หลกกฎหมายทวไปในทางปกครองในคาพพากษาของศาลปกครองสงสด : ศกษาหลกความไดสดสวน (Principle of proportionality) และหลกความเสมอภาค (Principle of Equality)

ปราน สขศร

ความทวไป

นบตงแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐๑ ไดบญญตใหจดตง ศาลปกครองขน กระบวนการยตธรรมในประเทศไทยกไดถกแบงแยกอยางเหนไดชดเจนระหวาง กระบวนการยตธรรมทางปกครอง กระบวนการยตธรรมทางแพง และกระบวนการยตธรรมทางอาญา โดยศาลยตธรรมทาหนาทเปนสถาบนหลกทใชอานาจตลาการในกระบวนการยตธรรมทางแพงและกระบวนการยตธรรมทางอาญาเพอการแกไขเยยวยาความเดอดรอนหรอเสยหายหรอคมครองสทธและเสรภาพใหกบประชาชนจากกระบวนการยตธรรมทางอาญา เชน การจบ การคมขงบคคล การคน การขอประกน เปนตน ในกรณทฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐดาเนนกระบวนการยตธรรมทางอาญาไมเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาหรอกฎหมายทกาหนดการกระทาทเปนความผดทางอาญา ไวเฉพาะและเปนการลดรอนสทธและเสรภาพของประชาชน สวนศาลปกครองทาหนาทเปนสถาบนหลก ใน “กระบวนการยตธรรมทางปกครอง (Administrative justice)” เปนองคกรตลาการทใชอานาจในการแกไขเยยวยาความเดอดรอนหรอเสยหายหรอคมครองสทธและเสรภาพใหกบประชาชนจากการใชอานาจของ ฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐผมอานาจหนาทตามกฎหมายในขอบเขตของฝายปกครองทตองดาเนนกจการเพอประโยชนสาธารณะ แตถงแมศาลปกครองจะทาหนาทในการตรวจสอบและควบคมการใชอานาจของฝายปกครอง ซงจะมผลเปนการปองกนไมใหฝายปกครองใชอานาจทไมพงประสงคหรอบดเบอนการใชอานาจหรอมการใชอานาจผดไปจากวตถประสงคหรอเจตนารมณของกฎหมายกตาม บทบาทของศาลปกครอง กมไดมหนาทเพยงการชขาดตดสนคดทเกดขนหรอการตความบทบญญตของกฎหมายเพอใหฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐใชอานาจอยางถกตองและมใหกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพของประชาชน ทกฎหมายรบรองหรอคมครองไวเทานน หากแตการตดสนคดของศาลปกครองมประโยชนในการสราง หลกกฎหมายปกครองหรอหลกกฎหมายทวไป (General principle of law) ในทางปกครอง รวมทงการนาหลกกฎหมายปกครองทวไปทบญญตไวเปนลายลกษณอกษรหรอทไดรบการยอมรบวาเปนหลกกฎหมายทวไปในทางปกครองมาใชในการวนจฉยคดทาใหเกดบรรทดฐานการปฏบตราชการทดใหกบฝายปกครอง

                                                             ศศบ. (การเมองการปกครอง) มหาวทยาลยรามคาแหง, น.บ. มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ศศม.

(บรหารงานยตธรรม) มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ประกาศนยบตรบณฑตทางกฎหมายมหาชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ผอานวยการกลมเผยแพรขอมลทางวชาการและวารสาร สานกวจยและวชาการ สานกงานศาลปกครอง

๑ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ มาตรา ๒๗๖ ศาลปกครองมอานาจพจารณาพพากษาคด ทเปนขอพพาทระหวางหนวยราชการ

ฝายปกครอง รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถนหรอเจาหนาทของรฐทอยในบงคบบญชาหรอในกากบดแลของรฐบาลกบเอกชนหรอระหวางหนวยราชการ ฝายปกครอง รฐวสาหกจหรอราชการสวนทองถนหรอเจาหนาทของรฐทอยในบงคบบญชาหรอในกากบดแลของรฐบาลดวยกนซงเปนขอพพาทอนเนองมาจากการกระทาหรอการละเวนการกระทาทหนวยราชการ ฝายปกครอง รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถนหรอเจาหนาทของรฐนนตองปฏบตตามกฎหมาย หรอเนองจากการกระทาหรอการละเวนการกระทาทหนวยราชการ ฝายปกครอง รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถนหรอเจาหนาทของรฐนน ตองรบผดชอบในการปฏบตหนาทตามกฎหมาย ทงน ตามทกฎหมายบญญต

ใหมศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน และจะมศาลปกครองชนอทธรณดวยกได

๒  

และเจาหนาทของรฐ อนจะนามาซงการบรหารกจการบานเมองทด๒ (Good Governance) ตามหลกนตธรรม (Rule of law) ซงเปนหลกการสาคญของการปกครองในประเทศสงคมประชาธปไตย ดวยเหตน คาพพากษาหรอคาสงของศาลปกครอง จงมความสาคญไมเพยงแตตอวงวชาการกฎหมายปกครอง กฎหมายมหาชนหรอกระบวนการยตธรรมทางปกครองเทานน แตคาพพากษาหรอคาสงของศาลปกครองยงสามารถใชเปนเครองมอสนบสนนและสงเสรมการบรหารกจการภาครฐใหเปนไปเพอประโยชนของมหาชนอยางแทจรง

บทความน จงมวตถประสงคทจะนาเสนอหลกกฎหมายทวไปในทางปกครองทศาลปกครองสงสดไดนามาวนจฉยขอพพาทในทางปกครอง โดยจะมงเนนทาการศกษาเฉพาะหลกกฎหมายทวไปทเปนขอจากดอานาจกระทาการในทางปกครองทไดบญญตรบรองไวโดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย คอ สวนท ๑ หลกความไดสดสวน (Principle of proportionality) และสวนท ๒ หลกความเสมอภาค (Principle of Equality) เพอใหฝายปกครองหรอหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐใชเปนเครองมอในการปฏบตราชการอนจะเปนการสนบสนนและสงเสรมการบรหารกจการภาครฐตามหลกนตธรรม (Rule of law) ตอไป

อานาจของศาลปกครองในการตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครอง การกระทาทางปกครอง๓ เปนการใชอานาจตามกฎหมายของเจาหนาทของรฐฝายปกครอง๔

เพอประโยชนสาธารณะ แตกอาจมผลกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพของประชาชนได ดงนน                                                             

๒ ในทางวชาการคาวา Good Governance มการใชคาหลายคา อาท “กลไกประชารฐทด” “ประชารฐ” “ธรรมรฐ” “ศประศาสนการ” และคาวา“ธรรมาภบาล” ซงนยมใชกนอยางมาก เพราะคาวาธรรมาภบาลจะมความหมายอยางกวางครอบคลมทงทางบรหารจดการทดขององคการธรกจและการปกครองทดของภาครฐ ซงตามระเบยบ สานกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ. ๒๕๔๒ และพระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. ๒๕๔๖ ไดวางแนวทางกรอบธรรมาภบาลเพอพฒนาระบบราชการไทยเพอบรรลเปาหมายสดทาย (Ultimate Goals) คอเกดประโยชนสงสดแกประชาชนเกดผลสมฤทธตอภารกจของรฐ โดยมหลกการพนฐาน ๖ ประการ

๑. หลกนตธรรม (Rule of law) หมายถง การปฏบตตามกฎหมาย กฎ ขอบงคบตาง ๆ โดยถอเปนการปกครองภายใตกฎหมาย มใชตามอาเภอใจหรอตามอานาจของตวบคคล แตจะตองคานงถงความเปนธรรม

๒. หลกคณธรรม (Morality) หมายถง การยดมนในความถกตองดงาม สานกในหนาทของตนเอง มความซอสตย สจรต จรงใจ ขยน อดทน มระเบยบวนย และเคารพในสทธของผอน

๓. หลกความโปรงใส (Transparency) หมายถง การสรางความไววางใจ การใหความสนใจ ในความสงบสขของประชาชน ประชาชนสามารถเขาถงขอมลโดยสะดวกเปนจรงทนการณ ตรงไปตรงมา มกระบวนการตรวจสอบความถกตองชดเจนได

๔. หลกการมสวนรวม (Participation) หมายถง การเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมรบร รวมคด และรวมเสนอความเหนในการตดสนปญหาสาคญของประเทศในเรองตาง ๆ

๕. หลกความรบผดชอบ (Responsibility) หมายถง การตระหนกในสทธหนาทและความสานก ในความรบผดชอบตอสงคม การใสใจปญหาการบรหารจดการและกระตอรอรนในการแกปญหา ตลอดจนการเคารพ ในความคดเหนทแตกตาง ความกลาทจะยอมรบผลจากการกระทาของตน

๖. หลกความคมคา (Cost-effectiveness or economy) หมายถง การบรหารจดการและการใชทรพยากรทมจากดใหเกดประโยชนคมคา เพอใหเกดประโยชนสงสดแกสวนรวม

๓ การกระทาทางปกครอง หมายถง ผลผลตของการใชอานาจตามพระราชบญญตหรอตามกฎหมายอนทมคาบงคบเสมอกบพระราชบญญตของฝายปกครองและองคกรอนหรอองคกรเอกชน การกระทาทางปกครองจาแนก

(ตอหนาถดไป)

๓  

ในรฐเสรประชาธปไตยซงใหความสาคญกบการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนจงจากดอานาจรฐโดยกฎหมาย โดยรฐหรอเจาหนาทของรฐจะดาเนนการใดทมผลกระทบตอประชาชนจะตองมฐานทมา ของอานาจหรอมกฎหมายใหอานาจไวเสมอ อนเปนหลกการพนฐานของหลกนตรฐ (Legal state) หรอหลกการปกครองโดยผปกครองทแทจรงคอกฎหมาย มใชการปกครองโดยมนษย (Government of law, not of man)๕ หรอหลกการปกครองโดยกฎหมายเปนใหญ การใชกฎหมายของฝายปกครองจงตองผกพนตอบทบญญตกฎหมายทออกโดยองคกรนตบญญตอนเปนองคกรทมพนฐานมาจากตวแทนของประชาชนตามหลกประชาธปไตยและฝายปกครองจะกระทาการใดๆ ทมผลกระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพหรอประโยชนอนชอบธรรมทรฐธรรมนญรบรองและคมครองเอกชนคนใดคนหนงไดตอเมอกฎหมาย ใหอานาจและจะกระทาไดภายในขอบเขตทกฎหมายกาหนดไวเทานน เรยกวา หลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครอง โดยนยของหลกความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครอง กฎหมายจงเปนทงแหลงทมาและขอจากดของอานาจกระทาการตาง ๆ ขององคกรของรฐฝายปกครอง๖ โดยศาลปกครองทาหนาทในตรวจสอบการใชอานาจดงกลาว ซงเปนขอพพาททางปกครองระหวางหนวยราชการ ฝายปกครอง รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาทของรฐกบประชาชน/เอกชน หรอระหวางฝายปกครอง รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาทของรฐดวยกนเอง อนเนองมาจากการใชอานาจทางปกครองตามกฎหมายหรอเนองมาจากการดาเนนกจการทางปกครองของ ฝายปกครอง รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถนหรอองคกรตาม

                                                                                                                                                                                   

(ตอจากเชงอรรถท ๓) ออกไดเปน ๒ ประเภท คอ นตกรรมทางปกครองและปฏบตการทางปกครอง โดย “นตกรรมทางปกครอง” หมายถง การอนองคกรของรฐฝายปกครอง องคกรอนของรฐหรอองคกรเอกชนอาศยอานาจตามพระราชบญญตหรอกฎหมายอนทมคาบงคบเสมอกบพระราชบญญตทาลงแทนฝายปกครองฝายบรหาร หนวยงานอนของรฐ และในนามของหนวยงานดงกลาวแตเพยงฝายเดยวเพอแสดงเจตนาใหปรากฏตอบคคลหนงหรอบคคลคณะหนงวา ตนประสงคจะใหเกดผลทางกฎหมายเปนการสรางนตสมพนธขนระหวางฝายปกครองฝายบรหารหรอหนวยงานอนของรฐกบบคคลนนหรอคณะบคคลนน โดยทบคคลนนไมจาตองใหความยนยอม (โปรดด : วรพจน วศรตพชญ, ความรเบองตนเกยวกบศาลปกครอง. กรงเทพฯ : วญญชน. ๒๕๔๔, หนา ๑๓๒) เชน การออกกฎ การออกคาสงบรรจบคคลเขารบราชการ การออกคาสงแตงตงขาราชการใหดารงตาแหนงตาง ๆ หรอใหพนจากตาแหนง การออกคาสงเลอนระดบขาราชการ การออกคาสงเลอนขนเงนเดอนประจาปแกขาราชการ การออกคาสงลงโทษขาราชการทางวนย การออกคาสงใหขาราชการออกจากราชการ การออกคาสงยายขาราชการ หรอการใชอานาจของการไฟฟาสวนภมภาคในการตดตงสายยดโยงเสาไฟฟา (คาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๗๑๓/๒๕๕๔) การใชอานาจของกรงเทพมหานครในการออกขอบญญตกรงเทพมหานคร เรอง การควบคมการเลยงหรอปลอยสนข พ.ศ. ๒๕๔๘ (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๖๔/๒๕๕๖) เปนตน

๔ ไดแกหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐฝายปกครอง องคกรของรฐทเปนอสระ (ทจดตงขน ตามรฐธรรมนญหรอกาหนดใหตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอพระราชบญญตจดตงขน เชน คณะกรรมการการเลอกตง ผตรวจการแผนดนของรฐสภา คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ฯลฯ) หนวยงานอสระ (รฐธรรมนญกาหนดใหตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอพระราชบญญตจดตงขนเพอทาหนาทเปนหนวยงานธรการของศาลตางๆ ขององคกรของรฐทเปนอสระ เชน สานกงานศาลรฐธรรมนญ สานกงานศาลปกครอง สานกงานคณะกรรมการการเลอกตง สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎรและสานกงานเลขาธการวฒสภา ฯลฯ)

๕ วรพจน วศรตพชญ, สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐, (กรงเทพฯ : วญญชน. ๒๕๔๓, หนา ๗๐

๖ วรพจน วศรตพชญ, หลกการพนฐานของกฎหมายปกครอง, (กรงเทพมหานคร : คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ๒๕๓๘), หนา ๒๕

๔  

รฐธรรมนญหรอเจาหนาทของรฐ โดยในการฟองคดตอศาลปกครอง นอกจากเรองทนามาฟองจะเปนเรองทอยในเขตอานาจของศาลปกครองตามมาตรา ๒๒๓๗ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ (หรอ มาตรา ๒๗๖ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐) และมาตรา ๙ วรรคหนง๘ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ การฟองคดยงตองอยภายใตเงอนไขการฟองคดตามทกาหนดไวในพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ โดยศาลปกครองจะตรวจพจารณาในเบองตนกอน หากไมอยในเงอนไขดงกลาว ศาลปกครองมอานาจทจะมคาสงไมรบคาฟองไวพจารณาและใหจาหนายคดจากสารบบความ แตหากเปนไปตามเงอนไขการฟองคด ศาลปกครองกจะมคาสงรบคาฟองไวพจารณาเพอวนจฉยเนอหาแหงคดตอไป อาทเชน เงอนไขความเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยง

                                                            ๗ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

มาตรา ๒๒๓ ศาลปกครองมอานาจพจารณาพพากษาคดพพาทระหวางหนวยราชการ ฝายปกครอง รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาทของรฐ ของรฐกบเอกชน หรอระหวางหนวยราชการ ฝายปกครอง รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาทของรฐดวยกน อนเนองมาจากการใชอานาจทางปกครอง ตามกฎหมาย หรอเนองมาจากการดาเนนกจการทางปกครอง ของหนวยราชการ ฝายปกครอง รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรตามรฐธรรมนญ หรอเจาหนาท ของรฐ ทงน ตามทกฎหมายบญญต รวมทงมอานาจพจารณาพพากษาเรองทรฐธรรมนญหรอกฎหมายบญญต ใหอยในอานาจของศาลปกครอง

ฯลฯ ๘ พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙

มาตรา ๙ ศาลปกครองมอานาจพจารณาพพากษาหรอมคาสงในเรองดงตอไปน (๑) คดพพาทเกยวกบการทฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมาย

ไมวาจะเปนการออกกฎ คาสงหรอการกระทาอนใดเนองจากกระทาโดยไมมอานาจหรอนอกเหนออานาจหนาทหรอไมถกตองตามกฎหมาย หรอโดยไมถกตองตามรปแบบขนตอน หรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไวสาหรบการกระทานน หรอโดยไมสจรต หรอมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม หรอมลกษณะเปนการสรางขนตอนโดยไมจาเปนหรอสรางภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควร หรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบ

(๒) คดพพาทเกยวกบการทฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบต หรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร

(๓) คดพพาทเกยวกบการกระทาละเมดหรอความรบผดอยางอนของฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอานาจตามกฎหมาย หรอจากกฎ คาสงทางปกครอง หรอคาสงอนหรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร

(๔) คดพพาทเกยวกบสญญาทางปกครอง (๕) คดทมกฎหมายกาหนดใหฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐฟองคดตอศาลเพอบงคบใหบคคล

ตองกระทาหรอละเวนกระทาอยางหนงอยางใด (๖) คดพพาทเกยวกบเรองทมกฎหมายกาหนดใหอยในเขตอานาจศาลปกครอง เรองดงตอไปนไมอยในอานาจศาลปกครอง (๑) การดาเนนการเกยวกบวนยทหาร (๒) การดาเนนการของคณะกรรมการตลาการตามกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการฝายตลาการ (๓) คดทอยในอานาจของศาลเยาวชนและครอบครว ศาลแรงงาน ศาลภาษอากร ศาลทรพยสน

ทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ศาลลมละลาย หรอศาลชานญพเศษอน

๕  

ไดตามมาตรา ๔๒ วรรคหนง๙ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ซงศาลปกครองสงสดไดวางหลกกฎหมายทวไปวาดวยวธพจารณาคดปกครองปรากฏใน คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๖๔/๒๕๕๖ กรณผเลยงสนขทมภมลาเนาในทองทอนฟองขอใหเพกถอนขอบญญตกรงเทพมหานคร เรอง การควบคมการเลยงหรอปลอยสนข พ.ศ. ๒๕๔๘ โดยศาลปกครองสงสดวนจฉยเกยวกบผทจะมสทธฟองคดขอใหศาลปกครองเพกถอนกฎ (นตกรรมทางปกครอง) วา จะตองเปนผทมประโยชนเกยวของหรอมสวนไดเสยกบการเพกถอนกฎทเปนเหตแหงการฟองคดนนและประโยชนเกยวของหรอสวนไดเสยทผฟองคดกลาวอางจะตองมความสมพนธเกยวของโดยตรงกบเหตแหงการฟองคด ซงผฟองคดจะตองแสดงใหเหนวาตนไดรบผลกระทบจากการออกกฎทเปนเหตแหงการฟองคดอยางไรและหากศาลพพากษาเพกถอนกฎดงกลาวแลว จะมผลเปนการเยยวยาความเดอดรอนหรอเสยหายทผฟองคดไดรบอยางไร แตกไมไกลจนถงขนาดยอมรบใหบคคลใดๆ อางประโยชนเกยวของหรอสวนไดเสยในฐานะทเปนประชาชนเปนผเสยภาษ หรอเปนเจาของประเทศ นากฎใด ๆ ทตนไมเหนดวยมาฟองคดตอศาลปกครองเพอขอใหศาลปกครองพพากษาเพกถอนกฎนน ทงน สบเนองมาจากหลกทวไปวาดวยวธพจารณาคดปกครอง ทไมยอมใหบคคลใดยนฟองคดตอศาลปกครองเพอขอใหพพากษาเพกถอนกฎใดโดยอางสทธในการฟองคดแตเพยงวาบคคลนนมสวนไดเสยหรอประโยชนเกยวของกบการฟองคดในฐานะทเปนประชาชนคนหนง โดยทบคคลนนมไดถกกระทบสทธโดยกฎนนหรอมประโยชนเกยวของอยางหนงอยางใดกบการเพกถอนกฎนน

ดงนน เมอขอบญญตกรงเทพมหานคร เรอง การควบคมการเลยงหรอปลอยสนข พ.ศ. ๒๕๔๘ มผลใชบงคบเฉพาะประชาชนผเลยงสนขในเขตทองทกรงเทพมหานคร มไดมผลใชบงคบตอประชาชนผเลยงสนขโดยทวไปทกทองท ผซงมภมลาเนาอยในจงหวดปราจนบร จงไมไดเปนผทมประโยชนเกยวของหรอมสวนไดเสยโดยตรงจากขอบญญตดงกลาวและไมเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหาย หรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดจากการออกขอบญญตดงกลาวทจะมสทธฟองคดตอศาลตามมาตรา ๔๒ วรรคหนง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๖๔/๒๕๕๖)๑๐

ดวยเหตน ผทจะมสทธฟองคดพพาทเกยวกบการทฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมาย ไมวาจะเปนการออกกฎ คาสง หรอการกระทาอนใด ไมใชบคคลใดกได ทเหนวากฎ คาสง หรอการกระทานนไมชอบดวยกฎหมาย อยางนอยตองเปนบคคลทไดรบความเดอดรอน

                                                            ๙ พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

มาตรา ๔๒ วรรคหนง ผใดไดรบความเดอดรอนหรอเสยหาย หรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหาย โดยมอาจหลกเลยงไดอนเนองจากการกระทาหรอการงดเวนการกระทาของฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐหรอม ขอโตแยงเกยวกบสญญาทางปกครอง หรอกรณอนใดทอยในเขตอานาจศาลปกครองตามมาตรา ๙ และการแกไขหรอบรรเทาความเดอนรอนหรอความเสยหายหรอยตขอโตแยงนน ตองมคาบงคบตามทกาหนดในมาตรา ๗๒ ผนนมสทธฟองคดตอศาลปกครอง

คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.๒๙๗/๒๕๕๒ มาตรา ๔๒ วรรคหนง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ เกยวกบการเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดทจะมสทธฟองคดนน เปนปญหาทเกยวกบเงอนไขการฟองคด ซงเปนปญหาขอกฎหมายอนเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน แมไมมคกรณฝายใดยกขนวากลาวในชนอทธรณ ศาลปกครองสงสดกมอานาจยกปญหาดงกลาวขนวนจฉยแลวพพากษาหรอมคาสงไดตามขอ ๙๒ ประกอบกบขอ ๑๑๖ แหงระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด วาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๓

๑๐ สนนทา ศรเพง,““สนข” สตวเลยงท กทม. ออก “กฎ” ควบคม ... !”, พฒนาขาราชการ กทม. “ปญญพฒฯ”, ๑๓, ๒, (พฤษภาคม-สงหาคม ๒๕๕๗), หนา ๙๑-๙๗.

๖  

หรอเสยหายหรออาจจะไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายโดยตรงและเปนการเฉพาะตวจากกฎ คาสง หรอการกระทาทเปนเหตแหงการฟองคด โดยมองคประกอบในการพจารณา ๓ ประการ๑๑ คอ

ประการทหนง ผฟองคดจะตองเปนผซงไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดในเรองนน ซงความเดอดรอนหรอเสยหายโดย “นตนย” หมายความวา ความเสยหายตอสทธและหนาททกฎหมายรบรองและคมครองไว มผลทาใหสถานะของสทธและหนาททไดรบความคมครองนนเปลยนแปลงไปหรอเปนผมสวนไดเสยโดยตรงในผลของคาสงทาใหผนนไดรบความเดอดรอนตอสทธขนพนฐานในความเปนอยสวนตว ครอบครวและความเจรญกาวหนาในหนาทการงาน ถอวาเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายซงมสทธทจะฟองคดตอศาลปกครองได ดงนน บคคลทจะอางวาเปนผเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายทสามารถนาคดมาฟองตอศาลปกครองไดตองเปนบคคลทมสทธโดยชอบดวยกฎหมายเทานน (คาสงศาลปกครองสงสดท ๑๐๑/๒๕๕๓)๑๒

ประการทสอง ความเดอดรอนหรอเสยหายทผฟองคดไดรบนนเกดจากการกระทาหรอการงดเวนการกระทาอยางหนงอยางใดของฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐตามทกาหนดไวในมาตรา ๙ วรรคหนง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

ประการทสาม การแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอนหรอความเสยหายทผฟองคดไดรบนนตองมคาบงคบตามทกาหนดไวในมาตรา ๗๒ แหงพระราชบญญตดงกลาว ซงหมายความวา นอกจากความเดอดรอนหรอเสยหายทผฟองคดอางวาไดรบนนจะตองเกดจากการกระทาของฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐซงเปนผถกฟองคดแลว คาขอทผฟองคดขอใหศาลปกครองออกคาสงใหนนจะตองมความสมพนธและมผลเปนการแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอนหรอความเสยหายทผฟองคดไดรบโดยตรง และเปนคาขอทอยในอานาจของศาลปกครองทจะออกคาบงคบใหไดตามมาตรา ๗๒ แหงพระราชบญญตดงกลาว หากผฟองคดไมเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายหรอ ความปรากฏในระหวางการดาเนนกระบวนพจารณาคดของศาลปกครอง ไมวาในขนตอนใดวา กฎ คาสงหรอการกระทาอนใดทเปนเหตแหงการฟองคดและทกอความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะกอความเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดแกผฟองคดไดถกเพกถอนหรอสนผลลงโดยเหตอนใดกตามแลวและการดาเนนกระบวนพจารณาตอไปเพอวนจฉยวากฎ คาสง หรอการกระทาอนใดทเปนเหตแหงการฟองคดชอบหรอไมชอบดวยกฎหมาย ไมเปนประโยชนแกการแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอนหรอความเสยหายทผฟองคดไดรบหรออาจจะไดรบจากกฎ คาสง หรอการกระทานนอกตอไป ศาลปกครองกชอบทจะมคาสงจาหนายคดออกจากสารบบความเสยไดโดยไมจาตองวนจฉยชขาดคดแตอยางใดโดยไมรบคาฟองไวพจารณา (คาสงศาลปกครองสงสดท ๕๘/๒๕๕๓)๑๓

นอกจากพจารณาเงอนไขความเปนผไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดทจะมสทธฟองคดตามทกลาวมาแลว หากมกฎหมายกาหนดขนตอนหรอวธการสาหรบการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายทผฟองคดไดรบจากการกระทาทเปนเหต

                                                            ๑๑ ปราน สขศร. เดอดรอนหรอเสยหายท (ไม) มสทธฟองคดปกครอง, www.Admincourt.go.th,

๒๐ พฤศจกายน ๒๕๕๗ ๑๒ วรรณพร เตอนวระเดช, ผทไมมสทธโดยชอบดวยกฎหมายจะอางวาเปนผเดอดรอนหรอเสยหายได

หรอไม, www.Admincourt.go.th, ๒๐ พฤศจกายน ๒๕๕๗ ๑๓ ณฐพล ลอสงหนาท, เดอดรอนหรอเสยหายแตเพยงอยางเดยว ... ไมทาใหเปนผมสทธฟองคด,

www.Admincourt.go.th, ๒๐ พฤศจกายน ๒๕๕๗

๗

แหงการฟองคดไว ผฟองคดตองด าเนนการใหมการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายตามขนตอนและวธการดงกลาวกอนฟองคดตามมาตรา ๔๒ วรรคสอง๑๔ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณา คดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ซงถอเปนขนตอนทมความส าคญเพอใหฝายปกครองไดมโอกาสทบทวนค าสง ของตนและเปนขนตอนทจะชวยลดขอพพาททจะไปสการพจารณาคดของศาลปกครอง ซงหากกฎหมายเฉพาะไดก าหนดขนตอนและวธการดงกลาวไวแลว กจะตองถอปฏบตตามนน แตหากกฎหมายเฉพาะไมไดก าหนดขนตอนและวธการดงกลาวไวกจะตองถอปฏบตตามมาตรา ๔๔ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙๑๕

เงอนไขอกประการทส าคญคอเงอนไขเกยวกบระยะเวลาการฟองคด หากเปนการฟองคดพพาทเกยวกบการทเจาหนาทของรฐออกค าสงโดยไมชอบดวยกฎหมาย ตามมาตรา ๙ วรรคหนง (๑) หรอ คดพพาทเกยวกบการทฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหปฏบตหรอปฏบตหนาลาชาเกนสมควร ตามมาตรา ๙ วรรคหนง (๒) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและ วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ จะตองยนฟองภายในเกาสบวนนบแตวนทรหรอควรรเหตแหงการฟองคด(หรอวนทไดรบทราบค าวนจฉยอทธรณหรอรองทกข) หรอนบแตวนทพนก าหนดเกาสบวนนบแตวนทผฟองคดไดมหนงสอรองขอตอฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐเพอใหปฏบตหนาทตามทกฎหมายก าหนด และไมไดรบหนงสอชแจงจากฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐหรอไดรบแตเปนค าชแจงทผฟองคดเหนวาไมมเหตผลแลวแตกรณ เวนแตจะมบทกฎหมายเฉพาะก าหนดไวเปนอยางอน ตามมาตรา ๔๙ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ แตหากผออกค าสงไมไดระบวธการยนค าฟองและระยะเวลาส าหรบยนค าฟองไวในค าสงหรอหนงสอชแจงดงกลาว จะมผลท าใหระยะเวลาส าหรบยนค าฟองขยายจากเกาสบวนเปนหนงปตามมาตรา ๕๐ แหงพระราชบญญตเดยวกนหรอกรณคดพพาทเกยวกบการกระท าละเมดหรอความรบผดอยางอนของฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐตามมาตรา ๙ วรรคหนง (๓) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ จะตองยนฟองภายในหนงปนบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคด แตไมเกนสบปนบแตวนทมเหตแหงการฟองคดตามมาตรา ๕๑แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ แกไขเพมเตม (ฉบบท ๕) พ.ศ. ๒๕๕๑ เวนแต การฟองคดปกครองทเกยวกบการคมครองประโยชนสาธารณะ หรอสถานะของบคคลจะยนฟองคดเมอใดกได หรอการฟองคดทยนเมอพนก าหนดเวลาการฟองคดแลว ถาศาลปกครองเหนวาคดทยนฟองนนจะเปนประโยชนแกสวนรวมหรอมเหตจ าเปนอนโดยศาลเหนเองหรอคกรณมค าขอศาลจะรบค าฟองไวพจารณากได ตามมาตรา ๕๒ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ เปนตน

๑๔

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

มาตรา ๔๒ วรรคสอง ในกรณทมกฎหมายก าหนดขนตอนหรอวธการส าหรบการแกไขความเดอดรอนหรอเสยหายในเรองใดไวโดยเฉพาะ การฟองคดปกครองในเรองนนจะกระท าไดตอเมอมการด าเนนการตามขนตอนและวธการดงกลาว และไดมการสงการตามกฎหมายนนหรอมไดมการสงการภายในเวลาอนสมควรหรอภายในเวลาทกฎหมายนนก าหนด

๑๕ พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ มาตรา ๓ วธปฏบตราชการทางปกครองตามกฎหมายตาง ๆ ใหเปนไปตามทก าหนดในพระราชบญญตน

เวนแตในกรณทกฎหมายใดก าหนดวธปฏบตราชการทางปกครองเรองใดไวโดยเฉพาะและมหลกเกณฑทประกนความเปนธรรม หรอมมาตรฐานในการปฏบตราชการไมต ากวาหลกเกณฑทก าหนดในพระราชบญญตน

ฯลฯ

๘  

หลกกฎหมายทวไปทศาลปกครองสงสดนามาใชในคดพพาททางปกครอง

หลกกฎหมายทวไป๑๖ เปนสงสาคญและจาเปนทศาลใชในการตดสนคดเพราะศาล ไมอาจจะปฏเสธไมตดสนคดโดยอางวาไมมกฎหมายบญญตไวได๑๗ ดงนน การทศาลปกครองเปนองคกรตลาการททาหนาทตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทางปกครองโดยนาหลกกฎหมายทวไป ทงทไดมการบญญตรบรองไวเปนลายลกษณอกษรในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย เชน หลกความไดสดสวน (Principle of proportionality) และหลกความเสมอภาค (Principle of Equality) หรอบญญตรบรองไวโดยพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ เชน หลกฟงความสองฝาย (the principle of bilateral hearing) หลกความเปนกลางหรอหลกความไมมสวนไดเสย (Impartiality) หรอมไดบญญตไวในบทบญญตของกฎหมายแตไดรบการยอมรบในฐานะเปนหลกกฎหมายทวไปในทางปกครอง เชน หลกความมนคงแนนอนแหงนตฐานะ (le principe de la sécurité juridique) หลกความตอเนองของบรการสาธารณะ (Principe de la continuity & eacute ; des services publices) เปนตน มาใชในการพจารณาพพากษาคดปกครองทาใหศาลปกครองมผลผลตของการใชอานาจตลาการทงการสรางหลกกฎหมายทวไปในทางปกครอง เชน หลกกฎหมายทวไปเกยวกบสญญาทางปกครองในคาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๓๑๔/๒๕๕๔๑๘ หลกกฎหมายทวเกยวกบการลงโทษทางวนยในคาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๗/๒๕๕๗๑๙ และบรรทดฐานการปฏบตราชการทดจากการนาหลกกฎหมายทวไปในทางปกครองมาใชใน

                                                            ๑๖ วรพจน วศรตพชญ อธบายวา หลกกฎหมายทวไป ไดแก บรรดาหลกการทเปนรากฐานของระบบ

กฎหมายของประเทศทงระบบ บางหลกสบสมมตฐานวามาจากมลบทเบองตนของการปกครองแบบเสรประชาธปไตย หรอ อกนยหนงระบอบรฐธรรมนญนยม (Constitutionalism) บางหลกสบสมมตฐานวามาจากตรรกทางนตศาสตร ซงหากไมมอยแลวจะเปนชองทางใหมการใชอานาจตามอาเภอใจหรอเกดสภาวะไรขอแปขนในบานเมอง (โปรดด : วรพจน วศรตพชญ, สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐, (กรงเทพฯ : วญญชน. ๒๕๔๓), หนา ๑๐๑

๑๗ บบผา อครพมาน,หลกกฎหมายทวไป,รวมบทความทางวชาการ เลม ๑ : กฎหมายปกครอง ภาคสารบญญต, (สานกงานศาลปกครอง), หนา ๕-๗.

