โครงการเพาะพันธุปญญาhttps://พพปญ.net/home/wp-content/uploads/2018/12...โครงการเพาะพ...

โครงการเพาะพนธ�ป�ญญา

1 แนวคดโครงงานฐานวจยเศรษฐศาสตร�สาหรบนกเรยน

คานา

โครงการเพาะพนธ�ป!ญญาเป#นความพยายามของสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และ บมจ. ธนาคารกสกรไทย ทจะปฏรปการเรยนร0ด0วยการทาโครงงานฐานวจย (Research-Based Learning; RBL) แต@ด0วยความตระหนกถงความกลวของครว@าวจยจะต0องย@งยากปวดหวกบวธการทผกขาดด0วยศาสตร�สถตประยกต� เมอปE 2555 ผมจงเขยนหนงสอชอ “โครงงานฐานวจย : กระบวนการเรยนร0ใหม@ของการศกษาไทย” เพอให0การศกษาเข0าใจวจยในฐานะ “ผ0รบใช0” กระบวนการเรยนร0ของนกเรยนและวจยคอเสน@ห�ของการเรยนร0ทน@าหลงใหลทสดในกระบวนการพฒนาของมนษยชาต

อย@างไรกตาม โครงงานฐานวจยทเกดพลงการเรยนร0อย@างมาก คอ การทาโครงงานทมบรบทใกล0ตวนกเรยน นอกจากใช0เรองราวในพนทมาทา RBL แล0ว ยงต0องมแนวคดเศรษฐศาสตร� อกด0วย เพราะเศรษฐศาสตร� เป#นปรากฎการณ�ของชวตจรงทดารงอย@ นกเรยนเรยนหนงสอกเพอให0มความร0ไปประยกต�ใช0ในชวต หนงในการใช0ชวตคอ การบรโภคและการทามาหากนเพอให0มรายได0ยงชพ (บรโภค) ความสาเรจของการใช0ชวต คอ การเข0าใจเศรษฐศาสตร�ในบรบทของการดารงชวตและการงาน

โครงงานทนกเรยนทาจานวนมากเกยวกบอาชพและการใช0ทรพยากรเพอประกอบอาชพ ดงนน นกเรยนททาโครงงานเพาะพนธ�ป!ญญาจงควรได0แนวคดเรองธรกจ อาชพ พนฐานด0านการเงน และเศรษฐศาสตร�ของทรพยากร ฐานความร0นสาคญในการวเคราะห�ข0อมลทได0จากการทาโครงงาน

มตเศรษฐศาสตร�ทเป#นหลกเรยนร0 คอ การใช0ทรพยากรเพอการผลตอย@างได0ประโยชน�สงสดและมความยงยน นกเรยนต0องร0จกคดและชงนาหนก

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



กบทางเลอกต@างๆ ตามโลกแห@งความเป#นจรงทงป!จจบนและเพออนาคต คอรวมทงเพออย@รอดในการแข@งขนขณะน และการรกษาสมดลเพอความยงยนในระยะยาว

เมอปE 2554 ผมเขยนหนงสอชอ “แนวทางพฒนาศกยภาพการเรยนร0ชมชนเพอสมมาชพ”ให0แก@สานกงานส@งเสรมสงคมแห@งการเรยนร0และคณภาพเยาวชน (สสค.) ในการเขยนเพอโครงการเพาะพนธ�ป!ญญานจงนาต0นฉบบเดมมาขดเกลาใหม@ ให0เป#นความร0เหมาะสาหรบครและนกเรยนททาโครงงานฐานวจยเกยวกบทรพยากรและอาชพในโครงการเพาะพนธ�ป!ญญา

ผมหวงว@าหนงสอเล@มนจะมประโยชน�แก@ครและนกเรยนในโครงการเพาะพนธ�ป!ญญาให0คดได0กว0างและรอบคอบ ซงจะทาให0โครงงานฐานวจยเป#นเครองมอเรยนร0การประยกต�สาระวชาให0อย@บนฐานความเป#นจรงของชวต

สธระ ประเสรฐสรรพ� คณะวศวกรรมศาสตร�

มหาวทยาลยสงขลานครนทร�หาดใหญ@ สงหาคม 2556

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



สารบญ คานา 1 โครงงานฐานวจยกบบรบท 4 เงนมาจากไหน 5 เงนกบอาชพบนฐานทรพยากร 6 อาชพมลกษณะอย@างไรบ0าง? 7 การพงพากนของอาชพ 2 ลกษณะ 9 ทรพยากร “คน-เวลา” 11 การจดสรรทรพยากรเพอการผลต 12 ค@าจาเพาะ 13 ความหมายทซ@อนในเปอร�เซนต� 16 ความสมดลและความยงยน 18 มลค@าเพม 19 เศรษฐศาสตร�ระดบพนท 21 สายโซ@การผลตและการบรโภค 23 เศรษฐกจแทรกกลาง 26 โอกาสจากศกยภาพภายใน 28 สายโซ@ทต@อข0างนอก 29 มลภาวะ: ข0อพจารณาใหม@ 30 เศรษฐกจจากทรพยากรนามธรรม 31 โครงงานฐานวจยเศรษฐกจกบการสร0างชมชนเรยนร0 32 ตวอย@างโครงงานฐานวจยเศรษฐกจชมชน 33 หลกคดสาคญของโครงงานฐานวจย 36 สรป 40

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



โครงงานฐานวจยกบบรบท

การเรยนร0ในศตวรรษท 21 ใช0 PBL (Project-Based Learning) เป#นแก@นกจกรรมการเรยนร0 คอให0นกเรยนทาโครงการร@วมกน แต@โครงการหรอ project ในความเข0าใจของครคอการทาชนงาน การทา PBL เช@นนนจงไม@สามารถเชอมโยงสาระวชาเข0ากบสงททาได0 และยงทาให0โครงงานกลายเป#นส@วนเกน ทเป#นภาระของครและนกเรยนไปโดยปรยาย

การทาโครงงานทสามารถสร�างการเรยนร�เข�าส�สาระวชา คอการค�นหาคาตอบทอธบายได�ด�วยสาระวชา และเราเรยก RBL (Research-Based Learning) ซงหมายความว@าเอาวถแห@งการทาวจยมาเป#นกระบวนการทาโครงงาน การเรยนร0ทด คอการเรยนร0ทใกล0ความเป#นจรงของชวต เพราะได0เชอมโยงสาระวชากบความจรง

การเรยนร0ทใกล0ชวตจรงได0จากโจทย�ทมบรบท และบรบททสาคญคอบรบทเศรษฐศาสตร� แม0ว@าเศรษฐศาสตร�ไม@ได0เป#นสาระวชาหลกเหมอนวทยาศาสตร�หรอสงคมศาสตร� แต@เศรษฐศาสตร�คอความจรงของการใช0ชวต การทาโครงงานฐานวจยในมตเศรษฐศาสตร� เช@น อาชพและทรพยากรในพนทจงสาคญไม@แพ0การทาโครงงานเพอการเรยนร0สาระวชาหลกเลย ฉะนน ครและนกเรยนต0องเข0าใจเศรษฐศาสตร�เพอการเพาะพนธ�ป!ญญา

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



เงนมาจากไหน

ก@อนอนใดนกเรยนต0องเข0าใจเรองทมาของเงนก@อนว@าเกยวกบอาชพ (การทางาน) อย@างไร

ปฏเสธไม@ได0ว@าในสมยนเมอพดเรองการทาอาชพ เราต0องพดเรองรายได0ทเป#นเงน จงต0องทาความเข0าใจกนเบองต0นก@อนว@าจรงๆ นน “ไหน?”

หากคดจากการได0เงนในอาชพของตน คนทวไปคดว@าเงนมาจากคนอนทเราเอาของ(หรอแรงงาน)ไปแลกมา (ไปขายแลกเงนจากเขา) เรยงต@อไปว@าคนทจ@ายเงนให0เรานน เขาได0เงนมาจากไหน เขากจะตอบอย@างเดยวกนว@าได0มาจากคนอน สดท0ายแล0วอาจมบางคนพบต0นตอของเงนว@ามาจากโรงพมพ�ธนบตรของรฐบาล !!

ถ0ารฐบาลพมพ�ธนบตรได0เอง ทาไมไม@แก0ป!ญหาความยากจนโดยพมพ�ธนบตรออกมาแจกแก0จน? หลายคนเคยสงสยเช@นนใช@ไหม

ลองคดด หากพมพ�แจกไม@อน เงนจะเป#นของหาง@าย คนทงหลายไม@จาเป#นต0องดนรนทางานหาเงนจากคนอน เมอเป#นเช@นน เงนททกคนมจะลดค@าลง(เพราะความต0องการน0อยลง) หากถงจดทไม@มใครต0องการ มนจะเป#นกระดาษเปdeอนหมกทไร0ค@าทนท เมอใช0ซออะไรไม@ได0 การขาดแคลนและความยากจนกยงคงอย@

การทเงนลดค@าลงเช@นนเราเรยกว@า “เงนเฟgอ” ของเดมราคา กลายเป#น 1 ล0านบาท ซอรถจกรยานต0องใช0รถกระบะขนเงนไปจ@าย


ก@อนอนใดนกเรยนต0องเข0าใจเรองทมาของเงนก@อนว@าเกยวกบอาชพ

ปฏเสธไม@ได0ว@าในสมยนเมอพดเรองการทาอาชพ เราต0องพดเรอง“เงนมาจาก

หากคดจากการได0เงนในอาชพของตน คนทวไปคดว@าเงนมาจากคน) หากถามไล@

เรยงต@อไปว@าคนทจ@ายเงนให0เรานน เขาได0เงนมาจากไหน เขากจะตอบอย@างเดยวกนว@าได0มาจากคนอน สดท0ายแล0วอาจมบางคนพบต0นตอของเงนว@ามา

ถ0ารฐบาลพมพ�ธนบตรได0เอง ทาไมไม@แก0ป!ญหาความยากจนโดยพมพ�

ลองคดด หากพมพ�แจกไม@อน เงนจะเป#นของหาง@าย คนทงหลายไม@จาเป#นต0องดนรนทางานหาเงนจากคนอน เมอเป#นเช@นน เงนททกคนมจะลด

หากถงจดทไม@มมนจะเป#นกระดาษเปdeอนหมกทไร0ค@าทนท

เมอใช0ซออะไรไม@ได0 การขาดแคลนและความยากจนก

ของเดมราคา 100 บาทล0านบาท ซอรถจกรยานต0องใช0รถกระบะขนเงนไปจ@าย

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



เงนมค�าเพราะมคนต�องการ และคนทถอเงนเขากต�องมนใจว�าเขาถอของมค�า ดงนน จงพมพ�แจกไม@ได0

เงนกบอาชพบนฐานทรพยากร

เพอให0มของไปแลกเงน (ขาย) คนอน เราต0องแปรรปทรพยากรให0ผ0อนซอ ชาวนาแปรทรพยากรทดน นา ปhย แรงงานให0เป#นข0าวเพอได0เงนมาจากโรงส ไล@ไปเรอยๆ เราจะพบว@า เงนทโรงสจ@ายชาวนานนมาจากคนกนข0าว คนกนข0าวต0องหาเงนมาจากทรพยากรอน เช@น ปลกทเรยน (หากเป#นชาวสวน) หรอขายแรงงานก@อสร0าง (แรงงานถอเป#นทรพยากรในการผลต) ฯลฯ

เงนมาจากการทางาน(อาชพ)เพอเปลยนทรพยากรให�ตรงความต�องการของผ�อน การทาอาชพแบบนเราเรยกว@าทาบนฐานทรพยากร1 ยงได�เงนมากกยงสญทรพยากรไปมาก ออกแรงทางานมากกจะเหนอยหมดแรง ข0าวทผลตได0มากต0องแลกกบแสงแดด นา ปhย ทมากตาม ทรพยากรบางอย@างเราได0มาฟรๆ เช@น แสงแดด นาฝน แต@นาคลองต0องเสยเงนค@าสบนา ปhยต0องใช0เงนซอ เพราะมนไม@ได0ตกมาจากฟgาเหมอนฝน

สรปว@า คนททาอาชพบนฐานทรพยากรนนเขาได0เงนมาจากการแปรรปทรพยากร คนทอยากได0เงนจงต0องแปรทรพยากรให0เป#นของทคนอนต0องการ เราเรยกการทาเช@นนว@า “ทาอาชพ”

1ยงมอาชพทแทบไม@ใช0ทรพยากรเลย เช@น อาชพทปรกษา อาชพพฒนาโปรแกรมคอมพวเตอร� เรา

เรยกว@าอาชพบนฐานความร0 ความร0กนไม@ได0 แต@ทาเงนได0 คนอาชพนเมอได0เงนมาแล0วกเอาไปบรโภคทรพยากรจากคนททาอาชพบนฐานทรพยากร แปลว@าคนทใช0ความร0ทามาหากนนนไม@ต0องเสยทรพยากรของตนเลย แต@กยงได0กนทรพยากรของผ0อน ประเทศทไม@มทรพยากรธรรมชาตจงต0องเอาตวรอดด0วยการมความร0 เช@น ญปkน สงคโปร� ไม@เช@นนนกอดตายแบบบางประเทศในอฟรกา โครงงานฐานวจยเพาะพนธ�ป!ญญาจะกล@าวเฉพาะอาชพบนฐานทรพยากร

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



อาชพมลกษณะอย&างไรบ'าง?

