การพฒนาการเมองทยงยน(Political Development for Sustainability)

วชย ตนศร

ii

ชอหนงสอ การพฒนาการเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)ผเขยน วชย ตนศร

ปทพมพ พ.ศ. 2560

จ�ำนวนพมพ 1,000 เลม

เจำของ สถำบนนโยบำยศกษำ ภำยใตมลนธสงเสรมนโยบำยศกษำ 99/146 ถนนงำมวงศวำน แขวงลำดยำว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 โทร. 0 2941 1832-3 โทรสำร 0 2941 1834 e-mail: ipps_fpps@yahoo.com www.fpps.or.th

ออกแบบปก ชยวฒ แกวเรอน

พมพท บรษท พ.เพรส จ�ำกด โทร. 0 2742 4754-5

สนบสนนโดย มลนธคอนรำด อำเดนำวร

ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาต

วชย ตนศร. กำรพฒนำกำรเมองทยงยน - Political Development for Sustainability. - - กรงเทพฯ : สถำบนนโยบำยศกษำ ภำยใตมลนธสงเสรมนโยบำยศกษำ, 2560. 242 หนำ.

1. กำรเมอง. I. ชอเรอง.

320

ISBN: 978-616-8116-01-2

iii

ค�าน�าจากสถาบนนโยบายศกษา

“การพฒนาการเมองทยงยน” ผลงำนเขยนเลมลำสด โดย

ดร.วชย ตนศร ตพมพโดยสถำบนนโยบำยศกษำ ซงกอนหนำนมผลงำน

ตพมพมำแลวหลำยเลม อำท วฒนธรรมการเมองและการปฏรป (2539)

วฒนธรรมพลเมอง (2551) และศาสตรการสอนความเปนนกประชาธปไตย

(2557) ผลงำนทง 3 เลม ไดสรำงควำมร ควำมเขำใจ และจดประกำย

ใหกบสงคมไทยในเรองควำมส�ำคญของกำรเมองทมมตของวฒนธรรมอยดวย

ซงจ�ำเปนตองเปลยนแปลงควำมเขำใจและควำมรบรแตเดมทมองกำรเมอง

ประชำธปไตยเปนเพยงกำรเลอกตง และละเลยกำรสรำงวฒนธรรม

ประชำธปไตยใหอยในวถชวต “กำรปฏรป” ตงแตป 2540 จงมนยไมเพยง

เปลยนโครงสรำงอ�ำนำจและองคกรเทำนน หำกแตตองเปลยนวธคดและ

พฤตกรรมใหมใหมวฒนธรรมอยในตวคนไทยทกคนดวย ซงชดควำมคด

ควำมร และแนวทำงปฏบต กระทงถงกำรเรยนกำรสอน กปรำกฏเปน

รปธรรมอยในหนงสอทง 3 เลมขำงตน ซงเปนหนงสอทพมพซ�ำหลำยครง

การพฒนาการเมองทยงยน จงเปนผลงำนอกเลมของผเขยนท

ทมเทอยำงอตสำหะในชวงกำรปฏรปประเทศเพอแผวถำงไปสประชำธปไตย

ซงจ�ำเปนตองเขำใจเสนทำงประวตศำสตรทมววฒนำกำรมำอยำงตอเนองใน

ประเทศประชำธปไตยทพฒนำแลว เชน สหรฐอเมรกำ ฝรงเศส องกฤษ และ

เยอรมน ซงใชเวลำยำวนำนหลำยรอยปกวำจะสรำงสงคมประชำธปไตยใน

แตละบรบทของประเทศตนเอง ผเขยนไดแสดงขอมลเปรยบเทยบใหเหน

อยำงชดเจน และไดพจำรณำกรณของประเทศไทยทมประวตศำสตรและ

iv

วฒนธรรมยำวนำนของตนเชนกน แตจะพฒนำอยำงไรใหอยในแนวทำง

ประชำธปไตย เพอน�ำพำสงคมสกำรมเสถยรภำพทำงกำรเมอง เศรษฐกจ

และสงคม นนคอโจทยของสงคมไทย ซงผเขยนไดศกษำและวเครำะห

ดวยภำษำทอำนเขำใจไดงำย เพอทจะตอบปญหำตำงๆ และไดเสนอ

แนวทำงออกไวอยำงลมลก เพอใหเกดกำรพฒนำกำรเมองทตอเนอง ซง

หมำยควำมถงยงยนทอยบนพนฐำนของบรบทประเทศไทย

การพฒนาการเมองทยงยน โดย ดร.วชย ตนศร ผเปนนกคด

นกเขยน นกกำรศกษำ นกประวตศำสตร นกรฐศำสตร นกกำรเมอง และ

อดตรฐมนตรชวยวำกำรกระทรวงศกษำธกำร ทำนจงเปนผทรงคณวฒและ

มประสบกำรณสงโดยตรง ทงเรองกำรศกษำและเรองกำรเมองอยำงลกซง

แทจรง หนงสอทอยในมอของทำนผอำนเลมน จงเปนทงคลงควำมคด

ควำมร ประสบกำรณของทำนผเขยน เพอเพมพนกำรพฒนำกำรเมองของ

ประเทศไทยใหมวฒนธรรมอยำงเขมแขงในตวคนไทยทกคนในกำรขบเคลอน

ประเทศใหกำวหนำในทำงประชำธปไตย

สถำบนฯ ขอขอบพระคณ ดร.วชย ตนศร ผ ซงจดคบไฟเรอง

“คน” ใหมวฒนธรรมกำรเมองในหวงเวลำของกำรปฏรปกำรเมอง ใหคโชน

อยตลอดเวลำอยำงตอเนองกวำ 2 ทศวรรษ ดงปรำกฏในผลงำนของทำน

สสงคม และขอขอบคณมลนธคอนรำด อำเดนำวร ทสนบสนนกำรพมพ

ครงน อนยงประโยชนแกสงคมไทยอยำงยง

สถำบนนโยบำยศกษำ

กนยำยน 2560

v

ค�าน�าจากผเขยน

ทำนผ อ ำนทเคำรพรก หนงสอเล มนอำจเรยกไดว ำเกดขน

เพรำะแรงบนดำลใจจำกทไดอำนหนงสอของฟรำนซส ฟกยำมำ 2 เลม

เลมแรกชอ “The Origins of Political Order” (ก�ำเนดรฐ) และเลมท

2 ชอวำ “Political Order and Political Decay” (รฐ และควำมเสอม

สลำย) หนงสอทงสองเลมน ถอวำเปนหนงสอท “ตองอำน” ส�ำหรบผแสวงหำ

ค�ำตอบใหแกค�ำถำมอนเปนอมตะ ทวำ กำรพฒนำกำรเมองทแทจรงคอ

อยำงไร? และทส�ำคญทสด เรำจะไปถงจดหมำยปลำยทำง ซงฟกยำมำ อปมำ

วำคอ “เดนมำรก” ไดอยำงไร?

ส�ำหรบค�ำถำมแรก ทวำ “การพฒนาการเมอง หมายความวา

อยางไร?” เปนค�ำถำมทมำพรอมกบยคสมยสงครำมเยนภำยหลงสงครำม

โลกครงท 2 แตไฉนจงชประเดนนขนในแวดวงวชำกำรของชำวตะวนตก

โดยเฉพำะสหรฐอเมรกำ กอำจจะเปนค�ำถำมทอยในใจของนกวชำกำร

สำขำสงคมศำสตรทงหลำย แตค�ำวำ “ระบบกำรเมองทพฒนำ” กบ

“ระบอบประชำธปไตย” นนใกลชดกนมำก จนบำงส�ำนกอำจคดวำเปน

อนหน งอนเดยวกน ในเวลำเดยวกน ก เกดกำรแปลควำมหมำย

“ประชำธปไตย” ทกว ำงขวำง รวมไปถง ประชำธปไตยในคตของ

ลทธคอมมวนสต ท�ำใหค�ำวำประชำธปไตยเกดมปญหำขนมำ เหมอนกบ

ปจจบนทอำง “ประชำธปไตย” กนอยำงสนกปำก จนกระทงกลมคนบำง

กลมทมพฤตกรรมไมเคำรพกตกำของรฐธรรมนญและกฎหมำย กยงอำง

vi

วำกำรกระท�ำดงกลำวเปนประชำธปไตยขนำนแทดงเดม จนกอใหเกดควำม

สบสนในหมประชำชนสวนหนง

หนงสอ 2 เลมของฟรำนซส ฟกยำมำ ดงทกลำวถงน นำจะใหควำม

กระจำงชดถงควำมหมำยของระบบกำรเมองทพฒนำ ผเขยนจงขนอำสำ

สถำบนนโยบำยศกษำ ทจะน�ำบำงประเดนทส�าคญในหนงสอเลมน มำ

ถำยทอดตำมลลำและแนวทำงของผเขยน ซงมเปำหมำยปลำยทำงเปนทร

กนในแวดวงวชำกำรและคร-อำจำรยทวไปแลววำ ไดยดถอ แนวทาง

วฒนธรรมการเมอง เปนเปาหมาย ของกำรปฏรปทำงกำรศกษำมำนำนป

และกจะตอกย�ำแนวทำงนตอไป

อยำงไรกตำม เพอปทำงควำมเปนมำของแนวคดของฟกยำมำ

ใครจะเรยนทำนผอำนวำ ฟกยำมำ ผน เปนนกคด นกวชำกำรทคอนขำงม

ชอเสยงในหมนกวชำกำรสงคมศำสตรในประเทศตะวนตก โดยเฉพำะ

สหรฐอเมรกำ ดงทฟกยำมำไดบอกกลำวกบผอำน ทำนเปนศษยคนส�ำคญ

ของศำสตรำจำรยแซมมวล ฮนตงตน (Huntington) ผโดงดงในทศวรรษ

1960’s หนงสอของทำน ชอ “Political Order in Changing

Societies” ตพมพ ค.ศ. 1968 เปรยบเสมอนระเบดลกใหญทสรำง

ควำมแตกตนในแวดวงรฐศำสตรและสงคมศำสตรสมยนน มผลกระทบให

เกดกำรเปลยนแปลง “กระบวนทศน” ทำงควำมคด และมผลกระทบตอ

แนวทำงศกษำวจยคนควำในสำขำสงคมศำสตรและกำรเมอง หลำยสำขำ

ส�ำหรบผเขยน แนวทำงของกำรสรำงสถำบนทำงกำรเมอง (Institu-

tionalization) กเปรยบเสมอนเหรยญซงม 2 ดำน อกดำนหนงของ

“สถำบน” กคอ “วฒนธรรมกำรเมอง” ซงก�ำกบ หรอมบทบำทส�ำคญในกำร

ก�ำกบพฤตกรรมของสมำชกในสถำบน โดยมตองพงกฎเกณฑทตองเขยนเปน

ลำยลกษณอกษร กำรใหควำมส�ำคญกบกำรพฒนำวฒนธรรมทำงกำรเมอง

vii

กเทำกบกำรสรำงและพฒนำควำมเปนสถำบนทำงกำรเมองเชนกน และ

คดวำศำสตรำจำรยฮนตงตน คงจะเหนดวยกบแนวทำงน

อยำงไรกตำม ฟกยำมำ ซงถอวำตนเองคอศษยคนหนงของ

ศำสตรำจำรยฮนตงตน ทมหำวทยำลยฮำวำรด กไดพฒนำทฤษฎหลกของ

อำจำรยจนเกอบจะสมบรณ ในหนงสอสองเลมดงกลำว ทส�ำคญ ฟกยำมำ

ไดนยำมวำ องคประกอบของระบบการเมองทพฒนา จะตองประกอบดวย

องคสาม ไดแก “ระบบรฐทเขมแขงและมประสทธภาพ”, “ระบบนตธรรม

รฐ” (Rule of Law) และ “ระบบการเมองทรบผดชอบตอประชาชน”

(Accountable Government) และมไมกประเทศในโลกน ทจะมไดครบ

ทงสำมองคประกอบ

ส�ำหรบประเทศทมครบทงสำมองคประกอบ กอำจจะววฒนำกำร

มำแตกตำงกน บำงประเทศอำจจะเรมตนดวยระบบนตธรรมรฐกอน เชน

องกฤษ และบำงประเทศกอำจจะพฒนำรฐใหเขมแขงกอนจะมระบบ

กำรเมองทรบผดชอบตอประชำชน เชน สหพนธสำธำรณรฐเยอรมน

ประเทศตำงๆ เหลำน ทมระบบกำรเมองมำจำกกำรเลอกตง กมใช

วำจะปลอดจำกปญหำ เชน สหรฐอเมรกำ เปดประตตอนรบระบบ

ประชำธปไตยกอนประเทศอนๆ ในยโรปหรอเอเชย แตสหรฐฯ กมปญหำ

คอรรปชนในระบบรำชกำรทเกดจำกระบบอปถมภ และระบบหวคะแนน

(clientelism) ทตองใชเวลำครงคอนศตวรรษทจะก�ำจด

ฉะนน กำรเรยนรจำกประสบกำรณของประเทศตำงๆ ทวโลก นำ

จะเปนประโยชนตอกำรสรำงยทธศำสตรกำรพฒนำและกำรปฏรปประเทศ

ของเรำ

และในจงหวะทรฐบำล คสช. มงเปำไปสกำรปฏรปหลำยมต ตงแต

ระบบกำรยตธรรม กำรขจดกำรทจรตคอรรปชน กำรปฏรปกำรศกษำ กำร

viii

ปฏรปต�ำรวจ และชเปำหมำย 3 ประกำร คอ มนคง มงคง และยงยน รวม

ทงประกำศคำนยม 12 ประกำรทชำวไทยควรยดถอ ซงมทงเรองควำมจงรก

ภกดตอสถำบนชำต ศำสนำ พระมหำกษตรย และควำมเปนประชำธปไตย

ฯลฯ จงสมควรอยำงยงทนกวชำกำรและปญญำชนทงหลำย จะไดชวยกน

คดอำนหำทำงพฒนำชำตบำนเมองใหเจรญกำวหนำตำมอดมกำรณของ

แตละทำนทจะรงสรรค

หนงสอเลมททำนถออยในมอน พยำยำมแสวงหำค�ำตอบ แตค�ำตอบ

ทด กควรจะสอดคลองกบหลกควำมจรงซงเกดจำกควำมเขำใจทถกตอง

เกยวกบเหตกำรณทเกดขนในประวตศำสตรทงของประเทศไทย และ

ประเทศชนน�ำทงหลำย

ดวยเหตน ผ เขยนจงใชเวลำสวนหนงลงรำยละเอยดเกยวกบ

ววฒนำกำรของระบบกำรเมองขององกฤษ เพอใหผอำน ซงหลำยทำนอำจ

ไมไดสมผสกบประวตศำสตรองกฤษในศตวรรษแรกๆ จะไดมองเหนภำพ

ทแทจรงของสงคมองกฤษ วำเหตใดชนชำตนจงเดนทำงมำถงระบบรฐสภำ

กอนประเทศอนๆ ในยโรป ปจจยเหตมำจำกอะไร? อปนสยของชำวองกฤษ

(นยหนง วฒนธรรม) หรอปจจยสงแวดลอม และสถำนกำรณในประวตศำสตร

แตสงทเกดขนโดยสตยกคอ องกฤษตองเผชญกบสถำนกำรณของกำรขดแยง

ระหวำงกษตรยกบขนนำงในหลำยๆ โอกำส ตองเผชญกบสถำนกำรณ

สงครำมกลำงเมองในศตวรรษท 17 และกำรปฏวตเพอลมลำงอ�ำนำจของ

พระเจำเจมส ท 2 ค.ศ. 1688

ปรำกฏกำรณเหลำน ไดน�ำมำกลำวโดยทไมปรำกฏในหนงสอของ

ฟกยำมำ เพอจดประสงคส�ำคญ คอ ใหชำวไทยไดทรำบวำระบบรฐสภำและ

ประชำธปไตยไมไดเกดขนงำยๆ เหมอนดงทบรรพบรษของเรำอำจจะคด

หำกองกฤษใชเวลำหลำยศตวรรษกวำจะมำถงวนน และสยำมประเทศของ

ix

เรำจะใชเวลำเพยง 85 ป จะถงเปำหมำยไดหรอ? และทนำเปนหวงคอ เมอ

คดยอนหลงนำจะเปน 85 ป ของกำลเวลำทพดผำนไปโดยปรำศจำก

ยทธศำสตรกำรพฒนำประชำธปไตยทแทจรง

นำเสยดำยทผน�ำในชวงเวลำ 85 ปทผำนมำ ไมมผใดไดวำงแผน

ยทธศำสตร เพอพฒนำระบอบประชำธปไตยตำมหลกวชำทควรจะเปน

หรออยำงนอยไดมกำรศกษำคนควำวำปจจยใดจงจะสงเสรมและสรำง

ประชำธปไตยไดอยำงแทจรง อะไรคออปสรรคตอควำมเจรญงอกงำมของ

วถชวตแบบดงกลำว และแมในปจจบน เมอพดถงกำรปฏรปกำรศกษำ กยง

ไมเกดควำมตระหนกวำ การสรางอปนสยและระบบคณคา และวฒนธรรม

ของสงคมธรรมาธปไตย คอกญแจดอกส�ำคญทจะไขปญหำคอขวดของ

สงคมไทย ในยคสงคมเปด สงคมขำวสำร

ขอคดเหลำนไมไดปรำกฏในหนงสอของฟกยำมำ สวนปจจยตวแปร

ทจะเปนกญแจไปสกำรเปลยนแปลงตำงๆ ในสงคม ฟกยำมำกไดสรปไวแลว

ในไดอำแกรม ซงผเขยนไดสอดแทรกไวในหนำ 12 ตลอดจนขอวเครำะหของ

ผเขยน ซงอำจจะแตกตำงหรอตรงกบฟกยำมำกอำจเปนได

ขอสรปของผเขยน กคอ หวใจของไดอำแกรมหนำ 12 คอ ควำมคด

ควำมเชอ และควำมศรทธำ วำอะไรถก อะไรผด ทภำษำองกฤษใชค�ำวำ

“Legitimacy” แปลวำ “ความถกตองชอบธรรม” ซงเปนกญแจดอกส�ำคญ

ทจะชกน�ำใหเกดกำรเปลยนแปลงในสงคม ดงสภำษตทวำ “ความคดเปน

บดาของการกระท�า”

กำรออกแบบยทธศำสตรของกำรเปลยนแปลง จงตองชประเดนเรอง

ความคด ซงจะตองเปนปจจยน�ำทำงวฒนธรรมของสงคม-กำรเมอง เชน

ทฤษฎใหมของพระบำทสมเดจพระปรมนทรมหำภมพลอดลยเดช เรอง

ควำมพอเพยง (ในทำงอ�ำนำจ) และกำรเผอแผ (ทำงเศรษฐกจ และ

x

กำรเมอง)

ประกำรสดทำย สมควรกลำวไวดวยวำ ชอหนงสอ “การพฒนา

การเมองทยงยน” เปนชอทคณทพยพาพร ตนตสนทร ผอ�ำนวยกำร

สถำบนนโยบำยศกษำ เปนผตงชอใหกอนทจะเขยนหนงสอจบ ทำนผอำน

ชวยอนเครำะหพจำรณำดวยวำ เนอเรองในหนงสอ กบชอหนงสอ

สอดคลองกนหรอไม หำกสอดคลองกนบวำเรำคงไดท�ำบญรวมกนมำ

แตปำงกอน จงเหนสอดคลองกน หำกอำนแลวไมสอดคลอง กขอควำม

อนเครำะหท ำนผ อ ำน ไดปรบตำมอธยำศยของทำน และทส�ำคญ

หำกทำนจะลงมอปฏบตในฐำนะเปน “change agents” – ผน�ำแหงกำร

เปลยนแปลง อนชนรนอนำคต- เจน-วำย หรอ เจน-แซด คงจะภำคภมใจท

ไดเกดมำเปนพลเมองของสงคมไทย-สงคมธรรมำธปไตย-และสงคมอำรยะ

สวสด

ดร.วชย ตนศร

กนยำยน 2560

xi

สารบญ หนำ

ค�ำน�ำจำกสถำบนนโยบำยศกษำ .............................................................................................iii

ค�ำน�ำจำกผเขยน ................................................................................................................................v

บทท 1 ประชำธปไตยทรงเรอง หรอ ประชำธปไตยทลมเหลว .....................1

บทท 2 ระบบกำรเมองและกำรปกครองทแสวงหำ ..............................................9

บทท 3 จน ประเทศแรกในโลกทสรำงรฐใหเขมแขง

และทนสมยตำมแนวทำงของแมกซ เวเบอร ....................................... 13

บทท 4 กำรประนประนอมในยคฮน ตอนตน ....................................................... 23

บทท 5 นตธรรมรฐ : องคประกอบทส�ำคญของสงคมอำรยะ ..................... 29

บทท 6 นตธรรมรฐในยโรป ............................................................................................... 35

บทท 7 กำรจ�ำกดอ�ำนำจของกษตรย และกำรปกครอง

ภำยใตกฎหมำย ...................................................................................................... 47

บทท 8 ระบบศกดนำ และกตกำของระบบ ........................................................... 57

บนทกยอเหตการณส�าคญ ทน�าไปสสงครามกลางเมอง

การจดตงสาธารณรฐ และการปฏวตอนรงโรจน ค.ศ. 1688-1689 ...... 73

บทท 9 สงครำมกลำงเมองและกำรจดตงสำธำรณรฐ ...................................... 83

บทท 10 ปฏวตทรงโรจน ค.ศ. 1688 – 1689 .....................................................107

บทท 11 ปจจยทเปนอปสรรค หรอสงเสรมระบบรฐสภำ .............................121

บทท 12 กำรสรำงรฐใหเขมแขง : ควำมส�ำคญของระบบรำชกำร ...........137

xii

สารบญหนำ

บทท 13 กำรปฏรปกำรเมองในสงคมไทย :

ปฐมบท : ควำมมหศจรรยของรฐธรรมนญฝรงเศส

(ค.ศ. 1958) ...........................................................................................................153

บทท 14 กำรปฏรปกำรเมองในสงคมไทย 2 :

กำรขจดกำรทจรตประพฤตมชอบในสงคมไทย ..............................167

บทท 15 กำรปฏรปกำรศกษำ : กำรปฏรปคน .....................................................189

ปจฉมพจน .....................................................................................................................................207

สถาบนนโยบายศกษา .........................................................................................................214

ประวตผเขยน ..............................................................................................................................225

An Abstract of the Book ..........................................................................................227

1วชย ตนศร

บทท 1

ประชาธปไตยทรงเรอง

หรอ ประชาธปไตยทลมเหลว

ทำมกลำงวกฤตแหงชำตดงทไมเคยปรำกฏมำกอน ในชวงป

พ.ศ. 2552 – 2557 เมอทงรฐบำลโดยกำรน�ำของพรรคประชำธปตย ชวงป

พ.ศ. 2552 – 2554 และรฐบำลของนำงสำวยงลกษณ ชนวตร พ.ศ. 2554

– 2557 ไมสำมำรถบรหำรงำนได ทงคณะรฐบำลเองกไมสำมำรถจะบรหำร

งำนไดตำมปกตทท�ำเนยบรฐบำลทตกไทยคฟำ ตองระเหเรรอนไปตำมท

ตำงๆ และในทสด ตวนำยกฯ ยงลกษณ กตองลำออกไป ทงรฐบำลทไมม

สทธจะเปนรฐบำลอกตอไป เรยกวำเกดสญญำกำศทำงอ�ำนำจอธปไตย

คณะทหำร (คสช.)1 น�ำโดย พลเอกประยทธ จนทรโอชำ จงประกำศ

ยดอ�ำนำจเมอวนท 22 พฤษภำคม พ.ศ. 2557 และบรหำรงำนแบบ

รฐบำลชวครำว เพอวำงพนฐำน ท�ำกำรปฏรปและรำงรฐธรรมนญใหมขนมำ

ประกำศใชจนส�ำเรจ หลงวนประกำศผลกำรลงประชำมตรบรองโดย

ประชำชนเสยงสวนมำกเกนกวำรอยละ 60 เหนชอบดวยกบรฐธรรมนญ

ฉบบน เมอวนท 7 สงหำคม พ.ศ. 2559

วำระทส�ำคญทสด หรอภำรกจทส�ำคญทสดของรฐบำลคณะ คสช.

ชดน นอกจำกจะสะสำงปญหำทเกดจำกวกฤตทำงกำรเมอง เศรษฐกจ และ

1 คสช. ยอมำจำก คณะรกษำควำมสงบแหงชำต.

2 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

สงคม จำกชวง 5 ปทแลว ยงจะตองวำงรำกฐำนเพอกำรปฏรปประเทศใน

ทกๆ มต แตทส�ำคญคอ มตทำงกำรเมองและกำรบรหำรบำนเมอง แนวคด

ขอเสนอแนะของสภำปฏรปกด หรอสภำขบเคลอนปฏรปซงมำด�ำเนนกำร

ตอกด หรอวฒสภำ ซงก�ำลงจะสรรหำจดตงกนในอนำคตน จะถกหรอผด ม

ขอด ขอเสยอยำงไร จะท�ำใหประเทศชำตของเรำมรำกฐำนทมนคงขน ม

ประชำธปไตยทจะไมลมลกคลกคลำนอกตอไป และมเศรษฐกจเขมแขง

ประชำชนพฒนำไปส กำรเปนพลเมองทรบผดชอบตอบำนเมอง และ

สมำนฉนทกนพอสมควรหรอไม จงกลำยเปนประเดนทควรใสใจอยำงยง และ

ชวยกนหำค�ำตอบ

สวนหนงของกำรแสวงหำค�ำตอบน คอขอคดทส�ำคญของนกคด

ทำงสงคมกำรเมองของสหรฐอเมรกำทำนหนง ชอวำ ฟรำนซส ฟกยำมำ

( rancis u uyama) ซงผลตผลงำนชนโบวแดง ชอวำ he rigins of

Political r er และ Political r er an Political Decay2 เปนหนงสอ

ทพยำยำมแสวงหำค�ำตอบใหแกค�ำถำมส�ำคญทสดทำงรฐศำสตรในชวงเวลำ

ตงแตทศวรรษ 1960’s จนกระทงปจจบน เปนเวลำกวำ 50 ป หรอครง

ศตวรรษมำแลว เปนค�ำตอบทในทศนะของผเขยนเหนวำเปนค�ำตอบท

สมบรณทสดเทำทจะเปนไปได และเปนค�ำตอบทนำจะตอบสนองตอปญหำ

หรอ ปมอสรพษ ทำงรฐศำสตรตงแตสมยเพลโต-อำรสโตเตล จนกระทงถง

สมยปจจบน ปมปญหำซงเปนหวใจของรฐศำสตร กคอ รปแบบกำรเมองกำร

ปกครองแบบใดจงจะเปนรปแบบทดทสด

เพลโต และอำรสโตเตล สองนกปรำชญผยงใหญในสมยทอำรยธรรม

กรกรงเรองชวง 300 - 400 ปกอนครสตศกรำช ไดเพยรพยำยำมแสวงหำ

2 rancis u uyama, e igi of olitical e . (Pro le Boo s t . In 2011), olitical e a olitical ecay. (Pro le Boo s t ., 2014).

3วชย ตนศร

ค�ำตอบในหนงสอทชำวตะวนตกยดถอเปนต�ำรำคลำสสค ไดแก “ epublic”

ของเพลโต และ “Politics” ของอำรสโตเตล ไดอรรถำธบำยขอดขอดอย

ของระบบกำรปกครอง ซงสมยนนจะมอยสำมแบบ ไดแก ระบบกำรเมอง

กำรปกครองแบบกษตรยนยม แบบอภชนำธปไตย (ขนนำงเปนใหญ) และ

แบบประชำธปไตย (ประชำชนเปนใหญ) และในทสด ในหนงสอคลำสสค

ของเพลโต ท ช อว ำ “ epubl ic” หรอท อำจแปลเป นไทยว ำ

“อตมรฐ” หรอ “สำธำรณรฐในอดมคต” เพลโต กฟนธงวำ ระบบทผม

คณธรรมหรอทเรยกวำ “Philosopher – ings “ ควรจะเปนคณะผปกครอง

มอ�ำนำจทำงกำรเมอง-กำรปกครอง จงเสนอระบบกำรศกษำอบรมโดย

เฉพำะใหแกเยำวชนผมศกยภำพของชำวกรกเปนระยะเวลำนำน ใหม

คณสมบตทส�ำคญตอกำรเมอง-กำรปกครอง ทงในดำนควำมร ควำม

กลำหำญในสนำมรบ ควำมมจตใจสง เสยสละ และด�ำรงตนเปนนกปรำชญ

ผมควำมรบผดชอบตอกำรปกครองของนครรฐ กลมนกปรำชญผปกครองน

จะเปนชนชนพเศษ มชวตควำมเปนอยรวมกนดจดงในคำยทหำร ไมม

ทรพยสมบตหรอครอบครวเปนของตนเอง เพอปองกนปญหำของกำร

สะสมทรพยสมบตและกำรเอำประโยชนใหแกครอบครวของตนเอง เปน

กำรปองกนกำรทจรตคอรรปชนในกำรบรหำรงำน

รฐในอดมคตของเพลโต อำจจะดดตำมทฤษฎ แตในภำคปฏบตนำ

จะมปญหำเชนกน อำรสโตเตล ศษยของเพลโต จงเสนอรปแบบกำรปกครอง

ทถอวำนำจะดในล�ำดบทสอง คอ ไมดเลศ แตดพอประมำณ เรยกวำ ระบบ

กำรปกครองโดยกฎหมำย หรอภำยใตกฎหมำย ค�ำวำภำยใตกฎหมำยอำจ

จะมควำมหมำยใกลเคยงทสดกบจดมงหมำยของอำรสโตเตล

กำรทอำรสโตเตล เสนอแนวคดระบบกำรปกครองภำยใตกฎหมำย

กเพรำะอำรสโตเตล เชอวำมนษยเรำนน ไมว ำจะฝกฝนตนเองใหม

4 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

คณธรรมอยำงไร แตกยงไมสำมำรถรกษำคณธรรมไวไดสม�ำเสมอตลอดไป

มโอกำสออนไหว ผดพลำดเสมอ แตหำกใชกฎหมำยปกครอง อยำงนอย

กยงจะมหลกกำรทดแนชดและทกคนเขำใจ ซงนำจะยตธรรมกบทกๆ คนท

ตองพงปฏบตเหมอนๆ กน แมวำกฎหมำยจะเขยนละเอยดถงสถำนกำรณ

ตำงๆ ทกๆ สถำนกำรณไมได และอำจไมมมำตรฐำนเทยบเทำคณธรรมกตำม

อำรสโตเตล จงเรยกกำรปกครองภำยใตกฎหมำยวำ เปนระบบ “Secon

Best” ดอนดบสอง แตสำมำรถน�ำไปปฏบตได ชำวยโรปตะวนตก โดยเฉพำะ

องกฤษ จงมกยดถอแนวของอำรสโตเตล

อยำงไรกตำม แมวำระบบกำรปกครองภำยใตกฎหมำยจะมควำม

ส�ำคญ อำรสโตเตลกยงตองคดแกไขปญหำส�ำคญซงด�ำรงอยอยำงสม�ำเสมอ

ในทกๆ กำรปกครอง ไมวำจะเปนระบบกษตรย ระบบอภชนำธปไตย และ

ระบบประชำธปไตย ปญหำทวำนนเกดจำกควำมเสอมทำงศลธรรม และกำร

ประพฤตปฏบตของผมอ�ำนำจ ซงดงททกคนทรำบ “อ�ำนำจท�ำใหคนเสอม”

และอำรสโตเตล กทรำบดในธรรมชำตของมนษยและปรำกฏกำรณน จงได

เสนอรปแบบกำรปกครองแบบผสมผสำน ซงทำนเรยกวำ “รฐธรรมนญ

รปผสม” ( i e onstitution) ไดแก รปแบบกษตรยนยม ซงมบคคล

ผเดยวมอ�ำนำจสงสด ควรจะตอง ผสมกบระบบขนนาง ซงจะกอใหเกดกำร

คำนอ�ำนำจซงกนและกน และรปแบบผสมระหวางระบบขนนาง (มอ�ำนำจ)

ผสมกบรปแบบประชาธปไตย (ทประชำชนมอ�ำนำจ) อำรสโตเตล จงเรยก

รปแบบตำงๆ นวำ รฐธรรมนญแบบผสม ( i e onstitution)3

โดยสรป ทงเพลโต และอำรสโตเตล ตำงเขำใจดวำ ระบบกำร

ปกครองของกรกสมยนนมปญหำ ไมวำจะเปนระบบกษตรย หรอระบบ

3 Geprge H.Sabine, i to y of olitical eo y. ( eorge G. Harrap o. t ., 1937), p. 78-80 an chapters 425.

5วชย ตนศร

อภชนำธปไตย หรอประชำธปไตย รฐเอเธนสจงลมสลำยในชวงป 431 กอน

ครสตศกรำช ทงน เพรำะระบอบประชำธปไตยแบบสดโตงนนเอง ทสงเสรม

ใหเกดเผดจกำร ดวยแรงสนบสนนของฝงชน ในภำษำองกฤษมกเรยกกนวำ

Populist Democracy หรอ Populism

อยำงไรกตำม กำรศกษำรฐศำสตรในยคหลงสงครำมโลกครงท 2

โดยเฉพำะในยคสงครำมเยน และยคกำรพฒนำเศรษฐกจหลงสงครำมเกำหล

นกรฐศำสตรอเมรกนเรมสนใจระบบกำรเมองของประเทศในโลกทสำม

(ประเทศดอยพฒนำ และก�ำลงพฒนำ) ฉะนน จงเรมโฟกสไปทกระบวนกำร

พฒนำ กำรบรหำร และกำรเมอง แตดวย อคต หม คอ อคตของกลม

“Positivist” (หรอ mpiricists) ซงหนมำนยมกำรศกษำหำขอมลตำมหลก

วทยำศำสตร โดยกระบวนกำรทดลอง หรอทำงสถตเปรยบเทยบ และไดหน

หลงใหแกปรชญำกำรเมองสมยคลำสสค ฉะนน นกคดทฤษฎทำงกำรเมอง

จงไดรบอทธพลจำกนกสงคมวทยำ มำนษยวทยำ และนกพฤตกรรมศำสตร

และพยำยำมจะแสวงหำทฤษฎใหมในกำรก�ำหนดรปแบบกำรเมองทพฒนำ

“ e elo e olity” และพยำยำมจะคนหำองคประกอบของระบบ

กำรเมองทพฒนำโดยปรำศจำก อคตทางวฒนธรรมของชนชาตตนเอง คอ

ใหไกลจำกควำมเปน ตะวนตก หรอ ตะวนออก ใหมำกทสด จงเกดกำร

เสนอแนวคดค�ำนยำมและคณลกษณะของระบบกำรเมองทพฒนำมำกมำย

หลำยแบบ จนในทสด ใน ค.ศ. 1968 เกดมกำรพมพหนงสอของศำสตรำจำรย

แซมมวล ฮนตงตน (Samuel P. Huntington) ชอ Political r er in

hanging Societies ไดสรำงควำมฮอฮำและกอกระแสของควำมคดท

คอนขำงเปนทำงลบตอแนวคดดงเดมของนกรฐศำสตรชำวอเมรกน ซงเพยร

พยำยำมจะเสนอรปแบบกำรพฒนำตำมต�ำรำของชำวตะวนตกใหแกประเทศ

ก�ำลงพฒนำทงหลำยในเอเชย และอำฟรกำ

6 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ขอสรปทส�ำคญของศำสตรำจำรยแซมมวล ฮนตงตน กคอ ประเทศ

ทก�ำลงพฒนำเหลำน ขณะทก�ำลงสรำงหรออย ในกระบวนกำรพฒนำ

เศรษฐกจและกำรเมองของตนนน ตองประสบควำมลมเหลว เพรำะ

สถำบนทำงกำรเมอง ไดแก ระบบรฐสภำ คณะรฐมนตร ระบบกำรเลอกตง

ระบบศำลยตธรรม ฯลฯ เหลำน แมจะพยำยำมเลยนแบบชำวตะวนตก

แตกตองลมเหลว หรอลมลกคลกคลำนอยเสมอ จำกปรำกฏกำรณกำร

เดนขบวนของบรรดำนกศกษำ และกำรปฏวตรฐประหำร ทงน เพรำะ

สำเหตหลก คอ ประเทศเหลำนหรอสงคมของประเทศเหลำน ขำดระบบ

คณคำทสนบสนน ยดเหนยว สถำบนกำรเมองเหลำนอยำงแทจรง หรอ

นยหนง องคกรทำงกำรเมองทจดตงตำมรฐธรรมนญทรำงขน ขาดความเปน

สถาบนทางการเมองและสงคม นนคอ สงคมไมไดใหคณคำและยดเหนยว

หรอแมแตจะยอมสละชวต เพอปกปองสถำบนเหลำน ฉะนน จะรำง

รฐธรรมนญ เพอจดตงรฐสภำ และรงสรรคระบบกำรเลอกตงมำสกกแบบ

องคกรทำงกำรเมองเหลำนกไมสำมำรถจะด�ำรงอยไดอยำงยงยน ยงไมฝง

รำกลกในสงคมและจตวญญำณของสงคมนนๆ

ความเปนสถาบน หรอ ระบบคณคา ทสนบสนนควำมเปนสถำบน

จงมควำมส�ำคญอนดบหนง

นคอขอสรปอยำงสนทสด และทท�ำใหเกดควำมปนปวนในวงกำร

รฐศำสตรสหรฐอเมรกำอยชวระยะหนง

บดน ศษยเอกคนส�ำคญของศำสตรำจำรยฮนตงตน ดร.ฟรำนซส

ฟกยำมำ (Dr. rancis u uyama) นอกจำกเผยแพรแนวคดหลกของ

ผเปนอำจำรยแลว ยงไดผลตผลงำนชนเอกของทำนเอง ชอวำ he rigins

of Political r er และ Political r er an Political Decay ใน

ค.ศ. 2011 และ 2014 ตำมล�ำดบ กอนหนำน ฟรำนซส ฟกยำมำ ไดสรำง

7วชย ตนศร

ชอเสยงกระฉอนโลกมำบำงแลว โดยตพมพหนงสอ ชอวำ “ he n of

History”

ขอเสนอของฟรำนสซส ฟกยำมำ เรองระบบกำรเมองกำรปกครอง

ทพฒนำคออยำงไร และขอเสนอของทำนสอดคลองกบควำมเปนจรงใน

ประวตศำสตรกำรเมองกำรปกครองหรอไม และหำกสอดคลองกบ

ควำมเปนจรง ยงจะสำมำรถเปนดวงประทปสองทำงใหบรรดำนกปฏรป

กำรเมองกำรปกครองทโหยหำรปแบบและแกนสำระไดหรอไม อยำงไร

ค�ำตอบของนกคดผ น นำจะเปนสวนหนงและสวนส�ำคญของค�ำตอบ

ทพวกเรำแสวงหำ จงสมควรใหเวลำตอขอคดของทำนตำมแตเวลำ

และโอกำสจะอ�ำนวย

8 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

9วชย ตนศร

บทท 2

ระบบการเมองและการปกครองทแสวงหา

ฟกยำมำ เรมตนดวยแนวคดทว ำ ระบอบประชำธปไตยแบบ

เลอกตงนน แมจะเปนเปำหมำยของกำรแสวงหำของบรรดำประเทศ

ทก�ำลงพฒนำทงหลำย และแมวำจะประกอบดวยหลกกำรทส�ำคญ คอ

อ�ำนำจอธปไตยเปนของปวงชน หรอมำจำกปวงชน และทส�ำคญ รฐบำลท

จดตงขนนน จะตองรบผดชอบตอประชำชน (accountability) แตระบอบ

ประชำธปไตยดงกลำว กอำจประสบควำมลมเหลว และน�ำประเทศชำตไป

สควำมหำยนะได หำกระบบกำรบรหำรกำรปกครองของรฐขำดประสทธภำพ

ออนแอ และผกรอน ดวยขบวนกำรทจรตคอรรปชน ตลอดจนกำรบงคบใช

กฎหมำยลมเหลว ฉะนน ปจจยตวแปรทส�ำคญ ซงฟกยำมำ ใชค�ำวำ รฐ หรอ

“State” นน จงมควำมส�ำคญอยำงยงยวด

ในใจของฟกยำมำ หำกจะเดำไมผด ประเทศใดทขำดรฐทเขมแขง

แมวำจะมระบอบประชำธปไตย กยงจะประสบควำมหำยนะและควำมเสอม

ถอยในทสด รฐทเขมแขง ซงฟกยำมำ หมำยถงกลไกกำรปกครองและขอบเขต

ของอ�ำนำจรฐ และกำรบงคบใชกฎหมำย ตำมนยำมและแนวคดของแมกซ

เวเบอร จงนำจะมควำมส�ำคญอนดบหนง กอนควำมเปนประชำธปไตย

เสยอก

ค�ำวำ “รฐทเขมแขง” อำจจะยงไมจ�ำเปนทจะตองอธบำยรำยละเอยด

ขณะน โดยเฉพำะกบผอำนซงไดมประสบกำรณชวง 9 – 10 ป ของ

10 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ทศวรรษน ทค�ำวำ “ aile State” หรอ “รฐทลมเหลว” ดจะแจมชดใน

จนตนำกำรของชำวไทยแทบทกคน

แตทนำสนใจในบรบทของกำรพฒนำกำรเมอง ตำมทฟกยำมำ

พยำยำมจะน�ำเสนอ รฐทเขมแขง ยกตวอยำงเชน สำธำรณรฐประชำชนจน

และประเทศอนๆ ในเอเชยบรพำ เชน ญปน เกำหลใต สงคโปร รฐเหลำน

ลวนแลวแตเปนรฐทเขมแขง ควำมเจรญเตบโตทำงเศรษฐกจและควำมมนคง

และเสถยรภำพทำงกำรเมอง จงดจะโดดเดนกวำประเทศอนๆ ในภมภำค

เดยวกน ซงอำจจะมงเปำหมำยควำมเปนประชำธปไตยคอนขำงมำก แต

กลไกกำรปกครองของรฐคอนขำงออนแอ โดยดตวชวดงำยๆ จำกดชนกำร

ทจรตคอรรปชน เปนตน

นอกจำกควำมเปนรฐทเขมแขงแลว ระบอบประชำธปไตยจะรงเรอง

และสมบรณแบบ จ�ำตองยดหลกของนตธรรมรฐ หรอ Rule of Law

ควำมหมำยของหลกนตธรรมรฐ หรอ ule of aw คออยำงไร จะไดอธบำย

ขยำยควำมตอไป แตในเบองตนนน เพยงใครจะชวำ บำงระบบทอำงวำเปน

ประชำธปไตย แตอำจจะขำดหลกของนตรฐหรอนตธรรมรฐ และหลกกำรน

มควำมหมำยอยำงไร และมควำมส�ำคญตอเสถยรภำพและควำมเจรญรงเรอง

ของสงคมประเทศนนอยำงไร เปนประเดนทนำสนใจเปนอยำงยง

โดยสรป เบองตน ฟกยำมำ อำจจะสรปแนวคดวำระบบกำรเมอง

กำรปกครองทพฒนำ จะตองประกอบดวย 3 องคประกอบ คอ ระบบ

ประชาธปไตย (แบบเลอกตง) รฐทเขมแขง มประสทธภาพ และหลก

นตธรรมรฐ คอ จะมเฉพำะระบบหนงระบบใดไมได หรอหำกมเฉพำะระบบ

หนงระบบใด กจะยงเรยกวำเปนระบบกำรเมองกำรปกครองทพฒนำ

สมบรณแบบมได เปำหมำยของกำรพฒนำส�ำหรบนกปฏรปกำรเมองจงตอง

พจำรณำทง 3 อนระบบ

11วชย ตนศร

นอกจำกตวแปร 3 ประกำรดงกลำวน ซงเปนหวใจของหนงสอหรอ

ขอคดของหนงสอทง 2 เลมนแลว กรอบทฤษฎ หรอโมเดล ของระบบกำร

พฒนำกำรเมอง ยงประกอบดวยตวแปรอนๆ อก 3 ตวแปร ไดแก ระบบ

เศรษฐกจ ซงในไดอำแกรม หนำ 12 ดเหมอนจะเปนผลลพธของควำม

เปนรฐทเขมแขงและมประสทธภำพ และจำกผลของกำรขยำยตว หรอควำม

เจรญเตบโตทำงเศรษฐกจ เชน สงคมเกษตรไดเกดกำรปฏวตอตสำหกรรม

เชน องกฤษในครสตศตวรรษท 18 ท�ำใหเกดกำรเปลยนแปลงทำงสงคม ท

เรยกวำ “ ocial o ili atio ” อำจแปลวำ ขบวนกำรเคลอนยำย และ

ขยบฐำนะทำงสงคมของประชำกรสวนใหญของประเทศ มผลใหเกดชนชน

ใหมๆ และควำมตนตวทำงสงคม น�ำไปสกำรเปลยนแปลงทำงกำรเมองจำก

ระบอบเดม ใหกลำยเปน ระบอบประชำธปไตย ดงไดอำแกรม หนำ 12

สองตวแปรดงกลำว คอ ระบบเศรษฐกจ และระบบกำรเคลอนยำย

ขยบฐำนะทำงชนชน และตนตวทำงสงคม ฟกยำมำไมไดอธบำยรำยละเอยด

มำกนก และทส�ำคญ ยงมปจจยตวแปรท 6 ซงอยใจกลำงของโมเดลน ท

ฟกยำมำ เรยกวำ “แนวคด/ควำมคด วำอะไรเปนสงทชอบธรรม” (I ea/

egitimacy) ซงมผลกระทบตอระบบ/กระบวนกำรประชำธปไตย หลก

นตธรรม และระบบกำรปกครองของรฐ ตำมแนวคดของผเขยน (ดร.วชย

ตนศร) ควำมนกคดของผคนในสงคมมผลตอเสนทำงและกระบวนกำรพฒนำ

ของทง 3 ตวแปรดงกลำว และตอกำรขบเคลอนในสงคม (Social obiliza-

tion) ขำดซงตวแปรเรองกระแสควำมคดและระบบคณคำวำอะไรชอบธรรม/

ไมชอบธรรม กำรขบเคลอนในตวแปรอนๆ กคงไปไมถงไหน ฟกยำมำ ไดยก

ตวอยำงของอทธพลของศำสนำทเปนปจจยตวแปรส�ำคญทท�ำใหเกดกำร

รวมตวของเผำอำหรบจำกทะเลทรำย ใหกลำยเปนผ พชตและจดตง

อำณำจกรและจกรวรรดแมมลก ( amlu s) ในอยปต และจกรวรรด

12 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ออกโตมน (ตรก) ในศตวรรษท 16 ไดกลำวถงศำสนำพรำหมณของอนเดย

ทมสวนส�ำคญ ท�ำใหเกดชนชนวรรณะ ซงทกวนนยงก�ำจดออกไปไมไดจำก

สงคมกำรเมองของสำธำรณรฐอนเดย ศรทธำหรอควำมเชอทำงศำสนำ และ

อดมกำรณทำงกำรเมอง จงเปนตวแปรส�ำคญทำงกำรเมอง และอำจจะเปน

ตวแปรทส�ำคญทสดดงจะไดกลำวตอไป

ไดอาแกรม ime io of e elo me t

ทมำ : หนง อ หนา

In short, different polities may follow different routes to their destinations, depending on historical and political circumstances of each individual polity. However a strong state if it precedes parliamentary democracy might ensure a successful democracy like Germany which evolved from a strong, bureaucratic state of Prussia, become a Parliamentary democracy after the 1st World War.

Moreover, the dynamic of the system is derived from the interaction among different factors such as Economic Growth, social mobilization, ideas/ legitimacy, State building, rule of law, and democracy, as shown in the figure below

For example, economic growth leads to social mobility, creating new social classes, e.g. middle-class which in turn impacts on “democracy”. In all these processes, the center piece should be the “ideas”, regarding what is legitimate, what is just, and what should bring prosperity to mankind.

Economic Growth Social Mobilization

Ideas / Legitimacy

State Building Rule of Law Democracy

13วชย ตนศร

บทท 3

จน ประเทศแรก นโลกทสรางรฐ หเขมแขงและทนสมยตามแนวทางของแมก เวเบอร

ผอำนคงจะประหลำดใจมใชนอย หำกมใครกลำววำ จนเปนประเทศ

แรกในโลกทสรำงรฐใหเขมแขงตำมแนวคด ทฤษฎของแมกซ เวเบอร ( a

eber) ในบรรดำประเทศตำงๆ ทวโลก หำกจะใหเดำวำประเทศใดเปน

ประเทศแรกทพฒนำระบบกำรปกครองของตนเอง เขำสรปแบบแนวคดของ

แมกซ เวเบอร ผ คนสวนมำกอำจจะนกถงฝรงเศส เพรำะค นเคยกบ

ประวตศำสตรกำรปฏวตในฝรงเศส ค.ศ. 1789 และบงเกดจกรวรรดนโป

เลยน เมอ ค.ศ. 1802 หรอบำงทำนทดมด�ำกบประวตศำสตรองกฤษ และ

คนเคยกบระบบรฐสภำขององกฤษ กอำจจะเดำวำองกฤษเปนประเทศแรกๆ

ทเขำสวถทำงของระบบกำรบรหำรกำรปกครองททนสมย แตกอำจจะมบำง

ทำนซงคนเคยกบผลงำนของแมกซ เวเบอร อำจจะสรปไดจำกกำรทแมกซ

เวเบอรเปนชำวเยอรมน ฉะนน กคงตองมควำมคดเรองรปแบบของเยอรมน

เปนแบบอยำง ซงแนวคดหลงน ดจะใกลกบควำมเปนจรง แตหำกจะให

ชดเจน กคงตองกลำววำ แมกซ เวเบอร ดแบบอยำงของปรสเซย (Prussia)

เปนจดก�ำเนดของรฐททนสมยและเขมแขง ปรสเซยนน คอรฐตวตงตวตใน

กำรรวมเยอรมนเปนหนงเดยวในยโรป แตค�ำตอบของฟกยำมำ กคอ จน ท

เปนประเทศแรกทปรบตวเขำกบรปแบบททนสมย ซงคอนขำงจะตรงตำม

แนวคดของแมกซ เวเบอร

14 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ประเดนมใชวำจนท�ำไดส�ำเรจดกวำประเทศอนๆ หรอไม เพรำะ

ควำมส�ำเรจหรอควำมลมเหลวดจะเปนสวนหนงทอำจแยกไมออกจำก

ววฒนำกำรของเหตกำรณแตละยคสมย ประเดนคอ เหตใดจนจงคดปฏรป

ระบบกำรเมองกำรปกครอง และกำรเศรษฐกจ-สงคม ใหมควำมทนสมย

ตงแตเมอ 2,000 กวำปมำแลว หรอประมำณ 221 ปกอนครสตศกรำช

เมอจนซฮองเต สำมำรถรวมรฐทง 7 (ซงรบพงกนมำมหยดหยอน) ไวไดใน

ปนน

กอนอน ควรจะอธบำยเพมเตมอยำงรวบรดทสดวำ หลกคดของ

แมกซ เวเบอร นน คออยำงไร ประการแรก แมกซ เวเบอร นยำม “รฐ” วำ

คอ องคกรทางการเมองทมอ�านาจอธปไตยเหนอดนแดน ในขอบเขตของ

รฐนน ซงประชำชนทกคนในรฐนน จะตองอยใตอ�ำนำจนโดยเสมอภำคกน

ทกๆ คน และรฐทเขมแขง กคอ รฐทมระบบการบรหารราชการตามแบบ

ททานเรยกวา ระบบ u eauc acy คอ มสายของการบงคบบญชาจำก

เบองบนสเบองลำง มกำรก�ำหนดบทบาทหนาทของงานแตละระดบไว

ชดเจน และ ชระบบคณธรรมความสามารถ ในกำรคดเลอก-แตงตงบคคล

ตำมล�ำดบอำวโสและคณธรรมควำมสำมำรถดงกลำว

แมกซ เวเบอร ใหควำมส�ำคญกบระบบ “ u eauc acy” ดงกลำว

วำเปรยบเสมอนเครองมอของกำรบรหำรรำชกำรใหเปนไปตำมวตถประสงค

ของรฐ หรอผก�ำหนดนโยบำยของรฐ และผปฏบตงำนกเปรยบเสมอน

เครองจกรกลทจะตองปฏบตงำนดวยควำมสำมำรถ ประสทธภำพ และ

หำงไกลจำกระบบอปถมภ เครอญำต พวกพอง เปำหมำยขององคกรเปน

เปำหมำยทศกดสทธ เจำหนำทไมสำมำรถจะเบยงเบนไปเปนอยำงอน

ฉะนน ระบบรำชกำรและรฐทเขมแขง จงมลกษณะของรฐทมอ�ำนำจ

รวมศนย ทระบลกษณะงำนในแตละระดบไวชดเจน และเจำหนำทมทกษะ

15วชย ตนศร

ควำมสำมำรถเหมำะสมกบต�ำแหนง และไมมระบบอปถมภ ไมมระบบ

คอรรปชน และประสทธผล-ประสทธภำพ คอตวชวดทส�ำคญ

รปแบบของรฐทมอ�ำนำจอธปไตยเหนอดนแดนและระบบกำร

บรหำรรำชกำร แบบ “Bureaucracy” ตำมแนวคดของแมกซ เวเบอร นน

ถอวำเปนองคประกอบส�ำคญของรฐททนสมยในยคสมยใหม ซงแมกซ

เวเบอร ถอวาปรสเ ยเปนรฐแรกทปรบกลไกการบรหารตามแนวทางน

ตงแตครสตศตวรรษท 18

ฟกยำมำ แสดงควำมประหลำดใจทแมกซ เวเบอร มองขำมจนสมย

โบรำณ ในปลายสมยราชวงศโจวตะวนออก ประมำณศตวรรษท 3 กอน

ครสตศกรำช ซงเกดสงครำมระหวำงรฐทงเจดในแผนดนจนในยคนน จนใน

ทสดรฐฉนไดกลำยเปนผชนะ และรวบรวมรฐทงเจดเปนจกรวรรดเดยวกน

ภำยใตอ�ำนำจกำรปกครองของจนซฮองเต จกรพรรดผโหดรำยและชงชง

ของรำษฎร ในป 221 กอนครสตศกรำช1

ควรจะกลำวไวเปนเบองตนเสยกอนวำ แผนดนจนกอนทจะรวมกน

ไดเปนจกรวรรดเดยวกน ในสมยจนซฮองเต ในป 221 กอนครสตศกรำช

นน แผนดนจนประกอบดวยรฐหรอนคร ซงเปนอสระและรบพงกนไมหยด

หยอนจ�ำนวนมำกมำยอยำงไมนำเชอ ในยครำชวงศเซย ( ia) ประมำณ

2,000 ปกอนครสตศตวรรษ มนครรฐหรอแวนแควนตำงๆ จ�ำนวนถง

3,000 แหง ทเปนอสระและตอสชวงชงควำมเปนใหญ ตอมำถงสมยรำชวงศ

ซง (Shang) จ�ำนวนรฐหรอนครอสระลดลงเหลอ 1,800 แหง ตอมำอก

ในสมยรำชวงศโจวตะวนตก จ�ำนวนดงกลำวลดลงเหลอ 170 แหง และ

1 เขยน ธระวทย, ววฒนาการการปกครองของจน, พมพครงท 3 (กรงเทพฯ : สถำบน เอเชยศกษำ, จ ำลงกรณมหำวทยำลย 2547), 14.

16 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

สมยรำชวงศโจวตะวนออก ลดลงเหลอ 23 แหง จนกระทงเหลอเพยง 7 รฐ

ทเรยกกนวำยคสมย “ a i g tate ” (475 – 211 กอนครสตศกรำช)

ซงมฉน ( in) เปนรฐหนงใน 7 รฐน และจำกผลกำรปฏรประบบกำรทหำร

และกำรปกครอง ฯลฯ ภำยในรฐฉน สมยจนออง ตลอดจนกำรด�ำเนนงำน

กำรทตทชำญฉลำด ทสงผลใหรฐฉนสำมำรถรวมรฐอนๆ ทเหลอไวเปน

จกรวรรดเดยวกน เปนจงกวอ (หรอ ตงกก) เปนครงแรกในประวตศำสตรจน

นโยบำยกำรปฏรปของจนออง ในยคสมย arring States (สงครำม

7 รฐ) นน ประกอบดวย การปฏรปทางการทหาร การปกครอง เศรษฐกจ

และสงคม อำจจะเรยกวำเปนกำรปฏวตสงคมอยำงขนำนใหญ และปรชญำ

อดมกำรณ ซงเปนแกนหลกของกำรปฏรป – ปฏวต ครงน คอ อดมการณ

ของลทธนตนยม (Legali m) ซง หน เฟย จอ (Han ei zu) เปนผ

เผยแพรคนส�ำคญในสมยตอมำ แตผ กรยทำงเบองตนในภำคปฏบตคอ

ซง หยำง (Shang ang) มหำอ�ำมำตยทปรกษำของจนออง2

หลกคดทส�ำคญของซง หยำง มด วยกน 2 ประกำร กคอ

ประการแรก ซง หยำง มทศนะตอควำมเปนมนษยวำ โดยพนฐำนเปน

สตวเศรษฐกจ คอ มองผลประโยชนทำงวตถธรรมเปนหลก หรอนยหนง

แรงจงใจทำงผลประโยชนทำงวตถ (ลำภ ยศ สรรเสรญ) เปนหลกส�ำคญท

ควบคมควำมประพฤต ฉะนน หำกรฐ หรอ ระบบกำรปกครอง ออกแบบ

ระบบทก�ำหนดผลตอบแทนและบทลงโทษใหเปนรปธรรม กสำมำรถ

ปกครองผใตบงคบบญชำได แตทส�ำคญ ตองบงคบใชหลกเกณฑนอยำง

เสมอภำค คอ ตองไมน�ำเอำประเดนดำนเครอญำตเขำมำเปนอปสรรค

กดขวำง เชน ในกระบวนกำรแตงตงขำรำชกำรในต�ำแหนงตำงๆ

2 rancis u uyama, e igi of olitical e , บทท 8 he Great Han System.

17วชย ตนศร

ประการทสอง ซง หยำง มความเชอและศรทธา นการ ชก หมาย

เพอบงคบ หมนษยประพ ตตามแนวทางทตองการ จำกบทใหคณใหโทษ

แนวทำงนตนยมน ไมเหนดวย หรอ ขดแยงกบแนวคดและศรทธำของปรชญำ

ขงจอ ซงเรมมอทธพลตอควำมนกคดของชำวจนในชวง 500 ปกอนครสตกำล

ลทธขงจอแขนงหนง (เมงจอ) เชอวำมนษยเกดมำเปนคนดโดยธรรมชำต

ขณะทเปำหมำยของค�ำสอนของขงจอ ผเปนอำจำรยเนนไปท การท�าหนาท

ตามบทบาทของตนเอง หดทสด ดงค�ำกลำวทวำ “ขอ หผปกครองจงเปน

ผปกครอง ขาแผนดนเปนขาแผนดน บดาเปนบดา และบตรเปนบตร”

ลทธขงจอจงใหควำมส�ำคญแกระบบครอบครว สงเสรมควำมกตญ กตเวท

กำรบชำบรรพบรษ ดงค�ำกลำวทวำ “เมอชวตครอบครวไดรบการจดวนย

แลว ชวตชาตยอมไดรบการจดระเบยบ แลวความสงบสขยอมมาสโลก”

ลทธขงจอ จงมศรทธำในกระบวนกำรอบรมและกำรใหกำรศกษำแกมนษย

โดยถอหลกวำกำรเขำถงแกนควำมจรงจะชวยใหมนษยประพฤตถกตองตำม

ท�ำนองครองธรรม ขณะทลทธนตนยมตำมทหน เฟย จอ (Han ei zu)

เปนผเผยแพรลทธ ใหควำมส�ำคญแกกำรออกกฎเกณฑและกฎหมำย เพอ

บงคบควำมประพฤตของมนษย

จำกหลกสมมต 2 ประกำรน ซง หยำง จงด�ำเนนกำรปฏรประบบ

กำรทหำร กำรสงครำม และกำรบรหำรดำนพลเรอน ตลอดจนกำรปฏรป

กำรถอครองทดน ระบบภำษ ฯลฯ โดยรำยละเอยดสรปยอดงน

1. การปฏรปการทหารและยทธศาสตรการสงคราม ไดลดควำม

ส�ำคญของกำรใชรถศก (chariot) ซงเปนองคประกอบสวนส�ำคญ

ของกำรสบประยทธ ในสมยรำชวงศซง และรำชวงศโจว และหน

มำใหควำมส�ำคญแกกำรใชทหารมา (อศวน) และทหารราบ

(พลธน) เปนยทธศำสตรหลกของกำรรบ มผลใหตองฝกหด

18 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ทหำรและเกณฑก�ำลงคนมำกขน ขณะเดยวกน กจะลดควำม

ส�ำคญของขนนำง-ผมฐำนะทจะใชรถศก

ยทธศำสตรกำรสงครำมแบบใหม จงน�ำไปสกำรจดระบบ

กำรคดสรร และฝกหดทหำรและผบงคบบญชำระดบตำงๆ

2. การปฏรประบบการบรหารการปกครอง โดยยกเลกระบบ

อภสทธ และการสบทอดต�าแหนงตามสายเลอดและตระกล

และ ชระบบคณธรรม ( e it y tem) แทน โดยจ�าแนก

ขาราชการออกเปน 20 ระดบ ทจะตองคดสรรผคนจาก

พนฐานความรความสามารถ และคณธรรม และโดยเฉพำะ

ในพนทพรมแดน กจะเนนควำมสำมำรถทำงกำรทหำรและ

กำรรบ ตลอดจนกำรจดระบบตอบแทนขำรำชกำรเหลำนดวย

ทรพยศฤงคำรตำงๆ ตำมล�ำดบควำมเหมำะสม และทส�ำคญ

ต�ำแหนงทำงรำชกำรเหลำน เปนต�ำแหนงทไมอำจเปนมรดก

ตกทอดไปสลกหลำนได เมอวำงลงกตองคดสรรและแตงตง

กนใหม

3. การปฏรปการถอครองทดน ระบบเดมในรำชวงศโจว พระมหำ-

กษตรยจดสรรทดนใหแกขนนำงเปนผนขนำดใหญนอยตำม

บรรดำศกด และขนนำงกน�ำทดนเหลำนนมำแจกจำยใหแก

ชำวนำในระบบทเรยกวำ “ ell- el y tem” ทแปลวำ

ระบบ “บอนา” ซงแบงทดนออกเปน 9 สวนเทำๆ กน ดงรป

X

19วชย ตนศร

แตละสวนมเนอท 1 ตำรำงล (1 ล 630 หลำ) สวนทอยตรง

กลำงเปนทสำธำรณะ และ 8 สวนทอยรอบๆ แบงใหแตละ

ครอบครวสำมญชนท�ำประโยชนจำกกำรเพำะปลก และแตละ

ครอบครวตอบแทนขนนำงผครอบครองทดนผนน โดยชวยกน

เพำะปลกใหเจำของทดนในทสำธำรณะดงกลำว

ขนนำงจงไดประโยชนโดยตรงจำกระบบกำรถอครองทดน

แบบน สวนพระเจำแผนดนกไดประโยชนตรงทขนนำงจะชวย

เปนก�ำลงรบและก�ำลงในกำรบรหำรบำนเมอง

ซง หยำง จงเสนอใหปฏรประบบกำรถอครองทดน โดยเลก

ระบบบอนา ใหจนออง แจกจำยใหแกชำวนำโดยตรง โดยไมตอง

ผำนขนนำง เพอแตละครอบครวจะไดจำยภำษทดนโดยตรง

ใหแกรฐ เปำหมำยคอกำรเพมรำยไดใหแกรฐ

4. นอกจำกนน ซง หยำง ไดออกมำตรกำรเกบภำษ “ oll ta ”

จำกผชำยทบรรลนตภำวะ เพอสนบสนนปฏบตกำรทำงทหำร

และยงกวำนน ยงออกมำตรกำรบงคบใหแตละครอบครวซงม

บตรชำยหลำยๆ คน ตองกระจำยใหบตรชำยเหลำน เมอบรรล

นตภำวะใหแยกครอบครวในลกษณะครอบครวเดยว (Nucleus

family) เพอขจดอดมกำรณและขนบธรรมเนยมตำมคตธรรม

ของลทธขงจอ

5. ประการสดทาย มำตรกำรทสรำงควำมอดอดแกประชำชน คอ

มำตรกำรจดระเบยบครอบครว โดยใหจดกลมครอบครว โดยรวม

10 ครอบครว เปนหนงกลม และมอบภำรกจใหสมำชกภำยใน

กลมคอยสอดสองดแลกจกำรภำยในกลม โดยเฉพำะจะตอง

รำยงำนกรณเกดอำชญำกรรมภำยในกลม มฉะนนจะถกลงโทษ

20 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

กำรปฏรปทำงกำรบรหำรเศรษฐกจและสงคมทรฐฉนด�ำเนนกำร

ดงกลำว ยอมมผลตอกำรสรำงควำมเขมแขงของรฐเหนอรฐอนๆ อก 6 รฐท

เปนคแขง แตล�ำพง ควำมเขมแขงดำนกำรทหำรดงกลำวกมอำจเอำชนะ

หรอรวบรวมแควนทง 7 ไวเปนจกรวรรดเดยวกนไดตำมควำมใฝฝนของแตละ

รำชวงศ รฐทง 6 ทเหลอ เมอเหนรฐฉนเขมแขง กเดนยทธศำสตรผนกก�ำลง

กนเพอตอตำนรฐฉน แตดวยควำมเดดเดยวของจนออง และมหำอ�ำมำตย

หลซอ เดนเกมสกำรทตและเกมสวสสกำรพรำหมณ ท�ำใหรฐเหลำนน

แตกแยกและถกกลนกนโดยรฐฉน ตำมล�ำดบ คอ รฐจำว (228 ปกอนครสต

ศกรำช), รฐวย (225 ปกอนครสตศกรำช), รฐฉ (223 ปกอนครสตศกรำช)

และรฐเยยน (222 ปกอนครสตศกรำช) และในทสดรฐฉ กตกมำอยใน

ครอบครองของรฐฉน (221 ปกอนครสตศกรำช)3

เมอไดรวบรวมทง 7 รฐไวเปนรำชอำณำจกรอนเดยวกนแลว จนออง

กสถำปนำรำชวงศใหม พระองคทรงเปนจกรพรรดสมญำนำมวำ จนซฮองเต

จกรพรรดแหงแผนดนจงกก และยำยเมองหลวงไปทเซยนหยำง ( ianyang)

ในป 221 กอนครสตศกรำช และไดปรบระบบกำรบรหำรและกำรทหำรใน

รฐอนๆ ใหเปนบรรทดฐำนเดยวกนกบรฐฉน โดยเฉพำะกำรเลกลมระบบกำร

ถอทดนแบบศกดนำ และกำรปกครองตำมลทธธรรมเนยมของระบอบ

ศกดนำ แตใหยดถอแนวทำงใหม ซงมหำอ�ำมำตยหลซอ ( i Si) (ผมำแทน

มหำอ�ำมำตยซง หยำง) ไดกรำบทลเสนอ กลำวคอ ไดจดกำรปกครองตำม

แบบใหม โดยแบงจกรวรรดเปน 2 ระดบ

1. ระดบแรก ใหจดเปนภมภำค (มณฑล) ( omman eries) โดย

แบงจกรวรรดเปน 36 ภมภำค มผบงคบบญชำรบผดชอบทง

ภมภำค (มณฑล)

3 เขยน ธระวทย, ววฒนาการการปกครองของจน, 27.

