พัฒนาการของจิตรกรรม ... · stupa wat ratchaburana that is in...

154
พัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตั้งแตสมัยอยุธยาถึงปจจุบัน โดย นางสาวอลงกรณ จันทรสุข สารนิพนธนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตรศิลปะ ภาควิชาประวัติศาสตรศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ปการศึกษา 2546 ISBN 974 - 653 - 659 - 1 ลิขสิทธิ์ของบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร

Upload: others

Post on 11-Nov-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

พัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตั้งแตสมัยอยุธยาถึงปจจุบัน

โดย

นางสาวอลงกรณ จันทรสุข

สารนิพนธนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิตสาขาวิชาประวัติศาสตรศิลปะภาควิชาประวัติศาสตรศิลปะ

บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากรปการศึกษา 2546

ISBN 974 - 653 - 659 - 1ลิขสิทธิ์ของบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร

Page 2: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

EVOLUTION OF THAI MURAL PAINTING SINCE AYUTTHAYA PERIOD UNTIL PRESENT: MAHAJANAKA JATAKA

By

Alongkorn Chansuk

A Master’s Report Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the DegreeMASTER OF ARTS

Department of Art HistoryGraduate School

SILPAKORN UNIVERSITY2003

ISBN 974 - 653 - 659 - 1

Page 3: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร อนุมัติใหสารนิพนธเรื่อง “พัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตั้งแตสมัยอยุธยาถึงปจจุบัน “ เสนอโดย นางสาวอลงกรณ จันทรสุข เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชา ประวัติศาสตรศิลปะ

……………………………………………….(ผูชวยศาสตราจารย ดร.จิราวรรณ คงคลาย)

คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย วันที่…….เดือน…………………พ.ศ……..

ผูควบคุมสารนิพนธผูชวยศาสตราจารย ดร. ศักดิ์ชัย สายสิงห

คณะกรรมการตรวจสอบสารนิพนธ

…………………………………….ประธานกรรมการ(ศาสตราจารย ดร. สันติ เล็กสุขุม)…… /…………..………/……….

…………………………………….กรรมการ(ผูชวยศาสตราจารย ดร. ศักดิ์ชัย สายสิงห)…… /…………..………/……….

Page 4: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

K 42317016 : สาขาวิชาประวัติศาสตรศิลปะคําสําคัญ : จิตรกรรมพระมหาชนกชาดก

อลงกรณ จันทรสุข : พัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตั้งแตสมัยอยุธยาถึงปจจุบัน( EVOLUTION OF THAI MURAL PAINTING SINE AYUTTHAYA PERIOD UNTIL PRESENT : MAHAJANAKA JATAKA) อาจารยผูควบคุมสารนิพนธ : ผูชวยศาสตราจารย ดร. ศักดิ์ชัย สายสิงห. 136 หนาISBN 974 – 653 – 659 – 1

สารนิพนธฉบับนี้มีจุดประสงคที่จะศึกษาพัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตั้งแตสมัยอยุธยาจนถึงปจจุบัน โดยใชการวิเคราะหเปรียบเทียบรูปแบบงานจิตรกรรมแตละสมัยประกอบปจจัยแวดลอมทางประวัติศาสตรในดานตางๆที่สงผลกระทบตอการปรับเปล่ียนรูปแบบงานจิตรกรรมเพื่อความเขาใจในพัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตามกระบวนการศึกษาทางดานประวัติศาสตรศิลปะ

ผลการศึกษาพบวาสภาพแวดลอมทางประวัติศาสตร เชน สภาพสังคม เศรษฐกิจ การเมือง รสนิยม แนวความคิด ฯลฯ เปนปจจัยสําคัญที่สงผลตอพัฒนาการรูปแบบจติรกรรมพระมหาชนกชาดกในแตละสมัย โดยสามารถแบงพัฒนาการออกเปน 3 ชวงคือ 1. สมัยอยุธยาตอนตน – รัตนโกสินทรตอนตน 2. สมัยหัวเลี้ยวหัวตอ (รัชกาลที่ 4 – 7) 3. สมัยปจจุบัน เร่ิมจากในสมัยอยุธยาตอนตนที่กรุปรางควัดราชบูรณะซึ่งพบหลักฐานที่เกาแกที่สุด รูปแบบงานจิตรกรรมยังคงไดรับอิทธิพลทางดานคติความเชื่อและรูปแบบมาจากลังกาและพมา ตอมาในสมัยอยุธยาตอนปลายที่พระอุโบสถวัดชองนนทรี จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกมีพัฒนาการทางดานรูปแบบมากขึ้นจนมีลักษณะเปนเอกลักษณเฉพาะตัว อาจถือไดวาเปนชวงที่จิตรกรรม พระมหาชนกชาดกรุงเรืองจนถึงขีดสุดและยังเปนตนแบบใหกับจิตรกรรมในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน ดังเชน จิตรกรรมที่พระอุโบสถวัดสุวรรณาราม

หลักจากนั้นชวงสมัยรัชกาลที่ 4 – 5 อิทธิพลของวัฒนธรรมตะวันตกไดเขามามีบทบาทตอสังคมไทยอยางมากทําใหแนวความคิดแบบสัจจนิยมแบบตะวันตกเริ่มเขามาแทนที่แนวความคิดแบบอุดมคติอยางไทยโบราณ ดวยเหตุนี้จึงสงผลใหความนิยมเขียนจิตรกรรมที่เกี่ยวกับชาดกลดลงและขาดหายไปชวงหนึ่ง จนกระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 6 – 7 จึงปรากฎจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกอีกครั้งที่พระอุโบสถวัดระฆังโฆสิตาราม ซึ่งเปนจิตรกรรมรูปแบบใหมคือเปนการผสนผสานกันระหวางแนวเรื่องแบบอุดมคติกับเทคนิคการเขียนภาพแบบตะวันตก ซึ่งก็สามารถตอบสนองกระแสความนิยมตะวันตกในชวงนั้นไดเปนอยางดี หลักจากนั้นในประเทศไทยเร่ิมมีการศึกษาศิลปะตามแบบตะวันตก ศิลปนไทยเดินทางไปศึกษาตอตางประเทศมากขึ้น นอกจากนี้ยังมีการจัดนิทรรศการศิลปะของศิลปนไทยในตางแดน ดวยปจจัยตางๆเหลานี้สงผลใหในปจจุบันศิลปนมีอิสระในการแสดงออกมากยิ่งขึ้น ดังปรากฏในจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกฉบับปจจุบัน ซึ่งมีการพัฒนารูปแบบการเขียนจิตรกรรมที่หลากหลายแนวทาง แตสวนหนึ่งก็มีการยอนกลับไปนําเอารูปแบบงานจิตรกรรมแบบไทยโบราณมาเขียนผสมผสานกับแนวทางการแสดงออกของตนเอง__________________________________________________________________________________________ภาควิชาประวัติศาสตรศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร ปการศึกษา 2546ลายมือชื่อนักศึกษา……………………………………ลายมือชื่ออาจารยผูควบคุมสารนิพนธ………………………………………

Page 5: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

K 42317016 : MAJOR : ART HISTORYKEY WORD : MAHAJANAKA JATAKA PAINTING

ALONGKORN CHANSUK : EVOLUTION OF THAI MURAL PAINTING SINCE AYUTTHAYA PERIOD UNTIL PRESENT : MAHAJANAKA JATAKA . MASTER REPORT ADVISOR : ASST.PROF.SAKCHAI SAIAINGHA.136 pp. ISBN 974 - 653 - 659 – 1

This study focuses on the development of mural paintings of Mahajanaka jataka sinceAyuthaya period until present by comparative analyzing the painting’s styles in each period.Historical environment, which can make changes in mural paintings’ styles, is also taken into accountin order to understand the development of Mahajanaka jataka following the process of study historyof art.

The study finds that historical environment, for example, society, economy, politic, tastes,and beliefs, plays an important role in the development of the styles of Mahajanaka jataka’s muralpaintings in each period. As the findings of the study, the development of Mahajanaka jataka’s muralpaintings can be divided into 3 main periods:1. Early Ayuthaya period – early Ratanakosin period, 2.Transition period (Rama 4- 7), and 3. Present. The first Mahajanaka jataka’s mural painting is found atStupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka andMyanmar. Later in late Ayuthaya period the Mahajanaka jataka’s mural painting at Wat Chongnonsihas developed into having individual style. Thus, this period is likely to be the golden period ofMahajanaka jataka’s mural painting. Moreover, it has influenced mural painting in early Rattanakosinperiod at Wat Suwannaram.

After early Rattanakosin period during the reign of Rama 4 and 5 the strong influence ofwestern cultures made changes in Thai society. In this period realism became popular instead ofancient Thai classicism. Thus, there was no longer painting jataka. Until the reigns of Rama 6 and 7Mahajanaka jataka’s mural painting reappeared at Wat Rakangkositaram. It is a new style of muralpainting that is story is classical, while painting technique is realistic following western style. At thattime this change could respond well to society, which became fully westernized. Later there aresome factors, for instance, the beginning of western art study in Thailand, Thai artists studyingaboard, and art exhibition of Thai artists in foreign countries making artists have freedom to expressthemselves. As in present Mahajanaka jataka’s mural painting there are a variety of paintingtechniques. Some of them are mixed style, combination of classical style and their own style.__________________________________________________________________________________________Department of Art History Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2003Student’s signature………………………………………..Master’s Report Advisor’s signature …………………………………...

Page 6: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

กิตติกรรมประกาศ

ขอขอบพระคุณอยางสูงสําหรับ ศาสตราจารย ดร. สันติ เล็กสุขุม ที่ไดกรุณาสละเวลาใหคําปรึกษาในดานตางๆและผูชวยศาสตราจารยศักดิ์ชัย สายสิงห ที่กรุณารับเปนอาจารยที่ปรึกษาในการวิจัยครั้งนี้ ซึ่งคําแนะนําความคิดเห็นและความรูตางๆที่ไดรับจากอาจารยทั้งสองทานลวนเปนประโยชนอยางสูงและทําใหสารนิพนธฉบับนี้สําเร็จลุลวงไปไดดวยดี

ขอขอบพระคุณคุณยา คุณพอ คุณแม คุณอาและพี่สาว ที่คอยสนับสนุนและ เปนกําลังใจใหกับขาพเจามาโดยตลอด สุดทายขอขอบคุณเพื่อนๆรวมชั้นเรียนและผูมีพระคุณอีกหลายทานที่มิไดเอยนาม ที่รวมทุกขรวมสุขคอยชวยเหลือและเปนกําลังใจซึ่งกันและกันจนสําเร็จ การศึกษา

Page 7: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

สารบัญ

หนา บทคัดยอภาษาไทย ………………………………………………………………………… ง บทคัดยอภาษาอังกฤษ ……………………………………………………………………... จ กิตติกรรมประกาศ ……………………………………………………………………….…. ฉ สารบัญภาพ ………………………………………………………………………………... ฎ สารบัญแผนผัง ……………………………………………………………………………... ด สารบัญลายเสน …………………………………………………………………………….. ต บทที่ 1 บทนํา……………………………………………………………………………….. 1

ความเปนมาและความสําคัญของการศึกษา…………………………………… 1 ความมุงหมายและวัตถุประสงคของการศึกษา…………………………………. 2 สมมุติฐานการศึกษา……………………………………………………………. 2 ขอบเขตของการศึกษา ………………………………………………………….. 3ข้ันตอนของการศึกษา ………………………………………………………….. 3แหลงขอมูล……………………………………………………………………… 4 ความจํากัดความที่ใชในการศึกษา……………………………………………… 5

2 ความเปนมาและความสําคัญของพระมหาชนกชาดก…………………………….. 6 ความเปนมาของชาดก………………………………………………………….. 6 ความหมายของชาดก…………………………………………………………… 6 ความสําคัญของชาดกที่มีตอสังคมไทย………………………………………… 9 เนื้อเร่ืองพระมหาชนกชาดก…………………………………………………….. 11 หลักฐานงานศิลปกรรมพระมหาชนกชาดกแถบเอเชีย………………….……… 13หลักฐานงานศิลปกรรมพระมหาชนกชาดกในประเทศไทย…………………….. 18

3 การศึกษาพัฒนาการจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตั้งแตสมัยอยุธยาจนถึง ปจจุบัน ………………………………………………………………….………… 26 การศึกษาภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในสมัยอยุธยาตอนตน …………... 26

สภาพทั่วไปในสมัยกอนอยุธยาถึงสมัยอยุธยาตอนตน ………………. 26

Page 8: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

บทที่ หนา ประวัติความเปนมาของวัดราชบูรณะ ………………………………... 30 การกําหนดอายุจิตรกรรม ………………………………………….…. 31การศึกษาและวิเคราะหรูปแบบจิตรกรรม …………………………….. 32

การจัดวางตําแหนงภาพ ………………………………………... 32 เนื้อหาที่ถายทอดผานภาพจิตรกรรม …………………………… 35 การจัดองคประกอบภาพ ……………………………………….. 35 ทัศนียวิทยา ……………………………………………………... 37 สีและแสง – เงา …………………………………………………. 38 ภาพบุคคล ………………………………………………………. 38

การศึกษาจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในสมัยอยุธยาตอนปลาย ……………. 41 สภาพทั่วไปในสมัยอยุธยาตอนกลางถึงสมัยอยุธยาตอนปลาย ……... 41 ประวัติความเปนมาของวัดชองนนทรี .……………………………….. 43 การกําหนดอายุจิตรกรรม …………………………………………….. 44 การศึกษาและวิเคราะหรูปแบบจิตรกรรม …………………………….. 45

การจัดวางตําแหนงภาพ ………………………………………... 45 เนื้อหาที่ถายทอดผานภาพจิตรกรรม …………………………… 47 การจัดองคประกอบภาพ ……………………………………….. 50 ทัศนียวิทยา ……………………………………………………... 53 สีและแสง – เงา …………………………………………………. 54 ภาพบุคคล ………………………………………………………. 54

ภาพตัวเอก…………………………………………………… 54 ภาพตัวประกอบ ……………………………………………. 56

- กลุมลูกเรือ ………...………………………………… 56 - กลุมพราหมณ …………………………...…………... 56 - กลุมขุนนาง ขาราชสํานักและทหาร …………………. 57 - กลุมนักดนตรี ………………………………………... 58

Page 9: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

บทที่ หนา การศึกษาจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน……….….. 59

สภาพทั่วไปในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน …………………...………… 59 ประวัติความเปนมาของวัดสุวรรณาราม .………………………….…. 61 การกําหนดอายุจิตรกรรม …………………………………………….. 62 การศึกษาและวิเคราะหรูปแบบจิตรกรรม …………………………….. 63

การจัดวางตําแหนงภาพ ………………………………………... 63 เนื้อหาที่ถายทอดผานภาพจิตรกรรม …………………………… 65 การจัดองคประกอบภาพ ………………………………………. 67 ทัศนียวิทยา ……………………………………………………... 69 สีและแสง – เงา …………………………………………………. 71 ภาพบุคคล ………………………………………………………. 72

ภาพตัวเอก…………………………………………………… 72 ภาพตัวประกอบ ……………………………………………. 73

- กลุมลูกเรือ …………………….………...…………... 73 - กลุมพราหมณ ………………...……………………... 74 - กลุมขุนนาง ขาราชสํานักและทหาร …………………. 74 - กลุมนักดนตรี ………………………………………... 74

การศึกษาจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในสมัยหัวเลี้ยวหัวตอ (รัชกาลที่ 4 - 7) ………………………………………………………... 75 สภาพทั่วไปในสมัย(รัชกาลที่ 4 -7) …………………...………………. 80 ประวัติความเปนมาของวัดระฆังโฆสิตาราม .…………………….….. 81 การกําหนดอายุจิตรกรรม …………………………………………….. 81 การศึกษาและวิเคราะหรูปแบบจิตรกรรม ………………...………….. 81

การจัดวางตําแหนงภาพ ………………………………………... 81 เนื้อหาที่ถายทอดผานภาพจิตรกรรม …………………………… 83 การจัดองคประกอบภาพ ……………………………………….. 85 ทัศนียวิทยา ……………………………………………………... 86 สีและแสง – เงา …………………………………………………. 87

Page 10: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

บทที่ หนา ภาพบุคคล ………………………………………...……….……….. 87

ภาพตัวเอก …………………….…………………………… 87 ภาพตัวประกอบ ………………………………….………… 89 - กลุมลูกเรือ ……………………...……...……….…… 89

การศึกษาจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในสมัยปจจุบัน ………………………. 90 สภาพทั่วไปในสมัยหลังพ.ศ.2475 - จนถึงสมัยปจจุบัน ……………… 90 ความเปนมาของหนังสือพระราชนิพนธเร่ืองพระมหาชนก .…….……. 92อายุของภาพจิตรกรรม …………………………………..……………. 94การศึกษาและวิเคราะหรูปแบบจิตรกรรม ………………………….…. 95 แนวพระราชดําริ แนวความคิดและขั้นตอนในการจัดทําภาพจิตรกรรม.. 95

การจัดวางตําแหนงภาพ ……………………….……………….. 97เนื้อหาที่ถายทอดผานภาพจิตรกรรม …………..…………….…. 98การจัดองคประกอบภาพ ……………………..………………… 117 ทัศนียวิทยา ………………………………………..……….… 118 สีและแสง – เงา …………………………...……………..…….. 119 ภาพบุคคล ……………………..………………………..……… 120

ภาพตัวเอก …………………………..………………… 120 ภาพตัวประกอบ …………………………………..…… 122 - กลุมลูกเรือ …..………………….………………. 122 - กลุมขุนนาง ขาราชสํานัก …………………….…. 123 - กลุมทหาร ……………………………………….. 123 - กลุมนักดนตรี ……………………………………. 124 ภาพกาก ……………………………………………….. 124

4 บทสรุป …………………………………………………………………………….. 126

บรรณานุกรม ……………………………………………………………………..………… 130

ประวัติผูวิจัย ………………………………………………………………………………... 136

Page 11: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

สารบัญภาพ

ภาพที่ หนา 1 จิตรกรรมภาพพระมหาชนกกําลังชมนางสีวลีรายรํา ที่ถ้ําอชันตา อินเดีย…………. 14 2 จิตรกรรมพระมหาชนกตอนที่พระองคตัดสินพระทัยออกบวช

โดยมีพระนางสีวลียืนเสียพระทัยอยูดานขาง ที่ถ้ําอชันตา อินเดีย……………… 14 3 ปูนปนเรื่องพระมหาชนกชาดกที่อนันทเจดีย ศิลปะพมาสมัยพุกาม………………. 16 4 ปูนปนเรื่องจุลชนกชาดก ที่อนันทเจดีย ศิลปะพมาสมัยพุกาม…………………….. 17 5 ใบเสมาสลักหิน พระมหาชนกชาดก? พบที่บานหวยหินทอด จังหวัดกาฬสินธุ

สมัยทวารวดี…………………………………………………………………….. 18 6 ปูนปนพระมหาชนกชาดก ที่วัดไลย จ.ลพบุรี…………………………..…………. 20 7 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกที่ตําหนักพระพุทธโฆษาจารย วัดพุทไธสวรรย………. 21

8 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกภายในตําหนักพระพุทธโฆษาจารย วัดพุทไธสวรรย…………………………………………………………………... 21

9 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในสมุดภาพไตรภูมิฉบับ กรุงศรีอยุธยา – ฉบับกรุงธนบุรี เลม 2……………………………………………………………. 22

10 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดก ที่พระอุโบสถวัดคงคาราม สมัยรัชกาลที่ 3 …………. 23 11 ภาพพระมหาชนกชาดกโดย พระเทวาภินิมิต สมัยรัชกาลที่ 7 …………………….. 24 12 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกที่วัดพุทธประทีป กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ…….. 25 13 พระมหาชนกฉบับการตูน โดยคุณ ชัย ราชวัตร สมัยรัชกาลที่ 9…………………… 25 14 ปรางคประธานวัดราชบูรณะ จ.พระนครศรีอยุธยา………………………………… 31 15 เพดานกรุปรางคประธาน วัดราชบูรณะ……………………………………………. 32 16 จิตรกรรมภายในกรุปรางคประธาน วัดราชบูรณะ………………………………….. 32 17 จิตรกรรมพุทธประวัติและชาดกเรื่องตางๆในกรุปรางคชั้นลาง วัดราชบูรณะ……… 33 18 จิตรกรรมชาดกภายในวิหารพยาตองสู ศิลปะพมา สมัยพุกาม……………………. 33 19 จิตรกรรมภายในกรุปรางคฯเขียนภาพพระโพธิสัตวใหมีขนาดใกลเคียงกันทั้งหมด.. 36 20 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในกรุปรางควัดราชบูรณะ…………………………… 37 21 จิตรกรรมพุทธประวัติตอนตรัสรู ในกรุปรางคประธานวัดราชบูรณะ……………… 38 22 ภาพใบหนานางมณีเมขลา ในกรุปรางควัดราชบูรณะ…………………………….. 39 23 ภาพขุนนางจีน ในกรุปรางคชั้นบน วัดราชบูรณะ………………………………….. 40

Page 12: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

ภาพที่ หนา 24 ภาพเทวดาที่ไดรับอิทธิพลศิลปะจีนในกรุปรางคชั้นบน วัดราชบูรณะ……………... 40 25 พระอุโบสถวัดชองนนทรี……………………………………………………………. 44 26 ภายในพระอุโบสถวัดชองนนทรี…………………………………………………….. 47 27 ส่ือถึงตอนที่พระเจาโปลชนกรบชนะพระเชษฐาแลวไดครองเมืองมิถิลา…………… 47 28 ส่ือถึงตอนที่พระราชมารดาพระมหาชนกเสด็จหนีไปยังนครจัมปากะ……………... 48 29 ส่ือถึงตอนที่พระมหาชนกกุมารทรงเจริญวัย………………………………….……. 48 30 ส่ือถึงตอนที่เรือสําเภาอับปางลงกลางมหาสมุทร และตอนที่นางมณีเมขลา

อุมพระมหาชนกเหาะขึ้นจากมหาสมุทร……………………………………..…. 49 31 ส่ือถึงตอนที่เสนาอํามาตยเสี่ยงทายราชรถหากษัตริยมาครองเมือง………….……. 49 32 ส่ือถึงตอนที่พระมหาชนกไดครองเมืองเมืองมิถิลา………………………………… 50 33 ภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดก ภายในพระอุโบสถวัดชองนนทรี………………. 51 34 การจัดวางองคประกอบในภาพเปนรูปสามเหลี่ยมในภาพที่ 2…………………….. 52 35 การจัดวางองคประกอบในภาพเปนรูปสามเหลี่ยมในภาพที่ 4…………………….. 52 36 การจัดวางองคประกอบในภาพเปนรูปสามเหลี่ยม และการจัดองคประกอบลอไป

ตามรูปทรงของกรอบภาพในภาพที่ 5…………………………………………… 52 37 การจัดองคประกอบลอไปตามรูปทรงของกรอบภาพในภาพที่ 6…………………... 52 38 อาคารที่เขียนเปนภาพจากมุมสูงที่เขียนแบบเสนขนาน……………………………. 53 39 การจัดวางภาพขบวนนักดนตรี ที่เขียนเรียงกันเปนแถวตามแนวนอน …………….. 53 40 พระมารดาของพระมหาชนก……………………………………………………….. 55 41 นางมณีเมขลาอุมพระมหาชนก…………………………………………………….. 55 42 พระมหาชนกกุมารและพระสหาย………………………………………………….. 55 43 พระมหาชนกบรรทมหลับ…………………………………………………………... 55 44 กลุมลูกเรือ………………………………………………………………………….. 56 45 พราหมณในขบวนเสี่ยงราชรถ……………………………………………………… 56 46 กลุมขุนนางและขาราชสํานัก…………………………………………………...….. 57 47 กลุมทหาร…………………………………………………………………………... 57 48 กลุมนักดนตรี……………………………………………………………………….. 58

Page 13: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

ภาพที่ หนา 49 พระอุโบสถวัดสุวรรณาราม…………………………………………………………. 62 50 ภายในพระอุโบสถวัดสุวรรณาราม…………………………………………………. 63 51 กินรีเดินอยูในปาสื่อถึงฉากปาหิมพานต……………………………………………. 65 52 ส่ือถึงตอนที่เรือสําเภาอับปางลงกลางมหาสมุทร และตอนที่ นางมณีเมขลา

อุมพระมหาชนกเหาะขึ้นจากมหาสมุทร……………………………………..…. 66 53 ส่ือถึงตอนที่พระมหาชนกบรรทมอยูในสวนมะมวงเมืองมิถิลา…………………….. 66 54 ส่ือถึงตอนที่เสนาอํามาตยเสี่ยงทายราชรถหากษัตริยมาครองเมือง………….……. 67 55 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดก ภายในพระอุโบสถวัดสุวรรณาราม………………..... 69 56 นางมณีเมขลาอุมพระมหาชนกขึ้นจากมหาสมุทร ……………………………….... 72 57 พระมหาชนกบรรทมอยูบนแทนศิลามงคล ในอุทยานเมืองมิถิลา………………….. 72 58 ลูกเรือซึ่งเปนชาวตางชาติ………………………………………………………...… 73 59 กลุมผูบังคับการเดินเรือที่เปนฝรั่ง…………………………………………………... 73 60 กลุมลูกเรือที่เปนแขก……………………………………………………………….. 73 61 พราหมณและปุโรหิตที่ทําพิธีเสี่ยงทายราชรถ……………………………………… 74 62 ขุนนางที่อยูชวงตนขบวนเสี่ยงทายราชรถ………………………………………….. 74 63 แถวทหารในขบวนเสี่ยงทายราชรถ………………………………………………… 74 64 กลุมนักดนตรีทายขบวนเสี่ยงทายราชรถ…………………………………………… 74 65 พระอุโบสถวัดระฆังโฆสิตาราม…………………………………………………….. 80 66 ภายในพระอุโบสถวัดระฆังโฆสิตาราม……………………………………………... 82 67 ส่ือถึงตอนที่เรือสําเภาถูกพายุพัดจนเรืออับปางลงกลางมหาสมุทร………………... 83 68 ส่ือถึงตอนที่พระมหาชนกตรัสคาถาธรรมกับนางมณีเมขลา……………………….. 83 69 ส่ือถึงตอนที่นางมณีเมขลาอุมพระมหาชนกเหาะขึ้นจากมหาสมุทร………………. 84 70 ส่ือถึงตอนที่นางมณีเมขลาอุมพาพระมหาชนกไปไวในอุทยานเมืองมิถิลา………... 84 71 ภาพจิตรกรรมพระมหาชนก………………………………………………………… 85 72 ภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดก ภายในพระอุโบสถวัดระฆังโฆสิตาราม………… 86 73 บรรยากาศในทองทะเลที่คลื่นที่กําลังปนปวนจากลมพายุ………….……………… 87 74 ภาพทองฟาที่บรรยากาศดูอึมครึม………………………………………………….. 87 75 นางมณีเมขลาอุมพระมหาชนกขึ้นจากมหาสมุทร…………………………………. 88

Page 14: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

ภาพที่ หนา 76 นางมณีเมขลาอุมพระมหาชนกแลวเหาะพาไปยังเมืองมิถิลา……………………… 88 77 พระมหาชนกกําลังสนทนาธรรมกับนางมณีเมขลา………………………………… 88 78 กลุมลูกเรือที่กําลังปนเสากระโดงเรือ……………………………………………….. 89 79 กลุมลูกเรือชาวจีนที่อยูบริเวณหัวเรือ……………………………………….………. 89 80 เหลาลูกเรือที่กําลังแหวกวายอยูในมหาสมุทรในอากัปกริยาที่แตกตางกัน………… 89 81 ภาพปกหนาของหนังสือพระมหาชนกชาดก …………………….………………… 94 82 ภาพปกหลังของหนังสือพระมหาชนกชาดก ……………………………………….. 94 83 แผนที่แสดงที่ตั้งเมืองตางๆและเสนทางการเดินเรือ (ภาพที่ 1) …………………… 98 84 ภาพประกอบบทที่ 1 (ภาพที่2) …………………………………………………….. 99 85 ภาพประกอบบทที่ 2 (ภาพที่ 3) ……………………………………………………. 99 86 ภาพประกอบบทที่ 3 (ภาพที่ 4) ……………………………………………………. 100 87 ภาพประกอบบทที่ 4 (ภาพที่ 5) ……………………………………………………. 100 88 ภาพประกอบบทที่ 5 (ภาพที่ 6) ……………………………………………………. 100 89 ภาพประกอบบทที่ 5 (ภาพที่ 7) ……………………………………………………. 101 90 ภาพประกอบบทที่ 6 (ภาพที่ 8) ……………………………………………………. 102 91 ภาพประกอบบทที่ 7 (ภาพที่ 9) ……………………………………………………. 102 92 ภาพประกอบบทที่ 8 (ภาพที่ 10) ………………………………………………….. 102 93 ภาพประกอบบทที่ 9 (ภาพที่ 11) ………………………………………………….. 102 94 ภาพประกอบบทที่ 10,11 (ภาพที่ 12) ……………………………………………... 103 95 ภาพประกอบบทที่ 12 (ภาพที่ 13) ………………………………………………… 103 96 ภาพประกอบบทที่ 13 (ภาพที่ 14) ………………………………………………… 104 97 ภาพประกอบบทที่ 14,15 (ภาพที่ 15) ……………………………………………... 104 98 ภาพประกอบบทที่ 16 (ภาพที่ 16) ………………………………………………… 104 99 ภาพประกอบบทที่ 16 (ภาพที่ 17) ………………………………………………… 104 100 ภาพประกอบบทที่ 17 (ภาพที่ 18) ………………………………………………… 105 101 ภาพประกอบบทที่ 18 (ภาพที่ 19) ………………………………………………… 107 102 ภาพประกอบบทที่ 18 (ภาพที่ 20) ………………………………………………… 107 103 ภาพประกอบบทที่ 19,20,21 (ภาพที่ 21) …………………………………………. 108

Page 15: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

ภาพที่ หนา 104 ภาพประกอบบทที่ 22 (ภาพที่ 22) ………………………………………………… 108 105 ภาพประกอบบทที่ 23 (ภาพที่ 23) ………………………………………………… 109 106 ภาพประกอบบทที่ 24 (ภาพที่ 24) ………………………………………………… 109 107 ภาพประกอบบทที่ 25 (ภาพที่ 25) ………………………………………………… 110 108 ภาพประกอบบทที่ 26 (ภาพที่ 26) ………………………………………………… 110 109 ภาพประกอบบทที่ 27 (ภาพที่ 27) ………………………………………………... 111 110 ภาพประกอบบทที่ 28 (ภาพที่ 28) ………………………………………………… 111 111 ภาพประกอบบทที่ 29 (ภาพที่ 29) ………………………………………………… 112 112 ภาพประกอบบทที่ 30,31 (ภาพที่ 30) ……………………………………………… 112 113 ภาพประกอบบทที่ 32 (ภาพที่ 31) ………………………………………………… 113 114 ภาพประกอบบทที่ 33 (ภาพที่ 32) ………………………………………………… 113 115 ภาพประกอบบทที่ 34 (ภาพที่ 33) ………………………………………………… 114 116 ภาพประกอบบทที่ 35 (ภาพที่ 34) ………………………………………………… 115 117 ภาพประกอบบทที่ 36 (ภาพที่ 35) ………………………………………………… 115 118 ภาพประกอบบทที่ 37 (ภาพที่ 36) ………………………………………………… 116 119 สีของภาพดวงอาทิตยและดวงจันทรที่ตัดกับพื้นภาพ……………………………… 119 120 สีเขียวของภาพตนไมที่ตัดกับสีขององคประกอบโดยรอบและสีพื้นภาพ…………... 119 121 สีของภาพพระราชลัญจกรที่ตัดกับพื้นภาพ…………………………………………. 119 122 พระมหาชนกกุมารทรงกริ้วเด็กชาวบานที่มาลอเลียนพระองค…………………….. 120 123 พระมหาชนกกุมารไมทรงกริ้วเด็กชาวบานที่ลอเลียนพระองคอีก………………….. 120 124 พระมหาชนกสนทนากถาธรรมกับนางมณีเมขลา………………………………….. 121 125 พระมหาชนกสนทนากถาธรรมกับนางมณีเมขลา………………………………….. 121 126 นางมณีเมขลาอุมพระมหาชนกเหาะขึ้นจากมหาสมุทร………………………….… 121 127 นางมณีเมขลาอุมพระมหาชนกเหาะขึ้นจากมหาสมุทร……………………………. 121 128 กลุมลูกเรือ………………….……………………………………………………….. 122 129 กลุมลูกเรือ………………….……………………………………………………….. 122 130 กลุมลูกเรือ………………….……………………………………………………….. 122

Page 16: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

ภาพที่ หนา 131 กลุมลูกเรือ………………….……………………………………………………….. 122 132 ขุนนางในราชสํานัก…………………………………………………………………. 123 133 กลุมขุนนางในราชสํานัก……………………………………………………………. 123 134 ทหารไทยรวมรบกับทหารตางชาติ…………………………………………………. 123 135 กลุมทหารตางชาติ (ชาวเปอรเซีย ) ……………………………………………...… 123 136 กลุมนักดนตรี……………………………………………………………………….. 124 137 แมกําลังอุมลูกและทหารยุคปจจุบันปะปนอยูกับกลุมทหารไทยโบราณ…………… 124 138 วัยรุนยุคปจจุบันปะปนอยูกับกลุมทหารไทยโบราณ ……………………………….. 124 139 พระมหาชนกยกคันธนู มีการเขียนภาพใบหนาของศิลปนทั้ง 8 คน

ที่เขียนภาพประกอบแทรกไวดวย……………………………………………….. 125 140 บรรยากาศในเมืองอวิชชาที่สะทอนใหเห็นสภาพสังคมไทยในปจจุบัน…………….. 125

Page 17: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

สารบัญแผนผัง

แผนผังที่ หนา 1 ผังแสดงทศชาติชาดกในพระไตรปฎก………………………………………….…. 9 2 ผังตําแหนงของภาพจิตรกรรมภายในกรุปรางคประธาน วัดราชบูรณะ….………. 35 3 ผังการจัดวางตําแหนงภาพจิตรกรรมภายในพระอุโบสถ วัดชองนนทรี………….. 46 4 ผังการจัดวางตําแหนงภาพจิตรกรรมภายในพระอุโบสถ วัดสุวรรณาราม……….. 64 5 ผังการจัดวางตําแหนงภาพจิตรกรรมภายในพระอุโบสถ วัดระฆังโฆสิตาราม…... 82

Page 18: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

สารบัญลายเสน

ลายเสนที่ หนา 1 ภาพปูนปนพระมหาชนกชาดกที่วัดไลย จ.ลพบุรี…………………………………. 20 2 ภาพลายเสนพระมหาชนกชาดก