อาชพม 2 ลกษณะ อย@างแรกคอ“ทาเพอให0มป!จจยเพอการดารงชพของตนเอง” เรยกสนๆ ว@า “ทากนเองใช0เอง” อย@างท 2 คอ “ทาเพอเอาเงนจากคนอน” เรยกว@า “ทาขายคนอน” ซงรวมทงขายแรงงานด0วย

ตวอย@างการทาอาชพแบบ “ทากนเองใช0เอง” คอ เลยงไก@ไว0กนไข@เอง ปลกผกกนเอง ปลกฝgายทอผ0าเอง ฯลฯ สงคมสมยก@อนมกจะเป#นเช@นน จนกระทงมระบบทใช0เงนเป#นเครองมอแลกเปลยน จงเกดอาชพอย@างท คนทางานเพอเอาเงนมาจากคนอน อาชพแบบนต�องผลตสงทคนอนต�องการและมนมกฎตายตวว@า หากผลตได0น0อยกว@าต0องการ มนจะมราคาสง หากผลตมากเกนไป มนจะมราคาตา การทาอาชพผลตเพอขายคนอนจงมโอกาสล0มเหลว เพราะรายได0ขนกบราคาและการแข@งขนกบผ0ผลตรายอน และนคอบรบทชวตจรงทนกเรยนต0องเข0าใจ

ในยคก@อนคนทางานโดยเป#นนายจ0างตนเอง คอทากนทาใช0อย@างทตนต0องการก@อน หากมเหลอจงเอาไปขายคนอน (หรอแจกคนอนหากเป#นสงคมทละอายในการเอาเงนผ0 อน) ต@อมาเมอเข0าส@การผลตในระดบอตสาหกรรม แรงงานจงเป#นทรพยากรในการผลตด0วย จงเกดอาชพรบจ0าง เมอมการจ0างงานใหม@ๆ นน อาชพทางานรบเงนจากคนอนทเรยกว@ารบจ0างหรอรบเงนเดอนเป#นทน@ารงเกยจ เพราะถอว@าเหมอนสตว�ททางานแลกอาหาร ไม@มป!ญญาหา


ทาเพอให0มป!จจยเพอการดารงชพทาเพอเอาเงน

คอ เลยงไก@ไว0กนไข@เอง ปลกผกกนเอง ปลกฝgายทอผ0าเอง ฯลฯ สงคมสมยก@อนมกจะเป#นเช@นน

ใช0เงนเป#นเครองมอแลกเปลยน จงเกดอาชพอย@างท 2 ทต�องผลตสงทคนอนต�องการ

และมนมกฎตายตวว@า หากผลตได0น0อยกว@าต0องการ มนจะมราคาสง หากผลตนจงมโอกาส

ล0มเหลว เพราะรายได0ขนกบราคาและการแข@งขนกบผ0ผลตรายอน และนคอ

ในยคก@อนคนทางานโดยเป#นนายจ0างตนเอง คอทากนทาใช0อย@างทตนหรอแจกคนอนหากเป#นสงคมท

ต@อมาเมอเข0าส@การผลตในระดบอตสาหกรรม แรงงานจงเป#นทรพยากรในการผลตด0วย จงเกดอาชพรบจ0าง เมอมการจ0างงานใหม@ๆ นน อาชพทางานรบเงนจากคนอนทเรยกว@ารบจ0างหรอรบเงนเดอน

านแลกอาหาร ไม@มป!ญญาหา

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา


กนเองแบบอาชพแรก แต@ความร0สกแบบนเปลยนไปเมอโลกเข0าส@ระบบทนนยมเตมทและเงนซอได0ทกอย@าง ฐานคดการผลตแบบทนนยมทาให�คนแข�งกนเรยนหนงสอเพอให�คนอนจ�างงาน

ถ0าทกคนทาอาชพแบบทาเอง กนเอง ใช0เองกนหมด ความต0องการเงนจะลดลง แต@การทาอาชพแบบเอาเงนจากคนอน ทาให0เกดการหมนเวยนเงน และส@งผลให0เกดการจ0างงาน (คนอนมอาชพเตบโต

ป!จจบนน เมอพดเรองอาชพ เรามกจะหมายถงอาชพในระบบทนนยททาให�เศรษฐกจเตบโตแข�งผ�อนได� คนทงหลายจงทาอาชพเพอหมนเวยนเงน คอ รบ(เงน)จากคนอนและส�ง(เงน)ให�คนอน คนจานวนมากอาจจะไม@ทนคดว@าม “ใครคนหนงทกากบ” การรบ-ส@งเงนนอย@ !!! ใครคนนนอย@ทงนอกและในตวเราเอง !!!

ความคดเช@นนเกดจากความเชอพนฐานว@า “สงทตนเองต�องการนนอย�ทผ�อน และสงทตนเองผลตนนเป5นทต�องการของผ�อน” ซงไม@ใช@ความคดทผด แต@ไม@ถกทงหมด

คนทมแนวคดอนรกษ�มากๆ จะบอกว@าชมชนต0อง “ต0องลดรายจ@าย ต0องพงตนเอง อย@างนกไม@ใช@ความคดทผด แต@กไม@ถกทงหมดเช@นกน


กนเองแบบอาชพแรก แต@ความร0สกแบบนเปลยนไปเมอโลกเข0าส@ระบบทนนยมฐานคดการผลตแบบทนนยมทาให�คนแข�งกน

ถ0าทกคนทาอาชพแบบทาเอง กนเอง ใช0เองกนหมด ความต0องการเงนจะลดลง แต@การทาอาชพแบบเอาเงนจากคนอน ทาให0เกดการหมนเวยนเงน และ

คนอนมอาชพ) และเศรษฐกจ

เมอพดเรองอาชพ เรามกจะหมายถงอาชพในระบบทนนยมททาให�เศรษฐกจเตบโตแข�งผ�อนได� คนทงหลายจงทาอาชพเพอหมนเวยนเงน

คนจานวนมากอาจจะไม@ทนคดว@าม ใครคนนนอย@ทงนอกและในตวเรา

สงทตนเองต�องการนนอย�ซงไม@ใช@ความคดทผด

“ทากนเองใช0เอง” กไม@ใช@ความคดทผด แต@กไม@ถกทงหมด

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



การพงพากนของอาชพ 2 ลกษณะ

การ “ทากนเองใช0เอง” เราจะไม@มรายจ@าย และจะทาให0คนอนไม@มรายได0(จากเรา) หมายความว@า คนอนจะขาดโอกาสการทาอาชพประเภท “ทาขายคนอน”(ขายเรา) ลองนกดว@า ถ�าทกคนทาอาชพประเภทกนเองใช�เองกนหมดทกคน อาชพทาขายคนอนจะไม�มในโลกน เพราะไม�มผ�ซอ โลกนไม�ต�องมเงนตรา !! คนททาหน0าทกากบการรบ-ส@งเงนจะหายไป

แต@ในความเป#นจรงเราไม@สามารถผลตทกอย@างได0เอง เช@น เราทานาฬกาข0อมอเองไม@ได0 ปากกากต0องซอเขา ครอบครวเราจะตงโรงงานผลตรถยนต�มาใช0เองเพยง 3-4 คนกใช@ท มนจงต0องมใครสกคนหนงผลตรถยนต�และเราซอมาใช0จะ “ดกว&า”

คาว@า “ดกว@า” นเองทตดสนใจว@าเราควรทาอาชพประเภทไหน คนเรามทรพยากรจากดและไม�เท�ากน คอ มทน มความร� มทกษะ ม

วตถดบ มเทคโนโลย มเวลา ฯลฯ ไม�เท�ากน เราจงต�องทาอาชพทเราทาแล�ว “ดกว�า”

ตวอย@างเช@น หากจะทาอาชพเพอกนเองใช�เอง ต�องหมายความว�าทาแล�วดกว�าซอเขา แต@เราจะทราบได0อย@างไรว@า “ดกว@าซอเขา” ?

คาว@า “ดกว@า” แสดงถงการแข@งขนหรอเปรยบเทยบ ซงเปรยบเทยบได0หลายประเดน เช@น ปลกผกกนเองดกว@าซอเขาเพราะถกกว@า(เปรยบเทยบทางการเงน) หรอเพราะปลอดภยกว@ากได0(เปรยบเทยบสขภาพ)

สมมตว@าเราเอาเงนมาเปรยบเทยบ เราต0องคดว@า ภายใต�ทรพยากรทเรามอย� เราจะเลอกซอผกกนกต�อเมอเราเอาทรพยากรไปทาอย�างอนแล�วได�เงนมากกว�าค�าผก

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



เช@น เราอยากกนผก 1 กก. ราคา 50 บาท เราปลกเองกได0 ซอกได0 (สมมตไม@สนใจเวลาทรอผกโต)

สมมตว@าการผลตเองต0องใช0ทรพยากรเป#นเงน 30 บาท (เช@น ค@านา ปhย เมลดพนธ� และรวมทดน เวลากบค@าแรงของเราด0วย) การเลอกทากนเองใช0เองอย@างนหมายความว@าเราประหยดได0 20 บาท แต@หากเราทาอาชพประเภท “ขายคนอน” เช@น เอา(ทรพยากร)เวลาของเราไปรบจ0าง(ขายแรงงาน)ได0เงนมา 100 บาท เราสามารถใช0เงน 100 บาทซอผกกนได0ตามต0องการ แถมมเงนเหลออก 50 บาทด0วย

เมอทรพยากรเวลาของเราหมดไปกบการทางานรบจ0างแล0ว เราไม@มเวลาเหลอมาใช0ประโยชน�จากทรพยากรทดน เรากอาจให0คนอนเช@าทดนปลกผกกได0 เป#นการใช0ทรพยากร(แรงงาน เวลา และทดน)ท “ดกว@า” การทากนเองใช0เอง

จะเหนว@าการเลอกทาอาชพ 2 ประเภททกล@าวมาน ทาให0เรามฐานะทางเศรษฐกจต@างกน ทางเลอกแรกเรามเงนเหลอ 20 บาท(จากทประหยดได0) ทางเลอกท 2 ทาให0เรามเงนเพม 50 บาท(และอาจได0ค@าเช@าทดนด0วย) โดยทง 2 ทางเลอกทาให0เรามผกกน 1 กก. เหมอนกน คดกนทจานวนเงนแล0วจะเหนว@า เราควรเลอกอาชพประเภทท 2

การเลอกว@าจะทา(อาชพ)อะไรนน ต0องคดเชงเปรยบเทยบเช@นน คนทประสบความสาเรจไม@เป#นหนเป#นสนเพราะเลอกทาในสงทพจารณาแล0วว@าจะ “ได0มากทสด” เรยกว@ามประสทธภาพดทสดในการใช0ทรพยากร

