รายงานการวิจัย€¦ ·...

รายงานการวจย เรอง

การสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผาน อาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

Upgrading the Creative Tourism Route through Local Food

Promotion in Western of Thailand

โดย

เอกณรงค วรสหะ สดารตน พมลรตนกานต

อนช นามภญโญ บณยาพร ภทอง

ไดรบทนสนบสนนโดยส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) และส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ปงบประมาณ ๒๕๖๑

รายงานการวจย

เรอง

การสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผาน อาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

Upgrading the Creative Tourism Route through Local Food


โดย

ผศ. เอกณรงค วรสหะ

อาจารย สดารตน พมลรตนกานต อาจารย อนช นามภญโญ อาจารย บณยาพร ภทอง

สนบสนนโดยส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) และส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ปงบประมาณ ๒๕๖๑

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต (วช.) และ ส ำนกงำนกองทนสนบสนน

กำรวจย (สกว.) ทสนบสนนงบประมำณในกำรด ำเนนงำนวจยน ขอขอบคณมหำวทยำลยรำชภฏสวนสนนทำ ทไดสนบสนนสถำนทในกำรท ำวจย กำรรวบ

รวบขอมล กำรประชมระดมควำมคดของนกวจย ภำครฐ และภำคเอกชนตำงๆ ขอขอบคณกำรสนบสนนจำกหนวยงำนภำยนอกตำงๆ ดงน ส ำนกงำนทองเทยวและกฬำ

จงหวดกำญจนบร สพรรณบร และเพชรบร กำรทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) ส ำนกงำนจงหวดสมทรสงครำมจงหวดสพรรณบร จงหวดเพชรบร และจงหวดกำญจนบร

ขอขอบคณผน ำชมชน ชำวบำนในสถำนททองเทยว รำนคำ แหลงเรยนร ตลอดจนผประกอบกำรอตสำหกรรมอำหำรทกจดของทง ๘ จงหวดทใหควำมรทงดำนกำรทองเทยวในปจจบนและกำรทองเทยวเพอกำรเรยนรในมมมองตำงๆ

คณะนกวจย สงหำคม ๒๕๖๑

บทคดยอ ชอรายงานการวจย : การสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพน

ถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย ชอผวจย : เอกณรงค วรสหะและคณะ ปทท าการวจย : ๒๕๖๑

การสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย มงศกษาศกยภาพของจดสนใจทางการทองเทยวทเกยวของกบการเรยนรอาหารในภาคตะวนตก และส ารวจขอมลการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารดานอาหารไทยในพนทภมภาคตะวนตก 8 จงหวด ไดแก นครปฐม ราชบร กาญจนบร สพรรณบร เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงคราม และสมทรสาคร เพอก าหนดเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารทมศกยภาพ โดยระเบยบวธวจยประกอบดวยการวจยเชงคณภาพ และการวจยเชงปรมาณ ระเบยบวธวจยเชงคณภาพ ไดแก การการศกษาขอมลทตยภมดานอาหารพนถนและสมภาษณผรในทองถนเกยวกบอาหารและวถชวต และการส ารวจพนทและจดสนใจทางการทองเทยวทน าสามารถน าเสนอเอกลกษณทางวฒนธรรมดานอาหาร ประเพณ และภมปญญาทองถนทเกยวของกบอาหาร โดยใชแนวคดพนฐานของการทองเทยวเชงเกษตรอนรกษ การทองเทยวโดยชมชน และการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

ผลการวเคราะหขอมลทตยภมและการส ารวจภาคสนาม พบอตลกษณและความโดดเดนของแตละพนทแลวจงจะน ามาก าหนดเปนจดสนใจทางการทองเทยว พบวาอตลกษณดานวฒนธรรมอาหารในภาคตะวนตก สามารถแบงไดเปน 2 สวน คอ 1.จงหวดทมพนทชายฝงตดทะเล ไดแก สมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบรและประจวบครขนธ ซงจะมงเนนวตถดบทไดจากทะเล 2. จงหวดทไมมพนทชายฝงตดทะเล ไดแก ราชบร กาญจนบร สพรรณบรและนครปฐม มงเนนวตถดบทไดจากลมแมน า ภเขาและพนททางการเกษตร เมอก าหนดอตลกษณและความโดดเดนดานอาหารไดแลวจงก าหนดจดสนใจทางการทองเทยวไดแลว น ามาเชอมโยงกบแหลงทองเทยวเดมในพนทดวย และก าหนดเปนเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรดานอาหารตามพนทแลวด าเนนการประเมนศกยภาพแหลงทองเทยว พบวา เสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารทนาสนใจและคดวามศกยภาพในเชงพาณชย 3 เสนทาง ไดแก

1) เสนทาง “เกลอ” จดประสงคเพอเรยนรชวตความเปนอยของชาวบานและชาวประมงทมทะเลอาวไทยเขามาเกยวของในชวตประจ าวน พรอมการเรยนรการเกดขนของเกลอ การท านาเกลอและการน าเกลอไปใชประโยชนในดานอนๆ นอกเหนอจากการเปนเครองปรงรสชาต เนนกจกรรมทท าใหเหนวาพนทชายฝงทะเลมความเชอมโยงกบทรพยากรทมอยในพนทมากนอยเพยงใด ทกอใหเกดเอกลกษณเฉพาะตวในพนท พบวาม 3 จงหวดทเกยวของกบการท านาเกลอและการแปรรปอาหารจากเกลอ คอ สมทรสาคร สมทรสงครามและเพชรบร สถานททองเทยวทเกยวของกบเสนทางดงกลาว ไดแก ศนยมหาลยวชชาลยภมปญญาทองถนจงหวดสมทรสงคราม ศนยเรยนรการท านาเกลอต าบลโคกขาม กลมเกษตรกรท านาเกลอบานแหลม กลมอาชพเกลอทะเลกงหนทอง และชาวเลโฮมกระเตง

2) เสนทาง “น าตาลโตนด” ใชรปแบบการเรยนรของตาลโตนดเปนตวสอสารและเชอมโยงการเรยนรทงในสวนของการเรยนรเชงวถเกษตร ภมปญญาทองถนและการเรยนรอาหารขนมไทยทเกยวของกบตาลโตนดและน าตาล พบวาจงหวดเพชรบรมความเกยวของกบการปลกและการแปรรปอาหารจากตาลโตนดอยางลกซงตลอดจนมประวตศาสตรทเก ยวเนองกบตาลโตนดมายาวนาน จดประสงคเพอเรยนรชวตความเปนอยของชาวบานทมตาลโตนดเขามาเกยวของในชวตประจ าวน พรอมเรยนรสาธตการขนตาล การเคยวตาล การท าขนมจากตาลโตนด เนนกจกรรมทท าใหเหนวาเพชรบรเปนเมองแหงขนมหวานอยางแทจรง ดวยการเดนทางกนของอรอยของดงประจ าจงหวดทงของคาวของหวานทมรสชาตเปนเอกลกษณของตวเองทงในสวนของอ าเภอเมองเพชรบรและอ าเภอทายางดวย สถานททองเทยวทเกยวของกบเสนทางดงกลาว ไดแก ชมชนขนมไทยวดนาพรม – ลานวฒนธรรมวดนาพรม – อทยานประวตศาสตรพระนครคร (เขาวง) – ตะลยรานอรอยเมองเพชร – ทงนา-ปาตาล – ผดไททายาง – รานปอนค าหวาน

3) เสนทาง “ปลา” จดประสงคเพอเรยนรวถชวตความเปนอยของชาวบานทม “ปลา” ทงน าจดและน าเคม หรอแมน าและทะเลเขามาเกยวของ ท าใหเกดการรบประทานปลาอย างแพรหลาย กจกรรมของเสนทางจงใหความส าคญกบปลาทเปนวตถดบหลกของชาวไทยในสมยกอน ทกอใหเกดเอกลกษณเฉพาะตวในพนทดงกลาว สถานททองเทยวทเกยวของกบเสนทางดงกลาว ไดแก เขอนแกงกระจาน – หมกแดดเดยว อ าเภอปราณบร – รานเพชรในร – ศนยวจยและพฒนาประมงชายฝงจงหวดประจวบครขนธ – กลมวสาหกจชมชนแปรรปปลานวลจนทรทะเล

เมอก าหนดเสนทางแลวไดจดท าแผนการทองเทยวเพอใชเปนตวอยางของการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารของทง 3 เสนทางไว เพอใชในการแนะน านกทองเทยวแบบอสระ ในรปแบบ 2 วน 1 คน (Two days trip) คาดวามศกยภาพในเชงพาณชยทสามารถน าไปประยกตเปนการทองเทยวในรปแบบใหมของการทองเทยวในภมภาคตะวนตก ซงเหมาะส าหรบนกทองเทยวอสระแบบ FIT และนกทองเทยวทตองการเรยนรดานอาหารในรปแบบ “เทยวไป ชมไป เรยนรไป” ซงจะตองน าขอมลตางๆทกลาวมาขางตนมาพฒนาปรบปรงในดานตางๆ และสามารถใชเปนขอมลสงเสรมการท างานใหกบการทองเทยวแหงประเทศไทยหรอ ททท. ในแตละพนทน ามาพฒนาการทองเทยวในรปแบบการทองเทยวเพอการเรยนรดานอาหารตอไป

ค าส าคญ : เสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรค, อาหารพนถน

Abstract Research Title : Upgrading the Creative Tourism Route through Local Food Promotion in Western of Thailand Author : Ekgnarong Vorasiha et al. Research Year : 2018 This research on upgrading the creative tourism route through local food promotion in western of Thailand intentionally focuses on the capabilities of charming tourist attractions through local food of western region and also explores tourism information for food learning in the following 8 provinces; Nakhon Pathom, Ratchaburi, Kanchanaburi, Suphanburi, Phetchaburi, Prachuap Khiri Khan, Samut Songkhram and Samut Sakhon in order to design the tourism route for potential food learning. The research methodology applied for this research consists of qualitative and quantitative ones. The qualitative one is analyzing the local food secondary data and interviewing gurus in such an area about food and lifestyle including surveying tourist attractions potential to represent their identity of food culture, tradition and indigenous knowledge based on the concept of eco agricultural, community-based and sustainable tourisms, respectively. The result of the aforementioned analysis and on-site survey shows that each province has its own distinctive identity and characteristic that can be deployed as an tourist attractions and the identity of food culture in this western region can be divided into 2 groups; 1) a group of coastal provinces - Samut Sakhon, Samut Songkhram, Phechaburi and Prachuap Khiri Khan to be emphasized on seafood nutrient resources, and 2) a group of inland provinces - Ratchaburi, Kanchanaburi, Suphanburi and Nakhon Pathom to be emphasized on nutrient resources gained from river, hill and agricultural land. After grouping the province based on their identity and distinctive characteristic and tourist attractions, those are linked to each province’ s existing tourist attractions so as to design the tourism route through local food promotion and then analyze the potential of tourist attractions of which there are 3 attractive and commercial potential tourism routes as follows:

1. “Salt Route”: The purpose of this route is to avail tourists to acknowledge the lifestyle of local people and fisherman living along Thai Gulf including learning how salt incurs, salt farming and utilization in other purposes apart from being used as a food supplement. In addition, it also focuses on an activity showing how much each coastal province links to its existing natural resources that helps contribute the distinctive identity. Among those provinces, there are 3 ones related to a salt farming and processing; Samut Sakhon, Samut Songkhram and Phechaburi, and their

tourist attractions along this captioned route are the Learning Center for Indigenous Knowledge of Samut Songkhram, Khokkharm Salt Farm Learning Center, Ban Laem Salt Farmer Group, Ban Laem Agriculturist Group ,Kanghuntong Sea Salt Group and Home Krateng fishermen.

2. “Jaggery Route” : The palmyra palm learning has been applied as the communication tools to link with various learning aspects; agriculture, indigenous knowledge and Thai desserts, related to palmyra palm jaggery and sugar. Pechaburi is the province absolutely related to palmyra palm cultivation and processing with constant long-term palmyra palm history. The purpose of this route is designed to learn the local people’ s lifestyle in which the palmyra palm has played a vital role in their daily living, palmyra palm climbing demonstration, jaggery boiling and dessert recipes made from jaggery. The activities have been launched to symbolize Petchaburi to be as the authentic city of desserts through the step of exploring the province’ s most popular ones, both main dish and dessert, having their unique taste in both Petchaburi District and Tha Yang District. The tourist attractions along this route are Wat Na Phrom Dessert Community – Wat Na Prom Cultural Temple Court - Phra Nakhon Khiri Historical Park (Khao Wang) – Muang Petch Popular Shop Tour – rice field – palmyra palm forest – Tha Yang Fries Noodle Thai Style – Pon Kharmwan Shop.

3. “Fish Route” : The purpose is to learn lifestyle of local people widely consuming “fish”, from both fresh water and sea, in their daily living. Thus, the activities along this route then focus on the importance of fish as the main food resources of Thai people since the old days that has created the particular identity of this local area. The tourist attractions along this route are Kaeng Krachan Dam – Sun Dried Squid in Pran Buri District – Pechnairoo Shop – Prachuap Khiri Khan Coastal Aquaculture Research and Development Center – Milkfish Processing Community Enterprise Group.

After determining the abovementioned tourism routes, the trip plan has been later set up to be used as an example model for local food learning in those 3 routes in order to be applied for tourists in a form of 2- day trip. It is expected that the commercial potential of these provinces can be applied to create a new tourism model in this western region and matched with foreign individual tourism (FIT) as well as the tourists preferring local food learning in a form of “Tour, Taste and Learn”.The above data remains require more improvement to enable the working team in each region office of the Tourism Authority of Thailand (TAT) to further develop and upgrade the creative tourism route through local food promotion. Keyword : Creative Tourism Route, Local Food

สารบญ หนา กตตกรรมประกาศ บทคดยอ บทคดยอ (ภาษาองกฤษ) สารบญ สารบญตาราง สารบญรป บทท 1 บทน า ความส าคญและทมาของปญหา……………………………………………………….………. 1 วตถประสงคหลกของโครงการวจย..................................................................... 7 เปาหมายของผลผลต (output) และตวชวด...................................................... 7 เปาหมายของผลลพธ (outcome) และตวชวด.................................................. 8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ.................................................................................. 9 นยามศพทเฉพาะ................................................................................................ 9 บทท 2 ทฤษฎ สมมตฐาน และกรอบแนวคดของการวจย ความหมายของการทองเทยว.............................................................................. 11 องคประกอบของอตสาหกรรมทองเทยว............................................................. 13 อตสาหกรรมผลตขนม/ของฝาก.......................................................................... 33 บทท 3 วธด าเนนการวจย วธด าเนนการวจย................................................................................................ 35

สารบญ (ตอ)

บทท 4 ผลการวจย ขอมลอาหารพนถนในพนท……………………………………………………………….. 40 การศกษารปแบบธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผาน

อาหารพนถน……………………………………………………………………………………

57 การประเมนศกยภาพธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผาน

อาหารพนถน……………………………………………………………………………………

59 การก าหนดเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน…………. 91 การประเมนเสนทางการทองเทยวเพอการทองเทยวเชงสรางสรรคผาน

อาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย......................................

95

บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย........................................................................................... 98 อภปรายผล................................................................................................. 101 ขอเสนอแนะ............................................................................................... 104 บรรณานกรม ประวตผเขยน

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 แสดงผลผลตและตวชวดของแผนงานวจย…………………………………………………. 7 ตารางท 2 แสดงผลลพธและตวชวดของแผนงานวจย......................................................... 8 ตารางท 3 สรปขอมลวฒนธรรมดานอาหาร ในพนทภมภาคตะวนตกทง 8 จงหวด…….. 29 ตารางท 4 ปฏทนอาหารตามเทศกาลการอาหารของพนทภมภาคตะวนตก…………………… 31 ตารางท 5 กจกรรมทเกยวของกบอาหาร และอาหารทโดดเดนของจงหวดตางๆ ใน

ภมภาคตะวนตก……………………………………………………………………………………..

49 ตารางท 6 สรปธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน…………. 57

สารบญภาพ

รปท หนา 1 กลยทธของโครงการวจย........................................................................................ 38 2 หอยพม.................................................................................................................. 41 3 ชะคราม................................................................................................................. 42 4 เหดโคนบรรจขวด……………………………………………………………………………………… 47 5 หนอไมดอง............................................................................................................ 47 6 แกงปาไกไทยใสมะเขอขน…………………………………………………………………………… 48 7 โรงเรยนการท านาเกลอสมทรสงคราม………………………………………………………….. 61 8 สอการสอน ดานซาย : แบบจ าลองการท านาเกลอ และ ดานขวา

: ประเภทของเกลอ…………………………………………………………………………………….

62 9 ยงฉางส าหรบเกบเกลอจากการท านาเกลอและอปกรณส าหรบการเกลยเกลอ..... 62 10 ผลตภณฑทพฒนาจากเกลอททางคณบญปรอด เจรญฤทธ (ครโต) พฒนาขน…… 62 11 กจกรรมการเยยมชมฟารมหอย…………………………………………………………………… 63 12 รานสปากงหนทองและตวอยางเกลอส าหรบการท าสปา....................................... 65 13 เคอยสดและกะปทไดจากกระบวนการผลต…………………………………………………… 67 14 สมภาษณและขอขอมลการท าประมงจากคณบรรพต…………………………………….. 69 15 บรรยากาศการท างานของเครองลางเกลอดวยน าทะเล………………………………….. 70 16 สมภาษณและขอขอมลจากคณเลอพงษ จนทอง……………………………………………. 72 17 กจกรรมการเยยมชมกระบวนการผลตหนอไมดอง…………………………………………. 73 18 กจกรรมของเหดโคนดองกาญจนบรรานอนนตพลพลอยกาญจน……………………… 74 19 สถานทของไชโปวแมกมฮวย.................................................................................. 75 20 เตาหด าแมเลก....................................................................................................... 76 21 กจกรรมทขนมจนโพธพระยา................................................................................. 78 22 บรรยากาศของสวนตาลลงถนอม........................................................................... 80 23 บรเวณหนารานกนเชยงปลาสลด........................................................................... 81 24 บรเวณพนทเขอนกระเสยว.................................................................................... 82

สารบญภาพ

รปท หนา 25 สถานทผลตปลาหม า............................................................................................. 83 26 ดานหนาโรงงานปอนค าหวาน............................................................................... 84 27 ลานวฒนธรรม วดนาพรม...................................................................................... 86 28 การรวมมอระหวางภาครฐและวดนาพรม.............................................................. 86 29 สถานทแหลงการเรยนรทงนาปาตาล..................................................................... 87 30 กระบวนการผลตปลาหมกแดดเดยว...................................................................... 89 31 แฮมเบอรเกอรปลานวลจนทรทะเล……………………………………………………………… 90 32 สมภาษณขอมลเจาของกจการกนเชยงปลายสก………………………………………….…. 91

บทท 1

บทน ำ

ควำมส ำคญและทมำของปญหำ

สถานการณทองเทยวตงแตเดอนมกราคม ถงกรกฎาคม ป 2559 มรายไดจากการทองเทยวทงสน 1.4 ลานลานบาท ขยายตวรอยละ 13.95 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมาโดยเปนรายไดจากนกทองเทยวชาวตางชาต 0.97 ลานลานบาท ขยายตวรอยละ 16.26 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมาและรายไดจากนกทองเทยวชาวไทย 0.43 ลานลานบาท ขยายตวรอยละ 9.00 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมา เฉพาะไตรมาสท 2 ป 2559 มรายไดรวมจากการทองเทยวทงสน 5.72 แสนลานบาท ขยายตวรอยละ 11.89 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมาโดยนกทองเทยวชาวตางชาตมจ านวน 7.55 ลานคน ขยายตวรอยละ 8.23 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมา และกอใหเกดรายได 3.63 แสนลานบาท ขยายตวรอยละ 13.20 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมา โดยนกทองเทยวจน ขยายตวรอยละ 13.38 นกทองเทยวภมภาคยโรป ขยายตวรอยละ 10.67 และนกทองเทยวอาเซยนขยายตว 6.34 การทองเทยวภายในประเทศมจ านวน 37 ลานคน ขยายตวรอยละ 3.00 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมา และสรางรายไดแกประเทศ 2.09 แสนลานบาท ขยายตวรอยละ 8.65 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมาส าหรบสถานการณทนาสนใจ เชน การทองเทยวใน 7 เมองหลก (กรงเทพฯ เชยงใหม ชลบร ภเกต กระบ สราษฎรธาน และสงขลา) สรางรายได 1.23 แสนลานบาท ขยายตวรอยละ 5.25 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมา

แนวโนมสถานการณทองเทยว ระหวางเดอนกรกฎาคมถงกนยายน ป 2559 คาดวามรายไดจากการทองเทยวทงสน 0.6 ลานลานบาท ขยายตวรอยละ 10 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมา โดยเปนรายไดจากนกทองเทยวชาวตางชาต 0.4 ลานลานบาท และรายไดจากนกทองเทยวชาวไทย 0.2 ลานลานบาท โดยมปจจยสงเสรมทส าคญ คอ กระแสการทองเทยวตามโครงการ “12 เมอง ตองหาม...พลาด” และการเพมวนหยดพเศษตอเนองในเดอนกรกฎาคมเพอกระตนการทองเทยวนอกฤดกาล และวนหยดตอเนองในเดอนสงหาคมนอกจากน จากทกลาวมาขางตน คาดวาในชวง 9 เดอนของปนภาคการทองเทยวระหวางประเทศสรางรายได 1.22 ลานลานบาท และการทองเทยวภายในประเทศของชาวไทยสรางรายได 0.63 ลานลานบาทรวมรายไดจากการทองเทยวทงสน 1.85

2

ลานลานบาท คดเปนรอยละ 77 ของเปาหมายรายไดในป 2559 และคาดวาตลอดทงป 2559 มนกทองเทยวชาวตางชาต 33 ลานคน

จากขอมลขางตน ดานรายไดและจ านวนนกทองเทยวทเพมขน ท าใหเหนวา อตสาหกรรมการทองเทยวของประเทศไทย มการเตบโตอยางสม าเสมอ และเมอท าการส ารวจการใชจายของนกทองเทยวพบวา ในชวง 3 ปทผานมา (ป 2556 – 2558) รายไดจากอาหารและเครองดมของนกทองเทยวชาวตางชาตมแนวโนมเพมขนเฉลยรอยละ 5.74 รฐบาลจงไดมนโยบายสงเสรมการทองเทยวเพอกระตนเศรษฐกจอยางตอเนอง อาท การจดโครงการ Amazing Thai Taste เพอสงเสรมและกระตนการทองเทยวภายใตโครงการประสานพลงประชารฐ รวมกนสรางภาพลกษณของอาหารและผลไมไทยใหเปนสนคาเกรดด สงเสรมใหทานผลไมไทยตามฤดกาล ซงสะทอนใหเหนถงการเขาถงชมชนทกระดบในการสงเสรมการทองเทยวเชงอาหารโดยเฉพาะอาหารไทยท ผลตขนจากแหลงชมชนรากหญา นอกจากน ยงไดก าหนดอาหารไทย 6 ชนด ทเปนทนยมของนกทองเทยว ไดแก ผดไทย ตมย ากง แกงเขยวหวาน สมต า มสมน และตมขาไก แสดงใหเหนวา จดขายของประเทศไทยนอกจากการทองเทยวแลวเรอง อาหารไทย ยงเปนทจดแขง และจดเดน เปนเอกลกษณของไทยทนกทองเทยวใหการยอมรบอกดวย ซงจากกระแสความนยมเรอง อาหารไทย ทแพรหลายมากขน ท าใหเกดการทองเทยวรปแบบใหมขน ไดแก “การทองเทยวเชงอาหาร”

ส าหรบการทองเทยวเชงอาหาร (Food Tourism) หรอการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารเปนการทองเทยวอกรปแบบหนงทก าลงไดรบความนยมเนองจากกจกรรมการรบประทานเปนกจกรรมทนกทองเทยวใหความส าคญเปนอนดบตนๆ ของการทองเทยว ส าหรบประเทศไทยเองทมชอเสยงดานอาหารมาชานานและกลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมการทองเทยวเสยแลว รวมทงอาหารยงเปนสนคาทนกทองเทยวนยมซอเปนของฝากหรอของทระลกอกดวย กจกรรมการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารจงไดรบความสนใจคอนขางมากและมการเตบโตอยางตอเนอง เนองจากนกทองเทยวจะไดมประสบการณรวมในกจกรรม ไดชมและรบประทานอาหารซงเปนกจกรรมทตนชอบอยแลว การทองเทยวรปแบบดงกลาวจงเปนอกหนงตลาดทมศกยภาพสงในการเ พมมลคาและสรางรายได นอกจากนนยงเปนการเชอมโยงรายไดสระดบชมชนและภาคเกษตร เพราะอาหารเปนตวแทนในการน าเสนอสงคมและวฒนธรรมของทองถนตางๆเปนการแสดงออกวามาถงแหลงทองเทยวนนจรง ๆ และการรบประทานอาหารพนถนเปนการกระจายรายไดไปสชมชนท งทางตรงและทางออม และอาหารยงเปนสอในการจงใจใหเกดการทองเทยวผานการแชรในสอออนไลน

จากรายงานสถานการณทองเทยวเชงอาหารของโลกของ UNWTO ในป 2558 ระบวา การทองเทยวเชงอาหารสรางรายไดรวม 1.5 แสนลานเหรยญสหรฐ หรอประมาณ 5.1 ลานลานบาท ส าหรบประเทศทมนกทองเทยวเชงอาหารมากทสด 4 อนดบแรก ไดแก สเปน ฝรงเศส อตาล องกฤษ ตามล าดบ ส าหรบประเทศไทยพบวา ในป 2558 มรายไดจากการทองเทยวเชงอาหารรวม 4.56 แสนลานบาท หรอคดเปน 20% ของรายไดจากการทองเทยวทงหมด โดยนกทองเทยวชาวตางชาตทใชจายดานอาหารสงสด 3 อนดบแรก ไดแก จน องกฤษ รสเซย และเปนรายไดจากนกทองเทยวชาวไทยเทยวไทย 1.74 แสนลานบาท

สอดคลองกบการลงนามตกลงเปนเจาภาพจดงานประชมทองเทยวเชงอาหารระดบโลก หรอ งาน UNWTO World Forum on Gastronomy Tourism ครงท 4 ในป 2561 ทกรงเทพฯ ของ

3

กระทรวงการทองเทยวและกฬา ทพรอมสรางกลยทธใหม "อาหารไทยเพอการทองเทยว" การเปนเจาภาพจดงานดงกลาวน เพอเปนการประชาสมพนธสงเสรมภาพลกษณดานการทองเทยวเชงอาหารของไทยใหเปนทรจกมากขน เนองจากอาหารไทยมชอเสยงและขนชอในเรองของรสชาต และความประณตในการบรรจงคดเลอกวตถดบปรงแตงทมคณภาพและมประโยชนทางโภชนาการ มความพถพถนในการตกแตงอาหารใหมความสวยงาม และมเอกลกษณทแตกตางกนตามวฒนธรรมและวตถดบของแตละทองถน สะทอนถงวถชวตวฒนธรรมไทย เปนการสงเสรมการกระจายรายไดไปสชมชนตางๆ ในทองถน น าไปสการพฒนา สรางคนสรางงาน ดงจะเหนไดจาก อาหาร 1 จาน จะมการคดสรรวตถดบจากแหลงตางๆ รวมถงมรายละเอยดของแตละเมนอกดวย

นอกจากนยงมการเสวนาทางวชาการอนเปนภาคทฤษฏ การแลกเปลยนองคความรกบผเชยวชาญดานอาหาร และภาคปฏบตในลกษณะของการจดประชมเชงปฏบตการ (Workshop) ลงพนทแหลงผลตอาหารจรง ซงจะเปนการสมผสและวฒนธรรมความเปนมาของคนในพนท และการถายทอดลงสเมนอาหารตางๆ โดยในสวนของการทองเทยวเชงอาหารนน กระทรวงการทองเทยวและกฬา รวมกบกรงเทพมหานครในการจดระเบยบอาหารรมทาง (Street Food) ยงตอกย าวา “ประเทศไทยเหมาะสมกบการทองเทยวเชงอาหาร” เปนอยางยง

ส าหรบประโยชนของการทองเทยวเชงอาหาร นอกจากจะเปนการสรางรายไดและชอเสยงใหประเทศไทยแลว ยงเปนการกระจายรายไดสทองถน และภาคเกษตรทงทางตรงและทางออม เชน อาหารใชผลผลตการเกษตรเปนวตถดบหลก การเขารวมกจกรรมเรยนรและแปรรปผลผลตการเกษตรในฟารม เปนตน สนคาของทระลกเกยวกบอาหาร อาท เครองเทศ เครองปรง ผลตภณฑอาหารส าเรจรป ผลไม เปนตน โดยประเทศไทยมตนทนเปนทรจกของโลกในดานการเปนแหลงผลตทางการเกษตรและการสงเสรมการผลตแบบเกษตรอนทรยสอดคลองกบกระแสสนใจอาหารเพอสขภาพอยแลว จงสามารถสรางจดเดนและเอกลกษณของตวเองไดงาย

อยางไรกตาม การทองเทยวเชงอาหารของไทยกยงคงมขอจ ากด เพราะแมไทยจะมตนทนเปนทรจกของโลกในดานการเปนแหลงผลตทางการเกษตรอยแลว แตยงขาดการสงเสรมรานอาหารใหไดมาตรฐานและเปนทรจก ขาดการเชอมโยงใหเกดมลคาเพมและการกระจายรายไดจากการทองเทยว ดงนนประเทศไทยควรศกษาและวางระบบสงเสรมการทองเทยวเชงอาหารอยางจรงจง ใหสอดคลองกบโครงการสงเสรมครวไทยสครวโลก และสงเสรมการเชอมโยงอาหารไทยส Asean Culinary การใชเครองมอในการสอสารกบนกทองเทยวเชงอาหารจงมความส าคญอยางมาก เพอเผยแพรขอมลขาวสารเกยวกบการสถานททองเทยวเชงอาหารใหเกดการรบรและการเผยแพรตอ เชน การคนหารานอาหารแนะน าการคนหาเสนทาง การแชรผานอนสตราแกม การเชคอนในเฟซบค รวมถงการประชาสมพนธรานผานเวบไซตรววอาหารตางๆ ซงเครองมอเหลานสามารถสรางไดงาย เขาถงกลมเปาหมายไดมาก และลงทนนอยกวาการใชสอประชาสมพนธอนๆ

ส าหรบภมภาคตะวนตกซงประกอบดวย 8 จงหวด คอ นครปฐม ราชบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สพรรณบร สมทรสาครและสมทรสงคราม มความนาสนใจเปนอยางยงเพราะนอกจากภมภาคดงกลาวจะอยใกลกรงเทพฯ เดนทางไดสะดวกและสามารถวางแผนทองเทยวภายในวนเดยวไดแลว ยงเปนแหลงวตถดบทางการเกษตรทอดมสมบรณ เปนแหลงอาหารและขนมทองถนทมประวตยาวนาน จากการส ารวจโดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 2554 พบวาอาหารไทย

4

ทองถนพบไดทวไปทกต าบล อ าเภอ ของจงหวดตางๆ ในภมภาคตะวนตก ท าใหโอกาสทจะพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยมแนวโนมเปนไปไดและสามารถพฒนาใหเกดการทองเทยวอยางยงยนไดในอนาคต ดงนนหากน ารปแบบการทองเทยวทมภมปญญาทองถนแฝงอย มาผสมผสานกบรปแบบการทองเทยวเชงสรางสรรคแลวจะท าใหเกดการเชอมโยงและถายเทขอมลความรเชงพนทไปยงกลมตางๆ ทเกยวของตลอดทงหวงโซการผลต การตลาดและการบรการตางๆ และเกดการเขาใจในวถความเปนอย ประเพณ วฒนธรรมและภมปญญาชาวบานของชนแตละทองถนไดเปนอยางด

ทางคณะวจยจะด าเนนงานวจยโดยศกษาและส ารวจขอมลการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย ตลอดจนการศกษาภาวการณทองเทยว เพอวเคราะหจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค เพอใชในการพฒนารปแบบธรกจใหมทชวยสงเสรมการทองเทยวรปแบบดงกลาวแนวโนมสถานการณทองเทยว ระหวางเดอนกรกฎาคมถงกนยายน ป 2559 คาดวามรายไดจากการทองเทยวทงสน 0.6 ลานลานบาท ขยายตวรอยละ 10 จากชวงเวลาเดยวกนของปทผานมา โดยเปนรายไดจากนกทองเทยวชาวตางชาต 0.4 ลานลานบาท และรายไดจากนกทองเทยวชาวไทย 0.2 ลานลานบาท โดยมปจจยสงเสรมทส าคญ คอ กระแสการทองเทยวตามโครงการ “12 เมอง ตองหาม...พลาด” และการเพมวนหยดพเศษตอเนองในเดอนกรกฎาคมเพอกระตนการทองเทยวนอกฤดกาล และวนหยดตอเนองในเดอนสงหาคมนอกจากน จากทกลาวมาขางตน คาดวาในชวง 9 เดอนของปนภาคการทองเทยวระหวางประเทศสรางรายได 1.22 ลานลานบาท และการทองเทยวภายในประเทศของชาวไทยสรางรายได 0.63 ลานลานบาทรวมรายไดจากการทองเทยวทงสน 1.85 ลานลานบาท คดเปนรอยละ 77 ของเปาหมายรายไดในป 2559 และคาดวาตลอดทงป 2559 มนกทองเทยวชาวตางชาต 33 ลานคน

จากขอมลขางตน ดานรายไดและจ านวนนกทองเทยวทเพมขน ท าใหเหนวา อตสาหกรรมการทองเทยวของประเทศไทย มการเตบโตอยางสม าเสมอ และเมอท าการส ารวจการใชจายของนกทองเทยวพบวา ในชวง 3 ปทผานมา (ป 2556 – 2558) รายไดจากอาหารและเครองดมของนกทองเทยวชาวตางชาตมแนวโนมเพมขนเฉลยรอยละ 5.74 รฐบาลจงไดมนโยบายสงเสรมการทองเทยวเพอกระตนเศรษฐกจอยางตอเนอง อาท การจดโครงการ Amazing Thai Taste เพอสงเสรมและกระตนการทองเทยวภายใตโครงการประสานพลงประชารฐ รวมกนสรางภาพลกษณของอาหารและผลไมไทยใหเปนสนคาเกรดด สงเสรมใหทานผลไมไทยตามฤดกาล ซงสะทอนใหเหนถงการเขาถงชมชนทกระดบในการสงเสรมการทองเทยวเชงอาหารโดยเฉพาะอาหารไทยท ผลตขนจากแหลงชมชนรากหญา นอกจากน ยงไดก าหนดอาหารไทย 6 ชนด ทเปนทนยมของนกทองเทยว ไดแก ผดไทย ตมย ากง แกงเขยวหวาน สมต า มสมน และตมขาไก แสดงใหเหนวา จดขายของประเทศไทยนอกจากการทองเทยวแลวเรอง อาหารไทย ยงเปนทจดแขง และจดเดน เปนเอกลกษณของไทยทนกทองเทยวใหการยอมรบอกดวย ซงจากกระแสความนยมเรอง อาหารไทย ทแพรหลายมากขน ท าใหเกดการทองเทยวรปแบบใหมขน ไดแก “การทองเทยวเชงอาหาร”

ส าหรบการทองเทยวเชงอาหาร (Food Tourism) หรอการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารเปนการทองเทยวอกรปแบบหนงทก าลงไดรบความนยมเนองจากกจกรรมการรบประทานเปนกจกรรมทนกทองเทยวใหความส าคญเปนอนดบตนๆ ของการทองเทยว ส าหรบประเทศไทยเองทม

5

ชอเสยงดานอาหารมาชานานและกลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมการทองเทยวเสยแลว รวมทงอาหารยงเปนสนคาทนกทองเทยวนยมซอเปนของฝากหรอของทระลกอกดวย กจกรรมการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารจงไดรบความสนใจคอนขางมากและมการ เตบโตอยางตอเนอง เนองจากนกทองเทยวจะไดมประสบการณรวมในกจกรรม ไดชมและรบประทานอาหารซงเปนกจกรรมทตนชอบอยแลว การทองเทยวรปแบบดงกลาวจงเปนอกหนงตลาดทมศกยภาพสงในการเพมมลคาและสรางรายได นอกจากนนยงเปนการเชอมโยงรายไดสระดบชมชนและภาคเกษตร เพราะอาหารเปนตวแทนในการน าเสนอสงคมและวฒนธรรมของทองถนตางๆเปนการแสดงออกวามาถงแหลงทองเทยวนนจรง ๆ และการรบประทานอาหารพนถนเปนการกระจายรายไดไปสชมชนทงทางตรงและทางออม

จากรายงานสถานการณทองเทยวเชงอาหารของโลกของ UNWTO ในป 2558 ระบวา การทองเทยวเชงอาหารสรางรายไดรวม 1.5 แสนลานเหรยญสหรฐ หรอประมาณ 5.1 ลานลานบาท ส าหรบประเทศทมนกทองเทยวเชงอาหารมากทสด 4 อนดบแรก ไดแก สเปน ฝรงเศส อตาล องกฤษ ตามล าดบ ส าหรบประเทศไทยพบวา ในป 2558 มรายไดจากการทองเทยวเชงอาหารรวม 4.56 แสนลานบาท หรอคดเปน 20% ของรายไดจากการทองเทยวทงหมด โดยนกทองเทยวชาวตางชาตทใชจายดานอาหารสงสด 3 อนดบแรก ไดแก จน องกฤษ รสเซย และเปนรายไดจากนกทองเทยวชาวไทยเทยวไทย 1.74 แสนลานบาท

สอดคลองกบการลงนามตกลงเปนเจาภาพจดงานประชมทองเทยวเชงอาหารระดบโลก หรอ งาน UNWTO World Forum on Gastronomy Tourism ครงท 4 ในป 2561 ทกรงเทพฯ ของกระทรวงการทองเทยวและกฬา ทพรอมสรางกลยทธใหม "อาหารไทยเพอการทองเทยว" การเปนเจาภาพจดงานดงกลาวน เพอเปนการประชาสมพนธสงเสรมภาพลกษณดานการทองเทยวเชงอาหารของไทยใหเปนทรจกมากขน เนองจากอาหารไทยมชอเสยงและขนชอในเรองของรสชาต และความประณตในการบรรจงคดเลอกวตถดบปรงแตงทมคณภาพและมประโยชนทางโภชนาการ มความพถพถนในการตกแตงอาหารใหมความสวยงาม และมเอกลกษณทแตกตางกนตามวฒนธรรมและวตถดบของแตละทองถน สะทอนถงวถชวตวฒนธรรมไทย เปนการสงเสรมการกระจายรายไดไปสชมชนตางๆ ในทองถน น าไปสการพฒนา สรางคนสรางงาน ดงจะเหนไดจาก อาหาร 1 จาน จะมการคดสรรวตถดบจากแหลงตางๆ รวมถงมรายละเอยดของแตละเมนอกดวย นอกจากนยงมการเสวนาทางวชาการอนเปนภาคทฤษฏ การแลกเปลยนองคความรกบผเชยวชาญดานอาหาร และภาคปฏบตในลกษณะของการจดประชมเชงปฏบตการ (Workshop) ลงพนทแหลงผลตอาหารจรง ซงจะเปนการสมผสและวฒนธรรมความเปนมาของคนในพนท และการถายทอดลงสเมนอาหารตางๆ โดยในสวนของการทองเทยวเชงอาหารนน กระทรวงการทองเทยวและกฬา รวมกบกรงเทพมหานครในการจดระเบยบอาหารรมทาง (Street Food) ยงตอกย าวา “ประเทศไทยเหมาะสมกบการทองเทยวเชงอาหาร” เปนอยางยง

ส าหรบประโยชนของการทองเทยวเชงอาหาร นอกจากจะเปนการสรางรายไดและชอเสยงใหประเทศไทยแลว ยงเปนการกระจายรายไดสทองถน และภาคเกษตรทงทางตรงและทางออม เชน อาหารใชผลผลตการเกษตรเปนวตถดบหลก การเขารวมกจกรรมเรยนรและแปรรปผลผลตการเกษตรในฟารม เปนตน สนคาของทระลกเกยวกบอาหาร อาท เครองเทศ เครองปรง ผลตภณฑอาหาร

6

ส าเรจรป ผลไม เปนตน โดยประเทศไทยมตนทนเปนทรจกของโลกในดานการเปนแหลงผลตทางการเกษตรและการสงเสรมการผลตแบบเกษตรอนทรยสอดคลองกบกระแสสนใจอาหารเพอสขภาพอยแลว จงสามารถสรางจดเดนและเอกลกษณของตวเองไดงาย

จากตนทนทประเทศไทยเปนทรจกดานการเปนแหลงผลตทางการเกษตรของโลกนเอง ท าใหภมภาคตะวนตก ซ งประกอบดวย 8 จงหวด คอ นครปฐม ราชบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สพรรณบร สมทรสาครและสมทรสงคราม มความนาสนใจอยางยง เพราะนอกจากภมภาคดงกลาวเปนแหลงวตถดบทางการเกษตรทอดมสมบรณแลว ยงเปนแหลงอาหารและขนมทองถนทมประวตยาวนาน ไดรบความนยมจากทกยคทกสมย นกทองเทยวจงนยมซออาหารหรอขนมจากภมภาคเปนของฝากหรอของทระลกระหวางการทองเทยว ซงจะเหนไดจากการทตลาดอาหารทองถนมบทบาทส าคญตอการผลกดนการทองเทยวในบรเวณนไดเปนอยางด ประกอบกบแนวโนมการขยายตวมากขนทกปของภมภาค โดยเฉพาะจงหวดทเปนแหลงทองเทยวหลกของภมภาคคอประจวบครขนธ เพชรบรและกาญจนบร จดเปน 3 ใน 10 จงหวดทองเทยวยอดนยมของนกทองเทยวในป 2554 จากความไดเปรยบในดานทตงของภมภาคท าใหนกทองเทยวจากกรงเทพฯ สามารถวางแผนทองเทยวภายในวนเดยวได จากการส ารวจโดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 2554 พบวาอาหารและของฝากเปนปจจยส าคญหนงทมผลตอการตดสนเทยว และยงพบวาอาหารไทยทองถนพบไดทวไปทกต าบล อ าเภอ ของจงหวดตางๆ ในภมภาคตะวนตก นอกจากจะเปนทรจกอยางดของนกทองเทยวแลว ในบางจงหวดกไดรบการสนบสนนและส งเสรมจากภาครฐอยางเตมทเพอกระตนใหเกดการเตบโตทางการคายงขน เชน ขนมไทย ขนมหมอแกงและผลตภณฑจากตาลของจงหวดเพชรบร เปนตน จงถอไดวาจงหวดเพชรบรเปนดนแดนแหงอาหารไทยเลยทเดยว อกหนงกรณศกษาทนาสนใจคอการจดตงพพธภณฑอาหารไทยทมชวตแหงแรกของประเทศไทยทเทศบาลต าบลอมพวา จ. สมทรสาคร ซงตงขนและด าเนนงานตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยจดแสดงจ าลองขนมไทยชนดตางๆ ความรเกยวกบขนมไทย วธการท าขนมไทยและผลตภณฑทใชกบขนมไทยในทองถน ซงสามารถสะทอนเรองราวในอดตทเปนสวนหนงของวถชวตความเปนอยของคนในชมชนไดเปนอยางด

อยางไรกตาม การทองเทยวเชงอาหารของไทยกยงคงมขอจ ากด เพราะแมไทยจะมตนทนเปนทรจกของโลกในดานการเปนแหลงผลตทางการเกษตรอยแลว แตยงขาดการสงเสรมรานอาหารใหไดมาตรฐานและเปนทรจก ขาดการเชอมโยงใหเกดมลคาเพมและการกระจายรายไดจากการทองเทยว ดงนนประเทศไทยควรศกษาและวางระบบสงเสรมการทองเทยวเชงอาหารอยางจรงจง ใหสอดคลองกบโครงการสงเสรมครวไทยสครวโลก และสงเสรมการเชอมโยงอาหารไทยส Asean Culinary การใชเครองมอในการสอสารกบนกทองเทยวเชงอาหารจงมความส าคญอย างมาก เพอเผยแพรขอมลขาวสารเกยวกบการสถานททองเทยวเชงอาหารใหเกดการรบรและการเผยแพรตอ เชน การคนหารานอาหารแนะน าการคนหาเสนทาง การแชรผานอนสตราแกม การเชคอนในเฟซบค รวมถงการประชาสมพนธรานผานเวบไซตรววอาหารตางๆ ซงเครองมอ เหลานสามารถสรางไดงาย เขาถงกลมเปาหมายไดมาก และลงทนนอยกวาการใชสอประชาสมพนธอนๆ

ทางคณะวจยจะด าเนนงานวจยโดยศกษาและส ารวจขอมลการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย ตลอดจนการศกษาภาวการณทองเทยวเพ อ

7

วเคราะหจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค เพอวเคราะหศกยภาพและจดท าเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานวฒนธรรมอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย พรอมกบการประยกตใชในการพฒนารปแบบธรกจใหมทชวยสงเสรมการทองเทยวรปแบบดงกลาว วตถประสงคหลกของโครงกำรวจย

1. เพอส ารวจและศกษารปแบบธรกจการทองเทยวเชงสรางสรรคผานวฒนธรรมอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

2. วเคราะหศกยภาพและจดท าเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานวฒนธรรมอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

3. เพอจดท าขอเสนอแนะและรปแบบธรกจส าหรบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานวฒนธรรมอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยทเหมาะสม

เปำหมำยของผลผลต (output) และตวชวด

ตำรำงท 1 แสดงผลผลตและตวชวดของแผนงำนวจย

ล ำดบท

ผลผลต ตวชวด เชงปรมำณ เชงคณภำพ เวลำ

1 ขอมลและองคความรของอาหารพนถนในภมภาคตะวนตก จากการส ารวจเอกสารทมคณภาพ

1 ชดขอมล

ขอมลและองคความรจากการส า ร วจ เอกสารท มคณภาพ

เดอนท 5

2 ขอมลและองคความรของอาหารพนถ นจากการส ารวจใน พนทภมภาคตะวนตกทมคณภาพ


ขอมลและองคความรจากก า รส า ร ว จ ใน พ นท ท มคณภาพและสามารถ

เดอนท 6

3 เ ส น ท า ง ก า ร ท อ ง เ ท ย ว เ ช งสรางสรรคผาน4อาหารพนถนในภมภาคตะวนตก

เสนทางใหม อยางนอย 2

เสนทาง

เสนทางการทองเทยวทมศกยภาพในเชงพาณชย

เดอนท 9

4 ผลการทดสอบศ กยภาพของเ ส น ท า ง ก า ร ท อ ง เ ท ย ว เ ช งสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตก


ผ ล ท ด ส อ บ ศ ก ย ภ า พเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตก

เดอนท 10

8

ตำรำงท 1 แสดงผลผลตและตวชวดของแผนงำนวจย (ตอ)

ล ำดบท

ผลผลต ตวชวด เชงปรมำณ เชงคณภำพ เวลำ

5 เ ส น ท า ง ก า ร ท อ ง เ ท ย ว เ ช งสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกใหม ทมศกยภาพในเชงพาณชยและอตสาหกรรมการทองเทยวและบรการ

เสนทางใหม อยางนอย 2

เสนทาง

เพมโอกาสทางการตลาดของการทองเท ยว และจ านวนนกทองเทยวทเพมมากขน

เดอนท 12

6 ผลงานวจย / คมอ ชวยยกระดบเ ส น ท า ง ก า ร ท อ ง เ ท ย ว เ ช งสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย


คมอทสามารถใชไดงายและเกดความเขาใจ ใชได

จรงในเชงพาณชย

เดอนท 12

เปำหมำยของผลลพธ (outcome) และตวชวด ตำรำงท 2 แสดงผลลพธและตวชวดของแผนงำนวจย

ล ำดบ

ท ผลผลต ตวชวด

เชงปรมำณ เชงคณภำพ เวลำ

1 จ านวนนกทองเทยวของภมภาคตะวนตกจากการทองเทยวเชงสร า งสรรคผ านอาหาร พนถ นเพมขน

รอยละ 10 ของจ านวน

นกทองเทยวเดม

นกทองเทยวสนใจเรยนรเรองอาหารพนถนมากขน

1

2 ธรกจการทองเทยวของภมภาคตะวนตกมรายไดเพมขน

รอยละ 10 จากรายไดเดม

ธรกจทเกยวของเหนถงคณคาของอาหารพนถน

1

3 ประชากร และกลมผประกอบการเกยวกบอาหาร ทอยในเสนทางการทองเทยวมรายไดตอเดอนเพมขน

รอยละ 10 จากรายไดเดม

ผเกยวของเหนถงความส าคญของการสบสานอาหารพนถน

1

9

ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1. ท าใหทราบขอมลและองคความรตาง ๆ และภาวการณการทองเทยว จดแขง จดออน อปสรรค และโอกาสในการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรคผานวฒนธรรมอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

2. ไดเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานวฒนธรรมอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยเพอน าไปประยกตใชในอตสาหกรรมการทองเทยวในเชงพาณชย

3. สรางรายไดแกชมชน และผมสวนเกยวของตลอดเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานวฒนธรรมอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย สนบสนนภาคการบรการ รานคาหรอธรกจอาหาร กลมธรกจบรการและการทองเทยว

4. ไดผลสรปจากการศกษาเสนทางการทองเทยวเพอใชเปนขอเสนอแนะในพฒนาและชวยการกระตนใหเกดการทองเทยวรปแบบใหมส าหรบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานวฒนธรรมอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยตอไป

5. เพอน าไปเปนขอมลสนบสนนส าหรบการวางแผนยทธศาสตรและนโยบายส าหรบอตสาหกรรมทองเทยวในแตละทองถนนนๆ ของหนวยงานจากภาครฐในภมภาคตะวนตก

6. ชวยสนบสนนใหเกดการทองเทยวในเสนทางใหม ทชวยเพมการขยายตวในภาคการทองเทยวและการใหบรการและสามารถชวยขบเคลอนและผลกดนใหผประกอบการในภาคธรกจอาหารเกดการพฒนาสนคาในรปแบบใหมๆ มากขน

7. ชวยสรางการเชอมโยงการท างานระหวางหนวยงานภาครฐ และภาคเอกชน รวมถงกลมอนๆ ทเกยวของ

นยำมศพทเฉพำะ กำรสรำงและยกระดบเสนทำงกำรทองเทยว หมายถง การศกษา คนควา สถานทและรปแบบธรกจทเกยวของกบการทองเทยว ในพนทขอบเขตของงานวจย เพอวเคราะหสงเคราะหรวมกบตวแปรควบคมดานอาหารพนถน รวมเปนเสนทางการทองเทยวทเกยวของกน พรอมทงหาแนวทางในการน าเสนอเสนทางดงกลาวใหไดรบการสงเสรมสนบสนน เปนทรจกหรอมรายไดจากการทองเทยวมากขน กำรทองเทยวเชงสรำงสรรค หมายถง การทองเทยวซงมอบโอกาสใหกบผเดนทาง/ นกเดนทาง/ นกทองเทยว ในการพฒนาศกยภาพการสรางสรรคของตน ผานการมสวนรวมในการกจกรรมการเรยนรดวยประสบการณจรง ทเปนไปตามลกษณะเฉพาะของพนทเปาหมายทไปทองเทยว เรยกวาเรยนร ดของจรง ลงมอท า เปนการทองเทยวทไดเรยนรตวตนทแทจรงของชมชน โดย ผเดนทาง/นกเดนทาง/นกทองเทยว ไดมสวนรวมลงท ากจกรรมกบชมชนและแลกเปลยนประสบการณกบชมชนในสถานทจรง

10

อำหำรพนถน ในภมภำคตะวนตกของประเทศไทย หมายถง อาหารเฉพาะพนททชมชนผลตและบรโภคในชวตประจ าวน หรอในโอกาสตางๆ โดยอาศยวตถดบ เครองปรงและวสดทน ามาจากแหลงธรรมชาตทแวดลอมอยในพนทนนๆ อาจจะดวยการเกบของปา การลาสตว การจบสตวน า การเพาะปลก การเลยงสตว หรอการซอขายแลกเปลยน โดยมกรรมวธท าเปนเอกลกษณ รวมทงรสชาตทเปนเฉพาะถนแตกตางกนไป ส าหรบภมภาคตะวนตกของประเทศไทยในโครงการ ประกอบดวย 8 จงหวด คอ นครปฐม ราชบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สพรรณบร สมทรสาครและสมทรสงคราม

บทท 2

ทฤษฎ สมมตฐาน และกรอบแนวคดของการวจย

ความหมายของการทองเทยว

องคการการทองเทยวโลก (World Tourism Organisation) ไดท าการศกษาและรวบรวมความหมายของการทองเทยว ใหเปนทเขาใจงาย และรบรโดยทวกน วาการทองเทยว หมายถง “กจกรรมการเดนทางของคนทอาศยอยในประเทศใดประเทศหนง และเดนทางไปสถานทอน จะเดนทางภายในประเทศของตน หรอไปตางประเทศ ทไมใชทอยถาวรของตนเอง โดยมระยะเวลาไมนอยกวา 24 ชวโมง โดยมจดมงหมายเพอใชเวลาวาง เชนพกผอน เพอใชเวลาวางในวนหยด หรอเพอสขภาพ, เพอการศกษา หรอเพอธรกจ หนาทการงาน และเพอไปรวมประชม” (องคการการทองเทยวโลก: World Tourism Organization 1981: 89)

จากความหมายขางตน องคการทองเทยวโลก (World Tourism Organization) แหงองคการสหประชาชาต ไดก าหนดความหมายของการทองเทยววาการเดนทางใดๆกตามทเปนการเดนทางตามเงอนไขสากล 3 ประการ ดงตอไปน

1. การเดนทางจากสถานทอยอาศยเปนประจ า ไปยงสถานทอนๆ เปนการชวคราว 2. การเดนทางนนผเดนทาง เดนทางดวยความสมครใจ ไมใชเปนการถกบงคบ 3. การเดนทางเพอวตถประสงคใดๆ กตามทไมใชการเดนทางเพอประกอบอาชพ หรอหา

รายได การทองเทยวแหงประเทศไทย อธบายถงค าวา การทองเทยว ไววาเปนค าทมความหมาย

คอนขางกวาง เพราะมไดหมายความแตเฉพาะเพยงการเดนทางเพอพกผอนหยอนใจ หรอเพอความสนกสนานบนเทงเรงรมยดงทคนสวนมากเขาใจกน การเดนทางเพอการประชมสมมนา เพอศกษาหาความร เพอการกฬา เพอการตดตอธรกจ ตลอดจนการเยยมเยยนญาตพนอง กนบวาเปนการทองเทยวทงสน

จากความหมายดงกลาวสามารถสรปถงความหมายของการทองเทยวไดวาหมายถงการเดนทางไปยงจดหมายปลายทางเปนการชวคราว โดยไมไดถกบงคบหรอเพอสนจางและไมไดมวตถประสงคเพอการประกอบอาชพยงจดหมายปลายทางนนแตมวตถประสงคเพอการพกผอนและอนๆ นอกจากนนเหนไดวาการทองเทยวเปนกจกรรมทประกอบดวย 2 องคประกอบหลกคอ ผเดนทางหรอนกทองเทยว และจดหมายปลายทางหรอสถานทเพอการทองเทยว ซงมรายละเอยดดงน

12

องคการทองเทยวโลกแหงสหประชาชาตไดก าหนดความหมายของนกทองเทยวทไวโดยสรป ไดแก

1. นกทองเทยวนานาชาต (Inbound Tourists) เปนนกทองเทยวทเดนทางไปพ านกอยในประเทศอนทไมใชถนทอยของตนในระยะเวลาไมนอยกวา 1 คน แตไมเกน 1ป ดวยวตถประสงคตางๆทไมใชเปนการหารายได และบคคลใดทเดนทางตามลกษณะดงกลาว แตพ านกในสถานทนนๆนอยกวา 1 คน เรยกวา นกทศนาจร (International Excursionists)

2. นกทองเทยวภายในประเทศ (Domestic Tourists) หมายถง บคคลใดกตามทพ านกอยในประเทศหนงและจะเปนคนสญชาตนนหรอไมกตาม เดนทางไปในสถานทอนภายในประเทศนน นอกเหนอจากการไปอยตามปกตของเขาในชวงระยะเวลาไมนอยกวา 24 ชวโมง หรอ 1 คน โดยมวตถประสงคอนๆ ทไมใชกจกรรมทเปนรายไดจากสถานทนน โดยมแรงจงใจในการเดนทางเพอเหตผล ดงน

1) การเดนทางทใชเวลาเพอการพกผอน วนหยด สขภาพ การศกษา ศาสนา และกฬา 2) การเดนทางเพอธรกจ และเพอวตถประสงคของหนวยงาน สวนนกทศนาจรภายในประเทศ (Excursionists) เปนบคคลทเดนทางตามลกษณะดงกลาว

แลว แตพ านกในสถานทนนๆนอยกวา 1 คน การทองเทยวแหงประเทศไทย ไดน าความหมายทองคการทองเทยวโลกไดก าหนดไวเปน

หลกในการจดนบสถต และไดก าหนดลกษณะของนกทองเทยวไวดงน 1. นกทองเทยวระหวางประเทศ หมายถง ชาวตางประเทศทเดนทางเขามาในประเทศไทย

และพ านกอยในการเดนทางครงหนงๆ ไมนอยกวา 1 คน หรอ 24 ชวโมง และไมมากไปกวา 60 วน โดยมวตถประสงคในการเดนทางนนๆ ดงตอไปน

1) การทองเทยว การพกผอน การรกษาสขภาพ การเยยมญาตมตร การศกษาและการดงาน

2) การรวมประชมสมมนา หรอเปนตวแทนสมาคม นกบวช นกกฬา ฯลฯ 3) การตดตอธรกจ แตไมใชเพอหารายได 4) การมากบเรอเดนสมทรทแวะจอดในทาเรอ 2. นกทองเทยวภายในประเทศ หมายถง ชาวไทยหรอชาวตางประเทศทอาศยอยใน

ประเทศไทย เดนทางจากทอยในจงหวดของตน ไปยงจงหวดอนๆ โดยมวตถประสงคในการเดนทางใดๆกตามทไมใชการหารายได ในสถานทไปเยอน และระยะเวลาพ านกไมเกน 60 วน

จดหมายปลายทางหรอสถานท เ พอการทองเทยวต ามความหมายขององคการสหประชาชาตนน จดหมายปลายทางหรอสถานทเพอการทองเทยวไมไดหมายถงเฉพาะสถานททเปนทตงของแหลงทองเทยวเพยงอยางเดยว แตมความหมายรวมไปถงการมสงอ านวยความสะดวกตอการด ารงชวตและมการใหบรการทสามารถตอบสนองความตองการแกนกทองเทยวได และน าไปสความพงพอใจของนกทองเทยว ซงกหมายความวาสถานทเพอการทองเทยวนนจะตองเกยวของกบการกระท าใหเกดหรอการผลตสงอ านวยความสะดวกและบรการ ซงคลายกบการผลตในความหมายของอตสาหกรรมทหมายถงการประกอบกจกรรมดวยการน าปจจยการผลตตางๆซงไดแก เงนทน แรงงาน วสดอปกรณ เครองมอเครองจกร และการจดการมารวมกน เพอผลตสนคาหรอบรการอยางใดอยาง

13

หนงทมคณคาตอมนษยดงนนการทองเทยวจงเปนอตสาหกรรมอยางหนง แตเปนอตสาหกรรมทไมไดผลตเฉพาะสนคาเหมอนอยางอตสาหกรรมทวไป แตเปนอตสาหกรรมทผลตการบรการ เรยกวา อตสาหกรรมการทองเทยว ทมผใหความหมายตางๆดงนพระราชบญญตการทองเทยวแหงประเทศไทย พ.ศ. 2522 ไดบญญตความหมายของอตสาหกรรมการทองเทยววาหมายถง อตสาหกรรมทจดใหมหรอใหบรการเกยวกบการทองเทยวทงภายในและภายนอกราชอาณาจกรโดยมคาตอบแทน และหมายรวมถง (1) ธรกจน าเทยว (2) ธรกจโรงแรมส าหรบนกทองเทยว (3) ธรกจภตตาคาร สถานบรการและสถานทตากอากาศส าหรบนกทองเทยว (4) ธรกจขายของทระลกหรอสนคาส าหรบนกทองเทยว (5) ธรกจกฬาส าหรบนกทองเทยว (6) การด าเนนงานนทรรศการ งานแสดง งานออกราน การโฆษณาเผยแพร หรอด าเนนการอนๆ โดยมความมงหมายเพอชกจง หรอสงเสรมใหมการเดนทางทองเทยว

องคประกอบของอตสาหกรรมทองเทยว

การทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) (อางถงในบญเลศ จตตงวฒนา, 2548) ใหค าจ ากดความองคประกอบของอตสาหกรรมการทองเทยวไววาประกอบดวยธรกจและการบรการ สงอ านวยความสะดวกทกประเภททเกยวของกบนกทองเทยว ซงประกอบดวย

1. ทรพยากรการทองเทยว (Tourism resources) หรอแหลงทองเทยวเปนองคประกอบทส าคญอนดบแรกเพราะทรพยากรการทองเทยวจะเปนสงจงใจใหนกทองเทยวตองการเดนทางเขามาทองเทยว มาสมผสกบทรพยากรการทองเทยวทอยในจงหวดหรอประเทศตางๆจงถอเปนจดหมายปลายทางของนกทองเทยว ดงนนจงตองมการดแลรกษาทรพยากรการทองเทยวเดมและพฒนาแหลงทองเทยวใหมใหมความนาสนใจสามารถดงดดนกทองเทยวใหนกทองเทยวเดนทางมาทองเทยวอยเสมอ

1.1. ประเภทของทรพยากรการทองเทยว แบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก 1.1.1. ทรพยากรการทองเทยวประเภทธรรมชาต เชน ปา ภเขา แมน า อางเกบน า

ทะเล เกาะ ชายหาด ถ า เขตอนรกษพนธสตว เปนตน 1.1.2. ทรพยากรการทองเทยวประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน โบราณวตถ

สามารถแบงยอยไดเปน 2 ประเภท ไดแก ประเภทโบราณสถาน เชน ศาสนสถาน อทยานประวตศาสตร พระราชวง บานโบราณ ชมชนโบราณ เปนตน ประเภทโบราณวตถ เชน ภาพเขยนโบราณ วตถโบราณ พระพทธรปโบราณ สมบตโบราณ รปปนโบราณ เปนตน

1.1.3. ทรพยากรการทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณและกจกรรม สามารถแบงยอยได 3 ประเภท ไดแก ประเภทศลปวฒนธรรม เชน ชมชน หมบาน ตลาด ศนยวฒนธรรม การละเลนพนบาน ดนตรพนเมอง สนคาพนเมอง ไรสวน วถชวต อธยาศยไมตรของประชาชน เปนตน ประเภทประเพณ เชน ประเพณสงกรานต ประเพณแหเทยนพรรษา เทศกาลกนเจ ประเพณลอยกระทง งานบญบงไฟ เปนตน ประเภทกจกรรม เชน กจกรรมแขงขนกฬา กจกรรมบนเทง สวนสนก สนามกอลฟ กจกรรมเดนปา กจกรรมศกษาธรรมชาต การไตเขา การตกปลา การถายรป เปนตน

1.2. องคประกอบของทรพยากรการทองเทยวจะตองประกอบดวย 3 สวน ไดแก

14

สงดงดดใจทางการทองเทยว (Attraction) เสนทางคมนาคมขนสงเขาถง (Accessibility) สงอ านวยความสะดวก (Amenities) แบงออกเปน สงอ านวยความสะดวกประเภทการเขา-ออกเมอง สงอ านวยความสะดวกประเภทโครงสรางพนฐานหรอสาธารณปโภคและสาธารณปการ และสงอ านวยความสะดวกประเภทความปลอดภยทงความปลอดภยในลกษณะทวไปและความปลอดภยจากการใชบรการทองเทยว

2. การตลาดทองเทยว (Tourism marketing) เปนองคประกอบทส าคญในการชวยสงเสรมชกจงเรงเราใหคนเขามาทองเทยวยงแหลงทองเทยวเนองจากการทนกทองเทยวจะตดสนใจเพอการทองเทยวยงสถานทใดทหนงจะตองรจกสถานทนนกอนวามสงนาสนใจหรอสงจงใจใดบาน ดงนนการใหขาวสารและขอมลทางการทองเทยวจงเปนสงจ าเปนททงภาครฐและภาคเอกชนจะตองรวมมอกนสงเสรมการตลาดทองเทยวเพอใหนกทองเทยวรจกสถานททองเทยวและมขอมลประกอบการตดสนใจอนเปนการกระตนใหนกทองเทยวเดนทางมาทองเทยวมากขน

3. ธรกจทองเทยว (Tourism business) เปนการด าเนนธรกจใหบรการแกนกทองเทยวเพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยวอนจะท าใหนกทองเทยวเกดความพงพอใจโดยมผลตอบแทนเปนผลก าไรจากการด าเนนธรกจ ในขณะเดยวกนธรกจทองเทยวโดยตวธรกจเองกสามารถเปนสงดงดดใหเกดการเดนทางทองเทยวไดเชนกน ประเภทของธรกจทองเทยวไดแก

3.1. ธรกจทพกแรม (Accommodation) เชน โรงแรม หมบานพกตากอากาศ (resort) บงกะโล เรอนแรม (guest house) หอพก อพารตเมนท เปนตน

3.2. ธรกจอาหารและบนเทง (Food and Entertainment) เชน ธรกจอาหารบฟเฟต (buffet) ธรกจอาหารคอฟฟชอป (coffee shop) ธรกจอาหารเฉพาะกลมเชอชาต ไนตคลบ (night club) สถานอาบอบนวด สถานนวดแผนโบราณ โรงภาพยนตร โรงละคร เปนตน

3.3. ธรกจน าเทยวและมคคเทศก (Operation and Tour guide) ธรกจน าเทยวสามารถแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก ประเภทน าเทยวภายในประเทศ (Domestic tour) ประเภทน านกทองเทยวตางชาตเขมาเทยวในประเทศไทย (Inbound tour) และประเภทน านกทองเทยวชาวไทยไปเทยวยงตางประเทศ (Outbound tour)

3.4. ธรกจจ าหนายสนคาทระลก (Souvenir business) เปนการด าเนนธรกจใหบรการจ าหนายสนคาทระลกใหแกนกทองเทยวเพอน ากลบไปยงภมล าเนาของตนซงถอเปนกจกรรมทชวยใหการเดนทางทองเทยวของนกทองเทยวมชวตชวามากขน

3.5. ธรกจการขนสง (Transportation) เปนการด าเนนธรกจใหบรการดานการขนสงใหแกนกทองเทยวใหสามารถเดนทางเขาถงแหลงทองเทยวไดอยางสะดวกสบาย รวดเรวและปลอดภย ซงสามารถแบงออกไดเปน 4 ประเภท ไดแก ธรกจขนสงดวยรถยนต ธรกจขนสงดวยรถไฟ ธรกจขนสงดวยเรอและธรกจขนสงดวยเครองบน

การทองเทยวเชงสรางสรรค (Creative Tourism) การทองเทยวเชงสรางสรรคเปนรปแบบของการจดการการทองเทยวแบบใหมทน าเอา

รปแบบการทองเทยวเชงวฒนธรรมมาผสมผสานเขากบศกยภาพเชงสรางสรรคของนกทองเทยวและ

15

ของชมชน ดงนนแนวคดเรองนจงเปนของใหมแตกได รบการยอมรบจากองคกรยเนสโก (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization: UNESCO) แ ล ว ว า เ ป น ก า รทองเทยวอกรปแบบหนงทควรไดรบการสนบสนนและปจจบนกไดมการพฒนาเมองทองเทยวหลายแหงใหเปนเมองทองเทยวเชงสรางสรรคโดยการนา รปแบบการทองเทยวเชงสรางสรรคมา ใชเปนกลไกการชกนา นกทองเทยวใหไปเยอน

การน าแนวคดเศรษฐกจเชงสรางสรรคมาปรบใชกบภาคการทองเทยวและบรการเพอวตถประสงคในการเพอคาและมลคานน การทองเทยวเชงสรางสรรคจงไมควรตงอยบนฐานของเทคโนโลยททนสมยหรอแรงงานจ านวนมากแตการทองเทยวเชงสรางสรรคควรจะเปนการน าปจจย 4 ประการ คอ “ทน” มาบวกกบ “ความคดสรางสรรค” และผสานเขากบ “สนทรพยทางวฒนธรรม” และ “ทกษะเฉพาะตว” ทง 4 ปจจยดงกลาวน ามาสรางคณคาและมลคาใหกบสนคาและบรการทางการทองเทยว

การมสวนรวม (Participation) การมสวนรวมของประชาชน หมายถง การทประชาชนกอใหเกดกระบวนการและโครงสราง

ประชาชนในชนบทสามารถทจะแสดงออกซงความตองการของตน การจดอนดบความส าคญ การเขารวมในการพฒนาและไดรบประโยชนในการพฒนานนโดยเนนทการใหอ านาจการตดสนใจของประชาชนในชนบท

การมสวนรวมของชมชนในการทองเทยวเปนสงส าคญและจ าเปนอยางยงตอการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนเพอใหเกดการกระจายรายไดสทองถน คณภาพชวตทดของชมชนและน าไปสการคมครองดแลรกษาทรพยากรการทองเทยวใหเกดความยงยน สนองตอบความตองการของชมชนไดอยางแทจรง รวมไปถงเกดประสบการณการทองเทยวทมคณคานาประทบใจแกนกทองเทยว

ส าหรบประเทศไทยการทองเทยวเชงสรางสรรคยงคงเปนเรองใหม แมจะมหลายหนวยงานเรมใหความส าคญแตการทองเทยวเชงสรางสรรคยงคงไมเปนทรจกกนในหม นกทองเทยวและผประกอบการดานการทองเทยวนกองคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน) หรอ อพท. ถอเปนองคกรทบกเบกดานการทองเทยวเชงสรางสรรคในประเทศไทย โดยผอ านวยการ อพท. ในป 2552 ไดก าหนดค านยามเพอแนวทางการปฏบตงานขององคการฯ ไววา “การทองเทยวเชงสรางสรรค คอ การทองเทยวสมพนธกบประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม วถชมชนและเอกลกษณ สถานท โดยนกทองเทยวไดเรยนรเ พอสรางประสบการณตรงรวมกบเจาของวฒนธรรม และมโอกาสไดใชชวตรวมกนกบเจ าของสถานท และเปนการสรางมลคาเพมใหกบประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม วถชมชนและเอกลกษณ สถานท ไมใชกจกรรมทเนนรายไดของชมชน แตเปนกจกรรมทเนนคณคาของชมชนเทานน”

การทองเทยวเชงสรางสรรคถอวาเปนการทองเทยวรปแบบใหมทเรมเขามามกระแสมากขน เนองจากการทองเทยวรปแบบเดมนนเปนการเนนเพยงแคการพกผอนหยอนใจ แมในระยะหลงจะมการทองเทยวในความสนใจพเศษเขามามบทบาท แตกยงขาดการพฒนา เพราะการพฒนาการทองเทยวเชงสรางสรรคนนถอเปนความทาทายใหกบ ทงนกทองเทยวและสถานททองเทยว คอ การ

16

ท าใหสถานททองเทยวมความสรางสรรคเพอทจะพฒนาทรพยากรทางดานวฒนธรรมทไมอาจจบตองไดใหกลายเปนประสบการณทสรางสรรคกบนกทองเทยวและเปนการสรางกระบวนการอยรวมกนระหวางนกทองเทยวทเปนแขกของพนทกบเจาบานได เปนอยางด การทองเทยวเชงสรางสรรค คอ การทองเทยวซงมอบโอกาสใหกบผเดนทาง/ นกเดนทาง/ นกทองเทยว ในการพฒนาศกยภาพการสรางสรรคของตน ผานการมสวนรวมในการกจกรรมการเรยนรดวยประสบการณจรง ทเปนไปตามลกษณะเฉพาะของพนทเปาหมายทไปทองเทยว เรยกวาเรยนร ดของจรง ลงมอท า เปนการทองเทยวทไดเรยนรตวตนทแทจรงของชมชน โดย ผเดนทาง/นกเดนทาง/นกทองเทยว ไดมสวนรวมลงท ากจกรรมกบชมชนและแลกเปลยนประสบการณกบชมชนในสถานทจรง เพอแลกเปลยนเรยนรขามวฒนธรรม มประสบการณตรงใจพนททองเทยว ชนชมและเขาใจจตวญญาณของพนท เรยนรสงใหม เพอเพมพนศกยภาพของตนเองอยางไมสนสด

งานวจยทเกยวของกบการทองเทยว ประหยด (2544 : บทคดยอ) ไดท าการศกษาแนวทางการจดการ การทองเทยวโดยชมชน

ศกษากรณ ตลาดน าดอนหวาย จงหวดนครปฐม ผลการศกษาพบวาปจจยส าคญทดงดดนกทองเทยวคอ รสชาตอาหารและความงามเอกลกษณของตลาดรมน าในดานปญหาทเกดขนในแตละแหง คอปญหาดานการบรการการทองเทยวผลกระทบตอ สภาพแวดลอมทางกายภาพโดยเฉพาะแหลงน าธรรมชาต ดานการบรหารจดการการทองเทยว ขององคกรชมชน ไดแก การขาดการบรหารจดการทดการแบงหนาทความรบผดชอบไมชดเจน ปญหาการจดเกบผลประโยชน ปญหาดานงบประมาณ การขาดการประสานงานกบองคกรอนๆ และปญหาการมสวนรวมของประชาชนในชมชน

พนตตา (2544)ไดศกษาเรองศกยภาพของชมชนบานหวยฮในการจดการทองเทยวเชงนเวศนแบบโฮมสเตยโดยท าการศกษาความคดเหนทงจากประชาชนในหมบานและบคคลภายนอกทใหความชวยเหลอดานการทองเทยวในชมชนแหงน ผลการวจยสรปไดดงนการทองเทยวเชงนเวศนแบบโฮมสเตย คอ การทองเทยวเชงนเวศนทนกทองเทยวจะพกแรมในชมชนเสมอนเปนสมาชกในครอบครว เพอเรยนรวถชวตแลกเปลยนประสบการณ เรยนรวฒนธรรมชมชนแหงน สวนใหญด าเนนธรกจทองเทยวประมาณ 3-4 ป สามารถสรางรายไดใหแกสมาชกระหวาง 200-600 บาทตอเดอน แมรายไดไมสงนกแตกสรางความพงพอใจแกชมชน เพราะทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรมประเพณ วถชวตถกรกษาไวภายใตการจดการทองเทยว เมอพจารณาในแงสงคมพบวาชมชนมการแบงโครงสรางขององคกร และมการแบงหนาทความรบผดชอบกนอยางด อกทงผน าชมชนมความเขมแขงสามารถสงและชกชวนใหสมาชกชมชนรวมกนท างานใหส าเรจได

ศมาและคณะ (2545) ไดท าการศกษาเรองการจดการดานการทองเทยวชมชนทองถน : ศกษาเฉพาะกรณชมชนครวง ต าบลก าโลน อ าเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราชพบวาการจดการดานการทองเทยวของชมชนครวงม 3 ลกษณะ คอ 1) กลมทน มหนาทในการจดหาและระดมทนเพอใหเกดมทนหมนเวยนในชมชนมากทสด นอกจากนนยงเปดใหสมาชกกยมเงนน าไปใชในกจกรรมตาง ๆ รวมไปถงการจดสวสดการในสวนการรกษาพยาบาล การศกษา และการพฒนาชมชนดวย 2) กลมอาชพ มหนาทในการสงเสรมอาชพใหสมาชกภายในชมชนมอาชพเสรม นอกจากท าเกษตรเพยง

17

อยางเดยวเปนการเพมรายไดใหแกครอบครวและชมชน กลมอาชพเองเปนเสมอนแหลงทองเทยวหนงภายในชมชนดวย 3) กลมอนรกษทรพยากรธรรมชาต มหนาทหลกในการจดการทรพยากรธรรมชาตภายในชมชนในมความอดมสมบรณ และควบคมการใชทรพยากรของชมชนใหเกดประโยชนสงสด รวมไปถงการปลกจตส านกใหคนภายในชมชนรคณคาของทรพยากรธรรมชาต เปนกลมทดแลเสนทางการทองเทยวของชมชนครวงดวย และชมชนคาดหวงผลประโยชนทจะไดรบจากการจดการดานการทองเทยวในเรอง การท าใหเกดผลตภณฑพนบาน การท างานเปนทม การอยรวมกนเปนกลมความรสกรกชมชนเพมมากขน เกดความภมใจในชมชนของตนเอง สวนเรองการมสวนรวมในการจดการดานการทองเทยวพบวาชมชนมสวนรวมในเรองตาง ๆ ตามล าดบดงน คอ มสวนรวมในการประชม มสวนรวมในการรบผลประโยชน มสวนรวมในการตดสนใจ มสวนรวมในการปฏบต และมสวนรวมในการประเมนผล

ประกอบศรและคณะ (2545) ไดท าการศกษาเรองศกยภาพการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชนรมกวานพะเยา ผลการวจยพบวา การพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชนบานฮองไฮมขอไดเปรยบหรอทเรยกวาจดแขง ทส าคญคอ สงดงดดใจ ซงมตวกวานพะเยาและกจกรรมของชมชนเปนทรพยากรและความสะดวกในการเขาถง ส าหรบขอเสยเปรยบหรอจดออนทส าคญของการพฒนาคอสงอ านวยความพนฐาน ในสวนของแนวทางการพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมในพนทศกษาผศกษาพบวา ควรจะตองมแผนงานทส าคญ 5 แผนงาน ประกอบดวยแผนสงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการจดการแผนพฒนาธรกจการทองเทยว แผนพฒนาสงอ านวยความสะดวกและสงแวดลอมแผนรกษาความปลอดภยและแผนพฒนากจกรรมการทองเท ยวเชงวฒนธรรม

กษมาและคณะ (2546 : บทคดยอ) ท าการศกษาผลกระทบการทองเทยวตอชมชน : กรณศกษาชมชนบานศรฐาน ต าบลศรฐาน อ าเภอภกระดง จงหวดเลย พบวาการทองเทยวสงผลทางบวกและลบ โดยทางบวกท าใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจ การสรางงาน การยกระดบมาตรฐานการครองชพ การลดภาวะการวางงาน การสรางความสามคคในชมชน การปองกนการอพยพยายถน การเสรมสรางการศกษา ความรวมมอในการอนรกษสงแวดลอม ศลปวฒนธรรม การสงเสรมคณคาสงแวดลอม การพฒนาปรบปรงสงแวดลอมชมชน สวนผลทางลบไดแก ปญหารายไดไมแนนอน ปญหาคาครองชพ ปญหาการแบงปนผลประโยชน ปญหาการถอครองทดนเกดการเปลยนแปลงวถชวตและคานยม ความไมเปนธรรมในสงคม อาชญากรรม ความขดแยงระหวางนกทองเทยวกบชมชน การเปลยนแปลงความเชอคานยมในการครองชพ การแตงกาย ภาษา เกดการท าลายทางชวภาพและภมทศนของชมชน จงควรใชยทธศาสตร การจดการการทองเทยวภายใตปจจยทเอออ านวยเพอพฒนาศกยภาพการทองเทยว ควรสงเสรมการพฒนาอาชพ ควรใช ภมปญญาทองถนในการบรหารจดการและสรางความรความเขาใจในการ อนรกษทรพยากรธรรมชาตแกชมชนใหเปนมรดกสบทอดใหกบคนรนตอไป

สทน และคณะ (2546: บทคดยอ) ท าการวจยเรองการพฒนาระบบมาตรฐานคณภาพการจดการการทองเทยว : กรณแหลงทองเทยวสวนหนผางาม กงอ าเภอหนองหน จงหวดเลย (ระยะท 1)โดยใชกระบวนการวจยแบบมสวนรวม พบวาระยะเรมตนมการบรหารจดการโดยกงอ าเภอหนองหนจงหวดเลย ตอมาปจจบนบรหารจดการโดยองคการบรหารสวนต าบลปวนพ กจกรรมการทองเทยวท

18

กอใหเกดรายได สวนใหญไดจากการน าเทยวจดตาง ๆ จากการซออาหารและของทระลกของนกทองเทยว ปญหาทวไปของการจดการทองเทยว ประชาชนยงมสวนรวมนอย กจกรรมเชงสรางรายไดนอย มคคเทศกกไมเพยงพอในชวงเทศกาลส าคญ ชมชนไมเขาใจและวตกกบการประกาศจดตงวนอทยานผางาม น าอปโภคบรโภคไมเพยงพอในฤดแลง คณภาพน าลดลง ซงเกดจากน าเสยจากขยะสงปฏกลทซมลงสชนน าใตดน จงควรวจยระยะตอไปโดยการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพอพฒนามาตรฐานคณภาพการจดการทองเทยวเชงนเวศของสวน หนผางามใหเกดขน

สดารตน แสงจ านงค (2549 : บทคดยอ) ท าการวจยเรองการศกษาเพอพฒนาเสนทางการทองเทยวพระต าหนกในสมยรชกาลท 5 เขตพระราชวงดสต พบวา ในพนทเปาหมายมอาณาบรเวณตงแตพระทนงวมานเมฆถงวงสวนสนนทา ซงสามารถพฒนาโปรแกรมน าเทยวขนมาได 2 โปรแกรม ไดแก 1. โปรแกรมทองเทยวแบบเตมวน จ านวน 2 โปรแกรม ไดแก โปรแกรมพระราชวงดสต และพระต าหนกในวงสวนสนนทา และโปรแกรมพระราชวงดสตวงสวนสนนทา และชมชนบานญวน 2. โปรแกรมทองเทยวแบบครงวน จ านวน 4 โปรแกรม ไดแก โปรแกรมพระทนงวมานเมฆ โปรแกรมวงสวนสนนทา 1 (มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา) โปรแกรมวงสวนสนนทา 2 (มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต กรมสงเสรมการปกครองทองถนและมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา) และโปรแกรมวดราชาธวาส และชมชนบานญวณ และมขอเสนอแนะวาควรมการพฒนาสถานททองเทยวและกจกรรมทางการทองเทยว การสงเสรมการทองเทยว การกระตนการมสวนรวมของชมชนตอการทองเทยว และการพฒนาเสนทางการทองเทยวในพนทเปาหมาย

มณฑาวด พลเกด (2552) ท าการวจยเรองการพฒนารปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอความยงยน พบวา รปแบบการจดการทองเทยวเชงระบบเพอความยงยนโดยชมชนดานปจจยน าเขา ประกอบดวยองคประกอบดานความสามารถของชมชน ดานสงจงใจของชมชน ดานศกยภาพของชมชน และการมสวนรวมในการลงทน ดานกระบวนการแปรสภาพ ประกอบดวยองคประกอบดานการจดองคการ ดานการบรหารจดการ การมสวนรวมในการวางแผน การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมการด าเนนกจกรรม/ปฏบตตามแผน และการมสวนรวมในการตดตามและประเมนผลดานผลผลต ประกอบดวยองคประกอบดานเปาหมายในการจดการทองเทยว ดานการควบคม 3 ตวแปรทเกยวกบนกทองเทยว การมสวนรวมในการรบผลประโยชน การมสวนรวมในการรบผดชอบ และการมสวนรวมในการบ ารงรกษา ดานการปอนกลบ ประกอบดวยองคประกอบดานการควบคม 6 ตวแปรทเกยวของกบการปองกนและสงเสรมการจดการทองเทยว และการมสวนรวมในการก าหนด กฎ ระเบยบกตกา ดานสงแวดลอม ประกอบดวยองคประกอบดานผมสวนไดสวนเสย และการมสวนรวมในการใชประโยชน ประสทธภาพของรปแบบการจดการทองเทยวเช งระบบเพอความยงยนดานความเหมาะสมมคาเฉลยเทากบ 4.38 ดานความถกตองครอบคลมมคาเฉลยเทากบ 4.52 ดานความเปนไปไดมคาเฉลยเทากบ 4.57 ดานความเปนประโยชนมคาเฉลยเทากบ 4.71 และมคาเฉลยรวมทกดานเทากบ 4.56

ศรจรรยา ประพฤตกจ (2553) ไดศกษาสภาพทรพยากรดานการทองเทยว ศกยภาพของแหลงทองเทยวเชงนเวศ เพอเสนอเสนทางการเชอมโยงแหลงทองเทยว และจดท าเสนทางทองเทยวเชงนเวศนในอ าเภอเมอง จงหวดตราด เครองมอทใชในการวจยคอ แบบตรวจสอบทรพยากรการทองเทยว แบบส ารวจ สงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยว และแบบประเมนศกยภาพแหลง

19

ทองเทยว กลมตวอยางทใชในการวจยไดแก ภาครฐ จ านวน 24 คน ภาคเอกชน จ านวน 24 คน ประชาชนทองถน จ านวน 24 คน และนกทองเทยว จ านวน 60 คน เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลคอ แบบสอบถาม และแบบสมภาษณ วธการและสถตทใชในการวเคราะหขอมลแหลงทองเทยวในอ าเภอเมอง จงหวดตราด 12 แหงไดแก แหลงทองเทยวทางดานประวตศาสตรและโบราณคด แหลงทองเทยวทางธรรมชาตและแหลงทองเทยวเชงเกษตรจากผลการวจยน ามาจดเสนทางจานวน 4 เสนทาง ไดแก เสนทางทองเทยวท 1 ไดแก วดบปผาราม สถานวจยและพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 4 (ตราด) และลองแกงคลองหวยแรง เสนทางทองเทยวท 2 ไดแก วดไผลอม ศาลเจาพอหลกเมอง โบราณสถานจวนเรซดงกมปอต และ วดโยธานมต เสนทางทองเทยวท 3 ไดแก หาดลานทราย สวนผลไมบานหวงนาขาว และศนยศกษาธรรมชาตปาชายเลนบานเปรดใน เสนทางทองเทยวท 4 ไดแก วดบปผาราม ศาลเจาพอหลกเมอง ตลาดเการมคลองบางพระ สถานวจยและพฒนาทรพยากรปาชายเลนท 4 (ตราด)แลววเคราะหหาจดแขง จดออน อปสรรคและโอกาสของเสนทางท ง 4 เสนทาง จากผลการวเคราะห พบวา เสนทางทองเทยวท 4 มจดแขงมากทสด โดยมแหลงทองเทยวทมความสะดวกในการเขาถง เปนแหลงทองเทยวทนาสนใจและสามารถดงดดนกทองเทยวได รองลงมา คอ เสนทางทองเทยวท 1, 2 และ 3 โดยมจดออน คอ แหลงทองเทยวมปายบอกทางแหลงเทยวทนอย และขาดการจดการดานสงอานวยความสะดวก โอกาส คอ แหลงทองเทยวในแตละเสนทางสามารถเชอมโยงไปยงแหลงทองเทยวแหงอน ตลอดจนสามารถพฒนาเสนทางทองเทยวใหเปนเสนทางทองเทยวเชงนเวศ อปสรรค คอ ขาดการประชาสมพนธแหลงทองเทยว ขอจ ากดดานเวลา ตลอดจนขาดบคลากรดานการทองเทยว รวมถงการขาดงบประมาณในการพฒนาแหลงทองเทยว ขอเสนอแนะในการวจยครงน คอ 1) หนวยงานทเกยวของหารปแบบและกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศนทเหมาะสม เพอรองรบความตองการของนกทองเทยว 2) ควรเพมชองทางการประชาสมพนธเพอขยายจานวนนกทองเทยว 3) น าเสนทางทง 4 เสนทางมาปรบปรง และพฒนาใหเปนเสนทางทองเทยวเชงนเวศของอ าเภอเมอง จงหวดตราดตอไป

วภา ศรระท (2551) ไดศกษาครงนมวตถประสงคเพอตรวจสอบทรพยากรแหลงทองเทยว และประเมนศกยภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศน ในอ าเภอเขาคอ จงหวดเพชรบรณ ผวจยด าเนนการส ารวจแหลงทองเทยว โดยใชแบบส ารวจปรบจากตารางตรวจสอบทรพยากรของ กอดเฟรย เคอรร(Godfrey Kerry) และคลาก แจคก (Clarke Jackie) และใหผเชยวชาญจ านวน 3 คน ประเมนแหลงทองเทยวใน อ าเภอเขาคอ จงหวดเพชรบรณ จ านวน 10 แหลง โดยใชแบบประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ ของส านกพฒนาการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา แลวจดระดบมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยว ตามเกณฑทก าหนด

ผลการวจยพบวา แหลงทองเทยวเชงนเวศในอ าเภอเขาคอ ทศกษา เปนพนท ธรรมชาตและเปนอนสรณสถาน การใชพนทถกตองตามกฎหมาย มการบรหารจดการเกอบ ทกแหลง ยกเวนจดชมววเพยง แหลงเดยวทยงไมมการบรหารจดการ จากผลการประเมน ศกยภาพแหลงทองเทยวทเลอกศกษา 10 แหลง ทนกทองเทยวนยมทองเทยวในอ าเภอเขาคอ สรปไดวา มศกยภาพดเยยม 1 แหลง คอแกงบางระจน มศกยภาพดมาก 1 แหลง คอน าตกศรดษฐและครกพลงน า มศกยภาพด 2 แหลง คอสวนสตวเปดเขาคอและพระต าหนกเขาคอ มศกยภาพปานกลาง 1 แหลง คอพพธภณฑอาวธและการสรบเขาคอ มศกยภาพต า 4 แหลง คอหอสมดนานาชาตและเจดยพระบรมสารรกธาต

20

อนสรณสถานผเสยสละเขาคอ พระบรมธาตเจดยกาญจนาภเษกและเนนมหศจรรย สวนจดชมวว (ทะเลหมอก) มศกยภาพเหมาะสม ทจะพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศน

งานวจยของ ชเกยรต ศรวงศ (2549) "พฤตกรรมการซอสนคาของทระลกของนกทองเทยวชาวญปน" พบวา จากกลมผตอบแบบสอบถาม 400 คน พบวาสวนใหญเตรยมเงนสาหรบซอสนคาต ากวา 5,000 เยน จานวน 113 คน คดเปนรอยละ28.2 รองลงมาคอเตรยมเงน 10,001 -15,000 เยน เปนจ านวน 79 คน คดเปนรอยละ 19.8 เตรยมเงนมากกวา 20,000 เยน จ านวน 77 คน คดเปนรอยละ 19.3 เตรยมเงน 5,001 –10,000 เยน จานวน69 คน คดเปนรอยละ17.2 และเตรยมเงน 15,001-20,000 จ านวน 62 คนคดเปนรอยละ15.5

งานวจยเรอง "กระบวนการตดสนใจในการเลอกสถานทพกของนกทองเทยวตางชาต" กนกพร ศรโรจน( 2545) พบวา จากกลมผตอบแบบสอบถาม 384 คน บรเวณถนนขาวสารพบวา นกทองเทยวมการวางแผนเพอการใชจายเงนต ากวา 20 ดอลลารสหรฐ โดยทกลมตวอยางสวนใหญใชจายเพยงวนละ 6-10 ดอลลารสหรฐ สาหรบทพกในบรเวณถนนขาวสาร

งานวจยเรอง "ความตองการในการใชบรการสปาของนกทองเทยวตางชาต" จราวรรณ มงถาวรกจ(2548) พบวา คาเฉลยจ านวนเงนทนกทองเทยวชาวตางประเทศเตมใจทจะจายในการใชบรการสปาแตละครงคอ 1,873.46 บาทโดยมคาเฉลยการใชบรการสปา อยท 2.04 ครง

จากเอกสารวชาการและงานวจยดงกลาวขางตน อาจกลาวไดวาการทองเทยวมการเปลยนแปลงไมหยดนง รปแบบการทองเทยวเปลยนแปลงไปตามปจจยแวดลอมภายนอกของอตสาหกรรม อนไดแก แนวคดการพฒนาทยงยนทใชการทองเทยวเปนเครองมอในการขบเคลอนแนวคด และ พฤตกรรมของนกทองเทยวทตองการการทองเทยวทแปลกใหม เนนประสบการณการเดนทางทองเทยวมากกวาการไปเยยมชมอยางผวเผนเทานน ปจจยเหลาน ท าใหเกดการศ กษาศกยภาพของการทองเทยวรปแบบใหมเชงสรางสรรค ทเนนประสบการณการเดนทาง การอนรกษทรพยากรทางธรรมชาตและวฒนธรรม เขามาแทนทการทองเทยวกระแสหลก นนคอการทองเทยวเฉพาะ (Niche tourism) ทเนนกจกรรมการทองเทยวทมความเฉพาะ และมตลาดนกทองเทยวทเจาะจง ดวยแนวคดเชนนจะน าไปสการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนได การทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหารเปนสวนหนงของการทองเทยวเฉพาะ ทเนนกจกรรมการเรยนรเกยวกบอาหารในแหลงทองเทยว วฒนธรรมดานอาหารการกน การปรงอาหารซงสามารถดงดดความสนใจของนกทองเทยวอสระชาวไทยและชาวตางชาตทมความสนใจดานอาหาร

งานวจยนไดแบงออกเปน 3 สวน โดยสวนแรก เปนการศกษาและส ารวจขอมลดานอาหาร เอกลกษณทางวฒนธรรมดานอาหาร ประเพณ และภมปญญาทองถนทเกยวของกบอาหาร ถอดอตลกษณวฒนธรรมดานอาหารทองถนในพนทภาคตะวนตก ในพนท 8 จงหวด คอ นครปฐม สพรรณบร ราชบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงคราม และสมทรสาคร แลวจงก าหนดเสนทางการทองเทยวเพอเรยนรอาหารจากการวเคราะหกระบวนการถอดองคความร และอตลกษณดานอาหารสการทองเทยว น ามาสรางและพฒนาเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารไทยในพนทภมภาคตะวนตก ทสอดคลองและสะทอนอตลกษณของพนทและแนวคดการทองเทยวอยางยงยน ท าการทดสอบศกยภาพของเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารทงดานศกยภาพ

21

ทางการตลาดและเชงพาณชย เพอน าไปใชในการก าหนดขอเสนอแนะและเชงนโยบายส าหรบการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหารในภมภาคภาคตะวนตกตอไป สวนทสอง ก าหนดจดทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย จากขอมลทไดรบจากการคนควา และการส ารวจพนท โดยระดมความคดเหนภายในคณะวจยเพอถอดองคความร และอตลกษณดานอาหาร สการทองเทยว สรางและพฒนาเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย สวนทสาม ประเมนเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในพนท โดยหลงจากการก าหนดเสนทางทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยแลว จงด าเนนการสงเสนทางดงกลาวใหผทเกยวของภายในพนทประเมนความเหมาะสม เพอน าขอมลและขอเสนอแนะจากการประเมนมาปรบปรงเสนทางใหมความเหมาะสมยงขน กลมประชากรเปาหมายส าหรบการประเมนศกยภาพไดแก ผเชยวชาญดานการทองเทยว บรษทน าเทยวและนกทองเทยวทมความสนใจการทองเทยวเฉพาะทาง หรอการทองเทยวแนวใหม จากผลงานวจยนคณะนกวจยจะสามารถสรางเสนทางใหมของการทองเทยวทมศกยภาพทางการตลาดและเชงพาณชย ทายสดจะเปนน าองคความรทงหมดมาพฒนาและปรบปรงระบบฐานขอมลสารสนเทศเพอใชเปนแหลงดงดดนกทองเทยวทงในและตางประเทศใหมาทองเทยวยงภมภาคตะวนตกของประเทศไทยไดเปนอยางด

สวนการศกษาวจยนเรมจากการส ารวจ รวบรวม เกบขอมลและองคความรของขนมไทยในภมภาคตะวนตก จ านวน 8 จงหวด ไดแก นครปฐม ราชบร สพรรณบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสาคร และสมทรสงคราม โดยเปนการศกษาขอมลทตยภมเกยวกบองคความรดานเอกลกษณของวฒนธรรม โดยมการศกษาขอมลทวไปของพนทภมภาคตะวนตก ลกษณะภมศาสตร วฒนธรรม ประเพณ ภมปญญาทองถน โดยแบงการศกษาไปรายจงหวด โดยมการศกษาสภาพภมศาสตร ลกษณะภมประเทศ ลกษณะภมอากาศ ประชากรและลกษณะทางสงคม เศรษฐกจและการประกอบอาชพ พฒนาการทางประวตศาสตร ซงจะศกษาความเปนมาของจงหวด หรอพนท มรดกทางวฒนธรรม ซงจะศกษาถงศลปวฒนธรรม แหลงโบราณคดและประวตศาสตร สถาปตยกรรมเดน สงส าคญคบานคเมอง การละเลนพนบานและนาฎศลป การศกษามรดกทางธรรมชาตของแตละจงหวด ในสวนของพนทปา แหลงน า แหลงทองเทยวตามธรรมชาต ภมปญญาชาวบานและเทคโนโลยทองถน ในสวนของการท ามาหากนและภมปญญาอาหาร วฒนธรรมดานการกน เอกลกษณของทองถน เอกลกษณประจ าจงหวด เอกลกษณทางวฒนธรรม วฒนธรรมดานการกน ภมปญญาทางอาหาร ภาคภมภาคตะวนตก หรอพนทภาคกลางตอนลาง 8 จงหวด คอ นครปฐม สพรรณบร ราชบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงคราม และสมทรสาคร