ฝพระหัตถสมเด็จฯเจาฟากรมพระยานริศรานุวัติวงศ…………………………... 24 3 ภาพพระมหาชนกชาดกกรุปรางควัดราชบูรณะ…………………………………… 37 4 ภาพพุทธประวัติตอนตรัสรูในกรุปรางควัดราชบูรณะ……………………………… 38 5 ภาพใบหนานางมณีเมขลา ในกรุปรางควัดราชบูรณะ…………………………….. 39 6 การจัดองคประกอบภาพพระมหาชนกชาดก ที่วัดชองนนทรี……………………... 51 7 การจัดวางกลุมภาพและการลําดับภาพในหองภาพพระมหาชนกชาดก………..… 68 8 การจัดวางน้ําหนักภาพที่ทําใหเกิดดุลยภาพที่มีลักษณะเคลื่อนไหว………..……... 68 9 เทคนิคการเขียนภาพตามหลักทัศนียวิทยาแบบตะวันตก…………………………. 70 10 ตําแหนงและทิศทางการจัดวางภาพแตละตอนตามลําดับเร่ืองราว……..………… 85 11 ภาพลายเสนพระมหาชนกชาดก

ฝพระหัตถสมเด็จฯเจาฟากรมพระยานริศรานุวัติวงศ…………………………... 88 12 แผนที่พยากรณ สําหรับออกเดินทางจากเมืองจัมปา ในวันที่ 20 เมษายน………… 106 13 แผนที่พยากรณ สําหรับออกเดินทางจากเมืองจัมปา ในวันที่ 24 เมษายน……… 106 14 แผนที่พยากรณ สําหรับออกเดินทางจากเมืองจัมปา ในวันที่ 2 พฤษภาคม.……... 106 15 แผนที่พยากรณ สําหรับออกเดินทางจากเมืองจัมปา ในวันที่ 9 พฤษภาคม.….….. 106

Page 19: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

บทที่ 1 บทนํา

ความเปนมาและความสําคัญของการศึกษา

ในบรรดาชาดกทั้ง 550 ชาติ ทศชาติชาดกเปนชาดกที่ไดรับความนิยมอยางแพรหลายตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน ทั้งนี้อาจเปนเพราะมีเนื้อหาที่สามารถจดจําไดงายและสรางความเพลิดเพลินในการฟงและยังแฝงดวยคติธรรมคําสอนที่สําคัญในการดําเนินชีวิต ชาดกแตละเรื่องจะมีคําสอนที่แตกตางกันไปดังนี้ เตมียชาดก(เนกขัมบารมี) มหาชนกชาดก (วิริยะบารมี) สุวรรณาสามชาดก (เมตตาบารมี) เนมิราชชาดก (อธิษฐานบารมี) มโหสถชาดก (ปญญาบารมี) ภูริทัตชาดก (ศีลบารมี) จันทรกุมารชาดก (ขันติบารมี) นารทชาดก (อุเบกขาบารมี) วิธูรบัณฑิตชาดก (สัจจบารมี) และเวสสันดรชาดก (ทานบารมี)

ชาดกทั้งสิบเร่ืองนี้ พระมหาชนกชาดกเปนเรื่องหนึ่งที่นิยมนํามาสรางสรรคงาน ศิลปกรรมมากที่สุด โดยพบหลักฐานมาตั้งแตสมัยทวารวดีเร่ือยมาจนกระทั่งถึงปจจุบัน ดังเชน ภาพปูนปน ภาพลายรดน้ํา ภาพประดับกระจกสี และภาพจิตรกรรมซึ่งพบหลักฐานมากที่สุด ภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกที่เกาแกที่สุดที่คนพบไดแก ที่กรุปรางคประธานวัดราชบูรณะ สมัยอยุธยาตอนตน ตอมาสมัยอยุธยาตอนปลายพบหลักฐานที่พระอุโบสถวัดชองนนทรีและที่ตําหนักพระพุทธโฆษาจารยวัดพุทไธสวรรย ในสมัยรัตนโกสิทรตอนตนพบหลักฐานที่พระอุโบสถวัดสุวรรณารามและที่พระอุโบสถวัดคงคาราม จากนั้นในสมัยรัชกาลที่ 6 - 7 พบหลักฐานที่ พระอุโบสถวัดระฆังโฆสิตาราม จนกระทั่งปจจุบันพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชทรงนําเนื้อเร่ืองพระมหาชนกชาดก(ฉบับพระไตรปฎก)มาดัดแปลงใหเขากับสมัยปจจุบันและโปรดใหศิลปนเอกแหงยุคหลายทานเขียนภาพจิตรกรรมประกอบ

จะเห็นวาจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกมีการสรางสรรคอยางตอเนื่องตั้งแตอดีตจนถึงปจจุบัน การศึกษาในครั้งนี้จึงมุงศึกษาถึงพัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกโดยการวิเคราะหเปรียบเทียบรูปแบบงานจิตรกรรมแตละสมัย รวมไปถึงปจจัยแวดลอมทางประวัติศาสตรในดานตางๆ( สังคม เศรษฐกิจ การเมือง แนวความคิด)ที่สงผลกระทบตอการปรับเปลี่ยนรูปแบบ งานจิตรกรรมเพื่อความเขาใจในพัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตามกระบวน การศึกษาทางดานประวัติศาสตรศิลปะ

1

Page 20: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

2

ความมุงหมายและวัตถุประสงคของการศึกษา

1.เพื่อใหเขาใจถึงพัฒนาการจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตั้งแตสมัยอยุธยาจนถึงปจจุบัน

2.เพื่อทําใหทราบถึงปจจัยแวดลอมทางประวัติศาสตร( สภาพสังคม เศรษฐกิจ การเมือง แนวความคิด รสนิยม ฯลฯ) ในแตละสมัยที่สงผลกระทบตอการเปลี่ยนแปลงรูปแบบ งานจิตรกรรมพระมหาชนกชาดก

3.เพื่อศึกษาถึงพัฒนาการดานงานจิตรกรรมฝาผนังตลอดจนอิทธิพลหรือปจจัยที่สงผลกระทบอันเปนจุดเริ่มที่กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงจากจิตรกรรมไทยประเพณีไปเปนจิตรกรรม สมัยใหม

4.เพื่อเปนแนวทางใหกับนักวิชาการและผูสนใจในการศึกษาพัฒนาการของจิตรกรรมจากชาดกอื่นๆหรือคําสอนเรื่องอื่นๆในพุทธศาสนาตอไป

สมมุติฐานการศึกษา

หลักฐานงานศิลปกรรมที่เกี่ยวกับพระมหาชนกชาดกพบหลักฐานมาตั้งแตสมัยทวารวดีแตในสวนของงานจิตรกรรมพบหลักฐานที่เกาที่สุดในสมัยอยุธยาตอนตน ที่กรุปรางควัดราชบูรณะ จ. พระนครศรีอยุธยา หลังจากนั้นก็มีนําชาดกเรื่องพระมหาชนกมาการสรางสรรคงานจิตรกรรมอยางตอเนื่องจนถึงปจจุบัน ซึ่งภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในแตละยุคสมัยนั้นตางก็มี รูปแบบที่เปนเอกลักษณเฉพาะตัวที่แตกตางกันออกไป สวนหนึ่งเปนเพราะการปรับเปลี่ยนรูปแบบไปตามสภาพแวดลอมทางประวัติศาสตร (สังคม เศรษฐกิจ การเมือง คติความเชื่อ รสนิยม) เพื่อที่จะสามารถตอบสนองความนิยมของสังคมในสมัยนั้นๆ การศึกษาพัฒนาการของจิตรกรรม พระมหาชนกชาดกนี้จึงอาจเปนขอสนับสนุนความคิดดังกลาวใหมีความนาเชื่อถือมากยิ่งขึ้น เนื่องจากเชื่อวาผลการศึกษาจะสามารถแสดงใหเห็นถึงการปรับเปลี่ยนรูปแบบงานจิตรกรรม อันเกิดจากสภาพแวดลอมทางประวัติศาสตรในแตละสมัยอยางชัดเจน

Page 21: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

3

ขอบเขตของการศึกษา ศึกษาวิเคราะหพัฒนาการจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตั้งแตสมัยอยุธยาจนถึงปจจุบัน

โดยครอบคลุมเนื้อหาทางดานอิทธิพลและปจจัยในดานตางๆที่กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งในดานคติความเชื่อ เนื้อหาและรูปแบบหรือเทคนิควิธีการเขียนภาพ โดยยกกรณีศึกษาดังนี้

- สมัยอยุธยาตอนตน จิตรกรรมฝาผนังกรุปรางคชั้นลาง ที่วัดราชบูรณะ

- สมัยอยุธยาตอนปลาย จิตรกรรมฝาผนังภายในพระอุโบสถ ที่วัดชองนนทรี

- สมัยรัตนโกสินทรตอนตน จิตรกรรมฝาผนังภายในพระอุโบสถ ที่วัดสุวรรณาราม

- สมัยหัวเลี้ยวหัวตอ(รัชกาลที่ 4 - 7) จิตรกรรมฝาผนังภายในพระอุโบสถ ที่วัดระฆังโฆสิตาราม

- สมัยปจจุบัน จิตรกรรมประกอบในหนังสือพระราชนิพนธ เร่ือง“พระมหาชนก” ในพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช

นอกจากนี้ยังนําภาพจิตรกรรมและงานศิลปกรรมอื่นๆที่มีเกี่ยวของกับพัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกมาศึกษาเปรียบเทียบเพื่อนํามาเปนขอสนับสนุนผลการวิจัย ขั้นตอนของการศึกษา

ในการวิจัยครั้งนี้จะเนนการใชระเบียบวิธีวิจัยเชิงประวัติศาสตรศิลปะโดยมีลําดับ ข้ันตอน ดังตอไปนี้

1. ข้ันรวบรวมขอมูล แบงออกเปน 1.1 ศึกษาเอกสารที่เกี่ยวเนื่องกับการวิจัย เชน หนังสือ ตํารา งานวิจัย บทความ

แผนที่ แผนผัง ภาพถายเกา ภาพลายเสนตางๆ ฯลฯ เพื่อเชื่อมโยงแนวความคิดและประเด็นตางๆ เขาหากันตามขอสมมติฐานเบื้องตน

Page 22: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

4

1.2 ปฏิบัติงานภาคสนามโดยการออกสํารวจภาพจิตรกรรมตามที่กําหนดไวในการศึกษาและที่อ่ืนๆที่เกี่ยวของ และเก็บขอมูลโดยใชวิธีการจดบันทึกรายละเอียด ถายภาพ เขียนภาพลายเสน ทําแผนผัง สัมภาษณสอบถามบุคคลที่มีความรูในเรื่องที่ตองการการศึกษาเปนพิเศษ และอ่ืนๆที่จําเปนตอการนํามาใชในการศึกษา

2. ข้ันจัดกลุมและจัดลําดับความสําคัญของขอมูล คือ การรวบรวมขอมูลทั้งหมดที่ไดมาจัดกลุมตามเนื้อหาหรือเร่ืองราวที่ตองการจะศึกษาตามความสําคัญของขอมูล โดยคัดเลือก ขอมูลที่สําคัญแยกตางหากจากขอมูลโดยทั่วไป

3. ข้ันวิเคราะห คือ นําขอมูลทั้งหมดมาวิเคราะหถึงปจจัยแวดลอมทางประวัติศาสตรดานตางๆที่สงผลกระทบตอการสรางสรรคงานจิตรกรรมแตละสมัย รวมทั้งการเปรียบเทียบรูปแบบทางศิลปะตลอดจนเนื้อหาเรื่องราวและรายละเอียดตางๆที่แฝงอยูในงานเพื่อหาพัฒนาการภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดก

4. ข้ันสรุป คือ ประมวลความรูและขอคิดเห็นตางๆเพื่อนําเสนอขอสรุปอันเปนผลที่ไดจากการศึกษา แหลงขอมูล

ขอมูลที่ใชในการประกอบการศึกษาไดอาศัยจากขอมูล 3 แหลงดังนี้ คือ 1. ขอมูลเอกสาร ไดแก เอกสารทางประวัติศาสตร ( พงศาวดาร บันทึก จดหมาย

เหตุ ภาพถายเกา ฯลฯ ) รายงาน วิทยานิพนธ หนังสือหรือบทความตางๆที่นักวิชาการได เรียบเรียงไวโดยอาศัยการคนควาจากสถานที่ตอไปนี้ หองสมุดมหาวิทยาลัยศิลปากร หอสมุดแหงชาติ หอจดหมายเหตุแหงชาติ สํานักโบราณคดี สํานักพิพิธภัณฑสถานแหงชาติ

2. ขอมูลบุคคล ไดแก การสัมภาษณ หรือสอบถามจากบุคคลที่มีความรูเปนพิเศษในเร่ืองที่ตองการจะศึกษา เชน อาจารยที่ปรึกษาวิทยานิพนธ อาจารยประจําภาควิชาตางๆที่ เกี่ยวของและนักวิชาการในสาขาตางๆที่เกี่ยวของ

3. ขอมูลภาคสนาม ไดแก ศึกษาจากจิตรกรรมที่ปรากฏอยูตามวัดตางๆที่กําหนดไวในหัวขอศึกษารวมไปถึงโบราณวัตถุ โบราณสถานในสวนตางๆที่เกี่ยวของดังเชน วัดราชบูรณะ จ.พระนครศรีอยุธยา วัดชองนนทรี วัดพุทไธสวรรย วัดสุวรรณาราม วัดระฆังโฆสิตาราม ฯลฯ

Page 23: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

5

คําจํากัดความที่ใชในการศึกษา

จิตรกรรมไทยแบบแผนประเพณี หมายถึง จิตรกรรมไทยเนื่องในพุทธศาสนามีแบบแผนโดยเฉพาะที่สืบทอดกันมาเปนประเพณีอันยาวนาน โดยมีเนื้อหาตามอุดมคติแนวพุทธศาสนา เชน พระอดีตพุทธเจา พุทธประวัติ นิทานชาดก ไตรภูมิ ฯลฯ มีการใชสีและเสนเปนแบบกึ่งอุดมคติกึ่งสมจริงนิยมใชเสนสินเทาเพื่อเปนตัวคั่นภาพในแตละตอนใหแยกออกจากกัน มักใชสีฝุนผสมกาวยางไมหรือกาวหนังสัตวเปนวัสดุหลักในการเขียนภาพ

จิตรกรรมไทยชวงหัวเลี้ยวหัวตอ หมายถึง จิตรกรรมไทยที่มีพัฒนาการอยูระยะหนึ่ง กอนที่จะเริ่มสมัยแหงการศึกษาศิลปะตามแบบแผนตะวันตกเปนงานจิตรกรรมที่แสดงถึงการผสมผสานระหวางแนวความคิดอยางไทยกับเทคนิควิธีการเขียนภาพลักษณะสมจริงที่ประยุกตมาจากศิลปะตะวันตก ดังเชน ผลงานของสมเด็จฯเจาฟากรมพระยานริศรานุวัติวงศและ เหลาสานุศิษย (พระเทวภินิมิตร , เหม เวชกร)

จิตรกรรมไทยแนวประเพณี หมายถึง จิตรกรรมที่เกิดขึ้นในชวงเริ่มที่มีการศึกษาตามแบบแผนตะวันตกจนถึงปจจุบันแตยังคงอาศัยองคประกอบของจิตรกรรมไทยแบบแผนประเพณีของไทยซึ่งไดแก แนวความคิด เร่ืองราว รูปแบบ หรือเทคนิคอยางใดอยางหนึ่งหรือหลายอยางรวมกันเปนแนวทางในการสรางสรรคงานจิตรกรรม

Page 24: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

บทที่ 2 ความเปนมาและความสําคัญของพระมหาชนกชาดก

1. ความเปนมาของชาดก ชาดกมีกําเนิดมาจากนิทานเปรียบเทียบและตํานาน ซึ่งมีมาตั้งแตสมัยโบราณกอนที่

ศาสนาพุทธจะเปนที่ยอมรับนับถือในอินเดีย มักจะเปนเรื่องราวของวีรบุรุษซึ่งไดรับการบอกเลาถายทอดจากคนรุนหนึ่งไปยังคนอีกรุนหนึ่ง เนื่องจากเรื่องราวเหลานี้เปนสวนหนึ่งของนิทาน พื้นบานที่เปนที่รูจักกันดี จึงเปนไปไดวาเมื่อเวลาที่พระพุทธเจาแสดงพระธรรมเทศนานั้นทรง คุนเคยกับนิทานเหลานี้ดีจึงเลาเปนตัวอยางประกอบพระพุทธพจนดวย หลังจากที่พระองคเสด็จดับขันธปรินิพพานแลวเรื่องเลาเหลานี้ไดการสืบทอดโดยเหลาสาวกที่จดจําพระพุทธวจนะไดและ ถูกนํามาสาธยายบอยครั้งจึงไมสูญหายไป

ราวพุทธศตวรรษที่ 4 - 5 นิทานเหลานี้ไดเปนที่รูจักกันในนาม “ชาดก” หรือเร่ืองราวในอดีตชาติของพระพุทธเจา ชาดกไดรับการบันทึกเปนลายลักษณอักษรครั้งแรกในลังกาเมื่อประมาณพุทธศตวรรษที่ 5 - 6 พรอมกับคัมภีรพุทธศาสนาสวนที่เหลือและคําอธิบายเนื้อความ แตเอกสารเหลานั้นไดสูญหายไปแลว คัมภีรฉบับเกาที่สุดที่บันทึกเกี่ยวกับชาดกที่เหลืออยูในปจจุบันนี้และเปนคัมภีรที่ยอมรับนับถือกันทั่วไปในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใตนั้นเปนคัมภีรภาษาบาลีมีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ 11 และไดรับการถายทอดเปนภาษาอังกฤษโดยสมาคมบาลีปกรณ กรุงลอนดอนในปพ.ศ. 2449 ภายใตชื่อเร่ืองวา “ชาดก”1

2. ความหมายของชาดก คําวา “ชาดก” ศัพทเดิมเปนภาษาบาลีวา “ชาตก” มาจากรากศัพท วา ชนฺ ธาตุ แปลวา

ความเกิด แปลง ชนฺ ธาตุ เปน ชา ลง ต ปจจัยในกิริยากิต ปจจัยตัวนี้แปลวา “แลว” ไดรูปคําเปน ชาต แปลวา เกิดแลว เสร็จแลวลง ก ปจจัย ก แปลวา “ผู” สําเร็จรูปเปน ชาตก แปลวา

1 เอลิซาเบธ เรย, แคลร โรเซนฟลดและโดโรธี เบล่ีย, ทศชาติ, แปลโดย สนธิวรรณ อินทรลิบ

(กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2524), 4 - 5. 6

Page 25: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

7

“ผูเกิดแลว” บาลีออกเสียงเปน ชา-ตะ-กะ เมื่อนําคํานี้มาออกเสียงในภาษาไทย เราเปลี่ยน ต เปน ด และใหพยัญชนะ ก เปนตัวสะกกในแม กก เราจึงออกเสียงเปนชาดก 2

“ชาดก” ใชในความหมายตางๆ ดังนี้ 1. “ชาดก” หมายถึง เร่ืองราวในอดีตชาติของพระพุทธเจา ซึ่งพระองคทรง

เสวยพระชาติเปนสัตวบาง คนบาง เทวดาบาง ในแตละชาติก็แสดงใหเห็นหลักธรรมและความเชื่อในพุทธศาสนาที่แตกตางกันไป

2. “ชาดก” หมายถึง ชื่อคัมภีรบทหนึ่งใน “นวังคสัตถุศาสน”3 ซึ่งเปนคัมภีรในพระพุทธศาสนา

3. “ชาดก” หมายถึง ชื่อคัมภีรในพระไตรปฎก ในคัมภีรขุททกนิกาย เลมที่ 27 และ 28 หมวดสุตันตปฎก4 เปนคาถาภาษาบาลีลวนๆ โดยแบงเปนหมวดหมูตามจํานวนคาถาเรียกวา “นิบาต” ซึ่งมีทั้งหมด 22 นิบาต รวมทั้งสิ้น 547 เร่ือง5 การแบงชาดกไวเปนพวกมีตั้งแตคาถานอยไปหาคาถามาก เชน มีคาถาเดียวเรียกวาเอก ”นิบาตชาดก” สองคาถาเรียกวา “ทุกนิบาตชาดก”

2 พัฒน เพ็งผลา, รายงานการวิจัยการวิเคราะหการบําเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตวในนิบาตชาดก

(กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยรามคําแหง, 2530), 9. 3 “นวังคสัตถุศาสน ” ไดแก สุตตะ เคยยะ เวยยากรณะ คาถา อุทาน อิติวุตตกะ ชาดก

อัพภูตธรรม เวทัลละ ดูใน ทวีศักดิ์ ญาณประทีป, วรรณกรรมศาสนา (กรุงเทพฯ : คุรุสภา, 2515), 401. นวังคสัตถุศาสน คือการรวบรวมคําสอนของพระพุทธเจา ที่ทํากันตั้งแตสมัยที่พระพุทธเจายังมีพระชนมชีพอยู(สมัยพุทธกาล) แตยังไมมีหลักฐานวาชาดกในนวังคสัตถุศาสนกับชาดกในพระไตรปฏก(ชาดกในนิบาต)วาเหมือนหรือตางกันอยางไร แตมีนักวิชาการบางทานเห็นวา เรื่องชาดกในนวังคสัตถุศาสน มิไดเปนเรื่องอดีตของพระพุทธเจาในสมัยที่เสวยพระชาติเปนพระโพธิสัตว แตเปนเรื่องของพระโพธิสัตวในสมัยพุทธกาลกอนที่จะตรัสรูเปนพระพุทธเจา(ตั้งแตประสูติ ออกบวช แสวงหาธรรมจนถึงกอนตรัสรู) ดูใน ทรัพย ประกอบสุข, วรรณคดีชาดก, (กรุงเทพฯ : บารมีการพิมพ, 2527), 13.

4 ทรัพย ประกอบสุข, วรรณคดีชาดก, 1 – 2. 5 นิบาตชาดกมีอยู 2 ชุด ชุดแรกมีจํานวน 547 ชาติ อีกชุดหนึ่งจํานวน 550 ชาติ 3 ชาติที่เพิ่มขึ้นได

แทรกเขามาในชาติที่ 496 เรื่องวิมาลา ชาติที่ 497 เรื่องมหาโควินทะ และชาติที่ 498 เรื่องสุเมธบัณฑิต ลําดับเลขของเรื่องที่ตามมาขางหลังจึงเปล่ียนแปลงไปดวยจนครบ 550 ชาติ ศาสตราจารยลูซ มีความเห็นวานิบาตชาดกในพมาที่มาจากอินเดียใต มีเร่ืองชาดกรวม 550 ชาติ และชาดกจากลังกาซึ่งเปนอรรถคาถาภาษาบาลีมีเพียง 547 เรื่อง ดูใน สันติ เล็กสุขุมและกมล ฉายาวัฒนะ,จิตรกรรมฝาผนังสมัยอยุธยา (กรุงเทพฯ : เจริญวิทยการพิมพ, 2524), 29, 50.

Page 26: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

8

สวนเรื่องที่มีคาถาเกิน 80 คาถาเรียกวา “มหานิบาต” ซึ่งในมหานิบาตมีอยู 10 เร่ืองดวยกันที่เรียกวา “ทศชาติ” (แผนผังที่ 1)

ทศชาติชาดกหรือพระเจาสิบชาติ เปนชาดกที่ไดรับความนิยมในหมูชาวไทยมากที่สุดเนื่องจากมีเนื้อหาที่ เลาเรื่องราวการบําเพ็ญบารมีในสิบชาติสุดทายที่ถือวาสําคัญยิ่งของ พระโพธิสัตวกอนจะตรัสรูเปนพระสัมมาสัมพุทธเจา นอกจากนี้ทศชาติชาดกยังถือเปนตวัแทนของชาดกเรื่องอื่นๆ ทั้งหมดเพราะไดแสดงการบําเพ็ญบารมีไวครบทั้ง 10 ประการ(เรียกวาทศบารมี) โดยในแตละเรื่องจะมีคติธรรมซึ่งเปนหัวใจของเรื่องที่แตกตางกันไป6 ดังนี้

พระชาตทิี่ 1 เสวยพระชาติเปนพระเตมยี บําเพ็ญเนกขัมมบารม ีพระชาตทิี่ 2 เสวยพระชาติเปนพระมหาชนก บําเพ็ญวิริยบารม ีพระชาตทิี่ 3 เสวยพระชาติเปนพระสวุรรณสาม บําเพ็ญเมตตาบารมี พระชาตทิี่ 4 เสวยพระชาติเปนพระเนมริาช บําเพ็ญอธษิฐานบารม ีพระชาตทิี่ 5 เสวยพระชาติเปนพระมโหสถ บําเพ็ญปญญาบารม ีพระชาตทิี่ 6 เสวยพระชาติเปนพระภูริทตั บําเพ็ญศีลบารม ีพระชาตทิี่ 7 เสวยพระชาติเปนพระจนัทรกุมาร บําเพ็ญขันติบารม ีพระชาตทิี่ 8 เสวยพระชาติเปนพระนารท บําเพ็ญอุเบกขาบารม ีพระชาตทิี่ 9 เสวยพระชาติเปนพระวิธุรบัณฑิต บําเพ็ญสัจบารม ีพระชาตทิี่ 10 เสวยพระชาติเปนพระเวสสนัดร บําเพ็ญทานบารม ี

6 ทรัพย ประกอบสุข, วรรณคดีชาดก, 236.

Page 27: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

9

3. ความสาํคัญของชาดกที่มีตอสังคมไทย ในสังคมไทยมีคติความเชื่อหลายอยางที่ยึดถือและสืบทอดตอกันมาเปนเวลาชานาน

สวนใหญเปนคติความเชื่อที่เกี่ยวกับพุทธศาสนา ไมวาจะเปนเรื่องเกี่ยวกับไตรภูมิ พุทธประวัติ หรือชาดก ซึ่งคติความเชื่อเกี่ยวกับชาดกดูเหมือนจะไดรับความนิยมมากเปนพิเศษ ดวยเนื้อหาที่เปนเรื่องเลาคลายกับนิทานฟงแลวเขาใจไดงายทําใหเกิดความเพลิดเพลิน มีการสอดแทรกคติธรรมที่สามารถนําไปปรับใชในชีวิตประจําวันได สวนใหญเปนหลักธรรมที่สงเสริมใหทําความดี ละเวนความชั่วใหรูจักควบคุมความประพฤติของตน จึงทําใหเกิดความเชื่อที่วาการที่แตละคนมีกําเนิดแตกตางกันก็เพราะผลกรรมที่ทําไวในอดีตที่ตางกัน แมผลแหงกรรมที่ทํามาแลวในอดีตนั้น

พระไตรปฎก

พระวนิัยปฎก พระสุตันตปฎก พระอภิธรรมปฎก

ทุกขนกิาย (เลม 27 - 28)

ชาดก 550 ชาติ

ทศชาติชาดก

1. เตมียชาดก

2. มหาชนกชาดก

3. สุวรรณสามชาดก

4. เนมิราชชาดก

5. มโหสถชาดก

6. ภูริทัตชาดก

7. จันทรกุมารชาดก

8. นารทชาดก

9. วิธุรบัณฑิตชาดก

10. เวสสันดรชาดก

แผนผังที่ 1 แสดงทศชาติชาดกในพระไตรปฎก

Page 28: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

10

แกไขไมไดแตเราสามารถควบคุมผลกรรมที่จะเกิดขึ้นในภายหนาใหประสบสิ่งดีๆตามความตองการไดโดยการเลือกทําแตกรรมดี ดังเชนเรื่องราวของพระโพธิสัตวที่มีชาติกําเนิดที่แตกตางกันในชาดกเรื่องตางๆเปนคนบางเปนสัตวบาง แตทุกชาติพระองคลวนสรางแตกรรมดีจนกระทั่งไดบรรลุสัมโพธิญาณในที่สุด

ในบรรดาชาดกทั้งหลายทศชาติชาดกดูเหมือนจะเปนชาดกที่คนไทยคุนเคยมากที่สุดเพราะนอกจากจะใหหลักธรรมในการดํารงชีวิตไปพรอมๆกับความสนุกสนานเพลิดเพลินเหมือนกับชาดกเรื่องอื่นๆแลว ยังมีคติธรรมทั้งสิบประการที่สอดคลองกับหลักพุทธศาสนาเถรวาทที่เชื่อวาทศบารมีหรือบารมีทั้งสิบนี้เปน “พุทธการกธรรม” หมายถึง ธรรมที่กระทําใหบุคคลเปนพระพุทธเจา หรือ “โพธิปาจนธรรม” แปลวา ธรรมอันบมโพธิญาณ กลาวคือผูใดบําเพ็ญทศบารมีธรรมเต็มบริบูรณแลวจักไดตรัสรูพระอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณเปนพระสัมมาสัมพุทธเจา7 ดวยความเชื่อนี้จึงทําใหคนในสังคมมีความเชื่อวาหากบําเพ็ญบารมีใหไดครบทั้งสิบประการจะทําใหสามารถบรรลุถึงพระโพธิญาณได

ชาดกที่ไดรับความนิยมมากที่สุดเรื่องหนึ่งในทศชาติชาดก ไดแกเร่ือง พระมหาชนกชาดก ซึ่งมีเนื้อเร่ืองเกี่ยวกับเร่ืองความเพียรพยายาม(วิริยะ) ซึ่งถือเปนหลักปฏิบัติที่สําคัญยิ่งประการหนึ่งในสังคมไทย เนื่องจากคนในสังคมสวนใหญมักถูกอบรมสั่งสอนใหใชความเพียรทั้งในทางโลกและทางธรรม ทางโลกสอนใหมีความเพียรพยายามมุมานะจนกวาจะทํางานนั้นใหประสบความสําเร็จลุลวง สวนทางธรรมเนนสอนใหเพียรทําแตความดีเพื่อความดีจะสงผลไปสูภพหนาใหเกิดมาสุขสบายหรือหากมีความเพียรในการทําความดีมากๆก็อาจบรรลุสูนิพพานไดในทีสุ่ด ทั้งนี้ชาดกเรื่องพระมหาชนกมักถูกหยิบยกมาเปนตัวอยางประกอบคําสอนอยูเสมอเพื่อใหเห็นภาพไดชัดเจนยิ่งขึ้น กระทั่งปจจุบันพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชก็ทรงนําชาดกเรื่อง พระมหาชนกมาดัดแปลงเนื้อหาใหเขากับยุคสมัยเพื่อใชเปนเครื่องมือสอนเร่ืองความเพียรใหกับคนในสังคมดวย

7สมเด็จพระ, เทพรัตนราชสุดา, ทศบารมีในพุทธศาสนาเถรวาท (กรุงเทพฯ : โรงพิมพมหามกุฏราชวิทยาลัย, 2534), 1.