เมอมคนทได0มากทสด กย@อมมคนทเสยมากทสดด0วย ผมถอว@าความสาเรจของการทาโครงงานเพาะพนธ;ป<ญญาเกดเมอ

นกเ รยนเหนทงคนท ได� กบคนท เสยพร�อมๆ กน เพราะนนคอการเหน

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ความสมพนธ;อย�างเป5นระบบของเศรษฐกจ แล�วจะมภมค�มกนจากการร�เท�าทนเพราะเหน “ใครคนหนงทกากบ” ระบบอย�

ทรพยากร “คน-เวลา”

หน@วยของทรพยากรทสาคญอกหน@วยหนง คอ “คน-เวลา” เป#นหน@วยชอค@อนข0างแปลก บางคนจงไม@เข0าใจ เครองหมาย - ไม@ได0หมายความว@าเอาคนกบเวลามาลบกน แต@หมายถงการอย@ร@วมกนอย@างสมพนธ�ต@อกน

การทางานเกดจากม “คน” และม “เวลา” ในคราวเดยวกน หากเราจ0างคนมาทางาน 1 คน โดยจ0างเป#นเวลา 1 วน เราจะบอกว@า

เรามทรพยากรการทางานเท@ากบ “1 คน-วน” ดงนน เราจะมหน@วย “คน-นาท” (เวลาไปหาหมอในต@างประเทศ เขาจะคดค@าหมอจากการนบเวลาเป#นนาท) “คน-ชวโมง” เช@นนบจากชวโมงการจ0างให0ขายของทร0านสะดวกซอ “คน-สปดาห�” จากการจ0างเป#นสปดาห� “คน-เดอน” จากการจ0างรายเดอน “คน-ปE” จากการจ0างสญญารายปE

งานทต0องการทรพยากร 10 คน-วน หมายความว@าเป#นงานทหากทา 1 คนต0องใช0เวลา 10 วน หากมาช@วยกน 5 คนจะใช0เวลา 2 วน หากต0องการให0เสรจเรวในครงวนกต0องระดมมา 20 คน แบบเดยวกบการเกยวข0าว หากต0องการเสรจเรวกระดมคนมา “ลงแขก”

ทรพยากร “คน-เวลา” แสดงความผกพนกนอย�ของคนและเวลา เพราะถ�ามคนแต�ไม�มเวลา หรอมเวลาแต�ไม�มคน มนจะไม�เกดการทางานและทรพยากรนมค�าเป5นศนย;

คนเป#นทรพยากรทางานทค@อนข0างจากด เพราะมเงอนไขประกอบมาก บางงานต0องเลอกเพศ บางงานต0องจากดอาย หรอต0องมคณสมบตเบองต0นบาง

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ประการ (งานบญชต0องใช0คนร0บญช เป#นต0น) เวลากเป#นทรพยากรทจากด เพราะเราหยดโลกไม@ให0หมนไม@ได0

ดงนน ข0อมลทรพยากร “คน-เวลา” จงสาคญมากสาหรบอาชพการผลตบนฐานทรพยากร เมอมจากดจงต0องร0จกแบ@งมาใช0อย@างฉลาด

การจดสรรทรพยากรเพอการผลต

เมอเรามทรพยากร “คน-เวลา” แล0ว เราต0องฉลาดในการตดสนใจใช0ทรพยากรนทางานในสงท “ดกว@า” หรอ “ได0มากทสด” เรองนจรงๆ แล0วเกยวกบตวเลขเปรยบเทยบ 2 ค@า คอ “รบ” และ “จ@าย” ดงนน เรองนตดสนใจได0ไม@ยากหากทาบญช และเข0าใจความหมายตวเลขในบญช

การทาบญชเป#นเพยงการจดตวเลขทเกยวกบท “รบมา” และ “จ@ายไป” เรองแค@นทาไม@ยาก แต@การแปลความเพอตดสนใจอาจไม@ง@ายสาหรบบางคน เมอแปลความไม@ได0 กใช0ประโยชน�จากตวเลขไม@ได0 ดงนน หวใจของงานบญช คอ การแปลความเพอตดสนใจ ซงหมายถงการคดวเคราะห� สงเคราะห� และประเมน (เพอตดสนใจ) ความคดเหล@านคอความคดในกระบวนการวจยนนเอง ด0วยเหตน การทาวจยในมตเศรษฐศาสตร�ทเ กยวกบอาชพและทรพยากรจงทาให0โครงงานมบรบทการเรยนร0เพอทกษะชวตและการทางาน (หนงในทกษะแห@งศตวรรษท 21)

โครงงานเกยวกบเศรษฐกจจากอาชพและทรพยากรต�องไม�จบแค�เพยงใช�ข�อมลบอกว�าขาดทนหรอกาไร แต�ต�องใช�การคดวเคราะห;สงเคราะห;ให�ได�คาตอบว�าททานนดทสดหรอยง? มอะไรทจะทาให�ดขนกว�านบ�าง? อย@างนจงจะถอได0ว@าเป#นโครงงานฐานวจยทสร0างการเรยนร0 (RBL)

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



การร0ว@าทาอะไรดทสด คอ การร0เชงเปรยบเทยบในสงทต@างกน เปรยบเทยบระหว@างปลกผกกบทานา) เราจงต0องมหน@วยททาให0ของต@างกนนนเอามาเปรยบเทยบกนได0หน@วยนเราเรยก “ค@าจาเพาะ”

ค&าจาเพาะ

ประสทธภาพของการทาอาชพต0องเปรยบเทยบด0วยค@าจาเพาะ ชาวนา 2 คนทานาม “รายได0” ต@างกน ไม@ได0หมายความว@าคนทมากกว@าจะทานาเก@งกว@า เพราะรายได0ทมากกว@าอาจเป#นเพราะเขามทนามากกว@า

ชาวนาคนท 1 ทานา 100 ไร@ มรายได0 (รายรบ-รายจ@ายบาท คนท 2 ทานา 50 ไร@ มรายได0 120,000 บาท แม0ว@าคนท 2 มรายได0น0อยกว@า แต@เขาสามารถใช0ทดน 1 ไร@สร0างรายได0ถง 2,400 บาท ในขณะทคนท ทาได0พยง 2,000 บาท/ไร@

ค@าตวเลขทมคาว@า “บาท/ไร@” เป#นหน@วยต@อท0ายน เราเรยกว@า จาเพาะ” ซงแสดงผลการทานาในพนท 1 ไร@เท@ากน เพอให0เปรยบเทยบได0ว@าในขนาดทรพยากร(ทดน) 1 ไร@เท@ากน ใครทานาเก@งกว@ากน ค�าจาเพาะจงใช�บอกความสามารถในการแข�งกนทาอาชพได�ถกต�องกว�า


การร0ว@าทาอะไรดทสด คอ การร0เชงเปรยบเทยบในสงทต@างกน (เช@น เราจงต0องมหน@วยททาให0ของต@างกนนน

ประสทธภาพของการทาอาชพต0องเปรยบเทยบด0วยค@าจาเพาะ ต@างกน ไม@ได0หมายความว@าคนทมรายได0

เพราะรายได0ทมากกว@าอาจเป#นเพราะเขามทนา

รายจ@าย) 200,000 มรายได0น0อย

บาท ในขณะทคนท 1

เป#นหน@วยต@อท0ายน เราเรยกว@า “ค@าไร@เท@ากน เพอให0เปรยบเทยบได0ว@า

ค�าจาเพาะจงใช�

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ค@าจาเพาะมได0หลายหน@วย เช@น (ได0ผลผลต) “ตน/ไร@” (ใช0ปhย) “กก. /ไร@” (คนเกยวข0าวได0) “ไร@/วน”

หากใช0พนท 1 ไร@ปลกข0าวโพดและถว ใน 1 รอบของการปลกข0าวโพดมรายรบ 8,000 บาท รายจ@าย 3,000 บาท แต@ปลกถวมรายรบ 10,000 บาท ในขณะทรายจ@าย 6,000 บาท

ถ0าเอารายรบมาคดค@าจาเพาะ เป#นรายรบหน@วย “บาท/ไร@” เราจะตดสนใจปลกถวเพราะมรายรบรอบละ 10,000 บาท/ไร@ มากกว@าข0าวโพดทได0เพยง 8,000 บาท/ไร@ เกษตรกรเป#นหนกนมากเพราะนอกจากไม@ทาบญชอาชพแล0ว ยงไม@แยก “รายรบ” กบ “รายได0” ออกจากกน

ถ0าเอารายได'(รายรบ-รายจ@าย)มาพจารณา การปลกข0าวโพดมรายได0รอบละ 5,000 บาท/ไร@ ปลกถวได0รอบละ 4,000 บาท/ไร@ การตดสนใจคอ ควรปลกข0าวโพด

เวลากเป#นทรพยากร หากเอามาคดรวมเป#นค@าจาเพาะด0วย หน@วยจะเป#น “บาท/ไร@/ปE” ดงนน หากข0าวโพดปลกได0ปEละ 2 ร@น แต@ถวปลกได0 3 ร@น เราต0องเปลยนใจมาปลกถว เพราะมนสร0างรายได0 12,000 บาท/ไร@/ปE ในขณะทข0าวโพดให0รายได0เพยง 10,000 บาท/ไร@/ปE

หากนบให0แรงงานในครอบครวเป#นทรพยากรด0วย (ทเราต0องเอารายได0มาแบ@งกน) หน@วยจาเพาะของรายได0จะกลายเป#น “บาท/ไร@/ปE/คน” ดงนน หากทดน 1 ไร@ การปลกถวใช0แรงงาน 3 คน แต@ข0าวโพดใช0แรงงาน 2 คน ค@าจาเพาะในหน@วยใหม@นจะทาให0ตดสนใจเปลยนไปปลกข0าวโพดทนท (เพราะปลกข0าวโพดแล0วมรายได0 5,000 บาท/ไร@/ปE/คน ในขณะทปลกถวได0เพยง 4,000 บาท/ไร@/ปE/คน)

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



จะเหนว@าค@าจาเพาะมได0หลายค@า แต@ละค@าให0ความหมายเพอตดสนใจต@างกน ดงสรปในตารางข0างล@างน

ฐานคด หน@วย ค@าจาเพาะ การตดสนใจ

ถว ข0าวโพด รายรบ บาท/ไร@/ร@น 10,000 8,000 ปลกถว

รายได0

บาท/ไร@/ร@น 4,000 5,000 ปลกข0าวโพดบาท/ไร@/ปE 12,000 10,000 ปลกถวบาท/ไร@/ปE/คน 4,000 5,000 ปลกข0าวโพด

ค@าจาเพาะมได0หลายหน@วย ทสาคญคอ ต0องเทยบกบทรพยากร

ประการ คอ ทรพยากรธรรมชาตทเราม เช@น ทดน (ต@อไร@) ทรพยากรเวลา วน ต@อเดอน ต@อปE) และทรพยากรแรงงาน (ต@อคน)

ข�อมลทได�จากโครงงานมหน�วยเดยวและไม�ซบซ�อน เช�น “กโลกรม” “ไร�” “คน” “เดอน” การทาโครงงานฐานวจยเศรษฐศาสตร;ต�องร�จกหน�วยทซบซ�อน เพอเข�าใจบรบททซ�อนอย�ในหน�วยทซบซ�อนนน เช�น “บาท/ไร�/ปA/คน หมายถงคนไม�แยกออกจากบรบททรพยากร(ทดน)


เพาะมได0หลายค@า แต@ละค@าให0ความหมายเพอตดสนใจ

การตดสนใจ

ปลกถว ปลกข0าวโพด ปลกถว ปลกข0าวโพด

ค@าจาเพาะมได0หลายหน@วย ทสาคญคอ ต0องเทยบกบทรพยากร 3 ทรพยากรเวลา (ต@อ

ข�อมลทได�จากโครงงานมหน�วยเดยวและไม�ซบซ�อน เช�น “บาท” การทาโครงงานฐานวจยเศรษฐศาสตร;ต�อง

