยความสะดวกทางการศกษา ทงเครองมอ ผเชยวชาญ โปรแกรม กจกรรม และการประชม โดยเฉพาะอยางยงในสาขา สารสนเทศ การออกแบบ เทคโนโลย และศลปะประยกต ผทนยมชมชอบการสรางสรรคผลงาน หรอ Maker จงสามารถใชพนทนสำหรบผลตผลงาน พบปะพดคย แบงปนเครองมอและความรระหวางกน 4 th Floor เปนเหมอน Maker Space ทอย ในหองสมด มเครองพมพ 3 มต เครองตดเลเซอร เครองวาดไวนล เครองทอผา ฯลฯ จดเดนคอ GigLab ซงใหบรการอปกรณคอมพวเตอรทเชอมตอเครอขายอนเทอรเนตทม Bandwidth สงสดของเมอง สามารถสนบสนนผประกอบการดานเทค- โนโลยทเขามาพฒนาและทดสอบซอฟตแวรหรอแอพพลเคชน พนทหลากหลายลกษณะของ 4th Floor มทงโตะสำหรบนงทำงาน

พนทโลงสำหรบงานสรางสรรค อปกรณอำนวยความสะดวกตางๆ


นบตงแตเปดใหบรการเมอป 2012 GigLab ไดบมเพาะโครงงานนวตกรรม จนกระทงไดรบเงนทนสนบสนนเพอตอยอดทางธรกจแลวถง 8 โครงการ การปรบเปลยนพนทและการใหบรการของ CPL เปนเสมอนการสรางระบบนเวศทางดจทลทสำคญ จนไดรบการกลาวถงใน National Journal วา นคอลกษณะและบทบาทของหองสมดทควรจะเปนในอนาคต เนองจากสงคมอเมรกนหลงป 2008 ไดกาวเขาสสงคมเศรษฐกจใหม (New Economy) แลวอยางเตมตว People’s Lab พนทสรางนวตกรรม ไมงอ Maker Space ความตนตวในการลงมอสรางผลงานดวยตนเอง หรอ Maker Movement กำลงเปนกระแสทมาแรงในสงคมตะวนตกทงยโรปและอเมรกา จนกลาวกนวา Maker Culture จะเปนรากฐานสำคญสำหรบสงคมทจะเปนผนำดานนวตกรรม และชวยใหเกดผประกอบการหนาใหมทมเอกลกษณเฉพาะตว ประเทศเดนมารกเพงจะไดรบการจดอนดบใหเปนประเทศทมอตราการสรางนวตกรรมสงทสดในยโรป ตงแตป 2010 ผประกอบการในประเทศกวารอยละ 55 สามารถพฒนาสนคาและบรการใหม ๆ ออกสตลาด โรงเรยนของรฐกำหนดใหมการสอนเกยวกบนวตกรรม การคดสรางสรรค และการเปน

Zine Library ใน 4th Floor ม Zine Making Lab สำหรบออกแบบและตพมพนตยสารเอง โดยความรวมมอกบอาจารยจากมหาวทยาลยเทนเนสซ


ผประกอบการตงแตวยเยาว หองสมดหลายแหง รวมทง Library of Roskilde จงตองเรมขบคดทจะปรบบทบาทใหสอดรบกบเปาหมายดงกลาว แนวคดในการสราง Maker Space ดเหมอนจะเปนคำตอบทหองสมดกำลงมองหา แตสำหรบหองสมดทวไปไมใชเรองงายเลยทจะปฏรปอยางถอนรากถอนโคน ทงขอจำกดในดานกายภาพ การจดหาเครองมอทนสมยทมราคาแพง รวมถงทกษะในการใชเทคโนโลยใหม ๆ ทอยเหนอขดความสามารถของบรรณารกษ Library of Roskilde จงใชจดแขงของหองสมดทถนดในดานการอำนวยความสะดวกใหผคนมาพบปะกน สรางบรรยากาศการเรยนรทสรางสรรค และจดหาทรพยากรสารสนเทศทเพยบพรอม แลวรเรมโครงการ People’s Lab (หรอ Folkelab ในภาษาเดนนช) ใหคนรนใหมไดมพนท

แลกเปลยนความคดเหนและเรยนรจากผเชยวชาญหรอพวกหวกะททมประสบการณดานการสรางนวตกรรม ในการสราง Maker Culture นน มหลกคดทสำคญอย 3 ประการ กคอ การแบงปน การสรางสรรค และการมสวนรวม สำหรบการแบงปนนนเปนเรองสามญทเกดขนไมยากเยนนกในหองสมด แตการจะกระตนใหผใชบรการเกดการสรางสรรคและการมสวนรวมนนถอวาเปนงานหนเลยทเดยว Roskilde เปนเมองแหงบทเพลงและเสยงดนตร มผคนทหลากหลายทชนชอบแนวดนตรแตกตางกน ทงรอค เมทล แรพ โฟลค ฯลฯ หองสมดจงไดจดกจกรรมระดมความคดเหนเพอใหเมองนเปนเมองทยอดเยยมทสดสำหรบศลปนและวงดนตร โดยทำหนาท เปนกาวใจเชอมผคนหลากหลายกลมใหทำ

กจกรรมแลกเปลยนเรยนรทกษะนวตกรรมของโครงการ People’s Lab


กจกรรมรวมกนอยางเปนธรรมชาต เชน การบอกเลาประสบการณการกอตงวงดนตร การใหคำแนะนำเกยวกบการเตรยมอปกรณและการจดแสดง ฯลฯ จนทายทสดชาวเมองไดรวมตวกนจดนทรรศการดนตรยคเทปคาสเซทและการบนทกเสยงดวยแถบแมเหลก ในชอ “Magnetic Groove Memories” ขนมา ประสบการณนแสดงใหเหนวา หองสมดไมใชแคพนททเปดโอกาสใหผ ใชบรการมปฏสมพนธกนเองเทานน แตงานมวลชนสมพนธเปนบทบาททจำเปนสำหรบหองสมดในอนาคตดวย BiblioTech หองสมดไรหนงสอ หองสมดสาธารณะดจทลท ไมมหนงสอแหงแรกของสหรฐ อเมรกาเปดใหบรการเมอป 2013 ทรฐเทกซส เมอแรกเรมนน BiblioTech ตงอยทามกลางชมชนทครวเรอนเพยงรอยละ 40 เทานนทมคอมพวเตอร และยงขาดแคลนเครอขายระบบ อนเทอรเนตทครอบคลม หองสมดแหงนจงเลงเหนความจำเปนของหองสมดดจทล เพอใหผทขาดโอกาสสามารถเขาถงบรการไดอยางเทาเทยม และทลายอปสรรคดานการอานออก เขยนได ซงปจจบนไดขยายนยามครอบคลมถงทกษะดจทลดวย BiblioTech ใหบรการอบคกวา 25,000 รายการ หนงสอเสยง 400 รายการ รวมทงภาพยนตร ดนตร รายการโทรทศน

นตยสารอเลกทรอนกส ฐานขอมล และซอฟตแวรการศกษา มอปกรณอานอบค 600 เครอง อปกรณอานอบคสำหรบเดก 200 เครอง ไอแพด 40 เครอง และคอมพวเตอรกวา 50 เครอง นอกเหนอไปจากการจดหาอปกรณไฮเทค สงทหองสมดสำหรบอนาคตจำเปนตองตระหนกคอการสรางพนททมฟงกชนทางสงคมใหผคนไดมปฏสมพนธกน พนท 4,000 ตารางฟตของ BiblioTech สามารถจดอบรม ประชม ตวหนงสอ ทำกจกรรมสงเสรมการอานสำหรบเดก มหองสำหรบการทำโครงงานเปนกลม และหองพกผอน คลายกบแนวคด Third Place ทเรมมอทธพลตอการออกแบบพนทสาธารณะและพนททางธรกจมากขน

นทรรศการดนตร “Magnetic Groove Memories”


เมอหองสมดไมมหนงสอ บทบาทของเจาหนาทหองสมดจงไมใชบรรณารกษทตองงวนอยกบการจดชนหนงสอ หากแตมหนาทหลกในการทมเทเวลาแนะนำการใชงานหองสมดใหแกผใชบรการแบบตวตอตว ไดแก วธการใชอปกรณ วธการคนควาขอมล วธการดาวนโหลดทรพยากรอเลกทรอนกส พนทหองสมดไดรบการออกแบบเปนพเศษใหดสะอาดตาและมสสนสดใส คำนงถงดานสนทรยภาพ สรางบรรยากาศทเชญชวนใหผใชบรการใชเวลาอยในพนทนาน ๆ และทสำคญคอจะตองสอดคลองกบเทคโนโลยสมยใหมไดอยางลงตว การโยนหนถามทางของหองสมดไรหนงสอแหงแรกไดรบเสยงตอบรบทดจากผใชบรการ และประเมนกนวาทำใหอตราการมงานทำของคนในชมชนขยายตวเพมขนอยางชดเจน เนองจากหองสมดชวยใหคนไดเรยนรสงใหมๆ ซงเปนโอกาสใหยกระดบความสามารถของตนเอง ในป 2014 BiblioTech ขยายสาขาเพมอก 1 แหง ซงเปนหองสมดดจทลทไมมหนงสอเชนเดยวกน

แหลงขอมล บทความและสไลดประกอบการประชม IFLA 2014 เรอง tear down the wall between physical

and digital: ZLB Topic Room บทความและสไลดประกอบการประชม IFLA 2014 เรอง Overcoming barriers to change and

growth บทความและสไลดประกอบการประชม IFLA 2014 เรอง Making without a maker space: the

people’s La in Roskilde, Denmark บทความและสไลดประกอบการประชม IFLA 2014 เรอง Bexar County BiblioTech -Bringing the

library to the publicLaura Second BiblioTech Coming to Bexar County Housing Development จากเวบไซต http://

lj.libraryjournal.com/2014/12/industry-news/second-bibliotech-coming-to-bexar-county-housing-development/

The first bookless library: BiblioTech offers only e-books จากเวบไซต http://money.cnn.com/2013/10/08/technology/innovation/bibliotech-ebook-library/

The Nation’s First Fully Digital Public Library: How a Texas County Made it Happen จากเวบไซต http://publiclibrariesonline.org/2014/05/the-nations-first-fully-digital-public-

library-how-a-texas-county-made-it-happen/ http://chattlibrary.org/4th-floor

แหลงภาพ บทความและสไลดประกอบการประชม IFLA 2014 เรอง tear down the wall between physical

and digital: ZLB Topic Room บทความและสไลดประกอบการประชม IFLA 2014 เรอง Making without a maker space: the

people’s La in Roskilde, Denmark https://twitter.com/chattzinefest https://www.flickr.com/photos/chattlibrary/15745368118/in/album-72157631269756074/ http://chattlibrary.org/4th-floor http://skaparbibblan.tumblr.com/resa_tre http://www.gazettenet.com/home/10060339-95/texas-library-offers-glimpse-of-

bookless-future http://www.mysanantonio.com/news/local/article/More-turn-out-for-insurance-help-

4986679.php http://www.mysanantonio.com/bibliotech/ http://api.ning.com/files/ihF*csLe*MLd93KskNmsEej0N4yoXaDWPbn0DM-5VpmH--

WbnzJHEBqjUKkwCtzFptSxTR3n3SwKfPtRDqT55mstl5*glRti/techlab.jpg https://c2.staticflickr.com/8/7290/9158321734_8707760037_b.jpg http://api.ning.com/files/ihF*csLe*MLd93KskNmsEej0N4yoXaDWPbn0DM-5VpmH--

WbnzJHEBqjUKkwCtzFptSxTR3n3SwKfPtRDqT55mstl5*glRti/techlab.jpg https://www.flickr.com/photos/aakb/8448732278/in/photostream/

1357 หองสมดสแกนดเนเวย

ในชวง 20 ปทผานมา หลายประเทศในยโรปใหความสำคญกบการลงทนเพอสรางพนทสาธารณะ (Public Space) ใหชาวเมองยงสามารถดำรงคณคาในการมวถชวตอนสมพนธเกอกลกน และไดเรยนรทกษะและเจตคตใหมๆ ทจำเปนสำหรบการมชวตในสงคมอนาคต ในอกดานหนง ภาครฐยงสามารถใชพนทสาธารณะเปนกลไกในการรกษาสมดลทางเศรษฐกจสงคม โดยประยกตนโยบายเพอกระจายความเปนอยทดใหกบคนหมมากอยางทวถง ดนแดนยโรปเหนอหรอกลมประเทศแถบสแกนดเนเวย ซงไดชอวาเปนกลมประเทศทมรฐสวสดการดทสดในโลกนน ไดบญญตใหเรองของพนทสาธารณะเปนสทธสามญตามกฎหมาย โดยมหองสมดเปนกลไกเชงพนทรปแบบหนงทมบทบาทชวยยกระดบชวตของคนเมอง ไมวาจะเปนดานการศกษาและการเรยนร ทงการเรยนรตลอดชวตและการเรยนรเพอเตรยมพรอมสำหรบยคดจทล ดานการวางรากฐานทางเศรษฐกจและสงคม เชน

ชวยเหลอดานการหางาน การพฒนาฝมอแรงงาน และสนบสนนเครองมอทจำเปนสำหรบผประกอบการในอนาคต รวมไปถงดานปฏสมพนธทางสงคม เชน การออกแบบพนทสำหรบการพบปะพดคยหรอทำกจกรรมทมสนทรยะรวมกน ฯลฯ Malmö City Library, สวเดน วฒนธรรมหลากหลาย เรยนรไรพรมแดน เมองในยโรปตอนเหนอเตมไปดวยผคนหลากเชอชาต หลายวฒนธรรม อนเปนผลมาจากการอพยพยายถนรวมทงการเคลอนยายแรงงาน เชนเดยวกบเมองมลเมอ (Malmö) ประเทศสวเดน เมองนประกอบดวยคนกวา 170 เชอชาต ใชภาษากวา 50 ภาษา ประชากรครงหนงเปนคนรนใหมทอาย ตำกวา 35 ป และกวารอยละ 38 เปนรนลกหลานของผยายถน

7 หองสมดสแกนดเนเวยการออกแบบบรการและจดพนทสาธารณะเพอตอบโจทยสงคมเมอง


20 ปทผานมาเมองมลเมอไดเปลยนแปลงไปอยางชดเจน จากเมองอตสาหกรรมกลายเปนเมองทโดดเดนทางวฒนธรรมและการศกษา ซงมทงหองสมด มหาวทยาลย สถาปตยกรรมอาคารทงดงาม ทงยงเตมไปดวยพพธภณฑและโรงละคร หองสมดเมองมลเมอ ซงเปนหองสมดทมขนาดใหญทสดในกลมประเทศสแกนดเนเวย ไดรบผลกระทบจากพฤตกรรมการยมหนงสอทลดลงอยางมนยยะสำคญเชนเดยวกบหองสมดแหงอนๆ ทวยโรป จงมการปรบปรงและออกแบบใหม โดย มงสรางสรรคพนทแหงประสบการณทเชญชวนใหคนกลบเขามาใชบรการหองสมด อาคารปราสาทโบราณทเคยลนไปดวยชนหนงสอ ถกรอออกใหกลายเปนพนทสำหรบการเรยนรและการถกเถยงอภปราย ดวยการจดหาทนงรปแบบตางๆ และเพมหองทมเวทขนาดเลกซงสามารถรองรบกจกรรมสำหรบ ผเขารวมประมาณ 70 คน

สวนอาคารกระจกทรงลกบาศกดไซนสมยใหมถกพฒนาเปนพนทเปด (Open Space) สำหรบกจกรรมหลากหลายแขนง ชนหนงสอถกออกแบบใหมลอ เพอใหสามารถเลอนไปรวมกนแลวเกดเปนหองวางขนาดใหญซงจคนไดราว 650 คน หองสมดเมองมลเมอมพนทและสอดจทลสำหรบเดกอาย 9-12 ป ซงมาใชบรการกนครงละนบรอยคน โดยพยายาม


ออกแบบใหเดกๆ ไมรสกอดอดกบกฎระเบยบของหองสมด จนเกนไป ขณะเดยวกนกไมรบกวนหรอละเมดผใชบรการคนอน เดกสามารถเดนเลนเทาเปลาเพอสมผสความตนเตนทหองลอยนำ และหากตองการอานหนงสอเงยบๆ กสามารถหา มมสงบไดเชนกน นอกจากนยงมหองยอยสำหรบกจกรรมอานออกเสยง เพอใหเดกรนใหมทมาจากสงคมและวฒนธรรมทหลากหลายไดเรยนรภาษาแมอยางมประสทธภาพ เพอใหตอบโจทยดานการเรยนรตลอดชวตของคนทกกลม หองสมดเมองมลเมอไดเปดศนยการเรยนร ทจดสรรสงอำนวยความสะดวกดานไอทไวอยางครบครน มการรวมมอดานการศกษาผใหญกบสถาบนการศกษาตางๆ เพอใหบรการคำปรกษาและกจกรรมการเรยนรตลอดชวต อาท การคนหาขอมล การทองโลกอนเทอรเนต การพมพงาน การเตรยมตวสมครงาน มพนทสวนหนงใหผประกอบการในทองถนสามารถใชหองสมดเปนสถานประกอบการชวคราว ในแตละวนม ผสนใจเขาใชบรการดานการเรยนรตลอดชวตกวา 200 คน Garaget in Malmö, สวเดน พบปะกนอยางสรางสรรค ในบรรยากาศหองนงเลน Garaget เปนหองสมดทนาสนใจอกแหงหนงของเมองมลเมอ เพงกอตงเมอป 2008 โดยไดบรณะพนทเดมซงเปนโถงอาคาร

อตสาหกรรม หองสมดตงอยบรเวณรอยตอของเขตการปกครองถง 3 แหงจงมกลมลกคาทกวางขวาง ในวนแรกทเปดใหบรการ ชนหนงสอของหองสมดมแตความวางเปลา เพอเปดรบการมสวนรวมของผใชบรการ ซงชวยกนเลอกและเสนอใหหองสมดสงซอหนงสอทพวกเขาอยากอานจรงๆ ลาสดเมอป 2012 หองสมด Garaget เพงมการปรบปรงอาคารใหม โดยจดสรรพนทออกเปน 3 สวนหลกๆ


คอ พนทเงยบสำหรบอานหนงสอ พนทสำหรบคอมพวเตอรสวนบคคล และพนทสำหรบการพบปะสนทนา สงทแตกตางจากหองสมดทวไปกคอหนงสอทหองสมดแหงนไมไดถกจดหมวดหมตามระบบทางบรรณารกษศาสตร หากแตจดวางไวคลายกบกบคอลเลกชนสวนบคคลเสยมากกวา โดยใหเหตผลวา ประสงคจะรกษาจตวญญาณของสถานทซงมสายสมพนธ แนบแนนอยกบผคนในชมชน