21วชย ตนศร

2. ระบบอ�าเภอ (Prefectures) ซงเปนระดบทตองรำยงำนตอระดบ

ภมภำค (มณฑล) จะม prefect (นำยอ�ำเภอ) ดแลรบผดชอบ

ขำรำชทง 2 ระดบ สวนกลำงจะเปนผแตงตงและบงคบบญชำ

กำรจดระบบกำรปกครองแบบใหมทงจกรวรรด จงเทำกบเปนกำร

ยบอ�ำนำจกำรปกครองดงเดมของขนนำง ซงม 120,000 ตระกล (ครอบครว)

ทตองยำยออกจำกต�ำแหนงกำรบรหำร/บงคบบญชำเดม

กำรปฏรประบบกำรปกครองทวจกรวรรดตำมขอเสนอของหลซอ

ยอมท�ำใหขนนำงและกลมผคนทเชอถอลทธขงจอ ไมพอใจ เพรำะกำรปฏรป

ตำมแนวดงอ�ำนำจเขำสสวนกลำงเชนน ขดแยงตอคตของลทธขงจอ ซงให

ควำมส�ำคญตอสงคมและระบบครอบครวและวงศตระกล ตลอดจน

ขนบธรรมเนยมเดมทจะตองรกษำ

สวนรฐบำลของจกรพรรดจนซฮองเต โดยมหำอ�ำมำตยหลซอ

( i Si) กทรงแนะน�ำองคจกรพรรดจนซ ใหเผำต�ำรำของลทธขงจอ เชน

Boo of es, Boo s of History และเนรเทศบณฑตในลทธนใหยำย

ออกจำกเมองหลวง

นอกจำกกำรปฏรประบบกำรบรหำรอยำงขนำนใหญ โดยนโยบำย

รวมอ�ำนำจเขำสศนยกลำง ( entralization) และจดระบบใหม ลมเลกระบบ

ศกดนำ ใหขำรำชกำรยดโยงกบอ�ำนำจพระมหำจกรพรรดโดยตรง ซงยอม

รวมถงอ�ำนำจแตงตงโยกยำย รฐบำลใหมของจนซไดมนโยบำยใหมทส�ำคญ

2 ประกำร คอ

1. มาตรการและเครองมอชง ตวง วด ซงซง หยำง ไดปรบ

มำตรฐำนไวสมยปกครองรฐฉน บดน กประกำศใหเปนมำตรกำร

ใชสำกลทวไปในจกรวรรดใหม ซงจะท�ำใหเกดกำรคำขำย

22 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ขยำยตวในอำณำเขตแผนดนจนทกวำงใหญไพศำล ประกอบดวย

ประชำกร 60 ลำน

2. การปฏรปการ ชภาษาจน (จนกลาง) เพอ ชเปนสอกลาง

ทวประเทศ โดยทภำษำพดยงคงรกษำระบบเดม เจตนำเบองตน

เพอใชในกำรสงเอกสำรของรำชกำรเพอสอสำรชำวจนทว

ประเทศ

แตมำตรกำรนมผลกระทบกวำงขวำง ลกซง ระยะยำว ม

ผลกระทบตอกำรเรยนรและเผยแพรควำมคด/ปรชญำ จำก

วรรณกรรมคลำสสคของจนจำกส�ำนกตำงๆ และจำกทวสำรทศ

ท�ำใหเกดระบบกำรเรยนรวดเรวและกวำงขวำงยงขน

โดยสรป กำรปฏรประบบกำรบรหำรกำรปกครองเพอสรำงควำม

เขมแขงใหสวนกลำงเปนศนยกลำงอ�ำนำจทแทจรง ตลอดจนกำรลดอ�ำนำจ

ของพวกขนนำง และจดระเบยบกำรบรหำรบคคลตำมระบบคณธรรม

รวมถงกำรปฏรประบบกำรเกบภำษและกำรคลง กำรเศรษฐกจ และ

วฒนธรรม ทส�ำคญคอ กำรใหใชภำษำเขยน (จนกลำง) ภำษำเดยวกนทว

ทกพนท ซงรวมเปนจกรวรรดใหมทเรยกวำ “ตงกก” มผลระยะยำวทสรำง

ควำมเปนอนหนงอนเดยวกนทำงวฒนธรรม และควำมเปนชำต ซงจะเปน

ปจจยส�ำคญทสดของระบบกำรเมองกำรปกครอง และควำมเปนเอกรฐ

อยำงไรกตำม รำชวงศจน มอำยไมยนยำว ภำยหลงจำกกำรสวรรคต

ของจนซฮองเต ป 210 กอนครสตศกรำช รชทำยำทตำงแยงสมบตซงกน

และกน และน�ำไปสกำรสนรำชวงศ และสถำปนำรำชวงศใหม คอ รำชวงศฮน

ซงจะมผลกระทบตอผลงำนกำรปฏรปสมยจนซฮองเต อยำงไร ในทศทำงไหน

เปนประเดนทส�ำคญยงตอประวตศำสตรจนอก 2,000 ปในอนำคต

23วชย ตนศร

บทท 4

การประนประนอม นยค น ตอนตน

กำรบรหำรรำชกำรแบบสดโตงสมยจนซฮองเต โดยใชหลกปรชญำ

ลทธนตนยม ( egalism) อยำงแขงขน และกำรลดอ�ำนำจของเหลำขนนำง

แตเกำกอน เพอสรำงรฐทมอ�ำนำจรวมศนย และมขำรำชกำรทรบผดชอบ

ตำมสำยบงคบบญชำ ตลอดจนกำรเผำต�ำรำค�ำสอนของลทธขงจอ ซงยด

หลกควำมจงรกภกดตอระบบครอบครว และกำรเชดชคณธรรมเปนแนวทำง

ของควำมประพฤตปฏบตมำกกวำระบบกฎหมำย ประเดนเหลำนไดสรำง

ควำมไมพอใจใหรำษฎร โดยเฉพำะเหลำขนนำงเกำทสญเสยอ�ำนำจ และ

ลกศษยของขงจอ จงเกดกำรจลำจล และสงครำมกลำงเมองในทสด

ฝำยตอตำนรำชวงศฉน ไดรวมกนเปนพนธมตร ไดแก อปำ ออง

(หรอชอเดม หำงอ) เชอสำยขนนำงเกำ กบ ฮน ออง (หรอ เลำ ปง) ซง

ไตเตำมำจำกสำมญชน เมอไดชยชนะลมรำชวงศฉน ไดแลว ฝำยพนธมตรก

แตกคอกน และท�ำสงครำมแยงชงรำชสมบต ตอมำอก 4 ป ฝำยฮน ออง

(เลำ ปง) จงประสบชยชนะ และสถำปนำรำชวงศฮน ป 202 กอนครสต

ศกรำช ทรงพระนำมวำ ฮน โกโจ (Han Goazu) และรำชวงศฮนน จะอำย

ยนยำวไปอก 422 ป (202 ปกอนครสตศกรำช ถง ค.ศ. 220)

24 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

การประนประนอมระหวางนตนยม กบลทธขงจอนยค นตอนตน

พระเจำฮน โกโจ โดยบคลกนสยเปนนกประนประนอม และ

เดนสำยกลำง ตลอดเวลำของกำรตอสในสงครำมกบ อปำ ออง เปนเวลำ

4 ปเตม ขณะท อปำ ออง มชอเสยงวำเปนนกรบทกลำหำญ ดดน ม

ก�ำลงมหำศำล สำมำรถยนหยดตอส กบฝำยศตร จ�ำนวน 30-40 คน

ตลอดทงวนกยงสำมำรถท�ำได จงมผมำเขำรวมเปนจ�ำนวนมำก ขณะทเลำ

ปง หรอ ฮน ออง มพนเพเดมจำกครอบครวสำมญชน ไมมจดเดนทำง

กำรรบแตอยำงใด แตมน�ำใจกวำงขวำง โอบออมอำร และสำมำรถผกมตร

หรอสรำงพนธมตรไวใหขยำยเครอขำยกวำงขวำงตลอดเวลำ จนกระทงใน

บนปลำยมก�ำลงกองทพพอจะตอกรกบ อปำ ออง ตลอดจนมทปรกษำทำง

ยทธศำสตร คอ เตยว เหลยง และ ฮน สน (Han in) โดยกลเมดสดทำยท

เตยว เหลยง หยบมำใช (ตำมต�ำนำน) คอ กำรเปำปบนเนนเขำ เพอกลอม

ใหทหำรในกองทพของ อปำ ออง ไดเศรำสลดและบงเกดควำมคดถงบำน

อยำงจบใจ จนในทสดกหนทพในยำมดกของคนกอนจะมกำรสบประยทธใน

วนรงขน ซงกชดเจนวำ อปำ ออง ไดสญเสยกองทพไปแลว กอนจะเผชญ

กบฮน ออง ในสนำมรบ

ดวยควำมเปนผน�ำทมคณลกษณะทงบนและบ และควำมคดลกซง

มองกำรณไกล และเดนสำยกลำง พระเจำฮน โกโจ จงใชวธกำรประนประนอม

ใหขนนำงแตเกำกอนซงเคยสนบสนนพระองคในสงครำมกลำงเมองชวง

4 ปทผำนมำ ไดกลบไปครอบครองทดน และมต�ำแหนงทำงรำชกำรดงเดม

นยหนง ยงคงรกษำระบบศกดนำไวบำงสวน บำงพนทส�ำหรบพนธมตรเดม

สวนอนๆ ของรำชอำณำจกร พระองคทรงด�ำเนนตำมรอยของจนซ คอ ใช

หลกรวมศนยอ�ำนำจไวสวนกลำง และกำรบรหำรภมภำคเปน 2 ระดบ คอ

25วชย ตนศร

ระดบมณฑล และระดบอ�ำเภอ โดยใชระบบแตงตงตำมระบบคณธรรม ซง

ไดมกำรจดระเบยบแบบแผนไวแลวในแผนดนจนซฮองเต นยหนง พระองค

ทรงเดนสำยกลำง โดยประนประนอมระหวำงระบบศกดนำในบำงพนท กบ

ระบบรวมศนยอ�ำนำจไวสวนกลำงตำมแบบของจนซ ในพนทอนๆ ซงระบบ

หลงนจะขยำยตวกวำงขวำงยงขนเมอกำลเวลำผำนไป

นอกจำกนน พระเจำฮน โกโจ กมไดด�ำเนนตำมลทธนตนยม

ทกประกำร โดยเฉพำะในปรชญำกำรปกครอง จะเอนเอยงไปทำงกำร

รอฟนปรชญำขงจอ โดยจะเหนไดวำรชกำลตอมำ สมยจกรพรรด ว ( u)

(141 – 87 ปกอนครสตศกรำช) ไดทรงแตงตงผคงแกเรยนในลทธขงจอ

ในต�ำแหนงส�ำคญทำงกำรบรหำร และมกำรจดตงวทยาลยขงจอ ประกอบ

ดวย 5 คณะวชำ โดยแตละคณะวชำ สอนตำมหลกสตรของคมภร 5 เลม

ของขงจอ เชน Boo of es, Boo of History และผทจะไดรบกำร

แตงตงในต�ำแหนงกำรบรหำร จะตองผำนกำรทดสอบตำมต�ำรำเหลำน 1

และนคอจดเรมตนของระบบจอหงวนซงโดงดงไปทวโลก เพรำะไมปรำกฏ

วำมประเทศไหนก�ำหนดกำรทดสอบทำงวชำกำรในยคสมยเดยวกนน

ทส�ำคญ แนวคดพนฐำนของลทธนตนยม ซงเนนกำรใชอ�ำนำจของ

ผปกครอง โดยยดหลกตำมตวอกษรของกฎหมำยโดยไมค�ำนงถงผลประโยชน

ของอำณำประชำรำษฎร กเสอมคลำยลงไป ขณะทอดมกำรณของปรชญำ

ขงจอ ซงเนนกำรใชอ�ำนำจเพอผลประโยชนของอำณำประชำรำษฎร กได

รบกำรรอฟนและสงเสรมในยคตนของรำชวงศฮน

นอกจำกนน กยงมแนวคดเกยวกบอ�ำนำจของขำรำชกำรระดบสง

ฝำยพลเรอน ทจะตองท�ำหนำทฝำยทหำร เสมอนหนงเปนกฎทไมไดเขยนไว

1 rancis u uyama, e igi of olitical e , 132.

26 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

แตมกจะเขำใจกนในรำชส�ำนกของรำชวงศฮน ฉะนน จงมกจะปลอยให

ต�ำแหนงระดบสงฝำยทหำรวำงไว หรอไมกมกจะยำยนำยทหำรระดบสงไป

ไวทำงพรมแดน2

อยำงไรกตำม รำชวงศฮน ในระยะยำว กยอมประสบชะตำกรรม

เชนเดยวกบรำชวงศตำงๆ ในประวตศำสตร เมอด�ำรงอยในระยะยำวกยอม

เสอมคลำยในทสด ฉะนน ในปลำยครสตศตวรรษท 2 อ�ำนำจในสวนกลำงก

เรมสนคลอน เกดปญหำจำกกำรยยงและแทรกแซงกำรตดสนใจของ

จกรพรรด โดยพระสนมและบรรดำพวกขนททงหลำย และเกดกบฏโจร

โพกผำเหลอง และในทสดกเกดสงครำมกลำงเมองระหวำงขนพลตำงๆ

เปนเรองรำวทปรำกฏในต�ำนำนสำมกก และผลดเปลยนรำชวงศตำงๆ โดย

ระบบเครอญำต ไดกลบมำเปนปจจยตวแปรทส�ำคญของกำรเมองในรำชวง

โดยเฉพำะในรำชวงศสย (Sui) และรำชวงศถง ชวงครสตศตวรรษท 6-10

สวนระบบกำรคดสรรขำรำชกำรโดยระบบจอหงวน กเพงกลบมำฟนคนชพ

อกใน ค.ศ. 605 แตกด�ำเนนไปอยำงขำดจตวญญำณทแทจรง3 จนกระทง

รำชวงศซอง (ค.ศ. 960 – 1300) จงไดมกำรรอฟนระบบกำรปกครอง

ตำมแบบฉบบของรำชวงศฉน – รำชวงศฮนตอนตน และกำรคดกรอง

เจำหนำทตำมระบบกำรสอบระบบจอหงวน จนกระทงถง สมยราชวงศ

หมง (ครสตศตวรรษท 14-15-16) กำรศกษำอบรมตำมลทธปรชญำขงจอ

จงกลำยเปนรำกฐำนส�ำคญของขำรำชกำรจกรวรรดจน และเปนท

กลำวขำนกนทวไปวำ เปนระบบแมนดำรน ( an arinate) หรอ ระบบ

อ�ำมำตยผคงแกเรยน (จะใกลเคยงกบอดมคตของ “Philosopher – ings”

ทเพลโตไดวำดฝนไวในอดมคตของระบบกำรปกครอง แบบ “อตมรฐ”

2 Ibi , 136.3 Ibi , 292.

27วชย ตนศร

( epublic) หรอไม คงตอบไมได)

อยำงไรกตำม บคคลส�ำคญ เชน ล กวน ย กไดเคยกลำวชม

ขำรำชกำรจนในสมยปจจบนวำ เปนกล มบคคลทสบทอดวฒนธรรม

ประเพณ ของพวก “แมนดารน” มำแตโบรำณ ท�ำใหเกดระเบยบแบบแผน

และประสทธภำพของระบบรำชกำรของจนในปจจบน และสภำพเชนน

กเกดจำกระบบกำรอบรมสงสอนตำมลทธขงจอ ซง ล กวน ย ถอวำเปน

ตนธำรของวฒนธรรมกำรท�ำงำนและวถชวตของชำวจน ซงยงด�ำรงอย

ทำมกลำงอดมกำรณใหมของลทธคอมมวนสต

นอกจำกน อดตนำยกรฐมนตร ล กวน ย กยงตงขอสงเกตอกวำ

ระบบกำรปกครองของจนทอ�ำนำจรวมศนย ( entralization) ยงจะเปน

คณลกษณะส�ำคญทจนคงจะยดถอไวเปนส�ำคญ คงยำกทจะปรบเปลยนไป

สระบอบกระจำยอ�ำนำจแบบประชำธปไตยตะวนตก ดวยเหต จตใตส�ำนก

ของชำวจนนน กลวควำมยงเหยง ระส�ำระสำย ทมกเกดขนบอยๆ ในประวต

อนยำวนำนของชำวจน ท�ำใหเกดควำมนกคดเปนจตใตส�ำนกวำ ควำมมนคง

ของจนอยบนพนฐำนของระบบกำรปกครองทอ�ำนำจสวนกลำงตองเขมแขง

(strong centralization) หำกอ�ำนำจสวนกลำงออนแอเมอใด จะเกด

ควำมระส�ำระสำยเมอนน จำกประสบกำรณในประวตศำสตรของจน4

ฉะนน โดยสรป จดแขงของสำธำรณรฐประชำชนจนอำจมำจำก

ระบบรฐทเขมแขง จำกกำรจดกำรระเบยบแบบแผนในระบบขำรำชกำร แต

จดออนในเรองกำรกระจำยอ�ำนำจตำมอดมกำรณประชำธปไตย กยงคงเปน

ปญหำ ตลอดจน หลกคดเกยวกบ “Rule of Law” (นตธรรมรฐ) กยงคง

เปนประเดนทจะตองขบคด หรอเปนภำระใหขบคดตอไปในอนำคต

4 ee uan ew, e a iew of t e o l , ( he Straits imes, Singapore Press Hol ing imite . 2013), 13.

28 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

29วชย ตนศร

บทท 5

นตธรรมรฐ องคประกอบทส�าคญของสงคมอารยะ

ดงทไดเกรนน�ำตงแตบทแรก ระบบกำรเมอง-กำรปกครองทพฒนำ

ยอมประกอบดวย ระบบรฐทเขมแขง ตลอดจนระบบนตธรรมรฐ ( ule of

aw) และระบบกำรเมองทตอบสนองตอผลประโยชนของคนสวนใหญและ

ของประเทศชำต ทงในแงของผลงำนและกระบวนกำรไดมำซงสมำชกสภำ

นตบญญต และคณะรฐมนตร

ทกลำวเชนน เพรำะเปนไปไดทสงคมอำจมระบอบประชำธปไตย

ประกอบดวย รฐสภำ และกำรเลอกตง ฯลฯ แตกมรฐบำลและกำรปกครอง

ทออนแอ หรอกระทงลมเหลว ทสมยนเรยกกนวำ “faile state” หรออำจ

จะมทงประชำธปไตยและรฐบำลทเขมแขง แตกลบขำดหลกนตธรรมรฐ

( ule of aw) ประเดนคอ นตธรรมรฐ มควำมส�ำคญอยำงไรตอสงคม

อำรยะ และมควำมหมำยทแทจรงอยำงไร?

ควำมส�ำคญของหลก “นตธรรมรฐ” ตอระบบกำรเมองกำรปกครอง

ยอมเปนทประจกษในสงคมทมรฐประหำรบอยครง เชน สงคมไทย และ

สงคมอนๆ ในโลกทสำม ในประเทศเหลำน กำรรำงรฐธรรมนญดจะเปนอำชพ

ประจ�ำ และแตละฉบบกคงอยไดไมนำน ซงแสดงวำขำดควำมนกคดทตกผลก

ในระบบกำรปกครอง สงคม เชน สหรฐอเมรกำ หรอองกฤษ แมวำจะเกด

เหตเภทภยถงขนอนตรำย แตประเทศเหลำนกไมถล�ำไปสระบบกำรยด

30 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

อ�ำนำจโดยกองทพทหำร คนอเมรกนอำจนยมทจะเลอกผน�ำ เชน นำยพล

ยอรจ วอชงตน หรอ นำยพล ไอเซนฮำว แตประเทศอเมรกำกจะไมมใคร

ยอมใหกองทพท�ำกำรรฐประหำร ทงน กเพรำะสงคมของประเทศเหลำน

ผคนคดตรงกนวำพลเมองควรจะเปนผมอ�ำนำจในกำรปกครอง ควำมนกคด

ทตรงกน ขนมธรรมเนยมทยดมนในสงเดยวกน เชอในกตกำเดยวกน คอหลก

คดเบองตน หรอพนฐำนเบองตนของหลกนตธรรมรฐ ( ule of aw)

อยำงไรกตำม กควรจะขยำยควำมประเดนควำมหมำยของหลกกำร

นตธรรมรฐใหเขำกบหลกวชำใหละเอยดและรอบคอบยงขน

ฟกยำมำ ใหควำมหมำยเบองตนของแนวคด “ ule of aw” หรอ

“นตธรรมรฐ” วำ คอหลกของควำมยตธรรม ซงมศกดสงกวำกระบวนกำร

นตบญญตหรอกำรออกกฎหมำยในลกษณะอน และหลกพนฐำนดงกลำวน

กมอำจเปลยนแปลงไดโดยมนษยคนหนงคนใด อำจก�ำเนดจำก “ปกำศตแหง

สวรรค” ภำษำองกฤษใชค�ำวำ “Divine aw” ดงทเซนตโธมส อไควนส

( homas A uinas) ผทรงศลแหงนกำยคำทอลก เคยกลำวไว หรอสบเนอง

มำจำกจำรตประเพณดงเดม ซงสงคมยอมรบกนมำชวกำลนำน หรออำจมำ

จำกพนฐำนของเหตผลตำมหลกธรรมชำต เชน มนษยเกดมำเทำเทยมกน

เปนตน ตำมหลกปรชญำของกลมแนวคดพวกสญญำประชำคม (เชน จอหน

ลอค และ ง ำค รสโซ)1

ฉะนน หำกหลกกำรของ “นตธรรมรฐ” มทมำดงกลำว กยอมเปน

ประเดนทอยเหนอกำรบญญตของรฐสภำ หรอโดยน�ำมอมนษย

ส�ำหรบ ฟรดช ฮำเยค ( rie rich A. Haye ) นกคดทมชอเสยงจำก

ออสเตรย ผชธง “ลทธเสรภำพแบบสดโตง” ( ibertarianism) และ

1 rancis u uyama, e igi of olitical e , 245-246.

31วชย ตนศร

ตอตำนลทธ หรอแนวคดตรรกนยมของเดสกำรด (Descarte) มควำมเหน

วำ หลก “นตธรรมรฐ” ( ule of aw) นน เปนหลกกำรทววฒนำกำรมำ

ตำมสภำพของสงคม จำกอดตถงปจจบน เปนประสบกำรณของมนษยจำก

กำรเรยนรในอดต เปนหลกทควบคมพฤตกรรมมนษยกอนทจะมกำรบนทก

ไวเปนลำยลกษณอกษร เชน จำรตประเพณแตโบรำณของสงคม ตลอดจน

หลก “ ommo Law” ขององกฤษ ซงก�ำเนดจำกค�าตดสนหรอค�าวนจฉย

ของผพพากษา ตอคดความตาง นอดตทผานมา

ฮำเยค จงสรปควำมไววำ แกนแทของ “ ule of aw” (นตธรรม

รฐ) คอ “ชดของควำมคดทำงกฎหมำย ทแสดงถงเจตนำรมณของประชำคม

ทงมวล ซงจะมศกดสงกวำเจตนำรมณของรฐบำลปจจบน รวมทงเปน

ขอจ�ำกดใหแกขอบเขตของกฎหมำยทจะรำงออกมำ”2

หลกคดของฮำเยค น อนทจรง สอดคลองกบนกกฎหมำยองกฤษ

สมยกอน ชอวำ “เอดเวรด โคก” (Sir war o e) ทกลำวถง

“ ommon aw” วำ ก�ำเนดมำจำกดกด�ำบรรพโบรำณกำล รวมทง

เอดมนด เบร ก ( mun Bur e) นกคดฝำยทอร (อนรกษนยม)

ครสตศตวรรษท 18-19

อยำงไรกตำม แมวำฟกยำมำ จะเหนดวยกบฮำเยค ในประเดน

เหลำน ฟกยำมำ กเหนตำงจำกฮำเยค ในประเดนกำรววฒนำกำรของ

ระบบกฎหมำยตำมสภำพ และววฒนำกำรของสงคมและจำรตประเพณ

แตเพยงอยางเดยว ฟกยำมำ เหนวำ มปจจยส�าคญทสงผลใหเกด

ววฒนำกำรของระบบกฎหมำยขององกฤษอยำงเหนไดชด นนคอ นโยบำย

ของพระเจำวลเลยม ท 1 ภำยหลงจำกทไดพชตเกำะองกฤษ ใน ค.ศ. 1066

2 Ibi , 252-253.

32 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

และสถำปนำรำชวงศนอรมน โดยรเรมระบบกำรปกครองแบบฟวดล

( eu al) หรอระบบศกดนำ ทวเกำะองกฤษ ทส�ำคญคอ พระเจำวลเลยม

ไดด�ำรจดตง ศาลของพระราชา ( i g ou t) เพอรบไตสวนคดควำม

จำกทวรำชอำณำจกร ผลกำรตดสนคดควำมในศำลพระรำชำน จะกลำยเปน

“ ommo Law ” เปนบรรทดฐำนใหแกศำลอนๆ ซงด�ำรงอยกอนหนำนน

เชน ศำลของขนนำง (Seigneurial ourt หรอ anorial ourt) และ

ศำลทองถนในสมยนน และตอมำ ดงค�ำกลำวของนกกฎหมำยผคงแกเรยน

สองทำนขององกฤษ คอ เฟรเดรค เมทแลนด ( re eric aitlan ) และ

เฟรเดรค พอลลอค ( re eric Polloc ) ดงน

“ าร ร เพ อง า พร รา า กคอ าร ร เพ อง

องก ก ายเ นก หมาย าม อง ร า น (Common Law)

สวน ารตประเพ อง อง น พพาก า องพระราชา ะยง ความ

เคารพ งเ ม และไมม าวา ะ อนราก อน คน ารตประเพ งเ ม

เ ลาน อยางไรกตาม แมวาไมมความปราร นา ะ าลายลาง ารตประเพ

อง นเ ม แตการเ ร เต ต องศาลพระราชากม ล นการ ย ยงความ

เ ร เต ต อง ารตประเพ อง อง น ยเ พาะ นประเ นเรอง

กระ วนการ พ าร าความ ศาลพระราชา ง ะน สมยนน ไ เ า

คว คมไวไ ง ม แลว งเ นวาการพ าร าพพาก า องตนเองเปน

อสรป ยตธรรม ส 3

จำกขอมลทำงประวตศำสตร ฟกยำมำ จงพยำยำมจะสรปวำแนวคด

เชงววฒนำกำรและประสบกำรณนยม หรอควำมเจรญงอกงำมจำกรำกหญำ

แบบคอยเปนคอยไป (inclementalism) ซง ฮำเยค ยดไวอยำงเหนยวแนน

3 Ibi , 257.

33วชย ตนศร

คงจะตองค�ำนงถงบทบำทของผน�ำทำงสงคมในกำรคดรเรมนโยบำยใหมๆ

ทอำจมสวนส�ำคญในกำรเปลยนแปลงหรอหลอหลอมทศทำงของกำรพฒนำ

ทำงสงคม ไปในทศทำงทพงประสงค เชน บทบำทของพระเจำวลเลยม

ในกำรจดตงศำลของพระรำชำทมสวนส�ำคญในกำรปรบทศทำงของ

ควำมเจรญงอกงำมของหลกกฎหมำยสำมญชน ซงเปนหลกพนฐำนใหแก

หลกนตธรรมรฐขององกฤษ เชน หลกของ “Habeas orpus” ( hou has

a bo y) ซงแปลตำมตวอกษรวำ “ทำนมตวตน” อนหมำยถง มนษยทกคน

มสทธเสรภำพทำงรำงกำยและทรพยสน จะจบกมคมขงโดยไมมควำมผด

ตำมทระบไวในกฎหมำยมได เปนตน

หรอ หลกส�ำคญเกยวกบทรพยสนสวนบคคล ทองคกรรฐจะตอง

ปกปองไวอยำงเหนยวแนน จนกลำยเปนหลกทนกปฏวตโพนทะเลใน

อำณำนคมองกฤษไดยดถอไวเปนสรณะวำ “No ta ation without

representation” “จะเกบภำษไมไดโดยปรำศจำกกำรมผแทน (ทรฐสภำ)”

หรอ สภำษตหนงของชำวองกฤษ ทวำ “ nglishman’s home is

his castle” “บำนของคนองกฤษกคอปรำสำทของเขำนนเอง” เจำหนำท

ของรฐหรอใครผใดทมใชสมำชกของบำนดงกลำว จะบกรกเขำไปมได ซงเปน

ทมำของวฒนธรรมองกฤษทใหควำมเคำรพตอ ชวตสวนตว (privacy) ของ

คนองกฤษอยำงเครงครด

แตหลกกำรพนฐำน แมวำมควำมส�ำคญมำกในอนดบตน แต

กระบวนกำรหรอวธกำรบรหำรใหไดมำซงควำมยตธรรมกมควำมส�ำคญ

เชนกน ฉะนน ตวบคคลทเกยวของกบกระบวนกำร ไดแก ผพพำกษำ

ต�ำรวจ อยกำร เจำหนำทศำล ลกขน กำรซกคำนพยำน ฯลฯ กมควำมส�ำคญ

เชนกน จงจ�ำเปนจะตองสรำงและพฒนำคณสมบตของบคคลทเกยวของ

เหลำน และปรบปรงกระบวนกำรพจำรณำคดควำมใหมควำมรวดเรวและ

34 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

มประสทธภำพ

ประกำรสดทำย ระบบนตรฐ หรอระบบกำรปกครองภำยใตกฎหมำย

จะศกดสทธตอเมอประชำชนสวนใหญมควำมเชอถอและศรทธำในระบบนน

หำกประชำชนขำดศรทธำ หลกของกฎหมำยกกลำยเปนกฎหม ฉะนน กำร

บงคบใชกฎหมำยจงตองเสมอภำค และไมยกเวนใหผใดหรอกลมใด และ

แมแตผมอ�ำนำจสงสดในประเทศ นนคอ ประมข หรอผน�ำรฐบำล กจะตอง

อยใตกฎหมำยเดยวกน กำรบงคบใชกฎหมำยจงตองเสมอภำคและยตธรรม

หลกของนตธรรมรฐ จงจะด�ำรงอยได

35วชย ตนศร

บทท 6

นตธรรมรฐ นยโรป

ส�ำหรบภำคพนทวปยโรป นตธรรมรฐมรำกเหงำจำกศำสนำครสต

ดวยเหตผลหลำยประกำร แตประกำรส�ำคญอนหนงกคอกอนทรฐหรอ

อำณำจกรกำรปกครองในยโรปจะเกดขน เชน ฝรงเศส หรอเยอรมน

ไดบงเกดระบบกำรปกครองของสง ไดแก ศำสนำแคทอลค ( atholic)

ทกรงโรมอยแลว

ศนยกำรปกครองของศำสนำดงกลำว ซงภำยหลงเรยกวำ “Papacy”

(ส�ำนกวำตกน) ทกรงโรม ไดปฏบตหนำทบำงสวนแทนจกรวรรดโรมนตะวนตก

ซงไดถงแกกำลอวสำนจำกกำรโจมตของเผำอนำรยชนจำกภำคเหนอของ

ยโรปบอยครง และครงสดทำยเมอ ค.ศ. 453 ยงผลใหระบบกำรปกครอง

ของจกรวรรดโรมนตะวนตกสนสดลง ขณะทจกรวรรดโรมนตะวนออกซงม

ศนยกลำงทกรงคอนสแตนตโนเปล ยงคงด�ำรงอยตอไปถง 1,000 ป

ดงททรำบกนในประวตศำสตร จกรวรรดโรมนตลอดกำลสมยตงแต

เรมกอตงเปนสำธำรณรฐโรมน ป 509 กอนครสตศกรำช จนกระทงกลำย

เปนจกรวรรด ป 27 กอนครสตศกรำช ชำวโรมนนบถอพระเจำหลำยพระองค

เชนเดยวกบกรก เชน เทพเจำจปเตอร ฯลฯ และองคจกรพรรดภำยหลงยง

ไดมฐำนะเปน Pontife a imus คอเปนเสมอนสง รำชของศำสนำของ

ชำวโรมน มอ�ำนำจทงทำงโลกและทำงธรรม ฉะนนตอมำเมอเกดศำสนำ

36 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ครสตในยเดย ( u ea) ซงเปนเมองขนของจกรวรรด โดยพระเยซไดสอน

สำวกใหเคำรพนบถอพระผเปนเจำทแตกตำงจำกเทพเจำของชำวโรมน

ทำงฝำยอำณำจกรจงตองท�ำกำรกวำดลำงลทธศำสนำดงกลำว

ฉะนน ในชวง 300 ปแรกของกำรด�ำรงอยของชำวครสต จงเปน

ชวงทถกกวำดลำง กดข และถกจบเปนทำส แมแตเมอเกดไฟไหมกรงโรม

ป ค.ศ. 64 จกรพรรดเนโร (Nero) กทรงกลำวหำพวกครสเตยนวำเปนตนเหต

ของเพลงไหมและจบกมชำวครสเตยนทงหลำยทตองหลบซอน จนกระทง

300 ปผำนไป ตนครสตศตวรรษท 4 ค.ศ. 303 จกรพรรดดโอคลเชยน

(Diocletian) กยงทรงประกำศหำมมใหชำวครสเตยนนบถอพระเจำของตน

และท�ำกำรกวำดลำงอกระลอกใหญ แตต อมำอก 10 ป เกดกำร

เปลยนแปลงอยำงมหศจรรย เมอคอนสแตนตนทรงเหนนมตในฝนกอนเขำ

สสมรภม ตดสนโชคชะตำตวพระองคในสงครำมกลำงเมอง จงทรงเรมม

ศรทธำในศำสนำครสต และ ในป ค.ศ. 313 ไดทรงออกประกาศยนยอม ห

มการเผยแผศาสนาครสตได นจกรวรรดโรมน ในชวงนน กลำวกนวำม

ชำวครสเตยนเพยงรอยละ 8 ของประชำกรชำวโรมน

อยำงไรกตำม เมอสนรชกำลพระเจำเธโอโดชส ( heo osius) ใน

ครสตศตวรรษท 4 ศำสนำครสตไดยกฐำนะเปนศำสนำประจ�ำชำตของชำว

โรมน นบวำเปนควำมกำวหนำทรวดเรวมำก โดยเฉพำะเมอจกรวรรดโรมน

กวำงใหญไพศำล มอำณำเขตครอบคลมทวยโรปตงแตเกำะองกฤษและ

ผนแผนดนยโรปตะวนตก ไดแก แควนกอล (Gaul) ซงรวมฝรงเศสปจจบน

จนกระทงถงเนเธอแลนดและดนแดนในเขตตะวนตกของเยอรมนปจจบน

โดยมแมน�ำไรนเปนพรมแดนลงมำถงสวสเซอรแลนดและอตำลทงหมด และ

ดนแดนทำงยโรปตะวนออกโดยมแมน�ำดำนบเปนพรมแดน จนกระทงถง

คอนสแตนตโนเปล ( onstantinople) และเอเชยไมเนอร หรอ

37วชย ตนศร

ตะวนออกกลำงในปจจบน และวกมำถงฝงเหนอของอำฟรกำ ตงแตอยปต

จนกระทงถงมอรอคโคและขำมมำสเปน ถอวำเปนจกรวรรดทใหญยงใน

ขณะนน

ดวยอำณำเขตอนกวำงใหญไพศำลเชนน ศำสนำครสตซงไดรบกำร

ยกฐำนะขนเปนศำสนำของชำวโรมนตอนปลำยศตวรรษท 4 จงมขอบเขต

กำรปฏบตงำนกวำงขวำง และตองจดระบบกำรปกครองของตนเองให

กระชบ มประสทธภำพ เชน แบงเขตกำรปกครองเปนสง มณฑล แตงตง

พระรำชำคณะระดบบชอป (Bishop) และระดบลำง สวนทกรงโรมกกลำย

เปนศนยกลำงของกำรบรหำร โดยสถำปนำสมเดจพระสง รำช (Pope) เพอ

เปรยบเสมอนประมขของสง ทวจกรวรรด และตอมำเมอไดมกำรแบงแยก

จกรวรรดเปนสองสวน คอ สวนตะวนตกมศนยกลำงทกรงโรม สวนตะวนออก

มศนยกลำงทกรงคอนสแตนตโนเปล โดยมจกรพรรด 2 องค ตงแตสมย

พระเจำคอนสแตนตน ศำสนำครสตกมศนยกลำงบรหำร 2 แหงตำม

รำชอำณำจกรทแบงแยก และจะมผลกระทบระยะยำว

ส�ำหรบกำรบรหำรและกำรปฏบตกำรของชำวครสตในจกรวรรดซก

ตะวนตก หรอซกตะวนออกในยคเรมแรก หลกส�ำคญท “บดำ” ขององคกร

ศำสนำ (ผทเปนสำวกของพระเยซในยคเรมแรก) ไดพร�ำสอนชำวครสตทง

หลำยคอทฤษฎหรอหลกกำรทเรยกวำ “ดำบสองเลม” eo y of t e

wo wo ซงปรำกฏในพระคมภรในบทแมทธว เลมท 22 ควำมวำ

งมอ แ าร สง เปน อง าร และแ พระ เปนเ า สง

เปน องพระ เปนเ า

ซงคงจะแปลควำมตำมตวอกษรวำ สงทควรมอบใหแกซซำร (หรอ

ผปกครองอำณำจกร) คอควำมจงรกภกดทจะท�ำตำมหนำทตำมค�ำบญชำ

ของซซำรในเรองทเกยวกบโลกยวสย และควรมอบใหแกพระผเปนเจำใน

38 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

เรองทเกยวของกบมโนส�ำนกเรองจตวญญำณ

กำรแบงแยกเชนน ดเผนๆ กอำจจะไมมปญหำอะไร แตในบำงกรณ

กอำจจะเกดปญหำขนได โดยเฉพำะเมอภำรกจทตองปฏบตตำมค�ำสง

ค�ำบงคบบญชำของฝำยอำณำจกรทมผลกระทบตออดมกำรณหรอควำม

ศรทธำตอพระผเปนเจำ และทจะกลำยเปนปญหำในอนำคตกคอ สถำนะ

ของฝำยผปกครองฝำยสง ทก�ำลงจะเปลยนแปลง หรอก�ำลงจะไดรบอทธพล

จำกภำรกจทำงดำนกำรเมองกำรปกครองทฝำยสง จะเขำไปพวพนหรอ

เกยวดองในอนำคต

ทส�ำคญนอกจำกนน คอแนวคดหรอกำรแปลควำมหมำยภำรกจของ

สง และของศำสนำครสตในแนวใหมทไมเคยปรำกฏมำกอน ซงจะเกดจำก

ขอเขยนทมควำมส�ำคญมำกของนกบวชจำกอำฟรกำเหนอ ไดแก เซนต

ออกสตน (St. Augustin) ผ ด�ำรงต�ำแหนงเปนบชอปแหงเมองฮปโป

(Hippo) ในศตวรรษท 5 หนงสอดงกลำว ชอวำ “นครแหงพระผเปนเจา”

( ity of o ) ใชเวลำเขยนถง 12 ป และกลำยเปนหนงสอทโดงดงในยค

นน และเปนอดมกำรณส�ำคญของศำสนำครสต

จดประสงคเบองตนของออกสตน คอแกตำงใหแกกำรกลำวหำวำ

ศำสนำครสตเปนสำเหตส�ำคญทท�ำใหจกรวรรดโรมนลมสลำย (พำยแพตอ

กำรบกท�ำลำยจำกพวกอนำรยชน) เพรำะศำสนำครสตสอนใหคนคดถงแต

โลกหนำ-โลกสวรรค โดยไมใสใจในควำมเปนไปของโลกน เซนตออกสตน

จงตองเขยนอธบำยควำมหมำยของศำสนำครสตทมตอววฒนำกำรของ

โลกมนษย โดยเสนอทฤษฎวำดวยสองนคร คอ นครแหงสวรรคและนคร

แหงพภพ มนษยแตละคนเปนรำษฎรของประชำคมทงสอง นครแหงสวรรค

เปนนครทสรำงพลงของควำมด ขณะทนครแหงพภพจะสรำงพลงแหงควำม

ชวรำย และ ความยตธรรมทเปนเปาหมายของสงคมจะมไดกเฉพาะ น

39วชย ตนศร

นครแหงพระผเปนเจา-หรอนครแหงคณธรรม ประวตศำสตรของมวล

มนษยเปนกระบวนกำรววฒนำกำรของกำรตอสของสองนคร และจะจบลง

ดวยกำรสถำปนำครสตจกรภพขน

โดยสรป มนษยทกคนเกดมำในบำป แตอำจ “ถกท�ำใหเขำสครสต

ไดโดยกำรเกดใหม” และชวยใหรอดพนไดโดยองคกรครสต งจะอย น

ฐานะทสงกวารฐ1

ทฤษฎแนวคดของเซนตออกสตน มอทธพลตอองคกรครสตอยำง

กวำงขวำงทงในอดตและปจจบน และน�ำไปสแนวคด “จกรวรรดโรมนอน

ศกดสทธ”( oly Roma m i e) นยหนง จกรวรรดโรมนซงมศำสนำ

ครสตเปนตวน�ำ และจะกลำยเปนประเดนส�ำคญภำยหลงทท�ำใหเกดกำร

ขดแยงระหวำงจกรวรรดโรมนอนศกดสทธกบพระสง รำชในอนำคต

ในครสตศตวรรษท 11-13 แตกอนอนจะตองเขำใจววฒนำกำรของสงคม

และกำรเมองในดนแดนทเคยเปนสวนส�ำคญของจกรวรรดโรมน ในชวง

ภำยหลงทจกรวรรดไดลมสลำยตงแตปลำยครสตศตวรรษท 5 จนกระทง

ก�ำเนดจกรวรรดโรมนอนศกดสทธ ซงเปนจกรวรรดใหมในครสตศตวรรษ

ท 8-9

อนทจรงในชวงภำยหลงกำรลมสลำยของจกรวรรดโรมน (ตะวนตก)

ยโรปกเขำส ยคมด ทเรยกเชนนนอำจเปนเพรำะเปนยคทมกำรบนทก

เหตกำรณคอนขำงนอยกวำสมยอนๆ ภำยหลง หรออำจจะเปนเพรำะเปน

ชวงระยะเวลำกำรฟกตวของสงคมใหมทก�ำลงกอตวจำกกำรบกรกของ

พวกอนำรยชน ทเรยกรวมๆ กนวำ พวกตวตอนค ( eutonic) ซงหมำยถง

เยอรมน และยงมกลมยอยตำงๆ ทชำวโรมนเอยถง เชน กลมออสโตรกอธ

1 เอม.เจ. ฮำรมอน, ความคดทางการเมอง, จากเพลโตถงปจจบน, แปลโดย เสนห จำมรก (นนทบร : อมรนทรบคเซนเตอร, 2555), 138.

40 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

( t ogot ) ซงยดภำคเหนอของอตำลและจดตงอำณำจกรในบรเวณ

แควนลอมบำรด ( ombar y) กลมว กอธ ( i igot ) ซงเขำไปยดสเปน

รวมทงภำคใตของกอล (Gaul) คอฝรงเศสปจจบน กลมชาวแ รงค ( a )

ซงบกรกเขำมำทำงทศเหนอของกอล (Gaul) สวนองกฤษนน พวกแ ก อน

( a o ) แองเกล ( gle ) และจท ( ute ) จำกภำคเหนอของเยอรมน

และคำบสมทรจทแลนดเชอมตอระหวำงเยอรมนและเดนมำรกปจจบน

ไดบกรกเขำไปเกำะองกฤษ ซงมชำวพนเมองและพวกเคลตก ( eltic) ซงได

มำตงหลกแหลงอยกอนแลวหลำยศตวรรษ กลมอนำรยชนเหลำนมวถชวต

ทชอบชนบทและปำเขำ ไมคนเคยกบชวตในเมอง และยงนบถอผสำง เปน

พวกทชำวครสเตยนเรยกวำ “เพกน” (Pagan) คอนอกศำสนำ หรอปำเถอน

จงเปนภำรกจของครสตจกรจะตองเผยแผศำสนำครสตหรอค�ำสอนของพระ

เยซใหชนเผำเหลำน ภำรกจของครสตจกรจงเปนภำรกจทใหญหลวง ซงจะ

มผลใหเกดกำรเปลยนแปลงภำยในระบบกำรบรหำร ตลอดจนวถชวตของ

ชนชำตใหมทอพยพ/และหรอเขำมำยดพนทดงเดมของจกรวรรดโรมน หรอ

อำณำเขตตดตอกน ไดแก เยอรมน

ชนชำตทบกรกเขำมำยดพนทในดนแดนตำงๆ เหลำน สวนใหญดง

ทกลำวไวแลว เปนชนชำตตวตอนค ( eutonic) ชนชำตเหลำนไมคนเคยกบ

วถชวตแบบชำวเมอง ฉะนนเมอโจมตกรงโรมและเมองส�ำคญในอำณำจกร

โรมนไดแลว พวกอนำรยชนเหลำนกไมสนใจจะยดไว แตจะกลบไปใชชวตใน

ชนบท เชน เมอพวกวนดำล บกเขำกรงโรมไดแลว กไมยดไว แตจะกลบไป

ยดพนทอนๆ ทำงตอนเหนอของอตำล เปนตน ครสตจกรจงตองเขำมำสวม

บทบำทดแลอำณำประชำรำษฎรในกรงโรมและเมองอนๆ เทำทจะสำมำรถ

และเรงขยำยศำสนำครสตในดนแดนซงเคยเปนสวนส�ำคญของจกรวรรด

โรมนตะวนตก

41วชย ตนศร

ตวอยำงทนำสนใจอยำงยงในเรองควำมสมพนธระหวำงครสตจกร

กบอำณำจกร คอเหตกำรณในดนแดนทเรยกวำกอล (Gaul)

กอล ( aul) คอ ฝรงเศสในปจจบน แตกอลสมยโรมนมอำณำเขต

กวำงใหญกวำฝรงเศสปจจบนเลกนอย คอรวมดนแดนทำงฝงซำยของ

แมน�ำไรน สมยโบรำณ ชนพนเมองในอำณำบรเวณนมเชอสำยเคลตค

( eltic) กลมเดยวกบทอพยพไปอยเกำะองกฤษ และเปนประชำกรสวนใหญ

ของแควนเวลส ( ales) ปจจบน สวนพวกเคลตคทอยในกอลนน ชำวโรมน

เรยกวำ “Gaul”

ชำวโรมนเขำมำยดกอลสมยจเลยต ซซำร ( aesar) โดยเรมแรกท

กองทพโรมนเขำมำสกอลนน ตำมค�ำเชญของชำวกอล เพอตอตำนเผำ

ตวตอนค ซงพยำยำมจะรกรำนเขำมำยดดนแดนของชำวกอล แตเมอโรมน

ไดเขำมำแลวกไมยอมออกไป และหำเหตทจะอยตอจนเกดกำรตอสระหวำง

กองทพของโรมนกบชำวพนเมอง ซงแวรแซงโตรค ( ercingetori ) เปนผน�ำ

ในป 52 กอนครสตศกรำช ผลลพธกคอกำรพำยแพของแวรแซงโตรค กอล

จงกลำยเปนแควนหนงของจกรวรรดโรมน

ในชวงเวลำ 4-5 ศตวรรษทกอลอยใตกำรปกครองของจกรวรรด

โรมน ชำวกอลไดรบวฒนธรรมของโรมนดวยควำมเตมใจ ชนชนสงพอใจท

จะเรยนรภำษำลำตน และวถชวตของชำวโรมน ซงคนเคยกบควำมสขสบำย

ของชำวเมองและกำรคำขำย จงเกดเมองมำกมำยในกอล ซงกลำยเปนตน

แบบของอำรยธรรมฝรงเศสในปจจบน เชน ทำงภำคใตกมนำรบอน

(Narbonne) ลออง ( yon) ภำคตะวนตกเฉยงใตกมตลส ( oulouse)

บอรโดซ (Bor eau ) ภำคเหนอกมปำรส (Paris) เปนตน เมองเหลำนจะม

บชอป (Bishop) ปกครองโดยกำรเลอกตงของประชำชน และตอมำภำยหลง

จงเกดระบบอปถมภ โดยต�ำแหนงทส�ำคญเหลำนอยในอ�ำนำจของเหลำ

42 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ขนนำงและพระรำชำทจะแตงตงดวยจดประสงคทำงกำรเมอง

ในชวงทชนเผำกอท (Goth) และวนดำล ตลอดจนพวกฮน บกรก

เขำอตำลและกรงโรมในศตวรรษท 5 พวกชนเผำตวตอนคหลำยเผำก

เขำบกรกกอลเชนกน พวกว กอธ ( i igot ) เขำยดแควนอตเตน

( uitai e) ภำคใตของกอล พวกเบอรกนเดยนยดดนแดนแถบแมน�ำ

ชำโอน-โรน (sa ne rh ne) พวกอเลมำนส (Alemans) ในอลชำด (Alsace)

และพวกแฟรงค ( ran ) ยดพนทระหวำงแมน�ำไรนและแมน�ำซอม

(Somme) และพวกแฟรงคคอผจะมบทบำทส�ำคญในกำรสรำงอำณำจกร

แฟรงคในอนำคต

พวกแฟรงค ( ran ) อำจมภำษกวำชนเผำอนทมหวหนำเผำหรอ

พระรำชำในอนำคตชอ โคลวส ( lo i ) ซงมทกษะควำมสำมำรถเหมำะ

กบยคสมย ในสมรภมเพอชวงชงควำมเปนใหญในภำคเหนอของกอล

โคลวสสำมำรถเอำชนะแกพระเจำไชยเกรยส (Syagrius) รำชำของ

ชำวกำโล-โรมน (หมำยถงชำวกอลผไดรบวฒนธรรมของชำวโรมน) ใน

สมรภมทซวชองซ (Soissons) ค.ศ. 493 ท�ำใหโคลวส สำมำรถยดพนทใน

ทรำบลมแมน�ำแซน (Seine) รวมถงพนทต�ำบลอล-เดอ-ฟรองค (Ile- e-

rance) ซงจะเปนจดก�ำเนดของปำรสในอนำคต อำณำบรเวณดงกลำวคอ

ศนยกลำงของกำรคมนำคมในฝรงเศส ผใดควบคมจดยทธศำสตรนไดยอมม

ภำษกวำผอน

ทส�ำคญเชนกนกคอ โคลวส ไดเขำสยมพรกบเจำหญงโคลธลดำ

( loti a) แหงแควนเบอรกนด และทรงเปนเจำหญงพระองคแรกทนบถอ

ศำสนำโรมนแคทอลค โดยโคลวสทรงยนยอมจะเปลยนศำสนำของพระองค

เปนแคทอลค ยงควำมปลำบปลมใหแกบชอปแคทอลคทงหลำย และไดรบ

แรงสนบสนนทงจำกแควนเบอรกนด และพระรำชำคณะทงหลำยผกลำย

43วชย ตนศร

เปนกระบอกเสยงและกองเชยรใหแกพระเจำโคลวสในแทบทกสมรภม

ทตำมมำ รวมถงชยชนะเหนออำลำรค (Alaric II) แหงแควนอคตำเนย

(A uitania)

โคลวสจงสำมำรถสถำปนำรำชวงศเมอโรวงเจยน ( erovingian)

ปกครองประเทศ ซงจะมชอฝรงเศสเปนพระองคแรก และในชวงศตวรรษ

ท 6 กทรงสำมำรถรวมแควนส�ำคญทงหมดไวภำยใตรำชอำณำจกรเดยวกน

โดยแบงเปน 4 แควน คอ

1. แควนออสตรำเซย Austrasia ทำงทศตะวนออก โดยมเมอง

เมทซ ( etz) เปนศนยกลำง

2. แควนโนสเตรย (Neustria) ทำงทศตะวนตกเฉยงเหนอ โดยม

ปำรสเปนศนยกลำง

3. แควนเบอรกนด (Burgun y) ทำงทศตะวนออกเฉยงใต มลออง

( yon) เปนศนยกลำง

4. แควนอควทำเนย (A uitania) มฐำนะกงอสระ อยทำงทศ

ตะวนตกเฉยงใต โดยมปวตเอร (Poitier) เปนศนยกลำง

ระบบกำรปกครอง มลกษณะของกำรปกครองในระบบครอบครว

คอทกแควนมอสระ เกอบจะเปนอสระจำกศนยกลำง กษตรยรำชวงศ

เมอโรวงเจยนจงเพยงแตครองรำชยมำกกวำจะปกครองอยำงเขมแขง

ขณะทพวกขนนำงตำงกไมเกรงกลวกน ไรวนย และละโมบในทรพยสมบต

ของผอน

กษตรยองคสดทำยของรำชวงศเมอโรวงเจยนทดจะเขมแขงและ

เขมงวดในกำรบงคบบญชำ กคอ พระเจำดำโกเบรต ท 1 (Dagobert I) ซง

ทรงมนโยบำยกำรบงคบใชกฎหมำยทเขมงวด และจรงจงกบกำรเกบภำษ

ไดทรงแตงตงพระรำชำคณะระดบบชอป (Bishops) จ�ำนวนหนงเพอบรหำร

44 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

รำชกำรแทนพระองค โดยเฉพำะพระคณเจำเอลเจยด ( ligius) ซงจรงจง

กบกำรบงคบใชกฎหมำยและกำรเกบภำษจนเปนทชงชงของพวกขนนำงและ

ประชำรำษฎร

อยำงไรกตำม นโยบำยของพระเจำดำโกเบรต ท 1 ประสบผลส�ำเรจ

ชวครำว และเมอพระองคสวรรคต ป ค.ศ. 637 รำชอำณำจกรกถกแบงแยก

เปนมรดกตกทอดใหแกพระโอรสตำงๆ เปนเหตใหเกดควำมออนแอแก

รำชวงศเมอโรวงเจยน และตงแตบดนนกษตรยในรำชวงศนกกลำยเปน

กษตรยทไรควำมสำมำรถ ( o-nothing ings) ในครสตศตวรรษท 8

หำงไกลจำกรำษฎร และมอบอ�ำนำจใหแกรำชเลขำธกำรกรมวง ( ayors

of the Palace) เปนผบรหำรงำนแทนพระมหำกษตรย ซงเปรยบเสมอน

“ขนท” ในแผนดนจนสมยกอนยคสำมกก ซงรวมอ�ำนำจไวในองมอของ

ตนเอง

ในบรรดำรำชเลขำธกำรกรมวงน กมผเกงกลำทงบนและบ คอ

ชำรลส มำรเตล ( harles artel) ผมสมญำนำมวำ “ he Hammer”

(ผถอคอน) ชำรลสผถอคอนผนคอวรบรษแหงยคของเขำ ยโรปตะวนตก

ก�ำลงตกอยในอนตรำย พวกแขกมวรหรอแขกซำรำเซนส (Saracens) ซงม

ถนก�ำเนดในภำคเหนอของอำฟรกำ ไดบกรกเขำมำยดสเปนไดเกอบทง

ประเทศ และยงไดรกคบมำทำงฝงทะเลภำคใตของฝรงเศส และคงจะยดได

จนถงอตำล หำกมใชเพรำะชำรลสผถอคอนผน ซงหยดยงกำรรกรำนของ

แขกมวรในสมรภมแหงตร ( ours) เมอ ค.ศ. 732 ชำรลส มำรเตล สำมำรถ

ตกองทพแขกมวรใหถอยกลบไปสเปนดงเดม มผลท�ำใหกำรรกคบของแขก

มสลมตองหยดยงอยภำยในพรมแดนของสเปน

ชยชนะทตร ค.ศ. 732 ดงกลำว กลำยเปนต�ำนำนเลำขำนในนทำน

และบทเพลงทเรยกวำ “ hansons e olan ” ซงเปนบทสรรเสรญ

45วชย ตนศร

วรกรรมของอศวนในยคตนของสงคมศกดนำของยโรป สวนชำรลสผถอคอน

กยงประสบชยชนะอกหลำยสมรภมในกำรปรำบปรำมผกบฏในแวนแควน

ตำงๆ ในอำณำจกรแฟรงคสมยนน เชน เบอรกนด อคเตน โปรวองซ ฯลฯ

และยงสรำงบำรมใหแกตนเองโดยจดแบงดนแดนทยดไดจำกพวกกบฏ

เหลำนใหแกขนศกในกองทพของตนเอง

อยำงไรกตำม ผทจะขนครองรำชยสบตอไปภำยหลงจำกรำชวงศ

เมอโรวงเจยนลมสลำย คอ เปแปง (Pepin) ผต�ำเตย (the short) บตรของ

ชำรลส มำรเตล ผไมละอำยทจะถอดถอนกษตรยองคสดทำยของรำชวงศ

เมอโรวงเจยนออกจำกรำชบลลงก และท�ำพธสถำปนำตนเองขนเปนกษตรย

พระองคแรกของราชวงศคาโรลงเจยน ( a oli gia ) ค.ศ. 751 โดย

อญเชญพระสง ราช คคารอส ( aca iu ) ใหทรงมำท�ำพธรำชำภเษก

ณ วหำรเมองซวซองซ (Soissons) และทรงประกำศวำ “โดยกำรเลอกตง

ของชำวแฟรงคทงมวล และกำรประกอบพธกรรมเพอควำมศกดสทธทำง

ศำสนำ ตลอดจนกำรยอมรบของเหลำพวกขนนำง” เปแปงจงไดขนครอง

รำชยเปนกษตรยของชำวแฟรงค

พระสง รำชซคคำรอสไดตงขอสงเกตไวเชนกนวำ “เปนกำรดกวำ

ทจะเรยกผมอ�ำนำจทแทจรงวำ “กษตรย” ขณะทผทไมมอ�ำนำจแลวกไม

ควรไดรบเกยรตเชนนน”

เหตกำรณทซวซองซน จะเปนจดหวเลยวหวตอทส�ำคญของ

ประวตกำรครองรำชยของกษตรยในยโรป เพรำะจะเปนจดเรมตนของกำร

เชอมโยงควำมสมพนธระหวำงอ�ำนำจกำรขนครองรำชยของกษตรย กบ

อ�ำนำจจำกพระผเปนเจำ หรอนยหนง รำกฐำนอ�ำนำจของกษตรยมำจำก

ประกำศตของพระผเปนเจำนนเอง ซงท�ำใหองคพระมหำกษตรยมควำม

ศกดสทธ และยงผลใหเหลำพสกนกรและขนนำงในรำชอำณำจกรจะตองให

46 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ควำมเคำรพและควำมจงรกภกด กำรเชอมโยงระหวำงอำณำจกรและ

ศำสนจกร จงเปนฐำนอ�ำนำจในกำรปกครองของยโรปในอนำคต

ยงไปกวำนน ในเวลำตอมำ เมอพระโอรสของพระเจำเปแปงขนครอง

รำชยเปนกษตรยของชำวแฟรงค ทรงพระนำมวำพระเจำชำรลสมำญ

( harlemagne) ค.ศ. 768 ไดทรงขยำยอำณำจกรครอบคลมไปทวยโรป

ตะวนตกสมยนน กลำวคอ รวมทงฝรงเศส เยอรมน ออสเตรย สวตฯ และ

บำงสวนของอตำล (รวมถงโรม) ยกเวนองกฤษ สเปน และสแกนดเนเวย

จงไดทรงรอฟนแนวคดและควำมทรงจ�ำดงเดมของจกรวรรดโรมน แตเพม

มตใหมดำนศำสนำครสตโดยเรยกวำ “ oly Roma m i e” หรอ

จกรวรรดโรมนอนศกดสทธ ซงเปนกำรเชอมโยงอำณำจกรและศำสนจกร

ไวในมตเดยวกน และพระเจำชำรลสมำญกทรงเขำพธสวมมงกฎทกรงโรม ณ

วนครสตมำส ค.ศ. 800 โดยพระสง รำชลโอ ท 3 ( eo III) ทรงสวมมงกฎ

ใหจกรพรรดองคใหมในฐำนะ “ออกสตส ผทรงศล และรบพระรำชทำนพระ

มงกฎเพอครองรำชยจำกพระหตถพระผเปนเจำ เพอทรงด�ำรงต�ำแหนงเปน

จกรพรรดทยงใหญและใฝสนตของชำวโรมน”

เหตกำรณวนครสตมำส ค.ศ. 800 ครงน จงมควำมส�ำคญยงใน

ประวตศำสตรของชำวครสต และระบบกำรเมองกำรปกครองของ

รำชอำณำจกรของชำวครสตในอนำคต เพรำะเปนเหตกำรณทบงชถงอ�ำนำจ

กำรขนครองรำชยของจกรพรรดโรมนอนศกดสทธ ทสบสำนมำจำก

พระประสงคของพระผเปนเจำ และมนยควำมหมำยส�ำหรบพสกนกรทจะ

ตองเคำรพเชอฟงพระมหำกษตรยดงกลำว ขณะเดยวกนกผกพนให

พระมหำกษตรย ผ นนจะตองปกครองพสกนกรตำมเจตนำรมณของ

พระผเปนเจำ เพอมงสกำรเปนนครแหงพระผเปนเจำ – ity of Go ตำม

อดมกำรณของเซนตออกสตน แหงศตวรรษท 6

47วชย ตนศร

บทท 7

การจ�ากดอ�านาจของกษตรย

และการปกครองภาย ตก หมาย

กำรสวมมงกฎของพระเจำชำรลสมำญ เมอวนครสตมำส ค.ศ. 800

เปนกำรเรมตนของศกรำชใหมของระบบกำรปกครองทผกโยงพระรำช

อ�ำนำจของกษตรยกบอ�ำนำจจำกองคกำรศำสนำ แตกำรด�ำรงอยของ

จกรวรรดของพระเจำชำรลสมำญ กเปรยบเสมอนดำวประกำยแสงในยคมด

ซงด�ำรงอยไดเพยงชวงระยะเวลำหนง และจะตองอนตรธำนในรนพระโอรส

และพระรำชนดดำ ทงน สำเหตหนงคอประเพณหรอกฎหมำยกำรสบสมบต

ของพวกแฟรงค จะตองแบงดนแดนในพระรำชอำณำจกรใหแกพระโอรส

ทงหลำย แทนทจะมกำรสบรำชสมบตแตเพยงพระองคเดยว ฉะนน

จกรวรรดอนยงใหญไพศำลกถกแบงเปน 3 สวนในรนพระรำชนดดำ

ยงผลใหจกรวรรดโรมนอนศกดสทธจะตองลมสลำยหรอเปลยนไปอย

ในครอบครองของรำชวงศแซกซอน (เยอรมน) และโฮเฮนซอนเลน

(Hohenzollern) และเหตกำรทส�ำคญในประวตศำสตรกก�ำลงจะเกดขน

ในสมยพระเจำเฮนร ท 4 แหงรำชวงศโฮเฮนซอนเลน ในครสตตวรรษท 11

กรณกำรขดแยงระหวำงพระเจำเฮนร ท 4 กบสนตปำปำเกรกอร

ท 7 ในชวง ค.ศ. 1073-1085 ถอวำเปนเหตกำรณทส�ำคญในประวตศำสตร

ของยโรป กำรทจะเขำใจเหตกำรณนได สมควรจะตองทรำบกำรเปลยนแปลง

48 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ทส�ำคญบำงประกำรเกยวกบควำมสมพนธระหวำงองคสนตปำปำและ

ครสตจกรกบอำณำจกร

โดยยอ ในชวงหลำยศตวรรษทผำนมำยโรปในยคมดจำกปลำย

ศตวรรษท 5 – ศตวรรษท 8 โดยประมำณ ครสตจกรไดเขำมำมสวนส�ำคญ

ในกำรดแลควำมเปนอยของประชำชนในแวนแควนตำงๆ ทเคยอยภำยใต

อ�ำนำจกำรปกครองของจกรวรรดโรมน โดยเฉพำะในแควนกอล ดงทเรำได

เหนตวอยำงทพระรำชำคณะระดบบชอป ไดรบควำมไววำงใจจำกประชำชน

ใหเขำมำท�ำหนำทผบรหำรเมองตำงๆ ในแควนกอล ซงในอนำคตจะกลำย

เปนรำชอำณำจกรแฟรงค และเมอพระเจำโคลวช ประสบชยชนะและกอตง

รำชอำณำจกรแฟรงคในดนแดนกอล กทรงแตงตงบชอปทงหลำยท�ำหนำท

บรหำรงำน ทงน เพรำะสมยนนผรหนงสอสวนมำกกมำจำกนกบวช ฉะนน

ตงแตภำยหลงจำกจกรวรรดโรมนลมสลำย พระและนกบวชในศำสนำครสต

กเขำมำพวพนกบกจกำรของรำชอำณำจกร ซงนำจะขดแยงกบหลกกำรและ

แนวคดตำมทฤษฎดำบสองเลมของบชอปเจลำชอสจำกมลำน ทวำ งมอ

ารสง เปน อง าร และมอ พระเ าสง เปน องพระเ า

นยหนง แบงแยกกจกำรของรำชอำณำจกรออกจำกครสตจกร

ยงกวำนน ในระยะเวลำตอมำไดเกดระบบกำรถอครองทดนและ

ระบบควำมสมพนธระหวำงบคคลในรปแบบใหมทเรยกวำ ฟวดล ( eu al)

หรอ ระบบศกดนา โดยพระรำชำ หรอขนนำง ซงครอบครองทดนจ�ำนวน

มำก ไดแบงปนใหขนนำงผ นอยไดน�ำไปท�ำประโยชนของตน โดยม

พนธสญญำผกพนทผนอย ซงเรยกวำ “ assal” ในภำษำองกฤษ จะตอง

กลำวค�ำสำบำนตนจะจงรกภกดตอพระราชา หรอ ขนนางผ หญ เชน

ระดบทำนดยค (Du e) หรอ เอรล ( arl) หรอ เคำนต ( ount) ซงแบงปน

ทดนให ควำมจงรกภกดดงกลำว หมายถงการเขาชวยท�าสงคราม โดยน�ำ

49วชย ตนศร

ทหำรมำ (อศวน) จ�ำนวนหนง เขำรวมในกองทพของผเปนนำย ( or s)

ระบบฟวดลดงกลำว อำจเรมตนไมพรอมกนในยโรป ขนอยกบ

สถำนกำรณของแตละพนท โดยเฉพำะในอำณำเขตซงมภยสงครำมจำก

ภำยนอก เชน กำรบกรกของพวกอนำรยชน เชน พวกไวกง (หรอ พวก

Norseman) จำกเดนมำรกและนอรเวย ในครสตศตวรรษท 9 หรอจำกภย

สงครำมภำยในแวนแควนตำงๆ ส�ำหรบในยคสมยของพระเจำชำรลสมำญ

ในครงแรกของครสตศตวรรษท 9 พระองคไดจดระเบยบกำรปกครองและ

ระบบเศรษฐกจตำมแนวคดของระบบฟวดล (feu alism) โดยผกโยงขนนำง

ใหจงรกภกดตอพระรำชำและจกรพรรด โดยค�ำสำบำนทจะสวำมภกด ( ath

of fealty) และขณะเดยวกน กมอบอ�ำนำจใหขนนำงทจะดแลพนททงดำน

กำรเกษตรและกำรปกครองในระดบทองถน

ระบบฟวดล หรอ ระบบศกดนำ ดงกลำว มผลกระทบตอวงกำร

ครสตศำสนำ เพรำะพระรำชำคณะ เชน บชอป ทงหลำย จะมบทบำททง

ทำงดานศาสนา และทางโลก คอมบทบำทเปน “ a al” หรอ ขนนาง ผ

ใตบงคบบญชำของพระรำชำ หรอจกรพรรดในฐำนะไดรบทดนจำกพระรำชำ

มำครอบครอง ขณะเดยวกน บชอป กมฐำนะเปน “Lo ” หรอ เจานาย

(ทางโลก) ของบรรดำผทมำประกำศสำบำนตนตอทำนบชอปในฐำนะ

“ or ” (เจำนำย) ผจะแบงทดนใหท�ำมำหำกน

ศำสนำ จงกลำยเปนองคกรทร�ำรวย มงคงดวยทรพยสน ทดน ซง

เปนผลจำกระบบฟวดล ดงกลำว และจำกกำรบรจำคของประชำชน โดย

เฉพำะจำกหญงชำยซงไมมผจะสบมรดก (ทดน) และต�ำแหนงพระรำชำคณะ

และต�ำแหนงอนๆ ทรองลงมำ เชน สมภำรวดระดบต�ำบล หรอระดบทสง

กวำบชอป คอ ระดบอำรชบชอป (พระรำชำคณะระดบมณฑล) กจะเปน

ต�ำแหนงทตระกลขนนำงตำงๆ แสวงหำ จงเกดระบบกำรขำยต�ำแหนง ท

50 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

เรยกวำ “Simony” และระบบกำรสบทอดต�ำแหนงโดยสำยเลอดหรอทำยำท

ทเรยกวำ “Nicolaism”

องคกำรครสต ซงควรจะเปนองคกำรตำมอดมกำรณและแนวคดของ

เซนตออกสตน ในศตวรรษท 5 คอ นครแหงสวรรค นครแหงผมจตบรสทธ

กกลบเปนนครของพนพภพ ทไมสำมำรถตดขำดจำกโลภะ และกเลส

นำนปกำร

จงเกดปฏกรยำจำกหม สง ทคดจะปฏรปวงกำรศำสนำ เชน

ขบวนกำรวดคลน ( luny) ซงจดตงขนในศตวรรษท 10 โดยพระบำนปำ

เครงครดในพระธรรมค�ำสอนของพระเยซ และตดขำดจำกกจกำรทำงโลก

และในทสด ในชวงศตวรรษท 11 เมอเกรกอร ท 7 ไดครองต�ำแหนง

พระสนตปำปำ ทกรงโรม ค.ศ. 1073 เกรกอร จงรเรมกำรปฏรปในวงกำร

สง โดยหำมมใหพระครสตมครอบครวเชน รำวำส และหำมกำรซอขำย

ต�ำแหนง หรอกำรสบทำยำท และทส�ำคญ เปนเปำหมำยหลก คอ กำรหำม

มใหพระรำชำและจกรพรรด มสทธทจะแตงตง ถอดถอน พระราชาคณะ

แตจะตองเปนหนาทของสนตปาปาเทานน

กำรประกำศนโยบำยน น�ำไปสกำรตอสโดยสงครำมเอกสำร และ

สงครำม “น�ำลำย” จำกกำรโตตอบระหวำงทงสองฝำย คอ ฝำยทสนบสนน

สนตปำปำ และฝำยทสนบสนนจกรพรรด ทงพระรำชำคณะ (บชอป) และ

เจำผครองนครในเยอรมน ตำงกแตกแยกเปนฝกฝำย และในทสดสนตปำปำ

เกรกอรท 7 กทรงคว�ำบำตรพระเจำเฮนร ท 4 ในป ค.ศ. 1075

กำรคว�ำบำตร ในศำสนำครสต หมำยถง กำรตดควำมสมพนธกบ

ผทถกคว�ำบำตร และหมำยถงกำรเนรเทศผนนออกจำกวงกำรศำสนำ ซง

แปลควำมตำมควำมมงหมำยของเกรกอร กคอ จกรพรรดเฮนร ไมสำมำรถ

จะเขำท�ำพธทำงศำสนำไดในทกกรณ แตทส�ำคญ เกรกอร ยงเพมโทษท

51วชย ตนศร

คอขำดบำดตำย คอ ยยงสงเสรมใหรำษฎรในอำณำจกรของพระเจำเฮนร

ท 4 ไมตองจงรกภกดตอจกรพรรดเฮนร

ในชวงตนของสงครำม (เยน) ระหวำงสองฝำยพระเจำเฮนร ดจะ

เสยเปรยบ เพรำะขำดแรงสนบสนนจำกเจำผ ครองนครจ�ำนวนหนงใน

จกรวรรดโรมนอนศกดสทธ พระเจำเฮนร จงจ�ำเปนตองเดนทำงมำขอขมำ

ตอองคสนตปำปำ และตองคกพระชำน (เขำ) อย 3 วน 3 คน ทำมกลำงหมะ

ทตกลงมำไมขำดสำย ณ สถำนทซงมชอวำ “คานอะสะ” ( anossa) อน

เปนทประทบขององคพระสนตปำปำ เพอขอขมำโทษ ใน ค.ศ. 1077

อยำงไรกตำม แมวำพระเจำเฮนร ท 4 จะยอมขอขมำโทษท

คำนอะสะ และพนจำกกำรถกคว�ำบำตรแลว ภำยหลงพระองคกยงคงไม

ยนยอมจะสญเสยอ�ำนำจทจะแตงตง ถอดถอน พระรำชำคณะทงหลำย

ควำมขดแยงระหวำงจกรพรรดเฮนร กบพระสนตปำปำ กยงคงด�ำรงอย

อยำงเขมขน จนกระทงพระเจำเฮนรตองกรฑำทพไปกรงโรม เพอบบคน

เกรกอร แตสนตปำปำเกรกอร กหนไปขอควำมชวยเหลอจำกพระรำชำ

รำชวงศนอรมน อำณำจกรซงอยทำงทศใตของอตำล แตเมอกองทพของ

พวกนอรมนมำถงกรงโรมแลว กกลบปลนสดมภชำวโรมน กอควำมเสยหำย

และเสยเกยรตภมของสนตปำปำเกรกอร ซงจ�ำใจตองอพยพออกจำก

กรงโรมเพอเสดจตำมกองทพของชำวนอรมนไปยงภำคใตของอตำล และ

มรณภำพในทสด เมอป ค.ศ. 1085

อยำงไรกตำม ควำมขดแยงระหวำงจกรพรรดเฮนร กบสนตปำปำ

ในประเดนเรองอ�ำนำจของจกรพรรดทจะทรงมในกำรแตงตงพระรำชำคณะ

ยงคงด�ำรงอยตอไปอกหลำยสบป จนขำมศตวรรษท 11 และจบลงดวยกำร

ประนประนอม ดวยขอตกลงทเมองวอรม ( oncor at of orms)

ค.ศ. 1122 โดยจกรพรรดทรงยนยอมยกเลกสทธทจะแตงตง ถอดถอน

52 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

สมณศกดของพระแคทอลคทงหลำย ขณะเดยวกน ทำงศำสนจกรกยอมรบ

อ�ำนำจของจกรพรรดทจะเขำมำด�ำเนนกำรในสวนทเกยวกบภำรกจทำง

รำวำสขององคกำรครสตศำสนำ1

กำรขบเคยว ขดแยงระหวำงจกรพรรดและสนตปำปำ ในประเดน

อ�ำนำจกำรแตงตงพระรำชำคณะและระดบอนๆ ในครสตจกร ทเรยกกนใน

ภำษำองกฤษวำ “Investiture ontest” ดงกลำว เปนเหตกำรณทตรำตรง

อยในควำมทรงจ�ำของชนชนสงของชำวยโรปในหวงเวลำทคอนขำงยำวนำน

เกอบครงศตวรรษ จำก ค.ศ. 1075-1122 คลำยกบสงครำมเยนระหวำง

สองคำยมหำอ�ำนำจในยคหลงสงครำมโลกครงท 2 เมอจบลงไปแลว ผลท

ตำมมำมควำมส�ำคญมำก

ผลประการแรก คอ เปนจดหวเลยวหวตอของประวตศำสตร

กำรเมองของยโรป ชยชนะขององคกรครสตศำสนำ ทจะปฏเสธมให

จกรพรรดทรงมอ�ำนำจในกำรแตงตงพระรำชำคณะ ฯลฯ ยงผลใหองคกำร

ศำสนำมควำมเปนอสระหรอเปนตวของตวเอง ทเรยกวำ “auto omy”

ไมอยภำยใตอ�ำนำจของฝำยทำงโลก เชน องคกรศำสนำในหลำยๆ ประเทศ

ทจกรพรรดมกจะรวมถงอ�ำนำจทงทำงศำสนำและทำงโลก เชน ในหลำย

ประเทศในสงคมอำหรบ-มสลม และเรยกระบบเชนนนวำ “ ae a o a i t”

คอรวมบทบำทของซซำรกบสนตปำปำไวในตวคนเดยว เชน จกรพรรดโรมน

จำกยคโบรำณ และจะมผลระยะยำวให “รฐ” ในยโรปกลำยเปนรฐ รำวำส

– secular state ในอนำคต

ผลประการทสอง คอ องคกรศำสนำแคทอลคไดปรบระบบกำร

ปกครองของตนเอง โดยปรบสำยบงคบบญชำใหชดเจนยงขน และเลกระบบ

1 rancis u uyama, e igi of olitical e , 264-267.