ร�จกหน�วยทซบซ�อน เพอเข�าใจบรบททซ�อนอย�ในหน�วยทซบซ�อนนน เช�น )และเวลา

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ความหมายทซ&อนในเปอร�เซนต�

ผมเคยตกใจอย@างมากเมอทราบว@าหลายคนร0 จกเปอร� เซนต�ในความหมายของดอกเบยเท@านน สองเปอร�เซนต�/เดอนหมายความว@า จ@ายให0เจ0าหนเดอนละ 2 บาทสาหรบหนทกๆ 100 บาท เป#นหน 100,000 บาทกต0องจ@ายเดอนละ 2,000 บาท

ค@าทมหน@วยเปอร�เซนต�กเป#นค@าจาเพาะประเภทหนง เช@น รายจ@ายเป#น 80% ของรายรบ ซงหมายความว@า ทกๆ รายรบ 100 บาทจะต0องมการจ@าย 80 บาท หากรบ 8,000 บาท รายจ@ายจะเป#น 6,400 บาท และรายจ@ายมกเกดก@อนรายรบ (จ@ายเพอให0เกดรบ) ซงหมายความว@าเป#นความเสยงทอาจจ@ายโดยไม@มรบ เช@น จ@ายค@าปhย ค@าไถทไปแล0วแต@เกดนาท@วมพชผลเสยหาย

แปลความอกชนหนงคอ เราได0สทธเพยง 20% (ส@วนนเรยกว@ามลค@าเพมจากการทางานของเรากได0) เพราะ 80% จ@ายให0คนอน(ก@อนจะรบ 100) ทหลายคนทาอาชพแล�วเป5นหนกเพราะรายจ�ายการทาอาชพสงมาก จนเหลอรายได�ไม�พอยงชพ

ผมขอยกตวอย@างของจรงทพบมา ชาวบ0านใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต0ได0รบการสนบสนนให0เลยงเป#ดเพอเพมรายได0 แต@เมอวเคราะห�บญชเลยงเป#ดแล0วพบว@าต0นทน(รายจ@าย)การเลยงในส@วนอาหารและลกเป#ดสงถง 79% ของรายรบทได0จากการขายเป#ด แสดงว@าทก 100 บาททรบจากการขายเป#ดนน ชาวบ0านต0องจ@ายให0ผ0ผลตลกเป#ดและอาหารเป#ด 79 บาท เป#นการจ@ายล@วงหน0า ทคนอนไม@ต0องมาร@วมรบผดชอบหากเป#ดปkวยตาย อาชพเช@นนเป#นการทางานเพอส@งเงนจานวนมากให0คนอน โดยเรารบความเสยงเอง2

2ข0อมลจากโครงการ ศอ.บต. ในปE 2553 ทรฐบาลให0ป!จจยการผลตเพอเพมรายได0(รฐหมายถงรายรบ)

แก@พนทยากจนเพราะผลกระทบจากความไม@สงบใน 3 จงหวดชายแดนใต0

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ชาวบ0าน ต. บ0านโสก อ. คอนสวรรค� (จ. ชยภม) กตกอย@ในสภาพไม@ต@างกน เมอพบว@าการออกไปทางานข0างนอกหม@บ0านนน พวกเขาเอาเงนกลบบ0านเพยง 16 บาท จากทกรายรบ 100 บาท3 ตวอย@างเหล@านบอกความหมายว@าเรากาลงประกอบอาชพเพอคนอนมากกว@าเพอตนเองใช@ไหม?

ดงนน บญชรบจ@ายของการประกอบอาชพจงสาคญ และทสาคญกว@านคอการเข0าใจความหมายของตวเลขในบญช หากเอากระบวนการวจยมาใช0อธบายความ เราจะได0ความหมายอนอกมากมาย เช@น ความหมายของเศรษฐกจชมชน (ไม@ใช@เฉพาะครวเรอนตน) เรองของการกระจายผลประโยชน� เรองของประสทธภาพการใช0ทรพยากร เรองการแข@งขน เรองแนวทางการจดการเพอพฒนาเศรษฐกจในชมชน ตลอดจนถงเรองปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เป#นต0น

3ข0อมลจากบญชครวเรอนในโครงการของ สกว. ในปE 2550

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ความสมดลและความยงยน

ได0กล@าวไว0ตอนต0นว@าการทาอาชพบนฐานทรพยากร คอ การแปรรปทรพยากรของเราให0ตรงกบความต0องการของคนอน (เพอให0เขาจ@ายเงนให0เรา) หมายความว@าเมอเราได0เงนมาก เรากย@อมสญเสยทรพยากรไปมากเช@นกน (ให0นกถงการขดดนลกรงขายกได0 ได0เงนมาพร0อมกบเนนดนหายไป)

ทรพยากรบางอย@างสร0างขนใหม@ตามวถธรรมชาตได0เอง (เราเรยกว@าเกดใหม@ หรอ regenerate) เช@น ต0นไม0ในปkา ปลาในนา หากทรพยากรทเราเกบเกยวมาใช0เท@ากบการเกดเอง จะไม@มอะไรเปลยนไป (ปลายงมเท@าเดม แต@ไม@ใช@ตวเดม) เราเรยกว@าอย@ในระดบสมดล เป#นการใช0ทรพยากรอย@างยงยนในสภาพป!จจบน หากเราเอามาใช0น0อยกว@าทมนเกดเองได0 ทรพยากรนนจะไม@สมดล คอพอกพนสะสมอย@ในพนท (เช@น ปkาขยายพนทมากขน) จดเป#นการใช0อย@างยงยนทเผอไว0ให0อนาคต และหากการใช0ของเรามากกว@าการเกดเอง ทรพยากรกจะร@อยหรอ อย@ในสภาพไม@สมดลและลดลง ในทสดหมดไป เราเรยกว@าใช0อย@างไม@ ยงยน หมายความว@าการเร@งกอบโกยประโยชน�จากทรพยากรธรรมชาตวนนย@อมส@งผลเสยวนหน0า คนนอกทเข0ามาใช0ทรพยากรในพนทเขาหนออกนอกพนท (พร0อมเงน) เมอทรพยากรหมด ทงป!ญหาให0คนในพนท หากต0องการฟdeนฟทรพยากรขนมาใหม@ กคนในพนทเองนนแหละทต0องลงทนทากนเอง

การวเคราะห;เศรษฐศาสตร;จากทรพยากรจงต�องดว�าใครคอคนใช�ทรพยากรนนด�วย โครงงาน RBL เช�นนจะฝFกให�นกเรยนคดวเคราะห;ไปถงความซบซ�อนมตสงคมศาสตร;ด�วย

โดยธรรมชาต สงต@างๆ จะพงพากนเอง เช@น เมอเราใช0ไม0ในปkาจนหมดนน หมายความไม@มเหด ไม@มไข@มดแดง ไม@มสมนไพร ฯลฯ ด0วย การทา

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



อาช พบนฐานท รพยากร จ งค วบ ค@ ก บค วามรบผดชอบดแลให0ยงยน การใช0ทรพยากรจะต0องคานงถงการเสอมค@าด0วย แบบเดยวกบการใช0เครองจกรผลตสนค0า เขาจะทาบญชต0นทนรวมค@าเสอมราคาเครองจกรด0วย ให0มเงนอย@ในเพอเอามาซอเครองจกรใหม@เมอหมดอาย การคดค@าเสอมของทรพยากรสามารถเป#นหวข0ฐานวจยได0เช@นกน ซงทาให0นกเรยนร0จกหลกการมองทยาวไกลกว@าป!จจบน

มลค&าเพม

เส0นขนมจนแพงกว@าข0าวสาร ทงๆ ทเป#นแปgงจากข0าวเหมอนกนเพราะเส0นขนมจนถกทาให0ม “มลค@าเพม” การทาเส0นขนมจนต0องใช0ทรพยากรอน เช@น นา พลงงาน แรงงาน สถานท เวลา บรรดาทรพยากรเพมเหล@านเราเรยก “ป!จจยการผลต” ซงมราคาเป#นต0นทน หากป!จจยการผลตมราคา บาท เส0นขนมจน (ในปรมาณแปgงทเท@ากน) ต0องมราคาสงกว@าข0าวสารมากกว@า 10 บาท มฉะนน ผ0ทาเส0นขนมจนจะขาดทน

ข0าวสาร 1 กก. มราคา 30 บาท สมมตเมอเป#นเส0นขนมจนจะหนก กก. (เพราะมนาอย@ด0วย) โดยจ@ายค@าป!จจยการผลต 10 บาท ดงนน เส0นขนมจน 3 กก. จะมต0นทน 40 บาท หากขาย กก. ละ 20 บาท จะมรายรบ ได0กาไร 20 บาท เราเรยกว@าทาให0ข0าวสารมมลค@าเพมขนเป#น กก. ละ จากการแปรรปเป#นเส0นขนมจน และผ0ผลตได0กาไร 20 บาท


อาช พบนฐานท รพยากร จ งค วบ ค@ ก บค วามห0ยงยน การใช0ทรพยากรจะต0อง

คานงถงการเสอมค@าด0วย แบบเดยวกบการใช0เครองจกรผลตสนค0า เขาจะทาบญชต0นทนรวมค@า

นระบบบญชเพอเอามาซอเครองจกรใหม@เมอหมดอาย การคดค@าเสอมของทรพยากรสามารถเป#นหวข0อโครงงานฐานวจยได0เช@นกน ซงทาให0นกเรยนร0จกหลกการ

เส0นขนมจนแพงกว@าข0าวสาร ทงๆ ทเป#นแปgงจากข0าวเหมอนกนเพราะการทาเส0นขนมจนต0องใช0ทรพยากรอน

สถานท เวลา บรรดาทรพยากรเพมเหล@านเราซงมราคาเป#นต0นทน หากป!จจยการผลตมราคา 10

ต0องมราคาสงกว@าข0าวสารมากกว@า

าท สมมตเมอเป#นเส0นขนมจนจะหนก 3 บาท ดงนน เส0นขนมจน

บาท จะมรายรบ 60 บาท ละ 60 บาท

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา


นาส0มแก0วละ 30 บาท เมอเอาส0มฝานบางๆ เสยบปากแก0ว คนยอมจ@าย 40 บาทโดยไม@กนส0มทฝานเสยบมาเลย หมายความว@าส0มทฝานมานนทาให0นาส0มมมลค@าเพม 10 บาท เราเรยกมลค@าเพมเชงสญลกษณ� ทานส0มทเสยบตดขอบแก0วเลย) ของจานวนมากมมลค@าเพมง@ายๆ โดยค@าเชงสญลกษณ� เช@น บรรจภณฑ� หรอเรองราวประกอบ เป#นต0น

การมมลค@าเพมเชงสญลกษณ�ให0กบคนทมกาลงซอไม@ใช@เรองเสยหายแต@อย@างใด เพราะเป#นการกระจายรายได0 แต@การสร�างมลค�าเพให�แก�คนทไม�มกาลงซอจะเป5นการ “ได�เพอทาลาย” หากเราเป5นผ�บรโภค เราต�องร�ทน เพอไม�ให�เป5นผ�ถกทาลาย

มลค�าเพมทใช�ทรพยากรเพมขน เช�น บรรจภณฑ; ย�อมมความยงยนของทรพยากรน�อยกว�ามลค�าเพมทเป5นนามธรรม เช�น เรองราหากฝFกให�นกเรยนคดเรองความยงยนในการสร�างมลค�าเพมจะทาให�นกเรยนเข�าใจการอย�ร�วมกนเป5นระบบ


บาท เมอเอาส0มฝานบางๆ เสยบปากแก0ว คนยอมบาทโดยไม@กนส0มทฝานเสยบมาเลย หมายความว@าส0มทฝานมานนทา

ลกษณ� (เพราะคนซอไม@ของจานวนมากมมลค@าเพมง@ายๆ โดยค@าเชง

การมมลค@าเพมเชงสญลกษณ�ให0กบคนทมกาลงซอไม@ใช@เรองเสยหาย

การสร�างมลค�าเพมเชงสญลกษณ;หากเราเป5นผ�บรโภค เรา

มลค�าเพมทใช�ทรพยากรเพมขน เช�น บรรจภณฑ; ย�อมมความยงยนของทรพยากรน�อยกว�ามลค�าเพมทเป5นนามธรรม เช�น เรองราวประกอบ ดงนน หากฝFกให�นกเรยนคดเรองความยงยนในการสร�างมลค�าเพมจะทาให�นกเรยน