1. นครปฐม เปนจงหวดเลกๆ ในเขตชานเมองกรงเทพฯ เปนพนททอดมสมบรณ เหมาะส าหรบประกอบอาชพเกษตรกรรรม โดยเฉพาะการปลกสมโอ ซงน าชอเสยงมาสจงหวดจนไดชอวาเปน “เมองสมโอหวาน” นอกจากนยงอดมสมบรณไปดวยผลไมอนๆ และอาหารขนชอนานาชนดนครปฐมเปนเมองทมประวตศาสตรยาวนาน โดยมการคนพบหลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดจ านวนมาก ทบงบอกวาบรเวณนเคยเปนทตงของเมองหลวงในสมยทวารวด มปชนยสถาน

22

เกาแกทส าคญคอ “พระปฐมเจดย” ซงนบเปนรองรอยของการเผยแผพระพทธศาสนาและอารยธรรมจากประเทศอนเดยเขามาในประเทศไทยในยคแรกๆ จงหวดนครปฐมมเนอทประมาณ 2,168.327 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 1,355,204 ไร เปนจงหวดทมขนาดใหญเปนอนดบท 65 ของประเทศไทย ตงอยบรเวณลมแมน าทาจน พนททวไปเปนทราบลม ไมมภเขา มทดอนเฉพาะทางตะวนตกเฉยงเหนอของอ าเภอเมองฯ และอ าเภอก าแพงแสน สวนพนทราบลมบรเวณลมแมน าทาจน หรอแมน านครชยศร ไดแก ทองทในเขตอ าเภอนครชยศร อ าเภอสามพราน และอ าเภอบางเลนเมองนครปฐมเดมตงอยรมทะเล และเปนศนยกลางการคาและการคมนาคมทเจรญรงเรองแหงหนง จงมชนชาตตางๆ อพยพเขามาตงถนฐานอยเปนจ านวนมาก ตอมาเกดภาวะแหงแลง เพราะกระแสน าทไหลผานตวเมองเปลยนทศทางไป ประชาชนจงอพยพไปตงหลกแหลงอยรมแมน าบรเวณใกลเคยง และสรางเมองใหมขนชอวา “นครชยศร” หรอ “ศรชย” สภาพทางเศรษฐกจของจงหวดนครปฐมในป พ.ศ.2553 พบวาประชากรมรายไดเฉลยตอหว152,225บาทตอป โดยทงจงหวดมผลตภณฑมวลรวม ตามราคาประจาป 148,599ลานบาท รายไดสวนใหญขนอยกบสาขาอตสาหกรรมมากทสด คดเปนมลคา 70,512 ลานบาท รองลงมาเปนสาขาเกษตรกรรม คดเปนมลคา 18,747ลานบาท อนดบ 3 เปนสาขาการคาสง การขายปลก การซอมแซมยานยนต จกรยานยนต ของใชสวนบคคลและของใชในครวเรอน คดเปนมลคา 13,673 ลานบาท จงหวดนครปฐม มพนทเกษตรกรรม จ านวนทงสน 798,093 ไร คดเปนรอยละ 58.89 ของพนททงจงหวด การเกษตรกรรมเปนสาขาการผลตทส าคญของจงหวดนครปฐม ประชากรสวนใหญรอยละ 23.59 ประกอบอาชพเกษตรกรรม อาชพเกษตรกรรมทส าคญ ไดแก การท านา ท าไร ท าสวนผลไมและพชผก การเลยงสตวและการเพาะลยงสตวน า ระบบการเกษตรในจงหวดนครปฐม จดเปนเขตเกษตรกาวหนา เพราะมระบบชลประทานทด โดยอาศยแหลงน าจากลมแมน าเจาพระยา ทาจน และแมกลอง ประกอบกบเกษตรกรจงหวดนครปฐมมศกยภาพสง สามารถเรยนรวทยาการแบบใหมๆ และมการใชเทคโนโลยภาคการเกษตรทพฒนามากขนระดบหนง พชเศรษฐกจทท ารายไดใหจงหวด ไดแก ขาว ออย ไมผล พชผกตางๆ และไมดอกไมประดบ การเกษตรกรรมของจงหวดนครปฐมมความเปนไปไดสงตอการวางแผนจดการระบบการผลต เพอการเชอมโยงการสงออก

2. สพรรณบร อยหางจากกรงเทพฯ ประมาณ 100 กโลเมตร เปนเมองทมสถานททองเทยวทนาสนใจมากมาย ทงทางประวตศาสตรและทางธรรมชาต ไมวาจะเปนพระบรมราชานสรณดอนเจดย วดเขาขนของพระอาจารยธรรมโชตผสรางขวญและก าลงใจใหกบชาวบานบางระจน พพธภณฑสถานแหงชาตอทอง อทยานแหงชาตพเตย บงฉวาก และมขนมขนชออยางสาลสพรรณ สพรรณบร มพนททงหมดประมาณ 5,358 ตารางกโลเมตร แบงเขตการปกครองออกเปน 10 อ าเภอ ไดแก อ าเภอเมอง อ าเภอบางปลามา อ าเภอศรประจนต อ าเภอดอนเจดย อ าเภอเดมบางนางบวช อ าเภออทอง อ าเภอสามชก อ าเภอหนองหญาไซ อ าเภอสองพนอง และอ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร มสถานททองเทยวหลากหลายแบบ ใหนกเดนทางไดสมผสและคนหา ภาพประวตศาสตรทเกาแก เรองราวของอดตทนาสนใจ สงกอสรางทางพทธศาสนา ทงดงามและทรงคณคาตอการกราบไหวบชา หรอแมแตสถานททองเทยวใหมๆ ทสรางขนมาใหนกทองเทยวไดชม ไดเพลดเพลนกบความอลงการ ตนตา ตนใจ และเปนแหลงศกษาหาความรของเยาวชนคนรนใหม นอกจากทกลาวมาแลว สพรรณบร ยงเปนดนแดนทมธรรมชาต ทะเลสาบ น าตก ปาเขา ทะเลหมอกทงดงาม และวถชวตกวา 10 ชนเผา

23

3. ราชบร ดนแดนวฒนธรรมลมน าแมกลองและสายหมอกแหงขนเขาตะนาวศร เปนจงหวดหนงในภาคกลางดานตะวนตกทมภมประเทศหลากหลาย จากพนททราบต า ลมแมน าแมกลองอนอดม แหลงเพาะปลกพชผกผลไมเศรษฐกจนานาชนด สพนทสงทวเทอกเขาตะนาวศรทอดตวยาวทางทศตะวนตกจรดชายแดนไทย-พมา ราชบรในวนนจงเตมไปดวยส งทนาสนใจมากมาย ท งประวตศาสตร โบราณสถาน วถชวต วฒนธรรม งานหตถกรรมเครองปน เครองหลอ ทอถกจกสาน ถ าธารปาเขา และธรรมชาตทงดงามทายทายการมาเยอนของผคนจากทกมมโลก จงหวดราชบรมเนอททงสนประมาณ 5,196 ตารางกโลเมตร แบงเขตการปกครองออกเปน 10 อ าเภอ คอ อ าเภอเมองราชบร อ าเภอโพธาราม อ าเภอด าเนนสะดวก อ าเภอปากทอ อ าเภอจอมบง อ าเภอบางแพ อ าเภอวดเพลง อ าเภอสวนผง อ าเภอบานโปงและอ าเภอบานคา ของฝากผลตภณฑนมสด จงหวดราชบร มชอเรองผลตนมสดมานาน ด าเนนงานโดยสหกรณโคนมหนองโพราชบร จ ากด (ในพระบรมราชปถมภ) เปนนมสดทมคณภาพและราคาถก สามารถซอไดทวไป และทศนยจ าหนายของสหกรณฯ รมถนนเพชรเกษม ต าบลหนองโพ อ าเภอโพธาราม ผก ผลไม ไดแก หวผกกาดหวาน-เคม ผลตทหมท ๒ ต าบลเจดเสมยน อ าเภอโพธาราม หาซอไดทวไป เชน รานแมฮวย (เชลลชวนชม) องนหวานด าเนนสะดวก มจ าหนายทวไปในตวจงหวด และทตลาดน าด าเนนสะดวก มะมวงวดเพลง พนธหนงกลางวน มนอรอย โดยเฉพาะทมาจาก “ไรทองสามส” หมท ๘ ต าบลวดเพลง อ าเภอวดเพลง อาหารไทย รานอาหารไทยกญญา 4. กาญจนบร ลกษณะทางภมประเทศสวนใหญจะเปนปา ซงจะมทงปาดงดบและปาโปรง มพนททงหมดประมาณ 19,473 ตารางกโลเมตร มระยะทางหางจากกรงเทพมหานครประมาณ 129 กโลเมตร มชายแดนตดตอกบสหภาพพมาระยะทางประมาณ 370 กโลเมตร มอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยง ไดแกไดแก ทศเหนอ จดจงหวดตากและจงหวดอทยธาน ทศใตจดจงหวดราชบร จงหวดสพรรณบรและนครปฐม ทศตะวนตก จด สหภาพพมา จงหวดกาญจนบร คอดนแดนแหงธรรมชาต อนอดมสมบรณดวยผนปา พรรณไม โถงถ า น าตก และประเพณวฒนธรรมอนหลากหลายของผคนหลากเชอชาตทอาศยอยรวมกนอยางเอออาร ทงไทย พมา มอญ ปากะญอ (กะเหร ยง) ฯลฯ ยงไปกวานน กาญจนบรยงเตมไปดวยเรองราวทางประวตศาสตร โดยเฉพาะเหตการณในสมยสงครามโลกครงท 2 ซงมอนสรณสถานหลายแหงปรากฏใหเหนเปนหลกฐาน เชน สะพานขามแมน าแคว สสานทหารสมพนธมตร พพธภณฑชองเขาขาด ฯลฯ ดวยความหลากหลายของพนทและเรองราวทสงสมอยในจงหวดชายแดนตะวนตกแหงน กาญจนบรจงเปนจดหมายปลายทางทเหมาะส าหรบนกทองเทยวทกสไตล ทกวย และทกฤดกาล จงหวดกาญจนบรมเนอทประมาณ 12 ลานไร หรอ 19,483 ตารางกโลเมตร ถอวาเปนจงหวดทมขนาดใหญเปนอนดบ 3 ของประเทศ รองจากจงหวดนครราชสมาและจงหวดเชยงใหม พนทสวนใหญเปนปาและเทอกเขาสง โดยมแมน าสายหลก 2 สาย คอ แมน าแควใหญและแมน าแควนอย ทไหลขนานลงมาบรรจบกนเปนแมน าแมกลองทตวเมองกาญจนบร ความเปนมาของกาญจนบรเทาทมการคนพบหลกฐานนน ยอนไปไดถงสมยกอนประวตศาสตร เมอมการคนพบเครองมอหนในบรเวณบานเกา อ าเภอเมองฯ ลวงมาถงสมยทวารวด ซงมหลกฐานคอซากโบราณสถานทต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร เปนเจดยลกษณะเดยวกบจลประโทนเจดยทจงหวดนครปฐม บานคบว จงหวดราชบร และเมองอทอง จงหวดสพรรณบร รวมทงคนพบโบราณวตถ เชน พระพมพสมยทวารวดจ านวนมาก

24

สบเนองตอมาถงสมยพทธศตวรรษท 16-18 หลกฐานทางประวตศาสตรทคนพบคอปราสาทเมองสงห ซงมรปแบบศลปะแบบขอม 5. จงหวดเพชรบร เปนจงหวดทมสภาพแวดลอมทางภมศาสตร ตลอดจนทรพยากรธรรมชาตทมอยางอดมสมบรณ ประกอบกบความสามารถในการน าทรพยากรนานาชนดมาใชประโยชน ซงกอใหเกดอาชพตาง ๆ ซงท ารายไดใหประชากรของจงหวดเพชรบร อาชพหลกหลายอยาง เชน กสกรรม การปศสตว การประมง และการแปรรปผลผลตทางการเกษตรอยางงาย ๆ ทสบสานกนมาจนถงปจจบนและเปนพนฐานในการพฒนาโครงสรางทางเศรษฐกจใหมไปสอาชพการคาสง การคาปลก การบรการ การทองเทยว เปนตน สภาพเศรษฐกจของจงหวดเพชรบร สวนใหญขนอยกบการคาปลกและคาสง รองลงมาไดแก ภาคบรการ การเกษตรกรรม การคมนาคมและการขนสง การอตสาหกรรม การกอสรางและอน ๆ จากรายงานของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในป 2548 จงหวดเพชรบรมมลคาผลตภณฑมวลรวมจงหวด ณ ราคาตลาด 25,175 ลานบาท ในสวนรายไดเฉลยของประชากร ป 2548 เทากบ 56,829 บาท/คน/ป เพชรบร ไดชอวาเปนจงหวดทมขนมอรอยมากมายหลายชนด ไดแก ขนมหมอแกง ขาวเกรยบ กลวยอบน าผง ผลไมกวน กะละแม ชมพ ลกตาลออน น าตาลสด และยงมอกมากมาย

6. จงหวดประจวบครขนธ เศรษฐกจจงหวดประจวบครขนธโดยรวม ปพ.ศ. 2552 พจารณาจากผลตภณฑมวลรวมของจงหวด (GPP) ปพ.ศ.2552 ณ ราคาประจาป มมลคาเทากบ 58,549 ลานบาท เพมขนจากปพ.ศ.2551 ทมมลคาท ากบ 58,154 ลานบาทใน และผลตภณฑจงหวดตอหว (GPP Per Capita) ในปพ.ศ. 2552 เทากบ 121,781 บาท/คน/ป ลดลงเมอเทยบกบปทผานมา คดเปนรอยละ 0.01 เศรษฐกจของจ งหวด รายไดสวนใหญอย ในภาคเกษตรกรรม โดยมรายไดจากภาคอตสาหกรรม รองลงมา มรายไดจากการคาปลก การคาสง ภาคโรงแรมและภตตาคาร และภาคการขนสงมความส าคญและในป พ.ศ. 2553 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดประมาณการมลคาผลตภณฑมวลรวมจงหวดประจวบครขนธ (Gross Province Product) ไวเทากบ 63,698 ลานบาท และมผลตภณฑจงหวดเฉลยตอบคคล เพมขนเปน 131,574 (ขอมลจาก ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ณ วนท 30 มถนายน พ.ศ. 2555) จงหวดประจวบครขนธมสภาพพนดนทเหมาะส าหรบการปลกพชไรมากทสด รองลงมาเปนการปลกไมยนตน และพนทท านาปลกผก ไมดอกไมประดบ และพชสมนไพรตามล าดบ โดยมพชเศรษฐกจทท ารายไดเปนจ านวนมากไดแก สบปะรด มะพราว ออย ขาวและพชผกผลไม จงหวดประจวบครขนธมสภาพพนดนทเหมาะส าหรบการปลกพชไรมากทสด รองลงมาเปนการปลกไมยนตน และพนทท านาปลกผก ไมดอกไมประดบ และพชสมนไพรตามล าดบ โดยมพชเศรษฐกจทท ารายไดเปนจ านวนมาก ของฝากจากหวหนไดแก ตกตา หอย เครองประดบจากเปลอกหอยและกะลามะพราว ผาพมพ โขมพสตร ไมปดฝนท าจากปานศรนารายณ เครองจกสาน ไมไผ อาหารทะเลสดและแหง ของฝากจากปราณบรไดแก ผลไมตามฤดกาลทวางขายรมถนน ผลตภณฑสบปะรดและ ผลไมอบแหง ของฝากจากทบสะแก ไดแก กลวยอบน าผง มะพราวอบน าผง และผลตภณฑว านหางจระเข สนคาสงออกไปจ าหนายทวโลก ไดแก วานหางจระเข พชสมนไพรทไดรบความนยมมากเมอน ามาแปรรป โดยเฉพาะวานหางจระเขในน าเชอมบรรจกระปอง และมะพราว พชเศรษฐกจทส าคญอกชนดหนงของจงหวดประจวบครขนธ ผลผลตน ามาแปรรปเปนผลตภณฑจ าหนายหลายชนด อาท มะพราวอบกรอบ วน

25

มะพราวในน าเชอม ทนอนใยมะพราว รวมถงผลตภณฑเฟอรนเจอรแปรรปจากไมมะพราวอกหลายชนด

7. สมทรสงคราม เปนจงหวดในภาคกลาง (หนวยงานบางแหงถอเปนสวนหนงของภาคตะวนตก) มขนาดพนทเลกทสดของประเทศ คอประมาณ 416.7 ตารางกโลเมตร ทงยงมจ านวนประชากรนอยทสดเปนอนดบ 2 ของประเทศดวย นบเปนจงหวดทมความอดมสมบรณทางทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมและมชายฝงทะเลตดอาวไทยยาวประมาณ 23 กโลเมตร มภเขา 1 ลก (เขายสาร) ไมมเกาะ มลกษณะเปนทราบลมโดยพนทฝ งตะวนตกจะสงกวาฝงตะวนออกเลกนอย จงหวดสมทรสงครามตงอยในเขตภาคกลางตอนลางตดทะเลอาวไทย เปนจงหวดทมขนาดเลกทสด และมประชากรนอยเปนอนดบ 2 ของประเทศ รองจากจงหวดระนอง เปนเมองทมความส าคญทงในดานประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม สถานททองเทยวตามธรรมชาต และทโดดเดนคอ วถชวตแบบไทยดงเดมสมทรสงครามมทรพยากรดานการทองเทยวมากมายหลายแบบทมเอกลกษณเฉพาะตว ดงดดใหนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตอยากไปสมผส อกทงยงอยไมไกลจากกรงเทพมหานคร และมการคมนาคมสะดวก จงเปนจงหวดทองเทยวทส าคญอกจงหวดหนงในภมภาค และมนกทองเทยวนยมไปมากในปจจบน สมทรสงครามเปนจงหวดเลกๆทอยไมไกลจากกรงเทพมหานคร ใชเวลาเดนทางประมาณชวโมงกวากถง หากใครชอบการทองเทยวทไดสมผสกบวฒนธรรมและวถชวตดงเดม ไมวาจะเปนอาชพการท าสวนผกผลไม การเคยวน าตาลมะพราว หรอ เทยวชมตลาดน าทาคาทยงคงสภาพตลาดนดแบบชาวบานชาวสวนของชมชนรมคลอง จงหวดสมทรสงครามจงเปนจงหวดทนาไปเยยมเยอนส าหรบผสนใจการทองเทยวเชงวถชวตและวฒนธรรม เมองสมทรสงครามสรางขนเมอใดไมปรากฏหลกฐาน เดมเขาใจวาเปนแขวงหนงของราชบร เรยกวา “สวนนอก” ตอมาในสมยกรงศรอยธยาตอเนองกบสมยกรงธนบร จงแยกจากราชบร เรยกวา “เมองแมกลอง ” สมทรสงครามมความส าคญทางประวตศาสตรในชวงทสมเดจพระเจาตากสนมหาราชสถาปนากรงธนบรเปนราชธาน พมาสงกองทพผานเขามาถงบรเวณต าบลบางกง พระเจาตากสนมหาราชทรงรวบรวมผคนสรางคายปองกนทพพมาจนขาศกพายแพไป ณ บรเวณคายบางกง นบเปนการปองกนการรกรานของพมาเขามายงไทยครงส าคญในชวงเวลานน จงหวดสมทรสงครามอยหางจากกรงเทพฯ ประมาณ 72 กโลเมตร มพนทประมาณ 416 ตารางกโลเมตร แบงการปกครองออกเปน 3 อ าเภอ ไดแกอ าเภอเมองฯ อ าเภออมพวาและอ าเภอบางคนท อาณาเขต ทศเหนอ ตดตอกบ จงหวดราชบร ทศใต ตดตอกบ จงหวดเพชรบร และอาวไทย ทศตะวนตก ตดตอกบ จงหวดเพชรบร และราชบร ทศตะวนออก ตดตอกบ จงหวดสมทรสาคร ปลายป พ.ศ. 2550 ผลการส ารวจดชนความมนคงของมนษยพบวา สมทรสงครามเปนจงหวดทมความมนคงของมนษยสงทสดในประเทศไทย จงหวดสมทรสงครามเปนจงหวดทมความอดมสมบรณมากทสดอกแหงหนงในภาคกลาง ดวยลกษณะทางภมประเทศซงเปนดนดอนปากแมน าเชอมตดทะเลอาวไทย น ามาซงความหลากหลายของพชพนธ ธญญาหารและสตวน าตาง ๆ จงเปนแหลงผลตอาหารทส าคญหลายอยาง ทหมนเวยนในชวงฤดกาล ท าใหเกดการรวมตวของกลมชาวบานในพนท ตงเปนกลมแปรรปอาหารทะเล อาหารทมชอเสยงของจงหวดสมทรสงคราม คอ ปลาทแมกลอง เนองจากปลาทแมกลองขนชอวา มรสชาตด เนอนม เปนทยอมรบโดยทวไปทางจงหวดจงมการจดเทศกาลกนปลาทและของดเมอแมกลองซงจดขนในเดอนธนวาคมของทกป นอกจากปลาททมชอเสยงแลว อาหารเปนทรจกของจงหวดสมทรสงคราม คอ หอย

26

หลอด ซงตรงบรเวณ “ดอนหอยหลอด” เปนสนดอนตงอยปากแมน าแมกลอง ทเกดจากการตกตะกอนของดนปนทราย หรอทชาวบานเรยกวา"ทรายขเปด" มอาณาบรเวณกวางประมาณ 3 กม. ยาว 5 กม. มอย 2 แหง ไดแก ดอนนอก อยบรเวณปากอาวแมกลอง เดนทางไปไดโดยทางเรอ และ ดอนใน อยทชายหาดหมบานฉฉ ต าบลบางจะเกรง จงหวดสมทรสาคร สภาพทวไปของจงหวดสมทรสาครเปนพนทราบลมสงกวาระดบน าทะเลประมาณ 1-2 เมตร มแมน าทาจนไหลผานตอนกลางของพนทจากทางดานเหนอไหลลงสอาวไทย ทอ าเภอเมองสมทรสาคร มคลองชลประทานจ านวนมากกระจายอยทวพนท เพอการคมนาคมและเพอการชลประทาน ท าใหการใชทดนครงหนงของจงหวดเปนไปเพอการเกษตรกรรม

8. สมทรสาคร จงหวดสมทรสาครเปนจงหวดเลกๆ ในเขตพนทตอนลางของภาคกลาง บรเวณปากแมน าทาจน ตงอยหางจากทะเลอาวไทยเพยง 2 กโลเมตร เปนเมองทอดมสมบรณไปดวยทรพยากรสตวน า โดยเฉพาะสตวน าทะเล จงมการประกอบอาชพดานการประมงอยางกวางขวาง มเรอประมงททนสมยนบพนล า และสามารถจบสตวน าไดเปนปรมาณทมากทสดของประเทศ อกท งยงเปนจงหวดทมนาเกลอมากทสดดวยในดานประวตศาสตร สมทรสาครเปนเมองทมบนทกไวในพงศาวดารกรงศรอยธยา เมอคราวพระเจาเสอเสดจประพาสชลมารค จงก าเนดเปนเรองราวของพนทายนรสงหผซอสตย จงรกภกด และรกษาระเบยบวนยยงชวต เปนหนงในสญลกษณทส าคญของเมองในปจจบนรจกสมทรสาครสมทรสาครมเนอทประมาณ 872.34 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 545,216 ไร จดเปนจงหวดทมขนาดใหญเปนอนดบท 72 ของประเทศไทย ตงอยในเขตพนทตอนลางของภาคกลาง บรเวณปากแมน าทาจน หางจากทะเลอาวไทยเพยง 2 กโลเมตร ภมประเทศเปนทราบลมชายฝงทะเล สงจากระดบน าทะเลปานกลางประมาณ 1-2 เมตร มแมน าทาจนไหลผานตอนกลางของจงหวดตามแนวเหนอใต และไหลลงสอาวไทยทอ าเภอเมองสมทรสาคร รวมระยะทางทไหลผานจงหวดสมทรสาครประมาณ 70 กโลเมตรพนทตอนบนในเขตอ าเภอบานแพวและอ าเภอกระทมแบนมความอดมสมบรณของดน และมโครงขายแมน าล าคลองเชอมโยงถงกนกระจายอยทวพนทกวา 170 สาย จงเหมาะส าหรบการเพาะปลกพชนานาชนด และบางสวนเปนยานธรกจ อตสาหกรรม และทอยอาศย สวนพนทตอนลางของจงหวดในเขตอ าเภอเมองสมทรสาคร อยตดชายฝงทะเลยาว 41.8 กโลเมตร จงเหมาะกบการประกอบอาชพประมงทะเล เพาะเลยงสตวน าชายฝง และท านาเกลอสมทรสาคร เดมเรยกกนวา “ทาจน” เพราะเปนต าบลใหญอยตดอาวไทย มชาวตางประเทศโดยเฉพาะชาวจนน าส าเภาเขามาจอดเทยบทาคาขายกนมาก จงเรยกตดปากวา “ทาจน” จนกระทงป พ.ศ. 2091 ในสมยของสมเดจพระมหาจกรพรรดแหงกรงศรอยธยา โปรดใหยกบานทาจนขนเปนเมอง “สาครบร” เพอเปนหวเมองส าหรบเรยกระดมพลเวลาเกดสงครามกบพมา และเปนเมองหนาดานปองกนผรกรานทางทะเลตอมาในสมยกรงรตนโกสนทร พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 ได โปรดให เปลยนชอเมองสาครบร เปนเมอง “สมทรสาคร” ในป พ.ศ. 2456 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงมพระบรมราชโองการใหทางราชการเปลยนค าวา “เมอง” เปน “จงหวด” ทวทงประเทศ เมองสมทรสาครจงไดเปลยนเปน “จงหวดสมทรสาคร” มาจนถงทกวนน สวนค าวา “มหาชย” ทคนชอบเรยกกนนน เปนชอคลองทสมเดจพระสรรเพชญท 8 แหงกรงศรอยธยา โปรดใหขดขนเพอตดความคดเคยวของคลองโคกขามแตเดม ลดจากเมองธนบรเปนแนวตรงไปออกปากน าแทน แตยงไมทนเสรจกทรงสวรรคตเสยกอน พระบาทสมเดจพระ

27

สรรเพชญท 9 (ขนหลวงทายสระ) จงไดโปรดใหขดคลองตอจนแลวเสรจ และไดพระราชทานนามวา “คลองมหาชย” ซงตอมา บรเวณฝงซายของปากคลองไดเกดชมชนขนาดใหญชอวา “มหาชย” ขน จงเปนทนยมเรยกขานกนจนตดปากตงแตนนเปนตนมาสมทรสาครแบงการปกครองออกเปน 3 อ าเภอ คอ อ าเภอเมองสมทรสาคร อ าเภอกระทมแบน และอ าเภอบานแพวอาหารทะเลมชอเสยงมาก โดยเฉพาะตลาดมหาชยเปนตลาดทรวมอาหารทะเลราคาถกหลากหลายชนด โดยตลาดมหาชย ตงอยรมแมน าทาจน ใกลกบปอมวเชยรโชฎกและศาลหลกเมอง หางจากศาลากลางจงหวดประมาณ 200 เมตร เนองจากอาหารทะเลทโดงดงทางจงหวดสมทรสาครไดมการก าหนดจดงาน “เทศกาลอาหารทะเลจงหวดสมทรสาคร เปนงานเทศกาลทจดขนเปนประจ าทกปและไดรบความนยมจากนกทองเทยวเปนอยางมาก เนองจากคณภาพของอาหารทะเลทสดใหม เพราะจงหวดสมทรสาคร เปน “เมองประมง” ทถอไดวาเปนศนยกลางอาหารทะเลของประเทศ ประชากรสวนใหญของจงหวดสมทรสาครสวนใหญเปนคนไทยเชอสายรามญ (มอญ) รามญเชอสายจน ซงท าใหสมทรสาครมความหลากหลายทางวฒนธรรมในแบบรามญ ซงเปนเอกลกษณเฉพาะของจงหวดสมทรสาคร ทมคนเชอสายมอญอยมาก โดยประชากรจะมการแตงกายแบบชาวมอญ อาหารแบบมอญ พธกรรมแบบมอญ ฯลฯ

คณะวจยไดท าการส ารวจ ศกษา และรวบรวมขอมลและองคความรของอาหารและขนมไทยในภมภาคตะวนตก จ านวน 8 จงหวด ไดแก นครปฐม ราชบร สพรรณบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสาคร และสมทรสงคราม โดยเปนการศกษาขอมลทตยภมเกยวกบองคความรดานเอกลกษณของวฒนธรรม โดยมการศกษาขอมลทวไปของพนทภมภาคตะวนตก ลกษณะภมศาสตร วฒนธรรม ประเพณ ภมปญญาทองถน โดยแบงการศกษาเปนรายจงหวด โดยมการศกษาสภาพภมศาสตร ลกษณะภมประเทศ ลกษณะภมอากาศ ประชากรและลกษณะทา งสงคม เศรษฐกจและการประกอบอาชพ พฒนาการทางประวตศาสตร ซงจะศกษาความเปนมาของจงหวด หรอพนท มรดกทางวฒนธรรม ซงจะศกษาถงศลปวฒนธรรม แหลงโบราณคดและประวตศาสตร สถาปตยกรรมเดน สงส าคญคบานคเมอง การละเลนพนบานและนาฎศลป การศกษามรดกทางธรรมชาตของแตละจงหวด ในสวนของพนทปา แหลงน า แหลงทองเทยวตามธรรมชาต ภมปญญาชาวบานและเทคโนโลยทองถน ในสวนของการท ามาหากนและภมปญญาอาหาร วฒนธรรมดานการกน เอกลกษณของทองถน เอกลกษณประจ าจงหวด เอกลกษณทางวฒนธรรม วฒนธรรมดานการกน ภมปญญาทางอาหาร

จากการศกษาขอมลของพนทภมภาคตะวนตก ไดท าการศกษาขอมลของอาหารไทยทสอดคลองกบวฒนธรรมและ ภมปญญาทองถนในพนทภมภาคตะวนตกส าหรบใชในการพฒนาแนวคดผลตภณฑใหมทสอดคลองกบเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหาร ส าหรบอาหารไทยมววฒนาการเปนล าดบ ขนอยกบวตถดบทางการเกษตรทแตกตางกนของแตละภมภาคเปนส าคญ วตถดบทน ามาปรงอาหารแตกตางกนของแตละภมภาคท าใหอาหารของแตละภมภาคมความแตกตางกน แตนยมรบประทานขาวเจาและขาวเหนยวเปนอาหารหลก โดยคนในพนทภาคกลางและภาคใตนยมรบประทานขาวเจามากกวา ขณะทคนในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (อสาน) นยมรบประทานขาวเหนยว ส าหรบเนอสตวทนยมรบประทานคอ “เนอปลา” เนองจากคนไทยมความผกพนกบแมน าเปนอยางมากท าใหอาหารประจ าครวไทยนยมประกอบดวยเนอปลาเปนหลก ทงปลา

28

ยาง ปลาปง จมน าพรก กนกบผกสดทหาไดตามหนองน า ชายปา หากกนปลาไมหมดกสามารถน ามาแปรรปใหเกบไวไดนาน ๆ ไมวาจะเปนปลาแหง ปลาเคม ปลารา ปลาเจา

การศกษาพบวาบรเวณภาคกลางโดยเฉพาะอยางยงพนท 8 จงหวดซงเปนพนทเปาหมายของงานวจย เปนภมภาคทมดนและน าอดมสมบรณ เปนแหลงปลกขาว และเปนแหลงประมงทส าคญของประเทศ พนทมความอดมไปดวยทงพช ผกและสตวตางๆ ทเปนวตถดบในการประกอบอาหาร อาหารหลกของคนภาคกลางนยมคอ ขาวเจา คนภาคกลางนยมใชใบบวหอขาวน าไปรบประทานเวลา ออกไปท างานในนา หรอการเดนทางเรยกกนวา”ขาวหอใบบว” กบ ขาวทนยมมเกอบทกมออาหาร คอ น าพรกประเภทตางๆ เชน น าพรก เผา น าพรกกะป น าพรกปลายาง รบประทานกบผกนานาชนดทหาไดในทองถน อาหารทรบประทานคกบขาวในพนทนอกจากน าพรกแลวยงแกงประเภทตางๆ ขนอยกบวตถดบทมในพนทและวฒนธรรมกลมยอย การวจยนพบวาสงทโดดเดนของอาหารภาคกลางคอการนยมปรงรสอาหาร ดวยเครองปรงรสทไดจากวตถดบในพนท อาท น าปลาทเปนเครองปรงรสในอาหารคาวเกอบทกประเภท เชนเดยวกบคนภาคอสานทนยมใชน าปลาราปรงอาหารจากการวเคราะหขอมลทตและการส ารวจภาคสนาม วฒนธรรมดานอาหารของพนทมความเกยวพนอยางมากกบวตถดบทมในพนทท าใหอาหารคาว และอาหารหวานในพนทมลกษณะทโดดเดนจากพนทอนๆ อาท แกงกะทตางๆ มการน าวตถดบหรอพช ผลไมทปลกในพนทเปนสวนผสม ท าใหแกงนนเปนเอกลกษณของจงหวด อาท แกงหวตาลทมเฉพาะในจงหวดเพชรบร แกงใบชะคราม เปนตน อาจกลาวไดวาเอกลกษณของวฒนธรรมดานอาหารในพนทภาคกลาง 8 จงหวด คอการใชวตถดบในพนททมความอดมสมบรณ และหลากหลายปรงอาหารในพนทไดอยางมเอกลกษณ

โดยวตถดบทมความหลากหลายแบงไดตามลกษณะภมประเทศ และความอดมสมบรณดานทรพยากรของพนท ดงน 1. จงหวดทม พนทชายฝงตดทะเล ประกอบดวยจงหวดสมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบรและประจวบครขนธ มวตถดบทมความส าคญทไดมาจากทางทะเล ไดแก อาหารทะเลทไดจากอาวไทยโดยการประมงน าตน อาท หอยประเภทตางๆ ไดแก หอยหลอด หอยนางรม หอยแครง หอยแมลงภ อาหาทะเลทไดจากการประมงพนบานในอาวไทย อาทปลาหมก ปลาท ปลานวลจนทรทะเล นอกจากนยงมการผลตเครองปรงรสทส าคญของอาหารภาคกลาง ไดแก กะปจากเคยทไดจากอาวไทย น าปลา เกลอสมทร ซอวโบราณ 2. จงหวดทมพนทบรเวณลมแมน าและมพนทตดภเขา ประกอบดวย ราชบร กาญจนบร สพรรณบรและ นครปฐม พนทราบลมแมน ามการท านาขาว ปศสตว การ ประมงน าจด การท าสวนเกษตรจ านวนมาก และวตถดบทไดจากปาใกลภเขา วตถดบในการประกอบอาหารทมเอกลกษณไดแกปลานล ปลามา หนอไมดอง เหดโคน ไชโปวหวาน ขาว ปลาทบทม ปลายสก น าตาลโตนดและน าตาลมะพราว คณะนกวจยไดศกษาขอมลของอาหารไทยทไดจากการส ารวจขอมลจากเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรดานอาหาร ทงในดานอาหารพนเมองและอาหารทองถน เรองราวเกยวกบอาหาร อาท อาหารและงานเทศกาล งานประเพณ ความเปนมาของอาหารทองถนของพนททท าการศกษา ทง 8 จงหวด ไดแก นครปฐม สพรรณบร ราชบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงคราม และสมทรสาคร ในดานวฒนธรรมดานอาหาร อาหารพนเมองหรออาหารทองถ น

29

อาหารกบของฝากและการทองเทยว อาหารกบประเพณหรอเทศกาล พบวาอาหารทเกดขนในพนทจงหวดตางๆ จะมความสอดคลองกบวตถดบในพนท ทงในสวนของอาหารกบภมปญญา สวนใหญวถชวตของชาวบานจะเลอกทจะแปรรปอาหารตามวตถดบดงเดมในแตละพนททมอย ซงในสวนของพนทภาคกลางตอนลาง1 คอ นครปฐม สพรรณบร กาญจนบรและราชบร จะเปนวตถดบทเกดจากการเพาะปลกไดและไดจากน าจด เชน ขาว ผลไม หนอไม เหด ตาลโตนดและปลาน าจด สวนพนทภาคกลางตอนลาง 2 คอ เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงคราม และสมทรสาคร เปนจงหวดทมพนทตดกบทะเล ดงนนวตถดบหลกๆ ในพนทดงกลาวจะเปนสตวน าในทะเล เชน อาหารทะเลตางๆ ปลาท หอยชนดตางๆ และมะพราว สวนภมปญญาสวนใหญจะเกดจากการตองการถนอมอาหารหรอยดอายอาหาร หรอเกดจากการหมกเปนเครองปรงรสตางๆ เชน กะป น าปลา น าตาลมะพราว น าตาลโตนด เหดดอง หอยแครงดอง หนอไมดอง ปลาอบรมควน เปนตน สวนวถชวตของคนภาคกลางนสงผลมาจากนในเชอชาตตางๆ ทตองการอพยพมาจากทอนๆ มาอาศยอยในพนทน ท าใหเกดการดดแปลงอาหารของชนชาตนนๆ มาใหเกดการประยกตของอาหารชนดตางๆ ท าใหเกดน าพรกชนดตางๆ มากมาย ขนกบพนทแตละจงหวด เชน ราชบรมน าพรกเผา สมทรสงคราม มน าพรกไขปทะเล น าพรกปลาท เปนตน สวนประเพณตางๆ ของคนไทยในภาคกลางสวนใหญแลวจะใชขนมจนมาเปนอาหารเลยงในงานบญตางๆ สวนเทศกาลอาหารและสนคาของฝากจะขนกบวตถดบในแตละพนท และมความโดดเดนแตกตางกนไป เชน สมทรสงคราม มปลาทแมกลอง น าตาลมะพราวและกะปคลองโคน สมทรสาคร มผลไม และอาหารทะเล เพชรบร มน าตาลโตนด ผลตภณฑตางๆจากน าตาลโตนด และขนมหวานตางๆ ประจวบครขนธ มของฝากสบปะรด ชสเชค และปลาหมกแดดเดยว สพรรณบร มขนมสาล ปลาอบรมควน ขาวเกรยบผก และแหว ราชบรมไชโป เตาหด า และองนหวาน นครปฐม มหมยาง ขาวหลาม และสมโอ กาญจนบรมทองม วน ขนมตระกลทอง วนเสนและมะขามกวน ซงลวนแตเปนสนคาทเกดจากการน าวตถดบทมอยในทองถนมาแปรรปทงสน

ตารางท 3 สรปขอมลวฒนธรรมดานอาหาร ในพนทภมภาคตะวนตกทง 8 จงหวด

จงหวด วตถดบในพนท

ภมปญญาอาหาร

อาหารทองถน/อาหารพนบาน

ผลตภณฑของฝาก

เทศกาลเกยวกบอาหาร

อาหารกบชวตประจ าวน

สมทรสงคราม o น าตาลมะพราว

o กะป o หอยแครง o อาหาร

ทะเล o ปลาท

o กะปคลองโคน

o หอยแครงดอง

o น าตาลมะพราว

o หอยแครงดอง

o อาหารจากปลาท

o น าพรกไขปทะเล

o ปลาทแมกลอง

o กะปคลองโคน

o ปลาท o อาหาร

ทะเล o สมโอ o ลนจ

o ปลาท o น าพรก o แกงชนด

ตางๆ

30

ตารางท 3 สรปขอมลวฒนธรรมดานอาหาร ในพนทภมภาคตะวนตกทง 8 จงหวด (ตอ)

จงหวด วตถดบในพนท

ภมปญญาอาหาร

อาหารทองถน/อาหารพนบาน

ผลตภณฑของฝาก

เทศกาลเกยวกบอาหาร

อาหารกบชวตประจ าวน

สมทรสาคร o น าปลา o อาหาร

ทะเล o ชะคราม

o น าปลา o อาหาร

ทะเลแปรรป

o หอยพม o ชะคราม

o ผลไม o อาหาร

ทะเล

o ผลไม o ปลาสลด o อาหาร

ทะเล

o อาหารทะเล

เพชรบร o น าตาลโตนด

o น าตาลโตนด

o ผลตภณฑตาลโตนด

o น าตาลโตนด

o ผลตภณฑตาลโตนด

o ขนมหวาน o น าตาล

โตนด o ผลตภณฑ

ตาลโตนด

o ตาลโตนด o ขาวหอ o กระยา

สารท

o ขาวแช o แกง o ขนมหวาน o ขนมตาล

ประจวบครขนธ

o สบปะรด o มะพราว o อาหาร

ทะเล

o ปลาหมกแดดเดยว


o อาหารใต


o ชสเชค o ปลาหมก

แดดเดยว o วานหาง

จรเข

o ปลาหมกแดดเดยว



o แกงสม o จบหลก

ราชบร o น าปลา o ผลไม

o น าปลา o ขาวแชชาว

มอญ o ขนมจน o ขาวแหง

o น าพรก o ไชโป o เตาหด า o องนหวาน o ขนมเคก

มะพราวออน

o ขนมจน o น าพรกเผา o แกงควและ

แกงสม o ของหวาน o ขนมจน

นครปฐม o ผลไม o ขาว o หม

o อาหารโตะจน

o ขาวหมแดง

o ขาวหลาม

o ขาวหมแดง

o น าพรก

o ขาวหลาม o น าพรก o หมยาง หม

หน o ขนมเปยะ o สมโอ

o ผลไม o ขนมจน

o ขาวหมแดง o ปลาน าจด

กาญจนบร o เหด o หนอไม o ปลาน า

จด

o เหดโคน o หนอไม

ดอง o ขนมทอง

โยะ

o แกงปาไกไทยใสมะเขอขน

o เหดโคน

o ขนมหวานตระกลทอง

o วนเสน o มะขามกวน

o ขนมจน o น าพรก o แกงปา o แกงสม

สพรรณบร o ขาว o ปลาน า

จด

o หนอไม

o น าพรก o ปลาอบรมควน

o ไขเคม o ขาวเกรยบ

ผก o ขนมสาล

o ปลา o เหด

o น าพรก o ขาว

31

โดยวตถดบทมความหลากหลายแบงไดตามลกษณะภมประเทศ และความอดมสมบรณดานทรพยากรของพนท ดงน

1. จงหวดทมพนทชายฝงตดทะเล ประกอบดวยจงหวดสมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบรและประจวบครขนธ มวตถดบทมความส าคญทไดมาจากทางทะเล ไดแก อาหารทะเลทไดจากอาวไทยโดยการประมงน าตน อาท หอยประเภทตางๆ ไดแก หอยหลอด หอยนางรม หอยแครง หอยแมลงภ อาหาทะเลทไดจากการประมงพนบานในอาวไทย อาทปลาหมก ปลาท ปลานวลจนทรทะเล นอกจากนยงมการผลตเครองปรงรสทส าคญของอาหารภาคกลาง ไดแก กะปจากเคยทไดจากอาวไทย น าปลา เกลอสมทร ซอวโบราณ

2. จงหวดทมพนทบรเวณลมแมน าและมพนทตดภเขา ประกอบดวย ราชบร กาญจนบร สพรรณบรและนครปฐม พนทราบลมแมน ามการท านาขาว ปศสตว การประมงน าจด การท าสวนเกษตรจ านวนมากและวตถดบทไดจากปาใกลภเขา วตถดบในการประกอบอาหารทมเอกลกษณไดแกปลานล ปลามา หนอไมดอง เหดโคน ไชโปวหวาน ขาว ปลาทบทม ปลายสก น าตาลโตนดและน าตาลมะพราว

วฒนธรรมดานอาหารและเทศกาลการทองเทยวทเกยวของกบอาหาร เนองจากวฒนธรรมอาหารของพนทนมความหลากหลาย บางแหงไดมการจดเทศกาลอาหาร

ประจ าถนขนเพอสงเสรมประเพณวฒนธรรมของตน และเพอสงเสรมอาชพดงเดม ตลอดจนสงเสรมการทองเทยวของจงหวด ท าใหเปนทสนใจแกนกทองเทยวในพนท การศกษาเกยวกบเทศกาลอาหารเพอหาศกยภาพของการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารพบวา จงหวดทง 8 ไดมการจดกจกรรมและจดงานเทศกาลทเกยวของกบอาหารไวหลายเทศกาล จงสามารถสรปได ในตารางท 4 จากตารางดงกลาวพบวาในบางชวงเวลาจะไมมเทศกาลใดๆ เชน เดอนมกราคม เดอนมถนายน และเดอนกรกฎาคม ทงนอาจเนองมาจากในชวงเดอนมถนายน และเดอนกรกฎาคมเปนชวงฤดฝน ซงเกษตรกรสวนใหญจะเรมท านาปลกขาวหรอท าสวนตางๆ อกทงยงเปนชวงทไมมวตถดบชนดใด ทออกมาในชวงน ดงนนเทศกาลอาหารตางๆ จงไมมในเดอนดงกลาว

ตารางท 4 ปฏทนอาหารตามเทศกาลการอาหารของพนทภมภาคตะวนตก

เดอนทจด ชองาน/กจกรรม

รายละเอยดกจกรรม จงหวด ทจดงาน

มกราคม ไมม ไมม ไมม

กมภาพนธ เทศกาลอาหารผลไมและของด

นครปฐม

ของดประจ าจงหวดเชน สมโอ ฝรง องน มะมวง กลวยไม มะพราวน าหอม หมแผน กนเชยงขาวหลาม ขนมเปยะ เปดยางเปนตน และเมนโตะจนการออกรานจ าหนายสนคาเกษตรและอาหาร หตถกรรมพนบาน การแสดงทางวฒนธรรม

นครปฐม

32



มหกรรมอาหารอรอย และของด

เมองสพรรณ

การออกรานจ าหนายอาหารการน าเสนอสดยอดอาหารอรอย รอยรานรอยเมน กจกรรมประกวด แขงขนอาหารการแสดงศลปนพนบาน และศลปนชอดง

สพรรณบร

เทศกาลอาหารทะเลจงหวดสมทรสาคร

การออกรานอาหารทะเลปรงส าเรจหลากหมายเมน เลอกซอสนคา OTOP อาหารทะเลสดและแปรรป สมทรสาคร

เทศกาลอาหารด ตลาดบางลทรก

การแสดงพนบานรานอาหารหลากรส ในบรรยากาศแหงเสยงเพลง เลอกซอสนคา OTOP


มนาคม เทศกาลองน

หวานและของดด าเนนสะดวก

การประกวดองนหวานและพชผลทางการเกษตร การประกวดหนนอยองนหวาน การประกวดลลาการประกอบอาหารคาวอาหารหวาน การประกวดปรงและเขงกนกวยเตยวเรอ การจ าหนายสนคา OTOP

ราชบร

มนาคม-เมษายน

เกลอสมทร

เปนชวงทชาวนาเกลอเรมเกบเกยวเกลอทอยในนาเพอน ามาเกบไวในยงฉาง รมสองขางทางทมการท านาเกลอในแถบจงหวดสมทรสาคร สมทรสงคราม และเพชรบร กจะเปนถนนสขาวของเกลอสะทอนกบแสงแดดสวย

สมทรสาคร สมทรสงคราม และเพชรบร

เมษายน-พฤษภาคม

น าตาลโตนด

เปนชวงทตนตาลใหน าตาลจากงวงตาลในปรมาณมากทสด ในชวงนชาวสวนจะนยมทจะเกบน าตาลจากงวงตาล เพราะไดปรมาณน าโดยงาย และมการน าน าตาลทไดมาท าน าตาลสด และน าตาลปก

เพชรบร

เมษายน-พฤษภาคม

น าตาลมะพราว

เปนชวงทตนมะพราวใหน าตาลในปรมาณมากทสด ในชวงนชาวสวนจะนยมทจะเกบน าตาลจากมะพราว เพราะไดปรมาณน าโดยงาย และมการน าน าตาลทไดมาท าน าตาลปบ และน าตาลปก

สมทรสงคราม

มถนายน ไมม ไมม ไมม

กรกฎาคม เทศกาลกนหมกแดดเดยว ณ ปากน าปราณ

การออกรานจะหนายอาหารทะเลการแสดงดนตร ชมหมกแดดเดยวทมรสชาตอรอยไมเหมอนทใด ประจวบครขนธ

สงหาคม เทยวเมอง

กาญจนอาหารอรอย

เมนอาหารอรอยจากรานคาตางๆกวา 13 อ าเภอ ทง

อาหารพนบานวฒนธรรมพนถน กาญจนบร

กนยายน

เทศกาลเหดโคนและอญมณของ

ดบอพลอย

จ าหนายผลตภณฑจากเหดโคน และอญมณ

กาญจนบร

เทศกาลกนหอย ดนกตกหมก

มการออกรานจ าหนายอาหารทะเลสดๆ กวา 50 รานคาและโรงแรมชอดงของเมองชะอ า พรอมทงการแสดงดนตรบนเวททกค าคน