53วชย ตนศร

ครอบครว หำมมใหพระแตงงำนมครอบครวไดเชน รำวำส และจดกำรศกษำ

อบรมใหแกบคลำกรทำงศำสนำ โดยสนตปำปำทรงเปนผบงคบบญชำสงสด

โดยมคณะบคคล ประกอบดวย พระรำชำคณะระดบ คำรดนลด ( ar inals)

ชนสมเดจ ท�ำหนำทเปนทปรกษำ จดระบบงบประมำณสวนกลำง และเกบ

ภำษจำกชำวครสตทวรำชอำณำจกร ประกอบกบมทรพยสมบต-ทดน

จ�ำนวนมำก จงท�ำใหองคกรแคทอลคกลำยเปนระบบรฐรำชกำรสถำบน

แรกในประวตศำสตรยโรป กอนทแมกซ เวเบอร จะเขยนทฤษฎองคกำร

รำชกำร “ u eauc acy” ในปลำยศตวรรษท 19

ผลประการทสาม คอ กำรโตแยงในสงครำมเอกสำร ระหวำงฝำย

จกรวรรด และศำสนจกร ครงศตวรรษทผำนมำ กอใหเกดควำมสนใจใฝรท

จะแสวงหำควำมรเกยวกบตนตอของระบบกฎหมำย และปรชญำควำมร

เกยวกบเรองดงกลำว ซงในกำรเคลอนไหวเหลำน น�ำไปส กำรคนพบ

จสตเนยน โคด ( ustinian o e) ในตอนปลำยครสตศตวรรษท 11

จสตเนยน โคด กคอ ประมวลกฎหมำยโรมน ซงในอนำคตจะเปนพนฐำน

ของกฎหมำยแพงของประเทศตำงๆ บนภำคพนทวปยโรป และประเทศ

อนๆ ทไดรบอทธพลจำกยโรป หลกและแนวคดพนฐำนของกฎหมำย เชน

ขอแตกตำงระหวำงกฎหมำยแพงและอำญำ ระหวำงกฎหมำยมหำชนและ

เอกชน มจดเรมตนจำกประมวลกฎหมำยจสตเนยน ดงกลำว

จำกกำรคนพบประมวลกฎหมำยโรมนดงกลำว น�ำไปสกำรศกษำ

ดำนกฎหมำยในมหำวทยำลย ซงจดตงใหมเปนครงแรกทเมองโบโลญญา

( olog a) อตำล ในครสตศตวรรษท 11 นกศกษำ โดยเฉพำะพระในศำสนำ

ครสตเดนทำงมำศกษำทมหำวทยำลยแหงน และภำยหลงกเกดมหำวทยำลย

ทปารส มหำวทยำลยออก อรด ทองกฤษ มหำวทยำลยไ เดลเบรก

ในเยอรมน มหำวทยำลยคราเคา ( racow) ในโปแลนด และโคเปน าเกน

54 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ในเดนมำรก และกฎหมำยโรมนดงกลำวในทสดกไดเขำไปแทนทกฎหมำย

จำรตประเพณของชำวเยอรมนแตดงเดม ท�ำนองเดยวกนกบกฎหมำย

“ ommo Law” ขององกฤษ สมยพระเจำวลเลยม ท 1 ทเขำไปแทนท

กฎหมำยจำรตของชำวพนเมองเชอสำยแองโกล-แซกซอน (จำกเยอรมน)

ผทรงคณวฒรนแรกๆ ทแปลควำมและขยำยควำมจสตเนยน โคด

ดงกลำว สวนใหญคอพระ เชน กราเตยน (Gratian) ไดวเครำะหและ

สงเครำะหกฎหมำยของสง จำกอดตและจดพมพใหทนสมย ใน ค.ศ. 1140

โดยใหชอวำ ec etum หรอ o co a ce of i co a t a o

(ควำมสอดคลองของกฎระเบยบของสง นำนำชนด) ทส�ำคญ กรำเตยน ได

จดล�ำดบควำมส�ำคญระหวำงก หมายของพระผเปนเจา (Devine aw)

ก หมายธรรมชาต (Natural aw) ก หมาย o iti e และก หมายจารต

ประเพณ และในศตวรรษตอมำภำยหลง กฎหมำยสง ไดขยำยขอบเขต

ครอบคลมถงเรองอำญำ, ครอบครว ทรพยสมบต สญญำ และกฎหมำย

เกยวกบพยำน

ทส�ำคญ นอกจำกควำมเจรญกำวหนำของกฎหมำยสง กคอ

หลกพนฐำนของกำรล�ำดบควำมส�ำคญของประเภทของกฎหมำย ซง

นกปรชญำหลกขององคกำรแคทอลค ในศตวรรษท 13 ซงมชอวำ โธมส

อไควนส ( homas A uinas) ผประพนธหนงสอส�ำคญของวงกำรศำสนำ

ชอวำ umma eologica จดล�ำดบควำมส�ำคญของกฎหมำยทงหมด

ในสงคมครสต โดยก หมายสถาพร ( ternal aw) ซงพระผเปนเจำใช

ปกครองจกรวำล เปนกฎหมำยสงสด และอนดบทสอง คอ ก หมาย

ธรรมชาต (Natural aw) อนดบทสำม คอ ก หมายพระผเปนเจา (Devine

aw) เปนกฎควำมประพฤตทพระคมภรไดก�ำหนดไว และอนดบทส คอ

ก หมายมนษย (Human aw)

55วชย ตนศร

กฎหมำยมนษยตองสอดคลองกบกฎหมำยธรรมชำต และกฎหมำย

อนดบทสงกวำ ตำมหลกทวำ “อ�ำนำจฝำยโลกอยใตอ�ำนำจฝำยธรรม เสมอน

รำงกำยอยภำยใตจต”2

หลกแนวคดของเซนตโธมส อไควนส ดงกลำว ทำงองคกำรศำสนำ

แคทอลคใหยดถอวำเปนแนวคดทถกตอง

นอกจำกหลกกำรและแนวคดของฝำยสง ทมตอกฎหมำยกำร

ปกครองดงกลำวแลว ปรชญำแนวคดทำงสงคมกมบทบำทสงเสรมใหองคกำร

ศำสนำเปนจดศนยกลำงของระบบกำรปกครองของสงคมสมยนน นกคดคน

ส�ำคญของยคสมย ในครสตศตวรรษท 12 คอ จอหน แหง อลสเบอร ( ohn

of Salisbury, ค.ศ. 1120-1180) ไดเขยนหนงสอชอ “ olic aticu ” ป

ค.ศ. 1159 เปนหนงสอปรชญำกำรเมองกำรปกครองสมยนน กอนทจะไดม

กำรตนตว เรยนร เกยวกบผลงำนของอารสโตเตล จำกยคกรกโบรำณ

“ olic aticu ” จงนำจะเปนแบบฉบบของปรชญำแนวคดทำงกำรปกครอง

ของผคนสมยกลำง ซงเปรยบสงคมประดจองคอนทรย ทมชวตจตใจของ

ตนเอง มพระราชาเปนศรษะ มองคการครสตเปนจต จ (จตวญญาณ)

ผปกครองตองปกครองอยางเปนธรรม สอดคลองกบก หมาย อ�ำนำจทจะ

ปกครองมำสพระรำชำจำกพระผเปนเจำ และจำกองคกำรครสต ซงเปน

องคกรตวแทนของพระผเปนเจำบนพภพ ถำกฎหมำยไดรบกำรปฏบตตำม

พระรำชำจะตองไดรบกำรเคำรพเชอฟง แตถำหำกพระรำชำกระท�ำกำร

ฝำฝนกฎหมำย และเจตจ�ำนงของพระผเปนเจำ ประชำชนไมใชแตจะมสทธ

เทำนน หำกยงมหนำทจะถอดถอนหรอแมสงหำรผปกครองได3

2 เอม. เจ.ฮำรมอนด, ความคดทางการเมอง จากเพลโตถงปจจบน, 184.3 เอม. เจ. ฮำรมอนด. อางแลว, 171-173.

56 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ปรชญำแนวคดของจอหน แหงซอลสเบอร อำจจะดรนแรง แตก

ตอกย�ำแนวคดของผคนสมยนน โดยเฉพำะในหมสง และผเครงศำสนำครสต

ประกอบกบอ�ำนำจกำรปกครองของพระรำชำในสมยสงคมศกดนำ

( eu alism) ซงเปนระบบทมระเบยบกฎเกณฑเกยวกบควำมสมพนธ

ระหวำงพระรำชำกบขนนำง ซงทงสองฝำยควรจะตองรกษำไว ทงในเรอง

กำรถอครองทดน เรองกำรเกบภำษ และขนบธรรมเนยมตำงๆ ทผกโยง

สงคมศกดนำ ระหวำงกษตรยและขนนำง และรำษฎร ซงสรป กษตรย

มไดมอ�ำนำจโดยปรำศจำกขอบเขต แมแตเรองกำรเกบภำษอำกรกจะตอง

ด�ำเนนกำรตำมกฎหมำยและธรรมเนยมดงเดม ประกอบกบฝำยคณะสง ได

ปฏรปตนเองในครสตศตวรรษท 11 และใหควำมส�ำคญกบกำรศกษำคนควำ

กฎหมำย โดยกำรจดตงมหำวทยำลยโบโลญญำ (Bologna) ในอตำล และ

เผยแผแนวคดเกยวกบกฎหมำยโรมนจำก “ ustinian o e” กจกรรมจำก

ภำรกจเหลำน จงสงเสรมบทบำทของสง ในฐำนะผเชยวชำญทำงกฎหมำย

ซงฝำยอำณำจกรจะตองเคำรพเชอฟง

หลกนตธรรม จงเปนหลกทสอดคลองกบแนวคดของสงคม

สมยกลำง พระรำชำทฝำฝนหลกกำรน จงมกจะตองเผชญกบกำรตอตำน

จำกขนนำงและฝำยสง

57วชย ตนศร

บทท 8

ระบบศกดนา และกตกาของระบบ

ดงทไดเกรนน�ำตงแตบทแรก องคประกอบหลกทจะหนนน�ำให

ระบบกำรเมองกำรปกครองบรรลเปำหมำยของกำรพฒนำ กคอ ระบบรฐท

เขมแขง ขณะเดยวกนกจะตองมระบบนตธรรมรฐ ( ule of aw) และ

ระบบการเมองทรบผดชอบตอประชาชน (Accountable Government)

จะขำดสงหนงสงใดมได

ระบบรฐทเขมแขง ดงทไดยกตวอยำงกรณของจนสมยรำชวงศจน

และรำชวงศฮน ทรวมอ�ำนำจเขำสศนยกลำงของกำรปกครองไดส�ำเรจใน

สมยโบรำณ และดงจะไดอธบำยขยำยควำมถงระบบรฐทเขมแขงในยคสมย

ใหมและในปจจบน ตอไป

สวนระบบนตธรรมรฐ ( ule of aw) ไดอธบำยไวพอสงเขปในบท

ท 5 ซงมตวอยำงของระบบ “ ommo Law” ขององกฤษ ซงมพนฐำน

จำก “ u ge- a e aws” หรอหลกกฎหมำยทไดมกำรวนจฉยกนมำแต

อดตถงปจจบน และไดรบกำรยอมรบจำกสงคมตลอดมำ และอกตวอยำง

คอ ระบบนตธรรมรฐแบบภำคพนทวปยโรป มฝรงเศสเปนตวอยำง ซงยดถอ

หลกกฎหมำยโรมนและกฎหมำยสง จำกสมยแรกเรม

ตำมควำมเหนของฟกยำมำ ระบบนตธรรมรฐน ก�ำเนดเปน

อนดบแรกในยโรปตะวนตก กอนทระบบรฐจะเขมแขง และกอนทจะเกด

58 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ระบบกำรเมองกำรปกครองทรบผดชอบตอประชำชน (Accountable

government)

ระบบกำรเมองกำรปกครองทรบผดชอบและตอบสนองตอ

ประชำชนนน หมำยถง ผ ปกครองจะรบผดชอบตอควำมเปนอย และ

ผลประโยชนของประชำชนทตนปกครองเหนอผลประโยชนของตนเอง

ความรบผดชอบ (accou ta ility) ดงกลำว อำจเกดขนไดจำก

หลำกหลำยวธ อำจเกดจำกระบบกำรศกษำอบรมดำนศลธรรมจรรยำ

เชน ระบบกำรสอนตำมหลกของลทธขงจอของชำวจนแตโบรำณ ยคสมย

รำชวงศฮน ทเนนฝกจตของผปกครองใหเสยสละเพอผลประโยชนของสงคม

เปนหลก

อยำงไรกตำม ในยคสมยปจจบน สงคมใหควำมส�ำคญตอ

กระบวนกำรทจะกอใหเกด “ควำมรบผดชอบ- และกำรตอบสนอง” ดงกลำว

ทส�ำคญคอ กำรก�ำหนดกฎเกณฑทจะจ�ำกดอ�ำนำจในกำรบรหำรประเทศ

ตลอดจนกำรก�ำหนดวธกำรทจะเขำสอ�ำนำจโดยกระบวนกำรเลอกตงของ

ประชำชน โดยก�ำหนดไวในรฐธรรมนญ ระบอบกำรปกครองแบบ

ประชำธปไตยโดยยดถอเสยงของประชำชนเปนหลกส�ำคญ จงเปนระบบท

แทบทกสงคมปรำรถนำจะไปใหถง แตมกจะผดหวง เรำจงควรจะใหเวลำใน

กำรวเครำะหศกษำววฒนำกำรของระบบดงกลำว โดยดตวอยำงจำกสงคม

องกฤษวำกอก�ำเนดและพฒนำระบบกำรเมอง-กำรปกครองของตนมำได

อยำงไร จงไดรบกำรยอมรบจำกทวโลกวำเปนแมแบบของระบบรฐสภำ

และเปนประชำธปไตยแบบสำยกลำง

ในประเดนหลกดงทกลำวถงน มปจจยใดทเสรมสงใหองกฤษเปน

ประเทศแรกทมววฒนำกำรมำตำมเสนทำงดงกลำว ขณะทฝรงเศส และ

เยอรมน ซงเปนมหำอ�ำนำจคขนำนกนมำ กลบใชเวลำเนนนำนกวำกอนทจะ

59วชย ตนศร

บรรลเปำหมำย ค�ำตอบอำจจะมอยบำงแลว แตอำจจะมควำมหลำกหลำย

ตำมทศนคตตำงๆ ทอำจแตกตำงกน

ส�ำหรบฟกยำมำ ปจจยตวแปรทเปนเหตใหเสนทำงววฒนำกำรของ

องกฤษแตกตำงจำกฝรงเศส และรฐทอยทำงยโรปตะวนออก เชน ฮงกำร

โปแลนด และเยอรมน ประการแรก กคอ ความเปนปกแผน (soli arity)

ของสงคมองกฤษ บนพนฐำนของกำรเมอง (ระบบกำรปกครองทองถน)

ประการ คอ หลกของก หมาย “ ommo Law” และสถำบนทำง

กฎหมำยขององกฤษ ซงไดรบกำรยอมรบวำเปนหลกส�ำคญทำงกำรปกครอง

ของสงคมองกฤษ และประการ คอ หลกศาสนา ซงแบงแยกสงคมองกฤษ

นบตงแตสมยพระเจำเอดเวรด ท 4 พระนำงแมร และพระนำงเจำเอลซำเบธ

ในครสตศตวรรษท 16 จนกระทงถงสมยรำชวงศสจวต ในศตวรรษท 17

เปนปจจยทตอกย�ำควำมขดแยงของชำวองกฤษ ท ยดอดมการณ และ

ศรทธาความเชอถอ ซงในแงหนงท�ำใหกำรตอสทำงกำรเมองไมไปผกโยงกบ

ผลประโยชนสวนตน หรอเปนเรองของกำรตอสเพออ�ำนำจเทำนน

นอกจำก 3 ปจจยหลกดงกลำวน ความเจรญเตบโตของเมองและ

ชนชนกลาง หรอทมำรกซ เรยกวำ “ ou geoi ie” กมควำมส�ำคญในกำร

ขดแยงทำงกำรเมองในสงคมองกฤษ หำกจะอนญำตใหกลำว อำจจะพดได

หรอไมวำ ชนชนกลำง หรอชำวเมอง เปนปจจยทเพมดลแหงอ�ำนำจใหแก

ฝำยหนงฝำยใดทขดแยงกนระหวำงฝำยกษตรย กบฝำยขนนำง ประเดน

เหลำน คงจะไดมโอกำสกลบมำวเครำะหอกครงในรำยละเอยด แตใน

เบองตนนำจะเรมทกรอบกตกำของสงคมศกดนำของรำชวงศนอรมน ซง

ดนดนขำมน�ำขำมทะเลจำกฝรงเศสมำยดครองเกำะองกฤษ ใน ค.ศ. 10661

1 rancis u uyama, e igi of olitical e , 404-413.

60 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

รำชวงศนอรมน (Norman) ปกครองแควนนอรมงด ทำงตะวนตก

เฉยงเหนอของฝรงเศส ในฐำนะทมฐำนนดรศกดเปน ดยค (Du e) ซงตอง

ประกำศตวสวำมภกดตอกษตรยฝรงเศส ซงมฐำนะเปน “ verlor ” เหนอ

ทำนดยค และขนนำงอนๆ

พวกนอรมนดงเดม อพยพมำจำกภำคเหนอของยโรป รจกกนในนำม

พวก “นอรสแมน” (Norseman) หรอพวกไวกง ( i ings) จำกนอรเวย

(Norway) และเขำมำตชงบำนเมองตำมชำยฝงทะเลของยโรป และยดพนท

ซงเรยกวำ “นอรมงด” ของอำณำจกรฝรงเศสสมยนน และพวกนอรสแมน

อกกลมหนง ลองเรอไปจนถงภำคใตของอตำล และตชงยดภำคใตของอตำล

ได จงตงเปนรำชอำณำจกรนอรมน ภำคใตของอตำล สวนนอรมงด ทำงฝง

ตะวนตกเฉยงเหนอของฝรงเศสนน มฐำนะเปนเพยงแวนแควนหนงของ

รำชอำณำจกรฝรงเศสสมยนน พวกนอรมนดงกลำว เมอปกครองแวนแควน

ในฝรงเศสอยมำเกนกวำหนงศตวรรษ กไดรบวฒนธรรมฝรงเศส ใชภำษำ

ฝรงเศสเปนหลกในกำรสอสำร

ในป ค.ศ. 1066 เมอพระเจำวลเลยม ( illiam) กรฑำทพจำก

นอรมงด มำยดเกำะองกฤษ และท�ำสงครำมกบพระเจำฮำโรลด (Harol )

ซงขนครองรำชยตำมมตของขนนำงองกฤษ ภำยหลงจำกพระเจำเอดเวรด

(ผสำรภำพ) ไดสวรรคตลงแลว พระเจำวลเลยมอำงวำพระเจำเอดเวรด

ในครงทไปประทบอยทนอรมงด (พระรำชมำรดำทรงเปนเจำหญงแหงแควน

นอรมงด) ไดทรงมอบรำชบลลงกใหพระองคเอง อยำงไรกตำม ในสมรภมท

เ สตง (Hasting) มณฑลเคนท ตอนใตขององกฤษ พระเจำฮำโรลด บำดเจบ

ถงแกชวตและพำยแพ พระเจำวลเลยมจงยดครององกฤษ โดยก�ำลงทหำร

และค�ำอำงจำกกำรสนทนำกบพระเจำเอดเวรด ผลวงลบไปแลว

61วชย ตนศร

ฉะนน พระเจำวลเลยม เมอขนครองรำชยทองกฤษ ไมมพลง

สนบสนนใดๆ จำกขนนำงและประชำชนชำวองกฤษ จ�ำตองพงขนนำง

ขนทหำร และสหำยนกรบ จำกนอรมงดลวนๆ พระองคไดจดระบบกำร

ปกครองตำมแบบฉบบทเคยปฏบตกนในแผนดนฝรงเศส นนคอ ระบบฟวดล

หรอระบบศกดนำ ซงแตกตำงจำกระบบศกดนำของไทย

ระบบศกดนำฝรงเศส เปนวธกำรสรำงควำมผกพนทำงกำรเมอง

กำรทหำร และเศรษฐกจ ระหวำงผเปน “ e lo ” (เจำเหนอหว) กบ

ผทมฐำนะเปน “ a al” (ผสวำมภกด) โดย ผเปนเจาเหนอหว มอบทดน

ผนหนง จ�ำนวนตำมควำมส�ำคญของผรบ ซงจะมฐำนะเปน ผสวามภกด และ

ผสวำมภกด กจะประกำศสำบำนตววำจะจงรกภกดตอเจำเหนอหว และจะ

ตอบแทนเจำเหนอหวโดยเขำรวมสงครำม หรอตำมทเจำเหนอหวจะมบญชำ

ตลอดจนจะตองจดก�ำลงทหำร (ทหำรมำอศวน) จ�ำนวนหนง มำกนอยตำม

ศกดนา และจ�านวนทดนทไดรบจำกผเปนเจำเหนอหว (overlan )

ผทไดรบทดนจำก “o e lo ” โดยตรง เรยกกนวำ “ e a t-

i -c ief” ผครองทดนล�าดบตน” ซงจะมสทธจะน�ำทดนดงกลำวไปจดสรร

ใหแกผสวำมภกด ในล�ำดบถดไป ซงอำจจะมฐำนนดรเปน “อศวน” ( night)

ทเรยกวำ ชนชนอศวน หรอ “ e t y” ขณะทระดบทสงกวำ “Gentry”

กคอ ชนชนขนนำง “Nobility” โดยมระดบ เอรล ( arl) เปนระดบสงสด

(ภำยหลงเพมระดบดยค (Du e) ซงสงกวำ)

กำรสรำงควำมผกพนของผคนในสงคมดงกลำว นบวำเปนวธกำรท

ชำญฉลำด เพรำะนอกจำกสรำงควำมเปนอนหนงอนเดยวกนภำยใตผน�ำ

ซงเปน “ verlor ” สงสด ยงเปนวธกำรระดมพลเพอกำรสงครำม และ

ขยำยฐำนอ�ำนำจของกลมคนดงกลำว ขณะเดยวกน ทรพยำกรทดนซงขนนำง

ตนตระกลไดรบจำก “เจำเหนอหว” ( verlor หรอ or ) กจะเปนมรดก

62 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ตกทอดไปถงบตร-ธดำ เกอบจะอตโนมต รวมทงยศศกดด วย เชน

ต�ำแหนงดยค (Du e) ต�ำแหนงเอรล ( arl) ต�ำแหนงมำรควส ( ar uis)

และเคำนต ( ount) กจะสบทอดไปถงลกหลำนดวย ท�ำใหระบบชนชน

ของฝรงเปนระบบทเขมแขง และมสวนรวมในกำรปกครองประเทศดวย

ส�ำหรบกองทพของพระเจำวลเลยม เมอไดรบชยชนะทสมรภม

เฮสตงแลว กยดครององกฤษและปรำบปรำมผทคดจะตอตำนและยดทดน

เกอบทวเกำะองกฤษ (ยกเวนสวนทอยในอำณำเขตของแควนเวลส และ

สกอตแลนด) จำกผพำยแพ และน�ำมำแจกจำยใหแก “สหายศก” และ

ขนทหำร ซงตดตำมมำในกองทพ ระบบการเมองการปกครองแบบศกดนา

สวามภกด ( eu alism) จงเปนระบบกำรปกครองใหมทเกดขนในภำคพน

ทวป และน�ำมำใชในกำรปกครององกฤษ

อยำงไรกตำม ระบบฟวดล ดงกลำวน โดยหลกกำรนำจะมพลง

มหำศำล หำกพระมหำกษตรยทรงเปนผปกครองทเขมแขง ทรงไวซงควำม

ยตธรรม และฉลำดเฉลยว รอบคอบ แตถำหำกพระมหำกษตรยออนแอ

ไรควำมสำมำรถ กอำจจะกลำยเปนเครองมอของขำรำชบรพำร และขำด

ควำมเชอถอจำกขนนำง ขนศก ทงหลำย

พวกนอรมน ทตดตำมพระเจำวลเลยม มำในกองทพ เพอยดครอง

องกฤษ ป ค.ศ. 1066 นน ลวนแลวแตเปนขนศกทหำวหำญและทะเยอทะยำน

ตำมอปนสยดงเดมของชำวนอรสแมน จำกยโรปภำคเหนอ และแตละคนก

คำดหวงอ�ำนำจมำกมำย แตพระเจำวลเลยมตองกำรควำมสงบเรยบรอย

จงมวธจดสรรทดนใหแกขนนำงล�ำดบตน โดยใหกระจำยอยในหลำยๆ พนท

ในองกฤษ มใหกระจกตวอยทเดยว เพอปองกนมใหขนนำงระดบทำนเอรล

( arls) ซงเปนล�ำดบสงสดสมยนน ไดครองทดนประดจเปนรำชอำณำจกร

เลกๆ และคดจะเปนอสระจำกพระเจำวลเลยม แมกระนน กยงจ�ำเปนตอง

63วชย ตนศร

จดทดนเปนผนใหญตดตอกนส�ำหรบขนนำงซงจะตองเฝำระวงพรมแดน

ซงตดกบสกอตแลนด และเวลส ฉะนน ทำนเอรลในแวนแควนเหลำนจงม

อ�ำนำจมำกกวำทำนเอรลในมณฑลอนๆ ทงอ�ำนำจในกำรเกบภำษและ

กำรเกณฑทหำร ทำนเอรลซงมอ�ำนำจพเศษเหลำน เชน ทำนเอรลแหง

เฮเรฟอรด (Herefor ) (ตดกบแควนเวลส) ทำนเอรลแหงนอรธธมเบอรแลนด

ตดกบพรมแดนสกอตแลนด และทำนเอรลแหงนอรฟอลด ไดรวมกนคดคด

ทรยศ ในป ค.ศ. 1075 ทจะโคนลมพระเจำวลเลยม และ แบงอาณาจกร

เปนสามสวน แตแผนกำรณไดถกคนพบ พระเจำวลเลยมจงประหำรหวหนำ

กบฏทงสำม2

หลงจำกแผนกบฏของทำนเอร ลทงสำมถกคนพบ ตอมำใน

ค.ศ. 1077 โรเบรต พระโอรสองคใหญ กท�ำกำรกบฏ โดยควำมรวมมอ

จำกขนนำงทงในแควนนอรมงด และในรำชอำณำจกรองกฤษ แต

พระเจำวลเลยม ทรงสำมำรถเจรจำสงบศกในรำชอำณำจกรองกฤษได

สวนในแควนนอรมงด จ�ำตองมกำรปรำบปรำม และกำรสรบ ซงในทสด

พระเจำวลเลยมทรงสำมำรถปรำบกบฏไดส�ำเรจ แตพระองคกทรงอภยโทษ

ใหแกรำชบตร

จำกตวอยำงดงทอธบำยมำน จะเหนไดวำ ขนนำงทตดตำมพระเจำ

วลเลยมมำรวมยดครององกฤษนน สวนหนงเปนขนศกททะเยอทะยำน

และทระนง แตสวนใหญกคงจะใหกำรสนบสนนพระเจำวลเลยม เพรำะตำม

ขอมลทบนทกไวในประวตศำสตร ขนนำงและขนศก ซงไดรบสวนแบงทดน

ในองกฤษ หลงจำกทพระเจำวลเลยมไดปรำบกบฏและเสยนหนำมจำก

ชำวองกฤษไดทวทงหมดแลว (ยกเวนแควนเวลส และสกอตแลนด) มจ�ำนวน

2 . . out , .A, D. itt, a ce i to y of eat itai , ( on on: ongmans, Green an o.,), 87.

64 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ทงสน 1,500 คน ซงมฐำนะเปนผถอทดนล�ำดบตน (tenants-in-chief)

จำกกำรสำบำนตวตอพระเจำวลเลยม และผถอครองทดนเหลำน กคงจะม

ยศศกดตงแตระดบ “เอรล” ( arls) ซงเปนขนนำงสงสดสมยนน และ

ถดไปคอ ทำนเคำนต ( ount) และ ise-count จนถง Barons ธรรมดำ

และชนชนอศวน ( nights) ทเปนกลมชนชน “Gentry” สมยนรจกกนโดย

มค�ำ “Sir” น�ำหนำ ส�ำหรบพระรำชำคณะกมฐำนนดรเทยบไดกบ รำวำส

และมทดนพระรำชทำนตำมระบบศกดนำเชนกน และพระรำชำคณะระดบ

“Archbishop” กมกจะไดรบควำมไววำงใจจำกพระเจำอยหวใหเขำมำท�ำ

หนำทอครมหำเสนำบด และเสนำบด เพรำะเปนผทรงควำมรและมคณธรรม

อยำงไรกตำม จำกประสบกำรณกำรปกครองรำชอำณำจกรองกฤษ

และแควนนอรมงด พระเจำวลเลยมไดบทเรยนส�ำคญทจะตองหำตวพง

หรอ ปจจยเพอถวงดล กบพวกขนนำง (ขนศก) ทงหลำย ตำมค�ำกลำวทวำ

พระรำชำทรงยดอำณำประชำรำษฎรเปนฐำนส�ำคญในกำรปกครอง พระเจำ

วลเลยมคงจะมด�ำรเชนนน จงแสวงหำวธกำรทจะเขำถง “พสกนกร” ของ

พระองค โดยนำจะมวตถประสงค 2 ประกำร ประกำรแรก คอ แสวงหำ

ทำงเลอกในกำรเพมทรพยำกรเพอน�ำมำใชจำยในสวนของพระองค ทงน

เพรำะจำกระบบกำรถอครองทดนแบบศกดนำ (ตำมขนบธรรมเนยมเดม)

กำรจะเกบภำษใหมๆ นอกจำกทตกลงกนไวกอนแลวระหวำงผเปนนำย

“ verlor ” กบ “ enants-in-chief” ยอมท�ำไมได หรอท�ำดวยควำมยำก

ล�ำบำก สวนรำยไดของผเปนนำยเหนอหว “ verlor ” (คอพระรำชำ) ตำม

ทคำดหวงจำกระบบน คอ รำยไดจำกผนดน ทเรยกวำ “ eme e la ”

พนท งกนไว หเปนสดสวนของผเปนนาย “ e lo ” ฉะนน ทกครง

ทมกำรจดสรรทดนผนใหม ผเปน “นำยสงสด” จะตองแบงทดนซงสงวนไว

ส�ำหรบตนเอง ทเรยกวำ “ eme e la ” ใหเพยงพอ

65วชย ตนศร

“ทดนสวนพระองค” ของพระเจำวลเลยม อำจจะไมมำกนก

เพรำะจำกตวเลขทตองจดสรรให “ enants-in-chief” ถง 1,500 คน

จำกทดนทวเกำะองกฤษ ยกเวนเวลสและสกอตแลนด คงจะเหลอทดนใน

“Demesne lan s” ไมมำกนก ท�ำใหเกดปญหำขำดแคลนรำยไดเพอกจกำร

ของรำชอำณำจกร

ฉะนน มำตรกำรส�ำคญซงพระเจำวลเลยมทรงด�ำรขนในป ค.ศ.

1085 คอ กำรส�ำรวจทรพยำกร ควำมมงคงของรำชอำณำจกรองกฤษ เพอ

น�ำมำเปนขอมลวำ หำกจะตองเกบภำษจำกรำษฎร จะด�ำเนนกำรอยำงไรให

เกดควำมยตธรรม และไมสรำงควำมยำกล�ำบำกหรอเปนกำรกดขรำษฎร

ฉะนน คณะท�ำงำนทพระองคทรงแตงตงเพอเขำไปส�ำรวจแตละมณฑล

(shire) จงสอบถำมรำยละเอยดเกยวกบจ�ำนวนทดนของแตละมณฑล

เปนทดนในครอบครองของพระเจำแผนดนจ�ำนวนเทำไหร มสตวเลยง เชน

วว สกร เปด ไก จ�ำนวนเทำใด และหำกคดเปนรำยไดทำงภำษเขำคลงจะม

เทำไหร ขอมลทงหมดนรวบรวมครงนน ไดประมวลไวในหนงสอ ชอวำ

“ ome ay oo ” ค.ศ. 10863

ภำยหลงจำกทไดส�ำรวจทรพยำกรของรำชอำณำจกรแลว พระเจำ

วลเลยมทรงเรยกประชมผ ถอทดนทวประเทศมำประชมกนทเมอง

ลสเบอรร ( ali u y) ค.ศ. 1086 ไมวำเขำเหลำนนจะมฐำนะเปน

“ assal” (ผสวำมภกด) หรอถอทดนจำกขนนำงผใด กจะตองมำประชม

ณ เมองน และพระเจำวลเลยมกทรงประกำศใหผถอทดนทงหมด ประกาศ

สาบานตนทจะจงรกภกดตอพระองคโดยตรง ทงน เพอปองกนมใหขนนำง

แบงแยกประชำชนออกจำกควำมจงรกภกดตอพระเจำแผนดน นบวำเปน

3 Ibi , 89.

66 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

มำตรกำรทชำญฉลำดของพระเจำวลเลยม เพอผกโยงพสกนกรของพระองค

ใหเปนหนงในควำมจงรกภกด มฉะนนรำชอำณำจกรกเสยงจะแตกแยกตำม

กำรชกชวนของขนนำงผมอ�ำนำจ ซงมกเกดขนบอยๆ ในอดตทผำนมำ

กศโลบำย เพอหำแหลงพงพงจำกประชำชนจงเกดขน ตลอดจน

กศโลบำยสรำงศรทธำทำงศำสนำ เพอยดโยงและสรำงควำมจงรกภกด

ของประชำชน ผำนค�ำสอนของทำนบชอป และสมภำรวด ตลอดจนภกษ

บำนปำผทรงคณควำมรและคณธรรม อยำงเชน ลน รงค ( anfranc)

สมภำรวดเซนตสตเฟน ณ เมองคง ( aen) แควนนอรมงด ซงเปนผเครง

ในพระวนย พระเจำวลเลยม กทรงแตงตงใหเปนสง รำช ณ มหำวหำร

แคนตะเบอรร เพอจะไดด�ำเนนกำรปฏรปศำสนำในองกฤษ ตำมแนวทำง

ของพระสนตปำปำ เกรกอร ท 7 ณ กรงโรม ทจะจ�ำกดประเพณปฏบตดงเดม

ในหมสง ในกำรซอขำยต�ำแหนง และกำรมครอบครว เพอใหลกหลำน

สบมรดกในต�ำแหนงสมภำรวด กอใหเกดควำมเสอมทงดำนศลธรรมและ

ขำดศรทธำจำกญำตโยม

ดวยจดประสงคทจะแยกกจกำรศำสนำจำกกำรครอบง�ำของฝำย

รำวำส พระเจำวลเลยมทรงออกพระรำชบญญตแบงแยก ศาลสง

ออกจำกศำลของฝำย รำวำส และก�ำหนดใหพระแคทอลคทงหลำย เมอ

กระท�ำผด จะตองช�ำระคดควำมในศำลสง

นอกจำกนน พระเจำวลเลยม ทรงมนโยบำยยำยศนยกลำงกำร

บรหำรงำนของสง จำกเมองในชนบท ไปตงทจงหวดซงเปนศนยกลำงของ

มณฑล เชน จำกลชฟลด ( ich el ) กยำยไปตงทเชสเตอร ( hester) ซง

เปนเมองส�ำคญในภำคตะวนตกเฉยงเหนอ และเปนจดยทธศำสตรเชอมตอ

ระหวำงองกฤษภำคใตกบองกฤษภำคเหนอ หรอจำกเมองดอรเชสเตอร

ไปยง ลนคอลน ( incoln) ก�ำหนดให เดอรแรม (Durham) เปนศนยกลำง

67วชย ตนศร

ของสง มณฑลภำคเหนอ (Northumbulan ) และเมอง นอรดจ (Norwich)

เปนศนยกลำงของอสตแองเกลย ( ast Anglia) และกอสรำงมหำวหำร

( athe rals) ณ เมองส�ำคญๆ เหลำน ตำมแบบสถำปตยกรรมของนอรมน

(ฝรงเศส) ซงมมหำวหำรเวสตมนเตอรเปนแบบอยำงอยกอนแลว

ในภำรกจกำรปฏรป และท�ำนบ�ำรงศำสนำดงกลำว พระเจำวลเลยม

ไดนมนตพระสง จำกแควนนอรมงด มำปฏบตศำสนกจในองกฤษ

พระเหลำนเปนผ คงแกเรยนและเครงครดในวนยสง จงมบทบำท

ในกำรปฏรปในรำชอำณำจกรใหมของพระองค ขณะเดยวกนกสงเสรม

บำรมของพระเจำวลเลยมใหเปนทยอมรบและศรทธำในหมชำวพนเมอง

ซงคอองกฤษ ทงหมดนเพอจะไดสรำงควำมสมดลในเกมสแหงอ�ำนำจ

ทพระเจำวลเลยมมกจะตองเผชญในหมขนศก-สหำยศกดงเดมจำกแควน

นอรมงด ตลอดจนเพมมตของกำรครองรำชยทมใชเปนแตเพยงเกมสของ

กำรชวงชงอ�ำนำจและแบงอ�ำนำจ แตยงมภำรกจ (อนศกดสทธ) ของกำร

ท�ำนบ�ำรง และสรำงสนตสขในหมอำณำประชำรำษฎร และนำจะเปน

แตมตอใหพระองคในกำรเผชญหนำกบขนนำงซงหมกมนอยกบผลประโยชน

สวนตนเทำนน

อยำงไรกตำม ภำยหลงจำกทพระเจำวลเลยมสนพระชนม ค.ศ. 1087

ผขนครองรำชยสบตอจำกพระเจำวลเลยม คอโอรสองคท 2 มพระนำมวำ

วลเลยม ร ส ( illiam ufus) (รฟส หมำยถง เกศำสแดง) ซงพวกขนนำง

ไมคอยจะศรทธำมำกนก หรอเทำกบพระเชษฐำ คอ โรเบรต ซงพระเจำ

วลเลยมไมโปรดนก จำกกำรทโรเบรตไดรวมกบฝำยขนนำงกบฏตอ

พระองคในอดต จงทรงใหโรเบรตไดครอบครองแควนนอรมงด สมบตเดม

ของตระกล ซงเจำชำยโรเบรต มสทธตำมธรรมเนยมของระบบฟวดลทจะ

ครอบครองในฐำนะ ดยค คนใหม

68 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ขนนำงจ�ำนวนหนงประสงคจะใหเจำชำยโรเบรต ขนครองรำชยท

องกฤษ จงรวมหวกนกอกบฏ ป ค.ศ. 1088 แตลมเหลว พระเจำวลเลยม

รฟสสำมำรถปรำบกบฏได ดวยควำมชวยเหลอของชำวองกฤษ

กำรกบฏของขนนำงจะเกดขนอกครงใน ค.ศ. 1095 เมอโรเบรต

โมลเบร, เอรลแหงนอรธธมเบอรแลนด รวมกลมขนนำงภำคเหนอกบฏ แต

กถกปรำบปรำมในทสด

บรรดำเหลำขนนำงทงหลำยจงมกไมพอใจกำรปกครองของวลเลยม

รฟส โดยเฉพำะวธคดแบบเอำรดเอำเปรยบของรฟส ในกำรจดเกบภำษตำม

ระบบศกดนำ

ฉะนน ตอมำ เมอพระเจำเฮนรขนครองรำชยตอจำกพระเจำ

วลเลยม รฟส ค.ศ. 1100 พระเจำเฮนร ท 1 ไดทรงออกค�ำประกำศ “ก บตร

แหงเสรภาพ” ( a te of Li e tie ) เพอชนะใจของพสกนกรทกหม

เหลำ ประกอบดวยหลก 3 ประกำร ดงน 4

1. ส�าหรบองคกรศาสนา ซงไดรบควำมทกขยำกจำกกำรรกล�ำ

สทธเสรภำพจำกฝำยพระมหำกษตรยในรชสมยกอน ในกรณกำร

แตงตงต�ำแหนงตำงๆ พระเจำเฮนร ท 1 ทรงสญญำ จะ ห

เสรภาพ นกระบวนการเลอกตงและแตงตงต�าแหนงตาง น

องคกรศาสนา รวมทงจะไมตกตวงผลประโยชนจำกทดนและ

ต�ำแหนงสง มณฑลทวำงลง

2. ส�าหรบขนนาง ( a o ) ทงหลาย พระเจำเฮนร ทรงประกำศ

วำ จะไมเกบคาธรรมเนยมเกนควร นกรณการเกบเงนคา

“Relief” (ภาษการสบมรดก คาดแลทรพยสมบตของผเยาว

4 Ibi , 102.

69วชย ตนศร

( a i ) คาปรบ นพธแตงงานของผสบมรดก เปนตน

3. ส�าหรบบคคลทว ไป พระองคทรงสญญำจะยกเลกขนบ-

ธรรมเนยมทชวรำย ซงเกดขนในรชสมยของพระเจำวลเลยม

รฟส และจะทรงรอฟนขนบธรรมเนยมทดของพระเจำเอดเวรด

(ผสำรภำพ) ( war the onfessor)

นอกจำกนน พระเจาเ นร ท 1 ยงทรงสญญาวาจะบงคบ หขนนาง

ทงหลายปฏบตตอผถอทดนและประชาชน นความดแลของขนนางดวย

ความเปนธรรมและผอนคลาย

โดยสรป จำกเหตกำรณทสรปยอในรชสมยของพระเจำวลเลยม ท 1

จนกระทงถงเมอพระเจำเฮนร ท 1 ขนครองรำชย และทรงประกำศ ก บตร

แหงเสรภาพ ค.ศ. 1100 เพอใหเหนภำพตวอยำงของพลวตของกระบวนกำร

กำรเมองทเรมตนจำกรำชวงศนอรมน และจะสบเนองตอไปในรำชวงศอนๆ

อกหลำยศตวรรษ (จนกระทงถงกำรปฏวตอนรงโรจน ค.ศ. 1688 ซง

ประดษฐำนระบบรฐสภำอยำงแทจรง) พอจะท�ำใหเหนภำพกวำงๆ ไดวำ

ระบบกำรเมององกฤษตงแตสมยนอรมน ครสตศตวรรษท 11 ไดวางพนฐาน

ของระบบการปกครองทเปดโอกาส หชนชนขนนางไดมสวนรวมกบ

กษตรย นยหนง กษตรย มไดมอ�านาจเดดขาด นทก เรอง ระบบศกดนา

เปรยบเสมอนสนธสญญาระหวางกษตรยกบขนนาง ทจะเปนหนสวนกน

แม ว ำฝ ำยขนนำงจะเป นผ อย ใต บงคบบญชำของกษตรย แต กม

ขนบธรรมเนยมตำมลทธศกดนำทกษตรยจะตองเคำรพ เชน จะเกบภำษ

หรอคำธรรมเนยมเกนจำกทเคยปฏบตไมได ขณะทขนนำงเมอไดรบยศศกด

และทดน ซงเปนสวนแบงจำกชยชนะในสงครำมแลว กจะครอบครอง

ยศศกดและทดนผนนน และสบมรดกตลอดไป ท�า หเกดชนชนขนนางท

เขมแขง ในควำมหมำยทตระกลเดมๆ คงไวซงอ�ำนำจในผนทดนของตน

70 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

เปนอ�ำนำจทำงกำรเมองกำรปกครอง ตลำกำร และเศรษฐกจ มขำทำส

บรวำรและก�ำลงทหำร และปรำสำททเขมแขง และหำกรวมตวกนเปน

กลมกอน กสำมำรถเปนกบฏตอพระมหำกษตรยไดเสมอ ดงทไดเหนแมแต

ในตนรำชวงศ

ระบบกำรปกครองทอย บนพนฐำนของระบบศกดนำดงกลำวน

นำจะน�ำไปสผลลพธตำมทนกปรำชญแตโบรำณ เชน อำรสโตเตล ไดเคย

คำดหวงไว คอ ระบบการปกครองทผสมผสานระหวางกษตรยนยม

และระบบขนนาง แตระบบดงกลำวจะเรยกวำ “อภชนาธปไตย” ซงยด

คณธรรมและประโยชนสวนรวมเปนหลก หรอจะกลำยเปน “คณาธปไตย”

ซงยดผลประโยชนของหมพวกของตนเปนหลก กอำจจะขนอยกบเงอนไข

อนๆ

ส�ำหรบพระเจำวลเลยม และพระเจำเฮนร (ดงจะขยำยควำมตอไป)

ทรงเปนกษตรยทมองกำรณไกล และพยำยำมจะยดโยงกบประชำชน

เปนหลก ในบรบทสมยนน กคอ “ชำวองกฤษ” ซงถอวำเปนชำวพนเมอง5

ขณะทพวกนอรมนอพยพมำจำกฝรงเศส และใชภำษำฝรงเศสในรำชส�ำนก

นโยบำยทจะมควำมส�ำคญตอระบบกำรเมองกำรปกครองของ

องกฤษ ซงพระเจำเฮนร ท 1 ไดรเรมหรอขยำยขอบเขต คอ นโยบำยจดตง

ศำลพระรำชำ ( ing’s ourt) ในมณฑล (Shire) ตำงๆ ศำลพระรำชำสวน

กลำงมอยแลวตงแตสมยพระเจำวลเลยม ชอเดมวำ “ uria egis” ( oyal

ouncil) ตอมำสมยพระเจำเฮนร ท 1 ไดขยำยฐำนกำรปฏบตไปยงพนท

ระดบมณฑล หรอ “ ounty” ซงสมยนนเรยกวำ “Shire” และระดบต�ำบล

5 ชำวองกฤษดงเดมกคอ พวกแซกซอน (Sa ons) พวกแองเกล (Angles) และพวกจท ( utes) ซงมตนก�ำเนดจำกภำคเหนอของเยอรมน และดนแดนเชอมตอระหวำงเยอรมน กบเดนมำรก ซงไดมำยดครององกฤษภำยหลงจกรวรรดโรมน

71วชย ตนศร

หรอหมบำน เรยกวำ “Hun re ” กำรขยำยปฏบตกำรดำนตลำกำรมำถง

ระดบมณฑล และต�ำบล/หมบำน ดงกลำว อำจมผลด 2-3 ประกำรส�ำหรบ

กำรปกครอง ประการแรก เปนกำรปรบระบบกำรวนจฉยขอกฎหมำยและ

ค�ำตดสนในคดควำมใหมมำตรฐำนเดยวกนทวประเทศ โดยยงยดโยงจำรต

ประเพณของทองถน ประการ สอง เปนกำรเพมพนรำยไดเขำคลงจำกกำร

เกบคำธรรมเนยมจำกกำรด�ำเนนคดฟองรองตำงๆ และประการ สาม จะ

เรยกวำเปนกำรแบงเบำภำระของศำลขนนำง ( anorial ourts) ซงมอย

แลวตำมประเพณของระบบฟลดล กอำจจะพดได และโดยทำงออมกเปนกำร

ลดควำมส�ำคญของขนนำงลงไปบำง

อยำงไรกตำม ส�ำหรบศำลระบบต�ำบลหรอหมบำน ทเรยกวำ

“ u e oot ” กยงคงปฏบตงำนตอไปในคดควำมผดเลกนอย

สวน “ i e oot ” กปรบบทบำทหนำทเปนทประชมปรกษำหำรอ

กจกำรสำธำรณะ โดยมทงขนนำงและชำวบำนในฐำนะ “ eeme ”

เขำรวม สรำงควำมเปนอนหนงอนเดยวกนทางการเมอง ( olitical

oli a ity) ดงทฟรำนซส ฟกยำมำ ตงขอสงเกตมำแตตน ขณะเดยวกน

ศาลขนนาง ( a o ial ou t ) กยงคงปฏบตหนำทตอไป เปนทำงเลอก

หรอรบคดทเหมำะสมกบบรบท

นอกจำกนน ดงทไดกลำวมำแลวในบทกอน ค�ำตดสนหรอหลก

กฎหมำยทเกดจำก “ ing’s ourt ไดกลำยเปนพนฐำนของ “ ommon

aws” ขององกฤษตอไป

โดยสรป

ระบบกำรปกครองแบบศกดนำ ( eu alism) ดงทรำชวงศนอรมน

ไดน�ำมำจำกฝรงเศส เพอใชปกครององกฤษภำยหลงทยดอ�ำนำจไดใน

72 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ค.ศ. 1066 จะเปนตวแปรส�ำคญทปรบทศทำงกำรบรหำรประเทศไปสระบบ

กษตรยนยมทมอ�ำนำจจ�ำกด ทงน เพรำะระบบศกดนำดงกลำว เปนระบบ

ทขนนำงมบทบำทส�ำคญในกำรปกครองทองถน หรอในพนททอยในกำร

ควบคมดแลของขนนำง กษตรยไมสำมำรถจะด�ำเนนนโยบำยตำมพระทย

โดยเฉพำะในเรองทจะตองเกยวของกบกำรเงนและกำรทหำร ซงจะตอง

ไดรบควำมรวมมอจำกขนนำง ซงสวนใหญเปนชำวนอรมน จงนำจะมควำม

เปนเอกภำพในระดบหนง

ในอนำคตจะมควำมขดแยงกนมำกขนระหวำงกษตรยกบขนนำง

ทงน อำจเปนเพรำะผลประโยชนและเปาหมายอาจไมตรงกน หรออำจ

มำจำก ความร ความสามารถ ทอาจจะบกพรองของพระมหากษตรย

ท�ำใหเกดวกฤตศรทธำ ดงทจะเกดขนในสมยพระเจำจอหน ( ohn

ac lan ) น�ำไปสกำรเรยกรอง “ agna arta” – มหำกฎบตร ค.ศ. 1215

และปทำงไปสควำมขดแยงระหวำงพระเจำเฮนร ท 3 กบขนนำง และ

สงครำมกลำงเมองและกำรจดตงระบบรฐสภำในทสด ค.ศ. 1259-1264

73วชย ตนศร

นทกยอเห การ าคทนาไ งครามก างเมอง

การ ง า าร ร การ ว อนรง ร น ค

เ ตการ สาค อนเปน วเลยว วตอ นประวตศาสตร

องก กอนการปฏวตอนรง ร น ค ศ นา ะม งน

พระเ า อ น รงลงพระนามยอมร ม าก ตร

ง นนางตางเรยกรองกน งรนนม

นวน ม นายน ค ศ

สาเ ตเก ากพระเ า อ น รงเรยกเก า ศก นา

เรยกวา รอ าก นนาง ไมไป

รวมร นสมร มประเ ศ รงเศส ค ศ ะ าย นนาง

ปฏเสธ ะไปรวมร และปฏเสธ ะ าย า ยเ นวาพระเ า

อ น รงเรยกรองเกนเ ต

พระเ า อ น รงลงพระนาม นม าก ตรน ย รงค

วา ะ า าง พลว นอนาคต แตพระองค รงสวรรคต ลง าก

เส กล าก รงเศส และส เสย นแ นตาง แกพระเ า

ลปออกสตส แ ง รงเศส

สวนม าก ตรนน ไ ย ลกการ องก ตรแ งเสร าพ

74 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ค ศ สมยพระเ าเ นร แต ยายความและมรายละเอย

มากกวา งน

ะ งไว งเสร าพ ององคการศาสนา ององก

ยเ พาะเสร าพ องว ะเลอกพระราชาค ะ อง

ตนเอง

ลาย อกลาว งการ าก อานา องก ตรย ะเก

า ศก นา าก นนาง และ าก อานา อง นนาง

ะเก า าก เชา น อง นนาง

ลอน อนและเมองตาง ะมเสร าพ งเ ม พอคา

วา ชยมส ธ ะ ามาคา าย นยามศกสง

พระม าก ตรย ะ รงเก า เพมเตม าก รงเก

งเ มมไ ยปราศ ากความยนยอมเ นชอ อง

ส า อง นนาง

ะปฏเสธความยตธรรมแก นง มไ และเสรชน ก

คน ะ ก กมคม งมไ ยกเวน ยกระ วนการ าง

ก มายและการต สน องเสรชน ค ะลก น

าก ลกการพน าน อน ะเ นไ วา อ นา ะ

เปน ลกพน าน อง ะ อ และ อ นา

ะเปน นไ ไปส ลกการสาค องระ อ การปกครอง นระ

ร ส า ไ แก ลก

การปกครอง าย ตการยนยอมเ นชอ อง

ประชาชน

75วชย ตนศร

ววฒนาการ น งมความสาค ตอ ลกการปกครอง อง

องก คอ เ ตการ ประมา กลางครสตศตวรร รอ

ประมา ครงศตวรร ตอมา ระ วาง ค ศ

ชวงแรก าย ลง พระเ า อ นสวรรคต ค ศ พระเ า

เ นร พระ อรส นครองราชย และยง รงพระเยาว งไมม

เ ตการ อ แยงระ วางพระราชาและ นนาง นกระ งเมอ

รง รรลนต าวะ และ รงวาราชการเอง พระเ าเ นร รง

ปราร นา ะไ นแ น นย รปเพมเตมเพอพระราช อรสอก

พระองค นง ไ รงวางแ นก องคสนตปาปา เพอ ะย อา า กร

ชชล ตอน ต องอตาล แตตองมคา ช าย งประสงค ะ

เก า เพมเตม ากปกต นนางกรวมตวกนเชนเคย ย ประชม

ครงแรก พระ นงเวสตมนเตอร แตไมสาเร ง

ประชม ออก อร และ น ค ศ ไ ตกลง

ะ ตงค ะกรรมการ ประกอ วยสมาชก คน ยครง นง

เปนตวแ น อง ายพระม าก ตรย และอกครง นงเปนตวแ น

อง าย นนาง

ค ะกรรมการ งกลาว ไ เสนอแ นสา ร การ ร าร

ประเ ศ นอนาคต และ ชอแ นวา “ ”

รอ ร รรมน ออก อร กา น งค กรรมการ

าวร คน เปน ห

คา รก า และความยนยอมเหน อ แกพระเ าเ นร นการ

ร ารราชการ องพระองค

นอก ากนน ตแ งออก อร ยงกา น ไล

76 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ชาวตางประเ ศออก ากตาแ นง ร ารราชการแ น น และ

กา น เงอนไ เ มงว นการแตงตงร มนตร นอนาคต

และเพอประ ย คา ช าย อง นนาง วราชอา า กร

ะตองมาประชมกน อย ง ห งค ทน คน เพอเปน

แ น อง นนาง งราชอา า กร ค ะ แ นน ะประชมกน

ครงตอป เพอแลกเปลยน อค เ นก ค ะกรรมการ าวร

คน งกลาว

มาตรการ าย นนางเสนอ น ประชมออก อร เรยกกน

วา ท ออก อร ค นา ะ อวาเปนการ

เปลยนแปลงระ การปกครอง สาค และไปไกลกวาแมคนา

คารตา ค ศ

อยางไรกตาม ค ะกรรมการ าวร คน

ไ ปฏ ตงานอย นชวงระยะเวลา นง กเก แตกคอ

กน าย นระ วางมอง อรต เอรลแ งเลสเตอร ก

นนางอก ลายคน า เก การเปลยน ว ย าง านกไปเ าก

ายก ตรย งมเ าชายเอ เวร พระราช อรส องพระเ าเ นร

รงเปน นา และตอมากลม นยมก ตรยกประกาศไมยอมร

ท หงออก อร งเก การเ ช นากนระ วางกอง

กาลง งสอง าย ย าย นนางไ มกลมพอคาวา ชย าก

ลอน อนเ ามาสม และเก การสร กน นตนป ค ศ เรยก

กนวา “ ” งคราม อง นนาง ง าย นนางไ

ร ชยชนะครงแรก สมร มแ งเมองลว ม ล สเ ก

เมอวน พ าคม ค ศ

77วชย ตนศร

มอง อรต งเสนอแ น ม พระเ าเ นร รงยอมร

เรยกวา อตกลง ะตงค ะกรรมการ คน

เพอ า นา ร าร นนาม องพระม าก ตรย งคอระ ค ะ

ร มนตร นสมย ลงนนเอง

และเพอ ะกระช อานา มองท อร ก ยาย าน อง

พนธมตร ายร ส า ยออกคาสงเช แ น าก ก ม ล

ก เมอง และเมอง นา เลก

สง แ นมาประชมรวมก นนางและพระ แ งละ คน แนว าง

มน กอ เก ส า แ นรา ร รอ เรยก าย ลงวา

า าม ง า ายร ส ามพลงสน สนน

ากประชาชนกวาง วางยง น

อยางไรกตาม การปะ ะกนระ วางสอง าย ายก ตรยก

าย นนาง กเก น นเวลาตอมา สมร มอ แชม

นแควนวสสเตอร เมอ สง าคม ค ศ

ายมอง อรตพายแพและเสยชวต น

สวน ายก ตรย ตอมาอก ลายป เมอพระ อรสเ าชาย

เอ เวร ไ นครองราชย เปนพระเ าเอ เวร ค ศ รง

าเนนตามแนว าง มอง อรต เอรลแ งเลสเตอร งแ รง

คอนาเ ย องพระเ าเอ เวร รงเรยกประชมร ส า ค ศ

ตามแ อยาง มอง อรตไ รเรม น ค ศ และ อเปน

แ อยาง องร ส า ป ค ศ ตามคตธรรม องพระองควา

อะไร กระ ตอ กคน กตองไ ร ความเ นชอ าก กคน

ตาม ลก องก มาย รมน

78 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ระ ร ส า ประกอ วยส า นนางและพระ และส า

สาม ชน งเปน ยอมร ององก

และเมอเ าสครสตศตวรร ค ศ ก มาย

ก ะตองไ ร ความเ นชอ องร ส า และนอก ากนน

สมาชกกม า ะ ย ยกป า อง านเมอง นมาพ าร า

และว าร การ ร าร องร

อยางไรกตาม าย ลงยคสมยสงคราม อกก ลา ระ วาง

ค ศ ง ง นนางตองลม ายตาย ากไปเปน านวน

มากเพราะสงคราม งยคราชวงศ ว อร กสามาร แตงตง นนาง

น ม านวน นง แ น นนางเกา า ราชวงศมเสยงสน สนน

าก นนางมาก นกวาเ ม และเมอเ าสยคการปฏรปศาสนา ย

พระเ าเ นร ปฏรป วยเ ต ลสวนพระองค คอตองการ ะ

ยาราง ากพระนางแค เธอรน เพอเ าสยมพรก นางแอน ลน

แตองคสนตปาปาไม รงเ นชอ วย และปฏเสธ ะ าพธ

พระเ าเ นร ง รงเรยกประชมร ส า าก ค ศ ค ศ

เพอ าเนนการออกพระราช ต เพอ ก ตรย รง ารง

ตาแ นงเปนประม สงส างศาสนา ค ศ

และก มายอน ต ความสมพนธระ วางสานกวาตกน

ก องก นเรองการ องรองค ความตาง น วาเปน เรมตน

องการปฏรปศาสนา นองก เปน ปรเตสแตน มากยง น

ยการสน สนน ากร ส า ง อนออนตามพระประสงค อง

พระม าก ตรย ง าย ลงรชสมย องพระเ าเ นร ค ะ

สาเร ราชการสมย พระเ าเอ เวร รงพระเยาว ไ เอนเอยงไป าง

79วชย ตนศร

นกาย ปรเตสแตน อยางช เ นยง น รวม งไ ย รพยสม ต

องว ตาง เพมเตม าก ย มาแลว นสมยพระเ าเ นร ง

ว

อยางไรกตาม ตอมาเมอพระนางแมร นครองราชย พระองค

รงศร ธา นศาสนาแค อลค ง รงกวา ลางกลม ปรเตสแตน

งตองร อพยพ นเอาตวรอ ไปพานก นตางประเ ศ งศร ธา น

นกายลเธอลน และ รอคาลแวง และตอมาเมอสนพระนางแมร

พระนางเอล าเ ธ ก รง นครองราชย พระองค รงม คลกละมาย

พระราช า พระเ าเ นร และ รงพยายาม ะ าเนนน ย าย

กลเคยงก พระราช า ยเ นสายกลาง ล ธศาสนา อง

องก เปลยนแปลงนอย ส ยยงรก า น ธรรมเนยม และ

พธกรรม งเ มไว เชน ยงคง มสม ศก แต ลาย อยางก

เปลยนไปตามกระแส อง ปรเตสแตน เชน การอน าต พระ

มครอ ครวไ แตสง ะเนนคอ พธกรรมและ สว มนต ะตอง

มมาตร านเ ยวกน วประเ ศ นกาย มน งเรยกวานกาย

องก คน คอเปน ปรเตสแตน แ องก

กลเคยงก ล ธแค อลค งเ ม

สวน รเ นทท ท รง ากคา อน องมาร น เ อร

มความเชอวา คค ามาร อ าร ย รงก

พร เ นเ าไ ไม าเปนตองม อน องคกร า นา แ น

ความศร ธาและการเ า งพระเ าเปนเรอง องแตละ คคล และ

ประการ สอง มารตน ลเธอร เชอวาร าลเปนสง าเปน เพอธารง

รก าความสง ส และความมระเ ย เรย รอย ชาวครสตเตยน ง

80 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ตองยอมร อานา อง าย ปกครอง านเมอง แตเรองศาสนาเปน

เรอง องแตละ คคล ร ไมควร ะ งค

สวนคาลแวง แมเปน ปรเตสแตน แตกม ลก

คาสอนแตกตาง ากมารตน ลเธอร อยสองประเ น ประเ นแรก

คาลแวงเชอวามน ย น ลกนม มเลว มคน ยน คน เกย น

รร าคน มมาก ม คน านวน นง พร เ าไ เ อก รรไว ว

เปนคนกลมพเศ เรยกวา “ ” ง ะเปน นา องชาว

ครสต และ ะ รา ไ อยางไรวา ครคอ กเลอก คาลแวง ค วา

แตละคน ะรสกไ วยตนเอง

คว คไปก แนวค เรอง “ ไ ร การค รรหรอค เ อก”

กคอ นวค ท าวคร ท อง ยน น ง ม ย อ ออม

พากเพยร น ก า มความรอ คอ นการ าเนน ว

อา พการงาน

สวนประเ น สอง อา ะเ มอน รอแตกตาง ากลเธอร

ยคาลแวงเชอวา องคการ า นาท ท รงคอ ร าคม อง

เ อ อท ท รง สวนองคการศาสนา าง ลกอา รวม ง เชอ อ

และ ไมเชอ อ ง ม ก ะตองมระ การปกครอง ง าย าง ลก

และ ายศาสนา ง ายศาสนา ะตองเปน แล านความประพ ต

เชน เ นวา คอ นครร วอยาง คาลแวง ตง น ประกอ วย

ปกครอง าย ราวาส เรยกกวา “ ” ค ะร มนตร และ

ายสง เรยกวา “ ” ง แลเรองศลธรรม รรยาวตร

ปฏ ตตาม ลกศาสนา าย ราวาสตอง ง อวน ย อง ายสง

แนวค องนกายลเธอรลน และคาลแวง งกลาวน ชาว

81วชย ตนศร

องก ง ล น าก วนการ ลาแมม องพระนางแมร ไ

ไปเรยนรและ กปฏ ต นประเ ศ น าคพนย รป และกล มา

องก นยคสมยพระนางเ าเอล าเ ธ และ ะกลายเปนกลม ม

พลวตและม า มาก นสมยราชวงศส วต ยเ พาะ นชวง

สงครามกลางเมอง และการ ตงสาธาร ร คอมมอนเวล ง ะ

ไ กลาวตอไป น

82 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

83วชย ตนศร

บทท 9

สงครามกลางเมองและการจดตงสาธารณรฐ

ก. วก ตการเมอง นสมยราชวงศสจวต

ในครสตศตวรรษท 16 องกฤษเผชญกบวกฤตกำรเปลยนแปลงทำง

ศำสนำ ซงพระนำงเจำเอลซำเบธ ทรงแกไขปญหำและวกฤตมำไดดวย

ควำมชำญฉลำด และนโยบำยสำยกลำง แตเมอขนศตวรรษใหม ศตวรรษ

ท 17 ไดเปลยนจำกรำชวงศทวดอร มำเปนรำชวงศสจวต (Stuart)

ปญหำควำมขดแยงทำงศำสนำไดบำนปลำยไปส ปญหำทำงกำรเมอง

กลำยเปนกำรเผชญหนำระหวำงกษตรยกบรฐสภำ โดยเฉพำะสภำสำมญ

(House of ommons) และน�ำไปส สงครำมกลำงเมอง กำรจดตง

สำธำรณรฐ ซงกไมสำมำรถด�ำรงอยไดทำมกลำงควำมขดแยงของอดมกำรณ

ทำงศำสนำ และจ�ำตองจบลงดวยกำรสถำปนำระบบกษตรยรำชวงศสจวต

อกครง แตกยงไมลงตว จนกระทงตองเกดกำรปฏวตอก เพอจดตงระบบ

กษตรยภำยใตรฐสภำ หรอ “Parliamentary onarchy” ซงจะกลำยเปน

รำกฐำนไปสระบบประชำธปไตยในทสด

ประวตศำสตรองกฤษ ครสตศตวรรษท 17 จงเปนประวตศำสตร

ทส�ำคญยงส�ำหรบชนชำตน และนำจะเปนอทำหรณส�ำหรบกำรถอดบทเรยน

ใหแกนกปฏวต-ปฏรป ในสงคมอนๆ โดยเฉพำะสงคมซงมระบบกษตรยและ

ก�ำลงจะปรบตวไปสระบบรฐสภำ-ประชำธปไตย เชนสงคมไทย

84 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

เมอสนรำชวงศทวดอร ค.ศ. 1603 ขนนำงองกฤษไดกรำบทลเชญ

พระเจำเจมส ท 6 แหงสกอตแลนด ขนครองรำชยประเทศองกฤษ ทรง

พระนำมวำ พระเจำเจมส ท 1 พระองคทรงเปนพระโอรสของพระนำงแมร

พระรำชนนำถแหงสกอตแลนด ซงสบเชอสำยจำกพระเจำเฮนร ท 7

รำชวงศทวดอรนนเอง เมอพระนำงเจำเอลซำเบธสวรรคต โดยไมมรชทำยำท

มงกฎแหงกษตรยจงเปลยนมำเปนของพระเจำเจมส แหงรำชวงศสจวต

ของสกอตแลนด

พระเจำเจมส ทรงมปณธำนทจะปรบใหองกฤษและสกอตแลนด

เปนอำณำจกรเดยวกน โดยมกฎหมำยเดยวกน และระบบกำรปกครอง

เดยวกน แตชำวสกอต โดยเฉพำะผนบถอลทธนกำย เพรสไบทเรยน กยงคง

ตอตำนลทธ-ธรรมเนยมของนกำยศำสนำในองกฤษ ทยดถอระบบกำร

ปกครองโดยสมเดจพระสง รำชและสมเดจพระรำชำคณะ และพธกรรม

มำกมำย ขณะทชำวองกฤษกดแคลนชำวสกอตมำนำนป กำรทจะเปลยน

ทศนคตกคงตองใชเวลำเพอลมลำงควำมเปนศตรกน และไมไววำงใจซงกน

และกนจำกอดต ซงเปนอปสรรคตอกำรทจะท�ำใหควำมฝนของพระเจำเจมส

บรรลผล1

อยำงไรกตำม พระเจำเจมสทรงพยำยำมทจะเลยนแบบพระนำงเจำ

เอลซำเบธ ทเดนสำยกลำง รกษำลทธแองกลคน (Anglican) ตำมทพระนำง-

เจำฯ ไดทรงวำงรำกฐำนไว แตพระองคอำจจะไมมบคลกภำพหรอกศโลบำย

ทยดหยนเชนเดยวกบพระนำงเจำเอลซำเบธ ซงชนะใจอำณำประชำรำษฎร

ไดระดบหนง ขณะทพระเจำเจมสทรงเจรญเตบโตในสกอตแลนด จงอำจ

ไมเขำใจจตวทยำของชำวองกฤษ นอกจำกนน พระองคทรงมอปนสยไปใน

1 . . out , .A, D. itt, a ce i to y of eat itai , 421.