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



เศรษฐศาสตร�ระดบพนท

เราสามารถยกระดบโครงงานฐานวจยเศรษฐกจขนส@ระดบชมชน/พนทได0 หากเหนข0อมลทงพนท เช@น ข0อมลสงคม (โครงสร0างสงคม สภาพสงคม องค�กรชมชน เครอข@ายในท0องถน ฯลฯ) ข0อมลเศรษฐกจชมชน (รายรบ รายจ@ายของชมชน ฯลฯ) และข0อมลทรพยากร (ธรรมชาต ภมป!ญญา ทน แรงงาน ทกษะ ฯลฯ)

ข0อมลสงคมทาให0เราเหนศกยภาพ(และป!ญหา)สงคมทดารงอย@ เช@น การรวมกล@มเป#นเครอข@ายแสดงถงอานาจต@อรอง สงคมทมแต@ผ0สงอายแสดงถงการละถนของวยทางาน เป#นโอกาสใช0สาระสงคมศาสตร�มาอธบาย

ข0อมลเศรษฐกจทาให0เราเหน “โอกาส” ทางเศรษฐกจและอาชพ เช@น รายจ@ายค@าปhยทาให0เราเหนโอกาสฟdeนฟกล@มปhยอนทรย�

ข0อมลทรพยากรทาให0เหน “ศกยภาพ” ทางเศรษฐกจของอาชพ เช@น ทรพยากรทาปhย (เศษพชจากไร@นา มลสตว� ขยะเทศบาล) หรอเหนเงนกองทนหม@บ0านว@าเป#นศกยภาพทนสาหรบอาชพผลตปhย เพอให0ตอบสนอง “โอกาส”

ข0อมลทมเปgาหมายเพออาชพต0องมาจาก 2 ทาง คอ ทางของ “โอกาสทางเศรษฐกจ” และทางของ “ศกยภาพของพนท” เรยกว@า demand และ supply และควรทาอาชพโดยเหน demand ก@อน โครงงานฐานวจยควรสร0างความร0กลบทางกบการผลตในป!จจบน ทชาวบ0านได0รบการส@งเสรมให0ทาอาชพตามความเคยชนมากกว@าการผลตอย@างมแผน

โอกาสทางเศรษฐกจดได0จากบญชรบจ@ายรวมของทงพนท (บญชเศรษฐกจชมชน) “รายรบแสดงถงความได�เปรยบของพนทในการผลตเพอขายคนอน ส�วนรายจ�ายแสดงถงความต�องการในพนททต�องพงคนอน”

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา


รายรบแสดงว@าพนทเรามศกยภาพผลตสงนน การทาอาชพผลตในส@วนรายรบ(ทาขายคนอน)มข0อดคอ ได0เงนเข0ามาในพนท แต@กมข0อเสยทต0องพงการบรโภคของคนอนและต0องแข@งกบผ0ผลตรายอน โครงงานฐานวจยจงควรทาให0ถงความร0ททาให0ผลตแข@งกบผ0ผลตรายอนได0

การทาอาชพผลตในส@วนรายจ@าย(ทากนเองใช0เอง)ภายในชดเจน แต@กมข0อด0อยคอ เราอาจไม@มศกยภาพการผลตสงนน จงเป#นเหตให0ต0องซอจากนอกพนท) โครงงานควรทาให0ได0ความร0ทบอกได0ว@าเราจะสร0างศกยภาพทขาดได0อย@างไร

สรปได0ว@า การทาอาชพการผลต 2 ส@วนนต0องการทกษะต@างกน ทาอาชพผลตในรายการทเป5นรายรบ(ทาขายคนอน) เราต�องการทกษะผลตทเพมคณภาพและลดต�นทน (เพอให�แข�งกบผ�ผลตจากพนทอนได�อาชพผลตในส�วนทเป5นรายจ�าย(ทากนเองใช�เอง) เราต�องพฒนาศกยภาพของทรพยากรภายในให�ผลตได�

หลกการนทาให0เราพอจะคดออกว@าเราต0องการข0อมลอะไรบ0าง เมอทราบว@าต0องใช0ข0อมลอะไร ต@อไปคอเราจะหามนได0อย@างไร และนนจงเป#น RBL ของเพาะพนธ�ป!ญญา


รายรบแสดงว@าพนทเรามศกยภาพผลตสงนน การทาอาชพผลตในมข0อดคอ ได0เงนเข0ามาในพนท แต@กมข0อเสยทต0อง

โครงงานฐานวจยจงควร

)มข0อดคอ มตลาดจน แต@กมข0อด0อยคอ เราอาจไม@มศกยภาพการผลตสงนน (ทผ@านมา

โครงงานควรทาให0ได0ความร0ทบอกได0ว@าเรา

ส@วนนต0องการทกษะต@างกน หากจะเราต�องการทกษะผลตท

เพอให�แข�งกบผ�ผลตจากพนทอนได�) ส�วนการทาเราต�องพฒนาศกยภาพของ

ารข0อมลอะไรบ0าง เมอทราบว@าต0องใช0ข0อมลอะไร ต@อไปคอเราจะหามนได0อย@างไร และนนจงเป#น

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



สายโซ&การผลตและการบรโภค

ดงกล@าวตงแต@ต0นว@าอาชพม 2 ประเภท คอ “ทากนเองใช0เอง” กบ “ทาขายคนอน” และเศรษฐกจเตบโตจาก “ทาขายคนอน”

การทาขายคนอนจงอย�ในระบบการผลตและบรโภคแบบสายโซ� ขณะทเราล�วงกระเปJาข�างขวาเอาเงนจ�ายคนอน เรากเอาเงนจากคนอนมาใส�กระเปJาซ�าย ทกคนในสายโซ�ทาเช�นนกนทงนน มคนทางซ�ายและขวาจานวนมากทเอาเงนยนแลกของกนและกน

ขณะททกคนควกกระเปJาเอาเงนแลกของกนนน ทกคนกอย�ในเกมการแข�งขนเอาชนะกนด�วย คนทชนะจงมโอกาสได�เงนเข�ากระเปJามากทสดและจ�ายให�คนอนน�อยทสด คนทชนะจงกลายเป5นคนรวย คนแพ�กลายเป5นคนจน

เมอเข0าใจเช@นนแล0ว เราต�องเหนสายโซ�ทงสายว�าเป5นโอกาส คอ เราจะไปแทรกรบเงนทจดใดกได� ถ�าเราได�เปรยบในเกมการแข�งขน (แต@อย@าลมความเป#นสมมาชพทไม@เบยดเบยนผ0อนด0วย)

การชนะยงเกดจาก “อานาจการต@อรอง” เช@นการรวมกล@ม การชนะในอาชพยงขนกบการเป#นเครอข@ายการผลตและการบรโภค

กนเอง การทาอาชพจงต0องร0มากกว@าทกษะการผลต เช@น ต0องร0การจดการ

กล@ม การจดสรรทรพยากร การบรหารการผลต การเจรจาต@อรอง ฯลฯ สมมตม 2 ตาบลอย@ใกล0กน การเป#นเครอข@ายการผลตและบรโภคเกด

ได0หากทง 2 ตาบลมการผลตและบรโภคทต@างกน ตาบลหนงมสงทอกตาบลหนงขาดแคลน

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ตาบลท@งเศรษฐมศกยภาพการแปรรปอย@ร@วมกบตาบลเกษตรสมบรณ�ทถนดในการผลตขนพนฐาน ดงตารางความสมพนธ�กนต@อไปน

การเป#นพนธมตรกนทาให0 ต. ท@งเศรษฐ ไม@ต0องก0 ธกส. มาลงทนในร0านค0าชมชน โรงส และโรงปhยอนทรย� เพราะใช0บรการกองทนออมทรพย�ของ ต. เกษตรสมบรณ�ได0 ดอกเบยจากการก0กลบคนมาทเกษตรสมบรณ�

เมอท@งเศรษฐมทนดาเนนการ ชาวนาเกษตรสมบรณ�กมช@องทางระบายข0าวเปลอกไปทโรงส ส@วนคนเลยงไก@ได0แกลบกลบมารองพนคอก แกลบผสมมลไก@และฟางข0าวจากเกษตรสมบรณ�กลายเป#นปhยผ@านทางโรงปhยทท@งเศรษฐ ทาให0ทง 2 ตาบลมปhยใช0 เงนค@าปhยทเคยต0องจ@ายออกข0างนอกกลบกลายมาเป#นเงนหมนเวยนภายใน เงนทหมนนทาให0ชาวนาและคนเลยงไก@มรายได0เพมจากการขายวตถดบให0โรงปhย เงนทนททาให0เศรษฐกจหมนภายในแท0ทจรงแล0วกคอเงนของทงชาวนาและคนเลยงไก@ ทเป#นสมาชกกองทนออมทรพย�นนเอง

ตาบลทงเศรษฐ ตาบลเกษตรสมบรณ

ม/ผลต ขาด/ซ�อ ม/ผลต ขาด/ซ�อ

รานคาชมชน อาหาร นา/ขาวเปลอก/ฟาง ป ย

โรงปยอนทรย เงนทน เลาไก/ไก/ไข/ข�ไก อาหาร

สวน/ผลไม ป ย สวนผก/ผก ชองทางตลาด

โรงส/ขาว/แกลบ วตถดบทาป ยและโรงส

กองทนออมทรพย

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



โรงสซอข0าวเปลอก ขายข0าวสารและแกลบ โรงปhยซอฟางข0าวและแกลบปนมลไก@ ขายปhย ชาวนาขายได0ทงข0าวเปลอกและฟางข0าว แล0วซอปhย (ทมวตถดบมา

จากฟางข0าวของตนและมลไก@ของเพอนบ0าน) คนเลยงไก@ ขายไก@และไข@ให0ร0านค0า ซอแกลบจากโรงสมารองเล0าไก@

แล0วขายกลบให0โรงปhย หากพจารณาให0ครบวงจรจะเหนว@า ทงหมดนคอการจดการให0เกด

เศรษฐกจเครอข@ายทพงกนเอง ตวอย@างเช@น ชาวนาพงตนเองและพงคนเลยงไก@ในเรองปhยโดยใช0เงนตวเอง(ในกองทนออมทรพย�)ให0โรงปhยในอกตาบลหนงผลตปhยให0 ซงส@งผลต@อเนองมากมาย

ทาให0เงนของตนงอกเงยจากการก0ไปทาธรกจปhย (โดยตนเองเป#นลกค0าทช@วยให0ธรกจปhยอนทรย�อย@ได0)

ทาให0กองทนออมทรพย�มเงนป!นผลมากขน ทาให0ได0ปhยราคาถก(ลดค@าขนส@ง) ทาให0คนในท@งเศรษฐมงานทา ทาให0ตนเองมรายได0เพมจากการขายฟาง ทาให0คนเลยงไก@มแกลบราคาถกไปรองเล0าไก@ และและรายได0เพมจาก

การขายมลไก@ ทาให0คนปลกผกและสวนผลไม0ได0อานสงค�จากปhย ทกคนล0วนต@างมส@วนคาจนอาชพกนเอง เราเรยกว@าเกดภมค0มกน

ภายในตามแนวเศรษฐกจพอเพยง โจทย�โครงงานฐานวจยของเพาะพนธ�ป!ญญาททาระดบพนทแบบนจะน@าสนใจมาก เพราะข0อมลนาไปส@การเรยนร0และการจดการพนทได0 นกเรยนได0เรยนร0เศรษฐศาสตร�ทกว0างขน คอเหนภาพ

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ทงหมดในพนทของตน สามารถแตกโจทย�ออกเป#นประเดนย@อยๆ จานวนมากเพอร@วมกนทาทงห0อง เศรษฐกจแทรกกลาง