Garaget ดำเนนงานโดยประสานความรวมมอกบหลาย หนวยงาน เพอมอบบรการทหลากหลายใหสอดคลองกบความตองการและความสนใจของชาวเมอง เชน เวรคชอปสรางสรรค ททงเดกและผ ใหญสามารถรวมกนทำงานเยบปกถกรอย วาดภาพ หรอแมแตทำอาหารหรอขนม เวทการแสดง ซงในแตละวนมการทำกจกรรมตางๆ ไมวางเวน ออรแกนกคาเฟ ใหบรการอาหารและเครองดมทใสใจตอสขภาพ และมบรรยากาศเหมาะกบการนงอานหนงสอพมพอยางผอนคลายหรอทำการบาน หองแลบสานเสวนา ศนยความรเพอแลกเปลยนเรยนรของกลมผเชยวชาญเฉพาะทางและพลเมอง เชน ขาราชการของสภาเมองทกำลงพฒนาโครงการสาธารณะ นอกจากนยงมบรการใหคำปรกษาและเคลดลบดานการตลาด และหองสำหรบทำงานหรอประชมเปนกลม เรยกไดวา Garaget เปนภาคสวนหนงทรวมตอบโจทยยทธศาสตรของเมองมลเมอ ตามสโลแกนทวา “ความหลากหลาย การพบปะ และความเปน- ไปได” การออกแบบ Garaget ยดหลกการพนฐานดานความยดหยนและการพฒนา “พนท ในพนท” ใหมบรรยากาศทอบอน นาสบายเหมอนบาน ตกแตงดวยเฟอรนเจอรมอสอง มหอง นงเลนทกรผนงดวยวอลเปเปอรภาพตนไมดอกไม รวมทงการตกแตงอนๆ ทนำเสนอถงแนวคดดานความย งยนทาง สงแวดลอม


Library 10, ฟนแลนด หองสมดของคนมดนตรในหวใจ เชอหรอไมวาศนยกลางสำหรบทำกจกรรมทเปนทนยมทสดของเมองเฮลซงกไมใชสถานเรงรมยแตเปนหองสมดทชอวา Library 10 ซงตงอยในอาคารไปรษณยเกาใกลกบสถานรถไฟ หองสมดไดรบการบรณะใหมบรรยากาศทเปนเอกลกษณเฉพาะตวและสามารถจดกจกรรมตางๆ แมจะมพนทจำกดเพยง 800 ตารางเมตร โดยจดสรรพนท 20% สำหรบวาง ขาวของเครองใช และ 80% สำหรบการใชงานของผมาใชบรการ หองสมดแหงนมความโดดเดนดานดนตรและเทคโนโลย สารสนเทศทแปลกใหม ทรพยากรทใหบรการมทงดานเพลง การทองเทยว คอมพวเตอร และวรรณกรรม และผใชบรการยงสามารถมาทหองสมดเพอสรางสรรคและเผยแพรผลงานวฒนธรรมของตน Library 10 สรางความรวมมอกบโรงเรยน ศลปน และ หนวยงานอนๆ จนเกดเปนชมรมทผคนมารวมกจกรรมดนตรกนทกวนอาทตยกบดเจ มการลงทนเทคโนโลยไรสายและการออกแบบตกแตงภายในเพอใหสอดรบกบกระบวนการใชงาน ชนหนงสอมลอเลอน สามารถปรบขนาดเวทใหจดนทรรศการขนาดเลก หรอทำกจกรรมทมชวตชวาได เจาหนาท 28 คนถกกลนกรองคณภาพใหมความรเฉพาะดาน เชน การตดตอวดโอ


การใชอปกรณแสงเสยง การนำเสนออเวนทและคอนเสรต เจาหนาทท เพงเขามาใหมจะถกอบรมทงดานมเดยและบรรณารกษศาสตร หองสมดยอมรบถงความเปลยนแปลงพฤตกรรมของผ ใชบรการ ใครๆ กสามารถคนหาทรพยากรทตองการผานทาง อนเทอรเนต ดงนนหองโถงจงเปนจดรบหนงสอทผใชบรการสงจองไวลวงหนาและเปนจดใหบรการดวยตนเอง ภายใน หองสมดมพนททำงานจำนวน 40 ทนงทงแบบเดยวและ แบบกลมสำหรบผทนำคอมพวเตอรหรออปกรณโมบายมาเอง โดยมอปกรณอำนวยความสะดวกไวใหบรการ เชน ชดหฟง เครองสแกนเอกสาร เครองเลนดวด ฯลฯ นอกจากนหองสมดยงจดหาอปกรณและใหความชวยเหลอผทตองการตพมพหนงสอ ผลตวดทศนและเพลง สวนผทสนใจสาขาการแสดงกสามารถยมอปกรณตางๆ และใชหองฝกซอมได เมอมทกษะทชำนาญแลวพวกเขากสามารถขนแสดงบนเวทใหผอนไดรบชม รวมทงเผยแพรผานชองทางดจทล เชน โซเชยลมเดยหรอ Youtube บรรณารกษของ Library 10 ไดเปลยนบทบาทของตนเปนโคชใหแกผทตองการพฒนาทกษะดงกลาว จนถงกบสามารถจดโปรแกรมใหคำแนะนำแนวเพลงสมยใหมทหลากหลายไดอกดวย

Entressen Library, ฟนแลนด หองสมดไรเคานเตอร ลดชองวางระหวางผใช กบบรรณารกษ เมองเอสโปมประชากรทมรายไดตำกวาเมองอนๆ ในฟนแลนด ทงยงมพอแมเลยงเดยวและประชากรผอพยพจำนวนมาก หองสมด Entressen เลอกทจะตงอยในหางสรรพสนคา เพอ


ไมใหเปนอปสรรคในการเดนทางมาใชบรการ และดกลมกลนกบชวตประจำวนของชาวเมอง หองสมดแหงนไมมเคานเตอร แตเจาหนาทในชดเครองแบบจะเดนอยโดยรอบหองสมด กอใหเกดความรสกทเทาเทยมและใกลชด งายตอการใหความชวยเหลอและคำแนะนำ และทำใหหองสมดเปนพนททมความปลอดภย เจาหนาทของ หองสมดสามารถพดไดถง 13 ภาษา และมความรพเศษเกยวกบวฒนธรรมและวรรณกรรมของหลายประเทศ มผอพยพจำนวนหนงมาทหองสมดเพอเรยนภาษาฟนนช และใชคอมพวเตอรตดตอกบผคนในดนแดนทเขาจากมา พรอมกบการเรยนรเทคโนโลยเพอสรางชวตใหมทน หองสมดใหบรการยม-คนหนงสอ เพลง และภาพยนตร มเวทการแสดงและจอขนาดใหญ ซงสามารถใชสำหรบจดอเวนท การสอน และการประชม การออกแบบตกแตงภายในมความเรยบงายและมประสทธภาพในการใชงาน เนนโทนสอบอน เชนสเหลอง สม และแดง สวนหองสำหรบเดกเปนพนพรมเพอใหเดกคลาน ในขณะทมมสำหรบเดกโตมเกม Wii ใหบรการ หองสมด Entressen ไดอนโลมกฎระเบยบใหเหลอนอยทสด ผใชบรการจะวง คยโทรศพท หรอหวเราะเสยงดงกได บางครงพนทจงอาจมเสยงออองแตกเตมไปดวยชวตชวา ทนจงเปนสถานทพกผอนหยอนใจอยางไมเปนทางการของชาวเมองเอสโป

Myllypuro Media Library, ฟนแลนด สวนผสมของหองสมดกบดจทล มเดย สตดโอ Myllypuro Media Library เปนพนทดำเนนโครงการนำรองการใหบรการททนสมยของหองสมดกลางเมองเฮลซงก มลกษณะเปนศนยการเรยนรขนาดเลก ตงอยใจกลางแหลงชอปปงของเมอง มพนทเพยง 150 ตารางเมตร ซงไมสามารถ


จทรพยากรหนงสอไดมากนก ทวาสามารถใหบรการททนสมยแบบจดเตมไมนอยหนาใคร หองสมดแหงนสนบสนนใหผอยอาศยของเมองเปนประชากรทกระตอรอรนตอโลกเทคโนโลยสมยใหม ใหบรการทรพยากร ดจทลทงอปกรณโมบายและอบค ใหยมกลองวดโอและสตดโอสำหรบตดตอภาพ ใครมสอทเปนเทคโนโลยสมยเกา เชนเทปคาสเสท หรอแผนเสยงไวนล กสามารถมาทหองสมดนเพอใชเครองมอแปลงเสยงใหกลายเปนไฟลดจทลได และยงมของแปลกทไมนาหายมไดจากหองสมด เชน อปกรณการกฬาททนสมย เครองวดอตราการเตนของหวใจ อปกรณนบจำนวนกาว นาฬกา GPS และเขมทศ ผ ใชบรการสามารถนดหมายผชวยดานสอเทคโนโลยของ หองสมด สำหรบใหคำแนะนำ ทงดานการตกแตงภาพถาย การตดตอวดโอ การบนทกไฟลสอ การพมพและสแกน นอกจากนหองสมดยงรวมมอกบองคกรชมชนในการเปดใหประชาชนทวไปมสวนรวมในการจดกจกรรมตางๆ หองสมดมเจาหนาทประจำ 3 คน และอาสาสมคร 2 คน ทงหมดไดรบการคดสรรใหมศกยภาพในการใชงานสอทนสมยและการแกไขปญหาทางเทคนค หองสมดพยายามสรางความสมพนธใหมๆ และทดลองพฒนาการใหบรการอยางตอเนอง นนจงหมายความวาบรรณารกษกจำเปนทจะตองพฒนาศกยภาพของตนดวย

Meeting Point, ฟนแลนด หองสมดปลอดหนงสอ ปรากฏการณหองสมดไรหนงสอเรมปรากฏใหเหนมากขนเรอยๆ ในยคดจทล เชนเดยวกบ Meeting Point ประเทศฟนแลนดซงเปนองคกรททดลองตงขนโดยความรวมมอของรฐและเอกชน มเปาหมายทชดเจนวา ตองการสนบสนนและใหคำแนะนำทเปนประโยชนแกผอยอาศยในเมองในการใช เครองมอไอทเพอดำเนนชวตในสงคมดจทล


Meeting Point ไดลงทนเทคโนโลยไรสาย สอมลตมเดยสำหรบคอมพวเตอร อปกรณทเกยวของกบไอท และจดดาวน-โหลดขอมล ผใชสามารถใชบรการคอมพวเตอรของหองสมดหรอจะนำมาเองกได ซงหากเกดปญหาระหวางการใชงานกสามารถเรยก “หมอคอมฯ” มาชวยวเคราะหปญหา ให คำแนะนำในการแกไข หรอแมแตชวยอพเดทซอฟตแวรให ทนมชมรมคอมพวเตอรซงผสงอายมารวมตวกนสปดาหละครงเพอพฒนาศกยภาพดานไอท ลองซอของออนไลน ดทวผานอนเทอรเนต ฯลฯ และยงมมมหางานซงเจาหนาทจะชวยใหคำแนะนำเครองมอในการคนหางานทางอนเทอรเนตดวย อกบทบาทหนง Meeting Point ยงทำหนาทเปนออฟฟศสาธารณะประจำเมอง เชอเชญใหประชาชนมานงทำงานหรอประชมในหองสมดไดโดยไมเสยคาใชจาย ตามระยะเวลาทหองสมดกำหนดเงอนไขไว การใหบรการนเปนประโยชนอยางยงกบกลมผประกอบการหนาใหมทไมสามารถเชาออฟฟศใจกลางเมองได ทงยงเพมโอกาสในการสรางเครอขายอตสาหกรรมสรางสรรคทมความเปนมออาชพ เปนสถานททำงานอจฉรยะซง ไอเดย สารสนเทศ และความสามารถมาบรรจบกน ในระยะยาว Meeting Point วางแนวทางทจะเปด Fab Lab ซงเปนหนวยหนงของเมกเกอรสเปซ เพอใหบรการพนทสรางตนแบบผลตภณฑโดยใชเครองพมพสามมต และทำใหการออกแบบงานสรางสรรคกลายเปนเรองงาย

Arendal Library, นอรเวย ปรบตวใหทนยคสมยอยางใสใจสนทรยะ หองสมด Arendal เปดใหบรการมายาวนานกวา 17 ป รองรบผมาใชบรการถงกวา 4 ลานคน และตกอยในสภาพทรดโทรม จนกระทงป 2015 จงไดมการขบคดหาแนวทางบรณะหองสมดไวในอาคารเดมโดยไมใชวธทบทำลายแลวสรางใหม เนนการออกแบบใหกายภาพของหองสมดม


ปฏสมพนธกบสงทอยรายรอบ เคารพตอรปแบบสถาปตยกรรมทมมาแตเดมและมความสวยงาม ในการออกแบบหองสมดขนาดใหญจำเปนตองทำใหผมาใชบรการเกดความรสกวา นเปนสถานทสำหรบคนทกคน ทกกลมอาย ทกระดบการศกษา ขนาดของเฟอรนเจอรของหองสมด Arendal จงสรางใหมสดสวนทเหมาะกบสรระของมนษยไมวาจะเลกหรอใหญ ทกคนสามารถนง เอกเขนก เดนเตรดเตร ยน หรอคลาน ไดอยางไมมขอจำกด เฟอรนเจอรและอปกรณตางๆ ลวนเปนสญญะซงตอบสนองความตองการใชงานทแทจรง หองสมด Arendal จงพยายามออกแบบใหมความเรยบงายทสดเทาทจะเปนไปได โดยประมวลผลขอมลจากการสำรวจความคดเหน ทงจากการ

ประชมสนทนากบผใชงาน หนวยงานราชการ และเจาหนาทของหองสมด หลกการทละเลยไมไดกคอ ความยดหยน ซงไมไดหมายถงการเคลอนยายเฟอรนเจอรหรอจดนทรรศการไดรอบหอง แตเปนการวางเงอนไขใหสามารถใชงานเฟอรนเจอรและอปกรณตางๆ เพอวตถประสงคทหลากหลาย โดยเฉพาะอยางยงพนทบรเวณดานหนาของหองสมดซงมความสำคญมาก อาจจะใชสำหรบจดนทรรศการ ตงเวทการแสดง หรอจดวางเกาอนงใหผ ใชบรการมารวมตวกน นงจบกาแฟหรออานหนงสอพมพ โตะอานหนงสอของทนสามารถรองรบผใชบรการกลมใหญ มปลกไฟและสงอำนวยความสะดวกทสามารถตอบสนองความตองการไดอยางครบถวน สวนเวทการแสดงกสามารถใชสำหรบการจดนทรรศการ กจกรรมทางวฒนธรรม ดนตร ภาพยนตร หรอละครหน


ในขณะทหองสมดหลายประเทศทวโลกกำลงกงวลวา ยคดจทลทกำลงมาถงจะเปลยนแปลงพฤตกรรมการอานของคน เมอคนใชบรการลดลงในทสดหองสมดกจะตาย แตหองสมดของกลมประเทศสแกนดเนเวยกลบมสมมตฐานทแตกตางออกไป โดยมองวาพฤตกรรมและความตองการของผใชบรการนนมความหลากหลาย และสามารถเปลยนแปลงไปตามบรบทของ

สงคมไดเปนธรรมดา หากหองสมดไมไดมนยามเพยงสถานทเกบรกษาหนงสอ กควรวเคราะหปญหาและมบทบาทเตมเตมสงทยงขาดหายไปของสงคม สงสำคญคอการพรอมทจะเปดรบกบการปรบเปลยนรปแบบการใหบรการเพอใหบรรลจด มงหมายเหลานน แมจะเปนบทบาททยงไมเคยทำมากอนกตาม

แหลงเนอหา http://modelprogrammer.kulturstyrelsen.dk/

แหลงภาพ http://modelprogrammer.kulturstyrelsen.dk/ http://www.buzzfeed.com/jamiejones/libraries-all-book-lovers-will-want-to-visit#.ufARLjNx4 http://mentalfloss.com/article/31607/9-more-gorgeous-european-libraries https://www.flickr.com/photos/entressenkirjasto/7866740200/in/photostream/

147เกบตกแนวคด หองสมดมชวตสไตลดตช

ความตระหนกตอการเปลยนแปลงบทบาทของหองสมดเรมตนเมอกลางทศวรรษ 1990 ซงเปนชวงทเครอขายอนเทอรเนตเตบโตและเรมสงอทธพลตอวถชวตของคนทวโลก ประเดนททาทายคอหองสมดยงเปนสงจำเปนตออนาคตหรอไม เมอใคร ๆ กสามารถเขาถงขอมลความรผานทางอนเทอรเนตไดทกท ทกเวลา มนกคดและบรรณารกษจำนวนหนงไดเสนอวสยทศน ใหม เกยวกบหองสมดในอนาคตวา หองสมดจะไมใชแคเรองของ “พนทการอาน” หรอ “การยมคนหนงสอ” อกตอไป แตควรจะมลกษณะเปนชมชนเพอการสรางสรรคและแบงปนความร เปนสถานทเหมาะสำหรบการพบปะสนทนา รวมทงเปนกลไกสำคญในการพฒนาสงคม ดวยการอำนวยความสะดวกเพอใหเกดการสรางความร

หองสมดชนนำหลายแหงของโลกเหนพองกบแนวคดน และไดออกแบบนวตกรรมหองสมดใหมชวตชวาผานปฏสมพนธของผคน ความทรงจำ เรองเลาอนทรงพลง พรอมกบการใหบรการขอมลความรทมประสทธภาพและเทาทนยคสมย ดงกรณตวอยางหองสมดสาธารณะ 2 แหงในเนเธอรแลนด คอ DOK Library Concept Center และ Noord Oost Brabantse Bibliotheken ประสบการณและแนวคดจากหองสมดสไตลดตชทงสองแหงน ดเหมอนวาจะกาวไปไกลกวาความเปนหองสมดมชวตทสงคมไทยคนเคยมากวาสบป และอาจมประเดนชวนคดใหลองนำมาปรบใชกบการพฒนาหองสมดในบานเมองของเราไดบาง

เกบตกแนวคด หองสมดมชวตสไตลดตชจดนดพบของผคนและความสมพนธสะพานเชอมความทรงจำและความร


หองสมดในฐานะผตแผเรองเลา และความทรงจำ : DOK Library Concept Center DOK Library Concept Center ตงอยใจกลางเมองเดลฟทซงเปนเมองเกาแกของเนเธอรแลนด มประชากรประมาณ 100,000 คน กอตงขนเมอป 2007 ในพนททผ ใชบรการสามารถเขาถงไดงาย หองสมดแบงออกเปน 3 สวน คอ สวนเพลงและภาพยนตร (Discotake in Dutch) สวนหองสมด (Openbare Bibliotheek) และสวนศลปะ (Kunstcentrum) ความโดดเดนของ DOK Library Concept Center อยทการออกแบบสถาปตยกรรมทดงดดสายตา สามารถรองรบกบกจกรรมการเรยนรในพนท โครงสรางอาคารดดแปลงมาจาก