เพชรบร

33



ตลาคม เทศกาลปลาท

อรอยททาฉลอม

พบกบเมนปลาทมากมายเชน ซาลาเปาไส ปลาท กวยเตยวปลาท นทรรศการปลาท อาหารทะเลแปรรปของฝากของท ร ะลก ก จกรรมน งรถสามลอย อนประวตศาสตร ชมวถชาวทาฉลอม

สมทรสาคร

พฤศจกายน

เทศกาลกนปลานวลจนทรทะเล

พบกบเมนอาหารทท าจากปลานวลจนทรทะเลมาจดแสดงและใหเปดใหชมฟรเพอใหปลานวลจนทรทะเลเปนทรจกกนอยางแพรหลายในสงคม

ประจวบครขนธ

กนปลา กนเหดอาหารรสเดด อ าเภอดานชาง

อมอรอยกบอาหารรสเดดจากปลากง และเหดโคน การออกรานจ าหนายอาหารหลากรสกลมเสนทางการทองเทยวในอ าเภอดานชาง


ธนวาคม

กนปลา พาเทยวแกงกระจาน

อาหารจากปลาในเขอนแกงกระจาน เชน ปลาบก ปลานล หรอย าตางๆการแขงขนตกปลา จ าหนายปลาจากเขอนแกงกระจานในราคาถก

เพชรบร

เทศกาลกนปลาทและของดเมอง

แมกลอง

อาหารหลากหลายเมนทปรงจากปลาท ซงเปนปลาทสาว เชนน าพรกปลาท ปลาทตมมะดน หอหมกปลาท พบกบการแสดงดานวฒนธรรมการประกวดดนตร ประลองอาหารเมนปลาท สรางเอกลษณหนางอ คอหก

สมทรสงคราม

ธนวาคม

เทศกาลอาหารอรอยและสนคา OTOP ฤดหนาว

เมองราชบร

สมผสลมหนาวสวนผง เลอกซอสนคา OTOP กงยางอ าเภอบางแพขนมจนน ายาหยวก ผดไทยครวหมอนไข

ชมการแสดงศลปวฒนธรรมประจ าถน ราชบร

อตสาหกรรมผลตขนม/ของฝาก

เกดขนมาจากภมปญญาของคนในทองถน ในการประยกตน าวตถดบหรอของดทมอยในพนท น ามาผลตเปนสนคาประเภทอาหาร และขนมของฝากของทระลก เพอสรางมลคาเพมใหกบทรพยากร และสรางรายไดใหกบผประกอบการในทองถน โดยไดรบแรงกระตนจากการเตบโตของธรกจทองเทยวของไทย ทท าใหปจจบนธรกจผลตขนม/ของฝาก พบไดอยทวไปทงในจงหวดทองเทยวส าคญและเมองทเปนทางผาน โดยเฉพาะอยางยง ภาคกลาง ซงถอไดวาเปนภมภาคทมสภาพแวดลอมทเออกบการท าธรกจผลต ขนม/ของฝากเปนอยางมาก จากการเปนศนยกลางของการคมนาคมภายในประเทศ ในขณะทความอดมสมบรณทรพยากรทางการเกษตรในพนท กเปนอกจดเดนหนงทท าใหในแตละจงหวดภาคกลาง เปนทงแหลงวตถดบ แหลงผลตและศนยกลางการกระจายสนคาทมศกยภาพ รวมไปถงการเปนสะพานเชอมการเตบโตไปยงธรกจตอเนองอนๆ อกมาก ไมวาจะเปนธรกจบรการนกทองเทยว ธรกจขนสง ธรกจคาปลก ธรกจบรรจภณฑ ฯลฯ แนวโนมการเตบโตของธรกจผลตขนม/ของฝากในภาคกลาง พบวา ยงมโอกาสขยายตวไดอกมาก เนองดวยเปนสนคาทผคนทวไป

34

นกถงเมอเดนทางไปทองเทยว หรอจะเดนทางกลบภมล าเนาของตนเอง เพอซอไปฝากครอบครว ญาตสนท มตรสหาย ในชวงเทศกาลส าคญและวนหยดตางๆ อกทงยงเปนตลาดรองรบผบรโภคทคอนขางใหญ และตวผลตภณฑสามารถเขาถงกลมผบรโภคทกเพศทกวยไดงาย นอกจากน ดวยลกษณะการทองเทยวของภาคกลางทไมมใชฤดการทองเทยว ท าใหสามารถทองเทยวไดตลอดทงป ยงเปนโอกาสส าคญทางธรกจของผประกอบการผลตขนม/ของฝากทมศกยภาพ ในการจะตอยอดพฒนากลยทธทางการตลาดตางๆ เพอเจาะตลาดในประเทศและตลาดสงออกไดมากขนในอนาคต อยางไรกด ภายใตโอกาสทางธรกจ แตผประกอบการในอตสาหกรรมผลตขนม/ของฝาก ยงมประเดนทาทายทตองเผชญอย โดยเฉพาะอยางยง คแขงในธรกจทเพมจ านวนมากขน ทงผประกอบการรายใหญและรายยอยในพนท อกทงตนทนการผลตทมแนวโนมเพมสงขน จากการปรบขนของราคาสนคาวตถดบหลก คณภาพและมาตรฐานการผลต นอกจากน จากการทมการแลกเปลยนสนคาขามภาคกนมากขน ท าใหสนคาทวางจ าหนายเรมซ ากนเอง และสญเสยจดยนของสนคาทลกษณะเฉพาะของภาคได ซงจากปจจยดงกลาว สงผลใหผประกอบการ SMEs จะตองเรงเตรยมความพรอมและปรบตวตอการเปลยนแปลงในธรกจทเกดขน ส าหรบการเปด AEC นน เปนทงโอกาสและความทาทายของผประกอบการ SMEs ในอตสาหกรรมผลตขนม/ของฝาก ในการขยายการคาไปสผบรโภคในอาเซยนไดเพมมากขน โดยเฉพาะในกลมประเทศ CLMV ทประกอบดวย กมพชา สปป.ลาว เมยนมาร และเวยดนาม ซงเปนกลมประเทศเพอนบานทมความใกลชดกบไทย ทงดานภมประเทศและวฒนธรรม อกทงยงมแนวโนมการเตบโตทางเศรษฐกจทดอยางตอเนองและมก าลงซอ ในประเทศทเพมสงขนตามล าดบ อยางไรกด การเจาะตลาดขนม/ของฝากไปยงประเทศเพอนบานนน ตองค านงวาสนคาประเภทใดบางทเหมาะสม เพราะสนคาขนม/ของฝากของไทย ยงมขอจ ากดดานวงจรชวตของผลตภณฑท เสยหายไดงาย มขนตอนการผลตทซบซอนท าใหตนทนการผลตสง นอกจากน ผประกอบการควรมสายปานทยาวพอสมควร เพราะตองท าการตลาดอยางตอเนอง เพอสรางแบรนดในระยะยาว และสงทส าคญทสด คอ ผประกอบการควรใหความส าคญกบตราสญลกษณ Made In Thailand ซงจะเปนสวนหนงทชวยสงเสรมภาพลกษณสนคาใหดโดดเดนแตกตางจาก สนคาอนๆ (กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย ส านกงานสถตแหงชาตและการทองเทยวแหงประเทศไทย, รายงานการศกษาเครอขายวสาหกจชมชนอาหารและขนม/ของฝากพนเมอง,2551)

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย วธด ำเนนกำรวจย งานวจยนเปนการการสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย โดยการศกษาแบงออกเปน 3 ชวง คอ ชวงท 1 ด าเนนการส ารวจ คนควาขอมลทตยภมทเกยวของจากเอกสาร งานเขยน ต ารา วารสาร งานวจย ตลอดจนขอมลทางอนเตอรเนตทเกยวของ แลวน ามาประมวลผลเพอหานยาม ความหมายของอาหารพนถนและธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในพนท จากนนด าเนนการเกบขอมลปฐมภมจากสถานทจรงทเกยวของ ไดแก แหลงวตถดบ สถานทผลตอาหาร รานอาหาร รานคาของทระลก จดทองเทยวเกยวกบอาหาร เพอใชเปนแหลงขอมลส าหรบกระบวนการวจยในชวงตอไป ชวงท 2 ด าเนนการจดท าเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย โดยการวเคราะห สงเคราะห สถานททเกยวของตามอตลกษณทส าคญของอาหารพนถนจากขอมลทส ารวจ คนควาเพอประเมนศกยภาพและความเปนไปไดในการเปนสวนหนงของเสนทางการทองเทยว ชวงท 3 ประเมนเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในพนท จากผมสวนรวมของทกภาคสวน อนไดแก นกทองเทยวชาวไทยและชาวตางชาต ผทรงคณวฒทางดานการทองเทยว บรษททวร หนวยงานภาครฐและภาคเอกชนทมสวนเกยวของ โดยจะใชตวแทนจากกลมดงกลาวขางตนชวยกนวพากษแบบมสวนรวม เพอใหไดแนวทางทเหมาะสม ซงความคดเหนทไดรบนนผวจยจะท าการสรปขอเสนอแนะและขอมลเชงนโยบายเพอเปนการพฒนาและสรางเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยตอไป การด าเนนการของแตละชวงมรายละเอยดขนตอนการวจยดงน ชวงท 1 เปนการศกษาศกยภาพของเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหาร โดยเรมจากการส ารวจ รวบรวม เกบขอมลและองคความรของอาหารไทย โดยการศกษาความเปนอย และอาหารพนเมองและอาหารทองถน เรองราวเกยวกบอาหาร อาท อาหารและงานเทศกาล งานประเพณ ความเปนมาของอาหารทองถนในภมภาคภาคตะวนตก ทง 8 จงหวด คอ นครปฐม ราชบร กาญจนบร เพชรบรประจวบครขนธ สพรรณบร สมทรสาคร และสมทรสงคราม เมอไดขอมลแลว น าขอมลมาวเคราะหหาเอกลกษณดานอาหารของพนท แลวคณะผวจยจะท าการส ารวจพนทเพอหาขอมลปฐมภม โดยการส ารวจแหลงทองเทยวทเกยวของกบอาหารพนถน

36

งานเทศกาลประเพณในพนททเกยวของกบอาหาร หรอเทศกาลทตองมอาหารเฉพาะในเทศกาล และตามฤดกาลเทานน โดยจ ากดขอบเขตการศกษาดานประชากร ดงน 1) กลมผผลตวตถดบปรงอาหาร ไดแก เจาของสวนมะพราว สวนตาล การประมง และนาขาว ในภมภาคตะวนตก ซงเปนผรกษาและสบทอดภมปญญาทองถนในการผลตสวนประกอบทใชในการปรงอาหาร เชน น าตาลโตนด น าตาลมะพราว กะท ผกและผลไมทปลกในพนท อนเปนวตถดบทส าคญของอาหารไทยทองถน 2) กลมแมบานในทองถน ซงเปนผรกษาและสบทอดภมปญญาไทยและทองถนในการท าขนมหวาน กระบวนการท าอาหารไทยแตดงเดม 3) กลมผรและผน าชมชนผสามารถถายทอดความรดานภมปญญาดานการท าอาหารและวถชวตชวตในทองถน 4) หนวยงานภาครฐทสนบสนนและสงเสรมการทองเทยวในพนทภาคตะวนตก ไดแก การทองเทยวแหงประเทศไทยในพนท ส านกงานพาณชยจงหวด ส านกงานการทองเทยวจงหวด 5) ผประกอบการจดน าเทยวทงในพนทและบรษททมส านกงานในกรงเทพมหานคร ทมตลาดเปาหมายเปนกลมนกทองเทยวผสนใจการทองเทยวเฉพาะทางทงชาวไทยและชาวตางประเทศ หลงจากการส ารวจพนทแลว จะด าเนนการวเคราะหขอความ ประเดนส าคญ จดประเภทของขอมลเปนหมวดหม และวเคราะหขอมลเชงคณภาพรวมถงการวเคราะหถงจดแขง จดออน โอกาส ปญหาและอปสรรค (SWOT Analysis) เพอใชในการก าหนดแนวคดการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหาร เนนอาหารพนบาน ภมปญญาดานอาหาร และประเพณ วฒนธรรมทเกยวของกบอาหาร ในพนทภาคตะวนตก 8 จงหวด กำรศกษำภำคสนำม โดยการส ารวจพนทภาคสนาม โดยส ารวจขอมลเกยวกบอาหารไทยในพนท และแหลงทองเทยวทเกยวของกบแหลงทองเทยว งานเทศกาลประเพณ ในพนททเกยวของกบอาหาร หรอเทศกาลทตองมอาหารเฉพาะในเทศกาล และตามฤดกาลเทานน โดยขอบเขตของการศกษาภาคสนามมดงตอไปน ขอบเขตดำนประชำกร ประชากรของงานวจยชนน คอ กลมคนใหขอมลส าคญ (Key informants) ทมความรดานวฒนธรรม เรองราวเกยวกบอาหาร อาท อาหารกบงานเทศกาล และงานประเพณในแตละจ งหวดอาหารกบการด าเนนชวตเพอหาอตลกษณวฒนธรรมทางอาหารในพนท กลมชมชนในพนท โดยประกอบดวย 1) กลมผผลตวตถดบปรงอาหาร ไดแก เจาของสวนมะพราว สวนตาล การประมง และนาขาว ในภมภาคตะวนตก ซงเปนผรกษาและสบทอดภมปญญาทองถนในการผลตสวนประกอบทใชในการปรงอาหาร เชน น าตาลโตนด น าตาลมะพราว กะท ผกและผลไมทปลกในพนท อนเปนวตถดบทส าคญของอาหารไทยทองถน 2) กลมแมบานในทองถน ซงเปนผรกษาและสบทอดภมปญญาไทยและทองถนในการท าขนมหวาน กระบวนการท าอาหารไทยแตดงเดม

37

3) กลมผรและผน าชมชนผสามารถถายทอดความรดานภมปญญาดานการท าอาหารและวถชวตชวตในทองถน 4) หนวยงานภาครฐทสนบสนนและสงเสรมการทองเทยวในพนทภาคตะวนตก ไดแก การทองเทยวแหงประเทศไทยในพนท ส านกงานพาณชยจงหวด ส านกงานการทองเทยวจงหวด 5) ผประกอบการจดน าเทยวทงในพนทและบรษททมส านกงานในกรงเทพมหานคร ทมตลาดเปาหมายเปนกลมนกทองเทยวผสนใจการทองเทยวเฉพาะทางทงชาวไทยและชาวตางประเทศ

วธกำรสมตวอยำง เนองจากงานวจยนเปนงานวจยเชงคณภาพ ซงขอมลทตองการเปนขอมลเชงคณภาพ กลาวคอ ความร ความเชยวชาญ และประสบการณของผร กลมตวอยางคอผรในดานอาหาร และวฒนธรรมทเกยวของกบอาหารในแตละจงหวด จงใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) โดยมงกลมเปาหมายทมความร ดานอาหารทองถน และเกยวของกบการประเพณ วฒนธรรมในทองถน โดยใชเทคนคการสมตวอยางแบบ Snowballing และโดยการสบหาผรในดานตางๆจากเอกสาร ค าบอกเลาของผเกยวของ และการแนะน าผใหขอมลคนตอไป จนไดขอมลทมการตกผลก วธกำรด ำเนนกำรวจย การส ารวจภาคสนามนเนนขอมลเชงคณภาพทเปนความร ภมปญญา ความเชยวชาญ ประสบการณ ของกลมตวอยาง หรอผใหขอมลส าคญ วธการสมภาษณแบบเจาะลกแบบกงโครงสราง (Semi structure in-depth interview) โดยผสมภาษณจะก าหนดประเดนในการสมภาษณ และการสงเกตแบบมสวนรวม(Participatory observation) เปนวธทท าใหไดขอมลดงกลาว โดยการลงมอท ารวมกบผใหขอมล เครองมอทใชในกำรวจย ประเดนการสมภาษณ และประเดนการสงเกต ทก าหนดโดยนกวจยจากกรอบแนวคดการท าวจย และจากผลการศกษาขอมลทตยภม กำรวเครำะหขอมล หลงจากการเกบขอมลภาคสนาม บนทกการสมภาษณจะถกถอดแบบค าตอค า (verbatim ) และใชวธการแบบ content analysis คอวเคราะหขอความ และประเดนส าคญทปรากฏในบทสมภาษณ และจดประเภทของขอมลเปนหมวดหม และก าหนดแนวคดการทองเทยวเพอการเรยนร

38

เกยวกบอาหาร เนนอาหารพนบาน ภมปญญาดานอาหาร และประเพณ วฒนธรรมทเกยวของกบอาหาร ในพนทภาคตะวนตก 8 จงหวด และก าหนดจดสนใจทางการทองเทยว และเสนทางการทองเทยวทสอดคลองกบวฒนธรรมดานอาหาร ชวงท 2 ก าหนดจดทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย จากขอมลทไดรบจากการคนควา และการส ารวจพนท โดยระดมความคดเหนภายในคณะวจยเพอถอดองคความร และอตลกษณดานอาหาร สการทองเทยว สรางและพฒนาเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย ชวงท 3 ประเมนเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในพนท โดยหลงจากการก าหนดเสนทางทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยแลว จงด าเนนการสงเสนทางดงกลาวใหผทเกยวของภายในพนทประเมนความเหมาะสม เพอน าขอมลและขอเสนอแนะจากการประเมนมาปรบปรงเสนทางใหมความเหมาะสมยงขน กลมประชากรเปาหมายส าหรบการประเมนศกยภาพไดแก ผเชยวชาญดานการทองเทยว บรษทน าเทยวและนกทองเทยวทมความสนใจการทองเทยวเฉพาะทาง หรอการทองเทยวแนวใหม

39

กลยทธของโครงกำรวจย การสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน

ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

รปท 1 กลยทธของโครงกำรวจย

ส ารวจขอมล อาหารพนถน

ส ารวจรปแบบ ธรกจทเกยวของฯ

แหลงวตถดบ / รานอาหาร / จดทองเทยว / ทพกคางแรม / รานจ าหนายของฝาก / อนๆ ทเกยวของ

จดทองเทยวทนาสนใจ ใชเปนเกณฑคดเลอกจดทองเทยว

เสนทางทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ตนแบบ

ประเมนเสนทางการทองเทยวฯ โดยผเกยวของ

เสนทางทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน

บทท 4

ผลการวจย

จากการด าเนนการวจยเพอศกษาวจยและหาขอมลเบองตนของขอมลอาหารพนถน ส ารวจ

รปแบบพรอมประเมนศกยภาพของธรกจทเกยวของในพนททท าการศกษา ทง 8 จงหวด ไดแก นครปฐม สพรรณบร ราชบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงครามและสมทรสาคร เพอใชก าหนดเสนทางการทองเทยวทมศกยภาพภายในพนทใหไดอยางนอย 2 เสนทาง และบรรลวตถประสงคของโครงการวจย จงขอน าเสนอผลการวจยเปนหวขอตางๆ ดงน ขอมลอาหารพนถนในพนท

อาหารพนถนมความเกยวเนองจากทรพยากรอาหารและสงแวดลอม ทแตกตางกนของแตละพนท สงผลตอพฤตกรรมการด ารงชวตและการท ามาหากน เกดเปนอาหารพนถนทแตกตางกน กอใหเกดวฒนธรรมทแตกตางกนของแตละพนท จากการศกษาขอมลอาหารพนถนของพนทภมภาคตะวนตกโดยพจารณารายจงหวด ท าใหไดขอมลอาหารทโดดเดนแตละจงหวด ดงน

1.จงหวดสมทรสงคราม จงหวดสมทรสงครามเปนจงหวดทมพนทตดกบทะเล และชาวบานประกอบอาชพท าประมง

เปนสวนใหญ อาหารทมอทธพลตอคนในพนทมากทสด คอ อาหารจากปลาท และอนๆ ดงน 1) อาหารจากปลาท ปลาทเปนอาหารคขวญของคนไทย หาไดงาย ราคาไมแพง เปนอาหาร

ยอดนยมของคนทวไป โดยเฉพาะในหมคนหาเชากนค า ไมตองมเงนมากมายกสามารถหาซอได จงมการหยบจบปลาทมาปรงเปนอาหารสารพนหนาตา อาหารจากปลาททไดรบความนยมไดแก 1) ปลาทแมกลอง เปนทรจกทงประเทศในรปของปลาทนงในเขงเลก หนางอ คอหกเนอขน มน หอม และมรสชาตความอรอย แมคาขายปลาทในตลาดตางกรองบอกตอลกคาของตนวา “ปลาทโปะแมกลอง” อนเปนชอยหอทการนตถงคณภาพ และถนก าเนด 2) ปลาทตมเคม เนองจากเมอกอนยงไมมหองเยน ทงคานยมความฟงเฟอยงเขาไปไมถง ตามชนทบไมมตเยน การถนอมอาหารจงใชการตมเคมเพอเกบไวไดนานวน 3) ย าปลาท จากปลาทตมเคมตกแบงขนมา ซอยพรกขหน หอมแดง ถวลสง บบมะนาวอกนดกเปน ย าปลาทไดสบายๆ อกจาน 4) ขาวตมปลาท น ามาใสขาวสวย เตมผกกาดหอม ตงฉาย พรกไทยแลวเจยวกระเทยมโรยหนา ไวซดตอนดกๆ แกหว 5) น าพรก-ปลาท เปนอาหารเบสคทขาดไมได ทนยมรบประทานกนทกครวเรอน 6) ฉฉปลาท เปนอกเมนหนงทนยมรบประทานกนมาก และยงมการรบประทานกนทวทกภาคของประเทศไทย

41

2) กะปคลองโคน เปนกะปท าจากเคยตาด ารสชาตอรอย หอม มน ผลตกนมากทบานคลองชอง ต าบลคลองโคน อ าเภอเมอง จงหวดสมทรสงคราม ชาวบานรวมตวกนเปนกลมวสาหกจชมชนผลตกะปคลองโคน โดยเรมจากการดกเคยทะเล น ามาหมกเกลอ จากนนน ามาตากจนแหงและนวดใหเปนเนอเดยวกน หากมาซอทหมบานจะไดกะปของแทราคายอมเยา นอกจากนทหมบานคลองชองยงมโฮมสเตย และจดกจกรรมเชงอนรกษส าหรบนกทองเทยว

3) หอยแครงดอง เปนอาหารพนเมองของจงหวดสมทรสงคราม และเนองจากการถนอมอาหารมการสบทอดกนมาชานานจนเปนเอกลกษณของจงหวดสมทรสงคราม หอยแครงดองของสมทรสงคราม มรสชาตอรอย มเอกลกษณเฉพาะตว

4) นาตาลมะพราว หรอทเรารจกทวไปในรปน าตาลปก หรอน าตาลปบ น าตาลมะพราวของจงหวดสมทรสาคร มความโดดเดนทางดานรสชาตกลมกลอมไมแสบคอ หวานมน หอม สามารถใชแทนน าตาลทรายประกอบอาหารทงคาวและหวานไดทกอยาง

2. จงหวดสมทรสาคร จงหวดสมทรสาครเปนอกหน งจงหวดทม พนทตดกบทะเล อยตดกบพนทจงหวด

สมทรสงคราม นอกจากประกอบอาชพท าประมงเปนสวนใหญและยงเหนการท านาเกลอไดมากในพนทจงหวดน อาหารในพนทนเหมอนกบพนทอนในภาคกลาง แตมสวนผสมของวตถดบทางอาหารทหาไดงายในทองถน สวนใหญเปนอาหารทะเลสดทมความโดดเดน ไดแก ปลาท กง หอย ป ปลา ปลาหมก กง ฯลฯ อาหารพนถนทเปนทนยมไดแก

1) หอยพม มรปรางกลมยาวร เปลอกขาวบางเปราะ มปมสากมอ มขนาดใหญ อวนสมบรณจะพบมากในชวงเดอนธนวาคม-มนาคม การจบหอยพมใชวธด าน าลงไปเกบดวยมอ เปนสญลกษณของจงหวดสมทรสาคร เนองจากพบมากบรเวณชายฝงทะเล ต าบลโกรกกราก ต าบลพนทายนรสงห ต าบลบางหญาแพรกและต าบลกาหลง อ าเภอสมทรสาคร น ามาท าเปนอาหารไดหลายรปแบบ เชน ตากแหง ลวก แกงจด แกงสม หรอผดฉา เปนตน แตกอนจะน ามาท าเปนอาหาร ตองน าเขยวออกเสยกอนและถาน าหอยสดๆ มาท าอาหาร ควรน าหอยเปนๆ มาแชน าเคม 1 คน เพอใหคายโคลนและแกะเปลอกออก ลางสวนหว รดสวนทเปนงวง เพอใหสงทยงคงคางอยภายในออกทงน าเขยวออกแลว จงน าไปประกอบอาหารตามตองการ

รปท 2 หอยพม

42

2) ชะคราม เกดขนตามลองนาเกลอทชาวบานท านาเกลอ เพราะ เปนพชทยอมความเคม ชาวบานเหนวามมากและขนเองตามธรรมชาต จงนยมน ามาประกอบอาหาร การทานชะครามนนจะตองน ามาตมและบบน าทงเสยกอน จงน ามาประกอบอาหารได เชน แกงยอดชะครามกบปทะเล ซงแตกอนเคยใชเปนอาหารทใชบรโภคประจ าวน แตปจจบนแทบไมมผรจกแกงยอดชะครามกบปทะเล อาจเนองมาจากพนทท านาเกลอของพนทดงกลาวมนอยลงและชาวบานหนไปประกอบอาชพอนๆ นอกจากท านาเกลอท าใหไมมชะครามเจรญเตบโตทวไป

รปท 3 ชะคราม

3. จงหวดเพชรบร เพชรบรเปนจงหวดทมความอดมสมบรณมาก ทงทรพยากรในทะเลอนไดแก อาหารทะเล

มากมายหลายชนดแลว ทรพยากรในดนยงมมากท าใหสามารถปลกพชผกเจรญงอกงามไดด และเปนพนททปลกตนตาลมากทสดในประเทศดวย ท าให ตาลโตนด เปนพชและอาหารทขนชอของจงหว ด ส าหรบอาหารพนถนของจงหวดเพชรบรมมากมายจงขอน าเสนออาหารทไดรบความนยมจากทงคนในพนทและนกทองเทยวมาพอสงเขปดงน

1) ผดไทยทายาง มชอเสยงในอ าเภอทายาง รสชาตเขมขนเดนดวยรสเปรยวหวานเคม เผดจากพรกกะเหรยงควปน เปรยวน ามะนาวและหวานกลมกลอมจากน าตาลโตนด

2) ขาวแช เอกลกษณของขาวแชคอ ใชพนธขาวเมลดใหญใสน าอบควนเทยนทอบในหมอดน ใชชอนทองเหลองคกบจานเชงและถวยลายดอกผกชดวยขาวแชเปนของเยนกนกบชอนทองเหลองจะชวยใหเยนขน

3) หมกหวานนาตาลโตนด ปลาหมกกลวยเคยวกบน าตาลโตนดและเครองปรงรสเคยวนานขามคนจนขนเหนยว เนอปลาหมกกรอบเดง รสหวานหอมใสขงและกระเทยม

4) ขนมจนทอดมน นยมทานเปนมอเชาขนมจนและทอดมนปลาอนทรทอดกบใบกะเพรา

http://cs.ssru.ac.th/s51122201037/nuphet/f5.html



43

5) แกงหวตาล เปนอาหารโบราณประจ าครวเรอนของเพชรบรมานานแลวฝานเต าตาลออนเปนชนบางใสเครองแกงทมสวนผสมกระชาย ใสน าพรกและเนอกงสดนยมประกอบอาหารแกงหวตาลกลอมนในงานเลยงตางๆ

6) ขนมหมอแกง เปนขนมพนเมองจงหวดเพชรบร ประมาณกวา 40 ปมาแลว เปนขนมทมรสหวานกลมกลอมชวนกน จงมผเรยกวา "ขนมเคกไทย"นบเปนของฝากทนยมมากกวาสนคาประเภทอน ๆ ของจงหวดเพชรบร

7) ขนมตาล ขนมตาลนมหวาน สเหลองนารบประทานหยอดใสกระทงท าดวยใบตาลสาน นมฟนมนวลหวานดวยกลนตาลสก

8) โตนดทอดหรอจาวโตนดทอดเปนขนมพนบานของชาวจงหวดเพชรบร ท าจากเตาตาลทฝานเปนชนบางๆเชอมในน าตาลโตนดสกพกพอชมแลวน าไปชบแปงผสมหวกระท ใสลงไปทอดในน ามนเดอดพลาน

4. จงหวดประจวบครขนธ วถการด าเนนชวตของชาวประจวบครขนธผกพนอยกบสงแวดลอมทางธรรมชาต ปาเขา

และทะเล นยมประกอบอาชพดานการเกษตรและเนองจากจงหวดประจวบครขนธมพนทตดกบชายฝงทะเลกวา 200 กโลเมตร ท าใหชาวบานในพนทตดชายฝงนยมท าประมงดวย คนนยมรบประทานอาหารทะเลทง กง หอย ปและปลาไดรบความนยมเปนอยางยงเนองจากหาไดงายในพนทรวมทงมราคาไมสง การปรงอาหารจงมเอกลกษณเฉพาะตวซงไดรบความนยมวาเปนอาหารประจ าถนทมรสอรอยและมรปแบบในการปรงแตกตางไปจากทองถน ไดแก

1) แกงสมปลาเลยวเชยว หรอปลารวกว นยมรบประทานสวนหว พงและไขปลา โดยไมใส

ผก 2) จบหลก เปนการดดแปลงปรงอาหารประเภทเนอปลาสด เดมนยมโขลกเนอปลาสดผสม

กบเครองแกงเผดจนเขาเปนเนอเดยวกนและมความเหนยว (หากน าไปปนเปนแผนและทอดจะเรยกวา ทอดมน และหากน าผสมกบเนอมะพราวขดและใบกะเพราแลวน าไปหอดวยใบตองหรอใบขา ปงจนสกจะเรยกวา งบ) นยมรบประทานกบขาว

3) ผลตภณฑแปรรปอาหารทะเล เชน ปลาเคม ปลาหมกแหง กงแหง เปนตน อรอย สะอาด ถกหลกอนามย ใหคณคาทางอาหารสง ไมใสสารกนบด โดยเฉพาะปลาหมกแดดเดยว ทอ าเภอปราณบรมใหเลอกหลากหลายรานและมขนาดปลาหมกใหเลอกหลายขนาด รวมทงผลไมตามฤดกาลทวางขายรมถนนไดรบความนยมเปนอยางมาก

4) สบปะรด ชอเสยงของสบปะรดจงหวดประจวบฯ นนอรอยเล องลอจนตองน าไปประกอบไวใน ค าขวญประจ าจงหวดสบปะรดประจวบฯ มจดเดนคอเนอสเหลองกรอบฉ า รสชาตอมเปรยวอมหวาน ตนสบปะรดตนหนงจะออกผลให 3-4 ครงเทานนกจะตาย ปหนง ๆ ชาวไรจะปลกสบปะรดกนประมาณ 2 ครง จากนนคอการดแลรกษาซงกวาจะไดสบปะรดมาสกผลหนงนนใชเวลากนเกอบปเลยทเดยว

5) ขนมปงชสเชคไสสบปะรด เปนสนคาของฝากของจงหวดประจวบทรจกกนมานาน แหลงผลตทส าคญ คอ อ าเภอปราณบรและอ าเภอสามรอยยอด อนเนองมาจากพนท 2 อ าเภอน เปน


http://cs.ssru.ac.th/s51122201037/nuphet/s1.html



44

พนทปลกสบปะรดผนใหญของจงหวด โดยเรมจากการคดแปรรปเปนสบปะรดกวน และไดพฒนาขนเรอยๆ จนกลายเปนขนมปงชสเชคไสสบปะรด ทมรสชาตด ถกปากลกคา จนถงปจจบน

5. จงหวดราชบร เปนเมองทมกลมชาตพนธหลากหลาย อาหารการกนจงมลกษณะทงทเปนเอกลกษณของ

ชมชน และน าของกลมอนมาผสมจนเกดเปนวฒนธรรมการกนทรวมกนบางอยาง โดยเฉพาะอาหารประเภททนกไปทางตมจด และผดน ามนของคนจน ซงปจจบนไดสอดแทรกไปอยในทกส ารบของคนถนราชบร อยางไรกตามทกกลมยงคงเหลออาหารจานเฉพาะอนบงบอกรสนยม และวฒนธรรมการกนของกลมคนมากนองแตกตางกนไป ดงน

อาหารพนเมองหรออาหารทองถนของชาวราชบร ไดแก 1) นาปลา มทงน าปลาของชาวมอญและน าปลาของชาวจน ซงมการหมกปลากบเกลอ

เชนเดยวกน โดยน าปลาของชาวมอญมกหมกใชเองในครอบครว (มกใชหวปลาในการหมก) สวนน าปลาชาวจนนนหมกไวขายเปนอตสาหกรรมในครวเรอน รสชาตหอมชวนรบประทานโดยเฉพาะน าปลาโพธาราม

2) ขาวหมาก ขาวหมากบานโปงจดเปนภมปญญาชาวบานดานการกนอย มชอเสยวงมากในดานรสชาตทหวานกลมกลอม เปนของหวานรบประทานเลน และซอเปนของฝากญาตมตร โดยการหมกขาวเหนยวกบลกแปงขาวหมาก มการรกษาความสะอาดเปนอยางมากเพอรกษาความสะอาดทงลางมอใหสะอาด ไมปรงอาหารในบรเวณใกลเคยง ลางใบตองและเชดดวยผาสะอาด เพอปองกนขาวหมากเสย โดยทวไปมกเกดเชอราท าใหขาวหมากมสแดง ออกรสเปรยว ขายไมได การฆาเชอราคนโบราณใชปนแดงกนกบหมากทาภาชนะทใชผสมคลกเคลาหรอบรรจขาวหมากนน นบเปนภมปญญาชาวบานทนาสนใจ

3) ขาวแหง อาหารพนบานราชบรทมชาวจนเปนตนต ารบ ท าขายกนแตในอ าเภอด าเนนสะดวกเลยไปถงสมทรสงคราม ขาวแหงคอ ขาวสวยราดดวยน าไกปรงรส ซงไดจากไกทงตวมาเลาะกระดกออก หนเปนชน ผดกบกระเทยม ซอวหวานและเกลอ จนน าไกขนก เตมน าธรรมดา ใสเลอด จากนนราดกระเทยมเจยว โรยตงฉาย ผกช ตนหอม ขนฉายและกงทอดกรอบหรอหนงปลาทอด หรอเหดนางฟาทอดแทนกได

4) ขาวแชชาวมอญ อาหารส าคญส าหรบประเพณสงกรานตของชาวมอญ กบขาวทกนกบขาวแชทตองเตรยมในวนสงกรานตตองมหาอยาง คอ หวผกกาดเคมผดไข ปลาชอนปน กวยเตยวเสนเลกผด ย ามะมวง และย าขนนออน สวนขาวแชนนหงแบบเชดน า เตมน าสกลอยดวยดอกมะล

5) ขนมจน เปนอาหารพนบานของคนไทยสมยโบราณ นยมรบประทานในงานมงคล เชน งานบวช งานสมรส งานขนบานใหม เปนตน นบเปนอาหารมงคลแสดงถงความสข ความเจรญทยาวนานและยงยน การรบประทานขนมจนเปนทนยมในทกภมภาค เชน ภาคกลาง นยมรบประทานกบน าพรก น ายาแกงเขยวหวาน ภาคเหนอนยมทานกบน าเงยว ภาคอสานนยมคลกเคลากบน าสมต า ภาคใตนยมทานกบแกงเหลอง แกงไตปลา เปนตน การท าเสนขนมจนของชาวราชบร อดตนยมท ากนเองในหมบาน โดยนยมใสภาชนะขนาดเลก เชน เขงขนาดเลก เพราะอ าเภอบานโปงมหตถกรรมจกสานเขงเปนจ านวนมาก และเพอความสวยงาม เปนเอกลกษณทองถน ในปจจบนยานการผลตเสน

45

ขนมจนอยในอ าเภอบานโปง สงจ าหนายในจงหวดราชบร และจงหวดใกลเคยง เชน นครปฐม ราชบร กรงเทพฯ

6) นาตาลมะพราว วถชวตของชาวสวนมะพราว น าน าตาลจากตนมะพราวมาเคยวแบบดงเดมและเตาปลองซงมหลายเตา ซงมการพฒนาเพอใหประหยดเวลาแลคาใชจายเชอเพลง น าตาลทเคยวแลวจะงวดลงเหลอประมาณ 1 ใน 5 หรอ 1 ใน 7 จงยกกระทะลง ตและหมนน าตาลไปรอบๆกระทะเพอใหน าตาลอมอากาศ เปลยนลกษณะใสเปนขนขาวแขงตวแลวจงเทใสปบหรอภาชนะทเตรยมไว

7) ไชโปว ชาวจนในอ าเภอโพธารามเปนผเรมตนการท าไชโปวดองในจงหวดราชบรขน เรมจากการท าไชโปวดองเคมเปนอยางแรก สงไปขายยงจงหวดใกลเคยงและทตลาดปากคลองตลาดกรงเทพฯ มาเปนเวลากวา 30 ป ภายหลงจงมการคดคนท าไชโปวแบบหวานขนอกอยางหนง ไชโปวทงแบบเคมแบบหวานของโพธารามมทงแบบหวใหญ แบบชน แบบฝอยและแบบแวน โดยเฉพาะไชโปวหวานไดชอวาเปนไชโปวทม รสหวานอรอยกวาทอนๆ ในปจจบนไชโปวกลายเปนสนคาขนชอของต าบลเจดเสมยนและสงเปนสนคาออกไปจ าหนายทงในและตางประเทศ

8) เตาหดา ถอวาเปนอกหนงของกนระดบ OTOP ประจ าถนนเลยกวาได เตาหด าคอการน าเตาหทมคณภาพน ามาตมในน าพะโล นานถง 3 วน จนไดรสชาตทออกมาเขมขน เปนสตรเฉพาะตวของทนตงแตการรบประทานเตาหยงไมเปนทแพรหลาย จะกนเปลาๆ หรอน ามาประกอบอาหาร ทงย า ผด ตม ทอด

6. จงหวดนครปฐม ชาวนครปฐมสวนใหญรบประทานขาวเจา และผลตภณฑทท าจากเนอหม เชน ขาวหมแดง

รานเกาแก คอรานฮะเสง อยในตลาดลางรมสะพานเจรญศรทธา ลกชนหมเตกกอ เปนโรงงานทผลตลกชนหมสงขายทงในนครปฐมและกรงเทพฯ เปดพะโลเปนอาหารอกชนดหนงทก าลงเปนทรจกแพรหลายในปจจบน รานทขาย ไดแก รานนายสมชย ทอ าเภอบางเลน รานเจยมจนทร ทตลาดอ าเภอนครชยศร และรานนายหนบและนายโอ ทตลาดดอนหวาย อ าเภอสามพราน สวนไกยางพนบานหรอไกอบฟางนน มคนไทยท าการอบจ าหนายอยรมสองขางทางถนนเพชรเกษม บรเวณนครชยศร กอนถงตวจงหวดนครปฐม มเกอบ 100 ราน อาหารดงกลาวเปนอาหารทมชอ กบขาวพวกเนอสตวไดจากปลาในแมน าล าคลอง ทวๆไป โดยเฉพาะแมน านครชยศร อาหารพนถนทไดรบความนยม ไดแก

1) ขาวหมแดง เปนอาหารจานดวนทมชอเสยงมาก จนมผน าไปเผยแพรยงจงหวดอนๆมากมาย แตกยงใชชอวา “ขาวหมแดงนครปฐม” ในการประชาสมพนธราน จดเดนของขาวหมแดงนครปฐมอยท การหมกหมยาง และซอสทราดขาวนนเอง ทมความหอมและรสกลมกลอมตางจงหวดอน

2) เปดพะโล เปนอาหารทมชอเสยงมากอกชนดหนงของจงหวดนครปฐมกสกรในเขตอ าเภอนครชยศร บางเลน และพทธมณฑล เลยงเปดกนมาก และไดน ามาแปรรปเปนเปดพะโล ทคนรบประทานแลวตดใจ เชน เปดพะโลดอนหวาย เปดพะโลบางเลน เปดพะโลนครชยศรและเปดพะโลพทธมณฑล เปนตน

46

3) ขนมเปยะ แหลงผลตขนมเปยะรสอรอยอยทอ าเภอบางเลน และอ าเภอเมองนครปฐม เปนขนมทมผนยมรบประทานกบน าชากาแฟ และเปนของวาง มทงขนาดเลกขนาดใหญ สามารถเกบไวไดนาน ทงทปราศจากสารกนบด ในงานประจ าปเทศกาลอาหาร และผลไมจงหวดนครปฐม ประจ าปพทธศกราช 2541 คณะกรรมการจดงานไดจดท าขนมเปยะทใหญทสดในโลกขน เพอเขารวมขบวนแหและคดแจก

4) ขาวหลาม เปนของฝากทขนชอของจงหวดนครปฐมซงการท าขาวหลามของชาวนครปฐมไดท ากนมาหลายชวอายคนแลวจนเปนรจกของผมาทองเทยวทวไป จงนบไดวาเปนเอกลกษณอยางหนงของจงหวดถอวาเปนอตสาหกรรมในครวเรอน มท ากนอยทวไปในจงหวดนครปฐม ขาวหลามทนยมขายนนจะท าทงขาวหลามขาวเหนยวขาว ขาวหลามขาวเหนยวด า ขาวหลามสงขยา และขาวหลามบะจาง เปนตน

7. จงหวดกาญจนบร สภาพภมประเทศของกาญจนบรเปนปาเขา มแมน าล าธารมาก ท าใหมพชผกของปาหลาย

ชนดทชาวบานรจกและน ามาปรงอาหารพนบานรบประทานตลอดมา ผกบางชนดตนจงหวดอนไมรจก เชน ผกหวานปา ดอกขเหลก ผกกด ผกหนาม สะเดา ดอกอนน ดอกดน ลกตาลเสยน เหดโคน เหดรวก เหดไผ เหดเผาะ หนอไมรวก หนอไมไผ ดงนนอาหารทชาวบานรบประทานในชวตประจ าวนในชนบทมกเปนอาหารทประกอบดวยพชผกเหลานตามฤดกาล และน ามาปรงเปนอาหารหลายชนดทงน ามาดอง น ามาลวก น ามาตมจมน าพรก ท าแกงจด แกงปา แกงสม ย า ตมย า โดยมปลาทหาไดตามแมน าล าธารประกอบการปรงอาหารประเภทแกง ตมย า นง ทอด ยาง เชน ตมย าปลายสก ปลารากกลวยทอด แกงปาปลาคง เปนตน

เมอสภาพพนทของกาญจนบรอดมไปดวยพชผกตามธรรมชาตและมปลาชกชม อาหารในชวตประจ าวนของชาวกาญจนบรจงเปนประเภทน าพรกผกจม แกงสม แกงปา น าพรกมนนยมปรงแบบน าพรกเผา โดยเฉพาะกาญจนบรมพรกปาชนดหนง เรยกวา พรกกะเหรยง (คลายพรกขหนแตเผดจดเมอตากแหงจะมสออกขาว ไมแดงสด) ชาวบานนยมน ามาท าน าพรกแกงเผด แกงสม และท าน าพรกเผา ใหรสชาตเผดรอนแรงแตอรอย น าพรกเผาของชาวบานไดววฒนาการเปนน าพรกเผาสตรตางๆ มขายตามรานขายของฝากทวไป ของดประจ าจงหวดกาญจนบรซงเปนทกลาวขวญอยางหนง ไดแก เหดโคน ตองอาศยเกบเอาเองตามธรรมชาต เปนเหดทไมสามารถเพาะเลยงได เหดโคนสามารถน ามาประกอบอาหารไดหลายชนด เชน ย าเหดโคน น าไปผดเหมอนเหดทวไป ผดกระเพราเหด ตมย า แกงคว แกงเลยง เปนตน นอกจากนสามารถน ามาแปรรปโดยการบรรจขวด เพอเกบไวรบประทานนอกฤด อกดวยนอกจากอาหารประจ าวนดงกลาวแลว ยงมอาหารประเภทหนงทชาวกาญจนบรนยมรบประทานมาตงแตสมยโบราณและปจจบนมจ าหนายทวไป คอ ขาวตมมดไต ขาวหลาม ขนมจน วนเสน

1) เหดโคนบรรจขวด เหดโคนเปนของดของจงหวดกาญจนบรทกลาวขวญอยางหนง เปนเหดทไมสามารถเพาะเลยงไดเองเหมอนเหดฟาง และเหดนางรม ตองอาศยเกบเอาเองตามธรรมชาตโดยเฉพาะเหดโคนจงหวดกาญจนบรมรสชาตอรอยมาก เหดโคนรนแรกหมวกดอกจะมสด า และเนอแนน สวนเหดโคนทออกมารนหลง สจะจางลงและขาวมากขน เนอดอกเหดจะนม เหดโคนสามารถ

47

น ามาประกอบอาหารไดหลายชนด เชน น าไปผดเหมอนเหดทวไป ผดกระเพราเหด ขาวตมเหด ท าน าพรกเหด เหดยางย า ผดเผดเหด แกงควเหด เปนตน

รปท 4 เหดโคนบรรจขวด

2) ไมไผ เปนพชทขนงายทกสภาพพนท ไมวาจะเปนพนดนแหงแลง เชน ทราบสงภเขา หรอสภาพดนชมฉ าตามรมแมน า โดยเฉพาะแมน าสายส าคญจะมไมไผขนตามรมฝงตลอดเสนทางแมน า ชาวกาญจนบรจงขนานนามตามประเภทของไผทขนรมฝงแมน าวา แควนอยไมไผ แควใหญไมรวก จากการทมไมไผมากมาย ชาวกาญจนบรจงน าไมไผมาใชประโยชนทงดานตางๆ มากมาย ในดานอาหารดานการปรงอาหาร หนอออนของไมรวกและไมไผน ามาเปนอาหารไดโดยปอกเปลอกออก น าไปตมใหสก แลวน าไปปรงอาหาร เชน แกงปา ผด จมน าพรก และน าไปเคลาเกลอหมกไวเปนการถนอมอาหารอยางหนง และน ามาปรงอาหาร เชน แกงสม แกงปา แกงกะท สวนปลองไมไผท าเปนกระบอกใสน า กระบอกใสน าตาลโตนด และท ากระบอกขาวหลาม

รปท 5 หนอไมดอง

3) แกงปาไกไทยใสมะเขอขน แกงปาเปนอาหารพนบานทชาวกาญจนบรนยมรบประทาน และเปนอาหารประเภทแกงเผดใสกะท ประกอบดวยเนอสตวจ าพวกปลา หม ไก เปด นก และผก เชน มะเขอชนดตางๆ หนอไม ถวฝกยาว เปนตน มะเขอขน คอ มะเขอชนดหนง ขนทวไปตามปาละเมาะ ล าตนและใบมหนามและมขน ดอกสมวง ผลออนมสขาวอมเขยวและคอยๆ เหลอง พอแกจดจะมสเหลองสมอมแดง เนอบาง เมลดมาก เมอยงดบมรสขน จงเรยกเรยกมะเขอชนดนวามะเขอขน

48

เวลาน าไปปรงอาหารตองผาแลวลางเมลดออกเอาแตเนอ ชาวบานนยมน ามะเขอขนทแกจดไปท าแกงสมกบปลาดกหรอแกงปากบเนอสตวตางๆ หรอจมน าพรก แตทเปนอาหารขนชอทชาวกาญจนบรนยมมากคอน ามาใสแกงปาไกไทย ดงนน แกงปาไกไทยใสมะเขอขน จงเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมดานอาหารของชาวกาญจนบรทขนชอเปนทรจกของนกทองเทยวทวไป

รปท 6 แกงปาไกไทยใสมะเขอขน

8. จงหวดสพรรณบร อาหารในชวตประจ าวนของชาวสพรรณบร รบประทานเหมอนภาคกลางทวไป คอ ขาวสวย

กบ กบขาวทเปนพวกแกงภาคกลาง น าพรก ผกจม ฯลฯ แตจดโดดเดนของอาหารในพนทสพรรณบร คอ การถนอมอาหาร ซงในแตละทองทของจงหวดสพรรณบร มการถนอมอาหารหรอการประกอบอาหารทขนชอของแตละทองทแตกตางกน การประกอบอาหารทถอไดวาเปนภมปญญาชาวบานประจ าทองถน มดงน

1) หนอไมไผตงสลกดอก เปนผลตภณฑทขนชอของชาวอ าเภอเดมบางนางบวช โดยน าหนอไมไผตงมาแกะสลกเปนรปและลวดลายตางๆเชน เปนดอกไม ใบไม รปสตว และอนๆ ในรปบรรจภณฑกระปองและขวด