เมอเราเหนอาชพเป#นสายโซ@การผลตและบรโภค เราต0องเหน“เศรษฐกจแทรกกลาง” ซงหมายถงเศรษฐกจทแทรกเข�าไปในข�อโซ�ทมนคงแล�ว สมยทนาก0งเฟduองฟ เศรษฐกจแทรกกลางคอกจการเพาะพนธ�ก0งและอาหารก0ง

คนเลยงก0งอย@างไรเสยย@อมต0องหาซอลกก0งมาเลยง เมอเรมเลยงแล0วกต0องหาอาหารมาให0ก0งกน ธรกจผลตลกก0งและอาหารก0งเป#นเศรษฐกจแทรกกลาง ทแทรกเข0าไปในโครงสร0างการผลตทมสายโซ@ต@ออย@างมนคงแล0ว (เพราะมทงคนเลยงและโรงงานแปรรปรอรบซอก0ง)

ความล0มเหลวในการทาอาชพมกเกดเพราะคดแต@ด0านการผลต (supply) ไม@มองให0เหนตลาด (demand) ความสามารถมองเหนโอกาสของเศรษฐกจแทรกกลางทาให�เรามอาชพทมนคงเพราะตลาดมนคง งาน RBL เศรษฐกจชมชนจงต�องเหนสายโซ�การผลตทงสาย จากนนถอยออกมาตงคาถามว�า ตลอดสายโซ�นนมลค�าแต�ละข�อโซ�เพมขนเท�าใด? มลค�าทเพมนนกระจายไปอย�ทใด? แล�วเราจะเหนโอกาสของเศรษฐกจแทรกกลาง จงจะไม@ตกเป#นเหยอเศรษฐกจแทรกกลางของคนอน อย@างเช@นกรณการเลยงเป#ดทได0กล@าวมาแล0ว

ค@าอาหารเป#ดและลกเป#ดคดเป#น 79% ของราคาขายเป#ด แปลความว@าเราประกอบอาชพเลยงเป#ดเพอให0คนอนได0ประโยชน�ก0อนใหญ@จากเศรษฐกจแทรกกลาง

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



อบต. แห@งหนงคว0าโอกาสเศรษฐกจแทรกกลางโดยให0กล@มแม@บ0านผลตแยมโรลเป#นอาหารว@างเสร�ฟในทประชมต@างๆ เมอตงโจทย�ให0ไล@ข0อโซ@มลค@า (value chain) ของการผลตแยมโรล ทาให0ร0ว@าผดท@าเสยแล0ว เพราะแปgงสาล เนย นาตาลทราย เตาอบ แกwส ภาชนะพลาสตกทใส@ ล0วนซอจากนอกพนทงสน หากทาขนมกล0วยเสร�ฟ เราใช0วตถดบในพนทเกอบทงหมด เงนงบประมาณค@าใช0จ@ายจดประชมจะกระจายไปยงคนในพนททมกล0วย ข0าวเจ0า(แปgง) ใบตอง มะพร0าว ไม0ฟdน ไม0กลด ฯลฯ การทาแยมโรลไม@ต@างอะไรกบทาตวเป#นนายหน0าส@งเงนจากข0างในไปให0คนอน แต@การทาขนมกล0วยช@วยสร0างงานในพนท รกษาเงนไว0ในพนท ทาให0เศรษฐกจพนทเตบโต

การเหนสายโซ�การผลตและการบรโภคไปจนกระทงเหนเศรษฐกจแทรกกลางจะทาให�นกเรยนร�จกวธหาโอกาสของการทาอาชพ ความร�ทได�ยงมพลงในการรกษาเมดเงนให�คงอย�ในพนทและสร�างอาชพให�กบคนภายในอกด�วย


โอกาสเศรษฐกจแทรกกลางโดยให0กล@มแม@บ0านผลตแยมโรลเป#นอาหารว@างเสร�ฟในทประชมต@างๆ เมอตงโจทย�ให0ไล@ข0อโซ@มลค@า

ของการผลตแยมโรล ทาให0ร0ว@าผดท@าเสยแล0ว เพราะแปgงสาล เนย นาตาลทราย เตาอบ แกwส ภาชนะพลาสตกทใส@ ล0วนซอจากนอกพนททงสน หากทาขนมกล0วยเสร�ฟ เราใช0วตถดบในพนทเกอบทงหมด เงนงบประมาณค@าใช0จ@ายจดประชมจะกระจายไปยงคนในพนททมกล0วย ข0าวเจ0า

ใบตอง มะพร0าว ไม0ฟdน ไม0กลด ฯลฯ การทาแยมโรลไม@ต@างอะไรกบทาแต@การทาขนมกล0วยช@วยสร0าง

การผลตและการบรโภคไปจนกระทงเหนเศรษฐกจแทรกกลางจะทาให�นกเรยนร�จกวธหาโอกาสของการทาอาชพ ความร�ทได�ยงม

นทและสร�างอาชพให�กบคนภายในอกด�วย

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



โอกาสจากศกยภาพภายใน

เมอเหนโอกาสจากเศรษฐกจแทรกกลางและต�องการรกษาเศรษฐกจส�วนนไว� เราต�องมองหาศกยภาพภายในของเรา หากต0องการรกษางบประมาณค@าอาหารว@างให0อย@ในพนท เราต0องหาว@าวตถดบในพนททาขนมอะไรได0บ0าง หากต0องการรกษาค@าอาหารเป#ดไว0 เราต0องมองหาวตถดบภายในเช@น จากโรงส (ราหยาบและปลายข0าว) จากกล@มเลยงปลา กล@มแปรรปปลา (เศษปลา) จากกล@มปลกกล0วย (หยวกกล0วยสบ) เป#นต0น เงนค@าอาหารเป#ดจะกระจายไปยง 3-4 กล@มข0างต0น เพราะมคนประกอบอาชพผลตอาหารเป#ดจากวตถดบทพนทมอย@

ส@วนมลเป#ดคอเศรษฐกจแทรกกลางของคนปลกผกในรปของปhย ทาให0เกดอาชพผลตปhยในพนท ไข@เป#ดทกลายเป#นไข@เคมกคอเศรษฐกจแทรกกลางของการท@องเทยว จะเหนว@าอาชพขายไข@เคม เลยงเป#ด ทาไข@เคม เลยงปลา แปรรปปลา ทานา โรงส ปลกกล0วย ทากล0วยฉาบ ทาอาหารเป#ด ทาปhย ปลกผก ฯลฯ ต@างสมพนธ�แบบพงพากนเองทงหมด มากบ0างน0อยบาง ทางตรงบ0างทางอ0อมบ0าง

ถ0านกเรยนทาโครงงานเหนผงความเชอมโยงของเศรษฐกจและทรพยากรในพนท ทงในรปของขนาดเศรษฐกจ ผ0ได0ประโยชน� ภมค0มกน (หรอความเสยง) จากการพงพากนเอง ฯลฯ กจะเป#นโครงงานททาให0คดได0อย@างบรณาการ ได0ทงสาระวชาการ ความเข0าใจบรบทตนเอง และทกษะชวต ไปพร0อมๆ กน

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



สายโซ&ทต&อข'างนอก

โดยธรรมชาตสายโซ�การผลตยงก�าวหน�ามากเท�าใด การจ�างงานยงมาก และมลค�ายงเพม (value added) การกรดยางเป#นโซ@ข0อแรกทต@อกบโรงงานนายางข0นจนถงการผลตถงมอยาง หากสายโซ@การผลตนอย@ภายใน(โดยคนในพนท) มนจะสร0างความเข0มแขงของอาชพและเศรษฐกจภายใน แต@พนทไม@สามารถใช0ถงมอได0ทงหมด การผลตจงต0องส@งขายข0างนอก

การขายถงมอออกนอกพนทเป#นการโยงสายโซ@ต@อกบข0างนอกเพอดงเงนเข0ามาเพมทนภายใน

กจกรรมเศรษฐกจต�องมสายโซ�ต�อกบข�างนอกเสมอ สวนยางต0องการต0นพนธ� ปhย มดกรด ถงใส@นายาง นากรด จกรรดยาง รองเท0าบท ฯลฯ จากข0างนอก นนหมายความว@าพนทอย@อย@างพงพากน ดงนน ความคดทพยายามทาทกอย@างเองจงไม@ใช@เรองถกต0อง เพราะเรามหลกว@า การจะทาอะไรนน ต�องวเคราะห;แบบบรณาการทงบญชการเงนและบญชสงคม แล�วเลอกทาในสงทดทสดสาหรบพนท

โครงงานทวเคราะห�เศรษฐกจต@อถงสายโซ@ข0างนอกจะขยายมมมองให0นกเรยนเข0าใจอทธพลของโลกภายนอกพนทมากขน เป#นการสร0างความสมดลให0กบโครงงานทวๆ ไปของโรงเรยนทมกจะมแนวคดอนรกษ�นยม จ@อจมกบความสวยงามของโลกในพนท

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา


มลภาวะ: ข'อพจารณาใหม&

มลภาวะเกดเพราะมสงแปลกปลอมมากจนธรรมชาตรองรบไม@ได0 การทาอาชพจะม “สงนาเข0า” จากภายนอก และ “สงเหลอทงนาเข0าจากภายนอกมาทาอาชพเพอเพมมลค@าให0แก@วตถดบภายใน เช@น ใช0นามนพชจากภายนอกมาทากล0วยฉาบ สงทเหลอทงภายในคอนามนพชใช0แล0วและเปลอกกล0วย ของเหลอทงเป#นมลภาวะเมอธรรมชาตรองรบไม@ไหว เหลอทงเหล@านอาจกลายเป#นทรพยากรทมศกยภาพได0 เช@น สาหรบเครองจกรกลเกษตร ทาปhยอนทรย�ร@วมกบมลสตว� เป#นต0นต0องการในชมชนทาให0ของเหลอทงกลายเป#นทรพยากรสาหรบสนองโอกาส

ในทางตรงกนข0าม หากไม@สามารถจดการให0เป#นโอกาสได0 ของเหลอทงจะกระทบสงอน นาทงจากการทาถงมอยางอาจมผลต@อเนองไปยงนาข0าว กล@มเลยงปลา และท@องเทยว จนถงกบทาลายห@วงโซ@อาชพภายใน คอ กล@มเลยงเป#ด ทาโรงส ทาไข@เคม ปลกผก เป#นต0น

อาชพบนฐานทรพยากรธรรมชาตจงจาเป5นต�องรกษาธรรมชาตให�ปกตธรรมชาตเป#นระบบอนทรย� (organic system) ดงนน สงทไม@เป#นอนทรย�ย@อมทาให0ธรรมชาตไม@เป#นปกต การเลอกอาชพทฉลาด คอ เลอกทาในสงทของเหลอทงไม@เป#นภาระแก@ธรรมชาต (หากต0องการให0ธรรมชาตบาบดตนเอง

ใช0ของเหลอทงนนให0เป#นทรพยากรผลตต@อในห@วงโซ@อปสงค� อปทานลาดบถดไป เช@น ใช0มลสตว�และเศษพชทาปhยให0หมนวนกลบไปผลตพช ใช0 เศษอาหารวนกลบไปเป#นอาหารหม เป#นต0น


มลภาวะเกดเพราะมสงแปลกปลอมมากจนธรรมชาตรองรบไม@ได0 การ”ภายใน เราใช0สง

นอกมาทาอาชพเพอเพมมลค@าให0แก@วตถดบภายใน เช@น ใช0นามนพชจากภายนอกมาทากล0วยฉาบ สงทเหลอทงภายในคอนามนพชใช0แล0ว

ตรองรบไม@ไหว แต@ของเช@น ทาไบโอดเซล

สาหรบเครองจกรกลเกษตร ทาปhยอนทรย�ร@วมกบมลสตว� เป#นต0น ข0อมลความต0องการในชมชนทาให0ของเหลอทงกลายเป#นทรพยากรสาหรบสนองโอกาส

