12/06/62

1

กฎหมายแรงงาน ครงท ๑การเกดขนของสญญาจางแรงงาน

และหลกประกนการท างาน

นายอสรา วรรณสวาท

แนวคดพนฐานของกฎหมายแรงงานไทยตามหลก REBALANCE OF SOCIAL JUSTICE

๑.กฎหมายแรงงานเปนกฎหมายก าหนดมาตรฐานขนต าในการท างานหรอความผกพนทางแรงงาน จงเปนกฎหมายเกยวกบความสงบเรยบรอย ซงมโทษทางอาญาบงคบไว

๒. คมครอง ม.๑๔ ก าหนดใหนายจางปฏบตตอลกจางใหถกตองตาม ป.พ.พ.จางแรงงาน จงมผลให ป.พ.พ. จางแรงงานเกยวกบความสงบดวย

๓.กฎหมายเกยวกบความสงบหามคสญญาด าเนนการเองโดยไมมรฐเปนฝายทสาม แตหากรฐไดรวมพจารณาแลวสามารถยกเวนได

๔.สญญาจางแรงงานใชบงคบทงการท างานภาคเอกชน ภาครฐ ภาครฐวสาหกจ แตกฎหมายคมครองแรงงานและแรงงานสมพนธมกฎหมายแยกระหวางภาคเอกชน กบภาครฐ และภาครฐวสาหกจ

๕.กฎหมายแรงงานใชกบการท างานเชงเศรษฐกจ ดงนนจงไมใชกบการท างานในสถาบนศกษา ราชทณฑ การฝกงาน การท างานบาน งานทมไดแสวงก าไรทางเศรษฐกจ

12/06/62

2

การเกดขนของสญญาจางแรงงานประมวลกฎหมายแพงและพาณชย + กฎหมายคมครองแรงงาน

ป.พ.พ. ม.๕๗๕ “อนวาจางแรงงานนน คอสญญาซงบคคลคนหนงเรยกวาลกจาง ตกลงจะท างานใหแก

บคคลอกคนหนง เรยกวานายจาง และนายจางตกลงจะใหสนจางตลอดเวลาทท างานให”

คมครอง ม.๕ “สญญาจาง” หมายความวา สญญาไมวาจะเปนหนงสอหรอดวยวาจาระบชดเจน หรอเปนท

เขาใจโดยปรยายซงบคคลหนงเรยกวาลกจางตกลงจะท างานใหแกบคคลกคนหนงเรยกวานายจาง และ

นายจางตกลงจะใหคาจางตลอดเวลาทท างานให

ลกษณะของสญญาจางแรงงาน

๑. เปนสญญาตางตอบแทนระหวางนายจางกบลกจาง

๑.๑ นายจาง ไมวาจะเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลจะตองเปน

ก.ผซงตกลงรบลกจางเขาท างานโดยจายคาจางให หรอ

ข.ผซงไดรบมอบหมายใหท างานแทนนายจาง

ค.ถานายจางเปนนตบคคล ใหรวมถง

-ผ มอ านาจกระท าการแทนนตบคคล

-ผซงไดรบมอบหมายจากผ มอ านาจกระท าการแทนนตบคคลใหท าการแทน

12/06/62

3

๑.๑ นายจาง- ฎ.๕๒๐๘-๕๒๑๑/๔๘ บรษท ท. ผ เชากจการของโจทกมาด าเนนการ ไดเชาแรงงานจากการท างานของลกจางโจทกดวย การบงคบบญชา การจายคาจาง และการจายเงนสมทบกองทนประกนสงคมและเงนทดแทน บรษท ท. เปนผด าเนนการจายแทนโจทก ถอวาบรษท ท. เปนผซงไดรบมอบหมายใหท างานแทนนายจาง และเมอโจทกมไดเลกจางหรอโอนตวลกจางใหบรษท ท. ยอมถอวาโจทกยงคงเปนนายจางอย