2) หนอไมรวกอดขวด เปนผลตภณฑทขนชอของชาวอ าเภอเดมบางนางบวช ซงมภมประเทศเปนภเขา ประชาชนมอาชพเกบหนอไม แตเนองจากหนอไมรวกมปรมาณมาก มผคดคนวธการถนอมอาหารเพอรกษาคณคาและรสชาตของหนอไมในรปบรรจขวดทจะเกบหนอไมไวรบประทานไดนาน

3) หนอไมเปรยว ทท ามากคออ าเภอดานชาง ทมมหนอไมเปนวตถดบตามธรรมชาตปรมาณมากตามฤดกาล ไดแก หนอไมนวล และหนอไมปา ซงจะมชวงทมากเพยงไมกเดอน ดงนนการทจะเกบถนอมหนอไมเหลานนไวรบประทานอกวธหนง คอการท าหนอไมเปรยว

4) เหดโคนอดขวด ผลตมากทอ าเภอดานชาง ซงเปนอ าเภอทมเหดโคนมากทสดเหดโคนเปนผลตผลตามธรรมชาตทหายาก มราคาแพง รสชาตอรอย น ามาประกอบอาหารไดหลายชนด เปนเหดโคนทขนตามธรรมชาต ในชวงอากาศทเหมาะสม ปหนงจะมชวงระยะเวลาเดยวและเปนชวงเวลาสนๆ เทานน ชาวอ าเภอดานชางไดคดวธการถนอมเหดโคน เพอทจะไดเกบไวประกอบอาหารไดนาน

49

5) แหว แหวจนเปนผลตผลดานการเกษตรทมชอเสยงของอ าเภอศรประจนต เนองจากสภาพภมประเทศและภมอากาศเอออ านวยในการปลกแหว อ าเภอศรประจนตจงเปนอ าเภอเดยวทมผลผลตแหวออกสตลาดทวไปเปนจ านวนมาก

ส าหรบของฝากทมชอของจงหวดสพรรณบร ไดแก ขาวเกรยบผก กลมแมบานของอ าเภอดอนเจดย ไดคดวธการท าขาวเกรยบจากการน าผกตางๆ มาผสมท าใหไดรสชาตแปลกแตกตา งกนออกไป รกษาคณคาดานอาหารเพราะมสวนประกอบของผก ท าใหไดรสชาตขาวเกรยบหลากหลาย ไขเคม ของดอ าเภอดอนเจดยอกอยางหนง ไดแก การท าไขเคมดนโปง เนองจากดอนเจดย มผเลยงเปดจ านวนมาก วตถดบคอ ไขเปดจงหางาย นอกจากผเลยงนนจะปลอยให เปดหาอาหารกนตามธรรมชาต ไขเปดจงแดงมากกวาไขเปดทเลยงจากอาหารส าเรจมาก กลมแมบานอ าเภอดอนเจดย ไดคดคนวธการถนอมอาหารโดยการ ท าไขเคมจากดนโปง คอดนจากจอมปลวกซงเหมาะทจะท าไขเคม ปลาอบรมควน มมากทอ าเภอดานชาง ซงมเขอนกระเสยว เปนสถานทเพาะพนธและขยายพนธสตวน าทใหญทสดในจงหวดสพรรณบร ท าใหอาชพการประมงจบปลาของอ าเภอดานชางมมากตามไปดวย

โดยสามารถสรปกจกรรมทเกยวของกบอาหารและอาหารทโดดเดนของจงหวดตางๆ ในภมภาคตะวนตก ไดดงทแสดงในตารางท 5 ดงน

ตารางท 5 กจกรรมทเกยวของกบอาหาร และอาหารทโดดเดนของจงหวดตางๆ ในภมภาคตะวนตก

จงหวด กจกรรมทเกยวของกบอาหาร อาหารทโดดเดน

1.สมทรสงคราม 1. การทานาตาลมะพราว เนองจากสภาพพนทเปนทราบลม มแมน าแมกลอง และมล าคลองมากมาย พนทสวนใหญนยมปลกมะพราวกนมาก การผลตน าตาลมะพราวนนมความพถพถนตงแตการเลอกลกษณะงวง การนวดงวง การท าความสะอาดงวง เพอใหไดน าตาลสดทมคณภาพด 2. การทาประมง เชน การจบหอยหลอด ออมดวยเครองมอทประดษฐดวยภมปญญา ซงจะน าไปบรโภคในครอบครว จนถงท าเปนอาชพหลก การเกบหอยแครงบรเวณปากอาวสมทรสงครามชายฝงทง 2 ดานของปากแมน าแมกลองใกลๆ กบดอนหอยหลอด มพนทท าการเลยงหอยแครง 3. การทากะปจากเคอย จะตองพถพถนเอาใจใสในขนตอนการท าอยางด ไมวาจะเปน

1. อาหารจากทะเล เชน หอยหลอด หอยแครง 2. วตถดบของอาหารทสาคญ เ ช น ก ะป ป ล า ท ก ง แ ห ง น าตาลมะพราว

50

การท าความสะอาดเคยสด การตาก การเกบรกษาซงภมปญญาของคนในหมบานคลองโคน คลองชอง ปากมาบทอาศยอยชายฝงทะเลปากอาวแมกลอง ท าใหไดกะปคลองโคนทดและมคณภาพ 4. การทานาเกลอ มทรพยากรธรรมชาตจ าพวกแรธาตนอยกวาจงหวดอนๆ แตการทจงหวดอยตดทะเลอาวไทยพนททอยตดกบชายฝงทะเลของจงหวดจงนบเปนมรดกทางธรรมชาตทเออตอการท านาเกลอ

2.สมทรสาคร 1. การทาประมง มทงน าจดและน าเคม ผลผลต สวนใหญไดรบจากแหลงน าธรรมชาต ไดแก บรเวณอาวไทย ทะเลอนดามน มหาสมทรอนเดย รวมทงทะเลดานประเทศเวยดนาม 2. การทานาเกลอ ท ากนมากในบรเวณพนทตดทะเลเพราะเปนดนเลนมคณสมบตสามารถขงน าไมใหซมลงดนได

1. แกงชะครามกบปทะเล น าพนธไมทเกดตามปาชายเลนมาประกอบอาหารส าหรบบรโภค ซงพชบางชนด เชน ชะครามนนตองน ามาตมและบบน าทงเสยกอน จงน ามาประกอบอาหารได 2. อาหารจากทะเล เชน กง หอย ป ปลา

3.เพชรบร

1. การท าน าตาลโตนด พนทมการปลกตนตาลมากจงน ามาแปรรปจนไดเปนน าตาลทอาศยภมปญญาตงแตการปาดตาล ขนตาล เคยวตาล ท าใหน าตาลโตนดถอเปนวตถดบทมความส าคญมาก แมน าเพชรทลากผานใจกลางจงหวดท าใหเกดการแลกเปลยนทงน าตาลโตนดและเครองแกงจากทกภมภาค 2. การทานาเกลอหรอเกลอสมทร เปนอ า ช พ ห น ง ข อ ง ช า ว บ า น แ ห ล ม ซ งกระบวนการผลตเกลอทะเลนนจ าเปนตองใชเทคนคผสมผสานเปนพเศษ ซงแสดงถงการสบทอดภมปญญาของชาวบาน 3. การทานาขาว

1.วตถดบทางทะเล เชน ปลา หอย หมกและกง 2.วตถดบของอาหารทสาคญ เชน น าตาลโตนด (ใชน าตาลโตนดแทนน าตาลทราย ท าใหอาหารทงคาวและหวานของจ งหวด เพชรบรม กล นหอมหวานละมนกวา) มะพราวกะท (ใชในการปรงอาหาร ท าใหมรสชาตมนและเขมขน) 3. ข า ว แ ช เ ป น อ า ห า ร ทเหมาะสมกบฤดรอน นยมท าเปนอาหารวางรบประทานกนในครอบครวหรอท าบญเลยงพ ร ะ ใ น เ ท ศ ก า ล ต ร ษ แ ล ะสงกรานต

51

4. ข น ม จ น ท อ ด ม น แ ล ะขนมจนหอหมก เปนอาหารเอกลกษณทนยมรบประทานกนมานานแลว 5. ขนมโค เปนขนมท น ยมรบประทานมจ าหนายเฉพาะทจ ง ห ว ด เ พ ช ร บ ร เ ท า น น มลกษณะคลายขนมตมใสไสอยในน ากะท 6. ขนมขหนหรอขนมทราย เปนขนมทมชอเสยงมาตงแตรชกาลท 4 ซงทรงโปรดปรานมากการท าตองอาศยทกษะและความช านาญจะท าใหเนอขนมมความนมนวล ไมกระดางหรอแฉะ

4.ประจวบครขนธ 1. การทาประมง สภาพภมประเทศและภมอากาศรวมทงการใชงานในการจบสตวน า

1. จบไม (จบหลก) 2. อาหารทะเล 3. สบปะรด มรสชาตหวานฉ าไม บ าดล น จะ ไม ม ก า รน าส บปะรดมาประกอบ เป นอาหารคาว หวานรบประทานในบาน นยมรบประทานแบบสดมากกวา

5. ราชบร 1. การประมงนาจด โดยจบจากแหลงน าธรรมชาต และการขดบอเลยงปลา ท าฟารมกงกามกราม ปลาน าจดทขนชอ คอ ปลายสก ทแมน าแมกลองราชบร หรอคนในแถบน เรยกวา ยสกทอง 2. การทานาขาว ซงมทงนาด าและนาหวาน พนธขาวทนยมปลกไดแก ขาวเหลองใหญ ขาวเหลองประทว

1. นาปลา มทงน าปลาของชาวมอญและน าปลาของชาวจน ซ งม การหมกปลากบ เกล อเชนเดยวกน โดยน าปลาของชาวมอญมกหม ก ใช เ อง ในครอบครว (มกใชหวปลาในการหมก) สวนน าปลาชาวจนนนหมกไวขายเปนอตสาหกรรมในครว เรอน รสชาตหอมชวนรบประทานโดยเฉพาะน าปลาโพธาราม

52

2. ขาวหมาก ขาวหมากบานโปงจดเปนภมปญญาชาวบานดานการกนอย มชอเสยงมากในดานรสชาตท หวานกลมก ล อ ม เ ป น ข อ ง ห ว า นรบประทานเลน 3. ขาวแหง อาหารพนบานราชบรทมชาวจนเปนตนต ารบ ขาวแหงคอ ขาวสวยราดดวยน าไกปรงรส ซงไดจากไกทงตวมาเลาะกระดกออก หนเปนชน ผดกบกระเทยม ซอวหวานและเกลอ จนน า ไกขนก เต มน าธรรมดา ใสเลอด จากนนราดกระเทยมเจยว โรยตงฉาย ผกช ตนหอม ขนฉายและกงทอดกรอบหรอหนงปลาทอด หรอเหดนางฟาทอดแทนกได 4. ขาวแชชาวมอญ อาหารส า ค ญ ส า ห ร บ ป ร ะ เ พ ณสงกรานตของชาวมอญ กบขาวทกนกบขาวแชทตองเตรยมในวนสงกรานตตองมหาอยาง คอ หวผกกาดเคมผดไข ปลาชอนปน กวยเตยวเสนเลกผด ย ามะมวง และย าขนนออน สวนขาวแชนนหงแบบเชดน า เตมน าสกลอยดวยดอกมะล 5. ขนมจน เปนอาหารพนบานของคนไทยสมยโบราณ การท าเสนขนมจนของชาวราชบร อดตนยมท ากนเองในหมบาน โดยนยมใสภาชนะขนาดเลก เชน เขงขนาดเลก เพราะอ าเภอบานโปงม ห ตถกรรมจ กส าน เข ง เป นจ านวนมาก และ เพ อ ความสวยงาม เปนเอกลกษณทองถน

53

ในป จจบ นย านการผล ต เส นขนมจนอยในอ าเภอบานโปง 6. นาตาลมะพราว วถชวตของชาว สวนมะพร า ว น าน าตาลจากตนมะพราวมาเคยวแบบดงเดมและเตาปลองซงมหลายเตา

6.นครปฐม

1.การทาสวนยกรอง โดยใชน าจากแมน านครชยศรมพนดนต าเปนทลม น าไหลไดชา ชาวสวนสวนใหญเลอกท าเลทเปนฝงเลน (เปนแถบทมตะกอนดนซงถกน าพดพามาทบถม ดนจะงอกออกไปจากชายตลง) ฝงนจะมความอดมสมบรณมาก 2.การทานา มการท านาตลอดทงป มกอยถดออกไปจากสวนผลไมชายฝงแมน าขนไป คนไทยมกมอาชพท านา คนจนมกมอาชพคาขาย กระบวนการคาขาวเปลอกเรมจากทมการท านา จะมพอคาซอขาว มโรงสขาว มเรอบรรทกขาวอยรมแมน า โดยเฉพาะลมแมน านครชยศรตงแตอ าเภอบางเลน อ าเภอนครชยศร และอ าเภอสามพราน 3. การจบปลาในแมนานครชยศร แมน านครชยศรเปนแหลงน าขนาดใหญมปลาชกชม พนดนบรเวณแมน าเปนทลมและมน าทวมตลงในปลายฤดฝน ตนฤดหนาวทกป วธการหาปลาของชาวบานมหลากหลายวธ ดงน การยกยอ ใชเรอกระทงชอน ใชเรอผหลอก ใชโพงพางดกจบซงมลกษณะคลายสวงขนาดใหญ

1.อ า ห า ร ก า ร ก น ข อ ง ค นนครปฐมสวนใหญไมตางจากของคนภาคกลาง 2. ขาวหลามนครปฐม มมากอนสมยรชกาลท 5 เพราะจากภาพถายคร งทพระองคทานเสดจมานครปฐม ผานบรเวณสถานรถไฟมาองคพระปฐมเจดย ในภาพมคนขายขาวหลามสองขางทาง แสดงวาขาวหลามนครปฐมมประวตมายาวนานแลว แหลงก าเนดการท าขาวหลามนครปฐมขณะนน ทงจงหวดมท าเพยงแหงเดยว คอ บรเวณชมชนหมบานพระงาม ต าบลพระปฐมเจดย

7. กาญจนบร

1. เหดโคนบรรจขวด เหดโคนเปนของดของจงหวดกาญจนบร เปนเหดทไมสามารถเพาะเลยงไดเองเหมอนเหดฟาง และเหดนางรม ตองอาศยเกบเอาเองตามธรรมชาตมรสชาตอรอยมาก เหดโคนรนแรกหมวกดอกจะมสด า และเนอแนน สวนเหดโคนทออกมารนหลง สจะจางลงและขาวมากขน

1. พชผกของปาหลายชนด เชน ผกหวานปา ดอกขเหลก ผกกด ผกหนาม สะเดา ดอกอนน ดอกดน ลกตาลเส ยน เหดโคน เหดรวก เหดไผ เหดเผาะ หนอไมรวก หนอไมไผ

54

เนอดอกเหดจะนม เหดโคนสามารถน ามาประกอบอาหารไดหลายชนด เชน น าไปผดเหมอนเหดทวไป ผดกระเพราเหด ขาวตมเหด ท าน าพรกเหด เหดยางย า ผดเผดเหด แกงควเหด เปนตน 2. การแปรรปหนอไม แมน าสายส าคญจะมไมไผขนตามรมฝงตลอดเสนทางแมน า ชาวกาญจนบรจงขนานนามตามประเภทของไผทขนรมฝงแมน าวา แควนอยไมไผ แควใหญไมรวก จากการทม ไม ไผมากมาย ชาวกาญจนบรจงน าไมไผมาใชประโยชนทงดานตางๆ มากมาย ในดานอาหารดานการปรงอาหาร หนอออนของไมรวกและไมไผน ามาเปนอาหารไดโดยปอกเปลอกออก น าไปตมใหสก แลวน าไปปรงอาหาร เชน แกงปา ผด จมน าพรก และน าไปเคลาเกลอหมกไวเปนการถนอมอาหารอยางหนง และน ามาปรงอาหาร เชน แกงสม แกงปา แกงกะท สวนปลองไมไผท าเปนกระบอกใสน า กระบอกใสน าตาลโตนด และท ากระบอกขาวหลาม

2. แกงปาไก ไทยใสมะเขอขน แกงปาเปนอาหารพนบานท ช า ว ก า ญ จ น บ ร น ย มรบประทาน และเปนอาหารป ร ะ เ ภ ท แ ก ง เ ผ ด ใ ส ก ะ ท ประกอบดวยเนอสตวจ าพวกปลา หม ไก เปด นก และผก เชน มะเขอชนดตางๆ หนอไม ถวฝกยาว เปนตน มะเขอขน คอ มะเขอชนดหนง ขนทวไปตามปาละเมาะ ล าตนและใบมหนามและมขน ดอกสมวง ผลออนมสขาวอมเขยวและคอยๆ เหลอง พอแกจดจะมสเหลองสมอมแดง เนอบาง เมลดมาก เมอยงดบมรสขน จงเรยกเรยกมะเขอชนดนวามะเขอขน เวลาน าไปปรงอาหารตองผาแลวล า ง เ ม ล ด ออก เ อ า แต เ น อ ชาวบานนยมน ามะเขอขนทแกจดไปท าแกงสมกบปลาดกหรอแกงปากบเนอสตวตางๆ หรอจมน าพรก แตทเปนอาหารขนชอทชาวกาญจนบรนยมมากคอน ามาใสแกงปาไกไทย ดงนน แกงปาไกไทยใสมะเขอขน จงเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมดานอาหารของชาวกาญจนบรท ข น ช อ เ ป น ท ร จ ก ข อ งนกทองเทยวทวไป

8. สพรรณบร 1. การทานาขาว มพนธขาว พนบานทส าคญ ไดแก พนธขาวสพรรณบร

1. สาลสพรรณแตเดมนนไดก าเนดมาตงแตครงสงครามโลกครงท 2 ท อ.บางปลามาแตเดมทนนไดมกาผลตสาลขนมาเพอเปนขนมหวานท ใชทานกบน าแขงใสหรอขนมสาลททาน

55

รวมกบไอศกรมกะทสดใชทานเ ล น เ ว ล า ไ ป เ ท ย ว ด ห น งก ล า ง แ ป ล ง ต า ม แ บ บ ค นสมยกอนและไดรบความนยมมากขนเรอยจนสาลกลายเปนข อ ง ฝ า ก ป ร ะ จ า จ ง ห ว ดสพรรณบร ขนมสาลสามารถทานเปนอาหารวาง หรอทานกบกาแฟก ย อมได หร อจะรบประทานแบบโบราณ คอ รบประทานกบน าแขงใส หรอรบประทานกบไอศกรมกะทสด 2. ปลาสลดดอนกายาน ปลาสลด เปนปลาทคนไทยรจก และนยมบร โภคกนมานาน เพราะมรสชาตดแตมกบรโภคกนในรปปลาตากแหงมากกวาปลาสด โดยเฉพาะอยางยงปลาสลดเคมแดดเดยวแหลงปลาสลดทมชอเสยงทสดมาแตอดตอยในจงหวดสพรรณบร จากคลองดอนก ายาน 3. ปลาหมา ดงเดมเปนอาหารของคนญวน ค าวา หม า มาจากภาษาญวนแปลวา การหมก ซงในสมยกอนนมปลามากมาย เม อหาปลามาไดจ านวนมาก ชาวบานจงหาวธทจะ เกบร กษาถนอมอาหารประเภทปลา ใหสามารถเกบไวไดนานๆ จ ง ไดท าปลาหม าขนมา และในสมยกอนไมมการค า ข า ย จ ะ ท า ไ ว เ พ อแลก เปล ยนก น ในหม บ า นเทานน

56

4. ปลามา น ามาแปรรปไดหลายเมน เชน ปลามาตมย า ปลามาแดดเดยว

จากการศกษาขอมลอาหารพนถน และวตถดบภายในพนททง 8 จงหวด ไดแก นครปฐม

สพรรณบร ราชบร กาญจนบร เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงคราม และสมทรสาคร พบวาอาหารทเกดขนในพนทจงหวดตางๆ จะมความสอดคลองกบวตถดบในพนท ทงในสวนของอาหารกบภมปญญา สวนใหญวถชวตของชาวบานจะเลอกทจะแปรรปอาหารตามวตถดบดงเดมในแตละพนททมอย โดยอาจแบงพนทเปน 2 สวนใหญ ไดแก พนทไมตดชายฝงทะเล คอ นครปฐม สพรรณบร กาญจนบรและราชบร จะเปนวตถดบทเกดจากการเพาะปลกไดและไดจากน าจด เชน ขาว ผลไม หนอไม เหด ตาลโตนดและปลาน าจด สวนพนทตดชายฝงทะเล คอ เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงครามและสมทรสาคร เปนจงหวดทมพนทตดกบทะเล ดงนนวตถดบหลกๆ ในพนทดงกลาวจะเปนสตวน าในทะเล เชน อาหารทะเลตางๆ ปลาท หอยชนดตางๆ และมะพราว

สวนภมปญญาสวนใหญจะเกดจากการตองการถนอมอาหารหรอยดอายอาหารหรอเกดจากการหมกเปนเครองปรงรสตางๆ เชน กะป น าปลา น าตาลมะพราว น าตาลโตนด เหดดอง หอยแครงดอง หนอไมดอง ปลาอบรมควน เปนตน สนคาของฝากจะขนกบวตถดบในแตละพนท และมความโดดเดนแตกตางกนไป เชน สมทรสงคราม มปลาทแมกลอง น าตาลมะพราวและกะปคลองโคน สมทรสาครมผลไมและอาหารทะเล เพชรบร มน าตาลโตนด ผลตภณฑตางๆจากน าตาลโตนดและขนมหวานตางๆ ประจวบครขนธมของฝากสบปะรด ชสเชคและปลาหมกแดดเดยว สพรรณบรมขนมสาล ปลาอบรมควน ขาวเกรยบผกและแหว ราชบรมไชโปว เตาหด าและองนหวาน นครปฐม มหมยาง ขาวหลามและสมโอ กาญจนบรมทองมวน ขนมตระกลทอง วนเสนและมะขามกวน ซงลวนแตเปนสนคาทเกดจากการน าวตถดบทมอยในทองถนมาแปรรปทงสน

ดงนนคณะนกวจยจงเกดแนวคดทจะศกษาเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหาร โดยอาจจดแบงตามเสนทางบกและเสนทางทะเล ซงกลมพนทไมตดชายฝงทะเลจะเปนการทองเทยวทเกยวกบอาหารทเปนทางบกเนองจากมความอดมสมบรณของพนทเพาะปลก ปาไมและแมน าตางๆ วตถดบหลกในพนท คอ ปลาน าจด เหด ขาว หนอไม ในสวนของกลมพนทตดชายฝงทะเลเปนเสนทางทมชายฝงตดกบทะเลทงหมดท าใหวตถดบหลกๆในพนทจะมาจากชายฝงทะเล เชน ปลาท หอย ปลาหมก อาหารทะเลตางๆ ซงคณะนกวจยจะไดท าการศกษาขอมลปฐมภมโดยใชขอมลอาหารทองถนหรออาหารพนบานและอาหารกบของฝากทอยในแตละพนทศกษาซงทางคณะนกวจยจะตองท าการศกษาและลงพนทในแตละจงหวด

57

การศกษารปแบบธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน จากการลงพนทภาคสนามเพอศกษารปแบบธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชง

สรางสรรคผานอาหารพนถน ไดแก กลมเกษตรกร กล มอาชพ แหลงเรยนรทางอาหาร ธรกจประกอบการอาหาร ธรกจผลตอาหารแปรรป ท าใหไดขอมลตงแตวตถดบ การท าการเกษตร การพฒนาแปรรป จนถงการประกอบอาหารแตละชนด ซงลวนแตมองคความรเฉพาะตวในแตละดานทมความโดดเดนแตกตางกนไปดงขอมลในตารางท 6

ตารางท 6 สรปธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน

ท ขอมลทมความ

เชยวชาญ พนท/จงหวด ชอ-นามสกล ทอยและเบอรตดตอ

1 เกลอสมทร สมทรสงคราม คณบญปรอด เจรญฤทธ (ครโต)

ศนยมหาลยวชชาลยภมปญญาทองถนจงหวดสมทรสงคราม (โรงเรยนนาเกลอแหงแรกของประเทศไทย) ตงอยท 99/1 ม.7 ต.บางแกว อ.เมอง จ.สมทรสงคราม 75000 ตดตอ 08-1856-2673

2 เกลอสมทร สมทรสาคร คณเลอพงษ จนทอง ศนยเรยนรการท านาเกลอต าบลโคกขาม หรอสหกรณกรงเทพจ ากด ตงอยท 20/10 หมท 9 ต.โคกขาม อ.เมอง จ.สมทรสาคร 74000 ตดตอ 08-6524-1021 หรอ 034-869-696

3 เกลอสมทร/โรงลางเกลอ

เพชรบร คณกรฐศร เรยบเรยง กลมเกษตรกรท านาเกลอบานแหลม 182/6 ม.9 ต.บานแหลม อ.บานแหลม จ.เพชรบร 76110 โทรศพท 081-0075433, 032-450600

4 สปาเกลอ เพชรบร สปาเกลอกงหนทอง กลมอาชพเกลอทะเลกงหนทอง ตงอยท 90 หม 7 ต.บางแกว อ.บานแหลม จ.เพชรบร 76110 โทรศพท 086-5444473,032-450100, 405239

58

ท ขอมลทมความเชยวชาญ

พนท/จงหวด ชอ-นามสกล ทอยและเบอรตดตอ

5 กะปเคยตาด าหรอกะปคลองโคน

สมทรสงคราม คณสมหมาย สมปรง ศนยผลตและจ าหนายอาหารปลอดภย OTOP กะปคลองโคน ตงอยเลขท 69 หมท 2 ต.คลองโคน อ.เมอง จ.สมทรสงคราม 75000 โทรศพท 089-8875573

6 น าตาลมะพราว สมทรสงคราม คณปรชา เจยบหย เตาตาลมตรปรชา ชมชนบานลมทวน ต.บานปรก อ.เมองสมทรสงคราม จ.สมทรสงคราม โทรศพท 081-4122777

7 น าตาลโตนด เพชรบร คณถนอม ภเงน สวนตาลเรยงแถว อ.บานลาด จ.เพชรบร โทรศพท 032 440355 และ 087 8007716

8 น าตาลโตนด เพชรบร วดนาพรหม ศนยเรยนรวฒนธรรมวดนาพรหม 41 หม 8 ต าบลนาพนสาม อ าเภอเมองเพชรบร จ.เพชรบร 76000 โทรศพท 0-3259-8123

9 กนเชยงปลายสก กาญจนบร นายพสษฐ เตงภาวด "เตง กนเชยงปลายสก" เลขท 54 หม 2 ต าบลพงตก อ าเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร 71120

10 หนอไมแปรรป กาญจนบร นางแสงตะวน เคยงประคอง วสาหกจชมชนหนอไมแปรรปแสงตะวน ทอย 94 ม.5 ต.กลอนโด อ.ดานมะขามเตย จ.กาญจนบร โทร. 081-628-4468

11 เหดโคน กาญจนบร นางกมไน ศรพฤกษา กลมเหดโคนเมองกาญจน 284/31ถ.แสงชโต ต าบลบานเหนอ อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร 71000 โทรศพท 034-512-144/ 081-858-8833

59

ท ขอมลทมความเชยวชาญ

พนท/จงหวด ชอ-นามสกล ทอยและเบอรตดตอ

12 ปลานวลจนทรทะเล ประจวบครขนธ คณนออน พนธแกว กลมแปรรปปลานวลจนทรทะเล บานคลองวาฬ ตามแนวพระราชด าร เลขท 323 หมท 1 ต.คลองวาฬ อ.เมอง จงหวดประจวบครขนธ 77000 โทรศพท 082-364-4087, 086- 975-0913

13 ขาวลอยน า สพรรณบร นายสพรรณ เมธะสาร เกษตรกรปลกขาวลอยน า ตงอยบรเวณรมแมน าทาจน ม.1 ต.สามชก อ.สามชก จ.สพรรณบร โทรศพท: 087-097-7865/081-295-4174

การประเมนศกยภาพธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน

จากการศกษารปแบบธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในพนท 8 จงหวด พบวาวฒนธรรมดานอาหารและวถชวตตลอดจนจดสนใจทางการทองเทยวทเกยวของกบวฒนธรรมดานอาหารมความหลากหลายเปนอยางมากเนองจากในแตละจงหวดมลกษณะทางภมประเทศทแตกตางกนซงเปนตวก าหนดทรพยากรทางธรรมชาตและวตถดบในการประกอบอาหารทมความแตกตางกน แบงพนทเปน 2 สวนส าคญ ไดแก พนทไมตดชายฝงทะเล (นครปฐม สพรรณบร กาญจนบรและราชบร) และพนทตดชายฝงทะเล (เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงครามและสมทรสาคร) หากจะก าหนดเสนทางการทองเทยวขน ควรมเกณฑในการคดเลอกจดสนใจทางการทองเทยวทมเกยวของกบอาหารทมความโดดเดนและส าคญ จงไดก าหนดเกณฑในการคดเลอกจดสนใจทางการทองเทยวทสอดคลองกบแนวคดการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารโดยอาศยหลกการของศกยภาพของแหลงทองเทยว การจดการการทองเทยวเชงอนรกษ การทองเทยวเชงเกษตรและการทองเทยวโดยชมชน สรปไดเกณฑในการก าหนดจดสนใจทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารดงนดงตอไปน

1. จดทองเทยวมความเกยวของกบวตถดบทโดดเดนและมเอกลกษณเฉพาะตวของพนทนนๆ

2. จดทองเทยวมภมปญญาดานอาหาร และประเพณ วฒนธรรมทเกยวของกบอาหาร 3. จดทองเทยวมศกยภาพในการจดการทองเทยวเพอการเรยนรอาหาร 4. จดทองเทยวเชอมโยงกบจดการทองเทยวอนทสอดคลองกน

60

เมอไดเกณฑในการคดเลอกจดสนใจทางการทองเทยวแลว จงก าหนดจดทองเทยว โดยแบงตามแนวคดส าคญของวตถดบทางอาหารทส าคญในพนทรวมกนเพอสรางเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนร การลงพนทเพอเกบขอมลภาคสนาม คณะนกวจยไดจดท าแบบสอบถามส าหรบการลงพนทภาคสนามเพอใหไดขอมลทชดเจนและมแนวทางทตรงกนซงจะเปนการสอบถามรายละเอยดของกจกรรมทมอยในแหลงทองเทยวแตละแหง โดยอธบายรายละเอยดของกจกรรม องคประกอบดานการทองเทยวของกจกรรม ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม การจดการในพนท การจดการกจกรรมใหความร ดานองคกร/การมสวนรวมของชมชน การบรการดานการทองเทยว/บรษทน าเทยวทเกยวของ คาใชจายโดยประมาณในการประกอบกจกรรม / คน (รวมการบรการดานการทองเทยว/ บรษทน าเทยวทเกยวของเขาดวย) การเตรยมตวของนกทองเทยวในการรวมกจกรรมการทองเทยว ตลอดจนขอมลอนๆทจ าเปน ซงไดขอมลดงน

สถานททองเทยวท 1 มหาวชชาลยภมปญญาทองถน หรอโรงเรยนการทานาเกลอ

คณบญปรอด เจรญฤทธ (ครโต) เปนปราชญนาเกลอจงหวดสมทรสงคราม และเปนผกอตง

ศนยมหาลยวชชาลยภมปญญาทองถนจงหวดสมทรสงคราม (โรงเรยนน าเกลอแหงแรกของประเทศไทย) เปนแนวทางทพฒนาความรและถายทอดออกมา นาเกลอในจงหวดสมทรสงครามเหลอเพยง 133 ราย แตมชาวนาเกลอทเปนเจาของพนทนาเองเพยงแค 2 ราย และเรมลดจ านวนลงมาเรอยๆ เนองจากคนรนใหมไมไดใหความส าคญกบอาชพท านาเกลอ สวนคณบญปรอดเองไดสบทอดมาเปนรนท 7 ของบรรพบรษ โดยไดเปนผกอตงโรงเรยนนาเกลอแหงแรกของประเทศไทย เพอใหเกดวธการใหมในการท านาเกลอ สรางผลผลตตอปตอไรใหสงขน ทางโรงเรยนยนดทจะสอนวธการตางๆ ให ขนอยกบวาเจาของนาเกลอยนดทจะยอมรบและเรยนรน ากลบไปใชหรอไม หรอเจาของนาเกลอมวธการใหมในการท านาเกลอใหผลผลตตอปตอไรใหสงขน แตยงไมไดรวบรวมและเขยนออกมาเปนวธการขนตอนทจะเผยแพรใหกบประชาชน และเนองจากคณโตถอเปนปราชญชาวบานทมความเชยวชาญเนองจากคลกคลกบการท านาเกลอมาตลอดชวตท าใหแตกฉานในความเขาใจสวนตางๆ ของเกลอและนาเกลอเปนอยางด ประกอบการอปนสยทเปนกนเองจงท าใหสามารถเลาเรองไดสนกสนานเปนทชนชอบของนกทองเทยวทกคน

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม โรงเรยนการท านาเกลอสมทรสงครามตงอยท 99/1 ม.7 ในต าบลบางแกว อ าเภอเมอง จงหวดสมทรสงคราม บนถนนธนบร – ปากทอ ขาเขากรงเทพฯ มนาเกลออยดานหนาสวนดานในสดเปนบานทรงไทยหลงคาสน าเงน (สงเกตไดชดเจน) เนองจากในบรเวณกจกรรมมสวนทเปนนาเกลอและยงฉางส าหรบเกบเกลอของจรงและชาวบานยงคงใชพนทดงกลาวท านาเกลอเพอจ าหนายอยในปจจบน ท าใหนกทองเทยวสามารถเรยนรว ถชาวนาเกลอไดอยางเขาใจ เหนภาพและเรยนรจากสถานทจรงของชาวบานในพนท มการจดการพนททดจดสวนของการบรรยายเปนฐานๆ อยางเปนระบบระเบยบ มนาเกลอทเปนสดสวนสามารถเรยนรกระบวนการเกดเกลอไดอยางเขาใจ ชดเจน มยงฉางเกบเกลอท าใหนกทองเทยวเหนภาพของการท านาเกลอไดจรง รวมทงมหองน าบรการ 4 หอง เพยงพอกบจ านวนนกทองเทยว ถงแมวาอากาศจะคอนขางรอนแตภายในบานทรงไทยทตสงท าใหใตถนบานมอากาศทเยนสบายเหมาะสมตอการเรยนรเปนอยางยง

61

การจดการกจกรรมใหความร วทยากรทมความเชยวชาญเรอง “เกลอ” ในจงหวดสมทรสงคราม ทงในสวนของบรรยายวธการท านาเกลอ ประเภทของเกลอชนดตางๆ การน าใบชะครามมาประกอบการ (พชทเจรญเตบโตในนาเกลอเทานน) การแปรรปผลตภณฑตางๆ จากเกลอ เชน เกลอส าหรบการบรโภค เกลอส าหรบการท าสปา มฐานกจกรรมใหมาเรยนรทงหมด 10 ฐาน เชน การท าไขเคมดวยแปงเกลอจด การท าไอศกรม การท าแปงเกลอจดหนาสวยใส การน าเกลอและขเลนมาท าไขเคม การใชประโยชนจากขแดด นาเกลอ (ปยหวาน) ซงเปนของเสยทสรางปญหาใหแกชาวนาเกลอ ตองจางคนขนไปทงเสยแรงงาน เงนและเวลา เกดความคดตอยอดน าขแดดนาเกลอไปท าปยใชในการเพาะปลกเพมสารอาหารแกพช ท าใหผลไมหวานหอม เกบไวไดนาน พชผกสวนครวออกดอกดใบสมบรณทรพยากรชายฝง (พช ผก) ความรเองเกลอสมทร พลงงานแสงอาทตย (โซลาเซลล) ชาใบขล สบดอกเกลอ และสบเกลอ ซงคดคาฐานกจกรรมฐานละ 800 – 1,200 บาท โดยใชระยะเวลาในการรบฟงการบรรยายและเขารวมฐานกจกรรมละไมเกน 30 นาท

ดานองคกร/การมสวนรวมของชมชน โรงเรยนการท านาเกลอสมทรสงครามไดรบการสนบสนนจากชมชนพอสมควร จากการทสามารถจดเตรยมสถานทเพอเผยแพรความรดานเกลอเปนฐานจ านวน 5 ฐานได และสามารถรองรบนกทองเทยวไดอยางมากทสดถง 60 คน ตามขนาดของพนททมเอออ านวยโดยไดรบความรวมมอจากชาวบานในพนทและผใหญบานเปนอยางด ไมมคาใชจายส าหรบการเขาเรยนรจากแหลงเรยนรดงกลาว หากแตตองการจดกลมมาศกษาเรยนรหลายคน อาจตองตดตอเพอใหคณโตจดเตรยมกจกรรมตามความเหมาะสมและงบประมาณของผจดกจกรรมได ในสวนของนาเกลอจะมอากาศทคอนขางรอนและแดดแรง แตบรเวณชนลางบานทรงไทยของคณโตเยนสบายโดย แมวาบานดงกลาวจะไมมไฟฟาเขาถงแตคณโตใชพลงงานจากแสงแดดในการใหก าเนดไฟเลกนอยเพอใชภายในบานเชน พดลม

รปท 7 โรงเรยนการทานาเกลอสมทรสงคราม

62

รปท 8 สอการสอน ดานซาย : แบบจาลองการทานาเกลอ และ ดานขวา : ประเภทของเกลอ

รปท 9 ยงฉางสาหรบเกบเกลอจากการทานาเกลอและอปกรณสาหรบการเกลยเกลอ

รปท 10 ผลตภณฑทพฒนาจากเกลอททางคณบญปรอด เจรญฤทธ (ครโต) พฒนาขน

สถานททองเทยวท 2 ชาวเล โฮมกระเตง ในพนทจงหวดสมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบรและประจวบครขนธลวนแลวแตเปน

จงหวดทมพนทตดกบทะเลทงสนจงท าใหเกดการประกอบอาชพทเกยวของกบประมงอยทวไป อยางไรกตามทเดนชดในเรองวถชาวประมงแบบดงเดม คอสวนของ “คลองโคน” ในจงหวด

63

สมทรสงครามและ “บานแหลม” ในจงหวดเพชรบร ทยงคงมการด าเนนชวตสอดคลองกบทะเลอยางใกลชด ดงนนจดทองเทยวตามเสนทาง “วถชาวประมง” จงใหความส าคญไปท “โฮมกระเตงชาวเล” ในพนทคลองโคนซงเปนสถานทพกตากอากาศทมกจกรรมเกยวของกบชาวประมงและธรรมชาตอยมากมาย ส าหรบค าวา “โฮมกระเตง” มความหมายมาจาก ค าวา “กระเตง” ซงคอกระทอมของชาวประมงทปลกกลางทะเลเพอใชเฝา ฟารมหอยแครงเมอทะเลมคลนและลมแรง กระทอมทปลกไวในลกษณะชวคราวกจะมอาการโยกเยกชาวทะเลเรยกอาการดงกลาววากระเตงจงเปนทมาของกระเตงกลางทะเล “โฮมกระเตงชาวเล” ททางคณะวจยไดลงพนทและประเมนศกยภาพเบองตนแลวเหนวาเหมาะสมตอการเปนจดพกผอนและทองเทยวภายในโครงการไดอยางเหมาะสม ซงบาน โฮมกระเตงสรางอยางมนคงแขงแรงในท าเลทบงคลนและลมแรงจงมความมนคง ปลอดภย นอกจากนยงมกจกรรมมากมายทสามารถสมผสไดถงวถชวตของชาวประมงพนบานเชน การชมการเลยงหอย นงเรอลยเลน ถบกระดานเลน ชมการประมงพนบาน ชมปาชายเลนใหอาหารลงแสม หรอจะนงตกปลาบรเวณชานเรอนกสามารถท าได รวมทงกจกรรมเลนสกน าทยงไมมทใดในบรเวณคลองโคนมบรการ กจกรรมท 1 ดฟารมหอยนางรม

ฟารมหอยนางรมในบรเวณคลองโคนจะอยหางชายฝงมากทสดประมาณ 6 กโลเมตร เนองจากหอยนางรมตองการน าทมความเคมมากกวาน าจด จงตองตงฟารมอยหางกบชายฝงและน าจดมาก และมากกวาหอยแครงทมการวางไวบรเวณใกลกบชายฝง โดยชาวประมงจะท าทนหลอกทประกอบขนจากหนขนาดเลกรอยดวยเชอกจมลงไปในน าทมโครงไมรองรบตามภาพ เพอจ าลองสภาพแวดลอมตามธรรมชาตใหหอยนางรมเกาะและเจรญเตบโตจนสามารถเกบบรโภคหรอจ าหนายได

รปท 11 กจกรรมการเยยมชมฟารมหอย

กจกรรมท 2 เกบหอยแครง ทวไปหอยแครงจะจมอยใตเลนประมาณ 1 – 2 นว ซงพนทอนๆ อาจเปนการเตบโตตาม

ธรรมชาตของหอยแครง เชน บานแหลม แตในพนทคลองโคนแหงนจะเปนการซอพนทเพอหวานพนธหอยซงสวนใหญมาจากประเทศมาเลเซยในพนทของตวเองแลวรอจนหอยโตจงคอยเกบเพอบรโภคหรอจ าหนาย นกทองเทยวสามารถลงมอเกบหอยแครงดวยตวเองไดโดยแบงเปน 2 ลกษณะคอ การเกบหอยดวยมอตวเองโดยนกทองเทยวจะลงไปในน าและท าการควานหาหอยแครงดวยมอของตวเอง

64

โดยใหเอาฝามอกดลงไปในเลนประมาณ 1 นวแลวควานหาหอยไปเรอยๆ หรอการคลาดหอยจากบนเรอ คอการน าไมทปลายเปนสวงแกวงไปมาในน าโดยใหกดลงเลนประมาณ 1 – 2 นว หรออาจถอแลวใหเรอเคลอนทไปเรอยๆ กได ซงทวไปชาวประมงจะนยมวธท 2 หรอการคลาดหอยดวยไมบนล าเรอมากกวาเนองจากใชเวลาในการเกบนอยกวาและไดปรมาณหอยมากกวา หล งจากนนจงน าไปสงขายยงบรเวณหมบานเพอใหพอคาน าไปจ าหนายในตลาดตอไป

กจกรรมท 3 นงเรอลยเลน ถบกระดานเลน และปลกปาชายเลน กจกรรมเหลานจะมกจกรรมการปลกปาชายเลนเปนจดส าคญ โดยทางเจาหนาทจะเลอก

สถานทในการปลกปาชายเลนอยางเหมาะสม เพอไมใหกระทบตอเสนทางการเดนเรอของชาวบาน นกทองเทยวจะสามารถเลนถบกระดานเลนได

กจกรรมท 4 ใหอาหารลงแสม เนองจากบรเวณคลองโคนยงคงความอดมสมบรณทางธรรมชาตและระบบนเวศไวไดอยางด

ท าใหมฝงลงแสมจ านวนมาก หลายฝงรวมตวอยบรเวณปาโกงกางซงเราสามารถใหอาหารลงแสมเหลานไดโดยลงแสมบรเวณนคอนขางเชองและไมดรายท าใหนกทองเทยวสามารถปอนกลวยททางเจาหนาทเตรยมไวใหไดตลอดเสนทางประมาณ 500 เมตร

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม ใชบรเวณอาวรปตว ก. ของทะเลอาวไทย อ าเภอคลองโคนเปนจดจดกจกรรมทงหมด โดยเรอน าเทยวทสามารถบรรจนกทองเทยวไดล าละ 10 – 12 คน ระยะหางจากชายฝงถงบรเวณฟารมหอยนางรมประมาณ 9 กโลเมตรจงใชเวลาในการเดนทางทางเรอพอสมควร ประมาณ 20 นาท การจดการในการในพนท มการแบงพนททดโดยค านงถงเวลาของน าขนน าลง ภายในเรอมชชพเพยงพอส าหรบนกทองเทยวทกคนในกรณฉกเฉนโดยคนควบคมเรอจะแจงใหนกทองเทยวสวมชชพทกครง ทกเวลาขณะท ากจกรรมบนเรอแมวาระดบน าจะไมสงกตาม การจดการกจกรรมใหความร อาศยคนขบเรอทเปนคนพนทของจงหวดสมทรสงครามทมความรดานพนทและการประกอบอาชพของชมชนพอสมควรสามารถตอบขอสงสยของนกทองเทยวไดเปนอยางด และมความเชยวชาญในการควบคมเรอทดมาก คาใชจายโดยประมาณแลวแตกจกรรม กจกรรมทางน าควรสวมเสอชชพไวเสมอแมวาระดบน าจะไมสงมากนก ส าหรบกจกรรมการใหอาหารลงแสมควรเชอฟงค าแนะน าของเจาหนาทขบเรออยางเครงครด

สถานททองเทยวท 3 รานกงหนทอง สปาเกลอเพชรบร

“กงหนทอง” บานทรงไทยสวยงามหลงใหญ ณ จงหวดเพชรบร ทถกดดแปลงใหกลายเปนกลมอาชพเกลอกงหนทอง ผผลตผลตภณฑสปาเกลอชอดงของไทย ซงโดดเดนดวยการน าคณสมบตของ "ดอกเกลอ" บรสทธ ของดจากนาเกลอในทองถน จงหวดเพชรบร มาผสมผสานกบสมนไพรไทย อาท ไพล ขมนออย ขมนชน ทนาคา วานนางค า ท าใหไดผลตภณฑดแลผวพรรณหลากหลายชนดทชวยท าใหผวสะอาด กระชบเรยบเนยน มกลนหอมหอมธรรมชาตของสมนไพร และยงชวยผอนคลายความตงเครยด เกลอ-ชวยฆาเชอแบคทเรย ท าใหผวสะอาด รกษาความชมชน ชวยใหผวนมนวล และเนยนขนสมนไพร – เชน ไพล ขมนออย ขมนชน ทนาคา วานนางค า จะชวยท าใหผวกระชบเรยบเนยน ไดรบกลนหอมทเปนธรรมชาตของสมนไพร และยงชวยผอนคลายความตงเครยด

65

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม รานกงหนทอง บรหารงานโดยคณสมพงษ หนสาร ประธานกลมอาชพเกลอทะเล ตงอยทบานเลขท 90 หม 7 ต าบลบางแกว อ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร ประกอบดวยอาคาร 2 อาคาร อาคารดานหนาเปนอาคาร 2 ชน ดานบนตกแตงเปนเรอนทรงไทย ท าเปนสปาส าหรบนกทองเทยวทสนใจทดลองท าสปาจากเกลอ สวนอาคารดานหลงเปนสถานทจดเตรยมเกลอสปาทนกทองเทยวสามารถทดลองท า DIY เกลอสปาตามความชอบของตวเองได

การจดการกจกรรมใหความรเนองจากสถานททองเทยวเปนสปาส าหรบความผอนคลายใหกบนกทองเทยวมากกวาการเปนจดเรยนรส าหรบการทองเทยว อยางไรกตามเนองจากเจาของเปนคนเพชรบรทคลกคลกบวถการท านาเกลอมาตงแตเกดท าใหมความรความเขาใจภายในพนทเปนอยางด จดกจกรรมไดหลากหลายถง 7 กจกรรม เชน การใหความรเกยวกบการท าน าเกลอ การท าสปาเกลอ (DIY เกลอ) การนวดและขดหนา การนวดเทา การนวดตว การขดผวดวยเกลอขดผวน านมและเกลอขดผวสมนไพร และการแชเทาเพอผอนคลาย

ดานองคกร/การมสวนรวมของชมชน สมาชกภายในกลมอาชพเกลอสปาจะชวยกนคดและพฒนาผลตภณฑ โดยเรมจากเกลอขดผวสมนไพร และมการตอยอดพฒนาผลตภณฑใหมความหลากหลายขนเมอไดรบทราบความตองการของลกคาจงพฒนาผลตภณฑใหสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมายไดดยงขน ภายใตตราสนค า ispa ปจจบนมผลตภณฑหลายชนด ไดแก สบเหลวดอกเกลอสมนไพร โลชนสมนไพรบ ารงผว เกลอขดหนาสมนไพรพเศษ เกลอขดผวในน านม เกลอขดผวในน าแร และผลตภณฑเกลอแชมอ แชเทา ซงผลตภณฑตวหลงนเราไดรบการรบรองสนคามาตรฐานสหกรณดวย อตราคาใหบรการในการนวดตว นวดหนา หรอสปาเกลอแบบเตมรปแบบสามารถตดตอโดยตรงไดจากทรานกงหนทอง แตนกทองเทยวสามารถทดลองท าสปาเกลอบรเวณแขนไดฟร

รปท 12 รานสปากงหนทองและตวอยางเกลอสาหรบการทาสปา

สถานททองเทยวท 4 ศนยผลตและจาหนาอาหารปลอดภย OTOP กะปคลองโคน คลองโคน เปนหมบานชาวประมงเลก ๆหมบานหนงของต าบลคลองโคน อ าเภอเมอง

