การพยาบาลมารดาตงครรภ

ในภาวะฉกเฉน

ดร. มาล เกอนพกล

ภาควชาการพยาบาลมารดาทารกและการผดงครรภ

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน กรงเทพ

ภาวะฉกเฉนทางสตกรรม

ภาวะฉกเฉนทางสตกรรม

อนตรายทตองเฝาระวง

การดแลชวตทเปราะบาง ถงสองชวต

สญญาณทแสดงวามารดาอยในภาวะฉกเฉนไดแก การท vital sign เปลยนแปลง เรวขน สงขน /ลดลง ชพจร เบาเรว ตวเยน

อาจมเลอดออกมาใหเหนทางชองคลอด ซงอาจพบไดหรอไมพบ กได แลวแตชนดของการเกดภาวะชอค

อาการแสดงวาเกดภาวะฉกเฉนตอทารกในครรภ

อตราการเตนของหวใจทารก ตากวา

มากกวา 160 หรอตากวา 100ครงตอนาท

แมรสกวาทารกในครรภดนนอยลง/ไมดน

การประเมนภาวะฉกเฉนทเกดขนกบ

มารดาเปนการประเมนทพยาบาล

เวชกรรมฉกเฉนคนเคยจะไมขอกลาวถง

ในทน

การประมนภาวะสขภาพทารกในครรภ

ประเมนอตราการเตนของหวใจทารก

การตดตามอตราการเตนของหวใจทารก

ตองฟงผานผนงหนาทองของมารดา

การฟงเสยงการเตนฟงดานหลงของทารก

บรเวณ กระดก Scapular

การตรวจครรภ

เพอหาตาแหนง

การฟงเสยงFHS

ทาในการตรวจครรภทาทสองเปนการหาตาแหนง FHS

ตาแหนงในการฟงFHS

หลกการ การฟงFHS

อตราการเตนของหวใจทารกในครรภ มคาอยระหวาง 110-160 ครงตอนาท

มจงหวะสมาเสมอ อตราการเตนของหวใจทารกถานอยกวา

100 ครง/ นาท แสดงวาทารกมภาวะสยงตอการขาด oxygen

การปองกนทารกขาด oxygen

จดใหมารดานอนตะแคงซาย ลดการกดทบ Inferior Venacava เพมการไหลเวยนเลอดจากมารดาสทารก

ภาวะฉกเฉนทางสตศาสตร

ทพยาบาลเวชกรรมฉกเฉนพบบอย

การคลอดกอนถงสถานบรการ

สายสะดอพนคอ

การคลอดตดไหล

ภาวะฉกเฉนทางสตศาสตร

ทพยาบาลเวชกรรมฉกเฉนพบบอย

มารดาตงครรภเกดภาวะความดนโลหตสง

หนาทองไดรบแรงกระแทก/ ไดรบบาดเจบ

ตกเลอด

การคลอดกอนถงสถานบรการ

การคลอดกอนถงสถานบรการ ( Birth Before Admit)

1.1 การคลอดปกต สาเหต อปสรรคจากการจราจร 1.2 การคลอดเฉยบพลน (Precipitate Labor)

ระยะเวลาในการเจบครรภคลอดนอยกวา 4 ชวโมง

หลกและวธการชวยคลอดนอกโรงพยาบาล

1. การขอความชวยเหลอทมสตแพทย ระหวางการเดนทาง (กรณยงไมคลอด) ระหวางนนเตรยมสถานทใหสะอาด 2 .ซกประวตการตงครรภ ประวตโรคประจาตว 3. ตรวจสอบทาของทารกวาเปนทาซายหรอทาขวา 4.สวนนาของทารก เปนศรษะ หรอ กน 5.สวนนาออกมาตงท perineum แลวหรอยง

หลกและวธการชวยคลอดนอกโรงพยาบาล

6. ตดฝเยบ ความกวางพจารณาวา ทารกตวใหญ/เลก 7. ชวยคลอดตามหลกการชวยคลอด Flex and Safe