ในทางตรงกนข0าม หากไม@สามารถจดการให0เป#นโอกาสได0 ของเหลอมผลต@อเนองไปยงนาข0าว

กล@มเลยงปลา และท@องเทยว จนถงกบทาลายห@วงโซ@อาชพภายใน คอ กล@ม

อาชพบนฐานทรพยากรธรรมชาตจงจาเป5นต�องรกษาธรรมชาตให�ปกต ดงนน สงทไม@เป#นอนทรย�ย@อม

ทาให0ธรรมชาตไม@เป#นปกต การเลอกอาชพทฉลาด คอ เลอกทาในสงทของหากต0องการให0ธรรมชาตบาบดตนเอง) หรอ

ใช0ของเหลอทงนนให0เป#นทรพยากรผลตต@อในห@วงโซ@อปสงค� อปทานลาดบถดไป

น ใช0มลสตว�และเศษพชทาปhยให0หมนวนกลบไปผลตพช ใช0 เศษอาหารวนกลบไปเป#นอาหารหม เป#นต0น

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ดงนน การทาโครงงานเพาะพนธ�ป!ญญาจงต0องใช0ความคดเชงระบบทเหนความสมพนธ�ทงหมดว@าสรรพสงในพนทอย�อย�างสมพนธ;และบรณาการกน เราต0องใช0ความคดเชงระบบทงตอนออกแบบโจทย�และตอนสงเคราะห�ผลวจย เศรษฐกจจากทรพยากรนามธรรม

เมอพดเรองอาชพและการเรยนร0ทผ@านมา เรามกจะเหนแต@การผลตในวถชวตดงเดมทใช0ฐานทรพยากรทเป#นรปธรรม เช@น การผลตจากเกษตรกรรม ทใช0ทดน นา ปhย ทกษะ แรงงาน แต@พนทยงมทรพยากรนามธรรม เช@น วถชวต ประเพณ วฒนธรรม เรองราวประวตศาสตร�ท0องถน ศลปหตถกรรม รวมทงทรพยากรรปธรรมอนทไม@ใช0ในการผลต เช@น หาดทราย นาตก ปkาเขา แก@งนาเชยว ทรพยากรเหล@านเกดผลแก@เศรษฐกจในพนทผ@านการท@องเทยว

การท�องเทยวเป5นข�อต�อสายโซ�เศรษฐกจกบข�างนอกทดมากเพราะมคนเข�ามาจ�ายให�ถงในพนท การท@องเทยวในพนทยงสร0างงานและเป#นทรองรบผลผลตในพนทได0มากมาย

เศรษฐกจจากทรพยากรนามธรรมใช0ทรพยากรธรรมชาตน0อยมาก แต@กมโอกาสสงมากในการทาลายทรพยากรนามธรรมของตนเอง ผลด0านลบส@วนมากเกดจากความโลภ การไม@ร0เท@าทน และขาดการจดการทด การท@องเทยวจงเป#นการทาลายวถชวต ประเพณ วฒนธรรม จนสญเสยความดงามของอตลกษณ� ความสญเสยส�วนมากเกดจากความอ�อนแอภายใน

เราต0องเรยนร0การจดการการท@องเทยวและการรกษาทรพยากรให0ยงยน การเรยนร0เรองเหล@านต@างจากการเรยนร0ผ@านบญชการผลต หรอการสร0างเครอข@ายการผลตและบรโภคทกล@าวมาแล0ว แต@กมจดร@วมทเหมอนกน คอ

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



พนทต�องมข�อมล ต�องเข�าใจธรรมชาตของธรกจ ต�องเข�าใจผลทเกดตามมาอย�างองค;รวม

การจดการให0ทรพยากรนามธรรมสร0างอาชพและเกดประโยชน�ทางเศรษฐกจแก@พนทยงต0องการความร0และการเรยนร0ของคนในพนทอกมาก จงเป#นโอกาสของโครงงานฐานวจยของเพาะพนธ�ป!ญญาด0วยเช@นกน

โครงงานฐานวจยเศรษฐกจกบการสร'างชมชนเรยนร'

เมอกล@าวถงทนสงคม (social capital) ในชมชน เราจะเข0าใจถงบรรดาความดงามทางสงคม เช@น ความสามคค การมนาใจเอาใจใส@ดแลกน การมทศนคตทด การคดเชงบวก ฯลฯ ทนทางสงคมทสาคญทโครงการเพาะพนธ�ป!ญญาจะทาให0 เ กด ขน คอ การเป#นชมชนเรยนร0 (learning community) มจตใจทแกร�งด�วยวจย (research-strengthened minded) และร�จกการมอง/คดบรณาการเป5นองค;รวม (holistic) แม0ว@าจะเป#นเรองยาก แต@ โครงงานเพาะพนธ�ป!ญญาสามารถเป#นเมลดพนธ� ได0ถ0า เราใช0ข0อมลเศรษฐศาสตร�พนทจากการทาโครงงานมาเป#นเครองมอร@วมเรยนร0

สงคมไม@สงบสขเพราะมป!ญหาเศรษฐกจและสงคม ป!ญหาเศรษฐกจเกดจากโอกาสการเข0าถงทรพยากรการผลตและความสามารถในการใช0ทรพยากรเพอผลต ป!ญหาสงคมซบซ0อนกว@านน เพราะส@วนหนงเป#นผลพวงจากป!ญหาเศรษฐกจ ส@วนหนงเป#นป!ญหาจากการศกษา และหลายส@วนเกดจากการไม@มสตป!ญญาร0เท@าทนการโจมตจากภายนอก(ขาดภมค0มกน) หากสามารถทาให0เกดความเข0าใจแบบองค�รวม การร@วมมอกนแก0ป!ญหาเศรษฐกจและสงคมกจะทาได0ง@ายขน

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ถ0าต0องการสร0างชมชนเรยนร0 โครงงานเพาะพนธ�ป!ญญาต0องผกพน (engage) กบชมชนมากกว@าคดแค@เพยงให0เป#นเครองมอการศกษาแก@บตรหลานชมชน เราต0องเหนถงโอกาสของการสร0างชมชนเรยนร0จากการมส@วนร@วมของคนในชมชน คร นกเรยน และชมชนควรเรยนร0ไปด0วยกนจากการทาโครงงานฐานวจยเพาะพนธ�ป!ญญา ตวอย&างโครงงานฐานวจยเศรษฐกจชมชน

ทเขยนมาข0างต0นนนเป#นกรอบแนวคดของการทา RBL เศรษฐศาสตร�โดยใช0ชมชน/พนทเป#นตวตงโจทย� ซงอาจจะยงเข0าใจยากอย@บ0าง เพอให0เข0าใจว@าโครงงานฐานวจยเศรษฐกจชมชนเป#นอย@างไร ผมจะขอยกตวออย@างโครงงานยววจยเศรษฐกจชมชน4 มาเล@าให0ฟ!ง

นกเรยนในจงหวดตรงสนใจเรองอาชพปลกหญ0าขายให0คนเลยงววชน

โดยใช0พนทว@างในโรงเรยน ต@อไปนเป#นบทสนทนาในขณะทนกเรยนนาเสนอ proposal ของตน

“ทาไมคดปลกหญ0า” ผมถามเมอนกเรยนเสนอแนวคด “ในหม@บ0านหนผ0ใหญ@เลยงววชน” นกเรยนทเป#นหวหน0าทมตอบ

ฉะฉาน “พวกคนเลยงขมอเตอร�ไซค�ออกไปเกยวหญ0าตามข0างทาง หนจงคดว@าน@าจะปลกหญ0าขายได0”

4สกว. เคยสนบสนนโครงการยววจยเศรษฐกจชมชนในงานวจยเชงพนท (ABC) ข0อเขยนในตอนนได0จาก

การนาเสนอโครงงานของนกเรยนเมอปE 2554-2555

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา


“จะปลกหญ0าทไหน” ผมถามเพราะสนใจทนกเรยนร0จกใช0ตลาดนาใน

การคดทาโครงงานน “โรงเรยนหนมทว@างประมาณ 2 ไร@ อย@ตดคลอง น@าจะปลกหญ0าได0 “ววมกตว”ผมตงใจถามให0นกเรยนคดถงขนาดตลาด นกเรยนมอง

หน0ากนไปมา แล0วตอบเสยงเบาๆ ว@า “ไม@ทราบคะ” “ก@อนอนเราต0องร0ก@อนว@าความต0องการมเท@าไหร@ จะได0วางแผนผลตได0

หากได0ทาโครงงานน หนต0องเรมจากไปหาจานวนววมานะ” “แล0วหนจะทราบได0อย@างไรว@าทงหม@บ0านต0องการหญ0าเท@าไหร@ ร0ไหม

“หนจะถามว@าเขาเกยวหญ0าวนละกกระสอบ แล0วชงนาหนกนกเรยนเรมมแนวทางการได0ข0อมลแล0ว ผมจงถามคาถามทยากขน

“หนร0ได0อย@างไรว@าเขาจะซอหญ0าทหนปลก อะไรทาให0เขาซอร0ไหม“หนเอาไปขายคะ” ผมไม@พอใจกบคาตอบอย@างนเท@าใดนก และกเชอ

ว@าหลายคนจะเข0าใจว@าเกดจากประสบการณ�ทาโครงงานแบบเดมๆ ทขาดการคดผนวกกบบรบทจรง ผมจงเรมปทางการถามใหม@

“หากมคนเอาของทหนต0องการมาขาย หนตดสนใจซอจากอะไร“หนคงดว@า... หนอยากได0ไหม แล0วกดราคาคะ”


ผมถามเพราะสนใจทนกเรยนร0จกใช0ตลาดนาใน

ไร@ อย@ตดคลอง น@าจะปลกหญ0าได0” ผมตงใจถามให0นกเรยนคดถงขนาดตลาด นกเรยนมอง

ก@อนอนเราต0องร0ก@อนว@าความต0องการมเท@าไหร@ จะได0วางแผนผลตได0 ” ผมแนะหนทางให0

าบได0อย@างไรว@าทงหม@บ0านต0องการหญ0าเท@าไหร@ ร0ไหม” หนจะถามว@าเขาเกยวหญ0าวนละกกระสอบ แล0วชงนาหนก”

นกเรยนเรมมแนวทางการได0ข0อมลแล0ว ผมจงถามคาถามทยากขน หนร0ได0อย@างไรว@าเขาจะซอหญ0าทหนปลก อะไรทาให0เขาซอร0ไหม”

ผมไม@พอใจกบคาตอบอย@างนเท@าใดนก และกเชอว@าหลายคนจะเข0าใจว@าเกดจากประสบการณ�ทาโครงงานแบบเดมๆ ทขาดการ

หากมคนเอาของทหนต0องการมาขาย หนตดสนใจซอจากอะไร”

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



“ราคาอย@างเดยวหรอ หนจะเอาแต@ของถกใช@ไหม” “คะ” “แล0วหนไม@ดเลยหรอว@าของนนดหรอเสย ค0มกบราคาไหม” “อzอ... ร0แล0ว พวกเราจะดคณภาพหญ0าด0วย” นกเรยนอกคนอทาน “โครงงานนต0องหาให0ได0นะว@าเขาจะซอหนในราคาเท@าไหร@ ผ0ซอเขาด

คณภาพอย@างไร” ผมทงคาถามวจยทยากขนไปอก หวงว@าครจะช@วยนกเรยนได0ว@าจะทราบคาตอบได0อย@างไร

ทสนทนากนนนคอการชวนคดให0นกเรยนนกถงผ0ซอ นกเรยนต0องร0จกหาข0อมลเพอกาหนดคณลกษณะสนค0าทผลตก@อน ว@าผ0ซอเขาจะยนดซอในราคาเท@าใด โดยต0องเข0าใจว@าเขาพจารณาแข@งกบการเกยวข0างทางททาอย@เดม ซงหมายความว@านกเ รยนต0องทา ว จยต0นทนการเ กยวหญ0าข0างทางมาประกอบด0วย !!