๑๘ คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๑๔/๒๕๕๔ แมวาคสญญาฝายปกครองจะมเอกสทธเหนอคสญญาอกฝายหนงทจะบอกเลกสญญาไดฝายเดยว เนองมาจากฝายปกครองมภาระหนาทในการจดทาบรการสาธารณะเพอตอบสนองตอความตองการของประชาชนเปนหลกและการคมครองประโยชนของมหาชนหรอประโยชนสวนรวม ซงในการปฏบตตามสญญาทางปกครองจะอยเหนอประโยชนของปจเจกบคคลเสมอ แตหากการบอกเลกสญญาของ ฝายปกครองกอใหเกดความเสยหายแกคสญญาฝายเอกชน คสญญาดงกลาวกมสทธเรยกรองใหฝายปกครองชดใชเยยวยาความเสยหายทเกดขนได นอกจากน ตามหลกกฎหมายทวไป สญญาทางปกครองจะสนสดลงเมอบรรลวตถประสงค ของสญญาและดวยการเลกสญญาโดยความยนยอมของคสญญาหรอเลกสญญาโดยปรยายหรอศาลมคาพพากษาหรอคาสง ใหเลกสญญาหรอคสญญาฝายปกครองเลกสญญา การเลกสญญาทางปกครองจงไมตกอยภายใตบงคบมาตรา ๓๘๙ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย คสญญาฝายเอกชนจงไมอาจบอกเลกสญญาทางปกครองได

๑๙ คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗/๒๕๕๗ ตามหลกกฎหมายทวไปบคคลทกระทาผดเพยง ครงเดยวไมอาจถกลงโทษหลายครง ไมวาจะเปนโทษทางอาญา โทษทางปกครองหรอโทษทางวนยและการลงโทษบคคลมากกวาหนงครงในความผดทไดกระทาเพยงครงเดยว เทากบเปนการจากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวโดยชดแจงหรอโดยปรยายเกนความจาเปนแกการรกษาไวซงประโยชนสาธารณะทกฎหมายฉบบทใหอานาจจากดสทธหรอเสรภาพนน ๆ มงหมายจะใหความคมครอง อนเปนการตองหามตามมาตรา ๒๙ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ และผมอานาจอาจปฏบตตามบทบญญตดงกลาวไดโดยเพกถอนคาสงลงโทษทางวนยอยางไมรายแรงกอนตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ หมวด ๒ สวนท ๖ แตเมอ (มตอหนาถดไป)

๙  

การวนจฉยคดจานวนมาก ซงในทนจะขอกลาวถงเฉพาะหลกความไดสดสวน (Principle of proportionality) และหลกความเสมอภาค (Principle of Equality) ทศาลปกครองสงสดไดนามาใชในคดพพาททางปกครอง ทสาคญเทานน

สวนท ๑ หลกความไดสดสวน (Principle of proportionality)๒๐ ในทางวชาการไดมนกวชาการหลายทานใหความหมายของ “หลกความไดสดสวน” ไวดงน บรรเจด สงคะเนต อธบายความหมาย “หลกความไดสดสวน” ตามกฎหมายในประเทศ

สาธารณรฐเยอรมนวาเปนหลกการทสาคญในการตรวจสอบการกระทาของรฐทงหลาย อนมผลสมบรณหรอความชอบดวยกฎหมายของการกระทาของรฐนน ๆ โดยมสาระสาคญอย ๓ ประการ คอ หลกความเหมาะสม หลกความจาเปน และหลกความไดสดสวนในความหมายอยางแคบ๒๑

สมคด เลศไพฑรย อธบายความหมาย “หลกความไดสดสวน” วา หากฝายปกครองจะใชอานาจละเมดสทธและเสรภาพของประชาชนจะตองใชอานาจเทาทจาเปน การละเมดสทธและเสรภาพของประชาชนจะไมชอบดวยกฎหมาย หากการละเมดนนมขนาดเกนสมควรเมอเปรยบเทยบกบวตถประสงคของการใชอานาจของฝายปกครองและการใชอานาจนนตองสมพนธและไดสดสวนทเหมาะสมระหวางสถานการณ ทเกดขน เปาหมายและการตดสนใจ โดยตองพจารณาวธการ เปาหมาย และขอเทจจรงทเปนพนฐานของนตกรรมทางปกครองนน ๆ ดงนน หลกความไดสดสวน จงเปนหลกกฎหมายทเรยกรองใหฝายปกครองตองนากฎเกณฑทดทสดมาใชบงคบกบเอกชน๒๒

วรพจน วศรตพชญ อธบายความหมาย “หลกความไดสดสวน” วา เปนหลกการขนพนฐานของความสมพนธระหวางผใชอานาจกบผทตกอยภายใตอานาจ บงคบใหผใชอานาจจากดสทธและเสรภาพ

                                                                                                                                                                                   

(ตอจากเชงอรรถท ๑๙) ผมอานาจไมไดดาเนนการใหมการเพกถอนคาสงลงโทษทางวนยอยางไมรายแรงโดยใหมผลยอนหลงกอนออกคาสงลงโทษทางวนยอยางรายแรงตามการชมลความผดของคณะกรรมการ ป.ป.ช. สาหรบการกระทาความผดเรองเดยวกน จงเปนการลงโทษซาอกครงสาหรบความผดทางวนยเรองเดยวกนอนเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมายทวไปและรฐธรรมนญ ซงคาพพากษาศาลปกครองสงสดนถอเปนหลกกฎหมายทวไปในทางปกครองทสอดคลองกบหลกการกระทาเดยวไมอาจถกลงโทษสองครง (non bis in idem) ซงเปนหลกกฎหมายทวไปทอยในขอบเขตของกฎหมายอาญาทหามมใหลงโทษบคคลทเคยถกลงโทษจากการกระทาเดยวกนนนมาแลว (โปรดด : บบผา อครพมาน,หลกกฎหมายทวไป, รวมบทความทางวชาการ เลม ๑ : กฎหมายปกครอง ภาคสารบญญต, (สานกงานศาลปกครอง), หนา ๒๑

๒๐ มความเหนของนกวชาการไดใหความหมายของ “หลกความสมควรแกเหต” ในลกษณะเดยวกบ “หลกความไดสดสวน” จนกลาวไดวาเปนหลกกฎหมายเดยวกน (ผเขยน) เชน กมลชย รตรสกาววงศ ไดใหความหมายของ “หลกความสมควรแกเหต” วาเปนหลกกฎหมายทวไปโดยเฉพาะนตกรรมทางปกครองทเปนภาระแกผรบนตกรรมทางปกครองจะตองมความสมพนธระหวางมาตรการทใชกบเปาหมายหรอผลทฝายปกครองตองการ และมาตรการทใชจะตองมความเหมาะสม มความจาเปนและมความไดสดสวนกบผลกระทบกระเทอนสทธเสรภาพของผรบนตกรรม ทางปกครองนน (โปรดด : กมลชย รตรสกาววงศ, ความชอบดวยกฎหมาย ความมชอบดวยกฎหมายและผลบงคบ ทางกฎหมายของนตกรรมทางปกครองตามกฎหมายเยอรมน, รวมบทความเนองในโอกาสครบรอบ ๘๔ ป ศาสตราจารย ดร. ประยร กาญจนดล, (กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๕๙.

๒๑ บรรเจด สงคะเนต,หลกพนฐานเกยวกบสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย, (กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๒๒) หนา ๒๗๔.

๒๒ สมคด เลศไพฑรย, หลกความไดสดสวน , วารสารนตศาสตร, ๒๐, ๔, (ธนวาคม ๒๕๓๓), หนา ๙๙-๑๐๐.

๑๐  

ของผทตกอยภายใตอานาจของตนอยางพอเหมาะพอประมาณ (moderation) และถอวาหลกความไดสดสวนเปนหลกรฐธรรมนญทวไปและมคาบงคบเสมอกนกบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทกประการ๒๓

ดงนน หลกความไดสดสวน จงเปนหลกการพนฐานทสาคญประการหนงของแนวคดตามหลกนตรฐ (Legal State) ซงเปนหลกการทเปนหลกประกนสทธและเสรภาพของประชาชนจากการใชอานาจตามอาเภอใจขององคกรตาง ๆ ของรฐ โดยรฐจะกระทาการใด ๆ ทมผลกระทบตอประชาชนเมอมกฎหมายใหอานาจเปนสาคญ ตองทาทกอยางตามกฎหมาย ตองปฏบตตามกฎหมายโดยมองคกรตลาการมอานาจตรวจสอบการใชอานาจของฝายบรหารหรอฝายปกครองวามการใชอานาจถกตองตามกฎหมาย เปนไปตามวตถประสงคหรอเจตนารมณของกฎหมายทรฐสภาตราขนหรอไม และในขณะเดยวกนกไมไดหมายความวาประชาชนในรฐสามารถใชสทธและเสรภาพของตนอยางไรขอบเขต ดวยเหตทรฐมหนาทในการธารงรกษาไวซงประโยชนสวนรวมหรอประโยชนสาธารณะ จงมอานาจบงคบใหประชาชนในรฐกระทาการหรองดเวนกระทาการในบางเรองภายใตขอจากดวารฐจะใชอานาจไดเทาทจาเปนเพอประโยชนสาธารณะและเทาทกฎหมายใหอานาจไวโดยชดแจงเทานน โดยนยนประชาชนในรฐจงตองเสยสละเสรภาพของตนบางเรองเพอประโยชนสวนรวม๒๔

โดยหลกกฎหมายนไดปรากฏตามท บญญตไวในมาตรา ๒๙ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐๒๕ มสาระสาคญสรปไดวา

(๑) การจากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวจะกระทามได เวนแต โดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย

(๒) กฎหมายทจากดสทธและเสรภาพของบคคลตองมผลใชบงคบเปนการทวไป

(๓) การจากดสทธและเสรภาพกระทาไดเทาทจาเปน (๔) การจากดสทธและเสรภาพจะกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพมได (๕) การตรากฎหมายซงมผลเปนการจากดสทธและเสรภาพ ตองระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญ

ทใหอานาจดวย

สาหรบในทางปกครอง หลกความไดสดสวน (Principle of proportionality) ถอวาเปนหลกกฎหมายทวไปทมบทบาทหนาทสาคญในการควบคมการกระทาทงหลายของรฐในทางปกครอง

                                                            ๒๓ อางแลวในเชงอรรถท ๕, หนา ๘๕. ๒๔ ศาสตราจารย ดร. อกขราทร จฬารตน, บทบาทใหมศาลปกครองไทยในการสมมนาใหญประจาป

ครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๑ ของสถาบนสญญา ธรรมศกด เพอประชาธปไตย มหาวทยาลยธรรมศาสตร หวขอ “นตรฐ” ในสงคมไทย, วารสารวชาการศาลปกครอง, ปท ๘ ฉบบท ๑ (มกราคม-เมษายน) ๒๕๕๒, หนา ๔-๖. และปราน สขศร, การคมครองสทธของขาราชการโดยศาลปกครอง : ศกษาการอาง “เหตผล” ในการแตงตงโยกยายขาราชการ, สารนพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารงานยตธรรม ภาควชาสงคมสงเคราะหศาสตร คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. ๒๕๕๒,หนา ๒๔

๒๕ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ (และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐)

มาตรา ๒๙ การจากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวจะกระทามได เวนแต โดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนกาหนดไวและเทาทจาเปนเทานนและ จะกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพนนมได

กฎหมายตามวรรคหนงตองมผลใชบงคบเปนการทวไปและไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใดกรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงเปนการเจาะจง ทงตองระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอานาจในการตรากฎหมายนนดวย

บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองใหนามาใชบงคบกบกฎหรอขอบงคบทออกโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายดวย โดยอนโลม

๑๑  

ของฝายปกครอง เชน การออกคาสงทางปกครอง การออกกฎ หรอการกระทาอนใด๒๖ เพอมใหฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐใชอานาจเกนขอบเขตทกฎหมายกาหนดไวจนไปแทรกแซงสทธและเสรภาพของประชาชนผอยภายใตอานาจหรออกนยหนงหลกความไดสดสวนนเปนหลกประกนในทางเนอหาทหามมใหฝายปกครองใชอานาจตามอาเภอใจในกรณทกฎหมายใหอานาจดลพนจ (Discretionary power)๒๗ แกฝายปกครอง ใหสามารถตดสนใจอยางอสระทจะเลอกกระทาการหรอไมกระทาการอยางหนงอยางใดภายในขอบเขตวตถประสงคของกฎหมายทใหอานาจโดยฝายปกครองจะตองเลอกกระทาการไปในทางทมความเหมาะสมในอนทจะทาใหบรรลวตถประสงคของกฎหมายทใหอานาจอยางแทจรงและวธการหรอมาตรการทเลอกใชตองมความจาเปนตอการดาเนนการเพอใหเกดประโยชนตอสาธารณะมากกวาเมอเทยบกบความเสยหายของปจเจกบคคล

หากพจารณาในสวนของฝายปกครอง จงกลาวไดวา “หลกความไดสดสวน” เปนกรอบควบคมหรอขอจากดการใชอานาจของฝายปกครอง สวนในดานของประชาชน “หลกความไดสดสวน” เปน “เครองมอควบคม” ฝายปกครองมใหใชอานาจตามอาเภอใจ

ในบทความสวนท ๑ น แบงการศกษาออกเปน ๒ เรอง คอ ๑. แนวทางการวนจฉยของศาลปกครองสงสดเกยวกบหลกความไดสดสวนในคดพพาททางปกครอง ๒. บรรทดฐานการปฏบตราชการทดจากคาพพากษาของศาลปกครองสงสดทนาหลกความไดสดสวนมาใชในการวนจฉยขอพพาททางปกครอง

                                                            ๒๖ การกระทาอนใดตามมาตรา ๙ วรรคหนง (๑) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและ

วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ หมายถง การกระทาทเปนการใชอานาจทางปกครองตามกฎหมาย ซงเปนการใชอานาจอยางอนนอกจากการใชอานาจออกกฎหรอคาสงทางปกครอง ซงกคอการใชอานาจทางปกครองตามกฎหมายกระทาการ ทางกายภาพหรอเรยกวาปฏบตการทางปกครอง เชน การทกรมราชทณฑใชเครองพนธนาการโดยจาตรวนผถกคมขง ในเรอนจาตามมาตรา ๑๔ (๓) แหงพระราชบญญตราชทณฑ พทธศกราช ๒๔๗๙ เปนกระทาการทางกายภาพ มไดมลกษณะเปนการออกกฎหรอคาสงหรอทเรยกวานตกรรมทางปกครองแตประการใด (คาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๒๘๓/๒๕๕๗)

๒๗ อานาจดลพนจ (Discretionary power) คอ อานาจทกฎหมายใหแกองคกรฝายปกครองใหมอานาจตดสนใจอยางอสระทจะเลอกกระทาการหรอไมกระทาการ หรอกระทาการอยางหนงอยางใดในกรณทกฎหมายใหทางเลอกหลายทาง ซงหากเลอกกระทาการไปในทางใดทางหนงโดยมเหตผลอนสมควรแลว กลวนเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมาย การใชดลพนจทไมชอบดวยกฎหมายเกดจากการทฝายปกครองใชดลพนจไปในทางทไมชอบดวยกฎหมายหรอโดยไมมเหตผลหรอขอเทจจรงสนบสนนตามสมควร ดลพนจไมใชการใหเจาหนาทใชอานาจตามอาเภอใจหรอโดยไมมขอบเขต แตใหเจาหนาทใชวจารณญาณพจารณาสงการตามความเหมาะสมกบพฤตการณหรอขอเทจจรงในเรองนน ๆ การทกฎหมายกาหนดใหฝายปกครองมอานาจดลพนจ เนองจากเปนขอจากดของฝายนตบญญตทไมอาจจะตรากฎหมายใหมเนอหาสาระครอบคลมขอเทจจรงทเกดขนไดในทกเรองทกกรณ จงตองบญญตใหฝายปกครองมอานาจดลพนจในการปรบใชกฎหมาย ใหสอดคลองกบขอเทจจรงและเจตนารมณของกฎหมาย การใชกฎหมายจงเปนการนากฎหมายมาใชบงคบแกขอเทจจรง ในกรณเฉพาะเรอง ซงเปนการปรบบทกฎหมายใหเขากบขอเทจจรงทเกดขน โดยมหลกเกณฑการใชกฎหมายทผใชกฎหมายตองพจารณาวาขอเทจจรงนนเปนเรองอะไร มหลกกฎหมายในเรองนนวาอยางไร ขอเทจจรงเขากบหลกกฎหมายนนหรอไม และถาขอเทจจรงเขากบหลกกฎหมายนนแลวมผลอยางไร ดงนน ฝายปกครองจะมอานาจดลพนจไดเมอมกฎหมายใหอานาจฝายปกครองเลอกไดหลายทางในการตดสนใจทจะกระทาการอยางใดอยางหนงหรอไมกระทาการอยางใดอยางหนง ซงหากตดสนใจเลอกกระทาการไปในทางหนงทางใดโดยมเหตผลอนสมควรแลว ถอวาเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมายและเปนการใชอานาจดลพนจโดยชอบ (โปรดด : ฤทย หงสสร, ศาลปกครองและการดาเนนคดในศาลปกครอง. กรงเทพฯ : วญญชน. ๒๕๓๕, น. ๓๙. และหยด แสงอทย, ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. (พมพครงท ๑๔). กรงเทพฯ : ประกายพรก. ๒๕๔๒, หนา ๑๑๔–๑๑๕.)

๑๒  

๑. แนวทางการวนจฉยของศาลปกครองสงสดเกยวกบหลกความไดสดสวนในคดพพาททางปกครอง

หลกความไดสดสวนมสาระสาคญประกอบดวยหลกการยอย ๆ ทสาคญ ๓ ประการ คอ (๑) หลกความเหมาะสม (Principle of suitability) (๒) หลกความจาเปน (Principle of Necessity) และ (๓ ) หลกความไดสดสวนในความหมายอยางแคบ (Principle of Proportionality strict sensu) โดยแตละหลกดงกลาวมสาระสาคญทศาลปกครองสงสดไดนามาใชในการวนจฉยขอพพาท ดงน

(๑) หลกความเหมาะสม (Principle of suitability) หรอหลกความสมฤทธผล (Principle of Appropriateness) หมายถง มาตรการทฝายปกครองเลอกนามาใช จะตองเปนมาตรการ ททาใหบรรลวตถประสงคตามทกฎหมายกาหนดไว แตหากมาตรการนนไมอาจทาใหบรรลวตถประสงค ทกฎหมายกาหนดไวไดอยางแนแทหรอการจะใหบรรลวตถประสงคเปนไปดวยความยากลาบาก ยอมถอไดวาเปนมาตรการทไมเหมาะสมและตองสนนษฐานไวกอนวาฝายปกครองมความมงหมายภายในใจทจะใชมาตรการนนเปนเครองมอดาเนนการใหเกดผลเปนอยางอนนอกเหนอไปจากผลทกฎหมายฉบบทใหอานาจประสงคจะใหเกดขน เขาขายเปนการใชอานาจโดยมชอบ (Abuse of Power)๒๘ ดงนน “หลกความเหมาะสม(Principle of suitability)” จงคานงถงความสมพนธทไดดลยภาพระหวางวตถประสงคของใชอานาจ วธการทรฐนามาใชตองบรรลวตถประสงคไดอยางแนแทและกฎหมายทใหอานาจแกฝายปกครอง

จากการศกษาคาพพากษาศาลปกครองสงสดในคดทนาหลกความเหมาะสม (Principle of suitability) มาวนจฉยการกระทาทางปกครองของฝายปกครองพบวามหลกการสาคญหลายประการอนจะทาใหเกดบรรทดฐานการปฏบตราชการทด กลาวคอ

๑) หลกความเหมาะสมตองสอดคลองกบวธการบรหารกจการบานเมองทด (Good governance) แมฝายปกครองจะมอานาจตามกฎหมายทจะกระทาการใด ๆ เพอใหบรรลวตถประสงคอนเปนประโยชนสาธารณะกตาม แตการใชอานาจเพอดาเนนการอนเปนสาธารณะจะตองเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชนภายใตหลกนตธรรม (Rule of law) และตองใชวธการบรหารกจการบานเมองทด (Good governance) เพอใหสงคมของประเทศทงภาครฐ ภาคธรกจเอกชน และภาคประชาชน สามารถอยรวมกนไดอยางสงบสขและตงอยบนความถกตองตามหลกคณธรรม (Morality) เคารพในสทธของผอน โดยศาลปกครองสงสดไดวนจฉยหลกการดงกลาวจากอานาจหนาทและการใชอานาจของเทศบาล ตามมาตรา ๕๐ วรรคสอง แหงพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ ทกาหนดให “การปฏบตงานตามอานาจหนาทของเทศบาลตองเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชนโดยวธการบรหารกจการบานเมองทด” วาบทบญญตดงกลาวไดกาหนดไปถงวา แมเทศบาลมอานาจในการปฏบตหนาทตามทกฎหมายกาหนด แตการปฏบตหนาทดงกลาวกตองอยภายใตขอบเขตของกฎหมายและเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชนเปนหลก ซงการทจะปฏบตราชการภายใตการบรหารกจการบานเมองทดไดนน เทศบาลจะตองพจารณาวามาตรการหรอวธการทเลอกใชเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมายในการใชอานาจใหสาเรจลลวงไดอยางมประสทธภาพหรอไม ดงนน เมอเทศบาลไมไดใชอานาจโดยคานงถงวธการบรหารกจการบานเมองทด (Good governance) ยอมถอไดวาเปนการใชดลพนจทไมเหมาะสมและไมเปนไปตามวตถประสงคของกฎหมาย เชน

๑.๑) กรณทเทศบาลตาบล (ผถกฟองคด) กอสรางถนนแอสฟลตตกคอนกรตเลยบคลองมหาสวสดพรอมวางทอลอดคและฝงกลบคลองซอยทาใหปดทางเขา–ออกคลองซอยในบรเวณทดนทผฟองคดอยอาศยและประกอบสมมาอาชพ ทาใหการสญจรเขา–ออกจากทดนไปยงคลองมหาสวสด

                                                            ๒๘ อางแลวในเชงอรรถท ๕, หนา ๘๗.

๑๓  

ไมสามารถกระทาไดตามปกต ทงทในเสนทางเดยวกนกบถนนพพาทบรเวณคลองซงอยในความดแลขององคการบรหารสวนตาบลใกลเคยงไดใชบลอกคอนเวรสแทนทอคอนกรตทรงกลมทาใหถนนในบรเวณดงกลาวอยในสภาพทเรอสามารถสญจรเขา–ออกสคลองมหาสวสดได ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอเทศบาลตาบลสามารถใชดลพนจในการพจารณาหาแนวทางทเหมาะสมวา หากไมดาเนนการฝงทอลอดคและฝงกลบคลองซอยทาเปนถนนยงมวธการจดทาทางหรอถนนวธอนทจะยงผลใหเกดประโยชนแกราษฎร ทมความจาเปนตองสญจรทางบกและทางนาอยางเทาเทยมกนหรอไม แตไมปรากฏวาไดใชดลพนจ เพอพจารณาหาแนวทางทเหมาะสมแกการจดทาบรการสาธารณะใหบรรลวตถประสงค จงเปนการใชดลพนจทไมเหมาะสมและไมเปนไปตามวตถประสงคของกฎหมายอนเปนการกระทาละเมดตอผฟองคด (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๖๒/๒๕๕๕)

๑.๒) กรณเทศบาลกอสรางถนนและวางทอระบายนาขนใหมตามแนวถนน ทประชาชนใชสญจรเขาออกหมบานเพอแกปญหานาทวมหมบาน แตไดวางทอระบายนาสงกวาทอระบายนาเดมในหมบาน เปนเหตใหนาจากภเขาไหลเขาทวมพนทหมบานและระบายนาออกไมได ทาใหนาทวมมากกวาเดม ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา สาเหตสาคญสวนหนงทนาทวมขงในบรเวณทพพาทเกดจากการทเทศบาลกอสรางทอระบายนาใหมขนาดเสนผาศนยกลาง ๑ เมตร พรอมรางรปตววและบอพกนาตามแนวถนนทเปนคอนกรตสงกวาทอระบายนาเดมในหมบานเคยงดอย ๑.๖๐ เมตร ทาใหปดกนการไหลของนา ดงนน แมเทศบาลจะมอานาจหนาทจดใหมและบารงรกษาทางระบายนาตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ และพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. ๒๕๔๒ กตาม แตมาตรา ๕๐ วรรคสอง แหงพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ กไดบญญตวา การปฏบตงานตามอานาจหนาทของเทศบาลตองเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชนโดยใชวธการบรหารกจการบานเมองทด การกระทาของเทศบาลเปนการใชสทธซงมแตจะใหเกดความเสยหายแกบคคลอน อนเปนการมชอบ ดวยกฎหมายตามมาตรา ๔๒๑ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย จงเปนกรณเกยวกบการกระทาละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ อนเกดจากการใชอานาจตามกฎหมาย (คาพพากษา ศาลปกครองสงสดท อ. ๗๗๒/๒๕๕๕)

๒) หลกความเหมาะสมตองสอดคลองกบหลกคณธรรม (Morality) มาตรการ ทรฐนามาใชเพอใหบรรลวตถประสงคตามกฎหมายจะตองเกดจากการทผใชอานาจไดใชอานาจโดยสจรตตามหลกคณธรรม (Morality) ปราศจากอคต ๔ คอ ลาเอยงเพราะรกหรออามสสงจงใจ (ฉนทาคต) ลาเอยงเพราะโกรธพยาบาทหรอเกลยดชง (โทสาคต) ลาอยงเพราะไมรหรอหเบา (โมหาคต) ลาเอยงเพราะกลวอานาจหรออทธพล (ภยาคต) โดยเฉพาะอยางยง การใชอานาจของผบงคบบญชาในการยายขาราชการ ซงโดยหลกการในการออกคาสงยายขาราชการหรอเจาหนาทในฝายปกครองจะตองตงอยบนความเปนธรรมในการบรหารงานบคคลตามระบบคณธรรม โดยตองใชดลพนจอยางเหมาะสมโดยคานงถงประสทธภาพและประโยชนของทางราชการทจะไดรบในการบรการสาธารณะและขวญกาลงใจของขาราชการประกอบกน ทงน เนองจากการยายยอมมผลกระทบตอตวขาราชการผถกยายทงในทางทเปนประโยชนคอขาราชการ ผถกยายพงพอใจและในลกษณะทเขาใจวาถกลงโทษ ถกกลนแกลงหรอไมไดรบความเปนธรรม

ดงนน หากฝายปกครองเลอกใชมาตรการโดยไมสจรตหรอบดเบอนการใชอานาจหรอมการใชอานาจผดไปจากวตถประสงคของการใชอานาจ ยอมถอไดวาฝายปกครองมความมงหมายภายในใจทจะใชมาตรการนนเปนเครองมอดาเนนการใหเกดผลเปนอยางอนนอกเหนอไปจากผลทกฎหมายฉบบทใหอานาจประสงคจะใหเกดขน ซงมผลทาใหการใชอานาจนนไมชอบดวยกฎหมาย เชน

๑๔  

๒.๑) กรณการใชอานาจดลพนจออกคาสงยายทไมสามารถทาใหเจตนารมณของการออกคาสงยายบรรลวตถประสงคไดอยางแนแทและเปนการบดเบอนการใชอานาจหรอมการใชอานาจผดไปจากวตถประสงคของการใชอานาจทวา “เพอความจาเปนในการบรหารงานและเพอประโยชนของประชาชน” โดยตองแตงตงผมความรความสามารถ ประสบการณและความชานาญเหมาะสมกบตาแหนงดงกลาว ทงทปรากฏขอเทจจรงวาหนวยงานของรฐไดปลอยใหตาแหนงทจะแตงตงวางมานานและใชอานาจแตงตงเจาหนาททมระยะเวลารบราชการเหลออกเพยงระยะเวลาสนกจะเกษยณอายราชการ อกทงหลงจากเกษยณอายราชการไปแลวกยงไมมการแตงตงบคคลใดมาดารงตาแหนงนแทนในทนท เชน

กรณทอธบดกรมทดนมคาสงยายผฟองคดจากตาแหนงเจาพนกงานทดนจงหวดกาญจนบร (เจาหนาทบรหารงานทดน ๘) ไปดารงตาแหนงผอานวยการสวนคมครองทดนของรฐ (นกวชาการทดน ๘) ซงเปนตาแหนงเทยบเทาเจาพนกงานทดนจงหวดสาขาหรอเทยบเทาหวหนาฝาย เนองจากประชาชนไดรองเรยนการปฏบตหนาทในการใหบรการเกยวกบการจดทะเบยนสทธและนตกรรมของเจาหนาทสานกงานทดนจงหวด โดยใหเหตผลวาเพอแกไขปญหาในทางบรหารเพอลดกระแสความกดดนจากมวลชนทรองเรยนและผฟองคดเปนผมความเหมาะสมทงความรความสามารถและความเชยวชาญงานดานคมครองทดนของรฐ