ซเปอรมารเกต เนนการออกแบบใหโปรงโลงเปดพนทใหแสงจากดานตาง ๆ เขาถงผใชบรการ แตละหองมสสนและการตกแตงทแตกตางกนออกไป หองสมดเตมไปดวยสงอำนวยความสะดวกทตอบสนองกบพฤตกรรมการเรยนรของคนในยคสมยปจจบน อาท โซฟาทนงสบาย หองประชม สญญาณอนเทอรเนต จดเชอมตอปลกไฟ มมกาแฟ หรอแมกระทงเครองเลนเพลยสเตชนและนนเทนโดว ทนมแนวคดวา ถาหองสมดสามารถทำใหคนมความสข ทงเดกและผใหญกจะใชเวลาอยในหองสมดนานขน เมอนนหองสมดกจะยงมอนาคตตอไปได มลเหตทกลาวไดวา DOK Library Concept Center เปนหองสมดทกาวหนาทสดในโลก ไมใชเพยงเรองทางกายภาพและการใหบรการททนสมย แตเปนเพราะการพลกแนวคดเกยวกบบทบาทและปฏสมพนธของหองสมดทควรจะมตอผคนชาวเมอง

สสนและแสงชวยกระตนบรรยากาศการอานทแตกตางกนออกไป เชน หองกวสแดง หองวรรณกรรมเยาวชนสนำเงน


เดลฟท หองสมดพยายามทจะเปนแหลงสรางแรงบนดาลใจโดยคำนงถงพนฐานทสมพนธกบอนาคต อาศยความสรางสรรค นวตกรรม ความรทางวทยาศาสตร และการสอสารทมคณภาพ หองสมดจงไดรเรมโครงการและกจกรรมซงมงเนนการเกบเกยวเรองเลาความทรงจำ และความสมพนธระหวางผคน แลว แบงปนยางกาวแหงชวตเหลานนโดยใชเทคโนโลยสมยใหม ไดแกโครงการ Delft Cultural Heritage Browser, DOK-Agora และ Tank U Delft Cultural Heritage Browser มรดกทางวฒนธรรมของเมองถกเกบรกษาอยในวตถ เอกสาร รปภาพ โปสการด ภาพยนตร เทปเสยง ฯลฯ ซงหองสมดไดรวบรวมและดดแปลงใหกลายเปนไฟลอเลกทรอนกส ไว หลายหมนรายการ ในระยะแรกเรมไฟลเหลานถกเผยแพร

ผานเวบไซตเพยงอยางเดยว แตตอมาหองสมดไดทำการวจยรวมกบมหาวทยาลย TU Delft เพออธบายเรองราวทปรากฏในหลกฐานจดหมายเหต อกทงยงรวมกบพพธภณฑหลายแหงในเมองเดลฟทเพอสรางแอพพลเคชนจดหมายเหตเมอง และรวมกบบรษทดานเทคโนโลย Street Map เพอจดทำแผนทจดหมายเหตดจทล หองสมด DOK ไดนำ Microsoft Surface Table ซงเปนโตะทมหนาจอแบบสมผสมาใชในการนำเสนอเนอหา โดยตงไวใกลทางเขาหองสมดในจดทผใชบรการมองเหนไดอยางสะดดตา ผลปรากฏวาโตะตวนแทบไมเคยวาง รปภาพทอยในฐานขอมลมอตราการเปดดจากโตะอจฉรยะสงกวาการใชงานผานเวบไซตเสยอก


DOK-Agora เปนหนงในโครงการท ใหญทสด วาดวยการตแผเรองเลาและความทรงจำ (story publisher) ของเมองเดลฟท มวตถประสงคเพอสราง-สรรคการสอสารระหวางหองสมดกบคน และระหวางคนกบคน ผานพลงจากเรองเลาและการสนทนา ลองจนตนาการวา จะเปนเรองวเศษขนาดไหนหากลกหลานฉลองวนเกดใหกบปยาตายาย โดยนำเรองราวอนทรงคณคาของพวกเขามาจดแสดงไวทหองสมด กระบวนการกคอ เจาหนาทจากหองสมดจะไปสมภาษณญาตและเพอน ๆ ของเจาของเรองราว ไปเกบขอมลยงสถานททเขาเคยอาศยหรอเคยทำงาน เตมเตมขอมลทางประวตศาสตรดวยวตถดบชนเยยมจากโครงการ Delft Cultural Heritage Browser นำมาตดตอเนอหา ใสเพลงหรอภาพศลปะทพวกเขาชนชอบ แลวมอบใหเปนของขวญแกชาวเมองทมชวตอยในปจจบนและอนาคต นอกจากนในพนทหองสมดยงมสถานเรองเลา ซงมลกษณะเปนตบนทกและอพโหลดวดโอดวยตนเอง รวมทงมสตดโอเคลอนทสำหรบถายทำสารคดซงตระเวนไปเยยมเยยนโรงเรยน

มธยม เปดโอกาสใหนกเรยน ไดลองหดสรางวดโอเรอง-เลาของตนเอง หรอสราง-สรรคสปอตโฆษณาเพอรณรงคปองกนปญหาทมกเกดกบ วยรน ผลลพธจากกระบวนการน ทำใหเดก ๆ ไดเรยนรเรองการเขยนสครปต การทำสตอรบอรด ทกษะดานมลตมเดย ฯลฯ อยางสนกสนาน และเปนการดงเยาวชนรนใหมใหยงคงเหนคณคาของหองสมด

ตบนทกและอพโหลดเรองเลา และกำแพงจอภาพวดโอ (video wall)


เรองราวทถกเกบบนทกไวจะไดรบการเผยแพรในหลากหลายชองทาง ไฮไลทคอการใชกำแพงจอภาพวดโอขนาดยกษ 33×10 ฟต สวนชองทางอน ๆ ไดแก เวบไซต โซเชยลมเดย หรอใชเปนวดโอประกอบนทรรศการหรองานเสวนา ผทมาใชบรการในหองสมดจะไดรบรเรองราวความทรงจำทถกแบงปน กอใหเกดสำนกและความเปนหนงเดยวกนของสงคม ทงนการนำเสนอวดโอทบนทกไวจะคดสรรใหสอดคลองกบหวขอ (theme) ทกำหนดไวซงจะเปลยนทก ๆ 3 เดอน หอง-สมดไดรวมมอกบ TOP (Techniek Ontmoetings Punt หรอ Technical Meeting Point) ซงเปนองคกรทสนบสนนการจดประชมใหนกวทยาศาสตรและศลปนทมนวตกรรมและความสรางสรรค ในการคดหวขอซงมความเปนไปไดวาจะสงอทธพลตอเมองในอนาคตขางหนา เมอเปลยนหวขอใหมหองสมดจะ จดงานประชาสมพนธรวมกบสภาเมองเดลฟเพอสรางการรบรใหกบชาวเมอง และเมอจะปดตวแตละหวขอกจะมการจดกจกรรมและงานเสวนา เพอใหผใชบรการไดเขาถงแกนของเนอหาทปรากฏอยในเรองเลาเหลานน ไกลไปจากเมองเดลฟ หองสมดไดทดลองทำโครงการลกษณะคลายกนในตางประเทศดวย คอ Shanachie Tour 2007 (Shanachie เปนชอนกเลานยายปรมปราชาวไอรแลนด ซงเดนทางเลานทานไปทวประเทศเพอแลกกบอาหารและทพก) บรรณารกษ 3 คน ไดรบมอบหมายใหเดนทางไปทวสหรฐ อเมรกาเปนเวลา 3 สปดาหกวา 5 พนไมลดวยรถ RV เพอเกบเกยวเรองเลา สรางเพอนใหม และแลกเปลยนความคดทมคาซงกนและกน

Tank U DOK Library Concept Center เชอวารปแบบของขอมลและความรในรนลกรนหลานจะตองเปลยนไป หนงสออาจกลายเปนของหายากทมเกบไวทบาน สวนหองสมดจะเปนทเกบขอมล ดจทล โครงการ Delft Cultural Heritage Browser และ DOK-Agora ดงกลาวขางตนมงเนนการพาชาวเมองยอนกลบไปยงอดต สวนโครงการ Tank U เกดขนเพอทจะพาผอานกลบมายงปจจบนซงเปนยคสมยของเทคโนโลย เพราะเลงเหนวาอปกรณโมบายเปนเครองมอสำคญทจะเชอมคนและเรองราวของพวกเขาเขาไวดวยกน Tank U เปนจดดาวนโหลดหองสมดฉบบกระเปาตงอยในพนทสาธารณะทวเมอง เชน สนามบน สถานรถไฟฟา โรงพยาบาล โรงภาพยนตร ซเปอรมารเกต ฯลฯ บรรณารกษไดคดเลอกเนอหาทงทเปนแมกกาซน หนงสอพมพ หนงสอเสยง รายการโทรทศน ภาพยนตร ขอมลการทองเทยว โดยการประสานความรวมมอจากหลายฝายเพอใหเนอหามคณภาพ มความ


หลากหลาย และมพลวตอยตลอดเวลา ผทมอปกรณโมบายสามารถดาวนโหลดผานบลทธไวอานทใดเมอใดกได บทเรยนสำคญจากประสบการณการทำงานของ DOK Library Concept Center กคอ บรรณารกษสำหรบศตวรรษท 21 จะกลายเปน media guide ทำหนาทชวยใหคนไดคนหาขอมลอยางไมมอปสรรคขวางกน ชแนะการใชงานเทคโนโลยใหม ๆ ทกำลงจะกาวเขามา เปนผทใหความสำคญกบการเรยนรตลอด ชวต และไมลมทจะนำเทคโนโลยมาใชเพอทจะเชอมโยงผคนใหมปฏสมพนธ มความเปนอนหนงอนเดยวกน และเกดแรงบนดาลใจในการดำเนนชวต ชมชนนกอานในศตวรรษท 21 : Noord Oost Brabantse Bibliotheken หองสมดแหงนตงอยทางทศใตของเนเธอรแลนด ประกอบไปดวยหองสมดสาขา 14 แหง ครอบคลมพนท ใหบรการประชากรคน 2 แสนคน ซง 1 ใน 4 เปนสมาชกหองสมด มเจาหนาททงหมด 150 คน Noord Oost Brabantse Bibliotheken เชอวา หองสมดในอนาคตควรจะมหนงสอนอยลงแลวใหคณคากบความสมพนธเพมขน (less collection, more connection) เพราะหนงสอเปนความรทตยภม ในขณะทผคนและชมชนเปนขมทรพยของความรและและประสบการณอนประเมนคามได ดงนนหองสมด

ในอนาคตไมควรจะหยดบทบาทของตวเองอยทการเปนแค ผสงผานขอมลขาวสาร แตควรสรางโอกาสทจะสมผสและสมพนธกบชวตของชมชนใหมากขน The Stalwart Readers เปนบคคลบทแตกตางออกไปจากขนบเดม ๆ ทคนในพนท


เดยวกนมกจะอานหนงสอเรองเดยวกนในเวลาเดยวกน แตเปนโครงการทหนอนหนงสอมารวมกนเพออานงาน non-fiction ซงเลอกจากรายชอหนงสอทบรรณารกษไดคดสรรไวอยางอสระตามทตนสนใจสปดาหละหนงเลม โครงการนเรมมาตงแตป 2012 มสมาชกคน 40 คน อายระหวาง 30-70 ป ระยะเวลาดำเนนงานแตละรอบประมาณ 1 ป รวมแลวสมาชกแตละคนจะอานหนงสอประมาณ 40 เลม เปาหมายของโครงการ คอ เพอสรางนวตกรรมทดงดดใหคนสนใจหนงสอ อยากทจะแบงปนความคดจากการอาน รวมทงสรางความผกพนระหวางผใชบรการกบหองสมด

รายชอหนงสอจดทำโดยบรรณารกษซงมความเชยวชาญเกยวกบหนงสอประเภท non-fiction และมนสยเปนนกอานตวยง คออานหนงสออยางนอยสปดาหละ 2 เลม หวขอหลกของหนงสอสำหรบโครงการนม 3 เรอง คอ เรองเลาในยคของเรา ความเปนมนษย และเรองเกยวกบอนาคต ซงหนงสอเหลานจะชวยเปดโลกทศนใหกบผอาน เกดความคดใหม ๆ มแรงบนดาลใจในชวต และพรอมทจะกาวไปสสงคมศตวรรษท 21 เมอโครงการดำเนนไปไดระยะหนง บรรณารกษไดพบปรากฏ-การณทนาสนใจวา ชมชนนกอาน The Stalwart Readers จะ

บลอกของชมชนนกอาน The Stalwart Readers หรอ Lezers van Stavast ในภาษาดตช


เรมเหนขอจำกดบางดานของหองสมด เพราะความรจากการอานหนงสอแตเพยงอยางเดยวยงไมเพยงพอทจะตอบสนองตอเรองราวทพวกเขาสนใจ บางครงสมาชกจงนำขาวสารปจจบน มาอธบายรวมกบหนงสอทเขาอาน บางกชกชวนกนไปโรงละคร หรอไปฟงการบรรยายทเกยวของกบหวขอหลกของหนงสอ หรอคนทชอบอานหนงสอคอเดยวกนกอาจจะรวมตวกนแยกไปเปนกลมยอย ๆ นอกจากน หองสมดยงไดสรางชมชนนกอานในโลกออนไลนในรปแบบเวบบลอก โดยนำเสนอเนอหาโดยสงเขปเกยวกบหนงสอแตละเลมทอยในรายชอ คดลอกเนอหาบางตอนทนาสนใจ และบรรยายถงคณคาททำใหหนงสอเลมนไดเขามาอยในโครงการ ปจจบนรายชอหนงสอของเหลานกอานมถงกวา 2,000 เลม The Stalwart Readers เปนโครงการทไดรบรางวลชนะเลศการประกวดนวตกรรมหองสมดแหงชาต ของเนเธอรแลนด เมอป 2013 Wisdom in times of crisis ในชวงทสหภาพยโรปประสบกบปญหาหนสาธารณะซงสง ผลกระทบใหชาวดตชจำนวนหนงตองตกงาน Noord Oost Brabantse Bibliotheken มองเหนโอกาสทจะสรางบทบาทใหมใหแกหองสมดในการเปนทพงทางปญญาในยามวกฤต ใหกำลงใจผทกำลงเผชญปญหาใหเหนทางออกของชวต นนคอโครงการ Wisdom in times of crisis

โครงการนรเรมขนในป 2013 หองสมดเหนวาผทตกงานมทงวยหนมสาวไปจนถงวยสงอาย ซงเตมไปดวยเรองราวความเปลยนแปลงของชวตทอยากสะทอนใหผอนรบฟง ในขณะทหองสมดสามารถชวยเหลอโดยแนะนำหนงสอทเตมไปดวยอารมณขน มมมองใหม ๆ และความรทจะมสวนชวยให พวกเขาสามารถผานพนปญหาไปไดดวยด ดงนนคงจะดไมนอยหากมวงสนทนาทไดผสานภมปญญาจากหนงสอและภมปญญาจากผอานเขาไวดวยกน หองสมดเปดรบผเขารวมโครงการครงละไมเกน 15 คน เพอใหกระบวนการสนทนาสามารถดำเนนไปอยางมประสทธภาพ พวกเขาจะมาพบปะกนทหองสมดทก ๆ 3 สปดาห เพอรวมแบงปนประสบการณตามหวขอทหองสมดไดกำหนดขนแตละครง เชนเรองความดงาม 10 ประการสำหรบยคทนสมย สมาชกกจะอภปรายเกยวกบคณคาของความดงามทมตอตนและสงคม และยกตวอยางเรองราวจากประสบการณ หนงสอ เพลง หรอภาพยนตร ทสะทอนถงคณคาเหลานน บรรณารกษจะจดทำรายชอหนงสอทเกยวของกบหวขอการสนทนา พรอมทงบอกเหตผลวาหนงสอเหลานนเกยวของกบความดงามอยางไร สมาชกโครงการ Wisdom in times of crisis เกดความประทบใจในกจกรรมนมาก เนองจากไดเรยนรสงทไมเคยไดอานหรอไดรบฟงมากอน โครงการมระยะเวลาดำเนนงาน 7 เดอน สมาชกสะทอนสงทไดรบจากโครงการวา เขาเคารพผอนมากขน ไดเรยนรทจะมความออนโยน มความอดทนมากขน มโลกทศนทเปดกวางขน และไดอานหนงสอมากขน


แหลงขอมล เอกสาร Community building for public libraries in the 21st century: examples from The

Netherlands โดย Marina Polderman MSc, Hans van Duijnhoven, Fransje School MA, prof. dr. Frank Huysmans

http://lj.libraryjournal.com/2010/09/technology/whats-your-story-dutch-library-doks-new-cutting-edge-community-tech-projects/

http://modelprogrammer.kulturstyrelsen.dk/en/cases-for-inspiration/aktuelle-cases-til-inspiration/case-dok-library-concept-center-delft/#.VWU_GM_tmLN

แหลงภาพ http://lj.libraryjournal.com/2010/09/technology/whats-your-story-dutch-library-doks-

new-cutting-edge-community-tech-projects/ http://www.seniorlivingmag.com/10-benefits-of-joining-a-book-club http://conversations.aaschool.ac.uk/night-school-book-club-satire-and-the-city/ http://lezersvanstavast.blogspot.com/ http://www.boogweb.nl/?page_id=226 http://www.nobb.nl/component/content/article/65-algem1/4312-nieuwbouw-

bibliotheek-berghem

ในป 2014 เกดโครงการตอเนองชอ Wisdom of Stories ซงเนนเรองคณคาของศลปะกบการเยยวยา ซงจะมการแบงปนเรองเลาทสามารถสรางแรงบนดาลใจ และวเคราะหวาเรองเลานนไดชวยใหผคนมชวตทยนหยดอยางมนคงไดอยางไร ทงโครงการ The Stalwart Readers และ Wisdom in times of crisis ของ Noord Oost Brabantse Bibliotheken ตางกมงเนนใหหองสมดสาธารณะมบทบาทตอพลเมองและสงคมในดานการสนบสนนพนทและความร โดยเปนสะพานเชอมคนและหนงสอเขาไวดวยกน กอใหเกดเปนกลมหรอชมชนนกอานทมอตลกษณ มการพงพาอาศยกน มการแสวงหาความร มการรวมกลมสนทนาและรบฟงกน บรรณารกษ คอหวใจของชมชนนกอานท เกดขน ดงนน บรรณารกษยคใหมจงไมใชแคเพยงเสมยนททำงานในหองสมด แตจำเปนตองมวสยทศนทางสงคม เปนทงนกลาขอมล ผนำทางปญญา คร และผเชอมประสานอาณาจกรของขอมลกบความตองการของผใชบรการ