เมอเราปลกหญ0าขาย เราต0องทาให0ผ0ซอร0สกว@าซอหญ0าจากเราค0มกว@าการออกไปเกยวเองข0างทาง แต@เราจะจดการให0เกดความร0สกอย@างนนได0อย@างไร ในเมอคนเกยวหญ0าข0างทางเขามองไม@เหนต0นทนต@างๆ เลย เช@น เขาไม@เหนต0นทนนอนเกดจากการเสยเวลา การเสยแรงงาน ค@านามนมอเตอร�ไซค� ค@าสกหรอ ความเสยงอบตเหต และได0หญ0าคณภาพตาปนวชพชอน เป#นต0น นกเรยนต0องเข0าใจความเสยเปรยบนเพอคดถงกลยทธ�การตลาดด0วย

“ทคยมานนเพอให0หนเข0าใจฝkายคนเลยงวว ต@อไปเป#นฝkายผลตบ0าง” ผมเรมการสนทนาใหม@ “หากหนจะปลกหญ0าหนต0องร0อะไร”

“ปลกอย@างไรมงคะ”อาจเพราะขาดประสบการณ� นกเรยนจงยงคดไม@ทะลดนก

“ท 2 ไร@ปลกได0เท@าไหร@ ใช0เวลานานไหม ใช0นา ใช0ปhยอย@างไร เอาเมลดพนธ�จากไหน.... เราน@าจะหาคาตอบพวกนมากกว@า” ผมชช@องให0ครทนง

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ฟ!งอย@ด0วยเอาไปคดต@อ เพอให0เป#นข0อเสนอโครงงานยววจยเศรษฐกจชมชนทเกดการเรยนร0จากเงอนไขในสภาพจรง

ตวอย@างทเขยนมานเป#นการทาโครงงานบนความจรงของประสบการณ�ชวตและอาชพ ในชมชนมความต0องการหญ0าเลยงวว โรงเรยนมทดนว@างเปล@า เมอใช0ความต0องการมาเป#นตวตงต0นคดนกเรยนกเรยนร0วธการทาอาชพว@าต0องคานงถงอะไรบ0าง และข0อมลนนหาได0อย@างไร การหาข0อมลคอการออกแบบงานวจย การตความข0อมลมาส@การตดสนใจคอการคดสงเคราะห�และคดประเมน การลงมอทา (ปลกหญ0า คดราคา ขาย แบ@งกาไร) คอการเรยนร0จากปฏบต ทาให0ได0ทกษะการทางานและทกษะสงคม เป#นการเตบใหญ@ (mature) ทางความคดแห@งศตวรรษท 21

หลกคดสาคญของโครงงานฐานวจย

มหลกคดทผมเหนว@าเหมาะกบโครงงานฐานวจยระดบ RBL เพาะพนธ�ป!ญญาอย@ 3-4 หลกทครและนกเรยนน@าจะได0แนวทางการทาโครงาน คอ

1. หลกการสายโซ&เศรษฐกจ ดงได0กล@าวแล0วว@าทกคนในระบบเศรษฐกจรบเงนมาจากคนอนและส@งเงนให0คนอน เหมอนยนต@อแถวส@งเงนกน โดยเงนนนแลกกบของ การรบเงนเข0ามาจะต0องแลกด0วยของทออกไป และการจ@ายเงนออกไปกย@อมแลกกบของทได0เข0ามา ชาวนาเอาข0าวเปลอกไปรบเงนจากโรงส แต@จ@ายเงนออกไปให0คนขายปhย หลกการไล�สายโซ�คอการตามดว�าเงนและทรพยากรออกจากไหน ไปอย�ทใคร ใครจ�ายมากกว�ารบ และใครรบมากกว�าจ�าย ผ�ทจ�ายมากกว�ารบนนจ�ายให�ใคร และคนทรบมากกว�าจ�ายนนรบจากไหน สรปการไหลของเงนและทรพยากรแบบนแล0วนกเรยนจะได0ความร0

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



ความเข0าใจเกยวกบเศรษฐกจ อาชพ และการใช0ประโยชน�จากทรพยากรมากมาย

นกเรยนทจงหวดตรงเหนชาวบ0านเกบหอยตลบจากสนดอนทรายกลางแม@นากนตง เขาสนใจทาโครงงานยววจยเศรษฐกจชมชนเพอตามเส0นทางว@าใครได0อะไร เท@าไหร@ จากทรพยากรสนดอนกลางแม@นา จนในทสดร0ว@าหอยไปส@ภตตาคารทภเกตในราคาเท@าไหร@ ก@อนจะไปถงภเกตหอยต0องผ@านสายโซ@เศรษฐกจเส0นใดบ0าง เงนส@วนต@างตกอย@ทใครบ0าง โครงงานนขยายออกเป#นการหาคาตอบว@าหอยแพร@พนธ�ในอตราเท@าใด (ในเชงพนทและเวลา) ดงนน หากจะทามาหากนกบทรพยากรสนดอนกลางแม@นาอย@างยงยน จะต0องจดการอย@างไร โจทย�นมเสน@ห�ต@อการเรยนร0ทงนกเรยนและชมชน

2. หลกการเป=นเครอข&ายผลประโยชน� การเป#นเครอข@ายผลประโยชน�หมายถงการทางานร@วมกนเพอให0อย@รอดและเตบโตไปด0วยกน ดงตวอย@างตาบลท@งเศรษฐและเกษตรสมบรณ� โครงงานอย@างนนกเรยนต0องวเคราะห�ความสมพนธ�ในการใช0ทรพยากรและการได0ผลประโยชน�ของสงคม (ชมชน) จะทาให0เข0าใจการอย@ร@วมกนเป#นระบบ นกเรยนอาจจะเรมจากเครอข@ายทมอย@แล0ว จากนนหาข0อมลมาวเคราะห�แบบสายโซ@เศรษฐกจตามข0อ 1 กได0 โครงงานเช�นนจะทาให�เข�าใจว�าสงทกาลงดาเนนการอย�นมความสมดลของผลประโยชน;หรอไม� หรอกาลงจะทาให�เกดป<ญหาการพฒนา (เครอข�าย) ทไม�เท�าเทยมกน เป5นการบรณาการแนวคดสงคม-เศรษฐศาสตร;

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



3. หลกการเข'าใจข'อมลมหภาค แนวทางการวเคราะห�จากบญชเศรษฐกจชมชนเพอทราบโอกาสและศกยภาพอย@างทเขยนไว0แล0วกน@าสนใจทาเป#นโครงงาน RBL เพาะพนธ�ป!ญญาเช@นกน เคยมโครงการทานองนทเกาะสาหร@ายน0อย (จงหวดสตล) เพยงเกบข0อมลทท@าเรอว@ามอะไรเข0าเกาะ มอะไรออกจากจากเกาะ กทราบทศทางเศรษฐกจของเกาะ จากนนหนมาทาบญชทรพยากรทมอย@บนเกาะ ในทสดเกดอาชพใหม@ใช0ทรพยากรทมอย@ทดแทนการนาเข0าและสร0างรายได0 การทาวจยนเกดการเรยนร0อย@างมาก ทาให0ร0จกหนมามองตนเองจากข0อมล จะว@าไปแล0วการทาวจยนกเปรยบเสมอนจดให0เกาะสาหร@ายน0อยเป#นประเทศหนง ทต0องทามาค0าขายกบประเทศเพอนบ0านนนเอง อบต. คหาใต0 อ. รตภม จ. สงขลา พบว@าทงตาบลซอไม0กวาดก0านมะพร0าวปEละกว@า 5,000 ด0าม ในขณะเดยวกนมผ0สงอายอย@ 1,600 คน มมะพร0าวหลายหมนต0น โอกาสและศกยภาพถกจดการให0ผ0สงอายมงานทา เกดกล@มได0พบปะสงสรรค�กน มรายได0 และเงนทเคยไหลออกข0างนอกกลบมาหมนเวยนภายใน ไม0กวาดทขายนอกพนทยงทาให0ทนในพนทเตบโตอกด0วย โครงงานแนวนจะฝFกนกเรยนให�ร�จกการวเคราะห;ข�อมลจานวนมาก หลากหลายมต เพอจดการให�โอกาสและศกยภาพในพนทได�ทางานร�วมกน นกเรยนได�ฝFกคดเชงยทธศาสตร;ด�วย

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา



4. หลกการ Optimization, compromise and compensation นกเรยนททาโครงงานมตเศรษฐศาสตร�ต0องได0ความเข0าใจกว0างถงหลก “ยงให�เกดประโยชน;สงสด (optimization)” การเกดประโยชน;สงสดนหมายถงประโยชน;โดยรวมทงเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดล�อม ซงจะทาให�นกเรยนไม�มความคดเอยงไปข�างใดข�างหนง ใช�การมองภาพรวมมาประเมน และร�จกการยอมเสยบางอย�างเพอให�ได�บางอย�าง (การ compromise) และการชดเชยเพอทดแทนการสญเสย (compensation) โครงงานแบบนอาจจะยงยากเกนไป เพราะนกเรยนต0องร0จกการให0คณค@าเชงเปรยบเทยบระหว@างของทต@างกน แต�เสน�ห;ของงานแบบนคอ ความหมายของข�อมลจานวนมากสามารถถกเถยงได� ครต�องใช�การถกเถยงให�เป5นการเรยนร�ได�ความคดเชงวพากษ;

ตวอย@างเช@นการปลกผกอนทรย�ย@อมได0ผลผลตตากว@าการใช0สารเคม แต@อาจได0ประโยชน�สงกว@า หากเอาสขภาพ สงแวดล0อม มาร@วมคดด0วย นกเรยนททาโครงงานแบบนจะสามารถพฒนาความคดให�เป5นระบบ ทเข�าใจว�าสรรพสงเกยวพนถงกน หากจะให0เป#นวทยาศาสตร�เข0มข0นกทาได0 เช@นการจาลองสถานการณ� (situation simulation) ของการใช0ทดนในการปลกพชระยะสน (เช@น ผก) ทสถานการณ�ราคาเปลยนแปลงตลอดเวลา นกเรยนจะเข0าใจระบบทเป#นพลวต

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา


สรป

การทาโครงงานฐานวจยในโครงการเพาะพนธ�ป!ญญาต0องนานกเรยนออกไปเหนของจรงนอกห0องเรยน ร0จกการประยกต�สาระวชากบความเป#นจรง มความคดในวฒนธรรมวทยาศาสตร�ท “ผลเกดจากเหตความสมพนธ�เชงเหตผลจนเข0าใจการอย@ร@วมกนของสรรพสงจะทาให0นกสนกกบการเรยนร0แบบค0นคว0าเพอสร0างความร0เอง

มตเศรษฐกจคอความเป#นจรงทสดของบรบทการดารงชวตจากการทางาน หนงสอเล@มเลกเล@มนได0ให0ความร0เศรษฐศาสตร� การทาอาชพบนฐานทรพยากร และการอย@ร@วมกนเป#นสงคมทเศรษฐกจเชอมโยงถงกน และนกเรยนในโครงการเพาะพนธ�ป!ญญาได0แนวคดและหลกการเพอทาโครงงานฐานวจยให0ได0ทกษะแห@งศตวรรษท 21 ต@อไป


การทาโครงงานฐานวจยในโครงการเพาะพนธ�ป!ญญาต0องนานกเรยนออกไปเหนของจรงนอกห0องเรยน ร0จกการประยกต�สาระวชากบความเป#นจรง

ผลเกดจากเหต” การเข0าใจความสมพนธ�เชงเหตผลจนเข0าใจการอย@ร@วมกนของสรรพสงจะทาให0นกเรยน

มตเศรษฐกจคอความเป#นจรงทสดของบรบทการดารงชวตจากการทางาน หนงสอเล@มเลกเล@มนได0ให0ความร0เศรษฐศาสตร� การทาอาชพบนฐานทรพยากร และการอย@ร@วมกนเป#นสงคมทเศรษฐกจเชอมโยงถงกน เพอให0ครและนกเรยนในโครงการเพาะพนธ�ป!ญญาได0แนวคดและหลกการเพอทา

สงวนลข

สทธอนญ

าตเผยแ

พรเพอก

ารศกษา

โครงการเพาะพันธุปญญาhttps://พพปญ.net/home/wp-content/uploads/2018/12...โครงการเพาะพ...

Documents