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ตาแหนงนกวชาการทดน ๘ สวนคมครองทดนของรฐวางลงเปนระยะเวลากวา ๔ เดอน โดยไมไดแตงตงผทเหมาะสมมาดารงตาแหนง มเพยงหวหนากลมคมครองทดนของรฐ เปนผรกษาการในตาแหนงแทน หากตาแหนงดงกลาวมงานสาคญคางอยหลายเรองและจาเปนตองแตงตงผมความรความสามารถ มประสบการณและความชานาญในดานการคมครองทดน ของรฐมาดารงตาแหนงกควรจะตองรบแตงตงบคคลอนทมคณสมบตเขามาดารงตาแหนงโดยเรวและ ควรจะแตงตงบคคลทยงคงเหลอระยะเวลารบราชการกอนเกษยณอกอยางนอย ๒ ป มาดารงตาแหนงเพอใหสามารถปฏบตงานตามภารกจใหสาเรจลลวง มใชแตงตงผฟองคดซงมระยะเวลารบราชการเหลออกเพยง ๗ เดอนกจะเกษยณอายราชการแลว ซงอาจจะไมสามารถปฏบตงานตามภารกจไดเตมความรความสามารถและอยางตอเนอง อกทงเมอผฟองคดไดเกษยณอายราชการไปแลวเกอบ ๓ เดอน กยงไมมการแตงตงบคคลใดมาดารงตาแหนงนแทนและการออกคาสงยายยงมลกษณะทรวบรดและใชเวลาดวยความรวดเรว ทง ๆ ทไดปลอยใหตาแหนงทจะแตงตงวางมานานกวา ๔ เดอน เหตผลในการสงยายของผถกฟองคดเปนการยายเพอความจาเปนในการบรหารงานและเพอประโยชนของประชาชน รวมทงผฟองคดเปนผมความรความสามารถ ประสบการณ และความชานาญเหมาะสมกบตาแหนงดงกลาว จงเปนเหตผลทไมอาจรบฟงได คาสงยาย ผฟองคดจงเปนคาสงทไมชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๑๔/๒๕๕๓)

๒.๒) กรณผมอานาจออกคาสงยายใหปฏบตหนาทอนทไมเหมาะกบลกษณะ การปฏบตงานตามตาแหนงทวาจาง โดยอางขอกาหนดในสญญาทวาใหผวาจางมอานาจสงใหปฏบตหนาทอนไดโดยไมตองแกไขสญญา เชน กรณทเทศบาลออกคาสงยายผฟองคดจากตาแหนงพนกงานขบรถยนต ซงตามสญญาจางพนกงานจางระบวาผฟองคดมหนาทรบผดชอบขบรถยนต บารงรกษาความสะอาดรถยนต แตระหวางสญญามผลใชบงคบ ผถกฟองคดไดมคาสงใหผฟองคดยายไปปฏบตงานเปนคนงานประจารถขยะ ผฟองคดรบคาสงดงกลาวและไปรายงานตวตอผบงคบบญชา แตหลงจากนนกไมไปปฏบตงานจนสนสดระยะเวลาตามสญญาจาง โดยผถกฟองคดอางวาแมในสญญาจางจะระบจางผฟองคดตาแหนงพนกงานขบรถยนต แตตามขอ ๓ วรรคสองของสญญากาหนดวาในกรณทมความจาเปนเพอประโยชนของทางราชการ เทศบาลอาจมคาสงเปลยนแปลงระยะเวลามาปฏบตหนาท หรอมคาสงใหไปปฏบตหนาทเปนอยางอนได

๑๕  

โดยไมตองแกไขสญญาทงตามเอกสารแนบทายสญญาจางยงระบถงหนาทความรบผดชอบและลกษณะงานทปฏบตของพนกงานจางวาใหปฏบตหนาทอนตามทผบงคบบญชามอบหมายได

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา แมวาผถกฟองคดมอานาจออกคาสงให ผฟองคดไปปฏบตงานนอกเหนอจากเงอนไขทกาหนดในสญญาจางได แตการออกคาสงยายผฟองคดจากตาแหนงพนกงานขบรถยนตไปปฏบตงานตาแหนงคนงานประจารถขยะเปนคาสงทไมเหมาะกบลกษณะ การปฏบตงานของพนกงานจางตาแหนงพนกงานขบรถยนต คาสงดงกลาวจงไมมเหตผลเพยงพอทจะรบฟงได เนองจากการกระทาหรองดเวนกระทาการของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐตองเหมาะสมกบขอเทจจรงและสภาวการณในแตละกรณ การดาเนนการดงกลาวจงตองอยภายใตหลกความชอบดวยกฎหมายและการใชดลพนจของเจาหนาทจะตองเปนไปโดยชอบดวยกฎหมายมใชจะใชดลพนจตามอาเภอใจอยางไรกได อกทงตองใชดลพนจดวยความระมดระวงรอบคอบเพอมใหเกดความเสยหายตอราชการหรอบคคลอนประกอบกบการออกคาสงดงกลาวไมมเหตผลหรอความจาเปนเพอประโยชนแหงราชการและยงทาใหผถกฟองคดตองขาดอตราจางพนกงานขบรถยนตขณะเดยวกนกไมปรากฏขอเทจจรงทยนยนวาผถกฟองคดมความจาเปนหรอเหตผลทตองเพมคนงานประจารถขยะแตประการใด ดงนน คาสงของผถกฟองคดจงไมชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๗๘/๒๕๕๕)๒๙

๒.๓) กรณผบงคบบญชาออกคาสงยายโดยไมมอานาจ แตไดใชอานาจในการบรหารออกคาสงยายเจาหนาทไปปฏบตงานในตาแหนงท ตากวาตาแหนงทครองอยโดยมไดกาหนดระยะเวลาในการปฏบตหนาทไวและใหบคคลอนมาปฏบตหนาทแทน โดยมเจตนาทจะไมใหเจาหนาทดงกลาวครองตาแหนงตามทไดรบแตงตงจากผมอานาจโดยชอบตามกฎหมาย เชน กรณทผวาราชการจงหวดมคาสงยายผฟองคดใหไปดารงตาแหนงหวหนาพยาบาล (พยาบาลวชาชพ ๗) กลมงานการพยาบาล ประจาโรงพยาบาลชมชน สงกดสานกงานสาธารณสขจงหวด โดยตดโอนตาแหนงและอตราเงนเดอนตามตวไป ตงจาย ตอมาผอานวยการโรงพยาบาลดงกลาวไดมคาสงใหผฟองคดปฏบตงานในหนาทหวหนางานผปวยนอก ซงเปนตาแหนงทขาราชการระดบ ๖ ถอครองอย พรอมทงแตงตงใหขาราชการระดบ ๗ รายอนมาปฏบตหนาทหวหนากลมงานการพยาบาลแทนผฟองคด โดยใหเหตผลวาเพอใหการปฏบตงานในโรงพยาบาลเปนไปดวยความเรยบรอยมประสทธภาพและสมฤทธผล ผฟองคดรองขอความเปนธรรมตอผวาราชการจงหวด เนองจากเหนวาเปนการเปลยนตาแหนงการปฏบตงานและลดขนตาแหนงผฟองคดจากหวหนาฝายเปนหวหนางาน อนเปนการกลนแกลงผฟองคด แตผวาราชการจงหวดแจงผลการพจารณาวา กรณเปนการปรบเปลยนหนาทเพอประโยชนของทางราชการในการบรหารจดการภายในโรงพยาบาลโดยมเหตผล อนสมควร ไมไดเปนการกลนแกลงผฟองคด ผฟองคดเหนวาคาสงของผอานวยการโรงพยาบาลไมชอบ ดวยกฎหมาย เนองจากเปนคาสงเกยวกบการบรรจและแตงตงใหดารงตาแหนง ซงเปนอานาจหนาทของผวาราชการจงหวดโดยเฉพาะ จงฟองขอใหเพกถอนคาสง

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ตามนยมาตรา ๕๒ วรรคหนง (๗) แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ บญญตใหการบรรจบคคลเขารบราชการเปนขาราชการพลเรอนสามญและการแตงตงใหดารงตาแหนงตงแตระดบ ๗ ลงมาในราชการบรหารสวนภมภาคซงมใชหวหนาสวนราชการประจาจงหวด ใหผวาราชการจงหวดผบงคบบญชาเปนผมอานาจสงบรรจและแตงตง เมอโรงพยาบาลทผฟองคดสงกดเปนโรงพยาบาลชมชนในสงกดสานกงานสาธารณสขจงหวด ซงเปนราชการสวนภมภาค อานาจในการบรรจและแตงตงบคคลใหดารงตาแหนงตงแตระดบ ๗ ลงมา จงเปนอานาจของผวาราชการจงหวด                                                            

๒๙ นตา บณยรตน, การใชดลพนจออกคาสงยายพนกงานตามสญญาจาง, สานสมพนธ สศป., ๑๓, ปกษแรก (๑-๑๕ พฤษภาคม ๒๕๕๖), หนา ๘-๙.

๑๖  

ตามบทบญญตแหงพระราชบญญตดงกลาว สาหรบการทผอานวยการโรงพยาบาลมคาสงใหผฟองคดปฏบตหนาทหวหนางานผปวยนอก โดยใหเหตผลวาเพอใหการปฏบตงานของโรงพยาบาลเปนไปดวยความเรยบรอย ซงเปนกรณทผอานวยการโรงพยาบาลในฐานะผบงคบบญชาขาราชการและลกจางภายในโรงพยาบาลมอบหมายใหเจาหนาทปฏบตงานภายในหนวยงานตามความจาเปน อนเปนอานาจของผบงคบบญชาทจะกาหนดไดกตาม แตการมอบหมายงานดงกลาวจะตองมความเหมาะสม มเหตผลและมกาหนดระยะเวลาตามสมควร เมอขอเทจจรงปรากฏวา ผอานวยการโรงพยาบาลมคาสงใหผฟองคดไปปฏบตหนาทในตาแหนง ทตากวาตาแหนงทครองอยโดยมไดกาหนดระยะเวลาในการปฏบตหนาทไวและใหบคคลอนมาปฏบตหนาทแทนผฟองคด ยอมแสดงใหเหนวาไมประสงคจะใหผฟองคดดารงตาแหนงตามคาสงยายขาราชการของ ผวาราชการจงหวดอกตอไป กรณจงถอวาคาสงแตงตง (ยาย) ผฟองคดของผอานวยการโรงพยาบาลมเปนคาสงทไมชอบดวยกฎหมาย เนองจากผอานวยการโรงพยาบาลไมมอานาจบรรจแตงตงบคคลใหดารงตาแหนง ตงแตระดบ ๗ ลงมา ตามมาตรา ๕๒ วรรคหนง (๗) แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ จงพพากษาใหเพกถอนคาสงของผอานวยการโรงพยาบาล (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๑๒/๒๕๕๒)๓๐

๓) หลกความเหมาะสมตองสามารถทาใหบรรลตามเจตนารมณหรอวตถประสงคของการใชอานาจ กรณผมอานาจใชอานาจโดยพจารณาบนฐานขอมลหรอขอเทจจรงทชดเจนและมเหตผลความจาเปนโดยสจรตหรอไมบดเบอนการใชอานาจ แตมงทจะใชอานาจเพอใหบรรลวตถประสงคตามกฎหมายทใหอานาจอยางแทจรง เชน กรณการออกคาสงยายขาราชการเพอประโยชนในการบรหารราชการและการยายมความเหมาะสมกบการปฏบตงานในตาแหนงหนาท โดยไมเพยงแตจะพจารณาเฉพาะความร ความสามารถ ประสบการณ ความประพฤตและความเหมาะสมกบหนาทความรบผดชอบและลกษณะงานของตาแหนงทกฎหมายกาหนดไวเทานน หากแตไดพจารณาถงความเหมาะสมและความจาเปนวาการออกคาสงนนสามารถทาใหเจตนารมณหรอวตถประสงคของการยายเพอประโยชนของราชการลลวงเปนจรงขนมาได ยอมเปนคาสงทชอบดวยกฎหมาย เชน

๓.๑) การใชอานาจของผบงคบบญชาในการบรหารงานบคคลออกคาสงยายเจาหนาทเพอประโยชนในการบรหารราชการเนองจากหนวยงานจาเปนตองปรบโครงสรางขององคกรใหมประสทธภาพ การโยกยายบคคลากรเพอใหมความเหมาะสมกบโครงสรางจงทาใหเกดประโยชนกบราชการและเมอการออกคาสงยายไมมลกษณะใชอานาจโดยมอคตลาเอยงหรอกลนแกลง ยอมเปนการใชอานาจโดยชอบดวยกฎหมาย เชน กรณผวาราชการจงหวด (ผถกฟองคดท ๑) มคาสงยายผฟองคดจากนกวชาการสงเสรมการเกษตร ๖ว ซง ก.พ. กาหนดตาแหนงเปน ๗ว ไปเปนนกวชาการสงเสรมการเกษตร ๖ว สานกงานเกษตรอาเภอโชคชย ท ก.พ. ไมไดกาหนดตาแหนงเปน ๗ว โดยใหเหตผลวาเปนการยายเพอปรบโครงสรางใหมของกรมสงเสรมการเกษตร ผฟองคดเหนวาเปนคาสงทไมเปนธรรมและจงใจกลนแกลงทาใหผฟองคด เสยสทธในความเจรญกาวหนาในหนาทราชการ จงขอใหศาลมคาพพากษาหรอคาสงเพกถอนคาสงและ สงใหผฟองคดกลบมาทางานทเดม

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอผถกฟองคดท ๑ ไดแตงตงคณะอนกรรมการพฒนาบคลากรของสานกงานเกษตรจงหวดนครราชสมาเพอใหเปนไปตามแนวทางการบรหารกรมสงเสรมการเกษตรฯ และการบรหารราชการจงหวดแบบบรณาการ โดยใหมอานาจหนาทประการหนง คอ พจารณาโยกยายขาราชการเพอเสนอผวาราชการจงหวดพจารณาความดความชอบหรอลงโทษทางวนย ฯลฯ โดยม

                                                            ๓๐ นรญ อนดร, คณธรรมในการโยกยายขาราชการ, สานสมพนธ สศป., ๙, ปกษแรก (๑-๑๕ กรกฎาคม

๒๕๕๒), หนา ๖-๗.

๑๗  

ผถกฟองคดท ๒ (เกษตรจงหวด) เปนประธานกรรมการและเนองจากกรมสงเสรมการเกษตรไดมคาสงเลอน แตงตง โยกยายและยบเลกหลายตาแหนงทาใหมตาแหนงวาง ประกอบกบขาราชการหลายคนทสานกงานเกษตรจงหวดปฏบตงานไมตรงตามโครงสรางกลมงาน/ฝาย ซงปจจบนการประเมนผลสมฤทธของงาน ทงกรมสงเสรมการเกษตรและจงหวดมการประเมนองครวมเกยวกบงานทมการรบรองการปฏบตงานโครงการ ฉะนน ขาราชการทกคนจะมผลงานเปนตวชวด ซงบางงานจะตองคดเลอกตวบคคลทมศกยภาพสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพโดยยดถอประโยชนของทางราชการเปนหลก เมอคณะอนกรรมการฯ มมตยายผฟองคดและขาราชการอก ๑๐ รายเสนอตอผถกฟองคดท ๑ ซงตอมาไดมคาสงยายผฟองคด ไปดารงตาแหนงนกวชาการสงเสรมการเกษตร ๖ว สานกงานเกษตรอาเภอโชคชย การพจารณาแตงตงโยกยาย ผฟองคดตามคาสงดงกลาวจงเปนการใชอานาจของผบงคบบญชาทสามารถกระทาไดในการเลอกสรรหรอจดหาบคลากรเพอปฏบตหนาทตามทเหนสมควร ซงเปนการบรหารงานบคคลภายในหนวยงานฝายปกครองเพอความเหมาะสมและประโยชนของทางราชการและไมปรากฏวาผถกฟองคดกระทาการอนมลกษณะเปนการกลนแกลงหรอกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมายแตอยางใดและเหตทผฟองคดมไดรบการพจารณาประเมนเพอแตงตงใหดารงตาแหนงระดบ ๗ว สวนหนงเกดจากผฟองคดไมไดดาเนนการจดสงขอมลบคคลและผลงานตามทหนวยงานกาหนด ผฟองคดจงมไดเสยสทธในความเจรญกาวหนาในหนาทราชการ (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๙๗/๒๕๕๕)๓๑

๓.๒) กรณทผบงคบบญชาใชอานาจในการบรหารงานบคคลเพอขจดเหตทอาจกอใหเกดการกระทาความผดทางวนยของผใตบงคบบญชา โดยการออกคาสงยายผใตบงคบบญชาทมพฤตการณกระทาผดทางวนยใหปฏบตหนาทอนเพอใหมความเหมาะสมอนจะทาใหการดาเนนกจการทางปกครองบรรลวตถประสงค เชน กรณทหวหนาฝายซอมบารงสงใหผฟองคดซงเปนขาราชการตาแหนงนายชางไฟฟา ๖ ปฏบตหนาทหวหนางานซอมบารง ๖ ฝายซอมบารงและกาจดของเสยรายงานผลการตรวจสอบลฟต ซงไดรบแจงวาอปกรณชารดและใหรายงานผลการปฏบตงานยอนหลง ๓ เดอน ผฟองคดไดชแจงขอเทจจรง แตไมตรงตามประเดนทผบงคบบญชาสงใหชแจงและคณะกรรมการสอบสวนขอเทจจรงรายงานวา ผฟองคดมปญหาการทางานกบผใตบงคบบญชาและผใตบงคบบญชารวมกนลงชอไมขออยใตการบงคบบญชาของ ผฟองคดและหวหนาฝายซอมบารงเหนวาหากใหผฟองคดปฏบตหนาทในหนวยซอมบารงอาจเกดความเสยหายตอการทางานสวนรวมและอาจมปญหาอน ๆ ทรนแรงตามมา ผถกฟองคด (ผอานวยการโรงพยาบาล) จงมคาสงกาหนดหนาทความรบผดชอบของขาราชการและลกจางฝายซอมบารงและกาจดของเสยใหม โดยใหนาย อ. ไปปฏบตหนาทหวหนางานแทนผฟองคดและใหผฟองคดไปปฏบตหนาทชวยงานหวหนาและตอมาใหไปชวยราชการทฝายบรหารงานทวไป แตผฟองคดขอไปชวยราชการทฝายพสดแทน ผฟองคดเหนวาคาสงของผถกฟองคดไมชอบทาใหเสยโอกาสเจรญกาวหนาในตาแหนง ถกดหมนจากเพอนรวมงาน จงฟองตอศาลปกครองขอใหเพกถอนคาสงดงกลาวและใหผฟองคดกลบไปดารงตาแหนงดงเดม

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ขาราชการพลเรอนสามญตองปฏบตตามคาสงของผบงคบบญชาซงสงในหนาทราชการโดยชอบดวยกฎหมายและระเบยบของทางราชการ โดยไมขดขนหรอหลกเลยง ตองไมรายงานเทจ การรายงานโดยปกปดขอความซงควรตองแจง ถอวาเปนการรายงานเทจ และผบงคบบญชามหนาทเสรมสรางและพฒนาใหผอยใตบงคบบญชามวนย ปองกนไมใหผอยใตบงคบบญชาทาผดวนยและดาเนนการทางวนยแกผใตบงคบบญชากรณมมลทควรกลาวหาวากระทาผดวนย โดยการปองกนมใหกระทาผดวนยนนผบงคบบญชา ตองกระทาโดยการเอาใจใส สงเกตการณ และขจดเหต                                                             

๓๑ นตา บณยรตน, การยายขาราชการกบความจาเปนทตองออกคาสงยาย, www.Admincourt.go.th, ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๕๗

๑๘  

ทอาจกอใหเกดการกระทาผดวนยในเรองอนอยในวสยทจะดาเนนการปองกนตามควรแกกรณได ดงนน ผถกฟองคดซงเปนผบงคบบญชาของผฟองคดจงมอานาจในการบรหารงานบคคล ใหเหมาะสมกบหนาท ทรบผดชอบและตองเอาใจใสขจดเหตทอาจกอใหเกดการกระทาผดวนยในเรองอนอยในวสยทจะดาเนนการปองกนตามควรแกกรณ ทงน เพอใหการดาเนนกจการทางปกครองของหนวยงานบรรลวตถประสงคการท ผถกฟองคดมคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนขอเทจจรงโดยใหโอกาสผบงคบบญชา ผรวมงาน ผฟองคด และผใตบงคบบญชาของผฟองคดใหขอเทจจรงและโตแยงแสดงพยานหลกฐานแลวมคาสงใหผฟองคดไปชวยงานและชวยราชการ ถอไดวาเปนการดาเนนการตามขนตอนหรอวธการซงไดคานงถงขอเทจจรง เหตผล ความจาเปน ตลอดจนความเหมาะสมและประโยชนของหนวยงาน ซงผฟองคดอาจไมพอใจและตองปรบตวเขากบงานใหม แตการใหชวยงานหรอชวยราชการเปนการใชอานาจของผบงคบบญชาทจะออกคาสงไดตามทเหนสมควรและไมปรากฏวาผถกฟองคดไดสงใหผฟองคดไปชวยราชการโดยมอคตหรอมเจตนากลนแกลงใหไดรบความเสยหาย จงถอวาผถกฟองคดไดออกคาสงในหนาทราชการโดยชอบดวยกฎหมายและระเบยบของทางราชการแลว (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๗๒/๒๕๕๕)๓๒

ดงนน เมอกฎหมายใหอานาจดลพนจแกฝายปกครอง จงกลาวไดวา “หลกความเหมาะสม (Principle of suitability)” เรยกรองใหฝายปกครองใชอานาจอยางถกตองสอดคลองกบวธการบรหารกจการบานเมองทด (Good governance) สอดคลองกบหลกคณธรรม (Morality) และตองสามารถทาใหบรรลตามเจตนารมณหรอวตถประสงคของการใชอานาจ โดยตองพจารณาวา มาตรการหรอวธการทเลอกใชเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมายทใหอานาจหรอไม และหากดาเนนการตามมาตรการหรอวธการดงกลาวไปแลวจะสามารถบรรลวตถประสงคหรอเจตนารมณของกฎหมายไดอยางแนแทและอยางมประสทธภาพหรอไม หากไมสามารถบรรลวตถประสงคหรอเจตนารมณของกฎหมายไดอยางแนแทหรอทาใหสถานการณเลวรายลงกวาเดม ยอมเปนการใชอานาจโดยไมชอบและไมสอดคลองกบหลกความเหมาะสม

(๒) หลกความจาเปน (Principle of Necessity)๓๓ หมายถง มาตรการหรอวธการหลายอยางทลวนแลวแตชอบดวยกฎหมายและสามารถดาเนนการใหบรรลวตถประสงคของกฎหมาย เพอประโยชนสาธารณะได แตฝายปกครองจะตองตดสนใจเลอกมาตรการหรอวธการทกอใหเกดความรนแรงนอยทสดหรอเกดผลกระทบตอปจเจกชนนอยทสด ซงหลกความจาเปนนเกดจากแนวความคดทวา “ในระหวางสงทเลวรายตงแตสองสงขนไปทจาเปนตองเลอก บคคลควรเลอกสงทเลวรายนอยทสด”๓๔ ดงนน ฝายปกครองจงมอานาจจากดสทธและเสรภาพของประชาชนไดเทาทจาเปนเพอใหการดาเนนการทางปกครองเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมายทใหอานาจเทานนและหากมมาตรการอนทสามารถบรรลวตถประสงคนนไดและมผลกระทบนอยกวามาตรการทไดเลอก ยอมถอไดวามาตรการทฝายปกครองนามาใชไมไดเปนไปตามหลกความจาเปน๓๕ เชน ความจาเปนของการดาเนนการสรางสถานรถไฟฟาใหมขนาดเพยง                                                            

๓๒ นายปกครอง, มพฤตการณไมเหมาะสม ... ยายได ! ไมใชกลนแกลง, www.Admincourt.go.th, ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๕๗

๓๓ องคประกอบของหลกความไดสดสวนในเรองหลกความจาเปนน ไดบญญตไวในมาตรา ๒๙ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ วา “การจากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญต แหงกฎหมายเฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนกาหนดไวและเทาทจาเปนเทานนและจะกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพนนมได”

๓๔ อางแลวในเชงอรรถท ๕, หนา ๘๔. ๓๕ บรรเจด สงคะเนต อธบายวา หลกความจาเปนในเชงปฏเสธมความหมายวา ความจาเปนของ

(มตอหนาถดไป)

๑๙  

พอทจะรองรบปรมาณผใชบรการ ความปลอดภย และการแกไขปญหาจราจร (คาสงศาลปกครองสงสดท ฟ. ๑๐๕/๒๕๕๕) ความจาเปนของการดาเนนการเพอใหระดบของพนถนนและทอระบายนามระดบสงขนเสมอกบถนนซอยขางเคยงเพอปองกนนาทวม เพราะหากไมดาเนนการจะเปนเหตใหไมอาจปองกนนาทจะไหลจากถนนซอยขางเคยงซงมระดบทสงกวาลงมาทวมได ไมสามารถระบายนาจากถนนซอยพพาทออกสถนนซอยขางเคยงได (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๓๙/๒๕๕๖) ความจาเปนในการปรบปรงเสนทางเดนรถประจาทางเพอใหการจดบรการรถโดยสารสาธารณะใหแกประชาชนเปนไปอยางพอเพยงและประชาชนไดรบความสะดวกรวดเรว (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๘/๒๕๕๔) ซงถอวาฝายปกครองไดเลอกใชมาตรการทกอใหเกดความรนแรงนอยทสดหรอเกดผลกระทบตอปจเจกบคคลนอยทสด แตสาธารณะไดประโยชนมาก

นอกจากน ศาลปกครองสงสดไดนาหลกความจาเปน (Principle of Necessity) มาวนจฉยคดพพาทเกยวกบบรหารงานบคคล โดยผมอานาจไดเลอกใชมาตรการหรอวธการทกอใหเกดความรนแรงหรอเกดผลกระทบตอเจาหนาทนอยทสด คอ การใชอานาจ “ออกคาสงยาย” เนองจากเจาหนาท ผถกยายมปญหาในการบรหารงานหรอเปนตนเหตใหเกดความวนวายและความแตกแยกในองคกร รวมทง มพฤตการณการกระทาความผดทางวนย เชน

๑) กรณปลดกระทรวงศกษาธการ (ผถกฟองคดท ๒) มคาสงยายผฟองคดซงดารงตาแหนงผอานวยการสถานศกษา ศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนอาเภอกมลาไสย เนองจากเปนผบรหารทมปญหาในการบรหารงานและมปญหาเกยวกบการใชจายเงนงบประมาณจนมการรองเรยนจากผใตบงคบบญชาเกยวกบการปฏบตงาน มพฤตกรรมบรหารแบบขมขผใตบงคบบญชาและมกจะอางเหตผลวาตนเองเปนผมความสาคญไดรบเกยรตไดรบการยกยองจากหนวยงานตาง ๆ และปฏบตตอผใตบงคบบญชาในลกษณะ ใหมการยอมรบการกระทาของตนเองทกเรองและมการคาดโทษผใตบงคบบญชาเสมอวาถาทางานไมดจะใหออกจากงาน ทาใหเจาหนาทขาดขวญกาลงใจและมผลกระทบตอระบบการปฏบตงานทจะบรรลจดมงหมายตามนโยบาย อกทงไมสามารถหาขอยตได

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอในขณะนนมตาแหนงผอานวยการศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนในระดบอาเภอ/กงอาเภอในจงหวดวาง ๒ อาเภอ คอ ตาแหนงของอาเภอเมองกาฬสนธ ซงผอานวยการเกษยณอายราชการและกงอาเภอดอนจานซงผบรหารยายไป การทผถกฟองคดท ๑ (ผอานวยการสานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวด) โดยคณะกรรมการพจารณาการยายของผบรหารสถานศกษาศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนอาเภอ/กงอาเภอของจงหวดกาฬสนธเสนอใหยายผฟองคดไปทาหนาททศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนกงอาเภอดอนจานเพอบรรเทาปญหาความขดแยงระหวางผฟองคดกบบคลากรของศนยฯ ซง อ.ก.ค.ศ. สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการพจารณาแลวเหนชอบตามขอเสนอแนะ จงมมตอนมตใหยายผฟองคดใหไปดารงตาแหนงผอานวยการสถานศกษา ศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนกงอาเภอดอนจาน โดยใหไดรบเงนเดอนอนดบและขนเดม เพอแกปญหาการบรหารจดการในหนวยงานการศกษา จงเหนไดวาการยายผฟองคดไดพจารณาโดยคานงถงความเหมาะสม ประโยชนของทางราชการและความเปนธรรมแกผฟองคดตามหลกเกณฑและวธการยาย

                                                                                                                                                                                   

(ตอจากเชงอรรถท ๓๕) มาตรการใดมาตรการหนงนนไมมอย หากบรรลเปาหมายเดยวกนนนหรอผลสาเรจทดกวาสามารถจะทาไดโดยวธการหรอ มาตรการอนทแทรกแซงหรอกอใหเกดผลกระทบทนอยกวา หลกความจาเปนจงเปนหลกการหนงของการแทรกแซง นอยทสด (โปรดด : บรรเจด สงคะเนต,หลกพนฐานเกยวกบสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย, (กรงเทพฯ : วญญชน, ๒๕๒๒) หนา ๒๗๗-๒๗๙.