หองสมดสาขาของ Noord Oost Brabantse Bibliotheken

157Online - Onsite

วฒนธรรมแหงศตวรรษท 21 และการเปลยนผานสยคดจทล ทำใหผนำดานหองสมดตองทบทวนและปรบเปลยนการใหบรการเพอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมทเปลยนไป ผใชบรการยคนคนเคยกบระบบอตโนมต ชอบการวพากษวจารณ และตองการมสวนรวมในการบรการมากขน อปกรณโมบายกลายเปนสวนสำคญในการเขาถงขอมล การบรการ และ แบงปนประสบการณทสดใหม ซงควรจะทำไดทกททกเวลาอยางไมมขอจำกด ในขณะทพนททางกายภาพกยงคงเปนหวใจหลกซงใชสำหรบเปนจดพบปะของชมชน ดงนนการใหบรการออนไลนและการใหบรการในพนทจงมความสมพนธเกยวเนองกน อยางไมสามารถขาดสงหนงสงใดไปได ดวยความตระหนกถงความเปลยนแปลงอนทาทาย หองสมดบารเซโลนา ประเทศสเปน ไดมงความสนใจเปนพเศษไปท การววฒนของโลกดจทล โดยเฉพาะอยางยงการตอบสนอง

ความตองการดานขอมลขาวสารดวยการนำเสนอบรการใหมๆ บรการใดกตามทมในพนทหองสมดกควรจะเปนไปไดในโลกเสมอนดวย หองสมดบารเซโลนาไดเรมตนจากการจดทำเวบไซต ตอมากไดสรางบลอกเพอเปดรบความคดและความเหนอยางมสวนรวม การนำเสนอขาวสารความเคลอนไหวผาน โซเชยลเนตเวรคตางๆ จดทำจดหมายขาวอเลกทรอนกส รวมทงพฒนาแอพพลเคชนและบรการสำหรบอปกรณโมบาย ฯลฯ ความเปลยนแปลงทเกดขนไมใชการลดความสำคญของการใหบรการแบบเดม หากแตเปนการเพมชองทางการเขาถง หองสมดทหลากหลายใหแกผ ใชบรการ จนกลายเปนความสมดลระหวางบรการทงสองดาน แนวคดพนฐานของหองสมดบารเซโลนากคอ ควรจะสรางประสบการณใหลกคาสามารถใชบรการขอมลดจทลไดทงกอนจะมาทหองสมด ขณะทอยในหองสมด และหลงกลบจากหองสมด

Online - Onsiteการเขาถงบรการหองสมดในยคดจทล


ขอมลขาวสารเกยวกบหองสมด กอนจะมาทหองสมด ผ ใชบรการสามารถคนหาขอมลของ หองสมด จำนวน 40 แหง ทอย ในเครอขายของหองสมด บารเซโลนาผานทางเวบไซต เชน เวลาเปด-ปด วธการเดนทาง การจอดรถ โปรแกรมกจกรรม การลงกไปยงโซเชยลเนตเวรค วดทศน รายงานประจำป สถต กตกาในการใชหองสมด ฯลฯ หองสมดยงมแอพพลเคชน BibliosBCN สำหรบระบบ แอนดรอยดและ iOS ท ใหขอมลอยางละเอยดเกยวกบ หองสมดทอยใกลผใชบรการมากทสด เมอมาถงหองสมด ผใชบรการสามารถเลอกใชบรการขอมลดวยวธทหลากหลาย Contactless Point เปนจดใหบรการตนเองโดยใชเทคโนโลย QR code และชป NFC เพอเขาถงรายละเอยดภายในหองสมดดวยอปกรณโมบาย หองสมดควร

มจดเชอมตอขอมลขาวสารกระจายทวทกบรเวณ หากผ ใชบรการตองการสอบถามขอมลโดยตรงกบเจาหนาทกควรจะทำไดอยางสะดวกเชนเดยวกน นอกจากน ในหองสมดยงมแผนพบขอมลขาวสารของหองสมดแหงอนๆ เผยแพรดวย หลงกลบจากหองสมด ผใชบรการสามารถแบงปนขอมลและความคดเหนผานแอพพลเคชน BibliosBCN เวบไซต และ โซเชยลเนตเวรค ทงเฟซบค ทวตเตอร อนสตาแกรม และยทป การเขาถงทรพยากรหองสมด กอนจะมาทหองสมด ผใชบรการสามารถคนหาทรพยากรผานหองสมดออนไลน เพอตรวจสอบสถานทจดเกบและสถานะของหนงสอ ทงการคนหาพนฐานและการคนหาขนสงจากชอ ผแตง หวขอ คำสำคญ หองสมด เมอง ชนดของทรพยากร และภาษา ผลการคนหาจะปรากฏทงปกหนงสอ เนอหาโดยสงเขป และการเขาถงเวบเพจของผเขยน สำหรบทรพยากรประเภทหนงสอเสยง ผใชบรการสามารถดาวนโหลดไฟล mp3 ไดเลย นอกจากนกยงมนตยสารอเลกทรอนกสของทองถนไวใหบรการดวย

159Online - Onsite

เมอมาทหองสมด ผใชบรการสามารถยมสงพมพอเลกทรอ-นกสเพออานในพนท โดยหองสมดบารเซโลนาไดใชระบบ QR code เปนหลก หากผใชบรการนำอปกรณคอมพวเตอรมาเองกสามารถเชอมตอกบ wi-fi ของหองสมดได หากพบหนงสอทสนใจบนชนกสามารถพดคยกบบรรณารกษเกยวกบเนอหาในหนงสอหรอแงมมอนทอาจไมปรากฏในเวบไซต หลงกลบจากหองสมด ผ ใชบรการสามารถประเมนและใหความเหนเกยวกบเอกสารและทรพยากรออนไลน โดยตองลงทะเบยนและระบหมายเลขสมาชก ความเหนเหลานนจะยงไมปรากฏทนทเพราะตองรอการกลนกรองจากผดแลระบบ เสยกอน การแนะนำหนงสอ เพลง และภาพยนตร กอนจะมาทหองสมด ผใชบรการสามารถอานบทแนะนำหนงสอไดจากเวบไซต Bibarnabloc.cat พนทดจทลทเปดรบการมสวนรวมระหวางผเชยวชาญของหองสมดบารเซโลนากบ ผใชบรการ โดยการสบคนจากประเภทหนงสอและชอผแตง ยงไปกวานนขอมลจะบงบอกดวยวาหนงสอเลมนนมอยท หองสมดแหงใดบางในเมอง เวบบลอกนเรมจดทำตงแต ป 2011 มผเชยวชาญของหองสมดทเขยนบทความตงแต วนจนทรถงศกรจำนวน 60 คน หองสมดยงไดจดทำคมอ การอานและจดหมายขาวอเลกทรอนกสเผยแพรทางเวบไซต

ควบค ไปกบเอกสารฉบบตพมพ ภายในคมอและเอกสารอเลกทรอนกสมลงกเชอมโยงไปยงบรการแนะนำหนงสอและทรพยากรอเลกทรอนกสอนๆ ทเกยวของ นอกจากนนผใชบรการยงสามารถฟงเพลงทหองสมดไดคดสรรแลวทางเวบไซต BibliotequesBCN ซงมรายชอเพลงทงของวงดนตรทองถน เพลงประกอบภาพยนตร เพลงลาสดทกำลงอย ในกระแส เพลงทเกยวของกบเทศกาลของเมอง ฯลฯ เมอมาทหองสมด ผใชบรการจะไดพบกบ Bookmovies วดทศนแนะนำหนงสอบนจอขนาดใหญ หองสมดบารเซโลนาเคยทดลองแนะนำหนงสอหนงเลมผานหลายชองทางพรอมๆ กน


ทงสอโสตทศน นทรรศการ เวบบลอก และโซเชยลมเดย พบวาสถตการยมหนงสอเลมนนๆ เพมสงขนสอดคลองกบการประชาสมพนธ หองสมดทวไปมกจดแสดงหนงสอใหมหรอหนงสอแนะนำบนชน สวนหองสมดบารเซโลนาไดพนทพเศษเพอแนะนำหนงสอบนเวบไซต Bibarnabloc.cat ซงผ ใชบรการสามารถแปะสตกเกอรออนไลนใหกบหนงสอทชนชอบ กจกรรมนเปนการเชอมโยงหนงสอแบบกายภาพใหเขากบการอางถงในโลกเสมอน ซงเปนการกระตนใหนกอานใชงาน เวบบลอก นอกจากน ในพนทหองสมดยงมบรการให คำแนะนำดานหนงสอโดยผเชยวชาญตามทผใชบรการประสงค หลงกลบจากหองสมด ผ ใชบรการสามารถแบงปนขอมล ขาวสารและพดคยผานทางโซเชยลเนตเวรค สามารถให ความเหนและสงตอขอมลไปใหผอนผานทางเวบไซต และสามารถชมวดโอแนะนำหนงสอไดทางยทป

บรการยม-คน กอนจะมาทหองสมด ผใชบรการสามารถจองหรอยมตอหนงสอผานทางแคตตาลอกออนไลน ผใชบรการจะเหนสถานะของหนงสอ สถานทจดเกบ และจำนวนคนทรอจอง สามารถเขาดประวตการยมคนของตนและกำหนดสงคนหนงสอ นอกจากนหองสมดยงมบรการแจงเตอนเมอใกลถงกำหนดคนหนงสอ ขณะนหองสมดบารเซโลนายงไมมแพลตฟอรมสำหรบการยม-คนอ เลกทรอนกส จงม เพยงบรการใหการอานหนงสออเลกทรอนกสผานทางเวบลงกเทานน เมอมาทหองสมด ผใชบรการสามารถยมหนงสอ จอง และยมตอ ทเคานเตอรซงมเจาหนาทคอยใหบรการ จนเมอป 2013 ไดมการตดตงจดใหบรการยม-คนดวยตนเองซงใชเทคโนโลย

161Online - Onsite

RFID ทงนตคนหนงสอมระบบอตโนมตชวยคดแยกประเภทหนงสอเพอทนแรงบรรณารกษดวย หลงกลบจากหองสมด ผ ใชบรการสามารถแบงปนขอมล ขาวสารผานทางโซเชยลเนตเวรค เปนเรองปกตทพวกเขามกจะถายรปหนงสอทอานหรอยมใหเพอนในเฟซบค ทวตเตอร หรออนสตาแกรมไดรบร กจกรรมทางวฒนธรรม กอนจะมาทหองสมด ผ ใชบรการสามารถเขาเวบไซตของ หองสมดเพอคนหาขอมลกจกรรมทกำลงจะจดขนไดลวงหนาประมาณ 1 เดอน มเครองมอทชวยคนหาไดจากวน หวขอ และหองสมดทจดกจกรรม หากใชงานผานแอพพลเคชนกจะมเครองมอแนะนำเสนทางและวธการเดนทางไปยงหองสมด เปาหมายดวย ผ ใชบรการสามารถเลอกเขารวมกจกรรมทกำลงจดขนดวยตนเอง และแบงปนใหกบผอนผานทางอเมล หรอโซเชยลเนตเวรค เมอมาทหองสมด ผ ใชบรการสามารถรบขอมลจาก Con-tactless Point ดวยเทคโนโลย QR code และชป NFC ซงมขอมลกจกรรมของหองสมดทอยในรศม 2 กโลเมตร ในขณะทขาวสารรปแบบอน เชน ใบปลวหรอโปสเตอร กจะประชาสมพนธอยตามจดตางๆ ของหองสมด ผเขารวมกจกรรมสวนใหญจำเปนตองเขามาในพนทของหองสมด แตกมบางกจกรรมท

เกดขนทางออนไลน เชน ชมรมการอานเสมอน ซงเปนกจกรรมทางไกลรวมกนระหวางหองสมดบารเซโลนากบเมเดลลน หลงกลบจากหองสมด ผใชบรการสามารถอานจดหมายขาวอเลกทรอนกสไดทางเวบไซต เพอตดตามขาวกจกรรมอนๆ


และบางครงกยงไดรบสวนลดพเศษในการเขารวมกจกรรม ผใชบรการสามารถแบงปนขอมลและพดคยเกยวกบหองสมดผานทางโซเชยลเนตเวรคโดยใสเครองหมายแฮชแทกของ หองสมดเครอขายแตละแหง การจองอปกรณไอทและการอบรม กอนจะมาทหองสมด ผ ใชบรการสามารถเขาเวบไซตและ แอพพลเคชนของหองสมดเพอตรวจสอบหลกสตรการอบรมทกษะเทคโนโลย รวมทงการลงทะเบยนเขารวมกจกรรม หรอจองการใชงานอปกรณคอมพวเตอร หองสมดบารเซโลนามบรการแนะนำวธการใชงานเทคโนโลยในหองสมด เชน การคนหาขอมลทางอนเทอรเนต การใชอเมล การใชเครองพมพและเครองสแกน ฯลฯ โดยใชสอทเขาใจงาย เชน คลปวดโอ ผใชบรการสามารถขอคำแนะนำในการเขารบการอบรม และยงมบรการทดสอบความรเพอใชประกอบการตดสนใจเลอกหลกสตรอบรม ทงน หองสมดบารเซโลนายงเผยแพรแนวคดพนฐานของการเรยนรเหลานนผานทางยทปดวย เมอมาทหองสมด ผ ใชบรการสามารถจองใชงานเครองคอมพวเตอรและลงทะเบยนเขารวมการอบรมโดยตรงกบ เจาหนาทหองสมด และยงสามารถนำอปกรณคอมพวเตอร สวนตวมาเชอมตอกบเครองพมพและเครองสแกนผาน wi-fi ของหองสมด ทงยงสามารถขอรบการปรกษาดานเทคโนโลยและการวดผลกบเจาหนาทหองสมด 1-3 วนตอสปดาห

163Online - Onsite

หลงกลบจากหองสมด ผใชบรการสามารถใชบรการหองเรยนดจทลและทำแบบทดสอบความรทไดรบจากการเขารวมอบรม

. . . . . ภาพลกษณของหองสมดถกกำหนดขนจากการรบรของผใชบรการเกยวกบสงอำนวยความสะดวก ทรพยากร และการปฏบตตอลกคา การใหบรการในพนทของหองสมดบารเซโลนาไดรบการกลาวถงในทศทางทดอยางตอเนองทกป และไดรบการจดอนดบสงสดโดยชาวบารเซโลนา หองสมดจงพยายามทจะรกษามาตรฐานการใหบรการแบบออนไลนใหยอดเยยม ไมยงหยอนกวากน โดยสรางความรบรดานการมสวนรวม ความเปนประชาธปไตย เพอเสรมพลงใหผ ใชบรการอยาก จะแสดงความคดเหนผานโซเชยลเนตเวรค ดงนน ชองทาง

การสอสารออนไลนจงสามารถชวยสรางอตลกษณดจทล ตลอดจนคณคาของการบรการและการมปฏสมพนธกบผ ใชบรการไดมากยงขน

แหลงและเนอหา เอกสารเรอง Online or onsite settings, two ways of reaching the users of Barcelona Libraries โดย Anna Bröll, Anna Cabré and Dolors Gándara ประกอบการประชม IFLA Public Libraries

Section 2014 Satellite Conference แหลงภาพ https://1001libraries.files.wordpress.com/2014/08/biblioteques-de-barcelona-jordi-casac3b1as-2.jpg https://1001libraries.files.wordpress.com/2014/09/jaume-fuster-library-3.jpg http://samdemasconsulting.com/wp-content/gallery/libraries/img_2135_1.jpg http://agenda.ge/uploads/news/36982/catalonia-national-library-barcelona-catalonia-spain.jpg https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Wikipedia_workshop_for_libraries_from_Barcelona_04.jpg/640px-Wikipedia_workshop_for_libraries_from_Barcelona

_04.jpg http://interartive.org/wp-content/uploads/C-Mitrentse-Add-To-My-Library-BCN-1.jpg http://www.frameweb.com/media/files/jmlib-08-a-ramirez-206739_slide.jpg http://www.bcncatfilmcommission.com/sites/default/files/styles/location-gallery/public/locations/Universitat%20Barcelona-Biblioteca%20Central%203.jpg?itok=099ACj37 http://www.itla-toylibraries.org/czusys_modules/IMAGEGALLERY_00101/gallerycontents/ImgGalgallery/Full_ImgEl_Dau_Barcelona_Spain.jpg?Un=1378827467 http://static.barcelona.com/var/plain/storage/images/barcelona_directory/gay_barcelona/shops/complices/complices_barcelona_11/8396767-1-eng-GB/

complices_barcelona_11_place-full.jpg

165พฒนาเมอง ดวยหองสมดมชวต

ใครทคดวาหองสมดทนสมยมอยเพยงแคเฉพาะในกรงเทพฯ… คงจะตองคดใหม และเปลยนความเขาใจ ! กลาวไดวา ในรอบสบปทผานมา แนวคดหองสมดมชวตไดแพรหลายกระจายไปทวสงคมไทย สงผลกระตนใหเกดการเปลยนแปลงของหองสมดทวประเทศ องคกรปกครองทองถนหลายแหงลกขนมาปรบปรงหองสมดและแหลงเรยนรกนขนานใหญ ในฐานะทเปนสวนหนงของการพฒนาคนและคณภาพการศกษาการเรยนร จนปจจบนปรากฏหองสมด รปแบบใหมอนนาตนตาในหลายจงหวด แตทวา “หองสมด” นนไมอาจดำรงอยไดตามลำพงอยางโดดๆ โดยปราศจากบรบทแวดลอมรองรบ การเกดขนและคงอยของหองสมดรปแบบใหม ยอมขนอยกบความสามารถของผบรหารทองถนและผเกยวของในการทำความเขาใจถงพฤตกรรม การแสวงหาความรและความตองการของผใชบรการในพนท