จงหวดสมทรสงคราม อยตดทะเลบรเวณปากอาวแมกลอง ลกษณะทางภมประเทศเปนทราบชายฝงทะเลทน าทะเลทวมถง จงท าใหพนทดนมความอดมสมบรณจากการทบถมของดนตะกอนทพดมา

66

จากกลมน าตอนบน ตะกอนน าทะเลรวมทงผนปาโกงกาง ปาแสมตลอดแนวชายฝงทะเล จากบรเวณชายฝงแมน าเปนทอยอาศยของ สตวน า โดยเฉพาะกงทะเล และเคยตาด า พนทสวนใหญเปนปาชายเลนทก าลงไดรบการฟนฟนอกจากท าประมงชายฝงแลว ชาวต าบลคลองโคนยงมอกอาชพหนงทขนชอนนกคอ การท ากะปขาย “กะปคลองโคน” เปนกะปทท าจากเคยตาด าผสมเกลอโดยไมมสงอนเจอปนใหเสยคณภาพ จดวาเปนกะปคณภาพดรสชาต ถกปากคนไทย ความมชอเสยงโดงดงและขายดของกะปคลองโคนท าใหขาดตลาดเปนประจ า จงถกพอคาแมคาทเหนแกประโยชนสวนตน น าเอากะปทดอยคณภาพกวามาผสมกบกะปทท าจากเคยตาด าแลวน าไปจ าหนายอางวาเปนกะปคลองโคน สงผลใหชอเสยงสดยอดกะปของเมองไทยตองขาดความเชอถอไประยะหนง ปจจบนชาวคลองโคนพยายามรวมตวกนผลตกะปคณภาพดออกมากศกดศรและชอเสยงกลบคนมาไดอกครง ศนยผลตและจ าหนายอาหารปลอดภย OTOP กะปคลองโคน การรวมตวกนจดตงกลมกะปคลองโคนขนเพอเปนการอนรกษและสบทอดวฒนธรรมทางอาชพภมปญญาทองถนของบรรพบรษทสรางชอเสยงใหกบต าบลกะป คลองโคน สรางมาตรฐานทเดนชดและยกระดบมาตรฐานสากลการผลตประเภทแปรรป

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม ศนยผลตและจ าหนายอาหารปลอดภย OTOP กะปคลองโคน ตงอยเลขท 69 หมท 2 ต.คลองโคน อ.เมอง จ.สมทรสงคราม เปนอาคาร 1 ชน ทมหองผลตกะปและลานตากเคอยอกอาคารหนงอยดานหลงซงเปนอาคารเรอนกระจกทก าลงไดรบความนยมอยางมากในปจจบนเพราะท าใหไดผลตภณฑทคงท ไมตองเคลอนยายผลตภณฑหากเกดฝนตกหรอลมแรง ไมกอใหเกดฝนจากอากาศภายนอก อยางไรกตามเนองจากอาคารหลกในการผลตคอนขางเลกและแคบ ท าใหไมมสถานททเหมาะสมตอการเรยนรและการทองเทยวเทาใด การจดการในการในพนท เปนอาคารชนเดยวท าใหอากาศไมไหลเวยน รสกรอนอบอาวและยงไมกระดมระบายอากาศบนหลงคาโรงเรอน ท าใหบรรยากาศภายในรอนไมเหมาะสมส าหรบการเรยนร รวมทงผทปฏบตหนาทในสวนของการผลตกเชนกน จงควรตองไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของเพอปรบปรงพนทเพอใหมความเหมาะสมตอการผลตอาหารตามหลกเกณฑทกระทรวงสาธารณสขก าหนดขน ส าหรบสวนของการบรรจเปนหองปรบอากาศทแยกออกมาจากสวนผลตทคอนขางชดเจน แตโดยรวมแลวเนองจากพนททงหมดคอนขางแคบจงท าใหตองจดวางสายการผลตทตดกนจนเกนไปท าใหอาจเกดการปนเปอนไดและยงไมมการจดเกบวตถดบและอปกรณส าหรบการผลตทดมากนก ท าใหพนทดไมเปนระเบยบ ไมเหมาะสมตอการทองเทยวเทาใดนก

การจดการกจกรรมใหความร คณสมหมาย สมปรง เปนอดตผใหญบานและเปนผจดการศนยผลตและจ าหนายอาหารปลอดภย OTOP กะปคลองโคน เปนผบรรยายใหความรเกยวกบทมาของกะป ความแตกตางของกะปทผลตจากเคอยและกง รวมทงจดสงเกตวาแบบใดเปนกะปจากเคอยหรอจากกง และกระบวนการผลตททางศนยฯ ไดใชในการผลตและจ าหนายกะปคลองโคนของกลมซงมความแตกตางกนบางในเรองรายละเอยดเลกนอยแตโดยหลกการและกระบวนการแลวเหมอนกบชาวบานในระหวางใกลเคยง กะปคลองโคนไมมสวนผสมของสารกนราหรอยากนบดแตอยางใด สวนการดวากะปเคยต าด าคลองโคนของแทเปนอยางไรนน ใหสงเกตลกษณะเดนของกะปเคยต าด าของต าบลคลองโคนจะมกลนหอมไอแดดและไมเหมนคาว สจะออกมวงเขมจนเกอบเปนสน าตาล ปจจบนกะปเคยต าด าต าบลคลองโคน ไดรบการคดสรรเปนสนค าโอทอประดบ 5 ดาวของจงหวดสมทรสงคราม แตเนองจากจดประสงคของศนยฯ เปนการผลตเพอจ าหนายเพอผลตอบแทนเชง

67

พาณชยจงยงไมมสวนปายความรหรอสงแวดลอมทเหมาะสมเพยงพอทจะท าเปนแหลงเรยนร แตสามารถสอบถามจากวทยากรประจ าศนยฯ ได รวมทงสามารถทดลองชมกะปในระหวางการหมกไดดวย

ไดรบการสนบสนนพอสมควรจากชมชนเนองจากมสมาชกทเกยวของกบศนยฯ คอนขางมาก สถานทดงกลาวจงเปนจดทกอใหเกดรายไดของคนในชมชนทงในสวนของชาวประมงผจดหาวตถดบ (เคอย) และชาวบานทเกยวของในสวนของการผลต อกสวนคอเจาหนาทประจ าศนยทจดจ าหนายสนคาหนารานและสงจ าหนายในละแวกใกลเคยง ไมมคาใชจายส าหรบการเขาเรยนรจากแหลงเรยนรดงกลาว เนองจากเปนสถานทส าหรบการผลตเพอจ าหนาย และสวนของการหมกกะปเพอรอการจ าหนายกอยในภายในอาคารเดยวกนท าใหเกดกลนของกะปพอสมควร ดงนนผทไมนยมกลนและรสชาตของกะปอาจตองเตรยมผาปดปากปดจมกมาดวย

รปท 13 เคอยสดและกะปทไดจากกระบวนการผลต

สถานททองเทยวท 5 นาตาลมะพราวปาตม สวนมะพราวของปาตม และปาจตงอยท อ าเภอบางคนท จงหวดสมทรสงคราม ซงเปนสวน

มะพราวเพยงสวนเดยวในละแวกนนทยงคงใชกรรมวธในการผลตน าตาลมะพราวแบบดงเดม ทงวถชวตทเรยบงายของชาวสวนมะพราว เครองไมเครองมอ แมกระทงกระบวนการผลต คณปาทง 2 เลอกทจะใหความส าคญตอการผลตน าตาลมะพราวเปนอยางมาก เพอใหไดน าตาลมะพราวทมคณภาพด ปลอดสารเตมแตงใดๆ ทางทมวจยไดเขาไปอยทสวนของคณปาทง 2 ตดตามดตงแตการเกบน าตาลมะพราวสดจากตน ขนตอนการเคยวน าตาลมะพราว ไปจนกระท งการหยอดและสงขาย ดวยการสงทอดความรดานการท าน าตาลมะพราว และวถชวตดงเดมของ ปาตม และปาจ นเองทชวยเพมเสนหใหกบสวนมะพราวแหงน

ชมชนบานลมทวน เปนชมชนทตงอยทอ าเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม ความนาสนใจของชมชนนอยทแนวคดทเขมแขงทตองการจะอนรกษภมปญญาทองถนของพนทนเอาไว นบไดวาเปนอกหนงชมชนท เปนแหลงผลตน าตาลมะพราวทมคณภาพและเปนทยอมรบในจงหวดสมทรสงคราม ทชมชนแหงนยงคงรกษาวถชวตในแบบดงเดมเอาไวหลายประการ หนงในนนคอการท าน าตาลมะพราวทไดคณภาพ และปลอดสารแตงเตมใดๆ โดยใชภมปญญาทองถนในการผลตตงแตการเกบน าตาลมะพราวสด จนถงการเคยวน าตาลมะพราวออกมาเปนกอน และดวยภมปญญาทองถนทสบทอดมานเองท าใหทางทมวจยไดพบกบขนมไทยขางเตาเคยวน าตาลมะพราวนนคอ “กลวยลอย

68

ตาล” นอกเหนอจากการท าน าตาลมะพราวแลวทชมชนแหงนยงมโฮมสเตยในรปแบบทเนนใหผทเขามาพกไดสมผสกบวถชวตอนเรยบงายของชาวบานลมทวน ทงเมนอาหารในแบบของชาวแมกลอง การพายเรอไมชมหงหอยยามค าคนแทนการใชเรอยนต และการไดแลกเปลยนเรยนรกบปราชญชาวบานอยาง อาจารยปรชา เจยบหย และชาวบานลมทวน

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม หมบานบานลมทวนสามารถเขาถงไดงาย มถนนตดเขาอยางดแตเสนทางอาจจะเลกไปเสยหนอย ภายในจดทองเทยวแตละจดมความเปนธรรมชาตสงและชมชน ไมรอนจากไอแดด การจดการในการในพนทเนองจากจดทองเทยวในสวนของสวนมะพราวไมเกดการจดการมากนกยงคงเปนพนทจรงส าหรบการปฏบตงานของชาวสวนแตส าหรบสวนของเตาเคยวน าตาลถกสรางและจดอยางเปนระเบยบเนองจากชมชนไดรบการขอเขาชมงานจากนกทองเทยวกลมตางๆ อยเปนประจ าท าใหจดสรรพนทในสวนดงกลาวเปนระเบยบเพอใหงายตอการเขาถงและเอออ านวยตอการเรยนร

การจดการกจกรรมใหความรอาจารยปรชา เจยบหย ปราชญชาวบาน บานลมทวนมความเชยวชาญเรองมะพราวและน าตาลมะพราวอยางลกซงท าใหสามารถเลาเรองตางๆ ไดอยางสนกสนาน เขาใจไดงายและยงท าใหนกทองเทยวรถงคณคาและคณประโยชนตอมะพราวทมอบใหแกคนและชมชนอกดวย

ดานองคกร/การมสวนรวมของชมชนเปนความรวมมอภายในชมชนของชาวบานบานลมทวนตามความถนดของแตละบานเพอท าใหเกดคณคาภายในหมบานและกอเกดรายไดจากการใชจายของนกทองเทยวทมาเยอน ไมมการบรการดานการทองเทยว ไมมคาใชจายส าหรบการเขาเรยนรจากแหลงเรยนรดงกลาว

สถานททองเทยวท 6 คณบรรพตชาวประมงบานแหลม

คณบรรพตประกอบอาชพการท าประมงมานานกวา 40 ป จงมความรความเขาใจในการท าประมงอยางไรไมใหเกดผลเสยตอระบบนเวศนของธรรมชาต และมวธการเตรยมอาหารพนบานอยางงายทใชทรพยากรจากทะเลมาใชในการปรงอาหารหลากหลายรายการอาหาร

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม คณบรรพต อาศยอยทหม 1 ต.บานแหลม อ.บานแหลม จ.เพชรบร เปนบานชาวบานทประกอบอาชพประมงเลยงชพ และอยในซอยทคอนขางลกและแคบ รถตหรอรถทใหญกวารถตไมสามารถเดนทางเขาถงบานของคณบรรพตได ยงไมมการจดการพนทส าหรบการทองเทยวแตอยางใด

การจดการกจกรรมใหความรคณบรรพตไดอธบายถงวธการเกบหอยแครงแบบดงเดมของชาวประมงพนบานวา การเกบหอยแครงจะเกบหอยแครง ดวยวธการทไมมผลกระทบและไมท าลายดนเลนทเปนทอยอาศยของหอยแครง และชวยปองกนไมใหถกท าลายเสยหาย ดวยเครองมอประมงเครองมอทใชในการเกบหอยแครงดวยวธประมงแบบพนบาน เปนการอนรกษธรรมชาต เนองจากเปนการเกบดวยมอ และคดเฉพาะหอยทมขนาดโต ซงในปจจบนกยงมวธการเกบหอยแครงแบบประมงพนบานให เหนกนใน ต .บางตะบน อ .บานแหลม จ .เพชรบร และบานคลองโคน อ .เมอง จ .สมทรสงคราม ลงบรรพตกไดอธบายวาเนองจากเมอกอนหอยแครงทนมปรมาณเปนจ านวนมาก ในกรณทมปรมาณมาก ไมสามารถรบประทานไดหมด จงจ าเปนตองเกบไว เพอรบประทานไดนานวน

69

ชาวบานจงรเรมการถนอมอาหารเพอสามารถเกบหอยแครงไวรบประทานไดนาน โดยลงบรรพตเลาวา ดวยภมปญญาทถายทอดกนมาจากรนสรน หอยแครงดองของทนจะไมเหมอนกบหอยแครงดองของจงหวดสมทรสงคราม จะแตกตางกนทหอยแครงดองบานแหลมจะไมมการใสน าตาลแบบของจงหวดสมทรสงคราม วธการท าหอยแครงดองแบบชาวบานแหลม เนองจากไมใชจดทองเทยวจงไมไดรบการสนบสนนจากชมชน ไมมการบรการดานการทองเทยวและไมมคาใชจายส าหรบการเขาเรยนรจากแหลงเรยนรดงกลาว

รปท 14 สมภาษณและขอขอมลการทาประมงจากคณบรรพต

สถานททองเทยวท 7 กลมเกษตรกรทานาเกลอบานแหลม อาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร

การลางเกลอทบานแหลม สหกรณบานแหลมจะลางดวยน าทะเล ดกรประมาณ 20 ดกรความเคม 2 ครงรถน าเกลอมาแทนทยงเพอจะลางเกลอจะมสายพานและมตะกราตกเกลอตดอย ท าการตกเกลอ แลวน าไปผานน าเคมทมดกรประมาณ 20 ดกรความเคมจากนนจะน าไปผานน าเคมทมดกรประมาณ 20 ดกรความเคม อกครงหนงจากนนจงน าไปลางน าเปลาจะไดเกลอทขาวสะอาด

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม กลมเกษตรกรท านาเกลอบานแหลมตงอยท 182/6 หม 9 ต าบลบานแหลม อ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร อาคารลางเกลอดวยน าทะเลเปนโรงเรอนขนาดใหญสงประมาณ 10 เมตร ดานในมเครองลางเกลอขนาดใหญตงอยกลางอาคาร และใหบรการกบชาวบานในพนท โดยใชการลงชอจองวนเพอใชบรการ การจดการในการในพนทเนองจากจดประสงคของสถานทคอการลางเกลอเ พอความบรสทธและหวงผลเชงพาณชยและยงไมไดเตรยมการส าหรบการทองเทยว จงท าใหสถานทยงไมเปนระเบยบเนองจากในแตละวนจะมชาวบานน าเกลอทไดในแตละวนมาใชบรการสถานทดงกลาวดวยการลงตารางจองวน ซงในชวงนาเกลอจะมรอบการใชงานคอนขางสงและท างานหนกทกวน การดแลรกษาเครองจกรในการลางเกลอท าไดดพอสมควรแตความเรยบรอยของอาคารและการจดวางสงของเพอใชในกระบวนการลางเกลอยงไมเปนระเบยบดตองไดรบการดแลทดกวาน

การจดการกจกรรมใหความร คณกรฐศร เรยบเรยง ผจดการกลมเกษตรกรท านาเกลอบานแหลม เปนผดแลและใหขอมลเรองขนตอนการลางเกลอของกลม โดยเกลอสวนใหญทน ามาลางทน

70

เพอจ าจดหนายในอตสาหกรรมอาหารหรออนๆ ทเกยวของ ไมมการบรการดานการทองเทยวและไมมคาใชจายส าหรบการเขาเรยนรจากแหลงเรยนรดงกลาว

รปท 15 บรรยากาศการทางานของเครองลางเกลอดวยนาทะเล

สถานททองเทยวท 8 ศนยเรยนรการทานาเกลอตาบลโคกขาม โดยปกตแลว "ชาวนาขาวชอบฝน ชาวนาเกลอชอบแดด" ฤดการผลตเกลอจะเรมตงแต

เดอน พฤศจกายน จนถงเดอน พฤษภาคม หรอจนกวาจะถงฤดฝน การท านาเกลอสมทรแบงพนท ท านาเกลอประมาณ 30-40 ไร กวางประมาณ 1 เสน ยาว 30-40 เสน เรยกวา 1 แถบ ลกษณะดนเปนดนเหนยวและดนเคม ระบบน าการท านาเกลอม "กงหนลม" เปนเครองมอชนดหนง ในการท านาเกลอสมทร ท าจากไมเนอแขง และไมไผ และมล าแพนใชส าหรบท าใบเพอรองรบลม ใหเกดการหมน มหนาท หมนเวยนน า จากอกอนหนงไปสอกอนหนง เพอใหน าเกดความเขาขน จนสามารถตกผลกเปนเมกเกลอสมทร และ"ระหดวดน า" เปนอปกรณทชวยในการหมนเวยนน า จากซกอนหนง ไปสพนทอกอนหนง เพอใหน ามความเขมขนสงขนจากนนการแบงพนทเปน 6 สวนดงน สวนท 1 เรยกวา "วงขงน า" มเนอทประมาณ 20 ไร มลกษณะ เหมอน นาขาวทวไป สามารถใชเลยงกงและปลาเปนผลพลอยไดอกดวย สวนท2 เรยกวา "นาประเทยบ" มเนอทประมาณ 4 ไร สบน าหรอไขน ามาจากวงขงน า ท าคนดนกนเปนกระทงแบบนาขาวเนอทแปลง (กระทง) ละประมาณ 1-2 ไร ใชส าหรบตากน าทะเล สวนท 3 เรยกวา "นาตาก" มเนอทประมาณ 7 ไร น าน าจากนาประเทยบมาตากใหความเขมขนมากขน สวนท4 เรยกวา "นารองเชอ" มเนอทประมาณ 2 ไร ใชเปนทเพาะเชอเกลอ สวนท 5 เรยกวา "นาเชอ" มเนอทประมาณ 1 ไร ใชเกบน าเชอทมความเขมขนทสามารถตกผลกเปนเมดเกลอ และสวนท6 เรยกวา "นาปลง" มเนอทประมาณ 6 ไร โดยจะแบงพนทออกเปนแปลงๆ (กระทง) ละประมาณ 1 ไร ใชเปนทใหน าทะเลตกผลกเปนเมดเกลอชาวนาเกลอจะตองตนแตเชาตร พอฟาเรมสาง อาทตยทอแสงสทองออน ๆ กระทบผวน าทะเลในผนนาเกลอจะถกแดดและลมพดใหแหงจนไดความเคมประมาณ 20-25 ดกร เกดเกสรเกลอ หรอ เกลอแรกเรมตกผลก ชาวนาเกลอชอนเกบ "ดอกเกลอ" ซง จะเปนผงเลกๆ ลอยจบตวกนเปนแพอยเหนอน าผนนาเกลอ กอนทแสงแดด และสายลมจะท าใหดอกเกลอจมลงดานลาง ดอกเกลอ ทเกบไดในเวลาเชาตรนจะมไอโอดนสง มสขาว เมอกระทบแสงแดดเปนประกายแวววาว รสชาตเคมอมหวาน เปนดอกเกลอทสะอาด เพงเกดใหมๆ ไมไดสมผสกบพนดน หรอตากลม ตากฝนอยนาน มแรธาตตางๆสงมาก จงมคณภาพสง อกทงเพราะมปรมาณนอย ราคาจง

71

แพง "ดอกเกลอ จงเปรยบเสมอนอญมณ" สมบตล าคาของชาวนาเกลอ เมอน าทะเลตกผลกเปนเมดเกลอแลวกถงเวลา "การรอนา" เปนการท าใหเกลอแตกออกจากกน โดยการใช "อรณ" หรอ พลวซอย เพราะเกลอเมอตกผลกจะรวมตวเกาะกนแนนมาก เกลอทแตกออกจากกนแลวกจะท า "การจดแถว" เพอใหเปนแถวยาวตามแนวของพนนาหลงจากชกแถวเกลอแลว กจะลอมเกลอใหเปนลก โดยใช "กะทาลอม" เมอลอมเกลอเสรจแลวกจะปลอยน าออก เพอใหเกลอแหง ทงเอาไว 1 คน รงเชากจะเกบเกลอเขายงฉาง ปจจบนใชรถเขนเกลอ เพอน าเกลอมาเกบรกษาไวในยงฉาง ทมความปลอดภยจากฝน เพอรอการจ าหนายใหพอคา แมคามารบซอตอไปบนถนนแหงการเรยนรทางหลวงชนบทหมายเลข 2021 ชมทศนยภาพความสวยงาม "วถแหงเกลอสมทร" ตลอด เสนทางทขบรถผาน ท าใหไดเหนถงวถชวตและเกดการเรยนรในการท านาเกลอ ซงถอเปนวตถดบทส าคญในการท าไปใชปรงอาหารและถนอมอาหารตงแตวถชวตในอดตจนถงปจจบน

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม ศนยบรการและถายทอดเทคโนโลยการเกษตร หรอ “ศนยเรยนรการท านาเกลอต าบลโคกขาม” หรอ สหกรณกรงเทพฯ จ ากด ตงอยท 20/10 หมท 9 ต.โคกขาม อ.เมอง จ.สมทรสาคร 74000 (ตดตอ 08-6524-1021 หรอ 034-869-696) มคณเลอพงษ จนทอง เปนผถายทอดความรเรองการท านาเกลอเปนภมปญญาชาวบานในการบรหารจดการน า ลกษณะของพนทประกอบกจกรรมเปนบานของคณเลอพงษทตองการเกบรวบรวมองคความรทงหมดทเกยวของกบการท านาเกลอ เพอใหลกหลานไดเรยนรและเขาใจถงความยากล าบากของการท านาเกลอของบรรพบรษกวาจะไดเกลอเพอใชในการบรโภคตองเหนดเหนอยเพยงใด รวมทงตองการอนรกษการท านาเกลอไวคงนานเทานาน การจดการในการในพนทเนองจากเปนบานคนยงไมเปนแหลงทองเทยวเตมตว ขาวของบางสวนทเกยวของและไมเกยวของจงยงไมไดถกจดเกบอยางเปนระเบยบมากนก รวมทงอปกรณและตวอยางสาธตการเรยนรตางๆ มคอนขางมากประกอบกบพนทของบานทมไมมากนกท าใหพนทโดยรวมไมเปนระเบยบมากนก

การจดการกจกรรมใหความรแมไมมปายใหความรสวนตางๆ ของสงทจดแสดงมากนกแตความเชยวชาญของคณเลอพงษ จนทองกสามารถท าใหตอบค าถามของนกทองเทยวและผทสนใจไดอยางกระจาง รวมทงมอปกรณส าหรบการท านาเกลอจดแสดงอยครบครนท าใหนกทองเทยวเหนภาพการท านาเกลออยางแนนอน รวมทงคณเลอพงษคอนขางใหความส าคญเกยวกบพธการตางๆ เพอแสดงความเคารพตอดนฟาอากาศจงจะพบเหนการสอดแทรกความเชอดานดงกลาวอยางสม าเสมอ หากนกทองเทยวตองการศกษาขอมลเชงลกของเกลอควรมการศกษาขอมลเบองตนมาพอสมควร เพอจะสามารถเขาใจไดมากขน รวมทงสามารถเกบรายละเอยดอนๆ ไดอยางเตมท

72

รปท 16 สมภาษณและขอขอมลจากคณเลอพงษ จนทอง

สถานททองเทยวท 9 วสาหกจชมชนแปรรปผกและผลไมแสงตะวน (หนอไมดอง) หนอไม เปนผลผลตทไดจากไผ ซงมหลากหลายชนด เชนไผตง ไผบง ไผเลยง ไผบาน ไผลวก

แตละชนดกมลกษณะของหนอทแตกตางกน สามารถน าไปท าอาหารไดหลากหลายชนด ไผในประเทศไทย สวนมากจะใหผลผลตในชวงฤดฝน ดวยสภาพความอดมสมบรณของปาไมของกนขนชอของกาญจนบรจงเปนอาหารจากพชผกเปนสวนใหญ เชนเดยวกบไมไผเปนพชทขนงายทกสภาพพนท ไมวาจะเปนพนดนแหงแลง เชน ทราบสงภเขา หรอสภาพดนชมฉ าตามรมแมน า โดยเฉพาะแมน าสายส าคญจะมไมไผขนตามรมฝงตลอดเสนทางแมน า ชาวกาญจนบรจงขนานนามตามประเภทของไผทขนรมฝงแมน าวา แควนอยไมไผ แควใหญไมรวก

วสาหกจชมชนหนอไมแปรรปแสงตะวน ตงอยบรเวณดานมะขามเตย เพอใหใกลกบแหลงวตถดบซงเมองกาญฯเปนแหลงวตถดบหนอไมทดทสด มคณภาพสง หนอไมรวกตามธรรมชาต มสสน (เหลองออน) และขนาดก าลงด ตางจากภาคเหนอทมเนอหยาบและมสขาว ชาวเมองกาญเรยกหนอไมนวา หนอไมเหลองมนปซงมผวละเอยด สเหลองออน ในชวงฤดกาล (พ.ค. -ม.ย.) หนอไมลอตแรกทน ามาสไลดดอง เปนหนอไมไผปาทเอาไวเผาขาวหลาม จากนนเปนหนอไมบงซงเอามาเกลาเปนกอนหรอสไลดเปนเสนเลกหรอหนเปนแทง (strip) ตามความตองการของลกคา หลงจากนนชวงเดอนสงหาคมถงตลาคมจะเปนหนอไมรวก ซงรบซอจากเกษตรกรและชาวบานในพนททงหมด นอกจากนยงมการผลตผกกาดดองซงเปนผกกาดทปลกในจงหวดกาญจนบรทมการมการปลกตลอดทงป รวมถงมแผนในการท าผกดองชนดอนๆแบบครบวงจร เพราะในแถบจงหวดกาญจนบรมพนททางการเกษตรมาก เพาะปลกพชไดหลายชนด

ดงนนกจกรรมการเรยนรอาหารภายในวสาหกจชมชม สามารถเยยมชมกระบวนการผลตหนอไมดอง ซงเปนวตถดบทพบไดมากในแถบจงหวดกาญจนบร พรอมทงมการสาธตเมนอาหารทท าจากหนอไมดองใหกบนกทองเทยว อกทงแวะชมสนคาเพอน ากลบไปของฝากหรอน าไปรบประทานเองทบานได นอกจากนยงสามารถเดมชมววแมน าและภเขาบรเวณวสาหกจชมชนไดในบรรยากาศทผอนคลาย

73

รปท 17 กจกรรมการเยยมชมกระบวนการผลตหนอไมดอง

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม เปนวสาหกจชมชนทมศกยภาพในการรองรบนกทองเทยวได มการแบงสดสวนของบรเวณการแปรรป บรเวณตวบาน บรเวณจดชมววอยางชดเจน มอากาศถายเทสะดวก ไมรอนมากนก มภมทศนสวยงาม การเขาถงพนทมความสะดวกสบาย เปนทางผานของน าตกไทรโยคนอย และปราสาทเมองสงห สงอ านวยความสะดวกมพอเพยงเปนพนฐานความตองการส าหรบนกทองเทยว เชน หองสขา ทพกบงฝนแดด ถงขยะ เปนตน โดยแยกเปนสดสวนชดเจน ทงพนทเรยนรและพนทพกผอนอาศยตามอรยาบถ ในสวนของพนทเรยนรการแปรรปหนอไม มการจดแบงโซนและจดพนทเปนระเบยบ ประกอบดวย โซนรบวตถดบ โซนเตรยมวตถดบ โซนแปรรป เปนตน ทงนแหลงทองเทยวดงกลาวยงไมมมาตรการรกษาความปลอดภย การจดการขยะ การจดการคณภาพเสยง การจดการคณภาพน า มาตรการเฝาระวงและปองกนผลกระทบตอสงแวดลอมและวฒนธรรมอยางเปนระบบ

กจกรรมหลก คอ การเรยนรขนตอนการแปรรปหนอไม ตงแตกระบวนการเรมตนจนถงการบรรจ นกทองเทยวสามารถเยยมชมแหลงผลตจรง พรอมทงเลอกชมและซอสนคากลบไปเปนของฝาก นอกจากนยงมมมพกผอน สมผสกบบรรยากาศแมน าและภเขา ในบรรยากาศทผอนคลายไดอกดวย ไดรบการประชาสมพนธผานหนวยงานรฐอยางตอเนอง จนกลายเปนสนคา OTOP ประจ าจงหวด นอกจากนยงเปนการกระจายรายไดใหกบเกษตรกรและสมาชกในวสาหกจ โดยการรบซอหนอไมมาแปรรป ซงท าใหเกดการพงพาตนเอง

สถานททองเทยวท 10 เหดโคนดองกาญจนบรรานอนนตพลพลอยกาญจน ปาเมองกาญจนเปนปาทสมบรณทสดกวาได เมอเปนปาทสมบรณอากาศทนจงเปลยนแปลง

เรว โดยเฉพาะฤดรอนกลางวนจะรอนมาก แตพอตกเวลากลางคนอากาศเรมเปลยนจากรอนกลายเปนหนาวเยน เหมอนฤดหนาวอยางไรอยางนน จากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศของจงหวดกาญจนบร ท าใหเกดเหดชนดหนงทสามารถพบเหน หรอเกบมารบประทานไดเพยงปละครง เหดดงกลาวนชาวบานเรยกชอวา เหดโคนเหดโคน เปนเหดทเกดเองตามธรรมชาต ไมสามารถเพาะพนธหรอปลกขนมาเองได เหดโคนจงตางจากเหดทวไปคอ เปนเหดทมคณสมบตทเกดขนมาปละครง ท าใหมผทสนใจน ามาบรโภคมากแมวาราคาจ าหนายจะสงกตาม “กลมเหดโคนเมองกาญจน” ซงมนางกมไน ศรพฤกษา เปนประธานประธานกลม เปนผรวบรวมเหดโคนจากกลมชาวบาน มาแปรรปเปนเหดโคนบรรจขวด/โหล ท าใหมอายการเกบรกษาทนานขน เปนการเพมมลคาและเปนการผลตอาหารเพอรองรบความตองการของผบรโภค หากตองการรบประทานชวงนอกฤดกาล จดเดนของผลตภณฑ

74

คอ “เหดโคน” เมองกาญจนนน จะแตกตางจาก “เหดโคน” โดยเหดโคนเมองกาญจน จะมคณคาทางอาหารมากกวา เพราะพนทของดนเมองกาญจนจะมแรธาตเหลกมาก เหดเมองกาญจนจะมรสหวานกรอบอรอยกวาเหดโคนจงหวดอนๆ นอกจากน เหดโคนเมองกาญจนยงมสรรพคณชวยเจรญอาหาร บ ารงก าลง แกบด แกคลนไส อาเจยน แกไอ ละลายเสมหะ การน าเหดโคนไปทดลองทางเภสชศาสตร พบวาน าทสกดจากเหดโคนสามารถยบยงเชอโรคบางชนด เชน เชอไทฟอยด เหดโคนจงเปนทนยมรบประทานกนมาก

รปท 18 กจกรรมของเหดโคนดองกาญจนบรรานอนนตพลพลอยกาญจน

กลมเหดโคนเมองกาญจน ตงอยท ทอย 284/31 ถ.แสงชโต ต าบลบานเหนอ อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร 71000 เปนอาคารอาคารพาณชย 2 คหา มพนทท ากจกรรมอยบรเวณดานหลงราน ซงเปนสวนทรบวตถดบและแปรรปสนคา การเดนทางมความสะดวกสบาย ตงอยบรเวณกลางเมอง ใกลกบแหลงทองเทยวทส าคญ คอ สสานของเชลยศกสมพนธมตร มสงอ านวยความสะดวกมพอเพยงเปนพนฐานความตองการส าหรบนกทองเทยว เชน หองสขา ทพกบงฝนแดด ถงขยะ เปนตน โดยแยกเปนสดสวนชดเจน และมพนทจ าหนายสนคา โดยแหลงทองเทยวดงกลาวยงไมมมาตรการรกษาความปลอดภย การจดการขยะ การจดการคณภาพเสยง การจดการคณภาพน า และมาตรการเฝาระวงและปองกนผลกระทบตอสงแวดลอมและวฒนธรรมอยางเปนระบบ

มกจกรรมการเรยบรการแปรรปเหดโคน แตมการสาธตเฉพาะในชวงเทศกาล คอชวงเดอนตลาคม-พฤศจกายน หากนอกฤดกาลจะมการสาธตการดองหนอไมทดแทน ไดรบการประชาสมพนธผานหนวยงานรฐอยางตอเนอง จนกลายเปนสนคาประจ าจงหวด นอกจากนยงเปนการกระจายรายไดใหกบชาวบานทเกบเหดมาขาย ซงท าใหเกดการพงพาตนเอง ไมมคาใชจายในการเขาชม (ยกเวนรายจายจากการซอสนคา) เปดทกวน การสาธตการแปรรปเหดโคน ถกจ ากดเฉพาะในชวงฤดกาลเทานน ซงอยในชวงเดอนตลาคม-พฤศจกายน

75

สถานททองเทยวท 11 ไชโปวแมกมฮวย ต าบลเจดเสมยนเปนพนทส าคญในการผลตไชโปว เนองจากพนทแหงนและบรเวณใกลเคยง

เปนแหลงเพาะปลกทส าคญของหวไชเทาในอดต ซงเปนวตถดบส าคญในการผลตไชโปว และแมวาวนนแหลงผลตหวไชเทาจะไมมปรากฏใหเหนในพนทต าบลเจดเสมยนหรอแมแตในอ าเภอโพธาราม มาเปนระยะเวลากวา 10 ปแลวกตาม แตโรงงานผลตไชโปวทกอตงขนเมอ 30-40 ปเหลานน กยงยนหยดอยมาไดจนถงทกวนน เพยงแตไดรบเอาหวไชเทามาจากแหลงอนๆ ไมวาจะเปนจากนครสวรรค อทยธาน ก าแพงเพชร กาญจนบร หรอจากอ าเภอสวนผง จงหวดราชบร ดวยกนเอง เนองเพราะผประกอบการ สวนใหญไดสบทอดวธการผลตสนคาชนดดงกลาวตกทอดกนมาไมนอยกวา 2 -4 รน และความตองการสนคาชนดนของตลาดกเพมสงขนทกป กลายเปนสนคาของฝากทขนชอของโพธาราม ไชโปวหวานเจาเกาแกของทนใชชอวา "ไชโปวหวานแมกมฮวย" ซงเปนเจาต ารบพลกแพลงเอาไชโปวดองเคมแบบดงเดม ทคนแถวนสงปากคลองตลาดสมยเมอ 20 กวาปกอน มาทดลองดองหวานจนกระทงตดตลาดและตดใจนกชมทงหลาย มทงแบบหวใหญ แบบชน แบบฝอย แบบแวน

รปท 19 สถานทของไชโปวแมกมฮวย

สถานทในการประกอบกจกกรมประกอบดวย 2 สวน คอ สวนของรานจ าหนายและโรงงาน หนาวดเจดเสมยน และรานขายของฝากกลมนกทองเทยวบรเวณถนนเพชรเกษมขาเขากรงเทพฯ ทงสองสวนมพนทกวางขวาง สามารถขยายพนทเพอรองรบกจกรรมเพมเตมได สภาพภมทศนสวยงาม ตกแตงสถานทมความกลมกลนกบกจกรรมการเรยนร การเขาถงพนทสามารถเดนทางโดยรถสวนบคคลและรถประจ าทาง รานจ าหนายสะดดตา นกทองเทยวสามารถสงเกตไดงาย สงอ านวยความสะดวกมพอเพยงเปนพนฐานความตองการส าหรบนกทองเทยว เชน หองสขา ทพกบงฝนแดด ถงขยะ เปนตน โดยแยกเปนสดสวนชดเจน ทงพนทจ าหนายสนคาและพนทพกผอนอาศยตามอรยาบถ มระบบการก าจดขยะและน าทง ส าหรบเรองความปลอดภย ไมมอนตรายใดๆทตองระวดระวงเปนพเศษ

เปนระบบอตสาหกรรมและมการหมกแบบหมนเวยน ไมไดมการผลตทกวน แตทางโรงงานไชโปวแมกมฮวยไดเลงเหนความส าคญของการทองเทยว จงมการสรางจดดงดดลกคา โดยการสรางโชวรมขนาดยอมเพอสาธตกระบวนการผลต กระบวนการหมกหวไชเทา ใหนกทองเทยวไดเรยนร และมการสาธตการซอยหวไชโปวซงถอวาเปนความสามารถพเศษของคนแถวน ทสามารถซอยไดบาง

76

มาก และหาชมไดยาก นอกจากนสามารถแวะชมสนคาและซอกลบไปเปนของฝาก ซงมไชไปวหลากหลายแบบใหเลอก และภายในบรเวณรานมมมกาแฟ คอยใหบรการนกทองเทยวเพมเตมดวย

สถานททองเทยวท 12 เตาหดาโพธาราม ถามโอกาสเดนทางไปยงอ าเภอโพธาราม จงหวดราชบร สงทหลายคนตองซอกลบมาเปน

ของฝากตองนกถง “เตาหด า” ส าหรบสตรตนต ารบ ทไดรบการบอกเลา คอ “เตาหด าแมเลก” งเปนทรจกของคนในละแวกน โดยม นางเซยมจ แซฉว หรอแมเลก เปนเจาของสตรเตาหด าของโพธารามเปนสตรดงเดม โดยสวนผสมทใชประกอบไปดวย ผงพะโล และน าตาลทราย เกลอทะเล อบเชย โปยกก ซงเทคนคการตมอยทการใชไฟปานกลางและใชเวลาในการตมนานถง 3 วน โดยจะไมมการใสสารกนบดแตอยางใด อยางไรกตาม หวใจส าคญของเตาหด าแมเลก คอ การเลอกเตาหคณภาพดจากโรงงานทสงซอเปนประจ า เพราะเปนเตาหทใชถวเหลอง 100% ไมมสวนผสมของแปง เหมอนกบโรงงานเตาหอนๆ ซงทผานมา เคยมโรงงานเตาหหลายแหง เคยทดลองน าเตาหมาใหเราทดลองตม แตกไมไดรสชาตอยางทตองการ ตองเปลยนมาใชเตาหรายเดม แมวาเตาหแผนจะเลกกวาโรงงานอนๆ แตไดเตาหด าทมรสชาตทตองการ รสชาตของเตาหด า จะออกหวานเคม เหมอนกบพะโล สามารถกนเปลาไดเลย หรอ ถาตองการน าไปปรงอาหารเพมกได โดยทางรานมเมนแนะน าใหแกลกคา ไดแก ย าเตาหด า เตาหด าผดกระเพรา แกงปาเตาหด า เตาหด าผดถวงอก และพะโล เปนตน

รปท 20 เตาหดาแมเลก

รานเตาหด าตงอยท บานเลขท 17 ถ. ราษฎรอทศ หรอ ซอยจบกง ต.โพธาราม อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 พนทท ากจกรรมมอยางจ ากด ไมสามารถขยายไดเพมเตม แตมสถานทจอดรถ

77

รองรบลกคาและนกทองเทยว การเดนทางไปมาสะดวก อยภายในตลาดโพธาราม สามารถสอบถามเสนทางคนในละแวกนนได สงอ านวยความสะดวกยงไมพอเพยงเปนพนฐานความตองการส าหรบนกทองเทยว เชน หองสขา ทพกบงฝนแดด ถงขยะ เปนตน โดยแหลงทองเทยวดงกลาวยงไมมมาตรการรกษาความปลอดภย การจดการขยะ การจดการคณภาพเสยง การจดการคณภาพน า และมาตรการเฝาระวงและปองกนผลกระทบตอสงแวดลอมและวฒนธรรมอยางเปนระบบ

เยยมชมกระบวนการผลตเตาหด า ซงเปนอกหนงของกนขนชอของจงหวดราชบร เตาหด านนอดมไปดวยสรรพคณจากสมนไพรทใชตม และผลตจากเตาหถวเหลองแททไมมสวนผสมของแปงน ามาตมโดยใชไฟปานกลางและใชเวลาในการตมนานถง 3 วน ตมในน าปรงทมสวนผสมของผงพะโล น าตาลทราย เกลอทะเล อบเชยและโปยกก นอกจากนยงสามารถซอสนคากลบไปเปนของฝากไดอกดวย หนวยงานภาครฐและภาคเอกชนมสวนชวยในการประชาสมพนธ เพอสรางจดดงดดนกทองเทยวใหเหนถงอตลกษณของด/ของฝากประจ าอ าเภอโพธาราม

สถานททองเทยวท 13 ขนมจนโพธพระยา

บานขนมจน โพธพระยา ตงอยทอ าเภอศรประจนต รมถนนสาย สพรรณ-ชยนาท (สายเกา) จากของกนพนบาน ทใหบรการมายาวนานใน ตลาดสดโพธพระยา จนถงปจจบน ชอเสยงของขนมจนโพธพระยากเปนทรจกกนไมเฉพาะแตคนในพนท คนตางถน นกทองเทยวมากมาย ทมโอกาสไดลองลมชมรสขนมจนโพธพระยา ตางตดใจและซอกลบไปเปนของฝาก ยงท าใหชอเสยงของขนมจนโพธพระยาเปนทรจกกนเพมมากขน จากธรกจชาวบานในตลาด เรมขยายตวเปนธระกจขนาดเลก มซมอาหารรมน าแมน าทาจน ซงแตเดมมการมงเปนหลงคาจาก ปจจบนไดปรบปรงเปนเรอนมงหลงคาถาวร สามารถรองรบนกทองเทยวไดเปนจ านวนมากและดวยรสชาตและราคาทคงคณภาพ

78

รปท 21 กจกรรมทขนมจนโพธพระยา

ขนมจนโพธพระยา เปนการรวมกลมในรปแบบของวสาหกจชมชนในการแปรรปแปงขาวเปนขนมจน ตงอยบรเวณรมแมน ารมแมน าทาจนมเนอทประมาณ 1 ไร ลกษณะเปนสถานทผลตอาหาร แตเดมในปพ.ศ. 2556 ยงเปนโรงเรอนขนาดเลก ส าหรบผลตและแปรรปขนมจน รวมถงน ายา ทงจ าหนายภายในตลาดโพธพระยา และจ าหนายส าหรบนกทองเทยวทมาภายในสถานทผลต โดยแตเดมภายในสถานทผลตจะมซมมงหลงคาจากส าหรบนงรบประทานอาหารจ านวน 4 ซม ปจจบนไดปรบปรงตวอาคารส าหรบการผลตเพอรองรบมาตรฐานการผลตอาหารทด และยงปรบปรงซมรบประทานอาหารใหสามารถรองรบนกทองเทยวใหไดมากขนภายใตบรรยากาศรมแมน าทาจน นอกจากนการเดนทางเขา-ออก พนทมความสะดวก เขาถงไดโดยงาย มปายบอกทางเปนระยะ

สงอ านวยความสะดวกมพอเพยงเปนพนฐานความตองการส าหรบนกทองเทยว เชน หองสขา ทพกบงฝนแดด ถงขยะ เปนตน โดยแยกเปนสดสวนชดเจน ไมมมลพษทเกดจากระบบน าทงและเสยงรบกวน ส าหรบเรองความปลอดภย ในการเขาชมการสาธตการผลตขนมจนอาจตองมการระวงความปลอดภยในเรองของเครองจกรทก าลงท างาน หรอความรอนจากน ารอนระหวางการโรยเสนนขนมจน เปนตน มการจดสถานทส าหรบการเรยนรทงในสวนของบรเวณบรรยายและบรเวณสาธตการผลตขนมจน และการผลตน ายา แบงเปนสดสวนชดเจน สามารถรบนกทองเทยวไดสงสดประมาณ 50 คน ตอครง

กจกรรมหลก คอ เรยนรขนตอน ตงแตวตถดบ กระบวนการผลต ขนมจน ตงแตการหมกขาว ระยะเวลาการหมกขาว การโมแปง การทบแปง การนวดผสมแปง การโรยแปง และการจบเสนขนมจนใหเปนจบ ซงจะมการบรรยายจากวทยากร และการใหนกทองเทยวไดทดลองปฎบตจรง สวนการผลตน ายาจะเปนการสาธตใหชมกรรมวธการผลตซงเปนการผลตขนาดใหญตอครงประมาณ 50-

79

70 กโลกรม หลงจากนนจะเปนการรบประทานอาหารจากขนมจนทผานการแปรรปแบบสดๆ พรอมน ายาปลา น าพรก แกงเขยวหวาน และผกสด รวมถงผลไมและขนมหวาน โดยใชระยะเวลาในจดการทองเทยวนประมาณ 2 ชวโมง เปนการรวมกลมของวสาหกจชมชน โดยงบประมาณมาจากเจาของกจการเอง แตมหนวยงานดานการทองเทยวของจงหวด รวมถงสอตางๆ ใหการประชาสมพนธในการเปนสถานททองเทยวขนชอขอโพธพระยา

คาใชจายโดยประมาณในการประกอบกจกรรม/คน บคลทวไป คดคาใชจายในการรบประทานอาหารกลางวนแบบบฟเฟต ตอหว หวละ 100 บาท รบประทานอาหารแบบไมอน มทงขนมจนน ายาปลา แกงเขยวหวานไก น าพรก ผกสด และขนมหวานและเครองดม

สถานททองเทยวท 14 สวนตาลลงถนอม ภเงน การใหความรของลงถนอม ปราชญชาวบานผรอบรเรองราวของตาลโตนด ใหขอมลกบ

นกทองเทยวตงแตการปลก การดแลตลอดจนการเกบเกยวผลผลต อนไดแก น าตาลโตนดและลกตาล การแยกเพศผและเพศเมยของตนตาล โดยนกทองเทยวสามารถสอบถามประเดนสงสยเรองเกยวกบตาลโตนดจากลงถนอมไดอยางเตมท เพราะลงเปนผทมความรและความเชยวชาญเปนอยางด

ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม สวนตาลลงถนอม ตงอย ณ ต าบลถ ารงค อ าเภอบานลาด จงหวดเพชรบร โดยภายในสวนตาลขนาด 15 ไร กลางสวนตาลมศาลาไม หลงคามงดวยใบตาลเปนแหลงเรยนรของทน ดวยการเรยงตบตาลอยางเปนระเบยบจงสามารถปองกนการรวซมหากมฝนฟาคะนองตกหนกได พนของแหลงเรยนรเปนคอนกรตทปอยางดตอนรบนกทองเทยว ท าใหสะดวกสบายไมตองระมดระวงเรองพนทเปยกหากเกดฝนตก ภายในศาลาไมมโตะไมและเกาอพลาสตกจ านวนหนง สามารถรองรบนกทองเทยวไดครงละประมาณ 50 คน โดยมกระดานใชประกอบการอธบายขอมลตางๆ เพอเพมความเขาใจมากยงขน รอบดานลอมดวยใบตาลทมดเปนแผน ใชทดแทนฝาผนงไดอยางสวยงาม เนองจากสวนตาลอยคอนขางลกและศาลาไมยงตงอยกลาง สวนตาลอกดวย ท าใหไมมเสยงรถยนตดงรบกวนบรเวณแหลงเรยนร อกทงพนทในการเรยนรมไมมากนก นกทองเทยวจงสามารถรบขอมลการบรรยายจากวทยากร (คณลงถนอม หรอคณอ านาจ ภเงน) อยางชดเจน บรเวณรอบแหลงเรยนรมถงขยะสด ากระจายอยตามทางเขาและออกของเพอใหนกทองเทยวทงขยะได พนทภายในคอนขางสะอาดเนองจากทางทมงานจะกวาดลางพนทท าความสะอาดกอนทนกทองเทยวจะเขาพนททกครง (กรณทตดตอมากอน) มหองน าส าหรบบรการบรเวณใกลๆ ศาลา 4 หอง เปนหองน ากอดวยปนมนคงแขงแรง น าใชในหองน าเปนน าประปาสะอาดเหมาะแกการอปโภคบรโภค