Page 29: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

11

4. เนื้อเรื่องพระมหาชนกชาดก ณ เมืองมิถิลาแหงรัฐวิเทหะมีพระเจาแผนดินทรงพระนามวา พระเจามหาชนกทรงมี

พระโอรสสองพระองคคือ พระอริฎฐชนก และพระโปลชนก พระอริฎฐชนกผูพี่ทรงเปนอุปราช สวนพระโปลชนกพระอนุชาทรงเปนเสนาบดี เมื่อพระราชบิดาสวรรคตเจาอริฎฐชนกผูเปนอุปราชก็ไดครองบานเมือง พระโปลชนกทรงขึ้นเปนอุปราชพระองคทรงเอาใจใสดูแลบานเมืองและชวยเหลือพระเชษฐาอยางดียิ่ง ตอมามีอํามาตยคนหนึ่งไมพอใจพระโปลชนกจึงหาอุบายใหพระอริฏฐชนกทรงระแวงพระอนุชา โดยกราบทูลวาเจาโปลชนกคิดขบถจะปลงพระชนม พระอริฏฐชนกทรงเชื่อคําอํามาตยจึงใหจับเจาโปลชนกไปขังไวแตพระโปลนชนกเสด็จหนีออกจากที่คุมขังได พระองคหลบไปอยูที่ชายแดนเมืองมิถิลา ตอมาพระโปลชนกทรงคิดเอาพระราชบัลลังกคืนจึงทรงรวบรวมไพรพลเปนจํานวนมากมาทําสงครามกับพระเจาอริฏฐชนก พระเจาอริฎฐชนกทรงเห็นวาไมมีทางชนะไดจึงตรัสส่ังมเหสีซึ่งกําลังทรงครรภแกใหทรงหลบหนีเอาตัวรอด สวนพระองคเองจะทรงออกทําสงครามและพระอริฎฐชนกก็ส้ินพระชนมในสนามรบ พระโปลชนกจึงทรงไดเปนกษัตริยครองเมืองมิถิลาสืบตอมา

ฝายมเหสีของพระเจาอริฏฐชนกเสด็จหนีออกจากเมืองมิถิลา ทรงตั้งพระทัยจะเสด็จไปอยู เมืองกาลจัมปากะแตพระนางกําลังทรงครรภแกเดินทางไมไหว ดวยเดชานุภาพแหง พระโพธิสัตวซึ่งอยูในครรภ พระอินทรจึงเสด็จมาชวยรับพระนางขึ้นเกวียนพาเดินทางไปเมืองกาล จัมปากะ พอมาถึงเมืองกาลจัมปากะบังเอิญมีพราหมณทิศาปาโมกขผูหนึ่งเดินผานมาเห็น พระนางเขาก็เกิดความเอ็นดูสงสารจึงรับพระนางไปอยูดวยที่บานของตนอุปการะเลี้ยงดูพระนางเหมือนเปนนองสาว ไมนานนักพระนางก็ประสูติพระโอรสทรงตั้งพระนามวามหาชนกกุมาร ซึ่งเปนพระนามของพระอัยกา มหาชนกกุมารทรงพยายามไตถามพระมารดาถึงความเปนมาของตนจึงทรงทราบวาพระองคทรงมีความเปนมาอยางไร จากนั้นพระองคก็ทรงต้ังพระทัยวาจะร่ําเรียนวิชาตางๆเพื่อใหมีความรูความสามารถจะไดเสด็จไปเอาราชสมบัติเมืองมิถิลาคืน

คร้ังพระมหาชนกกุมารร่ําเรียนวิชาในสํานักพราหมณจนพระชนมได 16 พรรษาทรงคิดวาตองมีทรัพยสินใหมากพอเพื่อเปนหนทางในการคิดอานเอาบานเมืองคืนมา พระองคจึงทรงขอพระราชทานทรัพยจากพระมารดากึ่งหนึ่งเพื่อนําไปซื้อสินคาบรรทุกลงเรือสําเภาเพื่อไปคาขายรวมกับพอคาชาวสุวรรณภูมิ หลังจากแลนเรือไปได 7 วันก็เกิดพายุใหญโหมกระหน่ําคลื่นซัดจนเรือจวนจะอับปาง บรรดาพอคาและลูกเรือพากันตระหนกตกใจตางก็ดิ้นรนเอาชีวิตรอดบางก็จมน้ํา บางกลายเปนอาหารของสัตวรายในทะเล เมื่อเรือใกลจะอับปางพระมหาชนกจึงขึ้นไปยืนอยูบนเสากระโดงเรือเพื่อมองทิศที่ตั้งของเมืองมิถิลากอนที่จะกระโดดจากเรือ พระองคทรงแหวก

Page 30: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

12

วายอยูในมหาสุมทรนานถึง 7 วัน 7 คืนโดยมิไดยอทอ จนกระทั่งนางมณีเมขลาเทพธิดาผูรักษามหาสมุทรมาพบเขาจึงเหาะลงมาสนทนาธรรมกับพระมหาชนกจนเกิดความเสื่อมใสในความเพียรพยามของพระองค นางมณีเมขลาจึงไดอุมเหาะพาพระมหาชนกไปยังกรุงมิถิลลาแลววางไวบนแผนหินในสวนมะมวงแลวฝากใหเทพดาที่รักษาสวนชวยคุมกัน

ยอนกลาวถึงพระเจาโปลชนกกษัตริยแหงเมืองมิถิลา พระองคเสด็จสวรรคตได 7 วันแลว พระองคไมมีพระราชโอรสมีแตพระราชธิดาพระนามวา เจาหญิงสิวลี ผูซึ่งมีศิริโฉมงดงามและมีความเฉลียวฉลาดเฉียบแหลมยิ่งนัก ในขณะที่พระเจาโปลชนกประชวรหนักใกลจะสวรรคตไดรับส่ังใหพวกอํามาตยเลือกผูที่มีคุณสมบัติตามที่พระองคบงไว 4 ประการ คือ 1.สามารถทําให เจาหญิงสีวลียินดีได 2.สามารถรูหัวนอนบัลลังกส่ีเหลี่ยม 3.สามารถยกธนูหนักประมาณ 100 แรงคนขึ้นได 4.สามารถนําขุมทรัพยใหญทั้ง 13 แหงออกมาได เมื่อพระเจาโปลชนกสวรรคตลงก็ยังไมมีผูใดมาไขปริศนาทั้ง 4 ประการนั้นได จนในที่สุดบรรดาเสนาขาราชบริพารจึงตั้งพิธีเสี่ยง ราชรถเพื่อหาตัวบุคคลผูมีบุญญาธิการสมควรครองเมือง บุษยราชรถเสี่ยงทายนั้นก็แลนออกจาก พระราชวังตรงไปที่สวนมะมวงแลวหยุดอยูที่แผนหินที่พระมหาชนกบรรทมอยู ปุโรหิตที่ตามราชรถจึงเขาไปตรวจดูพระบาทพระมหาชนกเห็นลักษณะตองตามคําโบราณวาเปนผูมีบุญ จึงใหประโคมดนตรีข้ึนแลวเขาไปทูลอัญเชิญพระมหาชนกใหทรงเปนพระราชาเมืองมิถิลา พระมหาชนกจึงไดเสด็จเขาพระนครโดยที่พระองคสามารถทําตามเงื่อนไขและไขปริศนาตางๆที่พระโปลชนกตั้งไวไดทั้งหมด หลังจากที่พระองคข้ึนครองราชยและอภิเษกสมรสกับพระนางสิวลี พระมหาชนกก็โปรดใหเชิญพระมารดาและพราหมณทิศาปาโมกขจากเมืองกาลจัมปากะทรงอุปถัมภบํารุงใหสุขสบายตลอดมา จากนั้นทรงสรางโรงทานใหญ 6 ทิศและทรงบริจาคมหาทานเปนประจําทําใหเมืองมิถิลาจึงมีแตความผาสุขสมบูรณเพราะพระราชาตั้งอยูในทศพิธราชธรรม ตอมาไมนานพระนางสิวลีไดประสูติพระโอรสทรงพระนามวา ทีฆาวุกุมาร เมื่อเจริญวัยข้ึนพระบิดาโปรดใหดํารงตําแหนง พระอุปราช

อยูมาวันหนึ่งพระมหาชนกเสด็จอุทยานทอดพระเนตรเห็นมะมวงสองตน ตนหนึง่กิง่หกัใบรวงสวนอีกตนหนึ่งมีใบหนาแนนหนารมเย็นเขียวชอุม จึงตรัสถามอํามาตยและทรงไดคําตอบวาตนมะมวงที่มีกิ่งหักนั้นเปนเพราะผลมีรสอรอยผูคนจึงพากันสอยบาง เด็ดกิ่งบาง ขวางปาบางเพื่อเอาผลจนมีสภาพเปนเชนนั้น สวนอีกตนไมมีผลจึงไมมีคนสนใจใบและกิ่งจึงอยูสมบูรณดี พระมหาชนกไดฟงดังนั้นก็ทรงคิดวาราชสมบัติเปรียบเหมือนตนไมมีผลอาจถูกทําลาย แมไมถูกทําลายก็ตองคอยระแวดระวังรักษาทําใหเกิดความกังวล ดังนั้นเราควรทําตนเปนผูไมมีกังวลเหมือนตนไมไมมีผลควรสละราชสมบัติเสียมิใหเกิดกังวล เมื่อพระมหาชนกเสด็จกลับมายัง

Page 31: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

13

พระราชวังแลวจึงตัดสินพระทัยออกผนวช พระนางสิวลีทรงคัดคานโดยใชอุบายตางๆแต พระมหาชนกทรงตั้งพระทัยแนวแนแลวที่จะไมกลับไปครองราชสมบัติอีก แมพระนางสิวลีและขาราชบริพารจะตามเสด็จไปทุกหนทุกแหงก็ตาม จนในที่สุดพระมหาชนกทรงปรารถนาจะใหพระนางสีวลีเสียพระทัยจะไดเลิกลมการติดตาม จึงทรงเปรียบเรื่องนายชางศรใหนางฟงวาคนสองคนที่อยูดวยกันก็จะมีแตความขัดแยงกัน ถาอยูคนเดียวก็ไมตองขัดแยงกับใคร ฉะนั้นพระองคจึงขอแยกทางกับพระนางสิวลีตัดขาดไมมีความสัมพันธกันตอไป พระนางสิวลีเสียพระทัยจนส้ินสติ พระมหาชนกจึงเสด็จออกสูปาใหญไปแตลําพัง

เมื่อพระนางสิวลีไดสติก็เสด็จกลับสูพระราชวัง พระนางทําพิธีราชาภิเษกทีฆาวุกุมารใหข้ึนครองราชแทนพระราชบิดาและโปรดใหสรางเจดียข้ึนตามที่ตางๆที่เคยเสด็จไปเพื่อรําลึกถึงพระมหาชนก จากนั้นพระนางก็ทรงผนวชเปนอิสินีประทับอยูในราชอุทยานนั้นทรงทํากสิณบริกรรมจนไดบรรลุฌานเมื่อส้ินอายุก็เสด็จสูพรหมโลก8

5. หลกัฐานงานศลิปกรรมพระมหาชนกชาดกแถบเอเชีย ในประเทศอินเดียตั้งแตศตวรรษแรกๆที่ศาสนาพุทธเจริญรุงเรืองเปนตนมา นิทาน

ชาดกไดเปนแรงบันดาลใจใหแกบรรดาจิตรกรและประติมากรในการสรางสรรคงานศิลปกรรม ซึ่งถือไดวาเปนตนแบบของงานศิลปกรรมที่เกี่ยวกับชาดก ดังปรากฏหลักฐานภาพสลักนูนต่ําบนร้ัวและประตูลอมรอบสถูปที่เมืองภารหุตราวพุทธศตวรรษที่ 4 - 5 มีการสลักภาพชาดกหลายเรื่องอาทิเชน ชาดกเรื่องเตมีย เร่ืองพระเวสสันดร เรื่องเนมิราชรวมรวมทั้งเรื่องพระมหาชนกดวย9 สวนงานจิตรกรรมเรื่อง พระมหาชนกชาดกพบที่ผนังถ้ําอชันตา ในคูหาที่ 1, 2, 16 และ17 10 เปนภาพเลาเรื่องซึ่งมีหลายฉากซึ่งภาพฉากบางตอนก็ไมปรากฏในเนื้อเร่ืองพระมหาชนกชาดกของไทย ลักษณะการเขียนภาพเปนแบบสองมิติ เปนมองมุมที่มองจากดานหนาและดานขาง โดยเขียนเนนที่ภาพบุคคลใหมีขนาดใหญ สวนลักษณะใบหนาชางไดรับแรงบันดาลใจมาจากคนพื้นเมืองของอินเดีย สีที่ใชสวนใหญจะอยูในวรรณะรอนคือมีการใชสีแดงและสีเหลืองเปนหลัก (ภาพที่ 1, 2 )

8 พระเจาวรวงศเธอกรมหลวงชินวรสิริวัฒน, สมเด็จพระสังฆราชเจา,ทรงแปล, มหานิบาตชาดก

ทศชาติฉบับชินวร 1 ( กรุงเทพฯ : โรงพิมพชวนพิมพ, 2532), 41 - 83. 9 Alfred Foucher, The beginnings of Buddhist art and other essays in Indian and Central –

Asian (Delhi : Indological, 1972), 52, 55 –57. 10 Darryc D’Monte, Conservation questions at Ajant [Online],accessed 18 October

2003.Available from http:/www.frontlineonnet.com/fl1523/15230650.htm

Page 32: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

14

ภาพที ่1 จิตรกรรมพระมหาชนกตอนที่พระองคกําลังชมนางสีวลีรายรํา ที่ถ้าํอชันตา อินเดีย ที่มา James G. Lochtefeleld, Mahajanaka Jataka [Online],accessed 18 October 2003. Available from www.carthage.edu/~lochtefe/buddhism/mahajanaka.html

ภาพที ่2 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตอนทีพ่ระองคตดัสินพระทัยออกบวชโดยพระนางสีวล ี ยืนเสียพระทัยอยูดานขาง ที่ถ้าํอชันตา อินเดยี ที่มา James G. Lochtefeleld, Mahajanaka Jataka [Online],accessed 18 October 2003. Available from www.carthage.edu/~lochtefe/buddhism/mahajanaka.html

Page 33: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

15

ในลังกาภาพชาดกสมัยแรกๆไมมีหลักฐานเหลืออยูแลว คงมีแตเพียงขอความที่บันทึกอยูในคัมภีรมหาวงศของลังกาวา “พระเจาทุษฐคามณีไดรับส่ังใหทําภาพชาดกประดับไวภายในหองที่บรรจุพระอัฐิ ณ สถูปรุวันเวริ ที่เมืองอนุราชปุระ”11 ปจจุบันตัวอยางภาพชาดกทีเ่กาทีสุ่ดของลังกามีอยูที่วิหารติวังกะหรือวิหารเหนือที่เมืองโปโลนนารุวะอันเปนเมืองหลวงของลังกาในชวงพุทธศตวรรษที่14 – 20 และในพุทธศตวรรษที่ 18 พบจิตรกรรมฝาผนังเขียนภาพชาดกเรื่องตางๆรวมถึงพระมหาชนกชาดกดวยที่วิหารติวังกะ หลังจากนั้นไดพบหลักฐานวาทศชาติชาดกไดรับความนิยมอยางตอเนื่องมาจนถึงพุทธศตวรรษที่ 20 - 2412

ในชวาตอนกลางราวพุทธศตวรรษที่ 14 - 15 ปกครองโดยราชวงศไศเลนทรที่นับถือศานาพุทธนิกายมหายานไดสรางปุโรพุทโธซึ่งเปนศาสนสถานขนาดใหญ ตามคติความเชื่อทางพุทธศาสนาในเรื่องของจักรวาล โดยชั้นลางสุดเปนกามภูมิถัดขึ้นมาเปนรูปภูมิและช้ันบนสุดเปนอรูปภูมิ แตละชั้นมีระเบียงลอมรอบประดับดวยแผนหินสลักภาพตางๆที่ผนังระเบียบรอบๆ ศาสนสถานแหงนี้มีอยูชั้นหนึ่งที่สลักเปนภาพเลาเรื่องพุทธประวัติ และที่ระเบียงชั้นเดียวกันนี้กับอีกชั้นถัดขึ้นไปนั้นเปนภาพสลักเลาเรื่องชาดกตางๆคาดวานาจะมีภาพสลักเรื่องพระมหาชนก รวมอยูดวย13

ในพมามีการทําภาพชาดกมานานแลวตั้งแตสมัยที่พวกมอญมีอํานาจอยูทางตอนใตของพมา ในพุทธศตวรรษที่ 17 พวกมอญไดมีการติดตอทางศาสนากับลังกาซึ่งเปนผลใหพุทธศาสนาลัทธิเถรวาทเจริญรุงเรืองขึ้นในเมืองสะเทิมเมืองหลวงของมอญในขณะนั้น มีผูพบจิตรกรรมเร่ืองทศชาติชาดกครบทุกเรื่องเปนครั้งแรกกําหนดอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ 1714 ที่ เจดียชเวซายัน เจดียถัคยา และบนใบเสมาที่โบสถกัลยานีภายในเมืองสะเทิม15 ตอมาในสมัย พระเจาอนิรุทธิ์กษัตริยแหงเมืองพุกาม พระองคทรงเสื่อมใสในพุทธศาสนาจึงทรงมีพระราชสาสน

11 สินชัย กระบวนแสง, “ภาพชาดกในอุโมงควัดศรีชุม เมืองสุโขทัยเกา,” วารสารมหาวิทยาลัย

ศิลปากร 1, 1 (ตุลาคม – ธันวาคม 2520) : 33. 12 Wray, Elizabeth, Ten lives of Buddha ; Siamese temple painting and jataka tales

( New York : Weather hill , 1974 ), 112. 13 เอลิซาเบธ เรย, แคลร โรเซนฟลดและโดโรธี เบล่ีย, ทศชาติ, แปลโดย สนธิวรรณ อินทรลิบ, 94. 14 Gordon H.Luce, Old Burma - Early Pagan Vol. 1 (New York : New York University, 1969),

292. 15 Wray, Elizabeth, Ten lives of Buddha ; Siamese temple painting and jataka tales, 113 -

114.

Page 34: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

16

ไปขอพระไตรปฎกฉบับหนึ่งจากพระเจามกุฏ ซึ่งเปนกษัตริยแหงเมืองสะเทิมแตไดรับการปฏิเสธ พระองคจึงเสด็จยกทัพไปตีเมืองสะเทิมจับพระเจามกุฏและบังคับใหนําพระไตรปฏกรวมทั้ง พระสงฆ สถาปนิก จิตรกรและชางฝมือตางๆจํานวนมากมายังเมืองพุกามเพื่อสรางสรรคงาน ศิลปกรรมในพระพุทธศาสนา16 ดวยเหตุนี้ความนิยมทําภาพชาดกดินเผาประดับภายนอกสถูปแบบมอญจึงเกิดขึ้นในพุกาม เชนที่เจดียชเวสันดอ เจดียเปทลิคตะวันตกและตะวันออก โดยเชือ่กนัวาสรางในสมัยพระเจาอนิรุทธิ์17 การประดับภาพชาดกซึ่งสวนใหญนิยมทําตามนิบาตชาดก 550 เร่ือง ไดรับความนิยมเรื่อยมาในสมัยพระเจากยันซิตถาไดพบหลักฐานภาพสลักเรื่องพระมหาชนกชาดกที่อานันทเจดีย18 สลักเปนภาพพระมหาชนกยืนอยูบนเสากระโดงเรือเพื่อมองทิศของเมือง มิถิลากอนที่จะกระโดดจากเรือมีนางเมขลาเหาะอยูดานบนซาย (ภาพที่ 3) นอกจากนี้ยังพบภาพสลักเรื่องจุลชนกชาดกซึ่งมีเนื้อเร่ืองคลายกับพระมหาชนกชาดก สลักเปนภาพนางฟาอุมจุลชนกออกจากเรื่องที่กําลังจะอับปาง (ภาพที่ 4)

16 Ibid, 114. 17 Gordon H. Luce, Old Burma - Early Pagan Vol. 1, 241. 18 Ibid, 47.

ภาพที ่3 ปูนปนพระมหาชนกชาดกที่อนนัทเจดยี ศิลปะพมาสมัยพกุาม ที่มา Gordon H. Luce, Old Burma - Early Pagan Vol. 1 ( NewYork : NewYork University, 1969), 115.

Page 35: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

17

ผิดพลาด!

ในเขมรพบหลักฐานภาพสลักหินแสดงภาพชาดกเรื่องตางๆปรากฏอยูหลายแหง เชน ที่ปราสาทตาเนย ปราสาทพระขรรคที่เมืองพระนครซึ่งสรางในสมัยของพระเจาชัยวรมันที่ 7 และที่ หนาบันของปราสาทบายนที่สรางขึ้นในพุทธศตวรรษที่1819 แตไมพบหลักฐานภาพชาดกเรื่อง พระมหาชนก อยางไรก็ตามดูเหมือนวาความนิยมในเร่ืองชาดกจะมีไมมากเมื่อเปรียบเทียบกับ ศิลปะพุกามในพมา

6. หลักฐานงานศลิปกรรมพระมหาชนกชาดกในประเทศไทย

19 เอลิซาเบธ เรย, แคลร โรเซนฟลดและโดโรธี เบล่ีย, ทศชาติ, แปลโดย สนธิวรรณ อินทรลิบ, 95.

ภาพที ่4 ปูนปนจุลชนกชาดก ที่อนันทเจดีย ศิลปะพมาสมัยพุกาม ที่มา Gordon H. Luce, Old Burma - Early Pagan Vol. 1 ( NewYork : NewYork University, 1969), 243.

Page 36: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

18

งานศิลปกรรมที่เกี่ยวกับพระมหาชนกชาดกในประเทศไทยเราพบหลักฐานมาตั้งแตสมัยทวารวดี ไดแกใบเสมาที่บานหวยหินทอดจังหวัดกาฬสินธุ ปจจุบันเก็บรักษาไวที่พิพิธภัณฑสถานแหงชาติ ขอนแกน ซึ่ง ดร. พิริยะ ไกรฤกษ ตีความวาเปนรูปพระสงฆถือตาลปตรดวยมอืซายกับสตรีนั่งขัดสมาธิ และยกมือระดับหนาอกบนใบเสมาเปนฉากตอนที่พระมหาชนกตัดสินพระทัยลาพระมเหสี(พระนางสิวลี) ออกบวช20 (ภาพที่ 5) และหากเปนจริงตามขอสันนิฐานเสมาชิ้นนี้จะเปนหลักฐานศิลปกรรมมหาชนกชาดกที่มีอายุเกาแกที่สุดในประเทศไทยที่พบในขณะนี้

20 พิริยะ ไกรฤกษ, ศิลปะและโบราณคดีในประเทศไทย ( กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2517 ), 47.

ตามความเห็นของขาพเจาคิดวาใบเสมาชิ้นนี้ไมนาจะใชเรื่องพระมหาชนกชาดก ดวยเหตุผล 2 ประการคือ 1.ในเนื้อหาเรื่องพระมหาชนกชาดกนั้นไมมีตอนที่พระมหาชนกลาพระนางสิวลีออกบวช มีแตตอนที่พระมหาชนกตัดสินพระทัยออกบวชดวยพระองคเองโดยไมลาใคร 2.ชางไมนาจะสลักภาพสตรี( พระนางสีวลี )นั่งอยูเหนือนักบวช (พระมหาชนก )เพราะผิดธรรมเนียมในพุทธศาสนา แตทั้งนี้ก็ไดมีนักวิชาการบางทานไดสนับสนุน ขอสันนิษฐานของดร. พิริยะ ไกรฤกษ โดยกลาววามีการพบหลักฐานเปนเสมาเกาแกชิ้นหนึ่งที่วิหารกัลยาณี เมืองสะเทิมประเทศพมา ซึ่งมีการทําภาพชาดกพระมหาชนกตอนนี้ดวยเชนเดียวกัน ( แตทั้งนี้ผูศึกษามิไดเดินทางไปตรวจสอบจากสถานที่จริง) ดูใน ภูวดล สุวรรณดี, “ทศชาติที่มาแหง พระมหาชนก,” ศิลปวัฒนธรรม 17, 8 (มิถุนายน 2539) : 109.

ภาพที ่5 ใบเสมาสลักหิน พระมหาชนกชาดก? พบทีบ่านหวยหนิทอด จังหวัดกาฬสินธุ สมยัทวารวดี (ราวพทุธศตวรรษที่ 15 – 17) ที่มา พิริยะ ไกรฤกษ, ศิลปะและโบราณคดีในประเทศไทย (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2517 ),47.

Page 37: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

19

สมัยสุโขทัยพบภาพลายเสนเปนภาพชาดกเรื่องตางๆที่จารลงบนแผนหินชนวนรูป ส่ีเหลี่ยมขนาดตางๆกันในอุโมงคมณฑป วัดศรีชุม สันนิฐานวาภาพลายเสนเหลานี้นาจะเปนชาดกที่อยูในชุดชาดก 550 ชาติ แตพบหลักฐานประมาณ 100 เร่ือง เชนเรื่องมหาสีลวชาดก จุฬชนกชาดก ปุณณปาติชาดก หากไมปรากฏหลักฐานเรื่องพระมหาชนกชาดก 21

สมัยอยุธยาตอนตนพบหลักฐานภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกเปนครั้งแรกใน กรุปรางควัดราชบูรณะ จ .พระนครศรีอยุธยา ตอมาในสมัยอยุธยาตอนกลางไมปรากฏ จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกแตพบหลักฐานเปนภาพปูนปนประดับอยูที่วิหารวัดไลย จ.ลพบุรี ซึ่งชางปนเปนภาพบุคคลแตงกายแบบกษัตริยประทับในอาคาร มือซายถือคันศร(ปจจุบันชํารุด) มีบุคคล 3 คนนั่งประนมมืออยูดานขาง สวนดานหลังเปนภาพพระภิกษุถือพัดใบตาลหรือตาลปตร สันนิษฐานวาภาพนี้นาจะเปนเหตุการณ 2 ตอน คือ ตอนแรกเปนตอนที่พระมหาชนกยกคันศรของพระเจาโปลชนกดวยพละกําลังที่แข็งแรงผิดคนธรรมดาไดทามกลางอํามาตยราชปุโรหิตของกรุง มิถิลา อีกตอนหนึ่งเปนตอนที่พระมหาชนกตัดสินพระทัยออกบวชโดยแสดงเปนภาพภิกษุถือ ตาลปตรอยูดานหลัง22 (ภาพที่ 6 และลายเสนที่ 1) แตทวาภาพเหตุการณทั้งสองตอนนี้กลับไมเปนที่นิยมในสมัยตอมา

21 บันลือ ขอรวมเดช, “ รูปแบบศิลปะบนภาพจารึกลายเสนเรื่องชาดกของวัดศรีชุม จังหวัดสุโขทัย”

(วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตรศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2533 ), 89 – 96.

22 ประภัสสร โพธิ์ศรีทอง, “ประติมานวิทยาและรูปแบบศิลปะในภาพปูนปนประดับวิหารวัดไลย,” รายงานประกอบวิชาการศึกษาโดยเสรีในแขนงวิชาประวัติศาสตรศิลปะ ภาควิชาประวัติศาสตรศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร 2532, 17.

Page 38: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

20

ภาพที ่6 ปนูปนพระมหาชนกชาดก ทีว่ดัไลย จ.ลพบรีุ สมัยอยุธยาตอนกลาง ที่มา ภูวดล สุวรรณดี, “ทศชาตทิี่มาแหง “พระมหาชนก,” ศิลปวฒันธรรม 17, 8 (มิถนุายน 2539) :110.

ลายเสนที ่1 ภาพลายเสนปูนปนพระมหาชนกชาดก ทีว่ัดไลย จ.ลพบุรี สมยัอยุธยาตอนกลาง ที่มา สันต ิ เล็กสุขุม, ศิลปะอยุธยา (กรุงเทพฯ : ดานสุทธาการพมิพ, 2542), 166.

Page 39: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

21

สมัยอยุธยาตอนปลายปรากฏหลักฐานภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกเพิ่มมากขึ้น ดังปรากฏที่ตําหนักพระพุทธโฆษาจารยวัดพุทไธสวรรย จ.พระนครศรีอยุธยา ซึ่งชํารุดคอนขางมากแตพอสันนิฐานไดวาเปนภาพตอนที่พระมหาชนกนอนอยูบนแทนศิลาในอุทยานเมืองมิถิลา (ภาพที่ 7 , 8) และนอกราชธานีพบหลักฐานที่พระอุโบสถวัดชองนนทรี ซึ่งภาพจิตรกรรมแหงนี้มีสภาพคอนขางสมบูรณ

ภาพที ่7 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดก ภายในตําหนกัพระพุทธโฆษาจารย วัดพุทไธสวรรย จ.พระนครศรีอยุธยา สมัยอยุธยาตอนปลาย

ภาพที ่8 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดก ภายในตาํหนักพระพทุธโฆษาจารย วัดพุทไธสวรรย จ.พระนครศรีอยุธยา สมัยอยุธยาตอนปลาย

Page 40: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

22

สมัยธนบุรีพบภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกเขียนลงในสมุดภาพไตรภูมิฉบับ กรุงศรีอยุธยา-ฉบับกรุงธนบุรี เขียนเปนภาพสองตอนคือ ตอนที่เรือของพระมหาชนกอับปางกลางมหาสมุทรและนางมณีเมขลาเหาะลงมาชวยดวยการอุมพระมหาชนกขึ้นจากมหาสมุทร กับตอนที่พระมหาชนกบรรทมอยูในอุทยานเมืองมิถิลาและมีขบวนราชรถเสี่ยงทายมาหยุดอยูหนาแทนศิลาที่ใชบรรทม (ภาพที่ 9) ซึ่งภาพเหตุการณทั้งสองตอนนี้เปนที่นิยมกันตอมาในสมัยรัตนโกสินทร

ภาพที ่9 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในสมุดภาพไตรภูมิฉบับ กรุงศรีอยุธยา - ฉบับกรุงธนบุรี เลม 2 ( สมัยอยธุยา - ธนบุรี) ที่มา สมุดภาพไตรภูมิฉบับกรุงศรีอยุธยา - ฉบับกรุงธนบุรี เลม 2 (กรุงเทพฯ :

กรมศิลปากร, 2542), 137.

Page 41: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

23

สมัยรัตนโกสินทรปรากฏหลักฐานภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกอยูหลายแหงเชน ภายในพระอุโบสถที่วัดสุวรรณารามและนอกราชธานี ที่วัดคงคาราม จ.ราชบุรี (ภาพที่ 10) สันนิษฐานวาภาพจิตรกรรมทั้งสองแหงนี้เขียนขึ้นราวสมัยรัชกาลที่ 3 ผิดพลาด!

หลังจากสมัยรัชกาลที่ 3 ก็ไมปรากฏหลักฐานภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกอีก จนกระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 6 สมเด็จเจาฟากรมพระยานริศรานุวัติวงศทรงเขียนภาพลายเสนเรื่อง พระมหาชนกชาดกในรูปแบบใหมเพื่อประทานประกอบเรื่องทศชาติที่กรมหลวงชินวรสิริรัตน สมเด็จสังฆราชเจา (ลายเสนที่ 2) ตอมาในสมัยรัชกาลที่ 7 พบจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกปรากฏอยูภายในพระอุโบสถวัดระฆังโฆสิตาราม นอกจากนี้พบภาพพระมหาชนกชาดกที่พิมพขนาดโปสการดออกจําหนาย เขียนโดย พระเทวภินิต (ฉาย เทียมศิลปไชย) ซึ่งเปนศิษยของสมเด็จฯเจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ (ภาพที่ 11 )

ภาพที ่10 จติรกรรมพระมหาชนกชาดก ที่พระอุโบสถวดัคงคาราม จ.ราชบุรี สมัยรัชกาลที่ 3 ที่มา ประยูร อุลุชาฎะ, ชุดจิตรกรรมฝาผนงัในประเทศไทย วัดคงคาราม (กรุงเทพฯ : ดานสทุธาการพมิพ, 2537), 114 – 115.

Page 42: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

24

ลายเสนที่ 2 ภาพลายเสนพระมหาชนกชาดก ฝพระหัตถ สมเด็จฯเจาฟากรมพระยานริศรานุวัติวงศ (พ.ศ.2468)

ที่มา พระเจาวรวงศเธอกรมหลวงชินวรสิริวัฒน, สมเด็จพระสังฆราชเจา,ทรงแปล, มหานิบาตชาดกทศชาติฉบับชินวร 1 ( กรุงเทพฯ : โรงพิมพชวนพิมพ, 2532), 40.

ภาพที่ 11 ภาพพระมหาชนกชาดกโดย พระเทวาภินิมิต สมัยรัชกาลที่ 7 ที่มา ภาพโปสการดชุดพระเจาสิบชาต ิ จัดพิมพโดยสาํนักพิมพ ส.ธรรมภักดี

Page 43: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

25

ตอมาในป พ.ศ.2527 มีการเขียนภาพจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกแบบรวมสมัยที่ วัดพุทธประทีป กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เขียนโดยสมภพ บุตราช (ภาพที่ 12 )

จนกระทั่งปจจุบันพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชโปรดใหศิลปนเอกหลายทานเขียนภาพประกอบเรื่องพระมหาชนกชาดกโดยพระองคทรงนําเนื้อหามาดัดแปลงใหเขากับยุคสมัย และโปรดใหจัดพิมพเผยแพรหลายรูปแบบทั้งในฉบับพระราชนิพนธและฉบับการตูน(ภาพที่ 13)

ภาพที่ 12 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกที่วัดพุทธประทีป กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ที่มา เฉลิมชัย โฆษิตพิพิฒน ปญญา วิจินธนสาร และสมภพ บุตราช, ภาพจิตรกรรม ฝาผนังวัดพุทธประทีป (กรุงเทพฯ : อมรินทรพร้ินติ้งกรุพ จํากัด, 2530), 100 - 101.

ภาพที่ 13 พระมหาชนกฉบับการตูน โดยคุณ ชัย ราชวัตร สมัยรัชกาลที่ 9 ที่มา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชฯ, เร่ืองพระมหาชนกฉบับการตูน (กรุงเทพฯ : บริษัทอมรินทรพร้ินติ้งแอนดพับลิชช่ิง จํากัด(มหาชน), 2542), 24.

Page 44: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

����� 3������� ������������������������������� ������� ���!"��#�$%��!� �

����������� ���������������� �������������� �� ��������!�"#��$!!%���

�������#�&�'�(������!��%���#�&�)���*��!������� +����������,� 5 ���� �����

1. !��������������������������%-������/�

��0�#�&� : !�������2�3�������������'���%����(4 ������6�0�

2. !��������������������������%-���������

��0�#�&� : !�������2�3�������������������%+��" ����������

3. !����������������������������+������4����/�

��0�#�&� : !�������2�3�������������������%+��" ���% ��0����

4. !���������������������� ��� ��� �� ��� (�������� 4 - 7)

��0�#�&� : !�������2�3�������������������%+��" ����?��+?�������

5. !�������������������������$!!%���

��0�#�&�: !������������������������������-4���������'�������

���@!���!/���6��� *6������%����

1. ����������������������������� ���!"������&�

1.1 �'��� �()$*��� �������!"��#��� ���!"������&���������( ��!��A�%���������%�'������B����������%�-�� ��&�� 9 ����(����� 0

�%�������D�!/������ E#����/������F#�������������%����D�����G�����!���,�������%���������

��������6�������-%4����G +��)���F/� ��'�/3�3���!������"�����������B�/�,�!D�� �

��� ������������"������������������������-���*�����B�/ !#��( ������(�������( ��

!��A����(+�+���6� ����� ������-��������B�/��������F/����,������F��( ��!��A

'��/������� ������� �����(��� ���&������4 ��0���� ������� �H�-�������/������

������ '��%(���/����������&0��,���I�@�G������� ��� ����,���%��G'����&0�(�/�����

�����-��I��������,� 2 ��%��'�A�G (�� ��%��2$J��� ����F�������D�!/�����������%��2$J�

�� �����

26

Page 45: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

27

�������%�-�� ��&�� 16 ���� �/������������I�������%���/ �� �H�-�������6�

��������������,������&04 +����������� �H�-�����B�/������������ ��!��A�%�������,�

���)���'�/�����������B�/ !����0�!�������6�'��/(����� �%��� F�� ���!������� �����

E#���/ ��,����������-������������������ �H�-������������'�/F/���� �H�-������

F������ ��� ��������+ /�������%�E#��������-4��� �H�-���F�� �D�'�/�����%�����������%�

F#�� ���(��(��������&I��!������(���������%�-�� ��&�� 16 ���� �D�'�/�/������'������

B����H��F/��6��%('���F���(���I'��%�-�� ��&�� 18 �������I���������������������� B�/���

��������(4 �(������ �%���0*6�� ���+��-�+�-�� ���*%A��� �����I'��� B�/��� +��� �%+F���

���� ���� ����/���/�� �,��/� �������I��������� ���%������������������F����/���� ���

��%�� ����� ��������/������� ���%�������6������%��'������B�� (����%�����������E#���

��I�%���0*6��'���� 0�%�������D����!������������,�������� �� �����%����#��(����+ /���

��+ /-�+�-���,��������

����"#������%�-�� ��&�� 18 �� ����%����I��������������( ���%���������

��&I��!���� ����I'���%����+ / ���� ��3���B���+ /�@������( ��������-4������������

����F#�� '����%�����*�&�������� ������@!�������-������2M����+ /E#��������D�(�A��6���

�����+�-�����������-����&����4���������%���0*6�� �D�'�/��%����������������I��+ /�

���� ��� ���F#�� �����"������%�����%-��F#��'��N �.�.1893 !#��,���������/�'�/������-��

E#���,��6��4����F����%����I�������'��%�������D�!/������ '�������!�������%!����� ��

��%���/����������� ������/��O�B�/� ��� �������/��O��,�������P��O���/ 23

( ���%�����6�04F����������D������������������6�F/� ��������������

��%-���,�����6���3���F/��6�*�(����F�������B�� ����,��������'����������(/�F��

������+��)������(/���������!� 3����� !���F/�����������������D����(/�'���� B��

E#����������������������(/�������'���� 0����������������������%-��!�"#�������%-��

�D�'�/��%-���( ��F/��F@������/����&I��!����D���!���������������� ��@ +�������

�%���0�%�����������%��,�I���D���!�D�(�A ���!��������������%-������/��������"#�

���-��������������%������������ ���!��@�B�/!���"��$��������������/���������(4F���

23 �������Q ����+*��, ��%�����%-��F����, ����4(������ 4 ( ��%���S : �D��������4�����, 2543),

9 – 10, 14, 16 – 19.

Page 46: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

28

'�A��,�!��4���-�� ������(��/��������� ����������6��/����/� ����(4���-��F�� ��'�

���������������� ����/������!���������(4 ��������������-��% !��� �����%� ����/������

�"������%�����%-���� 100 �N24 ���!����������%���/ ����I�����������������%�-�6�

��(4'�A� �����A�������/����������"������%�����%-�� 26 �N E#���(/�F���������4�����

������U� /������6�����%���� 2 �������'�/�@� ��������6��������������6�'���� 0��������!�

�"������%�����%-��

�������������������"�������-���D���!����������F����%-���@�3����B��%����

��������� B /'�������������04"#������@!F#��B���������F�����@!���!/��6���� ����#�B�/

������&0%+��E#���,�������/������D�(�AF���%+F��� ��/ ������-���������B�������%��%+F���

���F������������������(��25 �������I��'����� ������� �����@!������� �����D�

���!���������%�B�����F����������4 E#��(�����"#�F������%�����6��������F/��#� ���@!