85วชย ตนศร

ทำงวชำกำร ทรงโปรดกำรศกษำคนควำทำงเทววทยำ และนยมลทธ

เทวสทธของพระราชา ฉะนน เมอเกดกำรประชมทแ มตน คอรท

(Hampton ourt) ค.ศ. 16042 ระหวำงพวกเพยวรตนและพระองค

พระเจำเจมสทรงแสดงควำมคดทำงหลกวชำเทววทยำ โดยจดยนของ

พระองคคอแนวคดทตรงกบกลมทเรยกวำ “อารมเนยน” (Arminian) ซง

ศรทธำในแนวคดของศำสตรำจำรยอำรมนอส จำกฮอลแลนด ผเหนแยงกบ

หลกคดส�ำคญของคำลแวง ในประเดนเรอง “ชะตำกรรมทถกก�ำหนด”

(pre estination) นยหนง มกล มบคคลผถกคดเลอกไวแลวโดยพระ

ผเปนเจำ (the hosen few)

ในขณะทพระเจำเจมสมทรงสำมำรถสรำงคะแนนนยมในกลม

เพยวรตน พระองคกไมไดเสยงสนบสนนจำกกล มแคทอลคหวรนแรง

แตอยำงใด ในวำระแรกทจะเสดจมำในพธเปดรฐสภำ กมกลมแคทอลค

หวรนแรงไดวำงแผนจะลอบปลงพระชนมพระเจำเจมส ในวนท 5 พฤศจกำยน

ค.ศ. 1605 โดยวำงระเบดไวใตถนรฐสภำเวสทมนสเตอร แตบงเอญถก

คนพบขนกอน พระองคจงปลอดภย เหตกำรณดงกลำวไดรบขนำนนำมวำ

“ uy aw e ay” และยงเปนทจดจ�ำจนทกวนน สวนผรวมวำงแผน

ำตกรรม กถกจบกมตำมกฎหมำย

กลมแคทอลคหวรนแรงยงคงวำงแผนอนๆ เพอหำทำงแตงตง

รชทำยำทของพระเจำเจมสแทนพระองค เพรำะไมพอใจทพระองคไมทรง

ชวยเหลอชำวแคทอลค แตอยำงใด

ฉะนน ในประเดนเรองลทธศำสนำ พระองคกถกวพำกษวจำรณ หรอ

ตอตำนจำกทงฝำยซำย (คำลแวง) และฝำยขวำ (แคทอลค) สวนชำวองกฤษ

2 Ibi , 426.

86 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ทอยสำยกลำง ไดแก สำยศำสนำทรำชอำณำจกรไดใหควำมเหนชอบ นนคอ

สำย “แองกลคน” (Anglican) หรอสำยแบบองกฤษ (ทพยำยำมรกษำลทธ

ธรรมเนยมดงเดมเทำทจะพอท�ำได โดยตดขำดจำกสำยสนตปำปำ และ

ควำมเชอบำงประกำรของแคทอลคสำยกลำงดงกลำว กอำจจะเงยบเสยงไว

กอน จงจ�ำเปนทพระเจำเจมสควรจะตองสรำงควำมนยมใหกวำงขวำงยงขน

ในหมชนชนอศวน และชนชนพอคำ (ชนชนกลำง) ซงก�ำลงเตบใหญ

ประเดนเรอง “ชะตำกรรมทถกก�ำหนด” และกำรตอตำนระบบ

กำรปกครอง (ทำงศำสนำ) ทยงยดถอสมณศกด และพธกรรมดงเดม

จงกลำยเปนประเดนทแบงแยกพวกเพยวรตนออกจำกลทธแองกลคน

สำยกลำง ทพระเจำเจมส และขนนำง ตลอดจนพระผใหญหลำยทำน เชน

บชอปโลด ( oa ) และแบงครอฟท (Bancroft) เชอถอ

กลมเพยวรตน จงเรมแยกตวออกจำกเสนทำงของพระเจำเจมส

และจะกลำยเปนกลมทมบทบำทส�ำคญในสภำสำมญในรชสมยรำชวงศสจวต

จงจ�ำเปนอยำงยงทฝำยบรหำรจะตองมกศโลบำยทจะควบคมกระบวนกำร

คดเลอกผแทนรำษฎรจำกมณฑลและเมอง ซงรำชวงศทวดอรไดใหควำม

ส�ำคญในศตวรรษทผำนมำ แตพระเจำเจมสอำจจะขำดทปรกษำทสนทดใน

เรองดงกลำว หรออำจเปนเพรำะพระองคทรงเจรญวยในบรรยำกำศของ

ระบบสมบรณำญำสทธรำชย ในสกอตแลนด และหำงเหนจำกปญหำและ

ชวตควำมเปนอยของผคนชนลำง ดงจะเหนไดจำกกรณรฐสภำครงท 2

กอนทพระองคจะทรงเรยกประชมรฐสภำครงท 2 ค.ศ. 1614

พระองคกทรงเตรยมกำรเพอใหงำนกำรพจำรณำมำตรกำรตำงๆ ในสภำ

ผำนควำมเหนชอบของสมำชกอยำงรำบรน จงเกดมขอตกลงลบๆ กบอดต

สมำชกของรฐสภำครงทแลว โดยอดตสมำชกกลมน รบจะเปนผประสำนงำน

กบสมำชกรฐสภำซงจะมำประชมกน ค.ศ. 1614 โดยพระเจำเจมสจะทรง

87วชย ตนศร

ตอบแทนขอเรยกรองบำงประกำรของบคคลเหลำน แตเปนควำมโชครำย

ของพระเจำเจมส ทควำมลบแหงขอตกลงน รวไหลไปยงสมำชก จงเกด

ปฏกรยำในทำงลบ กลมทรบปำกจะเปนผประสำนงำน-ประสำนประโยชน

จงไดรบขนำนนำมวำ “สปเหรอ” สวนรฐสภำ ค.ศ. 1614 ไดรบเรยกขำน

วำ “สภำเหมนเนำ” และพระเจำเจมส กไมทรงปรำรถนำจะเรยกประชม

รฐสภำอกตอไปเปนระยะเวลำนำนถง 7 ป

ทจ�ำเปนจะตองเรยกประชม ในป ค.ศ. 1621 กเพรำะเกดปญหำ

ดำนกำรตำงประเทศและกำรสงครำมในเยอรมน ซงจ�ำเปนตองของบ

ประมำณจำกรฐสภำเพอเปนคำใชจำย เหตแหงสงครำมอำจมไดมำจำก

พระเจำเจมส แตเปนผลของกำรผกพนทำงเครอญำต และแรงกระตนทำง

ศำสนำ-กำรเมอง

เยอรมน ดงททรำบแลว เกดขบวนกำรปฏรปทำงศำสนำ ตงแต

ครงแรกของครสตศตวรรษท 16 ทนกบวชมำรตน ลเธอร ไดยกธงคดคำน

(หรอ Protest) ตอ ระบบกำรปกครองของโรมนแคทอลค และเสนอหลก

แนวคดใหม ทลดควำมส�ำคญของพระและสมณศกดตำงๆ ขณะทตอมำ

คำลแวง ( alvin) กไปไกลกวำ มำรตน ลเธอร โดยเสนอ หลกของ

“ e e ti atio ” “พรหมลขตทถกก�ำหนด” หรอ หลกของ “ผถกเลอก”

และหลกของกำรปกครองโดยผทรงศล ตงแตกลำงศตวรรษท 16 เยอรมน

จงแบงออกเปนกลมอำณำจกร/แวนแควน ทเปนโปรเตสแตนท – คำลแวง

และกลมแคทอลค ออสเตรยและอาณาจกรโรมนอนศกดสทธนน เปนผน�า

ของกลมแคทอลค สวนรฐอนๆ ขนำดกลำง- ขนำดเลก มกจะนยมโปรเตส-

แตนท โดยยกใหอเลคเตอรแหงปำลำไตน ( lector Palatine) เปนผน�ำ และ

เจำชำยเฟรดเดอรคส – อเลคเตอรแหงปำลำไตน ผน มควำมเกยวดองกบ

พระเจำเจมส ททรงเปนรำชบตรเขย

88 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ปญหำเกดขน ใน ค.ศ. 1618 เมอชำวโบฮเมย โดยขนนำงและ

ชนชนสงผนยมลทธโปรเตสแตนท และรงเกยจทจะอยภำยใตกำรปกครอง

ของพระเจา ราน ส กษตรยแหงออสเตรย และจกรพรรดของอำณำจกร

(หรอจกรวรรด) โรมนอนศกดสทธ ขนนำงและประชำชนชำวโบฮเมย จง

พรอมใจกนอนเชญ เจาชายเ รดเดอรคส อเลคเตอรแหงปาลาตเนท

(Palatinate) ใหขนครองรำชอำณำจกรโบฮเมย สงครำมจงเกดขนระหวำง

โบฮเมย (และพวงปำลำตเนท) กบออสเตรย และผลของสงครำมคอ

ายหลง สำมำรถยดครองทงโบฮเมย และปำลำตเนท เดอดรอนไปถง

พระเจำเจมส ทจ�ำตองหำทำงใหควำมชวยเหลอพระรำชบตรเขย

พระเจำเจมสจงทรงเชญประชมรฐสภำ ค.ศ. 1621 เพอเสนอ

ของบประมำณเพอใชจำยในกำรสงครำม ซงผนบถอลทธโปรเตสแตนท

และคำลแวงใหกำรสนบสนน ขณะเดยวกน สมำชกรฐสภำกมขอตอรองให

พระองคทรงยกเลก การผกขาด ( onopoly) กำรจ�ำหนำยสรำหรอ

เครองดมแอลกอฮอลทงปวง ซงมกำรผกขำดในสมยนน และมขำรำชบรพำร

เชน ฟรำนซส เบคอน เสนำบด รบสนบนในเรองดงกลำว

พระเจำเจมสทรงเปดรฐสภำอกครง ค.ศ. 1624 และทรงยนยอมให

เลกระบบผกขำด ( onopoly) รฐสภำจงอนมตเงนใหพระองคท�ำสงครำม

ในเยอรมน ในปรงขน ค.ศ. 1625 พระองคกเสดจสวรรคต

ข. พระเจาชารลส ท 1 และการตอสกบระบบรฐสภา

หลงจำกพระเจำเจมส ท 1 สวรรคต พระโอรส-เจำฟำชำยชำรลส

รำชมงกฎ ทรงขนครองรำชยเปนกษตรยองคท 2 ของรำชวงศสจวต

ทรงพระนำมวำ พระเจำชำรลส ท 1

89วชย ตนศร

พระเจำชำรลส ท 1 ทรงมพระชนมำย 25 เมอขนครองรำชย ป

ค.ศ. 1625 ทรงมพระสรโฉมงดงำม สงำผำเผย แตทรงมพระสตปญญำ

เชองชำ เขำใจผอนยำก และมกจะชอบอยตำมล�ำพงในโลกอนโดดเดยว

ของพระองค ขณะทพระมเหสของพระองค พระนำงเฮนเรยตตำ มำเลย

พระขนษฐำของพระเจำหลยส ท 13 ของฝรงเศส กทรงชอบซบซบนนทำ

และขำดควำมหนกแนน

พระเจำชำรลส จงทรงพงบคคล เชน ลอรด บคกงแฮม (Buc ing-

ham) ทอำวโสกวำ และมประสบกำรณ จนท�ำใหเกดควำมอจฉำรษยำใน

แวดวงของขนนำงและสมำชกรฐสภำ และจะถกโจมตวำเปนผอยเบองหลง

แผนรำยตำงๆ ในอนำคต

เมอทรงขนครองรำชย ค.ศ. 1625 องกฤษก�ำลงเกดสงครำมกบสเปน

และนครรฐเยอรมน ซงเปนแคทอลคตำมนโยบำยเดมของพระเจำเจมส ท 1

ทจะตองชวยเหลอรำชบตรเขย-เฟรดเดอรคสแหงปำลำตเนท

พระเจำชำรลสทรงคำดหวงวำสงครำมกบพวกแคทอลค จะเปน

สงครำมทไดรบกำรสนบสนนจำกอำณำประชำรำษฎรของพระองค และ

รฐสภำนำจะอนมตงบประมำณเพอกำรท�ำสงครำม แตกำรหำเปนเชนนนไม

เมอไดเรยกประชมรฐสภำ ค.ศ. 1625 รฐสภำปฏเสธทจะอนมต

เงนชวยเหลอกำรสงครำม จนกวำพระองคจะทรงปลด ลอรด บคกงแฮม

(Buc ingham)

พระเจำชำรลสคอนขำงงนงง และทรงกรวสมำชกรฐสภำ เพรำะ

พระองคถอวำ กำรโจมตทปรกษำของพระองค เชน บคกงแฮม เปนกำรโจมต

พระองค และเทำกบรฐสภำเขำมำแทรกแซงกำรบรหำร/กำรปกครองของ

กษตรย พระองคจงประกำศยบสภำ เปนกำรยบครงแรก และจะมตอๆ ไป

อกหลำยครง

90 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ส�ำหรบสงครำมบนภำคพนทวป ทงในเยอรมนและสเปนกด�ำเนน

ตอไป โดยไมประสบผลส�ำเรจ พระเจำหลยส ท 13 (คเขย) กไมทรงใหควำม

ชวยเหลอตำมทควรจะชวย ขณะทกองทพเรอขององกฤษ ทเขำโจมตทำเรอ

คำดซ ( a iz) ของสเปน กประสบควำมลมเหลว และในไมชำ ทงสเปนและ

ฝรงเศส กกลำยเปนศตรกบองกฤษ

ตอมำ เมอมกำรเรยกประชมรฐสภำครงท 2 ค.ศ. 1626 พระเจำ

ชำรลส ทรงประสบปญหำเดยวกนกบครงท 1 สภำผแทนรำษฎรไดเสนอ

ญตตทจะกลำวโทษ (Impeachment) บคกงแฮม น�ำโดย เ อร จอหน

อเลยต (Sir ohn liot) ส.ส. จำกคอรนวอลส ซงจะมบทบำทส�ำคญในกำร

เปนผน�ำตอตำนและวพำกษวจำรณรฐบำลของพระเจำชำรลส เกอบตลอด

รชสมย

พระเจาชารลส ทรงยบสภาอกเชนเคย

แมจะไมมงบประมำณจำกรฐสภำ พระองคกยงคงวำงแผนทจะ

ยกพลไปขนบกทลำโรเชล ฝงทะเลฝรงเศส เพอใหควำมชวยเหลอพวก

อกำโนท (Huguenots) ซงเปนชอทฝรงเศสเรยกพวกคำลแวงในฝรงเศส

โดยพยำยำมหยบยมเงนจำกเศรษฐมทรพยในองกฤษ ทงโดยควำมเตมใจ

และกำรบบบงคบ และมจ�ำนวนผคนในฝำยรฐสภำทไมยอมให จงถกจบกม

ขณะทฝำยคำนกอำงสทธตำมกฎหมำยเกำแก ทเรยกวำ “Habeas orpus”

(ทำนมตวตน) จะถกจบกมคมขงโดยไมมกำรกลำวโทษตำมควำมผดซงระบ

ในกฎหมำยมได

ในครงน สภำสำมญ รวมใจกนถวำยฎกำ เรอง “ค�ารองเรยนเรอง

สทธ (ของพลเมอง)” etitio of Rig t ใหแกพระเจำชำรลสทรง

พจำรณำ และเพอแลกเปลยนกบกำรอนมตงบประมำณเพอไปใชใน

สงครำมในฝรงเศส พระเจำชำรลสกทรงรบค�ำรองเรอง “สทธ (ของพลเมอง)

91วชย ตนศร

ขนพนฐำน ทจะไมถกจบกมคมขง”

ในครงน พระเจำชำรลสกทรงไดรบงบประมำณตำมทขอ และ

สมำชกรฐสภำตำงกกลบภมล�ำเนำของตน เมอเสรจสนวำระสมยกำร

ประชมครงแรกของ ป ค.ศ. 1628 สวนพระเจำชำรลส กไดโอกำสสงก�ำลง

ทหำรไปชวยพวกอกำโนททลำโรเชล โดย ลอรด บคกงแฮม ในฐำนะ

นำยพลเรอเอก กลงมำบงคบบญชำดวยตนเอง ทปอรต สมธ แตโชครำย

ถกท�ำรำยจนเสยชวต

ในปถดมำ ค.ศ. 1629 รฐสภำ กเรยกประชมเปนวำระสมยท 2

และในสมยน กยงคงมกำรโจมต วพำกษวจำรณ รฐบำลของพระเจำชำรลส

ดงเดม เชน เรองกำรเกบภำษศลกำกรตำมคำน�ำหนก (poun age an

tonnage) ซงรฐบำลถอวำเปนสทธของรฐบำลจะเกบได ไมตองขออนญำต

จำกรฐสภำทกๆ ป หรอเรองทสมำชกวจำรณกรณกำรแตงตงพระนกบวชท

นยมลทธ “ mi ia i m” ในต�ำแหนงส�ำคญตำงๆ ซงพวกเพยวรตน

ตอตำน

กำรวพำกษวจำรณเหลำน พระเจำชำรลสไมพอพระทยอยำงยง

เพรำะพระองคถอวำเปนมำตรกำรฝำยบรหำร เปนสทธของพระรำชำจะ

ด�ำเนนกำร พระองคทรงกรวสมำชกสภำสำมญ ฉะนน จงทรงสงปดกำร

ประชมสภำครงท 3 และไมเรยกประชมรฐสภำอกเปนเวลำถง 11 ป

จนกระทง ค.ศ. 1640

จำกเหตกำรณทเกดขนในชวงแรกของรชสมยของพระองค กพอ

จะวนจฉยไดวำ ปญหำของพระองคนำจะม ชปญหาปกตธรรมดาของ

การบรหารปกครอง แตนำจะมปญหำพนฐำนทส�ำคญ ซงถำหำกหำทำง

ตกลงกนไมไดในชนชนผน�ำ และระหวำงพระมหำกษตรยกบพสกนกร

ของพระองค นำจะน�ำไปสวกฤตทำงกำรเมองทรำยแรง เพรำะเทำทพอจะ

92 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

วนจฉยได พระเจำชำรลส ในฐำนะกษตรย ทรงมขอสมมตฐำนหรอเขำใจ

ดวยพระองคเองวำ ทรงมอ�ำนำจในกำรบรหำร-ปกครอง ในลกษณะหนง

เชน จะคดเลอกผใดเปนผรบใชพระองค กเปนเอกสทธของพระองคทำน

และในบำงเรอง เชน ศำสนำ หรอกำรตำงประเทศ หรอกำรสยมพรของ

พระรำชบตร ฯลฯ พระองคกควรจะเปนผวนจฉย สวนเรองทรฐสภำควรม

บทบำทโดยตรง นำจะเปนเรองเกยวกบควำมเปนอย หรอทเรยกวำ

“commo wealt ” ดงทพระนำงเจำเอลซำเบธเคยเขำพระทย แต

สมำชกรฐสภำชดตำงๆ ทผำนมำ ดเหมอนจะมขอวนจฉยและบบบงคบ

พระองคไปแทบทกเรอง โดยเฉพำะในเรองกำรแตงตงเสนำบดของพระองค

ซงสมำชกรฐสภำจะมขอตอลองให “ปลด” ผ ทสมำชกไมชอบ เพอ

แลกเปลยนกบกำรอนมตงบประมำณ แนวคดของสมำชกรฐสภำดงกลำว

พระเจำชำรลสคงจะไมเขำใจและไมยอมรบ

ขณะทในทศนะของสมำชกรฐสภำ รฐสภำนำจะมบทบำทส�ำคญ

ทงในเรองกำรอนมตงบประมำณคำใชจำยและกำรแตงตงเสนำบดท

สภำสำมญยอมรบ/ใหควำมเหนชอบ นยหนง สภำสำมญควรมบทบำท

ควบคมกำรบรหำรงำนดวย รวมทงนโยบำยดำนกำรตำงประเทศ และ

ลทธของศำสนำ โดยสรป ตำมควำมคดของนกประวตศำสตร ทำน

ศำสตรำจำรยเตำท ( out) ประเทศองก ษ นสมยราชวงศสจวต

ได เจรญเตบโต (ทงโครงสร ำงทำงเศรษฐกจ สงคม และแนวคด)

นอกกรอบรฐธรรมนญดงเดมจำกสมยกลาง นขณะทพระเจาเจมส

พระเจาชารลส ไมทรงเขาพระทย นประเดนน จงน�ำไปสกำรขดแยง

ตลอดรชสมยและสงครำมกลำงเมองในทสด3

3 Ibi , 439.

93วชย ตนศร

ฉะนน ระหวำง ป ค.ศ. 1629 จนกระทงถงป ค.ศ. 1640 พระองค

กมไดคดแสวงหำวธกำรอนๆ ทจะใชในกำรบรหำรงำนกำรเมองในรฐสภำ

แตจะใชวธกำรปกตของ “พอบำน” ทงหลำย ทพยำยำมกระเหมดกระแหม

ประหยดทรพยำกร ขณะเดยวกน กแสวงหำวธกำรจดเกบภำษตำมประเพณ

ดงเดม เชน ภำษเรอ “Ship money” หรอ จ�ำนวนเงนทประชำชนซงอย

ตำมชำยฝงทะเล เคยจายทดแทนการตอเรอเพอปองกนชาย ง ซงเปน

ประเพณมำแตโบรำณ แตทกอใหเกดปญหำและกำรคดคำนจำกผคน

กดวยเหตทพระเจำชำรลส ทรงขยำยขอบเขตของกำรเกบ ภาษเรอ

“ i mo ey” มายงพนททม ชชาย ง ท�ำใหเกดกำรประทวง วำ

เปนกำรกระท�ำนอกกฎหมำย เพรำะยงมไดผำนควำมเหนชอบจำกรฐสภำ

ศตรเกำของพระเจำชำรลส ตำงกประทวงภำษ “Ship money”

คนส�ำคญ คอ จอหน แ มพเดน ( ohn Hamp en) เศรษฐจำกมณฑล

บคกงแฮมเชยร และเปนอดตสมำชกสภำสำมญ และแมวำแฮมพเดน จะแพ

คด แตกำรคดคำนของเขำกจดประกำยพลงแหงกำรตอตำน ซงเผยแพรไป

ยงมณฑลตำงๆ

แตนโยบำยซงจะกระพอโหมแรงตำนทำนจำกกลมศำสนำเพยวรตน

ทส�ำคญคอ นโยบำยและมำตรกำรของทำนสง รำชโลด ( oa ) โลด คอ

ผนบถอลทธอารมเนยน (Arminian) ตวจรง ซงพระเจำชำรลสทรงสนบสนน

ใหด�ำรงต�ำแหนงพระสง รำช ณ เมองแคนตะเบอร (ค.ศ. 1633) นโนบำย

ของกลมอำรมเนยน คอ ใหควำมส�ำคญกบสมณศกด และพธกรรมทาง

ศาสนา และบงคบใชหนงสอ สวดมนตรวม (ของชำต) ( ommon Prayer)

โดยบงคบใหพระไดใชสวดกอนเทศน

นอกจำกนน สง รำชโลด ( oa ) ยงไดรอฟนศำลสง โดยเฉพำะ

“ ta am e ” (ศำล ณ หองดวงดำรำ) ซงมชอเสยงเรองบทลงโทษ

94 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

และกำรประชมลบ

นโยบำยของพระสง รำชโลดดงกลำว ไดปลกกระแสกำรตอตำน

จำกกลมคำลแวง

และในชวงจงหวะน พระเจำชำรลสเกดแตกคอกบชำวสกอต ใน

เรองนกำยศำสนำเชนเดยวกน จงเกดสงครำมระหวำงสกอตแลนดและ

องกฤษ จงจ�ำเปนตองเชญประชมรฐสภำ เพอของบประมำณเพอกำร

สงครำม ค.ศ. 1640

รฐสภำทเรมประชมเดอนพฤศจกำยน ค.ศ. 1640 จะกลำยเปน

สภำทประชมนำนทสด และไดรบขนำนนำมวำ e Lo g a liame t

จำก ค.ศ. 1640 – 1653

ผน�ำของสภำชดสดทำย หรอสภำทนำนทสดน คอ จอหน แ มพเดน

( ohn Hamp en) และจอหน พม ( ohn Pym) เปนผน�ำในสภำสำมญ

กจกรรมส�ำคญของสภำชดน เบองตน คอ การโจมต รฐมนตร 2

ทำน คอ สตรำฟฟอรด (Straffor ) และโลด ( oa ) โดยกระบวนกำรทเรยก

วำ “กลาวโทษ” (Impeachment) โดยผำนพระรำชบญญตลงโทษประหำร

ชวตทเรยกวำ “ ct of ttai e ” พระรำชบญญตผำนควำมเหนชอบ

จำกสภำสำมญ และสภำขนนำง พระเจำชำรลส แมไมทรงเหนชอบสวน

พระองค กตองทรงยนยอมโอนออนตำมแรงกดดน ทำนเอรล สตรำฟฟอรด

จงเขำสตะแลงแกง ค.ศ. 1641 สวนสง รำชโลด ถกสงเขำคก

เมอสภำสำมญไดลงโทษสองมหำเสนำบดแลว กออกมำตรกำรตำงๆ

เพอปรบปรงแกไข เชน : - ก�ำจดศำลสง ( ourt of High ommission)

ศำลแหงภำคเหนอ (the ouncil of the North) ศำลแหงดวงดำรำ (the

Star hamber) และศำลอภสทธพเศษ (Prerogative ourts)

ซงในทศนะของสมำชกสภำสำมญ ศำลเหลำนคอศำลทสง รำชโลด

95วชย ตนศร

รบผดชอบในกำรจดตงเพอก�ำจดศตร ไดแกพวกเพยวรตนสวนใหญ

ทส�ำคญและจะมผลในกำรเปลยนแปลงรฐธรรมนญขององกฤษ

คอ กำรใหควำมเหนชอบพระรำชบญญตก�ำหนดใหมกำรจดประชม

(เรยกประชม) รฐสภาทก 3 ป ( ie ial ct) เพอปองกนมใหเกด

“เผดจกำร” ของฝำยบรหำร

และประกำรสดทำย ออกพระรำชบญญตก�ำหนดวำ การจะยบ

รฐสภา จะตองไดรบความเหนชอบจากสมาชกรฐสภา ทงน เพอปองกน

มใหฝำยบรหำรยบสภำไดตำมอ�ำเภอใจ

หลกกำรเหลำนในอนำคตจะน�ำไปส หลกการส�าคญเรองอ�านาจ

สงสด คอ อ�านาจจากรฐสภา

มำตรกำรทส�ำคญเหลำน ผำนควำมเหนชอบของรฐสภำไดโดย

สะดวก ทงน เพรำะพระเจำชำรลส ขณะนน ไมมกลมกำรเมองทจดตงเพอ

ปกปองฝำยกษตรย ซงเปนควำมบกพรองเชงกำรบรหำรและกำรเมองของ

พระองคเอง

ทส�ำคญและจะเปนเหตใหเกดควำมแตกแยก เปนฝกฝำยจรงๆ คอ

มำตรกำรปฏรป (หรอกำรปฏวตทำงศำสนำ) ซงจอหน พม และจอหน

แฮมพเดน จะเปนผน�ำในกำรน�ำเสนอ เรยกวา “Root a a c ill”

หรอรางพระราชบญญตตดกง ถอนราก เพอลมเลก ระบบการปกครอง

โดยสมณศกด (Bishop) โดยจดใหมกำรควบคม-ปกครองสง โดยคณะ

กรรมการ าย ราวาส ขอเสนอของฝำยผน�ำกำรปฏรปจำกสภำสำมญชดน

มผลเทำกบลมเลกระบบศาสนา งจดตง นสมยพระนางเจาเอล าเบธ

และเปนทยอมรบของชาวองก ษโดยทวไป ฉะนน เมอเสนอมา นรฐสภา

ครงนจงกอ หเกดการแตกแยก หรอแบง กแบง ายโดยเสยงทเหนดวย

และไมเหนดวย ก�ากงกน ฝำยทไมเหนดวยมเอดเวรด ไฮด และ ไวสเคำนต

96 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ฟอลคแลนด ผน�ำในกำรคดคำนรำงพระรำชบญญต “ oot an Branch”

ฉบบน รำงพระรำชบญญตฉบบนจงผำนสภำสำมญดวยเสยงขำงมำกทม

จ�ำนวนไมมำก

หลงจำกเหตกำรณน ในกำรประชมสมยตอมำ ปลำยป ค.ศ. 1841

กลมผน�ำฝำยเพยวรตน (พม และแฮมพเดน) กเสนอรำยงำนชอวำ he

emonstrance หรอ “มหากาพยการคดคาน” ทรำยยำวกลำวโทษ

พระเจำชำรลส ตงแตเรมครองรำชยวำทรงมแผนชวรำยอยำงไรทจะบอน

ท�ำลำยหลกพนฐำนของรฐธรรมนญองกฤษ และเรยกรองใหรฐมนตรจะตอง

ไดรบควำมไววำงใจจำกรฐสภำ ขณะทองคกำรศำสนำกจะตองไดรบกำร

ปฏรปโดยคณะผทรงศล (Syno of Devine) และในกำรอภปรำยใน

ญตตน ทงเอดเวรด ไฮด และฟอลคแลนด กระดมฝำยผไมเหนดวยกบญตต

ท�ำใหญตตชนะดวยเสยงสวนใหญเพยง 11 เสยง เปนกำรแสดงใหเหนถง

กำรแบงแยกผคดคำน และสนบสนนกษตรยวำมสดสวนใกลเคยงกน

นกประวตศำสตรผคงแกเรยน ศำสตรำจำรยเตำท ( out) จงให

ควำมเหนไววำ หำกพระเจำชำรลสทรงทนเกม กอำจจะหำโอกำสสรำงกลม

กษตรยนยมไดในชวงน แตพระองคทรงคดไมถง และขำดทปรกษำททนเกมส

ปลอยใหโอกำสหลดมอไป พระองคจงทรงประกำศจบกมหวหนำฝำยตอตำน

กษตรย ไดแก จอหน พม และแฮมพเดน และผอนทรวมในขบวนกำร แต

สมำชกรฐสภำเหลำน ไดหลบหนออกจำกรฐสภำไปยงเขตนครหลวงลอนดอน

( ity) และไดรบกำรคมครองโดยฝำยกองก�ำลงของนครลอนดอน

สงครำมกลำงเมองระหวำงสองฝำยจงอบตขน โดยฝำยพระมหำ-

กษตรยไปตงหลกทเมองนอตตงแฮม เมอวนท 22 สงหำคม ค.ศ. 1642

ในสงครำมครงน ชำวองกฤษดจะแบงแยกเปนฝกฝำย โดยมก�ำลง

ใกลเคยงกน สมาชกรฐสภาทอยกบ ายกษตรย มประมาณ 1 น 3 ของ

97วชย ตนศร

สมาชกสภาสามญ และมากกวาครงของสภาขนนาง นทางภมศาสตร

ฝำยกษตรยจะมำจำกมณฑลทำงทศตะวนตกเฉยงใต และตะวนตก สวนฝำย

รฐสภำ จะมำจำกซกตะวนออก และตะวนออกเฉยงใต รวมถงลอนดอน

ปจจยทำงศำสนำมควำมส�ำคญมำกเชนกน ผทนยมลทธเพยวรตน คอก�ำลง

ส�ำคญของฝำยรฐสภำ สวนผทนยมระบบกำรปกครองทมพระสมณศกด

(บชอป) และบทสวดมนตรวม คอผสนบสนนฝำยกษตรย รวมทงผทนยมลทธ

แคทอลค เพรำะตอตำนลทธเพยวรตนอยแลว ในประเดนของชนชนทาง

สงคม ขนนำงและชนชนอศวน (Gentry) สวนใหญสนบสนนฝำยกษตรย แต

ขนนำงเกำแกทเคยมอ�ำนำจสมยกอน บำงทำน และชนชนสภำพชนผมทดน

กวำงขวำงและฐำนะทำงสงคม จะอยขำงฝำยสภำสำมญ ( he commons)

โดยสรป ฝำยรฐสภำจะมแหลงทรพยำกรมำกกวำฝำยกษตรย และฝำย

กษตรยจะไดรบขนำนนำมวำ “ a alie ” หรอ “อศวน-ทหารมา” สวน

ฝำยรฐสภำ จะไดรบขนำนนำมวำ “Rou ea ” หรอ “ศรษะกลม”

จำกทรงผมทตดเกรยน

สงครำมกลำงเมองครงน ขบเคยวกนอย 6 ป จำก ค.ศ. 1642 ถง

สนป ค.ศ. 1648 โดยฝำยรฐสภำเปนฝำยชนะ และกำรประหำรพระเจำ

ชำรลส เพอจดตงสำธำรณรฐ

เหตใดจงเปนเชนนน และชะตำกรรมของสำธำรณรฐจะผนแปรไป

อยำงไร ทำมกลำงพลวตของกำรปฏวต เปนประเดนทนำศกษำอยำงยง

ค. พลวตของการเมองการสงคราม และการจดตงสาธารณรฐ เพยวรตน

สงครำมกลำงเมอง ค.ศ. 1642 – 1648 นบวำเปนประสบกำรณท

ส�ำคญตอประวตศำสตรขององกฤษ อำจเปนปจจยหลกทอธบำยวำเหตใด

98 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

คนองกฤษจงเปนชนชำตอยำงทเปน บทเรยนจำกสงครำมจะมผลตอแนวคด

แนวปรชญำกำรเมองขององกฤษจนกระทงปจจบน นกคด นกปรชญำ หรอ

นกสงคมศำสตร ผใดตองกำรจะท�ำควำมเขำใจในประเดนเรองบคลกภำพ

และวฒนธรรมกำรเมองขององกฤษ สมควรจะศกษำควำมขดแยงและ

สงครำมกลำงเมองขององกฤษในชวงสมยน แตเนองจำกจ�ำเปนตองรวบรด

ในรำยละเอยดขอเทจจรง จงจ�ำตองยอควำม และพงประเดนไปสพลวตของ

กำรเมองของสมยนเปนหลก

ประกำรแรก กจะตองทรำบวถของสงครำมแตโดยยอ จงจะลนไหล

ไปในทศทำงดงทควรจะเปน

กอนอนควรทรำบแตเบองตนวำ ตวผน�ำทำงกำรเมองบนเวทรฐสภำ

ไดแก จอหน พม (Pym) และแฮมพเดน (Hamp en) มไดมโอกำสจะเปน

ผน�ำกำรสงครำมและปฏวต ซงก�ำลงจะเกดขนในขำงหนำ เพรำะทงสองโดน

มจจรำชครำตวไป เมอ ค.ศ. 1644 นนเอง ฉะนนเรำจงมไดเหนชอของเขำ

ปรำกฏในประวตศำสตรของสงครำม แตกลบมชอ “โอลเวอร ครอมเวล”

( liver romwell) ซงจะกลำยเปนผน�ำของสงครำมฝำยตอตำนกษตรย

และจะเปนผน�ำกำรปฏวตในอนำคต

ส�ำหรบชยชนะของสงครำมกลำงเมองครงน กดจะอธบำยไดจำก

ปจจยเหตเรมตนทพระเจำชำรลส ซงดงทปรำกฏมกจะมปญหำในกำรตดสน

พระทย และไมจรงใจหรอรกษำค�ำมนสญญำกบผอน ศำสตรำจำรยเตำท

( out) ไดใหควำมเหนไววำ ในกำรปะทะกนครงแรกระหวำงกองทพของ

พระองค กบกองทพของฝำยกบฏ ไมไกลจำกออกซฟอรด ค.ศ. 1642 กองทพ

ของฝำยพระองคไดรกไลฝำยรฐสภำจนกระทงถงเบรนฟอรด จวนจะเขำกรง

ลอนดอนอยแลว เพอก�ำชยชนะเหนอกองก�ำลงของฝำยรฐสภำ แตพระองค

กทรงลงเล เพรำะใกลค�ำ ท�ำใหสญเสยโอกำสส�ำคญและเปนกำรแสดงใหเหน

99วชย ตนศร

ถงกำรขำดควำมเดดขำดในกำรน�ำ

อยำงไรกตำม หลงจำกกำรตอสในสองปแรก โดยผลของสงครำม

ก�ำกง โดยฝำยกษตรยอำจจะไดเปรยบเลกนอย และสำมำรถควบคมพนท

ทำงตะวนตกและทำงตะวนตกเฉยงใต ขณะทฝำยรฐสภำไดจดตงสนตบาต

ภาคตะวนออก ( astern Association) ซงมเอรล แมนเชสเตอร ( arl

anchester) และโอลเวอร คอมเวล เปนหวหนำและผจดตง เพอรวบรวม

กองก�ำลงภำคตะวนออก เชน อสต แองเกลย ( ast Anglia) ลนคอลนเชยร

( incolnshire) เปนตน

นอกจำกนน ทงสองฝำยไดพยำยำมแสวงหำพนธมตร เพอเพมก�ำลง

ในกำรสงครำม แตเนองจำกภำคพนยโรปยงคงตดพนอยกบสงครำมศำสนำ

ทำงฝำยพระเจำชำรลส จงเจรจำกบทำงฝำยไอรแลนด โดยประกำศสงบศก

และถอนกองทพกลบองกฤษ และน�ำเอำก�ำลงจำกชำวไอรรชมำสมทบ

ขณะทฝำยสนนบำตภำคตะวนออก หรอกองทพเพยวรตน เจรจำกบ

กลมเพรสไบทเรยน (Presbyterians) ในสกอตแลนด และมขอตกลงท

องกฤษจะยอมรบลทธเพรสไบทเรยนของชำวสกอต

เมอถงกลำงป ค.ศ. 1644 ทงสองฝำยกตองขบเคยวเพอครอบครอง

ภำคเหนอขององกฤษ ไดแก ยอรคเชยร และเกดสมรภมมารสตน มวร เมอ

วนท 2 กรกฎำคม ค.ศ. 1644 ซงเปนสมรภมทมควำมส�ำคญตอทงสองฝำย

ผลของสงครำมฝำยเพยวรตน หรอฝำยสนนบำตภำคตะวนออกไดรบชยชนะ

เลกนอยเหนอกองทพของกษตรย ทน�ำโดยเจำชำยรเปรต ( upert) ขณะท

กองทพฝำยเพยวรตน มโอลเวอร ครอมเวล เปนผน�ำ ซงน�ำชยชนะมำใหแก

ฝำยรฐสภำ ยงผลใหยอรคเชยรตกอยในเขตครอบครองของฝำยหลง

อยำงไรกตำม จำกกำรรบทสมรภมมำรสตน มวร (ค.ศ. 1644)

ปรำกฏวำ กองทพของฝำยเพยวรตนยงมจดออนและปญหำกำรประสำนงำน

100 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

กำรส รบใหมควำมเปนเอกภำพ และยงไมสำมำรถไดผ น�ำทเหมำะสม

ยกเวน โอลเวอร ครอมเวล จงไดมขอเสนอใหปรบปรงกำรจดสำยบงคบ

บญชำ จงเกดกฎระเบยบใหม เรยกวำ “ e ew o el i a ce”

พระรำชกฤษฎกำวำดวยรปแบบใหมของกองทพ ซงจะรวมกองทพ (ผสม)

ใหมควำมเปนเอกภำพ ภำยใตกำรบงคบบญชำของผบญชำกำรทหำรสงสด

และมขอเสนอทเรยกวำ “ elf- e yi g i a ce” กฤษฎกำเพอ

ปฏเสธต�ำแหนงใหตนเอง ซงบงคบใหสมำชกรฐสภำทกคนจะตองไมรบ

ต�ำแหนงผบงคบบญชำทำงทหำร ซงเปนแผนทจะไมแตงตงผอำวโสหรอ

ขนนำงผใหญซงขำดควำมสำมำรถ (ตำมทปรำกฏในสมรภมตำงๆ)

ผลจำกกำรปฏรปกองทพ ท�ำใหโอลเวอร ครอมเวล ไดรบกำร

แตงตงใหด�ำรงต�ำแหนงพลโท ( ieutenant - General) ผมอ�ำนำจสงสดใน

ฝำยทหำรมำ แตเปนรองจำกเซอรโธมส แฟรแฟกซ (Sir homas airfa )

ซงเปนผบญชำกำรทหำรสงสด

และในทสด เมอถงเดอนมถนำยน ค.ศ. 1645 กไดมโอกำสไดทดลอง

ระบบใหมของกำรจดกองทพของฝำยรฐสภำ ในสมรภมเนสบ (Naseby)

วนท 14 มถนำยน ค.ศ. 1645 ณ มณฑลนอรทแธมตนเชยร (Northamp-

tonshire) ฝำยกองทพของพระเจำชำรลส ซงมเจำชำยรเปรตเปนผบงคบ

บญชำทหำรมำทำงปกขวำ และกองทพของฝำยรฐสภำ ซงมครอมเวลเปน

ผบงคบบญชำสงสดของฝำยทหำรมำทำงปกขวำเชนกน ครอมเวลมอง

ภำพรวมและประสำนกำรโจมตจนไดชยชนะอยำงเดดขำดเหนอกองทพของ

พระเจำชำรลส ซงเจำชำยรเปรต ยงคงท�ำกำรรบโดยอสระ ไมค�ำนงถงกองทพ

ทงหมด ยงผลใหเกดควำมพำยแพทเนสบ อยำงหมดรป

ภำยหลงจำกเนสบแลว พระเจำชำรลส ยงคงพยำยำมตอสตอไป แต

ดจะหมดควำมหวง และในทสดกทรงยกธงขำวในเดอนพฤษภำคม ค.ศ. 1646

101วชย ตนศร

โดยพระรำชด�ำเนนเขำคำยกองทพชำวสกอต และเมอเจรจำกบฝำยกองทพ

สกอตไมไดผลตำมคำด แมทพสกอตกสงพระเจำชำรลสใหแกฝำยรฐสภำ

เปนกำรปดฉำกสงครำมกลำงเมองตอนท 1

สงครามกลางเมอง (ภาค 2)

สงครำมกลำงเมองภำคสองควรจะเกดขนหรอไม เปนประเดนท

ถกเถยงกนไดมำกในสมยนน แตเหตกำรณทำงกำรเมอง กำรสงครำม มกม

พลวตในตวของมนเอง ซงหำกยงไมถงทสด กจะหำขอยตไดยำก

ดงทกลำวไวในภำคแรก เมอหมดหนทำงกำรตอส พระเจำชำรลส

กทรงพระรำชด�ำเนนเขำคำยกองทพชำวสกอต และเจรจำตอรองกน แต

พระองคไมทรงผอนปรนตำมขอเสนอของผน�ำกองทพชำวสกอต ทตองกำร

ใหองกฤษยอมยกเลกกำรปกครองสง โดยระบบสมณศกด ( piscopacy)

ซงสรำงปญหำใหระบบเพรสไบทเรยน (Presbyterianism) ของชำวสกอต

และของชำวองกฤษทเชอถอลทธน แตพระเจำชำรลสไมทรงยนยอมใน

ประเดนน กองทพสกอตจงสงพระองคใหแกกองทพองกฤษ

ขณะเดยวกน ในกองทพองกฤษและรฐสภำ ซงยงคงด�ำรงอย เรยก

กนวำ “ he ong Parliament” เพรำะด�ำรงอยถง ค.ศ. 1653 กเกดควำม

แตกแยกระหวำง ายรฐสภาและ ายกองทพ โดยฝำยรฐสภำเอนเอยงไป

ทำงนยมชมชอบระบบ “Presbyterianism” ของชำวสกอต ฉะนน จงเหน

ควรใหเลกระบบบชอป (Bishop) และหนงสอสวดมนตจำกสมยพระนำงเจำ

เอลซำเบธ แตขณะเดยวกน กยงคงเหนดวยใหรฐสภำมอ�ำนำจควบคมกจกำร

ทำงศำสนำ (แตพวกสกอต เหนวำศำสนำควรปลอดจำกกำรควบคมของฝำย

รำวำส)

แตกลมชำวองกฤษทไมเหนดวยกบแนวคดของฝำยรฐสภำ คอ

102 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

กองทพ ซงมำจำกสำยทนยมลทธเพยวรตน (Puritanism) แบบอดมคต และ

เรยกตวเองวำ “In epen ents” (อสระนยม) ซงมควำมเชอวำ ควรจดให

ทกหนวยทำงศำสนำทเรยกวำ “ ongregation” (โบสถ) ไดปกครองตนเอง

(Self-governing) และไมคอยจะไววำงใจกลม “เพรสไบทเรยน” ในองกฤษ

ซงจะถกครอบง�ำจำกพวก “เพรสไบทเรยน” จำกสกอตแลนด

ทงๆ ทกล มทงสองลวนแลวแตก�ำเนดจำกลทธเดยวกน คอ

“ alvinism” แตเมอตำงกมอ�ำนำจ กเรมหวำดระแวงในเรองควำมแตกตำง

ซงอำจเปนประเดนปลกยอย สดแตแนวกำรมอง

แตความคดทแตกตางน มกกลายเปนความแตกแยก เพราะ

มพลวตของการเมองและอ�านาจเขามาแทรกเปนยาด�า ท�า ห ายทหาร

ภาย ตการน�าของครอมเวล ( omwell) กบ ายสมาชกรฐสภาของ

“Lo g a liame t” ขดแยงกน

จำกจดยนทแตกตำงกนในประเดนดงกลำว ฝำยรฐสภำจงเรมเจรจำ

กบพระเจำชำรลส และพวกสกอต ฝำยโอลเวอร ครอมเวล ผบญชำกองทพ

กมไดรอชำ จดสงหนวยทหำรไปควบคมตวพระเจำชำรลสไวทนท ท

คฤหำสน “Holmby House” ใกลนอรทแธมตน

ฝำยทหำรจงเสนอเงอนไขทดกวำฝำยสกอต/รฐสภำ ใหพระเจำ

ชำรลสทรงพจำรณำ แตพระเจำชำรลสกไมทรงตดสนพระทย โดยเขำใจผด

วำพระองคมอ�ำนำจตอรองทด และทรงคดไปไกลทจะยใหทงสองฝำย

แตกแยกกน เพอเปดโอกำสใหพระองคไดกอสรภำพของพระองค และ

จำกอปนสยทชอบลงเลและไมตรงไปตรงมำเชนน พระองคกท�ำทจะรบฟง

ขอเสนอของฝำยกองทพ ขณะเดยวกน กเซนสญญำขอตกลงกบฝำยสกอต

ทจะจดตงระบบศำสนำของสกอต เปนเวลำ 3 ป และก�ำจดลทธแยง

นนคอ “In epen ency” (อสรนยม) ทเปนลทธของฝำยกองทพเพยวรตน

103วชย ตนศร

เมอทรำบขำวน ฝำยกองทพกน�ำพระเจำชำรลสไปจองจ�ำไวทปรำสำท

คำรสบรก ณ เกำะไวท (Isle of ight)

น ค.ศ. 1648 สงครามกลางเมอง ครงท 2 จงอบตขน โดย

ายสกอต รวมมอกบองกฤษทนยมลทธเพรสไบทเรยน ตอสกบกองทพ

เพยวรตน น�ำโดยโอลเวอร ครอมเวล ขณะทกองทพทงสองฝำยสรบกนหลำย

สมรภมในองกฤษ ทรฐสภำ (องกฤษ) กองทพกสงทหำรไปขบไลสมำชก

รฐสภำทเขำขำงฝำยเพรสไบทเรยนจำกสกอต จงเหลอเฉพำะสมำชกรฐสภำ

ทเปนฝำยสนบสนนกองทพ เรยกกนวำ “ e Rum ” ซงอำจแปลวำ

“ตอไม” หรอ “ตนหนอ” ซงจะกลำยเปนหนเชดของทหำร

สงครำมจงจบลงดวยชยชนะของฝำยกองทพเพยวรตน และขอ

เรยกรองใหประหำรชวตพระเจำชำรลส ในฐำนะทเปนตวกอใหเกด

สงครำมกลำงเมองครงท 2 ศำลตลำกำรกตดสนประหำรชวตพระเจำชำรลส

ท 1 เมอวนท 27 มกรำคม ค.ศ. 1649 และถกประหำรวนท 30 มกรำคม

ค.ศ. 1649

การจดตงสาธารณรฐ “ ommo wealt ” และระบบผพทกษ (ค.ศ. 1649 1660)

สมำชกรฐสภำทเหลออย จ�ำนวนนอย และไดรบขนำนนำมวำ

“ he ump” (หรอ ตอไม) เปนฝำยทนยมลทธเพยวรตนซำยจด ทเรยกวำ

“ e e e t ” (อสรนยม) กลมนคอกลมทลงมตไมรบระบบกษตรย

อกตอไป รวมทงไมรบสภำขนนำงดวย จงตดสนใจจดตงสำธำรณรฐ ท

เรยกวำ “ ommo wealt ” โดยมสภาสามญ ( ou e of ommo )

เปนองคกรกำรเมอง มอ�ำนำจสงสด และมคณะผ บรหำร ทเรยกวำ

“คณะมนตรแหงรฐ” ( ouncil of State) จ�ำนวน 41 คน

104 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

อดมกำรณ เปำหมำยของระบบ คอ ควรจะเปนสาธารรฐของชนชน

สงผมคณธรรม (ทางศาสนา) เสมอนสำธำรณรฐเวนช และดทช (Dutch)

สมยนน ในขอเทจจรง สมำชกรฐสภำซงเกำะกลมกนเปน “ตอไม” หรอ

“กอนน�ำตำล” (the ump) ดงกลำว กเปลยนสถำนะเปนสมำชกของสภำ

สำมญตอไป จนกระทง ค.ศ. 1653 โดยมฝำยทหำร เปนผชกใยอยเบองหลง

ขณะทกองทพกยงคงมภำรกจตองปรำบ “กบฏ” ในสกอตแลนด ซงเมอแพ

สงครำม กหนมำชพระโอรสองคท 2 ของพระเจำเจมส ซงทรงพระนำมวำ

“ชำรลส” เชนเดยวกนกบพระเชษฐำ และประกำศใหเจำชำยชำรลส เปน

เจำฟำมกฎรชทำยำทของสกอตแลนด และตอมำขนครองรำชยเปนกษตรย

สกอตแลนด ในป ค.ศ. 1651

อยำงไรกตำม โอลเวอร ครอมเวล กสำมำรถน�ำกองทพปรำบสกอต

ได เมอ ค.ศ. 1651 และยงท�ำสงครำมกบพวกดทช (Dutch) จนประสบ

ชยชนะ ค.ศ. 1653 และไดออกพระรำชบญญตกำรเดนเรอ (Navigation

Act) ค.ศ. 1651 ซงเปนรำกฐำนของควำมเจรญเตบโตทำงกำรคำและ

อำณำนคมขององกฤษในอนำคต

สวนเรองภำยในประเทศ ครอมเวล กหนมำจดกำรกบกลมสมำชก

สภำทด�ำรงอย โดยเสนอใหทกคนลำออกจำกสภำ เพรำะไดอยมำนำนแลว

ฝำยทหำรกเขำมำขบไลสมำชกสภำทเหลอออกจำกหองประชม เมอวนท

20 เมษำยน ค.ศ. 1653

โดยสรป กองทพไดท�ำลำยทงสภำสำมญ สภำขนนำง และระบบ

กษตรยจนหมดสน อ�ำนำจจงอยในก�ำมอของกองทพ และโอลเวอร ครอมเวล

ซงบดนเบอหนำยระบบรฐสภำ ทสมำชกมกจะชำงวพำกษวจำรณและ

ขดแยงกนเสมอ

105วชย ตนศร

และดวยศรทธำในอรยบคคลทำงศำสนำผ ทรงคณธรรมและ

ควำมคด ครอมเวล จงจดตงสมชชา ประกอบดวยผ น�าทางศาสนา

เพยวรตน ซงครอมเวลคดเลอกมำดวยตนเอง แตสมชชำดงกลำว ไมชำ

ไมนำนกสรำงควำมผดหวงใหแกครอมเวลอก ดวยโครงกำรทคอนขำง

เพอฝน ปฏบตมได จนในทสดครอมเวลกยบสมชชำของผทรงศล

และในทสด กล มนำยทหำรกเสนอ “ธรรมนญการปกครอง”

(Instrument of Government) ปลำยป ค.ศ. 1653 ใหครอมเวล

พจำรณำ ธรรมนญดงกลำว เสนอใหรวมองกฤษ สกอตแลนด และไอรแลนด

เปนหนงเดยว มรฐสภาเดยว คณะบรหารเดยวกน

รฐสภำดงกลำว จะประกอบดวยสภำสำมญเทำนน มสมำชก

400 คน คดเลอกมำจำกพนฐำนของฐำนะทำงเศรษฐกจทด และม

ควำมส�ำคญของเขตพนท และผมสทธจะคดเลอกจะตองมทรพยสมบต

ตงแต 200 ปอนดตอป รฐสภำดงกลำวมอ�ำนำจทำงนตบญญต สวนอ�ำนำจ

กำรบรหำร จะมอบให “ or Protector” ผพทกษ ซงเปรยบประดจกษตรย

ผมอ�ำนำจจ�ำกดเพยงชวชวตของผนน

ในสำธำรณรฐใหม จะใหเสรภำพกำรนบถอศำสนำแก 3 นกำย ไดแก

เพรสไบทเรยน แบบตสท และ “In epen ents”

อยำงไรกตำม เมอไดทดลองใชระบบใหม โอลเวอร ครอมเวล

ในทสดกอดทนมไดกบค�ำวพำกษวจำรณจำกสมำชกรฐสภำ รวมทงเหลำ

ผพพำกษำ ซงคอนขำงใหควำมเหนอยำงไมเกรงใจฝำยบรหำร จนในทสด

“ผพทกษ” ครอมเวล กใชอ�ำนำจปลดผพพำกษำเหลำนน รวมทงจดเกบภำษ

โดยปรำศจำกควำมยนยอมเหนชอบรฐสภำ

นอกจำกนน ครอมเวลยงไดจดกำรแบงกำรปกครองเปน 10 มณฑล

มอบใหนำยพลทหำรปกครองในฐำนะผวำรำชกำร และตวผพทกษจงม

106 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

อ�ำนำจเยยงผเผดจกำรทงหลำยจำกอดต เชน จเลยต ซซำร และนโปเลยน

โบนำปำรต สมยหลง

และแมวำสำธำรณรฐจะยนยอมให 3 สำขำของนกำยเพยวรตน

ไดแก เพรสไบทเรยน แบบตสท และ In epen ent มเสรภำพในกำร

นบถอ แตกหำมมใหใชบทสวดมนต และกำรสวด ass ของฝำยแคทอลค

และแองกลคน ในโบสถ

อยำงไรกตำม หลงจำกยบรฐสภำมำได 3 ป จำก ค.ศ. 1653 ถง

ค.ศ. 1656 ครอมเวล กหวนกลบไปใหเรยกประชมรฐสภำ ค.ศ. 1656

และมสมำชกเสนอค�ำรองใหกลบไปสระบบกษตรยอกครงหนง

สวน or Protector โอลเวอร ครอมเวล ในทสดกถงแกกรรม

เมอวนท 3 กนยำยน ค.ศ. 1658 และบตรชำย-รชำรด สบทอดต�ำแหนง

ชวระยะเวลำอนสน กขออ�ำลำ เปนอนสนสดระบบสำธำรณรฐครอมเวล

ค.ศ. 1660

107วชย ตนศร

บทท 10

ปฏวตทรงโรจน ค.ศ. 1688 1689

จำกจดจบของสำธำรณรฐ “คอมมอนเวลท” ใน ค.ศ. 1660 นำจะ

ชใหเหนแลววำ อดมกำรณทำงกำรเมองและกำรศำสนำ ไมวำจะเปนศำสนำ

ใด และโดยเฉพำะในบรบททก�ำลงพดถง คอ ศำสนำครสตนกำยเพยวรตน

ซงชธงใหคณธรรมเปนดวงประทปทสองทำงใหแกวถของกำรเมองและกำร

ปกครอง แตแลวสถำปนกใหญเชนโอลเวอร ครอมเวล กจะตองประสบกบ

ควำมผดหวง ทโลกของกำรเมองกำรปกครอง - โลกของอ�ำนำจและกำร

แขงขนเพออ�ำนำจ ไมสำมำรถจะสรำงรฐในอดมคตนนได กำรเมองบน

เสนทำงของกำรปฏวตและกำรใชควำมรนแรง ไมเคยบรรลจดสมดลทลงตว

ไดเลย และในทสด พลวตของกำรเมองแบบ ซโร ซม เกมส กำรเมองท

รอมชอมกนมได จงกลำยเปนกำรเมองทตองกลนกนวรบรษ วรสตร ของ

ตนเอง

โอลเวอร ครอมเวล อำจโชคดทสนชวตกอนจะเหนจดจบของ

สำธำรณรฐเพยวรตน แตผสบทำยำทของทำนลอรดผพทกษ คอผทตองเผชญ

กบควำมจรง และตองเปดหมวกอ�ำลำในทสด สวนสำธำรณรฐกเฝำคอยทจะ

ปดฉำกกำรแสดง เพยงแตยงหำผประกำศมได

กบงเอญ (หรอ ไมใชกำรบงเอญ) ทนำยทหำรทำนหนงชอวำ ยอรจ

มงค ( on ) เปนนำยทหำรทควบคมพนทในสกอตแลนดใหแกกองทพ

เพยวรตนขององกฤษ ยอรจ มงค ออกเดนทำงจำกสกอตแลนด ขำมแมน�ำ

108 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ทวด ( wee ) เขำสองกฤษและกรงลอนดอน เมอวนท 2 มกรำคม ค.ศ.

1660 โดยไมแจงวตถประสงคใหผใดทรำบ และเมอถงกรงลอนดอน ก

ประกำศเรยกรองใหเชญประชมรฐสภำ เพอตดสนอนำคตของประเทศ และ

บงคบใหกลมสมำชกทเรยกวำ “ he ump” คอ “แกนน�ำ” ใหเชญสมำชก

ดงเดมของสภำทงหมด ซงยอรจ มงค เลงเหนวำเปนเสยงสวนใหญทจะ

สนบสนนขอเสนอของเขำ และมงค กเสนอใหยบรฐสภาทยาวทสด น

ประวตศาสตร และตงตนเปนนำยพลของกองทพ

ขอเสนอของยอรจ มงค กคอ ใหกรำบทลเชญเจำฟำชำยชำรลส

(พระโอรสของพระเจำชำรลส ท 1) ใหขนครองรำชย ในจงหวะเดยวกน

ทเจำฟำชำยชำรลส ไดออกประกาศแหงบรดา1 (Bre a) ซงมขอสญญำ

3 ประกำร คอ ประการท 1 จะทรงอภยโทษใหทกๆ ฝำย ประการท 2 จะ

ทรงอนญาต หรฐสภาหาขอตกลง นประเดนท ขดแย งกน และ

ประการท 3 คอ จะทรงมอบ “เสรภาพ หแกมโนธรรมทละเอยดออน”

(เสรภำพในเรองศรทธำทำงศำสนำ) ตรำบใดทลทธควำมเชอเหลำนน

ไมกอใหเกดควำมไมสงบในรำชอำณำจกร และไมกสปดำหตอมำ รฐสภำก

ประชมกน แตเรยกวำ สภำ “คอนเวนชน” ซงมขอคดเหนโดยสวนรวมวำ

รฐบำลในอนำคตควรจะประกอบดวย กษตรย ขนนาง และ สามญชน

กฎหมำยใดทดทเกดขนในสมยสงครำมกลำงเมอง กควรรกษำไว เชน

พระรำชบญญตกำรเรยกประชมรฐสภำทกๆ 3 ป ( riennial Act) และท

ส�ำคญ มขอตกลงทจะจดงบประมำณเพอกำรใชจำยของพระมหำกษตรย

1,200,000 ปอนดตอป โดยลมเลกกำรเกบภำษศกดนำดงเดม

1 . . out, .A, D. itt. a ce i to y of eat itai ., 471.