๒๐  

ขาราชการครและบคลากรทางการศกษาตามหนงสอสานกงาน ก.ค.ศ. ท ศธ ๐๒๐๖.๓/ว ๑๕ ลงวนท ๓๐ กนยายน ๒๕๔๘ แลว และเมอเปนการยายผฟองคดใหไปดารงตาแหนงในระดบเดยวกนกบตาแหนง ทผฟองคดดารงอยเดมโดยยงคงไดรบเงนเดอนในอนดบและขนเดมจงไมอาจถอไดวาเปนการยายโดยไมสจรตหรอมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมหรอเปนการใชดลพนจโดยมชอบและแมกงอาเภอดอนจานมเขตปกครองเลกกวาอาเภอกมลาไสยและตงอยหางไกลจากอาเภอเมองกาฬสนธมากกวาอาเภอกมลาไสยกตาม แตการทผฟองคดตองเดนทางจากบานพกทอาเภอเมองกาฬสนธไปปฏบตงานทกงอาเภอดอนจานซงอยภายในจงหวดกาฬสนธเชนเดยวกบอาเภอกมลาไสยกไมอาจรบฟงไดวามลกษณะเปนการสรางภาระใหเกดกบผฟองคดเกนสมควร คาสงยายจงไมใชการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.๓๙๖/๒๕๕๗)

๒) กรณผวาราชการจงหวด (ผถกฟองคด) ออกคาสงใหผฟองคดซงเปนขาราชการทดารงตาแหนงเจาหนาทบรหารงานสาธารณสข ๖ สาธารณสขกงอาเภอ ป. รกษาราชการแทนสาธารณสขอาเภอ บ. ไปปฏบตหนาททกลมงานอนามยสงแวดลอมและอาชวอนามย สานกงานสาธารณสขจงหวด โดยไมไดลดระดบหรอเงนเดอนเนองจากผฟองคดถกรองเรยนวา ไมมวฒภาวะในการบรหารงาน ขาดภาวะผนา ไมเปนทยอมรบของผใตบงคบบญชาและผบงคบบญชาไดวากลาวตกเตอนแลวหลายครงและใหโอกาสยายไปปฏบตงานในตาแหนงสาธารณสขอาเภออนมาแลว ๑ ครง ในปงบประมาณ ๒๕๔๓ แตไมมการปรบปรงตนเองในชวง ๑ ป ทผานมาและเจาหนาทบรหารงานสาธารณสข รวม ๑๒ คน รองเรยนวาไดรบความเดอดรอนจากพฤตกรรมของผฟองคดจนทาใหเจาหนาทขาดขวญและกาลงใจในการปฏบตงาน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การยายผฟองคดมวตถประสงคเพอใหผฟองคด ไดปรบปรงวฒภาวะดานบรหารและปรบปรงประสทธภาพในการปฏบตงานตลอดจนเพอแกไขปญหา ความวนวายการขาดขวญกาลงใจและความระสาระสายภายในองคกร แมวาการใหผฟองคดไปปฏบตหนาทในครงนอาจเปนการลดบทบาทหนาทความรบผดชอบของผฟองคดจากตาแหนงบรหารซงมอานาจหนาทความรบผดชอบทชดเจนตามกฎหมาย มาปฏบตงานประจาทกลมงานอนามยสงแวดลอมและอาชวอนามย โดยไมมอตราตาแหนงทเทยบเทากนรองรบและจะมหนาทความรบผดชอบอยางใดกขนอยกบหวหนากลมงานหรอผบงคบบญชาจะมการมอบหมายกตาม แตถอไดวานายแพทยสาธารณสขจงหวด ซงเปนผบงคบบญชาไดใหโอกาสผฟองคดแทนการลงโทษทางวนย ซงถอเปนแนวทางหนงในการพฒนาบคลากรอนเปนหนาทของผบงคบบญชาตามมาตรา ๙๙ แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ โดยการพฒนา ใหผใตบงคบบญชามวนย ปองกนมใหผใตบงคบบญชากระทาผดวนย รวมทงขจดเหตทอาจกอใหเกด การกระทาผดวนยในเรองทอยในวสยทจะดาเนนการปองกนตามสมควรแกกรณได การวากลาวตกเตอนและการยายผฟองคด จงถอเปนมาตรการปองกนการกระทาผดวนยทผบงคบบญชามอานาจกระทาได โดยชอบอกดวย ดงนน จงเปนการใชดลพนจโดยชอบ คาสงใหผฟองคดไปปฏบตหนาท (ยาย) ทกลมงานอนามยสงแวดลอมและอาชวอนามย สานกงานสาธารณสขจงหวด จงชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๗๙/๒๕๕๔)๓๖

๓) กรณทเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (อธบดกรมสามญศกษา เดม) (ผถกฟองคดท ๑) ไดมคาสงโดยความเหนชอบของ อ.ก.ค. กรมสามญศกษา ยายขาราชการคร (ผฟองคด) ซงทาหนงสอรองเรยนผอานวยการโรงเรยนตอผถกฟองคดท ๑ ตอสานกงานตรวจเงนแผนดนภมภาคและตอสานกงานการตรวจเงนแผนดน รวมทงรองเรยนตอสอมวลชน เนองจากผอานวยการโรงเรยนเบกเงน                                                             

๓๖ นรญ อนดร, การใชดลพนจออกคาสงยายขาราชการ ... กรณมสาเหตจากการรองเรยน , กรมประชาสมพนธ, ๑๗,๑๘๘ (กรกฎาคม ๒๕๕๕), หนา ๕๐-๕๒.

๒๑  

คาเชาบานขาราชการโดยไมถกตองและดาเนนการบรหารราชการในหนาทโดยไมชอบดวยกฎหมาย โดยผถกฟองคดท ๑ เหนวาเปนการกระทาทกอใหเกดความขดแยง ความวนวายและความแตกแยกภายในโรงเรยน รวมทงเปนการดาเนนการรองเรยนผบงคบบญชาขามขนตอนและใหขาวตอสอมวลชนโดยไมมหนาท เพอเปนการระงบเหตขดแยงภายในโรงเรยน ประกอบกบโรงเรยนมอตราเจาหนาทเกนกรอบอตรากาลงและโรงเรยนทสงยายใหผฟองคดไปปฏบตหนาทนนมเจาหนาทปฏบตงานไมครบตามกรอบอตรากาลง ผฟองคดเหนวา การกระทาของผถกฟองคดท ๑ เปนการใชดลพนจโดยไมชอบทาใหไดรบความเสยหาย เนองจาก ไดกระทาไปเพอรกษาผลประโยชนของทางราชการและไมไดมเจตนากอใหเกดความขดแยงและแตกแยก แตประการใด จงฟองขอใหศาลปกครองมคาพพากษาเพกถอนคาสงยาย

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทผถกฟองคดท ๑ ไดพจารณาออกคาสงยาย ผฟองคดโดยไดรบความเหนชอบจาก อ.ก.ค. กรม ประกอบกบไดพจารณาถงความเหมาะสมตามกรอบอตรากาลง ทงโรงเรยนทปฏบตหนาทอยและโรงเรยนทจะยายผฟองคดไปปฏบตหนาท เปนการดาเนนการโดยชอบดวยขนตอนและวธการอนเปนสาระสาคญแลวและเมอขอเทจจรงปรากฏวามความขดแยงเกดขนระหวางผฟองคดกบผบรหารโรงเรยนอนเนองมาจากการรองเรยนผอานวยการโรงเรยนและไดมการรอง ตอสอมวลชนจนมการฟองรองเปนคดความระหวางผบรหารโรงเรยนกบผฟองคด กรณยอมเหนไดวา การบรหารงานของโรงเรยนยอมมปญหาจากความไมเขาใจกน ซงสงผลตอการบรหารจดการและการเรยนการสอนภายในโรงเรยนและเมอการออกคาสงยายไดพจารณาอตรากาลงขาราชการครแตละโรงเรยน ประกอบกบการยายถอเปนการออกคาสงทางการบรหารเพอใหการบรหารจดการองคกรเกดประสทธภาพและประสทธผลเมอองคกรมปญหาอนจะเปนอปสรรคตอการปฏบตงานซงอาจสงผลกระทบตอการดาเนนงานโดยรวมขององคกรและเพอใหการบรหารจดการโรงเรยนสามารถดาเนนการตอไปได ถงแมจะมการดาเนนการทางวนยตอผฟองคดและผอานวยการโรงเรยนแลว แตคกรณกยงมการฟองรองเปนคดอาญา ความขดแยงภายในโรงเรยนจงยงคงมอย ดงนน การทผถกฟองคดท ๑ ไดเลอกใชมาตรการในการออกคาสงยายผฟองคด จงถอเปนการกระทาทจาเปนและเหมาะสมพอสมควรแกเหตแลว อกทงการยายขาราชการเปนอานาจของผบงคบบญชาโดยตรงซงแมจะไมมคารองขอยายกมอานาจ ในการพจารณายายขาราชการเพอความเหมาะสมในการบรหารองคกรได คาสงยายผฟองคดจงเปนคาสงทชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๖๓/๒๕๕๓)๓๗

จากคาพพากษาศาลปกครองสงสดทงสามคดขางตนถอไดวาเปนกรณทฝายปกครองไดใชดลพนจตดสนใจเลอกมาตรการหรอวธการทกอใหเกดความรนแรงแกผฟองคดนอยทสดหรอเกดผลกระทบตอผฟองคดนอยทสด

คดแรก เปนกรณทผมอานาจเลอกใชมาตรการในการยายขาราชการออกจากพนทโดยไมทาใหขาราชการผถกยายเสยสทธใด ๆ ตาแหนงทยายกยงคงเปนตาแหนงเชนเดม ขาราชการผถกยายยงคงไดรบเงนเดอนในอนดบและขนเดมและไมเปนการสรางภาระใหเกดกบขาราชการผถกยายเกนสมควรในเรองการเดนทางไปปฏบตงานแมระยะทางททางานใหมจะหางจากตวจงหวดกาฬสนธ ซงเปนบานพกประมาณ ๒๐ กโลเมตร แตเปนการเดนทางไปปฏบตงานภายในจงหวดเดยวกน อกทงผมอานาจไดมการใชมาตรการอน ๆ เพอยตปญหาแลว แตไมสามารถยตปญหาได

คดทสอง เปนกรณทผมอานาจเลอกใชมาตรการในการยายขาราชการออกจากพนททมปญหาในการบรหารงานแทนการลงโทษทางวนยเพอพฒนาใหผใตบงคบบญชามวนยปองกนมให                                                            

๓๗ นายปกครอง, ส งยายขาราชการคร ... เพราะเปนอปสรรคตอการบรหารจดการโรงเรยน , www.Admincourt.go.th, ๒๕ พฤศจกายน ๒๕๕๗

๒๒  

ผใตบงคบบญชากระทาผดวนย รวมทงขจดเหตทอาจกอใหเกดการกระทาผดวนย ซงแมเปนการลดบทบาทหนาทความรบผดชอบของขาราชการผถกยายจากตาแหนงบรหารซงมอานาจหนาทความรบผดชอบทชดเจนตามกฎหมาย มาปฏบตงานทมหนาทความรบผดชอบตามทหวหนากลมงานหรอผบงคบบญชามอบหมายกตาม

คดทสาม เปนกรณทผมอานาจไดใชมาตรการอน ๆ คอ การดาเนนการทางวนยแกคกรณทมความขดแยงกนแลว แตปญหาขอขดแยงกมไดยตลง และคกรณยงมการฟองรองเปนคด ความคดอาญาระหวางกน การยายจงเปนมาตรการทางการบรหารทมความจาเปนเพอขจดปญหาอนจะเปนอปสรรคตอการปฏบตงานซงอาจสงผลกระทบตอการดาเนนงานโดยรวมขององคกรและเพอใหการบรหารจดการโรงเรยนสามารถดาเนนการตอไปได

(๓) หลกความไดสดสวนในความหมายอยางแคบ (Principle of Proportionality strict sensu) หมายความวา มาตรการอนใดอนหนงท นามาใชจะตองไมอยนอกเหนอขอบเขตของความสมพนธระหวางวธการกบวตถประสงคของการใชอานาจทกฎหมายกาหนดไว กลาวคอ ตองเกด ดลยภาพระหวางประโยชนสาธารณะหรอประโยชนของสวนรวมกบผลกระทบหรอความเสยหายตอสทธ นพนฐานของเอกชนหรอสงคมโดยรวม หากประโยชนสาธารณะทไดรบมเพยงเลกนอยเมอเปรยบเทยบกบผลกระทบทเกดกบของเอกชนหรอสงคมโดยรวม กรณยอมถอวาไมเปนไปตามหลกความไดสดสวน ในความหมายอยางแคบ

หลกความไดสดสวนในความหมายอยางแคบ จงเปนหลกการท เรยกรอง ใหเกดดลยภาพระหวางความเสยหายของเอกชนหรอสงคมโดยรวมกบประโยชนมหาชนหรอประโยชนสาธารณะจากมาตรการทฝายปกครองหรอรฐเลอกดาเนนการ๓๘ อนเปนหลกการทฝายปกครองตอง ชงนาหนกหาความสมดลระหวางสทธหรอสวนไดเสยของเอกชนกบสทธหรอสวนไดเสยของมหาชน วาหากใชดลพนจนนแลวจะสงผลเสยหายแกเอกชนหรอมหาชนมากนอยเพยงใด ตวอยาง คาพพากษาศาลปกครองสงสดทส าคญทน าหลกความไดสดสวน (Principle of Proportionality) มาใชวนจฉยคดพพาททางปกครอง ดงน

๑) กรณคณะกรรมการควบคมการขนสงทางบกกลางมมตใหปรบปรงเสนทางเดนรถโดยสารประจาทางสาธารณะ : คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๘/๒๕๕๔๓๙ คณะกรรมการควบคม การขนสงทางบกกลาง (ผถกฟองคด) ไดมมตใหปรบปรงเสนทางเดนรถโดยสารประจาทางสาธารณะตาม คาขอขอผประกอบการขนสงประจาทางรายอน (ผถกฟองคดท ๔) แตทบซอนกบเสนทางเดนรถบางสวน ทผฟองคดไดรบอนญาตอยกอนแลว โดยใหเหตผลวา เพอเปนทางเลอกใหประชาชนในการเดนทางเพมขน และเพอเปนการสงเสรมและสนบสนนการทองเทยว ประกอบกบแนวเสนทางทขอปรบปรง บางสวนยงไมมรถโดยสารใหบรการ ผฟองคดคดคาน๔๐ โดยเหนวาการมมตอนมตใหปรบปรงเสนทางจะทาใหเกดปญหาการแยงรบผโดยสารกบเสนทางทผฟองคดไดรบอนญาตทาใหไดรบความเดอดรอนเสยหาย แตคณะกรรมการ

                                                            ๓๘ อางแลวในเชงอรรถท ๕, หนา ๙๑. ๓๙ ณฐพล ลอสงหนาท, “ดลพนจ” ทเลอกใช ... เปนไปเพอประโยชนสาธารณะ, สานสมพนธ สศป.,

๑๔, ปกษแรก (๑-๑๔ กมภาพนธ ๒๕๕๖), หนา ๘-๙. ๔๐ คดนศาลปกครองสงสดวนจฉยเกยวกบกระบวนการพจารณาทางปกครองกอนออกคาสงทางปกครอง

วา การทผฟองคดมหนงสอคดคานและคณะกรรมการควบคมการขนสงทางบกกลางไดพจารณาแลว ถอวาไดใหโอกาส “คกรณ” ตามนยมาตรา ๕ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ โตแยงแสดงพยานหลกฐานตามมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ แลว

๒๓  

ควบคมการขนสงทางบกกลางมมตอนมตเชนเดม จงฟองขอใหเพกถอนคาสงและประกาศของคณะกรรมการควบคมการขนสงทางบกกลางและคาสงทใหนายทะเบยนบนทกการเปลยนแปลงเสนทางของผถกฟองคดท ๔

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา คณะกรรมการควบคมการขนสงทางบกกลาง มอานาจกาหนดเสนทาง จานวนผประกอบการขนสง และจานวนรถสาหรบการขนสงประจาทางระหวางจงหวดตามมาตรา ๑๙ วรรคหนง (๒) แหงพระราชบญญตการขนสงทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ และไดนารายละเอยดและขอมลทหลกเกณฑและวธปฏบตเกยวกบการกาหนดหรอปรบปรงเสนทางเดนรถประจาทางมาประกอบ การพจารณาปรบปรงเสนทางดวยแลว เมอเปรยบเทยบระหวางผลประโยชนทประชาชนระหวางอาเภอทงใหญและอาเภอลาทบไดรบจากการทมรถโดยสารประจาทางตรงไปจงหวดพงงาหรอจงหวดภเกตโดยไมตอง ตอรถทอาเภอลาทบเชนแตกอนกบผลกระทบตอการเดนรถในเสนทางททบซอนในเรองของรายไดของ ผฟองคดแลวและการจดบรการรถโดยสารสาธารณะใหแกประชาชนอยางพอเพยงและมความสะดวกรวดเรว ถอเปนจดมงหมายหลกของการจดทาบรการสาธารณะของกรมการขนสงทางบกเพอใหประชาชนไดรบประโยชนสงสดจากบรการสาธารณะ รวมไปถงสามารถเขาถงบรการสาธารณะดงกลาวไดอยางทวถง ดงนน การมมตอนมตใหปรบปรงเสนทางการเดนรถโดยสารประจาทางตามคาขอของผถกฟองคดท ๔ จงเปนการใชดลพนจโดยชอบดวยกฎหมาย

๒) กรณการไฟฟาสวนภมภาคทาการปกเสาไฟฟาและตดตงสายยดโยงไฟฟา : คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๑๓/๒๕๕๔๔๑ การไฟฟาสวนภมภาค (ผถกฟองคด) ทาการปกเสาไฟฟาและตดตงสายยดโยงไฟฟาทงสองดานของเสาไฟฟา บรเวณบาทวถรมถนนบรเวณดานหนาทดนอนเปนกรรมสทธของผฟองคด ผฟองคดเหนวาทาใหไดรบความเสยหายไมสามารถนารถยนตเขา-ออกทดนและ ไมสามารถใชประโยชนในทดนได จงขอใหรอถอนสายยดโยงเสาไฟฟา

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เปนการดาเนนการตามอานาจหนาทโดยอาศยอานาจตามพระราชบญญตการไฟฟาสวนภมภาค พ.ศ. ๒๕๐๓ และเปนจดสนสดของสายสงไฟฟาแรงสงทมาบรรจบกนระหวางสายหมฉนวนเตมพกดหรอสายเคเบลอากาศกบสายหมฉนวนไมเตมพกดและสายเปลอยทาใหสายไฟฟาบนเสาไฟฟามแรงดงและนาหนกแตละดานไมเทากน หากมแรงมากระทบกบเสาไฟฟา เสาไฟฟาอาจลมไดหลายตน จงมความจาเปนทตองดาเนนการเพอความปลอดภยตอชวตและทรพยสนของประชาชนและหากไมตดตงอาจเกดอนตรายโดยมอาจหลกเลยงได จงเปนการกระทาทางปกครองทชอบดวยกฎหมายและเมอผฟองคดยงมไดใชประโยชนในทดนและผถกฟองคดไดใชพนทบรเวณดงกลาวตดตงสายยดโยงเสาไฟฟาโดยวดความกวางได ๔.๕ เมตร จงเหลอทางเขาออกอก ๕.๕ เมตร ซงสามารถเขาออกทดนได จงไมเปนอปสรรคในการประกอบกจการรานอาหารและปลกบานพกอาศย แตในทางกลบกนการตดตงสายยดโยงเสาไฟฟาดงกลาวกเปนการปองกนอนตรายทจะเกดแกผฟองคดดวย จงไมกอใหเกดความเสยหายแกผฟองคดและไมไดทาใหผฟองคดไดรบความเดอดรอนจนเกนสมควร

๓) กรณการเวนคนทดนเพอกอสรางสถานรถไฟฟา : คาสงศาลปกครองสงสด ท ฟ. ๑๐๕/๒๕๕๕๔๒ ผถอกรรมสทธทดนในบรเวณทการรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย (ผถกฟองคด) จะดาเนนการเวนคนเพอดาเนนการกอสรางสถานรถไฟฟาเตาปนฟองขอเพกถอนพระราชกฤษฎกากาหนดเขตทดนในบรเวณทจะดาเนนการเพอกจการขนสงมวลชนฯ ดงกลาว ในสวนททบทดนเนอท ๓๔ ๔/๑๐ ตารางวา                                                             

๔๑ นายปกครอง, “ตดตงสายยดโยงเสาไฟฟา ... ใครได-ใครเสย ... เคลยรดวยครบ !!”, บานเมอง, (๒๙ กนยายน ๒๕๕๕), หนา ๕.

๔๒ ณฐพล ลอสงหนาท, “สถานรถไฟฟา” ขนาดท (ไม) ใหญ ? เกนจาเปน, กรมประชาสมพนธ, ๑๘, ๒๐๒, (กนยายน ๒๕๕๖), หนา ๕๑-๕๓.

๒๔  

และสงปลกสรางเปนตก ๔ ชน สองคหา โดยเหนวาการกาหนดขนาดทตงของสถานมขนาดเกนความจาเปน ทจะตองใชตามวตถประสงคของการเวนคน ไมเหมาะสมและสรางความเดอดรอนใหแกตนและประชาชนในบรเวณดงกลาว

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การตราพระราชกฤษฎกาฉบบนไดอาศยอานาจตามพระราชบญญตวาดวยการจดหาอสงหารมทรพยเพอกจการขนสงมวลชน พ.ศ. ๒๕๔๐ และไดดาเนนการตามขนตอนรวมทงกระบวนการโดยชอบดวยกฎหมายแลว เมอนยามคาวา สถานรถไฟฟาตามมาตรา ๔ แหง พระราชบญญตการรถไฟฟาขนสงมวลชนแหงประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๔๓ มใชการสรางเพยงตวสถานและรางรถไฟฟาเทานน แตตองรวมถงบรเวณทใชเพออานวยความสะดวกและความปลอดภยแกผโดยสารดวย ตลอดจนถงบรเวณทเกบเครองมอและอปกรณทใชในการบารงรกษาและความปลอดภยของสถาน การออกแบบสถานโดยมความกวาง ๒๐ เมตร ความยาว ๒๐๐ เมตร เพอรองรบขบวนรถไฟฟาสายสมวงกบสายสนาเงนจานวน ๓ ถง ๖ ต มทางขนลงสจดและมเขตทางหางจากขอบโครงการขางละ ๓ เมตร เพอความปลอดภยของระบบการขนสงผโดยสารและประชาชนในบรเวณสถาน จงเปนการดาเนนการตามความเหมาะสมโดยไดคานงถงหลกความไดสดสวน เพอใหมผลกระทบตอประโยชนของเอกชนเพยงเทาทจาเปนตอการรกษาไวซงประโยชนสาธารณะ เพอใหการแกไขปญหาจราจรเปนไปอยางมประสทธภาพแลว พระราชกฤษฎกากาหนดเขตทดนในบรเวณททจะดาเนนการเพอกจการขนสงมวลชนฯ ดงกลาว จงไมขดตอบทบญญต แหงกฎหมายและสรางภาระแกผฟองคดเกนสมควรแตอยางใด

๔) เทศบาลกอสรางถนนปดทางสญจรเขา-ออกจากทดนเอกชน : คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๖๒/๒๕๕๕๔๓ เทศบาลตาบล (ผถกฟองคด) กอสรางถนนแอสฟลตตกคอนกรตเลยบคลองมหาสวสดพรอมวางทอลอดคและฝงกลบคลองซอย ทาใหผฟองคดและบรวารซงใชเรอเปนพาหนะสญจรเขา-ออกจากทดนและขนสงพชผลทางการเกษตรจากทพกอาศยของตนและญาตออกสคลองมหาสวสดไดรบความเดอดรอน เนองจากมความจาเปนตองใชเรอในการสญจรและขนสงสนคาเพยงทางเดยว จงฟองขอใหศาลปกครองมคาพพากษาหรอคาสงใหเทศบาลทาการแกไขทอนาลอดโดยทาสะพานหรอบลอกคอนเวรสใหเรอสญจรผานเขา-ออกได

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา แมเทศบาลมอานาจในการปฏบตหนาทตามพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ แตการปฏบตหนาทกตองอยภายใตขอบเขตของกฎหมาย และเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชนเปนหลก ซงการทจะปฏบตราชการภายใตการบรหารกจการบานเมองทดไดนน จะตองพจารณาวามาตรการหรอวธการทเลอกใชเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมายในการใชอานาจใหสาเรจลลวงไดอยางมประสทธภาพหรอไม มาตรการหรอวธการดงกลาวกอใหเกดความเดอดรอนเสยหายหรอกอใหเกดภาระแกราษฎรนอยทสดหรอไม และหากดาเนนการตามมาตรการ หรอวธการดงกลาวไปแลวจะกอใหเกดประโยชนแกสวนรวมมากนอยเพยงใด เมอเทยบกบความเสยหายทจะเกดขนแกราษฎรและสงคมโดยสวนรวม เมอการวางทอลอดคและฝงกลบซอยมผลทาใหปดทางเขา-ออกคลองซอยในบรเวณทดนทผฟองคดอยอาศยและประกอบสมมาอาชพ ทาใหการสญจรเขา-ออกจากทดนไปยงคลองมหาสวสดไมสามารถกระทาไดตามปกต อกทงในเสนทางเดยวกนกบถนนพพาทบรเวณคลอง ซงอยในความดแลขององคการบรหารสวนตาบลใกลเคยงไดใชบลอกคอนเวรสแทนทอคอนกรตทรงกลมทาใหถนนในบรเวณดงกลาวอยในสภาพทเรอสามารถสญจรเขา-ออกสคลองมหาสวสดได เมอเทศบาลตาบลสามารถใชดลพนจในการพจารณาหาแนวทางทเหมาะสมวาหากไมดาเนนการฝงทอลอดคและฝงกลบคลองซอยทาเปนถนน ยงมวธการจดทาทางหรอถนนวธอนทจะ

                                                            ๔๓ นายปกครอง, เทศบาลตาบล ... ทาถนน ไมสน ! ชาวบาน, บานเมอง, (๖ ตลาคม ๒๕๕๕), หนา ๕.

๒๕  

ยงผลใหเกดประโยชนแกราษฎรทมความจาเปนตองสญจรทางบกและทางนาอยางเทาเทยมกนหรอไม แตไมปรากฏวาไดใชดลพนจเพอพจารณาหาแนวทางทเหมาะสมแกการจดทาบรการสาธารณะใหบรรลวตถประสงคและกอใหเกดความเดอดรอนเสยหายหรอภาระแกราษฎรนอยทสดแตอยางใด จงถอไดวา การปฏบตหนาทกอใหเกดภาระแกผฟองคดเกนสมควร เพราะเปนการปดกนเสนทางสญจรโดยปกตของผฟองคดและบรวาร ดงนน แมการสรางทางจะกอใหเกดประโยชนสขแกประชาชนโดยรวมและเปนการดาเนนการตามอานาจหนาทตามมาตรา ๕๐ วรรคหนง (๒) แหงพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ แตเมอการปฏบตหนาทไดกอใหเกดผลกระทบแกผฟองคดอยางไมเปนธรรม จงเปนการใชดลพนจทไมเหมาะสม และไมเปนไปตามวตถประสงคของกฎหมายอนเปนการกระทาละเมดตอผฟองคด

๕) กรมชลประทานสรางฝายนาลนทาใหเกดนาทวมพนททานาของเอกชน : คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๘๓/๒๕๕๕๔๔ ผประกอบอาชพชาวนาถกนาทวมขงพนททานากวา ๗ ไร เนองจากการสรางฝายนาลนของกรมชลประทานเมอป ๒๕๒๖ ทาใหทานาไมได ๒๔ ป จากทเคยเกบเกยวผลผลตขาวไดปละ ๒๐๐ กระสอบ มรายไดกวาปละ ๑๐.๐๐๐ บาท แตกลบตองซอขาวกนทกเดอน จนกระทงป ๒๕๕๐ ไดฟองกรมชลประทาน (ผถกฟองคด) ใหชดใชคาเสยหายทเกดขน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เปนการยนฟองภายในระยะเวลาหนงปเฉพาะการฟองเรยกรองคาสนไหมทดแทนความเสยหายทเกดขนในระหวางวนท ๕ กรกฎาคม ๒๕๔๙ ถงวนท ๕ กรกฎาคม ๒๕๕๐ อนเปนวนทผฟองคดยนฟองคดน๔๕ (คาสงศาลปกครองสงสดท ๓๓๐/๒๕๕๑) การกอสรางฝายนาลนเพอทดนาในลาหวยลาดและกกเกบนาไวใชในฤดแลงเปนการดาเนนการตามอานาจหนาทของกรมชลประทานและขอเทจจรงรบฟงโดยปราศจากขอสงสยวา ระดบนาทกกเกบในฝายนาลนมผลทาใหเกดนาทวมทดนของผฟองคดและการกอสรางฝายนาลนปราศจากการสรางระบบปองกนมใหนาในลาหวยทอยเหนอฝายนาลนเออลนตลงไปทวมทดนของผฟองคดและราษฎรอน มผลทาใหผฟองคดไมสามารถทานาไดเตมพนท ทงสองแปลงและมราษฎรรายอนอก ๘ ราย ไดรบความเสยหายเชนเดยวกน กรณจงเปนการกระทาละเมดอนเกดจากการใชอานาจตามกฎหมาย ผฟองคดจงควรไดรบการชดใชคาเสยหายจากการไมไดทานา สวนคาขอ ใหเปดทางระบายนาไหลลงสแมนาโขงเพอลดระดบการกกเกบนาในฝายนาลนหวยลาดนน เปนการดาเนนการทผดวตถประสงคของการกอสรางฝายนาลน อยางไรกตาม หากการกกเกบนามผลกระทบถงผฟองคดหรอประชาชนรายอนทไดรบผลกระทบจากนาทวมขงทดนจนไมอาจใชประโยชนไดโดยปกตแลว กรณยอมเปนความจาเปนทจะตองพจารณาไมใหผฟองคดหรอประชาชนรายอน ซงเปนประชาชนสวนนอยไดรบผลกระทบจนเกนสมควร เมอปรากฏวาฝายนาลนหวยลาดไมไดกกเกบนาไวใชในฤดแลงและไมมชาวบานใชนาจากฝายดงกลาวในการเกษตร จงตองพจารณาวาการกกเกบนาดงกลาวเกนความจาเปนและไดมการใชประโยชนในนาทจดเกบไวเพยงใด ซงจะตองดาเนนการพจารณารวมกนระหวางประชาชนในพนทกบ ฝายปกครอง

                                                            ๔๔ นายปกครอง, หวยผาลาด ... ฝาย ! กกเกบนา (ตา) ?, บานเมอง, (๖ ตลาคม ๒๕๕๕), หนา ๕. ๔๕ คดนศาลปกครองสงสดไดวนจฉยเกยวกบระยะเวลาการฟองคดละเมด กรณเกดความเสยหาย

ตอเนองวาการฟองเรยกคาเสยหายจากการกระทาละเมดของฝายปกครองจะตองยนฟองภายในหนงปนบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคดแตไมเกนสบปนบแตวนทมเหตแหงการฟองคดตามมาตรา ๙ วรรคหนง (๓) ประกอบกบมาตรา ๕๑ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ เมอผฟองคดไดรหรอควรรถงเหตแหงการฟองเรยกรองใหผถกฟองคดรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนสาหรบความเสยหายทเกดขนแกตนจากการกอสรางฝายนาลนหวยผาลาดตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๖ ตอเนองมาโดยตลอด จงตองฟองภายในหนงปนบแตวนทรหรอควรรเหต แหงการฟองคด ดงนน ผไดรบความเดอดรอนเสยหายอนเนองจากใชอานาจของฝายปกครองจงตองใชสทธฟองศาลปกครองตามเวลาทกฎหมายกาหนด

๒๖  

ผมหนาทรบผดชอบในการชลประทานและการดแลฝายนาลนหวยลาด ราชการสวนทองถน นายอาเภอทองท รวมทงคณะกรรมการหมบาน แตเมอยงไมอาจหาขอยตไดวาผถกฟองคดควรเปดทางระบายนาเพอลดระดบนาในฝายนาลนหวยลาดใหอยในระดบใด เนองจากยงมไดมการพจารณาวา สมควรกกเกบนาในลาหวยไวเพยงใด ผถกฟองคดจงอาจแกไขปญหาความเดอดรอนของผฟองคดใหหมดไปหรอใหนอยลงไปจากเดม โดยการหาขอเทจจรงเกยวกบความจาเปนการกกเกบนาใหมปรมาณทเพยงพอแกความตองการใชของประชาชน ในปจจบน โดยการจดใหมการประชมรวมกนระหวางบคคลและหนวยงานทเกยวของ เพอจะไดพจารณาแกไขปญหาในการปรบระดบการกกเกบนาในฝายนาลนหวยลาดใหเหมาะสม หากไมอาจแกไขปญหาโดยการปรบลดระดบการเกบกกนา ใหประสานหนวยงานทรบผดชอบใหดาเนนการขดลอกลาหวยและนาดนกนตามแนวลาหวยตอไป

คดนศาลปกครองสงสดมคาพพากษาใหกรมชลประทานชดใชคาเสยหายจาก การทผฟองคดไมไดทานาและใหกรมชลประทานพจารณาปรบระดบของการกกเกบนาโดยฝายนาลนหวยลาดหรอโดยวธการอนใดทจะไมกอใหเกดปญหานาทวมนาของผฟองคด โดยเลอกมาตรการทจาเปนเพอใหเปนไปตามวตถประสงคของการกอสรางฝายนาลนโดยเกบกกนาในลาหวยไวใชประโยชนในฤดแลงใหเพยงพอตอความตองการใชของประชาชน และไมใหผฟองคดหรอประชาชนรายอน ซงเปนประชาชนสวนนอยไดรบผลกระทบเกนสมควร แตมใชการเปดทางระบายนาไหลลงสแมนาโขงซงไมเปนไปตามวตถประสงคของการกอสรางฝายนาลน

๖) กรงเทพมหานครวางทอระบายนาและปรบปรงพนผวจราจร : คาพพากษา ศาลปกครองสงสดท อ. ๒๓๙/๒๕๕๖๔๖ สานกงานเขต/กรงเทพมหานคร (ผถกฟองคด) วางทอระบายนาและปรบปรงพนผวจราจรในซอยจากถนนคอนกรตเปนลาดยางมะตอยทาใหมระดบสงกวาบานของประชาชนรวมทงบานของผฟองคดซงอยอาศยในซอยดงกลาว ผฟองคดเหนวาการกระทาดงกลาวทาใหนาทวมขงบรเวณหนาบานเมอฝนตกและไมสามารถนารถยนตเขา-ออกจากบานไดตามปกตและเสยคาใชจายในการเชาทจอดรถระหวางกอสรางและคาใชจายในการยกพนหนาบานใหสง จงฟองขอใหศาลปกครองมคาพพากษาหรอคาสงใหสานกงานเขต/กรงเทพมหานครชดใชคาเสยหาย

ศาลปกครองสงสดวนจฉย เปนการดาเนนการอานาจหนาทและมไดกระทบกระเทอนตอสาระสาคญแหงสทธในทรพยสนของผฟองคดตามมาตรา ๔๘ วรรคหนง และมาตรา ๒๙ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และการดาเนนการเพอใหระดบของพนถนนและทอระบายนา มระดบสงขนเสมอกบถนนซอยขางเคยงเพอปองกนนาทวม ทงระดบความสงไมเกนกวามาตรฐานของถนนในเขตกรงเทพมหานครในเขตทพพาท แตหากไมดาเนนการจะเปนเหตใหไมอาจปองกนนาทจะไหลจากถนนซอยขางเคยงซงมระดบทสงกวาลงมาทวมได ไมสามารถระบายนาจากถนนซอยพพาทออกสถนนซอยขางเคยงได อนเปนเหตทไมอาจแกไขปญหาใหบรรลวตถประสงคในการจดทาบรการสาธารณะ จงเปนการดาเนนการ อยางมเหตผล เหมาะสมพอสมควรแกเหตและเปนการกระทาเพยงเทาทจาเปนทาใหการปรบปรงถนนสามารถปองกนนาทวมขงไดอยางแทจรง แมผฟองคดจะไดรบความเสยหายทาใหนาทวมขงพนหนาบานบรเวณ ทจอดรถเวลาฝนตกและทาใหรถยนตเขาออกบานไดไมสะดวก แตถอไมไดวาผฟองคดไดรบความเสยหายเปนพเศษแตกตางจากผทไดรบผลกระทบจากการปรบปรงถนนโดยทวไปเพราะเปนการยกระดบพนถนนและทอระบายนาใหเสมอกบพนถนนและระดบทอระบายนาของถนนเมนเพอปองกนนาทวม จงถอวาไดสดสวนกนระหวางมาตรการทเลอกใชใหวตถประสงคในการจดทาบรการสาธารณะบรรลผลกบผลกระทบทจะ                                                            

๔๖ จารณ กจตระกล,““ปรบปรงถนน”เอกชนเสยหาย ... แตสาธารณะไดประโยชนมากกวา !”, Administrative Court of TRUST, 5, (กนยายน-ตลาคม ๒๕๕๗), หนา ๔๖-๔๘.