���!/��6����!#�+���S'�/F%��� ������ �����!�������%���0�%�B��� �B�/�D��@!+��� ���/��

����#��������,������� ����'�/�@� �������%���0�%�'�F0������( ��F/��F@�������

�������� �� �������!/��6����� ��(����@!������� ���@!!���������%���(�������4B�/

����N�� F%��� ������ (��� ��4�%���0*6��) �@��@!!�������%���0�%���������������� �

����������,����@!����������-������ 1 ���@!������� �!#�����B�(����������%����

���26 '��N �.�.1921 ���@!����������-������ 1 ���������D�������E#���,������6��� �

F���%+F���B�/�,�(������ 3 '�(��������������-�������36/(�����0�!����%+F�����������" ��

���(������/�����%-�� !��������%-���@��D���!���������������%+F���������������,��/���27

����%+F����@���B��B�/"6�3� �F/������%-�������"� � ���!����( ��B�����F#���,�����G

24 ����� �@��%F%�, �������%-�� (��%���S : �����%�-��������4, 2542), 14. �/�����( ��(���@�

F��������!���4V�� � �E����4 �/��!�� �����!/��%*������ ����%�, ����'������B��, ����4(������ 10,

(��%���S : +������4��� �������-��������4, 2538), 31.25 �����$AA�"��, ������������04, ���+�� ��� �� ��6� (��%���S : ����������, 2501),

102 - 103.26 “���������� �����%�����%-��)������!����%��� (!��),” '� ����%����� ��� ����� 38

(����(� : ��(4���(/�F��(%�%�*�, 2512), 2.27 ��� �����, ����( ���� ���� ��&0%+�� ���� (�.�.�., 2532), 15.

Page 47: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

29

������( ���,�'�A���� ������ ��4�6���������� ��4�%���0*6���D������!��������

2M���%���0*6��E#���������6��������%���0�%���������/��( ������(����������(�'�/�������+��

���������(/�F���������!� ���!/����������W6�B��������D����!��������!�����'�/B�/������

��������������� F0��� ����@��/��( ��������-4������(���������������%+F����������

'����%����@!����(������4E#���,�'�A�2M���%���0*6���@�����"����D���!'���%�����%-��B�/28

� �����������,����@!����(������-���� !�������D���!F����� ��4�%���0*6��'���%-���@

��������������������������� ��/����������( ��������-4����%+F���!������"3� �� �

�%+F���F/������0�!�����%-��B�/���������(�"� � '��� �����%-���( ��F/��F@�����������

��&I��! ����!��( ��!��A�%�������/������� �������� �����������G�,���������

�������������@!����(����������-���� ������+���F�������(4(�����@!���

�������-������ 2 (!/���������) ���F����������D���!B����%�����6��E#���%������F#�����F��

������� *��'�/����D�F���&�����4��� ��4�6����E#��"6����@!����(����������-����F!�����

!����%�����%-��B� (����������%-���#�B�/��������(��� ����F������4������F���(��������

�,�3�'�/��������(�����*������,��(��� �F������6��B� �������@!����������-����

��2� ��(� ���@!������B��+����"E#���,�������+�����������������-���F���&�����4

�%+F���B�/(����������������� �����(4�����/��( ��������-4��������%�-�������������

�&�����4�%+F������������������%�!������%+F��� �����?4 ������������� B� ���!��@� ��'�

�� ��������(4��������6���������&0%+�������/������6�0� ������G������3� ������%A�%��

���3�����������29

�� � ������%-������������������-4����%+F������� �����D���E#�������� +������/��

��������/������G �,��/� �� ���&0����������F������%�-�6�����%+F�����3��3�����6����

����%�-�6�F����%-�� (������6�����%���� 2 ����������,��D������'�����6�����%���� 330

�6����������������'�����������&0�3���������%� �6��������%+F��� "����� ���������%-��

28 �������Q ����+*��, ��%�����%-��F����, 19 - 20.29 ��A ���4 �&������, ��%-�� : ��� ��������4���������� , ����4(������ 3 (��%���S : +������4

��� �������-��������4, 2544), 30.30 ����� �@��%F%�, ������%-��, 13.

Page 48: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

30

����/���������!���6�����������31 !#����� B�/ ��'�����������������6����B�/�����B��,�

�������%-��32 +������D�����������!�����������GF/���3����������������F������

1.2 $��( ��+(��,$-������( �����/�0� ������6�0��"����F#��'�����������@!����������-������ 2 (!/���������) '�

�N �.�.1967 (�� �%�-�� ��&�� 20) ������6�����"����" ��������������!/��/����������

!/������������&I�������������(4������������4!���������6/�����������������������33 �����

����U'����� ���S ��

.....���@!�������������@!� ��(���6�'���������� 15 �N !/��/�� !/��������

��F/���������!������������ !/��/��������������D����M�����/� �� ������������

!/����������������6� �����*6��!�F/��������!/������/���/����������F/������

������M�"��� ������������(4�@���������F��/� �/�������F����/���������������

��(4 ...�%F�������B�2X�!/����������6����E#������&I�-����F��(��/���������

�����(4��/ ��A��@!F/�������(� � ������������������� (����) ���@!������

����-����!/� ����!#�'�/F%��������!/��/������� !/��������B�" ��������� ��

" �������������'�/�"����������-��%������ �����,��������/ '�/�������

������%�0�..34

������6�0���������(4�,�!��4���-�� (*���� 14) ������6���I��B���6��������

!��%��� ���%�F��I��B���!��4���!D��%�������6���������� "�������������(��/����� �/����/�

�������(4�,�������F�� ������ �F���'�A� �/�� ����������D�F/���*��'������(� �� �

����%+��"������6��/������F������(4���-��*����������(� �F����@�� �� ���� �6����

������� ���,������&04F���"��$������������%-������/� ������'�/�@����-���F��

31��� �����, ��� ��������4�"��$������B��, ����4(������ 3 (��%���S :+������4

��� �������-��������4, 2545), 74.32�����!/��%*������ ����%�, �����'������B��, ����4(������ 10 (��%���S : +������4

��� �������-��������4, 2538), 32.33���������� �����%�����%-��)����� �������I����Q���)��������������%���S���

���� �������)������ �������� (�/��) ��� 2 , (��%���S : ��(4���(/�(%�%�*�, 2504), 4 - 5.34 “���������� �����%�����%-��)������!����%��� (!��),” '� ����%����� ��� ����� 38,

12 - 13.

Page 49: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

31

��������%������������ �����!����/������!���"��$������ ��������������-��% !��� ��

���%� E#����/�������"������%�����%-���� 100 �N35

1.3 ����4�������!��������!�������2�3����������������������� ������6�0� ��'��/����%�� �I��'�/

����-��%F������(4���-��E#���,���%���Y���� �����&I�� ��*��!�������*��'���%����(4��

F��F#����/����������/����(4����(4(���� �.�.1967 (�%�-�� ��&�� 20) +��F��B /�,�

�%�-�6�� ����F��*����@!�@���!%�������(��B /*��'���/ ��%�@"6��Y����B��'�/'(����@���36

35 ����� �@��%F%�, �������%-��, 14. �/�����( ���@�F��������!���4V�� � �E����4 �6'�

�����!/��%*������ ����%�, ����'������B��, 31.36 ����� �@��%F%� ������ )��� �H��, !�������2�3���������%-��, 43.

*���� 14 ����(4���-�� ������6�0� !.����(�����%-��

Page 50: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

32

1.4 �������6�(�,+����7�/$�����������1.4.1 ���� �(���4������'�� *��'���%����(4�,��/���6��������!��%����� �/����

1.40 ��� �6� 2.75 ���37 ������%�/ ��3�������������,��6� ����F���'�A�E/����� ������

��6��#�������������/ ���� ����F����@�(�/��������B�/���!����6���� B� (*���� 15) ��3���

�D�E%/�!���D�B /�������/�����F��*��!��������@��������%��/��F��3��� (*���� 16)

*��!���������3������� 4 �/�� �" ���%��,�*������%�- ����" "�������,�

*���%�-��� ��� "�������,�*���" ��������� �������(����A���� 80 ��(4 (F��B /��

3����/���� 20 ��(4) ��/ "������!#��,�*��������F��B /��3����/��F/��E%/�!���D����*��'�

E%/�!���D�E#��!���,������D����������&I������%�-�6� �,�����'��%� 547 ���� (550 ����) ���

F��B /�����0 60 ����38 *��!��������� �'�A��D��%����������B�����D�'�/���������

���%�( ��'�/������ ���,����������'��/�� �������*���������"�( ��B�/ ��� ��%������

���� (���������������� 115), ������� (�������������� 145), ���-*������ (���������

������� 322), ���%+������� (���������������� 455) ������������ (���������

37 ���� �����, “���(/���!�������B��(����'���,” '� !�������������� ��"%'���%�������(4

������6�0�!��� ������(�����%-��, ���+�� F�� �������� (����(� : ����������, 2501), 29 - 35.38 ����� �@��%F%�, �������%-��, 176.

*���� 15 ������%����(4���-�� ������6�0�

*���� 16 !�������*��'���%����(4���-�� ������6�0�

Page 51: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

33

����� 539 )39 *��!�������������F�����!%B /'������������ (*���� 17) E#����6����(�/��

������F��*�������� �����������6F������'������%��� (*���� 18)

39 ����Z��� ����������I, “!�������B��*�(���������%�-�� ��&�� 21” ( ��������-4��F�+���0

(�������� ��������4 *�( ���+���0(� ��0W�� ������� ��� ��������������, 2526), 38 - 39.

*���� 17 !��������%�-��� �������������������G'���%����(4�������� ������6�0�

*���� 18 !�����������*��'� �����������6 ��������� �����%���

(�� �%�-�� ��&�� 19)

���� Ono - Torn, Pagan Mural painting of TheBuddhist Temples in

Burma (Japan : Kodonsha, 1978),124.

Page 52: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

34

��%�������&I�� �����&0����F��*���������*���%�-��� ����������������!%

B /'������������F��*��!�������'���%����(4 ������6�0��� B�/������-�����!����������

�%��� �����!��( ��������-4��������F����%-������36������6����������'������%�������

+��������/�������(/�'������%�������E#�������D�*����B��������(��(��� ����������'�

2$J��� ����F����%-��E#���,�����6����/�������� �D�'�/���(���(���� �������'�

��0�!�����%-������6��4������������'�������������!��AF#�� '���������%��%��B�� �

�������D������?4�������'������!D�� �B���/������������6���%-����/�����������'��� ���

���-�������/����������!���6��4����'������������� !��( ��(�����B� �����������,�

B������(#�(��'�������%-������/� ����������!�����(/�������������E#��+��'�����6��4����

����G'��%����D�!/�����������������������/��40

���!������������������&0�F����%����(4 ������6�0����F/�( �������� B /'�

(��*�4��� ��4 E#�����������&0�F���������"6��������!��4�����!/��*���%UI(����

���������������� �+���S'�/�"����F#�� '�/�,��������&I��������������-��%�����+�0%�

���"����A��AF#����!����(��*�B / �� “*��'��"6���/���,��/�����������%�/ ��3������

�����&I��������������-��%�,����-�� � ��/���/ ���A���&04����G!D�� ����” �@�� ���

���&0������(�/����� B�/��� ��������%�/ ��3�������������,��6� ����F���'�A�E/�����,

*������%�-��� ���, *������ 550 ���� ���*�������������� � 80 ��(4 ��F��������

3����������/�� �,��/�41 !#������&I�� �������/���������(4������F��*��!�������'�

��%����(4���-�� ������6�0��� ������-4���(������D�-��%��-���������� ����������D�-��%��-��

�������������!��,����6/!��������6���/ '��%�������D�!/������������/������/�� ������6�0�

������/���@�������(������������"��Y����� �D��%�-�����"� ������������!��������� (�,�

������A��6�������'�/F������) F/���3�����'���%-��'�(��������F���%�-�� ��&�� 1942

40 ��(� ��H��������-� �� �� ��4, ��%-������/���������(�, ����4(������ 2 ( ��%���S :

���&����?0�������4����E@����4 !D����, 2545), 198 - 199.41 ������������ F/��'�(��*�4������� B�/��� -��%(��*�!�����)��� 30 ���-��%��-�����)��� 31

�6'� ��0������%�����+������4��� 1 : (��*�4��� ��4 (��%���S : ����������, 2534), 359 - 410.42 ����%�-�%����������%�-A�0, �D�����6������ (��%���S : �.�.�, 2530. ����4�,�

��%��04'����������������������-��������% ��� (B� I���-�+�) 2530), 294.

Page 53: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

35

*��!����������������������6���3����/������� �����2$J��������F��

E%/�!���D� (�3�3���� 2) ����� ���D������*���������������B��B�/!���������D��������

1.4.2 ,�8�������#������9���'���������� *��!��������������������'�

��%����(4 ������6�0�F��B /���*���� �,�*������0�F���%/������������6�����

�����%�� +���*���D�*���6��/��F/�����*��(������D���6��/������ ����"#�������� ��������

�D�*�"6����%���!������������������%�� !��������������������������� �����D���6�

'������%��"#� 7 �� 7 (�� B������/�"��B�������(�����G !�����0�F���@�"#�( �����

!#�B�/�%/�������������F#��!�������%�� (��/ ��B�B /'��%����������"���) ������� �����

��� ���,��� '!�D�(�AF������� �����!���,����������"#�( �����F����������� E#������

��/���'��������������%����@����F��*����%���04���������� B /�/ ������� (*���� 3 ,4)

1.4.3 ���� ���+7$�����'�� *��!�������'���%����(4����!����(4������*��

+��� � +������3��3�������,���������������F����������� ���������-4��� *��!�������

���������G� �"#�*������F�����!%B /*��'�����������������*����A���&04 +��'�/*��

�� ��(���������( ����������D�(�A'���������� E#���� �'�A��,�*�����+�-���� 4!�F��

'�/�� *���F���'��/(������D�'�/���( ������������'�*��� ���3��3��� *�����������

*��'���%����(4!#��( ��������-4���'����&0�F�����!����(4������+��� ��,��D�(�A

(*���� 19)

!��������������������

�3�3���� 2 �����D������F��!�������������������� *��'���%����(4���-��

���� ����������, !�������B������0 ��������%��� 001 ����� 1 (��%���S : +������4

�%��%�����04����&�����������B��, 2533), 45.

Page 54: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

36

�������*���������������E#���,���(4��������#��F��*��!�������'���%����(4

!#�B�/!����(4������*��'����&0�������� (��F��*�����������0�F���%/����������

���F#��!�������%�������A���&04 +���D����'�/*������0�F�����%/������������6�

���������%�������F����������� *�����+�-���� 4'�*������G ���F���� *�����������

'�/�F����@�� ���@��/��B /�/��E/�� ���!�� ���6�����D�*�E#���F���'��/(�����B /�/��F �

�,����!�� ��'�/����%��*������������ ���!�� ��*��(������D�'������%��B /�/������

(*���� 20 , ����/��� 3) �����F��*��B /�����A���&04��������( ���������� �����&I�� ��

�,�����F/�!D��������/��������'����F��*�� �����!��� ��"%�����(4��F��*��!�������

������B /'���%����(4���(������D�-��%��-�������������������U'�(��*�4��� ��4 ������

���-���!��������%�����F��*���������*����A���&04���!%B /'�����������������B�/

���� ����/

*���� 19 !�������*��'���%����(4 ������6�0� *�����+�-���� 4(�Y����) ��F��

'�/�F���'��/(������D�'�/���( ��������������� ����3��3���

Page 55: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

37

1.4.4 � ���(���� �� *��F��'��%����!���/����/�����/��F/��'�����������

��%&�4 (Human Eye View) ���F���,�*�����������*�� 2 ���� ������������( ���#�

F��*��+��'�/�(��(���3��������/ ������F���F����(4������������D����(��

��(4����������6�'��/!��F���'�A�������6�B�����B�!��F����@��� ������*������D�*���

F��'�/�F����@�� ��*������0�F�����*�������������������������� �!��� ���

�� ���*��(������D���F��'�/��/������D��,����(����F���'�A�'�/�@� ��3� ��D�������6�'��/

(*���� 20, *������/��� 3)

���!����'�*�����������������������D�'�/�@�( ���#�F��*�� �/ ���� ��

*��E/�����F#��B� (��!�� ��*������6�B��E/��B /�/����*������6�'��/ ���'�/F����� *��������

����� �-��#��(��'�/�� (�������� �������3�������'�/�������( ���#�'�*�� ���!��@�'�

*���%�-��� �����������6/�������� �����%��%� (*���� 21 , *������/��� 4) �� (���

���&0�������� B�/��H�����,��"�q$��������� ���/������'� �������

*���� 20 �������������'�

��%����(4 ������6�0�

����/��� 3 �������������'�

��%����(4 ������6�0�

Page 56: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

38

1.4.5 ���6����-,�� *��!�������'���%����(4��'�/�2%M�F��*�� '�*�����������

����'�/�������� 4 � (�� ���� ���� �F� �����D� +��'�/�����,�����*�� �� ��� *������

����/��/ ���D���������������F� '�/�,��6����F���� *������ ��������G B�/��� *�����

�0�F�� *�������%�� *����� ���'���� �,����'�/�������������'�/�� *������� !��

����*�� � ���������'�/�6�������� ��������U����������� �� ��� *�����������������/!�

������B��������@�� �������Y��/ ����(D��� ��/ !#�����/��,��6����F���� *�����

� ��������G�/ ���D��������'����&0��� ��� ������������������(%0������'����

���/�����F������ ���%E#���,����(D� �D�'�/*���������������� ��������!������*��

����D��������������B��6�*�����+�-�Q��� 4'�*���������������G���B���� ����3��3��� (*����19)

1.4.6 '���!++6 �)���*������������������0�F�� *��'���/�

����������D��%�B�!�B���@�(/�+(����/ �� �*��'���/�����0�F�����������4�,�+(��

����� �����%�X�� ������v� /�� ���F���,��6��N��� ���������)��F#���@��/��

���+�&I4� /��������+�&I4��� ��������%�,��/��������+�&I4 ����*��0W���6����������

����"#�( ���,��� ���&0�������� ��(�/���������%�-�6��6�����%���� 2 (*���� 22 ,

����/��� 5)

*���� 21 !��������%�-��� �����������6/

'���%����(4���-�� ������6�0�

����*������/��� 4 ����� �@��%F%�, “!��!�����������3�����0���,�!��������� �

����'��$!!%��� (����� 2),” ���� �H�-��� 17, 1 (�x�!�����

2538) : 191.

����/��� 4 �%�-��� �����������6/

'���%����(4 ������6�0�

Page 57: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

39

������6������������������6�'���� 0����������"������%�����%-�� 26 �N �� �����

��� ����%�-�6�F���'�A��� �����A������������4����(/�����%�-�6�����6�����%�� 243 ������

(������������!�"#��������@!����������-������ 2 �,�������/�� ���!��@�B�/!��

����%�-�6�����'���%����(4������ E#���� �'�A��,�����%�-�6��6��������� 344 !#������&I�� ��

*��'���/�����0�F�����!�B�/������-�����!������%�-�6�����6�����%���� 2 �� �*��

'���/����������E#���D��%�B��@���!�����&0��� ���

���!����*��!�������'���%����(4 ������6�0���������3�������/�����'�/���

����� ������������'�/�@�"#������F���� !�'�����D���� !��*���%((�'��%�(�����

�������!�(�/��� �F%���� (*���� 23) �� �3���2$J����F/��F���,�*��� ����������B��

���!��@�"#����-���F����������!�B�/!�����&0����%vF��� �� *�����B�/����/���?

(*���� 24 )

43 ����� �@��%F%�, �������%-��, 139.44 �����!/� �%*������ �����%�, �����'������B��, 32.

*���� 22 *��'���/�����0�F��

��%����(4 ������6�0�

����/��� 5 '���/�����0�F��

��%����(4 ������6�0�

Page 58: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

40

*���� 23 *��F%����!� '���%����(4������ ������6�0�

*���� 24 *��� ����B�/������-��������!�'���%����(4������ ������6�0�

Page 59: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

41

2. ����������������������������� ���!"�����$6��

2.1 �'��� �()$*��� ���!"������6��#���!"�����$6������!�������@!������B��+����" (�.�.1991-�.�.2031) �����"� ��%+F���

F/������%-��B�/����������� ���"� � E#���,�3�!������������(4�����/��( ��������-4���

�����%�-��������������&�����4�%+F������������������%�!������%+F��� �����?4 ���

���������� B� ���!��@� ��'��� ��������(4��������6���������&0%+�������/������6�0� ��

����G������3� ������%A�%�����3����������� '��� �F����������@�,�3�'�/������/��

!��4�������(4����,���A���&04F����%-��+�������6����������%+F���(����&0%+���������

���!����!��4�����?������/�������������(4'� ������������A�������"#�( ����� F/��

���!��4�����?������%+F������/ �

'�(��������( ������������ ������-����%-��������'��������F#���,�(����(��

B�/���3�'�/��%-�����0������������+����� ��������������F�����@!����������'��N

�.�.2081 '��� ����D���(����������2M��B��B�/�������!/���� +���%�����,��D�����D�(�A45

������/����������I�� ���� !� �� �%���� ����� A��%M�B�/F/���(/�F�����������������6�����

��/ 46 �� �� ������������G ��� ��� P������ F/���'����������@!������ ������� �� �

�� ����x&F/���'����������@!���!/����-���47 ��0���������������(%��%����������!��

���������@!����������!�"#�������F�����@!������!�������� (�.�.2091-2111) �������

���������@!������!���������,����������@!����������-���������6�'����������B��"#��N

��%-���@���������'��N �.�.211248

'��N�� ��������������������@!������-�������-���� �������������� ��4

�%+F����������������49 ���+���F�������(4(�������� ��������������6/�����(��!��

����B�/������� �����4�������������'��N �.�.213350 �����(4��������%����������F#��

45 ���������@!���!����/�!/���6��� , ���������� ���)������������"�F� �����1

(��%���S : +������4�%��%�����04���������B�� !D����, 2534), 259 – 260.46 F!� �%F�����, ��%-��(� (��%���S : ��(4���(/�F��(%�%�*�, 2530), 11 – 13.47 ������� ���, 8.48 ���������@!���!����/�!/���6��� , ���������� ���)������������"�F� �����1, 266.49 ������� ���, 75.50 ������� ���, 307.

Page 60: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

42

B��/���� '�(���������������'������� ���*����Q ���3�'�/( ����� +�������������/����51'�

��%-���D���������'����������@!���������"�����(4�����6�'����������!�"#�

�.�.2153 �������3��������,����������@!���!/����-���!�"#��.�. 2171

���@!���!/���������� �/���� ��4���������� �����4'��N�.�.2172 F0�

������%-��(���D���!��������6������'����������� ���S���% �� +�����/�S'�/�������B�

"�������"��$����������������(��� � ���������/�������� ��������x�6�/�� 0 �D������

�(��� �����������F����%-��52 ������ F/����� �H�-���F����������N���GF���������

����@������(��� ��������( ���,��6��4����!��� ��E#��F���,��/��D�����D�(�A ��������!�,�

�����������(4!�����( �����-���'������@!F#��(�������4 ���������(4B����������

��� ��4!#������/�� ��B�� �H�����+���!��4�������(4�,����-������3�3��F�� ��

E#�����/��"#�����3�-��������+��F#��B�"#�����������-�������F#��B�"#��/��D����F��

+���0�/ �53

������+���F�������(4��������� �� ���@!��������04������� �����4'��N

�.�.2199 '����������� ����������F/���(/�F������F/����������������,���+����������B�/

���( ��B / ���������x������ +��)����� 2���������+�����/�S'�/����6�B��������B�

F/�2X�S" ������������4������!/���%��4�� 14 ���3�'�/'�������������������/����(������G

�,������ ���� (�������'�/"%��6��,��#�������� �D���������6��/������,��6�+(/����� ������

����D���������%�-+?&�!���4�� ���%�B-� ���4 ���!�����������%+��"�������������

� �����6��$z���3��3������&0��������� ���� E#���,��� �������#��F��������'���6�

�������6� ������� �����6��$z��� ���� @�

����������3����+���4������(/�( �(6��������� ����������B�/��������������'�

��6�F���� �����������6����'���������B�/���'�/���( �� %�� ������D�B��6����������3�����'�

���%� ����������D������I����������D�!��F/������������6����,��� �� ����������54

51 ����� �@��%F%�, �������%-��, 18.52 “��������� �����%�����%-��)������!����%��� (!��),” '� ����%����� ��� , ����� 39,

113.53 ����� �@��%F%�, �������%-��, 19.54 ���������@!���!����/�!/���6��� , ���������� ���)������������"�F�, ����� 2 ,

60 - 63.

Page 61: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

43

�D�'�/'�������������������F���� �� ����!#����������� ��@ �����'����������@!

���!/����+��� �����4'��N �.�.2275 ����,��� � �������� ��� ����%-���( ������(������

�/����&I��!���( ��!��A�%����������/������� �������(0���?4B��� �q{z�q6�%�-�����

'�����������55 ����6�0��v����F�04 ������G����%��6�'����������� ������� ������#�

����������/�� ��'��� ���E����E��/�����������������!#������D�'�/��H�����'���

���0������������������� (����"#����������@!���!/�������4�,��������� 33

� �����4'��N �.�.2301 !�"#� �.�.2310 !#�����%�����%-��'�/�������56

2.2 $��( ��+(��,$-������( ���������� ����������B��������I������������% ����/��F#������'������/��F#��������%'�

���(�'��/��"����������������� ����� �������������0���� 0� /��F ����� ��������,�

(0������(0����� (0������,��� �����6�'��/�����D�!/������ �!��4���������6������(4��

���&0��,�!��4����%������ ���!��4�������%+��"'��$!!%��� �� �(0�����6���� 0������

F�� ��'��$!!%��� �����%+��" ����������A ���!��4������6� �,��� ����( ������������

� ��(0����� �����B�/�%�(0�������� ����(0���'��� ����������(���+��(������ 257

*��'� ���������������%+��"����������������/�B��������� ������6������D�

!/������ �!��4'�A��,�!��4���������%�B�/������������6���������%+��" �/��F/������%+��"

�!��4F����@���������6��������F/�� �����D������/ +���/��+�������������#�� ����%+��"

�,���(�������I"���6�'�3���������3��3/� ��%F+"���6�����/����/������/�B��������� �����

����(�����������%��������������/ ����3� (�������F����(���,�(�����B�/�������/ �

���qX�'��������������4 �� ����3�����(���/����� �������/ ��� ���I���$��4����&0�

����+(/����/���/�� ������������"��$������'�������%-��������� ( *���� 25)

�� ��(��B�/�������U����F�04(����'�A�*��'�/���( �(%�F������������ E#����������"���&�

�� ���������(4���������F����(��B /B�/�,��� �'�A� ��������������� �B�/������(�F#��

'���E#��F�����B�������(�����B�/����������/ *��'�����%+��"�I���%��������� ��������

55 ������� ���, 121.56 “��������� �����%�����%-��)������!����%��� (!��),” '� ����%����� ���, ����� 39,

296.57�����%0 ������4���, !�������2�3��� ���������� �%�!�������2�3���'������B��

(��%���S : �D��������4����+���0, 2525), 8.

Page 62: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

44

�����&I������%�-�6����(���������������������-�������(4 I���%�������������&I��

������-�� �����&I�� ���D�����U����F�04'�(������58

2.3 ����4�������!��������

�����!��B�������I������������%"#������/������%+��"������ ��������&I�����%

F���� ��(�����*��!�������*��'���(��!#��/���������!�����&0����������������

�� �����,����� +����!��0�!�����&0�F�������Y���3����/��������������/�����������/�

������3����/��F/����������/��������,��6�+(/�������� E#���,���������� ��B�/������-���!��

�"��$�������� ���� ����,�������������'��� ��������@!��������04������ (��� ����N

�.�.2199 "#��.�.2231) !#������&I�� ������%+��"��������/��F#��'��� ���59

�����B��@����36/��� ��( ������'�/E%/��������������&0�������� ���6���/

������/���@��������������@!���!/������� (��� ����N �.�.2172 - �.�.2199 ) �������U

����I����E%/�����6�����% ��B�� �H����� !.����(�����%-�� E#����/��F#�������N �.�.217360

58 ������ �6��% ��0, ��A���&04'����!�������B����� ����%�-�� ��&�� 19 "#� 24 (��%���S

: +������4��� �������-��������4, 2539), 80.59 ����� �@��%F%� ������ )��� �H�� ,!�������2�3���������%-��, 52 - 54.60 “���� �����%�����%-�� )������!����%��� (!��),” '� ����%����� ��� ����� 39, (��%���S

: ��(4���(/�F��(%�%�*�, 2512), 112.

*���� 25 ����%+��" ����������

Page 63: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

45

����F/������(��� �����6��$z�������������������6���I���%���������&I������%�-�6�

���(�����'�A�'�����%+��" ���������� ��� �������� ����E#������������������,����

������� ������F�����4�������� �����+(/������������������������4 (�$!!%����� �����%��� �

B������/ ) �@(�/��������������I���%�������&I������%�-�6����(�����'�A�'������%��

��B�� �H����� ������������6������������������������ �� !#������&I�� ������%+��"

�������������!�������2�3������!�F��F#������(���������/����(�� E#����!����%F#��B�B�/"#�

�������@!���!/���������� *����������"���� ��B�� �H�����B��������61

2.4 �������6�(�,+����7�/$�����������2.4.1 ���� �(���4������'�� 3����/��������/�������-��F��*���%�-��� ���

������3!A�@�3��� 3����/����������������-����/!�*���D��%���������!��@�(/� ���,�

*��!��� ��E#���,�*��F����@� ���F��*������%�-!/�B /���������(4'�����������"

�����������,�(6�G �����&I�� ���,��%�-��� ���������������U������4�������� ��" �� �3���

�/��F/������%+��"�������F/����������,�����G�/ ����F���� ����(�/������,�������'�

�� '�/F���������� F������%+��" ����3�������,�2$J��� 5 �/��*�� � ��������� 10 �/��*�� '�

������/��*��F��*������������62���B�����D���� (*���� 26) +������!��3���2$J�E/��

������-���/����/�����%+��"���F/�B���/ ��E/������3���2$J����F/�����!���/��'����

���/����/�����%+��" �/����F��������/��*��F��*������%�-!/�������������6����%�-

�������4����,��" ����/����/������(4�36/�����&I�� ����!����"#�����$A!�%�-!/�'�

*�������$!!%���63 (�3�3���� 3) ���&0�������� ����'�/�@� ������%+��" �������������

���!�� ���D������*�����������������3� E#������'�/�@� ���,�����3������H�����

61 ������ �6��% ��0, ��A���&04'����!�������B�� ��� ����%�-�� ��&�� 19 - 24, 82.62 ��%��(�B����( �����������%� 550 ��������������'��%����������������!�,�����

��% �����F�������%�'�A��/��'�/ �������!�F��'�/(���%����� !#����������F������������E#���,�

�� �����������������F����������+(������D��@A��'������� !D�� �����������������D�'�/����B�/�

+��������( �������"'����F����������F��*��B�/��������0����������������F#��63 ����$A!�%�-!/�'�*�������$!!%��� �������/ � �����%���+-, ���+���(�, ���������,

��������%� ��������������B��� �6'� ����� �@��%F%������� )��� �H��, !�������2�3�������

��%-��, 53.

Page 64: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

46

���� ���!����� ������!��,�����3���'�/������ B�'�������%-��������� ��������,��/�

���'�/������F��*��!������������'���������+������4

!���D������F��*��!�������������%+��" ���������� ����!�����6*��������

��������D����!��/����� ��E/�� E#���� B���( �����������+���0 �������� ��E/���,�

��������'�/���'����� ��(� !#��,�F/�������������������#��

�3�3���� 3 �����D������!��������������D����*��*��'�����%+��"

����������

���� ����������, !�������������%-�� �%��� 001,����� 3, (��%���S :

�������4�����������%/�, 2535),103 -104.

���4����

����������

�% ��0�������

���������

�+��"����*6���������

!����%�������

������"����

�-%���0W������

����������

Page 65: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

47

2.4.2 ,�8�������#������9���'���������� '��/��*�����������������

����%+��" ����������F��*���������������B /������� 6 ��%��*�� �����*������

������� +���D���������

- *���� 1 *��������B�������������@��,�*���%((��Y��/ ����(D��� �

��������������B� /��6�'���(�� �����&I�� ��*��������"#�������� ��������!/�+������

��������������&I�(�����!/����UI��� (�������������������) !#�B�/(���������"���

�����/ �*�������F/�����������D��������( ��(������!/�+����� (*���� 27)

*���� 26 *��'�����%+��" ����������

*���� 27 ����"#���������!/�+��������������&I���/ B�/(���������"���

Page 66: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

48

- *���� 2 �,�*��(�F��� ������/�����36/��#����������/ �(��������F��

�������6�+�������6���� �� ����"#�������� �������������4���������,����"����F��� ��

��������F�����!/����vI���E#���D�����������(��*4��������� B�����������!������

���������'������������F�����!/����vI���B�/������ �,��A���� �/����/ ��@!�����

!������(� ��������&I�� �����F��*�����'�/��������/ �(��������F���������6�����

�/��������� ��*�����36/���,�������F�����!/����vI��� (*���� 28)

- *���� 3 �,�*���@�G�D���� ��������6�F/������ ��@�(���#���D�����/��B�/��6�

����"#�������� ���������������%������!��A ���D���������6����� ��@��� �/�� �����@�(�

B���D�'�/�����(4F��(��� �����(4�@!�!���@�� �����'�/������/ � �/ �( ���������(4����

�D�������!#��D�'�/�@�������������!@�������� !#��/��B�/������ '�*���������&I�� ��*���@��%��

3/��F� �,�*������������%��� (*���� 29)

*���� 28 ����"#�����������������F�������������@!��B�����(�!������

*���� 29 ����"#����������������%������!��A ��

Page 67: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

49

- *���� 4 �,�*������D�*������6�'������%�� �*��(���%����#����6����/��

��� '��/G����*��(��D������ � �����6�'������%�� �/�����*�����qX���6�'�������E#��*��

�D��%����*��������"#���%���04 2 ��� E#��F��E/��B /'�*���� ��� (�����������D�*�F��

���������"6����%���!���������������������%�� �D�'�/�6�����������!���D�������"6�

��� 4�/��'������� ����������������( �������/B���@�2$J��@������ �����D���6�'�

�����%��"#� 7 �� 7 (�� �������"#����������0�F������-�'�( �����F�������(4!#��%/�

�����(4���F#��!�������%����/ �����������B����������"������B�(*���� 30)

- *���� 5 �,�*��F� ����E#���������/ � ����" �/����� ���� �����04

�%+���� ��%��(��D����������� ���*��(������6�������������� ����"#�������� ���������"

�����������%������������������������������6�'�� �F��������"��� ����������04

����D�����4������ !�6��������F�����������E#������&0�����,���(�F���&�����4 !#�����

'�/����������+(�(���������F#����/�����'�/�����(4����!������� (*���� 31)

*���� 30 ����"#����������D�*������������������%�� ������������0

�F���%/�������������F#��!�������%��

*���� 31 ����"#����������D�����4�����������"���&�����4��(�������

Page 68: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

50

- *���� 6 *���D��%����������6����*���� ����F�������� �����&I�� ��

�,�*����������������� ��'�������"��� *��'���%�������!��,���%���04�����������

���B�/(�������������"�����/ (*����32)

2.4.3 ���� ���+7$�����'�� ���!����(4������*��+��� �'��/��*�����

����������������%+��" ���������� B�/����*�������������!�����+��'�/�/��"�

q$�������� �/������ ����!�� ���D������*���������� +�������/��*������,� 3 �����

(�� �" �� �" ���� ����" ���� +������D����*������������ '�����!��E/��B�F � ��

����F#�������q$�����������D����!���������� '����&0�*���������� �,����!�� ��

�D������*�����!��������������D����������� '�/������-4������� �� ���� (��!�� ��*����

����������� E#�����F#������B /�/������/ ��*��������������� �����B /�/������

������!��0��������F���*�� ���!�� ���D������F��*���� 1 "#�*���� 6 ���

��(4����������G'������*����������� �� ����������'!��!��/�( ���D�(�A'����������

"#�( �����F����������� ��������3�F��( ������D�'�/�����(4����% ��"%�����(4

'����%� +�����F��*���� 4, 5 ��� 6 (�����������"#�( ����� ��������������" ���

����������(4(���������"�������D���� +������F��*��������'�/�F���'�A����(4������

����G��� ���!�� ��'��D�������D�(�A'��/��*���������������*�����'��" ��

(*���� 33 , ����/��� 6)

*���� 32 ����"#���������������B�/(�������������"���

Page 69: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

51

*���� 33 !�������������������� *��'�����%+��" ����������

1 2

3

45

6

����/��� 6 ���!����(4������*��������������� ������%+��" ����������

���� ���'�A� ���'�A�,�.�. ., ��������� �!�� �-��%���&4!�������2�3��� ����������

(�.�.�., 2528), 25.