109วชย ตนศร

และทส�ำคญ ทประชมตกลงจะกรำบทลเชญเจำฟำชำยชำรลส

(โอรสพระเจำชำรลส ท 1) ใหขนครองรำชยตำมสทธอนชอบธรรมของ

พระองค และตอมำ วนท 29 พฤษภำคม ค.ศ. 1660 พระเจำชำรลส ท 2

กเสดจเขำสกรงลอนดอน ทำมกลำงควำมยนดปรดำปรำโมทยของชำว

ลอนดอน เปนอนสนสดยคสมยสงครำมกลำงเมอง แตจะสนสดวกฤต

ทแทจรงหรอไม เหตกำรณในอกไมกปขำงหนำจะเปนเครองชวด

ส�ำหรบพระเจำชำรลส ท 2 ทรงมบคลกภำพเปนทชนชอบของ

ผ ใกลชด ไมทรงถอพระองค ขณะเดยวกน พระองคกทรงโปรดชวตท

หรหรำ ฟมเฟอย หอมลอมไปดวยสตรเพศ ไมยดมนในคณธรรมมำกนก

ขณะเดยวกน กมขอดอยประกำรหนง คอ มกจะโอนออนตำมกระแส

ทศทำงลมของกำรเมอง และเหมำะทจะเลนบทบำทของกษตรยภำยใต

รฐธรรมนญ และอำจจะเหมำะกบจงหวะเวลำของยคสมย ภำยหลงจำก

กำรโหมกระหน�ำของสงครำมกลำงเมอง ทขดแยงกนดวยเรองศรทธำ

ควำมเชอถอทำงศำสนำ

อยำงไรกตำม เมอเรมตนของรชกำล และมกำรเรยกประชมรฐสภำ

ครงแรกเดอนพฤษภำคม ค.ศ. 1661 สมำชกทไดรบเลอกตงประกอบดวย

“ขนนำง ทหำร อศวน ( avaliers) ซงเคยเปนฝำยสนบสนนพระมหำกษตรย

ในสงครำมกลำงเมอง ฉะนน จงเกดกำรเรยกรองใหรอฟนระบบราชาคณะ

(ระบบบชอป) และการ ชหนงสอสวดมนตสมยพระนำงเจำเอลซำเบธ

แมวำฝำยเพรสไบทเรยน (เพยวรตน) จะทกทวง กไมยนยอม

นอกจำกนน ยงบงคบใหสง ซงบวชในสมยครอมเวล ตองบวชใหม

ตำมพธกรรมของลทธแองกลคนซงตองมบชอป (Bishop) เปนผท�ำพธ

พระในนกำยใหมเหลำนไมยนยอมจะท�ำเชนนน และพำกนลำสก มจ�ำนวน

ถง 2,000 รป และไปจดตงองคกรศำสนำ (congregation) ของตนเอง และ

110 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

เปนจดเรมตนของขบวนกำร “แยกตวของฝำยโปรเตสแตนท” (Protestant

Dissent) ในองกฤษ ซงจะเปนปญหำทำงศำสนำไปอกหลำยศตวรรษ

ระบบกำรบงคบใชมำตรกำรใหมทเขมงวดทำงศำสนำน อครมหำ

เสนำบดผรบผดชอบ ชอวำ “แคลเรนดอน” ( laren on) ซงเปนผม

อ�ำนำจในสมยแรกของพระเจำชำรลส ฉะนน จงเปนทชงชงของเหลำนกำย

เพยวรตนขององกฤษ และตอมำเมอเกดเหตกำรณทำงแงรำย เชน เกดโรค

ระบำดใหญ ค.ศ. 1665 และเกดไฟไหมกรงลอนดอน ค.ศ. 1666 เกดกำร

ตฉนนนทำเรองกำรทจรตคอรรปชนในรำชส�ำนก ตลอดจนควำมผดพลำด

ในสงครำมกบพวกดทช และกำรทพระเจำชำรลส พนอบพเทำพระเจำหลยส

แหงฝรงเศส ตลอดจนควำมผดพลำดในกำรบรหำรประเทศ และคะแนนนยม

ของรฐบำลกเสอมถอย และเกด “พรรคการเมองชนบท” ( ou t y a ty)

ทเสนอใหรอฟนนโยบำยสมยจอหน พม (Pym) และแฮมพเดน (Hamp en)

และเรยกรองใหปลดอครมหำเสนำบดแคลเรนดอน ซงรบผดชอบมำตรกำร

“รำยๆ” ทำงศำสนำ พระเจำชำรลสกทรงปลดเอรลแหงแคลเรนดอน

ตำมเสยงเรยกรอง และสงไปพ�ำนกตำงประเทศ (ค.ศ. 1667)2

คณะรฐบำลทจดตงใหม เปนคณะรฐบำลทผสมระหวำงฝำย

รำชส�ำนก โดยมดยคแหงบคกงแฮม เปนผน�ำ กบฝำย “พรรคชนบท”

( ountry party) ซงม ลอรด แอชเลย (Asley) เปนผน�ำ คณะใหมน

เรยกกนวำ “ abal” เพรำะใชวธกำรประชมลบ และระบบเครอขำยเพอ

คมคะแนนเสยงในสภำ

คณะคำบำล ( abal) น มปจจยรวมทตอตำนพวกขนนำงอศวน

( avaliers party) ซงทำนเอรลแหงแคลเรนดอนเปนผน�ำ และชธง เรอง

2 Ibi , 481.

111วชย ตนศร

“ขนตธรรม” ตอทกๆ นกำยศำสนำ ไมไววำงใจนโยบำยของพระเจำหลยส

ท 14 และเหนชอบนโยบำยตำงประเทศทรวมมอกบดทช และสวเดน

ใหเปนพนธมตร 3 เสา ( riple Alliance) เพอตอตำนควำมมกใหญใฝสง

ของฝรงเศส แตนโยบำยตำงประเทศทดดของคณะคำบำลน กลบไรผล

เพรำะพระเจำชำรลส จะทรงท�าสญญาลบกบพระเจำหลยส ท 14 เพอเปน

พนธมตรกน

อยำงไรกตำม ภำยหลงทมกำรยบสภำ ซงยนยำวมำตงแต ค.ศ. 1661

จนกระทง 1679 กมรฐสภำใหม ซง “พรรคชนบท” ( ountry party)

ไดคะแนนเสยงมำกกวำกลมอนๆ โดยม ลอรด ชำฟเตสเบอร (Shaftesbury)

เปนผน�ำ โดยใชกศโลบำยปกปองนกำยโปรเตสแตนท ตอตำนนกำยจำก

กรงโรม และเมอรฐสภำประชมกนสมยแรก สมำชกกลมน กเสนอ พระราช

บญญต “ a ea o u ct” – หำมจบกมคมขงโดยปรำศจำก

ควำมผดทระบไวในกฎหมำย และ พระราชบญญต “ clu io ill”

เพอกนมใหแคทอลคขนครองรำชย ซงมเปำหมำยททำนดยค ออฟ ยอรค

(Du e of or ) พระอนชำของพระเจำชำรลส ท 2

ขบวนกำรตอตำนพระอนชำ - ดยค ออฟ ยอรค เกดจำกกำรท

เจำชำยองคนทรงมศรทธำ เชอถอในลทธแคทอลคนอยำงชดเจน และพวก

โปรเตสแตนทตอตำนแคทอลคมำตงแตสมยทวดอร

ส�ำหรบพระเจำชำรลส ท 2 ทรงหวงใยพระอนชำ หำกรำงพระ

รำชบญญตกดกนมใหแคทอลคขนครองรำชยผำนควำมเหนชอบของรฐสภำ

ฉะนน จงทรงยบสภา เดอนกรกฎำคม ค.ศ. 1679 และทรงเลอนกำร

เลอกตงออกไปโดยไมมก�ำหนด เปนเหตใหกล มทตอตำนพระอนชำ

(เจำชำยเจมส) เพรำะทรงนบถอศำสนำโรมนแคทอลค มใหขนครองรำชย

รวมกลมกนรองขอใหพระเจำชำรลสทรงเรยกประชมสภำ กลมดงกลำว

112 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ไดรบขนำนนำมวำ กลมวกส ( ig ) ขณะเดยวกน กเกดกลมตรงกนขำม

จำกชนชนขนนำง ผดเกำทเคำรพในพระรำชอ�ำนำจของพระมหำกษตรย

ทจะทรงเลอกรชทำยำทของพระองค พวกรฐสภำไมควรไปกำวกำย

พระรำชอ�ำนำจของพระองค กลมบคคลเหลำน กคอ พวก “ขนนาง าย

อนรกษ” ทมกสนบสนนกษตรยมำตงแตสงครำมกลำงเมอง และบดน

ไดรบกำรเรยกขำนใหมวำ “ o y” ทอร กำรเมององกฤษจงแบงออก

เปน 2 ขวทชดเจนมำกขนตำมล�ำดบ3

อยำงไรกตำม กระแสตอตำนพระเจำชำรลสและกษตรย เรม

ถดถอยในชวงสดทำยของยคสมยพระเจำชำรลส (ค.ศ. 1683 – 1685)

กลมทอร ซงอำจเรยกวำกลมอนรกษนยม และสนบสนนพระรำชอ�ำนำจ

ของกษตรย ไดมโอกำสบรหำรประเทศในชวง 4 ปสดทำย และในทสด

เมอพระเจำชำรลสสวรรคต กสนบสนนใหพระอนชำขนครองรำชย เปน

พระเจำเจมส ท 2 ทรงบรหำรประเทศตำมแนวคดหรอนโยบำยทคบแคบ

และสงผลใหมตรกลำยเปนศตร สวนศตรกยงตอตำนพระองคมำกขน

จนน�ำไปสกำรปฏวต ค.ศ. 1688

ความผดพลาดทส�าคญอนดบแรก คอ พระองค ในควำมศรทธำ

สวนพระองค ทรงนบถอลทธแคทอลคอยำงจรงจง และคงจะเลงเหนควำม

ไมยตธรรมในวงกำรเมองกำรปกครองขององกฤษ ทมนโยบำยกดกนโรมน

แคทอลคจำกต�ำแหนงตำงๆ ในทำงรำชกำร ฉะนน สงแรกทพระองคทรงด�ำร

ด�ำเนนกำร คอ พระองคทรงเสนอใหรฐสภำยกเลก พระราชบญญต “ e t

ct” (พระรำชบญญตทจะตองทดสอบศรทธำควำมเชอถอทำงศำสนำของ

ผทจะเขำมำด�ำรงต�ำแหนงในรำชกำร) และพระรำชบญญตน กดกนทงกลม

3 Ibi , 486.

113วชย ตนศร

“ ote ta t i e te ” และกลม “แคทอลค” กลมโปรเตสแตนท ดส

เซนเตอร กคอ กลมเพยวรตน ซงประกอบดวย กลม “เพรสไบทเรยน”

(Presbyterian) กลม “แบบตสท”(Baptist) และกลม “อนดเพนเดนท”

(In epen ents) ซงครองอ�ำนำจในสมยสำธำรณรฐครอมเวล

พระเจำเจมส มไดทรงหวงใยกลมโปรเตสแตนท ดสเซนเตอร

แตหวงใยกลมโรมนแคทอลค นนคอเปำหมำยทแทจรงทพระองคทรงเสนอ

กำรยกเลกพระรำชบญญต “ est Act” ซงไดรบกำรเหนชอบในรฐสภำสมย

สมเดจพระเชษฐำ พระเจำชำรลส ท 2

ประเดนกำรจะยกเลกพระรำชบญญต est Act น คอประเดนท

บำดใจทกกลมกำรเมอง ทงกลม “ higs” และ “ ories” ซงรวมพวก “High

hurch” ซงนบถอลทธโปรเตสแตนทฝำยขวำ ฉะนน ดวยกระสนนดเดยว

พระเจำเจมสทรงสำมำรถเปลยนมตรเปนศตร และปทำงไปสกำรรวมกลมท

จะตอตำนพระองค

ฉะนน เสยงสวนใหญ หรอเกอบทงหมดของรฐสภำ จงตอตำนกำร

ยกเลก “พระรำชบญญตทดสอบควำมเชอถอทำงศำสนำ” ( est Act)

พระเจำเจมส ท 2 จงทรงยบสภำ อกทงปลดรฐมนตรฝำยทอร ( ory)

ทงหลำย และแตงตงกล มใหมซงยอมเปลยนศำสนำเปนแคทอลคตำม

พระประสงคของพระองค

ประเดนแหงความขดแยงประการทสอง ทตำมมำ คอ พระองค

ทรงใชอ�ำนำจทเรยกวำ “ i e i g owe ” –อ�านาจทจะยกเวน

ก หมาย ส�าหรบรายบคคล (ทพระองคจะทรงแตงตงในต�ำแหนงตำงๆ)

และอ�ำนำจทเรยกวำ “ u e i g owe ” – อ�านาจทจะไม ชก หมาย

ฉบบ ดฉบบหนง (ชวคราว) เพอวตถประสงคเดยวกน ซงประเดนน

ฝำยรฐสภำมกจะถอวำเปนกำรละเมดหลก “ ule of aw” (กำรปกครอง

114 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ภำยใตกฎหมำย) ซงเปนควำมเชอถอมำแตเกำกอน กลมพรรควกส ( higs)

คงจะยอมไมได

และประการทสาม ทสรำงควำมไมพงพอใจในแวดวงกำรเมอง

กำรปกครอง คอ พระเจำเจมสทรงจดตง ศาลสง ( ou t of ig

ommi io ) เพอไตสวนลงโทษผทด�ำเนนกำรขดพระทยพระมหำกษตรย

เชน ผบรหำรระดบสงของเคมบรดจ และออกฟอรด ผด�ำเนนงำนขดพระทย

พระเจำเจมส

จำกมำตรกำรและนโยบำยดงกลำว จงเกดปฏกรยำและควำมกลว

ในกลมชนสวนใหญวำ ลทธศาสนาโปรเตสแตนทก�าลงตกอย นอนตราย

ขณะทในแวดวงของลทธแคทอลค จ�ำนวนผคนทนบถอลทธนกลบมจ�ำนวน

ไมมำกพอจะออกมำสนบสนนพระเจำเจมสได พระองคจงหนมำใชกลเมด

(สดทำย) คอ ออกประกำศกำรผอนปรนใหแกนกำยศำสนำโรมนแคทอลค

ฉบบหนง และพวกโปรเตสแตนท ดสเซนเตอร อกฉบบหนง เพอทงสองกลม

ซงถกกดกนจำกกฎหมำยมใหมสทธเสรภำพเชนเดยวกบนกำยแองกลคน

(Anglicans) และยงทรงบงคบใหพระนกำยแองกลคลอำนค�าประกาศ

ผอนปรน ( ecla atio of ulge ce) ในทกๆ วด วนอำทตย

เดอนมถนำยน ควำมคำดหวงของพระเจำเจมส คอ นำจะไดแรงสนบสนน

จำกนกายเพยวรตน ซงบดนไดกลำยเปนพวกนอกลทธศำสนำนกำย

แองกลคนไปแลว ทเรยกวำ “Dissenters” ดงกลำว

แตควำมคำดหวงของพระองคมเกดผล พวก “Dissenters”

ดงกลำว ไมหลงกลของพระเจำเจมส ซงจดมงหมำยจรงๆ อยทจะชวยพวก

แคทอลคใหไดมควำมเสมอภำคกบพวก “แองกลคล” ฉะนน จงไมมเสยง

สนบสนนจำกกล มน ขณะทฝ ำยแองกลคลน�ำโดยพระสง รำชและ

พระสมเดจ รวม 7 องค ทไมใหควำมรวมมอ รวมทงโบสถแองกลคลทงหลำย

115วชย ตนศร

กไมตอบสนอง พระเจำเจมสจงทรงรบสงใหจบกมและไตสวนสมเดจ

พระรำชำคณะทง 7 แตศำลกปลอยตว และพพำกษำวำไมผด ทำมกลำง

ควำมปตยนดของพสกนกรถวนหนำ4

จงหวะน จงไดฤกษทขนนำงฝำยวกส และฝำยทอร ซงมกจะ

อย ตรงขำมบนเสนทำงกำรเมอง ไดมำประชมลบและประสำนแผน

เพอด�ำเนนกำรอยำงใดอยำงหนงทเดดขำด โดยมขนนำงผมอทธพล คอ

ทำนเอรลแหงเดวอนเชยร (วกส) และ ลอรด แดนบ (Danby) จำกกลม

ทอร รวมกนทจะอญเชญเจำชำยวลเลยม5 ผปกครองสำธำรณรฐฮอลแลนด

ผทรงเปนสวำมพระนำงแมร พระรำชธดำของพระเจำเจมส นนเอง ใหมำ

ขนครองรำชยแทนพระเจำเจมส

พระเจำวลเลยม และพระนำงแมร ทรงรบค�ำเชญ และเสดจน�ำกอง

ทพชำวดทช มำขนทอำวทอรเบ แควนเดวอนเชยร เมอวนท 5 พฤศจกำยน

ค.ศ. 1688 เดนทพมงสกรงลอนดอน ขณะทพระเจำเจมสขำดกำรสนบสนน

แทบทกฝำย จงรบเสดจออกจำกกรงลอนดอนมงสกรงปำรส

พระเจำวลเลยมจงทรงเชญประชมสภาคอนเวนชน ใหเหลำขนนำง

ทงวกส และทอร ไดปรกษำหำรอกน วนท 2 มกรำคม ค.ศ. 1689 สมำชก

ทงหมดเหนดวยใน รางค�าประกาศสทธ (มนษย) และตกลงกนทจะกรำบทล

เชญพระเจำวลเลยมและพระนำงแมร ขนครองรำชยตอไป

การปฏวตอนรงโรจนขององก ษ ค.ศ. 1688 จงส�าเรจลงดวยด

ปราศจากการเสยเลอดเนอใดๆ ทงสน แตทส�ำคญทสด เปนกำรปฏวตท

ประดษฐำนรฐธรรมนญองกฤษ ซงอนทจรง กววฒนำกำรมำตำมล�ำดบเวลำ

4 Ibi , 494.5 หมำยเหต : เจำชำยวลเลยม ทรงเปนพระรำชนดดำของพระเจำชำรลส ท 2 สวนพระนำง

แมร คอ พระรำชธดำของพระเจำเจมส ท 2

116 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ในประวตศำสตร ตงแตสมยฟวดลในรำชวงศนอรมน ครสตศตวรรษท 11

– 12 – 13 ดงทไดวเครำะหไวแลวในบทตนๆ แตหลงกำรปฏวต ค.ศ. 1688

– 1689 ซงเปนกำรปฏวตทไมนองเลอด รฐสภำซงประกอบดวยขนนำงและ

ผแทนรำษฎร ทงจำกพรรคทอร ( ory) ฝำยขวำ – (อนรกษนยม-กษตรย)

กบพวกวกส ( higs) ฝำยเสรภำพนยม – และรฐสภำนยม และดวย

ควำมเหนชอบของพระเจำวลเลยม ซงทรงมทศนะทกวำงไกล จงไดชวยกน

วำงพนฐำนกำรเมองกำรปกครอง ซงจะยนยำวมำจวบจนทกวนน โดยม

กำรปรบปรงเปลยนแปลงใหทนสมยตำมจงหวะเวลำ จนกลำยเปนระบอบ

ประชำธปไตยทมพระมหำกษตรยทรงเปนประมข มองคประกอบของขนนำง

และสำมญชน และยดหลกกำรปกครองตำมครรลองนตธรรมรฐ ซงอ�ำนำจ

ตลำกำรเปนอสระจำกอ�ำนำจฝำยบรหำร

หลกกำร และรำยละเอยดของขอตกลงภำยหลงกำรปฏวตได

บรรลผล กคอ

1. ประการแรก คณะผกอกำร ไดกรำบทลเชญพระเจำวลเลยมและ

พระนำงแมร ขนครองรำชย ใหทรงด�ำรงต�ำแหนงเปน “ oint

monarchs” “กษตรยคแฝด” และทงสองพระองคทรงรบขอ

จ�ำกดบำงประกำรในกำรใชพระรำชอ�ำนำจ

2. ประการทสอง ไดมค�าประกาศเรองสทธของประชาชน (ค.ศ.

1689) ทก�ำหนดหลกกำรส�ำคญของระบบกำรเมองกำรปกครอง

โดยก�ำหนดวำ ตอจำกนไปกษตรยจะตองทรงนบถอศำสนำนกำย

โปรเตสแตนท หลกกำรนถอวำเปนกำรปฏวตทำงควำมคด-ควำม

เชอถอ แตโบรำณ ซงเคยเชอมำตลอดเวลำวำ พสกนกรจะตอง

เคำรพนบถอศำสนำทพระมหำกษตรยทรงเคำรพนบถอ ฉะนน

จงเกดปรำกฏกำรณ เชน ยคสมยทวดอร ในยคพระเจำเอดเวรด

117วชย ตนศร

ประชำชนตองศรทธำนกำยโปรเตสแตนท แตในยคสมยพระนำง

แมร กคำดคดกนตำมปกตวำพสกนกรปรบเปลยนไปเคำรพ

นบถอนกำยแคทอลคตำมสมเดจพระรำชนนำถ ฉะนน กำร

ก�ำหนดหลกกำรใหมในครงนน จงเปนกำรเปลยนแปลงทส�ำคญ

ทงน เพอมใหเกดควำมขดแยงระหวำงกษตรยกบขนนำง จะได

มเอกภำพดำนลทธควำมเชอถอและศรทธำ ซงเปนพนฐำนของ

ควำมเปนปกแผนของรำชอำณำจกร

3. ประกำรทสำม กำรเกบภำษอำกร โดยไมไดรบควำมเหนชอบ

จำกรฐสภำ ถอวำผดกฎหมำย

4. กำรธ�ำรงรกษำกองทพทถำวร โดยไมไดรบควำมเหนชอบจำก

รฐสภำ ถอวำผดกฎหมำย

5. ประชำชนมสทธทจะท�ำค�ำรองเรยนตอพระเจำอยหว

6. จะตองมกำรประชมรฐสภำอยำงสม�ำเสมอ และใหมกำร

เลอกตงอยำงเสร ตลอดจนใหมเสรภำพในกำรแสดงควำมคดเหน

7. พระรำชอ�ำนำจดำนกำรยกเวนบคคลจำกกำรบงคบใชกฎหมำย

(Dispen ing Power) และพระรำชอ�ำนำจทจะยบยงกฎหมำย

(Suspen ing Power) มใหบงคบใชนน ถอวำผดกฎหมำย

พระรำชบญญตวำดวยสทธของประชำชน จงเปนกำรยนยนและ

สนบสนนหลกกำรทส�ำคญ 3 ประกำร คอ

หลกการทส�าคญอนดบแรก คอ หลกอ�านาจสงสด เปนอ�านาจของ

รฐสภา จำกพนฐำนของหลกกำรเรองภำษ และกำรจดตงกองทพ รวมทง

กำรใหควำมเหนชอบตอกำรขนสบลลงกของพระเจำวลเลยม ท 3 และ

พระนำงแมร

นอกจำกนน ตอมำ ยงไดมกำรออกพระรำชบญญตวำดวยระยะเวลำ

118 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ของกำรเลอกตงสภำผแทนรำษฎร ซงตองมขนทกๆ 3 ป เรยกวำ “ ie ial

ct” ค.ศ. 1694

หลกการทส�าคญประการทสอง เปนหลกกำรใหมในกำรปฏวต

ครงน คอ หลกกำร วาดวยลทธศาสนาของพระมหากษตรย คอ ลทธ

ศำสนำประจ�ำชำต ดงทพระเจำเฮนร ท 8 ไดรเรมแนวทำงน และ

ประสบกำรณตอมำ กอใหเกดปญหำมำกมำย ส�ำหรบกำรปฏวตครงน

จงไดรบบทเรยนจำกอดต จงมกำรก�ำหนดไววำ พระมหำกษตรยองค

ตอๆ ไป จะตองทรงเปนผนบถอศำสนำครสตนกำยแองกลคน (Anglican)

ซงคอโปรเตสแตนท แบบองกฤษ

หลกการทส�าคญประการทสาม คอ หลกขนตธรรมทำงลทธศำสนำ

( oleration Act 1689) ท หเสรภาพการนบถอศาสนาแกพวก

“นอกแนว” ( o co fo mi t ) นนคอ กล มแคทอลค และกล ม

เพยวรตน เปนตน แตกลมคนเหลำนยงคงไมมสทธในกำรทจะรบรำชกำร

และกำรมต�ำแหนงในสถำบนกำรศกษำระดบมหำวทยำลย

กำรตอสเพอควำมเสมอภำคในกำรนบถอศำสนำ ยงคงด�ำเนนตอไป

จนกระทงศตวรรษท 19 เมอรฐสภำองกฤษยนยอมออกพระรำชบญญตทให

อสรภำพแกโรมนแคทอลค ค.ศ. 1829

หลกการทส�าคญอกประการหนง ซงเปนพนฐำนของระบอบ

ประชำธปไตย กคอ หลกของควำมเปนอสรภำพของผพพำกษำ และหลก

ของควำมเสมอภำคของกฎหมำย

ในพระรำชบญญตวำดวยสทธของประชำชน ขอท 7 ทหามม ห

กษตรยมอ�ำนำจยกเวนบคคลจำกกำรบงคบใชกฎหมำย และมอ�ำนำจยกเวน

กฎหมำยมใหบงคบใชแกบคคล กถอวำเปนหลกส�ำคญเรองควำมเสมอภำค

ของกฎหมำย แตทส�ำคญเชนกน กคอ กำรก�ำหนดหลกกำรทวำ กำรปลด

119วชย ตนศร

ผพพำกษำจะกระท�ำมได ยกเวนโดยรฐสภำ ซงก�ำหนดไวในพระรำชบญญต

กำรสบรำชสมบต ค.ศ. 1701

โดยสรป หลกกำรทงสน คอ หลกพนฐำนของระบอบประชำธปไตย

ในอนำคต แตในชวงทศวรรษสดทำยของศตวรรษท 17 ขนนำงและชนชนสง

ในเมองยงไมไดคดถงเรองประชำธปไตย แตคดจะจดระบบกำรปกครอง

ทพระมหำกษตรยทรงอยใตรฐธรรมนญ โดยมรฐสภำเปนศนยกลำงแหง

อ�ำนำจ ซงเปนปรชญำแนวคดของชนชนสงเจำของทดน โดยเฉพำะขนนำง

กลมวกส ( higs) เชน เอรล แหงชำฟเตสเบอร ( arl of Shaftesbury)

ผคดในท�ำนองเดยวกนกบจอหน ลอค ( ohn oc ) ทวำ สงคมกำรเมอง

ก�ำเนดจำกกำรท�ำสญญำรวมกน เพอปกปองชวต เสรภำพ และทรพยสน

ของสมำชก รฐบำลซงเปนตวแทนของสงคม จะบรหำรบำนเมองโดยควำม

ยนยอมเหนชอบของประชำชน รฐสภำซงเปนตวแทนของประชำชน จงม

อ�ำนำจทจะควบคมฝำยบรหำร แตอ�ำนำจรฐสภำ แมวำจะสงสด แตกจ�ำกด

ดวย “กฎธรรมชำต” ซงเคำรพตอสทธเสรภำพของมนษย จงเปนสทธตำม

สภำพธรรมชำตทมอยแลว กอนทมนษยจะรวมตวกนท�ำพนธสญญำผกพน

กน ฉะนน หำกรฐบำล หรอ “รฐ” ไมเคำรพตอสทธเสรภำพเหลำน

ประชำชนกมสทธกบฏได แนวทำงของจอหน ลอค ดงกลำว กคอ แนวทำง

ของกลมวกส ซงจะครองอ�ำนำจนำนทสดในครสตศตวรรษท 18

120 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

121วชย ตนศร

บทท 11

ปจจยทเปนอปสรรค หรอสงเสรมระบบรฐสภา

ดงทไดน�ำเสนอในบททผำนมำ ขอสมมตฐำนของฟกยำมำในเรอง

ระบบการเมองทพฒนา ควรจะตองมองคประกอบ 3 สวน ไดแก ระบบรฐ

ทเขมแขง ระบบการเมอง-การปกครองทรบผดชอบ ตอบสนองตอ

ประชาชน และ มระบบนตธรรมรฐ คอ ทกคนเทำเทยมกนภำยใตกฎหมำย

และไดอธบำยแนวคดเกยวกบระบบรฐทเขมแขงไวพอสงเขป โดยยกตวอยำง

จนสมยรำชวงจน และรำชวงศฮน เปนกำรน�ำรอง และไดอธบำยถง

ววฒนำกำรของระบบนตธรรมรฐ หรอ ule of aw ในยโรป พอสงเขป ใน

ล�ำดบตอไปจะไดวเครำะหรปแบบของ ระบบการเมองและการปกครองท

รบผดชอบตอประชาชน (Accountable Government) และทส�ำคญ

ส�ำหรบวตถประสงคของภำรกจกำรปฏรป ควรจะตองน�ำเสนอแนวทำง หรอ

ปจจยตวแปรทท�ำใหเกดระบบดงกลำวนได และจดเนนของเรำกคอทวป

ยโรป หรอนยหนง โลกตะวนตก ซงดจะน�ำหนำทกประเทศในประเดนเรอง

ระบบกำรเมองกำรปกครองทรบผดชอบตอประชำชน ยโรปอำจจะมขอด

ประกำรหนงในแงของกำรสรำงระบบกำรเมองกำรปกครองทรบผดชอบตอ

ประชำชน ขอดดงกลำว ตำมควำมคดเหนของผเขยน นำจะมำจำก ระบบ

ศกดนา ซงเปนปรำกฏกำรณทวไปในยโรปตะวนตกในยคเรมตนของสมย

กลำง (ศตวรรษท 9) ระบบศกดนำดงกลำว ตงอยบนพนฐำนของ พนธสญญา

(หรอค�ำสำบำน) ทเชอมโยงผเปนนำย ( verlor ) กบลกนอง โดยมทดน

122 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

และกำรสวำมภกด/ตอบแทนดวยเลอด/ชวต เปนเงอนไขของระบบ

พนธสญญำดงกลำว กษตรยกบขนนำง และชนชนอศวน ผกโยงกนเชนนน

และมภารกจตำมขนบธรรมเนยมของระบบศกดนำ กษตรยและขนนำง

จงมภำระหนำทและควำมรบผดชอบซงกนและกน ซงนำจะมนยควำมหมำย

วำ กษตรย จะทรงปกครองตามอ�าเภอ จมได จะตองรกษาไว ง

ขนบธรรมเนยมดงเดม เชน ในเรองกำรเกบภำษ จะเกบตำมอ�ำเภอใจมได

ฉะนน ในสมยแรกเรม โดยเฉพำะองกฤษ ไดเกดระบบรฐสภา ซง

เปนทประชมของขนนางและพระระดบราชาคณะ และตอมำกเพมผแทน

จำก ชนชนอศวนและพอคาวาณช ในชวงกลำงครสตศตวรรษท 13 ระบบ

รฐสภำเปนองคกรของชนชนขนนำง ทเกดขนเพรำะควำมจ�ำเปนตองจ�ำกด

อ�ำนำจของกษตรย ซงมกจะกอสงครำมกบประเทศเพอนบำนและจ�ำเปน

ตองหำทำงจดเกบภำษเพอน�ำมำใชจำยในสงครำมดงกลำว

โดยสรป ขนนำงและชนชนอศวนตองกำรจะมโอกำสไดควบคมหรอ

ใหขอคดเหน เสนอแนะในนโยบำยตำงๆ ของผเปนนำยของเขำ เพรำะ

นโยบำยเหลำน อำจหมำยถงควำมเดอนรอนและกระทบกระเทอนเงนของ

ตนเอง

ระบบรฐสภำองกฤษ เมอไดก�ำเนดขนแลวจำกผลของขอตกลง

ag a a ta (ค.ศ. 1215) (มหำกฎบตร) กบพระเจำจอหน กววฒนำกำร

ไปตำมล�ำดบ และกอใหเกดประโยชนตอควำมเจรญรงเรองขององกฤษ

จนกระทงเกดวกฤตกำรขดแยงทำงกำรเมองอยำงขนำนใหญ ทเรยกวำ

สงครามกลางเมอง สมยพระเจำชำรลส ท 1 และเกดการปฏวต ค.ศ. 1688

เพอขบไลพระเจำเจมส ท 2 (รำชวงศสจวต) และกำรอภวฒนระบบกำร

ปกครององกฤษใหเปนระบบรฐสภำทสมบรณแบบ และเปนรำกฐำนของ

ระบอบประชำธปไตยในปจจบน

123วชย ตนศร

กรณขององกฤษ อำจจะดวำเปนกรณของควำมส�ำเรจของเสนทำง

ววฒนำกำร แตยงมกรณอนๆ ในยโรปทไมประสบผลส�ำเรจเยยงองกฤษ

ฟกยำมำ ยกตวอยำงกรณของ งการ กษตรยแหงฮงกำร พระเจำแอนดร

ท 2 ไดถกขำรำชบรพำรบบบงคบใหพระองคทรงมอบรฐธรรมนญท

เรยกวำ “ ol e ull” ซงมกไดรบขนำนนำมวำเปนเสมอน “ ag a

a ta” ของยโรปตะวนออก และประกำศใชเพยง 7 ป ภำยหลงกำรประทวง

ทรนนมด ( unnyme e) ในองกฤษ รฐธรรมนญ (Gol en Bull) ของฮงกำร

ฉบบนกลำวกนวำใหกำรปกปองชนชนขนนำงฮงกำร จำกกำรจบกมคมขง

โดยปรำศจำกกำรกระท�ำผดทำงกฎหมำย รวมทงเขยนขอจ�ำกดอ�ำนำจของ

กษตรยไวอยำงชดแจง แตกลบเปดโอกำสใหขนนำงไดมอ�ำนำจในกำรบรหำร-

ปกครองอยำงเสร และตำมควำมคดของฟกยำมำ รฐธรรมนญ (Gol en

Bull) ฉบบน มผลท�ำใหอ�ำนำจกำรบรหำรของรฐออนแอ กระทงไมสำมำรถ

ปกปองตนเองจำกกำรรกรำนของตำงประเทศได อกทง ชำวนำฮงกำร

กถกกดขจำกชนชนขนนำง โดยพระมหากษตรยไมสามารถปกปองไดเลย

ดวยควำมออนแอของอ�ำนำจสวนกลำง (สวนรวม) เชนน ฮงกำร จงสญเสย

อสรภำพใหแกกองทพของชำวออตโตมนเตรก ทสมรภมโมฮค ( ohacs)

ค.ศ. 15261

ฟกยำมำ ไมไดขยำยควำมถงรำยละเอยดของรฐธรรมนญฮงกำร

แตในกรณโปแลนด ซงตองถกแบงแยกหรอเฉอนพนทไปใหแกสำม

มหำอ�ำนำจทอยรอบๆ โปแลนด ไดแก ออสเตรย อยดำนใต ปรสเซย ตงอย

ทำงตะวนตก และรสเซย ทำงตะวนออก ทงสำมมหำอ�ำนำจ มอทธพลเหนอ

ประเทศโปแลนด ดวยเหตผลทรฐธรรมนญของโปแลนดใหอ�ำนำจแกขนนำง

ในสภำ Se m ไวอยำงสดโตง นนคอ ใหอ�ำนำจแกขนนำงแตละคนทจะ

1 rancis u uyama, e igi of olitical e , 327.

124 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ลงคะแนนวโต ขอเสนอใดๆ กตำมทกษตรยโปแลนดทรงเสนอ และ

โดยเฉพำะขอเสนอใหสรำงกองทพโปแลนดใหเขมแขง กจะถกวโตเสมอ

และทเกดสถำนกำรณเชนน กเพรำะมขนนำงโปแลนดบำงคนทมผล

ประโยชนรวมกบกษตรยออสเตรย – ฮงกำร หรอรวมกบกษตรยปรสเซย

หรอนยมรสเซย หรอนยมฝรงเศส ฉะนน รฐสภำโปแลนดจงถกแทรกซมจำก

มหำอ�ำนำจรอบดำน และท�ำใหอ�ำนำจสวนกลำงของพระมหำกษตรยออนแอ

และถกแบงแยกในทสด ใน ค.ศ. 1772 เปนครงแรก และถกแบงครงท 2

ค.ศ. 1793 จนกระทงสญเสยควำมเปนประเทศ ในกำรแบงแยกครงท 3

ค.ศ. 1795

สองกรณดงกลำว จงเปนกรณของ การขาดความสมดล นพลง

อ�านาจ-อทธพล ระหวางกษตรยกบขนนาง แตกรณของฝรงเศสทก�ำลงจะ

กลำวถง เปนกรณทกษตรยพยำยำมจะสรำงอ�ำนำจของกษตรยใหเขมแขง

ยงขนในยคสมยพระเจำหลยส ท 14 และน�ำไปสผลลพธทนำสนใจอยำงยง

กรณ รงเศส การสรางอ�านาจรวมศนย2

เมอพระเจำเฮนร ท 4 ขนครองรำชยในฐำนะกษตรยรำชวงศบรบอง

(Bourbon) พระองคแรก ใน ค.ศ. 1594 ฝรงเศสยงหำงไกลจำกกำรเปน

รำชอำณำจกรทมเอกภำพ จำกฐำนทมนเรมแรกในบรเวณรอบๆ กรงปำรส

กษตรยสมยรำชวงศกอนๆ ไดรวบรวมดนแดน เชน แควนเบอรกนด

นอรมนด บรตำน นำวำรร และแลงเคอะดอก เขำไวในรำชอำณำจกร แตก

ยงคงมควำมแตกตำงทำงดำนภำษำและวฒนธรรม ซงแบงประเทศเปน

2 เขตใหญๆ ไดแก เขตแดนทเรยกวำ “Pays ’ lection” และ “Pays

2 rancis u uyama, e igi of olitical e , ดบทท 23 ent See ers.

125วชย ตนศร

’ tats” โดยเขตแดนแรกจะอยรอบๆ ปำรส สวนเขตทสองจะอยไปทำง

พรมแดนตะวนตกและใต นอกจำกนน สงครำมศำสนำยงไดแบงแยกพนท

เปนเขตแคทอลค และเขตอเกอโนท (Huguenots) ซงคอโปรเตสแตนท

สำยคำลแวง

ตงแตเรมตนของรำชวงศบรบอง กระทงกำรปฏวต ค.ศ. 1789

เสนทำงกำรสรำงรฐ เดนตำมเสนทำงคขนำน เสนทางแรก คอ การสราง

อ�านาจรฐสวนกลาง โดยลดสทธเสรภำพขององคกรทเคยมเสรภำพ

เหลำนน ตงแตยคสมยศกดนำ เชน แวนแควนตำงๆ ของขนนำง ตลอดจน

เทศบำล สมำคมชำง-พอคำ (guil s) องคกรศำสนำ หรอแมแตองคกร

ธรกจเอกชน ซงนบวนจะเขำมำอยภำยใตกำรควบคมดแลของรฐ

เสนทางทสอง เกยวของกบวธกำรสรำงอ�ำนำจรวมศนย ฝรงเศส

ไมไดค�ำนงถงวธกำรสรำงระบบรำชกำรแบบปรสเซย หรอจนสมยรำชวงศ

โจว ทใหควำมส�ำคญตอระบบคณธรรม และคดเลอกผบรหารตามหลก

ความช�านาญการและคณวฒ ตำมรปแบบของแมกซ เวเบอร แตใชหลก

อปถมภ (patronage) และกำรซอขำยต�ำแหนงตงแตต�ำแหนงระดบสงใน

กองทพ จนกระทงถงต�ำแหนงทำงกำรเงนกำรคลง และกำรเกบภำษ จะม

กำรประมลขำยใหแกผใหรำคำสงทสด

ประเดนเรองภำษและกำรเกบภำษ กมควำมส�ำคญ เพรำะฝรงเศส

เปนหนมำกเกนก�ำลงจะใชคน เพรำะภำรกจสงครำมในอดต เชน สงครำม

ศำสนำในยโรป ชวง ค.ศ. 1618 – 1628 (และกอนหนำนน คอ สงครำม

100 ป กบองกฤษ)

ระบบภำษของฝรงเศสซบซอนมำก เนองจำกววฒนำกำรจำกอดต

จนถงขณะนน ภำษทส�ำคญ เชน ภาษ “ aille” (ตยล) เปนภำษทเกบจำก

126 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ผลตผลกำรเกษตร ซงเปนภำระแกชำวนำ ภำษเหลาไวน และสนคำจำก

เขตหนงไปยงอกเขตหนงในรำชอำณำจกร รวมทงภำษเกลอ ภำยหลงยงเกด

ภำษใหมๆ เชน ภาษแวงเตยม ( ingti me) หรอภาษรายได

ปญหำเรองภำษอกประกำรหนง คอ เรองกำรยกเวนภำษใหแก

อภสทธชน เพรำะระบบภำษจะตองผำนควำมเหนชอบของสภาขนนาง น

มณ ลตาง และแตละมณฑลกอนจะเขำมำเปนสวนหนงของรำชอำณำจกร

สมยแรกเรม จะตอรองเพอไดขอยกเวนพเศษเรองภำษ ฉะนน กำรจดเกบ

ภำษจงขำดมำตรฐำนหรอควำมเสมอภำคระหวำงมณฑล หรอระหวำงชนชน

และผทเสยเปรยบกคอชนชนลำง

โดยสรป ระบบกำรเงนกำรคลงของฝรงเศสในครงหลงของครสต

ศตวรรษท 17 เปนระบบลำหลง โดยเกบภำษจำกคนยำกจน เพอสนบสนน

คนร�ำรวยแทบทกกลมอภสทธชน จำกขนนางจนกระทงถงสมาชกสมาคม

พอคา สำมำรถแสวงหำวธกำรหลกเลยงภำษ ท�ำใหผดอยโอกำสตองรบ

เครำะหแทน น�ำไปสกำรประทวงและกำรกบฏ ใน ค.ศ. 1661, 1662, 1663,

1664, 1665, 1670, 1673 และ 1675

ปญหำของกำรเงนกำรคลงทพระเจำหลยส ท 13 และหลยส ท 14

เผชญในศตวรรษท 17 จงน�ำไปสกำรปรบปรงระบบกำรบรหำรกำรเงน

กำรคลงทดงอ�ำนำจเขำส สวนกลำง โดยแตงตงผ ตรวจกำร ทเรยกวำ

“i te a t ” ซงในเรมแรก คอ ผแทนของรฐบำลทไปด�ำเนนกำรใน

ทองถน ในเรองทไดรบมอบหมำย และในทสดผตรวจกำรดงกลำวไดท�า

หนาทเกบภาษ โดยเฉพำะภาษผลผลตการเกษตร ( aille) ซงแตเดม

เจำหนำททองถนเปนผดแลจดเกบ กำรโอนอ�ำนำจมำสผแทนจำกสวนกลำง

คอ จดเรมตนทกอใหเกดวกฤตกลำงศตวรรษน

127วชย ตนศร

ประเดนเรองนเกยวของกบบทบำทของ “ a leme t ” หรอ

“ o e eig ou t ” ของขนนำง ตำมประเพณ (กฎหมำย) ของ

รฐธรรมนญฝรงเศส มองคกรทเรยกวำ “Parlements” สองระดบ คอ

ระดบชำต ทเรยกวำ “ tate- e e al ” เทยบไดกบรฐสภาองก ษ แต

ขนนำงฝรงเศสยงม “ a leme t ” ระดบภมภาค หรอมณ ล ซงขนนำง

มบทบำทส�ำคญ และ “Parlement” ระดบมณฑลน กม a leme t e

a i รวมอยดวย หนำทหลกของ Parlement ระดบมณฑล คอ อภปรำย

ปญหำทวไป รวมทงเปน ศาลทองถน ของขนนำง

เนองจำกองคกรหลกทพจำรณำงบประมำณ คอ “ tate -

e e ale” ซงตงแต ค.ศ. 1614 ไมไดประชมอกเลย ฉะนน “Parlement

e Paris” จงน�ำปญหำเรองกำรเกบภำษ “taille” เขำสกำรพจำรณำ และ

ผลของกำรพจำรณำ กคอ ไมเหนชอบดวยกบกำรจดเกบภำษดงกลำว ซงน�ำ

ไปสกำรเผชญหนำกบรฐบำล ยงผลใหเกดวกฤต โดยมหำเสนำบดมำชำแรง

( azarin) ตองถอนเรองและสงใหผตรวจกำรกลบปำรส พรอมทงจบกมผน�ำ

ในสภำแหงปำรส และน�ำไปสสงครำม “t e o e” ใน ค.ศ. 1648 และ

1653 สงครำมกลำงเมองดงกลำว อำจจบลงดวยชยชนะของเหลำขนนำง

หำกมกำรรวมมอกนในภำคสงคมทแทจรง แตผลหำเปนเชนนนไม

กำรพำยแพของฝำยรฐสภำและขนนำงครงน จงน�ำไปสกำรรวม

อ�ำนำจไปไวทสวนกลำงอยำงเปนระบบมำกยงขน รฐมนตรคลง โคลแบรท

( olbert) ในชวงครงหลงของครสตศตวรรษ ท 17 ไดปรบบทบำทของ

ขำหลวง Inten ants ใหกลำยเปนตวแทนของคณะเสนำบดของพระเจำ

หลยส ไดอยำงสมบรณแบบทกๆ มณฑลของฝรงเศส ทงดำนบ�ำบดทกข

บ�ำรงสข กำรรกษำกฎหมำย ดแลควำมมนคง และสวสดกำรของประชำชน

ในพนท รวมทงสำธำรณประโยชน สวสดกำรสงคม และจดตงกองก�ำลงรกษำ

128 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ควำมสงบในพนท สวนขนนำงนน ไดละทงหนำทดแลคนยำกคนจนมำ

นำนนมอยแลว

นอกจำกนน ชาวเมองยงสญเสยเสรภาพทจะปกครองตนเอง

ดงเกากอน ซงเคยมกำรเลอกตงผ บรหำรของทองถน และเคยรบกำร

สนบสนนจำกษตรย เพอไวคำนอ�ำนำจกบขนนำง แตบดน มหำเสนำบด

โคลแบรท ไดยกเลกกำรเลอกตงดงกลำว ใน ค.ศ. 1692 และสวนกลำง

จะเปนผแตงตงเอง แตมขอแมวำ หำกเมองใดตองกำรสทธเสรภำพในกำร

เลอกตงอยำงเดม กสามารถรกษาสทธนนไวไดโดยจายเงนเขาพระคลง

(เปนกำรซอสทธเสรภำพคนจำกรฐบำล)

ประเดนเรองน ปลกระดมนกประวตศำสตรนำมอโ ษ เชน เดอ

ทอคเคอวลล ( e oc ueville) ใหกลำวต�ำหนตเตยนรฐบำลของพระเจำ

หลยสอยำงหนกทมสวนท�ำลำยสปรตของประชำธปไตยระดบทองถน

โดยเฉพำะสงเสรมใหเกดระบอบคณำธปไตย ทคนมเงนจ�ำนวนนอยสำมำรถ

เขำมำครองต�ำแหนงไดดวยเงน3 และประเดนเรองน มสวนท�าลายความ

สามคคปรองดอง นสงคมระดบทองถน

ผลของนโยบำยจำกสวนกลำงดงกลำว ท�ำใหเกดระบบคณำธปไตย

ในเมอง ซงควรจะปกครองตนเองดวยกำรมสวนรวมของชนทกชน กลบกลำย

เปนกำรปกครองของบำงครอบครว บำงตระกล สงผลระยะยำวใหขำด

ควำมรกสมครสมำน หรอควำมเปนหนงเดยวกนของชำวเมอง (Soli arity

of the community)

นอกจำกนน นโยบำยอนๆ กมสวนท�ำลำยควำมสำมคคปรองดอง

ของชนชนตำงๆ และนกำยศำสนำตำงๆ พระเจำเฮนร ท 4 ตนรำชวงศ

3 Ibi , 345.

129วชย ตนศร

บรบอง เมอขนครองรำชย ค.ศ. 1589 ไดทรงประกำศ “ ict of a te”

(กฤษฎกำแหงนงเต) ค.ศ. 1598 เพอประกำศใหแคทอลคเปนศำสนำ

ประจ�ำชำต และใหสทธเสรภำพแกประชำชน จะเคำรพนบถอศำสนำนกำย

คำลแวง – ลเธอลน ยงผลใหเกดกำรสงบศกระหวำงฝำยแคทอลค และ

ฝำยอกำโนท (Huganot) แต ใน ค.ศ. 1685 รฐบำลพระเจำหลยส ท 14

ไดยกเลกกฤษฎกำแหงนงเต ยงผลใหเกดควำมแตกสำมคคของประชำชน

ผศรทธำทำงศำสนำ และกำรอพยพของพวกอกำโนทไปประเทศอนๆ เชน

ฮอลแลนด และประเทศขำงเคยง ท�ำใหฝรงเศสสญเสยกลมคนทมสตปญญำ

และขยนขนแขง

ส�ำหรบขนนำง หลงจำกพำยแพในสงครำมตอตำนกษตรยท

เรยกวำ “ o e” กดจะสญเสยฐำนอ�ำนำจในชนบท จงเรมเขำมำถวำย

ควำมจงรกภกดตอพระมหำกษตรยทรำชวงแวรซำยส และท�ำกำรวงเตน

เพอขอต�ำแหนงหรอเอกสทธตำงๆ ตำมทพระเจำหลยส ทจะทรงพระกรณำ

และเมอขนนำงสนใจแตจะเขำเฝำหรอมำปรำกฏตวในงำนพธตำงๆ ของ

ส�ำนกรำชวง กยงเกดควำมหำงเหนจำกชนบทและชนชนลำงมำกยงขน

ชองวำงระหวำงชนชน หรอยงกวำนน รอยแตกแยกระหวำงชนชน

ตำมแนวคดของทอคเคอวลล นำจะเกดจำกควำมตงพระทยของกษตรย

ฝรงเศส ทจะใชนโยบำย “แบงแยก และปกครอง” ทอคเคอวลล ยกกรณ

กำรเกบภำษในครงหลงของศตวรรษท 14 ซงเกดกำรเผชญหนำระหวำง

กษตรยกบสภำฐำนนดร โดยกลำวยนยนวำ

“... นบจำกวนทประเทศชำตเบอหนำยตอควำมระส�ำระสำย จำก

กำรจบกมคมขงพระเจำจอหน และควำมบำคลงของพระเจำชำรลส ท 6

ไดยนยอมใหกษตรยจดเกบภำษโดยปรำศจำกกำรยนยอมเหนชอบ (ของ

รฐสภำ – สภำฐำนนดร) และเหลำขนนำงกขลำดเขลำพอทจะอนญำตใหเกบ

130 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ภำษจำก สภาฐานนดรท 3 โดยยกเวนสภาขนนาง นบจากวนนน

เมลดพชแหงความชวรายกไดถกหวานลงไปทวทงระบบการปกครอง

และน�าไปสความลมสลายของระบบ”4

เมลดพชแหงควำมชวรำย กคอ กำรแตกแยกระหวำงฐำนนดร

ขนนำง กบฐำนนดรท 3 ซงจะไมใหควำมไววำงใจขนนำงอกตอไป ควำมเปน

ปกแผนระหวำงชนชนกสนคลอนหรอลมสลำยในทสด

โดยสรป กำรไดรบกำรยกเวนเรองภำษ เปนเรองทนำเกลยดทสด

และกำรไดรบกำรยกเวน รวมถงกำรซอขำยต�ำแหนง เปนอภสทธทแตละ

ครอบครวแสวงหำ น�ำไปสควำมอจฉำและควำมเกลยดชงระหวำงชนชน

ชนชนผด หม (เปนขนนำงจำกกำรซอขำยต�ำแหนง) กเปนทชงชงของชนชน

ขนนำงเกำ ปญหำเหลำน จงกลำยเปนบอนท�ำลำยควำมแขงแกรงของสงคม

ทพรอมจะลมสลำยเมอเกดพำยทำงควำมคดจำกปรชญำเมธแหงศตวรรษ

ท 16-17 ซงจะโหมกระหน�ำแผนดนฝรงเศสในสมยพระเจำหลยส ท 16

จนกระทงรงอรณของวนใหม ซงอำจจะอยไกลแสนไกล

กรณองก ษ ปจจยทสงเสรม หเกดระบบรฐสภา

ประเดนทจะตองขบคดเปนประเดนแรก กคอ ปจจยใดทท�ำใหสภำ

ฐำนนดรขององกฤษ ววฒนำกำรไปสระบบรฐสภำ ซงมควำมสมดลในระบบ

คำนอ�ำนำจและจะเปนแมแบบในปจจบน ตำมควำมคดของฟกยำมำ นำจะ

มปจจยหลก 4 ประกำร คอ5

1. ควำมเปนปกแผน (ทำงกำรเมอง-กำรปกครอง) ของสงคมองกฤษ

2. บทบำทของกฎหมำย และสถำบนทำงกฎหมำย

4 Ibi , 352.5 Ibi , 404-412.

131วชย ตนศร

3. บทบำทของศำสนำ ทมอทธพลตอกำรตอสทำงกำรเมอง

4. บทบำทของ เมอง และชนชนกลำง

หลกคดเรองควำมเปนปกแผน (Soli arity) คอนขำงยำกทจะ

อธบำย ส�ำหรบฟกยำมำ จะใชค�ำภำษำองกฤษวำ “Political Soli arity”

ซงกยำกจะอธบำยเชนกน เพรำะสงคมองกฤษเผชญกบควำมขดแยงระหวำง

กษตรยกบขนนำงตงแตเรมแรกสมยรำชวงศนอรมน กรณทพระเจำจอหน

ตองเผชญกบกำรรวมตวประทวงตอตำนจำกขนนำงระดบหวแถว ททง

รนนมด และเรยกรองใหกษตรยตองลงนำมใน “ e eat a te ”

(มหำกฎบตร) ค.ศ. 1215 อนเปนจดเรมตนของรฐธรรมนญองกฤษ และ

กรณอนๆ ทตำมมำ จนกระทงเกด “Barons’ ar” (สงครำมระหวำงขนนำง

กบฝำยกษตรย) ค.ศ. 1263 – 1264 และในทสด วกฤตครงใหญยง คอ

สงครำมกลำงเมองสมยพระเจำชำรลส ท 1 (ค.ศ. 1641 – 1649) และกำร

ปฏวตทรงโรจน ค.ศ. 1688 ฉะนน กำรทจะอธบำยแนวคด เรอง “ควำมเปน

ปกแผนของสงคมองกฤษ” จำกมตทำงกำรเมอง กคงไมงำยทจะอธบำยและ

เกดควำมเขำใจ แตสงทฟกยำมำน�ำเสนอ “ความเปนปกแผน” นำจะเปน

ปกแผนระดบภมภำค-โดยเฉพำะ ระบบการปกครอง ซงสงเสรมกำรม

สวนรวมของชนชนลำงในองคกรส�ำคญระดบมณฑล และระดบต�ำบล

(และหมบำน)

กลำวคอ ในสมยกอนยคนอรมน (ซงเรมตน ค.ศ. 1066) องกฤษม

ระบบ “Shire moot” – กำรประชมของมณฑล ซงนำจะท�ำหนำททงดำน

ตลำกำร – พจำรณำคดววำทของประชำชนในมณฑลนนๆ และหนำทอนๆ

ทส�ำคญ คอ กำรประชมปละ 2 ครง ซงจะมผ อำวโส ท เรยกว ำ

“ al o ma ” ท�ำหนำทประธำน และทกคนทเปนอสรชน ( reeman)

และมทดนของตนเอง มสทธทจะเขำประชม ตอมำในสมยทพวกนอรมน

132 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

(พระเจำวลเลยม ท 1) ไดปรบชอ “ i e moot” เปนชอ “ ou ty

ou t” กคอ ศาลของมณ ล และแตงตงผแทนของกษตรยทเรยกวำ

“Shire eeve” ไปท�ำหนำทคลำยๆ เลขำทประชม – กำรจดกำรประชม

ฯลฯ และค�ำวำ Shire eeve ในสมยตอมำกกลำยเปน “Sheriff”

ทภำษำไทยแปลวำ นายอ�าเภอ

บทบาทหนาทและความส�าคญของ “ ou ty ou t” (ศำลระดบ

มณฑล) ประการแรก คอ ท�ำหนำทตลำกำรแทนพระมหำกษตรย เพอใหเกด

กำรคำนอ�ำนำจ – หรอควำมสมดล กบศาลขนนาง (Seigneurial ourts)

ซงเกดขนตำมระบบของศกดนำอยกอนแลว

บทบาทประการทสอง ของ “ ounty ourt” คอ กำรจดประชม

ปละ 2 ครง ดงทกลำวแลว ซงท�ำใหเกดกำรสอสำร 2 ทำง ระหวำงเบองบน

กบประชำชนระดบลำง ท�ำใหเกดควำมเปนอนหนงอนเดยวกนระหวำง

ขนนำงและชนชนอศวน (gentry) กบเสรชนระดบลำง

บทบาทประการทสาม กคอ ในสมยตอมำ เมอรฐธรรมนญก�ำหนด

ใหมผแทน 2 คน จำกมณฑล ซงจะเปนผแทนนอกเหนอจำกชนชนขนนำง

และพระระดบรำชำคณะ กำรเลอกตวแทนของมณฑลจะเกดขนในทประชม

“ ou ty ou t” ดงกลำว ท�ำใหระบบตวแทนตงอยบนพนฐำนของสงคม

ของผดชนบท (ชนชนอศวน) ทแทจรง และเกดควำมเปนปกแผนของสงคม

ระดบลำง ตลอดจนควำมสมำนฉนทระหวำงขนนำง-ชนชนอศวน-เสรชน

ระดบลำง

นอกจำกนน สมยนอรมน กยงไดจดตงองคกรระดบต�ำกวำมณฑล

ไดแก ระดบต�ำบล ทเรยกวำ “ u e ” มเจำหนำททเรยกวำ “Bailiffs”

หรอ “ onstables” โดย “เชอร ลฟท” (Shire eeve) เปนผแตงตง เพอ

ท�ำหนำทดแลควำมสงบเรยบรอยของพนท และจบกมอำชญำกรในพนท และ

133วชย ตนศร

ยงตองท�ำหนำทจดตงคณะลกขน (12 คน) เพอพจำรณำคดอำญำ

โดยสรป ระบบกำรปกครองและรกษำควำมสงบในพนทชนบททว

ประเทศ และระบบตวแทนทำงกำรเมอง มพนฐำนของกำรสนบสนนและ

กำรรบรรบทรำบของประชำชนสวนใหญของประเทศ ท�า หเกดความเปน

อนหนงอนเดยวกน นแงสงคมการเมอง

นอกจำกนน กยงมตวแปรทสอง ทจะผกโยงสงคมการเมององก ษ

เปนอนเดยวกนทางความคดเรองความยตธรรม ไดแก หลกของก หมาย

“ ommo Law” นยหนง กฎหมำยววฒนำกำรจำกสงคม หลกของ

กฎหมำยและหลกควำมยตธรรมยดโยงกบประสบกำรณในสงคม ทส�ำคญ

คอ เปนผลจำกค�ำตดสนและวนจฉยของตลำกำรจำกอดตถงปจจบน สงคม

จงเปนแหลงก�าเนดและเจาของก หมาย “ ommo Law” ดงกลาว

สงคมองกฤษจงตอตำนแนวคดทวำ กษตรยสำมำรถใหก�ำเนดหลกกฎหมำย

ใหมได โดยเฉพำะหลกทวำผพพำกษำ คอ รำชสห ทจะตองนอนอยใตบลลงก

กษตรย ดวยเหตน กำรตอตำนพระเจำเจมส ท 2 กเพรำะพระเจำเจมส อำง

หลกเทวสทธทจะยกเวนกฎหมำยในกำรบงคบคดควำม และจบกมคมขงผคน

โดยปรำศจำกกระบวนกำรไตสวนคดควำมตำมครรลองของกฎหมำย

หลกของ “ ommon aw” ขององกฤษ ท�ำใหสทธและทรพยสมบต

(ทดน ฯลฯ) ของประชำชนมควำมศกดสทธ ชำวองกฤษจงหวงแหนในสทธ

ขนพนฐำนเหลำน และตอสเพอปกปองในขบวนกำรลมรำชวงศสจวต ใน

ครงศตวรรษ ท 17

ปจจยตวแปรท 3 ทเปนเหตส�ำคญของกำรตอสเพอใหไดมำซงระบบ

รฐสภำ กคอ ศาสนา ในสมยปจจบน นกวเครำะหแบบมำรกซสต อำจปฏเสธ

ปจจยดำนศำสนำ และใหน�ำหนกตวแปรเรองสงคมชนชน แตหำกพจำรณำ

โดยละเอยดจะเหนไดวำ ชำวองกฤษสวนใหญในยคนน (ศตวรรษท 17)

134 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ตอตำนลทธโรมนแคทอลค และเชอวำมขบวนกำรทเรยกวำ “ o i lot”

หรอแผนกำรชวรำยจำกส�ำนกวำตกน (กรงโรม) ทจะโคนลมระบบ

โปรเตสแตนทขององกฤษ

ส�ำหรบผอำนทยงไมคนเคยกบประวตศำสตรองกฤษ เดมทองกฤษ

กนบถอศำสนำแคทอลคเชนเดยวกบทกประเทศในยโรป แตตอมำกเกดกำร

ปฏรปศำสนำในองกฤษ ในสมยรำชวงศทวดอร โดยพระเจำเฮนร ท 8 ทรง

ปฏรปโดยเหตผลสวนพระองค เรองจะขอหยำจำกพระมเหส – พระนำง

แคทเธอรนแหงอำรำกอน เพอเขำสยมพรกบแอน โบลน แตองคสนตปำปำ

ไมทรงอนญำต พระเจำเฮนรจงทรงประกำศตดขำดจำกลทธโรมนแคทอลค

และเรมน�ำลทธโปรเตสแตนทเขำมำแทนท แตลทธโปรเตสแตนทสดโตงแบบ

ลทธคำลแวง ( alvin) หรอแบบลเธอรรน ( utherans) อำจไมเหมำะส�ำหรบ

ในองกฤษ พระนำงเจำเอลซำเบธจงไดทรงปรบปรงเปลยนแปลงจำกลทธ

ศำสนำดงเดม (คอ แคทอลค) มำเปน แองกลคน ( glica i m) หรอ

โปรเตสแตนทแบบองก ษ ทยงคงไวซงพธรตอง และระบบรำชำคณะ

(Bishoprics) อยำงเดม เพยงแตตดขำดจำกสนตปำปำ และพธกรรม

บำงประกำรเรองกำรสวดมำส ( ass) และหลกกำรรกษำพรหมจรรยของ

พระสง (celibacy)

แตลทธโปรเตสแตนทมหลำกหลำยสำขำ ทำงฝำยซำยจะมตงแต

นกำย Presbyterians ซงจอหน นอกซ ( no ) เปนเจำลทธ จนกระทง ถง

“ ongregationists” และ “In epen ents” ลทธโปรเตสแตนทเหลำน

ไมเหนดวยกบลทธ “แองกลคน” ของรำชวงศทวดอร และถกกดกนใหเปน

กลม “Nonconformist” หรอ “Dissenters”

อยำงไรกตำม แมวำจะมควำมขดแยงภำยในลทธโปรเตสแตนท แต

นกำยทแตกตำงกนเหลำน เมอตองเผชญกบลทธโรมนแคทอลค กจะรวมมอ

135วชย ตนศร

กนตอตำน โดยเฉพำะหำกมขบวนกำรทจะเชอมโยงไปสส�ำนกวำตกน กจะ

เกดอำกำรผวำจำกอคตดงเดมเรององคสนตปำปำ จะเขำมำครอบง�ำชำวลทธ

แคทอลคในองกฤษ ฉะนน ค�ำวำ “Popish plot” ทแปลวำ “แผน (ชวราย)

ของสนตปาปา” จะสรำงขวญผวำใหแกชำวโปรเตสแตนททงหลำย ไมวำ

จะมำจำกสำยไหน ตงแตนกกำรเมอง ายวก ( ig ) ซงตอตำนพระเจำ

เจมสอยแลว รวมทง ายทอร ( o y) ซงโดยพนฐำนนยมพระเจำอยหว แต

กตองเปลยนใจมำตอตำนพระเจำเจมส เพรำะพระองคอยขำงฝำยแคทอลค

โดยสรป ปจจยควำมเชอถอศรทธำทำงศำสนำ มบทบำทส�ำคญใน

ขบวนกำรตอตำนพระเจำเจมส (รำชวงศสจวต) และมบทบำทรวมพลง

นกกำรเมองในรฐสภำ โดยเฉพำะขนนำงระดบหวแถว ใหรวมมอกนไป

เชอเชญเจำชำยวลเลยม ซงมศกดเปนลกเขยพระเจำเจมส และเปน

พระรำชนดดำของพระเจำชำรลส ท 1 นนเอง แตทส�ำคญ เจำชำยวลเลยม

ทรงนบถอศำสนำโปรเตสแตนท และในฐำนะ “วลเลยมแหงออเรนจ”

ผครองอ�ำนำจกำรปกครองของสำธำรณรฐฮอลแลนด ทรงเปนผน�ำของ

ฝำยโปรเตสแตนทในภำคพนทวปยโรป ตอตำนพระเจำหลยส ท 14 ผน�ำ

ฝำยแคทอลคอยำงชดแจงอยแลว

ปจจยตวแปรท 4 คอ บทบาทหนาทของชนชนกลาง นเมอง ซง

เจรญเตบโตในครสตศตวรรษ ท 15 และ 16 เมองในยคเรมแรกเปนศนยรวม

ทำงกำรคำขำยและชำงฝมอ เมองมกไดรบกำรอปถมภจำกพระรำชำ ททรง

ใหสทธเสรภำพแกชำวเมองทจะปลอดจำกพนธะของควำมเปนไพรและทำส

จงเปนทนยมของชนชนลำงทจะหลบหนจำกพนธะผกพนดงเดม มำแสวงหำ

เสรภำพในเมอง ตำมค�ำกลำวทวำ “บรรยำกำศในเมองนน เสร”

จดเรมตนของสมยกลำงในยโรป คอยคของศกดนำ ซงทดนมควำม

ส�ำคญเปนอนดบหนง และเปนฐำนอ�ำนำจ ตอมำจงเกด “ ar et-towns”

136 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ตลำดกำรคำ ซงเรมจำกกำรเปนตลำดนด ทพอคำน�ำสนคำมำแลกเปลยน

จนกระทงเกดชมชนเมองทมกำรคำขำยและชำงฝมอตำงๆ เมองทเจรญ

เตบโตรวดเรวเกดจำกกำรแลกเปลยนสนคำจำกเมองภำคเหนอของอตำล

กบเมองในฝงทะเลเหนอของเยอรมน ทเรยก เมองฮนเชยตค และฝงทะเล

ของฮอลแลนด และลอนดอน

เมองเจรญเตบโตดวยเหตผลสวนหนงจำกกำรสนบสนนของกษตรย

องกฤษ ทรเรมใหเสรภำพแกพวกทำสและไพรทหลบหนจำกกำรปกครอง

ของขนนำง และตอมำกยง หเสรภาพแกเมองทจะปกครองตนเอง ท�ำให

เมองมศกดศรและเปนอสระจำกกำรกดขขมเหงของขนนำงทปกครอง

แวนแควนทเมองตงถนฐำน

เมอง จะมควำมส�ำคญมำกขนในศตวรรษท 15 – 16 เมอองกฤษ

เรมมอำณำนคมโพนทะเล กำรคำระหวำงประเทศเมองแมกบอำณำนคม

ท�ำใหฐำนะของชนชนกลำงชำวเมองมควำมส�ำคญทำงกำรเมอง โดยเฉพำะ

ในรฐสภำองกฤษ สภาสามญ กลำยเปนจดศนยกลำงของกำรขบเคยว

ทำงกำรเมองระหวำงกษตรยกบรฐสภำ ในศตวรรษท 17 ยครำชวงศสจวต

บทบำทของมหำนครลอนดอนนนส�ำคญตงแตสมยศตวรรษท 13 ยคสงครำม

ขนนำง ค.ศ. 1263 – 1264 แตกมควำมส�ำคญมำกยงขนในสงครำมกลำงเมอง

สมยโอลเวอร ครอมเวล ค.ศ. 1641 – 1649

ดวยเหตปจจย 4 ประกำรดงกลำวน จงสงเสรมใหองกฤษเปน

ประเทศแรกทสำมำรถกอตงระบบกำรเมอง-กำรปกครองทมรฐสภำเปน

ศนยกลำงแหงอ�ำนำจ และรบผดชอบตอผมสทธออกเสยงเลอกตง ซงในชวง

ศตวรรษแรกๆ ยงคงจ�ำกดอยเพยงชนชนผทมทดนและมฐำนะเปนเสรชน

แตจะกำวตอไปเปนประชำธปไตย (เตมใบ) ในตนศตวรรษท 20

137วชย ตนศร

บทท 12

การสรางรฐ หเขมแขง ความส�าคญของระบบราชการ

กรณของ รงเศส1

ในบทกอนไดกลำวถงระบบรฐสภำ ในฐำนะทจะเปนองคกรทำง

กำรเมองทส�ำคญในกำรเชอมโยงรฐกบภำคประชำชน และจะตองรบผดชอบ

ตอประชำชน แตถำหำกมเพยงระบบรฐสภำและมผแทนรำษฎรโดยไมม

องคกรทเรยกวำ ระบบราชการ ทจะน�ำนโยบำยไปสภำคปฏบต นโยบำย

ตำงๆ ทแสนจะด กไมสำมำรถจะอ�ำนวยประโยชนสขใหแกประชำชนนนได

ระบบรำชกำรจงเปนเครองมอส�ำคญของผปกครองตงแตอดตจนถง

ปจจบน ประสทธภำพของรฐสวนหนงและสวนส�ำคญกขนอยกบประสทธภำพ

ของหนวยรำชกำรนนเอง

นกคดคนส�ำคญทน�ำเสนอทฤษฎเกยวกบระบบรำชกำรกคอ แมกซ

เวเบอร ( a eber) นกสงคมศำสตรผเรองนำมจำกเยอรมน และแนวทำง

ของ แมกซ เวเบอร กเปนททรำบกนดในแวดวงบรหำรศำสตรในสถำบน

กำรศกษำระดบสงแทบทกประเทศ ขณะทเยอรมน ซงดงเดมคอปรสเซย

(Prussia) เปนรำชอำณำจกรแรกทสรำงรฐรำชกำรทมประสทธภำพและ

เขมแขง ดงจะกลำวตอไป

1 rancis u uyama, olitical e a olitical ecay, “กรณของฝรงเศส” สรปควำมจำกหนำ 15 – 18 ใน Intro uction.