พฒนาเมอง ดวยหองสมดมชวตภมทศนการพฒนาแนวใหม จากวสยทศนผบรหารทองถน


ตลอดจนวสยทศนในการมองเหนถงบทบาทความสำคญและแนวโนมความเปลยนแปลงทกำลงเกดขนกบหองสมดในโลกยคใหม องคกรปกครองทองถนของไทยจำนวนไมนอยเปนตวอยางทนาสนใจและนาจบตามอง เนองจากไดวางบทบาทของหองสมดไวเคยงค ไปกบการพฒนาเมอง เพราะการพฒนาสเมอง สมยใหม จำเปนตองมพลเมองซงมทกษะความสามารถในการเผชญกบความทาทายใหมๆ อนเกดจากกระแสโลกาภวตน ทจะสงผลกระทบมาสการเปลยนแปลงในระดบทองถน หองสมดหรอแหลงเรยนรตางๆ จงตองทำหนาทเปนศนยกลางความรและประสบการณการเรยนรทหลากหลายและเทาทนตอความเปลยนแปลงใหแกพลเมองในทองถน เวลาน ภมทศนการพฒนาเมองกำลงเปลยนไป จากเดมท มงเนนการพฒนาโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ อยางเชน ถนน ไฟฟา ประปา มาสแนวคดใหมในการพฒนาโครงสรางพนฐานทางปญญา โดยใช “หองสมดเปนสวนหนงของการพฒนาเมอง” เปนเมองแหงการเรยนรและสรางสรรค หรอเมองยคใหมของศตวรรษท 21

TK park ยะลา พนทสนตภาพ และแหลงคนหาคณคาของทองถน แนวคดในการสราง TK park ยะลา ใหเปนหองสมดมชวตตนแบบระดบภมภาคเรมตนขนเมอป 2548 ซงเปนชวงเวลาทสถานการณความรนแรงในสามจงหวดชายแดนภาคใตไดปะทขนอยางเดนชด และผคนตางวฒนธรรมเกดความไมไววางใจกนและกน หองสมดแหงนเปดใหบรการเมอเดอนกมภาพนธ 2550 นอกจากจะเปนแหลงแสวงหาความรและพนทสงเสรมการอานแลว ยงเขามามบทบาทในการเปนพนทสนตภาพเพอการกาวขามความรสกแปลกแยกทเกดขนในจตใจ “TK park ยะลา ไดเขามาในจงหวะทมวกฤตการณ และกลายมาเปนสะพานเชอมความแตกตางใหเขามาอยดวยกน ทำใหคนสองวฒนธรรมสามารถเดนไปมาหาสกนได เปนพนททไมไดองกบฝายใดฝายหนง แตเปนพนทกลางสำหรบการเรยนรของทกคน และทนยงเปนพนทของการใหโอกาส ใหความร และใหแรงบนดาลใจ ทกคนสามารถเขามาคนหาตวเองจากกจกรรมทหองสมดจดขน คนในภาคใตมกรสกวาเขาไมทดเทยมกบคนทอน เพราะเปนพนททไมคอยมใครเขามาดแล แตเมอไหรกตามทเขาหาตวเองเจอวาเขาเปนคนมความสามารถ มนจะเปนแรงผลกดนใหเขาเหนวาเขาทดเทยมกบคนอน” พงษศกด ยงชนมเจรญ นายกเทศมนตรนครยะลากลาวถงบทบาทของหองสมด TK park ยะลา ทเปดใหบรการมาแลวเปนปท 8

ทำความรจก TK park ยะลา พนท TK park ยะลา ประกอบดวยอาคาร 2 หลง อาคารแรกเปนโซนหองสมดมชวตทออกแบบตกแตงใหดนาใชบรการ ตรงจากประตทางเขาเปนพนทสำหรบจดนทรรศการหมนเวยน ซงปจจบนไดจดทำเปนศนยเรยนรสขภาวะภมภาค ดานใน สดของอาคารเปนมมกาแฟท สามารถน งอ านหน งสอ ในบรรยากาศสบายๆ ไปพรอมกบทานขนมและกาแฟ ม หองเงยบสำหรบผทตองการอานหนงสออยางมสมาธ มโซนใหบรการคอมพวเตอรพรอมเกมและสอการเรยนรสรางสรรค และดานขางของอาคารเดยวกนเปนหองชมภาพยนตรทเปดฉายทกวนเสาร-อาทตย สวนอาคารอกหลงหนงเปนหองสมดสำหรบเดก ซงนองๆ สามารถอานหนงสอหรอเลนสนกไดโดยไมรบกวนผทเขามาอานหนงสอ ระหวางอาคารทง 2 หลงเปนลานกจกรรมขงดวยหลงคาผาใบสงโปรง สามารถใชเปนเวทเพอใหเยาวชนไดแสดงออก และจดกจกรรมสงเสรมการอานตางๆ

TK park ยะลาใหความสำคญอยางยงกบการศกษาความตองการดานการเรยนรของชาวยะลา เพอนำมาใชเปนแนวทางจดกจกรรมใหสอดคลองเหมาะสม ทกๆ ปจะมการระดมความเหนกลมเยาวชนและผ ใชบรการไมตำกวา 4-6 ครง อาท การใหผบรการสะทอนความพงพอใจในการใชงาน หองสมด หรอการใหนองๆ จากสภาเยาวชน และนกเรยนทมาชวยงานเทศบาลในชวงปดเทอม ไดแสดงความเหนเรอง การออกแบบเมอง การออกแบบหองสมด และการออกแบบกจกรรมตามทเขาตองการ กจกรรมทผ ใชบรการใหความสนใจเขารวมจนเตมเกอบ ทกครง สวนใหญเปนกจกรรมประเภทเวรคชอป ซง TK park ยะลาไดนำเรองทอยใกลตวมาออกแบบเปนกระบวนการเรยนรผานการลงมอปฏบตจรง (Learning by Doing) มทง

กจกรรมสำหรบเดกและผ ใหญทกสปดาห เชน การอบรมคอมพวเตอร การทำรานกาแฟ การทำไอศกรม งานประดษฐ การออกแบบลายผา และศลปะ โดยเฉพาะอยางยงเวรคชอปเกยวกบการประกอบอาชพและการสรางรายได และหองสมดยงไดจดหาหนงสอทมเนอหาสอดคลองกบกจกรรมเพอการคนควาเพมเตมดวยตนเองอกดวย วชร ถวนถวล ผจดการ TK park ยะลา กลาวถงผลสำเรจของหองสมดทเกดขนกบเยาวชนยะลาวา “เดกทมาทนชวตเขาไปไดสวย เขาไดเปนสงทเขาตองการ เราอาจไมใชผสราง

เขาทงหมดแตกคงเปนสวนหนงทชวยจดประกายใหกบเขา เดกบางคนทอาศยอย ในชมชนเสยง ทกวนเสารอาทตย ผปกครองจะพามาไวทน เราพาเขาเขาโครงการสงเสรม การอาน คนทชอบละครเรากพาเขาโครงการ reader theater หรอละครสงเสรมการอาน เดกทเลานทานเกงเรากสงเสรมใหประกวดจนชนะเลศระดบจงหวด บางคนอยากเลนอคเลเลเรากตงโครงการโดยดงผปกครองมาเปนอาสาสมครสอนให ตอนนเขาขนชนมธยมเขากยงเลนดนตรตอ ไดเขาวงออเคสตรา เดกบางคนทเคยมาใชพนทเราเตนแรพเตนบบอย ตอนนเขาไดออกอลบมของตวเอง แลวเขากกลบมาสอนนองๆ ตอกนไปเปนรนๆ” เพอใหชาวเมองยะลามโอกาสในการเขาถงหองสมดเพมมากขน ในป 2559 TK park ยะลา กำลงขยายสาขาหองสมด มชวตออกไปยง 4 มมเมอง โดยใชพนทของโรงเรยนในสงกดเทศบาลนครยะลา 4 แหง เปดใหบรการตงแตเจดโมงเชา ซงเปนเวลาทหองสมดโรงเรยนยงไมเปดใหบรการ และปดชวงคำเพอรองรบประชาชนทวไปทจะมาใชบรการหลงเลกงาน โดยจะเปนระบบการใหบรการแบบ one stop service ซงมบรการจดสงและหมนเวยนหนงสอระหวางสาขา


มาถงวนนปญหาความรนแรงในพนทจงหวดยะลามความคลคลายลง เทศบาลเมองยะลากเรมมองบทบาทของ TK park ยะลา ขยบไปสการวางรากฐานดานเศรษฐกจสรางสรรค เนองจากเศรษฐกจของยะลามอตราการเตบโตทลดลงอยางตอเนองดวยหลายปจจย ทงปญหาความไมสงบและราคาผลผลตทางการเกษตรตกตำ โดยจะใชแนวทาง 3R ในการสรางความเปลยนแปลงใหกบเมองยะลา ไดแก การปรบโครงสรางเมอง (Restructure) ทงทางเศรษฐกจ การศกษา การเชอมโยงกน และสงแวดลอม เพอนำไปสเปาหมายใหม (Repositioning) กคอการทำใหยะลาเปน Harmonize City ซงหมายถงการอยรวมกนอยางสนตทงระหวางมนษยกบมนษย และมนษยกบสงแวดลอม และการปรบเปลยนภาพลกษณ (Reimage) ดวยการทำกจกรรมรวมกนระหวางผคนในสงคม “ยะลามทนเดมเรองความสะอาด เปนเมองทสะอาดทสดในประเทศไทย มทนเรองความเปนระเบยบเรยบรอย ทนดานสงแวดลอม ทนดานวฒนธรรม ทนดานการศกษา ในอดต

ยะลาคอตกศลาของภาคใต TK park ยะลา จะตองเขามาเปนสวนหนงในการสรางความเขาใจวาอะไรคอลมหายใจของเมอง ใหคนคนหาคณคาของทองถนใหเจอ ใหเขาเกดความเขาใจเกยวกบบานเมอง และมวสยทศนในการพฒนาเมองยะลารวมกน” นายกเทศมนตรกลาว KCC บรการเชงรกมงส “เมองการอาน” KCC หรอศนยการเรยนรเมองฉะเชงเทราเปนศนยการเรยนรท ใหญทสดของภมภาคตะวนออก แรกเรมเดมท KCC มแนวคดทจะเปนแหลงเรยนรททนสมยเหมอนกบ TK park หองสมดมชวตตนแบบทกรงเทพฯ แตหลงจากเปดใหบรการมาเปนปท 2 ไดลองผดลองถกและวเคราะหบรบทของกลม เปาหมาย กคนพบแนวทางการดำเนนงานทเปนตวของตวเอง จงไมนาแปลกใจหากในความรบรของชาวแปดรว KCC จะ “ไมใชหองสมด” อยางทพวกเขาเคยเขาใจมากอนหนาน


กลมผใชบรการหลกของ KCC คอเดกและเยาวชน ในขณะเดยวกนกม เป าหมายท จะเปนแหลง เรยนรตลอดชวต ของคนทกกลม วโรจน ศรโภคา รองนายกเทศมนตรเมองฉะเชงเทรา กลาวถงทศทางของ KCC วา “ศนยการเรยนรฉะเชงเทราจะตองเปน Life Center หรอศนยแหงชวต นอกเหนอไปจากสถาบนหลกกคอบาน วด โรงเรยน ศนย การเรยนรนจะตองมพลวตดวยกจกรรมทตอบสนองความตองการของคนทกเพศทกวยไดตลอดชวต และทนตอการเปลยนแปลง ในอนาคต KCC จะตองเปนแลนดมารกทสำคญของเมอง เปนสถานททองเทยวทใหความเจรญงอกงามทางปญญา” นอกเหนอจากการใหบรการภายในอาคารศนยการเรยนรแลว KCC จะเปนกลไกสำคญของเทศบาลเมองฉะเชงเทราในการทำงานเชงรกไปยงสถานศกษาและชมชน เพอเปนการเตรยม

พรอมรองรบแคมเปญ “เมองแหงการอาน” ทกำลงจะเรมในป 2559 ขณะนเทศบาลไดลงนามความรวมมอดานการ สงเสรมการอานและการเรยนรกบสถานศกษาเมองฉะเชงเทรา 14 แหง ครอบคลมเยาวชนทเปนกลมเปาหมายถง 3 หมนคน ทงอนบาล ประถมศกษา มธยมศกษา อาชวศกษา และอดมศกษา ในชวง 3 ปแรกของการรณรงค “เมองแหงการอาน” จะเนนดานการสรางความรบรถงความสำคญของการอานและการเขามาใชบรการ KCC หลงจากนนจะเนนการจดกจกรรม สงเสรมการอานใหกบชมชน และตงเปาหมายทจะขยายความรวมมอออกไปเชอมตอกบหนวยงานททำงานสงเสรมการอานระดบจงหวด กจกรรมนาสนใจทกำลงจะเกดขน อาท การสราง “ตหนงสอสาธารณะ” ตามชมชนควบคกบ “ยวทตการอาน” ททำหนาทกระตนใหคนในชมชนสนใจ

ทำความรจก KCC แมรปทรงภายนอกของ KCC จะมดไซนททนสมย แตเนอหาสาระภายในศนยการเรยนรมความผสมผสานกน ทงดานความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย การแสวงหาความรใหมๆ และดานทเปนรากเหงาของทองถน เมอกาวผานประตเขามา ผใชบรการจะไดพบกบ “หอประวตเมอง” นทรรศการถาวรทนำเสนอคณคาสำคญของฉะเชงเทรา 4 ประการ นนกคอ “แมนำบางปะกงแหลงชวต พระศกดสทธหลวงพอโสธร พระยาศรสนทรปราชญภาษาไทย อางฤาไนปาสมบรณ” ซง ผใชบรการสามารถเรยนรจากการมปฏสมพนธผานเกมและสอมลตมเดย

ปจจบน KCC เปดใหบรการแลว 2 ชน พนทใชสอย 2,700 ตารางเมตร จากอาคารทงหมด 4 ชน บรเวณกลางโถงชน 1 เปนลานอเนกประสงคสำหรบจดกจกรรม บางครงหลงเลกเรยนกจะมนกเรยนมาใชซอมนาฏศลปหรอการแสดง สวนหลงเคานเตอรเปนพนทอานหนงสอบรรยากาศสบาย มหองวารสารและรานขนม ซงเปนมมโปรดทผสงอายมานงอานหนงสอพมพจบกาแฟคยกน หรอเปนทน งทำการบาน ตอนเยนๆ ของเดกนกเรยน สวนชน 2 เปนพนทหองสมด มชวต มมไอท สตดโอทสามารถใชเรยนรและฝกซอมดนตร และหองมนเธยเตอรททนสมย

อาคาร KCC ออกแบบใหดเหมอนหนงสอทวางซอนกน 4 เลม

ดนย ทกศนาวรรณ ผจดการ KCC วเคราะหถงพฤตกรรมการอานของผ ใชบรการหองสมดในตางจงหวด วาอาจไมสงเทากบคนกรงเทพฯ ดงนนหากศนยการเรยนรมงเนนแตเรองการอานหนงสอ กจะสามารถตอบสนองความตองการผ ใชบรการไดเพยงบางกลม ซงอาจเปนคนตงแตชนชนกลางขนไป ในขณะทการทำใหหองสมดมกฎระเบยบนอยลง เปดกวางใหเดกเขามาเลนหรอทำกจกรรมสนกๆ ได จะชวยดงเดกใหเขามาเตบโตในพนทสขาวไดงายขน ลดความเสยงทจะไปมวสมในพนทอบายมข KCC จดกจกรรมสงเสรมการเรยนรอยางตอเนอง โดยเปลยนหวขอทกๆ เดอน บรรยากาศของศนยการเรยนรคลายกบ ดนแดนจนตนาการ ททกคนสามารถเขามาคนหาและแสดงออกในสงทเปนตวของตวเองอยางเตมท และแสวงหาความรไดอยางไมมวนเบอ หองสมดมบทบาทในการเสรมพลงใหผใชบรการเกดความมนใจในตวเอง รวมทงคอยจดหาทรพยากรเพอใหผใชมทกษะในการแสวงหาและตอยอดความรไดตอไป เชน การจดกจกรรมเกยวกบการตน กจะนำเสนอเรองราวของผทประสบความสำเรจในวงการการตน เปดเวทใหเยาวชนไดแสดงออกตามทตนเองสนใจ และเชอมโยงกจกรรมกบหนงสอเกยวกบการวาดรปหรอการวาดการตน เปนตน

หอประวตเมองฉะเชงเทรา

ลานกจกรรมอเนกประสงค ซงมจรวดลำโตเปนซกเนเจอรของพนท

ทกวนนมผเขามาใชบรการ KCC กวา 2 แสนครงตอป สวนในวนเสารและอาทตยมลกคาประมาณพนคน ซงเตมศกยภาพการรองรบของพนทเทาทเปดใชอย จงเตรยมขยายพนทสำหรบการอานหนงสอเพมเตมบรเวณชน 3 ทงชน สวนชน 4 จะจดทำเปนหองประชม ทงหองยอยและหองขนาดใหญทจไดถง 400 คน เพอรองรบกจกรรมทหลากหลายขน โดยเฉพาะอยางยงการพบปะ การทำงาน หรอการแลกเปลยนเรยนรกนเปนกลมตามความสนใจ ซงเปนความตองการทมแนวโนมเพมสงขน


LK park เชอมตอเตมเตม แหลงเรยนรของเมองประวตศาสตร จงหวดลำปางมความโดดเดนดานประวตศาสตรและศลป-วฒนธรรม ซงสะทอนใหเหนผานวถชวตของผคน วดวาอาราม และบานเรอนแบบโบราณ เขตตวเมองลำปางเปนศนยกลางดานเศรษฐกจ สงคม การศกษา และสาธารณสข จงมประชากรเขามาอาศยอยอยางหนาแนน ประเดนเรองคณภาพทรพยากรมนษยไดกลายเปนโจทยสำคญของเมอง และเปนทมาของแนวคดในการพฒนาแหลงการเรยนรนอกระบบโรงเรยนใหมคณภาพทดเทยมกบการศกษาในระบบโรงเรยน กตตภม นามวงศ นายกเทศมนตรนครลำปาง กลาววา เทศบาลนครลำปางมยทธศาสตรทจะเชอมรอยแหลงเรยนรทงหมดทมอยในเมองลำปางเขาไวดวยกน เพอใหแหลงเรยนรเปนสวนหนงของวถชวตคนลำปาง และคนลำปางเกดจตสำนกรกการเรยนรตลอดชวต “นครลำปางจะเปนแหลงเรยนรทงเมอง ตอนนมทมปนจกรยานออกไปสำรวจเมอง เพอบนทกตนไมโบราณและบานเกาๆ ซงสามารถเชอมโยงเขากบคณคาทางประวตศาสตร เพอใหเมองทงเมองเปนอทยานการเรยนรอยางแทจรง โดยมหองสมด LK park เปนจดเชอมตอทสำคญระหวางแหลงเรยนรตางๆ”

กจกรรมการสรางความรบรดานความสำคญของการอาน ของเทศบาลเมองฉะเชงเทรา

การอานหนงสอ โดยมบรรณารกษชวยหมนเวยนหนงสอและทำกจกรรมสงเสรมการอานเปนระยะๆ โครงการ “ครอบครวการอาน” เพอปลกฝงวฒนธรรมการอานใหลงไปสสถาบนครอบครว และ “โครงการถนนการอาน” เปนตน