๒๗  

เกดขนกบผฟองคด และการดาเนนการเปนประโยชนตอประชาชนโดยสวนใหญซงผฟองคดกไดรบประโยชนดวย ผฟองคดจงมไดรบแตเพยงผลเสยอยางเดยว การดาเนนการปรบปรงพนถนนจงชอบดวยหลกความไดสดสวนของการกระทาทางปกครองและไดดลยภาพระหวางประโยชนสาธารณะกบประโยชนของเอกชน

๗) กรงเทพมหานครกาหนดจดกอสรางสะพานลอยบรเวณหนาทดนเอกชน : ๗.๑) คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๘๕/๒๕๕๖๔๗ สานกงานเขตภาษ

เจรญ กรงเทพมหานคร (ผถกฟองคด) ไดกาหนดจดกอสรางสะพานลอยคนเดนขามถนนบรเวณหนาทดนของผฟองคด ทาใหเจาของทดนไดรบความเสยหายในทางธรกจเนองจากบรเวณดงกลาวจะใชเปนสถานทกอสรางโชวรมและศนยบรการรถยนต ทาใหบดบงทศนยภาพ การสญจรเขาออกไมสะดวก ไมปลอดภย ตอทรพยสนและทาใหมลคาของทดนแปลงดงกลาวลดคาลง จงฟองตอศาลขอใหระงบการกอสรางและใหยายจดกอสรางออกไปจากทดน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา กรงเทพมหานครไดกาหนดหลกเกณฑและแนวทางปฏบตในการกาหนดจดกอสรางสะพานในเขตกรงเทพมหานครและสานกงานเขตภาษเจรญไดพจารณาขอเทจจรงของสภาพพนทและสภาพแวดลอมตามหลกเกณฑและแนวทางปฏบตทกรงเทพมหานครไดกาหนด สอบถามความคดเหนของประชาชนทอยอาศยและสญจรบรเวณทจะกอสราง ทงไดมการปดประกาศใหทราบถงการจะดาเนนการกอสรางและพจารณาขอรองเรยนคดคานจากผฟองคดแลว จงเปนการดาเนนการตามขนตอนและรบฟงเหตผลของบคคลทมประโยชนไดเสยประกอบการพจารณาแลว สาหรบความเสยหาย ทผฟองคดไดรบจากการกาหนดจดกอสรางปดบงหนาทดนบางสวน แมผฟองคดจะไดรบความเสยหายอยบางจากการทสะพานปดบงหนาทดนบางสวนอนเปนเหตใหไดรบความไมสะดวกในการประกอบธรกจ แตเมอการกอสรางสะพานแลวเสรจกจะแกปญหาการจราจรและอบตเหตเนองจากบรเวณดงกลาวไมมสะพาน คนเดนขามถนน ดงนน เมอเปรยบเทยบสดสวนระหวางผลเสยทผฟองคดไดรบกบประโยชนสาธารณะ ทจะไดรบแลว ความเสยหายทผฟองคดไดรบมสดสวนไมมากเกนไปเมอเทยบกบประโยชนทประชาชน สวนใหญจะไดรบจากการดาเนนการกาหนดจดกอสรางสะพาน การกาหนดจดกอสรางสะพาน จงเปน การกระทาทชอบดวยกฎหมาย

๗.๒) คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๕๐/๒๕๕๔ กรงเทพมหานครกาหนดจดและกอสรางสะพานคนเดนขามถนนบรเวณหนามหาวทยาลยรามคาแหง โดยใหศนยกลางตอมอสะพาน อยระหวางอาคารตกแถวรานถายรป จ. กบคลนกเสรมความงาม น. ของผฟองคดทงสองทาใหผฟองคดทงสองไดรบความเดอดรอนเสยหาย กลาวคอ ตอมอสะพาน เสาสะพานและคานสะพานตาง ๆ ปดกนสายลมและแสงแดดทจะเขาสอาคารและบดบงตอทศนยภาพของอาคาร

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การกาหนดจดและการกอสรางสะพานคนเดนขามถนนรามคาแหงเปนไปตามความประสงคของมหาวทยาลยรามคาแหง เนองจากมนกศกษาจานวนมากทเดนทางมาเรยน ณ มหาวทยาลยรามคาแหง หวหมาก ทาใหการจราจรตดขดตลอดจนการสญจรไปมาไมสะดวกประกอบกบหนงสอของสานกการจราจรและขนสง ลงวนท ๑๗ ตลาคม ๒๕๔๕ ระบวาถนนรามคาแหง เปนเสนทางทมปรมาณการจราจรอยในเกณฑสงมาก บรเวณหนามหาวทยาลยรามคาแหงจะมนกศกษา ประชาชน ฝาฝนในการขามถนน ทาใหเกดอบตเหตรถเฉยวชน ประกอบกบถนนเปนทางโคง ทาใหผขบขรถยนตมองเหนคนขามในระยะกระชนชด จงเหนควรกอสรางสะพานคนเดนขามถนนเพอความปลอดภยและ ความสะดวกในการขามถนนของนกศกษาและประชาชน นอกจากน ในการกาหนดจดและกอสรางสะพาน                                                            

๔๗ ณฐพล ลอสงหนาท, เรอง “สะพานลอย” เพอประชาชน ! ... เอกชน “เสยหาย” ไมมากเกนไป, กานนผใหญบาน, ๖๗. ๑๐., (เดอนตลาคม ๒๕๕๗), หนา ๒๙-๓๒.

๒๘  

คนเดนขามถนนบรเวณหนาอาคารของผฟองคดทงสองมระยะหางระหวางตวอาคารของผฟองคดทงสองกบสะพานคนเดนขามถนน เปนระยะพอสมควรเพยงพอทจะไมเปนอปสรรคตอการประกอบกจการคา ของผฟองคดทงสองและจดทจะกอสรางดงกลาวไมมปญหาอปสรรคดานสาธารณปโภคทงใตดน บนดนและเหนอผวดน และมระยะหางจากสะพานคนเดนขามถนนขางเคยงเปนไปตามหลกเกณฑและแนวทางปฏบต ในการพจารณากาหนดจดกอสรางสะพานคนเดนขามถนนของผถกฟองคดท ๑ (กรงเทพมหานคร) สวนบนไดทางขนลงของสะพานฝงดานมหาวทยาลยรามคาแหงอยใกลกบศาลาทพกผโดยสารประจาทางและอรถโดยสารประจาทางรบสงนกศกษาและประชาชนบรเวณดานหนามหาวทยาลย จงเปนการสะดวกตอนกศกษาและประชาชนทจะใชสะพาน การกาหนดจดและการกอสรางสะพานคนเดนขามถนนพพาท จงสอดคลองกบหลกเกณฑและแนวทางปฏบตในการพจารณากาหนดจดกอสรางสะพานคนเดนขามถนนของผถกฟองคดท ๑ และนาจะเปนจดทมความเหมาะสมทสดสาหรบสภาพพนทบรเวณดงกลาว สวนจดทนาย ย. กบพวกเสนอนนอยถดจากจด ทพพาทไปทางทศตะวนตกประมาณหนงชวงตก ตามสภาพมไดมความเหมาะสมไปกวาจด ทพพาทแตอยางใดและผฟองคดทงสองไดรบผลกระทบจากการกอสรางสะพานคนเดนขามถนน ณ จดทพพาท เพยงการถกบดบงบรเวณหนารานบางสวนและกดขวางทางเขาออกทางสาธารณะบางสวนเทานน มไดเปนการปดกนการใชทางสาธารณะแตอยางใด แตในทางตรงกนขาม การกอสรางสะพานพพาทนาจะเปน การอานวยความสะดวกสาหรบลกคาทจะมาใชบรการในกจการการคาของผฟองคดทงสองใหไดรบความสะดวกและปลอดภยอกดวย การกอสรางสะพานพพาทจะเปนประโยชนอยางยงสาหรบประชาชนและนกศกษาทจะไดรบความสะดวกและความปลอดภยในการขามถนน และจะเปนประโยชนสาหรบการแกไขปญหาการจราจรในบรเวณดงกลาว

ดงนน แมวาการกาหนดจดและการกอสรางสะพานคนเดนขามถนนพพาทจะมขอเสยโดยมผลกระทบตอการประกอบกจการการคาของผฟองคดอยบาง แตเมอเปรยบเทยบสดสวนระหวางขอเสยกบผลดและประโยชนทสวนรวมจะไดรบหรอประโยชนสาธารณะแลวกนบวาไมกอใหเกดความเสยหายแกผฟองคดทงสองเกนสมควรแตอยางใด กรณจงเปนการกระทาโดยชอบดวยกฎหมายและเปนการใชดลพนจดาเนนการทชอบดวยกฎหมาย ทงไมปรากฏวามการรกลาเขาไปในทดนของผฟองคดทงสองหรอกอใหเกดความเสยหายตออาคารของผฟองคดทงสองแตอยางใด การดาเนนการไดมการพจารณาขอมลขอเทจจรงทเกยวของอยางรอบดานมากพอสมควร และสงผลกระทบตอผฟองคดทงสองเพยงเลกนอย จงไมเปนการละเมดตอผฟองคดทงสอง

๘) กรงเทพมหานครออกขอบญญตควบคมการเลยงหรอปลอยสนข : คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๖๔/๒๕๕๖๔๘

กรงเทพมหานคร (ผถกฟองคด) ไดออกขอบญญตกรงเทพมหานคร เรอง การควบคมการเลยงหรอปลอยสนข พ.ศ. ๒๕๔๘ กาหนดใหกรงเทพมหานครเปนเขตควบคมการเลยง หรอปลอยสนขและใหเจาของสนข ซงนยามของขอบญญตดงกลาวไดกาหนดความหมาย “เจาของสนข” หมายรวมถง ผใหอาหารสนขจรจด ใหมหนาทจดทะเบยนสนขคอการกาหนดรายละเอยดรปพรรณสณฐานและรหสไมโครชปพรอมจดทาบตรประจาตวของสนขดวย หากไมปฏบตตามจะมความผดและไดรบโทษปรบ ผเลยงสนข ซงเลยงสนขในครอบครองและเลยงดสนขจรจดตามทองทใกลเคยงกบทพกอาศยเปนประจา จงฟองขอใหเพกถอนขอ ๕ ในสวนของบทนยามของคาวา “เจาของสนข” “ทหรอทางสาธารณะ” “ใบรบรอง” และ “การจดทะเบยนสนข”

                                                            ๔๘ อางแลวในเชงอรรถท ๑๐, หนา ๙๑-๙๗

๒๙  

ศาลปกครองสงสดวนจฉย เกยวกบการใชอานาจของ กทม. ในการตราขอบญญตกรงเทพมหานครวาปญหาจานวนสนขจรจดเพมขนในเขตทองทปกครองของกรงเทพมหานครเปนปญหา ทเกดขนและตอเนองมานาน โดยมความพยายามทจะแกปญหาในรปแบบและวธการตาง ๆ แตกแกไขได ในระดบหนงเทานนและสวนหนงมาจากเจาของสนขนาสนขมาปลอยในทสาธารณะ ทาใหจานวนสนขจรจดเพมมากขนจนยากทจะควบคมไดดวยวธการปกต การตราขอบญญตดงกลาวจงเปนมาตรการในการควบคมการเลยงสนขโดยการฝงไมโครชปและจดทะเบยนสนขเพอใหสามารถระบตวสนขไดและเพอแกไขพฤตกรรมเจาของหรอผเลยงสนขใหมความรบผดชอบตอสนขทตนเลยงและสงคม จงเปนการแกไขปญหาทตนเหต เปนสาคญและแมวาจะมผลกระทบตอเสรภาพในการเลยงสนขของผฟองคดกตาม แตเมอชงนาหนกผลกระทบและความเสยหายทผฟองคดไดรบกบผลประโยชนของสาธารณะทตองสญเสยแลว ความเสยหายทผฟองคดไดรบเบาบางกวาความเสยหายของประโยชนสาธารณะ ประกอบกบยงไมอาจแสวงหามาตรการอนใดทจะสามารถดาเนนการใหบรรลผลไดเทากบมาตรการทกาหนดในขอบญญตดงกลาว กรณจงเปนมาตรการ ทจาเปนเพอควบคมการเลยงหรอปลอยสนขแลว นอกจากน กรงเทพมหานครไดจดใหมบรการฝงไมโครชปและจดทะเบยนสนขโดยไมเสยคาใชจาย และหากเจาของสนขจะไปดาเนนการทสถานพยาบาลสตวเอกชนกเปนคาใชจายทไมไดมากเกนไปกวาทรบภาระมได การกาหนดนยาม “ทหรอทางสาธารณะ” “ใบรบรอง” และ “การจดทะเบยนสนข” จงเปนการใชอานาจโดยชอบดวยกฎหมายและมไดมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมหรอเปนการสรางขนตอนโดยไมจาเปนหรอสรางภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควร แตการนยาม“เจาของสนข” วารวมถงผครอบครองสนขหรอผใหอาหารสนขเปนประจามผลทาใหประชาชน ทเพยงแตใหอาหารแกสนขจรจดเปนประจาดวยความเมตตาตองมภาระหนาทในการพาสนขจรจดไปฝง ไมโครชปและจดทะเบยนสนข มเชนนน อาจทาใหบคคลนนกระทาผดกฎหมายเปนการสรางขนตอน โดยไมจาเปนหรอสรางภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควรจงใหเพกถอนนยาม“เจาของสนข”ทใหหมาย ความรวมถงผใหอาหารสนขเปนประจา

๙) บรษท ปตท. จากด (มหาชน) วางทอสงกาซธรรมชาต : คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๘๘๓/๒๕๕๖๔๙ บรษท ปตท. จากด (มหาชน) (ผถกฟองคด) ไดวางทอสงกาซธรรมชาตเพอนาไปผลตกระแสไฟฟาแทนถานหนทมราคาแพงและมมลพษมากกวา โดยผฟองคดทงสบเหนวาตาแหนงทอสงกาซอยใกลทอยอาศยมาก เปนเหตใหเกดความวตกกงวลและหวาดกลวอบตภยทอาจเกดขนจนทาใหเกดความเครยดและสขภาพจตเสอมทาใหทรพยสนเสอมราคาลง จงขอใหศาลมคาพพากษาหรอคาสงใหรอถอนทอสงกาซออกไปวางในแนวอนใหพนจากหมบาน และใหทาการฝงกลบใหพนดนเขาสสภาพเดม

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา บรษท ปตท. จากด (มหาชน) ไดดาเนนการ ตามอานาจหนาทตามมาตรา ๓๐ แหงพระราชบญญตการปโตรเลยมแหงประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๒๑ ทดนภายในหมบานทอยในแนวทอสงกาซเปนพนทสวนกลางของหมบานจงไมกระทบถงทดนอนเปนกรรมสทธของประชาชนทอาศยในหมบานรายหนงรายใดโดยตรง ประกอบกบพนทดงกลาวอยในแนวเขตของ กฟผ.ตงแตกอนการสรางหมบาน จงถกจากดสทธการใชภายใตขอกาหนดหามมใหกระทาการอนอาจเปนอนตรายแกระบบไฟฟาแรงสง เวนแตจะไดรบอนญาต จงถอวาผฟองคดมสทธเพยงการทจะใชประโยชนรวมกน ในพนทสวนกลางของหมบานเทานน และการวางทอสงกาซกไมไดทาใหสทธใชสอยรวมกนนนลดนอยถอยลงและแมการวางทอสงกาซจะทาใหผถอกรรมสทธทดนถกรอนสทธหรอจากดสทธการใชประโยชนในทดน แตมไดมากไปกวาทเปนอยเดมจนเกนวสย และผถกฟองคดไดจายคาทดแทนตามความเปนธรรมแกเจาของ                                                            

๔๙ นายปกครอง, “วางทอสงกาซลอดผานหมบาน “รอถอน” ไดไหมครบ !”, บานเมอง, (๒๑ สงหาคม ๒๕๕๗), หนา ๕.

๓๐  

หรอผทรงสทธในทดน อาคารโรงเรอนหรอสงปลกสรางเรยบรอยแลว นอกจากน การวางทอสงกาซยงไดเจาะลอดลกลงไป ๓๐ เมตร แทนการขดหนาดน และใชทอเหลกชนดพเศษประกอบกบไมมหนวยงานใดแสดงความเหนวาโครงการของผถกฟองคดมโอกาสทจะเกดอนตรายไดจนนาวตกกงวลเกนกวาปกตธรรมดา อกทงเมอพจารณาระหวางประโยชนของการดาเนนการเพอใหวตถประสงคในการจดทาบรการสาธารณะความมนคงของรฐดานพลงงานบรรลผลกบผลกระทบทจะเกดขนกบผฟองคดแลว การดาเนนการดงกลาวเปนไปตามหลกของความไดสดสวนทกาหนดใหฝายปกครองเลอกใชมาตรการในการจดทาบรการสาธารณะทสามารถดาเนนการใหบรรลวตถประสงคไดอยางแทจรงโดยกอใหเกดความเสยหายแกประชาชนนอยทสดเพยงเทาทจาเปน ดงนน การวางทอสงกาซจงเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมายและไดดลยภาพระหวางประโยชนสาธารณะกบประโยชนของเอกชน จงไมเปนการละเมดตอผฟองคด

๑๐) เทศบาลผอนผนใหจาหนายสนคาบรเวณหนาอาคารเอกชน : คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๖๑/๒๕๕๗๕๐ เจาของอาคารฟองขอใหเพกถอนประกาศของเทศบาล เรอง การผอนผนใหจาหนายสนคาในทสาธารณะหรอใหเทศบาล (ผถกฟองคด) เวนทางเขาออกบรเวณหนาอาคารเทากบความกวางของตวอาคารขนาดกวาง ๔ เมตรเนองจากไมสามารถเขาออกอาคารไดตามปกต

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา นายกเทศมนตรในฐานะเจาพนกงานทองถน มอานาจตามมาตรา ๔ แหงพระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. ๒๕๓๕ ในการออกประกาศฉบบพพาทโดยความเหนชอบของเจาพนกงานจราจรและเปนการดาเนนการโดยถกตอง เหมาะสม และเปนธรรม และเปนประโยชนแกปจเจกบคคลและสวนรวมแลว และการพจารณาเวนชองทางเขาออกหนาอาคารเปนดลพนจของนายกเทศมนตรทจะดาเนนการเพอเปนการบรรเทาความเดอดรอนหรอเสยหาย หากผฟองคดซงเปนผซออาคารตอมาภายหลงเหนวาการกาหนดจดผอนผนสรางภาระใหเกดขนตามสมควร และเมอพจารณาความกวางดานหนาอาคารซงมความกวาง ๔ เมตร การกนชองทางเขา-ออกใหแกผฟองคดขนาดกวาง ๑.๔๐ เมตร จงเหมาะสมตอสดสวนของพนทระหวางความกวางของอาคารและ ชองทางเขาออกแลว ประกอบกบผฟองคดไดกอสรางผนงหรอกาแพงปดกนจากตวอาคารไปจนถงบาทวถบรเวณทางดานซายของตวอาคารอนเปนทางสญจรของประชาชนทวไป ซงทาใหเหลอชองทางสาหรบ การเขา-ออกเพยงชองทางเดยว คอ ดานหนาอาคาร การไมไดรบความสะดวกในการเขาออก สวนหนงเปนความบกพรองของผฟองคดเอง ฉะนน จงไมเปนการกระทาละเมด

๑๑) ผวาราชการจงหวดออกประกาศยกเลกทองทกนดารและจาเปนตองฆาสตวในทองท : คาพพากษาศาลปกครองสงสด ท ๔๔๑/๒๕๕๗ ผวาราชการจงหวดออกประกาศยกเลกกาหนดทองทกนดารและจาเปนตองฆาสตวในทองท ลงวนท ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๕๒ โดยไดยกเลกทองทกนดารและจาเปนตองฆาสตวเฉพาะในทองทตาบลไผและตาบลรตนบร รวมทงเขตเทศบาลตาบลรตนบร อาเภอรตนบร แตยงคงกาหนดใหตาบลอน ๆ ในอาเภอรตนบร เปนทองทกนดารและจาเปนตองฆาสตวในทองทนนตอไป อนเปนผลใหการฆาสตวในทองทดงกลาวตองขออนญาตและนาสตวไปฆาในโรงฆาสตวทถกตองตามกฎหมาย ผฟองคดซงประกอบกจการโรงฆาสตวตงอยอาเภอรตนบรเหนวาหากออกประกาศยกเลก ทกทองททงอาเภอรตนบรจะทาใหผฟองคดรบจางฆาสกรในทองทตาบลไผ ตาบลรตนบร รวมถงในเขตเทศบาลตาบลรตนบรไดเพมขนประมาณวนละ ๓๐ ตว

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา หนวยงานและเจาหนาทของรฐทเกยวของไดมการพจารณาทจะยกเลกกาหนดทองทกนดารและจาเปนตองฆาสตวในทองทมาอยางตอเนองและมการหา                                                            

๕๐ นายปกครอง, เปดชองทางเขาออกอาคารบางสวน ... เหมาะสมแลวครบ !, บานเมอง, (๒ สงหาคม ๒๕๕๗), หนา ๕.

๓๑  

ขอมลอยางรอบดานเพอมใหการเพกถอนประกาศกาหนดทองทกนดารและจาเปนตองฆาสตวในทองทสงผลกระทบตอการบรโภคเนอสตวของประชาชนในพนท ประกอบกบโรงฆาสตว โรงพกสตว และการฆาสตวของผฟองคดยงไมผานการประเมนเรองการขนสงเนอสตวและการขอใบอนญาตระบวาโรงฆาสตวทาการฆาสตวได ๒๐ ตวตอวน แตพนทของตวอาคารมขนาดกวางเพยง ๖ เมตร ยาว ๑๓.๖๐ เมตร และใชแรงงานคนเปนหลกมลกษณะเปนโรงฆาสตวในครวเรอนเทานนจงไมมความพรอมและความเหมาะสมเพยงพอ เมอเปรยบเทยบประโยชนทผฟองคดจะไดรบแลว ยอมเหนไดวา ความเสยหายทเกดขนกบประชาชน ในพนทมมากกวา

คดนศาลปกครองสงสดไดพจารณาถงความเหมาะสมและความจาเปนในการออกประกาศยกเลกกาหนดทองทกนดารและจาเปนตองฆาสตวในบางทองท ซงจะมผลใหการฆาสตว ในทองททประกาศยกเลกดงกลาวตองขออนญาตและนาสตวไปฆาในโรงฆาสตวทถกตองตามกฎหมายเทานน ซงเหตผลทประกาศดงกลาวมไดยกเลกกาหนดทองทกนดารและจาเปนตองฆาสตวทกทองทในอาเภอ รตนบร เนองจากในทองทดงกลาวมโรงฆาสตวเพยงแหงเดยวและยงไมมความพรอมทจะรองรบการฆาสตวจานวนมากได ดงนน การทจะออกประกาศยกเลกกาหนดทองทกนดารและจาเปนตองฆาสตวในทกทองท โดยการฆาสตวตองนาสตวไปฆาในโรงฆาสตวทถกตองตามกฎหมาย อาจทาใหเกดความเสยหายตอประชาชนในพนทมากกวาเมอเทยบกบประโยชนทผฟองคดไดรบ

๑๒) กรงเทพมหานครกอสรางสะพานขามคลองสาธารณะ : คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๔๔/๒๕๕๕๕๑ กรงเทพมหานคร (ผถกฟองคด) ใชอานาจในการกอสรางสะพานขามคลองหกวา (คลองสาธารณะ) เชอมตอกบโครงการกอสรางถนนซอยสายไหม ๓๙ หรอซอยผองสวรรณ ซงปลายสะพานดานหนงอยในพนทขององคการบรหารสวนตาบลคคต จงหวดปทมธาน เพอแกปญหาการจราจรและใชเปนเสนทางลดจากเขตพนทกรงเทพมหานครออกสพนทจงหวดปทมธาน ผฟองคดซงเปนผอาศยในหมบานใกลกบบรเวณทมการกอสรางไมเหนดวยเนองจากเมอรถวงลงจากสะพานอาจทาใหวงมาชนบานเพราะรศมวงเลยวไมเพยงพอและการกอสรางถนนจะทาใหเกดปญหานาทวมและจะมปญหามลพษ อกทงจะเกดแรงสนสะเทอนของรถบรรทกทสญจรไปมา จงขอใหรอถอนสะพาน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การกอสรางสะพานถอเปนกจกรรมทอยในอานาจหนาทของกรงเทพมหานครตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ โดยความเหนชอบจากสภากรงเทพมหานครและไดรบความยนยอมจากองคการบรหารสวนตาบล แตเมอสภากรงเทพมหานครใหความเหนชอบภายหลงจากสะพานกอสรางเสรจแลว จงเปนการกระทาโดยไมถกตองตามขนตอนหรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไว แตการกอสรางสะพานมวตถประสงคในการแกไขปญหาการจราจรและใชเปนเสนทางลดจากพนทเขตสายไหมเชอมออกสพนทจงหวดปทมธาน ถอเปนการจดทาบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนโดยสวนรวมอนเปนประโยชนสาธารณะ แมการเปดใชสะพานจะทาใหสภาพชวตความเปนอยของผฟองคดและผพกอาศยใกลเคยงตองตางไปจากเดม เนองจากสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป มสงรบกวนมากขนจากยวดยานทสญจรผานไปมาบรเวณนนเพมขน แตเมอชงนาหนกถงประโยชนทสวนรวมจะไดรบเปรยบเทยบกบผลกระทบทผฟองคดรวมทงประชาชนทอาศยอยในบรเวณนนจะไดรบแลว ยอมเหนไดวาการกอสรางสะพานจะเปนประโยชนตอสวนรวมมากกวา จงสอดคลองกบ หลกความไดสดสวนระหวางผลประโยชนของสวนรวมและของเอกชนผไดรบผลกระทบ กบทงเปนไปตามหลกความจาเปนและหลกความสมฤทธผลของการกระทาทางปกครองเพอใหภารกจ ในการจดทาบรการ                                                            

๕๑ นรญ อนดร, สะพานขามคลอง ... ประโยชนสาธารณะกบความเสยหายของเอกชน, สานสมพนธ สศป., ๑๓, ปกษหลง, (๑๖-๓๐ พฤศจกายน ๒๕๕๕), หนา ๘-๙.