การจดการกจกรรมใหความร วทยากรใหความรภายในแหลงเรยนรโดยบรรยายเรองราวความเปนมาของสวนตาลเรยงแถว วธการปลก การดแลตนตาล การขนตาล การปาดตาล การเกบน าตาล การแยกเนอตาล การเพาะพนธตนออน โดยมการน าสวนตางๆ ของตนตาล เชน งวงตาลตวผและตวเมย ตลอดจนอปกรณในการปาดตาล ใชเปนตวอยางเพอประกอบการบรรยาย รวมทงวทยากรมความรดานดงกลาวคอนขางมากท าใหสามารถตอบค าถามขอสงสยของนกทองเทยวไดเปนอยางด มสวนรวมกบทางชมชนคอนขางนอย แตหากมนกทองเทยวตดตอเพอเขาเรยนรจ านวนมาก ทางเจาของสวนตาล (ลงถนอม) จะตดตอเพอนบาน มาชวยอ านวยความสะดวกและการสาธตตางๆ

80

เชน การท ากบขาวเลยงนกทองเทยว (กรณนกทองเทยวตองการใหทางสวนตาลจดให) หรอการขนตาลสาธตใหนกทองเทยวชม ไมมคาใชจายส าหรบการเขาเรยนรจากแหลงเรยนรดงกลาว

เสนทางการเดนทางมายงศนยเรยนรดงกลาว คอนขางลกจากถนนสายหลก (เพชรเกษม) และไมมรถโดยสารประจ าทางใหบรการ รวมทงบรเวณทางเขาสวนตาลคอนขางแคบ และทจอดรถนอย อกทงยงเสยงตอการทจะโดนลกตาลตกใสดวย โดยทางสวนจะมทใหสามารถจอดรถยนตสวนบคคลไดอยางปลอดภยประมาณ 4 คน เสนทางเขามายงสวนตาลลงถนอม คอนขางล าบากในกรณทเกดฝนตกหนก เนองจากทางเขาจากหนาสวนตาลมายงแหลงเรยนรเปนดนระยะทางประมาณ 50 เมตร

รปท 22 บรรยากาศของสวนตาลลงถนอม

สถานททองเทยวท 15 กลมสหกรณวดลาดปลาเคา (กนเชยงปลาสลด) ตลาดสามชก “ปลาสลด” นบเปนปลาน าจดเศรษฐกจทส าคญอกชนดหนงของไทย นอกจากจะนยม

น าไปแปรรปเปนปลาแหง หรอปลาเคมแลว ยงสามารถน าไปแปรรปเปนอาหารอยางอนอกมากมาย ไมวาจะเปน ปลาสลดแดดเดยว , ปลาสลดหยอง, น าพรกปลาสลดชนดตาง ๆ , ปนสบปลาสลด, ทองมวนสดไสปลาสลด ฯลฯ รวมทง “กนเชยงปลาสลด” ของกลมสหกรณวดลาดปลาเคา อ.ศรประจนต จ.สพรรณบร ซงไดตงกลมท าการแปรรปปลาจากธรรมชาตมาตงแต พ.ศ. 2547 โดยมทงปลาราสบสมนไพร, ปลายางอบแหง และน าพรกจากปลา ตาง ๆ ซงอาหารแตละชนดกไดรบความนยมมาก โดยเฉพาะ ปลาราสบสมนไพร ทไดรบการคดสรรเปนสนคา โอทอป 5 ดาว เปนเวลา 3 ปตดตอกน ส าหรบกนเชยงปลาสลดนนผลตออกมาเปนทางเลอกใหกบคนทรกสขภาพ เพราะโดยทวไปเนอปลาเปนอาหารทไมมสารเคมตกคาง มความปลอดภยสง และตองการจะเปนทางเลอกใหกบคนทนบถอศาสนาอสลามกสามารถทานกนเชยงไดเชนกน

81

รปท 23 บรเวณหนารานกนเชยงปลาสลด

ตลาดรอยปสามชก มการสาธตกระบวนการผลตภายในราน ซงมพนทการท ากจกรรมคอนขางจ ากด ไมสามารถขยายพนทรองรบการท ากจกรรมได ทงนพนทโดยรอบการท ากจกรรมมสภาพภมทศนอนสวยงามของตลาด การเดนทาง การเขาถงพนทสามารถเดนทางโดยรถสวนบคคลและรถประจ าทาง นกทองเทยวสามารถสงเกตไดงาย บรเวณเรยนรการท ากนเชยงปลาสลด มสงอ านวยความสะดวกพนฐานไมเพยงพอตอความตองการของนกทองเทยว ทงนนกทองเทยวสามารถใชสงอ านวยความสะดวก ภายในบรเวณตลาดสามชกได ซงมสงอ านวยความสะดวกพอเพยงตามความตองการพนฐานส าหรบนกทองเทยว เชน หองสขา ทพกบงฝนแดด ถงขยะ เปนตน โดยแยกเปนสดสวนชดเจน มระบบการบ าบดน าทงกอนลงสแมน า มระบบการจดเกบขยะ การรกษาความสะอาดของตลาด มระบบการจดการใชเสยงในพนทพอเพยง มมาตรการรกษาความปลอดภยโดยการจ างเจาหนาทรกษาความปลอดภย และประกาศเตอนนกทองเทยวเปนระยะ ไมมมาตรการในการจ ากดขดความสามารถการรบนกทองเทยวยงไมมความเขมงวดเพยงพอ นอกจากนยงมบรการขอมลขาวสาร ทงในสวนของเวบไซต แผนพบ ปายประกาศ เปนตน เยยมชมกระบวนการผลตกนเชยงปลาสลด ซงเปนอกหนงของกนขนชอของจงหวดสพรรณบร ตงแตการรบวตถดบ จนถงกระบวนการบรรจ นอกจากนยงสามารถซอสนคากลบไปเปนของฝากไดอกดวย

สถานททองเทยวท 16 เขอนกระเสยว (กระชงปลาทบทม) อ.ดานชาง จ.สพรรณบร เขอนกระเสยว สรางขนเมอป พ.ศ. 2523 เปนเขอนดนกกเกบน าสรางกนล าหวยกระเสยว

ยาว 4,250 เมตร สง 32.5 เมตร พนทกกเกบน า 28,750 ไร ปรมาณ น าทสามารถกกเกบน าไดสงสด 240 ลานลกบาศกเมตร เปนเขอนดนทมความยาวมากทสดในประเทศไทย และเปนแหลงเพาะพนธปลาขนาดใหญแหงหนง เขอนกระเสยวนอกจากเปนแหลงเพาะพนธปลาทส าคญแลว ซงตงอยในอ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร ซงเปรยบไดวาเปนประตสการเดนทางแนวผจญภยของเมองสพรรณดนแดนทเตมไปดวยธรรมชาตทยงสมบรณ เขอนกระเสยวกเหมอนโอเอซส แหลงอาหารแหลงเสบยง ทอดมสมบรณในเขอนเตมไปดายปลา นานาชนด ทเพาะเลยงและอาศยอยตามธรรมชาต ทงปลานล ปลามา ปลาบก และกงจากเขอนกระเสยว ทหลายคนออกปากวารสชาดด ชวงปลายฝน ราวเดอนตลากจะมพชพนธจากปาเขามาขายเปนจ านวนมาก มทงเหดโคน หนอไม ผกหวานปา น าผง.. อ าเภอดานชาง จงเปนททเตรยมพรอม เพอการเดนทางสดนแดนแหง ปาเขา ดนแดนแหงสายหมอก ปจจบนเขอนกระเสยว เปนจดทองเทยวเพอการเรยนรดานอาหารทมความนาสนใจ เนองจาก

82

มการเลยงปลาทบทมในกระชงเปนจ านวนมาก มรานอาหารรมเขอนซงมเมนปลามากมายใหเลอกรบประทาน

รปท 24 บรเวณพนทเขอนกระเสยว

สถานทในการประกอบกจกกรมตงอยบรเวณเขอนกระเสยว อ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร มพนทกวางขวาง สามารถขยายพนทเพอรองรบกจกรรมเพมเตมได สภาพภมทศนสวยงาม ตกแตงสถานทมความกลมกลนกบกจกรรมการเรยนร การเขาถงพนทสามารถเดนทางโดยรถสวนบคคลและรถประจ าทาง รานจ าหนายสะดดตา นกทองเทยวสามารถสงเกตไดงาย สงอ านวยความสะดวกมพอเพยงเปนพนฐานความตองการส าหรบนกทองเทยว เชน หองสขา ทพกบงฝนแดด ถงขยะ เปนตน โดยแยกเปนสดสวนชดเจน ทงนแหลงทองเทยวดงกลาวยงไมมมาตรการรกษาความปลอดภย การจดการขยะ การจดการคณภาพเสยง การจดการคณภาพน า มาตรการเฝาระวงและปองกนผลกระทบตอสงแวดลอมและวฒนธรรมอยางเปนระบบ

เยยมชมการเลยงปลาทบทมในกระชง ซงเปนจดทองเทยวเพอการเรยนรดานอาหารทมความนาสนใจ นอกจากนยงสามารถชมววทวทศนบรเวณรอบๆเขอนกระเสยวมการท าประมงเปนจ านวนมาก บรรยากาศรอบ ๆ เขอนกระเสยวได เชน ยามพระอาทตยขนหรอตกเปนตน และบรรยากาศวถชวตความเปนอยของชาวประมงทมการเลยงปลาในกระชง นงเรอชมบรรยากาศและความงามของเขอนกระเสยว ปนจกรยานรมเขอน กางเตนทนอน

การเดนทางไปจดตงแคมป จากสแยกไฟแดงอ าเภอดานชางกอนถงทางเขาตวเขอน จะมถนนขวามอ มปาย "แพกระเสยว" วงไปตามทางราดยางอกประมาณ 1 กโลเมตร จะมแยกซายมอทางไปรมเขอนประมาณ 200 เมตร จะถงจดกางเตนท รมเขอน จดกางเตนททนาสนใจอกแหงจะอยทางตะวนตกของตวเขอนชอ "แพชาวเขอน" สภาพยงเปนธรรมชาต เหมาะกบนกเดนทางทไมเนนความ

83

สะดวกสบายมากนก ใชเสนทางไป อ.หนองปรอ ทางเขาอยขวามอ เปนทางลาดยาง จะมชวงลกรงเลกนอยกอนถงจดกางเตนท หรอ ถาตองการพกสบายๆในตวอ าเภอกอนเดนทางกม อยาง ดานชางแคมปงเฮาสรสอรท ซงเปนศนยขอมลการทองเทยวในอ าเภอดานชาง สามารถสอบถามขอมลการเดนทางทองเทยวแถบนนไดเปนอยางด

สถานททองเทยวท 17 ปลาหมาปาพร

“ปลาหม า” ดงเดมเปนอาหารของคนญวน ค าวา หม า มาจากภาษาญวนแปลวา การหมก ซงในสมยกอนนมปลามากมาย เมอหาปลามาไดจ านวนมาก ชาวบานจงหาวธทจะเกบรกษาถนอมอาหารประเภทปลา ใหสามารถเกบไวไดนานๆ จงไดท าปลาหม าขนมา และในสมยกอนไมมการคาขาย จะท าไวเพอแลกเปลยนกนในหมบานเทานน เชน ขาว ผก และผลไมตางๆ แตในปจจบนน ไดท าเปนการ คาขายเพอสรางรายไดใหแกครวเรอนจากการท “ ปลาหม า” เปนอาหารทขนชอของต าบลตนตาล อ าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร นเองจงน ามาตงเปนค าขวญของอ าเภอสองพนอง ทวา “ ชอมคนนอย อรอยปลาหม า เลศล าพระสงฆ หลวงพอโหนงพระเครอง รงเรองนาไร พระใหญโลกร เสภาชนคร อน าอปลา ราชนนกรอง สองพนองบานเรา ” ปลาหม าตางจากปลารา คอ ปลารา ใชวธการหมกทงตวปลา ไมมการแรกางออก สวนปลาหม าเปนอาหารของชาวญวน ใชปลาชอน หรอ ปลาชะโด ทสดเทานน และการผลตจะตองแรกางออก และแรเนอปลาเปนชนบางๆ เลกๆ กอนทจะหมก ในการผลตทใสขาวควเพอใหหอม และเนอปลาไมตดกน และใสสบปะรดเพอใหเนอปลานม ลดความเคม รสชาตกลมกลอม

รปท 25 สถานทผลตปลาหมา

84

สถานทในการประกอบกจกกรมตงอยทวดลาดปลาเคา 127 หม 5 ต าบลศรประจนต อ าเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร มพนทกวางขวาง สามารถขยายพนทเพอรองรบกจกรรมเพมเตมได สภาพภมทศนสวยงาม ตกแตงสถานทมความกลมกลนกบกจกรรมการเรยนร การเขาถงพนทสามารถเดนทางโดยรถสวนบคคลและรถประจ าทาง รานจ าหนายสะดดตา นกทองเทยวสามารถสงเกตไดงาย สงอ านวยความสะดวกยงไมพอเพยงเปนพนฐานความตองการส าหรบนกทองเทยว เชน หองสขา ทพกบงฝนแดด ถงขยะ เปนตน โดยแหลงทองเทยวดงกลาวยงไมมมาตรการรกษาความปลอดภย การจดการขยะ การจดการคณภาพเสยง การจดการคณภาพน า และมาตรการเฝาระวงและปองกนผลกระทบตอสงแวดลอมและวฒนธรรมอยางเปนระบบ กจกรรมเยยมชมกระบวนการผลตปลาหม า ซงเปนอกหนงของกนขนชอของจงหวดสพรรณบร ตงแตการรบวตถดบ จนถงกระบวนการบรรจ นอกจากนยงสามารถซอสนคากลบไปเปนของฝากไดอกดวย

สถานททองเทยวท 18 รานปอนคาหวาน นกทองเทยวเขาเยยมชมโรงงานปอนค าหวาน ซงเปนโรงงานผลตขนมไทยหลากหลายชนด

ท าใหมโอกาสไดเหนการท าขนมในลกษณะอตสาหกรรม นกทองเทยวเรยนรการท าขนมอาลว “ตาลค” ทประกอบดวยอาลวตวผและอาลวตวเมย ท าใหรจกเพศของตนตาล (ตนตาลตวผและตนตาลตวเมย) ผลผลตทไดจากตนตาลทงสองเพศ จากสวนประกอบของขนมอาลวตาลผและตาลเมยทตางกน สนกกบการหยอดอาลวดวยตนเอง โดยนกทองเทยวสามารถเอาขนมอาลวทหยอดดวยฝม อตวเองกลบบาน เพอเปนของฝากและของทระลกจากการรวมกจกรรม ระยะเวลาในการประกอบกจกรรมประมาณ 1 ชวโมง เปนโรงงานผลต ทมเนอทประมาณ 2 ไร ลอมรอบดวยรวทง 4 ดาน ดานหนาโรงงานเปนลานกวางส าหรบจดกจกรรม มสวนของตวบานทสามารถใชจดโชวขนมและการเรยนรการท าขนมได บรเวณรอบๆ รมรนดวยตนไมใหญ ทจดเปนทพกผอนระหวางการจดกจกรรมใหนกทองเทยว พนทโดยรอบมจ ากด เนองจากดานหลงเปนสวนของโรงงานผลต

รปท 26 ดานหนาโรงงานปอนคาหวาน

85

การแยกเปนสดสวนชดเจนระหวางโรงงานผลตและรานขายสนคา การจดกจกรรมเรยนรการท าอาลวจะจดในสวนของพนทโรงงาน บรเวณหนาโรงงานผลต การเขาถงพนทโดยรถยนต ทางเขาออกสะดวก แตไมมรถประจ าทาง มทจอดรถดานขางโรงงาน มหองน า 2 หอง มททงขยะชดเจน และมการจดการเกยวกบขยะไดด ส าหรบสวนของพนทผลตเปนการแยกออกเปนสดสวนทถกตองตามหลก GMP โดยจดแบงหองเกบวตถดบ หองเตรยม หองผสม หองหยอด สวนหองอบและหองบรรจ กจกรรมการเรยนรขนมไทยจดการสอนการท าขนมอาลวและเทคนคการหยอดอาลวจากครตวและคณแพรเจาของรานปอนค าหวาน รองรบนกทองเทยวไดประมาณ 10-15 คน พรอมทงนกทองเทยวสามารถสอบถามความรเพมเตมถงเทคนคตางๆ ในการท าขนมไทยจากครตวและคณแพร ใชระยะเวลาในการท ากจกรรมประมาณ 1-2 ชวโมง ตอกลม ราคา 150 บาท ตอคน (คาวตถดบในการเตรยม อปกรณ ในการท าขนม) การเทยวชมในสถานทผลตเปนสถานทผลตอาหารทถกตองตามลกษณะของการผลตอาหารทดตามหลก GMP ดงนนนกทองเทยวทไดเขาไปเยยมชมจะตองปฏบตตามกฎระเบยบของผผลตอยางเครงครด เพราะการผลตจะตองระมดระวงการปนเปอนทงทางกายภาพและชวภาพอนเกดจากจ านวนของนกทองเทยวทเขามาเยยมชมเปนจ านวนมาก ควรจ ากดจ านวนนกทองเทยวทเขามารวมกจกรรมและเทยวชมสถานทผลตตอรอบหรอครงไมควรเกน 20 คน ทงนเพอใหงายตอการควบคม การจดการในสวนของการใหความรและกฎระเบยบในการผลต

สถานททองเทยวท 19 ลานวฒนธรรม วดนาพรม (ต.นาพนสาม อ.เมอง จ.เพชรบร)

นกทองเทยวจะไดเรยนรการเคยวน าตาลโตนดจากพนอง ทเปนคนสาธตและสอนการท าน าตาลโตนดทลายวฒนธรรม วดนาพรม รวมถงมโอกาสชมน าตาลโตนดในแตละขนตอนการท า ซงมเสนหและความอรอยทแตกตางกน ไมสามารถซอรบประทานได หากไมไดมาสมผสอยหนาเตาตาล เรมตงแตชมน าตาลสดๆ ใหมๆ จากกระบอกตาลทรองมาแตเชา ชมน าตาลสดๆ รอนๆ ระหวางการเคยวน าตาลโตนด ชมตงเม (น าตาลโตนดทตดขางกระทะ มลกษณะเหนยวเปนตงเม ซงจะเกดขนตอนน าตาลใกลงวด) ชมน าตาลโตนดแทๆ หลงท าเสรจใหม

การเรยนรการท าน าตาลโตนด นกทองเทยวจะไดเหนและไดชวยพนองท า ตงแตเทน าตาลทรองไดจากตนตาลผานผาขาวบางสองรอบ น ามาเคยวใหงวดเปนระยะเวลา 2 ชวโมง ระหวางการเคยว กลนของน าตาลสดจะหอมมาก นกทองเทยวสามารถตกชมไดหนาเตา หลงจากน าตาลงวดซงสงเกตจากตงเมขางๆเตา จะยกกระทะลงจากเตามา และรบตเพอเพมฟองอากาศในน าตาล น าตาลจะเปลยนจากสน าตาลเปนสขาวขน หลงจากนนกวนตอใหเยนอยางทวถง และบรรจใสกระบอก ซงสวนใหญนกทองเทยวทมาชมการท าจะตองซอกลบบานจนหมด เพราะเปนน าตาลโตนดแทๆ ทหาไดยาก ระยะเวลาในการรวมกจกรรมประมาณ 2 ชวโมง ควรมาตงแต 9.00 – 12.00 น. ซงเปนชวงเวลาทมการเคยวน าตาลปก

86

รปท 27 ลานวฒนธรรม วดนาพรม

วดนาพรม ตงอยทต าบลสามพนนาม อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบร ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรมเปนลานกวางดานหนา ดานขางมตนไมใหรมเงา พนทมกวางขวาง สามารถรองรบการขยายกจกรรมได ทศนยภาพคงความเปนธรรมชาต เปนทงนาและลานดนกวาง จดเปนพนทส าหรบประกอบกจกรรมโดยเฉพาะ บรรยากาศในชวงเชาและเยนเหมาะส าหรบท ากจกรรม พนทท ากจกรรมมความกลมกลนกบสภาพแวดลอม การเขาถงพนทคอนขางสะดวก เปนทางลาดยาง มปายบอกทาง แตไมมรถประจ าทางเขาถง สงอ านวยความสะดวกมพอเพยงเปนพนฐานความตองการส าหรบนกทองเทยว เชน หองสขา ถงขยะ ทพกผอน ระหวางรอเคยวตาล มรมไมและเกาอนง พนทการเรยนรจดแบ งโซนชดเจน เรองความปลอดภย ไมมอนตรายใดๆ นอกจากความรอนระหวางการเคยว ซงพนองทเปนคนสาธตคอยดแลและระวงตลอดกจกรรม นกทองเทยวจะไดเรยนรการเคยวน าตาลโตนด จากการเหน การชวยท า การชม และการสอบถามปราชญชาวบาน (พนอง) ระยะเวลาการในการด าเนนกจกรรมประมาณ 2 ชวโมงครง เรมประมาณ 10 โมงเชา และสามารถรองรบนกทองเทยวไดประมาณ 50 คน ในการเขารวมกจกรรม นกทองเทยวตองโทรศพทแจงลวงหนา จากเจตนารมณของหลวงพอวดนาพรม และภาครฐ (องคการบรหารสวนต าบล) จดตงเปนศนยการเรยนร จงท าใหเกดลานวฒนธรรมวดนาพรมขน สวนขององคการบรหารสวนต าบลท าหนาทชวยประชาสมพนธถงเจตนารมณของหลวงพอ เพอสบทอดวฒนธรรมประเพณใหด ารงสบตอไป ท าใหมนกทองเทยวและหนวยงานภาครฐ เชน โรงเรยน มหาวทยาลย เปนตน มาศกษา ดงาน

รปท 28 การรวมมอระหวางภาครฐและวดนาพรม

87

สถานททองเทยวท 20 ทงนา – ปาตาล (สวนตาลลงสมชาย) วทยากรใหความรเรองราวเกยวกบตนตาล การปลก การดแล การขนตาล การนวดตาลและ

การเกบน าตาล นกทองเทยวสามารถซกถามตามประเดนทสงสยจากวทยากร (คณสมชาย มนช) ได หลงจากนนจะสาธตการขนตาลและการเกบน าตาลโตนดใหชม ทงนา-ปาตาลอยในต าบลไรสะทอน อ าเภอบานลาด เพงไมมงหลงคาจากใบตาล 2 หลง โดยใชหลงซายเปนจดในการใหความรและการสอนขนตนตาล การทจะออกมาบรเวณดานนอกเพอสาธตการขนตนตาลใหชม ตนตาลทใชในการสาธตขนตาลเปนตนทไมสงมากนก และคอนขางเทลงมาพนดนคอนขางมาก มไมพะเนยงวางพาดรอบล าตนเพอใหสามารถปนขนไปยงดานบนของตนตาลไดงาย

กจกรรมใหความรใหความรดานตนตาลและการเกบน าตาลอยางละเอยด พรอมอธบายอปกรณตางๆ ทใชในกระบวนการตางๆ อยางชดเจน นกทองเทยวทสนใจปนตนตาลสามารถท าได โดยวทยากรจะดแลการทดลองปนตนตาลอยางใกลชด กรณทนกทองเทยวในกลมมมากจนเกนไป ทางเจาของสวนจะเรยกสมครพรรคพวกมาชวยอ านวยความสะดวกและสาธตการขนตาลได

เจาของสวนตาลมบรการรถจากถนนสายหลกเขามายงสวนตาล แตตองตดตอกอนลวงหนาประมาณ 10 วน ทางเขาจากถนนหลกหนาองคการบรหารสวนต าบลไรสะทอน ระยะทางประมาณ 1 กโลเมตร คอนขางล าบากและแคบ รวมทงมหลายชวงทเปนดนจงควรใชความระมดระวงคอนขางมากในการเดนทางเขามายงสวนตาล และในชวงฤดฝนหรอวนทมฝนตกจะไมสามารถสาธตกจกรรมบนตนตาลได เนองจากตนตาลจะลน ท าใหเสยงตอการปนคอนขางมาก

รปท 29 สถานทแหลงการเรยนรทงนาปาตาล

สถานททองเทยวท 21 ปลาหมกแดดเดยว

“ปลาหมก” ทมจ านวนมากจงมการแปรรปดวยการถนอมอาหารแบบธรรมช าต คอ การนาหมกสดทไดจากเรอมาผงหรอตากแดดชวคร กจะได “หมกแดดเดยว” ทมรสชาตทอรอยกลมกลอมไมเหมอนใครท าใหเปนทนยมรบประทานของนกทองเทยวและนยมซอเปนของฝากเพอน ญาตท าใหมจ านวนนกทองเทยวเดนทางเขามายงต าบลปากน าปราณเพมขนในแตละป

หมบานปากน าปราณบร อ าเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ ระยะหางจากกรงเทพฯ 240 กโลเมตร เดนทางประมาณ 3 ชวโมงครง การเดนทางจากหวหนใชเสนทางหลวงหมายเลข 4 ถนนเพชรเกษม เลยวซายตรงสแยกปราณบร เขาเสนทางหมายเลข 3168 จนกระทงปากน าปราณบร

88

ระยะทางจากสแยกปราณบรฯ ถงหมบานปากน าปราณบรประมาณ 15 กโลเมตร ซงสถานทประกอบการกจกรรมนไดแก รานบานโบะ ซงสามารถตดตอเพอขอดกระบวนการตาก ตลอดจนขนตอนการไดมาซงปลาหมก (การตกถงรบปลาหมกเขาราน) และชมปลาหมกแดดเดยวสดๆ ไดดวย พนทส าหรบการเตรยมปลาหมกเพอตากปลาหมกแดดเดยวเปนอาคารชนเดยวทแบ งสดสวนตามขนตอนการผลตตงแตการลาง การผาตว การควกไสและการตากแดด อยางไรกตามเนองจากสถานทดงกลาวเปนสถานทส าหรบการผลตจรงในเชงพาณชย ยงไมเปนจดทองเทยวท าใหโดยรอบมน าเจงนองพอสมควร รวมทงยงไมสะอาดเทาทควรเนองจากเปนการผลตระดบชมชนยงไมมการควบคมความสะอาดจากกระทรวงสาธารณสขเขามาควบคมดแลแตอยางใด

คนดแลรานบานโบะนอยสามารถใหความรขนตอนการท าหมกแดดเดยวไดอยางกระจาง โดยอธบายขนตอนการเตรยมปลาหมกแดดเดยวอยางละเอยดทกขนตอน ประกอบกบเตรยมตวอยางวตถดบในแตละขนตอนเพอใหนกทองเทยวสามารถเหนภาพการเปลยนสภาพของปลาหมกไดโดยงาย โดยขนตอนการเตรยมปลาหมกแดดเดยวประกอบดวย

1) หลงจากทประมงห าหมกขนมาในตอนเชาตรของวน จะท าการคดขนาดหมก บางขนาดจะคดไปขายเปนหมกสดและหมกทเหลอจะแปรรปเพอท าเปนปลาหมกแดดเดยว

2) ลางหมกดวยน าทะเลเพอก าจดสงสกปรกทตดมากบหมก ทไมใชน าธรรมด าลางเพราะจะท าให หมกแดง เมอท าเปนแดดเดยวจะไดหมกสไมสวย และจ าหนายไมไดร าค าอกดวย

3) จากนนผาหมกตามแนวยาว ลางและเอาเครองในออกทงหมด (บางตวมไขจะน าไขไปตาก รอจ าหนายไดเลย) จากนนน าหมกไปวางเรยงบนแผงต าขายเพอใหมอากาศผานได

4) เมอชาวบานน าปลามกเรยงบนตะแกรงต าขาย โดยตองท าการคดขนาดของปลาหมก ใหปลาหมกทมขนาดใกลเคยงกนอยบนตะแกรงเดยวกน จากนนน าหมกไปตาก ตากเพยงวนเดยวในวนทแดดด แตถ ามฝนจะงดตากหมกหรอน าเขาเตาอบแทน

5) ใชระยะเวลาในการตากแดดเพยง 1 วน จากนนชาวบานจะเกบปลาหมกในชวงเวลาประมาณ 15.00- 16.00 น. ของทกวน

มสวนรวมของชมชนในดานการจางงานของชาวบานในพนท รวมทงสวนของการรบซอวตถดบทางทะเลจากชาวประมง การบรการดานการทองเทยวสามารถตดตอเรอประมงเพอบรการตกหมกยามค าคนแกนกทองเทยวได เนองจากบรเวณผลตปลาหมกแดดเดยวมน าเจงนองและมกลนคาวพอสมควร การสวมรองเทาหมขอเพอใหเกดความถนดในการเดนทางจะชวยท าใหไมลนได และหากทนกลนคาวไมไหวควรเตรยมผาปดจมกมาดวย

89

รปท 30 กระบวนการผลตปลาหมกแดดเดยว

สถานททองเทยวท 22 กลมแปรรปปลานวลจนทรทะเลบานคลองวาฬ จงหวด ประจวบครขนธ

กลมแปรรปปลานวลจนทรทะเลบานคลองวาฬ อ.คลองวาฬ จ.ประจวบครขนธ กอตงขนดวยความสนใจทจะน าปลานวลจนทรทะเลมาพฒนาและแปรรปเปนผลตภณฑอาหารและเปนสนคาของฝากและของทระลกประจ าจงหวดประจวบครขนธ ปลานวลจนทรทะเลมรสชาตดน ามาปรงอาหารอรอย คณคาทางโภชนาการมากมาย เลยงงาย โตเรวด ารงชวตในธรรมชาตโดยกนสาหรายตะไครน าไรน า ร า รวมทงอนทรยสาร (ขแดด) สามารถเลยงไดทงในน าทะเล น ากรอยหรอแมกระทงน าจดแตเนองจากปลานวลจนทรเปนปลาทมกางเลกกางนอยจ านวนมากทวตว ท าใหไมเปนทนยมมากนกของคนไทย เพราะมกมปญหากบการก าจดกางของปลาดงกลาว อยางไรกตามในปจจบนกลมแปรรปปลานวลจนทรทะเลบานคลองวาฬ จงหวดประจวบครขนธไดพฒนากระบวนก ารถอดกางใหเปนปลาไรกางแลว สามารถน ามาปรงอาหารไดหลากหลายทงตม ผด ทอดหรอยางส าหรบปลาทยงมกางนนเหมาะส าหรบน าไปบงถๆ ใหกางถกตดละเอยดคลกเกลอหรอราดน าปลาแลวน าไปทอดใหกรอบ หรอท าเปนปลาตมเคม ตมหวานแบบเดยวกบปลาตะเพยนตมเคม หรอการน าไปนงในหมอนงความดนไอน าใหกางนม อาจปรงเปนปลานวลจนทรนงบวย

อาคารของกลมแปรรปปลานวลจนทรทะเลอยตดถนน เปนอาคารทดานหนาจดจ าหนายสนคาของกลม โดยมแฮมเบอรเกอรเปนรายการอาหารทท าสดหนาราน สวนดานหลงเปนสถานทส าหรบการแปรรปปลานวลจนทรทถกตองตามหลกเกณฑ แบงเปนสดสวนทดเหมาะสมและสะอาดสะอาน โดยสามารถเขาชมการแปรรปปลานวลจนทรไดดวยการจดการพนทคอนขางดและเปนระเบยบ ส าหรบสวนของการจ าหนายดานหนาทเปนหนารานมตแชแขงและตเยนเกบผลตภณฑจ านวนมาก โดยผลตภณฑกอยในบรรจภณฑพลาสตกสญญากาศและหากตองการรบประทานแฮมเบอรเกอรปลานวลจนทรทรานกสามารถแจงกบเจาหนาทประจ ารานไดทนท ซงทางรานจะปรงใหนกทองเทยวทสนใจชมและรบประทานไดลองลมรสชาตไดทนท

90

สาเหตส าคญทปลานวลจนทรไมไดคอยไดรบความนยมในการน ามาประกอบอาหารมากนกเนองจากมกางคอนขางมากและกระจายอยทวล าตว อยางไรกตามในปจจบนส านกวจยและพฒนาประมงชายฝงจงหวดประจวบครขนธไดคดคนวธการถอดกางปลานวลจนทรและเผยแพรใหประชาชนรบทราบแลว เพอสงเสรมใหมการเพาะพนธและบรโภคปลาดงกลาวอยางกวางขวางตอไป โดยสามารถแสดงรายละเอยดขนตอนก ารถอดกางได ซงกระบวนการดงกลาวกลมแปรรปปลานวลจนทรทะเลบานคลองวาฬ สามารถสอนและถายทอดองคความรในก ารถอดเกลดและเลาะกางปลานวลจนทรทะเลใหชม ตลอดจนสาธตการท าอาหารทเกยวของกบปลานวลจนทรทะเลดงทไดกลาวไปแลวเบองตน

มเกยวของกบชมชนทไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ (สถานประมงคลองวาฬ) โดยตรง เกดการจางงานและสรางรายไดใหกบชาวบานทเขามาเรยนวธการเลาะกางปลานวลจนทร โดยทางกลมจะคดคาจางตามจ านวนปลานวลจนทรทลกจางเลาะไดในแตละวน ไมมการบรการดานการทองเทยว แฮมเบอรเกอรซงเปนอาหารทเปนเอกลกษณของกลมแปรรปปลานวลจนทรทะเล 30 บาทตอชน เนองจากบรเวณการสาธตการเลาะกางปลานวลจนทรทะเลอาจมกลนคาวของปลาทะเลบางแตมกลนไมรนแรงมากนกเนองจากทางกลมแปรรปปลานวลจนทรทะเลมการจดพนทอยางชดเจน และมระบบการปฏบตงานอยางถกตองตามหลกเกณฑทสาธารณสขก าหนดขน

รปท 31 แฮมเบอรเกอรปลานวลจนทรทะเล

สถานททองเทยวท 23 “เตง” กนเชยงปลายสก เนองจากกาญจนบรมภมประเทศสวนใหญเปนปามทงปาโปรงและปาดงดบ มแมน าส าคญ

สองสายคอ แมน าแควใหญและแมน าแควนอยซงไหลมาบรรจบรวมกนเปนแมน าแมกลองท บรเวณอ าเภอเมองกาญจนบร นอกจากนมอางเกบน าทเปนแหลงเพาะพนธปลาธรรมชาตขนาดใหญ จงเปนถนทอดมสมบรณดานอาหารการกน โดยเฉพาะจ าพวกปลา ดงเชนปลายสกทเปนปลาประจ าจงหวดกาญจนบร ดไดจากโคมไฟตรงเกาะกลางถนนแสงชโต และปายถนนซอยจะท าเปนรปปลายสก ซงแตเดมเปนปลาทมมากในจงหวดกาญจนบร

ปลายสกเปนปลาทมความพเศษ เนอเหนยวนม ยดหยน และรสด เทยบไดกบปลากราย จงท าให ปลายสกเปนปลา ทเนออรอยสมบรณแบบเลองชอมานานหลายสบป จนเปนทกลาวขานกน

91

วา “ไมไดทานปลายสกกเสมอนไปไมถงเมองกาญจน” กอใหเกดแนวคดกนในกลมไสกรอกสมนไพรทจะผลตสนคาจากปลายสก เพอใหคนตางถนไดรบประทานโดยใชภมปญญาดงเดมเสรมกบปญญาคนรน ใหมไดเปนผลตภณฑกนเชยงปลายสก ภายใตชอ เตงกนเชยงปลายสกทอดมดวยโปรตน แคลเซยมจากธรรมชาต และเสรมสมนไพรทบ ารงรางกายไดอยางลงตว ลกษณะโดดเดนของกนเชยงปลายสก คอเหนยวนม อรอย สสนสวยงามตามธรรมชาตคณคาทางโภชนาการครบถวน

รปท 32 สมภาษณขอมลเจาของกจการกนเชยงปลายสก

ตงอยเลขท 54 หม 2 ต าบลพงตก อ าเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร 71120 มการแบงสดสวนของบรเวณการแปรรป บรเวณตวบาน อยางชดเจน มอากาศถายเทสะดวก ไมรอนมากนก มภมทศนสวยงาม แตการเดนทางเขา-ออกพนท ไมคอยสะดวกมากนก เนองจากถนนทเชอมตอจากถนนใหญเปนถนนขนาดเลกทตองระมดระวงรถสวนทาง และรถประจ าทางยงเขาไมถงโรงงาน สงอ านวยความสะดวกมพอเพยงเปนพนฐานความตองการส าหรบนกทองเทยว เชน หองอบรม หองสขา ทพกบงฝนแดด ถงขยะ เปนตน โดยแยกเปนสดสวนชดเจน ไมมมลพษทเกดจากระบบน าทงและเสยงรบกวน ส าหรบเรองความปลอดภย ไมมอนตรายใดๆ ทตองเตอนหรอควบคมระหวางการเยยมชม มการจดสถานทส าหรบการเรยนรทงในสวนของบรเวณบรรยายและบรเวณสาธตการแปรรปปลายสก

กจกรรมหลก คอ การเรยนรเกยวกบการแปรรรปปลายสกเปนกนเชยงส าหรบเปนอาหารของฝากประจ าจงหวดกาญจนบร รวมถงทดลองท าดวยตนเอง นอกจากนยงสามารถแวะชมสนคาเพอน ากลบไปของฝากหรอน าไปรบประทานเองทบานไดอกดวย หนวยงานรฐหรอเอกชน ไดเขามามสวนรวมในการพฒนาเปนแหลงเรยนรอยางจรงจง โรงงานเฮยเตงเปนทรจกของนกทองเทยว เนองจากมการประชาสมพนธผานเวบไซต แผนพบ และหนวยงานตางๆ รวมถงมการอบรมและสาธตกระบวนการผลตใหกบผทสนใจอยกอนหนาแลว

การกาหนดเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน

การศกษาศกยภาพของแหลงทองเทยว โดยก าหนดปจจยทท าการศกษาทงหมด 4 ดาน คอ ปจจยบงชศกยภาพดานพนท ปจจยบงชศกยภาพดานการจดการ ปจจยบงชศกยภาพดานกจกรรมและการเรยนร และปจจยบงชศกยภาพดานการมสวนรวมของชมชน คณะวจยพบวาแนวคดส าคญในการก าหนดเสนทางแบงไดดงน

92

1) เสนทาง “เกลอ” จดประสงคเพอเรยนรชวตความเปนอยของชาวบานและชาวประมงทมทะเลอาวไทยเขามาเกยวของในชวตประจ าวน พรอมการเรยนรการเกดขนของเกลอ การท านาเกลอและการน าเกลอไปใชประโยชนในดานอนๆ นอกเหนอจากการเปนเครองปรงรสชาต เนนกจกรรมทท าใหเหนวาพนทชายฝงทะเลมความเชอมโยงกบทรพยากรทมอยในพนทมากนอยเพยงใด ทกอใหเกดเอกลกษณเฉพาะตวในพนท พบวาม 3 จงหวดทเกยวของกบการท านาเกลอและการแปรรปอาหารจากเกลอ คอ สมทรสาคร สมทรสงครามและเพชรบร สถานททองเทยวทเกยวของกบเสนทางดงกลาว ไดแก ศนยมหาลยวชชาลยภมปญญาทองถนจงหวดสมทรสงคราม ศนยเรยนรการท านาเกลอต าบลโคกขาม กลมเกษตรกรท านาเกลอบานแหลม กลมอาชพเกลอทะเลกงหนทอง และชาวเลโฮมกระเตง มแผนการทองเทยว ดงน

การเดนทางวนท 1 08.00 น. เดนทางออกจากกรงเทพฯ ส มหาวชชาลยภมปญญาทองถน อ าเภอเมอง จงหวด

สมทรสงคราม ระยะทาง 80 กโลเมตร (จากอนสาวรยชยสมรภม) เวลาในการเดนทาง 60 นาท เพอเรยนรการท านาเกลอ โดยมคณสรณพงศ บวโรย (ครโต ปราชญนาเกลอ) เปนวทยากรใหความรในเรองวถชาวนาเกลอ เรยนรการท านาเกลอสมทร การท าไอศกรมปนโบราณ ทดลองปนไอศกรมรสชาตตางๆ เรยนรกระบวนการและสตรในการท าหอยดองซ ง เปนอาหารขนชอของจ งหวดสมทรสงคราม ฝกท าไขเคมทแสนอรอยโดยใชดนปนขาวทไดจากการท านาเกลอ และสดทายรจกชะครามและผกพนบานทอยบรเวณนาเกลอ ส าหรบใชในการประกอบอาหาร

12.00 น. เดนทางไปรานอาหารและทพก โฮมกระเตงชาวเล รบประทานอาหารกลางวนทกระเตงกลางน า เปนอาหารทะเลและเมนหอยชนดตางๆ หลงรบประทานอาหารกลางวน

13.00 น. ชมวถชวตประมงบรเวณพนทปาชายเลนคลองโคน ชมฟารมหอยนางรมขนาดใหญ ทมลกษณะเปนแถวยาว เปนฟารมหอยทท าดวยไมไผ ชมการเลยงหอยแครงและหอยแมลงภ ชมกระเตงซงเปนกระทอมพกหรอขน ากลางทะเลทสรางขนอยางงายๆไวเฝาฟารมหอย และทกทายใหอาหารลงแสมทนารกนาเอนดทจะมาขออาหารตามบรเวณสองขางทางทมเรอผาน น าคณะนกทองเทยวเดนทางไปปลกปาชายเลน เพอซอมแซมและชดเชยปาชายเลนใหกลบมาอดมสมบรณส าหรบสตวน า เลนกระดานไถหอยเพอเกบหอยแครง รวมกจกรรมเกบหอยแครงทเลยงไวในน า ส าหรบไฮไลทของชวงนคอกจกรรมเลนสกน า

19.00 น. รบประทานอาหารเยนและพกผอนนอนหลบตามอธยาศย

93

การเดนทางวนท 2 08.00 น. รบประทานอาหารเชา ณ ทพก 09.00 น. ออกเดนทางจากจงหวดสมทรสงคราม มงสจดหมายปลายทางอ าเภอบานแหลม

จงหวดเพชรบร ชมวถชวตการท านาเกลอซงมความสวยงามเนองจากบนถนนสองขางทางทเตมไปดวยเกลอสมทร อญมณขาวแหงอาวไทย ซงเปนวถชวตการท านาเกลอแบบดงเดม

11.00 น. น าทกทานถง กงหนทอง สปาเกลอแหงเดยวของประเทศไทย เรยนรการท านาเกลอในพนทอ าเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร ชมวดทศนทมาของเกลอจนมาเปนผลตภณฑสปา ทดลองท าเกลอสปา DIY ดวยสตรทนกทองเทยวจะปรงแตงเอง ทดลองขดผว แชเทาดวยเกลอสปา และนวดหนา

14.00 น. รบประทานอาหารกลางวน 15.00 น. ชมและเรยนรกระบวนการหมกกะปดวยเคอยและกง ทรานกะปเจจม อ าเภอคลอง

โคน จงหวดสมทรสงครามและซอของฝากของทระลก 18.00 น. เดนทางถง กรงเทพฯ โดยสวสดภาพ

2) เสนทาง “นาตาลโตนด” ใชรปแบบการเรยนรของตาลโตนดเปนตวสอสารและ

เชอมโยงการเรยนรทงในสวนของการเรยนรเชงวถเกษตร ภมปญญาทองถนและการเรยนรอาหารขนมไทยทเกยวของกบตาลโตนดและน าตาล พบวาจงหวดเพชรบรมความเกยวของกบการปลกและการแปรรปอาหารจากตาลโตนดอยางลกซงตลอดจนมประวตศาสตรทเกยวเนองกบตาลโตนดมายาวนาน จดประสงคเพอเรยนรชวตความเปนอยของชาวบานทมตาลโตนดเขามาเกยวของในชวตประจ าวน พรอมเรยนรสาธตการขนตาล การเคยวตาล การท าขนมจากตาลโตนด เนนกจกรรมทท าใหเหนวาเพชรบรเปนเมองแหงขนมหวานอยางแทจรง ดวยการเดนทางกนของอรอยของดงประจ าจงหวดทงของคาวของหวานทมรสชาตเปนเอกลกษณของตวเองทงในสวนของอ าเภอเมองเพชรบรและอ าเภอทายางดวย สถานททองเทยวทเกยวของกบเสนทางดงกลาว ไดแก ชมชนขนมไทยวดนาพรม – ลานวฒนธรรมวดนาพรม – อทยานประวตศาสตรพระนครคร (เขาวง) – ตะลยรานอรอยเมองเพชร – ทงนา-ปาตาล – ผดไททายาง – รานปอนค าหวาน มแผนการทองเทยว ดงน การเดนทางวนท 1 7.00 น. เดนทางจากกรงเทพฯ – จงหวดเพชรบร ออกเดนทางจาก กรงเทพฯ ระยะทาง 140

กโลเมตร ใชเวลาประมาณ 2 ชวโมง ถงลานวฒนธรรมวดนาพรม 9.00 น. ถงชมชนขนมไทยวดนาพรม ชมการสาธตการขนตาลโตนดและเรยนรวถของ

ตาลโตนดกบชมชนจากกลมชาวบานวดนาพรม รวมทงกราบนมสการเจาอาวาสวดนาพรม พระนกพฒนาผพฒนาวดและชมชนวดนาพรมใหเปนทรจก

11.00 น. ลานวฒนธรรมวดนาพรม 12.00 น. รบประทานอาหารกลางวน 13.00 น. ชมความงามของ อทยานประวตศาสตรพระนครคร (เขาวง) เปนสญลกษณของเมอง

เพชรบร เขาวงสรางจากรายไดจากการเกบภาษสนคาทมาจากตนตาลโตนดและ

94

หมอตาลเมองเพชรซงล าคาทางภมสถาปตยกรรมและประวตศาสตรอนเปนแหลงทองเทยวทส าคญแหงหนงในปจจบน

การเดนทางวนท 2 9.00 น. ชมบรรยากาศอนสวยงามทงนา-ปาตาล บานไรกราง ซงเปนการท าเกษตรเชง

อนรกษของ คณสมชาย มนช ภายใตแนวคด “คนเพชร พอหมดหนาท านา กขนตาล” เพอสงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษวถชวตชมชน

12.00 น. รบประทานอาหารกลางวน รานผดไทเจาเกา ทขายผดไทมานานกวา 30 ป 13.00 น. เลอกซอผลตภณฑขนมหวานจากรานปอนค าหวาน ทมรสชาต รปลกษณและบรรจ

ภณฑทเปนเอกลกษณไมเหมอนใคร ตงอยบนถนนบนไดอฐ อ าเภอเมองเพชรบร ใชเวลาในการเดนทางจากตลาดอ าเภอทายาง 18 กโลเมตร ระยะเวลา 20 นาท

15.00 น. เดนทางกลบกรงเทพมหานคร 3) เสนทาง “ปลา” จดประสงคเพอเรยนรวถชวตความเปนอยของชาวบานทม “ปลา” ทง

น าจดและน าเคม หรอแมน าและทะเลเขามาเกยวของ ท าใหเกดการรบประทานปลาอยางแพรหลาย กจกรรมของเสนทางจงใหความส าคญกบปลาทเปนวตถดบหลกของชาวไทยในสมยกอน ทกอใหเกดเอกลกษณเฉพาะตวในพนทดงกลาว สถานททองเทยวทเกยวของกบเสนทางดงกลาว ไดแก เขอนแกงกระจาน – หมกแดดเดยว อ าเภอปราณบร – รานเพชรในร – ศนยวจยและพฒนาประมงชายฝงจงหวดประจวบครขนธ – กลมวสาหกจชมชนแปรรปปลานวลจนทรทะเล มแผนการทองเทยว ดงน

การเดนทางวนท 1 08.00 น. เดนทางออกจากกรงเทพฯ สทพก อ.แกงกระจาน จ.เพชรบร ระยะทาง 230

กโลเมตร (จากอนสาวรยชยสมรภม) เวลาในการเดนทาง 3 ชวโมง เพอเดนทางชมกระชงปลา ณ เขอนแกงกระจาน

12.30 น. รบประทานอาหารกลางวน ณ บานพก 14.00 น. ลองเรอยางตามเสนทางแมน าเพชรบร และเลนน าบรเวณบานพก 18.00 น. รบประทานอาหารเยน ณ บานพก พรอมบรการคาราโอเกะ

การเดนทางวนท 2 07.00 น. รบประทานอาหาร ณ บานพก 07.30 น. เดนทางออกจากเขอนแกงกระจาน จ.เพชรบร 09.00 น. ชมวถชวตชาวประมง และกระบวนการตากแหงหมกแดดเดยว ท อ.ปราณบร

จ.ประจวบครขนธ จากนนเดนทางสบานคลองวาฬ จ.ประจวบครขนธ 11.00 น. รบประทานอาหารกลางวน ณ รานเพชรในร จงหวดประจวบครขนธ 12.30 น. ศกษาความเปนมาและชมบอเลยงปลานวลจนทร ณ ศนยวจยและพฒนาประมง