Page 70: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

52

'������*�� (*���� 1 - 6) ����!����(4����������G'�*��'�/������-4����6����

F������*��(���/������������q$�����,��6��������� ���!��@�B�/��������!�'�*���� 2

(*���� 34) *���� 4 (*���� 35) ���*���� 5 (*���� 36) �� ����!����(4�������/�B�����6�

���F������*��!��@�B�/'�*���� 5 (*���� 36) ���*���� 6 (*���� 37)

���!�������B�/!�� ��*��'�/��%��*������������ ���������!�� ��*��������

����'�*���� 5 B /2$J�F ��/��*��'�/���%��4�������*������F��*���� 4 ����6�2$J�E/���/��*��

�������*��������'�*���� 2 E#����6��/����(���B����2$J�E/�������%��4�������*��������

*���� 34 ���!�� ����(4������'�*��

�,��6���������'�*���� 2

*���� 35 ���!�� ����(4������'�*��

�,��6���������'�*���� 4

*���� 36 ���!�� ����(4������'�*���,��6��������� ������!����(4�������/�B�

����6����F������*��'�*���� 5

*���� 37 ���!����(4�������/�B����

�6����F������*��'�*���� 6

Page 71: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

53

F��*���� 6 E#����6��/������(��������2$J�F � ����*����(������6�2$J�E/���/����F��*���� 2

�����%��4���*����(������6�2$J�F ��/���� (*���� 33) �,��/�

2.4.4 � ���(���� �� *�����)���"��������GF��'��%����!���/����/�����/��

F/��'����������� (Human Eye View) ���F���,�*�����������*�� 2 ���� �� /������

*����(���� �'�A���F��'��%��6� (Bird Eye View) ��������������� ��'�*���� 6 ���

����'�*���� 2 ��F������/�F�����)��B��/��'��/����#����/ ����(4����������6�B��

E/�������F#��B� �D�'�/��(���6�����( ���#� (*���� 38) ����@���(��'�*���� 1 ��F��'��%�

����/��F/��'�������������%&�4���F���,�*�����������*�� 2 ���!�����������3���

����'�/�@� ���� *����6�'�����'��/-B��������� +����� ���� *��E#�����!�F���������,�

�" ����� ��� 2 - 3 �" E/��B /�/��������/������ ���*��F� ��" ����'�*���� 5

E#��!�� ��*���" ��������6�'��/B /�/�������" ��������6�B��E/��B /�/��������D����

(*���� 39)

*���� 38 ��(����F���,�*��!���%��6� (Bird Eye View) ��F������/�F���

*���� 39 ���!�� ��*��F� �������� ��F���������,��" ����� ���

2 - 3 �" ��/ ��E/��������F#��B� �D�'�/�������( ���#�'�*��

Page 72: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

54

2.4.5 ���6����-,�� *��!���������'�/�2%M�'����F��*�� +��'�/���� ������

����F� �,������F�������*���������B� �D�'�/*�������*�����!�������������!� ����D�

'�/�@� ��*�� ��E/������������ �� ��� *�������� �'�A�����/��/ ���D���������������F�

'�/�,��6����F���� *������ ��������G ��������� ���'�/���� ��D� ����F� 64�����

�� *�������(4����������GF���� *�� ���������'�/����������,�*���������'�*���� 2

���*���� 5 ���'�/�F� �����*���/�B�/��������*��(����D����F��� ��'�*���� 2 (����

����'�/�6/ ���,��/� �����) *������"���(�����������F���%((� �����6� � �����(��������F��

��� 4��'�/'���������- ��Y����(D��� ��/ ����/��,��6�������� ��������G �� *��

�� �'�A�B������'�/+������������������� *����������������F������������!��D�'�/

�6����F���� *������U�,�*��������� �������U'�/�@��/��'�*���/����������/ �+�����

��������@'�/�������/�F/����� �'�/����,��6���� �� �*���/�B�/ '�B�/ ��������������6����

�����3� ���'�*���� 2 ���*���� 5 �@�,����'�/�����/��,��6���������� (*���� 33)

2.4.6 '���!++6 ��������� ����/ '���������� ���� ��*���%((�����&0��,�*��

���������*�� 2 ���� ��F��!���%�����/����/�����/��F/�� �����,� | ���*� (��

*���� �����*���� ������65

2.4.6.1 '��� (,�� F��F#��'�����%��(�� ���!�� ���������������� ��������

(D��#�"#��������( �������/ ����������( �����%�'�*���,����� ��B�/�#�+(����/�����

����� �!���F����%&�4�,��D�(�A ������/���������������G B����������04���'���/� B������

��� �����'���/� �F� F� � �����������������F������3/���*�04 ����'�/�/��������/��

�/�����������B��������!��� � ����"#�( ���D���A'����F���/��������� ���!�� ��

64 �F� '��������B�/��!�����3����� ������D���������(������������ �����!#�B�/�

����D��F� �D��@!�6���!����������� ������ �F� ����� �,��F� �������!������!� �F� ���� �,��

2%M������!������������ �D�F/���+���� �� ���� �6'� ����� �������, !����������������%�����

F�� ���+F��, ( ��%���S : ���&�������-4, 2522) 25.

65 *���� �� B�/��� *���%((��D�(�A�����%((�������U��6�'��� ����,��������D�(�AF��

������� ������%���04 �������&0��6�����������&I4F#��'�����%��(�� ��� *������%�-!/� *��&%��?4 ���

�� � � �� �&�����4�����%((������6� �,��/�

*���� ������ B�/��� *���%((����( ���D�(�A�������!��*���� �������������6�

'�������F��������� ������%���04 ��� *������ *��F%���� *��������� �,��/�

Page 73: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

55

��������������������(�/�������� �������� “��U���&04” '���(� ������*����������

��������� (*���� 40) ���*������0�F���D�����%/���������� (*���� 41 ) ���F��

*���� ���������%��(���� ����@�B�/��������!�!�����F�����!�� ���F�-F�F��

���������'������ ���3��-������� ������ *������������%�������������(*���� 42 )

���*������������������6�'��%����( *���� 43)

*���� 43 ������������������*���� 42 ����������%�������������

*���� 41 ����0�F���%/����������*���� 40 ��������F�����������

Page 74: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

56

2.4.6.2 '��� ($����� �����,� 4 ��%�� B�/��� ��%���6���� ��%�������04

��%��F%����-F/�����D����������� �����%��������� �����

- ��%���6���� ���/���(�/������ ��F�(�� ��� �(�� 3����� � �3/�+��

��&� ���������F��*���6����F������������,�� ��F����� (������,�*�������������

�������U����I��'������������� ��"����������(����������%�����%-�� ��B���,������� ���

�%������B�������� (����������F���� ���/'��������� !#�'�/���(��������� ��F�!�����

�F������6�,����� �����,��������( ���D���A'���������������66 E#���� �'�A����������

F/���(/�F�����3����������67 (*���� 44)

- ��%�������04'�F� ���������" �������������� �F������������04

���/��'�/�@������F������������04��F/����������( ������F������D���������"���%�-

����� �,����3��3������ �H�-�������,����&0�����������#��F�����(�B�� �����B��@�

�����04'�����D�����������,����36/��������-������������Q���-�Q��B�/��� F/����� �"� ��

��� B�'����(� !#�B������v*��'�!�������2�3��������� *�������04�����/���������F�

!�6�+��� ��/�� �3�B /�/������ �%��3/�F� +!��� B��� ����� ���&0�����������F�������04

(���������!������-��������3�����F/���'����68 (*���� 45)

66 ���@!S ���������D��������%*��, ( �����!D� ( ��%���S : �D��������4���(����(������4

���������B��, 2509), 138 - 139.67 ������#� (����, “��H����������� ��������4�%������4E���%-��,” ����+���0, 20 ,3

(���U�(� – ������� 2537), 31.

68 ����� �@��%F%�, !�������B�� – �������0���������� ( ����%� : ��� ��������%+F���

-���-����, 2533), 168.

*���� 44 ��%���6���� *���� 45 �����04'�F� ���������"

Page 75: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

57

- ��%��F%���� F/�����D����������� *��F%���������%���%��+!������

� �����(�%���������������������,����� � �3/�(��� �F� 36���B /�/����/�

� �������B /����&� (*���� 46) �� �������� B�B /3��N�+���/���������/��F/��!������

����B /���3��/���� ��� ����������! �������B��B�/ ��(�����������������D��������

!������I��������D�'�/F/�'!B�/ �� “����(�%�����������(������/����%� �,������� B���� ����F�

����3��������... ���� �������/��(��BF /������'�/�Y��D��� ��/ ��36�B /��� �������"#�

�������@!��������04�������� �� F#���F�� /��F#������,��F������ �”69 (*���� 47)

69 ��*� !�������*�, ��%-����*�04 (��%���S : ����������, 2526), 76.

*���� 47 ��%������*���� 46 ��%��F%�������F/�����D����

Page 76: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

58

- ��%��������� ��������,��� B������������� �� B���� �'�A�B��� �����B /

3���������! �� �����������(��/�������/������� ��F� ��������/ ������F�

�������� ������������4E����+��3/�����&� '�������%-��� ��F��������� �'�A�

������F/����,��������!/�������������� � ������� ������������G��� 2������ P������ ���

!� ����D��������!/���� ��������������F/�������������������� �!��������'�������%-��

�������70 ��%�������������'�/�3� �����������������3� �F� ���3� ���� �� �����������

������/�������������!��� �6B�/!��*������������M�(���������!���/���� (*���� 48)

70 ����6� �%�%��U�, ��B����� (��%���S : �D��������4����+���0, 2534), 23.

*���� 48 ��%��*���������

Page 77: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

59

3. ����������������������������� �� ��>������7����&�

3.1 �'��� �()$*��� �� ��>������7����&�����!������6/�����!������(����B�/��/ ���@!���!/����������������

������*�&�F#��(�������4�������"������%�-��%�F#���,����-�� �����!���/��������6�'�

�*�����q{z�������(��� ������������� �������(�������4��� 15 �N �����������

����������������*����!�����(������ !#�B��(������������/����������/�������������

���'����

�����'���������+������4 ���������@!����%�-���qX�!%}�+�� (�������� 1)

�I��&�����4������� ��4!������F#��(�������4'��N �.�.2325 �����(4�����������D��� ��( �'�/

'�/���2$J��� �����F�������D�!/�������,�2$J�����(����2$J��� ���+���'�/!����/��

��%�������(�SF#�� ���������� ������-��%���D��B��������!��,������� �"� ��/ ���%

3�����������71 ��%�������������6�'�������������@�/ ��,��� ��%�����%-������� -��%�

B�� ��!��,�� ����(/����(/� F/�����������G ����)�����( ���6/( ��(�����( ������F��(�

'���������+������4!#�B�����B��������B�!��������%�����%-�� ������������������ �'�A�

���(�������'!'�( ���%������F����0�!�����%-�� ���(D����� �� �� “(�����/�������” ���� “(����

�/��������” )������� ���'������H��������%��/������������!��+(����/��������(��@�

!%��%������'�/����������/������'�������%�����%-�� ���������%�����+������4'��� ��/���!#�"6�

��/��F#��'�/�,�����'������������3�F����%�����%-��������'��� ���!#�"#��,�����%(����

���q{z�q6����� ���@!����%�-���qX�!%}�+�����������������(4!���/����%�������(�

71��%3������������@!����%�-���qX�!%}�+������B��������������� �F#���������2$J������D��@

���� ��� �������������%�!����&�����B /�D��������������������D�B��3����������!��D�'�/����D����

���������� %-�%�-*�0W4����!��� ������!�'�/�� �������%��3�������� �������&���/����@������B��

��� � +��������� ����� ��(�/�����������&0%+�� ��B�/�����A���� �� “���������” ���������@!

����%�-���qX�!%}�+��!#�����������D�����!�!����/�������������/��2$J��� �����E#���,��� �������2$J�

�� "���������D��,�(6�����/������� ��������/�����'�/ ����F%�(���F#���,�(6��������/������������

����� �������/ ������ �'������@!����D��/������,�(6��������*6������#�B�/������ �6'� (0��������!��

�����+*���%�����+������4 200 �N, ��� ��������4��%�����+������4 �������� 1 – �������� 3 �.�.2325 – �.�.

2394 (��%���S : �������4�������4, 2525), 2.

Page 78: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

60

'�/���/��(�/��(�#���%�����%-�����-�������� �����/�� �������������������'�/�,� ��'�

F������������� ������� ��� ������������A4������%�����%-��72

'��������������@!����%�-�����/��*���� (�������� 2) ���F#��(�������4'��N

�.�.2352 '��%(���*�����(�+����� B����(��D����B���������'��������������@!����%�-

���qX�!%}�+�� �������������������(/��������F#��+������!/��6���-���������!&U�

������4����,��%((��D�(�A'�����D�-%���!���(/������������+��)�����������!�E#��"���,�

����'�A�F��B��'�F0����� ���(/�������(��3�3����������&�����F���M� �� �F���D�F/�

!��!�!��3���*�0W4!D�� ��%�+*(���+*( ��%���S'���������!#��,����������(#�(��������#��

'����73 '�������������@����������������������� ������(���� +������!�������+���%��

��������������������x&��� !��4� (��qY�4� ��!�!����(/����B���D��@!74

��������!/��6���-���������!&U�������4���F#��(�������4 �,����������@!

���������/�!/���6��� '��N �.�.2367 '�������"���,��� ��%��/��F�����q{z�q6 �H�-���B��*��

�����������%�(������ 2 ����,��� ��������������������������!���!��+��)������!� ���+���4

���@�B�/���!��( ��������-4��� ���B�����!�(�����+���4������(/�F�� B��B�/���(/�����

�������!D��,�!��!� F%���� !/���������/����������&�����4�@B�/3����+���4!�����(/�

�D�*����������3�'�/��%���S����(���F#����� �� ������������@� ��x����04����������!��

*�����F/�������������������������*��'�F��B��������������B��B�/ ������I���

����x&��� E��4 !��4 ��%( F/���!�!����!/���/���2M��B����������-����&������(/����

��������������� ����� �����(����(��'�/!��D���AA��/ � (0�36/���F������x&�%���

�����( ���/��� '����!�!� �/ ���������F@���/� F������x&3� ����( ���@���F��

2M��B��B�/���'�/���( ���/��� ������� F#�� ������F/� ����&4 �!��04"#�3�B�/3�����2M��

B��!�B�/���'����(� ���������@!���������/�!/���6��� ����������F/�����������36/'�A�����

'��/� ��(� �� “ ...����#���(���F/��A � F/������ �@�@�!�B�����/ !����6��@���F/��� �2����

72 �����*6������, !�������%������U����F�04 ������������������� (������������ 3 (����(� :

+������4+�*0�����0-����, 2465) ,15.73 ��A ���4 �&������, ��� ����������B�� 2475 – 2500, ����4(������ 3 (��%���S: �6���-�+(�����

�D������(������4�����%&������4, 2544), 13.74 �"��%F �%�����4, ���W6�B����������+������4 (��%���S : ���&��+������4B�� �H�������

!D����, 2528), 1.

Page 79: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

61

'�/�� ��'�/�����'�/������F�B�/ ����������'�F��F���(��( �!������B / �@'�/�������F����

����'�/���"�������'�B���� ....”75

'������������������������ ��"%����G����/��F#����������������������@!����%�-

���qX�!%}�+��������@!����%�-�����/��*�����@������%�+��� ���������@!���������/�

!/���6��� !#�����D���'�/�����6�0��U����F�04 ������+���'�/��/�������"��'���F#����������

�D�'�/��%���SF����� ���B����� ����� �����/�� �������/��"#�����������'������!� +��

+���'�/�����������!�������%��4'�/F/�����"��$������B�� �����D�����������(����

�D�F/���!��������������������/���� E%/���/����� ������ �����+���������� � ����

����-��������� �������� �,��/�

3.2 $��( ��+(��,$-������( ��!(��0���� ���% ��0����������� ����� ������� ������������������%-�����������I�� ��

���!/���%�-��%� +���'�/�D�����#�����B�������� ���� �����E#��������6����(����������/��

!#������&I�� ���,� ���% ��0���� '������������� 1 +���S'�/������/ �"����'������ ����

�������� ������/������%+��" ��� ���� �D������/ �~�!� S�S +��������������(4'�/

�,�����������-��������F��!/���������F��F%��������36/'�A� �����"������/ ��@!���

�������������'��� �� ���% ��0���� �����'������������� 3 ��������������-�'�����D��%

�D��%�����%�-����� +���S'�/�"��������U����F�04������������G � ����������������/ �

(����"#������������� 5 +���S'�/�6�0�����%+��"+����������qX� '����� ����������������

�� B�/����G���D��%� � ������6��������%+��"76

������ ���% ��0�����$!!%��������,������ �(�� F��%�-� �����F����?� ��

F��%�-� ���,�������F������%+��" (*���� 49) ���� ����������6��������� ����F��

����%+��"����������������'�/F����� �����!��4����%�B�/�����������6��/���� 1 ��(4�/������

����%+��"�!��4����%�B�/�����������6� 2 ��(4 �� �F����?� �����B��E#���U����F�04'��������

����� 3 �����%U���?4������6��������� ������������ ����)������

75 !/������������ ��4, ���������� �����%�����+������4 )�������%���������(��������3 – 4)

(����(� : (��� ����, 2506), 45.76 �����%0 ������4���, �%�!�������2�3���'������B�� ���% ��0���� (��%���S : +������4

�%����������4, 2525 ), 8 - 9.

Page 80: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

62

3.3 ����4�������!������������%+��"��������� ����/��F#��'��������� 1 �@��!�*��!�������2�3���2N���

�����!���4��(E#���,��������F��2N�������'�����������F��B /*��'� �������"#��������� 3

*��!�������2�3������!��D��%���� !#��/���6�0�+��F��*��'������F������������77

!��������������,����������2N������ ���!�������'���������(�� �� � �!���!&v�((�6�����6�)

F��*���+��"���� ����� ����4������&4 ((�6(�����) ��������@!S!/�qX����������������%

���� ��4�������#���� ���*��!�������'�����%+��" ���% ��0����B / ��

����F�����'������������� 3 ���(���#�������� ��(�6�����6� �2N���F��

��B�B /��� ����/��������478 '�����%+��" ���% ��0���� �,��/� ��������/��

�+��"��6�(����� �@�B�/ ������'!F������6� F��6���� �� 2N���(�����F� ���,�

���*��&%79

77 ����� �@��%F%�, “!�������2�3��������������� 3 ���%+��" ���% ��0�����������/��,”

������� 44, 4 (���v�(� - �����(� 2544), 22.78 F/�'! ��(����3�������/�����6!�4���&� ���������"4������!��,� ���4����79 ���@!S���������D��������%*��������@!S!/�qX����������������% ���� ��4, ����4���@!

��� 2 (����(� : ��(4���(/�F��(%�%�*�, 2504), 189.

*���� 49 ����%+��" ���% ��0����

Page 81: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

63

3.4 �������6�(�,+����7�/$�����������3.4.1 ���� �(���4������'�� 3����/��������/��/����F��*���%�-��� ������

���3!A�@�3��� �/������F��*���������6��������������*��&���04 3����/����������

�/����F��*��B��*6�� �/������F��*�� ����������B / 3 ��0W4 �� �3����/��F/��F��

����%+��" �/��������������/�����F��*�����%��%�����,��" E/����� 4 �"

�/�������������/��������B��,�����G����3�������,� 8 �/��*�� ������/��*��F��*��

���������B�����D���� (*���� 50) +�������/�!��3���2$J�E/��������-���/����/����F/�B�

��������-�� � ��������� 9 ���� +��������� 7 ���������� 8 F��� �B /'��/��*���� ��� ��/

��E/������3����/����������������-��B��6�3����/��F/������%+��"��q����#�� E#��F��

*�� ��������������,�����������%��/�����B�!�(������ 13 ��0W4 (�3�3���� 4) ��������

*����������D����!��/����� ��F �

*���� 50 *��'�����%+��" ���% ��0����

Page 82: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

64

�3�3���� 4 �����D������!��������������D����*��*��'�����%+��"

���% ��0����

���� �����%0 ������4���, ���% ��0���� (��%���S : +������4�%����������4,

2525), 16.

���F/��/����/�

Page 83: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

65

3.4.2 ,�8�������#������9���'���������� '��/��*�����������������

����%+��" ���% ��0��������*������,� 4 ��%��*�� �����*������������� +���D����

������B���

- *���� 1 ��6��/����(���B����2$J�E/�� �,�*�����������6�'��M� �����&I�� ��

�,�)���M��������4 E#��B������( ��������������-4������������'�'��������������

(*���� 51) ������������!F��F#�������,�)���������������

- *���� 2 ��6��/����2$J�F � �,�*������D�*��D���������� �*��36/(��D����

�� � �����6�'������%�����"6������� �/�����*�����qX���6�'��������%/��%((������6�� �

(��������������&�����4 *��������"#���%���04 2 ��� E#��F��E/��B /'�*���� ��� (�������

����D�*�F�����������"6����%���!���������������������%�� �D�'�/�6�����������!���D�

������"6���� 4�/��'������� �������"#���%���04��������������0�F���%/����������

���F#��!�������%���/ �( ������-�'�( �����F�������(4 +��F��*����%���04

������������E/��B /'�*���� ��� (*���� 52)

*���� 51 F��*�����������6�'��M�����"#�)���M��������4

Page 84: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

66

- *���� 3 ��6������/��*�� �,�*���%((������6�� �(��������������&�����4

�����6�������������� *��������"#����������������������6�'�� ����� �F��������"���

(*���� 53)

*���� 52 ����"#����������D�*������������������%�� ������������0�F��

�%/�������������F#��!�������%��

*���� 53 ����"#����������������������6�'�� ����� �������"���

Page 85: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

67

- *���� 4 ��6��� �����F���/��*�� �,�*��F� ����E#���������/ � ����"

����/� ������������04 *��������"#�������� ��������������D�����4�����������"

���&�����4��(������� (*���� 54)

3.4.3 ���� ���+7$�����'�� '��/��*���������������B�/!����(4������*��

+��'�/)���� ����4E#��F���@������/��*���,�����*�� ���!�� ���D������*���������%��+��

����*������,� 3 �����(�� �� ��� �� ���������� ����� +��!�� ��*���� 1 (��)���M�

�������4E#��B��������-4���������� '�����B /�� ���2$J�E/�� �� ���%��*��������"#�������� '�

����(��*���� 2, 3 ��� 4 ���� !�� ��B /�� ���2$J�F � �� ����� ����� ���������D����'�

���&0�F��*���������� �,����!�� ���D������*�����!��������������D����������� '�/

������-4������� �� ���� (��!�� ��*��������������� E#�����F#������B /�/������/ ��*����

����������� �����B /�/������ ( ����/��� 7) �������!����D�����*�������D�����������F��

��(4������'�/����%��*��������&0�(�����B� (Dynamic Equilibrium)80 ���������B /'�

����/��� 8

80 ��6� �������, ��(4������F�������, ����4(������ 6 (��%���S : ���&��+������4B�� �H������

!D����,2544), 137.

*���� 54 ����"#����������D�����4�����������"���&�����4��(�������

Page 86: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

68

!������/��� 8 !��@����!�� ����D�����*�� +���� �������� �����!�� ��

� �*������-������E/��-F � ���������!��0���D���������� ����F��*����/ �� �����E#��

*���� ��� "6�!�� ��B /���������� �����%��*������ �����'��� �������� �����

�,����!����(4������*���D�'�/����%��*��������&0�(�����B�

���!����(4������+��'�/)���� ����4�,�����*���� ����'�/�@�"#�( ������*��

�� ����4'���������������@�B�/��� ����(��(��'�/'����3���*���� ����4���*���� 2, 3 ��� 4

(�����!�� ���� �/�B�/+F��������/������,��� ����������������� �D�'�/���( ���������

���'�*��� � ������!��0�)������!����(4������'��������%��*��!��@� ������'�/( ��

�D�(�A�������*���������� +��F���,�)���� ����4'�*���� 1 ���*���� 4 ���F���,�)��

�"����������������(��)�������%��'�*���� 2 (*���� 55) ( ������F��)���� ����4'�

������B�/������-�����!����������!���������� ���� E#���,�3���!�����F/���(/�F�����

3����������'���������

2

3

1

����/��� 7 ���!�� ����%��*��������

�D����*��'��/��*���������������

4��(�6���

��(���

��(��6��

����/��� 8 ���!�� ����D�����*�����D�'�/

����%��*��������&0�(�����

B� (Dynamic Equilibrium)

1 2

3

4

Page 87: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

69

3.4.4 � ���(���� ����*��E#���,�)���� ����4���)���"����������������� �����*��

��(������ F���,�*��������������!���%��6� (Bird Eye View) ���!��@�B�/!��*���� ����4

+����� B� *�������%��'�*���� 2 ���*���%����������"���'�*���� 3 ������!��0������

����'�*���������%����F����/���� (E#�����!�����F��*�������*��!���%�������������)

!��@�B�/���!�F#�� ��*���������%���������!����� E#�������&I��B�/ 2 ������ (������'!��!�'�/

*������,���%��GB��������� �����,���������B�������"!�F��*���������%��'�/������

���������(�/�����B�/

*���� 55 *��!��������������������*��'�����%+��" ���% ��0����

Page 88: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

70

���!�������&0����F��*�������%��'�*���� 2 E#��F��*��(������D�����6��/��

��/�'�/����(����F���'�A�������/ ������ ���F��*��(������D�����6�B�����B�'�/�F���

�@��������F/�F#������D����81 E#���,��(��(���F��*�������������� ������������

�� ���� ( ����/��� 9) ���F��*���/ ��(��(������� ���D�'�/B�/*���������������!���

���-������� (*���� 52)

�� ��� *�� B�/��� *���%((� ����" �/�B�/ ���*����� 4 (�������/��������")

F��'��%����!���/����/�����/��F/��'�������������%&�4 (Human Eye View) ���F��

�,�*�����������*�� 2 ���� ����3�������'�/�@� ���� *����6�'�����'��/-B���������

+����� ���� *��E/��B /�/��������/������ ����� *������F�����������6�E#���,��(��(��

��H�����������������%-������/�!�"#���%-��������������������!�"#������� ���!��@�

B�/'�*���� 1, 2 ���*���� 4

81 �6���������������'��� F/�������� – �� ��/� 71.

����/��� 9 �(��(���F��*�������������� ��������� ���� *������6�'��/

!��F���'�A� *������6�B�����B�!��F����@�������D���� �� �

���'�/����� *������6�'��/!������� ������6�B�����B�!��( ��(�

����/���������F/�F#������D���� ���!��@�B�/!��'�)�������%��

'�*���� 2 (*���� 52)

Page 89: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

71

3.4.5 ���6����-,�� *��!���������'�/�2%M�F��*�� ���'�/F��*������������

B�/��� ���� �F� ���� ��D� �F� ���D���� ������D���� ���!����������'�/������D��������

( ��!��F���82������� ����������� ������ B�!�"#����D���� ����� � ��������B����D�����

���( ��!��F���'����D���� ���D���� �����D� (E#��B������������D�B�!�"#��������)

���!����%����D������'�*����������������/��� 8 ���������!�� ����D�����'�

�� F/����!�� ����(4������*�� �����!������B�/'�/�E#���,���#��'���(4���������3����

��D�����F��� �*���������� ��'�/!����(4������*��'�/����%��*��������&0�(�����B�

�F������*��E#���,�)���� ����4���)���"�����������������,�������(�/������-�������F��

�"������������� ���!��@�B�/!��)�������%��E#���,����D��������F� ���)���� ����4������

���E#���,����������������D�������������

�� ��� *��B�/���*���%((� ��� ����" �/�B�/ ���*��+F���� ����'�/�����G���

( ��!��F������������D�����F������ �������� *��'�/�����������*�� ����'�/�� *���

( ��������������D����� ���!��@�B�/'�)�������������� B���'�/�F��+F�����/ ��������

���F/� ���D�������� ���D����F/� ������ � ������F� ��'�*���/�B�/���*���%((� �����

�������*����������������D���������������������!� ����'�)�������%����'�/�F��*�����

�����������*��(�����D��������F� �,��/� ���'�/�F� ��'�*���/�B�/E#���,��(6����F/������

���E#���,��F������*�� �D�'�/����������F�����������!� E#����!�,�( ������'!��!�����*��

�����*�����!����� ���!����!��@����������F����� *��������� E#���D�'�/�� *���������

�( �����������D����� '�F0����� *���D�(�A(��*������" ���(��������F���%((��D�(�A

�����Y��/ ����(D��� �D�'�/*��� ������+�����!���� ������)��+�����������@�B�/���

(*���� 55)

���!����'�*���/�B�/��F���,��%��'� !�'�/ �-���'�/����!%�����/��,��"�G����

�D�'�/�,��%�� ��/ �������/����#��F���%��+��'�/��������/����#��'�/����(���) ����'�/�@��������

F���%��'� �(��(�����(�/������x&v��� – ��F���� ���� ����@�*���/�B�/����� ������'�/

�-����������������/��,�'��,���%�� �����������F������'�������%-��� ���6��/ �

(*���� 51)

82 ��D�����F��� (Value) ����"#� ( ��� �������( �����F��� �� �( ��!��F��� (Intensity)

����"#� ( ��������( ������%�-�QF������#�� �6�������'� ��6� �������, ��(4�����������, 57.

Page 90: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

72

3.4.6 '���!++6 *���%((�����&0��,�*�����������*�� 2 ���� ��F��!��

�%�����/����/�����/��F/�� ��������,� 2 ���*� (�� *���� �����*���� ������

3.4.6.1 '��� (,�� B�/��� *������0���*�����������'�)�������%��

���*��������������������6�'��%����������"��� ���&0����F��*����������!��

������%-��������� (��F��B�/����������/��+��'�/�/�������������B��������!��� �����

"#�( ���D���A'����F���/��������� ����&0�'�����%��(��(�� ������/�����������

����G B����������04���'���/� B��������� �����'���/� �F� F� � �����������������F��

����3/���*�04 ���!�� �����������������(�/����� �������'�/'���������(� ��� ����� ��

��������� “��U���&04” �����Y����'��� ����,�(������������ (����������� (*���� 56 ���

*���� 57)

*���� 57 ����������������6�������������(� '��%����������"���

*���� 56 ����0�F���%/����������F#��!�������%��

Page 91: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

73

3.4.6.2 '��� ($����� �����,� 4 ��%�� B�/��� ��%���6���� ��%�������04

��%���������������� �����%��F%����F/�����D���� �� �'�A����(��������6������!��

������%-���������

- ��%���6���� �� �'�A��,�*���� ������������2��������F� (*���� 58, 59

���*���� 60 ) �����B�/���� ����/ ��F���� �%��������� �� ����B�/F/����������������%-��

���F/����������������'���������+������4 �������

�������� 1 "#��������� 4 �������I������������2M��

�������������������� ������(/�F�� +�����

����,� 3 �3�� ����� ���������%-�� (��

������E/���,���������!������� ������(/����

( �(%�(�!� ������F ���� ����F� ������

������� ���2����83 �����&I�� ������B�/�D�*��

�6������ ��������E#���,�*�����@�!�(%/���'�

F0�������F��

83 ����6� �%�%��v�, �������� �H�-���!����������������������/��6����������

(��%���S : �D��������4����+���0, 2534), 117 - 118.

*���� 58 �6����E#���,��� ��������

*���� 60 ��%���6�������,��F�*���� 59 ��%��36/���(��������������,�2����

Page 92: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

74

*���� 64 ��%����������/��F� ������������"

- ��%�������04'�F� ���������" ���/���������F� !�6�+��� ��/�� �3�

B /�/������ �������������� �'�����������04�%��3/�F� +!��� B��� ����� �����04���(�

�����'������������-������������Q���-�Q����������!�"#���������+������4 (*���� 61)

- ��%��F%����������� ��������/ �����(�����F��� ����� ��������

����%�3����/� �%��3/�+!������ �3/�(��� B /3���������! (*���� 62 ���*���� 63)

- ��%��������� ���/�������F� �3/�+����&� ��������/ ������F��������

� ������������4E������ ���'�������%-��������� E#��'���������+������4�@����!/���F�

������F/����,�F/����'�/'�����D�����/ ������� (*���� 64)

*���� 62 F%��������6��� ��/�F� �������� *���� 63 �" ����'�F� ��������

*���� 61 �����04����%+�������D���-�����������"

Page 93: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

75

4. ����������������������������� �� (,6���(� (��� (� ���6��� 4-7)

4.1 �'��� �()$*��� �� ���6��� 4 - 7���������@!���!����/�!/���6��� ��@!F#��(�������4'��N �.�.2394 �*��

���04�/������'�F0�������������������������������'� ������ ��@ ����������

�+������������0���(�F��������� ���� �,�3�'�/�D���!F��������� ���������/�����

���������&I��!"�+"�F/��6������B��������������B��B�/ B���/������Y�����������6/

� ���"���F�������B��B�������"�D�B���������������D���!�� ����B�/ +��)���

���������*������!����2������B�/�#�(���F��E#��(��,�F��B��������84 ( ��� ��� ��� ��

����D���!�� ����!�'�/������%*��F/��#�(��������B�� �/ ���%���+�����D�(�A!#��/�

��6���������&������F������� ���������@!���!����/�!/���6��� ����@� �������B��

!��/�������U��6�'�/�,����(�����'������������� �� ����'�/�,���������F������D���!