๓๒  

สาธารณะของกรงเทพมหานครซงเปนฝายปกครองดาเนนการไปอยางมประสทธภาพ อกทงการใหรอถอนสะพานจะกอใหเกดความเสยหายตอประโยชนสาธารณะทงในแงงบประมาณทใชในการดาเนนการกอสรางและการรอถอนและประโยชนของประชาชนโดยสวนรวมทจะตองเสยไป ซงไมคมกบประโยชนทจะไดรบหลงจากรอถอนสะพาน สวนความเสยหายหรอปญหาทจะเกดขนกบผฟองคดตามทอางกเปนเพยงการคาดการณลวงหนาตามความเขาใจของผฟองคด ซงผอานวยการเขตไดหามาตรการแกไขใหอยางเหมาะสมแลว จงไมมเหตทศาลจะมคาพพากษาหรอคาสงใหรอถอนสะพานพพาท

ขอสงเกต เกยวกบการมคาบงคบของศาลปกครองสงสดตามคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๔๔/๒๕๕๕ :

คดนศาลปกครองสงสดไดวางบรรทดฐานการปฏบตราชการทดเกยวกบขนตอนหรอวธการอนเปนสาระสาคญ ในการดาเนนการตามอานาจหนาททมกฎหมายกาหนดขนตอนไวโดยเฉพาะ ซงฝายปกครองทมอานาจหนาทจะตองดาเนนการตามขนตอนและวธการอนเปนสาระสาคญนน หากฝายปกครองกระทาไมถกตองตามขนตอนหรอวธการอนเปนสาระสาคญดงกลาว ยอมมผลเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมายทศาลปกครองมอานาจเพกถอนการกระทานนไดตามมาตรา ๙ วรรคหนง (๑) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ . ๒๕๓๙ กลาวคอ กรณกรงเทพมหานครใชอานาจดาเนนกจการทเปนประโยชนกบประชาชนในกรงเทพมหานคร แตการดาเนนกจการบางสวนอยนอกเขตกรงเทพมหานคร ซงจะตองไดรบความเหนชอบจากสภากรงเทพมหานครและไดรบความยนยอมจากผวาราชการจงหวดหรอสวนราชการทเกยวของตามมาตรา ๙๓ (๒) และ (๓) แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ โดยปลายดานหนงของสะพานอยในพนทขององคการบรหารสวนตาบลคคต จงหวดปทมธาน แตกรงเทพมหานครไมไดเสนอใหสภากรงเทพมหานครใหความเหนชอบ จนกระทงสะพานสรางแลวเสรจวนท ๑๓ กนยายน ๒๕๔๗ จงไดเสนอตอสภากรงเทพมหานครและสภากรงเทพมหานครไดมมตในการประชมสมยประชมสามญ สมยท ๑ (ครงท ๑) ประจาป พ.ศ. ๒๕๔๘ เมอวนท ๕ มกราคม ๒๕๔๘ เหนชอบใหกรงเทพมหานครดาเนนกจการดงกลาว ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เปนการกระทาโดยไมถกตองตามขนตอนหรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไว อนเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย

ในกรณการฟองเกยวกบการกระทาละเมดหรอความรบผดของหนวยงาน ทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ ศาลปกครองสงสดมอานาจกาหนดคาบงคบโดยสงใหใชเงนหรอใหสงมอบทรพยสนหรอใหกระทาการหรองดเวนกระทาการโดยจะกาหนดระยะเวลาและเงอนไขอน ๆ ไวดวย กได ตามมาตรา ๗๒ วรรคหนง (๓) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ คดนแมเปนการกระทาโดยไมถกตองตามขนตอนหรอวธการอนเปนสาระสาคญทกาหนดไว อนเปนการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย แตศาลปกครองมไดสงเพกถอนการกระทาทางปกครองโดยการสงรอถอนสะพานดงกลาว โดยอาศยเหตผลสามประการประกอบกน คอ

ประการแรก อานาจหนาทของฝายปกครอง เนองจากเปนการใชอานาจของกรงเทพมหานครเพอบรการสาธารณะหรอเพอประโยชนสาธารณะตามมาตรา ๘๙ (๖) และ (๗) แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘

ประการทสอง การดาเนนการสอดคลองกบหลกความไดสดสวน ซงเปนหลกกฎหมายทเรยกรองใหฝายปกครองใชอานาจอยางสมเหตผล จาเปนและเกดความสมดลระหวางประโยชนสาธารณะกบประโยชนของเอกชน ซงเปนประโยชนตอสวนรวมมากกวาเมอเปรยบเทยบกบความเสยหายทผฟองคดจะไดรบซงเปนความเสยหายทผฟองคดคาดการณลวงหนาและมาตรการทฝายปกครองเปนไปอยางเหมาะสม

๓๓  

ประการทสาม ความเสยหายในเรองงบประมาณจากการรอถอนสะพาน เนองจากสวนทดาเนนการไปแลวไมสามารถแกไขเปลยนแปลงไดหรอการเปลยนแปลงแกไขจะทาใหรฐเสยหาย เกนควร ทงงบประมาณทใชดาเนนการและงบประมาณทใชในการรอถอน รวมทงความเสยหายในแง ของประโยชนสาธารณะทจะตองเสยไป

ประการทส การกระทาทไมถกตองตามขนตอนและวธการดงกลาวเปนกรณ ทสามารถแกไขใหถกตองไดและขอเทจจรงในคดนกรงเทพมหานครไดเสนอใหสภากรงเทพมหานคร ใหความเหนชอบภายหลงจากสะพานสรางแลวเสรจและสภากรงเทพมหานครเหนชอบใหกรงเทพมหานครดาเนนกจการดงกลาว

ดงนน แมการใชอานาจของฝายปกครองจะไมเปนไปตามขนตอนและวธการ อนเปนสาระสาคญ แตหากเปนขนตอนและวธการทสามารถแกไขใหถกตองได และการดาเนนการดงกลาวเปนไปตามหลกความไดสดสวนซงมงเปนประโยชนตอสาธารณะเปนสาคญและการสงใหการกระทาเพกถอนการกระทาทไมชอบ จะทาใหเกดความเสยหายมากกวา ศาลปกครองกมอานาจทจะกาหนดคาบงคบ โดยกาหนดเงอนไขใหฝายปกครองดาเนนการเพอคมครองประโยชนสาธารณะ ดงน

(๑) ใหฝายปกครองดาเนนการใหถกตองตามขนตอนและวธการทกฎหมายกาหนด (๒) ใหฝายปกครองแกไขการกระทาบางสวน เชน กรณกรงเทพมหานครใชดลพนจ

กาหนดจดกอสรางสะพานขามคลอง แตเปนการใชดลพนจโดยไมชอบเนองจากดาเนนการเพอประโยชนของเอกชนเฉพาะรายหรอบางกลมโดยมไดทาเพอประโยชนสาธารณะและยงกอใหเกดความเดอดรอน หรอเสยหายแกผฟองคด แตเมอสะพานพพาทดงกลาวยงมความจาเปนสาหรบบคคลอนในการใชสอย เพอบรรเทาความเดอดรอนและการทบทงจะเปนการสนเปลองงบประมาณแผนดน ศาลปกครองสงสด จงพพากษาวาไมตองรอถอนสะพานขามคลองดงกลาว แตใหปรบใชสะพานใหเหมาะสมแกการใชประโยชนโดยปดกนสะพานเพอไมใหรถยนตแลนผาน แตใหเวนชองไว ๑ เมตรเพอใหคนและรถจกรยานยนตสามารถผานไปมาได (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๕๕/๒๕๔๙) หรอกรณเทศบาลกอสรางทอระบายนาใหม พรอมรางรปตววและบอพกนาตามแนวถนน สงกวาทอระบายนาเดม ทาใหนาทวมพนทบรเวณหมบานเคยงดอยทผฟองคดเปนเจาของกจการและอาศยอย โดยศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การกระทาดงกลาวเปนการใชสทธซงมแตจะใหเกดความเสยหายแกบคคลอน อนเปนการมชอบดวยกฎหมายตามมาตรา ๔๒๑ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อนเปนกรณเกยวกบการกระทาละเมดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ อนเกดจากการใชอานาจตามกฎหมายตามมาตรา ๙ วรรคหนง (๓) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ แตเมอการรอทอระบายนาจะทาใหประชาชนทอาศยอยในหมบานเคยงดอยไดรบประโยชนจรง แตสนเปลองงบประมาณและถาหากยงคงทอระบายนาดงกลาวไวประชาชนทอาศยอยในชมชนบานใหม หมท ๑ ชมชนบานหวยบง หมท ๑๓ และบางสวนของชมชนหาดสวรรค หมท ๙ ตาบลหนองบว ซงเปนประชาชนสวนใหญจะยงคงไดรบประโยชนโดยตรงจากการระบายนาผานระบบระบายนาดงกลาว ทอระบายนาทพพาทจงยงมประโยชนตอสาธารณะอยมาก จงใหเทศบาลและนายกเทศมนตรรวมกนแกไขระบบระบายนาโดยการรอทอระบายนาซงวางตามถนนศรคณาธารออกเทาทจาเปนและรวมกนวางระบบระบายนาใหมโดยการกอสรางวางทอระบายนา บอพกนา และอน ๆ ทจาเปนตามหลกวชาการเพอระบายนาททวมขงออกจากบรเวณหมบานเคยงดอยทเปนปญหาขอพพาทในคดน อยางถาวร (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๗๒/๒๕๕๕)

(๓) ใหฝายปกครองเพกถอนการกระทาทงหมด เชน กรณองคการบรหารสวนจงหวดกอสรางสะพานทางเดนเทา ค.ส.ล. เลยบคลองบางใหญผานหนาทดนของผฟองคดทาใหไมสามารถใชทดน

๓๔  

เปนทางขนลงเขาออกระหวางทดนกบคลองบางใหญซงเปนคลองสาธารณประโยชนตามปกตได ทง ๆ ทมถนนทชาวบานสวนมากใชเปนเสนทางสญจรเขาออกหมบานไดอยแลว ทาใหเปนอปสรรคตอการประกอบธรกจเกยวกบบานพกตากอากาศ การนานกทศนศกษาเทยวชมทวทศนสองฝงคลองทางเรอเพราะไมอาจนาเรอเขาจอดในทของตนเองได ประกอบกบบานเรอนของราษฎรสวนมากจะปลกตงอยหางจากแนวเขตสะพานพพาท จงยงขาดความสะดวกในการใชสะพานพพาทสญจรอยด ดงนน เมอพจารณาเปรยบเทยบประโยชนทประชาชนจะไดรบจากการกอสรางสะพานพพาทกบผลกระทบทผฟองคดจะไดรบ เหนไดชดวาจะทาให ผฟองคดไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายมากกวาการกอสรางสะพานพพาทปดกนทดนของผฟองคด จงเปนการสรางภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควร มผลกระทบตอสทธของผฟองคดไดรบความเสยหาย จงเปนการกระทาละเมด จงพพากษาหามกอสรางสะพานทางเดนเทา ค.ส.ล. หรอสงกอสรางใด ๆ และใหรอถอนเสาไมหรอสงกอสรางออกจากบรเวณหนาทดนของผฟองคดใหหมด และทาใหกลบคนสสภาพเดม (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๙๔/๒๕๕๐)

นอกจากศาลปกครองสงสดไดนาหลกความไดสดสวนมาวนจฉยขอพพาททางปกครอง ดงทกลาวมาขางตนแลว ศาลปกครองสงสดยงไดนาหลกกฎหมายดงกลาวมาใชในการพจารณา “เหตผลเพยงพอ” ในคาขอกาหนดมาตรการหรอวธการคมครองเพอบรรเทาทกขชวคราวกอนการพพากษาดวย ซงในการพจารณาคาขอบทบญญตขอ ๗๗ แหงระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด วาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๓ ใหนาความในลกษณะ ๑ ของภาค ๔ แหงประมวลกฎหมาย วธพจารณาความแพง มาใชบงคบกบหลกเกณฑในการพจารณาคาขอ เงอนไขในการออกคาสงของศาลและผลของคาสงกาหนดมาตรการหรอวธการคมครองอยางใด ๆ เพอบรรเทาทกขชวคราวกอนการพพากษาโดยอนโลมเทาทสภาพของเรองจะเปดชองใหกระทาได และโดยไมขดตอระเบยบนและหลกกฎหมายทวไปวาดวยวธพจารณาคดปกครอง โดยมาตรา ๒๕๔ วรรคหนง (๒) และมาตรา ๒๕๕ วรรคหนง (๒) ซงการกาหนดมาตรการหรอวธการคมครองเพอบรรเทาทกขชวคราวกอนการพพากษามหลกเกณฑในการพจารณา สองประการ คอ

ประการทหนง คาฟองตองมมลและมเหตผลเพยงพอทจะนามาตรการหรอวธการคมครองตามทขอนนมาใชได โดยตองใหเปนทพอใจของศาลวาผถกฟองคดตงใจจะกระทาซาหรอกระทาตอไปซงการละเมด การผดสญญา หรอการกระทาทถกฟองรอง หรอผฟองคดจะไดรบความเดอดรอน หรอเสยหายตอไป เนองจากการกระทาของผถกฟองคด และ

ประการทสอง จะตองคานงถงความรบผดชอบของฝายปกครองหรอเจาหนาท ของรฐและปญหาหรออปสรรคทอาจเกดขนแกการบรหารงานของรฐ

คดน ผฟองคดสสบสองคนซงอยอาศยและประกอบกจการคาขายตามแนว การกอสรางยนฟองและมคาขอคมครองชวคราว โดยใหศาลมคาสงระงบการกอสรางสะพานขามทางรถไฟ

จดตดทางหลวง หมายเลข ๓๔๗๗ ระหวางกโลเมตรท ๔+๘๕๐ ถงกโลเมตรท ๕+๘๕๐ ทกรมทางหลวง (ผถกฟองคด) ไดกอสรางเปนการชวคราวกอนพพากษา โดยอางวาไดรบผลกระทบโดยตรงตอสขภาพอนามย คณภาพสงแวดลอม และคณภาพชวต ไมวาจะเปนเพราะมลพษทางเสยง มลพษทางอากาศทเกดจากฝนควนหรอการเดนทางทเปนไปดวยความยากลาบาก ตลอดจนการตอกเสาเขมของสะพานทสงผลกระทบตอโครงสรางของสงปลกสรางทอยบรเวณการกอสรางและการกอสรางทตองใชระยะเวลายาวนานถง ๕๔๐ วน ยงสงผลกระทบทางออมทาใหการประกอบกจการและการคาซบเซา ทาใหรายไดของผฟองคดนอยลง ทดนและสงปลกสรางทตงอยกมมลคาลดลงตามไปดวย ศาลปกครองสงสดวนจฉยวาทางหลวงหมายเลข ๓๔๗๗ มความสาคญตอการทองเทยว และการเกษตรของจงหวด และมวตถประสงคเพอแกไขปญหาการจราจรท

๓๕  

ตดขด ซงสวนหนงมาจากการรอขบวนรถไฟทวงผานไมตากวา ๑๕๐ เทยวตอวน ใหมความคลองตวมากยงขน การกอสรางดงกลาวจงเปนการจดทาบรการสาธารณะหรอจดใหมสงสาธารณปโภคและมลกษณะเปนการสงเสรมหรอสนบสนนประชาชนเปนสวนรวม หรอประชาชนสวนรวมจะไดรบประโยชน อกทงการกอสรางสะพานพพาทไดดาเนนการไปแลวถงรอยละ ๗๖.๓๗ และผถกฟองคดไดพยายามแกไขความเดอดรอนแลว โดยการปรบลดความกวางของสะพานจาก ๖ ชองจราจรเปน ๕ ชองจราจร และแกไขโครงสรางฐานรากจากเดมทเปนแบบเสาเขมตอกเปลยนมาเปนแบบเสาเขมเจาะ ดงนน หากใหมการชะลอการกอสรางสะพานจะทาใหการกอสรางหยดชะงก ซงจะสงผลกระทบทงดานงบประมาณ การจางกอสราง และการแกไขปญหาการจราจรจะไมแลวเสรจภายในกาหนด อนเปนปญหาอปสรรคทเกดขนแกการบรหารงานของรฐ อกทงจะเกดปญหาแกผฟองคดทงสสบสองคนและประชาชนทวไปเพมมากขนจากเดม กรณจงยงไมมเหตสมควรทศาลจะกาหนดมาตรการหรอวธการคมครองชวคราวกอนการพพากษาโดยการระงบการกอสรางสะพานพพาทเปนการชวคราว (คาสงศาลปกครองสงสดท ๓๙๕/๒๕๕๔) ๕๒

แมวาศาลปกครองสงสดยงไมไดวนจฉยเนอหาแหงคดน แตศาลปกครองสงสดกไดนาสาระของหลกความไดสดสวนมาใชในการพจารณาถง “เหตผลเพยงพอ” ทจะมคาสงระงบการกอสรางสะพานขามทางรถไฟไวเปนการชวคราวกอนพพากษา โดยศาลพจารณาถงเหตผลความจาเปนของการกอสรางและความรบผดชอบของฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐ และปญหาอปสรรคทอาจเกดขนแกการบรหาร งานของรฐ รวมทงผลกระทบหรอความเสยหายทปจเจกบคคลจะไดรบ ดงนน หลกความไดสดสวนจงไมไดมความสาคญตอเฉพาะการวนจฉยเนอหาของคดเทานน แตสาระสาคญของหลกกฎหมายดงกลาวไดถกนามาใชในชนการขอคมครองชวคราวดวย ซงตอมาศาลปกครองกลางไดมคาพพากษาคดหมายเลขแดง ท ๑๖๘๔/๒๕๕๔ โดยวนจฉยตามหลกความไดสดสวนวา กรมทางหลวงมอานาจหนาทกอสรางสะพานลอยขามทางรถไฟในเขตทางหลวงตามพระราชบญญตทางหลวง พ.ศ. ๒๕๓๕ และพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. ๒๕๓๕ ประกอบกบพระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการกรมทางหลวง กระทรวงคมนาคม พ.ศ. ๒๕๓๘ และการดาเนนการกอสรางสะพานขามทางรถไฟบรเวณจดตดทางรถไฟทพพาทเปนการใชดลพนจทมขอเทจจรงและเหตผลสนบสนนตามสมควร แมการดาเนนการดงกลาวจะทาใหผฟองคดไดรบความเดอดรอนเสยหายอยบาง แตเมอเปรยบเทยบสดสวนระหวางขอดขอเสยและประโยชน ทประชาชนไดรบยอมเปนประโยชนแกประชาชนโดยรวม จงเปนการใชดลพนจทเหมาะสมแลว

๒. บรรทดฐานการปฏบตราชการทดจากคาพพากษาของศาลปกครองสงสดทนา หลกความไดสดสวนมาใชในการวนจฉยขอพพาททางปกครอง

จากการศกษาคาพพากษาของศาลปกครองสงสดทนาหลกความไดสดสวนมาวนจฉยขอพพาททางปกครองสามารถสรปสาระสาคญของ “หลกความไดสดสวน(Principle of proportionality) และบรรทดฐานการปฏบตราชการทดจากคาพพากษาของศาลปกครองสงสดไดดงน

(๑) หลกความไดสดสวนเปนหลกกฎหมายทรบประกนวาฝายปกครองจะตองกระทาการทางปกครองโดยชอบดวยกฎหมายและประชาชนไดรบการคมครองสทธและเสรภาพขนพนฐานอยางแทจรง ซงการใชอานาจของฝายปกครองในการออกกฎ คาสงหรอการกระทาอนใดในทางปกครองมาบงคบใชกบประชาชนนน นอกจากจะตองมกฎหมายใหอานาจและดาเนนการภายในขอบเขตวตถประสงคทกฎหมายกาหนดแลว ฝายปกครองจะตองใชอานาจของตนอยางสมเหตสมผลหรอพอเหมาะพอประมาณเพอให

                                                            ๕๒ นายปกครอง, หยด ! สะพานขามทางรถไฟ ... ประโยชนสวนตวหรอประโยชนสวนรวม, บานเมอง,

(๓๐ มถนายน ๒๕๕๕), หนา ๕.

๓๖  

บรรลตามเจตนารมณของกฎหมายทใหอานาจและกระทบตอสทธของประชาชนเทาทจาเปนและเกดประโยชนตอสาธารณะมากกวาความเสยหายทปจเจกบคคลไดรบ ดงนน ในการกระทาทางปกครองของฝายปกครอง นอกจากจะตองดาเนนการตามอานาจหนาทตามทกฎหมายมอบอานาจใหและเปนไปตามขนตอนและวธการทกฎหมายกาหนดแลว วธการหรอมาตรการทเลอกใชจะตองมความเหมาะสมและจาเปนตอการดาเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคทกฎหมายใหอานาจ โดยมดลยภาพระหวางประโยชนสาธารณะและความเสยหายของปจเจกบคคล หากวธการหรอมาตรการทฝายปกครองเลอกใชไมสามารถดาเนนการใหบรรลผลสาเรจลงไดหรอไมมความจาเปนทจะเลอกใชมาตรการนนหรอกอความเสยหายแกปจเจกบคคลมากกวาทประโยชนสาธารณะจะไดรบ ฝายปกครองกจะตองละเวนจากกฎเกณฑหรอมาตรการดงกลาวนนและศาลปกครองมอานาจสงหามมใหฝายปกครองกระทาการนนได ดงเชนขอพพาทในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๓๙๔/๒๕๕๐ หรอในกรณทฝายปกครองใชอานาจโดยไมชอบดวยกฎหมาย แตการเพกถอนการกระทาอนเปนเหตแหงความไมชอบดวยกฎหมายนนจะทาใหประโยชนสาธารณะหรอประโยชนของประชาขนสวนใหญไดรบความเสยหาย ศาลปกครองกมอานาจทสงใหเพกถอนการกระทาบางสวน หรอใหกระทาการใด ๆ เพอคมครองประโยชนสาธารณะและความเสยหายเอกชนนนกได ดงเชนขอพพาทในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๕๕/๒๕๔๙ และคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.๗๗๒/๒๕๕๕ เปนตน

(๒) แมปจเจกบคคลจะไดรบผลกระทบหรอไดรบความเสยหายจากการดาเนนการหรอการกระทาฝายปกครองอยบาง แตหากเกดประโยชนตอมหาชนหรอประโยชนสาธารณะมากกวา เมอเทยบกบความเสยหายนนกถอไดวาเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมาย แตหากทาใหปจเจกชนตองรบภาระหรอความเดอดรอนมากเกนสมควร ฝายปกครองมหนาทตองแกไขหรอเยยวยาความเสยหายนนอยางเปนธรรม

(๓) หลกความไดสดสวนมไดมความหมายวาฝายปกครองไมตองคมครองประโยชนของปจเจกบคคล โดยอางประโยชนสาธารณะเพอดาเนนการอยางหนงอยางใดตามอานาจหนาทเพยงดานเดยวในทางตรงกนขาม หลกกฎหมายนกลบเรยกรองใหฝายปกครองมภาระหนาทตองคานงถงผลกระทบหรอความเสยหายทจะเกดขนกบปจเจกบคคลทเกยวของ โดยวธการหรอมาตรการทเลอกใชจะตองเกดผลกระทบหรอความเสยหายกบปจเจกบคคลนอยทสด ถายงมวธการหรอมาตรการอน ๆ ทจะเกดความเสยหายหรอผลกระทบกบปจเจกบคคลนอยกวา ถอวาวธการหรอมาตรการทเลอกใชนนขดตอหลกความไดสดสวน เชน กรณทเทศบาลเลอกใชมาตรการทจะกอสรางถนนแอสฟลตตกคอนกรตเลยบคลองมหาสวสดพรอมวางทอลอดคและฝงกลบคลองซอยทาใหปดทางเขา-ออกคลองซอยในบรเวณทดนทผฟองคดอยอาศยและประกอบสมมาอาชพ แทนทจะไดใชบลอกคอนเวรสแทนทอคอนกรตทรงกลมซงทาใหเรอสามารถสญจรเขา-ออกสคลองมหาสวสดไดดงเชนเทศบาลขางเคยงไดดาเนนการ ถอเปนการปฏบตหนาทกอใหเกดภาระแก ผฟองคดเกนสมควรกอใหเกดผลกระทบแกผฟองคดอยางไมเปนธรรม จงเปนการใชดลพนจทไมเหมาะสม (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๖๒/๒๕๕๕)

(๔) หลกความไดสดสวนมสาระสาคญทสอดคลองกบหลกธรรมาภบาล (Good governance) ซงถอเปนหลกของการบรการสาธารณะทใหความสาคญกบหลกการประชาธปไตยแบบมสวนรวมและ ใหความสาคญกบประชาชนโดยการทางานตองมงผลสมฤทธ มประสทธภาพ ประสทธผล เกดประโยชน ตอความตองการของประชาชนสงทสดและเปนการเนนใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการบานเมองเพอใหเกดการบรหารจดการบานเมองทด

ดวยเหตน ในทางปกครองหลกความไดสดสวน (Principle of proportionality) จงเปนหลกการขนพนฐานของความสมพนธระหวางฝายปกครองซงเปนผใชอานาจกบปจเจกบคคลหรอ

๓๗  

ประชาชนผอยภายใตอานาจ โดยสาระของหลกความไดสดสวนนบงคบใหผใชอานาจกระทาการใดๆ ในทางปกครองทกระทบกระเทอนสทธและเสรภาพของผอยภายใตอานาจของตนอยางสมเหตผล พอเหมาะพอประมาณและเทาทจาเปน หรอบงคบใหฝายปกครองออกมาตรการทสามารถดาเนนการ ใหบรรลเจตนารมณของกฎหมายฉบบทใหอานาจไดจรง แตในขณะเดยวกนกกอความเสยหายแกปจเจกบคคลนอยทสดและหามมใหฝายปกครองออกมาตรการใด ๆ ซงหากไดลงมอใชบงคบแลวจะกอใหเกดประโยชนแกมหาชนหรอประโยชนสาธารณะนอยมาก ไมคมกบความเสยหายทจะตกแกปจเจกบคคลและหรอแกสงคมโดยสวนรวม ดงนน ถงแมหลกความไดสดสวน (Principle of proportionality) จะมไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษรในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แตกกลาวไดวาเปนหลกรฐธรรมนญทวไป ซงมคาบงคบเสมอกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยตามทบญญตไวในมาตรา ๒๙ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ เชนเดยวกบ “หลกความเสมอภาค (Principle of Equality)” ซงเปนหลกกฎหมายทวไปทไดรบการยอมรบวามคณคาเทยบเทารฐธรรมนญทใหการรบรองและคมครองสทธเสรภาพของประชาชนในรฐเสรประชาธปไตยเพอเปนหลกประกนสทธของราษฎรวาจะตองไดรบการปฏบตจากรฐอยางเทาเทยมกน ทงน ตามมาตรา ๕๕๓ และมาตรา ๓๐๕๔ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ รวมทงมาตรา ๔๕๕ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ โดยผเขยนจะไดนาเสนอในลาดบตอไปน

สวนท ๒ หลกความเสมอภาค (Principle of Equality) มาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ บญญตสาระสาคญของหลกความเสมอภาค (Principle of Equality) วา ประชาชนชาวไทยไมวาเหลากาเนด เพศหรอศาสนาใด ยอมอยในความคมครองของรฐธรรมนญและบคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน เชน ความมสทธ เทาเทยมกนระหวางหญงและชาย (มาตรา ๓๐ วรรคสอง) บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษา ไมนอยกวาสบสองปทรฐจะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย โดยผยากไร ผพการ                                                            

๕๓ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ มาตรา ๕ ประชาชนชาวไทยไมวาเหลากาเนดเพศหรอศาสนาใดยอมอยในความคมครอง

แหงรฐธรรมนญนเสมอกน ๕๔ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

มาตรา ๓๐ บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกน ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตาง ในเรองถนกาเนด เชอชาต

ภาษา เพศ อาย สภาพทางกาย หรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอ ความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ จะกระทามได

มาตรการทรฐกาหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหบคคลสามารถใชสทธและเสรภาพ ไดเชนเดยวกบบคคลอนยอมไมถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามวรรคสาม

๕๕ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๕๗ มาตรา ๔ ภายใตบงคบบทบญญตแหงรฐธรรมนญน ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และ

ความเสมอภาค บรรดาทชนชาวไทยเคยไดรบการคมครองตามประเพณการปกครองประเทศไทย ในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขและตามพนธกรณระหวางประเทศทประเทศไทยมอยแลว ยอมไดรบการคมครอง ตามรฐธรรมนญน

๓๘  

หรอทพพลภาพ หรอผอยในสภาวะยากลาบากตองไดรบสทธและการสนบสนนจากรฐเพอใหไดรบการศกษาโดยทดเทยมกบบคคลอน (มาตรา ๔๙) บคคลมสทธเสมอกนในการรบบรการสาธารณสขทไดมาตรฐานและผยากไรมสทธไดรบบรการโดยไมเสยคาใชจาย (มาตรา ๕๑) เปนตน และการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม ตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรมหรอ ความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญจะกระทามได

สาหรบในทางปกครอง “หลกความเสมอภาค (Principle of Equality)” บงคบใหองคกร ตาง ๆ ของรฐรวมทงฝายปกครองตองใชอานาจกระทาการทางปกครองโดยปฏบตตอบคคลทเหมอนกน ในสาระสาคญอยางเดยวกนและปฏบตตอบคคลทแตกตางกนในสาระสาคญทแตกตางกนออกไปตามลกษณะของแตละคน การปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระสาคญทแตกตางกนกด หรอการปฏบตตอบคคลทแตกตางกนในสาระสาคญอยางเดยวกนกดยอมเปนการขดตอหลกความเสมอภาค (Principle of Equality)และการแบงแยกบคคลออกเปนประเภทแลวปฏบตตอบคคลแตละประเภทแตกตางกนโดยไมเปนธรรมเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม

หลกความเสมอภาค (Principle of Equality) จงไดปรากฏเปนทยอมรบโดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยและมผลเปนการผกพนองคกรของรฐทจะตองเคารพและปฏบตตาม โดยศาลปกครอง ซงเปนองคกรตลาการมอานาจตรวจสอบกระทาการทางปกครองทเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมหรอการกระทาทขดตอหลกความเสมอภาคไดตามมาตรา ๙ วรรคหนง (๑) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

อยางไรกตาม ในทางวชาการไดมการแบงหลกความเสมอภาค (Principle of Equality)ประกอบดวยหลกการยอย ๆ ๔ ประการ๕๖

(๑) หลกความเสมอภาคของบคคลภายใตกฎหมาย เปนการรบรองสทธและเสรภาพของประชาชนในการใชอานาจของรฐวารฐตองปฏบตตอบคคลบนพนฐานความเสมอภาคเทาเทยมกน รฐจงไมอาจออกกฎหมายหรอบงคบใชกฎหมายใหมผลปฏบตทแตกตางกนตอบคคลทเหมอนกนในสาระสาคญอยางเดยวกนหรอเปนอยางเดยวกนตอบคคลทแตกตางกนในสาระสาคญ อยางไรกตาม หากพจารณาจาก คาพพากษาศาลปกครองสงสดทวนจฉยเกยวกบหลกความเสมอภาคอาจกลาวไดวาหลกความเสมอภาค ของบคคลภายใต “กฎหมาย”๕๗ น มความหมายรวมถง “กฎ”๕๘ ซงเปนกฎหมายลาดบรองทมสภาพบงคบเปนการทวไปดวย เชน กฎ ก.ตร. วาดวยหลกเกณฑและวธการแตงตงและโยกยายขาราชการตารวจ ระดบสารวตรถงจเรตารวจแหงชาตและรองผบญชาการตารวจแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๙ ในคาพพากษาศาล

                                                            ๕๖ ศนยศกษาคดปกครอง สานกวจยและวชาการ, หลกความเสมอภาค (Principle of Equality)และ

การเลอกปฏบตทไมเปนธรรม, www.Admincourt.go.th, ๒๐ พฤศจกายน ๒๕๕๗ ๕๗ วรพจน วศรตพชญ กฎหมายทใหอานาจแกฝายปกครองกระทาการตางๆ ทอาจมผล

กระทบกระเทอนตอสทธและเสรภาพของราษฎร โดยปกตแลวไดแกพระราชบญญตและกฎหมายอนทมคาบงคบดงเชนพระราชบญญต เชน พระราชกาหนด (โปรดด : วรพจน วศรตพชญ, สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐. (กรงเทพฯ : วญญชน, ๒๕๓๘), หนา ๗๓.