8. ทารกคลอด clear air way

9. การผกตดสายสะดอ ถาไมมเครองมอยงไมตองตด

สายสะดอพนคอ Cord Around Baby’s Neck

หลกและวธการชวยคลอดนอกโรงพยาบาล

กรณทสายสะดอพนคอ

หลกการชวยเหลอ

- สายสะดอพนคอทารกหนงรอบ

- สายสะดอพนคอมากกวาหนงรอบ

หลกการชวยเหลอเมอทารกตวโต

ทารกคลอดตดไหล shoulder dystocia มเวลาในการชวยคลอดเพยงหานาทเพอให

ทารก ปลอดภย เปดทางคลอดใหกวาง ตดฝเยบ สวนปสสาวะ

หลกและวธการชวยคลอดนอกโรงพยาบาล

การชวยคลอด ตดไหล ดวยวธของ Mc Roberts Maneuver

การชวยคลอด ตดไหล ดวยวธของ

Robin’s และ wood screw maneuver (Posterior shoulder Technique)

การชวยคลอด ตดไหล ดวยวธของ

Gaskin all fours (Ina May Gaskin)

มารดาตงครรภทมภาวะความดนโลหตสง

อาการแสดงของมารดาตงครรภทมความดนโลหตสง

ความดนโลหตสง (ตงแต 140/90 มม.ปรอท ขนไป)

บวมกดบม

ตรวจพบโปรตนในปสสาวะ

มอาการ ปวดศรษะ ตาพรา ตามว

ปวดแนนบรเวณใตลนป หรอชายโครงดานขวา

การพยาบาลมารดาตงครรภทมความดนสโลหตสง

กอนสงตอ

เตรยมอปกรณชวยเหลอเมอเกดภาวะชก

ประเมนอาการ สญญาณชพ ฟงเสยงทารกในครรภ ตรวจไขขาวในปสสาวะ (ถาทาได) ใหมารดานอนตะแคงซายศรษะตา ใหออกซเจน 4-5 ลตร/ นาท สงตอไปสถานบรการทมความพรอม

ทารกขาดออกซเจน (Fetal distress)

อาการและการแสดง Tachcardia (เสยงหวใจ ทารกเตนมากกวา 160 ครง/นาท) Bradycardia (เสยงหวใจทารกเตนนอยกวา 100 ครง/นาท) เสยงหวใจทารกเตนไมสมาเสมอ พบ meconium หลดออกมา

ทางปากมดลก (กรณนาคราแตก) ทารกดนนอยลง

ทารกขาดออกซเจน (Fetal distress)

สาเหตททาใหทารก ขาด ออกซเจน 1. เกดสายสะดอยอย 2. รกลอกตวกอนกาหนด 3. มดลกแตก 4. การฉกขาดของเสนเลอดของสายสะดอทอด

ผานปากมดลก (Vasa Previa)

5 . รกเกาะตา (Placenta Previa)

ทารกขาดออกซเจน (Fetal distress)

ประเมนอาการ สญญาณชพแม ฟงเสยงหวใจทารกในครรภ

ใหมารดานอนตะแคงซายศรษะตา

ใหออกซเจน 5 ลตร/ นาท

กรณถงนาแตกและมนาเดนดวย ใหสองดวย speculum ตรวจ หามใชมอ PV

กรณพบสายสระดอโผลออกมาจากชองคลอด ใหสวมถงมอและดนหว

เดกขนหามดงมอออก และรบสงตอ

กรณพบมเลอดออกทางชองคลอดจานวนมาก ใหเปดเสนเลอดดา ใหสารนา

ชนด isotonic กอนสงตอ

สายสะดอยอย (Prolapsed cord)

ตรวจภายใน

พบสายสะดอยอยออกมาอยในชองคลอด หามถอย

มอออกจากชองคลอด ปองกนศรษะทารกกดสายสะดอ

ใสสายสวนปสสาวะและใสนาเขาไปในสายสวนดนศรษะ

ทารกใหลอยตว

พบสายสะดออยนอกนอกชองคลอดใหใชผาชบ

normal saline คลม

สายสะดอยอย (Prolapsed cord)

ดแลใหมารดาอยในทา กนสง, ทาคกเขา

ใหออกซเจน 5 ลตร/นาท

ชวยใหทารกคลอดออกมาภายนอกใหเรวทสด

สงตอสถานบรการทมศกยภาพในการชวยเหลอใน

การทาสตศาสตรหตถการ ใหเรวทสด

มารดาตงครรภไดรบอบตเหต

ภาวะรกลอกตวกอนกาหนด

(Abruption Placenta)