138 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

แตทนำสนใจหรอนำทง กคอ ฝรงเศส ซงลงทนลงแรงท�ำกำรปฏวต

ทยงใหญ ค.ศ. 1789 ททวโลกยอมรบ โดยมจดมงหมำยส�ำคญ คอกำรสรำง

ระบบรฐสภำ ทอ�ำนำจอธปไตยเปนของปวงชน แตแลวผลส�ำเรจซงเปน

รปธรรมอนดบแรกๆ และเปนตวแบบใหแกประเทศอนๆ ไดแก ประมวล

กฎหมำย ทเรยกวำ “ i il o e” หรอ “Napol on o e” ค.ศ. 1804

ซงถอเปนแมแบบของกฎหมำยแพงฉบบแรกของยโรป และ ผลงาน

ชนโบวแดงประการทสอง คอ การสรางระบบบรหารภาครฐททนสมย

เพอน�ำกฎหมำย “ ivil o e” ดงกลำวไปปฏบต ผลงำนทงสองประกำรน

ถอวำมคณคำและค มคำตอกำรเสยสละชวต เลอดเนอเพอกำรปฏวต

ขณะทนโปเลยน โบนำปำรต (Napol on Bonaparte) ผมบทบำทส�ำคญ

ในกำรรำงประมวลกฎหมำย ถงกบกลำววำ ประมวลกฎหมำยฉบบนมคณคำ

ยงกวำชยชนะใดๆ ในสมรภมทผำนมำ

เปนททรำบกนดสมยนนแลววำ กฎหมำยของฝรงเศสในสมยกอน

กำรปฏวต เปนกำรรวบรวมกฎหมำยตำงๆ จำกหลำยภมภำคในฝรงเศส ซง

บำงฉบบกมพนฐำนจำกกฎหมำยโรมน บำงฉบบมพนฐำนจำกกฎหมำยจำรต

ประเพณ รวมทงกฎหมำยสง กฎหมำยจำกระบบศกดนำ ฯลฯ กฎหมำย

ตำงๆ เหลำนมกจะขดแยงกนบำง ก�ำกวมบำง แต “โคด นโปเลยน” ฉบบ

ใหมนมทงควำมชดเจน กระทดรดและงดงำมทำงภำษำ

ทส�ำคญคอ เปนประมวลกฎหมำยทน�ำเอำหลกกำรของกำรปฏวตส

ตวบทกฎหมำย เชน กำรขจดระบบอภสทธทงหลำย กำรประกนสทธและ

ควำมเสมอภำคของบคคล ตลอดจนหนำทของพลเมอง สทธในทรพยสน

ตลอดจนปลดปลอยทดนจำกกฎเกณฑดงเดมของระบบศกดนำ ปพนฐำนส

ระบบเศรษฐกจกำรตลำดตอไปในอนำคต หลำยประเทศในยโรปจงไดน�ำเอำ

ระบบกฎหมำยดงกลำวไปใชในประเทศของตน

139วชย ตนศร

ผลส�ำเรจจำกกำรปฏวตครงน ทส�ำคญอกประกำรหนงคอ การสราง

รฐราชการททนสมย เหมอนดงทจนไดด�ำเนนกำรมำแลวเมอสองพนป

ทผำนมำ ฝรงเศสสมยพระเจำหลยส ท 13 และ 14 กไดรเรมแตงตงขำหลวง

จำกสวนกลำง เพอไปดแลมณฑลตำงๆ โดยหวงวำขำหลวงเหลำนเมอไมม

ญำตพนองอย ในพนท จะมควำมเปนกลำงและเทยงธรรม แตระบบ

“inten ants” ดงกลำว กยงท�ำงำนควบคไปกบระบบเกำทยงมกำรซอขำย

ต�ำแหนงในระบบรำชกำร และสบทอดต�ำแหนงไปยงลกหลำนเสมอนเปน

มรดกตกทอดในวงศตระกล เปนเหตแหงควำมทจรตและยอหยอนในกำร

ปฏบตงำน

อยำงไรกตำม ในสถำนกำรณใหมของกำรปฏวต ไดมกำรลำงบำง

ขำรำชกำรผทจรตและยอหยอนสมรรถภำพ เปดโอกำสใหรฐสำมำรถสรรหำ

ขำรำชกำรรนใหมทมควำมสำมำรถและคณธรรม ขณะเดยวกน รฐบำลของ

คณะปฏวตกไดมนโยบำยสรำงสถาบนการศกษา ทเรยกวำ “ a

cole ” (กรงด เอกอลส) (สถำนศกษำระดบสง) ใน ค.ศ. 1794 เชน “ cole

o male u e iu ” และ “ cole olytec i ue” เพอฝกหดและ

ใหกำรศกษำแกขำรำชกำรพลเรอนโดยเฉพำะ โดยคดนกเรยนหวกะทจำก

โรงเรยนมธยมปลำย ปจจบนมสถำนศกษำระดบสงทเรยกวำ “Gran es

coles” มำกกวำในอดต และยงไดมกำรจดตง “ cole Nationale ’

A ministration ( NA)” หลงสงครำมโลกครงทสอง เพอจดกำรศกษำระดบ

ทสงกวำปรญญำตรส�ำหรบผทเปนขำรำชกำรอยแลวหรอทจะสมครเขำเปน

ขำรำชกำร

กำรใหควำมส�ำคญในกำรสรำงขำรำชกำรผำนระบบกำรศกษำและ

กำรคดกรองคนหนมสำวทมสตปญญำและคณธรรม เพอเขำสระบบรำชกำร

เพอบรรจในต�ำแหนงทส�ำคญ จงกลำยเปนเอกลกษณของสงคมฝรงเศส

140 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ท เชดชผ มสตป ญญำควำมสำมำรถ ตำมค�ำขวญของคณะปฏวตใน

ยคจกรพรรดนโปเลยน โบนำปำรต ทเรยกวำ “หนำทกำรงำนเปดกวำงให

แกผมสตปญญำควำมสำมำรถ” (All the careers are open to the

talente )

ทส�ำคญนอกเหนอจำกระบบคดสรรผมสตปญญำควำมสำมำรถ และ

น�ำระบบคณธรรมมำเปนหลกของกำรบรหำรบคลำกรกอนประเทศอนใดใน

ยโรป ยกเวนปรสเซย คณะปฏวตยงไดจดตงสภาแหงรฐ ( onseil ’ etat)

(กองซำยล เดตำท) ซงจะเปนองคกรสงสดของระบบบรหำรรำชกำร มระบบ

กฎหมำยรำชกำรโดยเฉพำะ (A ministrative law) ซงองคกรดงกลำวจะ

เปนผพจำรณำและวนจฉยชขำด และทส�ำคญ สภำแหงรฐน ท�ำหนำทเปน

ศำลปกครองสงสดของฝรงเศส ทประชำชนสำมำรถอทธรณค�ำตดสนคด

ควำมตำงๆ ระหวำงตนเองกบหนวยงำนของรฐ

ระบบรำชกำรของฝรงเศส จงเปนระบบทแขงแกรง มประสทธภำพ

ประกอบดวยชนชนหวกะท และกำรจดระบบงำนทไดมำตรฐำน ทสำมำรถ

ฟนฝำอปสรรคทงหลำยทำมกลำงกำรเมองทขำดเสถยรภำพในชวงหลง

สงครำมโลกครงท 2 จนกระทงกำรก�ำเนดใหมของสำธำรณรฐท 5 สมย

นำยพลชำรลส เดอโกล ค.ศ. 1958

กรณของปรสเ ย2

ตำมแนวคดของนกปรำชญนำมวำ อเลกซำนเดอร โคเยบ (Ale an-

er o eve) ประวตศำสตรดงกลำวจบลงทสมรภมเยนำ-เออรสตดท

( ena-Auersta t) ค.ศ. 1806 เมอกองทพปรสเซยถกบดขยโดยกองทพ

2 Ibi , กรณของปรสเซย เกบควำมจำก บทท 4 “Prusia Buil s a State” หนำ 66-75.

141วชย ตนศร

ของนโปเลยน โบนำปำรต ซงเปนกองทพททนสมย เฮเกล ซงเฝำสงเกตกำรณ

ขณะนน ทเมองเยนำ ไดแปลควำมหมำยของควำมพำยแพของปรสเซยวำ

เปนชยชนะของรฐทจดกำรบรหำรกำรปกครองแบบสมยใหม (หมำยถง

ฝรงเศส)

แตอนทจรง ปรสเซย ไดเรมปฏรประบบรำชกำรใหทนสมยกอน

หนำนนแลว โดยเฉพำะในสมยพระเจำเฟรดเดอรค (มหำรำช) ไดทรงรเรม

ปฏรประบบรำชกำร โดยจดระบบกำรสอบเปนพนฐำนของกำรแตงตงและ

เลอนขนเลอนต�ำแหนง แตควำมคดรเรมตงแต ค.ศ. 1770 กยงไมสมฤทธผล

ตำมควำมคำดหมำย เพรำะยงคงมระบบอปถมภทก�ำจดยำก จนกระทง

ควำมพำยแพทสมรภมเยนำ ( ena) ค.ศ. 1806 จงเกดกำรตนตวอยำงม

นยส�ำคญ

นกปฏรปคนส�ำคญ ไดแก สไตน (Stein) และเจำชำยฮำรดเดนเบรก

(Har enberg) ไดรเรมกำรปฏรประบบกำรปกครองจำกระบบสมบรณำญำ-

สทธรำชยสมยกอน ไปสระบบทเรยกวำ “Li e al utoc acy” หรอ

“Rec t taat” ซงอำจแปลวำ “อตตาธปไตยแบบเสรนยม” กฤษฎกำ

ค.ศ. 1807 ไดขจดอภสทธทงหลำยของขนนำงตำมแบบอยำงของกำรปฏวต

ฝรงเศส ขณะทต�ำแหนงรำชกำรกเปดใหสำมญชนไดมสทธเขำมำสอบแขงขน

สอดรบกบหลกกำร “หนำทกำรงำนเปดรบใหแกผมสตปญญำ” เพอปรบให

ระบบรำชกำรเปนระบบของชนชนผมกำรศกษำสง โดยก�ำหนดใหรบบคคล

ทจบมธยมศกษำสำย “ศลปศาสตร” ( lassic) และจบดำนกฎหมำยระดบ

อดมศกษำ เพอเขำเปนขำรำชกำรระดบสง (Higher ivil Service)

ในขณะเดยวกน กไดมขบวนกำรปฏรปอดมศกษำตำมแนวของ

ฟอน ฮมโบลดท ( on Humbol t) เพอคดกรองนกศกษำทฉลำดหลกแหลม

เขำสระบบรำชกำร

142 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ระบบคดกรองและกำรจดกำรศกษำ เพอระบบรำชกำรของปรสเซย

จงมควำมละมำยคลำยคลงกบระบบ “ a cloe ” (กรงด เอกอลส)

(สถำบนกำรศกษำระดบสง) ของฝรงเศส และระบบของญปน ภำยหลง

กำรปฏรปสมยเมจ ทปญญำชนจำกมหำวทยำลยแหงโตเกยว จะเปนตวปอน

เขำสระบบรำชกำร

โดยสรป หวใจหรอแกนสำระของกำรศกษำเพอสรำงผน�ำ กคอ

หลกกำรทภำษำเยอรมนใชค�ำวำ “ il u g” ซงอำจแปลวำ กำรศกษำใน

ควำมหมำยทกวำงขวำงไปถง “ o al elf-culti atio ” หรอกำรฝกฝน

อบรมจตใจของตนใหสงสง ซงเปนแนวคดของนกคด นกปรชญำ แหงยคสมย

ภมธรรม ( nlightenment) เมอปลำยครสตศตวรรษท 18 เชน เลซง

( essing), เฮอรเดอร (Her er), เกอเต (Goethe), ฟคเต ( ichte),

ฮมโบลด (Humbol t) และแนนอน ทำนนกปรำชญทยงใหญ เอมมำนเอล

คำนท ( mmanuel ant)

อยำงไรกตำม แนวคดกำรสรำงรฐใหเขมแขงโดยระบบรำชกำร

(Bureaucracy) มใชเรองใหมส�ำหรบปรสเซย ในตนครสตศตวรรษท 19 แต

ไดก�ำเนดขนมำกอนหนำนนแลว ตงแตปลำยครสตศตวรรษท 17 ฟกยำมำ

ไดชใหเหนวำ การสรางกองทพ สมยพระเจำเฟรดเดอรค วลเลยม ผด�ำรง

ต�ำแหนงเปน “ lecto ” แหงแควนแบรนเดนเบรก (Bran enberg)

ระหวำง ค.ศ. 1640-1688 คอจดเรมตนของกำรสรำงสถำบนขำรำชกำรท

แมกซ เวเบอร เรยกวำ “Bureaucracy”

ตำมแนวคดของฟกยำมำ เยอรมนในกลำงครสตศตวรรษท 17

หรอนยหนง ภำยหลงทสงครำม 30 ป (สงครำมศำสนำ) ไดจบลงตำม

ขอตกลง สนตภาพแหงเวสท าเรย (ค.ศ. 1648) สภำพของเยอรมน

สมยนน ยงคงอยในสภำพของ สงคมขนศก ( ar lor ism) แตละรฐหรอ

143วชย ตนศร

รำชอำณำจกร ซงมจ�ำนวนมำก ยงคงอยในสภำพทขนนำงยงคงควบคม

กองทพของตนเอง และพรอมจะออกศก หรอตชงดนแดนจำกฝำยตรงขำม

ซงในสภำวะเชนน ฟกยำมำ จะเรยกวำเปนสภำวะของสงคม “ oving

Ban its” (นกโจรกรรมเคลอนท) ทคอยปลนสดมภทรพยสมบตของผอน

ขณะทเจำครองนคร หรอกษตรย หรอทเรยกวำ “ lector” – เจำผมสทธ

เลอกตงจกรพรรดแหงรำชอำณำจกรโรมนอนศกดสทธ (Holy oman

mpire) กจ�ำตอง ปลดประจ�าการกองทพรบจาง ( e ce a y my)

ของแวนแควนหรอรำชอำณำจกรของพระองคเอง นยหนง พระรำชำ หรอ

เจำผครองนคร/หรออำณำจกร ไมมกองทพประชาชน เชน กองทพนโปเลยน

ในชวงตนครสตศตวรรษท 19

อยำงไรกตำม พระเจำเฟรดเดอรค วลเลยม ผครองรำชอำณำจกร

แบรนเดนเบรก – ปรสเซย ไดทรงตดสนพระทยไมสลำยกองทพทหำรรบจำง

ของพระองค ภำยหลงกำรสรบในสงครำมระหวำงสวเดน – โปแลนด

ค.ศ. 1660 และตงพระทยจะสรำงกองทพใหแขงแกรงยงขน เพอรกษำ

อธปไตยของแบรนเดนเบรก กำรตดสนพระทยครงนน จงมผลระยะยำว

ประกอบดวย การยบเลกกองทพ “ ilitia” (กองทพอำสำสมครของชำว

บำน) ยดอ�านาจควบคมการเงนของฐานนดรตาง สรางระบบราชการ

(Bureaucracy) เพอเปนศนยรวมและกำรบรหำรดำนกำรเงนกำรคลง และ

กำรทหำรของอำณำจกร

นโยบำยทจะสรำงรำชอำณำจกรใหแขงแกรงดงกลำว ไดรบกำรสำน

ตอในยคสมยของพระรำชนดดำ ไดแก พระเจำเฟรดเดอรค วลเลยม ท 1

แหงรำชอำณำจกรปรสเซย (ค.ศ. 1713 – 1740)3 ซงเปนกษตรยทคอนขำง

3 ฐำนะของเจำผครองแควนแบรนเดนเบรก ในฐำนะ “Gran lector” ไดรบฐำนะสงขนเปนพระรำชำแหงปรสเซย

144 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ตระหนถเหนยวและกกข ะ แตมทกษะควำมสำมำรถในกำรบรหำรกำร

ปกครอง โดยเฉพำะกำรสรำงกองทพของปรสเซยใหมสมรรถนะอนดบหนง

ของยโรป แมรำชอำณำจกรปรสเซย – แบรนเดนเบรก จะคอนขำงยำกจน

ทส�ำคญ เกดมตใหมทำงวฒนธรรมกำรเมอง เมอรำชวงศโฮเฮน-

ซอลเลน (Hohenzollen)4 ไดเปลยนลทธศำสนำ ไปเชอถอลทธคำลแวง

( alvinism) ตงแตกลำงครสตศตวรรษท 16 ในขณะทขนนำงสวนใหญ

ของแบรนเดนเบรก – ปรสเซย ยงคงนบถอลทธลเธอรลน ( utheranism)

ควำมศรทธำในลทธคำลแวง ท�ำใหเจำผครองรำชอำณำจกร คดเลอกและ

แตงตงผนบถอศำสนำคำลแวงจำกพวกดทช และอกำโนท (จำกฝรงเศส) ใน

ต�ำแหนงตำงๆ ของระบบรำชกำรทก�ำลงสรำงขนใหม มผลท�ำใหขำรำชกำร

เหลำนมควำมเปนอสระจำกขอผกพนทำงเครอญำตกบประชำชนชำว

เยอรมนในรำชอำณำจกร ประการทสอง ระบบศลธรรมแบบเพยวรตน ดง

ททรำบกน เนนควำมส�ำคญของกำรประหยด อดออม ควำมสนโดษ และ

ควำมเกลยดชงกำรทจรตคอรรปชน ท�ำใหระบบรำชกำรปลอดจำกปญหำ

เหลำน ประการทสาม กำรเผยแพรลทธศำสนำคำลแวงในรำชอำณำจกร

ปรสเซย ท�ำใหเกดสถำบนทำงสงคมใหมๆ ทำงกำรศกษำ และในหมบำน

เชน ระบบสวสดกำรคนยำกคนจน ฯลฯ

กลำวอกนยหนง กำรปฏรประบบกำรบรหำรรำชกำรและกองทพ

มผลท�ำใหปรสเซยยนหยดเปนอสระอย ได ท ำมกลำงกำรแขงขนกบ

รำชอำณำจกรออสเตรย และรสเซย ซงคอคแขงทส�ำคญในยโรปภำคกลำง-

ตะวนออก

4 รำชวงศโฮเฮนซอลเลน เปนรำชวงศของผ ครองแควน และตอมำคอรำชอำณำจกร แบรนเดนเบรก – ปรสเซย

145วชย ตนศร

โดยสรป กำรปฏรประบบรำชกำรจำกระบบเกำ – ระบบบรหาร

แบบครอบครว (patrimonial) ไปสระบบ หม ทตดขาดจากระบบ

ครอบครว ระบบอปถมภ โดยเนนทประสทธภำพ – ควำมสำมำรถ คณภำพ

ของขำรำชกำร และกำรบงคบบญชำตำมสำยงำน ไดเรมตนจำก ค.ศ. 1640

และไปจบทกำรปฏรปตนศตวรรษท 19 สมยสไตน – ฮำรเดนเบรก

ดวยระบบราชการและกองทพทมประสทธภาพ ประกอบดวยผม

การศกษาระดบสง สาย “คลาสสค” ( la ic) และสายก หมาย ท�า ห

ปรสเ ยเปนศนยกลางและผน�า นการรวมแวนแควนตาง ของเยอรมน

หกลายเปนประเทศหนงเดยว โดยนโยบาย “เลอดกบเหลก” ของ

อครมหาเสนาบด ออตโต อน บสมารค ( tto o i ma c )

ซงกอสงครำมกบฝรงเศส ค.ศ. 1871 และประสบชยชนะในระยะเวลำ

อนสน เยอรมนใหมจงกลำยเปนแมแบบของระบบกำรปกครองแบบกษตรย

นยม ทมฐำนของระบบรำชกำรท “ทรง” คณธรรมและมประสทธภำพ

ตำมอดมกำรณแมกซ เวเบอร นอกจำกนน เนองจำกระบบรำชกำรของ

เยอรมนประกอบดวยบคลำกรทไดรบกำรศกษำอบรมทำงดำนกฎหมำย

เปนหลก ระบบรำชกำรดงกลำวจงกลำยเปนองคกรทยดหลกกฎหมำย

ในกำรบรหำรประเทศ และมควำมเปนอสระ ซงพระมหำกษตรยผทรงม

อ�ำนำจสงสดของรฐ กจะไมเขำไปแทรกแซงกำรด�ำเนนงำนภำยในของระบบ

บรหำร ท�ำใหเยอรมนมระบบใกลเคยงกบนตธรรมรฐ ก อนทจะม

ประชำธปไตยเตมใบ และเมอประชำธปไตยเตมใบไดมำถงหลงสงครำมโลก

ครงท 1 (ค.ศ. 1918) เยอรมนกมกจะปลอดจำกระบบอปถมภและหวคะแนน

อยำงเชนสหรฐอเมรกำ ท�ำใหกำรทจรตคอรรปชนจำกระบบกำรเมองไมเกด

ขนในเยอรมน ตรงขำมกบสหรฐอเมรกำ ทเรมกอตงระบบกำรเมองแบบ

ประชำธปไตยรวดเรวกวำประเทศอนๆ ในยโรป และกอนทจะมระบบ

146 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

รำชกำรทเขมแขง ท�ำใหเกดระบบอปถมภ (patronage system) ในกำร

เลอกตง และกำรทจรตในระบบรำชกำรรนแรงกวำประเทศอนๆ ในยโรป

และจะตองใชควำมพยำยำมในสมยตอมำ คอปลำยครสตศตวรรษท 19 ใน

กำรหำทำงแกไขระบบกำรทจรตคอรรปชน ซงจะไดกลำวรำยละเอยดในบท

ตอไป

ความส�าคญของระบบราชการ นการบรหารประเทศฟกยำมำ ไดตงขอสงเกตไวอยำงนำสนใจวำ นกคด ปญญำชน

สวนใหญ มกจะใหควำมส�ำคญและควำมสนใจในประเดนเรองกลไกและ/

หรอองคกรทจะมบทบำทกำรควบคมกำรใชอ�ำนำจรฐ ตลอดจนเรองสทธ

เสรภำพของประชำชน หรอในสมยใหมมกกลำวถง “people’s power”

หรอ “ mpower” นความเหนของ กยามา กอนทจะมกลไกเพอ

ควบคมอ�านาจรฐ รฐควรจะตองมอ�านาจเสยกอน-อ�านาจทจะด�าเนนการ

เพอรกษาสนตภาพภาย นรฐ อ�านาจทจะสงเสรมประชาชน หสามารถ

ด�ารงชวตไดอยางสงบสขและเจรญมงคง อ�านาจทจะปกปองประเทศชาต

จากการรกรานของศตร ฯลฯ รฐดงกลำวคอรฐทลมเหลว ทเรยกกนวำ

“faile state” หรอ “failing states” เชน อำฟกำนสถำน ไฮต และ

โซมำเลย5 รวมถงบำงรฐทมควำมเปนประชำธปไตย อยำงเชน อนเดย กยง

ประสบปญหำของกำรจดบรกำรทำงกำรศกษำใหแกประชำชนอยำง

ไรประสทธภำพและคณภำพ

ดงททรำบกน อนเดยถอวำประสบผลส�ำเรจในกำรสถำปนำระบอบ

ประชำธปไตย นบตงแตไดรบอสรภำพ ค.ศ. 1947 แตในกำรจดบรกำร

สำธำรณะ เชน กำรศกษำ ไดมรำยงำนจำกนกเศรษฐศำสตร อง เดรซ

5 rineis u uyama, Ibi , 52.

147วชย ตนศร

( ean Dr ze) ค.ศ. 1996 วำ ในหลำยรฐ กำรจดกำรศกษำขนพนฐำนระดบ

ประถมศกษำ รอยละ 48 ของครโรงเรยนในชนบท ไมมำท�ำหนำทกำรสอน

ตำมปกต รำยงำนดงกลำวชวยเปดหเปดตำประชำชน และเกดกำรวพำกษ

วจำรณแพรหลำย รฐบำลจงด�ำเนนกำรรณรงคอยำงเอกเกรก ใน ค.ศ. 2001

เพอพฒนำกำรศกษำพนฐำน แตปรำกฏวำผลกำรด�ำเนนกำรปฏรป

อตรำกำรขำดสอนและปฏบตงำนของคร ในป ค.ศ. 2008 กยงเหมอนเดม

คอ 48 6

อนเดยนน ในแงมมของกำรสงเสรมเศรษฐกจ ประสบผลส�ำเรจใน

ระดบสง ไดพฒนำอตสำหกรรมดำนไฮเทค (High-tech) ไปไกลกวำหลำยๆ

ประเทศในภมภำคน และมผประสบผลส�ำเรจทำงธรกจจ�ำนวนมำก แตใน

ประเดนกำรจดบรกำรสำธำรณะ อนเดยไมอำจจะแขงขนกบจน ญปน หรอ

เกำหล (ใต) ไดเลย

โดยสรปในเบองตน รฐบำลหรอกำรบรหำรภำครฐบำล มควำม

จ�ำเปนจะตองเกดขนและพฒนำ และในหลำยๆ เรอง กำรบรหำรภำครฐก

ไมควรจะเกดขน เพรำะจะแขงขนกบภำคเอกชนไมได จะตองใหภำคเอกชน

ด�ำเนนกำรโดยเฉพำะทเกยวของกบกำรท�ำธรกจ ก�ำไร-ขำดทน แตรฐจะตอง

สำมำรถรกษำควำมสงบภำยในรฐ ตลอดจนระเบยบวนยดำนกำรด�ำเนนชวต

เชน ระเบยบวนยกำรขบรถ กำรใชถนน และสถำนทสำธำรณะ รฐจะตอง

รกษำควำมยตธรรมอยำงเครงครด และปกปกษรกษำสทธเสรภำพของ

ประชำชน รฐควรจะตองพฒนำสงทเรยกวำ “Infrastructure” ดำนกำร

คมนำคม และอนๆ เพอสงเสรมอตสำหกรรมและกำรพำณชย รฐจะตอง

จดกำรศกษำขนพนฐำนและระดบสง ตลอดจนกำรฝกอำชพใหแกประชำชน

รฐควรจดบรกำรสำธำรณสข และสวสดกำรใหแกคนชรำ ฯลฯ

6 Ibi , 53.

148 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

โดยสรป บทบำทหนำทของรฐ คอ ด�ำเนนกำรดำนสงเสรม

“ u lic goo ” ซงอำจจะแปลค�ำๆ น ในเบองตนวำ “ประโยชน

สาธารณะ” และควำมหมำยของ “ u lic goo ” ตำมค�ำอธบำยของ

ฟกยำมำ กคอ “สงทถำเปนประโยชนใชสอยของคนๆ หนง กยงคงเปน

ประโยชนใชสอยของคนอนๆ ไดดวย” ตำงจำก “private goo s” สนคำท

บรโภคไดเฉพำะผซอและเปนเจำของ เชน อากาศ ทกๆ คนสำมำรถสดอำกำศ

ไดเทำเทยมกน แตรถยนต หรอแกวแหวนเงนทอง เมอผหนงเปนเจำของแลว

ผอนจะเปนเจำของไมได “public goo s” จงเปนเปำหมำยส�ำคญของกำร

ด�ำเนนงำนของหนวยงำนสำธำรณะและของรฐ

“ u lic oo ” – สงทอ�ำนวยประโยชนสำธำรณะ อำจมตงแต

อากาศบรสทธ ซงชำวโลกตำงกเหนตรงกนทจะควบคมมลพษจำกภำค

อตสำหกรรม ฯลฯ จนกระทงถง การปองกนประเทศ ความปลอดภย

สาธารณะ ระบบก หมายและความยตธรรม และสาธารณสข (public

health)

นอกจำกนน กยงมประเดนทนกเศรษฐศำสตร เรยกวำ “ te -

alitie ” หรออำจแปลวำ “ผลพลอยได” หรอ “ผลพลอยเสย” เชน

กำรศกษำ ทเรำแตละคนอตสำหลงทนลงแรง เพอจดใหแกตนเอง และ

เมอเรำไปท�ำงำนใหแกบรษท หำงรำน บรษทเหลำนน กไดประโยชนจำก

กำรศกษำทประชำชนขวนขวำยใหแกตนเอง หรอตรงกนขำม โรงงำน

อตสำหกรรมตำงๆ อำจปลอยมลพษมำสบรรยำกำศในสภำพแวดลอม และ

ผคนในละแวกนนกจะไดรบผลรำยจำกมลพษเหลำน นคอตวอยำงของ

“ ternalities”

นอกจำกนน กยงมปญหำของ “ fo matio ymmet ie ”

กำรรบร รบทรำบขอมลอยำงไมเทำเทยมกน ระหวำงผ ขำยและผซอ

149วชย ตนศร

ท�ำใหผซอเสยเปรยบผขำย เชน รำคำทแทจรงของรถยนตมอสอง คณภำพ

ทแทจรงของยำรกษำโรค รฐบำลจงมบทบำทและหนำทในกำรควบคมผล

ของ “ ternalities” เหลำนน โดยเขำมำจดกำรโดยตรง เชน กำรศกษำ

ถนนหนทำง กำรคมนำคมสอสำร กำรควมคมกำรใชน�ำ รวมทง “informa-

tion asymmetries” ควำมรไมเทำเทยมกนดำนขอมลขำวสำร โดยสรำง

และสงเสรมกำรประชำสมพนธ และเครอขำยใหทวประเทศ เพอยกระดบ

กำรรบรรบทรำบของประชำชนเกยวกบคณภำพของสนคำ และกำรบรกำร

ตำงๆ ตลอดจนขอเทจจรงเกยวกบปญหำสำธำรณะ

นอกจำกนน รฐบำลอำจจะมเปำหมำยพฒนำสงคมของประเทศ

ของตนในแงมมตำงๆ เชน ใหมวนย เขมแขงอดทน เสยสละ รกชำต

เคำรพกฎหมำย มกำรศกษำ หรออำจจะตองรณรงคใหประชำชนลด ละ

เลกกำรพนน สรำ ยำเสพตด หรออำจจะสงเสรมธรกจขนำดยอม ฯลฯ

รฐบำลกจะตองลงทนรณรงคในเรองเหลำน

ประเดนสดทำย ซงมควำมส�ำคญในสมยปจจบน คอบทบำทของรฐ

ในกำรปกปองผออนแอ (ทำงเศรษฐกจ) และควบคมมใหผเขมแขง (ทำง

เศรษฐกจและอทธพลทำงสงคม – กำรเมอง) รงแกผทออนแอกวำ (เกนขด

ปกต) อำจจะเรยกวำ ปกปองควำมยตธรรมทำงสงคม – เศรษฐกจ – กำรเมอง

เชน ในยคทรำชวงศนอรมนปกครององกฤษ ตงแตกลำงครสตศตวรรษท 11

กษตรยนอรมน (ทด) เชน พระเจำวลเลยม ทรงพยำยำมปกปองพสกนกร

ระดบลำงมใหถกรงแกโดยขนนำง ซงมอ�ำนำจ อทธพลในทองถน ซงขนนำง

ผนนมอ�ำนำจกำรปกครอง โดยกษตรยทรงจดตงศำลของพระรำชำในมณฑล

ตำงๆ เพอเปนทำงเลอกใหแกประชำชนทอำจจะเลอกไมไปขนศำลของ

ขนนำง (หำกเกรงกลวจะถกขมเหงรงแก) หรอกษตรยทรงมมำตรกำร

และนโยบำยใหสทธเสรภำพแกชำวเมอง เพอคำนอ�ำนำจกบชนชน ขนนำง

150 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ในชนบท

ในยคปจจบน นำยทนขนำดยกษมอยทวไปทกสงคม และหำกรฐ

ไมมนโยบำยคำนอ�ำนำจกบนำยทนเหลำน หรอขำดกลไกทจะคำนอ�ำนำจ

หรอปลอยปละละเลย ใหเกดกำรรวมศนยทงอ�ำนำจ อทธพล และ

ทรพยสมบต ไวใหแกตระกลเศรษฐไมกตระกล กำรทจะวำงนโยบำย

กระจำยรำยไดใหแกประชำชนสวนใหญ หรอลดชองวำงระหวำงชนชน

กอำจจะพบกบอปสรรคมำกมำย ฉะนน กลยทธของรฐ กลยทธหนงกคอ

การสงเสรม หเกดชนชนกลาง ใหขยำยวงใหกวำงขวำงยงขน เพอเปน

ตวแปรในกำรสรำงควำมสมดลในสงคม มใหเอนเอยงไปสควำมสดโตง

ทงซำยและขวำ ขณะเดยวกน รฐกจะตองมนโยบำยสรำงสวสดกำรสงคมให

เขมแขงยงขน โดยไมท�ำลำยควำมคดรเรมของปจเจกชน หรอกำรรวมกลม

เพอปฏบตกำรสงคมของภำคประชำชน

โดยสรป ขอบเขตของภำรกจของระบบกำรบรหำรรำชกำรไดแสดง

ไวในตำรำงท 1 ขอบเขตของภำรกจของรฐ ดงไดอำแกรมขำงลำง

ทมำ: หนงสอ, หนา

151วชย ตนศร

ขณะเดยวกน กไดมควำมพยำยำมจะสรำงตวชวดประสทธภำพ

ของรฐบำล (government ffectiveness) และกำรควบคมกำรทจรต

คอรรปชน และสองตวแปรนมกจะไปดวยกน และประสทธภำพของ

รฐบำลกบกำรควบคมกำรทจรตคอรรปชน มกจะสอดคลองกน เรำจง

ตองใหควำมส�ำคญในกำรสรำงยทธศำสตรเพอพฒนำระบบกำรบรหำร

รำชกำรใหมประสทธภำพ และมควำมเปนอสระ หรอท ศ.ฮนตงตน

เรยกวำ “autonomy” – ควำมเปนตวของตวเอง โดยเฉพำะเรองกำร

บรหำรบคลำกร และกำรด�ำเนนงำน แตยดถอหลกของ “ ule of aw”

ไวเสมอ ระบบกำรบรหำรรำชกำร ทฝำยซำย (ทำงอดมกำรณ) มกเรยก

อยำงเยยหยนวำ “อ�ำมำตยำธปไตย” กจะตองมควำมทนสมย แตเขำใจ

รำกหญำและใกลชดกบปญหำทองถน และเปนหลกทำงวชำกำรและ

ประสบกำรณใหแกฝำยกำรเมองเสมอ จงจะชวยประคบประคองระบอบ

ประชำธปไตย ซงแสนจะเยำววย และมกงำย ไปสเสนทำงแหงแสงสวำงของ

รงอรณของวนใหม

152 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ทมำ: หนงสอ, หนา

153วชย ตนศร

บทท 13

การปฏรปการเมอง นสงคมไทย

ปฐมบท ความมหศจรรยของรฐธรรมนญ รงเศส

(ค.ศ. 1958)

จดมงหมำยของกำรน�ำเสนอแนวคดตำงๆ ตำมทไดประมวลมำน ก

เพอเปนพนฐำนของแนวคดกำรปฏรปกำรเมอง และสงคมไทยในยคน ควบค

ขนำนกนไปกบยทธศำสตรกำรปฏรปทรฐบำลชดปจจบนก�ำลงน�ำเสนอ ซง

มรำยละเอยดมำกมำย ขอเขยนในหนงสอเลมน นำจะใหขอคดทส�ำคญ

ส�ำหรบทำนผอำนทสนใจกำรปฏรปกำรเมอง กำรบรหำร และสงคมไทย

อยำงนอยกอำจชวยใหทำนผอำนไดมมมมองอกมมหนง ซงแตกตำงจำกท

เคยรบรรบทรำบมำกอน

ร การ รก จะขอหยบยกประเดนเรองวก ตรฐธรรมนญ ซงมกำร

เปลยนแปลงเกอบจะสม�ำเสมอ กอน พ.ศ. 2500 กมกำรปรบเปลยน

รฐธรรมนญบอยทสด โดยหลงประกำศใชรฐธรรมนญฉบบถำวร ธนวำคม

2475 จะมอก 3 ฉบบ ตำมมำ ไดแก ฉบบ พ.ศ. 2489, ฉบบ พ.ศ. 2492

และ ฉบบ พ.ศ. 2494 ทงน ไมนบรวมทเรยกวำ “ฉบบชวครำว” และหลง

พ.ศ. 2517 ซงคลอดรฐธรรมนญ “ฉบบประชำชน” กจะมอกหลำยฉบบ ท

ส�ำคญคอ รฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2521 ทเรยกวำประชำธปไตยครงใบ และ

รฐธรรมนญฉบบ รสช. พ.ศ. 2534 ตำมมำดวยฉบบปฏรป พ.ศ. 2540 และ

154 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

รฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2550 ซงกถกยบไปในป พ.ศ. 2557 สวนรฐธรรมนญ

ของรฐบำล คสช. (ฯพณฯ พลเอกประยทธ จนทรโอชำ) ไดประกำศใชแลว

และจะด�ำรงคงอยไปนำนสกเทำใด ไมมใครจะรบประกนได ประเดนทเปน

ปญหำตลอดมำ กคอ เพรำะเหตใด สงคมไทยจงใชรฐธรรมนญเปลองทสด

จะเปนเพรำะกำรรำงรฐธรรมนญยงไมเหมำะสม หรอเพรำะสงคมไทยม

ปญหำบำงประกำรทพวกเรำยงมองไมเหน บำงครงกอดคดเลนๆ ไมไดวำ

หรอวำผกอกำรปฏวต (รฐประหำร) เมอวนท 24 มถนำยน พ.ศ. 2475

สวนหนงและสวนส�ำคญ อำจส�ำเรจกำรศกษำมำจำกฝรงเศส ประเทศท

กลำยเปนตนแบบของกำรปฏวต-รฐประหำร และผลตรฐธรรมนญมำกทสด

ในบรรดำประเทศในยโรปตะวนตก

อยำงไรกตำม ฝรงเศสกประสบผลส�ำเรจในกำรสรำงรฐธรรมนญ

สมย ฯพณฯ ชำรล เดอ โกล ( harles e Gaulle) ค.ศ. 1958 ซงจดตง

สำธำรณรฐท 5 และด�ำรงอยจนกระทงบดน เปนเวลำถง 59 ป ฉะนน

ฉบบของคณะ คสช. ซงประกำศใช พ.ศ. 2560 จะด�ำรงอยตอไปไดอกนำน

สกเทำใด กยงหำมผ ใดกลำทจะพยำกรณได ทส�ำคญ กยงไมไดเหน

นกวชำกำรผใดไดกลำทจะวเครำะห คงจะเกรงใจคณะ คสช. และทกคนก

ใจจดจอวำเมอมกำรเลอกตง ผลกำรเลอกตงจะเปนไปตำมทคณะผรำงฯ

ไดคำดคะเนไวหรอเปลำ และแนวทำงของรฐธรรมนญใหมจะปองกนมใหเกด

ปญหำอกหรอไม เปนประเดนทอยในใจของทกคน

อนทจรง ในหลกรฐศำสตร กมกำรอำงองแนวคดของบรมคร เชน

อารสโตเตล ทเคยกลำวไววำ การรางรฐธรรมนญ หรอการจดระบบการ

ปกครองของสงคม ดกควรทจะจด หสอดคลองเหมาะสมกบอปนสย จคอ

ของผคน นสงคมนน หรอ นทางกลบกน หากรฐธรรมนญหรอระบบการ

ปกครอง มหลกการหรอแนวทางทแตกตางจากอปนสย (หรอวฒนธรรม)

155วชย ตนศร

ของสงคมดงกลาว กควรทจะปรบเปลยนอปนสยหรอบางสวนของ

วฒนธรรม หสอดคลองกบปรชญา และวถทางของระบบการปกครองท

สถาปนาขน ค�ำพดดงกลำว อนทจรงกใกลเคยงกบสำมญส�ำนกทดจะเปน

จรงตลอดกำล แตทนำอศจรรยใจกคอ ทกยค ทกสมย ทมกำรปรบเปลยน

กไมคอยไดเหนนโยบำยของรฐบำลใดททมเทควำมคด ควำมสำมำรถ เพอ

พฒนาคนหรอระบบ หสนบสนน สงเสรมปรชญาแนวคดของระบบการ

ปกครองทบรรจงขดเขยนไวเปนลายลกษณอกษร จรงอย ในสมยเรมแรก

คณะรำษฎรก�ำหนดนโยบำยทำงกำรศกษำเปน 1 ใน 6 นโยบำยทส�ำคญ

ส�ำหรบกำรสรำงประเทศ และในนโยบำยนน ไดก�ำหนดเปนรปธรรมใหขยำย

กำรศกษำระดบประถม หรอทเรยกวำกำรศกษำภำคบงคบใหครบทกต�ำบล

โดยมขอสมมตฐำนวำ การศกษาจะพฒนาพลเมอง หเขา จระบอบ

ประชาธปไตย แตจนทกวนน เมอกำรศกษำภำคบงคบก�ำหนดถงมธยมศกษำ

ตอนตน และกำรศกษำขนพนฐำนก�ำหนดใหจบถงมธยมศกษำตอนปลำย แต

ประชำชนสวนใหญกยงไมเขำใจระบอบและวถชวตของประชำธปไตยอยำง

แทจรง เชน ร า น วนหนงยงเ อวา การ กงง ร มา น น ยง

ทาไ ไม หากคนท กง ง ร ย น ห งมอ ร า น าง

การศกษามความส�าคญอยางไร ตอกำรสรำงระบอบและวถชวต

ประชำธปไตย ทำนผอำนกคงจะไดเหนตวอยำงของสหรฐอเมรกำในยคเรม

ตนกำรปกครองแบบประชำธปไตย ชวงทศวรรษท 2 ของศตวรรษท 19 ซง

เปนกำรชกน�ำระบอบและวถชวตแบบนเรวเกนไปหรอไม ในสถำนกำรณท

ประชำชนยงไมพรอม จงเปนภำรกจทส�ำคญของผคนทมอดมกำรณ ทจะ

รณรงคใหกำรปฏรประบบรำชกำรของสหรฐอเมรกำประสบควำมส�ำเรจใน

กำรขจดระบบอปถมภ และระบบเครอขายหวคะแนน (clie teli m) ซง

ฝงตวในระบบกำรเมองสหรฐฯ ตลอดศตวรรษท 19 และตนศตวรรษท 20

156 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ฉะนน ขอเสนอในกำรปฏรปกำรเมองในสงคมไทยในหนงสอเลมน จงใครขอ

เสนอใหปฏรปกำรศกษำเปนอนดบแรก แตกอนอน ขอท�ำควำมเขำใจกน

กอน เรองขอคดส�ำคญในกระบวนกำรววฒนำกำรของประวตศำสตร

ร เ น รก ลองพจำรณำค�ำถำม ซงอำจเปนเพยงขอสมมตวำ การ

ปฏวต พ.ศ. 2475 เกดขนเรวเกนไปหรอไม หรอหำกไมเรวเกนไป ผลของ

ขอตกลงเปนการชงสกกอนหามหรอไม

กำรตงค�ำถำมน ไมไดตงขนเพอกอใหเกดกำรตอตำนใคร/ผใด

ทงสน แตตองกำรจะท�ำควำมเขำใจกบนกคด นกปฏรปในสงคมไทย หรอ

ทำทำยใหเกดควำมคดทหลำกหลำย หรอมองในมมทไมเคยมอง

ทลองถำมค�ำถำมน กเพอจะขอใหทำนผอำนซงสนใจและจรงจงกบ

ปญหำกำรพฒนำประเทศ ไดพนจพเครำะหดจำกประวตศำสตรของสงคม

ตำงๆ ในอดต เชน องกฤษ ฝรงเศส สหรฐอเมรกำ เยอรมน จน ญปน อนเดย

และสงคโปร รวมทงอกหลำยประเทศในลำตนอเมรกำ และอฟรกำ และ

ลองเปรยบเทยบดวำเสนทำงไปสเปำหมำย จะเปนประชำธปไตย หรอ

อยำงอนใดๆ กตำม เปนเสนทำงทเรยกวำ “short-cut” –เสนทางลด นน

มหรอไม? องกฤษ เดนมำตำมเสนทำงน ตงแตสมยรำชวงศนอรมน

ครสตศตวรรษท 11-12 ผำนสงครำมกลำงเมองกหลำยครง และเคยจดตง

สำธำรณรฐ สมยโอลเวอร ครอมเวล ( liver romwell) ค.ศ. 1649 – 1660

และในทสด กไปจบลงดวยกำรปฏวตทรงโรจน ค.ศ. 1688 งเปนขนตอน

ทสอง หรอ a e ทสอง ของเสนทางววฒนาการประวตศาสตรการเมอง

ตำมหลกและแนวคดของนกปรำชญ (อำรสโตเตล) คอ จำกระบบกษตรย

ส ระบบอภชนำธปไตย และยงตองใชเวลำอก 2 ศตวรรษ จงจะเขำสยคสมย

ประชำธปไตยเบองตนในครสตศตวรรษท 20 นเอง สรปแลว เสนทำง

ววฒนำกำร (และกำรปฏวต) ใชเวลำเกอบ 2,000 ป กวำจะมำถงวนน

157วชย ตนศร

แตเรำไดมำเหนทปลำยเหต จงสรปเอำงำยๆ วำ กำรสรำงประชำธปไตยนน

แคเสกสรรคปนแตงโดยนกเขยนกฎหมำยเพยงหยบมอเดยวกส�ำเรจลงแลว

หำคดไมวำ องกฤษสญเสยเลอดเนอไปกรนของผน�ำ-ขนนำง-ไพร กอนจะมำ

ถงวนน และเรำควรจะไดศกษำบทเรยนอะไรบำงจำกประวตศำสตรของ

ชนชำตน เพอเปรยบเทยบกบมหำอ�ำนำจอกชำตหนง ซงเปนคแขง คอรกน

มำแตเบองตน คอ ฝรงเศส

รงเศส คอคแขงส�ำคญขององกฤษ เรมตนดวยรำชวงศเมอรโร-

วเจยน ตงอำณำจกรแฟรงค และผลดเปลยนมำเปนรำชวงศคำเปต

( apet) ปกครองแบบศกดนำเชนเดยวกบองกฤษ เขำสรำชวงศบรบอง

(Bourbons) ไดพยำยำมรวมอ�ำนำจเขำสศนยกลำง จนกระทงพระเจำหลยส

ท 14 แหงรำชวงศน ไดชอวำเปนกษตรยทมอ�ำนำจ บำรม เหนอกษตรยอนๆ

ในยโรป และจำกกำรท�ำสงครำมไมหยดหยอนในยโรป เพอสรำงควำมเปน

มหำอ�ำนำจเหนอกษตรยอนๆ ยงผลใหเกดหนสนและปญหำตำงๆ ตำมมำ

ในสมยพระโอรสอก 2 พระองค จนเกดกำรปฏวต ค.ศ. 1789 ซงกลายเปน

ปฏวต นหลาย มต ทงดานการเมอง สงคม (ขจดชนชน) และอดมการณ

ทางการเมอง ท�ำใหเกดควำมแตกแยกทำงควำมคดเรองกำรปกครอง

ตงแตกลมกษตรยนยม – และจกรพรรดนยม (โบนาปารต) กลมเสรนยม

และรดดคาล (Ra ical ) กลมสาธารณรฐนยม และสงคมนยม จนกระทง

หำจดทจะประนประนอม หรอตกลงในรปแบบกำรปกครองกนไดดวย

ควำมยำกล�ำบำก น�ำไปส กำรรฐประหำรซ�ำแลวซ�ำเลำ และกำรขำด

เสถยรภำพของระบบและรฐบำล จนในทสดไปจบลงทสำธำรณรฐท 5 ซง

มกจะเรยกวำ “Gaullist epublic” เพรำะนำยพล ชำรล เดอ โกล ผกชำต

สมยสงครำมโลกครงท 2 ไดสถำปนำระบอบนขนตำมรฐธรรมนญฉบบใหม

ค.ศ. 1958 ซงยงยนมำถงปจจบน ถอเปนควำมมหศจรรย หรอศลปะของ

158 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

กำรรำงรฐธรรมนญ ของมเชล เดอเบร ( ichel Debr ) ซงไดรบกำรยกยอง

ทวโลก และสมควรจะวเครำะหศกษำเปนอยำงยง

โดยสรปครำวๆ เบองตน ประสบกำรณของทงสองประเทศ ซงถอวำ

เปนมหำอ�ำนำจชนน�ำในโลกสมยใหม นำจะเปนประโยชนตอกำรพฒนำ

ระบอบกำรเมองกำรปกครองของไทย รวมถงประสบกำรณของสหรฐอเมรกำ

กเชนกน ดงทไดชใหเหนในบทท 14 วำ การเขาสระบบและวถทางของ

ประชาธปไตยทเรวเกนไป อาจจะน�ามา งปญหาการสรางระบบเครอขาย

หวคะแนน (clie teli m) กระทบตอประสทธภาพของระบบการบรหาร

ราชการ ทกลำยเปนสถำนทรองรบหวคะแนนของพรรคกำรเมองตำงๆ

ทชนะกำรเลอกตง เปนรอยดำงของประชำธปไตยสหรฐอเมรกำ ยำกแก

กำรขจด จนกระทงกลำงศตวรรษท 20

สวนบทเรยนจำกองกฤษ ทเรยกกนวำ “เมองแม” ของประชำธปไตย

คงจะมหลำยประกำร ทส�ำคญกคอ กำรตอสดนรนระหวำงขนนำงและ

กษตรย ตงแตรำชวงศนอรมนในองกฤษ ค.ศ. 1066 มำจนกระทงถงรำชวงศ

ทวดอร ในครสตศตวรรษท 16 ปญหำกำรขดแยงระหวำงขนนำงกบกษตรย

องกฤษ ในยคแรก เปนกำรขดแยงกนเชงอ�ำนำจและผลประโยชนของ

ทงสองฝำย โดยมแนวคดตำมจำรตประเพณดงเดมชวยก�ำกบมใหแตละฝำย

ประพฤตผดไปจำกประเพณ ดงจะเหนไดจำกมหาก บตร ( e eat

a te ) ค.ศ. 1215 กเปนกำรตอกย�ำจำรตประเพณดงเดมทกษตรย

สมควรจะตองยดถอ โดยเฉพำะกำรปรกษำหำรอกบฐำนนดรตำงๆ ในสงคม

ทเรยกวำกำรประชมสภำฐำนนดร หรอ “รฐสภำ” (Parliament)

สวนกำรขดแยงในสมยรำชวงศสจวต ศตวรรษท 17 จะชดเจน

ยงขนในการขดแยงระหวางกษตรยกบสภาสามญชน (House of

ommon) ในประเดนเรองสทธเสรภาพ หลกนตธรรมรฐ หลกการ

159วชย ตนศร

ปกครอง การจดเกบภาษ ทต องไดรบความเหนชอบจากรฐสภา

ขณะเดยวกน กมปญหาทางศาสนาระหวำงลทธโปรเตสแตนท โดยมฝำย

“หวรนแรง” คอพวก “เพยวรตน” ทยดถอค�ำสอนของจอหน คำลแวง

กบลทธดงเดม คอ โรมนแคทอลค ซงพระเจำเจมส ท 2 ถกกลำวหำวำ

สนบสนนและสงเสรม และผลของกำรขดแยง กน�ำไปสกำรปฏวต ค.ศ. 1688

ทฝำยรฐสภำเปนฝำยไดรบชยชนะ และสำมำรถจดตงระบบรฐสภำไดส�ำเรจ

และระบบนทเปนฐำนรองรบกำรววฒนำกำรไปสระบบประชำธปไตยใน

ปลำยศตวรรษท 19 – 20 นนเอง

มบทเรยนอะไรบางจากการศกษาความเปนมาของระบบ

การเมอง-การปกครองของประเทศชนน�าเหลาน โดยยอทสด อำจจะ

กลำวไดวำ จดเดนของชนชาตองก ษ คอ ควำมเปนชนชำตทโนมเอยงไป

ในแนวทำงของกลมอนรกษนยม-จารตนยม และปฏบตการนยม ( ag-

matic) นกปรชญำทชำวองกฤษยดถอเปนเยยงอยำง เชน เดวด ฮม และ

จอหน ลอค รวมทงเจเรม เบนแธม ในสมยตอมำ ลวนแลวแตเอนเอยงไป

ทำงปฏบตนยม ใหควำมส�ำคญแกรปธรรม กำรตรวจสอบเชงวทยำศำสตร

ไมตดยดทำงทฤษฎนำมธรรมมำกเกนไป และในโลกแหงควำมเปนจรง

สำมำรถประนประนอมกนไดง ำยกวำนกคด นกท ษ แบบ รงเศส

ทสบสำนประเพณมำจำกนกปรชญำทยงใหญของเขำ คอ เดสการด

( e ca te) ผวำงแนวคดตำมแบบฉบบของคณตศำสตร หรอทภำษำองกฤษ

ใชค�ำวำ “ e uctive” ซงแปลวำ “นรนย” นกคด รงเศสจงชอบโตแยง

กนเชงตรรก เชงท ษ และมกจะหำขอตกลงกนมได และกำรศกษำใน

ระดบสงของฝรงเศสกจะเนนแนวทำงดงกลำว เรยกวำ กลม “ artesians”

(จำกค�ำวำ Descarte)

อปนสยทเอนเอยงไปทำงทฤษฎนยมเชนน เมอน�ำมำสแวดวง

160 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

กำรเมอง ท�ำใหชำวฝรงเศสโตแยงกนมรจบ และกำรเมองจงแตกแยกออก

เปนหลำยสำย หลำยส�ำนก ประนประนอมกนดวยควำมยำกล�ำบำก

อยำงไรกตำม ววฒนำกำรทำงกำรเมองของฝรงเศส ในชวง

ครงศตวรรษทผำนมำ กพอจะใหบทเรยนแกชำวโลกไดวำ สงคมกำรเมอง

ของฝรงเศสกยอมเปลยนแปลงได และรฐธรรมนญฉบบโกลลสท ค.ศ. 1959

สำมำรถปรบเปลยนกำรเมองของฝรงเศสจำกระบบทแตกแยก มำเปนระบบ

ทรจกประนประนอม และมควำมเปนนกปฏบตนยมมำกขน หรอสำมำรถ

ผสมผสำนกบนกทฤษฎนยมดงเกำกอน

สงคมไทย ควรจะเรยนรอะไรบำงจำกตวอยำงของประเทศตำงๆ

เหลำน ทกลำวถง และยงมไดกลำวถง ?

สงคมไทย มกถกจดวำมวฒนธรรมทางความคดแบบปฏบตการ

นยม คอ ยดถอผลประโยชนของตน ของประเทศของตนเปนอนดบแรก

และวำงทฤษฎไวเปนอนดบสอง ฉะนน จงนำจะใกลเคยงกบองกฤษ แต น

ขอเทจจรง ชาวไทยแตกแยกกนไดงาย และจะรวมกนเมอเกดวกฤตท

หนกหนำสำหส นยหนง นยามปกต ชาวไทยจะรวมตวกนคอนขางยาก

ชอบเปนอสระตอกน มความเปนปจเจกสง ประวตศำสตรไทยเรมตนดวย

ระบอบกษตรย ซงในยคสโขทยอำจจะยงเปนยคเรมตน มควำมเปนระบบ

พอขน ตอยอดมำจำกระบบครอบครวใหญ – ระบบหวหนำเผำ แตกำลกอน

ตอมำในยคกรงศรอยธยำ เมอไดรบอทธพลจำกขอมและลทธฮนด –

พรำหมณ ระบบกษตรยกเลยนแบบควำมเชอถอของศำสนำพรำหมณ

กษตรยไทยจงทรงเปนสมมตเทพ ลทธ “Divine ight of ingship” ท

กษตรยยโรปทรงแสวงหำ (โดยเฉพำะฝรงเศส ยครำชวงศบรบอง) และ

นกปรำชญ เชน โบแดง กเผยแพรแนวคด อ�ำนำจอธปไตยของพระรำชำ

เชนเดยวกบโทมส ฮอบส ทเชอถอเชนนนในองกฤษ แตกษตรยฝรงเศส

161วชย ตนศร

รวมถงพระเจำเจมส ท 2 แหงรำชวงศสจวต ในองกฤษ กไมสำมำรถจะฟนฝำ

คตธรรมดงเดมของชำวยโรปทไมไดตดยดในคตนน ขนนำงองกฤษ โดยเฉพำะ

มองตนเองวำมศกดศรทจะรวมใชอ�ำนำจหนำท (ในระดบทองถน) และระดบ

ชำต (ในรฐสภำ) กษตรยทรงมอ�ำนำจกำรปกครอง แตจ�ำกดดวยหลกของ

นตธรรมและขนบธรรมเนยม ตลอดจนเสยงของประชำชน ฉะนน ขนนาง

นองก ษจงมความรสก นความเปนปกแผน ( oli a ity) นระดบชนชน

ของตนเอง และภำยหลงเมอกำรคำเจรญเตบโต และพระมหำกษตรยองกฤษ

สงเสรมควำมเจรญเตบโตของเมอง ทรงมอบสทธเสรภาพแกเมอง ท�า ห

ชาวเมอง พอคา นกอตสาหกรรม ชาง มความรสก นความเปนปกแผน

ของชนชนของตน

ขณะทสงคมไทย ขนนำงมไดด�ำรงฐำนะของตนเปนอสระจำกอ�ำนำจ

ของกษตรย มควำมเปลยนแปลงสถำนภำพไดตลอดเวลำ ทเรยกวำม

“ obility” สง เขมมงของขนนำงจงมงสศนยกลำงแหงอ�ำนำจ สวนกำร

ขดแยงทำงกำรเมอง มกเปนเรองระหวำงวงหนำและวงหลง หรอระหวำง

พระรำชโอรสทแขงขนกนเพอสบทอดรำชบลลงก ขณะทขนนำงอำจม

ทงทหำรเอก และจ�ำพวกกองเชยร และพวกทชนะไหนเขำทนน ยกเวน

บำงกรณ เชน พระเจำปรำสำททอง ซงสถำปนำรำชวงศใหมขนมำแทน

รำชวงศเดม และพระเพทรำชำ ซงยดอ�ำนำจจำกสมเดจพระนำรำยณ และ

ตงรำชวงศบำนพลหลวง

นอกจำกชนชนขนนำงไทยขำดควำมเปนปกแผนระดบชนชนแลว

ชนชน “gentry” และชนชนกลำง (จำกเมองกำรคำและเมองอตสำหกรรม)

ซงเปนองคประกอบส�ำคญของสงคมองกฤษ ไมปรำกฏวำมชดเจนใน

สงคมไทย จำกขนนำงไทย กลงไปถงสำมญชนและชำวนำและไพร ทำส

สวนชนชนพอคำ อตสำหกรรม กมกจะอพยพมำจำกประเทศจนเปน

162 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

สวนใหญ ยงผสมผสำนเขำกบสงคมไทยเฉพำะรำยผมงคงดวยทรพยสมบต

เชน ตระกลโชฎกรำชเศรษฐ เปนตน

ฉะนน สงคมไทยไมมชนชนขนนำง ชนชนกลำงแขงแกรงทจะ

เคลอนไหวขบเคยวทำงกำรเมอง กำรกอกำรปฏวตเมอวนท 24 มถนำยน

พ.ศ. 2475 มลกษณะใกลเคยงกบกำรจดฉำก แตกมกลมนำยทหำรทวำงแผน

รดกมในกำรยดตวบคคล – เสนำบด ผ คมอ�ำนำจทำงทหำรและ

พลเรอน สำมำรถจะ “blac mail” ซงอำจจะเปนค�ำทไมไพเรำะนก แตก

อำจจะใชค�ำอนได เชน ค�ำวำ “ ltimatum” (กำรยนค�ำขำด) ซงพระบำท

สมเดจพระปกเกลำฯ คงจะตองทรงยนยอม เพรำะนำจะเปนทรกนในวงใน

แลววำพระองคทรงมพระรำชปณธำนมำนำนแลว ทจะทรงมอบรฐธรรมนญ

ใหปวงชนชำวไทยในวนครบรอบกำรจดตงกรงรตนโกสนทร แตเสนำบด

ผหลกผใหญ ซงมควำมเปนอำวโสทำงสำยโลหต ยงไมเหนดวย โดยคดวำจะ

เรวเกนไป

กำรไมเขำใจควำมรสกนกคดของขำรำชกำรระดบกลำง โดยเฉพำะ

ในวกฤตเศรษฐกจ เรองงบประมำณขำดแคลน ตองรดเขมขด และปลด

ขำรำชกำรบำงสวนออกไป เปนจงหวะเวลำทคอนขำงลอแหลม กำรมอบ

รฐธรรมนญชวงนนคงจะบรรลผลส�ำเรจในระดบหนงในกำรสกดกน หรอ

ลดทอนแรงกดดนและกำรเรยกรองเรองรฐธรรมนญ แตรฐธรรมนญท

ควรจะรำงและเปดศกรำชใหมของระบบรฐสภำ ควรจะเปนเชนไร?

ประเดนน ทตองกำรทำนผร ทจบกำรศกษำจำกตำงประเทศในยโรป

และประเทศอนๆ หรอไดไปดงำนมำแลว รฐธรรมนญทนำสนใจส�ำหรบ

ผเขยน (ขณะน) กคอ รฐธรรมนญของประเทศญปน ซงเปนรฐธรรมนญ

ฉบบแรก ประกำศใชสมยจกรพรรดรำชวงศเมจ จงเรยกวำ “ e i

onstitution” ค.ศ. 1889 หรอ พ.ศ. 2432 กคอ อยในรชสมยของพระบำท

163วชย ตนศร

สมเดจพระจลจอมเกลำฯ ซงพระองคทำนไดมงมนปฏรปโครงสรำงของ

ระบบรำชกำร จำกกำรปกครองสมยเกำแบบประเทศรำช กปรบมำเปน

สมยใหม เรยกวำ ระบบเทศำภบำล โดยแตงตงเจำคณเทศำฯ ไปปกครอง

ดแลหวเมองตำงๆ

ทงหมดเปนกำรสรำงระบบรฐใหเขมแขง ซงสอดคลองกบทฤษฎ

แนวคดของฟกยำมำ วำ กำรสรำงรฐใหเขมแขงกอน เชน ปรสเซย นำจะ

ท�ำใหประชำธปไตยทก�ำเนดภำยหลงยงยนและมประสทธภำพ จะไดไมเผชญ

กบระบบคอรรปชนจำกกลไกรำชกำรทขำดประสทธภำพ ขำดผน�ำ และ

ขำรำชกำรทมคณธรรม ควำมสำมำรถ แทบทกชำตทเรมชกน�ำระบบ

ประชำธปไตยเขำสสงคมเรวเกนไป กจะตองเผชญกบปญหำกำรปฏรประบบ

รำชกำร ดงทองกฤษและสหรฐอเมรกำ ไดเผชญมำ

ฉะนน ในชวงนจงยงไมเหมำะสมจะรเรมปฏรปทำงกำรเมองตองรอ

ไปอกสกครงศตวรรษ จงนำจะเหมำะสม แตส�ำหรบญปน ซงเรมปรบปรง

เปลยนแปลงกอนไทย ค.ศ. 1868 เมอลมเลกระบบโชกน (Shogunate) และ

ระบบศกดนำ น�ำโดยโชกน ในฐำนะ “อครมหำเสนำบด” (นำยกรฐมนตร)

ผปกครองโชกเนทแทนพระจกรพรรด มำเกอบ 300 ป ไดยบเลกระบบและ

ถวำยคนพระรำชอ�ำนำจแกพระจกรพรรด และเมอถง ค.ศ. 1889 (หรอ

พ.ศ. 2432) กทรงมอบรฐธรรมนญใหแกชำวญปน เปนรฐธรรมนญทม

หลกกำร ซงถำหำกสยำมจะเอำยำงในชวงของรชกำลท 6 หรอรชกำลท 7

กนำจะยอมรบกนได หลกส�ำคญของรฐธรรมนญ ค.ศ. 1889 คอ

1. รฐธรรมนญญปน มอบอ�ำนำจอธปไตยไวใหแกองคพระจกรพรรด

2. พระองคทรงมอ�านาจแตงตงรฐมนตร ประกำศสงครำมและ

สนตภำพ (หมำยถง มอ�ำนำจทำงทหำร)

164 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

3. วฒสภำ เปนสภาขนนางทสบทอดมาตามสายโลหต

4. สภำผแทนรำษฎร ไดรบเลอกตงโดยประชำชน (แตจ�ำกดไวใน

จ�ำนวนเพยงไมถงรอยละ 1 ของประชำกรทงหมด – หมำยถงผ

มสทธเลอกตง)

อำจเรยกวำ เปนรฐธรรมนญทแบงอ�ำนำจระหวำงกษตรยกบขนนำง

โดยมตวแทนของประชำชน ทจะเปนพลงถวงดลระหวำงกษตรยกบขนนำง

ทอำจเปนฝำยคำน

โดยขอสมมตฐำน หำกใน พ.ศ. 2475 หรอกอนหนำนน พระมหำ-

กษตรยมอบรฐธรรมนญคลำยๆ ฉบบ ค.ศ. 1889 ของญปน ใหแกพสกนกร

ไทย โดยอำจมกำรปรบใหฐำนของผแทนรำษฎรกวำงขวำงมำกกวำของญปน

และทดสอบระบบรฐสภำทยงมขอบเขตจ�ำกดเชนน จนกระทงเกดกำร

เปลยนแปลงทำงเศรษฐกจ สงคม หรอการศกษา ในอนำคต สงคมไทยหลง

พ.ศ. 2475 อำจไมแตกแยกกนเปนฝำย “เจำ” ฝำย “รำษฎร” ดงทปรำกฏ

แตกำรมอบอ�ำนำจเตมใบให “รำษฎร” เรวเกนไป น�ำไปสผลดงทปรำกฏ คอ

กำรยดแยงอ�ำนำจระหวำงกลมผน�ำทรวมกนท�ำกำรปฏวตมำกอน โดยพลง

ประชำชนไมมสวนเกยวของเลย และตวอยำงอนน จะกลำยเปนตรำบำป

เปนปศำจทหลอกหลอนสงคมกำรเมองไทยไปอกนำนแสนนำน จนกวำจะ

หำทำงตดวงจรอบำทวนได เชนเดยวกบรฐธรรมนญโกลลสท ค.ศ. 1958

รฐธรรมนญโกลลสท ค.ศ. 1958 มสำระส�ำคญอยำงไรทปลกเสก

ใหสงคมฝรงเศสจำกทเคยเปนสงคมแตกแยก กลำยเปนสงคม “คอนขำง”

สมานฉนท ท�ำใหกำรแบงแยกเปนฝำยขวำฝำยซำยชดเจนแตไมรนแรง

และมผลใหรฐบำลมเสถยรภำพ โดยระยะเรมแรก (ชวง 1-2 ทศวรรษแรก)

ฝำยโกลลสท (ขวำ) จะไดครองอ�ำนำจ แตในระยะชวงหลง เรมแตทำน

165วชย ตนศร

มตเตอร รงด ( itteran ) ฝ ำยสงคมนยม ได ครองอ�ำนำจมำชว

ระยะหนง แสดงใหเหนควำมมเสถยรภำพของระบบอยำงนอยกแตกตำง

จำกสมยหลงสงครำมโลก ในชวง ค.ศ. 1947 – 1959 ซงรฐบำลลมลก

คลกคลำนมำตลอด และถกเรยกวำ เปนระบบ “Government by ts

an starts” หรอบำงทกเรยก “สำธำรณรฐ ส.ส.” (Deputy epublic)

ค�ำถำมคอ รฐธรรมนญวเศษ ค.ศ. 1959 มมนตขลงอยำงไร จงเปลยนแปลง

สงคมกำรเมองไดขนำดนน

รฐธรรมนญฉบบทมเชล เดอเบร รำงนน มบทส�ำคญ 2-3 บท

ดงน

สำธำรณรฐท 5 ของฝรงเศส จะประกอบดวย ฝำยอ�ำนำจสองสวน

สวนแรก คอ ประธำนำธบด และสวนทสอง คอ นายกรฐมนตรและ

คณะรฐมนตร

1. อ�ำนำจประธำนำธบด ฐำนอ�ำนำจ ในระบบเกำ คอผแทนรำษฎร

ในรฐสภำเปนผ เลอกประธำนำธบด แตในรฐธรรมนญใหม

ตอนแรกขยำยฐำนไปยงเทศมนตร สมำชกสภำเทศบำล ฯลฯ

ภำยหลงปรบเปลยนใหประชำชนเลอกประธำนำธบดโดยตรง

ท�ำใหประธำนำธบดมฐำนอ�ำนำจกวำงขวำงทงประเทศ

2. รฐธรรมนญ หม เพมอ�านาจและบทบาท หประธานาธบด

ไดแก อ�านาจ นเรองการตางประเทศและการปองกนประเทศ

และมอ�ำนำจปกปองรฐธรรมนญ สงเสรมใหกลไกรฐธรรมนญ

ด�ำเนนไปดวยด และเพมอ�ำนำจใหประธำนำธบดในกรณทเกด

สถำนกำรณฉกเฉน หรอเมอประเทศอยในอนตรำย

3. ประธานาธบด มอ�านาจ นการแตงตงนายกรฐมนตร

166 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

(ดวยควำมเหนชอบหรอไมเหนชอบจำกรฐสภำ) และมอ�ำนำจ

ถอดถอนนำยกรฐมนตรดวย ท�ำใหนำยกรฐมนตรตองรบผดชอบ

ตอประธำนำธบดมำกยงขน

4. นายกรฐมนตรมอ�านาจ นการเสนอชอผทจะมาเปนรฐมนตร

แตประธำนำธบดเปนผลงนำมแตงตง

และประธำนำธบดยงท�ำหนำทเปนประธำนทประชมคณะรฐมนตร

ขอบญญตเหลำนในรฐธรรมนญ ฉบบ ค.ศ. 1959 มผลใหระบบ

กำรเมองในสำธำรณรฐท 5 มเสถยรภำพมนคง และประกอบดวยคณะ

รฐมนตรทมควำมสำมำรถ ท�ำใหฝรงเศสซงลำหลงและเสอมทรดในชวงกอน

ค.ศ. 1959 แตภำยหลงไดเจรญรดหนำไปไกล กลำยเปนอ�ำนำจส�ำคญของ

ยโรป นคอควำมมหศจรรยของรฐธรรมนญ ค.ศ. 1959 ประเทศไทยจะหำ

บคคลเชนมเชล เดอเบร ( ichel Debr ) ไดหรอไม และทส�ำคญ มวรบรษ

เชนทำนนำยพล ชำรล เดอ โกล หรอไม? สงคมไทยเรยกหำมำตงแต พ.ศ.