๕๘ พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๓ ในพระราชบญญต “กฎ” หมายความวา พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง ขอบญญตทองถน ระเบยบ

ขอบงคบ หรอบทบญญตอนทมผลบงคบเปนการทวไป โดยไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใดหรอบคคลใดเปนการเฉพาะ

๓๙  

ปกครองสงสดท อ. ๔๗๙/๒๕๕๖ กฎ ก.พ. วาดวยการใหขาราชการพลเรอนสามญไดรบเงนประจาตาแหนง พ.ศ. ๒๕๕๑ ในคาพพากษาศาลปกครองสงสด ท ฟ. ๗๑/๒๕๕๕ หรอพระราชกฤษฎกาพระราชทานอภยโทษ พ.ศ. ๒๕๕๓ ในคาพพากษาศาลปกครองสงสด ท ฟ. ๒๒/๒๕๕๕) หรอประกาศ เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการอนญาตใหทาและขายสรากลนชมชน พ.ศ. ๒๕๔๘ (ฉบบท ๔) ลงวนท ๑๗ มถนายน ๒๕๔๘ ในคาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๒๒๓/๒๕๕๕ เปนตน

ดงนน หลกเกณฑทวไปทรฐตองปฏบต คอ ตองใชกฎเกณฑเดยวกนในสถานการณเดยวกน เวนแตวาสถานการณนนแตกตางออกไป ผบญญตกฎเกณฑจงตองไมออกกฎเกณฑใหมผลไมเสมอภาคแกบคคล โดยเหตการณทเหมอนกนในสาระสาคญตองไดรบการปฏบตโดยกฎเกณฑเดยวกน แตหากมใชเรองทมสภาพการณอยางเดยวกนกสามารถปฏบตใหแตกตางกนได แตจะตองคานงถงสาระสาคญของกฎเกณฑ คอ ตองมความสมพนธกบขอเทจจรงทเกดขน ดวยเหตน ถงแมจะอยในสถานะทเหมอนกน แตขอเทจจรงอนเปนสาระสาคญแตกตางกน กฎเกณฑทนามาใชบงคบตองแตกตางกนไปดวย แตถาเปนขอเทจจรงไมเปนสาระสาคญและอยในสถานะทเหมอนกน กฎเกณฑทใชบงคบนนจะตองเปนกฎเกณฑเดยวกน๕๙

(๒) หลกความเสมอภาคของบคคลในการทางานในฝายปกครอง เปนการรบรองหรอคมครองบคคลในการทางานในฝายปกครองใหไดรบการปฏบตอยางเสมอภาคในเรองตาง ๆ เชน การบรรจแตงตง การไดรบสทธประโยชนและการปฏบตจากรฐในดานตางๆ ทมกฎหมายรบรองไวอยางเสมอภาคและเทาเทยมกนโดยรฐจะตองไมออกกฎเกณฑหรอใชอานาจออกคาสงทางปกครองอนมลกษณะเลอกปฏบตตอบคคลมใหเขาทางานในฝายปกครองหรอจากดสทธทเจาหนาทพงไดรบการปฏบตตามกฎหมาย ดวยเหตความแตกตางของถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกาย หรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอ ความคดเหนทางการเมองอนไมขด ตอบทบญญตของรฐธรรมนญ เชน มตของ ก.พ. ทกาหนดใหผไดรบปรญญาตรเกยรตนยมเปนวฒทกาหนด ใหใชวธการคดเลอกแทนการสอบแขงขนเขารบราชการ ในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๕๘/๒๕๕๐ หรอมตของคณะกรรมการขาราชการพลเรอนทกาหนดใหผไดรบปรญญาตรเกยรตนยมทกสาขา เปนเหตพเศษ ทจะไดรบการคดเลอกแทนการสอบแขงขน ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.๓๗๙/๒๕๕๐ หรอ สทธในการเบกคาเชาบานขาราชการตามมาตรา ๗ วรรคหนง แหงพระราชกฤษฎกาคาเชาบานขาราชการ พ.ศ. ๒๕๒๗ ทมเจตนารมณชวยเหลอขาราชการ ทไดรบความเดอดรอนในเรองทอยอาศยอนสบเนองมาจากทางราชการเปนเหต ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ขาราชการไมวาจะสงกดสวนราชการใดควรมความเสมอภาคเทาเทยมกนในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๕๗๖/๒๕๕๔๖๐

(๓) หลกความเสมอภาคของบคคลตอการรบภาระสาธารณะเนองจากรฐไมอาจกระทากจการทกอยางไดเอง รฐจงอาจมอบหมายใหเอกชนเปนผดาเนนการจดทาบรการสาธารณะหรอจดใหม สงสาธารณปโภคหรอแสวงหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต รฐจงตองใชอานาจดวยความเสมอภาคตอ ผรบภาระสาธารณะดงกลาว โดยมาตรการตางๆ ทฝายปกครองใชบงคบจะตองไมไปเพมภาระใหกบบคคลใด

                                                            ๕๙ เกรยงไกร เจรญธนาวฒน, หลกความเสมอภาค (Principle of Equality),www.

pub_law.net.com. ๒๘ พฤศจกายน ๒๕๕๗ ๖๐ นตา บณยรตน , ขาราชการกบสทธเบกคาเชาบานทเทาเทยม , www.Admincourt.go.th,

๒๗ พฤศจกายน ๒๕๕๗

๔๐  

บคคลหนงทประกอบอาชพเดยวกน ทาใหเกดการไดเปรยบเสยเปรยบกน๖๑ เชน การใหสมปทานในการแสวงหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต การกาหนดรายละเอยดหรอเงอนไขตองตงอยบนพนฐานตามสญญาทางปกครอง๖๒ คอ ดาเนนการโดยเปดเผย โปรงใส มการแขงขนกนอยางเปนธรรมและคานงถงคณสมบตและความสามารถของผเขาประมลเปนสาคญเพอใหผทเขาประมลสามารถกระทากจการทไดรบสมปทานใหสาเรจลลวงตามความตองการของทางราชการ เพอประโยชนสงสดของทางราชการและประชาชนในคาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ.๔๑๓/๒๕๕๗

(๔) หลกความเสมอภาคของบคคลในการไดรบการบรการสาธารณะ เนองจากรฐมหนาทในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน มหนาทจดทาบรการสาธารณะในดานตาง ๆ เพออานวยความสะดวกและประโยชนใหแกประชาชน ดงนน บคคลทกคนทอยในสถานะเทาเทยมกนตองไดรบหรอไดใชบรการสาธารณะอยางหนงอยางใดทรฐดาเนนการอยางเสมอภาคโดยจะตองไดรบการปฏบตจากรฐเปนอยางเดยวกน เชน การไดรบบรการใชไฟฟาอนเปนสทธขนพนฐานของประชาชน รฐไมอาจดาเนนการใดๆ ทจะขดขวางการทตองบรการสาธารณปโภคขนพนฐานทรฐพงบรการใหประชาชนทกรายอยางเสมอภาคและจะกาหนดเงอนไขอนเปนการเลอกปฏบตไมไดในคาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.๓๕๗/๒๕๔๙

แนวทางการวนจฉยของศาลปกครองสงสดเกยวกบหลกความเสมอภาค (Principle of Equality) ในคดพพาททางปกครอง

ในชวงเวลาทผานมา ศาลปกครองสงสดไดนาหลกความเสมอภาค (Principle of Equality) มาวนจฉยคดพพาททางปกครองหลายคดซงนอกจากจะเปนการอธบายหลกกฎหมายดงกลาวโดยอาศยขอเทจจรงทเกดขนจากขอพพาทอนเปนผลใหกระบวนการยตธรรมทางปกครองไดรบการพฒนาเปนลาดบแลว คาพพากษาศาลปกครองสงสดเกยวกบหลกกฎหมายดงกลาวยงกอใหเกดบรรทดฐานการปฏบตราชการอนเปนผลใหฝายปกครองและเจาหนาทของรฐมแนวทางการปฏบตราชการทดตามหลก นตธรรม (Rule of law) และเนองจากสาระสาคญของหลกความเสมอภาค (Principle of Equality) ไมไดบงคบใหองคกรตาง ๆ ของรฐตองปฏบตตอบคคลทกคนอยางเดยวกน ตรงกนขามกลบบงคบใหตองปฏบตตอบคคลทแตกตางกนในสาระสาคญแตกตางกนออกไปตามลกษณะเฉพาะของแตละคน เฉพาะแตบคคล ทเหมอนกนในสาระสาคญเทานนทองคกรตาง ๆ ของรฐตองปฏบตตอบคคลเหลานนอยางเดยวกน อกทงโดยเนอหาสาระของหลกความเสมอภาคมงหมายทจะเรยกรองไมใหรฐใชอานาจตามอาเภอใจ แตตองใชอานาจอยางมเหตผลและเปนธรรมตอบคคล ดงจะเหนไดจากมาตรา ๓๐ วรรคสาม ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ไดวางขอจากดการกระทาดงกลาวขององคกรตาง ๆ ของรฐไววา “การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตาง ในเรองถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกาย หรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอ ความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญจะกระทามได” ดงนน การนาเหตแหงความแตกตางในเรองถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะ

                                                            ๖๑ อางแลวในเชงอรรถท ๑๗, หนา ๑๐-๑๔ ๖๒ พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

มาตรา ๓ ในพระราชบญญต “สญญาทางปกครอง” หมายความรวมถง สญญาทคสญญาอยางนอยฝายใดฝายหนงเปน

ฝายปกครองหรอเปนบคคลซงกระทาการแทนรฐ และมลกษณะเปนสญญาสมปทานสญญาทใหจดทาบรการสาธารณะหรอจดใหมสงสาธารณปโภคหรอแสวงประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

๔๑  

ทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขด ตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญมาอางเพอเลอกปฏบตตอบคคลใหแตกตางกน หากเปนไปโดยไมเปนธรรม กยอมถอวาเปนการเลอกปฏบตตอบคคลโดยไมเปนธรรม แตหากการเลอกปฏบตนนเปนไปโดยม “เหตผล ทควรคาแกการรบฟง”(raison objectiverment plausible) ยอมไมถอวาเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคล (unfair discrimination)๖๓

“เหตผล” จงเปนองคประกอบสาคญทจะพจารณาวาการกระทานนเปนการเลอกปฏบต ทเปนธรรมตอบคคลหรอเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตอบคคลใดบคคลหนงหรอไม ทงน เนองจาก “เหตผล” คอหวใจ ชวตและวญญาณของกฎหมาย เหตผลเปนสงทมนษยทกคนมอยแลวโดยธรรมชาตโดยไมตองแสวงหาและเปนความรทจาเปนตอการดารงอยอยางปกตสขของคนในสงคม ซงปรชญาของเหตผลโดยนยทางพทธศาสนาเหนวาโดยธรรมชาตมนษยทกคนมเหตผลในจตใจ จงสามารถคดดวยเหตและผลไดตลอดเวลา สวนปรชญาของเหตผลโดยนยทางกฎหมายเหนวาความยตธรรม กฎหมายและเหตผล มความสมพนธเกยวโยงกนและไมสามารถแยกออกจากกนไดโดยเดดขาดและเมอเหตผลเปนแกนแทของธรรมชาต มนษยในฐานะเปนองคประกอบหนงของธรรมชาต เหตผลจงเปนหลกการตามธรรมชาตทมอยในความคดของมนษยทกคนและเมอเปนเชนนน หากมนษยมการคดพจารณาดวยเหตและผลเปนอยางด กอนตดสนใจในเรองใดเรองหนงแลว ยอมจะสงผลใหมนษยสามารถอยรวมกนไดอยางมความสขได๖๔ “เหตผล” จงเปนหวใจของกฎหมายทผกพนองคกรตางๆ ใหตองยอมรบและใชอานาจอยางมเหตผล ดงเชนทมบญญตไวเปนลายลกษณอกษรในกฎหมายหลาย ๆ ฉบบ เชน ในกระบวนพจารณาทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ มาตรา ๓๗ เมอใดกตามทเจาหนาทออกคาสงทางปกครองบงคบกบคกรณคนใด เจาหนาทมขอผกพนทจะตองอางเหตผลดวยเสมอ ทงเหตผลของขอเทจจรง คอ เหตผลของบทกฎหมายทเจาหนาทใชในการออกคาสงทางปกครอง และเหตผลทใชสนบสนนขอพจารณาหรอใชดลพนจคอเหตผลและมลเหตจงใจทเจาหนาทใชเปนขอยตในการออกคาสงทางปกครอง เพอใหคกรณในเรองนน ๆ ไดทราบวาการใชอานาจรฐตองอางเหตผลทถกตองและชอบธรรมตามกฎหมายจงจะถอวายตธรรม

นอกจากนน การอางเหตผลยงปรากฏในพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๖๙ วา “คาพพากษาหรอคาสงชขาดคดปกครองของศาลปกครองอยางนอยตองระบ (๕) เหตผลแหงคาวนจฉย” ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๔๑ “คาพพากษาหรอคาสงของศาลใหทาเปนหนงสอและตองกลาวหรอแสดง (๔) เหตผลแหงคาวนจฉยทงปวง” และ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๑๘๖ “คาพพากษาหรอคาสงตองมขอสาคญเหลานเปนอยางนอย (๖) เหตผลในการตดสนใจปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมาย” เปนตน

ในการวนจฉยวาการกระทาทางปกครองของฝายปกครองขดตอหลกความเสมอภาค (Principle of Equality) หรอไม หรอเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมหรอไม ศาลปกครองสงสดไดเคารพในหลกเหตผลดงกลาว

บทความในสวนทสองน จงแบงการศกษาออกเปน ๓ เรอง คอ ๑. กรณทศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การกระทาทางปกครองขดตอหลกความเสมอภาคหรอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม และ

                                                            ๖๓ อางแลวในเชงอรรถท ๕, หนา ๙๗. ๖๔ พงษกฤษณ มงคลสนธ, ความยตธรรม, โครงการปรญญาโท สาขาการบรหารงานยตธรรม

คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

๔๒  

๒. กรณทศาลปกครองสงสดวนจฉยวาการกระทาทางปกครองไมเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม และ ๓. กรณทศาลปกครองสงสดวนจฉย “เหต” ทไมอาจอางหลกความเสมอภาคได

๑. กรณทศาลปกครองสงสดวนจฉยวาการกระทาทางปกครองขดตอหลกความ

เสมอภาค (Principle of Equality)หรอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม การทฝายปกครองจะใชดลพนจพจารณาเหตอนอาจมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตอบคคลใดหรอไมนน จะตองอาศยขอเทจจรงทครบถวนและรอบดานและการใชดลพนจนนจะตองทมเหตผลทควรคาแกการรบฟง (raison objectivement plausible) หากขอเทจจรงทยกขนมากลาวอางไมเพยงพอและเปนผลใหการใชดลพนจไมมเหตผลทยอมรบได ยอมเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตอบคคล (unfair discrimination)

ศาลปกครองสงสดมแนวทางวนจฉยถง “เหตผล หรอปจจย” ทเปนผลใหการใชอานาจกระทาทางปกครองขดตอหลกความเสมอภาคหรอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม ดงน

๑.๑) ฝายปกครองอางเหตผลโดยพจารณาปจจยเพยงดานเดยวโดยไมพจารณาขอเทจจรงเกยวกบความรความสามารถทแทจรง อนอาจมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมอนๆ ประกอบกน ทาใหการใชดลพนจไมมเหตผลทหนกแนนควรคาแกการรบฟงอนเปนผลใหคาสงทางปกครองไมชอบดวยกฎหมาย

กรณคณะกรรมการอยการตดสทธผฟองคดซงเปนทนายความเขารบราชการ เปนขาราชการอยการเนองจากมบคลกภาพและรางกายพการ เดนขากะเผลก กลามเนอแขนลบถงปลายมอทงสองขาง กลามเนอขาลบจนถงปลายเทาทงสองขาง กระดกสนหลงคด

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เปนการใชดลพนจโดยไมชอบดวยมาตรา ๓๓ (๑๑)๖๕ แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายอยการ พ.ศ. ๒๕๒๑ และเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม ตามมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย เนองจากแมรางกายจะพการแตความพการดงกลาว ไมถงขนาดทไมอาจชวยเหลอตวเองไดหรอไมอาจปฏบตหนาทการงานโดยปกตได ไมถงขนจะเปนอปสรรคอยางมากตอการปฏบตหนาทในลกษณะงานอยการ โดยงานทผฟองคดเคยทาในขณะเปนทนายความมาแลวนนมลกษณะทานองเดยวกบงานของขาราชการอยการ การมมตไมรบโดยมไดพจารณาถงความสามารถทแทจรงในการปฏบตงานของผฟองคด จงไมมเหตผลทหนกแนนควรคาแกการรบฟง (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.๑๔๒/๒๕๔๗)๖๖

๑.๒) ฝายปกครองออก “กฎ” เพอใชบงคบกบบคคลบางกลมโดยไมมเหตผลทรบฟงไดโดยนาเหตผลทเปนเรองเฉพาะตวบคคลมาอางเพอเลอกปฏบตตอบคคลทมขอเทจจรงทเปนสาระสาคญอยางเดยวกน อนเปนการขดกบหลกการสาคญของหลกความเสมอภาคทวาฝายปกครองจะออกกฎเกณฑทมสภาพเปน “กฎ” ซงมผลบงคบเปนการทวไปจะตองนาไปใชบงคบกบบคคลทกคนอยางเสมอภาค หากนาไปใชบงคบเฉพาะกบบคคลหนงบคคลใดหรอกลมหนงกลมใดจะตองมเหตผลทรบฟงได นอกจากน

                                                            ๖๕ พระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายอยการ พ.ศ. ๒๕๒๑

มาตรา ๓๓ ผสมครสอบคดเลอกเพอบรรจเปนขาราชการอยการ และแตงตงใหดารงตาแหนงอยการผชวย ตองมคณสมบตดงตอไปน

(๑๑) ไมเปนคนไรความสามารถ หรอคนเสมอนไรความสามารถ หรอจตฟนเฟอนไมสมประกอบ หรอมกายหรอจตใจไมเหมาะสมจะเปนขาราชการอยการ หรอเปนโรคทระบไวในกฎกระทรวง

๖๖ ณฐพล ลอสงหนาท , การปฏบต ทแตกตาง (ไม) ถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม , www.Admincourt.go.th, ๓๐ พฤศจกายน ๒๕๕๗

๔๓  

การทฝายปกครองนาเหตเฉพาะตวเปนเรองสวนบคคล มไดเปนไปเพอประโยชนสวนรวม มาอางเพอเลอกปฏบตเฉพาะกลมบคคลบางกลมทไมมขอแตกตางกนในสาระสาคญถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม

คณะรฐมนตรในฐานะองคกรสงสดทางฝายบรหารไดมมตอนมลกษณะเปนกฎ โดยใหจายเงนเพมพเศษแกพนกงานรฐวสาหกจเฉพาะคนทปฏบตงานในตาแหนงวชาชพทขาดแคลนเฉพาะทเคยไดรบเงนเพมพเศษตามมตในชวงทรฐวสาหกจประสบปญหาการบรหารงานบคคล โดยพนกงานรฐวสาหกจทกคนทปฏบตงานในตาแหนงสาขาวชาชพเฉพาะเชนเดยวกนไมมขอแตกตางในสาระสาคญ แตไมไดรบเงนเพมพเศษดวย

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอเดมการกาหนดเงนเพมพเศษไดแยกกลมพนกงานรฐวสาหกจทไดรบเงนเพมพเศษสาขาวชาชพทขาดแคลน เปนกลมพนกงานทไดเขาปฏบตหนาทในตาแหนงวชาชพเฉพาะในชวงทรฐวสาหกจขาดแคลนบคลากรทจะปฏบตงานในตาแหนงดงกลาว สวนกลมพนกงานรฐวสาหกจทไมไดรบเงนเพมพเศษสาขาวชาชพทขาดแคลน เปนกลมพนกงานทเขาปฏบตหนาทในตาแหนงวชาชพเฉพาะในชวงทพนระยะเวลาดงกลาวแลว โดยมวตถประสงคเพอแกปญหาการบรหารงานบคคลของรฐวสาหกจในขณะนน แตเมอสภาวการณเชนนนเปลยนแปลงหรอหมดไป ความจาเปนทจะคงไว ซงการกาหนดเงนเพมพเศษดงกลาวในการจางพนกงานไมมอก คณะรฐมนตรจงมมตเมอวนท ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๑ ใหระงบการจายเงนเพมพเศษแกพนกงานรฐวสาหกจทปฏบตงานในตาแหนงสาขาวชาชพเฉพาะ ทขาดแคลนทงหมด ไมวาจะดวยเหตปญหาความขาดแคลนบคลากรผปฏบตงานในตาแหนงวชาชพเฉพาะหมดไป หรอเพราะเหตอนใดกตามอนมผลทาใหการไดรบเงนเพมพเศษอนเนองจากเปนสาขาวชาชพเฉพาะ ทขาดแคลนของพนกงานรฐวสาหกจทงหมดสนสดลง แตการทคณะรฐมนตรกลบมามมตใหมเมอวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๔๔ อนมตใหจายเงนเพมพเศษโดยกาหนดใหจายเฉพาะแตพนกงานรฐวสาหกจกลมทเคยไดรบเงนเพมพเศษ ซงเปนผทปฏบตงานในตาแหนงวชาชพเฉพาะทขาดแคลนอยกอนวนท ๑ มกราคม ๒๕๔๒ ทไดมการระงบการจายเงนเพมพเศษดงกลาวลงตามมตเมอวนท ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๑ ยอมตองถอวา มเหตผลความจาเปนในการจายเงนเพมพเศษใหแกบคลากรทจะปฏบตงานในตาแหนงสาขาวชาชพเฉพาะนนขนใหม เพราะฉะนน พนกงานรฐวสาหกจทกคนทเปนผปฏบตงานอยในตาแหนงดงกลาว โดยไมมขอแตกตางกนในสาระสาคญกตองมสทธทจะไดรบเงนเพมพเศษดงกลาวเหมอนกนและการอางเหตความเดอดรอนของพนกงานรฐวสาหกจทไดรบจากการระงบการจายเงนเพมพเศษมาเปนเงอนไขในการจายเงนเพมพเศษ ในการปฏบตหนาทใหกบกลมพนกงานรฐวสาหกจทเคยไดรบเงนเพมพเศษ เหตแหงความเดอดรอนดงกลาวเปนเหตเฉพาะตวอนเปนเรองสวนบคคลมไดเปนประโยชนสวนรวม ดงนน เมอผฟองคดเปนผปฏบตงานในตาแหนงสาขาวชาชพเฉพาะเชนเดยวกบกลมพนกงานรฐวสาหกจทไดรบเงนเพมพเศษ ตามมตเมอวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๔๔ โดยไมมขอแตกตางกบพนกงานรฐวสาหกจทไดรบเงนเพมพเศษ ตามมตดงกลาว แตผฟองคดไมไดรบเงนเพมพเศษดงกลาวดวย จงเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม มตเมอวนท ๓๐ ตลาคม ๒๕๔๔ จงเปนมตทใหมการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมขดตอบทบญญตตามมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท ฟ.๑๔/๒๕๔๘)

๑.๓) ฝายปกครองออก “กฎ” โดยอาศยเหตผลในเรองประสบการณในงานและ มความรความสามารถของบคคลเพอปฏบตใหแตกตางกน แตไมสามารถพสจนไดวาประสบการณในงานและความรความสามารถแตกตางกนมากนอยอยางไร อกทง ไมไดคานงถงหลกประกนความมนคงในอาชพ

๔๔  

ในการทางานในฝายปกครอง๖๗ หลกความเสมอภาคของบคคลในการทางานในฝายปกครองเปนการรบรองหรอคมครองบคคลในการทางานในฝายปกครองใหไดรบการปฏบตอยางเสมอภาคในเรองตาง ๆ การออก “กฎ” เพอการเลอนตาแหนงสงขนในการรบราชการ ถอเปนสทธตามกฎหมายของขาราชการและขาราชการ ทกคนยอมมสทธทจะพฒนาตนเองและไดรบโอกาสสาหรบวางแผนความกาวหนาในหนาทการงานของตน หากฝายปกครองจะกาหนดหลกเกณฑทเกยวกบการพฒนาความกาวหนาในตาแหนงหนาทการงานของขาราชการ นอกจากจะตองคานงถงหลกประกนความมนคงในอาชพแลว การทฝายปกครองอางประสบการณในงานและมความรความสามารถของบคคลเพอปฏบตใหแตกตางกน จะตองอธบายเหตผลใหรบฟงไดดวยวาบคคลนนมประสบการณในงานและมความรความสามารถแตกตางกน เหมาะสมกบการดารงตาแหนงอยางไร โดยเฉพาะอยางยง ตองไมขดตอหลกความเสมอภาคทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยรบรองและใหความคมครองไวและตองกาหนดหลกเกณฑใหมผลกระทบกระเทอนตอผมสทธอยเดมอยางนอยทสดเพยงเทาทจาเปนและเปนไปเพอประโยชนแกสวนรวมหรอประโยชนทางราชการอยางแทจรง

กรณทคณะกรรมการขาราชการตารวจไดออกกฎ ก.ตร. วาดวยหลกเกณฑและวธการแตงตงและโยกยายขาราชการตารวจ ระดบสารวตรถงจเรตารวจแหงชาตและรองผบญชาการตารวจแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๙ ขอ ๑๑ วรรคหนงและวรรคสอง มผลทาใหบคคลทดารงตาแหนงรองผบญชาการ ซงมสถานะทางกฎหมายเหมอนกนไดรบการปฏบตทจะมสทธไดรบการคดเลอกหรอแตงตงใหดารงตาแหนงผบญชาการในเงอนไขทแตกตางกน โดยกลมทหนง ผดารงตาแหนงรองผบญชาการทไมเคยไดรบการเลอนตาแหนงสงขนในตาแหนงควบปรบระดบเพม-ลดไดในตวเองมากอน ใหมสทธไดรบการคดเลอกหรอแตงตงใหดารงตาแหนงผบญชาการเมอดารงตาแหนงรองผบญชาการมาแลวไมนอยกวา ๒ ป และ กลมทสอง ผดารงตาแหนงรองผบญชาการทเคยไดรบการเลอนตาแหนงสงขนในตาแหนงควบปรบระดบเพม – ลดไดในตวเองมากอน นอกจากจะมสทธไดรบการคดเลอกหรอแตงตงใหดารงตาแหนงผบญชาการเมอดารงตาแหนงรองผบญชาการมาแลวไมนอยกวา ๒ ปแลว ยงตองนบระยะเวลารวมตงแตตาแหนงระดบรองสารวตรมาแลวไมนอยกวา ๒๘ ป

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา กฎ ก.ตร.ดงกลาวมลกษณะเปนการกาหนดหลกเกณฑเกยวกบคณสมบตของผดารงตาแหนงรองผบญชาการทจะเลอนขนเพอแตงตงใหดารงตาแหนงผบญชาการเพมขนจากเดมและกาหนดใหผดารงตาแหนงรองผบญชาการทจะมสทธไดรบการคดเลอกหรอแตงตงใหดารงตาแหนงผบญชาการแยกเปน ๒ กลม ทาใหบคคลทดารงตาแหนงรองผบญชาการซงมสถานะทางกฎหมายเหมอนกนไดรบการปฏบตในเงอนไขทแตกตางกน เมอคณะกรรมการขาราชการตารวจไดเปดโอกาสใหมการโยกยายสบเปลยนสายงานระหวางขาราชการตารวจทปฏบตงานในสายงานตาแหนงควบปรบระดบเพม-ลดไดในตวเองกบขาราชการตารวจทปฏบตงานในสายงานหลกตลอดมาเพอเปนการทดแทนตาแหนงวางในสายงานทขาดแคลนอตรากาลงดงเชนผฟองคดทเคยเปลยนจากสายงานหลกไปดารงตาแหนงรองผกากบการทาหนาทอาจารยประจาภาควชาบรหารงานตารวจ สถาบนพฒนาขาราชการตารวจ ซงเปนตาแหนงควบปรบระดบเพม-ลดไดในตวเองตามหลกเกณฑของสานกงานตารวจแหงชาตทตองการจงใจใหขาราชการตารวจสมครใจ ไปดารงตาแหนงทขาดแคลนอตรากาลงและตอมาผฟองคดไดรบการเลอนตาแหนงสงขนโดยวธการประเมนผลงานทางวชาการ จนถงตาแหนงรองผบงคบการ ภาควชาบรหารงานตารวจ หลงจากนน ผฟองคดถงไดรบการโยกยายสบเปลยนกลบมาดารงตาแหนงรองผบงคบการในสายงานหลก กรณดงกลาวจงเหนไดวา                                                             

๖๗ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ มาตรา ๔๔ บคคลยอมมสทธไดรบหลกประกนความปลอดภยและสวสดภาพในการทางาน รวมทง

หลกประกนในการดารงชพ ทงในระหวางการทางานและเมอพนภาวะการทางาน ทงน ตามทกฎหมายบญญต

๔๕  

การเลอนตาแหนงสงขนในสายงานตาแหนงควบปรบระดบเพม-ลดไดในตวเองทมระยะเวลาการรบราชการนอยกวาตาแหนงในสายงานหลก เกดจากหลกเกณฑภายในของสานกงานตารวจแหงชาตเองทตองการใหมการสบเปลยนโยกยายระหวางสองสายงานดงกลาว เหตผลของคณะกรรมการขาราชการตารวจทวา การออกกฎ ก.ตร. ขอ ๑๑ วรรคหนง และวรรคสองดงกลาว เพอเปนการปองกนการไดเปรยบเสยเปรยบในการเลอนตาแหนงสงขนระหวางสายงานทแตกตางกนจงไมอาจรบฟงได ประกอบกบการเลอนตาแหนงสงขนโดยทวไปจะยดหลกประสบการณในตาแหนงทดารงอยกอนทจะเลอนตาแหนงสงขน แตคณะกรรมการขาราชการตารวจกลบออกกฎ ก.ตร. ขอ ๑๑ วรรคหนงและวรรคสองดงกลาว โดยกาหนดใหผดารงตาแหนงรองผบญชาการทเคยเลอนตาแหนงสงขนในตาแหนงควบปรบระดบเพม-ลดไดในตวเองมากอนตองยอนกลบไปนบระยะเวลารวมตงแตดารงตาแหนงรองสารวตร ซงเปนการยดประสบการณตงแตเรมรบราชการ แตกตางเปนอยางมากกบผดารงตาแหนงรองผบญชาการทไมเคยเลอนตาแหนงสงขนในตาแหนงควบปรบระดบเพม-ลดไดในตวเองมากอน ซงมสทธไดรบการเลอนตาแหนงสงขนเปนผบญชาการเมอดารงตาแหนงรองผบญชาการมาแลวเพยง ๒ ป และเปนการยดประสบการณในตาแหนงปจจบนทดารงตาแหนง อยเทานน อกทงคณะกรรมการขาราชการตารวจไมสามารถพสจนใหเหนไดวาผดารงตาแหนงรองผบญชาการทเคยเลอนตาแหนงสงขนในตาแหนงควบปรบระดบเพม-ลดไดในตวเองมากอน มประสบการณในงานและมความรความสามารถนอยกวาผดารงตาแหนงรองผบญชาการทปฏบตงานในสายงานหลกมาตลอดอยางไร

จงเหนวาการออกกฎ ก.ตร. ขอ ๑๑ วรรคหนงและวรรคสองดงกลาว เปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมและขดตอหลกความเสมอภาคตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยเปนการออกกฎทเกนความจาเปนไมบรรลตามวตถประสงคของมาตรา ๓๒ แหงพระราชบญญตตารวจแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๗ ทบญญตใหรกษาความเทยงธรรมในการแตงตงและโยกยายขาราชการตารวจ ทงยงเปน การออกกฎทมผลกระทบกระเทอนตอสทธในการเลอนตาแหนงสงขนของผฟองคดจนเกนสมควร จงเปนการออกกฎโดยไมชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๗๙/๒๕๕๖)

คดนศาลปกครองสงสดไดพจารณาถง “เหตผล” ของการออกกฎ ก.ตร. ขอ ๑๑ วรรคหนงและวรรคสองวามเหตผลแหงการเลอกปฏบตทเพยงพอแกการรบฟงไดเพยงใด เนองจากเปนกฎทใชบงคบกบบคคลทมสถานะทางกฎหมายเหมอนกน แตไดรบการปฏบตแตกตางกน ซงขอเทจจรงในคดนคณะกรรมการขาราชการตารวจอางเหตผลเพอเปนการปองกนการไดเปรยบเสยเปรยบในการเลอนตาแหนงสงขนระหวางสายงานทแตกตางกนและยดหลกประสบการณในตาแหนงทดารงอยกอนทจะเลอนตาแหนงสงขน แตปรากฏผลจากการบงคบใชกฎ ก.ตร. ขอ ๑๑ วรรคหนง และวรรคสองวา การนบระยะเวลาเพอการเลอนตาแหนงสงขนเปนผบญชาการแตกตางกนและเปนการยดประสบการณของการรบราชการทแตกตางกน