�� ����!#�!������"�D��������B��'�/��6����B�B�/

�����(4�������!������������&0��"�����������&�����4!������,�� ������Q�

�D���!����-�����������������F������������04���B� ���������(4����@� ������

��-�������( ������F�����-�� ���F����/������ ( ��(�����,���%�,�3����!�B�������"

�D������B��6������H��'�/�������B�/ �������������%������+��'�/ �H�-����� ����'�

���&0������ �����������%�!��� (������� (������ �����������������'�/������%�!���F��

B�������6����'������/����� ����/����&I��!����������%�'�/�,��������(/�'�/�,�����

����(������%�����F���� ���� ����3���������A �/�����(�����������%���!�������G

���(���(�������/��"�� F%�(��� �/��������������D��� %-�%�+-���04����'���F/���'�/

'������� ���!�����������������%�'�/����� �������������F/�������+�����F#������'�

����(��������!��� �� E#������Y�� /���������#�&����D�'�/+������4��� �H�-����� ����

����E#�E��F/�B�'� �"� ��(�B���%���������������� ��@ 85

84 �B��F� "� �-����, �������D�B����������� �H�-����� ���� ( ��%���S : �����%�-����

����4, 2545), 66.85 ������� ���, 71.

Page 94: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

76

�����'��������������@!���!%�!����/�!/���6��� ���F#��(�����������������N

�.�. 2411 ��������( ��(��F����������������'��N �.�.2413 ((.�.1870) �,��N��F%�(���

�%�E�D��@!"��B�/ ���,��N�D�(�A���D�������������(����'�A����6������ �����)��'�/

� ����������B������B�/��6�'�I�����0���(�F��������� �����/ � *����������Y�(���

�%�E�����F����&I��! �D���!���������� ��� �H�-����� ���������"F/�"#����B�/

������ ��@ ���'������0������ ��������� �"���������(���������(�������F�����

�� �����)��'�/B�������"������������������������B��F/���F�����-����� ����B�/ 36/�D�

B���/��3��A���������� 2 ���(�� !��/��!������U��6������(���������(�(����'�A�+��'�/

�(+�+���� ��������B����������@�/�����"6��#�(���+������D���!�� ����86 ����������(4

������� B / �� “����'�������������B��B�/ ���@F/�B��� ��������� ����)�����������!��X�����

2�����#�����B���,�����F#��B�/ �@�D�'�/����B���,�����2����������/���@��������2����!���”87

���������@!���!%�!����/�!/���6��� ������������-����� ������������%�

��!�������GF���/������ �������D�'�/�����B���,����(�����������������������

����� ������B��'��������F/��������������D�'����� �������,�����������/ ���%3��������

�!��0A�0�,��������D�B�����'�/�� �� ����B�/����@�'������F���� �� �����������88

F0��� ����@������������&�������-B���������������+��)��������������� �

�%+��+�������@!�������%+��"#� 2 (����(�������N �.�.2440 ��� �.�.2450 ���B�/����D����

������������F�����������G����@!������������H��������%����� �����I��( ��!��AF��

����'��%�G�/�� ���3�'�/����������������������������������(��� ��&I��! ���(�

�H�-��� ����!� �"����D���� ��F��(�B�� (��������'�A��������B��(�����U������

�������������@!���!%�!/���/�!/���6��� ���( ����������'���������

�H�-����� ���� ���������������(4!���H�������'��� ����� ����'�/�,�B������

� ��@ ���'��/(�����������������%� �����(4+���S'�/��/�������� �� ��������� ����D�����

��� ���� ��������"��$�������� ��������B�/������-���!���"��$�������� ����

86 ������� ���, 88 - 89.87 ��&0% �%*������, ���������'���F��B������������������������ �����F��-��(�������B��

(��%���S +������4�� �����, 2535), 18. �/��!�� �.�. . (#�x�-�Q ���+�� , “�������������.�. 2475,”

��I�"��D���������������'��� ��� ��������������, 5 ����(� 2526.88 ������� ���, 18.

Page 95: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

77

���6������������D�(�A ��� ������ ���%��� ���������!������������ �����������������(� E#��

�� �'�A������������/�����(4F#��+��������� �� �� �"��������!��������D�F/�!�������

�� ���� +������@!S!/�qX����������������% ���� ��4 ����Y�36/E#�������!����*��!�B�/���

������ ���,��������'�A�������%�����+������4�,�36/( �(%����F��������������������#��

���!����!/������!D�� �����@�������/�� ���������D������������� ���� �,��/� ��

�����F%�-���� �� ���� �����%�� �� �D��������@!������ �������������� S�S �������

�����/�� ���/ ��6���������������������"��$�������� �����/ � ������ ���� ��4-���

��� ��� (��/��F#���������������-�(F��2������) ��������-�"��������������

���A!������

�����'��������������@!������%U��/�!/���6��� F#��(�������4�����N �.�.2453

����,�36/�D�B���� ��� 3 ��B�/������-��� �H�-����� ���� !������������(4B�/�������#�&�'�

���������x&������,�����"#� 9 �N �D�'�/�����(4�����"����@�B�/��������!� ������F��

��������������������� "#����������!����F#����� �H�-���B��!�������H��������/ �

�H�-����� ���� ��������04�������(4B�/���'����������/!��D�'�/��������� �H�-���

����x& ����@�D�'�/�D��#�'�( ���,�B��F�������(4���������B�!��( ���,�����x&����(�

F#���/ � ����( ��*�(*6��'!'�( ����������� ����( ���%��������!����&�( ���,�B��B /

���B�89

���������@!������%U��/�!/���6��� ����@� ����������� �'�A����B���D��#�"#�

( ���,������#������� ���F��(�'����� !#����������3����� “���-���������”90 F#�� +���

��(4�������D�(�A 2 �� � (�� ���&0����,����� ������&0�)��� ���&0����,�����(��

���&0�����G������"#�( ��!��AF����������,���������+����� B� �� ���!�����"#�( ���,�

�������������)�����!#�'�/( �����-������������/���������(+�+���� �������B� ����

�+����������%��/������#�&� �v���� ������(���(� ������ �����/������"Bq "��

����� ���������%������� �������������������������F��������������� �������������

+���F ��!�������G����������!%��%��������!��D�'�/�� ���������� ��B���,�������������

������������ ���!�������'�/( ���D�(�A��������� ���U�0W4��� ���( �����F��

89 �B��F� "� �-����, �������D�B����������� �H�-����� ����, 139 - 140.90 ��A ���4 �&������, ��� ����������B�� 2475 – 2500, 94 – 95.

Page 96: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

78

36/�A��B����'���'�/�,�B��������I��F������� ���� ������ ���������������(4��!��

��������������(4�� ����������'�/���B�/������(���������*�(����%�%& ���������'�/

36/�A��B��B /3��� �������������%�����'�/���( ������q$���D���91

'��� ���!��� ����&�( ���,�B��B /(���/�����&0�)��������(4����@� ���,�

( �!D��,������������(�B��!��/�����&�������( ���,�B��B /���������B��B��'�������

�� ���� ��������� �H�-���B����������D������B��6������/���M�������� (�B��!�����

�,�(��M���B������ ��������4 B�/�����'�/�@� �����(4��������������������/��( ���,�B��

F#���� B�/��� ��� ��������4 ����� *�&� ��0(� ���������������'�(�� �"������������

�������&�����4 ����������@� ��'��������������@!���!����/�!/���6��� �������������

���@!���!%�!����/�!/���6��� ���������%����H�������'�/��������������� ����

� �B�"#���������������������F���� ����������/��( ��������'!'�/����� �� ��������

�D�'�/��������B��"6�����B���� ���!%������,��� ������������@!������%U��/�

!/���6��� ����������B�/���!����� ����������������������� E#�������6�'��� � ��F��

����U��6�(����'�A� ��%3���!#��D�'�/���������@!������%U��/�!/���6��� �������������%/�

'�/(�B���������������������B�����'��� +������������������������D��%�D��%������H��

�����������2N���F�������92 ���'�������������N �.�.2466 ��I��������B�/(������

��������������������!���4�� q����E4(�� ���(��4��+� q+�! '�/�������������B��

���(D�F�F����I���'�F0���������F/����������'��D�����������$z�'�����������93

'��������������@!�������/�!/���6��� �����(4�/�����3��A����$A�����

��&I��!������������������� +��)���( �������� ����������F��36/��B�/�������#�&�����

'������������������ E#���/�������� ��� �'�����������/������ �����( ��(����!�� �

�D���������������������(���E#�������/ ������������������� 6 ����������(������

91 ������� ���,141.92 ��%0 ����!��A, ���������'���'������B�� (��%���S : �D��������4+�����+��4, 2534), 81.93 ��������(��4��+� q+�! B�/+����A�����,�B���������������,� ����Z ����� E#���������

!��q����E4�������,��D�����D�(�A'��������+)���/�����#�&������'������B��(����'�A�'����������

���!������ �����B�/ ������������ ���,� ��������������� �����'������B�����/ � �6 '�

�%- (%0� �������4, !����������6�B��'��� (��%���S : ��&���������4�������������4���������� !D����(�����),

2545), 39.

Page 97: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

79

���6�0�A����-�����4��6�'�*� ���B������(� '��N �.�.2496 ��������������@!�������/�!/�

��6��� ��������D������ �� "���!/��3����������6�'�I����D���� ( ��(���@�F����&v���

(�����B� ��6�'���������,���AA�0������ �������(�����������-��B��'��/"#�!%�!�

�@���”94

F�����������������D�����!�������%������(�����������6�0�A����-�����4'�/�

F#���/ ������/BF!%�������� �����������������������������*�����GF#���� �'�������������

����3����� (�������*���I�*�������� ���� 28 �x�!����� �.�.2468 �,��*�����#�&�������

�3����� ���!�������*����������(����'� �.�.2470 ����#�&��������/ �!/�������F/�

���������( ���6/( �������" ������������04�D���A������������������������ ����

( ��(���@�'�����D�����+������(�������� ����������������'�/�����(4���'�/������

�D���!'������B��"6�B��( � ��������/BF�$A��������@B�������"����������( ���/�����

�����(�������������-��B��F���������B�/���95

����!�������������@!�������/�!/���6��� (�������4B�/ 7 �N �%((���%����#��E#��

�������/ ��������������'����F�� “(0���&U�4” B�/�D�����U� ���������������

��(������� ���� 24 ��"%���� �.�.2475 ���������@!�������/�!/���6��� ����������,�

�������&�����4��6�*��'�/��I-����6A���F/����F��(0���&U�4 ���������(4����@����

( ������%FF���������&U�4B������'�/��������������������� ������� ���� 2 ���(�

�.�.2477 ���������@!�������/�!/���6��� �@��������������������������������� 0

���������x&96

94 ��!���� � ������, � ������6�0�A����-�����4'����� ( ��%���S : �6���-�+(������D���

���(������4�����%&������4, 2543), 35.95 ������� ���, 80 - 81.96 ������� ���, 84 - 85.

Page 98: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

80

4.2 $��( ��+(��,$-������( ���B �>B������� ����?��+?��������,����������� �����+� ���� ���� ���� ����,� ��+���0����

“ ����� /�'�A�” (�������������� /�'�A�) ��/��F#���������(����������%�����%-�� ���B������U

����I�� ��36/'���/�� ������������@!���!/��������������"������%�-��%�F#���,����-��

���2$J��� ����F�������D�!/������ �����!�� ����������6�'��/��������� ����������F�������(4

!#�+���S'�/�D�����U����F�04��/ ��F#���,����������� �

�����'������������� 1 ����� /�'�A�B�/�������%�"��*4!��!/����'� ������ ����

���@!!/�qX������������%�� � (��) ����&I*(��F������%�-���qX�!%}�+��������

����,�������F����������� ��� ��"�����%F ( ������) �����D���������������6������� ����

!#��v����F�04 ��(����'�A��� �������������@!����%�-���qX�!%}�+�������� '�(������������

F%�����?���6���#����� 0�����D�'��$!!%��� ���������6�@�� ���������B�������!#�+���S'�/

�D�B�B /�� ������������������� ��/ ��/����?����" ������� 5 '� �������������������

'��� �� ����?��+?��������/ ���%��F%�����?��'� ���� �������q{z�q6����3�����0����(����

��%�����%-��E#��� ����?�� (�����&I�� ��(�� �� �+�-�Q) ��6�'��/ ���� � '��������������@!

���!����/�!/���6��� +���S'�/��������� ����?���,� “ �����(�0W������”((�0W���� ����?��)

���B���,��������������� (���� B����(���� �� ����?����!�"#��$!!%���

����?��+?�������B�/�������6�0��U����F�04��(����'������������� 3 �����!�����

����B��/��������?4�%����!�����'�/�/��B��������� �������B��/�D�����������(��,���

������F�����@!���!/�������������'������� ����� E#���������� 1 +���S'�/��������6�B /��

����?���,��D�������������F�����@!

������?��� ����U����F�04(������B�/��/��

����%+��"F#����������#��'�/'�A�� �����

��/ ������%+��"����,� ���� F���F� ��

�/������'�/� /�����B������/��������

��?4����F#�������97

97 (0��������!�������+*���%�����+������4 200 �N, ���� �H�-���B�� ����� 4 ���D�(�A

��%�����+������4 (��%���S : �������4�������4, 2525), 254 - 255.

*���� 65 ����%+��" ����?��+?�������

Page 99: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

81

4.3 ����4�������!��������*��!���������F��F#��*��'�����%+��"�� �,�*����F��F#��������������2N���

E#���������� ��B����!������� 36/F��B�/������� ����U����I������������6���� 2 �����(�������

�����������������+��"���� E#�������36/F������U��6�'��������� ��F��+��� ���

��� ��0 �� �!���'��N �.�.2464 ���'��/��"����F��'��N �.�.2469 E#��'�/ ��F���������

�����0 5 �N *��!����������������� ����,�3����F���� ��%��/��F����������'��N�����

�����@B�/"#��������98 !���6����+��� �F��*��!��������������������'�����%+��"

����?��+?��������� ���( ��(�/��(�#�������F����� ��0 �� �!������ !#������&I�� ��

*�������!�F��F#��'��� ��� ���(��F��F#��'��� ��N �.�. 2464 – 2469 (�������� 6 - 7)

(*���� 66)

4.4 �������6�(�,+����7�/$�����������4.4.1 ���� �(���4������'�� *��'�����%+��" ����?��+?�����������!�� ��

�D������*��B /�����(�� 3����/��������/�������-��F��*���%�-��� ��������@!��!��

�� �#��4�@�3��� 3����/����������������-��F��*��B��*6�� �� �3����/��F/������%+��"

�/��������������/�����F��*�����%��%�����,��" E/�����F#��B� 4 �" 3����/������E#��

�����/ �������/�������������,� 6 �/��*�� F��*������������B /2$J��� 5 �����������

�D�������������� +�������/�!��3����/��'��%�2$J�E/��������-���,�*�����4�������

��!�"#�*���+��"�����/��*��������� �� ��/��*���/����/��%�B������ ����� ��������

��B� ��/ ��F ����6�3�����q����#�� ���!��*��*6���������!�"#� �-%���0W�������/��

*��������������� �� ��� 2 �/��*���%��/������F��*�� ����������+��F��*����0W4

�������4B /�/����#�� ���"�������/����#��F��*����0W4)�&�����4�����0W4�(���0W4� �B /'�

�/���� ��� (�3�3���� 5)

98 +����� � ��4, “!�������2�3���'�����%+��" ����?��+?�������,” �H�-���B�� 24, 9

(������� 2528) : 22.

Page 100: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

82

�-%���0W������

*6���������

!����%�������

������"����

���4����

�% ��0�������

���������

()�&�����4,�(���0W4)

����������

(��0W4�������4)

�+��"����

..................?

����������

*��B��*6��

*���%�-��� ��������@!��!���� �#��4

�3�3���� 5 ���!�� ���D������*��!�������*��'�����%+��" ����?��+?�������

*���� 66 *��'�����%+��" ����?��+?�������

Page 101: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

83

4.4.2 ,�8�������#������9���'���������� '��/��*���������������F��

!�������������"#���%���04'���������� 4 ��� E/��B /'�*���� ��� �����

- *����%���04����� 1 ���2$J�E/��'����������F���/��*���,�*������D�*�

�D���������� �/�������*��36/(�!D�� �����D������ � �����6�'������%��'�������������

���������� ����"#����������D�*�F�����������"6����%���!���������������������%��

�D�'�/�6�����������!���D�������"6���� 4�/��'������� (*���� 67)

- *����%���04����� 2 ��6��������(��������2$J�E/���/������F���/��*��

�,�*���%((������6�������� ��6�'������%���D�����������6�������qX��� �����6� ����

�����%�� ����"#�������������������-����"������ ���( ������������0�F�� E#���,�

�� '!F��������������� (*���� 68)

*���� 67 ����"#����������D�*�"6����%���!���������������������%�� �D�'�/

�6�����������!���D�������"6���� 4�/��'�������

*���� 68 ����"#�������������������(�"�-�������� ���( ��������

����0�F�� E#���,��� '!F���������������

Page 102: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

84

- *����%���04����� 3 ��6��������(��������2$J�F ��/����F���/��*��'�

������/�F��qX� �,�*�����qX��%/��%((������6������6����������%�� ����"#����������0

�F���%/�������������F#��!�������%���/ �( ������-�'�( �����F�������������

�����D���6�'������%��"#� 7 �� 7 (�� ��/!�B���@�2$J� (��/ �����������B�B /'��%��������

��"�����F��B /'�*�����B�) (*���� 69)

- *����%���04����� 4 ��6�2$J�F �(���B�����/����F���/��*�� �,�*�����qX�

�%/��%((������6������6�������������� �� ����"#����������0�F���%/������������B�B /

'��%����������"���(���������F��������*��������'�/�@� ��3�F��( ������D�'�/

�������������%"#� ��"%�����(4'��/�����%�) (*���� 70)

*���� 69 ����"#����������0�F���%/�������������F#��!�������%���/ �( ��

����-�'�( �����F�����������

*���� 70 ����"#����������0�F���%/������������B�B /'��%����������"���

Page 103: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

85

4.4.3 ���� ���+7$�����'�� '��/��*���������������'�/)�������%��E#��

F���@��/��*���,�����*�� ��/ !�� ��*����%���04���� 4 ���E/��B /'�*���� ��� +��

��*������D�*��D�������������*���6�������� � �����6����������%��'������ 1 B /�/��

����2$J�E/�� �����/�"#�������� �D�(�A'����������������� E#���,�*������������������

-����"���� ���( ������������0�F����!�� ��E/��B /'�*����� +�� ��B /�������

(���������/������2$J�E/�� ��/ !#�!�� ��*��������G��E/��B /�/����F ����B�����D����

���������!�� ��*�����(����!���������� ���!��@�B�/!�����!�� ��*��������������

�����������0�F��B /�/������*���������D�*������� ���!�� ��*�����!��E/��B�F �

����D����������� ����D����*�����������������/ ��/������D�'�*������/��� 10

F����������� �F����(4����������G ��� *����� *���%((� *��(������D� ���

*����(������ �F����������� ���������-4������'��/(�����( ���,�!��� E#�����!��!�

!����(4����������G������'�/��%��*��������������/ ���!�� ��*����������'�

�D���������������������� ����D���� ����D�'�/�@�( ����������F��*������������B�/�����

���!� +��)������!�� ��*����%���04����� 3 ���D�'�/����/������+��( �����������,�

�/�+(/� ����,��� ���#������/������( ���#�F��*�����( ���%��� �'����������!��B�

�6�*������%��/��F���� *������0�F�� (*���� 71�������/��� 10)

2

41

1

3

����/��� 10 �D������������������!�� ��

*��������������D����������� *���� 71 !��������������������

Page 104: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

86

4.4.4 � ���(���� ����*��E#���,�)�������%�����)����������� �� � ������� *��

����D�*�������B�/�������6�'������%��F���,�*��������������!���%��6� (Bird Eye View)

������������ �������������� ���� ���!��@�B�/!������D�����%������������'�

�� ������/�����!���/�F��qX� � ��������'�/�F/����������������������/���6����F��(������D�

������������3� F�������%�� �����D���������� ���������� �*�(��'�/'����F���� *��

�%((� ���!��@�B�/!��*���%((��� �'�A�E#��F���,�*��������� +�����F��!���%����'�

�������������� �����&I�� ��� ��"%�����(4��!��������/����������F���%((�'����&0���

����������'�/�@���������!� ����@�� ������*����������!�� ��������'�/�����������

!���%��6� ����'�/���(�/�������(4����������G���)���"������'�/�,�����*��������������

���� ��������B��@���*���%((�������������@!�� ��������'�/���(�/����������(������D�'�

�����%��B�/������������ ������F���F���� *���@�,�B������������� ����(��*������6�B��

���B�!��F����@��� ���!��@�B�/!��*������0�F�����*�����������'������ 2, 3

��� 4 � �����*����������� ��'������ 4 E#���F����@�������D���� (*���� 72)

*���� 72 *��!�������������������� *��'�����%+��" ����?��+?�������

Page 105: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

87

4.4.5 ���6����-,�� ����'�/���� ���D���� F� F� �D� ����� ��� ��D���� �������

���B����D�����F������( ��!��F������B��� ��� B����D�����!����D�!�"#�������� � ������

��D����F/�����F� F/������F� ���� �������������*������� *������G'�/��������-��

���(�/������-�������F��)���"���� ��������'�)�������������� ����� *������G F��

����������� �������������� �*�(����� ���� ���!��@�B�/!��*�������%��E#��'�/���D�

���F/��������F� �,����'�/�����-�������� �D�'�/*��(������D��6���D����� ����D�'�/�����

����3� �����%������&0������������(�/������*���/��������$J��M �!�������%

�������������*���/��qX����6�#�(�#��D�'�/���������6��!�������F#�� (*���� 73 ���*���� 74)

4.4.6 '���!++6 ��������,� 2 ���*�B�/��� *���� �������%��*���� ������

4.4.6.1 '��� (,�� B�/��� *������0�F�������������� �,����F��

���B������%��4 +���D���������� �*�(����� ����F/���3��3�������6����!�������

B������0 (������D�������� �*�(F��������� ������'�/'����F��+(����/���������� �

F��������� ������/�������������'�/����������!��� ���'���/� (������������ ���

*���� 74 *���/��qX������������6�#�(�#�

*���� 73 ��������'��/�������(�����D�����$J��M �!�������%

Page 106: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

88

���!�� �������������U���&04�,�B��������3�!�������B������0 (*���� 75, 76

���*���� 77 ) ���F��*��'����&0��������&I�� �� B�/������-�����!��*��!����������

������@!S!/�qX����������������% ���� ��4 ( ����/��� 11)

*���� 75 ����0�F���%/����������F#��

!�������%��

*���� 76 ����0�F���%/�������

�����/ �����B����������"���

����/��� 11 *��������������� 2N������"4���@!S!/�qX���������������

�% ��� ��4 (�.�. 2468)

���� ���!/� � ��4-������ ���� ����� �H�4, ���@!������?���!/�,������,

������������������)������ � 1 ( ��%���S : +������4� �����4, 2532),40.

*���� 77 ����������D���������-������

����0�F��

Page 107: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

89

4.4.6.2 '��� ($����� �)�����%���6���� B���*�������04 F%����

F/�����D��������������������� �������U�� ������������� ���% ��0����

- ��%���6���� ������������,�*���� B�������������� ����� (*���� 78)

�*���� !���%���@�G����� ���� ���������B /3��N� �����&I�� ���,�� ����(/���������B�

(/�F�������������� (*���� 79) ���B������U ���*��2��������F��������� �������������

���% ��0���� *���%((�����������������'���/�� ��������/�������������D����������

��� �����B�/�������!��� (*���� 80)

*���� 78 *����%���6�������D�����N������+�����

*���� 79 *����%���6������ !�

��������6���� 0�� ���

*���� 80 *�������6�������D������ � �����6�'������%��'�����������������������

Page 108: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

90

5. '������������������������� �$%��!� �

5.1 �'��� �()$�6 ��.. 2475 ��#��� �$%��!� ������������N �.�.2475 �,��/��� �����(���'�����������-��B����%����(�����

����� ��x����04����������*��'�����(���� ��� ����v� �����I������ ������F� �F��

���������#�&����������� ����/ �������������������*�36/�����&U� �������/ ����

������*� �)%�)��F����I��� �"�����04���������'�/���������(�������6��4� ��D���!

����6�'���%��36/��������������!���6��/��"���B�/� ��@ ����F#�� ���(�+����� B�����&0��Y�� /��

���� ��������� �������*� �F��������!�����B������ �*6��*�(

( ��(�����B� ����/�����������@���������Y�� /���D�������������������F#��

������'����)�����I-����6A'��N �.�.2480 (!�����%�������A���4) ������+������������

B�/�+��������3����F�������,�(������� ���(�������D�(�A�D�����+�����(�����)���

��I-����6A'��N �.�.2484 ����������M� 3����F���������,���������'!F��!����

�. ���6���(��� E#���,�������I����'�F0����� '��N �.�.2486 +�������������@B�/������

�"����F#���,���� �������������� "�� ���,��"���������'�������%���#�&�������� ���'�

�N�� �����%������Y����(������� �� ������26����'!���'���� ��*��B�/� �� �3����!��

����'�/�������B�/�����E#����� ���,����������'����� ��� ����/� ��/��D�������������

'�F0�������� ��%��!������� ����(����%�� “!��� ��������Y�” !�����3����������/��+"�������F��

����)�����%� �3����������������*�B�� ��!��,�!������Y�����/�������������� ����

����%��4���*���������������!������Y����(����99 ���'��N �.�.2492B�/��������

����������������F#�� +�������Z ������,��/�( ��(������,��D�����D�(�A+���!%��%������ ��

!��,��������%/�'�/�� B��F/�'!����������'!'�������� ��������F#�� E#�������B�/����

�,�������� ��������� ��D����������������D���������Y�����'������D�(�A���%� ������

(�����!��������������������!��������"#��$!!%���

99 �������3����F����%��!��� ��������Y�B�/����������� 2 - 3 (���� �@�������%��� ��'��N

�.�.2490 ��������!!��,�����%( ��F����/����F����%������Y�����B��!D�������*�F��3�������(%0*��

F����� ����������F����%������F#��+����B�/(D��#�"#�(%0*���������(�F/����� ���3����+���4!��

-%���!���(/�F�� �D�'�/!�����������'!�D��������(%0*�����( ���/�"�����!D��,��/�������� ��B�'����%�

�6'� ��&0% �%*������, ���������'���F��B������������������������ �����F��-��(�������B��,

32 - 33.

Page 109: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

91

�����/�����(4!�������B��'��$!!%����( �����������������F#�� ��%��������Y�

����&0��������������,��$!!�*������'��/���������( ������ �6���� ��� ���%!�B����!

���%B�/(��"/ � ����@�����Y���%����#����/����������� ������ ��� “( ���,�B��”

�������������+���*� �H�4 �������6/���( ��F/�'!��� ���( ���,�B����� �H�-������,�

�����&04F������B���@��������( ����������!��D�( ��(�� ( �����������������D����

'����&0�����������)����� F������Y��%��'��� (�����������������������'�/F/����*� �

������(� �H�-����������� ��/�������3������ �� ��� ��”������� B������0” ����

'�/�6���� ��A���&04 �������� �����(��( ������ ����A����*�&��!���%�-����������D���

��/����������'��� '��� ��/�$!!%��������B���� ���#����������6�������I��F�������B��

����3�����0!����� �D���F��'���'����&0�F��!�������2�3������!����������

����G ���� ��������3����F�� ���(�� �����0���4 " ���4 ��������� ������4 ��6� �������

������� ��&4�D����!������-4 +�&���x� ������������B�/ ���,�����Y����(�6���������� ��/�

F������ ���!������������Y���F��*��!�������2�3�������������B�/��� B��6��4 �% ��0�6U

B�/������%������Y������D�����6�0�!�������2�3�������6���� �������(������G��� �����

���!���� ���� "���� �@�,�����Y�36/��#����'�/ ��������*6���$AA����( ���D���A������

���F��*�� +������&0�3��3���( �������!���������&0����-���F/��/ ����'�

�����B������0

'��N �.�.2519 ��� ��������������B�/�Y�*�( �������B�� (*��'�/���3������

�������6��F����6� �������) +��� ����!�3�������Y�����D��#� “B��” ��������"�������

"#������&04���!D���������B�/'������������Z100���%������Y��%����%����"��B�/ ���,��D�����D�(�A

'����(�����B� F����������D��6����!�������B���������0������%��4��������� ���

B�/��� )������ +?&������H�4 ����$AA� �!��-���� ������3������ ���%�-��� �������

����x& �6����!��������,����3��3������ ��������B������0���������� �����

���F��*��!�����������'�/���������%����+��'�/���(���������2%M� �����D���

*�����&04����6����B������0(*���%((� � �� ����%�-!/� �&�����4 ����6�������

����/�������'�/� ��������������G)3��F/�����6��������'��� ��� ���F��*��(��������

100 �%- (%0� �������4, !����������6�B��'���,185.

Page 110: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

92

(��D�(�A'��������� �����3�����F/�B�'�*���%�-��� ��� �����'����&0���+��������

�� “������� B������0”���� “�����B������%��4” 101

����Y������� �������F/���/����� �'�A�+�/����B���������B���� ����0(���

*�(����) ����B�/������������'!!�������'�����D������������� � ���� ����������Y���

��%����#�����*6���D�����6����������G'����� ������(/����� ��!�������/�������������

��������'���������F��� �F� +������!��������%������Y�������&0�)������*6��*�(�� �

����/ � ��� �����,���%������Y��"�*�(���� �������'�/ �� �������� 3����F������� ���+�

'����!�������F��F�B�/�D����&0�'���/����(����������������/�������D���� ���

����Y�����������!��*�(�� �����)������ ��� !����� �NJ������, ����� �� �� ���

������ �%�-�+�

5.2 +(��,$-�������� ��8�����������"7,�8������������( ���,���'����!���D������������������-4�������������� ����������U��6�'�

����������*����(D��D�F��������� !#�F���A��A������������#�&������

���� �.�.2520 ���������@!���!/���6��� ����������-�������F�����@!

������ � ��4 ( �� -�����+� ���"�) �����3�������� ����������������@!���

�������������%���� '���%���"��� ������'!( �� �� �����F/�� ��� ���/����� �

����/� �/���#���3� ���/���#��B���3� ������������� ����+��� ��/ ��@!�����%����

������@!�������!��� ��� � ����������@��/����� ����3����"6�F/����������

�#��#��!�+(���� �� ��/���B����6��@���(�������6��������� ���� ������'���(%0*�� !��,�

�X�����F������������� ���!��,��������'���������36/��F���$AA�

���������@!���!/���6��� ������������x��� !#����(/���������������'�

���B���YU� (����%������YU� F%������������ ����� 4 *�(�� 2) ����������,�

101 !��������� ����0������ ������ ( ��(����� �-����D��������������B��� ���(����

(�'�/������� ���(������F��B�� ��� ����� ����0 3������6������� �-���F��!��������������0

F��B�� �#�&�(/�( /�!�"#��/���F��( ��(�����2��2�!��( ��!���'�-�������!�������������'!��/��

���(4���!�������'��6����'���F#�� ���(�'�/������� !��� ������*��� ��/��F��B��'��$!!%����������

����/ � �-���F��!��������������0 �,�����@�������( ������F����������G ����� �/ ������F��

!�����B��+���0 ������(��@'�/������� ���(������F��B�� ����'�/ ��"%����� �������� �H�-���B���,�

�� ����� ���'�/ �-�������(��(���,������

Page 111: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

93

*�&�����x& ���!������������ ��������/������ +�������������@�G �/��G ����'�/

F/�'!����F#��102

���������������������������'!( �� �� “����������D��@A �����������B��

� ��3�������'�G !��������B�/(������������ ����D�( ��!��A����(��������%���"����/ �

������������"” ����"#����������/����� �'��� ��/��F������������������D��� ��

��������������!���@!�������� �+��F-��� ���B��"#� ��� �������( �

���� ��B�/�����/��( ��!��A�����"������B��(��"/ � ���� (��F/���������� “������

�%����!�"#�(����&��/��(����&��/� ���������(����&��/�!�"#��%���� ���+��)���

���������4 �/ �!����'�+��*6���������� B���( ���6/������� ���������������$AA� ���B��

�@�( ���D�(�AF��3����+���4��/��/F������ !#��/�������"�������������'�/

�@���@! ” ��#�� �������������/���������*����������%����/����� ���� �-����'���

�/� �-���/ �103

�/ ������������ ���������@!���!/���6��� !#��������������������'�������

���� '�/������������(��$!!%��� +�����������D��� �� “���������!�����%+��F-���B�/����

� �� ���B�/��������������0���!'�+��'�/(��"/ �����”104

���������@!���!/���6��� �������������������������������N �.�.2522105

��������@!���6�04���� �.�.2531 �����+���S'�/(%0�6����� �%������-4106 ��(����D�*��

�������������������������� (%0�6�����!#���������!���4��&0% �%*������ E#���D���

�D������(0��(0�!������� �U������� ���*������4 ��� �������������� ��6�'�F0�����

���,�36/�D�� ����!���D������������������-4)����� +�����%������#�&�36/���(%0 %H��������Y�

�������%(��%����#���� �����D���������������D��� �������)�������������%0�+���S'�/����4

102 ���������@!���!/���6��� *6������%����, ��������� ,����4(������ 2 (��%���S: ���&��

�������4�������������4���������� !D����(�����), 2540), 6.103 ������� ���, 7.104 ������� ���, 7- 8.105 ��A��&I� 3���'�, “ ��&0% �%*��������� “���������,” 3��%� 24, 132 (����(� – ���(�

2544), 7-8106 ���-������������&���������4�������������4���������� !D����(�����)

Page 112: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

94

'�+����)���)�����A!��*�&������N �.�.2539 '�/�,�(�������!��0��������+���4'�

����D����� ��F����-%����������107

�$!!%����������������������-4������������������B�/!������4�������/ ��������

5 ���)��� )���������4(��������,����'�A�E#�����(��6�!#�!D������6�����%��36/��D���������4��� '�

F0������)���������4(������ 2 ��(� 250 ��� �,���(������������� B������"E���B�/!#�B�/���

( ������������������� ���*��!���������������������������@�,�*���� ���������

)������ !#��,�)�����������!��D�����#�&�'�(������ (*���� 81 ���*���� 82)

5.3 ���!����������� ��!���4��&0% �%*������ '�/���*�&04B /'���( �� �����F��*��

!������������� ������!����������4�����������������-4���������������� � ���D����

�����0 2 �N ������%������Y��D����B�/������#���@�������� �����!���@!���)�����������-

��A!��*�&� ����3������@!���������@!���!/���6��� +���S'�/����4(�������'�+����

)���)�����A!��*�&����������� �����N �.�.2539

107 ���������@!���!/���6��� *6������%����, ���������, 8.