แหลงเรยนรของเมองลำปางทเกดขนภายใตการผลกดนของเทศบาลนครลำปาง ไดแก หอปมละกอน ตงอยบรเวณ หอนาฬกา เปนพพธภณฑทบอกเลาความเปนมาของนครลำปางซงเผชญความเปลยนแปลงแตละยคสมย ดวยการนำเสนอทแปลกใหม มวเซยมลำปางหรอพพธภณฑการเรยนรลำปาง (อยระหวางการปรบปรงภายในอาคาร) เปนการดดแปลงศาลาวาการจงหวดหลงเดมใหกลายเปนพพธภณฑททนสมย ดวยแนวคด “คนหาตวตนคนลำปาง” ภายในจดแสดงวตถโบราณ สำเนาภาพประวตศาสตร และสอการเรยนรแบบ interactive รวมทงมหองประชมและหองสมดประวตศาสตร ขวงผญา บรเวณศาลเจาพอหลกเมอง ซงเปนพนทสำหรบการแสดงออกดานศลปวฒนธรรมลานนา ศนยอบรมภม-ปญญาลานนา ซงกำลงจะกอตงขนในพนทของสำนกงานยาสบลำปาง รวมทงหองสมด LK park ซงเกดจากการปรบปรงอาคารเดมของหองสมดประชาชนเทศบาลนครลำปาง ใหมบรรยากาศการเรยนรทมชวตชวา และเพมเตมการใหบรการใหมๆ ทจะสามารถตอบสนองความตองการของชาวลำปางในอนาคต

เทศบาลนครลำปางกำลงจะขยายสาขาของหองสมด LK park ออกไปยงอาคารของมวเซยมลำปาง โดยเนนใหบรการหนงสอดานประวตศาสตร วฒนธรรม ศาสนา เพอเตมเตมมตดานการแสวงหาความรจากการอานใหกบพพธภณฑ นอกจากนยงมแนวทางให LK park เปนตนแบบองคความรดานหองสมดมชวต เพอการพฒนาปรบปรงหองสมดของโรงเรยน 6 แหงในสงกดเทศบาลนครลำปาง ทงดานกายภาพ วธคด และการจดการหองสมด

หอปมละกอน

มวเซยมลำปาง แหลงเรยนรประวตศาสตรในมมมองทไมจำเจ

ขอขอบคณ พงษศกด ยงชนมเจรญ นายกเทศมนตรนครยะลา กตตภม นามวงศ นายกเทศมนตรนครลำปาง วโรจน ศรโภคา รองนายกเทศมนตรเมองฉะเชงเทรา วชร ถวนถวล ผจดการ TK park ยะลา สรรตนา เสโลห นกวชาการ สำนกงานเทศบาลนครลำปาง ดนย ทกศนาวรรณ ผจดการศนยการเรยนรเมองฉะเชงเทรา (KCC)

แหลงภาพ เฟซบค TK park ยะลา http://www.tkparkyala.com/ เฟซบค เทศบาลเมองฉะเชงเทรา https://www.facebook.com/เทศบาลเมองฉะเชงเทรา เฟซบค ศนยการเรยนรเมองฉะเชงเทรา (KCC) https://www.facebook.com/

kccofchachoengsao เฟซบค มวเซยมลำปาง https://www.facebook.com/museumlampang ภาพศนยการเรยนรเมองฉะเชงเทรา โดย พลฤทธ ฐตวรทธนนท, อำนาจ เกตชน และเสกสรรค วสวต


ทำความรจก LK park

พนทอานหนงสอบรเวณโถงของหองสมด

ตงแตวนแรกทหองสมด LK park เปดใหบรการ หองสมดกมบรรยากาศทคกคกเพราะมปรมาณผใชบรการเพมขนอยางเหนไดชด รวสสนสะดดตาของหองสมด LK park ดงดดเดกๆ ใหไมกลวทจะเดนเขามาอานหนงสอและเลนในหองสมด อกทงยงชกชวนใหพอแมพามาอานนทานใหฟง เกดเปนพนทสำหรบทำกจกรรมของครอบครวอยางอบอน

ลกคากลมเดมท เคยมานงอานหนงสอพมพภายหลงจาก ออกกำลงกายตอนเชาทสวนสาธารณะเขลางคนครกยงคงมาใชบรการท LK park แตอานหนงสอนานขนและสนใจเนอหาหลากหลายประเภทมากขน ผสงอายคอยๆ เรยนรระบบการใหบรการแบบใหม เชน การสบคนหนงสอดวยคอมพวเตอร หรอการจองหนงสอทตองการอาน หองสมดเปดใหบรการถง

หองหนงสอทวไปบรเวณชนลางของหองสมด

หนงทม เพอรองรบกลมนกเรยนจะมาทำการบานหรอรอ ผปกครองมารบ โครงสรางอาคารเดมถกตกแตงใหดทนสมย มการจดแบงพนทใหบรการออกเปนสดสวน ชน 1 เปนโถงสำหรบนงอานหนงสอ มทนงทงแบบกลมและแบบเดยว มทงโตะทำงาน และโซฟานาสบาย ดานในเปนหองเดก ซงสามารถนอน เอกเขนกอานนทานหรอขอยมเกมมาเลนดวยกน หลงเคานเตอรบรรณารกษเปนหองหนงสอทวไป บรรยากาศโปรงตาเพราะรบแสงจากภายนอกผานผนงกระจก สวนชน 2 มโซนคอมพวเตอรและหองศนยการเรยนรไอซทชมชน โซน หนงสออางองและหนงสอประวตศาสตรลำปาง รวมทง หองอเนกประสงคทสามารถปรบเปลยนเปนหองประชม ทำกจกรรม จดเวรคชอป หรอจดนทรรศการขนาดยอม ดานนอกอาคารมพนทโลงทสามารถจดกจกรรมกลางแจงได LK park จะเรมจดกจกรรมสงเสรมการอานอยางเตมรปแบบในปงบประมาณ 2559 โดยมการทบทวนผลของการจด กจกรรมเพอนำมาพฒนาใหมความนาสนใจขน มทงกจกรรมตามวาระสำคญตางๆ บรการหองสมดเคลอนท การอบรมคอมพวเตอร เวรคชอปงานประดษฐ การสอนภาษาองกฤษในชวตประจำวน การเรยนรเรองอาเซยน การสอนศลปะ ฯลฯ โดยมนองๆ จากสภาเยาวชนจงหวดลำปางมารวมเสนอแนะแนวทางการจดกจกรรม

สรรตนา เสโลห นกวชาการ สำนกงานเทศบาลนครลำปาง ตงขอสงเกตวา ผใชบรการในปจจบนมความตองการใชพนทหองสมดทหลากหลายขน เชน มกลมผประกอบการขอใชหองอเนกประสงคเพอประชมพดคยงานดานธรกจ และในชวงใกลสอบนองๆ นกเรยนจะใชพนทหองสมดเปน “จดนด

พบ” เพอตวหนงสอ โดยมการจดสรรพนทกนเองวา กลมโรงเรยนไหนจะรวมตวอยมมไหนของหองสมด อาจเปนไปไดวาปรากฏการณนจะเปนโจทยสำคญสำหรบการปรบเปลยนพนทและการใหบรการของหองสมดในอนาคตขางหนา

179หองสมดเบอรมงแฮม ศนยกลางวฒนธรรมของเมอง

หองสมดเมองเบอรมงแฮมเปดใหบรการอยางเปนทางการเมอตนเดอนกนยายน พ.ศ.2556 ดวยเงนลงทนในการปรบปรงใหมถง 189 ลานปอนด แขกคนสำคญทมารวมงานในวนเปดคอมาลาลา ยซฟไซ เดกหญงวยรนชาวปากสถาน ผทำงานรณรงคสงเสรมสทธดานการศกษาของผหญง จนถกยงทศรษะโดยนกรบกลมตาลบน และตอมาเธอไดรบรางวลโนเบลสาขาสนตภาพ ในฐานะทเปนสวนหนงของพธเปดหองสมด เดกหญงผเปนแรงบนดาลใจของคนทงโลกไดมอบหนงสอเรอง The Alchemist เขยนโดย เปาโล โคเอลโย (แปลเปนภาษาไทยแลวในชอ ขมทรพยทปลายฝน โดย ชยวฒน สถาอานนท) ใหกบ หองสมดเปนเลมสดทายทนำไปขนวางบนชน (สวนเลมแรกทนำขนชนวาง คอ The Hobbit เขยนโดย เจ. อาร. อาร. โทลคน)

“หนงสอเปนสงมคา หนงสอบางเลมทำใหคณเดนทางยอนเวลากลบไปหลายศตวรรษ และบางเลมกนำคณไปยงอนาคต บางเลมนำพาคณสแกนกลางดานในของหวใจ และบางเลมกนำคณออกไปไกลโพนสอวกาศแสนกวางใหญ มคนเขยนไววา

หองสมดเบอรมงแฮม ศนยกลางวฒนธรรมของเมองเปลยนหลกคดเรองหองสมด กบอนาคตทเตมไปดวยอปสรรค

มาลาลา ยซฟไซ ผไดรบรางวลโนเบลสาขาสนตภาพ พ.ศ.2557 รวมกลาวในพธเปดหองสมด


หองซงปราศจากหนงสอกเหมอนรางกายไรซงวญญาณ เมองทไรหองสมดกคงเหมอนกบปาชาหรอสสาน” มาลาลากลาว วากนวารปลกษณอาคารเดมของหองสมดเมองเบอรมงแฮมนนดนาเกลยด เกาและคอนขางทรดโทรม ถงกบมคนวจารณกงประชดวาคลายอาคารจอดรถทคนขบตองคดแลวคดอกวาจะเสยงเอารถเขาไปจอดทงไวขางในดหรอไม บางกวาเหมอนตกรางนากลวอยางทเหนในหนงเรอง ‘Attack the Block’ แมแตเจาฟาชายชารลสกยงเคยเอยถงหองสมดแหงนวา มองดเหมอนสถานททเกบหนงสอซงเตรยมจะเอาไปเผาทงมากกวาทจะมหนงสอเอาไวอาน

การแปลงโฉมอาคารหองสมด ไดรบการออกแบบใหมโดยสถาปนกชาวดตชจากบรษท Mecanoo พนท ใชสอยกวา 31,000 ตารางเมตร ใหญกวาพนทเดมประมาณ 20% ทำใหกลายเปนหองสมดประชาชนทใหญทสดในองกฤษและยโรป มหนงสอมากถงหนงลานเลม (ขอมลบางแหลงระบวามมากกวาสองลานเลม) แตใหบรการยมคนประมาณ 4 แสนเลม (อกจำนวนหลายแสนเลมถกเกบไวในหองเกบเอกสารสำคญ) หองสมดแหงใหมมความโดดเดนดานสถาปตยกรรมจนเปนสถานทอนเปนหมดหมายสำคญในเมองอตสาหกรรมอยางเบอรมงแฮม เมองซงมศลปะและวฒนธรรมเจรญรงเรองอย


แลว แนวคดโดยยอของการออกแบบอาคารประกอบดวย แนวความคดเชงวสยทศนสามขอ (1) จะตองเชอเชญตอนรบและเขาถงงาย (2) จะตองเปนสวนหนงของพนทสาธารณะและผสมผสานกลมกลนไปกบทตงศนยกลางเมอง (3) ดงดดผใชใหกาวเขามาสการเดนทางแหงการเรยนรและการสำรวจคนหา การบรณะปรบปรงทดเรยบงายมากๆ อยางหนงคอ การทำผนงเปนกระจก ซงใหความรสกเชญชวนผคนทเดนผานไปมามากกวา สงนแสดงใหเหนถงหลกคดทเปลยนไปจากเดมวา

หองสมดคอแหลงหนงสอมาเปนแหลงศกษาคนควาแสวงหาความร ซงการคดเชนนไมไดทำใหมตนทนใดๆ เพมขน ยกตวอยางเชน การอนญาตใหกลมการละครเขามาใชซอมในหองทยงไมมคนจองโดยไมคดคาเชา แลวแลกเปลยนเปนการแสดงท เปดใหชมฟร ในชวงเวลาเยน สกคร งหน ง ในทางกลบกนหองสมดสามารถเชอมโยงการแสดงฟรกบกจกรรมสงเสรมการอานหนงสอเกยวกบหนงหรอละครทมอย ในหองสมดไดดวยซำ เรองเชนนขอเพยงใหมนวตกรรมการคดบวกกบจนตนาการอกเลกนอยกทำไดไมยาก

พรอมๆ กบการปรบปรงอาคารใหม ภาพลกษณหองสมด เมองเบอรมงแฮมกถกปรบเปลยนไปเปน “หนารานของเมอง วฒนธรรมของเมอง” ทงนเพราะหองสมดแหงนตงอยในยานทมผคนหนาแนนมากทสด บรเวณจตรสเซนทนาร (Centenary Square) ใจกลางเมอง เปนอาคารสง 10 ชน มทางเดน บนดาดฟาหลงคาซงตกแตงไวดวยสวนตนไมรมรน สวนยอดเปนโดมสทอง อปมาเปรยบดงกระโจมไฟสญญาณ (ทางวฒนธรรม) ทกำลงสองแสง พนทชนลางของอาคารจะมทางเดนเชอมกบ Birmingham Repertory Theatre โดยแบง ใชเคานเตอรตอนรบรวมกนสำหรบทงสองหนวยงาน


หองสมดเปนโครงการสำคญ (flagship project) ของสภาเมองเบอรมงแฮมตามแผนพฒนาเมองใหญระยะ 20 ป และเปนตวอยางทชใหเหนวาหองสมดสามารถกลายเปนสวนสำคญทตงอยใจกลางพนทของชมชนได วธการซงถกนำมาใชบรหารภายใตแนวคดดงกลาวคอการกำหนดใหหองสมดมฐานะเปนศนยกลางทางดานวฒนธรรม (cultural hub) ดงนนจงตองม คอลเลกชนระดบโลก (world-class) ทงท เปนเอกสารจดหมายเหต รปภาพ และหนงสอหายาก ตวอยางเชนการจดทำ หองเชคสเปยรรำลก รวบรวมหนงสอของเชคสเปยรไวมากกวา 4 หมนเลม รวมทงตนฉบบผลงานของมหากวผนครบชด

นบตงแตการพมพครงทหนงถงส นอกจากนนยงมพนทสำหรบนกอานวรรณกรรมทคนเคยกบเครองมอดจทล ไมวาจะเปนแทบเลต จอภาพระบบสมผส และไอแพด มหองสมดสำหรบเดก หองจดแสดงนทรรศการและงานศลปะ หองประชมสำหรบจดกจกรรมหรอฉายภาพยนตรขนาด 300 ทนง หองสมดดนตรและหองปฏบตการทางดนตร ศนยรวมมลตมเดย ลานกจกรรมการแสดงและอฒจรรยทนงชม รานกาแฟ รานจำหนายของทระลก ทงหมดนบงชวาหองสมดเปนไปไดมากมายทงการแสดงออกเชงสรางสรรคและการแสดงในฐานะทเปน การเรยนร

หองเชคสเปยรรำลก


ไบรอน แกมเบลส ผอำนวยการหองสมดเมองเบอรมงแฮม กลาววา “เราตองการกระตนใหเกดกระบวนการเรยนร ผคนสามารถสบคนขอมลสารสนเทศไดจากทกแหลง ไมใชเพยงหนงสอ แตรวมถงแหลงทเพมพนทกษะในการเรยนรดวย เชน ดนตร ภาพยนตร รวมถงสงตางๆ มากมายเทาทจะเปนไปไดทเกยวของกบการคด หนงสอเปนเครองมอชนเลศในการ จบประเดนและสอสารการคด แตหนงสอกไมใชเครองมอเพยงชนดเดยว เวลานขอมลสารสนเทศทสงมอบแกผใชกำลงกลายเปนดจทลมากขน บทบาทของหนงสออเลกทรอนกส (e-books) ในหองสมดอนาคตจะทวความสำคญขน แต หองสมดยงเตรยมการเกยวกบเรองนไมรอบดานและลงมอทำนอยเกนไป เราจะตองพยายามสรางรปแบบการดำเนนงาน ทรองรบการขยายตวของหนงสออเลกทรอนกสใหมากขน “จดมงหมายของหองสมดควรจะเปนไปเพอการปรบปรงคณภาพชวตของประชาชน เปลยนชะตากรรมของพวกเขา และใหแรงบนดาลใจแกพวกเขาสำหรบอนาคต ดงนนหองสมดจงตองเชญชวนผคนใหมารวมเดนทางจากขอมลสารสนเทศ (คนหา) ไปสการเรยนร (คนพบ) เพอบรรลถงผลลพธคอ การสรางความรสำหรบตนเอง จดเนนของหองสมดสมยใหมนนอยทการคนควาและเรยนร เพราะคนเราเรยนรไดมากมายหลายวธนอกเหนอไปจากตำรา พวกเขาสามารถเรยนรจาก สงแวดลอมทเขาอย ผานการสนทนากบคนอนๆ ผานการสอนในรปแบบบรรยายหรอเวรคชอป หรอผานบางสงทไมใชการเรยนรโดยตรง เชน ภาพยนตรหรอแมแตการเตนรำ ผคน

ไบรอน แกมเบลส

เรยนรดวยการตความและแปลความหมายของสารสนเทศทางวฒนธรรมตามโลกทศนของเขาใหกลายเปนความรของ ตวเอง” ไบรอนอธบาย “เราเคยเถยงกนวาควรจะเรยกสงนวา ‘หองสมด’ หรอไม? ผมคดวาแนวความคดโดยรวมเกยวกบมโนทศน ‘หองสมด’ จำเปนตองถกสรางและนำเสนอขนใหม อนทจรงรปแบบการดำเนนงานทเกยวของกบหนงสอและสารสนเทศไมไดเปลยนไปมากกวาเดมสกเทาไหรนกหรอก แตสถานทแหงนไปไกลกวาความเปน ‘หองสมด’ เสยแลว เพราะไดกลายเปน ‘ศนยกลางความร’ (knowledge hub) อยางแทจรง”