- ฎ.๒๕๒/๔๗ ผท าแผนฟนฟกจการตามกฎหมายลมละลายเปนนายจาง

- ฎ.๘๙๒๓-๘๙๒๗/๕๑ เจาพนกงานพทกษทรพยเปนนายจาง

- ๓๓๒๓/๓๕ ผจดการบรษท มอ านาจแตงตงพนกงานและท าการแทนบรษทได จงเปนผ ไดรบมอบหมายใหท างานแทนกรรมการบรษท จงถอวาผจดการบรษทเปนนายจางดวย

- ฎ.๗๒๒/๒๔ หนสวนผจดการของหางหนสวนจ ากด เปนนายจางตองรบผดเปนสวนตว

- ฎ.๕๔๙๓/๔๑ กรรมการผ มอ านาจกระท าการแทนบรษท แมจะเปนนายจางแตไมตองรบผดเปนสวนตว

๑.๒ ลกจาง

๑.๒ “ลกจาง” หมายความวา ผซงตกลงท างานใหนายจางโดยรบคาจางไมวาจะเรยกชออยางไร

ฎ.๖๗๘๓/๔๘ โจทกมอ านาจเตมในการบรหารกจการ ไมอยในอ านาจบงคบบญชาของบรษท โจทกบรหาร

ไปตามทเหนสมควร เพยงแตรายงานผลการท างานใหกรรมการอนทราบเดอนละครง แมโจทกจะท างานให

บรษทโดยไดรบคาตอบแทนเดอนละ ๕๐,๐๐๐ บาท กไมใชลกจาง

ฎ.๑๗๐๗/๒๕ การปฏบตงานของ ล. ไมเปนกจจะลกษณะ ไปบางไมไปบาง สดแตจะมสขภาพดหรอไม ไมม

หลกเกณฑการท างานทแนนอน แมเงนเดอนนอยกพอใจเพราะถาไมมเงนกขอเอาจากประธานกรรมการได

ล.จงเปนกรรมการผจดการเพยงในนาม ไมใชลกจาง

ฎ.๗๔-๗๕/๒๕ พนกงานรฐวสาหกจ แมจะเปนเจาพนกงานตามป.อาญา หรอไม กเปนลกจาง

12/06/62

4

๑.๓ มหนตางตอบแทนซงกนและกน ลกจางท างาน นายจางจายคาจางใหฎ.๗๗๖๖/๔๓ นายจางบอกเลกสญญาจางวนท ๒๐ มกราคม ๒๕๔๒ แลวใหลกจางหยดงานตงแตวนท ๒๑ มกราคม ๒๕๔๒ นายจางจงมหนาทจายคาจางเพยงถงวนท ๒๐ เทานน ลกจางมมสทธเรยกคาจางระหวางวนท ๒๑ ถงวนท ๓๑ มกราคม ๒๕๔๒ แตอยางใด

ฎ.๖๘๓๑/๔๓ ลกจางรายวนมสทธไดรบคาจางเฉพาะวนทมาท างาน แมสญญาจางแรงงานยงไมสนสด แตลกจางไมไดท างานใหนายจาง นายจางกไมมหนาทตองจายคาจางให

ฎ.๕๗๘๑/๔๑ ลกจางรายเดอนมสทธไดรบคาจางรายเดอน แมจะขาดงานหรอท างานไมครบเวลาในเดอน นายจางกไมมสทธหกคาจางในวนทขาดงานได

ฎ.๑๔๗๙/๒๖ นายจางหยดกจการเพอซอมแซมโรงงานทถกเพลงไหม ยงไมพนวสยทจะจายคาจาง

ฎ.๑๒๗๗-๑๒๗๘/๒๙ แมโรงงานถกเพลงไหมจนไมสามารถประกอบกจการได เมอยงมไดเลกจาง การจางยงไมระงบ

ฎ.๑๑๙/๒๕ น าทวมบรเวณโรงงานแตมไดทวมตวโรงงาน ยงไมพนวสยทจะจายคาจาง

ลกษณะของสญญาจางแรงงาน

๒. เปนสญญาเกดจากการตกลงกน โดยชดแจง (EXPRESS) หรอโดยปรยาย (IMPLY)