สาเหต

ไดรบอบตเหต ทหนาทอง

เกดจากภาวะความดนโลหตสง

ภาวะรกลอกตวกอนกาหนด

อาการแสดง

- มารดามอาการเจบครรภ มดลกมการหดรด และ

เกรงตวตลอดเวลา (Tetanic contraction)

- มารดารสกเจบครรภมาก

- ดานลก ทารกเกดภาวะ Fetal distress

หลกการชวยเหลอเบองตน

ใหมารดานอนศรษะสงประมาณ สงเลกนอยและตะแคง

ซาย

ใหออกซเจน 5 ลตร/ นาท

ใหเปดเสนเลอดดา ใหสารนาชนด isotonic กอนสง

ตอ

นาสงโรงพยาบาลเพอชวยคลอดโดยวธ ผาตดคลอด

มดลกแตก (Uterine Rupture)

มารดาตงครรภมประวต

เคยมประวตการผาตดมดลก ผาตดคลอด การขดมดลก

มารดาตงครรภจากอาการชอค จากการเสยเลอด

ทารกในครรภจะมภาวะขาดออกซเจน การชวยเหลอระหวางนาสง

โรงพยาบาล

แมแกไขภาวะชอค นอนหงายราบเอยงซายสงประมาณ 30

องศา หากมารดามอายครรภมากกวา 20 สปดาห

มดลกแตก (Uteri Rupture)

Uteri Rupture มดลกแตก

การชวยเหลอระหวางนาสงโรงพยาบาล

แมแกไขภาวะชอค นอนหงายราบเอยงซายหากมารดามอายครรภ

มากกวา 20 สปดาห

ใหออกซเจน

เปดเสน Group Math

ให IV fluid

สงสถานบรการใหเรวทสด

ภาวะเลอดออกผดปกตทางชองคลอด

การแทง

ภาวะรกเกาะตา

มดลกหดรดตวไมดหลงคลอด

ภาวะรกเกาะตา (Placenta Previa)

อาการและการแสดง

พบบอยใน ระยะทสามของการตงครรภ

มเลอดออกทางชองคลอดเปนเลอดสดๆ โดยไมม

อาการเจบครรภ

อาการของมารดาขนอยกบปรมาณเลอดทเสยไป

ทารกแสดงภาวะขาดออกซเจน

การพยาบาลมารดาตงครรภทมภาวะรกเกาะตา

ให Bed rest

ไมตรวจทางชองคลอดไมวากรณใด

ประเมนสญญาณชพ

พบภาวะชอคแกไขภาวะชอค

การพยาบาลมารดาตงครรภทมภาวะรกเกาะตา

ใหออกซเจน 5 ลตร/นาท

ใหนอนตะแคงซาย

ตดตามและประเมน FHS

นาสงโรงพยาบาล

ภาวะเลอดออกทางชองคลอด

เสนเลอด จากสายสะดอทอดผานปากมดลก (Vasa

Previa)

จากการทมดลกหดรดตวไมด (Uterine Atony)

จากการแทง

จากแผลภายในปากมดลก

อาการและการแสดงการมเลอดออกทางชองคลอด

มเลอดออกทางชองคลอด เปนเลอดทแดงหรอกอนเลอด หรอเปน

เลอดสดๆออกมากบนาครา

ซด

วงเวยนศรษะ

เปนลม

ชอค

พบเศษรกหรอ concept us ทปากมดลก

รกคลอดครบ แตพบมดลกหดรดตวไมด (Uterine Atony)

บทบาทพยาบาลในการปองกน ภาวะชอค

1. ตรวจสอบหาสาเหตการเกดภาวะเลอดออก จากการซกประวต ตรวจ

รางกาย

ใหการพยาบาลตามอาการเพอ ปองกนการเสยเลอดเพม

2.ประเมน vital sign ฟง FHS

3. เปดเสน ให IV

4. จดทานอนใหเหมาะสม

5. ให ออกซเจน 5 ลตร/นาท

6. แกไขภาวะชอค

7. นาสงโรพยาบาล