หองสมดเมองเบอรมงแฮมคอหนงในหองสมดสายพนธใหม ทเปนหองสมดขนาดยกษ ซงเกดขนมาในขณะทหองสมดขนาดเลกกำลงตอสเพอความอยรอด โดยมขอบเขตการใหบรการทกวางขวางขน มพนทและสงอำนวยความสะดวกมากมาย ดวยแนวคดทวาหองสมดขนาดใหญซงมฟงกชนการใชงานหลากหลายยอมดกวาและเหมาะสมกบความตองการของชมชนและผ ใชทมความแตกตางหลากหลาย อกทง ยงสามารถนำเสนอกจกรรมวฒนธรรมและความบนเทง นอกเหนอไปจากการเรยนรและการเขาถงขอมลสารสนเทศ กระนนกตาม เพยงแคปเศษหลงจากเปดใหบรการหองสมดเมองเบอรมงแฮมแหงใหม วกฤตดานงบประมาณกสง ผลกระทบตอหองสมด ในเดอนธนวาคม 2557 สภาเมองเบอรมงแฮมแถลงถงแผนงานพฒนาหองสมด โดยประกาศ ลดเวลาการใหบรการลงจาก 73 ชวโมง เหลอ 40 ชวโมงตอสปดาห และจะเลกจางเจาหนาทซงทำงานซำซอนและมอยมากเกนไปประมาณครงหนงหรอกวา 100 ตำแหนง เพอทจะ

สามารถตดงบประมาณคาใชจายดานการบรหารจดการลงไดปละ 1.5 ลานปอนดจากทงหมด 10 ลานปอนด ภายหลงการแถลงของสภาเมอง ไบรอน แกมเบลส กประกาศจะลาออกจากตำแหนงผอำนวยการหองสมดในตนป 2558 กอนหนาน ไบรอนเคยใหสมภาษณเกยวกบประเดนการตด งบประมาณหองสมดไววา เขาคอนขางสงสยวาเหตใดหองสมดจงมกจะเปนหนวยงานลำดบแรกๆ ทถกตดงบประมาณ ในขณะทขอเทจจรงกชดเจนวาหองสมดประชาชนไดรบ งบประมาณเปนสดสวนทนอยมากๆ เมอเทยบกบเงนรายไดของรฐ “ตอใหคณตดรายการเกยวกบหองสมดประชาชนทงหมดออกจากงบประมาณ มนกแทบจะไมไดชวยแกไขปญหาวกฤตงบประมาณทเรากำลงเผชญกนอยนเลย” ปญหาดานงบประมาณนาจะสอเคาลางใหเหนมากอนหนานแลว จากการใหสมภาษณหลงเปดใหบรการหองสมดแหงใหม


เพยงไมกเดอนวา “เราจำเปนตองหาหนทางสรางรายไดในเชงพาณชยใหมากขน ตองคดหาวธนำเอาทรพยสนบางสวนไปใชกอใหเกดมลคา ไมวาจะเปนการใหเชาเครองไมเครองมอ เปดใหเชาพนทเปนรานคาหรอขายเครองดมและของวาง รวมไปถงการหาผสนบสนนทางการเงนจากภาคธรกจหรอองคกรการกศลเอกชน และถาหากมการลดชวโมงการใหบรการและลดจำนวนเจาหนาทหองสมด การใหยมอปกรณหรอสงอำนวยความสะดวกตางๆ อาจจะตองนำระบบบรการตนเองเขามาแทน” นอกจากน เขายงบอกเลาใหฟงถงแผนการทจะดงหนวยงานพนธมตรเขามาใชประโยชนรวมในอาคารแหงน โดยอาศยฐานลกคาทเขามาใชหองสมด ซงประมาณการวานาจะสงถง 3.5-4 ลานคนในปแรกทเปดบรการ มาเปนปจจยดงดด ในเวลานนมขอตกลงรวมกนแลวกบ 2 หนวยงาน คอ British Film Institute ซงจะจดหาภาพยนตรเกาหายากมาไวใหกบ หองสมดสำหรบจดฉาย และความรวมมอกบหนวยงานพฒนาวรรณกรรม ชอ Writing West Midlands เตรยมการจดงานเทศกาลหนงสอเบอรมงแฮม (Birmingham Book Festival) สวนรายอนๆ ทอยระหวางการเจรจามทงมหาวทยาลย บรษทเทคโนโลยระดบสงของเอกชน ธรกจและผ ใหบรการดานสขภาพ

แผนดำเนนการหลายอยางอาจหยดชะงกหลงจากทสภาเมองประกาศตดงบประมาณ แตอาคารหองสมดทออกแบบปรบปรงใหมจนกลายเปนหมดหมายของเมอง (landmark) ทงดานวฒนธรรมและแหลงทองเทยว มผใชบรการจำนวนมหาศาลและกจกรรมทตอบสนองพฤตกรรมการเรยนรทหลากหลาย คอรปธรรมซงแสดงใหเหนวาความปรารถนามงมนทจะเปนหองสมดแหงอนาคต สำหรบเมองแหงอนาคต คงไมไดลบเลอนหายไปงายๆ ดงเชนทไบรอน แกมเบลส เคยตงความหวงเอา ไววา “สงสำคญทเราทำไมใชแคการกอสรางหองสมด แตเราเปนสวนหนงของการฟนฟกอรางสรางชวตใหมใหกบเมองเบอรมง-แฮม เราเปนสวนหนงของการเกบรกษาและสบทอดมรดกทไดรบมาจากบรรพบรษซงจะยนยงคงอยตอไปอกหลายทศวรรษ และดวยความหวงว าวฒนธรรมของเมองจะใหนยาม ความหมายใหมแกหองสมด นนคอสงซงเปนความภาคภมใจอยางแทจรง” ชะตากรรมของหองสมดเมองเบอรมงแฮมจะเดนหนาตอไปสจดหมายทวาดหวงไวไดหรอไมและอยางไร จงนาสนใจและ นาตดตามอยางยง

แปลและเรยบเรยงจาก https://dawnoftheunread.wordpress.com/2013/09/09/library-of-birmingham-or-library-of-the-future/ http://www.thebookseller.com/feature/inside-library-birmingham http://www.vvbad.be/future-cities-future-libraries http://www.economist.com/blogs/prospero/2013/09/library-birmingham (6 September 2013) www.birminghampost.co.uk (11 December 2014)

แหลงรป library of Birmingham

187หองสมดสำหรบสงคมผสงอาย

องคการสหประชาชาตประเมนสถานการณวาป 2001 - 2100 (พ.ศ. 2544 - 2643) จะเปนศตวรรษแหงผสงอาย หมายถงการมประชากรอาย 60 ปขนไปมากกวารอยละ 10 ของประชากรรวมทวโลก และมแนวโนมวาประชากรผสงอายเหลานจะมฐานะยากจน สำหรบประเทศไทย ปจจบนมประชากรทอายมากกวา 60 ป กวา 10 ลานคนจากประชากร 65 ลานคน คดเปนรอยละ 15.4 สำนกงานสถตแหงชาตคาดการณวา ภายในป 2573 สดสวนของประชากรสงอายจะเพมขนเปนรอยละ 25.1 ผลการสำรวจการอานของประชากร โดยสำนกงานสถตแหงชาต ทกๆ ครง พบวา กลมผสงอายเปนกลมทอานหนงสอนอยทสด ในขณะทการสารวจสขภาพจตกบการอานหนงสอของประชากรสงอาย 2554 พบวา พฤตกรรมการอานหนงสอมความสมพนธกบสขภาพจตของผสงอาย กลาวคอผสงอายทอานเนอหาประเภทความรวชาการจะมคะแนนสขภาพจตสงกวาการอานเนอหาประเภทอนๆ ซงอาจเปนเพราะความรวชาการสงผลตอ

หองสมดสำหรบสงคมผสงอาย

2500000

0 2.5 billion

POPULATION BY AGE GROUP

รอยละประชากรผสงอาย พ.ศ. 2533-2573

6 billion 9 billion

5000000

1950

2000

2050

7500000

10000000 0-19 20-64 65+

7%

54% 39%

16% 27%

57%

51% 5% 44%

ทมา : สำมะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2533 และ 2543 สำนกงานสถตแหงชาต การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2543 - 2573 ตลาคม 2551

2533

รอยละ

7.3 9.6 11.9 14.2 17.5

21.2 25.1

2543 2553 2558 2563 2568 2573


การนำมาใชในชวตประจำวน เชน การสอสาร การเพมพนความร การตดสนใจทถกตอง การทราบขอมลทแทจรงเพอใช ในการวางแผนชวต เชนเดยวกบผลการทดลองของสหรฐอเมรกาทยนยนวา การอานหนงสอพมพ การเขยนจดหมาย การเขาหองสมด การเลนเกม เชน หมากกระดาน เปนกจกรรมงายๆ ทชวยสรางใยประสาทซงสงผลดตอสมองของผสงวย ผสงอายเปนกลมคนทมเวลาวาง และจำนวนมากยงคงเปนผทสนใจในการแสวงหาความร แตในขณะเดยวกนกเปนวยทตองการการพงพาทสงขนเนองจากอาจมภาวะการเจบปวยและทพพลภาพ จดยนของหองสมดทามกลางคลนมหาชน สงวยกคอ การปรบตวใหเปนองคกรเพอการเรยนรตลอดชวตบนหลกการของการเขาถงและเทาเทยม กรณทโดดเดนมาก

คอออสเตรเลยซงมนโยบายทชดเจนและหองสมดระดบทองถนตางกดำเนนการสอดรบกนอยางถวนหนา นอกจากนกยงมองกฤษ และสหรฐอเมรกา ทตางกกำลงมความเคลอนไหวทนาสนใจ ตวอยางคณลกษณะและการใหบรการหองสมดเพอการรองรบความตองการของผสงอาย ไดแก พนทหองสมด ควรตงอย ใกลเสนทางคมนาคมโดยรถสาธารณะไดสะดวกและอยใกลทจอดรถ มความปลอดภย ใหความรสกสบายเปนธรรมชาต ทกบรเวณสามารถเขาถงไดโดยวลแชร รวมทงควรออกแบบโตะใหอยในระดบเดยวกบ วลแชรดวย มลฟทระหวางชน และจำเปนตองมหองนำภายในหองสมด

บรรยากาศการอานหนงสอของผสงอาย ในหองสมดของแควน Norfolk ประเทศองกฤษ

บรรณารกษทำหนาทแนะนำการใชคอมพวเตอรพนฐานเพอให ผสงอายรจกใชงาน และเขาถงขอมลไดดวยตวเอง


กจกรรม มเนอหาหลากหลายในแตละชวงของวน เชน ชมรมนกอาน กจกรรมพดคยกบนกเขยน วงเสวนาเรองประวตศาสตรทองถน กจกรรมเยบปกถกรอย และงานฝมอ เปนตน บรการสารสนเทศ บรรณารกษจำเปนตองมทกษะการสบคนดวยอนเทอรเนตอยางคลองแคลว เพอทจะชวยตอบคำถามผสงอายเกยวกบงานอดเรก การทองเทยว ประวตของเครอญาต หรอสวสดการผสงอาย โดยเฉพาะอยางยงขอมลเรองสขภาพ นอกจากนยงควรเตรยมคอมพวเตอรไว ใหบรการ และมเจาหนาทคอยใหคำแนะนำการใชงานพนฐาน อาจจดหลกสตรเทคโนโลยสำหรบเรยนรเปนกลม เชน การใชเฟซบค หรอการซอของออนไลน

การบรการสงหนงสอทบานของ Tamworth Regional Council ประเทศออสเตรเลย

คณปา Louise Brown วย 91 ปชาวองกฤษ ยม Large Book จากหองสมดสปดาหละนบสบเลม

ในตางประเทศมการตพมพหนงสอรวมทงอบคทมตวอกษรขนาดใหญอยางแพรหลาย

Picture the Past ฐานขอมลภาพประวตศาสตรทองถนออนไลนจดทำโดย Derbyshire County Council ประเทศองกฤษ

สามารถดภาพออนไลนโดยไมเสยคาใชจาย และมบรการพมพภาพลงกระดาษ แกวนำ ผนผาใบ และของทระลกอนๆ


การบรการสงหนงสอทบาน เพออำนวยความสะดวกใหผท ไมสามารถเดนทางมายงหองสมดได หองสมดทมงบ-ประมาณไมมากอาจจบมอกบภาคภาคเอกชนดานขนสง หรอบางแหงอาจจดเกบคาบรการในราคายอมเยา ทรพยากรการอานสำหรบผมปญหาดานการมองเหน เชน หนงสอทมขนาดตวอกษรใหญกวาปกต (Large Book) หนงสอเสยง หองสมดบางแหงอาจมเครองชวยอานหนงสอ หรอจดตงกลมอาสาสมครอานหนงสอหรอพดคยเรองเนอหาหนงสอใหแกผสงอาย

อาสาสมครหองสมด คนในชมชนสามารถมสวนรวมเปนอาสาสมครสงเสรมการอานใหแกผสงอาย เชน ชวยจดหนงสอสำหรบสงไปตามบาน ใหคำแนะนำผสงอายในการใชคอมพวเตอร เปนตน หองภาพประวตศาสตร หองสมดสามารถสรางความรสกผกพนกบผสงอายไดงายๆ โดยการจดทำหองภาพ

ประวตศาสตรชมชน หรอฐานขอมลภาพเกา เพอใหผสงวยไดรำลกและบอกเลาเรองราวความหลงทตนเคยมประสบการณรวม ถอเปนสวนหนงของการจดทำบนทกอดตจากคำบอกเลา ซงมคณคาในแงประวตศาสตรความทรงจำทางสงคม และเปนแหลงขอมลใหนกประวตศาสตรหรอผสนใจไดเขามาสบคน ตรวจสอบ วจยและตความ แมวาสวนใหญแลวผสงอายจะอยในฐานะผรอรบบรการจากหองสมด แตกมอกมโนทศนหนงทมองเหนถงศกยภาพและความกระตอรอรนของ Active Older ทยงมสขภาพแขงแรงและสามารถเขามามสวนรวมกบหองสมดในงานสาธารณ-ประโยชน อาท โครงการ “Grandparents and Books” ของหองสมดสาธารณะลอสแองเจลส สหรฐอเมรกา ทเปดรบอาสาสมครเรยกวา “Library Grandparents” ซงจะไดรบการอบรมทกษะการเลานทานใหเดกๆ ฟงในชวงหลงเลกเรยน หรอกรณของออสเตรเลย ไดยกระดบคณคาของ หองสมดโดยเพมการบรการขอมลและจดหางานจตอาสาใหกบผสงอาย ผานความรวมมอกบองคกรอาสาสมครระดบชาต


แหลงขอมล Active Engaged Valued Older People and NSW Public Libraries by Mylee Joseph Aging Society จากเวบไซต http://wisdom.unu.edu/en/ Reading, Writing and Playing Games May Help Aging Brains Stay Healthy จดทำโดย

Radiological Society of North America (RSNA) จากเวบไซต http://www2.rsna.org/timssnet/media/pressreleases/pr_target.cfm?id=620

สำนกงานสถตแหงชาตhttp://service.nso.go.th สวนทองถนเมองนอตตงแฮม http://www.nottinghamcity.gov.uk/

แหลงภาพ http://www.tamworth.nsw.gov.au/News-articles-Archive/March-2009/Home-Library-

Service-is-Books-on-Wheels-for-TRC/default.aspx http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/5932159/Britains-most-

avid-reader-91-has-borrowed-25000-library-books.html http://www.picturethepast.org.uk/ http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/citizen/news/news_older.jsp http://www.gannett-cdn.com/-mm-/21b841dce6f99710a493b7e636f7a739102a16a6/c=

0-0-3264-2448&r=x383&c=540x380/local/-/media/2015/06/09/Ithaca/B931766292 1Z.1_20150609130228_000_G33B1FS2F.1-0.jpg

http://photography.londoneater.com/wp-content/uploads/2010/09/Pope-Visit-124.jpg http://www.stuff.co.nz/content/dam/images/1/2/m/6/v/4/image.related.Stuf

fLandscapeSixteenByNine.620x349.12m6tw.png/1421014268250.jpg http://www.getcaerphillyonline.org.uk/wp-content/uploads/2013/01/Jan-11th-13-

Risca3-e1359633476352.jpeg http://ak.picdn.net/shutterstock/videos/2327936/preview/stock-footage-portrait-of-old-

retired-man-choosing-book-in-library-and-taking-it-from-shelf-dolly-shot.jpg http://graphics8.nytimes.com/images/2012/12/12/nyregion/12noa-ipad/12noa-ipad-

blog480.jpg http://media-cdn.tripadvisor.com/media/photo-s/05/7f/f3/73/people-relaxing-this.jpg https://agescotland.files.wordpress.com/2012/06/boddam-library.jpg http://www.alsc.ala.org/blog/wp-content/uploads/2013/05/Grandparents-Storytime-

December-019.jpg http://blogs.uww.edu/library/files/2013/04/Song.jpg http://transform.fairfaxregional.com.au/transform/v1/crop/frm/storypad-SXxisSeUazLQ

eUK4SswLry/222478c3-697d-4784-a36f-8edcef05ed3c.JPG/r0_240_4608_2832_ w1200_h678_fmax.jpg

http://patersontimes.com/wp-content/uploads/2013/07/grandparents-as-parents-meeting.jpg

http://storage.lfpress.com/v1/dynamic_resize/sws_path/suns-prod-images/1297378941034_ORIGINAL.jpg?quality=80&size=650x&stmp=1361321634585

และระดบทองถน เชน Volunteer Australia ซงชวยอบรมและเพมทกษะแกนนำอาสาสมคร เพอใหผสงอายสามารถเปนหวหนาในการสานตองานอาสาสมครในชมชน เปนตน

19310 เคลดลบจดพนทหองสมดให “วาว!”