- หลกประสทธภาพของงาน (BUSINESS EFFICACY)

ฎ.๗๑๗๙/๔๕ ลกจางระดบผบรหารแตเขากบเพอนรวมงานไมได แมจะยายไปสวนงานอนกยงมปญหาลกษณะเดยวกน เปนการขาดมนษยสมพนธทด ไมสามารถประสานงานกบบคลากรอน ท าใหเกดความขดของในการบรหารจดการของนายจางขาดประสทธภาพ มเหตเลกจางไดไมใชการเลกจางไมเปนธรรม

- หลกประเพณปฏบตในงานนน (CUSTOM AND PRACTICE)

ฎ.๙๗๖/๕๐ ลกจางลดราคาคาบรการภายใตธรรมเนยมปฏบตงานทเคยด าเนนการกนมาโดยนายจางยอมรบใหลกจางปฏบตมาโดยตลอด จงไมเปนความผด

ฎ.๓๘๒๓/๓๑ นายจางจะถอเอาการปฏบตอนเปนประเพณมาลงโทษลกจางมได

12/06/62

5

ลกษณะของสญญาจางแรงงาน๒. เปนสญญาเกดจากการตกลงกน โดยชดแจง (EXPRESS) หรอโดยปรยาย (IMPLY)

- หลกการกระท าหลงสญญาเกดขน (CONDUCT AFTER THE CONTRACT IS MADE)

ฎ.๑๒๐๘๘/๔๗ นายจางประกาศฝายเดยวเรองจายคาเทยวแกลกจางขบรถหวลาก แลวถอปฏบตเรอยมาจงกลายเปนขอตกลงเกยวกบสภาพการจางโดยปรยาย

ฎ.๙๔๐๓/๓๘ นายจางเคยจายเงนพเศษแกลกจางปละ ๑๕ วน แลวไดเปลยนมาจายคปองอาหารเดอนละ ๑๙๐ บาท แทน โดยลกจางมไดทกทวงโตแยงคดคาน ตรงกนขามกลบรบเอาผลการเปลยนแปลงตลอดมา จงมผลผกพนนายจางและลกจาง

- หลกกฎหมายทวไปน ามาใชในคดแรงงาน (CHARACTERISTIC TERMS)

ฎ.๒๕๔๖/๕๒ ลกจางใชสทธฟองนายจางโดยไมสจรต จงไมมอ านาจฟอง

- หลกการน ากฎหมายแรงงานมาเปนสวนหนงของสญญา (TERMS IMPLIED BY STATUTE)

ลกษณะของสญญาจางแรงงาน

๒. เปนสญญาเกดจากการตกลงกน โดยชดแจง (EXPRESS) หรอโดยปรยาย (IMPLY)

ไมมแบบ

ฎ.๑๕๑๘๖-๑๕๑๙๒/๕๗ แมสญญาจางลกจางจะไมไดประทบตราส าคญของบรษท แตกฎหมายมไดบงคบใหสญญาจางแรงงานตองท าเปนหนงสอหรอมหลกฐานเปนหนงสอ เมอมการเขาท างานแลวยอมแสดงวาบรษทรบเอาผลงานของลกจางทเขาท างาน พฤตการณดงกลาวถอไดวาสญญาจางท าโดยตวแทนของบรษท บรษทยอมเปนผซงตกลงรบลกจางเขาท างานโดยจายคาจางใหอนเปนนายจาง

ไมเครงครดในชอของสญญาหรอการเรยกคสญญา

ฎ. ๖๙๖๐/๕๐ แมตามสญญาขนสงน ามนจะเรยกโจทกวา “ผ รบจาง” และเรยกจ าเลยวา “ผวาจาง” กไมมผลเปลยนแปลงความสมพนธในฐานะนายจางและลกจางตามกฎหมายได