ชายฝงจงหวดประจวบครขนธ 14.00 น. ชมเบอรเกอรปลานวลจนทร ณ กลมวสาหกจชมชนแปรรปปลานวลจนทรทะเล 15.00 น. เดนทางกลบ กรงเทพฯ 19.00 น. เดนทางถงกรงเทพฯ โดยสวสดภาพ

95

การก าหนดเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ใชขอมลกจกรรมและศกยภาพของแหลงทองเทยวจากการประเมน มาเชอมโยงกบเสนทางการทองเทยวตางๆ เพอน ามาจดท าแผนการทองเทยวตวอยางในรปแบบ 2 วน 1 คน จ านวน 3 เสนทาง และใชแผนการทองเทยวดงกลาวส าหรบการประเมนเสนทางการทองเทยวเพอการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย ในหวขอตอไป การประเมนเสนทางการทองเทยวเพอการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

เมอคณะวจยก าหนดเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยจ านวน 3 เสนทาง เปนทเรยบรอยแลว จงไดด าเนนการประเมนศกยภาพของธรกจทเกยวของในเสนทางพรอมลงพนทเพอใหขอมลทวเคราะหสงเคราะหรวมกบขอมลทางเอกสารมความถกตองมากขน สามารถน าขอมลไปสนบสนนและสงเสรมการทองเทยวภายในพนทไดอยางชดเจนมากขน การประเมนเสนทางการทองเทยวมรายละเอยดดงน เสนทาง “เกลอ” แหลงทองเทยวแตละจดภายในเสนทางมความพรอมส าหรบการทองเทยวพอสมควร (บางจดยงไมเปดใหเปนแหลงทองเทยวอยางสมบรณ) ระยะทางจากแหลงทองเทยวหนงไปอกแหลงทองเทยวหนงไมหางกนมากนกและเปนเสนทางเดยวกนจงเดนทางไดสะดวก เสนทางดงกลาวโดยใชความมเอกลกษณของชมชนเปนจดเดนในการสรางแหลงทองเทยว สามารถสรางความนาสนใจใหกลมนกทองเทยวทตองการเรยนรวถชวตของชมชนอยางลกซงได การสรางความเขมแขงและเปาประสงคเดยวกนใหกบชมชนจะชวยเพมโอกาสในการเปนทยอมรบของนกทองเทยวมากกวาการสรางแหลงทองเทยวใหโดดเดนเพยงจดเดยว เสนทางทองเทยวสรางความเชอมโยงของผลตภณฑทมาจากทองทะเลไดชดเจนมากขนจากกระบวนการผลตกะปทใชเคอยและเกลอจากทะเลรวมกนในการผลตกะป การใชเกลอในการขดผวและนวดตวสรางความประทบใจใหกบผเขารบบรการด สถานทของรานกงหนทองตดกบชายฝงทะเลจงท าใหมลมเยนพดมาตลอดสรางความผอนคลายใหกบผเขารบบรการอยางมาก ระยะเวลา 2 วน 1 คน มความเหมาะสมเนองจากนกทองเทยวสวนใหญจะเปนกลมคนกรงเทพฯ ทใชเวลาในชวงเสาร-อาทตยทองเทยวได ควรมการศกษาหรอสอบถามผประกอบการในพนททเกยวของกบการเดนทางทางทะเลเนองจากมเวลาของน าขนน าลงเปนปจจยส าคญของการทองเทยวดวย

2) เสนทาง “นาตาลโตนด” จากผลการประเมนศกยภาพของการทองเทยวพบวาในสวนของศกยภาพของพนททองเทยว

เปนแหลงการทองเทยวทไดมการรองรบนกทองเทยวทตองการมาเรยนรภมปญญาดานตางๆ อยแลวท าใหมการจดการในสวนของพนทในดานตางๆ เปนอยางด แตอยางไรกตามจะพบวามบางพนททยงคงตองปรบปรงพนทตางๆ เพอรองรบใหเกดการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารดานขนมไทยมากขน สวนตาลลงถนอมและทงนาปาตาลกมการจดการทดพอประมาณ ทงนอาจเพราะทกๆ สถานทยงไมไดถกจดใหเปนแหลงทองเทยวส าหรบนกทองเทยวทวไปท าใหขาดการจดการบางสวน เชนการจดการเรองขยะ น าทง ความปลอดภยของชวตและทรพยสน ซงควรใหมหนวยงานเกยวของมสวน

96

รวมในการจดการตอไปเพอพฒนาการทองเทยวใหมศกยภาพในเชงพาณชย ทกแหลงมวทยากรทมความเชยวชาญและมความช านาญเฉพาะดานมาใหความรความเขาใจในกจกรรมตางๆทเรยนร บางพนทเปนของเอกชนทจะเรมใหความสนใจในการพฒนาเปนแหลงการทองเทยวรวมกบการเรยนรขนมไทย จงยงตองมการปรบปรงแกไขเพอพฒนาใหเกดศกยภาพในการทองเทยวเพอการเรยนรทางอาหารดานขนมไทยตอไป สวนศกยภาพของแหลงทองเทยวในพนทในเสนทาง “น าตาลโตนด” ควรมการปรบแกไขในบางจดทงนเนองจากบางแหลงเปนศนยการเรยนรทเกดจากความรวมมอของคนในชมชน แตยงไมไดรบการพฒนาใหเปนแหลงการทองเทยวส าหรบนกทองเทยวทวไป

3) เสนทาง “ปลา” เทยวชมกนปลา จงหวดสพรรณบร เพชรบร และประจวบครขนธ แนวคดการทองเทยวในพนททปลาเปนวตถดบหลกในการปรงอาหาร และมการเลยงปลาเปนวถชวต พบวา เนองจากจดทองเทยวแตละจดยงไมไดเปดเปนแหลงทองเทยวอยางสมบรณท าใหการบรการแกนกทองเทยวยงท าไดไมด สามารถพฒนาเพอยกระดบคณภาพการใหบรการแกนกทองเทยวได ระยะเวลาการทองเทยว 2 วน 1 คน นอยเกนไปเนองจากแหลงทองเทยว หรอศนยวจยประมงชายฝง บานคลองวาฬ จงหวดประจวบครขนธและกลมแปรรปปลานวลจนทรทะเลคอนขางไกลจากกรงเทพฯ มากท าใหเสยเวลาในการเดนทางมากเกนไปควรจดแผนการทองเทยวใหนอนอก 1 คนแลวจงเดนทางกลบกรงเทพฯ จะเหมาะสมและไมท าใหเหนอยมากจนเกนไป อยางไรกตามการจดวางเสนทางการทองเทยวท าไดดเนองจากเปนจดทองเทยวทอยในเสนทางเดยวกนและไมหางกนมาก

จดทองเทยวแตละจดทมปลาแตละชนดเปนตวด าเนนเรองท าใหเกดความนาสนใจและเปนการทองเทยวทยงไมเคยมผใดน าเรองดงกลาวมาเปนหวขอในการทองเทยวประกอบกบความนาสนใจของวถชวตทแตกตางกนของผคนในแตละชมชนทมปลาเปนตวเชอมโยงท าใหเหนความส าคญของปลาทงน าจดและน าเคมเปนอยางด การเลาเรองผานวถการใชชวต การประกอบอาชพทเกยวของกบปลาและการน าปลามาท าเปนรายการอาหารทหลากหลาย ท าใหนกทองเทยวเกดความประทบใจตองการศกษาเรยนรกระบวนการทแตกตางกนและการชมปลาแตละชนดเปนประสบการณการกนใหมทสรางคณคาใหกบการทองเทยวและนกทองเทยวอกดวย อยางไรกตามเปาหมายของการทองเทยวแบบดงกลาวตองเปนนกทองเทยวทตองการการทองเทยวเชงเรยนรอยางลกซงมากกวาการทองเทยวตามตลาดหลก อยางไรกตามเนองจากจดทองเทยวทไดน าเสนอมานน 3 ใน 9 จดทองเทยวเปนงานเทศกาลท าใหตองหาขอมลส าหรบวางแผนการทองเทยวพอสมควรเพอใหสามารถทองเทยวไดตรงตามแผนทวางไว

เนองจากจดทองเทยว 3 จดไดแก เทศการกนปลาแกงกระจาน จงหวดเพชรบร และเทศกาลปลาทแมกลองจงหวดสมทรสงครามและเทศกาลปลาททาฉลอม จงหวดสมทรสาคร เปนจดทองเทยวทจดขนเพยงปละครงท าใหตองหาขอมลเรองเวลาในการจดงานกอนการวางแผนการเดนทางดวย ส าหรบจดทองเทยวอนๆ สามารถวางแผนทองเทยวไดตลอดป อยางไรกตามบางจดเชน ปลาหมกแดดเดยว อ าเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ ยงไมเปนจดทองเทยวแตนกทองเทยวสามารถชมกระบวนการท าปลาหมกแดดเดยวหรอปลาหมกตากแหงได และสามารถพบเหนลานตากปลาหมกไดทวไปบรเวณปากอาวแมน าปราณบร

ส าหรบการจดกจกรรมทดสอบศกยภาพของเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหาร ทง 3 เสนทาง ลวนแตมศกยภาพในเชงพาณชยทสามารถน าไปประยกตเปนการทองเทยวในรปแบบใหม

97

ของการทองเทยวในภมภาคตะวนตก ซงเหมาะส าหรบนกทองเทยวอสระแบบ FIT และนกทองเทยวทตองการเรยนรดานอาหารในรปแบบ “เทยวไป ชมไป เรยนรไป” ซงจะตองน าขอมลตางๆทกลาวมาขางตนมาพฒนาปรบปรงในดานตางๆ และสามารถใชเปนขอมลสงเสรมการท างานใหกบการทองเทยวแหงประเทศไทยหรอ ททท. ในแตละพนทน ามาพฒนาการทองเทยวในรปแบบการทองเทยวเพอการเรยนรดานอาหารตอไป

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย โครงการวจยเรอง การสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย ประกอบดวยการด าเนนการวจย 3 ขนตอนดวยกน ผลการวจยสามารถสรปไดตามขนตอนดงน

ผลการวจยตอนท 1 เปนการศกษาศกยภาพของเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารโดยเรมจากการส ารวจ รวบรวม เกบขอมลและองคความรของอาหารไทย โดยการศกษาความเปนอย และอาหารพนเมองและอาหารทองถน เรองราวเกยวกบอาหาร อาท อาหารและงานเทศกาล งานประเพณ ความเปนมาของอาหารทองถนในภมภาคภาคตะวนตก ทง 8 จงหวด คอ นครปฐม ราชบร กาญจนบร เพชรบรประจวบครขนธ สพรรณบร สมทรสาคร และสมทรสงคราม สามารถสรปไดดงน

1. ขอมลอาหารพนถนในพนท ขอมลอาหารและวตถดบทมความโดดเดนในแตละพนท สามารถน ามาใชในการก าหนดแนวคดการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหาร ตามเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย โดยไดมการก าหนดจดของการทองเทยวเพอการเรยนรอาหาร โดยแบงตามลกษณะภมประเทศของในแตละพนทซงลกษณะภมประเทศกจะมผลสะทอนไปถงวถชวตความเปนอยของประชาชนตงแตอดตจนถงปจจบนไดดวย เพราะลกษณะทางภมประเทศและภมศาสตรจะเปนตวบงชทรพยากรทางธรรมชาตทมยในแตละทองถน และเปนตวก าหนดรปแบบการท าอาชพและการท ามาหากนของชาวบานไดอกดวย

แนวคดหลกของการทองเทยวเพอการเรยนรดานอาหาร พบวาอาหารทเกดขนในพนทจงหวดตางๆ จะมความสอดคลองกบวตถดบในพนททงในสวนของอาหารกบภมปญญา สวนใหญวถชวตของชาวบานจะเลอกทจะแปรรปอาหารตามวตถดบดงเดมในแตละพนททมอย โดยอาจแบงพนทเปน 2 สวนใหญ ไดแก พนทไมตดชายฝงทะเล คอ นครปฐม สพรรณบร กาญจนบรและราชบร จะเปนวตถดบทเกดจากการเพาะปลกไดและไดจากน าจด เชน ขาว ผลไม หนอไม เหด ตาลโตนดและปลาน าจด สวนพนทตดชายฝงทะเล คอ เพชรบร ประจวบครขนธ สมทรสงครามและสมทรสาคร เปนจงหวดทมพนทตดกบทะเล ดงนนวตถดบหลกๆ ในพนทดงกลาวจะเปนสตวน าในทะเล เชน อาหารทะเลตางๆ ปลาท หอยชนดตางๆ และมะพราว

99

2. การศกษารปแบบธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน การลงพนทภาคสนามเพอศกษารปแบบธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผาน

อาหารพนถน ไดแก กลมเกษตรกร กลมอาชพ แหลงเรยนรทางอาหาร ธรกจประกอบการอาหาร ธรกจผลตอาหารแปรรป ท าใหไดขอมลตงแตวตถดบ การท าการเกษตรและการพฒนาแปรรป สรปไดวามแหลงทองเทยว หรอทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในพนท 8 จงหวด จ านวน 23 สถานท ซงอยในพนทจงหวดราชบร 1 ราย สมทรสาคร 2 ราย สมทรสงคราม 4 ราย สพรรณบร 4 ราย กาญจนบร 3 ราย เพชรบร 6 ราย ประจวบครขนธ 2 ราย ทผานการคดกรองวามความโดดเดนเกยวของกบวตถดบในพนทเพอด าเนนการประเมนศกยภาพธรกจทเกยวของตอไป

3. การประเมนศกยภาพธรกจทเกยวของกบการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน

การก าหนดเสนทางการทองเทยวเพอบรรลวตถประสงคของโครงการวจย ตองมเกณฑในการคดเลอกแหลงทองเทยวทมเกยวของกบอาหารทมความโดดเดนและส าคญ โดยอาศยหลกการประเมนศกยภาพของแหลงทองเทยว การจดการการทองเทยวเชงอนรกษ การทองเทยวเชงเกษตรและการทองเทยวโดยชมชน โดยการก าหนดตวชวด คอ จดของการทองเทยวนนจะตองมวตถดบทมอยในแตละพนทจะตองมความโดดเดนและและมเอกลกษณเฉพาะตวของพนทนนๆ จดทองเทยวมภมปญญาดานอาหาร และประเพณ วฒนธรรมทเกยวของกบอาหาร จดทองเทยวมศกยภาพในการจดการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารและจดทองเทยวเชอมโยงกบจดการทองเทยวอนทสอดคลองกน และเลอกใชจดทองเทยวทผานการประเมนทงหมด และสามารถน าเปนจดสนใจทางการทองเทยวของเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารทกระจายอยใน ทง 8 จงหวด

เมอไดเกณฑในการคดเลอกจดสนใจทางการทองเทยวแลว จงก าหนดจดทองเทยว โดยแบงตามแนวคดส าคญของวตถดบทางอาหารทส าคญในพนทรวมกนเพอสรางเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนร การลงพนทเพอเกบขอมลภาคสนาม คณะนกวจยไดจดท าแบบสอบถามส าหรบการลงพนทภาคสนามเพอใหไดขอมลทชดเจนและมแนวทางทตรงกนซงจะเปนการสอบถามรายละเอยดของกจกรรมทมอยในแหลงทองเทยวแตละแหง โดยอธบายรายละเอยดของกจกรรม องคประกอบดานการทองเทยวของกจกรรม ลกษณะพนทในการประกอบกจกรรม การจดการในพนท การจดการกจกรรมใหความร ดานองคกร/การมสวนรวมของชมชน การบรการดานการทองเทยว/บรษทน าเทยวทเกยวของ คาใชจายโดยประมาณในการประกอบกจกรรม / คน (รวมการบรการดานการทองเทยว/ บรษทน าเทยวทเกยวของเขาดวย) การเตรยมตวของนกทองเทยวในการรวมกจกรรมการทองเทยว ตลอดจนขอมลอนๆทจ าเปน ผลการวจยตอนท 2 ก าหนดจดทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย 4. การก าหนดเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน จากขอมลทไดรบจากการคนควาและการส ารวจพนท โดยระดมความคดเหนภายในคณะวจยเพอถอดองคความร และอตลกษณดานอาหาร สการทองเทยวในโครงการ การสรางและพฒนาเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย ไดเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในพนท 3 เสนทาง โดยใชวตถดบทส าคญในพนทเปน

100

หลกในการก าหนดจดทองเทยวและวางแผนเสนทางการทองเทยว ไดแก 1) เกลอ 2) น าตาลโตนด และ 3) ปลา (น าเคมและน าจด) ทง 3 เสนทางมการก าหนดจดสนใจทางการทองเทยวทสอดคลองกบแนวคดการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหาร และการทองเทยวอยางยงยน โดยเนนกจกรรมการเรยนรในแตละจดสนใจการทองเทยว และไดเพมจดสนใจทางการทองเทยวเดมทมชอเสยงในพนทอยแลวทสอดคลองกบแนวคดการทองเทยวเพอการเรยนรอาหาร เชน โฮมสเตย ตลาดน า พพธภณฑพนบาน ในเสนทางดวยเพอใหเกดความหลากหลาย และความเปนไปไดในเชงพาณชยของเสนทางทง 3 เสนทาง ผลการวจยตอนท 3 ประเมนเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในพนท 5. การประเมนเสนทางการทองเทยวเพอการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย โดยหลงจากการก าหนดเสนทางทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยแลว จงด าเนนการสงเสนทางดงกลาวใหผทเกยวของภายในพนทประเมนความเหมาะสม เพอน าขอมลและขอเสนอแนะจากการประเมนมาปรบปรงเสนทางใหมความเหมาะสมยงขน กลมประชากรเปาหมายส าหรบการประเมนศกยภาพไดแก ผเช ยวชาญดานการทองเทยว บรษทน าเทยวและนกทองเทยวทมความสนใจการทองเทยวเฉพาะทาง หรอการทองเทยวแนวใหม เมอคณะวจยก าหนดเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถนในภมภาคตะวนตกของประเทศไทยจ านวน 3 เสนทาง เปนทเรยบรอยแลว จงไดด าเนนการประเมนศกยภาพของธรกจทเกยวของในเสนทางพรอมลงพนทเพอใหขอมลทวเคราะหสงเคราะหรวมกบขอมลทางเอกสารมความถกตองมากขน สามารถน าขอมลไปสนบสนนและสงเสรมการทองเทยวภายในพนทไดอยางชดเจนมากขน เสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารทง 3 เสนทางมศกยภาพในเชงพาณชยสามารถน ามาใชเปนเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารในภมภาคตะวนตก ซงทางคณะนกวจยไดจดท าโปรแกรมการทองเทยวเพอใชเปนตวอยางของการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารไวในรปแบบ 2 วน 1 คน (Two days trip) เพอใชในการแนะน านกทองเทยวแบบอสระ หรอบรษทน าเทยวใหเลอกใชกจกรรมการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารตอไปในอนาคต ถอเปนแนวทางในการสนบสนนการทองเทยวในรปแบบใหมของประเทศอกทางหนงดวย อนจะเปนการสงเสรมใหอตสาหกรรมการทองเทยวเตบโตและพฒนาไดอยางมนคงและยงยน สามารถกระจายรายไดสชมชนและเพมมวลรวมเศรษฐกจของประเทศไดอกชองทางหนงดวย

ทง 3 เสนทางมศกยภาพในเชงพาณชยทสามารถน าไปประยกตเปนการทองเทยวในรปแบบใหมของการทองเทยวในภมภาคตะวนตกไดแตเหมาะส าหรบนกทองเทยวอสระและนกทองเทยวทตองการเรยนรดานอาหาร ซงจะตองน าขอมลตางๆทกลาวมาขางตนมาพฒนาปรบปรงในดานตางๆ และสามารถใชเปนขอมลสงเสรมการท างานใหกบการทองเทยวแหงประเทศไทยหรอ ททท. ในแตละพนทน ามาพฒนาการทองเทยวในรปแบบการทองเทยวเพอการเรยนรดานอาหารตอไป ซงสอดรบกบยทธศาสตรการเพมสมรรถนะและขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ สงเสรมการคาบรการทมศกยภาพเพอสรางงาน กระจายรายได และหารายไดจากเงนตราตางประเทศ พฒนาการทองเทยวทยงยนเพอเพมการจางงาน และกระจายรายไดสชมชน โดยพฒนาคณภาพแหลงทองเทยวใหสามารถ

101

รองรบการขยายตวของนกทองเทยวไทยและตางประเทศ โดยการพฒนาแหลงทองเทยวเชงกลมพนท พรอมทงสนบสนนการพฒนากจกรรมการทองเทยวรปแบบใหมทสอดคลองกบศกยภาพเชงวฒนธรรมและทรพยากรธรรมชาตทมอย ในพนท และไมสงผลกระทบตอส งแวดลอม โดยค านงถงขดความสามารถของพนทในการรองรบนกทองเทยว เชน การทองเทยวเชงนเวศนอยางถกวธ การทองเทยวเชงวฒนธรรมและประเพณ การทองเทยวเชงเกษตร เปนตน

อภปรายผล โครงการวจยนเปนโครงการวจยเพอสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย ซงเปนงานวจยเพอน าผลงานวจยไปใชและพฒนาการทองเทยวของประเทศไทย การอภปรายผลของโครงการวจยมประเดนดงน 1. แนวคดการทองเทยวเพอความสนใจเฉพาะและการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหาร การวจยนมงศกษาแนวคดหลกของการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหาร ซงเปนสวนหนงของการทองเทยวเฉพาะทาง (Niche tourism) ท Robinson and Novelli (2005:4-5) กลาวการทองเทยวประเภทนพฒนามาจากการตลาดเฉพาะ (Niche market) ซงหมายถงการจดการผลตภณฑทมลกษณะเฉพาะเจาะจงเพอกลมตลาดใดตลาดหนงโดยเฉพาะ ซงมขนาดไมใหญ หรอเปนตลาดทเนนความเปนปจเจก โดยการทองเทยวเฉพาะทางเปนวาทกรรมทสรางขนโดยผ ผลตหรอผใหบรการดานการทองเทยวมากกวาตวของนกทองเทยวหรอผบรโภคเอง อาจกลาวไดวาการทองเทยวเฉพาะทางเปนการทองเทยวทางเลอกหนงทแตกตางไปจากการจดการการทองเทยวเดม และมงกลมตลาดนกทองเทยวขนาดเลกทเนนประสบการณการทองเทยวทแตกตางไปจากเดม การทองเทยวเฉพาะทางมแนวคดทคลายกนกบการทองเทยวเพอความสนใจเฉพาะทเปนการทองเทยวทางเลอกจากการทองเทยวกระแสหลก และนกทองเทยวมแรงผลกดนจากความสนใจกจกรรมใดกจกรรมหนงโดยเฉพาะ

สอดคลองกบผลของโครงการวจยนไดเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรดานอาหารในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย จดสนใจทางการทองเทยวทผานการประเมนประเมนศกยภาพแลวพบวาเปนจดสนใจทางการทองเทยวทมลกษณะเฉพาะมความสามารถในการรองรบนกทองเทยวไดจ านวนไมมาก และกลมนกทองเทยวทใหความสนใจรวมการทดสอบเสนทาง เปนกลมทมความสนใจดานอาหาร และวฒนธรรมดานอาหาร ดงนน เสนทางการทองเทยวนจงเปนการทองเทยวเฉพาะทเหมาะสมกบกลมตลาดเฉพาะ มใชไมตลาดกระแสหลกกจกรรมการทองเทยวของเสนทางสวนใหญเหมาะส าหรบกลมนกทองเทยวทมความสนใจเฉพาะและจ านวนไมมากนก หากมจ านวนมากเกน นกทองเทยวจะไมไดรบประสบการณดานการเรยนร

นอกจากนเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหารในภมภาคตะวนตก ยงมสวนเกยวของกบการทองเทยวเพอความสนใจเฉพาะอก อาท เชน การทองเทยวเชงเกษตร การทองเทยวเชงวฒนธรรม และการทองเทยวในชมชน ตามท Hall and Mitchell (2001:308) ทกลาววาการทองเทยวเนนความสนใจดานอาหาร (Food tourism) “เปนการเดนทางไปเยอนสถานททผลตวตถดบของส าหรบอาหาร และทผลตอาหารปรงส าเรจ เทศกาลอาหาร รานอาหาร และสถานทซงมการใหชมอาหาร และ/หรอสถานททจะไดรบประสบการณเกยวกบผลตอาหารทมความพเศษเฉพาะ

102

ทองถน”ทงนแรงจงใจหรอแรงผลกดนจากความตองการชมอาหาร เรยนรเกยวกบอาหาร เปนปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจเลอกสถานททองเทยว ทงนการทองเทยวเนนความสนใจดานอาหาร อาจแบงเปน การทองเทยวการเรยนรการท าอาหาร (Culinary Tourism) ซงนกทองเทยวมความสนใจดานอาหารปานกลาง อาจมกจกรรมการทองเทยวอนๆ ไปพรอมกบความสนใจในการเขาชมเทศกาลอาหาร การเรยนรการท าอาหารทองถน กจกรรมการทองเทยวดานอาหารเปนกจกรรมทผนวกรวมกบประสบการณการทองเทยวโดยรวม แตการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวอาหาร (Gastronomic tourism) นกทองเทยวมความสนใจดานอาหารสงและความสนใจเกยวกบอาหารเปนแรงผลกดนใหเกดการทองเทยว โดยแหลงทองเท ยวทนกทองเทยวกลมนตดสนใจเลอกไปจะเกยวของกบกระบวนการท าอาหาร เรมจากการผลตวตถดบชนตน ชนกลาง จนถงการผลตอาการ และเนนการเขารานอาหารทมชอเสยงในสถานท กจกรรมการทองเทยวเกอบตลอดรายการทองเทยวลวนเกยวกบอาหาร

การทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหารนมการเตบโตอยางตอเนองในตลาดการทองเทยวเฉพาะทาง การเรยนรอาหาร เปนกจกรรมการทองเทยวทเปนทนยม เนองจากนกทองเทยวไดมสวนในกจกรรมการทองเทยว ไดชม และการรบประทานอาหาร เปนกจกรรมทจ าเปนส าหรบนกทองเทยวอยแลว ส าหรบประเทศไทยการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารมแนวโนมทจะเตบโตเนอง อาหารไทยมชอเสยงโดงดงในตางประเทศเปนเวลานาน และภาครฐโดยการทองเทยวแหงประเทศไทยใหความส าคญกบตลาดการทองเทยวเฉพาะทางและการจดการประสบการณการทองเทยวของนกทองเทยวมากขน 2. ศกยภาพของแหลงทองเทยว ผลการวจยแสดงใหเหนวาการประเมนศกยภาพของแหลงทองเทยว ทเกยวของกบแนวคดของการทองเทยวเพอการเรยนรอาหาร อาศยปจจย 4 ปจจย กลาวคอ 1) ดานพนท ลกษณะทางกายภาพ ความสะดวกในการเขาถง 2) ปจจยดานการจดการ การตอนรบนกทองเทยว การจดการสถานท 3) ปจจยกจกรรมและการเรยนร กจกรรมการทองเทยวภายในจดสนใจทางการทองเทยว โดยเนนกจกรรมทสงเสรมการเรยนร และ 4) การมสวนรวมของชมชน การมสวนรวมของชมชนการจดการจดสนใจการทองเทยว การมสวนรวมในการอนรกษ การบ ารงรกษาสถานททองเทยว สอดคลองกบแนวคดการประเมนศกยภาพของแหลงทองเทยวท จารจน กลนดปล (อางใน วภา ศรระท: 2551) กลาวถงการประเมนศกยภาพของแหลงทองเทยว โดยตองครอบคลมองคประกอบการทองเทยวทง 4 ดาน ดงน 1) องคประกอบดานพนท คอ การดงดดนกทองเทยวดวยทรพยากรทางธรรมชาตทมลกษณะเฉพาะ หรอมความเปนเอกลกษณ ประวตศาสตร โบราณวตถสถานทมความเกยวเนองกบระบบนเวศน วฒนธรรมประเพณในทองถน รวมทงตองมปจจยอนทดงดดใหนกทองเทยวเขามาทองเทยวในพนท ไดแก ลกษณะภมทศน ความสะดวกในการเขาถงแหลงทองเทยว เชน สภาพของเสนทาง ฤดกาล ระยะทางจากจดศนยกลางการทองเทยวในพนท 2) เกณฑการประเมนศกยภาพแหลงทองเทยวทครอบคลมองคประกอบดานการจดการ คอ ความปลอดภยในการทองเทยวในพนท และบรเวณใกลเคยง การจดการสงอานวยความสะดวกในการเขาถง 3) เกณฑการประเมนศกยภาพแหลงทองเทยวทครอบคลมองคประกอบดานกจกรรม และกระบวนการ 4) เกณฑการประเมนศกยภาพแหลงทองเทยวทครอบคลมองคประกอบดานการมสวน

103

รวม คอ การพจารณาวา องคกรทองถนมสวนรวมในการควบคมดแลแหลงทองเทยวในรปแบบใดบาง และประชาชนในทองถนมความพอใจ เมอประเมนศกยภาพของจดสนใจทางการทองเทยวของเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารแลวพบวาปจจยทง 4 ปจจยมความส าคญตอการก าหนดจดสนใจทางการทองเทยวและการรองรบนกทองเทยวในพนทเปนอยางมาก องคประกอบทมความส าคญมากทสดจากการประเมนศกยภาพ คอปจจยทางกายภาพ สงดงดดใจทตองมความนาสนใจส าหรบนกทองเทยวและมความสอดคลองกบแนวคดของการ ปจจยดานกจกรรมการเรยนรในพนททตองสามารถสะทอนแนวคดหลกของเสนทางการทองเทยวโดยรวมไดเนองจากกลมนกทองเทยวเปนกลมทมความสนใจเฉพาะ มความสนใจในการเรยนรอาหาร และมความตองการเขารวมกจกรรมการทองเทยวมากกวาการถายรปและเขาชมสถานทเทานน และรองลงมาคอ สงอ านวยความสะดวกสบายในแหลงทองเทยวทสามารถตอบสนองความตองการดานพนฐานของนกทองเทยว อาท หองน า ทางเดน การก าจดขยะ และการจดการแหลงทองเทยว เปนตน อยางไรกดผลจากการทดสอบเสนทางพบวา ปจจยดานการจดการการทองเทยวควรเพม การสอความหมายในแหลงทองเทยว ทงทเปนการสอความหมายจากปาย และการสอความหมายโดยบคคล

3. แนวคดการพฒนาเสนทางการทองเทยวในประเทศไทย ผลการวจยแสดงใหเหนวา เสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรเกยวกบอาหารตองมองบรบท 2 บรบท คอ เสนทางการทองเทยว (เรองราว) + ความเปนมาของอาหาร + สนคาของฝาก ซงการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารเปนสวนหนงของเสนทางนดวย

นอกจากนยงมความสอดคลองกบ เสนทางเกลอเมองเพชรบร เนองจากจงหวดเพชรบรมอ าเภอทตดกบทะเลมอย 4 อ าเภอ แตอ าเภอทมการท านาเกลอม 2 อ าเภอ คออ าเภอเมอง และอ าเภอบานแหลม โดยเสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารไดประยกตเสนทางการทองเทยวนเขาเปนสวนหนงของการทองเทยวเนองจากเกลอมความส าคญในการปรงอาหาร และสอดคลองกบแนวคด สไตล ของการทองเทยวแหงประเทศไทย ทก าหนดแนวคด“เทยวทองลองชมวถชวตชมชน”เทยวชมวถชวตของผคนลมน าภาคกลางในบรรยากาศของชาวไร ชาวสวน “เทยวตลาดบก-ตลาดน า-ตลาดเกา-ตลาดใหมทนสมย” แถบจงหวดสมทรสงคราม สมทรสาคร และนครปฐม เสนทางการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารในภมภาคตะวนตกน เปนการบรณาการแนวคดการทองเทยวเดมท มศกยภาพอยแลว เขากบแนวคดการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารทมงเนนวฒนธรรมดานอาหารในพนท จงมความเปนไปไดวา เสนทางการทองเทยวทไดจากการวจยนหากน าไปประยกตใชจะเปนเสนทางการทองเทยวทมศกยภาพ

ทงนแหลงทองเทยวของเสนทางการการเรยนรเกยวกบอาหารสวนใหญอยในพนทของชมชน จงจ าเปนอยางยงทการจดการเสนทางตองไดรบการสนบสนนจากชมชนในการจดการการทองเทยวและการใหบรการนกทองเทยว จะท าใหเสนทางการทองเทยวมความสมบรณและนกทองเทยวไดรบประสบการณการการทองเทยวทเหมาะสม ซงแนวคดนสอดคลองกบแนวคดของการจดการการทองเทยวอยางยงยน ตามทมณฑาวด พลเกด (2552) ทไดวจยเรองการพฒนา

104

รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอความยงยน พบวา รปแบบการจดการทองเทยวเชงระบบเพอความยงยนโดยชมชนดานปจจยน าเขา ประกอบดวยองคประกอบดานความสามารถของชมชน ดานสงจงใจของชมชน ดานศกยภาพของชมชน และการมสวนรวมในการลงทน ดานกระบวนการแปรสภาพ ประกอบดวยองคประกอบดานการจดองคการ ดานการบรหารจดการ การมสวนรวมในการวางแผน การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมการด าเนนกจกรรม/ปฏบตตามแผน และการมสวนรวมในการตดตามและประเมนผลดานผลผลต การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเพอการเรยนรอาหารจงเปนสงจ าเปนอยางยง ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

1. ควรมการจดกจกรรมใหความรความเขาใจเกยวกบการใหบรการแกนกทองเทยวในเชง แนวความคดสรางสรรคแกผประกอบการเพอจะไดสรางความประทบใจในมตรไมตรของผประกอบการ ทมตอนกทองเทยวและกลบมาใชบรการอกในอนาคต

2. การสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผานอาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย มขนาดของกลมตวอยาง พนท และการครอบคลม อาจจะนอยเกนไป เพราะในสถานการณปจจบน สถานททองเทยวมการขยายตวไปตามพนทตางๆมากมาย

3. รปแบบการน าเสนอของแหลงสถานททองเทยว หรอรปแบบการน าเสนออาหารพนถนในปจจบนยงไมสามารถเขาถงผบรโภคไดมากนก โดยเฉพาะอยางยงนกทองเทยววยรน ซงในปจจบนถอวาเปนกลมนกทองเทยวทสามารถสรางกระแสการรบรใหกบโลกภายนอกไดอยางรวดเรวและกวางไกล ดงนนถากลมวยรนสามารถเขาถงเรองราวของอาหารพนถนในแตละชมชนไดกจะสามารถเปนแรงกระตนหรอผลกดนอาหารพนถนในชมชนของตนเองไดอกทางหนง

บรรณานกรม

กษมา ประจง. ผลกระทบการทองเทยวตอชมชน : กรณศกษาชมชนบานศรฐานต าบลศรฐาน อ าเภอ ภกระดง จงหวดเลย. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑตสาขาไทยศกษาเพอการพฒนา ส านกงานบณฑตศกษา สถาบนราชภฏเลย, 2546.

กรมศลกากร, Import-Export Statistics – Thailand Customs Department, Retrived from http://www.customs.go.th/Statistic/Index.jsp, 2552

กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย, ขอมลการคาและการสงออก 2551. Retrieved fromhttp://www.depthai.go.th, 2552

การศกษาการพฒนาระบบโลจสตกสของแนวพนทพฒนาเศรษฐกจเหนอ-ใต อนภมภาคลมน าโขง, 2552

กลมงานบรหารการคลงและเศรษฐกจ (CFO) ส านกงานคลงจงหวดกาญจนบร. รายงานภาวะ เศรษฐกจการคลงจงหวดกาญจนบร ประจ าเดอน มกราคม 2557. http://www.kanchanaburi.go.th/ cgd/download/KRI_EF_01_57.pdf : วนทสบคน 10 กนยายน 2557

ขอมลทางสงคมจงหวดกาญจนบร. http://www.kanpoly.ac.th/ict/9.pdf : วนทสบคน 10 กนยายน 2557

ขอมลการตลาดป 2553. ส านกงานพาณชยจงหวดสมทรสงคราม. http://pcoc.moc.go.th/wappPCOC/75/ : วนทสบคน 11 กนยายน 2557

ขอมลกลางทางวฒนธรรมจงหวดสมทรสงคราม. http://samutsongkhramculture.com : วนทสบคน 11 กนยายน 2557

ขอมลกลางจงหวดสมทรสาคร. http://www.samutsakhon.com/ : วนทสบคน 9 กนยายน 2557 ขอมลกลางทางวฒนธรรมจงหวดสมทรสาคร. http://www.samutsakhonculture.com/ : วนท

สบคน 9 กนยายน 2557 ขอมลน าตาลมะพราว. http://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/น าตาลมะพราว :

วนทสบคน 11 กนยายน 2557 คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหตฯ. พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณและ

ภ ม ป ญ ญ า จ ง ห ว ด ส ง ค ร า ม . http://webhost.mculture.go.th/ province/ Samut Songkhrami/ default.html :วนทสบคน 14 สงหาคม 2557

คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหตฯ. พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณและ ภ ม ป ญ ญ า จ ง ห ว ด ก า ญ จ น บ ร . http://webhost.mculture.go.th/ province/ kanchanaburi/default.html :วนทสบคน 16 สงหาคม 2557

คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหตฯ. พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณและภมปญญาจงหวดราชบร. http://webhost.m-culture.go.th/province/ratchaburi/ default. html :วนทสบคน 16 สงหาคม 2557

http://webhost.m-culture.go.th/province/

บรรณานกรม (ตอ)

โครงการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนและเศรษฐกจฐานราก เชยงใหม: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม,2545.

ธรรมศกด โรจนสนทร. (2542). สรปผลการสมมนาการพฒนาการทองเทยวภาคเหนอ. กรงเทพฯ: การทองเทยวแหงประเทศไทย.

ธรรมธร ศรสรยไพศาล. 2555. การออกแบบเลขนศลปทแสดงอตลกษณจงหวดสมทรสาคร. วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปมหาบณฑต สาขาวชา การออกแบบนเทศศลป ภาควชาการออกแบบนเทศศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศลปากร.

จงหวดราชบร. http://heritage.mod.go.th/nation/oldcity/ratchaburi4.htm : วนทสบคน 10 กนยายน 2557

นคม จารมณ. การทองเทยวและการจดการอตสาหกรรมทองเทยว. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: โอ.เอส.พรนตง เฮาส, 2544.

บรรยายสรปจงหวดนครปฐม ป 2555 บรรยายสรปจงหวดสพรรณบร ป2557 บญเลศ จตตงวฒนา. การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน. กรงเทพฯ : เพรส แอนด ดไซน,2548. ปฐว ศรโสภา. 2553. การสรางอตลกษณชมชนในงานออกแบบบรรจภณฑอาหาร ; กรณศกษาจงหวด

สมทรสงคราม. วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปกรรมศาสตรดษฎบณฑต สาขาศลปกรรมศาสตร คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ประกอบศร ภกดพนจ. ศกยภาพการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชมชนรมกวานพะเยา. การศกษา

แบบอสระศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการอตสาหกรรมทองเทยว บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2545.

ประภา คงปญญาและ ผศ.ดร.เวณกา เบญจพงษ. น าตาลมะพราว.นตยสารหมอชาวบาน เลมท: 297 ประหยด ตะคอนรมย. แนวทางการบรหารและจดการการทองเทยวโดยชมชน กรณศกษาตลาดรมน า

ดอนหวาย จงหวดนครปฐม. วทยานพนธการวางแผนภาคและเมองมหาบณฑต สาขาวชาการวางผงเมองภาควชาการวางแผนภาคและเมอง คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

พนตตา สงหครา. ศกยภาพของชมชนหวยฮในการจดการทองเทยวเชงนเวศแบบโฮมสเตย. การ คนควาอสระหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการมนษยกบสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, 2544.

พมพระว โรจนรงสตย (2554) กระบวนการสอสารเรยนรจากการทองเทยว "อาหาร" ส าหรบ นกทองเทยวกลมตลาดผหญงชาวตางประเทศของไทย. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย


ส านกงานจงหวดกาญจนบร. (2556). แผนพฒนาจงหวดกาญจนบรประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2558 – พ . ศ . 2561. http://www.kanchanaburi.go.th/au/content/plan4y-2558-2561.pdf: วนทสบคน 1 สงหาคม 2557

ส านกงานจงหวดราชบร. ขอมลทวไปจงหวดราชบรhttp://103.28.101.10/briefprovince /filedoc/70000000.pdf: วนทสบคน 16 สงหาคม 2557

สทน สขคง และคณะ. รายงานการวจยฉบบสมบรณ เรองการพฒนามาตรฐานคณภาพการจดการการ ทองเทยวเชงนเวศ : กรณแหลงทองเทยวสวนหนงาม กงอ าเภอหนองหน จงหวดเลย. ส านกงานสถาบนราชภฏ สถาบนราชภฏเลย, 2546.

ส านกสถตพยากรณ, เครองชภาวะเศรษฐกจไทย พ.ศ. 2551, 2551 ส านกงานเศรษฐกจการเกษตรเขต 10 จงหวดราชบร. รายงานภาวะเศรษฐกจการเกษตร จงหวด

ร า ช บ ร . http://www3.oae.go.th/ infozone10/images/document/ economic_ situation/eco56-57.pdf. วนทสบคน 9 กนยายน 2557

ศรจรรยา ประพฤตกจ. (2553). การประเมนศกยภาพแหลงทองเทยวในอาเภอเมอง จงหวดตราด เพอจดทางเสนทางทองเทยวเชงนเวศ. ปรญญานพนธ วท.ม. (การวางแผนและการจดการการ ทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ศนยขอมลกลางทางวฒนธรรมจงหวดกาญจนบร ส านกงานวฒนธรรมจงหวดกาญจนบรhttp://kanculture.com: วนทสบคน 10 กนยายน 2557

วภา ศรระท. (2551). ศกยภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ ในอ าเภอเขาคอ จงหวดเพชรบรณสารนพนธ วท.ม. (การวางแผนและการจดการการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม).กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ววฒนชย บญยภกด. (2529). ผลกระทบของอตสาหกรรมทองเทยวตอมรดกศลปวฒนธรรม. จลสารการทองเทยว. ปท 4 (ฉบบเดอนตลาคม): 31-38.

Atthirawong, W., AComprehensive Review of Supply Chain Management, Chulalongkorn Business Review, ปท 22 ฉบบท 83, มนาคม 2543, หนา 8-16.

Arbib, C., Pacciarelli, D. and Smriglio, S. 1999. Athree-dimensional matching model for perishable production scheduling. Discrete Applied Mathematics. 92, 1-15.

Bogataj, M., Bogataj, L. and Volopivec, R. 2005. Stability of perishable goods in cold logistic chains. International journal of Production Economics. 93-94, 345-356.

Sarker B.R., Jamal, A.M.M. and Wang, S. 2000. Supply chain models for perishable products under inflation and permissible delay in payment. Computers & Operations Research. 27, 59-75.

Hall, C.M and Mitchell, R. (2001) Wine and Food Tourism. in Douglas, N. Douglas and R. Derrett (eds.) Special Interest Tourism: Context and Cases. Brisbane, Australia: John Wiley&Sons

http://www.kanchanaburi.go.th/au/content/plan4y-2558-2561.pdf


Hall, C.M. and Mitchell, R. (2005) Gastronomic Tourism: Comparing Food and Wine Tourism Experience. in M. Novelli (ed.) Niche Tourism: Contemporary Issues, Trends and Cases. Elsevier Butterworth Heinemann: Oxford

Robinson, M. and Novelli, M. (2005) Niche Tourism: an Introduction. in M. Novelli (ed.) Niche Tourism: Contemporary Issues, Trends and Cases. Elsevier Butterworth Heinemann: Oxford

http://www.doctor.or.th/article/detail/1757 : วนทสบคน 11 กนยายน 2557 http://stat.dopa.go.th/stat/statnew/upstat_m.php จ านวนประชากร (ระบบสถตทางการ

ทะเบยน) http://g8dent54.blogspot.com/2012/02/blog-post_11.html http://service.christian.ac.th/ncc/Lakon/HistoryLakon.htmการละเลนพนบาน นาฎศลป http://www.manager.co.th/travel/viewnews.aspx?NewsID=9560000041004

สถาปตยกรรมนครปฐม http://www.su.ac.th/nkdvaravati/data_page/page5_1_1.htmแหลงโบราณคดนครปฐม

http://g8dent54.blogspot.com/2012/02/blog-post_11.html

http://service.christian.ac.th/ncc/Lakon/HistoryLakon.htm

http://www.manager.co.th/travel/viewnews.aspx?NewsID=9560000041004

ประวตผเขยน

รายละเอยดเกยวกบโครงการวจย/แผนงานวจย ชอเรอง (ภาษาไทย) การสรางและยกระดบเสนทางการทองเทยวเชงสรางสรรคผาน

อาหารพนถน ในภมภาคตะวนตกของประเทศไทย (ภาษาองกฤษ) Upgrading the Creative Tourism Route through Local Food


ชอคณะผวจย หวหนาโครงการ

ชอ-นามสกล ผชวยศาสตราจารยเอกณรงค วรสหะ ประวตการศกษา

พ.ศ.๒๕๔๐ MS.(Managerial Technology) Johnson & Wales University, Rhode Island, USA

พ.ศ.๒๕๓๗ ปรญญานเทศศาสตรบณฑต (นศ.บ.) สาขาวชาการโฆษณา คณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยศรปทม

ต าแหนง อาจารยประจ าสาขาวชาการจดการคณภาพ หนวยงานสงกด สาขาวชาการจดการคณภาพ วทยาลยนวตกรรมและการจดการ มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา โทรศพทมอถอ ๐๘๑-๕๗๓-๗๔๑๐ E-mail: [email protected] สดสวนทท าวจย รอยละ ๘๕

บทบาทของหวหนาโครงการ คอ รบผดชอบบรหารโครงการวจย ตลอดจนปฏบตงานวจย ตงแตเรมตนงานวจยจนส าเรจตามเปาหมายโครงการ

ผรวมวจย ชอ-นามสกล สดารตน พมลรตนกานต ประวตการศกษา

พ.ศ. ๒๕๖๐ อยระหวางการศกษา ปรญญาเอก การจดการภาครฐและภาคเอกชน มหาวทยาลยศลปากร

พ.ศ. ๒๕๕๑ ปรญญาโท การจดการทวไป มหาวทยาลยราชภฏพระนคร ต าแหนง อาจารยประจ า สาขาวชาการบรหารจดการเครอขายรานอาหาร หนวยงานสงกด สาขาวชาการบรหารจดการเครอขายรานอาหาร

วทยาลยโลจสตกสและซพพลายเชน มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา

สถานทตดตอ ศนยการศกษาจงหวดนครปฐม เลขท ๑๑๑/๓-๕ หมท ๒ ต าบลคลองโยง อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม ๗๓๑๗๐

โทรศพท ๐๒-๑๖๐ -`๑๑๘๖ โทรศพทมอถอ ๐๘๕-๕๑๖- ๓๙๓๙

E-mail [email protected] บทบาทของผรวมวจย คอ ใหค าปรกษา สดสวนการท างานวจย รอยละ ๕ ผรวมวจย

ชอ-นามสกล อนช นามภญโญ คณวฒ ปรญญาโท ต าแหนง อาจารยประจ า สาขาวชาการจดการธรกจคาปลก หนวยงานสงกด สาขาวชาการจดการธรกจคาปลก

วทยาลยโลจสตกสและซพพลายเชน มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา


โทรศพท ๐๒-๑๖๐ -`๑๑๘๖ โทรศพทมอถอ ๐๘๕-๒๕๔-๔๐๐๗ E-mail [email protected]

บทบาทของผรวมวจย คอ ใหค าปรกษา สดสวนการท างานวจย รอยละ ๕

ผรวมวจย

ชอ-นามสกล บณยาพร ภทอง คณวฒ ปรญญาโท ต าแหนง อาจารยประจ า วทยาลยโลจสตกสและซพพลายเชน หนวยงานสงกด วทยาลยโลจสตกสและซพพลายเชน วทยาลยโลจสตกสและซพพลายเชน มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา


โทรศพท ๐๒-๑๖๐ -`๑๑๘๖ โทรศพทมอถอ ๐๙๔-๔๙๔-๔๕๑๔ E-mail [email protected] บทบาทของผรวมวจย คอ ใหค าปรกษา สดสวนการท างานวจย รอยละ ๕

งบประมาณและระยะเวลาท าวจย

ไดรบงบประมาณ ๖๔๗,๘๐๐ บาท (หกแสนสหมนเจดพนแปดรอยบาทถวน) ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑

ระยะเวลาท าวจย ตงแต วนท ๑ ตลาคม พ.ศ.๒๕๖๐ ถง ๓๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๖๑

mailto:[email protected]

รายงานการวิจัย€¦ ·...

Documents