2475 แลว

167วชย ตนศร

บทท 14

การปฏรปการเมอง นสงคมไทย 2

การขจดการทจรตประพ ตมชอบ นสงคมไทย

1. การขจดระบบอปถมภและการสรางระบบคณธรรม นระบบ ราชการ

กำรปฏรปประเทศในควำมหมำยทกวำงขวำงทสดดงทไดกลำวมำ

แลว ควรจะครอบคลมทงเรองระบบกำรบรหำรรำชกำร ระบบนตธรรมรฐ

( ule of aw) และระบบกำรเมอง ทง 3 ระบบมปฏสมพนธซงกนและกน

และมอทธพลซงกนและกน บำงส�ำนกอำจใหน�ำหนกแกระบบและ

กระบวนกำรกำรเมอง แตบำงส�ำนกกอำจจะเหนวำระบบบรหำรกอำจเปน

ตวแปรทท�ำใหระบบกำรเมองไปถงเปำไดรวดเรว เชน เยอรมนและญปน

บำงประเทศกเรมพฒนำทระบบนตธรรมรฐกอน เชน องกฤษ ถดมำกระบบ

กำรเมอง ซงอำจจะพฒนำควบคกบระบบบรหำร ขอมลเหลำนนำจะใหขอคด

แกนกวเครำะหศกษำ และนกปฏบตกำรทงหลำย

ในบทนคงไมสำมำรถครอบคลมทกมตของกำรปฏรปได แตจะมง

เนนไปทระบบกำรทจรตคอรรปชน เปนส�ำคญ เพรำะหำกระบบทผคนคด

วำเปนมะเรงรำย สำมำรถลดดกรควำมรนแรงลงได กนำจะชวยใหกำรปฏรป

ในดำนอนๆ ส�ำเรจไดโดยงำยขน กำรแกไขปญหำคอรรปชนจงนำจะไดรบ

168 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

กำรเอำใจใสในล�ำดบตนๆ หรอควบคไปกบกำรปฏรปในมตอน เชน กำร

ปฏรประบบควำมยตธรรม กำรต�ำรวจ กำรศกษำ ระบบรำชกำร กำรปกครอง

ทองถน และระบบกำรเมอง

อนทจรง กำรปฏรประบบและกระบวนกำรกำรเมอง คอหวใจของ

กำรปฏรป แตถำเรมทตวมะเรงรำย คอ การทจรตคอรรปชน ในระบบ

กำรเมองและระบบรำชกำร กดจะส�ำเรจไปแลวครงหนง

กำรทจรตคอรรปชน อนทจรงเปนปรำกฏกำรณในยคสมยใหม ใน

สมยทในระบบกำรปกครองไมมกำรแบงแยกระหวำงกจกำร/ประโยชน

สำธำรณะ กบกจกำร/ประโยชนสวนตว (public S private spheres)

ประเดนเรอง “คอรรปชน” กคงไมเกดขน ในปำดงพงไพร ในสมยหน ใคร

ผใดจะเกบเกยวผลไมในปำเพอมำบรโภค หรอเกบสะสมไวในบำนสกเทำใด

กคงไมมใครจะมำอำงวำถกยกยอก หรอ คดโกง ไดสมเหตสมผล เพรำะ

ทรพยำกรดงกลำวเปนของทกคน ในท�ำนองเดยวกน ในสมยกรงศรอยธยำ

และกรงสโขทย กำรปกครองกมลกษณะเปนแบบครอบครวขยำย ขำรำช-

บรพำรถกสงไปอยหวเมอง เรยกวำ “ไปกนเมอง” วลนดจะบงเอญสอดรบ

กบควำมเปนจรง ทขนนำงผนน เมอไปปกครอง กมงท�ำทกสงทกอยำงให

สงบเรยบรอย และภำรกจนไมใชตดตอนเฉพำะจำกเวลำ 08.30 นำ กำ ถง

16.30 นำ กำ แตตลอด 24 ชวโมง หรอตลอดเวลำทมต�ำแหนงอยในเมอง

นนๆ สวนคำใชจำยประจ�ำวน ประจ�ำเดอน โดยขอเทจจรงกจำยจำก

ทรพยสนเงนทองทเกดจำกผลผลตในไร นำ สวน ททำนผนนไดรบ

พระรำชทำนจำกพระเจำแผนดนนนเอง ฉะนน เมอลกบำน ผใตบงคบบญชำ

แขกเหรอ น�ำทรพยสน-อำหำร-เสอผำ มำก�ำนลตำมเวลำและ โอกำสทสมควร

กไมมนยของกำรใหสนบน แตเปนกำรแสดงสมมำคำรวะของผนอยทมตอ

ผใหญ โดยสรป กำรทจรตคอรรปชน – กำรใหสนบน กำรรบสนบน เปน

169วชย ตนศร

ปรำกฏกำรณสมยใหม โดยเฉพำะสมยทระบบรำชกำรววฒนำกำรจำกระบบ

ครอบครวขยำยของกษตรยและขนนำง มำสระบบ “Bureaucracy” ตำมท

แมกซ เวเบอร ( a eber) ไดนยำมไว วำเปน ระบบทตองแยกสวนออก

จากครอบครว ระบบเครอญาต และเพอนพอง เปนระบบทตองรบ ช

กจการสาธารณะของรฐ ไมมความเปนสวนตว (impersonal) ตองด�ำเนน

ไปแบบเครองจกรกลทไมพจำรณำเรองสวนตวของผใด ตองมประสทธภาพ

ประสทธผล และมเปำหมำยของภำรกจเปนส�ำคญ อกทง ตองด�าเนนไป

ตามครรลองของก หมายหรอก เกณ ตาง จงตองมควำมเปนกลำง ผ

ทเขำมำรบใชระบบรำชกำรจงตองมงท�ำงำนเพอใหบรรลเปำหมำยของภำร

กจนนๆ และแยกแยะระหวางเรองสวนตวกบเรองราชการ

เมอระบบรำชกำรเปนเชนนน กำรยกยอกทรพยสมบตของรำชกำร

เชน น�ำยำนพำหนะหรอเครองใชไมสอยของรำชกำรไปใชสวนตว จงเปนกำร

เบยดเบยนทรพยสมบตของรำชกำร เปนกำรทจรตประเภทหนง กำรประมล

งำนใหแกผรบเหมำกอสรำง โดยไมพจำรณำรำคำคำใชจำยอยำงตรงไปตรง

มำ แตยงรบเงน “สนบน” จำกผรบเหมำ เพอประโยชนของกำรไดชนะกำร

ประกวดรำคำ จงเปนกำรทจรตทรำยแรง แมแตกำรน�ำยำนพำหนะของ

รำชกำรไปใชในกจกำรสวนตว กยงถอวำผดวนยขำรำชกำร

ปญหำกำรทจรตคอรรปชนเหลำน เปนปรำกฏกำรณทวไป จนเกด

ควำมเคยชน แตกำรทจรตทจะน�ำไปสควำมหำยนะของชำต กำรลมสลำย

หรอสนชำต คอประเดนทเรำตองใหควำมสนใจเปนพเศษ และหำทำงขจด

ปดเปำ

อยำงไรกตำม เพอควำมเขำใจทถองแทจะไดไมผดหวงมำกจนเกน

ไปนก หำกโครงกำร/แผนกำรขจดกำรทจรตคอรรปชนของสงคมไทยอำจจะ

ไปไมถงฝงฝน ทงน เพรำะปญหำนเปนปญหำของธรรมชำตมนษยท

170 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ความรกเพอนพองและญาตพนอง โดยเฉพำะญำตพนอง เปนสญชำตญำณ

ทเกดมำพรอมธรรมชำตมนษย ดงทนกวทยำศำสตรสำขำชววทยำ (Biology)

ไดกลำวไววำ มนษยทกรปทกนำมมพฤตกรรมภำยใตกฎธรรมชำต 2 ประกำร

ร การ รก คอ การคดเลอกญาตพนอง (กอนผอน) ทงนเพรำะผมสำย

โลหตรวมกนจะม “gene” (ยน) รวมกน มำกกวำผทมไดเปนญำตพนอง

และมนษยจงเลอกญำตพนองกอนผอนเพรำะกำรม “genetic” รวม และ

ห กอก ร การ คอ การปรารถนาดและการ หความเมตตากรณา

งกนและกน (reciprocal altruism) เมอไดรจกกนและสนทสนมกน

นยหนง มนษยแลกเปลยนวตถสงของซงกนและกน บนพนฐำนของกำรได

รจกมกคนกน

สองหลกกำรน ซงก�ำกบพฤตกรรมมนษยมำแตดกด�ำบรรพ ยงผล

ใหเกดสงคมมนษยดงทไดเหน โดยเรมจำกกำรรวมกลมเปน “ u ti g

a ” ไปสสงคมเผำพนธ (tribal society) และสงคมรฐ ซงเรมเขำสวถ

ของ “พฤตกรรมทหลอหลอมโดยสงคมหรอทเรยนรจำกสงคม”

เพรำะมนษยล�ำเอยงใหแกญำตพนอง และชวยเหลอเพอนพอง (ตำง

ตอบแทน) ระบบอปถมภ จงเกดขนควบคกบสงคมและกำรบรหำรปกครอง

ในสงคมระบบอปถมภ (Patronage System) เกดขนทวไปทงในยโรป เอเชย

อำฟรกำ เปนปรำกฏกำรณตำมธรรมชำต จงมควรจะสำปแชงหรอต�ำหน

ตเตยนจนเกนควำมพอด

สวนอกระบบหนงทฟกยำมำ เรยกวำ “ lie teli m” เปนระบบ

ทจดใหเกดขนในระบบกำรเมองของสหรฐอเมรกำ1 ในยคทขยำยสทธกำร

เลอกตงใหแกผบรรลนตภำวะ (เพศชำย) (A ult male suffrage) และเกด

1 rancis u uyama, olitical e a olitical ecay, บทท 9.

171วชย ตนศร

ควำมจ�ำเปนตองระดมคะแนนเสยงเหลำนจำกกลมทอพยพมำจำกตำง

ประเทศ และกลมผดอยโอกำสทงหลำย จงเกดระบบกำรสรำงเครอขำยของ

หวคะแนนครอบคลมถนนและหนวยเลอกตงในแตละเขต ซงเมอพรรคไดรบ

เลอกตงแลว หวคะแนนเหลำนกมกจะมำของำนจำกเจำหนำทพรรค ซงเขำ

มำคมอ�ำนำจ เชน งำนไปรษณย-โทรเลข งำนสถำนรถไฟ งำนกอสรำง ฯลฯ

ปญหำของระบบ “เครอขายหวคะแนน” ( lientelism) น

สมพนธกบสภำพเศรษฐกจ-สงคมของประเทศ หำกพลเมองมชวตควำมเปน

อยทดขน มกำรศกษำดขน และพรรคกำรเมอง ตลอดจนสอสำรมวลชน

หนมำใหควำมสนใจเรองกำรเสนอโปรแกรม-นโยบำยของพรรค ทปรบให

เกดเปนรปธรรมมำกขน ระบบเครอขำยหวคะแนนอำจจะลดลง นยหนง

“Programmatic ampaign” เปนขนตอนส�ำคญทตองพฒนำในระบบกำร

หำเสยงของพรรคกำรเมอง เพยงแตในบำงกรณ หรอหลำยกรณ กำรรณรงค

บนพนฐำนของกำรเสนอนโยบำยและประโยชนทเปนรปธรรมใหแกผลง

คะแนนเสยง อำจมำจำกพนฐำนของกลเมดทฉอฉล มควำมเปนไปไมไดใน

ภำคปฏบต เปนกำรขำยฝนอยำงโจงแจง แตประชำชน (ซงอำจจะดอยกำร

ศกษำ) หลงเชอในค�ำโ ษณำทสวยหรเชนนน จงสมควรตองหำวธกำร

เผยแพรขอมลขำวสำรโดยองคกรของรฐ ในรปแบบทสหพนธสำธำรณรฐ

เยอรมน (ตะวนตก) ไดด�ำรจดขนผำน 2 องคกร เอนจโอ (คอนรำด

อำเดนำวร – onra A enauer Stifftung และ ฟรดรช เนำมน –

rie rich Naumann Stifftung)

อยำงไรกตำม ขอเสนอเบองตนของผเขยน กคอ ในประกำรแรก

ควรน�ำเสนอนโยบำยกำรปฏรประบบรำชกำรในระดบมหภำคเปนเบองตน

เสยกอน จดหมำยเพอสรำงระบบรำชกำรทโปรงใส มประสทธภำพ และ

เปนกลำง และควรเสนอกำรปฏรประบบในภำพกวำง กอนทจะลงลกใน

172 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

บำงเรองเฉพำะเรอง และเพอใหเกดควำมเขำใจควำมเปนมำของเรองและ

ขอเสนอ จะขอยอนหลงกลบไปดอดตของกำรรเรมการปฏรประบบราชการ

ขององก ษและสหรฐอเมรกา เปนเบองตน เพอน�ำทำงส สภำพของ

สงคมไทย

องกฤษ เมอไดเขำสยคสมยขนนำงเปนใหญ ในครสตศตวรรษท 18

ซงอำจจะเรยกไดวำ ระบบกำรเมอง-กำรปกครองทไดปรบจำกรปแบบ

กษตรยนยม มำเปนรปแบบอภชนาธปไตย – คอ ขนนำงเปนใหญ ตำมหลก

ววฒนำกำร ซงนกปรำชญอำรสโตเตล ไดวำดภำพและบรรยำยไวแลว

แตโบรำณกำล ฉะนน จำกศตวรรษท 18 ถงศตวรรษท 19 กำรเมอง-กำร

ปกครอง จงคละเคลำดวยระบบอปถมภ โดยเฉพำะระบบรำชกำร เปนระบบ

ทบตรหลำนของขนนำงหรอผทขนนำงอปถมภ ไดฝงตวอยนบเปนเวลำกวำ

ศตวรรษครง จนกระทงเกดกำรเปลยนแปลงครงยงใหญ ครงหลงครสต

ศตวรรษท 19 จำกหลำยสำเหต หลำยปจจย

ดานแรกทนกคด นกปฏรป เลอกเปนเปาหมายส�าคญของการ

เปลยนแปลง คอ ระบบการบรหารราชการ นอาณานคมอนเดย ซงเปน

ศนยกลำงของบรษทอนเดยตะวนออก (ขององกฤษ) – a t ia

om a y บรษทดงกลำว จดตงมำตงแตสมยศตวรรษท 17 เพอจดกำร

กบกำรคำระหวำงองกฤษกบอนเดย และตะวนออกไกลทงหมด รฐบำล

องกฤษไมไดปกครองอนเดยโดยตรง แตมอบใหบรษท ast In ia

ompany ท�าการคาขาย และ ปกครองอนเดย ดวย ในเวลำเดยวกน

จนกระทงเกดกบฏครงใหญ ค.ศ. 1858 รฐบำลองกฤษจงเขำไปบรหำร-

ปกครองโดยตรง กอนหนำนน บรษทท�ำหนำททงสองประกำร

อนเดย จงเปนแหลงคำขำยทสรำงมหำเศรษฐรนใหมใหองกฤษ

รวมทงเปนองคกรปกครองทำงทหำร-และพลเรอน ซง “ลกทำน หลำนเธอ”

173วชย ตนศร

และบรวำรหวำนเครอของขนนำงองกฤษ ใชเปนแหลงท�ำมำหำกนโดย

ไมมใครตรวจสอบ แตในทสด คลนลกใหมกกอตวขนจำกชนชนกลำง ซง

ขยำยวงพรอมๆ กบกำรขยำยเมองกำรคำและอตสำหกรรมโดยเฉพำะ

ปำกเสยงส�ำคญในกำรวพำกษวจำรณกำรเมองและนโยบำยของ

รฐบำลมกเกดขนในสภำผแทนรำษฎรและสภำขนนำงในองกฤษ และมกจะ

เปนปำกเสยงส�ำคญทมผลกระทบและอทธพลกวำงขวำง คนส�ำคญทเรม

วพำกษวจำรณระบบกำรบรหำรบคคลของบรษท อสท อนเดย คอมปำน

ในป ค.ศ. 1780 คอ เอดมนด เบรค ( mun Bur e) ผแทนรำษฎรชอดง

จำกบรสตอล และพนฐำนคอนกคด นกปรำชญ ซงในอนำคต คอ ผวำง

รำกฐำนของควำมคดทำงกำรเมองของพรรคคอนเซอรวำตฟ

ระบบอปถมภ เปนทรกน และประพฤตปฏบตกนอยำงโจงแจงใน

กระทรวง ทบวง กรม ของรฐบำลองกฤษ แตทสรำงสสนมำกทสดกคอ ระบบ

อปถมภในบรษท อสท อนเดย ซงนอกจำกท�ำมำคำขำยกบอนเดยและ

ตะวนออกไกลแลว ยงท�ำหนำทปกครองอนเดยทงดำนพลเรอนและทหำร

จนกระทงเกดกบฏ ค.ศ. 1858 ซงไดปรบเปลยนใหรฐบำลเขำมำปกครอง

โดยตรง แตระบบอปถมภในกำรแตงตงโยกยำย ยงคงเปนสวนหนงของวถ

ชวตขำรำชกำรกงพอคำในบรษท อสท อนเดย จนกระทงนกคด นกปรำชญ

คนส�ำคญ เชน อดม สมธ ไดกลำวอยำงเยำะเยยถำกถำงวำ “หำกมหนใน

บรษทสก 1 พนปอนด กจะไดสทธหรอกำรมสวนรวม ไมใชปลนอนเดย

โดยตรง แตมสทธทจะแตงตงโจรปลนสดมภอนเดย” ฉะนน บรษททร�ำรวย

มหำศำล และเปนฐำนของทรพยำกร2องกฤษ ตงแตศตวรรษท 17 จนถง

ศตวรรษท 19 ในสมยทยงไมมกำรปฏรป จงเปนนคมของผดวำงงำน และ

ขนนำงชนสอง ตลอดจนคนหนมสำวทไปแสวงโชคภำคตะวนออกไกล ทงน

2 Ibi , บทท 8 Patronage an eform, 127.

174 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

เพรำะระบบอปถมภในรำชกำรของพระบำทสมเดจพระเจำกรงองกฤษ

ในสมยทขนนำงเรองอ�ำนำจมำกทสด เปนระบบทสรำงมหำเศรษฐจำก

อนเดยและตะวนออกไกลดวยเชนเดยวกน

อยำงไรกตำม ควำมคดทจะปฏรปกำรท�ำงำนของบคลำกรกมอย

ฉะนน คณะกรรมกำรผบรหำร ในโอกำสน�ำเสนอรำงพระรำชบญญตเพอขอ

ตออำยสมปทำนของบรษท ค.ศ. 1833 ไดเสนอ หจดตงวทยาลย กอบรม

เจาหนาทของบรษท ในเรองภำษำอนเดย คณตศำสตร วรรณคด กฎหมำย

และประวตศำสตร วทยำลยนน มชอวำ “เ ลลเบอร คอลเลจ” (Haileybury

ollege) ซงยงคงมชอจนกระทงทกวนน

ขณะเดยวกน ในชวงกำรอภปรำยในญตตน กไดมนกคดคนส�ำคญ

ทำงประวตศำสตร ชอ โทมส แบบงตน แมคคอเลย (ภำยหลงคอ ลอรด

แมคคอเลย) ไดเสนอระบบการคดเลอกขาราชการของบรษท โดยเนนการ

สอบแขงขน และตอมำแมคคอเลยกไดรบกำรแตงตงเปนกรรมกำร หรออำจ

เรยกวำ “คณะผบรหำรระดบสง” “Supreme ouncil” ของอนเดย

ระหวำง ค.ศ. 1834 – 1838 และไดรเรมปฏรปหลกสตรกำรศกษำของชำว

อนเดยใหใชภำษำองกฤษเปนภำษำหลก

แตส�ำหรบนโยบำยกำรเปดรบเจำหนำทของบรษทโดยกระบวนกำร

สอบแขงขนเพอควำมเสมอภำคและคดคนเกง มควำมรนน ผบรหำรของ

บรษทยงคงไมยอมรบ และจะยนกรำนไวเชนนไปจนกระทงรงอรณของ

ยคใหม ซงยงคงมำไมถง แนนอนวำอปสรรคส�ำคญคอผลประโยชนของ

ชนชนขนนำง ซงลกหลำนใชเปนแหลงท�ำมำหำกน กลำวกนวำ ระหวำง

ค.ศ. 1860 – 1874 พลเรอนทไปท�ำงำนใหบรษท อสท อนเดย เกอบ

สาม นส เปนบตรของขนนำงและชนชน “ e t y” (ผดองกฤษ) ทงจำก

กองทพและรำชนำว และใครเลำจะทบหมอขำวของตนเองไดลงคอ จงตอง

175วชย ตนศร

รอคอยโอกำสทเหมำะสมในวนขำงหนำ

และวนขำงหนำกดเหมอนก�ำลงจะมำถง เมอศษยเกำคนหนงจำก

วทยำลยเฮลลเบอร และเปนขำรำชกำรในบรษทอสท อนเดย ชอวำ

เทรเวลเลยน ( revelyan) ควำมจรงมบรรดำศกดเปน “Sir” ไดมำ

สมพนธกบลอรด แมคคอเลย และตอมำไดแตงงำนกบนองสำวทำนลอรด

ท�ำใหทงสองสนทสนมกน และมอดมกำรณเดยวกน คอ ขจดระบบอปถมภ

จำกวงรำชกำร ศรทธำในระบบคณธรรม ในกำรแตงตง และดวยควำม

สำมำรถสวนตวของเทรเวลเลยน ไดผนตวเองมำอยกระทรวงกำรคลง และ

ตอมำเปนรองปลดกระทรวงน ใน ค.ศ. 1840 ท�ำใหตองท�ำงำนใกลชดกบ

เซอร สตำฟฟอรด นอรธโคท (Northcote) ผเปนเลขำนกำรรฐมนตรวลเลยม

แกลดสโตน (Gla stone) ผทมอนำคตอนสดใส

ควำมสมพนธสำมเสำดงกลำว คอ เทรเวลเลยน – แมคคอเลย –

สตำฟฟอรด นอรธโคท ก�ำลงจะปรำกฏผลในไมชำ และในทสด ป ค.ศ. 1854

กปรำกฏรำยงำนฉบบทสมบรณทสด ทเรยกวำรำยงำนฉบบ นอรธโคท

เทรเวลเลยน ค.ศ. 1854 เปนเอกสำรยำว 20 หนำ ซงสรปปญหำของระบบ

ขำรำชกำรองกฤษ รวมทงของบรษท อสท อนเดย และเรยกรองใหยกเลก

ระบบอปถมภ เสนอ หมการจดสอบแขงขน เพอรบเจำหนำท/ขำรำชกำร

เสนอใหแบงภำรกจเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ แยกภำรกจประเภทรตน

(routine) งำนเสมยน ออกจำกงำนบรหำร และก�ำหนดคณสมบตทำง

วชำกำรส�ำหรบสำยบรหำรใหเขมขนยงขน โดยเฉพำะควรเปนสำย

ศลปศำสตร – อกษรศำสตร – มนษยศำสตร – ประวตศำสตร โดยยดโมเดล

ของมหำวทยำลยออกฟอรด และเคมบรดจ เปนแบบอยำง รปแบบดงกลำว

ตำมควำมเหนของฟกยำมำ นำจะใกลเคยงกบหลกสตรของฝรงเศส และ

เยอรมน ขณะเดยวกน ทำงมหำวทยำลยออกฟอรด กบงเอญมศำสตรำจำรย

176 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

โจเวท ( owett) จำกวทยำลยเบเลยล (Balliol) ออกฟอรด ทก�ำลงปฏรป

กำรเรยนกำรสอนของมหำวทยำลยใหทนสมยและมประสทธภำพ และจะ

ใหควำมรวมมอในกำรปฏรประบบขำรำชกำรครงใหญ

อยำงไรกตำม ภำยหลงกำรตพมพรำยงำนขอเสนอกำรปฏรปของ

คณะเทรเวลเลยน – นอรธโคท ค.ศ. 1854 สงทเกดขนเปนเพยงจดเรมตน

นนคอ ในปตอมำ (ค.ศ. 1855) ไดมกฤษฎกำจดตง คณะกรรมการขาราชการ

พลเรอน i il e ice ommi io และใหมกำรสอบแขงขนเพอ

คดเลอกเปนขำรำชกำรในจ�ำนวนทจ�ำกด แตขอเสนอสวนใหญจะไดรบ

กำรตอบสนองในอก 15 ปถดมำ เมอแกลดสโตน ไดด�ำรงต�ำแหนงเปน

นำยกรฐมนตร ค.ศ. 1870

ฉะนน จดเรมตนของกำรเปลยแปลงอำจเรมทบำงสวนของระบบ

กอน (ในทน คอ ระบบกำรบรหำรอนเดย) แตไดแผขยำยไปครอบคลมทง

ระบบรำชกำรในเวลำตอมำ ขณะเดยวกน กใชเวลำเกอบครงคอนศตวรรษ

จงจะส�ำเรจ และผลของกำรจดระเบยบใหม กยนยงมำจนกระทงถงกลำง

ครสตศตวรรษท 20-21 ทงน เพรำะกระแสของกำรเปลยนแปลงกวำงขวำง

และลมลกมำกกวำทบรรยำยไวอยำงสงเขปทสด เพรำะนอกจำกมกลมของ

ลอรดแมคคอเลย ( c aulay) เทรเวลเลยน – นอรธโคท และศำสตรำจำรย

โจเวท จำกออกฟอรดแลว กยงมอกกลมหนงทไดรบแรงบนดำลใจจำกกลม

นกคด “ประโยชนนยม” “ tilitarianism” ของเจเรม เบนแธม และเจมส

สจวต มล ซงเหนสอดคลองกบแนวทำงของกำรเปลยนแปลง เพยงแตกลม

นจะเอนเอยงไปทำงสำยเศรษฐศำสตรและเทคโนโลยมำกกวำมนษยศำสตร

ศลปศำสตร และสนบสนนมหำวทยำลยลอนดอน มำกกวำออกฟอรดและ

เคมบรดจ อกทงมกลมหวกำวหนำ – “ a icals” จำกชนชนกลำง ซงเหน

คณคำของกำรท�ำงำนมำกกวำคณคำของระบบขนนำงดงเดมทเทดทน

177วชย ตนศร

เกยรตยศ – ควำมรงโรจน มำกกวำผลประโยชนทำงวตถและวทยำศำสตร

ทจบตองได ทส�ำคญ ชนชนกลำงใหกำรสนบสนนกระแสของกำรเปลยนท

ตองเนนกำรแขงขน กำรท�ำงำนหนกตำมควำมเชอของลทธเพยวรตน จำก

สมยสงครำมกลำงเมอง ศตวรรษท 17

และในทสด มหำวทยำลย ซงตอนตนศตวรรษท 19 ยงซบเซำ และ

ก�ำลงจะเปนแดนสนธยำ ซงคร-อำจำรย แทบไมท�ำกำรสอน กเรมตนตวและ

ปฏรปตวเอง เพอยกมำตรฐำนคณภำพ และเปดประตรบจำกชนทกชนโดย

ระบบกำรสอบแขงขน และไดออกพระรำชบญญตมหำวทยำลยออกฟอรด

ค.ศ. 1854, มหำวทยำลยเคมบรดจ ค.ศ. 1856 และจดตงมหำวทยำลย

ลอนดอน ค.ศ. 1836 ตลอดจนยกเลกการทดสอบดานลทธศาสนา ซงเคย

เปนเงอนไขไมรบนกศกษำจำกลทธอนทมใชแองกลคล (Anglican) เปนกำร

เปดประตอดมศกษำสชนทกชน ทกลทธทำงศำสนำ สอดคลองกบหลกกำร

แนวคด กำรสรำงระบบกำรบรหำรรำชกำรบนพนฐำนของประสทธภำพและ

ควำมเสมอภำคของโอกำส

2. การขจดระบบเครอขายหวคะแนน ( lie teli m) นสหรฐอเมรกา

ตำมควำมคดของฟกยำมำ ระบบอปถมภ (patronage) นำจะ

แตกตำงจำกระบบเครอขำยหวคะแนน ทในภำษำองกฤษใชค�ำว ำ

“ lie teli m” ซงหมำยถง ระบบกำรสรำงเครอขำย “หวคะแนน” ใน

กำรเลอกตงสมำชกสภำคองเกรส และประธำนำธบด โดยมควำมเขำใจวำจะ

ไดรบกำรตอบแทนจำกพรรคกำรเมองทไดชยชนะในกำรเลอกตง โดยรบเขำ

ท�ำงำนในหนวยงำนของรฐ ทงระดบรฐบำล สหพนธรฐ และระดบทองถน

ระบบอปถมภเปนกรณของกำรอปถมภบคคลทรจกมกคน – ญำตพนอง ให

178 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ไดมต�ำแหนงในรำชกำร เปนกรณทผมอ�ำนำจ-อทธพล ใหควำมเมตตำกรณำ

ตอผนอย โดยไมไดมนยเกยวกบกำรตอบแทน เปนกำรสรำงบญคณระหวำง

ผใหญกบผนอย และเกดขนเปนกรณพเศษ สวนเครอขำยหวคะแนนของ

สหรฐฯ ( lientelism) เปนกำรด�ำเนนกำรบนพนฐำนของกำรแลกเปลยน

หรอตำงตอบแทน ซงเกดขนอยำงชดเจนและกวำงขวำงในสมยทนำยพล

แจคสน สมครรบเลอกตงเปนประธำนำธบด พรรคเดโมแครต ซงในครงท 2

ชนะจอหน ควนช อะแดมส ใน ค.ศ. 1828

อำจจะกลำวไดวำ ระบบหวคะแนนดงกลำว เกดขนมำในยคเรมตน

ของกำรขยำยสทธเลอกตงไปยงคนหมมำก ในปลำยทศวรรษ 1820’s

ท�ำใหสหรฐอเมรกำเปนประชำธปไตยประเทศแรกในครสตศตวรรษท 19

และเพรำะเหตทประชำธปไตยไดเกดขนกอนทจะมรฐบำลทเขมแขง

มประสทธภำพ ปญหำของกำรซอสทธขำยเสยง จงเกดขนไดงำย โดยเฉพำะ

ในหมผคนทมฐำนะทำงเศรษฐกจระดบต�ำ ระดบกำรศกษำยงไมสงนก และ

ยงเปนผอพยพมำจำกตำงประเทศรนแรก ทยงมฐำนะคอนขำงล�ำบำก จง

เปดโอกำสใหพรรคกำรเมอง เชน พรรคเดโมแครต สมยแอนดรว แจคสน

สำมำรถสรำงเครอขำยระบบอปถมภและชนะพรรครพบรกน ซงชวงนนคอ

พรรคของชนชนผด เชน จอหน ควนช อะแดมส

ระบบเครอขำยหวคะแนน ( lientelism) เมอไดเกดขนแลว ก

ขยำยตวไปทกๆ พรรคกำรเมอง เพรำะยงไมเกดควำมตระหนกแพรหลำยใน

สงคมวำเปนเรองผดศลธรรมอยำงรำยแรง แมแตในพรรครพบรกน ซง

ประธำนำธบดคลนคอลน ( incoln) สงกด และชนะเลอกตง ค.ศ. 1860 ก

ปรำกฏวำมกำรเขำแถวของมวลชนเพอมำสมครงำนทวำทประธำนำธบด

ลนคอลน โดยตรง เพรำะในสมยนน ทงสองพรรคกำรเมองคแขงยงถอวำเปน

เรองปกตธรรมดำ อกทงภำรกจของรฐบำลระดบสหพนธรฐยงมขอบเขต

179วชย ตนศร

ไมกวำงขวำง ทส�ำคญ กจะเกยวกบกำรจดกำรทดน เรองกำรไปรษณย

โทรเลข ศลกำกร กำรตำงประเทศ และกำรปองกนประเทศ และแมแตใน

เรองกำรปองกนประเทศ สหรฐฯ กยงมกองทพขนำดเลก จนกระทงเกด

สงครำมกลำงเมอง ชวง ค.ศ. 1861 – 1864 กองทพจงขยำยก�ำลงออกไป

จำกระดบหลกหมนไปถงหลกลำน

ขณะเดยวกน ระดบมลรฐและเทศบำลในชมชนเมอง กแบงเบำ

ภำรกจกำรปกครองตนเองดำนกำรรกษำควำมสงบ กำรศกษำ สำธำรณสข

กำรคมนำคมภำยในแตละมลรฐ ฯลฯ จงเกดระบบหวคะแนนและกำรทจรต

คอรรปชนในระดบทองถนเชนกน และทโดงดงในครสตศตวรรษท 19 กคอ

มหำนครนวยอรค ทองคกำรกศล ชอวำ “แทมแมนน อล” ( ammany

Hall) โดงดงเปนพเศษดวยเรองกำรทจรตคอรรปชน ซงในชวงกลำงครสต

ศตวรรษท 19 “เจำพอ” วลเลยม ทวด ( illiam wee ) ผมอทธพล

ครอบง�ำองคกำรกศลแหงน และใชเปนแหลงท�ำมำหำกนดำนกำรรบเหมำ

กอสรำงใหแกรำชกำรในรฐนวยอรค โดยทำงกำรไมสำมำรถจะเอำผดกบ

“เจำพอทวด” ได โดยเฉพำะในกรณกำรสรำงอำคำรทท�ำงำนศำลประจ�ำรฐ

ทเรมกอสรำง ค.ศ. 1858 ดวยประมำณกำรงบประมำณ 250,000 ดอลลำร

และบำนปลำยไปถง 13 ลำนดอลลำร ใน ค.ศ. 1871 ซงกยงสรำงไมเสรจ

โดยทเอำผด “เจำพอทวด” ไมไดเลย

เรองรำวกำรทจรตคอรรปชน เชน กรณของแทมแมนน อล กคง

เกดขนทวไปในประเทศก�ำลงพฒนำทงหลำยในยคสมยน ทงนเพรำะ

ประชำธปไตยอำจจะเกดขนเรวเกนไป กอนทระบบขำรำชกำรจะเขมแขง ม

ประสทธภำพ และระบบนตธรรมรฐจะไดเรมฝงตวในหลกกำรปกครองของ

สงคมนน

อยำงไรกตำม เมอเขำสชวงปลำยครสตศตวรรษท 19 เกดกำร

180 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

เปลยนแปลงทำงเศรษฐกจ สงคม กำรคมนำคมสอสำรเจรญเตบโตขน ม

รถไฟขำมทวป และผคนในเมองกมจ�ำนวนมำกขน รวมทงระดบกำรศกษำก

สงขน เกดมหำวทยำลยในมลรฐตำงๆ ตำมกฎหมำยมอรล ( orril’s Act)

ค.ศ. 1862 ตลอดจนเกดแนวคดทจดระบบรำชกำรตำมแบบของชำวยโรป

โดยเฉพำะระบบทนอรธโคท – เทรเวลเลยน เสนอไว และกลำยเปนพระรำช

บญญต ค.ศ .1879 ในองกฤษ จงเกดควำมเคลอนไหวหลำยประกำรทน�ำไป

สกำรออกกฎหมำย เพนเดอรตน ค.ศ. 1883

กฎหมำยเพนเดอรตน (Pen erton Act) ดงกลำว รอฟนคณะ

กรรมกำรขำรำชกำรพลเรอน ( ivil Service ommission) และสรำงระบบ

ต�ำแหนงทจ�ำแนกตำมระดบควำมยำกงำย ควำมสลบซบซอนของภำรกจ

( erit-base ) และเกณฑกำรบรรจแตงตงโดยไมเกยวกบพรรคกำรเมอง

และสภำคองเกรส ตลอดจนหำมมใหผไดรบกำรแตงตงตองจำยสวนหนงของ

เงนเดอนใหแกพรรคกำรเมอง และจดใหมระบบกำรสอบเพอคดเลอกเขำส

ต�ำแหนง แตกฎหมำยเพนเดอรตน มไดแบงแยกระบบขำรำชกำรระหวำง

ระดบผบรหำร-วชำกำร กบระดบเสมยน-งำนบรกำร เชน พระรำชบญญต

นอรธโคท – เทรเวลเลยน ขององกฤษ

อยำงไรกตำม กำรปฏรประบบขำรำชกำรของสหรฐอเมรกำ ด�ำเนน

ไปอยำงคอนขำงเชองชำ ในระยะเรมแรก ค.ศ. 1882 มเพยงรอยละ 11 ของ

ต�ำแหนงทไดมกำรจ�ำแนกไว (ส�ำหรบสอบคดเลอก) และเปอรเซนตขนไปถง

46 เมอสนศตวรรษท 19 (ค.ศ. 1900) และ 85 เปอรเซนต ภำยหลง

สงครำมโลกครงท 2 นเอง และอตรำสวนกำรเพมหรอลดแตละสมยกขนอย

กบประธำนำธบด ทจะมอดมกำรณเชนไร เชน ธโอดอร รสเวลท และ

ประธำนำธบดวลสน ชวงทศวรรษแรกของศตวรรษท 20 จะใหควำมส�ำคญ

แกกำรลดระบบอปถมภของพรรคกำรเมอง และขยำยสดสวนของระบบและ

181วชย ตนศร

บคลำกรทมคณสมบตตำมเกณฑทคณะกรรมกำรขำรำชกำรพลเรอนได

ก�ำหนดไว

โดยสรป ปจจยตวแปรทท�ำใหเกดกำรปฏรประบบกำรบรหำรงำน

บคคลของรฐบำลสหรฐอเมรกำ ประกอบดวยหลำยปจจยสำเหต

ร การ รก คอ กำรเปลยนแปลงทำงเศรษฐกจและสงคม ทกอให

เกดกำรขยำยตวของชนชนกลำงในเมองใหญๆ โดยเฉพำะชนชนกลมใหมท

ไมมสวนไดสวนเสยในระบบเดม และกลมใหมเหลำนกปรำรถนำจะไดเขำไป

มบทบำทในกำรบรหำรงำนสำธำรณะเชนกน

ร การท อง คอ กำรเปลยนแปลงทำงควำมคดของกลมชนชน

กลำงทมระดบกำรศกษำสงขน เชน กลมนกธรกจ กปรำรถนำจะเหน

ประสทธภำพของระบบ สวนพวกพอคำในเมองกปรำรถนำจะเหนควำม

สะอำดของถนนหนทำง กำรขนสงสำธำรณะทมประสทธภำพ และกลมชนชน

กลำงทมำจำกอำชพอสระ รวมถงคณำจำรยจำกมหำวทยำลย เปนกลมทคด

วำตนเองกควรมบทบำทในกจกำรสำธำรณะ ซงไมควรเปนเรองทกำรเมอง

ทองถนจะยดครองไวโดยล�ำพง

ทส�ำคญ คอ กลมนกปฏรปทำงสงคม ทเคลอนไหวตอตำนกำรทจรต

คอรรปชน เชน กรณของแทมแมนน ฮอล ในเทศบำลของนวยอรค ตลอด

จนเรองสงคมสงเครำะหเพอพฒนำควำมเปนอยของผยำกไรในเมอง

ร การท าม กำรเคลอนไหวทำงสงคม จะไมเกดขนหำกขำดเสย

ซง “ควำมคด” ชนชนใหมอำจเกดขน แตจะไมเคลอนไหวหำกขำดกำรรวม

กลมและควำมตระหนกในควำมถกตอง ชอบธรรมของแนวคด-อดมกำรณ

ของกลม ดงนน ปญญาชน หรอ นกคด จงมบทบำทส�ำคญในกำรแปรเปลยน

ควำมรสกนกคดใหกลำยเปนอดมกำรณ หรอเปำหมำยส�ำคญของสงคม

182 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

กำรกอตงองคกรอำสำสมครทำงสงคม ( ivil Society rganizations) เพอ

รณรงคเรองกำรปฏรปกำรบรกำรสำธำรณะ จงเปนกจกรรมทส�ำคญตอกำร

รวมพลงในสงคม

. การสรางผน�า นสงคมไทย

ตำมแนวคดของฟกยำมำ ควำมคดของมนษย คอ ปจจยน�ำ หรอท

เรยกวำ “ตวแปรอสระ” ทเปนตวอธบำยปรำกฏกำรณตำงๆ ในสงคมมนษย

ตงแตสมยเรมแรก มนษยด�ำเนนชวตมำไดดวยควำมนกคดในสมองของเขำ

วำ อะไรคอควำมจรง หรอเปนตนเหตของปรำกฏกำรณทงหลำย ตงแต

ฟำรอง ฟำผำ น�ำทวม น�ำลด ในปจจบน ดวยอทธพลทำงวทยำศำสตร เบอง

หลงปรำกฏกำรณตำงๆ อำจเปนกฎของแรงโนมถวง ผลประโยชนทำง

เศรษฐกจของตนเอง หรอชนชนทำงสงคม ทงน สดแตควำมเชอถอของ

แตละกลมคนในสงคม เดวด ฮม นกปรชญำคนส�ำคญขององกฤษ จงกลำว

สรปไววำ มนษยไมสำมำรถสรปวำอะไรคอ “สาเหต” ของปรำกฏกำรณจำก

กำรพสจนจำกปจจยตวแปรทำงวตถเทำนน จ�ำเปนตองพจำรณำตรรกของ

ควำมคดหรอจนตภำพทมนษยมรวมกน

จนตภำพทมนษยมรวมกน โดยเฉพำะในรปแบบของศำสนำมควำม

ส�ำคญเปนพเศษในกำรบนดำลใหเกดกำรกระท�ำรวมกน และกำรกระท�ำรวม

กนทมำจำกพนฐำนของผลประโยชนสวนตน กไมเพยงพอทจะอธบำย

ปรำกฏกำรณของควำมรวมมอรวมใจ และควำมเสยสละของมวลมนษย

ดงทปรำกฏ แตควำมเชอถอ-ศรทธำทำงศำสนำนนแหละ คอปจจยตว

แปรส�ำคญทท�ำใหเกดควำมเสยสละและกำรกระท�ำทสงสงของมนษยชำต

ดตวอยำงจำกศำสนำอสลำม ทในครสตศตวรรษท 7 ไดหลอมรวมชนชำต

183วชย ตนศร

อำหรบจำกหลำยพนทใหกลำยเปนรำชอำณำจกรอสลำมอนยงใหญ ใน

ตะวนออกกลำง และศำสนำอกนนแหละทเปนสำเหตใหอสลำมและชำว

ครสตในยโรปตองท�ำสงครำมครเสด เพอยดครองดนแดนผนเลกๆ ทเรยกวำ

อสรำเอลในปำเลสไตน

ค�ำกลำวทวำ ควำมคด เปนบดำของกำรกระท�ำ จงเปนค�ำกลำวทได

รบกำรยนยนมำครงแลวครงเลำ และตวอยำงทส�ำคญทฟกยำมำหยบยกขน

มำเพอยนยนแนวคดน กคอ เดนมารก

จดเปลยนส�ำคญในประวตศำสตรของเดนมำรก คอ กำรเปลยน

ศำสนำจำกโรมนแคทอลคดงเดม มำเปน ลเธอรลน ( utherans) หรอโปร

เตสแตนท ตำมค�ำสอนของลเธอร ซงเนนกำรสอสำรกบพระผเปนเจำโดยตรง

ไมตองผำนผอน เชน พระสง รำช หรออำรชบชอป ในชวงตนเกดสงครำม

ระหวำงโรมนแคทอลคและลเธอรลน ใน ค.ศ. 1536 ในเดนมำรก แตเกดขน

ในชวงสนๆ โดยฝำยลเธอรลนเปนฝำยชนะ จงกลำยเปนศำสนำของชำว

เดนมำรกตลอดมำ

ความส�าคญของศาสนานกายลเธอรลน กคอ การจดการศกษา ห

แกชาวนา นชนบท เพอจะไดสามารถอานคมภรศาสนา และภำยใน

2-3 ศตวรรษ หรอ ในศตวรรษท 18 ชำวนำของเดนมำรกกลำยเปนผม

กำรศกษำด รวมตวกนทำงสงคมอยำงมระเบยบ และผลของกำรศกษำทด

ท�ำใหชำวเดนมำรกมฐำนะทำงเศรษฐกจดขน และรวมตวกนทำงกำรเมอง

ไดอยำงมประสทธภำพ ฉะนน เมอเขำสศตวรรษท 19 เมอประเทศตำงๆ ใน

ยโรปตนตวเรองอดมกำรณชำตนยมและเสรนยม โดยผลกระทบจำกกำร

ปฏวตในฝรงเศสปลำยศตวรรษท 18 และสงครำมนโปเลยน เดนมำรกก

เชนกน สถำบนกษตรยไดเปลยนแปลงฐำนะปนระบอบกษตรยภำยใต

184 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

รฐธรรมนญในกลำงศตวรรษท 19 เดนมำรกจงปรบตวเขำสระบอบรฐสภำ

ประชำธปไตย และรฐสวสดกำรไดอยำงคอนขำงรำบรน ทงน เพราะระดบ

การศกษาของชาวนาสวน หญ และเปนการศกษาทยดโยงกบศรทธา,

ความเชอถอของศาสนา

นอกจำกตวอยำงของเดนมำรกแลว ฟกยำมำไดยกตวอยำงมำกมำย

ของอทธพลของศำสนำในกำรเปลยนแปลงทศทำงของประวตศำสตร ท

ส�ำคญคอ ศำสนำโรมนแคทอลคในสมยเรมแรก หลงจำกจกรวรรดโรมน

ลมสลำย และยโรปก�ำลงกลำยเปนรำชอำณำจกรของชนเผำตวตอน (หรอ

เยอรมน) ของพวกแซกซอนและพวกเดน (หรอไวกง) แตชนชำตเหลำน

ภำยหลงไดเปลยนศำสนำมำเปนครสเตยน กไดรบอทธพลทำงควำมคดจำก

ศำสนำโรมนแคทอลค ในเรองกำรสบมรดก ทอนญำตใหสตรสบมรดกได

ยงผลใหระบบครอบครวของชนเผำเรมแตกสลำย กลำยเปนระบบครอบครว

เชงเดยว ยงผลใหเกดควำมเปนปจเจกชนมำกขนในสงคมยโรปตะวนตก

ขณะเดยวกน ศำสนำโรมนแคทอลคยดถอในกฎหมำยของสง สงกวำ

กฎหมำยของพระรำชำ ท�ำใหเกดหลกคดเกยวกบ หลกนตธรรมรฐ หรอ

กษตรยทรงตองอย ตก หมายของพระผเปนเจา กำรเปลยนแปลงทง

2 ประเดนน ท�ำใหยโรปแตกตำงจำกชนชำตอนๆ ในเอเชย

ในท�ำนองเดยวกน อนเดย กบ จน เรมประวตศำสตรมำคลำยๆ กน

แตในชวง 3-4 ศตวรรษกอนครสตศกรำช ลทธพรำหมณซงจดใหเกดชนชน

ทเปลยนแปลงมได โดยมชนชนวรรณะพรำหมณ ถอวำสงกวำวรรณะกษตรย

และวรรณะกษตรยสงกวำวรรณะศทร (เวสยะ) ยงผลใหอนเดยเกดระบบ

นตธรรมรฐ แตสงคมกมปญหำ “Social mobility” และควำมไมเสมอภำค

ของโอกำส ตลอดจนควำมยำกจนของคนสวนใหญดงททรำบ

185วชย ตนศร

ตวอยำงเหลำน นำจะยนยนไดวำศรทธำควำมเชอทำงศำสนำ และ

อนๆ ตลอดจนควำมนกคดของมวลมนษยมอทธพลตอทศทำงกำรพฒนำของ

สงคมกำรเมอง ซงผน�ำกำรปฏรปจะตองค�ำนงถงใหมำก

ดวยควำมเชอและศรทธำในหลกกำรท ความคด เปนบดาของ

การกระท�า ขบวนกำรเปลยนแปลงทำงสงคมจงตองเรมท การสรางชด

ความคด ผำนวทยำกรและสอสำรมวลชน องคกรตำงๆ เพอเขำถงผน�ำใน

ชนบท ชนชนกลำงในเมอง ขำรำชกำร นกกำรเมอง และนกธรกจ โดย

ยทธศำสตรทหลำกหลำย จะขอยกตวอยำงเพยง 2-3 ตวอยำงประกอบ

ค�ำอธบำย

วอยาง รก กคอ ระบบขำรำชกำร ซงเปนตวจกรส�ำคญในกำร

พฒนำบำนเมอง หำกขำรำชกำรมควำมสำมำรถ ซอสตย สจรต แมวำ

นกกำรเมองยงตดหลมอยในวงวนของกำรสรำงเครอขำยหวคะแนน กยงพอ

จะเอำตวรอดไปได ดำนกำรพฒนำและกำรบรกำรสำธำรณะ แตตองจด

ระบบมใหผ บงคบบญชำทำงกำรเมองมบทบำทในกำรโยกยำยแตงตง

ขำรำชกำร นยหนง ระบบขำรำชกำรจะตองตงอยบนพนฐำนของ “ระบบ

คณธรรม” โดยมคณะกรรมการคอยเ าระวงเรองน ประเดนคอ นอกจำก

จดระบบใหมประสทธภำพแลว หลกส�าคญคอ การคดเลอกคนเกง คน

สามารถ และมคณธรรมเขามาสระดบ “ ey o t ” องกฤษใชค�ำวำ

“ mi i t ati e” แยกตำงหำกจำกประเภทงำน เทคนค หลกสตร

กำรผลตขำรำชกำรสำยบรหำร ควรเปนหลกสตรทเนนไปทำงดำนกำรเมอง

กำรบรหำร กฎหมำย ปรชญำ ภำษำ คณตศำสตร (สถต) กำรวำงแผน

จรยธรรม ประวตศำสตร และศำสนำ เปนตน

หำกองกฤษ ใหควำมส�ำคญกบกำรศกษำมำตรฐำนชนเลศระดบ

มหำวทยำลยออกฟอรด เคมบรดจ และลอนดอน (ในสมยกอน) และฝรงเศส

186 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

จดตงสถำบนโดยเฉพำะใหกลมคนทจะเปนหวกะท ทเรยกวำ Polytech-

ni ue หรอ สถำบน a Science Politi ue และญปน คดกรองจำก

มหำวทยำลยโตเกยว ไทยกควรมงมนผลตหวกะท เพอเปนตวปอนใหกบ

ขำรำชกำรสำยบรหำร ทจะตองมจตวญญำณเสยสละ สตปญญำระดบสง

และควำมคดกวำงไกล มหาวทยาลยเกาแกของไทยบางคณะ คงจะตอง

ปรบปรงเปลยนแปลงเพอภาระพเศษดงกลาว

สถำบนฝกหดคร หมำยถงสถำบนระดบอดมศกษำทผลตคร กคงจะ

ตองปรบตวทำงดำนหลกสตร ทจะตองสอนครทวประเทศ หเขา จการเมอง

การบรหาร จรยธรรมการเมอง ปรชญา และการสรางผน�าทางการเมอง

หำกคร-อำจำรยไมมควำมรเรองพนฐำนของแนวคด/หลกกำรทำงกำรเมอง

ครกไมสำมำรถทจะถำยทอดควำมเปนนกประชำธปไตยใหแกอนชนได

คร-อำจำรยจงตองเขำใจ ประวตศาสตรการเมอง และเนนแนวการ ช

หลกธรรมทางศาสนาเพอพฒนาการเมอง

กำรจะรบเยำวชนกลมทเขำมำศกษำวชำครดงกลำว จะตองคดเลอก

เฉพำะหวกะทหรอเยำวชนผมควำมสำมำรถในกำรถำยทอดวชำดงกลำว และ

มจตใจรกทจะพฒนำระบบขำรำชกำรและกจกำรสำธำรณะใหเจรญรงเรอง

หมายเหต ส�ำหรบกลมทจะมำศกษำทำงคร และสำขำอนๆ เพอรบ

รำชกำรในโครงกำรพเศษ ปฏรประบบรำชกำรและปฏรปกำรเมอง ควรจะ

ไดมระบบกำรคดเลอกอยำงเขมงวดเปนพเศษ และควรไดรบ “ทนเลำเรยน

หลวง” เปนสญญำทำงใจระหวำงผให คอ รฐบำล/ประชำชน กบผรบ คอ

นสตนกศกษำ

แผนกำรพฒนำผน�ำในบทน เรมตนดวยผน�ำในระบบรำชกำร และ

ตอมำกพจำรณำคร-อำจำรยทวนหนงจะเปน “ aster-teachers” (ครผน�ำ)

ควรจะไดรบกำรศกษำอบรมตำมแนวหลกสตรดำนทเกยวของกบกำรเมอง

187วชย ตนศร

กำรศกษำ และกำรพฒนำทงสองดำน รวมถงการสรางวฒนธรรมทาง

การเมอง ทบรรดำครบำอำจำรยจะตองเปน “ hange-agents” ในเรองน

และคร-อำจำรยดงกลำว จะตองรวม คร-อาจารยการศกษาผ หญดวย

เพรำะผใหญในหมบำนชนบท (และเมอง) คอตวแปรส�ำคญทจะท�ำใหเกด

กำรเปลยนแปลงทส�ำคญทำงกำรเมอง จำกกำรเมองระบบอปถมภไปส

กำรเมองแบบ “Programmatic ampaign” – กำรรณรงคหำเสยงบน

พนฐำนของนโยบำยพรรคจงเปนภำระหนำทของครทออกสชนบทและ

ชมชน จะตองเขำใจบรบทของกำรเมองไทยอยำงด และศกษำแนวคด

พนฐำนของกำรเมอง กำรปกครอง ซงกระทรวงศกษำธกำรจะตองปรบ

หลกสตรกำรฝกหดครในระดบน โดยเฉพำะสมควรตองหยบประเดนเรอง

วฒนธรรมกำรเมอง-กำรสรำงระบบคณคำ-อดมกำรณ ทำงกำรเมองใหเปน

ศนยกลำงของกำรศกษำอบรม ทงในระดบโรงเรยนและนอกโรงเรยน

ในกระบวนกำรเรยนกำรสอน กำรฝกอบรมดงกลำว ควรจะเพมมต

จำกศำสนำพทธ โดยเฉพำะหลกโยนโสมนสกำร ซงทำนพระคณเจำสมเดจ

พระพทธโ ษำจำรย (ประยทธ ปยตโต) ไดรจนำไวอยำงละเอยดถถวนใน

หนงสอ พทธธรรม ตลอดจน ควรพจำรณำโครงการศกษาแนวปฏบตทด

ในกำรพฒนำและปลกฝงคณธรรม จรยธรรม คำนยม และคณลกษณะท

พงประสงคของบณฑต ซง ดร.จรวฒน วรงกร และ ดร.มำนต บญประเสรฐ

น�ำเสนอ ส�ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ กระทรวงศกษำธกำร ซง

เปนแผนกำรเรยนกำรสอน กำรปลกฝงคณธรรม 12 ประกำร ซง ฯพณฯ

นำยกรฐมนตร ไดประกำศใหเปนหลกกำรพฒนำกำรศกษำ-วฒนธรรม

คำนยมของชำวไทยตงแตเรมตนกำรปฏวต เมอป พ.ศ. 2557

โครงการศกษาแนวปฏบตทด ดงกลำวน ไดผำนกำรพจำรณำจำก

คณำจำรยคณะศกษำศำสตรหลำยแหง และหำกไดรบควำมเหนชอบจำก

188 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

คณะกรรมกำรกำรอดมศกษำ โดยน�ำเขำสภำคปฏบต นำจะสงผลดตอกำร

พฒนำควำมเปนพลเมองตำมควำมตงใจของคณะรกษำควำมสงบแหงชำต

(คสช.)

โดยสรป แนวทำงปฏรปสงคมกำรเมอง โดยกำรจดกำรศกษำ/อบรม

เปนพเศษใหแกกลมเปำหมำยดงทกลำวมำน ควรเนน ey co ce t ของ

ระบบกำรเมองกำรปกครอง ประชาธปไตยสายกลาง (ทนำจะเรยกวำ

ธรรมำธปไตย) เปนประชำธปไตยทยดหลก นตธรรมรฐ ( ule of aw) และ

ประกอบดวย ระบบการบรหารภาครฐ ทเขมแขง เทยงตรง ปราศจากการ

ทจรตคอรรปชน

189วชย ตนศร

บทท 15

การปฏรปการศกษา การปฏรปคน

ควบคกบกำรสรำงผน�ำหรอผทจะน�ำแนวคด แนวปฏบตตำมครรลอง

ของปญญำและคณธรรมแลว กคอ กำรปฏรปกำรศกษำ ซงจะตองเนนกำร

ปฏรปคนเปนส�ำคญ ในอดตทผำนมำ รฐบำลกไดปฏรปกำรศกษำอยำงนอย

2 ครง ครงแรก ในชวงรฐบำลทำนสญญำ ธรรมศกด และตอเนองจนกระทง

ประกำศแผนกำรศกษำใหม พ.ศ. 2520 ชวงทสอง คอกำรปฏรป เมอ พ.ศ.

2542 สมยรฐบำล ฯพณฯ ชวน หลกภย

การปฏรปครงแรก นบวำเปนกำรเปลยนแปลงแนวคดทเรยกวำ

“ a a igm” ครงส�ำคญ ตำมกระแสของแนวคดเยำวชนรนใหม ทโจมต

ระบบกำรศกษำดงเดมวำลำหลง เปนระบบทมงสอนหนงสอ แตไมสอน

ทกษะชวตและกำรแกไขปญหำของชวตในรปธรรม ไดปรบระบบกำรเรยน

กำรสอนเปนระบบ 6 – 3 – 3 หมำยควำมวำ 6 ปกำรศกษำระดบประถม

ภาคบงคบ บวกกบมธยมศกษาตอนตน 3 ป มธยมศกษาตอนปลาย 3 ป

(ซงยงไมบงคบ) รวม 12 ป เพอเรงใหประชำกรสวนใหญเกอบ 100

เปอรเซนต ไดเรยนภำคบงคบถง 6 ป

และเพอตอบสนองตอกระแสควำมคดเรองปรชญำกำรเรยนกำร

สอนทตอบสนองปญหำชวต ทกษะชวต ( ife s ills) ไดปรบแนวคด

(แนวจด) กำรเรยนกำรสอนทใหควำมส�ำคญตอกำรแกปญหำชวต และ

190 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

วชำชพตำงๆ ซงจะเปนองคประกอบส�ำคญของวชำเลอกในระดบมธยมศกษำ

ตอนปลำย ทงน เพอปรบกำรศกษำระดบน หมลกษณะทงจบ นตนเองและ

บางสวน เพอไปตอเนอง นระดบทสงขน เชน ระดบอำชวศกษำและ

อดมศกษำ กำรสอนวชำชพ เปนสวนหนงของหลกสตรมธยม ซงดงเดมสอน

แตเพยงวชำ “สำมญ” เปนควำมคดทกำวหนำ และจะชวยสรำงทศนคตให

เยำวชนไมตอตำนหรอรงเกยจวชำชพวำต�ำตอยกวำวชำสำมญ เปนการ

ปรบทศนคตของเยาวชนตงแตเบองตน แตเสยดำยทแนวคดนไมไดรบกำร

ตอกย�ำ หรอสงเสรมในสมยตอมำ

ส�ำหรบการปฏรปครงท 2 พ.ศ. 2542 คงยงอยในควำมทรงจ�ำ

ปจจบนประกอบดวยหลำยมต ตงแตกำรปรบระบบกำรศกษำภำคบงคบถง

9 ป (ประถมศกษำ 6 ป มธยมศกษำตอนตน 3 ป) ซงเปน การศกษา ร

และยงใหเรยนฟรถงระดบมธยมศกษำตอนปลำย อก 3 ป ซงรวมแลวกำร

ศกษำจะฟรถง 12 ป (แตบงคบเพยง 9 ป) เพอยดหยนตำมสถำนภำพกำร

เงนของผปกครอง แตเปาหมายของรฐบาล คอมง หประชากรสวน หญ

ไดรบการศกษาพนฐาน 12 ป เปนกำรเรงมตกำรพฒนำทำงสงคม –

กำรเมอง เพอเปนฐำนของกำรขยำยฐำนทำงเศรษฐกจใหประเทศไทยไดขยบ

ฐำนะสงขนไปอก 1 ระดบ

ทส�ำคญควบคกบกำรปรบระบบกำรศกษำแลว คอกำรจดระบบกำร

บรหำรกำรศกษำใหมโดยรวมทบวงกำรอดมศกษำกบกระทรวงศกษำธกำร

เปนกระทรวงเดยวกน และขณะเดยวกน กกระจำยอ�ำนำจกำรบรหำรกำร

ศกษำระดบพนฐำน (ประถม-มธยมศกษำ) ไปยงเขตพนททวประเทศ

นอกจำกกำรปรบระบบและกำรขยำยปรมำณอยำงมหำศำลแลว กำรปฏรป

ครงนม งพฒนำคณภำพเปนเรองส�ำคญ โดยพงเปำไปทกำรพฒนาคร

เรยกกนวำ “การปฏรปคร” ซงมหลำยมต ตลอดจนกำรประกนคณภำพ

191วชย ตนศร

ซงภำยหลงกลำยเปนปญหำระหวำงผควบคมระดบกระทรวงกบผปฏบต

ระดบโรงเรยน และกำรก�ำหนดหลกสตรกำรเรยนกำรสอน ตลอดจน

กระบวนกำรทเนน “Active learning” และบรณำกำรกำรเรยนกำรสอน

รวมทงการศกษานอกระบบ หรอ การศกษาตลอดชวต นบวำเปนกำรปฏรป

ทคอนขำงกวำงขวำงและลกซง

อยำงไรกตำม แมวำจะไดปฏรปกำรศกษำมำถง 2 ครงแลว แต

ปญหำทำงกำรศกษำ กดจะไมจบ ผำนมำถงยคปจจบน เกดปญหำใหม

และควำมตองกำรใหม ซงจะปฏรปหรอไม กอยทสงคมควรจะไดพจำรณำ

ปญหำใหมเปนปญหำทสวนหนงมำจำกปญหำกำรเมองกำรปกครอง หรอ

ปญหำเกดขนเพรำะเรำชำวไทยอำจคดไมถงวำกระบวนกำรเปลยนแปลงทำง

เศรษฐกจและกำรเมองนน ตองกำรกำรเปลยนแปลงทลกซงและกวำงขวำง

จะด�ำเนนไปตำมปกตคงจะไมบรรลเปำหมำยแนนอน และสถำนกำรณ

ปจจบนทเรยกรองใหมกำรปฏรปทำงกำรศกษำ กคลำยๆ กบสถำนกำรณ

ชวงหลง 14 ตลำคม พ.ศ. 2516 ทเกดวกฤตทำงกำรเมอง ปรมๆ จะกลำย

เปนสถำนกำรณปฏวตแบบฝรงเศส ค.ศ. 1789 แตดวยพระบำรมของ

พระบำทสมเดจพระเจำอยหวภมพลอดลยเดช ททรงปดเปำสถำนกำรณรำย

ใหสงบลง และกำรเมองกเรมเขำสควำมปกตในสมยตอมำ ภำยใตกำรน�ำของ

ฯพณฯ พลเอกเปรม ตณสลำนนท

แตสถำนกำรณชวงเวลำตงแต พ.ศ. 2548 – 2557 เปนชวงวกฤต

ทชำวไทยไมคนเคย มรปแบบทแตกตำงจำกชวง พ.ศ. 2516 – 2519 และ

ยำกทจะหำทำงออก เพรำะเกดควำมชะงกงน (Stalemate) หรออำจจะ

เรยกวำเปน “สงครำมกลำงเมองแบบออนๆ” ซงพรอมจะรนแรงเปน

สงครำมกลำงเมองเตมรปแบบ หำกคณะ คสช. (คณะรกษำควำมสงบแหง

ชำต) ไมเขำมำจดกำร เมอเดอนพฤษภำคม 2557 และ คณะ คสช. ดงกลำว

192 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

กออกแผนแมบทและแผนกำรปฏรปกำรเมอง ครอบคลมเกอบทกมต และ

ไดรำงรฐธรรมนญและกฎหมำยตำงๆ ทคงจะพรอมเพอกำรเลอกตงในป

พ.ศ. 2561 สงคมสวนใหญคงจะเฝำรอดวยควำมฝนวำจะเปนจรงหรอไม

ทรฐธรรมนญใหมจะชวยเยยวยำปญหำเกำทเรอรงมำชวนำตำป อำจตงแต

พ.ศ. 2475 กอำจจะกลำวได ขณะเดยวกน คณะ คสช. กเหนควำมส�ำคญ

ของกำรศกษำทควรปฏรปอยำงยง และควรเปนปจจยหลกปจจยหนงในกำร

แกไขสถำนกำรณทส�ำคญ ฯพณฯ พลเอกประยทธ จนทรโอชำ หวหนำคณะ

คสช. และนำยกรฐมนตร กดจะตระหนกดวำปญหำสวนหนงเกดจำกมนษย

ทบกพรองทำง “วฒนธรรมกำรเมอง” จงไดประกำศคณลกษณะทพง

ประสงคของชำวไทย 12 ประกำร ซงมกำรกลำวถงในหนำจอทวอยบอยๆ

แตไมคอยเหนเกจอำจำรยคนใดชวยอธบำย วเครำะห แตละหวขอใหเขำถง

จตใจของประชำชนดงทควรจะคำดหวง อกทง กำรปฏรปกำรศกษำท

กระทรวงศกษำธกำรกลำวถง กยงไมไดหยบยกคำนยม 12 ประกำรน ให

เปนวำระส�ำคญทจะมวธกำรจดหลกสตรกระบวนกำรเรยนกำรสอนอยำงไร

ใหเกดผลส�ำเรจดงปรำรถนำ

ฉะนน หำกมเปำหมำยจะสรำงระบอบกำรปกครองแบบประชำธปไตย

ใหส�ำเรจในสงคมไทย กจะตองค�ำนงถงขอแนะน�ำจำกนกปรำชญผยงใหญ

จำกอดต คอ อำรสโตเตล ทกลำวไววำ มนษยควรจะตองปรบตว (บคลก

นสย) ใหเขำกบระบบกำรปกครอง หรอไมกตองปรบระบบกำรปกครองให

เขำกบอปนสยของเรำเอง และจำกอดตกำล บรรพบรษของเรำจดระบบกำร

ปกครองตำมลทธธรรมเนยมและอปนสยใจคอของคนไทย บดน เรำเปรยบ

เสมอนไปหยบยมระบบของชำวตะวนตกมำใชเอง กจ�ำตองปรบอปนสยท

ส�ำคญบำงประกำร แตคงมใชทงหมด เพรำะในควำมคดสวนตวของผเขยน

มหลำยสงหลำยอยำงในตวเรำชำวไทยทมคณคำและฝรงไมม เชน หลกธรรม

193วชย ตนศร

ของศำสนำพทธ และวฒนธรรมดงเดมของเรำเรองควำมกตญ กตเวท

ควำมโอบออมอำร และใหอภยเสมอ ฯลฯ ฉะนน สมควรคดเลอกเฉพำะท

จะท�ำใหเรำเขมแขงและมประสทธภำพยงขน ตลอดจนอปนสยบำงประกำร

ทส�ำคญส�ำหรบภำรกจกำรเมองทตองตอสทำงควำมคดในสำธำรณะ

ตำมแนวคดของนกคด นกพฒนำคนทส�ำคญและมชอเสยงขณะน

และทำนนำยกรฐมนตร พลเอกประยทธ จนทรโอชำ ไดยกตวอยำงหนงสอ

ททำนประพนธและแนะน�ำใหคณะรฐมนตรไดอำน ทำนมชอวำ คอว

( ovey) ซงโดงดงมำนำนปดวยหนงสอชอ “ e e a it fo ig ly

ffecti e eo le” – อปนสยเจดประกำรของผมประสทธภำพและ

ประสบผลส�ำเรจ และสถำบนพฒนำทรพยำกรมนษย มกจะใชแนวทำงของ

ทำนในกำรฝกอบรม ค�ำกลำวทผเขยนมกอำงองทำน กคอ “ควำมคดเปน

บดำของกำรกระท�ำ” กำรกระท�ำ (บอยๆ) กอใหเกดอปนสย (Habits) และ

อปนสยกอใหเกดบคลกลกษณะ ( haracter) และบคลกลกษณะ น�ำไปส

ชะตำกรรม (Destiny)

ชะตากรรมของชนชาต จงขนอยกบบคลกลกษณะ ( haracter)

ของชนชำตนน เหมอนดงชะตำกรรมของชำวองกฤษกผกโยงกบบคลกลกษณะ

ของชำวองกฤษ ชะตำกรรมของชำวฝรงเศส กผกโยงกบบคลกลกษณะของ

ชำวฝรงเศส ฯลฯ

ค�ำกลำวของคอว นำจะพสจนไดจำกประวตศำสตรของชนชำตตำงๆ

และเปนกำรอธบำยปรำกฏกำรณในประวตศำสตรทสนและกระทดรดทสด

และในชวตสวนตวของบคคลสำธำรณะ เรำกไดเหนตวอยำงมำกมำยท

นกกำรเมองหรอรฐมนตรในหลำยประเทศ ตองจบชวตลงอยำงไมสวยงำม

เพรำะกำรทจรตคอรรปชน เชน ประธำนำธบดมำรกอส แหงฟลปปนส หรอ

ฮตเลอร จอมเผดจกำรเยอรมน เปนตน

194 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ฉะนน กำรสรำงบคลกลกษณะ หรออปนสย ( haracter) จงมควำม

ส�ำคญทสด ส�ำคญกวำกำรพฒนำดำนอนใด แตการสรางคนโดยสราง

บคลกลกษณะ และอปนสย ใหเปนผเสยลสะ กลำหำญ อดทน และ

คณสมบตอนๆ ดงจะกลำวตอไป ใชเวลำนำนมำก และตองอำศยกระบวนกำร

อบรมบมนสย และกำรศกษำในควำมหมำยทแทจรง ดงทปรำชญขงจอ

กลำวไววำ ปลกตนไมอำจตองใชเวลำเปนสบป แตปลกคนอำจใชเวลำถง

ศตวรรษ เรำควรรวมกนปลกคน แมวำจะใชเวลำเนนนำนเทำไหรกตำม

เมอตกลงกนวำ ภำรกจของสงคมไทยเพอแกไขปญหำทำงกำรเมอง

ในปจจบน คอ กำรปฏรปคน ประเดนส�ำคญทจะตองคดตอไป กคอ “จะ

ปฏรปคน นแงมมไหน นเรองอะไร และคณลกษณะ ดคอสงทจ�าเปน

และพงปรารถนา” ค�ำตอบในเรองน คงประกอบดวย ประสบกำรณในอดต

ทเรำชำวไทยเคยประสบมำรวมกน เรำคงจะเหนดวยรวมกนในหลำยประเดน

แตอำจจะไมครอบคลมทกประเดน ขณะเดยวกน เรำกตองพงหลกวชำทำง

สงคมศำสตรดวย ซงไดมกำรศกษำกนมำกอนหนำน และมขอเสนอทควร

พจำรณำหลำยประกำร

ในเบองตน ควรจะกลำวเปนพนฐำนเพอกำรอภปรำยในรำยละเอยด

ในขนตอไปเสยกอนวำ บคลกลกษณะ หรอคณลกษณะ ทในภำษำองกฤษ

ใชค�ำวำ “c a acte ” นน นำจะประกอบดวย 2 สวน คอ สวนทเปน

บคลกภำพ (personal characteristics) และ “t ait of c a acte ”

เชน ควำมซอสตยสจรต ควำมเสยสละ ฯลฯ ขณะเดยวกนกประกอบดวย

“วฒนธรรม” หรอวถชวต และระบบคณคำ ทก�ำกบพฤตกรรมของผคนใน

สงคม ทงสององคประกอบมพลวตระดบหนง แตกมควำมคงทหรอ

เปลยนแปลงยำกเชนกน เชน ระบบคณคำของชำวฮนดในควำมเชอเรองชน

วรรณะ ทด�ำรงอยเชนนเปนเวลำนบเปนพนป หรอวฒนธรรมของลทธขงจอ

195วชย ตนศร

ทเปนวถชวตของชำวจนมำตงแต 400 – 500 ปกอนครสตศกรำช

จนกระทงบดน และเมอเกดควำมพยำยำมจะเปลยนแปลง ทเรยกวำ

ปฏวตวฒนธรรม ในสมยทำนประธำนเหมำ เจอ ตง กยงท�ำไมส�ำเรจ

อยำงไรกตำม กมควำมเชอและศรทธำในทฤษฎทำงสงคมจตวทยำ

ทพฤตกรรมของมนษยยอมเปลยนได หำกจดสงแวดลอมและระบบกำร

ศกษำอบรมใหถกหลกจตวทยำกำรเรยนร กสำมำรถปรบวฒนธรรมและ

บคลกลกษณะของมนษยได นกสงคมวทยำทมชอเสยง เชน แมคเคลแลนด

( c lellan ) ไดศกษำระบบกำรศกษำฝกอบรมเยำวชนในสงคมตำงๆ

และคนพบวำ วรรณกรรม หรอหนงสอนทำน ทเดกอำนแตเยำววย มอทธพล

ตอกำรสรำงแรงจงใจเพอประสบผลส�ำเรจ (Achievement motives)

ตำมทฤษฎของนกจตวทยำกมกจะกลำวถงพวก “เพยวรตน”

( u ita ) ซงเชอและศรทธำในค�ำสอนของจอหน คำลแวง ( alvin) ใน

เรอง “ he lecte ” (บคคลทพระเจำไดเลอกสรรไวแลว) และบคคลท

พระเจำเลอกสรรมกจะประกอบดวยอปนสยทตระหนถเหนยว หรอมธยสถ

อดออม ขยนขนแขง และกลำเผชญกบควำมเสยง ตลอดจนซอสตยสจรต

และผลลพธของควำมมศรทธำในพระผเปนเจำดงกลำว คอกำรน�ำไปสกำร

เปลยนแปลงทงกำรเมองกำรปกครองขององกฤษ (กำรปฏวตและจดตง

สำธำรณรฐ) และกำรเปลยนแปลงทำงเศรษฐกจ กำรปฏวตอตสำหกรรม

กำรขยำยอำณำนคมกำรคำไปทวโลก

โดยยอ ความศรทธา นศาสนา คอ พลงทท�ำใหเกดกำรเปลยนแปลง

ดงทฟกยำมำ มกอำงคำรล มำรกซ ซงกลำวโจมตศำสนำวำ เปน

“ยำเสพตด” ทมอมเมำมวลชน ฟกยำมำ จงเอนเอยงไปในควำมเชอทวำ

“ควำมคด” เปลยนสงคมได หรอควำมคดคอปจจยหลกของกระบวนกำร

เปลยนแปลง ปลกฝงควำมคดอะไรลงไปในทำรกทแบเบำะทำนกจะได

196 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ผใหญทมอปนสยเชนนน

กำรสรำงสงคมประชำธปไตย จงตองเรมสรำงตงแตแบเบำะ แต

ประเดนคอ บคลกลกษณะอยำงไร จงจะน�ำไปสควำมเปนประชำธปไตย?