12/06/62

6

ลกษณะของสญญาจางแรงงาน

๒. เปนสญญาเกดจากการตกลงกน โดยชดแจง (EXPRESS) หรอโดยปรยาย (IMPLY) -

ปรบเปลยนไดตลอดเวลา

ฎ.๕๑๐๒/๕๐ นายจางแกไขขอบงคบเกยวกบการท างานมาหลายครง มการก าหนดเรองการเกษยณอายท ๕๕ ป ทกฉบบ ลกจางลงชอยนยอมปฏบตตามไว และเคยมพนกงานเกษยณอายตามขอบงคบมาแลว การเปลยนแปลงดงกลาวจงมผลผกพนลกจาง

๓.นายจางมอ านาจบงคบบญชาการท างานของลกจาง

ฎ.๖๙๔๒/๕๐ การจะเปนนายจางหรอลกจางกนนนจะตองปรากฏดวยวาลกจางไดปฏบตงานภายใตขอบงคบ ระเบยบ หรอค าสงอนชอบดวยกฎหมายอนเปนอ านาจบงคบบญชาของนายจางตาม ป.พ.พ. มาตรา ๕๘๓ และ พ.ร.บ.คมครองแรงงาน ฯ มาตรา ๑๑๙ อกดวย

ลกษณะของสญญาจางแรงงาน

๓.นายจางมอ านาจบงคบบญชาการท างานของลกจาง

๓.๑ อ านาจบงคบบญชากอใหเกด VICARIOUS LIABILITY

๓.๒ อ านาจบงคบบญชาอาจมอบใหผอนใชแทนได (ฎ.๔๙๗๐/๕๒)

๓.๓. อ านาจบงคบบญชาอาจใชประกอบหลกการอนได

- THE INTEGRATION TEST ใชกบวชาชพชนสง พจารณางานหลกงานรอง

- THE ECONOMIC REALITY TEST พจารณาการรวมลงทน ความเสยงในก าไรขาดทน

- THE MULTIPLE FACTOR TEST พจารณาทกองคประกอบโดยเฉพาะการมหนตางตอบแทน

12/06/62

7

ลกษณะของสญญาจางแรงงาน๔.เปนสญญาทถอตวคสญญาเปนสาระส าคญ

๕.สญญาจางแรงงานรวมถงสญญาอนทเกยวเนองดวย

- สทธประโยชนตามหนงสอยกเลกสญญาจาง (ฎ.๙๘๓๒-๙๘๓๖/๕๕)

-สทธและหนาทตามขอตกลงเรองอนญาโตตลาการ (ฎ.๓๕๓๐/๔๙)

-ขอตกลงสละสทธกอนการท างาน บงคบไมได (ฎ.๘๒๑๑/๔๗)

-สละสทธหลงถกเลกจางและพนสภาพลกจางแลว บงคบได (ฎ.๑๒๐๓๙-๑๒๐๔๒/๕๓)

-สละสทธเมอทราบวาถกเลกจางแมจะยงไมสนสดสญญาจาง บงคบได (ฎ.๕๒๖๗/๔๘)

-สละสทธหลงลกจางแสดงเจตนาลาออก บงคบได (ฎ.๓๖๗/๔๗)

- สญญาหามเปดเผยความลบหรอหามคาแขง (ฎ.๘๓๗๔/๕๙)

หลกประกนการท างานตามสญญาจางแรงงาน๑. หามนายจางเรยกรบหลกประกนการท างาน / หลกประกนความเสยหายจากการท างาน

๒. เวนแตลกษณะหรอสภาพงาน เกยวกบการเงนหรอทรพยสน หรออาจกอความเสยหายแกนายจาง

๓. หลกประกนม ๓ ประเภท

-เงน ตองฝากธนาคารหรอสถาบนการเงนอน นายจางตองแจงบญชใหลกจางทราบภายใน ๗ วน

-ทรพยสน มไดเฉพาะสมดเงนฝากประจ าธนาคาร หรอหนงสอค าประกนของธนาคาร

-บคคล

๔. ประกาศกระทรวง ฯ เรอง หลกเกณฑและวธการเรยกหรอรบหลกประกนการท างานหรอหลกประกนความเสยหายในการท างานจากลกจาง พ.ศ. ๒๕๕๑ ขอ ๑๑ ใหรวมมลคาหลกประกนทกประเภทแลวตองไมเกน ๖๐ เทา ของอตราคาจางรายวนโดยเฉลยทลกจางไดรบ