*���� 82 *��������F������������������*���� 81 *������/�F������������������

Page 113: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

95

5.4 �������6�(�,+����7�/$�����������5.4.1 ��(�������4��� ��(+(��+�� �6�� �����*����� ��4�'����������

������!���4��&0% �%*������ B�/������������!��(%0�6����� �%������-4 '�/���D���/����,�

36/�D�� ����!���D������������������-4)����� !#������#�&��/�)�������������-4�������

��#�&��������� ��� ��!���4!%�����4 ���?�����4 (%0�%!���4 �&4�� 36/��� ��A���*�&�

(%0-�������� ������ ���( ��������������-4 ��/ !#�� �� ��������( ��!�����!������%�

����#�&�����������D�������

'�������/��D�����6���������B / 2 ����@� ����@����(�� “������Y�(���

F��������� ����"/�������Y�����6����'��/(�������!�F���6����������������B�/

(��� �@!���� � ��������BFF������Y�(��� (���/��'�/ ��(���F/����� �� �����@��� 2

(�� “������Y��������������� �� 100 (� �@!�B�/����Y���'�/( ���� �������... ����/�����6 �-

!����� �/���D�����6������!������������ ����*����������������/�����*�� B��'��'(�

F����B��@B�/ !#��������@������B� ����(�B���D��@!�/ � ����!D����”108 ��������� ( ��

(��'�����D����������(0��D����!�F/�2X������ �������D��� ������(��

����!������������-4��/ �@�����������* �� ����!���(�F��*��������

��������#�"#�*��!�������2�3��� E#��(�+���0'�/*��'������������ ����D��� ��!%�

�����#��6�(���!��#�&������F�������B�/��� (������(���F�� ���������� �������

������O���Nz��!��3��� �@��F/�'!�����������(4 ������/����������/�����(4 3��@(��

�6���� ������Y����D����'��� ��B�/ ����������/���,�����Y���F��*��B�� �/��B��'�/

����Y���������� �/����/�����(4 ����/���,�����Y�B���� ����� ��(������D����(����

��� ��/ !#��D���� ������������-4� 37 ���/ ���� ���!�'�/����Y���%����#��!D�� � 10

(� )������B�(��� 3 -4 *�� !������!#��D������ ����Y� �6��3���� ���,�B���� �����

��+����4����G�@B���� �������D������ ����Y�'�/�( ���������� ��� ��!���4

�$AA� �!��-���� F��������+���0 F�������/�����(4�/�� ��!���4�������

��&4�D� ��!���4����� ������4 )������ +?&������H�4 � ���(���F/��!�����'��� �( ��(��

��/�����(4 ��!���4���� "���� �,�B��+����4� (��'�/�����Y�����G�%�� � ��%��'����@

108 ��A��&I� 3���'�, “ ��&0% �%*��������� “���������,” 3��%�, 7- 8.

Page 114: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

96

����� ����� ���+� !����� �NJ������ ���-�� �H�4 (����� ��/ �6���/�S" ��'�/���

���!)�� ��/ '�/����Y����F��*������6�'�����������-4�,����G109

!������!#����*������F#���6���/�S" ��'�/��� ���!)�� �������������Y����(0��D����

�������!#�F/�2X���������� �������D��� F0���F/�2X����������@!���!/���6��� ����

*������������Y����(0��D����������6���/�S" �� !����������������������D����"#� ��"%

�����(4'�����D���� ��

���� ���,��������'��� �,������ ����� B��'��������� ���������/BF�����

������ ������������ +������������ ����������������/�B�/ ���������� ��/�������

�/�����'�/(��������"#�( �����3�����(���F/���6�F/������� ��/ �@�� ����A����

���������������� �6�"#������( �����(���F/����� ��(��/��B��6�( �����!#�!�

��( ���D��@! ������������������� �������%�(�����6�'��������/ ���/���������

������ ���!)���6�������6� ���,������B� �������B����������������(4110

��!���4��&0%���� "#�����D������ ����F����%������Y�B /�����

3��D����������������@�G�����0 40 –50 �������B /��3��� ��/ '�/����Y�

�� ����(�� ������ 1 *���������!��,����B� �%�(��@�� ����(���� ����F�����"���

��� '(�"���F�����F�����F���� "���F���"��$������F�� "���F���/�B�/

F�� �%�*��!��������F���%�(� �-��!��D�'�/�%�(�B���#���� ���������...���/�����

�%(���F������Y�'��������� ���B��'�� 100% �/����� �3�� *���%�*���/����������

��� �@��%��6���� ��������� �����������������/�!�"#��/��������/����H���6���� ���

�� ��/��,��B��4�����B��+���0 �� �����(�������/��,��������%-�� "�����@�,�����

+������4'��� �����G ��/ '����%��@!��,�����'��� ��� ������D��������Y��+�����6�(%�

��� �@�����6/ ��'(�"�����!��D���B� !������6�(%� !������������������� ����

)���������"#� ��'�/������!�F�� ����Y��@B�/���� � �������(���������'�/��/ ���������

F��D�����%(����������� �� �����,���!���4�$AA�E#��F�����(�����(����� �� �

�����������@�,�F������� F��!�����!�F���� ���������������+� '����%�

����������@��@!�����B��% ��0*6�� ������,�!%�B(���@�E4��!�B�!����%� ������

�� ���)������F�"��� ����!�������@�,��� ���������������(���6�������� ��/

109 ������� ���, 7- 8.110 ������� ���, 8.

Page 115: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

97

�����-����������0�F��E#���,��� ������ ����!�!����'�*�&�-���� �,�

����A��#�E#�� �/���A���&04 �,� symbolic ��!���4����� ������4 !�"���'������'�/

symbolic ���!���������������������� ���(���6�������� '�/��!���4�������

F��������!���4!����F��*�����#���������� '�/������� 4�������� ��/ ����0

�F���%/����������F/����� ��� ������������+*� �� ����,�-� �H�4����F�

F��*���� �/����� �%��/��F#��(�������4��/ ��@!�M����� � ������� ��/��� �/��

����G�@"#�(� ��!���4�����,�36/��%������ �@!���������� ���������GF������Y��%�(�

"���,���������!���4 �����%�(�����B�/����������!�� !D�� ��@������

�����0(��� 3 – 4 �6� �����������������111

�����������������-4��������������������!������4F#��'�(������ ���'�/���( ��

(�����B� '��%� ���� +��)������F��*��������'�����������-4)�����B�/���'�/���

( ��(�����B� '� ������������Z������ /��F �� �����!���,�3���������������@!

���!/���6��� �������������� �������D���'��/������G���(0��D�����������Y�������

�%(����E#���� ����F��*�������������D��� +��� ��'��������x��� ��*��!�������������

�����������������-4��!��,��� ��������%(����F�� “���������� ����������������� 9”112

5.4.2 ���� �(���4������'�� �����������������-4��������������)�������4(������

| �� �F�������������� /�� 145 ��. �� (�6�) 207 ��. '��/(�����F��������& A5 �

�������� 162 ��/� �����������������,� 37 �� '���������������/ ���������*�&�B��

��������*�&�����x& ���*��!�������������'��������G����D���� '���/���������

�������*�&�'�/*�������D�����4!��G�,���������F���� ������� ���������������� "#����'�

�@+(������6�F���������F/�������

111 ������� ���,9.112 �����B��'�������%(����!�����&0�)����������������������� ������� ���������

!# � B�/ ������(��� �� ��!������������� ������&0�)���F�������'��������� 9 �6 '�

�%- (%0� �������4, !����������6�B��'���, 205.

Page 116: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

98

*��!���������F����������������B /(������ 37 �� F��+������Y����� 8 (�

� ��������� 36 *�� +���������F��(��� 3 - 6 *�� �� �'�A��F�����#����/������& *����

�� F��������/������&!�!�� ��B /��/�E/�����F �����'�/*������������'�/��/������&��

�� F��������/������&��/ ���B / �� �*������ F��������/������&!�����4��/�E/�����

F �'�/*����������/ ��/�'���/���#��!��� �����������/������& ������ ���F����/������&

'�/*�������D�����4!��G���&0��� �����������F���������� *�������D���F���,�*��

(������D����*����� 4 +��*�������D�'��������!�����&0���������� ���

5.4.3 ,�8�������#������9���'���������� �����������������-4���������������

������� 37 �� ��3���2N������"4������!D�� � 4 �3�� �*��!�������������(���%��� ��

��*���/�� �������*���/�� �������������#��*���/�� ����� �'�A�!��*������������

��#��*�� *��!�������'������������'�/�@�*��F��������� '��������� ������B���

5.4.3.1 '���9���� ('����� 1) F��+��(%0����� ���+�

*���3���, *���� 1 �����D������������F����������G����/�������������'������

����������!���3���'��$!!%��� ����'�/36/�����@�*���"����E#������ "#�'������������!��D�

����,��D�������B� (*���� 83)

*���� 83 �3���������������������G����/�������������(*���� 1)

Page 117: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

99

5.4.3.2 '��$���������� 1 – 6 ('����� 2 – 7) ��!���4�$AA� �!��-����

F��*��������B /�����

*������������ 1 , *���� 2 ����"#���������!/�������(�����%���"��� ����

������+��������� �����UI������+����� ����������������� ��(� ������UI���B�/

(��������������������������+������,��%���� �����������UI����������(D����D�����4

�����6��� �� ����%����(���/����������(4 (!#�+���S'�/!��!D����+�����B /) (*���� 84)

*������������ 2 , *���� 3 ����"#���������+�����"6�!��!D���6�'�(x����4'��/

�������� ��4 ����-�I�� ����������(4��B�/(���/��F�'�/(�����!��!D���%�!���������/� ���

����6��(%�F���Y� (�����!��!D��@������,�����G !�����������(4!#���@!B��������������

(*���� 85)

*������������ 3 , *���� 4 ����"#���������+������ �� ��D������ ������(���

��6������%���"�������!������������� ��/ !#��������4�"#�����&I�'�/�����������'�/ �����(4

(*���� 86)

*������������ 4 , *���� 5 ����"#������������UI����������4�F�����+�����

��/ ����������������'�/���&�(��*4B /'�/� !�����������(4!#���������B��� (*���� 87)

*���� 84 *������������ 1(*����2) *���� 85 *������������ 2 (*���� 3)

Page 118: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

100

*������������ 5 , *���� 6 ����"#������B�����F��������UI���"6�����

���+������%����%� ����@������/�������F�����+����� (*���� 88)

*���� 86 *������������ 3 (*���� 4) *���� 87 *������������ 4 (*���� 5)

*���� 88 *������������ 5 (*���� 6)

Page 119: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

101

*������������ 5 , *���� 7 ����"#������������UI�����������+�����!���

������4��'����� �� ���������@������+����� �� ����� ��������������@���@�F��

�D�(�A �����'��'�����/������3/����G�6�Y�B /��/ !#���F/� ���'��B /F/���� ���������(4

�/ �*6&���� ������/��������� ��/ ����@!���!������(� ���B������!���@!B����'�

!#���@!B�������������#�� "�� ���(�������B��(�!������B������������� ����(�������

(*���� 89)

5.4.3.3 '��$���������� 6 – 9 ( '����� 8 – 11) (%0����� ���+�

F��*��!�������������B /�����

*������������ 6 , *���� 8 ����"#���������� "#�������������� 4'����(��*4

���� (*���� 90)

*������������ 7 , *���� 9 ����"#����������F����������� 4'����(��*4F��

���� ������'�/*�F���/� ������ ����D����������/�� �/� �����������%!#������,�

������F��� ��B������� ���������� B��������(�!������ �������� !���@!F#��� ��

�3������@�6����F#������/��� �� ���� ��@!F#������������������B�����4 (*���� 91)

*���� 89 *������������ 5 (*���� 7)

Page 120: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

102

*������������ 8 , *���� 10 ����"#�������/� �����F��� ����"#������D�������#��

�����%����� ��/ ���'�/�����D�'������D� ��������*6&����� ����������������6�'�

� �� ���� ����D������/ �������� �/� �����F��� ����"#�����!������������� '��/

����6������/ F��� �������-�����B� !���������� �����@!������������������#��

*������������ 9 , *���� 11 ����"#���������%*��F����������� 4'����(��*4

���� ������'�/�%��!!�����04������ (E#����6���&�4�/��/��(�) �����3��������������D� ���

������� �������� ���,��/���� F���� �����04!#�'�/��&�4����6�*�������/ F/�B�'�����

*���� 90 *������������ 6 (*���� 8) *���� 91 *������������ 7 (*���� 9)

*���� 93 *������������ 9 (*���� 11)*���� 92 *������������ 8 (*���� 10)

Page 121: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

103

5.4.3.4 '��$���������� 10 - 16 ('����� 12 – 17) +�� !����� �NJ������

F��*��!�������������B /�����

*������������ 10,11 , *���� 12 ����"#�����������04"�� ������ �,�'(�

����������( ��!���B� �����04�@���!��6������ '�I����/���� !#����'�/���� ����

����� �� “�����,������” ��/ !�����/��������F/��F�������04(��D�(� A �������&�4B�/������

�@����������"�� �����04!#���� ������ �,��/���� ����������!������������/

(*���� 94 )

*������������12 , *���� 13 ����"#�����������04���'�/��������0���������

���� ���������� B��6����� !��������������0'�/��������������/ ���D��/����/ ������

����� (*���� 95)

*������������ 13 , *���� 14 ����"#����������������%������!��A �����

����@��� �/�� �����@�� �'��D�'�/�����(4F��(��������(4!�!���@�'�/������/ � �/ �( ����

�����(4����D��������D�'�/�@�������������!@�������� !#��/��B�/������ ����"�� ��'(��� ��@�

�@��� �� “�%���A����/���” ������������)��������!#����������� ��!�"����������

(*���� 96)

*������������ 14, 15 , *���� 15 ����"#�������������������"����������

��'(��,�����F�������(4 '����%����������@���( ��!��� �����'(� ���,��%���A����/��

���@B��������� (*���� 97)

*���� 94 *������������ 10, 11(*���� 12) *���� 95 *������������ 12 (*���� 13)

Page 122: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

104

*������������ 16 , *���� 16 ����"#���������������������B�������

���������4����� �*��'�������4 16 ���&� (*���� 98)

*������������ 16 , *���� 17 ����"#����������������������"��!������

������F���������(�� !#��6�"����������"#������4���������D������ �� ����!��D�B�'�/�,��%�

'����(/�F�� ������������������������'�/�D���/ �0 ��/ �%��� �����/ ���� (������

����������� �����D����(/�F�� ���'����%����������@�����������������4�#����#����������

�6�F�B�'�/�,��%�(/�F�� (*���� 99)

*���� 97 *������������ 14, 15 (*���� 15)*���� 96 *������������ 13 (*���� 14)

*���� 98 : *������������ 16 (*���� 16) *���� 99 *������������ 16 (*���� 17)

Page 123: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

105

5.4.3.5 '��$���������� 17 ( '����� 18 ) +�� )������ +?&������H�4

F��*��������B / �����

*������������ 17 , *���� 18 ����"#����������������D���������!D�������,�

���(/� ��/ F�F��F#�������/��� ���0����!�B��% ��0*6�� ���" �����(�������������/ F#��

���B� ���'� ���� ����������+������@������+�(F#��'���������������/ ��@!�%�F#����

B��B�/ (*���� 100)

5.4.3.6 �9����EF���� �#7��������,�G����,�&���/�� ( !D�� � 4 �3��

�����04���������F����������� �����(��(��+�������F/��6����+��������4

*���3����3���� 1 �,�*���3��������04 �D��������������!������!����'�

���� 20 �&��� !�B�"#��% ��0*6��+��� ����*�� ���������������������G� �������������

( ����/��� 12)

*���3����3���� 2 �,�*���3��������04 �D��������������!������!����'�

���� 24 �&��� !�����%�����������������B��(��2$� ��/!�����/����2M����������������

( ����/��� 13)

*���� 100 : *������������ 17 (*���� 18)

Page 124: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

106

*���3����3���� 3 �,�*���3�������!%���������������������U'����������

'� ���� 2 �x&*�(� ( ����/��� 14)

*���3����3���� 4 �,�*���3��������D���������������������������

�����D�"#� 7 �� 7 (�� !������������0�F������F/�'� ���� 9 �x&*�(� E#���,� ���%+��"

( ����/��� 15)

����/��� 12 �3��������04 �D��������

������ !������!���� '� ���� 20 �&���

����/��� 13 �3��������04 �D��������

������ !������!����'� ���� 24 �&���

����/��� 14 �3�������!%��������������

���������%�� '� ���� 2 �x&*�(�

����/��� 15 �3��������D������������������

��������� �����D� '� ���� 9 �x&*�(�

Page 125: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

107

5.4.3.7 '��$���������� 18 – ����� 21 ( '����� 19 – 21 ) +�� (%0)������ +?&������H�4 F��*��������B /�����

*������������ 18 , *���� 19 ����"#���������������6�'������%�����������

���% (*���� 101)

*������������ 18 , *���� 20 ����"#�������������B�B�/!@��/��+���4'�/ ��!@�

�� ��/ ����D����!��������������!����������(���������%���� ������ ����(/������/��B�/

(��D�(� A����B� /� �� ������������B������D�������� �����(4������� �����!�!�!#�

(�%���D������ ������� �!��@��/�� �%�3/�������������3���/ ���D�����%��'�/���� ��/ F#�����

�����+�� �����!� ����D����������F��������"�����/ ���+��!����������+��B�B��

70 ��� �/�26�������������%����� ����(/� ��/ ��� �����D����B� (*���� 102)

*���� 101 *������������ 18 (*���� 19)

*���� 102 *������������ 18 (*���� 20)

Page 126: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

108

*������������ 19, 20 ��� 21 , *���� 21 ����"#��������������� �����D���6�

'������%��!@� �� ����0�F���#�B�/ ����B�/�� !��������%���,� ��!@� �� !#�B�/�� !�6

�@�@����������!#������'��/��/ ���� (�"����'! �� �����(4������ �����6�����

�����%�����������B���@�2$J�!�����+���4���'� �����(4!#�����-����"�"#�������?4����( ��

����������0�F�� (*���� 103)

5.4.3.8 ����� 22 ('����� 22) +�� ������� ��&4�D� F��*��������B /�����

*������������ 22 , *���� 22 ����"#����������0�F������"��!�q$�(�"�

-����"�!�����������!#����� (�"� �� ( ��������F�����������������+���4B�����"#�2$J�

�@!���� (*���� 104)

*���� 103 *������������ 19, 20 ��� 21 (*���� 21)

*���� 104 *������������ 22 (*���� 22)

Page 127: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

109

5.4.3.9 '��$���������� 23 -����� 25 ('����� 23 – 25) +��

����� ������4 F��*��������B /�����

*������������ 23 , *���� 23 ����"#�������������������-����"� ��

�������D�( ���������/���B��@B��"6������!��A��� � ����������������� (*���� 105)

*������������ 24 , *���� 24 ����"#����������0�F������ (�"����

��������� ������D�( �����������B����( �!�( ���������UF#��!�����+���4���'�

(*���� 106)

*���� 105 *������������ 23 (*���� 23)

*���� 106 *������������ 24 (*���� 24)

Page 128: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

110

*������������ 25 , *���� 25 ����"#�������������������-����"� �� '(���

�6/ �����������D�!�B���D��@!�,�36/B������ ��F�������!��6/3�F��( ����!(�/�� (����� �'�

+�����@�3�����( �������(4F����!#��������������������� ������� ������0�F���@

�@�3�����������/ ��(�����G!�'������%����� ������(4�����(4�� ����� �����D���6����

B�/�@�������"���4��6�'��/�����(4 ��������(4!��D�( ��������%�%&( ��D�B�'�/"#�2$J�

(*���� 107)

5.4.3.10 '��$���������� 26 – 27 ('����� 26 – 27) +�� ������� ��&4�D�

F��*��������B /�����

*������������ 26, *���� 26 ����"#����������0�F������ ������A

��������� �� ����'�"#���/���/ �( ��������+��-��� B��!���'��/ �����0�E#��

�����0��B�/ �@������ �/ ���!(��( �����F���%�%& ��������!�B�'��"���� ��'!F����������

����"�� (*���� 108)

*���� 107 *������������ 25 (*���� 25)

*���� 108 *������������ 26 (*���� 26)

Page 129: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

111

*������������ 27 , *���� 27 ����"#����������0�F��"����������� ��!�

B���'� ��/ �%/������(4�����B�'��������/���������� �������(4�/������ -���'�/��-%��B�/

������������"��������#�&����� ��+�-������'� �������( � �����(4���3������3�����@�����

���� ��������0�F���D������������"#�������"��������������(4 ��/ �������(4'�/

������������3����������,���(�'�� ����� � (*���� 109)

5.3.4.11 '��$���������� 28 - 32 ('����� 28 - 31) +�� -�� �H�4 (�����

F��*��������B /�����

*������������ 28 , *���� 28 ����"#�������������!/�+��������!���@!

� ��(����������������D�����4'�/���������������36/���D�'�/���-���F�������(4���� ����36/���6/

�� ��������������4������� ����36/���������"��-�6F#��B�/ ����36/���D�F%������4'�A����������

�����B�/ (*���� 110)

*���� 109 *������������ 27 (*���� 27)

*���� 110 *������������ 28 (*���� 28)

Page 130: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

112

*������������ 29 , *���� 29 ����"#�����������3%���"����������&�����4

��(������� �����!����������(�����GB����!�U�������������BF�����!/�+���������B /

������@!� ��(�B�/ ����"����B��6��%�����D�������&�0�3��������(���/ B���%�'��/�����

����������������6� ��������D�����4����%+����!#�" ���*�&� 0 ������ ��������������(4

����U�������������BF�����!/�+���������B /!�(��"/ � !#��,����������B�/������������A

!������� (*���� 111)

*������������ 30, 31 , *���� 30 ����"#���������������+���S'�/��A

����������������04��!������!������ ��/ !�������+*�)���)���F#����������(������

(�#�(���� �����������������D��@A����-���-���(������������+��-����������D��%�����$!!�

�%�-!/� ���������������6��������+��� ����������+������!��A �����������

�%�����*�&���/ ���(��������������6�!@�����N (*���� 112)

*���� 111 *������������ 29 (*���� 29)

*���� 112 *������������ 30, 31 (*���� 30)

Page 131: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

113

*������������ 32 , *���� 31 ����"#�����������������@!�������%���� ����

�����@!S��/���/ �F/����������!D�� ������'��/����6����%����E#����/����� ���6�����/�

�/���#��B���3��� ����/���#���3���������B���36/'��@�3�!���/���������������������B�/� �

����� ���/ ������������� ��������@!S������!�� �'�/��� ��/ !#���@!SB�'��%����

(*���� 113)

5.4.3.12 '��$���������� 33 –37 ('����� 32 – 36) +�� ���� "����

F��*��������B /�����

*������������ 33 , *���� 32 ����"#������F/����������������������@�3�

���� ������ �D���������/�����'�!��/����� ����+(���� �� ��/����� ���B���3�����������6�

���������� ���������������@!S����������������@�!#�����"��!�����( �� ��/ ���

( ����� � ����D��� ������������������B�/�3����D�'�/���*�� �������������B�/B���3�

��/ ���������� �������(4!��,�����/�B�/B���3� (*���� 114)

*���� 113 *������������ 32 (*���� 31)

*���� 114 *������������ 33 (*���� 32)

Page 132: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

114

*������������ 34 , *���� 33 ����"#�����������������@!S������������'�

������ ��/ ���#�"#�(D��6�������0�F������ ����D� �� �����(4�/������ -���'�/��-%��B�/

������������"��������#�&� '�/���� ���6����4��� ������� ����D��� ���%�(��/���D���/���F��

���������� )����������(4!��/�������q{z�q6�/����� ��,���������� ��/ !#�+���S'�/��A�%��!!

�����04����������6���&�4������(�������� (*���� 115)

*������������ 35 , *���� 34 ����"#�������%��!!�����04����6���&�436/�D���A

�����6�����!��%�+������04���36/�D���A���"������(����������0W����2X����������

����(����������0W����"#��@��%���������������*�� �� �����D�����4F�'�/���� ��@�

���� �" ���%����!#�B�/�D��������@���� ��'�/ ��B�/(�� ��!��D�'�/�/����� �+(���� �����(4

�������������� ���/����� �+(��B���/ �$A��(��!�q{z�q6�/����� ������B� ��/ �������

�D����"#� �-���F�������(4'����q{z�q6�/����� ��/� �- ��/ +���S'�/�%��!!�����04�������

'�/��&�4B���!��0� �����04�����6� ��!�'�/(����������0W���D�������B����/����� �'�/

������� ���!�'�/!��%�+������04�@��@��������B��D�����������������D��� �����(4!#�

+���S'�/���(�������B� ���'�/�%��!!�����04����������D������B� (*���� 116)

*���� 115 *������������ 34 (*���� 33)

Page 133: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

115

*������������ 36 , *���� 35 ����"#�������� ����������������������%��!!

�����04"#����������(����������%���6��% ��0*6����/ ���B�/����� �% ��0*6���6� �� “+����6���

���&4�6/������������” ������� ��'(������6����B�/!��,�36/����'�A�����( �������/ ����

�����04�����6� ��(�B�/������B������ ���!�������B�� �����(4!#����� ��������/��������

!�����+��!�������+������/�26���������� ��� �����6�'������%�� B�/���3����,�(�� G

���(��������6/�#�����������������B�/ (�/����� ��'��/"#�2$J��������/�,��6���&4������

�����04!#��6� �� “��!�����/(������%AA�-����” (*���� 117)

*���� 117 *������������ 36 (*���� 35)

*���� 116 *������������ 35 (*���� 34)

Page 134: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

116

*������������ 37 , *���� 36 ����"#�����������������������%��!!�����04

"#�����(����������0�F���%/������(4F#��!����� ��/ ���� �������(4�/��'�/��-%��B�/�����

����+�-�A�0!��+�&I4 ���������� �����������"#���������( � ��������/������/ ���D�(@�

����!@� ��!#�q$� �� �����(4( ������������ ���������������6E#���� �% ��0*6����� �� “�6���”

��/ !#�����"�������04�/ �( ��)�������� ��'������B�� �����04!#������6� ������0

�F�����!��6� �� “+�-������” E#���,�����F���"����x&������� �������%��'�� ����(�

�����% ��0*6�� ��������6����4��� ��������@�������/ ������� �����(4���� ��"#� ����!�����

�"������/ �����%���04'� �����@����"#�( ��!D��,� ����@� ��F/�����������/��'�A��/ �

���!����'�+��*6�� F������( ���6/ ������ ( ���6/��� B�(���D��#�-����� B���6/��/���+���4�� ���

“���3����� � ����@�D�����/����� �” �����04�@��/������������D���������� ��

“�������36/�,���0W�� F/������(4������&�4��B /'!B�/ ���!������&I���6����4��� �������B�/

��������"������B������(��” (*���� 118)

����F��*��������*���� 81 - 121 ���������@!���!/���6��� *6������%����S,

���������,����4(������ 2 (��%���S : ���&���������4

�������������4���������� !D���� (�����), 2544),

2 - 161.

*���� 118 *������������ 37 (*���� 36)

Page 135: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

117

5.4.4 ���� ���+7$�����'�� E#������Y����� 8 (�F����������������B /���� 37

�� � � 36 *�� +���������F��(��� 3 - 6 *�� ��/ ��*����F��+������Y������(�!���6�

���)���F������ ����/ ����!������������D������ ����������������-�*���D�'�/*��

F���( �������������B�����D����*�� (�����!��*�������*����F��+������Y�(���

���!��( ����������'��������( ������������!����(4������*����/ *�������������

���F��+������Y�����(��@�( ����������'��������( ������������!����(4������*��

�/ ������� E#��!��@�B�/!�����!����(4������*��113 ������B���

'�!D�� �*��!����������� 36 *�� !D��������,� 2 ��%��'�A�G+���������

!D�� �*��������( ��������F��B /'�*������G B�/�����(��

1. *����F��������%���04F0�'�F0���#��B /���*���� �!D�� � 20 *��

B�/��� *���� 1, 5, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 17, 18, 19, 20, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 31

2. *����F��������%���04F0�'�F0���#��������� 2 ��%���04F#��B� B /'�*��

�� ��� ���*����F����������( �����������A���&04B /�� ����*����%���04�������G'�

*���� ��� �!D�� � 16 *�� B�/��� *���� 2, 3, 4, 6, 7, 15, 16, 21, 28, 29, 30, 32, 33, 34,

35, 36

'�*����F��������������%���04F#��B�B /'�*���� ��� !�!�� ���D������*��

���!��E/��B�F �����D��������D������������B /'���������� ���!��@�B�/'�*���� 2, 3, 7,

15, 21, 29, 30, 35 ���*��!��������� �'�A�����!����(4������*�� �D������'�/�����!��

E/��B�F ����!�������������!��@�B�/'�*���� 2, 3, 15, 19, 21 �,��/� �������������U'�/

�@��,����*��(�� �D������'�/�����!������������B��/��F/�����!��@�B�/'�*���� 16, 29,

34, 35, 36 �����D������'�/�����!���������F#��B��/�������!��@�B�/'�*���� 8, 33 ���!��

������������/���������!��@�B�/'�*���� 18

�����D����F����������� �F����(4����������G ��� *����� *���%((�

*����� 4 *����(�� S�S '�/�F����������� �B��������-4������( ���,�!��� �����������

!�������B������3�����0 ���!��@�B�/��������!�'�*���� 11, 15, 18, 19, 20 ���

113�����B�/���� ����/ F/���/�"#��� ( ��(����������0W4'�����D������ ����F������Y�'�

(������'��� F/� �� �������D��� �� ( ��(�� ���F������'����!���D�*��!������� ��/� 95

Page 136: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

118

*���� 32 �,��/� �� �*�����D����'�/F����������� �F����(4����������G������-4������

( ���,�!��� B�/��� *���� 7 ���*���� 13

���!����'�*����F��������������%���04F#��B�B /'�*���� ��� !��@�B�/�����

���!� ������!����(4������*��'�/*�������������%���04�D�(�A'����������F0��������

� ���������G ������� ����(4����������G'�*�� ��� �D����'�/*���F���'�A�� ��*������

'�/�������*���������G�������*�� � �����!���� ��� �6���� �����6�'��D������������ ��*��

����G ������'�*���� 2 *��������+�������%�!��(��������-����������� ��*���������(4

F��/���B� ����'�*���� 15 ���������������%�������"���������������� ���������G'�

*������ �� �*��������D�(�A�������������(4���������D�(�A������� ��� ��(�� �/�B�/

��(4�������"��$������ S�S !��F���*�� � �� �������6���� � ������D������F��*����

��������������D����

*��!������������������ �'�A�����'�/*���/�B�/ *6F� ��(4�������"��$������

���*���/��qX� ���,�*��)���/����/����*��)���/������ ���!��@�B�/'�*���� 2, 4, 6, 8,

10, 11 ���*������G����/������������B� E#���� �'�A�F���,�*������%��(��������

-������� ��� *��(������D�F����!���4)���������*������G��������� ��F/���/� *��)���/��

��/����*��)���/��������������'�*��)����%���04E#���,�!%��������D����������� '�

���������� ���!��!��,���(4������'�)���"��������G��/ (�����������'�*���� 5 E#���,�

)��*��'���������) ���'�/'������/������( ���#������� ���� ���������� ����D���������'�/

'����!����(4������*��'�/����%��*��'�*������G���/ � E#��!��@�B�/��������!�'�

�����*��

5.4.5 � ���(���� �����D���������� ��������� ����F/���3��3���������F��

*�������������� �������!�������B������0 ���� (��)����%���04����G'������*��

�� �'�A�F���,�*��������������!���%��6� (Bird Eye View) *���"��$������F���,�

*�������������/�F��� F0���'�*���� ��������� *��F��'��%����!���/����/����

�/��F/��'�������������%&�4 (Human Eye View) � ��������'�/�� (���'��� ����/��������

*��E/�����F#��B��,�����G������/������( ���#������� ���� ���������� E#���,������&04F��

!�������B������0 ��������D���������� ��������� ������'�/'����!����(4������

*��������/������( ���#������� ���� ���������� �����(4����������6�B�����B�!��F���

�@��� ���!��@�B�/'�*���� 2, 3, 4, 5 ���*���� 9 �,��/�

Page 137: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

119

5.5.6 ���6����-,�� ���'�/'������*������"#���������F��*�������%���04'�

�������G ��� *���������D���(�����'�/�+���/�����'�/�F/�������������%����'�*���� 6

���*��������� ������B�����(�!������'�/������������F� �������D�'�/��������

F��*���6���������3���(���'�*���� 9 ���*����������������6�'������%������!�+��

���%�@'�/+����/�����+����@���F����/������������������������'�*��E#����������D����!�

���%F#���� (�������������*����� 4���������������) '�*���� 19 ���*���� 22, 26 ��� 27

E#���,�*��������������D���� �����6�'������%�����@�B��/ ���� 4�/����'�/���������������

�#�����6������ � �����*������"���*���/�B�/���,�����'�*����������������������E#��

'�/�F� �����'�/F��*���������"#�( ������%�-�Q� ��� �,���������������"#��%AA�

-�����������-��� '�*���� 29

'�*����F��������������%���04F#��B�B /'�*���� ��� ����'�/�*�������D�����

���( ��!��F�����������������B� E#��!��@�B�/��������!�'�*���� 21 ���*���� 35 ������

�� � ������ ���������(�����������������B� ��������"#����� ������%� ��B� ���!����

�������'�/����������F����(4������+������������*�� �D�'�/���!%����F#��'�*�� ���!��@�

!�����'�/��D������*���������'�*��������� �D����!������!��������"���'�*���� 7

*��� �������4���� �!����4 (*���� 119) *���/�B�/�F� �������������G (*���� 120) ���

*����������A!��'��������$!!%�����'�/���������������������*�� (*���� 121) �,��/�

*���� 119 �F��*��� �������4���� �!����4������������*��

*���� 121 �F��*����������A!��������������*��*���� 120 �F� F��*���/�B�/�����

����F����(4������+�������������*��

Page 138: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

120

5.4.7 '���!++6 ��������,� 3 ���*� (�� *���� �� *���� ���������

*�����114

5.4.7.1 '��� (,�� B�/��� *��������������*������0�F��

F����� ����� 2 ��� B�/��� ���������������,�����%���������������0�F�������

�"�-�������������������%/����������F#��!�������%��

- ���������������,�����%��� ���������!������������� ���

�@��� �/�� ������� ����� �����'��,�������������D������������"#����� F0�������

F���@��� �/���,��(��D�������D����F/�����"#���������D�� �� E#���,�����3�F��!�������

B������0'���������"���F���%((� *������������%����������&0����������

���/���������( ������"#���%���04'��������G ���!��@�����������/����������F0���

����������%���������� �@��� �/�� (*���� 122) ������/�������F0�������������%���

B��������� (*���� 123)