ทำนศำสตรำจำรยฮำโรลด ลำสเวล (Harol asswell) กลำวไว

เปนเชงทำทำยวำ “มหรอบคคลทมควำมเปนประชำธปไตย?” ทำนเหนแต

นกเผดจกำรทงนน ทกคนเมอไดอ�ำนำจแลวมกลมหลงในอ�ำนำจ ดงสภำษต

เกำแกของชำวองกฤษทำงภำคเหนอ (ยอรคเชยร) ทกลำวเปนค�ำกลอนอยำง

ไพเรำะไววำ

(Samuel Butler)

อำจแปลวำ อานา า คนมนเมา

ครสม สกลนอายเ า

ยอมลม ลงและ ยง ยอง (ผเขยน)

เมออ�ำนำจท�ำใหคนลมหลง เผดจกำรจงเกดขนไดงำยและแทบจะ

ไมมยกเวน จงตองสรำงกลไกทำงกฎหมำยและรฐธรรมนญ ทจะสกดกนมให

เกดเผดจกำรขนทำงกำรเมอง ขณะเดยวกนกตองจดกำรศกษำ เพอให

เยำวชนรจกแบงปนการ ชอ�านาจ จดระบบใหเยำวชนไดรจกโตแยงกน

อยางมเหตผล และยอมรบความคดเหน งกนและกน ก หเยาวชน

ผลดเปลยนกนมอ�านาจหนาท นสถานศกษา ฯลฯ

ในสถำนศกษำ ในฝรงเศส ผลกำรวจยของคณะมนษยวทยำ ได

197วชย ตนศร

รำยงำนวำ จะมระบบกำรเรยนกำรสอนทสงเสรมใหนกเรยนไดแสดงควำม

คดเหนในเรองตำงๆ และสงเสรมใหเพอนนกเรยนไดวพำกษวจำรณ ซงกำร

ปฏสมพนธดงกลำว ชวยฝกใหเยำวชนมควำมอดทน และมขนตธรรมตอ

ความคดเหนทแตกตางและขดแยงกบตนเอง

โดยสรป กจกรรมในหองเรยนและในสถำนศกษำ ควรจะตองเปน

กจกรรมจ�ำลองสถำนกำรณจรงในอนำคตของเยำวชนทจะตองมชวตอยใน

สงคมประชำธปไตย ททกคนมควำมเสมอภำค มศกดศรเทำเทยมกน ฝกให

เยำวชนไมเสพตดอ�ำนำจ ฝกใหเยำวชนมเหตผล นการโตแยง ก หเยาวชน

คนเคยกบความหลากหลายของความคดเหน

โรงเรยนพบลคสกล ในองกฤษ (public school) ซงมอตน ( ton)

และแฮรโรว (Harrow) เปนระดบหวแถวของ “ผด” องกฤษ แตกจะมอก

หลำยแหงทเปนโรงเรยนประจ�ำทสอนตำมปรชญำเดยวกน คอ กความเปน

“สภาพบรษ” อบรมบมเพำะระบบคณคำ และควำมนกคด ตลอดจนสต

ปญญำตำมปรชญำมนษยธรรมนยม (Humanism) โดยในอดต จะตองเรยน

วชำคลำสสค (ภำษำลำตน กรก) และคณตศำสตร ขณะเดยวกนกเนนกำร

ก ำ เพอสรำงจตวญญำณของควำมเสยลสะ อดทน และกำรเปนผน�ำ

โรงเรยนพบลคสกลเหลำน ทในอดตผลตผน�ำทำงกำรเมอง กำรทหำร และ

ธรกจ ไดมสวนรวมในกำรสรำงจกรวรรดองกฤษทไดรบกำรเรยกขำนวำ

“พระอำทตยไมอสดง” ขณะทในต�ำนำนประวตศำสตร ทำนดยคแหง

เวลลงตน ผพชตนโปเลยนทสมรภมวอรเตอรร ถงกบกลำวสดดชยชนะ

ดงกลำววำ “เปนชยชนะทเกดจำกควำมกลำหำญและวนยทไดรบกำรฝกฝน

ในสนำมฟตบอล อตนและแฮรโรว”

โดยสรป กลำวในภำพรวมในวยเดก สมควรฝกอบรมบมนสยใหเดก

ไดรจกแบงปน ชวยเหลอเกอกลซงกนและกน ฝกใหเดกรจกเลนเปนทม

198 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

เคำรพกตกำ ฝกใหมระเบยบ รกควำมสะอำด ตรงตอเวลำ และทส�ำคญควร

สงเสรมใหเดกไดอำนนทำนสอนใจ เชน อสป และอนๆ ทจะมสวนสรำง

จนตนำกำรและควำมใฝฝน

เมอเตบโต เขำสวยทจะเรมเขำสวยรน เปนวยทควรสรำงคำนยม

และอดมกำรณเรองควำมเปนไทย (หรอคณลกษณะนสยของควำมเปนชำต

ไทย –National i entity) และหลกธรรมทำงศำสนำ รวมทงตอกย�ำระบบ

คณคำและหลกธรรมทเคยไดรบจำกวยเดก

เมอเขำสระดบมธยมศกษำตอนตน และตอไปถงมธยมศกษำตอน

ปลำย นำจะเปนหวงเวลำทสมควรไดเรยนเรองหนำทพลเมอง ระบบกำรเมอง

กำรปกครองระดบงำย โดยอำจจะใชวธกำรของเบอรนำรด ครค (Bernar

ric ) ผเชยวชำญดำนนโยบำยกำรสอนควำมเปนพลเมองขององกฤษ ผ

เสนอแนวทำงของ “Political literacy” (กำรอำนออกเขยนไดทำงกำรเมอง)

ซงประกอบดวยควำมคดรวบยอดพนฐำน 12 ประกำร ตำมไดอำแกรม:

ควำมคดรวบยอดพนฐำนของระบบกำรเมอง

ไดอำแกรม : ความคดรวบยอดพนฐานของระบบการเมอง

รฐบาล

อ�ำนำจ

(Power)

พลงอ�ำนำจ

( orce)

อ�ำนำจหนำท

(Authority)

ระเบยบ

( r er)

ความสมพนธ (Relatio i )

กฎหมำย ควำมยตธรรม กำรเปนตวแทน กำรกดดน

พลเมอง

สทธทำงธรรมชำต ปจเจกชน เสรภำพ สวสดกำร

199วชย ตนศร

ควำมคดรวบยอด 12 หวขอน แบงเปน 4 หวขอทเกยวของกบ

รฐบำล และ 4 หวขอทเกยวของกบพลเมอง และ 4 หวขอทเปนควำมสมพนธ

ระหวำงรฐบำลกบพลเมอง นบวำครอบคลมระบบกำรเมองไดดพอสมควร

ส�ำหรบกำรเรมตน ในอนำคตกอำจจะเพมมตชมชน สอสำรมวลชน ฯลฯ

ตำมควำมคดของ เบอรนำรด ครค (Bernar ric ) ควรสอน

แนวคด/หลกคดเหลำน ตำมสถำนกำรณและควำมสนใจของนกเรยน และ

ควรเรมตำมวธกำรหรอกระบวนกำร – in uiry process – กำรตงค�ำถำม

กำรซกถำม กำรโตตอบ ปฏสมพนธระหวำงนกเรยน โดยคณครชวยท�ำหนำท

“ acilitator” (ผชกน�ำ-อ�ำนวยกำรกระชบประเดน) พยำยำมเรมจำก

ควำมคดรวบยอดทใกลตวนกเรยน เชน สทธเสรภาพ ระดบทยำกขน คอ

แถวบน เรอง อ�านาจ สวนแถวกลำงนน ยำกสด จำกควำมคดรวมยอด

(Buil ing blocs) เหลำนแลว กงำยขนทจะน�ำไปสระบบกำรเมองกำร

ปกครอง ทงรปแบบกษตรยนยม ทควรตองสอนเพรำะประวตศำสตรม

ตวอยำงทวไป แลวจงมำจบทระบบการเมองการปกครองโดยความ

เหนชอบของประชาชน ขณะเดยวกน กจะตองกลำวถงระบบการเมอง

การปกครองภาย ตก หมาย ( ule of aw) เพรำะนคอหลกทจะตอง

ใหนกเรยนเขำใจใหถองแท ตลอดจนระบอบประชาธปไตย งมพระมหา-

กษตรยทรงเปนประมข ซงบทบำทของพระมหำกษตรยในระบอบนคอ

อยำงไร?

อำจำรยบำงทำนอำจจะเหนวำยำกทจะสอนเรองระบอบประชำธปไตย

ทมพระมหำกษตรยทรงเปนประมข แตจะไมยำกหำกเรำคดอยำงเสร คด

อยำงไทย ไมตดยดฝรง ระบบของเรำกควรมอตลกษณของเรำ เรำเปน

เมองพทธ ประชาธปไตยของเรากควรมลกษณะของธรรมาธปไตย ตำม

แนวทำงของสมเดจพระพทธโ ษำจำรย (ประยทธ ประยตโต) ประชำธปไตย

200 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ของไทย กควรอยในบรบทของวฒนธรรมดงเดมของเรำ ซงมพระมหำกษตรย

ทรงเปนมงขวญทำงจตใจ ทรงบ�ำเพญกศล แผพระบำรม ท�ำนบ�ำรงไพรฟำ

ประชำชมขำดสำย ทรงผกโยงสำยใยของควำมสมพนธของชำตไทย

ทงชำวพทธ มสลม ฮนด และครสเตยน ใหเปนหนงเดยว คอความเปนไทย

บทบำทของพระมหำกษตรย คอ บทบาททรกษาความเปนปกแผนของ

แผนดนไทย ควำมแตกแยกทำงกำรเมองซงมกเกดขนอยเสมอ กจะเบำบำง

ลงไป เพรำะบทบำทและพระบำรมของพระมหำกษตรยไทย กำรศกษำ

บทบำทหนำทพลเมองของไทย จงตองย�ำใหเหนควำมเปนเอกลกษณของ

ชนชำตไทยทงในดำนระบบกำรเมอง-กำรปกครอง และอนๆ

ควบคกบวชำหนำทพลเมอง หรออำจเรยกเสยใหมวำ “ความเปน

พลเมอง นระบอบประชาธปไตย” ( itizenship in hai Democracy)

กคอวชาประวตศาสตร เพอใหเยำวชนไดเขำใจประวตศำสตรของชนชำต

ตนเอง เอกลกษณ ขอด-ขอดอย ผลส�ำเรจและควำมลมเหลว ควรเนน

วรบรษและวรกรรมของบรรพบรษของเรำ ทงพระมหำกษตรยและขนนำง

ตลอดจนชนชนลำง เชน วรกรรมศกบำงระจน เปนตน ในระดบมธยม

ศกษำตอนปลำย ทส�ำคญทสดจะตองเรยนรประวตศำสตรชวงนใหดทสด

ตงแตรชสมยพระบำทสมเดจพระพทธยอดฟำจ ำโลก จนกระทงถงพระบำท

สมเดจพระปกเกลำเจำอยหว แตทตองเนนเปนพเศษ คอ พระบำทสมเดจ

พระปยมหำรำช (รชกำลท 5) ททรงปฏรปกำรเมองกำรปกครองอยำง

ขนำนใหญ เปนภำรกจทใหญหลวง และผศกษำเรองกำรเมองกำรปกครอง

จะตองเรยนรเรองรำวสมยนใหละเอยดลกซง ทงในระดบมธยมศกษำตอน

ปลำย และในระดบอดมศกษำปท 1

ส�ำหรบระดบอดมศกษา กำรพฒนำวฒนธรรมกำรเมอง ยงคง

ตอเนองมำจำกระดบมธยมศกษำตอนปลำย จะตองเนนย�ำถงกำรจดกจกรรม

201วชย ตนศร

ของนกเรยนและนกศกษำ เปนสวนหนงของกำรสรำงทศนคตและพฤตกรรม

ในอนำคต โดยจดใหนกศกษำปกครองตนเอง ใหมทงระดบสมำคมของ

นกศกษำทงมหำวทยำลย และสมำคมของแตละคณะ ตลอดจนชมรมตำงๆ

เปนกลมขนำดเลก เชน ชมรมอนรกษปำไม ชมรมคนรกหนงสอ ชมรมศำสนำ

ในวนอำทตย เปนตน กจกรรมเหลำนเปนกำรสอนคนใหอยรวมกน มขนต

และสรำงผน�ำ

สวนกำรเรยนกำรสอน กควรทจะตองใหนกศกษำปท 1 หรอปท 2

ไดเรยนการเมองเบองตน การเมองเปรยบเทยบ ( omparative Politics)

อยางงาย และแนวคดทางการเมองอยางงาย เปนตน ตลอดจนบทบาท

ของพลเมอง ความส�าคญของการเลอกตง และระบบพรรคการเมองทด

ควรจะมลกษณะเชนไร กระบวนกำรสอน ควรเดนตำมวธกำรใหนกศกษำ

ไดอำนหนงสอตำมทอำจำรยจะก�ำหนดใหเลอก และน�ำประเดนมำอภปรำย

ในหองเรยน โดยอำจำรยจะชวยชแนะ ควรตงค�ำถำมใหนกศกษำไดศกษำ

วเครำะหวำจะแกไขปญหำทำงกำรเมอง เศรษฐกจ สงคม ไดอยำงไร

เปำหมำยของกระบวนกำรเรยนกำรสอน คอ ฝกใหนกศกษำรจก

วเครำะหวำอะไรเปนเหตเปนผลซงกนและกน อะไรคอกำรโ ษณำชวนเชอ

อะไรคอควำมจรงเพยงครงเดยว โดยพจำรณำจำกบทควำมและกำรน�ำเสนอ

ของสอ รวมทงเทคนคกำรพำดหวขำวเพอใหเกดควำมเขำใจผดหรอไขวเขว

กจกรรมของนกศกษำดงกลำว ควรมกำรสงขอมลวเครำะหยอนกลบไปทสอ

(เลอกขำง – หรอสอทฉอฉล – orrupte e ia)

โดยหลกกำร สอควรท�ำหนำทใหควำมกระจำงแกสำธำรณชนใน

ประเดนทส�ำคญตอกำรพฒนำประเทศชำตและกำรเมอง เศรษฐกจ แตสอ

บำงส�ำนก หรอเฉพำะบำงคน กอำจจะมปญหำเชนเดยวกบนกกำรเมอง

นกธรกจ และขำรำชกำรบำงคน ทเหนแกประโยชนตนเองจนลมผลประโยชน

202 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

สวนรวมของประเทศชำต ฉะนน จงจ�ำเปนตองเตอนสตนกเรยน นกศกษำ

ดวยเชนกนวำ ในสงคมวตถนยมเชนน ควำมโลภมกจะครอบง�ำผคนในแทบ

ทกประเทศทดอยพฒนำหรอก�ำลงพฒนำ

ดวยเหตน ทพลงศำสนำจะตองเขำมำชวยสถำบนกำรศกษำ ดวย

กำรเปดพนทใหเยำวชนวยรนไดสมผสกบพธกรรมและค�ำสอนทำงธรรมะ

และศำสนำในวนหยด เชน เปดโรงเรยนสอนธรรมะและกำรเมอง ธรรมะ

และกำรพฒนำเศรษฐกจ ฯลฯ โดยหลกสตรดงกลำว ควรไดรบกำรรบรอง

มำตรฐำน และคดค�ำนวนเปนคำหนวยกตส�ำหรบเทยบโอนในระดบตำงๆ ใน

ระดบอดมศกษำ โรงเรยนทสอนศำสนำในวนเสำร-อำทตย แทจรงมใชเรอง

เพอฝน แตไดเกดขนแลวในบำงประเทศทนบถอศำสนำพทธ เชน ศรลงกำ

และระบบกำรบรหำรจดกำรโรงเรยนสอนศำสนำดงกลำว ไดมบนทกไวใน

หนงสอเผยแพรของศนยคณธรรม (กระทรวงวฒนธรรม)

กระบวนกำรจดกำรเรยนกำรสอน และกำรบมเพำะใหเกดวฒนธรรม

พลเมอง ทสอดคลองกบวถชวตประชำธปไตย โดยมธรรมะเปนตวน�ำ อำจ

จะดเหมอนควำมฝน แตควำมฝนบำงครงกอำจจะกลำยเปนควำมจรง

หำกผบรหำรระดบสงของกระทรวง และของประเทศ มศรทธำเชอมนใน

พลงของกำรศกษำอบรม ซงบำงครงกจะตองเลยนแบบทำงศำสนำ และ

ขบวนกำรปฏวต ตำมธรรมชำตของมนษยทยอมมพลงมหำศำลหำกไดรบ

แรงบนดำลใจ กำรสรำงแรงบนดำลใจจงเปนอำวธลบของขบวนกำรทงหลำย

แตแรงบนดำลใจจะเกดขนไดอยำงไร บอยครงกเปนเรองเฉพำะบคคล

เฉพำะสถำนกำรณ แตกลำวโดยทวไป ศลปะ ดนตร ชวประวตผกลำ และ

นวนยำยทดทงหลำย นำจะเปนเครองมอส�ำคญทขำดเสยมได กระทรวง

ศกษำธกำรในอดตไดเคยมโครงกำรผลตหนงสออำนประกอบ ในชวงหลง

พ.ศ. 2521 (กำรปฏรปครงแรก) และในโครงกำรน กมขอเสนอใหผลตหนงสอ

203วชย ตนศร

ชวประวตของบคคลส�ำคญใหนกเรยนระดบมธยมศกษำตอนตน-คำบเกยว

ตอนปลำย ไดเลอกอำน ผเขยนกไดรบกำรเชอเชญใหเขยนบำงเลม ซงกได

ตอบสนอง โดยแปลและเกบควำมจำกตนฉบบภำษำองกฤษ เปนชวประวต

ของ เ อร วนสตน เชอรชล อดตนำยกรฐมนตรประเทศองกฤษ ผพชต

สงครำมโลกครงท 2 และอกทำนหนง คอ นายพลยอรจ วอรชงตน ผก

อสรภำพจำกองกฤษ และเปนประธำนำธบดคนแรกของสหรฐอเมรกำ

แตภำยหลงทไดสงตนฉบบใหกรมวชำกำร และกรมฯ กไดจดพมพเพอ

จ�ำหนำยจำยแจกไปยงโรงเรยนมธยมศกษำแลว ผเขยนกไมไดตดตำม ถอวำ

เปนควำมผดของผเขยนเอง จงไมทรำบวำโครงกำรผลตหนงสอเพอให

นกเรยนอำนเพมเตม ประสบผลส�ำเรจหรอไมแตอยำงใด ขณะทในบนปลำย

ชวตรำชกำรทสภำกำรศกษำของผ เขยน ส�ำนกพมพเอกชนส�ำนกหนง

ไดขออนญำตน�ำเอำชวประวตของผเขยนไปตพมพ เพอเปนหนงสออำน

ประกอบระดบมธยมศกษำ โดยมอกหลำยทำนในบญชดงกลำว ซงลวนแลว

แตเปนผมชอเสยงและเกยรตยศทสงสง เชน คณอำนนท ปนยำรชน อดต

นำยกรฐมนตร พลเอกเปรม ตณสลำนนท อดตนำยกรฐมนตรและรฐบรษ

ผเขยนกไมไดตดตำมผลงำนวำประสบผลส�ำเรจในแงทสถำนศกษำไดใช

หนงสอเหลำนเปนหนงสออำนนอกเวลำหรอไม อำจะเรยกวำเปนควำม

บกพรองของผเขยนเอง แตโดยสวนตว ผเขยนมกไดรบแรงบนดำลใจจำก

กำรอำนนวนยำยและชวประวตของบคคลส�ำคญเสมอ โดยเฉพำะนวนยำย

ทเขยนโดยนกประพนธฝรง มกมพนฐำนใกลเคยงกบสถำนกำรณจรง เพรำะ

นกประพนธคนควำขอมลประวตศำสตรมำอยำงด เชน เรอง โชกน, โนเบล

เ าส ทเจมส คลำเวลส ( ames lavell) เปนผประพนธ หรอเรอง

e i t a i Rome (หมำยถง จเลยส ซซำร) ทคอลลน แมคคลำฟ

( olleen c ullough) เปนผประพนธเกยวกบกำรเมองในสำธำรณรฐโรม

204 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

หรอถำเปนนวนยำยไทย ซงอำนนอยมำก ยกเวนนวนยำยสมยแรกๆ เชน

เมองนมตร โดย ม.ร.ว.นมตรมงคล นวรตน และละครแหงชวต โดย

ม.จ.อำกำศด�ำเกง ระพพฒน นวนยำยทองประวตศำสตรและอดมกำรณ

ทำงกำรเมองเหลำน ทเปนแรงดลใจใหผเขยนยนหยดอยบนเสนทำงกำร

ท�ำงำนเพอสำธำรณะไดโดยตลอดรอดฝง จงคดวำนำจะเปนอปนสยท

คร-อำจำรยจะตองชวยกนฟมฟกใหเปนอปนสยของเยำวชนชำวไทยใน

สงคมธรรมำธปไตย

โดยสรป กำรพฒนำคณธรรม จรยธรรม และกำรสรำงคณลกษณะ

( haracter) ของเยำวชน นำจะมควำมส�ำคญอนดบหนง ในสงคมไทยในยค

น หำกใหควำมส�ำคญเรองน เชอวำอปนสยทด และจตใจทดงำมจะน�ำไปส

ผลกำรเรยนทด นนคอสจธรรมในทกยคทกสมย ฉะนน มตกำรพฒนำจงตอง

เรมทจตใจเปนอนดบแรก ขณะเดยวกน กำรเขำสปญญำของจตกตองอำศย

กำรพฒนำทำงเหตผลและปญญำควบค กนไปดวย จตและสมองจะม

ปฏสมพนธกนเสมอ ระบบกำรเรยนกำรสอนจงตองใหควำมส�ำคญแกบทบำท

ของครผ ใกลชดเดก กำรประเมนของครควรมควำมส�ำคญทระบบกำร

ประเมนผลระดบชำตจะตองน�ำมำเปนสวนหนงของกำรสรปภำพรวม ควร

ระลกไวเสมอวำ เปำหมำยบนปลำยของกำรศกษำ คอกำรชวยฝกฝนใหเดก

ไดสำมำรถคดเปนแบบผใหญทมเหตผลและวฒนธรรม นยหนง ปลดปลอย

ใหเขำเปนอสระจำกสญชาตญาณดบ เปนอสระจำกควำมเขลำทไมรวำอะไร

ด อะไรชว อะไรเปนเหต-เปนผล ซงกนและกน วธกำรสอนทพระคณเจำ

สมเดจพระพทธโ ษำจำรย (ประยทธ ประยตโต) ไดกลำวถง คอ โยนโส

มนสกำร ซงประกอบดวย 10 วธกำรของกำรใหเหตผล ถอวำเปนกระบวน

กำรเรยนกำรสอนทสมบรณแบบทสด ซงไมปรำกฏในต�ำรำหรอวฒนธรรม

ของฝรง จงนำจะใหควำมสนใจและน�ำมำประยกตใชในสถำนศกษำไทย

205วชย ตนศร

แผนกำรปฏรปวฒนธรรมกำรเมองตำมทไดเสนอมำโดยสงเขปน

เปนขอเสนอจำกนกวชำกำรคนหนง เพอใหนกกำรศกษำไทยและผบรหำร

ทำงกำรศกษำไดพจำรณำ กำรปฏรปดำนอนๆ ทำงกำรศกษำ หำกจะด�ำเนน

กำรกสมควรพจำรณำตำมเหต แตทจะละเวนไมกระท�ำในโอกำสทรฐบำล

ของคณะ คสช. ไดมบทบำทส�ำคญในชวงเวลำน และมแผนกำรปฏรป

11 ประกำร แตขำดกำรปฏรปกำรเรยนกำรสอนเรองวฒนธรรมกำรเมอง

คงจะเปนกำรเสยโอกำสทส�ำคญและจะไมหวนกลบมำอก และชะตำกรรม

ของชนชำตไทยกคงไมหลดพนจำกวงวนของวงจรอบำทว ทเกดขนซ�ำซำก

จนนำเบอหนำย

การพฒนาคน การสรางผน�า และการขจดการทจรตคอรรปชน

รวมทงกำรพฒนำชมชนใหพงตนเองและ “ปกครองตนเอง” ไดระดบหนง

ซงยงมไดกลำวถงในหนงสอน จงนำจะเปนปจจย 4 ทจะวำงพนฐำนไปสกำร

พฒนำกำรเมองทยงยน

206 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

207วชย ตนศร

ปจฉมพจน

ในทสดกมำถงเปำหมำยปลำยทำง และหวงวำระหวำงทำงจะไดให

ควำมกระจำงในหลำยประเดน

ร เ น รก ทนำสนใจ และไมเคยไดยนไดฟงมำกอน กคอ ขอเสนอ

ของฟกยำมำ ทเสนอแนวคดกำรพฒนำกำรเมองบนพนฐำนของสำมประสำน

คอ ประสำนระหวำง ระบบรฐทเขมแขง มประสทธภาพ ยดหลกนตธรรม

รฐ (Rule of Law) และมความเปนประชาธปไตย มระบบรฐสภำและกำร

เลอกตง ตำมสภำษตจนทวำ กำรนงอยบนเกำอ 3 ขำ ยอมมนคงกวำนงบน

เกำอ 2 ขำ ฉะนนกำรพฒนำสถำบนกำรเมอง-กำรปกครอง ประกอบดวย 3

มตดงกลำว จงนำจะเปนเปำหมำยปลำยทำงของววฒนำกำรทำงกำรเมอง

ของสงคมในสมยปจจบน

ร เ นท อง ฟกยำมำ ไดเสนอเปรยบเทยบววฒนำกำรของ

ระบอบประชำธปไตยของยโรปตะวนตก-ตะวนออก และทวโลก แตทนำ

สนใจและควรใสใจเปนพเศษส�ำหรบเรำชำวเอเชย กคอ ประเทศ เชน องกฤษ

ฝรงเศส สหรฐอเมรกำ เยอรมน และอกหลำยประเทศในยโรป และเอเชย

เชน จน ญปน และอนเดย

ทนำสนใจ คอ องก ษ ซง ถอวาเปนประเทศแรกทมระบอบรฐสภา

ซงจะววฒนำกำรไปสประชำธปไตยในตนครสตศตวรรษท 20 นน ไดพฒนำ

ระบบนตธรรมรฐ ( ule of aw) เปนอนดบแรก และระบอบรฐสภา

เปนอนดบรองลงมา สวนระบบรฐ/หรอกำรบรหำรงำนภำครฐ ไดพฒนำ

208 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ภำยหลงในชวงสดทำยของศตวรรษท 19 นเอง

ส�ำหรบฝรงเศส เชนเดยวกบองกฤษทพฒนำ ระบบนตธรรมรฐ กอน

อนโดยกระบวนกำรของศำสนำครสต ซงเขำครอบง�ำพนทในยโรปทเคยอย

ใตกำรปกครองของจกรวรรดโรมนมำกอน เชน กอล (Gaul) ซงคอฝรงเศส

ฉะนน เมอพวกแฟรงค ซงรกรำนกอล และตงอำณำจกรแฟรงค กรบอทธพล

ของศำสนำครสต ซงมศนยกลำงอยทส�ำนกวำตกน ณ กรงโรม และรบหลก

กำรทวำ กษตรยจะตองอยภำยใตกฎหมำยของพระผเปนเจำ

ในสมยตอมำในรำชวงศบรบอง กษตรยฝรงเศสทรงพยำยำมจะ

สรำงรฐใหเขมแขง โดยรวมศนยอ�ำนำจไวทกษตรย และสงเสรมใหนกปรชญำ

เสนอทฤษฎเรองอ�ำนำจสงสดเปนของรฐ เชน โบแดง ( ean Bo in) แตไม

ประสบผลส�ำเรจ จนเกดกำรปฏวตใหญ ค.ศ. 1789 ซงน�ำไปสกำรแตกแยก

ทำงควำมคด แตในชวงกำรปกครองของนโปเลยน โบนำปำรต ไดมกำรปฏรป

ระบบกฎหมำยไดส�ำเรจ สำมำรถออกกฎหมำยใหมทเรยก “Napoleonic

o e” หรอ “ ivil aw” สงผลใหเกดกำรปฏรประบบกำรปกครองของ

รฐททนสมยและเขมแขงในศตวรรษท 19 กอนทจะจดตงระบบสำธำรณรฐ

ไดส�ำเรจ ใน ค.ศ. 1871 (คอ สำธำรณรฐท 3) ฉะนน ระบอบรฐสภำท

เกดขนและด�ำรงอยไดนำนจนกระทงสนสงครำมโลกครงท 2 คอ ระบบ

สำธำรณรฐท 3 โดยฝรงเศสไดเรมพฒนำระบบรำชกำรมำกอนหนำน ตำม

แนวคดของนโปเลยน โบนำปำรต ทมสโลแกนวำ การงานเป อกาสอยาง

เ าเ ยมกน แก ก กนาม มสตป า และฝรงเศสกจดตงสถำบน

กำรศกษำเพอสรำงนกบรหำรตำมแนวใหม ตงแต ค.ศ. 1794

ฉะนน ในชวงเวลำรอยกวำปภำยหลงกำรสนสดจกรวรรดนโปเลยน

ค.ศ. 1815 จนกระทงถง ค.ศ. 1959 ระบบกำรเมองแบบรฐสภำของฝรงเศส

จะลมลกคลกคลำน แตระบบรำชกำรของฝรงเศสมควำมเขมแขง มกำรจด

209วชย ตนศร

ระเบยบตำมแนวคดของนกปรชญำเมธ จำกสมยกำรปฏวต ค.ศ. 1789

จนกระทงกำรประกำศใชรฐธรรมนญใหม ค.ศ. 1958 และจดตงสำธำรณรฐ

ท 5 ฝรงเศสจงสำมำรถสรำงระบบรฐสภำทเขมแขง และระบอบประชำธปไตย

ทมเสถยรภำพ

ฝรงเศส จงพฒนำสจดสมดลภำยหลงประเทศองกฤษ ขณะท

สหรฐอเมรกำไดเขำสระบอบประชำธปไตยไดรวดเรวกวำองกฤษและฝรงเศส

คอ ตงแตสมยประธำนำธบดแอนดรว แจคสน (An rew ac son) ค.ศ.

1828 กอนทจะมระบบรำชกำร/รฐ ทเขมแขง และมประสทธภำพ ซงยงตอง

ใชเวลำอกหนงศตวรรษจงจะพฒนำระบบรำชกำรไดส�ำเรจ

ขอเทจจรงในประวตศำสตรของยโรปดงกลำว นำจะท�ำใหเรำฉกคด

ไดวำววฒนำกำรของสถำบนกำรเมองกำรปกครองมไดเกดขนพรอมๆ กน

และไมมขอจ�ำกดเรองอะไรมำกอนมำหลง เชน จน เปนตวอยำงทฟกยำมำ

ยกเปนกรณทระบบรฐและกำรบรหำรรำชกำรบนพนฐำนของหลกกฎหมำย

และคณธรรม ไดเกดขนกอนประเทศอนๆ ทวโลก ตงแตสมยจนซฮองเต

แตจนบดน กยงหำงไกลจำกควำมเปนประชำธปไตย และระบบนตธรรมรฐ

กยงไมแนชด

สวนอนเดยนน ระบบนตรฐเขมแขง และประชำธปไตยกเกดขน

ภำยหลงไดรบอสรภำพ ค.ศ. 1948 แตระบบรฐและกำรบรหำรรำชกำรของ

รฐยงออนแอ ควำมยำกจน และกำรทจรตคอรรปชนยงคงเปนปญหำ

หนกหนวงของอนเดย

ประเทศไทยของเรำนน ในสมยพระบำทสมเดจพระจลจอมเกลำฯ

ไดทรงปฏรประบบรำชกำร ระบบกฎหมำย ระบบกำรคมนำคมสอสำร

และระบบกำรศกษำ อยำงขนำนใหญ นบวำเรมตนไดงดงำมและนำ

ประทบใจยง ไมวำจะน�ำไปเปรยบเทยบกบประเทศใด และพระองคกยง

210 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ทรงด�ำรจะวำงพนฐำนไปสควำมเปนประชำธปไตย โดยขยำยกำรศกษำระดบ

ประถมศกษำไปทวรำชอำณำจกร และไดทรงเลกทำสแบบบวไมช�ำ น�ำไมขน

ท�ำใหเกดควำมสงบไดในรำชอำณำจกรของสยำม

สวนเรองกำรเปลยนแปลงกำรปกครอง ถำหำกเรำสำมำรถหมน

ทวนเขมนำ กำได และในรชกำลท 7 สยำมใชรฐธรรมนญของญปน

เปนแบบอยำง บำงทเรำอำจจะรอดพนจำกวฏจกรของกำรรฐประหำร ซง

หมนเวยนเปลยนโฉมหนำมำเยอนสงคมไทยเปนระยะๆ รฐธรรมนญท

จกรพรรดทรงพระรำชทำนใหแกพสกนกร ค.ศ. 1889 (พ.ศ. 2432) ก�ำหนด

ไววำ พระจกรพรรดยงทรงมอ�ำนำจคดเลอกและแตงตงรฐมนตร (อ�ำนำจ

กำรบรหำร) ขณะทรฐสภำ ใหมำจำกกำรเลอกตง จำกฐำนประชำชน ผม

สทธลงคะแนน เพยง 1 ของประชำกรทงหมด ฉะนน รฐธรรมนญ

ค.ศ. 1889 ยงคงรกษำพระรำชอ�ำนำจในกำรจดตงรฐบำลของพระองค

โดยมอบอ�ำนำจใหประชำชนเลอกตงผแทนรำษฎร ซงเทำกบสรำงควำม

สมดลแหงอ�ำนำจ ระหวำงฝำยบรหำร (คอ อ�ำนำจพระมหำกษตรย) และ

ฝำยนตบญญทเปนอ�ำนำจของประชำชน

หำกไดมกำรพระรำชทำนรฐธรรมนญ ในรชสมยของรชกำลท 7

ในลกษณะดงกลำว อำจจะเปนไปไดทขนนำงขำรำชกำรสมยนนอำจรบได

เพอทดลองระบบใหม และหำกเปนเชนนน ควำมขดแยงระหวำงฝำยเจำกบ

ฝำยขำรำชกำรทหำร และพลเรอน อำจไมเกดขนหรอรนแรง และคงไมม

เหตกำรณ เชน กบฏบวรเดช พ.ศ. 2476 คงไมมกำรเสดจไปตำงประเทศ

และสละรำชสมบต นำเสยดำยทประวตศำสตรมไดด�ำเนนมำตำมเสนทำงน

อยำงไรกตำม เมอเรำไดเลอกเสนทำงกำรปฏวตของคณะรำษฎร

พ.ศ. 2475 สงคมไทยกควรจะตองเรยนรวำเสนทำงประชำธปไตยนน

แสนจะยำวไกล องกฤษนนในจดเรมตนไมเคยคดฝนเรองประชำธปไตย

211วชย ตนศร

กำรขบเคยวของขนนำง เปนกำรด�ำเนนกำรเพอรกษำฐำนอ�ำนำจของชนชน

ขนนำงเทำนน แตกำรเปลยนแปลงทำงเศรษฐกจและสงคมในศตวรรษท 15

– 16 ท�ำใหเกดชนชนกลำง ซงกลำยเปนกลมทมบทบำทส�ำคญ นอกเหนอ

จำกชนชนขนนำงดงเดม ขณะเดยวกนกเกดกำรปฏรปทำงศำสนำ เกด

ลทธใหมในศำสนำเดม คอ ลทธลเธอรรน ( utheran) และลทธคำลแวง

( alvinism) ซงเชอในควำมเปนปจเจกชน ขณะทลทธคำลแวง เชอในหลก

ของผศรทธำทพระผเปนเจำไดคดเลอกไวแลว สวนลเธอร กเชอในควำม

สำมำรถของแตละบคคลทจะสอสำรกบพระผเปนเจำโดยตรง ไมตองม

พระเปนผสอสำรแทน ควำมเชอดงกลำวกลำยเปนพลงทขบเคลอนพวก

ลเธอรรน (โปรเตสแตนท) และพวกคำลแวง ซงในองกฤษไดรบเรยกขำนวำ

“เพยวรตน” (Puritans) ใหกลำยเปนกลมพลวตขบเคลอน ขบวนกำร

ตอตำนรำชวงศสจวต กอสงครำมกลำงเมองชวง ค.ศ. 1648 – 1653 และ

สนบสนนโอลเวอร ครอมเวล ใหจดตงสำธำรณรฐ “ ommonwealth”

และบนพระเศยรพระเจำชำรลส ท 1 และ ตอมำ ใน ค.ศ. 1688 กเปน

กลมพลงสนบสนนขนนำงฝำยพรรควค ( higs) ใหปฏวตยดอ�ำนำจจำก

พระเจำเจมส ท 2 ผสนบสนนลทธแคทอลค

โดยสรป ววฒนำกำรของระบบรฐสภำในองกฤษ ขบเคลอนมำดวย

พลงกำรขดแยงทำงผลประโยชนและอ�ำนำจระหวำงกษตรยกบขนนำง

บวกกบพลงทำงลทธศำสนำทตอตำนระบบเดม (คอ ลทธแคทอลค) โดยม

ชนชนกลำงในเมอง ซงเจรญเตบโตในศตวรรษท 15-16 เปนฐำนสนบสนน

เสนทำงววฒนำกำรนนยำวไกลนบเปนศตวรรษ อำจเรยกวำเปนววฒนำกำร

ตำมธรรมชำต ขณะเดยวกน กมควำมขดแยงรนแรง นองเลอด และกำร

ปฏวตในบนปลำย ค.ศ. 1688 – 1689 เพอประดษฐำนหลกกำรทส�ำคญของ

รฐธรรมนญองกฤษ ซงยนยำวมำจนถงปจจบน

212 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

สงคมไทยคงด�ำเนนตำมเสนทำงองกฤษ หรอฝรงเศส หรอ

สหรฐอเมรกำ ไมได เสนทำงลดหำกมกคลำยๆ กรณของปรสเซย (เยอรมน)

ทสรำงรฐใหเขมแขงเปนอนดบแรก โดยปฏรปกำรศกษำระดบมหำวทยำลย

เพอสรำงผน�ำและนกกฎหมำยใหเปนแกนหลกของระบบรำชกำร ซงชวยวำง

กรอบใหระบอบกษตรย (แมจะทรงมอ�ำนำจสงสด) ไมละเมดขอบเขตของ

กฎหมำย ฉะนนเมอถงจงหวะเปลยนผำนเขำสระบบรฐสภำ เยอรมนกดจะ

ไปรอดจนกระทงเกดปรำกฏกำรณเผดจกำรนำซ ท�ำใหเสนทำงประชำธปไตย

ไขวเขว ออกนอกทศทำง และควำมพำยแพอยำงยบเยนในสงครำมโลก

ครงท 2 จงไดเยอรมนใหมทมงมนสรำงสงคมประชำธปไตยผำนระบบ

กำรศกษำทงในระบบโรงเรยน และระบบกำรศกษำผใหญ รวมทงกำร

ออกแบบรฐธรรมนญทกระจำยอ�ำนำจใหแวนแควนใหญๆ มอ�ำนำจหนำท

ในกำรปกครองในแวนแควนของตนเอง ท�ำใหเยอรมนตะวนตกไดกลำยเปน

สงคมประชำธปไตยทเขมแขง และเมอมกำรน�ำเยอรมนตะวนออกมำ

รวมเปนประเทศเดยวกน กสำมำรถพฒนำทศนคต อดมกำรณ ของชำว

เยอรมนตะวนออก ผำนกำรศกษำในระบบโรงเรยน และกำรศกษำผใหญ ให

กลมกลนเขำกบระบบใหมได นบวำเปนควำมมหศจรรยทำงกำรเมองและ

สงคม ในประวตศำสตรของยโรป

สงคมไทยอำจจะเรยนร จำกปรำกฏกำรณเหลำน รวมทงของ

เดนมำรก ไดกลำวไวแลวในบทท 14 ทศำสนำลเธอรรน และกำรศกษำผใหญ

ในชนบทของเดนมำรก ท�ำใหเดนมำรกเขำสระบอบประชำธปไตยไดรวดเรว

ในครงหลงของครสตศตวรรษท 19 และววฒนำกำรไปสระบบรฐสวสดกำร

กอนประเทศอนๆ ในยโรป กำรศกษำผใหญของเยอรมนและของเดนมำรก

จงมบทบำทส�ำคญในกระบวนกำรพฒนำระบบคณคำ และวฒนธรรม

ประชำธปไตย สงคมไทยกนำจะศกษำบทเรยนจำกประเทศเหลำน มใชจำก

213วชย ตนศร

สหรฐอเมรกำ ซงมประสบกำรณหำงไกลจำกสงคมไทย

ประกำรสดทำย รปแบบ หรอโมเดลของกำรพฒนำกำรเมอง ซง

ประกอบดวย 3 มต – ระบอบกำรเมองทรบผดชอบตอบสนองตอสงคม

(Accountable Political System) ระบบนตธรรมรฐ ( ule of aw) และ

รฐทเขมแขง (Strong State) ซงจะเกดขนไดตำมโมเดลรปไดอำแกรม

ในหนำ 12 โดยมพลงขบเคลอนในเบองตนคอระบบเศรษฐกจ หรอปจจย

ทำงเศรษฐกจ ซงเกดการเปลยนแปลง และสรางชนชน หม ชนชนกลาง

ทจะเชอมโยง หรอถวงดลชนชนสงและชนชนลำง และชนชนกลำงเหลำน

ซงประกอบดวยควำมหลำกหลำยอำชพ ทงนกวชำกำร นกกฎหมำย

แพทย วศวกร ผจดกำรในธนำคำร บรษทหำงรำน ตลอดจนนกธรกจ

นกอตสำหกรรม พอคำวำณช ทงหลำยทงปวง เปนชนชนทส�ำคญในกำร

ถวงดลแหงอ�ำนำจ หำกชนชนกลำงเกดขนและขยำยตว กจะมบทบำททำง

สงคมและกำรเมองมำกขน จนกลำยเปนผ รกษำดลแหงอ�ำนำจรฐ

ปรำกฏกำรณของ “Social obilization” เชนนน จะมผลกระทบตอระบบ

กำรเมอง ระบบรฐ และหลกคดเกยวกบนตธรรมรฐ ขณะเดยวกน อทธพล

ของกล มชนชนใหมจะไปในทศทำงใดกขนอยกบบลอคตรงกลำง คอ

หลกคด ปทสฐาน และ อดมการณ วำ อะไรคอควำมชอบธรรม

( egitimacy) ในสงคม กำรหลอหลอมอดมกำรณควำมคด ฯลฯ ทรวม

เรยกวำ “วฒนธรรมทางการเมอง” จงเปนกญแจดอกสดทำยทจะชชะตำ

ของทศทำงกำรเปลยนแปลงของกำรเมองในสงคมนนๆ

ดวยเหตน ขอเสนอของหนงสอเลมนจงไดเสนอกำรพฒนำวฒนธรรม

กำรเมอง คอ กญแจดอกส�ำคญทจะเปดประตไปสสงคมประชำธปไตย

สงคมธรรมำธปไตย และสงคมอำรยะ ในอนำคต

214 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

สถาบนนโยบายศกษา titute of u lic olicy tu ie

สถำบนนโยบำยศกษำ (Institute of Public Policy Stu ies-IPPS) เปนองคกรอสระทด�ำเนนงำนภำยใตมลนธสงเสรมนโยบำยศกษำ ( oun a-tion for the Promotion of Public Policy Stu ies- PPS) ซงไดรบกำรสนบสนนจำกมลนธคอนรำด อำเดนำวร ( onra A enauer oun ation) แหงประเทศสำธำรณรฐเยอรมนนบแตกอตงจนถงปจจบน

ก�าเนด

สถำบนนโยบำยศกษำกอก�ำเนดในเดอนตลำคม พ.ศ. 2528 โดยม จดเรมตนจำกโครงกำรศกษำนโยบำยสำธำรณะภำยใตสมำคมสงคมศำสตรแหงประเทศไทย ตอมำสถำบนฯ ไดแยกตวออกจำกกำรบรหำรงำนของ ส�ำนกเลขำธกำรสมำคมสงคมศำสตรภำยใตชอ “โครงกำรศกษำสำธำรณะ” โดยม ศ.ดร.สมศกด ชโต เปนผอ�ำนวยกำร และ ศ.ดร.ชยอนนต สมทวณช เปนผ อ�ำนวยกำรรวม ปจจบนสถำบนนโยบำยศกษำม ศ.ดร.สมศกด ชโต เปนประธำน และมผบรหำรรวมสองคน คอ นำงยศวด บณยเกยรต และ นำงทพยพำพร ตนตสนทร

วตถประสงค

สถำบนนโยบำยศกษำเปนองคกรเอกชนทด�ำเนนกจกรรมโดย ไมมงหวงผลก�ำไร มวตถประสงคทจะด�ำเนนงำนทเกยวของกบนโยบำย

......................................................................

215วชย ตนศร

สำธำรณะ โดยมกำรท�ำกจกรรมในรปแบบของกำรสมมนำ กำรวจย ผลตสอและสงพมพ เพอสนบสนนกำรพฒนำประชำธปไตยแบบมสวนรวม ตำมวตถประสงคดงน

1. เพอสงเสรมและเผยแพรควำมรควำมเขำใจกำรเมองระบอบประชำธปไตย

2. เพอใหกำรศกษำและเผยแพรขำวสำรกจกำรนโยบำยสำธำรณะ และสนบสนนกำรศกษำทำงกำรเมองใหพลเมองไดมสวนรวมในกำรก�ำหนดนโยบำยสำธำรณะทส�ำคญตอสงคมสวนรวม

3. เพอสรำงพลเมองใหมควำมสำมำรถทจะใชเสรภำพบนพนฐำน ของควำมรบผดชอบทงตอตนเองและสงคม

4. เพอสนบสนนกำรเสวนำ สมมนำและฝกอบรม วจย ผลตสงพมพและสอตำงๆ เพอสนบสนนแนวทำงกำรปฏรปกำรเมองและกำรกระจำย อ�ำนำจโดยใหพลเมองมสวนรวมในทกระดบของสงคม

กจกรรม

สถำบนนโยบำยศกษำ มกำรด�ำเนนงำนในรปกำรจดกจกรรม 4 รปแบบใหญ ๆ คอ

1. กำรจดเสวนำ สมมนำ และฝกอบรม เพอเปนเวทแลกเปลยน แสดงควำมคดเหนและถกเถยงระหวำงกล มตวแทนตำงๆ ของสงคม ตอประเดนนโยบำยสำธำรณะทส�ำคญๆ เพอเสนอตอสำธำรณะและรฐบำล อกทงยงเปนเวทในกำรน�ำเสนอขอมลขำวสำรทส�ำคญจำกหนวยงำน ทงภำครฐและเอกชนทเกยวของตอประชำชน เพอท�ำหนำทในกำรให ควำมรและทกษะทำงกำรเมองและสงคม

2. วจย โดยใหกำรสนบสนนกำรศกษำและวจยในเรองตำงๆ ทจะม

216 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

ผลกระทบตอสำธำรณชน ผลงำนส�ำคญๆ ทผำนมำ อำทเชน กำรกระจำย อ�ำนำจกำรปกครองสวนทองถน กำรปฏรปกำรเมอง พ.ร.บ.ขอมลขำวสำร ฯลฯ ซงผลของงำนวจยดงกลำวไดมสวนส�ำคญยงในกำรเปลยนแปลงและกำรพฒนำทำงกำรเมองของประเทศ

3. ส งพมพ จดท�ำจดหมำยข ำวรำยเดอนเป นประจ�ำต งแต “ผแทนรำษฎร” ในป พ.ศ. 2529 ซงในตนป พ.ศ. 2533 ไดเปลยนเปน “จดหมำยขำวปฏรปกำรเมอง” และปจจบน คอ จดหมำยขำว “ปฏรปกำรเมอง-กระจำยอ�ำนำจ” เนอหำสำระของจดหมำยขำวของสถำบนฯ คอ กำรตดตำมควำมเปลยนแปลงดำนเศรษฐกจ สงคม และกำรเมองของ ประเทศ นอกจำกน สถำบนฯ ยงจดพมพหนงสอ เอกสำรนโยบำย เอกสำรขอมล เอกสำรวจย เอกสำรสมมนำตำงๆ เปนประจ�ำทกป

4. สอกำรศกษำ จดท�ำสอในหลำยรปแบบเพอเปนสอใหควำมร ทำงกำรเมองแกประชำชนไดมำกขน อำท

l ธนำคำรเสยง (Digital oice Ban ) เปนกำรรวบรวมขอมลเสยงของบคคลตำงๆ ในระดบผตดสนนโยบำยของประเทศ รวมทง นกวชำกำร และนกธรกจ ในหวขอทนำสนใจไวเพอใชประโยชนในกำรคนควำ อำงอง โดยจดท�ำเปนซด ทประกอบดวยภำพและเสยงทไดรวบรวมจำกรำยกำรวทยของโครงกำร “ศกษำนโยบำยสำธำรณะทำงวทย” ท ออกอำกำศทำงสถำนวทยกระจำยเสยง อสมท. เอเอม 1494 เปนประจ�ำ ทกวนเสำร ด�ำเนนรำยกำรโดย ศ.ดร.สมศกด ชโต ขอมลเหลำนถอเปน หลกฐำนชนตน ทำงประวตศำสตรทจะเปนประโยชนยงในกำรกอตง หองสมดเสยง เพอประโยชนทำงกำรศกษำตอไป

l ปฏทนประวตศำสตรทำงกำรเมองและเกมกำรเมอง เชน เกมวงเวยนประชำธปไตย ไพกำรเมอง ปฏทนรฐธรรมนญไทย และ

217วชย ตนศร

เกมเลอกตง เปนกำรสรำงสรรคมตใหมในกำรใหควำมรทำงกำรเมองแกเยำวชนและบคคลทวไป

l เวบไซตของสถำบนนโยบำยศกษำ เปนสออเลกทรอนกสทมทงภำษำไทยและองกฤษ ซงทำนผใชอนเทอรเนตสำมำรถเขำชมไดโดยผำนเวบไซต http://www.fpps.or.th ซงจะน�ำเสนอ:-

- จดหมำยขำวรำยเดอน “ปฏรปกำรเมอง-กระจำยอ�ำนำจ” - บทควำม - หนงสอทำงวชำกำร - กจกรรมของสถำบนฯ - e-library โดยน�ำหนงสอทสถำบนฯ จดพมพ ขนเผยแพรให

ผทสนใจไดหำควำมรโดยไมเสยคำใชจำย

......................................................................

218 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

lPolicies of hai Political Parties in the 1995 General lection (1995) Kiratipong Naewmalee, Nattaya Kuanrak, Prachak Kongkirati, Win Phromphaet (Translated and edited by Santhad Atthaseree, David Peters, Parichart Chotiya)

l hai onstitutions in Brief (1997) Parichart Siwaraksa, Chaowana Traimas, Ratha Vayagool

lเปรยบเทยบนโยบำย 4 รฐบำล (พมพครงท 2) (2541) ปารชาต ศวะรก

lกรอบนโยบำยแมบทของพรรคกำรเมองไทยยคใหม (2541) เชาวนะ ไตรมาศ

lกฎหมำยประกอบรฐธรรมนญฝรงเศส : ขอคดเพอกำรปรบปรงกฎหมำยประกอบรฐธรรมนญไทย (2541) นน วฒน รมานน

lบทเฉพำะกำลของรฐธรรมนญกบกำรปฏรปกำรเมอง (2541) นน วฒน รมานน

lปฏรปประเทศไทย จำกวกฤตสสหสวรรษใหม (2541) วฒพง เพรย รยวฒน

lมำตรกำรทำงกฎหมำยในกำรเสรมสรำงเสถยรภำพรฐบำล (2541) มานตย มปา

สงพมพสถาบนนโยบายศกษา......................................................................

219วชย ตนศร

lทฤษฎใหม : มตทยงใหญทำงควำมคด (2541) ชยอนนต สม ว ช

lขอมลพนฐำน 66 ป ประชำธปไตยไทย (2541) เชาวนะ ไตรมาศ

lศกยภำพทำงกำรคลงของ อบต. (2541) รส สวรร มาลา

lPortfolio Government an ultiple egislative Processes ขอเสนอในกำรออกแบบระบบกำรเมอง และกำรบรหำรใหม (2542) ชยอนนต สม ว ช

lกำรเลอกตงและพรรคกำรเมอง : บทเรยนจำกเยอรมน (2542) ศร มวงศอ

lกำรเลอกตงแบบใหม : ท�ำไมคนไทยตองไปเลอกตง (2542) เชาวนะ ไตรมาศ

lบทบำทใหมของขำรำชกำรไทย : ในบรบทของรฐธรรมนญปจจบน (2542)เชาวนะ ไตรมาศ

lองคกรชขำดอ�ำนำจหนำทระหวำงศำล (2542) นน วฒน รมานน

lควำมเขำใจเรองกำรปกครองทองถน (พมพครงท 2, 2543) สน รอนนต

lกบดกของสงครำมควำมเปลยนแปลง : ทำงเลอกและทำงรอดของสงคม กำรเมองไทยในสหสวรรษใหม (2543) เชาวนะ ไตรมาศ

lเลอกตงอยำงไร : คนไทยและประเทศจงไมเสยโอกำส (2543) เชาวนะ ไตรมาศ

220 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

lกำรใชกลไกรฐธรรมนญส�ำหรบประชำชน (2545) เชาวนะ ไตรมาศ

l hailan : State-Buil ing, Democracy an Globalization (2002) Chai-Anan Samudavanija

lรฐบำลท�ำงำนอยำงไร (พมพครงท 2, 2546) สน รอนนต

lนตรฐกบประชำสงคม (2546) นน วฒน รมานน

lสงแวดลอมกบควำมมนคง : ควำมมนคงของรฐกบควำมไมมนคงของรำษฎร (2546) ชยอนนต สม ว ช

กสมา สน วงศ อยธยา

lอนำคตทไลลำประเทศไทย : แนวโนมของโลก สงคม เศรษฐกจ กำรเมอง กบอนำคตของวทยำศำสตรและเทคโนโลย (2546) รพฒน วลย อง ชยอนนต สม ว ช และค ะ

lคมอสทธมนษยชน ฉบบพลเมอง (เลม 1) (2546) รล าอ ชย

lประชำรฐกบกำรเปลยนแปลง (พมพครงท 3, 2547) ชยอนนต สม ว ช

lกำรปฏรประบบรำชกำร : เพอกำรพฒนำประเทศทยงยน (2547) ส า นน ย ายศก า

l นไทยกบกำรเมอง : ปตฤำวปโยค (2547) อ า รตนมงคลมาศ

ววฒน คตธรรมนตย

221วชย ตนศร

lวฒนธรรมกำรเมองและกำรปฏรป (พมพครงท 2, 2547) วชย ตนศร

lนโยบำยพรรคกำรเมองไทย (2547) เชาวนะ ไตรมาศ

l กวำจะเปนพลเมอง (2547) ส า นน ย ายศก า

lคมอสทธมนษยชน ฉบบพลเมอง (เลม 2) (2548) รล าอ ชย

lควำมเขำใจเรองกำรปกครองทองถน (ฉบบปรบปรง) (2548) สน รอนนต

l hai Political Parties in the Age of eform (2006) Siripan Nogsuan Sawasdee

lบนหนทำงสทธมนษยชน (2549) รล าอ ชย

lขอมลพนฐำน 75 ป ประชำธปไตยไทย (2550) เชาวนะ ไตรมาศ

lอตสำหกรรมโทรคมนำคมกบเศรษฐกจไทย (2550) เศร พร คศรพ ก

lโพลเลอกตงกบกำรเมองไทย (ในมตกฎหมำย) (2550) รงคเ ช สร ต

lวฒนธรรมพลเมอง (2551) วชย ตนศร

lกำรจดกำรศกษำในทองถน (2551) สน รอนนต

222 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

lกำรเมองในรฐธรรมนญ (2551) เชาวนะ ไตรมาศ

lรฐ (2551) ชยอนนต สม ว ช

lวทยชมชน : กฎหมำยและกำรพฒนำ (2552) ธนาวช แกวพงศพนธ

lไปด ivic ucation ทเยอรมน (2553) พยพาพร ตนตสน ร

l100 ปแหงกำรปฏรประบบรำชกำร : ววฒนำกำรของอ�ำนำจรฐและอ�ำนำจกำรเมอง (พมพครงท 4, 2554) ชยอนนต สม ว ช

lรฐกบสงคม : ไตรลกษณรฐไทยในพหสงคมสยำม (พมพครงท 2, 2554) ชยอนนต สม ว ช

lกำรชมนมสำธำรณะ (2554) สพล รง ตร

พยพาพร ตนตสน ร

lประชำธปไตยนอกหองเรยน : เรยนใหเพลน - A N ดวยโครงงำน (2555) ยศว ยเกยรต

lขอมลพนฐำน 80 ปประชำธปไตยไทย (2556) เชาวนะ ไตรมาศ

lจำก 100 ป ร.ศ. 130 ถง 80 ป ประชำธปไตย (2556) สธาชย ยมประเสร

พยพาพร ตนตสน ร

223วชย ตนศร

lแนวทำงกำรศกษำเพอสรำงพลเมองในสงคมประชำธปไตย ( ivic ucation) (2557) วชย ตนศร ชยอนนต สม ว ช

พยพาพร ตนตสน ร

lศำสตรกำรสอนควำมเปนนกประชำธปไตย (2557) วชย ตนศร

lกฎแหงควำมชำ (2557) ชยอนนต สม ว ช

lพลเมอง สทธมนษยชน และประชำธปไตย (2558) พยพาพร ตนตสน ร

lกำรศกษำเพอสรำงพลเมอง (พมพครงท 4, 2558) พยพาพร ตนตสน ร

lคณธรรมเพอควำมเปนพลเมอง: เรยนให “เพลน” earn ดวย “นทำน” (2558) ยศว ยเกยรต

lภมอำกำศเปลยน : ทำงออกและขอเสนอ (2558) ส า นน ย ายศก า

lกำรเมอง - กำรเลอกตงไทยและประเทศในอำเซยน (2559) สมชาต เ ศรชย

lควำมยตธรรมทำงสงแวดลอม (2560) คนงน ศร วเอยม

lกำรพฒนำกำรเมองทยงยน (2560) วชย ตนศร

......................................................................

224 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

สอความรทางการเมองของสถาบนนโยบายศกษา

lวงเวยนประชำธปไตย

lแผนทเสนทำงประชำชน-ถนนประชำธปไตย

l oa of Democracy ap

lไพกำรเมอง

lเกมกำรเมอง (Political onopoly)

lเกมเลอกตง

lปฏทนรฐธรรมนญไทย 2475-2545

lธนำคำรเสยง (Digital oice Ban )

lกำรตนอนเมชน “กำรพฒนำทยงยน” (Sustainable Development)

สนใจกรณำตดตอ : สถำบนนโยบำยศกษำ 99/146 ถนนงำมวงศวำน แขวงลำดยำว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 โทร. 0 2941-1832-3 โทรสำร: 0 2941-1834 e-mail: ipps_fpp@yahoo.com

......................................................................

......................................................................

225วชย ตนศร

ประวต

ดร.วชย ตนศร

ดร.วชย ตนศร ผประพนธหนงสอเลมน ถอก�ำเนดมำจำกครอบครวชนชนกลำงจำกอ�ำเภอหนองแค จงหวดสระบร 3 ป ภำยหลงกำรกอกำรปฏวต พ.ศ. 2475

เมอเขำสวยแรกรน ไดเดนทำงเขำสกรงเทพมหำนคร และเฉกเชนชำวชนบททงหลำย ตองอำศยวด (วดสระเกศ) เพอเปนแหลงทพก และเขำโรงเรยนมธยมไพศำลศลป ซงโดงดงในกำรกวดวชำเขำโรงเรยนนำยรอย จ.ป.ร. สมยนน

แต ดร.วชย ตนศร ไดใฝฝนทจะสอบชงทนเลำเรยนหลวง จงตง เปำหมำยชวตไวเชนนน และกสมหวง ไดดนดนไปองกฤษ และจบปรญญำตร – โท ทำงวชำประวตศำสตร จำกมหำวทยำลยเบอรมงแฮม และตอมำไปศกษำตอทสหรฐอเมรกำ มหำวทยำลยอนเดยนนำ สำขำวชำรฐศำสตรและศกษำศำสตร ไดปรญญำเอกทำงรฐศำสตร

เมอกลบประเทศไทย ไดสอนหนงสอทวทยำลยวชำกำรศกษำ ประสำนมตร และตอมำเขำมำอยกระทรวงศกษำธกำร เตบโตทำงสำย

226 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

บรหำร ผำนต�ำแหนงรำชกำรกอง – กรม จนกระทงเกษยญอำยในต�ำแหนงเลขำธกำร (สภำกำรศกษำ)

พรอมควำมรกทจะเหนกำรเมองทพฒนำ จงสมครรบเลอกตงพรรคประชำธปตย พ.ศ. 2539 และไดรบเลอกตงเขตพระโขนง – ประเวศ – สวนหลวง และไดรบต�ำแหนงเปนรฐมนตรชวยวำกำรกระทรวงศกษำธกำร พ.ศ. 2542 ในรฐบำลชวน 2

แมวำจะมประสบกำรณโชกโชนทำงกำรบรหำรและกำรเมอง แต ใจจรงนนรกวชำกำร จงไดผลตหลงสอเปนจ�ำนวนมำก อำท การปฏรปการเมองไ ย วฒนธรรมการเมองและปฏรป วฒนธรรมพลเมองววฒนาการ องระ อ ประชาธปไตย ศาสตรการสอนความเปนนกประชาธปไตย ล รวมทงเลมปจจบน คอ การพฒนการเมอง ยงยน

เปำหมำยส�ำคญคอ อยำกเหนบำนเมองไดพฒนำ เปนหนงในประเทศแนวหนำทงทำงกำรเมอง เศรษฐกจ และสงคม หนงสอแตละเลม ตงแตเลม ววฒนำกำรของระบอบประชำธปไตย จนกระทงปจจบน เปนกำรเนนไปทกำรพฒนำสงคมไทย สควำมเปนประชำธปไตยทยงยน และแขงแกรง

เลมสดทำยน นำจะเปนค�ำตอบทดทสด ขอเชญชวนทำนผอำนได ตชมตำมอธยำศย

......................................................................

227วชย ตนศร

An Abstract of the BookPolitical Development for Sustainability

By Dr.Vichai Tunsiri

By the criteria of Samuel Huntington set out in his famous “Political r er in hanging Societies” (1968), hailan is far from being a evelope polity. ith so many coups ’ tat otting the time-line of its political history since the so-calle evolution of 1932, hailan is perhaps among those thir -worl

countries, repute for fre uent military coups.An yet we surprisingly o not often come across any

aca emic wor iagnosing the strength or wea ness of her pol-ity an every coup often en s up with a beautifully written constitution, which eeps ever longer as time progresses.

he present wor is an analytical stu y of comparative politics, with hailan as the main target for political reform-more comprehensive than my previous wor s. It is inspire by rancis u uyama’s famous wor , in the two volumes, “The

Origins of Political Order”, (2011) an “Political Order and Political Decay”, (2014)

u uyama pic e up the main theme of his mentor, Professor Huntington, in the famous wor “Political r er in hanging Societies”, that un er- evelope polities remaine

un er- evelope on account of the lac of political institution-alization. Accor ing to his thesis, a evelope polity ought to be base on threefol evelopments: a strong state, the rule of law, an an accountable government (parliamentary

228 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

emocracy). he evelopment of all three institutions is har ly simultaneous, an ifferent states may follow ifferent patterns.

nglan , for e ample, coul establish the rule of law early in the mi le age, while the Parliamentary system too much longer time to establish from 1215 till 1688-1689 an that ha to go through barons’ war an civil war in the mi le of the 13th century an the 16th century, an the evolution of 1688. A Strong State – eberian – li e system, only came later in the late nineteenth century.

.S.A., as its inhabitants migrate from nglan , has self-governing communities from the beginning of the settlements, an after in epen ence, in 1784, soon intro uce “Democracy”, by the e tension of universal suffrage in the late 1820’s before it ac uire a strong, ef cient bureaucracy. Accor ingly .S.A. ha the problem of patronage an clientelism, (in other wor s, corruption) till the rst half of the 20th century.

rance follows a ifferent pattern from nglan . rance evelope the principle of the rule of law early on li e the nglish, but her parliamentary system ( state – Generale) was

not evelope , until the Great evolution in 1789. he revolu-tion generate so many iversifying political i eologies which impacte on instability of parliamentary system until the fth epublic – or Gaullist – epublic in 1958, whereas the

Napoleonic o e (the great ivil o e) of 1804 succee e in establishing a stable civil service system, which has been staffe by well-traine civil servants from many gran ecoles an a polytechni ue establishe in the Napoleonic era. rance is thus istinguishe by its strong state an only later in the mi st

229วชย ตนศร

20th century, by a Paliamentary-Presi ential system. In short, ifferent polities may follow ifferent routes to

their estinations, epen ing on historical an political circum-stances of each in ivi ual polity. However a strong state if it prece es parliamentary emocracy might ensure a successful emocracy li e Germany which evolve from a strong, bureau-

cratic state of Prussia, become a Parliamentary emocracy after the 1st orl ar.

oreover, the ynamic of the system is erive from the interaction among ifferent factors such as conomic Growth, social mobilization, i eas/ legitimacy, State buil ing, rule of law, an emocracy, as shown in the gure below

or e ample, economic growth lea s to social mobility, creating new social classes, e.g. mi le-class which in turn im-pacts on “ emocracy”. In all these processes, the center piece shoul be the “i eas”, regar ing what is legitimate, what is ust, an what shoul bring prosperity to man in .

In short, different polities may follow different routes to their destinations, depending on historical and political circumstances of each individual polity. However a strong state if it precedes parliamentary democracy might ensure a successful democracy like Germany which evolved from a strong, bureaucratic state of Prussia, become a Parliamentary democracy after the 1st World War.

Moreover, the dynamic of the system is derived from the interaction among different factors such as Economic Growth, social mobilization, ideas/ legitimacy, State building, rule of law, and democracy, as shown in the figure below

For example, economic growth leads to social mobility, creating new social classes, e.g. middle-class which in turn impacts on “democracy”. In all these processes, the center piece should be the “ideas”, regarding what is legitimate, what is just, and what should bring prosperity to mankind.

Economic Growth Social Mobilization

Ideas / Legitimacy

State Building Rule of Law Democracy

230 กำรพฒนำกำรเมองทยงยน (Political Development for Sustainability)

All these comparative stu ies, an analysis shoul serve the purpose of strategic planning for political evelopment of hai society in the ne t generation. he last three chapters of

this wor are e icate to reform recommen ations which loo bac to ing ama ’s reforms to strengthen the hai State as the most appropriate reform tas s at that time, an nee further e tension an eepening in the subse uent regimes, such as the e periment on the abinet System, hea e by the ing. An also regrettably that the apanese constitution of 1889 was not a opte by the hai elites instea of the 1932 so-calle per-manent constitution. he subse uent two chapters are also evote to e ucating an creating lea ership for serving the

state, in a similar manner as the Prussian e ucation reform in the rst uarter of the nineteenth century, an nally to re irect the e ucations process for the purpose of character training in line with emocratic lea ership, self-reliance an mo eration (temperance) an also in line with ing Bhumibol’s new philosophy of self-reliance an self-suf ciency.