๕.ประกาศฯ ขอ ๑๒ ใหนายจางด าเนนการใหหลกประกนทมมลคาเกนตองลดลงไมเกน ๖๐ เทา ภายในสามสบวน

๖.นายจางตองคนหลกประกนพรอมดอกเบยใหลกจางภายใน ๗ วน นบแตเลกจาง ลาออก หรอสญญาประกนสนอาย

12/06/62

8

หลกประกนการท างานตามสญญาจางแรงงาน

๑.แมสญญาประกนจะท ากอนประกาศ ฯ ใชบงคบ แตเมอประกาศ ฯ ฉบบนมผลใชบงคบแลว ความรบผดของผประกน

ซงเกดขนภายหลงกตองบงคบตามหลกเกณฑของประกาศ ฯ (ฎ.๑๒๖๔๐/๕๗)

๒. การประกนเปนสทธทางแพง ตองใชกฎหมายและประกาศ ฯ ในขณะเกดเหตหรอเกดความเสยหาย (ฎ.๑๐๗๔๓/๕๗)

๓. การไมไดแจงชอธนาคาร ชอและเลขบญชใหลกจางทราบภายใน ๗ วน ไมมผลตอการเรยกเกบเงนประกนความ

เสยหายทเกบโดยชอบแลว นายจางจงมสทธน าเงนประกนหกคาเสยหายได (ฎ.๓๐๓๔/๔๕)

๔. ลกจางตกลงยอมใหหกหลกประกนการท างานไปช าระคาประกนอบตเหต ทงทไมใชหนคาเสยหายจากการท างาน

หรอขอตกลงทวา หากลกจางท างานไมครบ ๑ ป ยนดใหนายจางยดเงนประกน เปนการขดตอกฎหมาย เปนโมฆะ (ฎ.

๑๒๖๒๐/๕๘ ฎ.๗๓๓๓/๕๘)

๕. สญญาประกนทท าหลงประกาศ ฯ ก าหนดเกน ๖๐ เทา เปนโมฆะ (ฎ.๒๗๘๒/๖๐)

หลกประกนการท างานตามสญญาจางแรงงาน๖. การตความสญญาประกนการท างานตองเครงครด

-ไมตความขยายใหตองรบผดเกนกรณทระบในสญญา (ฎ.๘๓๗๔/๕๙)

- ไมตความใหรบผดกอนวนท าสญญาประกน (ฎ.๑๓๕๘๒/๔๘)

- หากประกนลกจางต าแหนงใด แลวลกจางยายไปท าหนาททเพมความเสยงภยและความรบผดกวาทระบไวในสญญาประกน ผประกนไมตองรบผดในต าแหนงใหม (ฎ.๑๕๙๐๔/๕๓)

-สญญาระบใหรบผดเฉพาะกบนตบคคลใด จะรบผดเลยไปถงนตบคคลอนไมได (ฎ.๘๕๘๗/๔๔)

๗. การท าสญญาประนประนอมท าใหสญญาประกนสนผลไป (ฎ.๖๙๘๐/๕๙)

๘. จะบงคบตามสญญาไดตองปรากฏความเสยหายทเปนจรง (ฎ.๑๒๓๔๒/๕๘)

๙.สญญาประกนการท างานไมใชขอสญญาทไมเปนธรรม (ฎ.๖๐๘/๕๐)

๑๐, หากนายจางมหลกเกณฑการประกนการท างานทดกวาประกาศ ฯ ใชบงคบได (ฎ.๖๒/๔๓)