114*����� B�/��� *���%((�'��� ���B��'������������������%���04�D�(�A �,��� ���������

�������F/���������������'�/���*��!������� �,��/� �� *������� ��( ���,���6�F���%((�'����(� ���

�,��6�*����������������� ���( ���,�!���������,�-������� ��� *���� �/������A���D����������

��!����'�� �����!D� �� ����*��'��6���������!��� ��� *�������%��������G �,��/�

*���� 122 ����������%���������� �@�

�� �/�������/���������(4

*����123 ����������%���B��������� �@�

�� �/�����/���������(4����/

Page 139: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

121

- ���������0�F��������"�-�������������������%/�������

���F#��!�������%�� "#���/ ��*��'������!�F��+������Y��������� E#����6�������������

���B�������)���F������Y������������������@����&0�+��*��� ������G���(�� F��'�/�

����� �������������(�/������������ �*�(��������6����F��������������/�����������

����G �����D��6������������'����F��*��!�������B������3�����0��'�/�/ � ���

���F��'���/�����������������0�F��������!�� �������������U���&04E#���,�

�����&04F��*���%((������6�'�!�������B������3�����0 ���&0�(������������������

3/����� B� ����������(�(������&0��,�*��!�������B������%��4 (*���� 124 ,125, 126

��� *����127)

*���� 124 ���������������"�-���

�������0�F��

*���� 125 ���������������"�-���

�������0�F��

*����126 ����0�F���%/����������

���F#��!�������%��

*����127 ����0�F���%/����������

���F#��!�������%��

Page 140: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

122

5.4.7.2 '��� ($����� �����,� 4 ��%�� B�/��� ��%���6���� ��%��F%���� –

F/�����D���� ��%������ �����%��*���������

- ��%���6���� ���&0�'���/�F���6����B�������"���%B�/���!� ���

��������'�E#��3����������������6��������,��F����4E������� !���� �����������%��+!�B��

� ����� ���!��D�3��/ �B /����&� �������������/���������������� �*�( ( *���� 128 )

�����������������/�����������������!����@�B�/!��*��������6������6�'������

� ����� F0�����D����!���� (*����129 , 130 ���*���� 131)

*���� 128 ��%���6����

*���� 130 ��%���6���� *���� 131 ��%���6����

*���� 129 ��%���6����

Page 141: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

123

- ��%��*��F%���� – F/�����D���� F��������'�������%-��������� (��F��

�,�*���/��F/������������ �����������&0������/������B�� ��������/ �����(�%���������

������������,����� � �%��+!������ �3/�(��� 36���B /�/����/����� ��� �

������B /����&� (*���� 132 ���*���� 133)

- ��%��*������ ���������B�����������������F��'�/����&0�*��

����'����!�������B������3�����0 (�� ����B��� �����(�����F��� ����������

�������%�3����/� �%��+!� �3/�+����&� �� ��������������� �'�A��,������"����4E�

��������������B������'���/����3/�+����&�����F� (*���� 134 ���*���� 135)

*���� 132 F%����'�����D���� *���� 133 ��%��F%����'�����D����

*���� 134 ����B���� ������������������

*���� 135 ��%�������������� (�� ���4E� )

Page 142: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

124

- ��%��*��������� ��������/ �����(�����������F� � ������

F��� ���D���� F��'�/����&0����/�������������(�/�����( ���,�!���F0��������

(�����������'�/��,����3��3��������� ���(���������B�����(������������� ������

�/ � ����4 �E�+E+q� E��6/ �(� �����D����� (*���� 136) E#�����/��'��@�"#����&0�

!��������� �����

5.4.7.3 '����� �����U��6�������������� E#������Y�����������@�

���&0����F��*�����������������B� ��������@�,��� *������/���� ���(�����@�,�

*����%���04!��������F#��'����(� (*���� 137, 138 ,139 ���*���� 140)

*���� 136 ��%���������

*���� 137 ����D�����%/��6���������%(�$!!%���

������6������%������B��+���0

*���� 138 *�� ���%���%(�$!!%���������6����

��%������B��+���0

Page 143: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

125

*���� 139 *����������������(��-�6 ����F��*��'���/�F��

����Y����� 8 (���F��*������������B /�/ �

*���� 140 *����������'������ ���������/��'�/�@��*�����(�B��'��$!!%���

����F��*��������*���� 122 - 140 ���������@!���!/���6��� *6������%����S,

���������, 3,17,45,63,64,65,74,100,112,

118,127,131,139

Page 144: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

บทที่ 4บทสรุป

ในบรรดาทศชาติชาดก พระมหาชนกเปนชาดกเรื่องหนึ่งที่นิยมนํามาเขียนภาพจิตรกรรมมากที่สุด ซึ่งพบหลักฐานมาตั้งแตสมัยอยุธยาเรื่อยมาจนกระทั่งถึงปจจุบัน จากการศึกษาพบวาจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในแตละสมัยยังคงเนนตอนที่เปนหัวใจสําคัญของ เนื้อเร่ืองคือความเพียรไวไดอยางเปนอยางดี แตมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบจิตรกรรมไปตามปจจัย แวดลอมทางประวัติศาสตรไดแก สภาพสังคม คติความเชื่อ รสนิยม เศรษฐกิจ และการเมือง ของแตละสมัย ซึ่งจากการศึกษาวิเคราะหสามารถแบงพัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกออกเปน 3 สมัยดังนี้

1. สมัยอยุธยาตอนตน – สมัยรัตนโกสินทรตอนตน จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกที่เกาแกที่สุด พบที่กรุปรางควัดราชบูรณะในสมัยอยุธยาตอนตน เขียนขึ้นตามคติการทําธาตุนิธานแบบลังกา(นิยมเขียนชาดก 550 เร่ือง) สวนรูปแบบไดรับอิทธิพลมาจากศิลปะพมาแบบพุกาม ในภาพพระมหาชนกชาดก เขียนเฉพาะองคประกอบสําคัญของเรื่องเทานั้นไดแก ภาพนางมณีเมขลาอุมพระมหาชนกชาดกขึ้นจากมหาสมุทรและมีภาพเรืออยูดานขาง ซึ่งเปนตอนสําคัญที่ส่ือใหเห็นถึงความเพียรพยายามซึ่งเปนคติธรรมสําคัญในเรื่องนี้ ตัวภาพเขียนเปนภาพสองมิติในลักษณะ กึ่งอุดมคติกึ่งสมจริง เปนการเขียนภาพในเชิงสัญลักษณเพื่อส่ือความหมาย

ตอมาในสมัยอยุธยาตอนปลายพบวานิยมเขียนจิตรกรรมภายในพระอุโบสถ มีการ จัดวางภาพตางๆอยางเปนระบบระเบียบมีแบบแผนที่ชัดเจน จากภาพชาดกที่เคยเขียนถึง 550ชาติก็นิยมเขียนเพียงสิบชาติสุดทาย(ทศชาติชาดก) โดยมักเขียนอยูตรงตําแหนงผนังดานขางทั้งสองฝงภายในพระอุโบสถ จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกที่พระอุโบสถวัดชองนนทรีมีรูปแบบที่พัฒนาขึ้นมาก (พัฒนาไปพรอมกับชาดกเรื่องอื่นๆอีก 9 เร่ืองดวย) จากที่เคยเขียนเปนภาพสัญลักษณก็เร่ิมเขียนในลักษณะภาพเลาเรื่องที่มีองคประกอบภาพมากยิ่งขึ้น คือ เขียนเนื้อเร่ืองตอนสําคัญครบเกือบทุกตอนในที่นี่เขียนทั้งหมด 6 ตอน แตจะเนนไปที่ตอนสําคัญ 3 ตอน คือตอนที่เรือของพระมหาชนกอับปางลงกลางมหาสมุทรและนางมณีเมขลามาชวยอุมเหาะไป ตอนที่พระมหาชนกบรรทมอยูในอุทยานเมืองมิถิลาและมีขบวนราชรถเสี่ยงทายมาหยุดที่หนาแทนบรรทม และตอนที่พระมหาชนกไดครองเมืองมิถิลาแลว โดยเขียนใหภาพเหลานี้มีขนาดใหญและมีองคประกอบภาพมากกวาภาพตอนอื่นๆ มีการใชเสนสินเทาเปนตัวแบงภาพตอนตางๆออกจากกัน

126

Page 145: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

127

อยางชัดเจน ลักษณะตัวภาพยังคงเปนแบบกึ่งอุดมคติกึ่งสมจริงเปนภาพสองมิติ แตเร่ิมมีการเขียนภาพใหสอดคลองกับความเปนจริงมากยิ่งขึ้นโดยเฉพาะในภาพตัวประกอบซึ่งเห็นไดจากภาพนักดนตรี ภาพทหาร ภาพสัตว ที่มีการลงสีและแสดงอาการกริยาที่เลียนแบบทาทางจริงๆ สวนภาพอาคารก็เร่ิมพยายามที่เขียนใหเห็นถึงมิติความลึก ในสมัยอยุธยาตอนปลายนี้อาจถือไดวาพัฒนาการจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกอยูในชวงที่รุงเรืองที่สุด นอกจากนี้ยังเปนตนแบบใหกับจิตรกรรมในสมัยตอมาดวย

สมัยรัตนโกสินทรตอนตนจิตรกรรมพระมหาชนกที่พระอุโบสถวัดสุวรรณาราม ไดลดการเขียนภาพตอนตางๆลงเหลือภาพสําคัญเพียง 2 ตอนคือตอนที่พระมหาชนกเรืออับปางลงกลางมหาสมุทรและนางมณีเมขลามาชวยอุมเหาะไป และตอนที่พระมหาชนกบรรทมอยูในอุทยานเมืองมิถิลาโดยมีขบวนราชรถเสี่ยงทายกําลังจะเดินทางมาถึง ลักษณะภาพตัวเอกไดแก ภาพพระมหาชนกและภาพนางมณีเมขลายังคงไดรับสืบทอดรูปแบบมาจากในสมัยอยุธยา ตอนปลายคือมีลักษณะเปนกึ่งอุดมคติกึ่งสมจริงเปนภาพสองมิติ สวนภาพตัวประกอบไดแก ภาพลูกเรือพระมหาชนกขาราชสํานัก ทหาร นักดนตรี เขียนในการสื่อความหมายสมจริงดวยเครื่องแตงกายและอากัปกริยาทาทางตางๆ

จิตรกรรมในสมัยนี้ใหความสําคัญกับภาพฉากทิวทัศนอยางมาก โดยเขียนใหมีบรรยากาศแบบสมจริงตามธรรมชาติ มีความพยายามเขียนลวงตาใหเห็นมิติใกล – ไกลดวยวิธีการเกลี่ยสีดังเชนในภาพทองฟา และมีการใชสีออนสีเขมแสดงใหเห็นปริมาตรดังเชนในภาพพุมใบไม นอกจากนี้ยังใชภาพทิวทัศน ไดแกแนวโขดหิน ตนไม สระน้ําและกําแพง เปนตัวแบงภาพแตละตอนใหแยกออกจากกันแทนการใชเสนสินเทาดวยทําใหเกิดความกลมกลืนกันทั่วทั้งผืนภาพ(เสนสินเทาใชเปนเสนแบงภาพตางๆในลักษณะอุดมคติแตเมื่อแนวความคิดในการเขียนภาพเปลี่ยนไปเปนลักษณะสมจริงจึงทําใหเสนสินเทาหมดความสําคัญลง) การเขียนภาพทิวทัศนที่มีลักษณะสมจริงนี้ไดรับอิทธิพลมาจากจีนและชาติตะวันตกที่เร่ิมเขามาติดตอคาขายและเขามาสอนศาสนา(มิชชันนารี) ในสมัยปลายรัชกาลที่ 2 - รัชกาลที่ 3

2. สมัยหัวเลี้ยวหัวตอ (รัชกาลที่ 4 - 7 ) หลังจากสมัยรัชกาลที่ 3 ก็ไมปรากฏหลักฐานจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกอีก เหตุเพราะชวงเวลานั้นกระแสแนวความคิดแบบสัจจนิยมของ ชาติตะวันตกเขามาอยางรุนแรง จึงทําใหคติธรรมทางพุทธศาสนาในเชิงอุดมคติถูกนํามาสรางสรรคเปนงานศิลปกรรมนอยลง จนกระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 6 - 7 จิตรกรรมพระมหาชนกชาดกปรากฏหลักฐานอีกครั้งที่พระอุโบสถวัดระฆังโฆสิตาราม การเขียนภาพยังคงเนนที่ฉากสําคัญคือฉากตอนที่พระมหาชนกเรืออับปางลงกลางมหาสมุทรและภาพนางมณีเมขลาซึ่งมาชวยอุมเหาะ

Page 146: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

128

พาพระมหาชนกไป โดยในภาพแบงออกเปน 4 ตอนในลักษณะภาพตอเนื่องโดยการใชฉากรวมกันเพียงฉากเดียวตามศิลปะแบบตะวันตก ภาพตัวเอกไดแกภาพพระมหาชนกและภาพนางมณีเมขลา เขียนเปนแบบใหมโดยผสมผสานกันระหวางรูปแบบไทยประเพณีกับตะวันตก คือภาพ ตัวเอกสวมเครื่องแตงกายแบบไทยประเพณีแตเขียนกลามเนื้อใหเปนไปตามหลักกายวิภาค และมีการใหแสงเงาที่เหมือนจริงแบบตะวันตก ภาพตัวประกอบไดแก ภาพลูกเรือพระมหาชนกเขียนในมีลักษณะสมจริงไมวาจะเปนสีหนาทาทางอากัปกริยาตางๆ สวนภาพองคประกอบอื่นๆเชน ภาพทิวทัศนก็เขียนตามทฤษฏีแสงเงาของชางตะวันตกคือมีการใหแสง ออน - เขมตามลักษณะการตกกระทบของแสง สวนภาพอาคารก็เปนการจําลองภาพอาคารที่ปลูกสรางขึ้นจริง(จําลองภาพพระบรมมหาราชวัง) เขียนตามสัดสวนจริงถูกตองตามหลักทัศนียวิทยาของตะวันตกเชนกัน ลักษณะการเขียนแบบเชนนี้อาจเรียกไดวาเปนแบบไทยประยุกต

การปรับเปลี่ยนรูปแบบของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกในสมัยนี้เปนผลสืบเนื่องมาจากในสมัยรัชกาลที่ 4 - 5 กระแสการลาอาณานิคมของประเทศตะวันตกถาโถมเขามามากทําใหพระมหากษัตริยไทยตองทรงเริ่มปรับปรุงประเทศใหทันสมัยเหมือนกับชาติตะวันตกเพื่อใหเปนที่ยอมรับของชาวตะวันตกและรอดพนจากการตกเปนประเทศอาณานิคม จากแนวความคิดนี้สงผลกระทบกับงานจิตรกรรมไทยอยางมาก เพราะในชวงเวลานั้นนิยมงานจิตรกรรมที่เขียนไดสมจริงแบบตะวันตกไมวาจะเปนภาพบุคคลหรือภาพทิวทัศน สมเด็จฯเจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศศิลปนผูมีอัจริยาภาพผูซึ่งไดรับยกยองวาเปนนายชางใหญแหงกรุงรัตนโกสินทร จึงทรงสรางงานจิตรกรรมแนวใหมที่มีการผสมผสานกันระหวางเนื้อเร่ืองตามแนวอุดมคติแบบไทยกับรูปแบบการเขียนภาพจิตรกรรมแบบตะวันตกขึ้น ทั้งนี้เพื่อใหสอดรับกับกระแสความนิยมใหชวงนั้นและยังเปนการอนุรักษเร่ืองราวคติคําสอนแบบไทยประเพณีไวดวย ซึ่งงานจิตรกรรมในแนวนี้ยังเปนตนแบบใหกับศิลปนในสมัยตอมารวมทั้งศิลปนที่เขียนจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกที่พระอุโบสถวัดระฆังโฆสิตารามดวย

3. สมัยปจจุบัน ภาพจิตรกรรมพระมหาชนกที่เขียนขึ้นเพื่อประกอบหนังสือพระราชนิพนธในพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอุดยเดช โดยเขียนขึ้นตามแนวพระราชดํารัสที่วาอยากใหคนเขียนนึกถึงภาพจิตรกรรมฝาผนังและตองไมใชการลอกแบบตองสรางสรรคและผลงานที่ออกมาตองเปนแบบจิตรกรรมไทยรวมสมัย ศิลปนที่เขียนภาพประกอบทั้งหมดจํานวน 8 ทาน ซึ่งลวนแตเปนศิลปนเขียนภาพจิตรกรรมแนวไทยประเพณีทั้งสิ้น รูปแบบงานจิตรกรรม พระมหาชนกชาดกในฉบับปจจุบันจึงมีความหลากหลายไปตามความถนัดของตัวศิลปนแตละคน สวนใหญจะเปนการนําเอารูปแบบของงานจิตรกรรมไทยประเพณีบางประการ เชน การวาดภาพที่

Page 147: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

129

แสดงเฉพาะดานหนาและดานขางแบบสองมิติ การเขียนภาพตัวเอกและภาพองคประกอบอื่นๆใหมีลักษณะเปนแบบอุดมคติ มาผสมผสานกับรูปแบบที่เปนเอกลักษณของตัวเองดังเชนภาพของ ปญญา วิจินธนสาร เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน พิชัย นิรันต เปนตน มีศิลปนบางทานที่เขียนภาพสะทอนแสดงถึงสภาพสังคมและวัฒนธรรมที่เกิดขึ้นในปจจุบันสอดแทรกรวมอยูในภาพดวย ดังเชน ภาพของ ธีระวัตน คะนะมะ และปรีชา เถาทอง

การที่งานจิตรกรรมไทยแนวประเพณีในยุคปจจุบันมีรูปแบบที่หลายหลายนั้นเปนผลสืบเนื่องมาจากมีการติดตอปฏิสัมพันธระหวางวงการศิลปะไทยกับตางประเทศมากยิ่งขึ้น ไมวาจะเปนอิทธิพลทางรูปแบบจากตะวันตกที่เขามาในประเทศตั้งแตสมัยรัชกาลที่ 4 การนําเขาชางและศิลปนฝร่ังในรัชกาลที่ 5 - 6 การที่ศิลปนชาวอิตาเลียน(ศิลป พีระศรี) เขามาวางรากฐานการศึกษาศิลปะแบบตะวันตกในประเทศไทย การเดินทางไปศึกษาในประเทศตะวันตกของศิลปนไทย หรือจะเปนการจัดนิทรรศการศิลปะของศิลปนไทยในตางแดน ดวยปจจัยตางๆเหลานี้ทําใหปจจุบันมีความเปนอิสระและมีการแสดงออกที่เปนปจเจกภาพมากยิ่งขึ้น

จากการศึกษาในครั้งนี้สรุปไดวาพัฒนาการของจิตรกรรมพระมหาชนกชาดกตั้งแตสมัยอยุธยาจนถึงปจจุบันนั้น เกิดจากการตองปรับตัวหรือปรับเปลี่ยนรูปแบบไปตามแนวความคิด รสนิยม สภาพการเมือง เศรษฐกิจและสังคม ในสมัยนั้นๆเพื่อที่จะสามารถตองสนองความตองการของสังคมได ดังคํากลาวของสมเด็จฯเจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศที่กลาวไววา

….. ถาทําส่ิงใดโดยยึดหลักที่ครูสอนไวแตอยางเดียวไมคิดปรับปรุงใหดีขึ้น วิชาการนั้นจะเรียวลงตามลําดับ หากรูจัดปรับปรุงแกไขใหถูกหลักวิธีจะทําใหดีขึ้น แตการคิดดัดแปลงแกไขนี้ตองศึกษาใหรูจริงเสียกอนจึงจะดัดแปลงแกไข มิฉะนั้นจะทําใหส่ิงนั้นเสียหายไป ทั้งนี้เพราะเหตุการณและความนิยมของคนยอมเปลี่ยนตามไปกาลสมัย การจะคิดถึงความนิยมของคนสมัยใหมไปหาของเกานั้นยาก จําเปนตองดึงของเกาที่มีคุณคาลงมาหาคนสมัยใหมในโอกาสที่เหมาะสม….115

115 สมเด็จฯ เจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ, บันทึกเรื่องความรูตางๆ ,เลม 5 (กรุงเทพฯ : สํานัก

พิมพไทยวัฒนพานิช , 2521), 208.

Page 148: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

130

บรรณานุกรม

ภาษาไทยกรมศิลปากร. จิตรกรรมไทยประเพณี หนังสือชุดที่ 001. เลมที่ 1. กรุงเทพฯ : โรงพิมพชุมนุม

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2533.กรมศิลปากร. จิตรกรรมสมัยอยุธยา ชุดที่ 001. เลมที่ 3. กรุงเทพฯ :อมรินทรพร้ินติ้งกรุพ, 2535.กฤษฎา พิณศรี. “ การวิเคราะหอิทธิพลศิลปะและวัฒนธรรมตะวันตกที่ปรากฎในจิตรกรรมฝา

ผนังในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว : กรณีศึกษาเฉพาะจิตรกรรมฝาผนังภายในพระอุโบสถวัดโพธินิมิตรสถิตมหาสีมาราม.” วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตรศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2540.

ขจร สุขพานิช. อยุธยาคดี. กรุงเทพฯ : องคการคาของคุรุสภา, 2530.คณะกรรมการจัดงานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร 200 ป.ประวัติศาสตรกรุงรัตนโกสินทร รัชกาลที่ 1 –

รัชกาลที่ 3 พ.ศ.2325 – พ.ศ. 2394. กรุงเทพฯ : อมรินทรการพิมพ, 2525.__________. ศิลปวัฒนธรรมไทย เลมที่ 4 วัดสําคัญกรุงรัตนโกสินทร. กรุงเทพฯ : อมรินทร

การพิมพ, 2525.จอมเกลาเจาอยูหัว, พระบาทสมเด็จพระ. พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา. เลมที่1.

กรุงเทพฯ : โรงพิมพชุมนุมสหกรณแหงประเทศไทย จํากัด, 2534.เฉลิมชัย โฆษิตพิพิฒน, ปญญา วิจินธนสาร และสมภพ บุตราช. ภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดพุทธ

ประทีป. กรุงเทพฯ : อมรินทรพร้ินติ้งกรุพ จํากัด, 2530.

ชาญวิทย เกษตรศิริ. ประวัติการเมืองไทย 2475 – 2500. พิมพคร้ังที่ 3. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตําราสังคมศาสตรและมนุษยศาสตร, 2544.

__________. อยุธยา : ประวัติศาสตรและการเมือง. พิมพคร้ังที่ 3. กรุงเทพฯ : โรงพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2544.

ชินวรสิริวัฒน, พระเจาวรวงศเธอกรมหลวง. มหานิบาตชาดกทศชาติฉบับชินวร. เลม 1.กรุงเทพฯ : โรงพิมพชวนพิมพ, 2532.

Page 149: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

131

ชลูด นิ่มเสมอ. องคประกอบของศิลปะ. พิมพคร้ังที่ 6. กรุงเทพฯ : บริษัทโรงพิมพไทยวัฒนพานิช จํากัด, 2544.

ดํารงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยา. ความทรงจํา. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพสมาคมสังคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2509.

ดํารงราชานุภาพ,สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาและนริศรานุวัดติวงศ,สมเด็จบรมวงศเธอเจาฟากรมพระยา. สาสนสมเด็จ. เลม 2. พระนคร : องคการคาของคุรุสภา, 2504.

แถมสุข นุมนนท. การฑูตไทยสมัยรัตนโกสินทร. กรุงเทพฯ : บริษัทโรงพิมพไทยวัฒนาพานิช จํากัด, 2528.

ทวีศักดิ์ ญาณประทีป. วรรณกรรมศาสนา. กรุงเทพฯ : คุรุสภา, 2515.ทิพากรวงศ, เจาพระยา. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทรฉบับหอสมุดแหงชาติ(รัชกาลที่3 –

4). พระนคร : คลังวิทยา, 2506.เทพรัตนราชสุดา, สมเด็จพระ. ทศบารมีในพุทธศาสนาเถรวาท. กรุงเทพฯ : โรงพิมพมหามกุฏ

ราชวิทยาลัย, 2534.ทองใหญ ทองใหญ, ม.ร.ว. รายงานการวิจัยวิธีอนุรักษจิตรกรรมฝาผนังวัดชองนนทรี. ม.ป.ท.,

2528.นริศรานุวัดติวงศ, สมเด็จฯ เจาฟากรมพระยา. บันทึกเรื่องความรูตางๆ. เลม 5. กรุงเทพฯ :

สํานักพิมพไทยวัฒนพานิช, 2521.บันลือ ขอรวมเดช. “ รูปแบบศิลปะบนภาพจารึกลายเสนเรื่องชาดกของวัดศรีชุม จังหวัดสุโขทัย.”

วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตรศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัย ศิลปากร, 2533.

เบนจามิน เอ บัทสัน. อวสานสมบูรณาญาสิทธิราชยในสยาม. กรุงเทพฯ : มูลนิธิโครงการตําราสังคมศาสตรและมนุษยศาสตร, 2543.

ประภัสสร โพธิ์ศรีทอง.“ประติมานวิทยาและรูปแบบศิลปะในภาพปูนปนประดับวิหารวัดไลย.” รายงานประกอบวิชาการศึกษาโดยเสรี ในแขนงวิชาประวัติศาสตรศิลปะ ภาควิชาประวัติศาสตรศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2532.

Page 150: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

132

ประยูร อุลุชาฏะ. วัดไชยทิศ. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพเมืองโบราณ, 2534.

__________. ชุดจิตรกรรมฝาผนังในประเทศไทย วัดคงคาราม. กรุงเทพฯ : ดานสุทธาการพิมพ, 2537.

__________. ศิลปะและวัฒนธรรมจากดินแดนอาหรับเมื่อแรกเชาสูสยามประเทศ. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพเมืองโบราณ, 2534.

ปาริสุทธิ์ สาริกะวณิช. “ การศึกษาบทบาทของจิตรกรรมฝาผนังประเภทกาก ในเขตอําเภอ โพธาราม จังหวัดราชบุ รี ในฐานะเปนภาพสะทอนสังคมและวัฒนธรรม .” คณะศิลปกรรม มหาวิทยาลัยรังสิต, 2541. (อัดสําเนา)

พัฒน เพ็งผลา. รายงานการวิจัยการวิเคราะหการบําเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตวในนิบาตชาดก.กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยรามคําแหง, 2530.

พลับพลึง คงชนะ. “พัฒนาการทางประวัติศาสตรชุมชนเปอรเซียอยุธยา.” เมืองโบราณ 20,3 (กรกฏาคม – กันยายน 2537) : 31.

“พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม).” ใน ประชุมพงศาวดาร. เลมที่ 38,39. พระนคร : องคการคาของคุรุสภา, 2512.

พิษณุ ศุภนิมิตร. ศิลปะสมัยใหมของไทยและนิทรรศการศิลปกรรมรวมสมัยของธนาคาร กสิกรไทย. กรุงเทพฯ : โรงพิมพตะวันออก, 2535.

พิริยะ ไกรฤกษ. ศิลปะและโบราณคดีในประเทศไทย. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2517.ภูวดล สุวรรณดี. “ทศชาติที่มาแหงพระมหาชนก.” ศิลปวัฒนธรรม 17, 8 (มิถุนายน 2539) : 110.ภูมิพลอดุลยเดชฯ, พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว. พระมหาชนกฉบับการตูน. กรุงเทพฯ : บริษัท

อมรินทรพร้ินติ้งแอนดพับลิชช่ิง จํากัด(มหาชน), 2542.___________. พระมหาชนก. พิมพคร้ังที่ 2. กรุงเทพฯ: บริษัทอมรินทรพร้ินติ้งแอนดพับลิชช่ิง

จํากัด(มหาชน), 2540.วิยะดา ทองมิตร. จิตรกรรมแบบสากลสกุลชางขรัวอินโขง. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพเมืองโบราณ,

2525.วิรุณ ตั้งเจริญ. ศิลปะสมัยใหมในประเทศไทย. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพโอเดียนสโตร, 2534.

Page 151: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

133

วิไลเลขา ถาวรธนสาร. ชนชั้นนําไทยกับการรับวัฒนธรรมตะวันตก. กรุงเทพฯ :ดานสุทธาการพิมพ, 2545.

ศิลป พีระศรี. “การคนพบจิตรกรรมไทยครั้งใหม.” ใน จิตรกรรมและศิลปวัตถุในกรุพระปรางค วัดราชบูรณะจังหวัดพระนครศรีอยุธยา แปลโดย เขียน ยิ้มศิริ. พระนคร : กรมศิลปากร, 2501.

ศิลปชัย ชิ้นประเสริฐ. “จิตรกรรมไทยภาคกลางกอนพุทธศตวรรษที่ 21.” วิทยานิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร ภาควิชาโบราณคดี บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2526.

ศรีภูริปรีชา, พระ. จดหมายเหตุเร่ืองปฏิสังขรณวัดพระศรีรัตนศาสดารามครั้งรัชกาลที่ 3. พระนคร : โรงพิมพโสภณพิพรรณธนากร, 2465.

ศรีศักดิ์ วัลลิโภดม. กรุงศรีอยุธยาของเรา. พิมพคร้ังที่ 4. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพมติชน, 2543.สมภพ จันทรประภา. อยุธยาอาภรณ. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526.สันติ เล็กสุขุม. “จากจิตรกรรมแบบแผนประเพณีมาเปนจิตรกรรมรวมสมัยในปจจุบัน ตอนที่ 1.”

ศิลปวัฒนธรรม 17, 1 (พฤศจิกายน 2538) : 179.__________. “ จากจิตรกรรมแบบแผนประเพณีมาเปนจิตรกรรมรวมสมัยในปจจุบัน ตอนที่ 2.”

ศิลปวัฒนธรรม 17, 2 (พฤศจิกายน 2538) : 191.__________.“ จิตรกรรมฝาผนังสมัยรัชกาลที่ 3 ที่อุโบสถวัดสุวรรณารามบางกอกนอย.” ศิลปากร

44 , 4 (กรกฎาคม - สิงหาคม 2544) : 22.__________. จิตรกรรมไทย – แบบประเพณีและแบบสากล. นนทบุรี : มหาวิทยาลัยสุโขทัย

ธรรมธิราช, 2533.__________. ศิลปะอยุธยา. กรุงเทพฯ : ดานสุทธาการพิมพ, 2542.สันติ เล็กสุขุมและกมล ฉายาวัฒนะ. จิตรกรรมฝาผนังสมัยอยุธยา. กรุงเทพฯ :เจริญวิทยการพิมพ,

2524.สินชัย กระบวนแสง. “ภาพชาดกในอุโมงควัดศรีชุม เมืองสุโขทัยเกา.” วารสารมหาวิทยาลัย

ศิลปากร 1, 1 (ตุลาคม – ธันวาคม 2520) : 33.สุภัทรดิศ ดิศกุล, หมอมเจา. ศิลปในประเทศไทย. พิมพคร้ังที่ 10. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2538.

Page 152: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

134

สุธี คุณาวิชยานนท. จากสยามเกาสูไทยใหม. กรุงเทพฯ : บริษัทอมรินทรพร้ินติ้งแอนดพับลิชช่ิง จํากัด(มหาชน), 2545.

เสนอ นิลเดช. ประวัติศาสตรสถาปตยกรรมไทย. พิมพคร้ังที่ 3. กรุงเทพฯ :โรงพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2545.

__________. สองแควเมื่อวานนี้ พิษณุโลกวันนี้. ม.ป.ท., 2532.เสมอชัย พูลสุวรรณ. สัญลักษณในงานจิตรกรรมไทยระหวางพุทธศตวรรษที่ 19 ถึง 24.

กรุงเทพฯ : โรงพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, 2539.แสงอรุณ กนกพงศชัย. ชุดจิตรกรรมฝาผนังในประเทศไทย วัดชองนนทรี.กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ

เมืองโบราณ, 2525.__________. ชุดจิตรกรรมฝาผนังในประเทศไทย วัดสุวรรณาราม. กรุงเทพฯ : โรงพิมพรุงเรืองรัตน,

2525.โสมทัต เทเวศร. “จิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดระฆังโฆสิตาราม.” วัฒนธรรมไทย 24, 9

(กันยายน 2528) : 22.อัญชิษฐา ผองใส. “ พิษณุ ศุภนิมิตรกับพระมหาชนก.” ผาสุก 24, 132 ( มกราคม – มีนาคม

2544) : 6 – 12.อภินันท โปษยานนท. จิตรกรรมและประติมากรรมแบบตะวันตกในราชสํานัก 1 – 2. กรุงเทพฯ :

อมรินทรพร้ินติ้ง กรุพ, 2536.อาคม พัฒิยะและนิธิ เอียวศรีวงศ. อยุธยาตอนตนศรีรามเทพนคร. พิมพคร้ังที่ 2. กรุงเทพฯ :

บริษัทพิฆเณศพริ้นทติ้งเซ็นเตอร จํากัด, 2545.เอลิซาเบธ เรย, แคลร โรเซนฟลดและโดโรธี เบลี่ย. ทศชาติ. แปลโดย สนธิวรรณ อินทรลิบ.

กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2524.

ภาษาตางประเทศ

Alfred Foucher. The beginnings of Buddhist art and other essays in Indian and Central –Asian. Delhi : Indological, 1972.

Gordon H.Luce. Old Burma - Early Pagan. Vol 1. New York : New York University, 1969.

Page 153: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

135

Wray Elizabeth. Ten lives of Buddha ; Siamese temple painting and jataka tales. New York : Weather hill , 1974.

อินเตอรเน็ตDarryc D’Monte. Conservation questions at Ajant [Online]. Accessed 18 October 2003.

Available from http:/www.frontlineonnet.com/fl1523/15230650.htmJames G. Lochtefeleld. Mahajanaka Jataka [Online]. Accessed 18 October 2003.

Available from www.carthage.edu/~lochtefe/buddhism/mahajanaka.html

Page 154: พัฒนาการของจิตรกรรม ... · Stupa Wat Ratchaburana that is in early Ayuthaya period. Its style was fully influenced by Lanka and Myanmar. Later

136

ประวัติผูวิจัย

ชื่อ – สกุล นางสาวอลงกรณ จันทรสุขที่อยู 248 ซอย ประชานุกูล 3 แขวง บางซื่อ เขต บางซื่อ

กรุงเทพฯ 10800ที่ทํางาน พิพิธภัณฑสถานแหงชาติชาวนาไทย สุพรรณบุรี

ถนนพระพันวษา อําเภอเมืองฯ จังหวัดสุพรรณบุรี 72000โทรศัพท /โทรสาร 0 – 3552 – 2191

ประวัติการศึกษาพ.ศ. 2532 - 2537 มัธยมศึกษา จากโรงเรียนสตรีวิทยา 2พ.ศ. 2538 - 2541 ปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาประวัติศาสตรศิลปะ

(เกียรตินิยมอันดับ 2) คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากรพ.ศ. 2542 - 2546 ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาประวัติศาสตรศิลปะ

คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร

ประวัติการทํางานพ.ศ.2544 ภัณฑารักษ 3 พิพิธภัณฑสถานแหงชาติ อุบลราชธานีพ.ศ. 2545 – ปจจุบัน ภัณฑารักษ 4 พิพิธภัณฑสถานแหงชาติชาวนาไทย สุพรรณบุรี