1. เหมาะสมกบการใชงาน (Functional) พนทหองสมดควรออกแบบใหสามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพ และเกดประโยชนสงสด เนองจากหองสมดเปนพนทสำหรบการเรยนร การสอสาร และคนควาวจยตาง ๆ การจดพนทจงตองทำใหผใชบรการเขาถงทรพยากรทมอยใน

10 เคลดลบจดพนทหองสมดให “วาว!”ประสบการณจากเยอรมนดร.เคลาส อลรช แวรเนอร*

Stuttgart Municipal Library หองสมดทนำเอาบนไดเปนตวเชอมทางเดนแตละชนอยางตอเนองกลมกลน เพอใหผใชบรการเดนหาและหยบหนงสอไดสะดวก

* ปรญญาเอกจากมหาวทยาลยไฟรบรก (Freiburg) เคยดารงตาแหนงตาง ๆ ในหองสมดในสงกดของ Freie Universität Berlin กระทงป ค.ศ. 2000 เขารบหนาทเปนผอำนวยการหองสมด The Berlin Brain ซงออกแบบโดยสถาปนก นอรมน ฟอสเตอร และดำเนนการปรบปรงกอสรางใหมจนถงป ค.ศ. 2005 จงเปดใหบรการ โดยเขายงคงเปนผอำนวยการมาจนถงปจจบน นอกจากน เขายงดำรงตำแหนงเปนสมาชกคณะกรรมการใหคาปรกษาดานการกอสรางหองสมดและหอเกบเอกสารของสถาบนมาตรฐานแหงเยอรมน (German Institute for Standardization) รวมทงยงเปนบรรณาธการใหกบหนงสออกหลายเลม โดยเขยนบทความเกยวกบการออกแบบและการจดการหองสมด เปนอาจารยและทปรกษาใหกบหองสมดตางๆ ทงในและตางประเทศ หนงสอทไดรบการตพมพเลมลาสดเมอป 2013 ชอ The Green Library: The Challenge of

Environmental Sustainability


หองสมดไดอยางสะดวก สามารถตอบสนองตอความตองการ ใชงานทเปลยนไปของผใชไดอยางทนทวงท 2. ปรบเปลยนได (Adaptable) การออกแบบพนททด ควรมความยดหยน รองรบการเปลยน- แปลงทอาจจะเกดขนในอนาคต สามารถปรบเปลยนพนทใหรองรบการใชงานในลกษณะตาง ๆ เชน การจดโตะหรอเกาอใหเคลอนยายไดตามประเภทการใชงาน การขยายหรอปรบพนทเพอใชทำกจกรรมตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงพฒนาการของไอท ดงนน การจดเรยงโตะและทนงควรสามารถปรบเปลยนไดหลายรปแบบ การเดนสายสญญาณเชอมตอควรมความยดหยน หลกเลยงการตดตงฮารดแวรแบบถาวร เพราะไมมใครทราบลวงหนาวาผคนจะใชงานหองสมดแตกตางออกไปอยางไรในอกไมกปขางหนา การออกแบบพนทเพอใหสามารถรองรบนำหนกหนงสอและตงวางชนหนงสอไวทไหนกไดตลอดทงอาคารกอาจไมมความจำเปน เนองจากการใหบรการเนอหารปแบบดจทลจะเพมมากขนเรอย ๆ

3. เขาถงไดงายและเชญชวนใหเขา (Accessible and inviting) หองสมดเปนพนททางสงคมทควรออกแบบใหใชงานไดงาย ควรทำใหเกดความรสกเหมอนอยบาน มพนทโลงและเปดใหแสงธรรมชาตเขามามากทสดเทาทจะทำได มบรเวณพกผอนททำใหเกดบรรยากาศผอนคลายและกระตนใหเกดการสอสารแลกเปลยน

โตะคอมพวเตอรทรงโคงทโอบลอมผ ใชบรการเออตอการม ปฏสมพนธกนมากกวาโตะทจดเรยงแถวอยางเปนระเบยบเรยบรอย


4. หลากหลาย (Varied) หองสมดควรสรางสภาพแวดลอมทหลากหลายสำหรบผใชทมพฤตกรรมและความตองการแตกตางกน อปกรณและเฟอรนเจอรทเหมาะสมกบทางเลอกแบบตาง ๆ เชน การนงอานคนเดยวหรอกบผอน การทำงานเดยวหรอเปนกลม นงใกลหนาตาง นงในมมสวนตว นงอานแบบผอนคลายบนโซฟา นงบนพน นงรวมกลมตวหนงสอในหองโถง หรอแยกตางหากในโตะอานหนงสอเฉพาะบคคล หรอในหองทำงานกลม ผใชควรมทางเลอกจากความเปนไปไดเหลานตามความพงพอใจของตน สวนอปกรณสำหรบสอชนดตาง ๆ หองสมดควรออกแบบรองรบรปแบบการเรยนรสวนบคคลและการเรยนรรวมกน รปแบบและแนวทางการเรยนรในปจจบนมความหลากหลาย

มาก ดงนนความหลากหลายของอปกรณและเฟอรนเจอรเพอสรางสภาพแวดลอมทเปนไปไดจงเปนประเดนสำคญสำหรบบรการของหองสมดในยคน 5. มปฏสมพนธ (Interactive) หองสมดควรออกแบบพนทททำใหผ ใชบรการสามารถม ปฏสมพนธ การตดตอ ซกถามกบบรรณารกษไดอยางสะดวก เชน มมมตอบคำถามและชวยการคนควา อยในพนททเหนเดนชด เคานเตอรบรการยมคนอยในพนททเขาออกสะดวก เปนตน การออกแบบพนทใหเปนมตรกบผใชไมใชเปนแคการออกแบบเพอความสวยงาม แตถอเปนหนาททตองทำเลยทเดยว 6.จงใจและกระตน (Motivating and stimulating) พนทหองสมดควรสรางบรรยากาศทใหความสะดวกสบาย นาใชบรการ จงใจใหอย ใหอาน ใหคนควา ใหรสกสบายและรสกด ชนหนงสอทเรยงเปนแถวนนไมเพยงพอทจะทำใหเกดสภาพ-

หองสมดโอเพนแอรตงอยรมถนนใจกลางชมชน เมอง Mag-deburg ไดรบรางวลการออกแบบพนทสาธารณะระดบภมภาคยโรป

เฟอรนเจอรนาสบายสสนสดใสของหองสมดการแพทย O.A.S.E. เมอง Düsseldorf


แวดลอมทสรางแรงบนดาลใจ และไมเพยงแตบรรยากาศภายในหองสมดเทานน แตรวมถงวสดอปกรณ เฟอรนเจอรทนาใชงาน และการออกแบบททนสมยดวย 7. สภาพแวดลอมทเหมาะสม (Environmentally suitable) นอกจากทรพยากรททนสมยและตรงกบความตองการแลว บรรยากาศและสภาพแวดลอมทดจะเปนสวนหนงทจะสรางความประทบใจใหกบผ ใชบรการ เชน เรองของแสงสวาง อณหภมและการระบายอากาศ การควบคมเสยงรบกวนจากภายนอกและลดเสยงรบกวนทเกดขนภายในอาคาร สำหรบประเทศในยโรป แสงธรรมชาตเปนหวขอสำคญทสดหวขอหนง ซงการใชแสงธรรมชาตถอเปนทางเลอกลำดบแรก เชนเดยวกบการระบายอากาศตามธรรมชาต ถอเปนแนวทาง

ทเหมาะสมเชงนเวศมากทสดสำหรบหองสมดสวนใหญในเยอรมนทกวนน 8. ปลอดภยและมนคง (Safe and secure) มระบบรกษาความปลอดภย ทงในเรองของทรพยากรหองสมด คอมพวเตอรและอปกรณตาง ๆ ของหองสมด และทรพยสนของเจาหนาทและผ ใชบรการ โดยเฉพาะอยางยงหองสมด บางแหงในเยอรมนเปดใหบรการทง 7 วน โดยเปดใหบรการตลอด 24 ชวโมง ยงจำเปนตองมระบบปองกนการโจรกรรมและการใชงานทผด ดงนนการออกแบบภายในททำใหทกคนรสกสะดวกสบายและปลอดภยจงเปนเรองทตองใหความใสใจเปนพเศษ ถงแมวามาตรการดานความปลอดภยในบางครงอาจจะรบกวนหรอขดแยงกบเงอนไขเรองสนทรยภาพไปบางกตาม

หองสมดมหาวทยาลย Freie เมองเบอรลน ออกแบบใหดคลายกบกอนสมอง เปนกระจกทรงโดมเพอรบแสงจากภายนอก และสามารถเปดรบอากาศจากภายนอกในวนทสภาพอากาศด

หองสมด Karlsruhe Institute of Technology (KIT) เมอง Stuttgart เปดใหบรการ 24 ชวโมง ออกแบบอยางเรยบงาย มความโปรงโลง ไดรบการจดอนดบเมอป 2011 ใหเปน Third Place ทนาใชบรการทสดในเยอรมน


9. มประสทธภาพ (Efficient) การจดพนทหองสมดควรคำนงถงสงแวดลอมและลดตนทนในการดำเนนงาน เชน การประหยดไฟในบางหอง โดยเปดหนาตางชวยเพมแสงสวางในชวงเชาแทนการเปดไฟ หรอการเปดหนาตางเพอชวยระบายอากาศในบางพนท หรอการจดพนทใหงายตอการดแลรกษาความสะอาด 10. เหมาะสมกบ ICT (Suitable for ICT) การจดพนทสำหรบอปกรณคอมพวเตอรใหเหมาะสมนนเปนเรองจำเปนอยางยงสำหรบหองสมดสมยใหม ควรจดเปนสดสวนแบงตามประเภทการใชงานอยางชดเจน เชน คอมพวเตอรสำหรบการทำงาน คอมพวเตอรสำหรบคนหาขอมล/ขาวสารจากอนเทอรเนต หรอคอมพวเตอรเพอความบนเทงตาง ๆ แตในขณะเดยวกนกตองคำนงถงการจดการพนทใหมความยดหยนสอดคลองกบความตองการทไมไดคาดไว ซงอาจจะเกดขนเมอไรกได การปรบพนทคอมพวเตอรไดอยางยดหยนจะทำใหฮารดแวรคอมพวเตอรเปนทงสวนหลกของหองสมดและเปนสงทสรางความพงพอใจแกผใชบรการในแงสนทรยภาพอกดวย

การเดนทอรอยสายไฟแนวดงจากบนเพดาน ทำใหการเคลอนยายอปกรณคอมพวเตอรสามารถทำไดอยางมอสระยงขน

แหลงภาพ http://hedgehogsvsfoxes.com/architecture-stuttgart-municipal-library/ http://bluesyemre.com/2013/04/28/stadtbibliothek-stuttgart-the-stuttgart-municipal-library/stuttgart4/ http://www.dezeen.com/2009/10/28/open-air-library-by-karo/ http://www.fotocommunity.de/pc/pc/display/21241078 http://www.zlb.de/fachinformation/spezialbereiche/bibliotheksbauarchiv/baudokumentation.html?tx_constructiondocs_pi1%5Buid%5D=37 http://www.jinbiban.com/appealing-enchanting-engaging-showcased-by-o-a-s-e-medical-library-in-dusseldorf-germany-sets-inspiring/astounding-medical-library-picture-green-

buildings-council-new-home-designs-pictures-india-modern-architecture-examples-home-interior-stores-architecture-design-competitions-for-students-building-arc/ http://www.bibliothek.kit.edu/galerie/KIT-Bibliothek-Sued/Innenansichten/index.php

ในภาวะทขอมลสารสนเทศจำนวนมากไหลเวยนผานทางออนไลน หองสมดดงเดมกำลงสญเสยบทบาทฐานะทเปนผใหบรการสารสนเทศ แตบทบาทของบรรณารกษกลบจะมความสำคญมากยงขนกวาทเคยเปนมา นคอประเดนซง อาร . เดวด แลนเคส (R. David Lankes) ผเขยนหนงสอชอ The Atlas of New Librarianship (สำนกพมพ MIT Press, 2011) ไดกลาวถงไวในหนงสอเลมน เดวด แลนเคส เปนบรรณารกษและนกอนาคตศกษาดานหองสมด ดำรงตำแหนงผอำนวยการโครงการหองสมดและสารสนเทศศาสตรแหงมหาวทยาลยซราควส และยงเปนรองศาสตราจารยประจำคณะสารสนเทศศกษาของมหาวทยาลยแหงน เขามองวาบทบาทของบรรณารกษกำลงววฒนกาวหนา ไปสสงทเรยกวา “ผอำนวยใหเกดการสนทนาพดคย” ซงกอใหเกดปฏสมพนธกบชมชนในการสนบสนนความตองการขอมลขาวสารและการเรยนรของคนแตละคน

หองสมดลดลงความตองการบรรณารกษยงเพมขน


“หองสมดจำเปนตองมอะไรทมากกวาหนงสอ เพราะเวลานเดกๆ กำลง ‘อาน’ กนจรงๆ มากกวาทไดเคยอานมากอน ซงมนเปนมากกวาหนงสอ ตวอยางเชนเวบไซตและเกมออนไลน... “คนจำนวนมากมกจะมองหองสมดในฐานะทเปนสถานท เพอการเขาถงและบรโภคสารสนเทศเทานน ไมใชสถานทเพอการสอสารพดคยแลกเปลยนความร ดงนนหองสมดจงควรทจะคอยๆ ปรบบทบาทหรอสถานทใหเกยวของกบกจกรรมทมการตดตอสมพนธกนหรอการสอสารพดคยกนใหมากขน” เขากลาววาถาหากเรามมมมองตอ ‘บรรณารกษ’ วาเปนเพยงผรวบรวมและดแลจดระบบหนงสอซงเปนสงทจบตองไดทางกายภาพเทานน ความตองการบรรณารกษกคงจะลดนอยลงในโลกทเปนจรง เนองจากจำนวนหองสมดมแนวโนมลดลง แตถาเรามองการเปลยนแปลงในโลกดจทลซงมขอมลสารสนเทศ จำนวนมหาศาลทจำเปนตองถกจดการและจดระบบใหสามารถสบคนงาย กเทากบวามหองสมดอกหลายแหงกำลงเปดใหม และนนหมายความวาความตองการบรรณารกษจะตองเพมขน “ผมใหความสนใจหลกอยทบรรณารกษ ไมใชหองสมด เพราะวา ‘คน’ ตางหากละทเปนผสรางบางสงใหเกดขน ผมทำนายวาในอนาคตจะเหลอหองสมดนอยลง แตบรรณารกษยคใหมจะเพมมากขน ในขณะทสงอำนวยความสะดวกหรอบรการ ทงหลายกำลงเกดการเปลยนผาน หองสมดกายภาพจะกลายเปนสถานททซงชมชนไดมาพบปะสนทนาและรวมกลมแลกเปลยน

ความคดกน พนททบรรณารกษทำงานจะเปนแคสถานท ซงเรยบงายแคพอมทใหบรรณารกษนง สวนสออเลกทรอนกสคอสงซงมไวใหผใชบรการไดใชคนควาและอาน” แลนเคส เหนวาการเปลยนแปลงไปสยคดจทลเปนผลดตอผใชบรการหองสมด แตทศนะทมตอบทบาทภารกจของหองสมดจะตองเปลยนไปดวย “ถาคณพจารณาหองสมดในฐานะทเปนแหลงเกบหนงสอเลมทนบวนจะเพมมากขนจนแออดและกำลงถกยดไวจนเตมชนวาง นนเปนภาพทชวนใหนาขนลกมากนะ แตเรองพวกนกลบถกมองวาไมใชธระทตองขบคด ในทางกลบกน มนจะวเศษมากสกแคไหนถาคณพจารณาภารกจของหองสมดในฐานะทเปนแหลงเพมพนความรใหแกชมชน โดยเชอวาผใชบรการสามารถสรางความรไดดวยตวเอง แสดงวายงมสารสนเทศมากขนและสามารถเขาถงไดอยางสะดวกหรอมชองทางหลากหลาย เทาไหร กจะยงดมากขนกบการสรางความร ซงกมเพยง หองสมดเสมอนในโลกดจทลเทานนทสามารถตอบสนองบทบาทภารกจดงกลาว และตอบโจทยความตองการสารสนเทศและการสรางความรของผคนได”

แปลและเรยบเรยงใหมจาก http://www.wfs.org/content/futurist-interviews-librarian-futurist-david-lankes http://mitpress.mit.edu/books/atlas-new-librarianship

แหลงภาพ http://i0.wp.com/retrofitmagazine.com/wp-content/uploads/2015/08/Library-

technology-updates-2-photo1.png http://quartz.syr.edu/blog/wp-content/uploads/2012/04/SmallAtlas.jpg

199หองสมดลดลง ความตองการบรรณารกษยงเพมขน

หองสมดดำรงอยมาเปนเวลานบพนป แตทกวนนหองสมดกำลงคนหาขอบเขตงานตนเองเพอใหมทยนอนมนคงในสภาพแวดลอมของขอมลสารสนเทศซงกระจายตวหลากหลายและกลายเปนดจทลมากขนเรอยๆ วชาชพบรรณารกษคออะไรในเมอนบวนแทบจะไมหลงเหลอความยดโยงกบงานเกยวกบหนงสอในหองสมด หนงสอเลมน เดวด แลนเคส มขอเสนอตอภมทศนใหมสำหรบบรรดานกปฏบตทงหลาย เขาอธบายวาความเปนบรรณารกษแนวใหมไมไดวางอยบนฐานของเรองหนงสอและวตถทมนษยสรางขน แตวางอยบนฐานของเรองความรและการเรยนร เขาแนะนำวาภารกจใหมของบรรณารกษคอการ สงเสรมสงคมใหดขนผานการสนบสนนหรออำนวยความสะดวกใหเกดการสรางความร ในชมชน วสยทศนสำหรบวชาชพบรรณารกษแนวใหมตองกาวไปไกลกวาการใชประโยชนจากเทคโนโลยสารสนเทศและอนเทอรเนตทเกยวของกบหองสมด แตจะตองจดเตรยมรากฐานอนมนคงสำหรบการสงเสรมใหเกดการสรางความร แลนเคสไดสรางความหมายของบรรณารกษขนมาใหม รวมถงแนวปฏบตของหองสมด โดยใชแนวคดพนฐานทวาความรถกสรางขนไดแมจะเปนเพยงแคการสนทนากน บรรณารกษแนวใหมจะตองทำงานในลกษณะคลายกบเปนผเอออำนวยใหเกดการสนทนาพดคยแลกเปลยนความคดกน เสาะแสวงหาสงทดกวา จบประเดน เกบรวบรวมความร และกระจายเผยแพรเนอหาสาระ การเสวนาของชมชน เพอทจะชวยนำทางบรรณารกษไปสภมประเทศใหมดงกลาว แลนเคสเสนอแผนทอนเปนตวแทนภาพของลกษณะงานทสามารถนำไปใชเปนคมอการสำรวจและคนพบแนวทางการทำงานใหมๆ โดยมขอตกลงเกยวกบวชาชพบรรณารกษซงเปนทยอมรบกนมากกวา 140 ขอ เรมตงแตทฤษฎไปจนถงตวอยางวธปฏบต แลวรอยเรยงเรองราวอยางสมเหตสมผลดวยการจดกลมขอตกลงทงหลายใหเปนระบบ เพอทจะอธบายถงแนวความคดหลก การสรางมโนทศน รวมไปถงทกษะและคณคาตางๆ ผเขยนไมมเจตนาใหหนงสอเลมนเปนคมภร แตตงใจใหผอานนำไปใชเปนเครองมอชนดหนงตามแตจดประสงค ไมวาจะใชเปนตำรา เปนคมอสำหรบการสนทนา เปนแนวทางสำหรบการสรางภาคเครอขาย หรอกระทงเปนขอเรยกรองใหลงมอทำ

แผนทนำทางสการเปนบรรณารกษยคใหม The Atlas of New Librarianship


ท้าทายกระบวนทัศน์ว่าด้วย - tk parkอาจม...

Documents