โดยกลมท ๑ ยดประสบการณในตาแหนงปจจบนทดารงตาแหนงอย สวนกลมท ๒ ยดประสบการณของการรบราชการตงแตเรมรบราชการ นอกจากน คณะกรรมการขาราชการตารวจยงไมสามารถพสจนใหเหนไดถง

ประสบการณในงานและความรความสามารถระหวางกลมขาราชการทงสองกลมวามากนอยแตกตางกนอยางไรและการออกกฎยงไมสอดคลองกบวตถประสงคของกฎหมายทใหอานาจทตองการใหรกษา ความเทยงธรรมในการแตงตงและโยกยายขาราชการตารวจ อนถอไดวาการออกกฎมไดมลกษณะเปนไป เพอประโยชนแกสวนรวมและไมสามารถอธบายเหตผลทควรคาแกการรบฟงได ดวยเหตน ฝายปกครองหรอผมอานาจจงไมอาจใชอานาจในการออก “กฎ” ทมผลในทางปฏบตตอเจาหนาทในหนวยงานของรฐหรอบคคลใดๆ ทมสถานะทางกฎหมายเหมอนกนใหแตกตางกนไดโดยปราศจากเหตผลทรบฟงได โดยเฉพาะอยางยง การกาหนดหลกเกณฑทเกยวกบการพฒนาความกาวหนาในตาแหนงหนาทการงานของขาราชการ

๔๖  

จะตองคานงถงหลกประกนความมนคงในอาชพและจะตองไมขดตอหลกเสมอภาคหรอไมเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอขาราชการดวยกน หรอ

๑.๔) ฝายปกครองใชดลพนจโดยคานงถงปจจยทนามาใชในการพจารณาแตกตางกน ทงทปจจยเหลานนยงมอยเชนเดยวกนในเวลาเดยวกน และถาการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมเปนไปในทางท เปนการรอนสทธของบคคลหรอทาใหบคคลเสยประโยชนอนควรมควรได ฝายปกครอง ไมอาจออกกฎเกณฑหรอคาสงใดมาลบลางสทธดงกลาวได

กรณกรมชลประทานโดยคณะกรรมการกาหนดหลกเกณฑและกาหนดคาทดแทนทรพยสนเพอการชลประทาน (ผถกฟองคด) ไดกาหนดและจายเงนคาขนยาย (ทดน) โดยใชราคาประเมนทนทรพยเพอเรยกเกบคาธรรมเนยมในการจดทะเบยนสทธและนตกรรมทใชอยในเวลาทกาหนดและจายเงนคาขนยาย (ทดน) ใหแกผฟองคด (คอ ระหวางป พ.ศ. ๒๕๔๗-๒๕๕๐) ในหนวยราคาตาสดไรละ ๑๖,๐๐๐ บาท ในการประชมครงท ๑/๒๕๔๘ เมอวนท ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๘ สวนราษฎรผมสทธไดรบทตกสารวจและราษฎรผมสทธไดรบทเพงจะดาเนนการตรวจสอบทรพยสนแลวเสรจ (คอ ระหวางป พ.ศ. ๒๕๕๑-๒๕๕๔) ไดรบหนวยราคาตาสดไรละ ๒๐,๐๐๐ บาท ในการประชมครงท ๓/๒๕๕๑ เมอวนท ๑๖ ตลาคม ๒๕๕๑

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การกาหนดหลกเกณฑคาทดแทนทรพยสนทถกเขตชลประทานในการประชม ครงท ๑/๒๕๔๘ เมอวนท ๒๓ พฤศจกายน ๒๕๔๘ คณะกรรมการฯ ไดกาหนดราคาคาขนยาย (ทดน) ใหแกผฟองคด โดยคานงถงราคาประเมนทนทรพยเพอเรยกเกบคาธรรมเนยม ในการจดทะเบยนสทธและนตกรรมทใชอยในเวลาทกาหนดและจายเงนคาขนยาย (ทดน) ในหนวยราคาตาสดเพยงปจจยเดยว แตในการประชมเพอกาหนดหลกเกณฑคาทดแทนทรพยสนทถกเขตชลประทาน ครงท ๓/๒๕๕๑ เมอวนท ๑๖ ตลาคม ๒๕๕๑ ไดกาหนดราคาคาขนยาย (ทดน) ทจะจายใหแกราษฎรผมสทธไดรบทตกสารวจและราษฎรผมสทธไดรบทเพงจะมการสารวจทรพยสนแลวเสรจ โดยคานงถงราคาประเมนทนทรพยเพอเรยกเกบคาธรรมเนยมในการจดทะเบยนสทธและนตกรรมทใชอยในเวลาทกาหนดและจายเงนคาขนยาย (ทดน) ในหนวยราคาตาสดและคานงถงปจจยอนนอกเหนอจากนอก ๘ ประการ ทงทปจจยอนเหลานนบางปจจยกดารงอยแลวในเวลาทกาหนดและจายเงนคาขนยาย (ทดน) ใหแกผฟองคดแลวกาหนดราคาคาขนยาย (ทดน) และจายเงนดงกลาวใหแกราษฎรผมสทธไดรบทตกสารวจและราษฎร ผมสทธไดรบทเพงจะมการสารวจทรพยสนแลวเสรจ ในอตราไรละ ๓๐,๐๐๐ บาท มากกวาราคาประเมนทนทรพยเพอเรยกเกบคาธรรมเนยมในการจดทะเบยนสทธและนตกรรมทใชอยในเวลาทกาหนดและจายเงนใหแกราษฎรผมสทธไดรบเงนคาขนยาย (ทดน) เหลานถงรอยละ ๕๐ ของราคาประเมนทนทรพยเพอเรยกเกบคาธรรมเนยมในการจดทะเบยนสทธและนตกรรมในหนวยราคาตาสด กรณจงเหนไดวา การกาหนดราคาคาขนยาย (ทดน) ใหแกผมสทธไดรบเงนคาขนยาย (ทดน) มลกษณะเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอผฟองคด

กลาวคอ เปนการกาหนดคาขนยาย (ทดน) ไปในทางทเปนการรอนสทธของ ผฟองคดหรอทาใหผฟองคดเสยประโยชนอนควรมควรได เพอเปนการเยยวยาความเสยหายทผฟองคดไดรบจากการกระทาทมลกษณะเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมดงกลาว กรมชลประทานจงชอบทจะจายเงนคาขนยาย (ทดน) เพมใหแกผฟองคดอกรอยละ ๕๐ ของราคาประเมนทนทรพยเพอเรยกเกบคาธรรมเนยมในการจดทะเบยนสทธและนตกรรมทใชอยในเวลาทกาหนดและจายเงนคาขนยาย (ทดน) ใหแกผฟองคด แมคณะรฐมนตรจะมมตเมอวนท ๒๓ เมษายน ๒๕๔๑ ทาใหกรมชลประทานไมอาจจาย

๔๗  

คาชดเชยหรอคาทดแทนในลกษณะซาซอนหรอยอนหลงไดแตกไมอาจลบลางหลกการหามมใหมการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลอนเปนหลกรฐธรรมนญได (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๘/๒๕๕๗)

๑.๕) ฝายปกครองอางเหตผลความมนคงทางการเงนเพยงประการเดยวในการกาหนดจานวนเงนหลกประกนซองโดยไมคานงถงเจตนารมณของกฎหมายและแนวทางการดาเนนงานทกฎหมายกาหนดไว ทาใหไมเกดการแขงขนอยางเสรและเปนธรรมในการประกอบอาชพของบคคล หลกความเสมอภาค ของบคคลตอการรบภาระสาธารณะมงหมายทจะคมครองบคคลททาหนาทแทนรฐในการบรการสาธารณะดานตางๆ โดยรฐถกจากดการใชอานาจใหดาเนนการโดยเปดเผย โปรงใส มการแขงขนกนอยางเปนธรรมตามมาตรา ๔๓ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกไทย พทธศกราช ๒๕๕๐๖๘ ดงนน หากรฐใชอานาจกาหนดหลกเกณฑใด ๆ อนเปนการกดกนมใหบคคลใดเขาแขงขนกนอยางเปนธรรม ยอมเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม

กรณคณะกรรมการพจารณาจดเกบอากรรงนกอแอนจงหวดพทลง โดยผวาราชการจงหวดพทลงไดออกประกาศ เรอง ประมลเงนอากรรงนกอแอน (แกไขเพมเตม) ฉบบลงวน ๓๐ มนาคม ๒๕๕๒

ใหผเสนอประมลวางหลกประกนซองรอยละเจดสบหาของราคาขนตา ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การประมลเพอสทธในการจดเกบรงนกอแอน

เปนการใหสมปทาน ในการแสวงหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต การกาหนดรายละเอยดหรอเงอนไขดงกลาว จงตองตงอยบนพนฐานตามสญญาทางปกครอง คอ การดาเนนการโดยเปดเผย โปรงใส มการแขงขนกนอยางเปนธรรม ทงตองคานงถงคณสมบตและความสามารถของผเขาประมล เปนสาคญเพอให ผทเขาประมลสามารถกระทากจการทไดรบสมปทานใหสาเรจลลวงตามความตองการของทางราชการ และจะตองแสดงใหเหนไดวามเหตผลเพยงพอในการใชดลพนจโดยชอบ ทงน เพอรกษาประโยชนสงสดของ ทางราชการและประชาชน รวมทงเจตนารมณของรฐธรรมนญทประสงคมงกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน การทผถกฟองคดอางวาเหตทตองปรบคาประกนซองเพราะมลคารงนกทจดเกบมราคาสงมาก จงตองหาผประมลทมฐานะทางการเงนทมนคงเพอมใหเสยหายแกทางราชการ เพอตองการผประมลทมความมนคงทางการเงนเพยงประการเดยวโดยมไดคานงถงเจตนารมณของกฎหมายและแนวทางการดาเนนการตามพระราชบญญตอากรรงนกอแอน พ.ศ. ๒๕๔๐ ทกาหนดใหมหลกประกนซองรอยละ ๒๕ ของวงเงนประมล และหลกประกนสญญาไมนอยกวารอยละ ๒๕ ของเงนอากรทประมลได เพอมใหเปนภาระกบ ผไดรบสมปทานมากเกนไปและควรคานงถงประโยชนขององคกรปกครองสวนทองถนทจะไดรบจากหลกประกน การเพมจานวนหลกประกนซองถงรอยละ ๗๕ จงเปนการเพมภาระและลดความจงใจผเขาประมลอนเปนการออกประกาศทไมชอบดวยเหตผล ไมเหมาะสม และไมสรางความเสมอภาคในการแขงขนอยางเสร จงเปนการใชดลพนจทไมชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.๔๑๓/๒๕๕๗)

                                                            ๖๘ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกไทย พทธศกราช ๒๕๕๐

มาตรา ๔๓ บคคลยอมมเสรภาพในการประกอบกจการหรอประกอบอาชพและการแขงขนโดยเสร อยางเปนธรรม

การจากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญต แหงกฎหมาย เฉพาะเพอประโยชนในการรกษาความมนคงของรฐหรอเศรษฐกจของประเทศ การคมครองประชาชน ในดานสาธารณปโภค การรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การจดระเบยบการประกอบอาชพ การคมครองผบรโภค การผงเมอง การรกษาทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอม สวสดภาพของประชาชนหรอเพอปองกนการผกขาดหรอขจดความไมเปนธรรมในการแขงขน

๔๘  

๑.๖) ฝายปกครองอางเหตผลการสญเสยรายไดของรฐและการควบคมการบรโภคในกลมบคคลบางประเภทเพอคมครองกลมบคคลดงกลาว โดยออก “กฎ” ทมหลกเกณฑเปนการกาหนดมาตรการทเขมงวดกบผประกอบกจการทมฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคมแตกตางกน โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ ทใชบงคบอยขณะนนทรบรองความเสมอภาคของบคคลภายใตกฎหมายและรบรองสทธของบคคลจากการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมจากรฐเพราะเหตแหงความแตกตางกนในเรองสถานะของบคคลหรอฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคมและรบรองการมเสรภาพในการประกอบกจการหรอประกอบอาชพและการแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม โดยรฐตองสนบสนนระบบเศรษฐกจแบบเสร โดยอาศยกลไกตลาดและกากบดแลใหมการแขงขนอยางเปนธรรม

คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท ๒๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๖ ใหการสนบสนนเศรษฐกจชมชนเกยวกบการทาสรากลนชมชน กรมสรรพสามตจงไดออกประกาศ เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการอนญาตใหทาและขายสรากลนชมชน พ.ศ. ๒๕๔๖ ขอ ๑๔ กาหนดวา “สรากลนชมชนทจะนาออกจากสถานททาสราตองบรรจในภาชนะซงตองมความเหมาะสม สะอาด ปดสนท ไมทาปฏกรยากบสราและผลตภณฑทบรรจนน และสามารถปดแสตมปสราทปากภาชนะบรรจได” ตอมา ป พ.ศ. ๒๕๔๘ กรมสรรพสามตไดออกประกาศ เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการอนญาตใหทาและขายสรากลนชมชน พ.ศ. ๒๕๔๘ (ฉบบท ๔) ลงวนท ๑๗ มถนายน ๒๕๔๘ แกไขเพมเตมขอ ๑๔ โดยวรรคสอง บญญตวา “ขนาดของภาชนะบรรจสราใหม ๓ ขนาด คอ ๐.๑๕๐ ลตร ๐.๓๓๐ ลตร และ ๐.๖๒๕ ลตร ขนไป ทงน สาหรบภาชนะบรรจสราขนาด ๐.๑๕๐ ลตร ใหใชบรรจและนาออกจากสถานททาสราไดถงวนท ๓๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘” โดยอางเหตผลในการออกประกาศวาเนองจากสภาพปญหาทมผหลกเลยงภาษนาแสตมปสราไปใชผดเงอนไขทาใหรฐสญเสยรายได อกทงเปนการควบคมการบรโภคสราในกลมเดกและเยาวชน ดงนน ตงแตวนท ๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๘ ผผลตสรากลนชมชนจะไมสามารถบรรจสรากลนในขวดขนาด ๐.๑๕๐ ลตร ออกจาหนายได

ผไดรบอนญาตใหประกอบกจการสรากลนชมชน (ผฟองคด) เหนวาการออกประกาศดงกลาวเปนการเลอกปฏบตในกลมผประกอบการสราดวยกน เปนการปกปองผประกอบการสรารายใหญ ไมสงเสรมสนบสนนเศรษฐกจชมชนขดกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ มาตรา ๓๐ มาตรา ๕๐ และมาตรา ๘๗ จงนาคดมาฟองตอศาลปกครองขอใหเพกถอนประกาศดงกลาว ทกาหนดวา “สาหรบภาชนะบรรจสราขนาด ๐.๑๕๐ ลตร ใหใชบรรจและนาออกจากสถานททาสราไดถงวนท ๓๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๔๘”

ศาลปกครองสงสดเหนวา ประกาศฉบบพพาทมผลเปนการทวไปอนมสภาพ เปนกฎตามมาตรา ๓ แหงพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ และเปนการออกกฎ ในอานาจหนาทของกรมสรรพสามต แตจากคาชแจงของกรมสรรพสามต (ผถกฟองคด) ซงระบวา กอนวนท ๓๐ กนยายน ๒๕๔๘ มผผลตสรารายใหญจานวน ๑๒ บรษท ทไดมการผลตสราขาว ๒๘ ดกร ๓๐ ดกร ๓๕ ดกร และ ๔๐ ดกร ในภาชนะบรรจสราขนาด ๐.๑๕๐ ลตร นอกจากน ผถกฟองคดท ๒ (อธบด กรมสรรพสามต) ไดมหนงสอลงวนท ๒๑ มถนายน ๒๕๔๘ ซกซอมทาความเขาใจการใชแสตมปสรากลนชมชนใหม สาหรบสรากลนชมชนขนาด ๐.๑๕๐ ลตร ทอนญาตใหบรรจและนาออกจากสถานททาสรา ไดถงวนท ๓๐ กนยายน ๒๕๔๘ โดยใหตรวจสอบการเสยภาษและการเบกจายแสตมปตามจานวนทเหมาะสมกบกาลงการผลต และใหจดเจาหนาทไปควบคมการปดแสตมปทกครง อยางเขมงวดเพอปองกนการนาแสตมปไปใชในทางมชอบ โดยไมปรากฏวามหนงสอสงการในลกษณะเดยวกนนกบผผลตสรารายใหญทมการผลต

๔๙  

และจาหนายสราทบรรจในภาชนะขนาด ๐.๐๕๐ ลตร เหนไดวา ทงผผลตสรารายใหญและผผลตสรากลนชมชนตางกเปนผผลตสราขาว ๒๘ ดกร ๓๐ ดกร ๓๕ ดกร และ ๔๐ ดกร เชนเดยวกน แตผถกฟองคดท ๑ กลบออกประกาศฉบบพพาทบงคบใชกบผผลตสรากลนชมชนเทานน อนเปนการเลอกปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระสาคญแตกตางกน ซงขดตอบทบญญตมาตรา ๓๐ มาตรา ๕๐๖๙ และมาตรา ๘๗๗๐ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ (ใชบงคบอยขณะนน) ประกาศฉบบพพาทจงเปนกฎทไมชอบดวยกฎหมาย จงพพากษาใหเพกถอนเฉพาะขอความทกาหนดวา “ทงน สาหรบภาชนะบรรจสราขนาด ๐.๑๕๐ ลตร ใหใชบรรจและนาออกจากสถานททาสราไดถงวนท ๓๐ กนยายน ๒๕๔๘” (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๒๓/๒๕๕๕)

จากคาพพากษาศาลปกครองสงสดดงทยกมาเปนตวอยางขางตน เปนการรบรองและยนยนการใชอานาจการกระทาทางปกครองของฝายปกครองวา ภายใตหลกความเสมอภาคนรฐหรอฝายปกครองตองปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระสาคญอยางเดยวกนและปฏบตตอปจเจกบคคล ทแตกตางกนในสาระสาคญทแตกตางกนตามลกษณะของแตละคน การทรฐหรอฝายปกครองแบงแยกบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรมหรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ แลวใชอานาจปฏบตตอบคคลใหแตกตางกนในสาระสาคญหรอปฏบตตอบคคลทมสถานะทางกฎหมายเหมอนกน ใหแตกตางกนในสาระสาคญโดยการอาง เหตผลบางประการทไมสามารถอธบายใหรบฟงได ยอมเปนการกระทาทขดตอหลกความเสมอภาคและเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม โดยเฉพาะการใชอานาจออก “กฎ” ทมผลบงคบเปนการทวไปนน จะตองเปนเหตผลทรบฟงไดวาเปนไปเพอประโยชนของสวนรวม๗๑ รฐหรอฝายปกครองไมอาจนาเหตผลสวนตวของบคคลใดหรอกลมใดกลมหนงเพอประโยชนของกลมใดกลมหนงมากลาวอางหรอใชดลพนจตามอาเภอใจโดยปราศจากเหตผลเพอปฏบตตอบคคลใหแตกตางกนในสาระสาคญอยางเดยวกนได เชน ออก “กฎ” โดยอาศยเหตผลในเรองประสบการณในงานและมความรความสามารถของบคคลเพอปฏบตใหแตกตางกน แตไมสามารถพสจนไดวาประสบการณในงานและความรความสามารถแตกตางกนมากนอยอยางไร หรอการ

                                                            ๖๙ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐

มาตรา ๕๐ บคคลยอมมเสรภาพในการประกอบกจการหรอ ประกอบอาชพและการแขงขน โดยเสรอยางเปนธรรม

๗๐ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ มาตรา ๘๗ รฐตองสนบสนนระบบเศรษฐกจแบบเสรโดยอาศย กลไกตลาด กากบดแลใหมการแขงขน

อยางเปนธรรม คมครอง ผบรโภค และปองกนการผกขาดตดตอนทงทางตรงและทางออม รวมทงยกเลกและละเวน การตรากฎหมายและกฎเกณฑทควบคม ธรกจทไมสอดคลองกบความจาเปนทางเศรษฐกจ และตองไมประกอบกจการแขงขนกนเอกชน เวนแตมความจาเปนเพอประโยชน ในการรกษาความมนคงของรฐ รกษาผลประโยชนสวนรวม หรอ การจดใหมการสาธารณปโภค

๗๑ พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๓ ในพระราชบญญต “ประโยชนแกสวนรวม” หมายความวา ประโยชนตอสาธารณะหรอประโยชนอนเกดแกการจดทา

บรการสาธารณะหรอการจดใหมสงสาธารณปโภคหรอประโยชนอนใดทเกดจากการดาเนนการหรอการกระทาทมลกษณะเปนการสงเสรมหรอสนบสนนแกประชาชนเปนสวนรวมหรอประชาชนสวนรวมจะไดรบประโยชนจากการดาเนนการหรอ การกระทานน

๕๐  

ออก “กฎ” เพอใชบงคบกบบคคลบางกลมโดยนาเหตผลทเปนเรองเฉพาะตวบคคลมาอางเพอเลอกปฏบตตอบคคลทมขอเทจจรงทเปนสาระสาคญอยางเดยวกน เปนตน

๒. กรณทศาลปกครองสงสดวนจฉยวาการกระทาทางปกครองไมเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม แมวาสาระของหลกความเสมอภาค (Principle of Equality) จะเรยกรองใหรฐหรอฝายปกครองปฏบตตอบคคลอยางเทาเทยมกน แตรฐหรอฝายปกครองกสามารถทจะปฏบตตอบคคลแตกตางกนเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถนกาเนดเชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญไดหรออกนยหนงการแบงแยกบคคลออกเปนประเภท โดยคานงถงเรองตาง ๆ ดงกลาว รฐสามารถปฏบตตอบคคลตางประเภทกนแตกตางกนออกไป อนไมเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลได เมอการใชอานาจของรฐไมเปนไปตามอาเภอใจของผใชอานาจโดยปราศจากเหตผลอนควรคาแกการรบฟงและเปนไปตามเงอนไข๗๒ ดงตอไปน

๒.๑ การเลอกปฏบตตอบคคลในกรณนนมความมงหมายทชอบธรรม “ความชอบธรรม” (legitimacy) ตางจาก “ความชอบดวยกฎหมาย” (legality) เพราะการกระทาของฝายปกครองอาจชอบ ดวยกฎหมาย แตไมชอบธรรมกได และการกระทาของฝายปกครองอาจชอบธรรม แตไมชอบดวยกฎหมาย กได ๗๓ แตความชอบธรรม หมายถง การไมฝาฝนกฎแหงความถกตอง กฎธรรมชาต กฎหมาย กฎแหงศลธรรมอนดงาม ฯลฯ ซงเมอมการใชอานาจทชอบธรรมแลว ผทอยใตอานาจทชอบธรรมจะมความรสกยอมรบอานาจนนอยางสมครใจไมใชเกดจากความกลวทจะถกทาโทษ อนมลกษณะทานองเดยวกบ “หลกคณธรรม (Morality)” ซงเปนองคประกอบหนงของหลกธรรมาภบาล (Good Governance) คอ การยดถอและเชอมนในความถกตองดงาม ดงนน ถาความสมพนธของอานาจนนเกดขนภายใตเงอนไขของความชอบธรรมแลว ความสมพนธระหวางผมอานาจและผอยใตอานาจกจะเปนไปไดดวยด ในทางตรงกนขาม ถาความสมพนธเชงอานาจเกดขนภายใตเงอนไขแบบไมชอบธรรม ความสมพนธกจะไมราบรน เพราะผอยใตอานาจยอมเกดความรสกตอตานหรอไมเหนดวยกบผมอานาจ สาหรบการเลอกปฏบตตอบคคลทมความมงหมายทชอบธรรมนนจะตองมความมงหมายเพอรกษาหรอกอใหเกดประโยชนสาธารณะและประโยชนสาธารณะดงกลาวเปนประโยชนสาธารณะทกฎหมายฉบบทใหอานาจกระทาการประสงคจะใหความคมครอง

ศาลปกครองสงสดมแนวทางการวนจฉยถงการใชอานาจของฝายปกครองทมความมงหมายทชอบธรรมหรอการใชอานาจทสอดคลองตอหลกคณธรรม (Morality) อนเปนการยนยนหลกความเสมอภาควาจะตองเปนกรณทมไดเปนไปตามอาเภอใจของผใชอานาจรฐและเปนกรณทมเหตผลทชอบธรรม นอกจากน ยงปรากฏหลกการทจะนามาพจาณาการกระทาของฝายปกครองเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมหรอไมอกประการหนงวา จะตองเปนกรณเฉพาะเรองความแตกตางในเรองถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญเทานน เชน การกาหนดสายงานใหขาราชการพลเรอนสามญมสทธไดรบเงนประจาตาแหนง มใชเปนความแตกตางในเรองดงกลาวจงไมใชกรณตามมาตรา ๓๐ วรรคสาม ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

                                                            

๗๒ อางแลวในเชงอรรถท ๕๖,หนา ๑๙. ๗๓ วกพเดย สารานกรมเสร, ความชอบธรรม (รฐศาสตร), www.Th.wikipedia.org, ๑ ธนวาคม ๒๕๕๗

๕๑  

ตวอยางคาพพากษาของศาลปกครองสงสดในกรณทฝายปกครองใชอานาจโดยความชอบธรรม

๑) ความมงหมายทชอบธรรมเพอประโยชนสาธารณะและเปนอานาจของผบงคบบญชาตามกฎหมายทจะปฏบตตอผใตบงคบบญชาในหนาทราชการอยางเสมอภาค เชน กรณ การใชอานาจออกคาสงใหขาราชการสตรเขาเวรในเวลากลางคนในเวลา ๑๖.๓๐ นาฬกา ถง ๘.๓๐ นาฬกาของวนรงขน เพอปฏบตตามนโยบายของกรมการขนสงทางบกทตองการใหทกจงหวดจดตงศนยคมครองผโดยสารรถสาธารณะประจาจงหวดขน ถงแมวาขาราชการพลเรอนมหนาทตองปฏบตตามคาสงของผบงคบบญชาซงสงในหนาทราชการโดยชอบดวยกฎหมายและระเบยบของทางราชการโดยไมขดขนหรอหลกเลยงตามมาตรา ๘๘ แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ แตการกาหนดหนาทของขาราชการไมวาชายหรอหญงตองปฏบตอยางเสมอภาคและการใชอานาจของผบงคบบญชาตองมความมงหมายทชอบธรรมเพอคมครองประโยชนสาธารณะ โดยคานงถงหนาทความรบผดชอบของเจาหนาท วตถประสงคและความจาเปนของการออกคาสงประกอบกนเพอใหการดาเนนการตามนโยบายบรรลวตถประสงคของการปฏบตราชการอยางแทจรง ทงตองไมมลกษณะการใชอานาจโดยไมสจรต กลนแกลงหรอมอคตลาเอยง

คดนขนสงจงหวดไดออกคาสงใหขาราชการและลกจางสตรอยเวรรกษาการณประจาสานกงานขนสงจงหวดและอยเวรปฏบตหนาทประจาศนยคมครองผโดยสารรถสาธารณะ โทรศพทสายดวน ๑๕๘๔ ในเวลา ๑๖.๓๐ นาฬกา ถง ๘.๓๐ นาฬกาของวนรงขน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การจดใหขาราชการสตรอยเวรเปนเจาหนาทปฏบตงานประจาศนยคมครองผโดยสารรถสาธารณะเปนนโยบายของกรมการขนสงทางบกทตองการ ใหทกจงหวดจดตงศนยคมครองผโดยสารรถสาธารณะประจาจงหวดขน ผฟองคดในฐานะขาราชการพลเรอนสามญมหนาทตองปฏบตตามคาสงของผบงคบบญชาซงสงในหนาทราชการโดยชอบดวยกฎหมายและระเบยบของทางราชการโดยไมขดขนหรอหลกเลยงตามมาตรา ๘๘ แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ ทงน ในการจดเวรยามดงกลาวนนปรากฏวา สานกงานขนสงจงหวดอางทอง มขาราชการชายจานวน ๑๑ คน เปนผตรวจเวร ๓ คน มขาราชการสตรจานวน ๑๕ คน โดยเปนผตรวจเวร ๑ คน จงถอเปนขอจากดทตองจดใหมขาราชการสตรปฏบตหนาทอยเวรกลางคน อยางไรกด คณะรฐมนตรไดมมตในการประชมเมอวนท ๖ กรกฎาคม ๒๕๔๒ เกยวกบหลกเกณฑการอยเวรรกษาการณ โดยขอ ๗ ไดกาหนดวา การจดผปฏบตหนาทเวรและผตรวจเวรของสตร ใหจดใหปฏบตหนาทเฉพาะเวลากลางวนของวนเสาร วนอาทตย และวนหยดราชการ เวนแตผมหนาทโดยเฉพาะทจะตองปฏบต ในเวลากลางคนโดยจดใหมมาตรการรกษาความปลอดภยแกผปฏบตหนาทเวรและผตรวจเวรสตรในกรณนดวย และขอ ๑๐ กรณทสวนราชการหรอหนวยงานใดมความจาเปนไมอาจปฏบตตามหลกเกณฑขางตนได ใหผบงคบบญชาใชดลพนจในการทจะสงการอยเวรรกษาการณตามความเหมาะสมได โดยไมใหเกดผลเสยหายกบงานและทรพยสนของทางราชการหรอหนวยงาน ซงผถกฟองคดกไดดาเนนการเพอปองกนเหตรายทอาจเกดขนกบขาราชการสตรผปฎบตหนาทในเวลาดงกลาว โดยจดใหมยามรกษาการณเฝาสานกงานและตารวจสายตรวจเพอใหเกดความเชอมนในมาตรการรกษาความปลอดภยแกผปฏบตหนาทเวร นอกจากน ยงจดใหมเหลกดด ตดบานหนาตางชนท ๑ และ ชนท ๒ ซงมความมนคงแนนหนาสภาพใชการไดปกต ในจดทเปนชองบานหนาตางฉกเฉนมกญแจมาปดลอค มโทรศพทในหองเวรใชงานไดปกต ตดตงหลอดไฟฟาแสงสวางบรเวณถนนระหวางอาคารสานกงานและจดหองใหอยเปนสดสวน กรณจงรบฟงไดวา ดลพนจในการออกคาสง ใหเจาหนาทของรฐสตรตองอยเวรในเวลากลางคนเปนการดาเนนการเพอใหเกดผลดตอการดาเนนการตาม

๕๒  

นโยบายของกรมการขนสงทางบกอยางมประสทธภาพ อนจะเปนประโยชนตอประชาชนผใชบรการและ ไมกอใหเกดผลเสยตองานและทรพยสนของทางราชการ โดยการใชดลพนจดงกลาวเปนการกาหนดหนาทของขาราชการโดยเสมอภาค มไดกาหนดมอบหมายในทางทจะเกดภาระแกบคคลหนงบคคลใดโดยเฉพาะ และเปนไปเพอประโยชนของทางราชการโดยแท จงไมไดมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมและไมเปนการสรางภาระใหเกดแกผฟองคดและขาราชการหรอลกจางสตรเกนสมควร ดงนน คาสงดงกลาว จงชอบดวยกฎหมาย

นอกจากน ผฟองคดอางวา ผถกฟองคดใหผชายไดสทธในการอยเวรกลางวน ถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม ทาใหผหญงเสยสทธประโยชนทควรจะไดรบ

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เดมผถกฟองคดไดจดใหขาราชการชายอยเวรรกษาการณผลดกลางคนและขาราชการสตรอยเวรผลดกลางวนของวนหยดราชการ แตตอมาเมอมความจาเปนตองจดเวรรกษาการณผลดละ ๒ คน จงทาใหมบคลากร ไมเพยงพอ ผถกฟองคดจงจาตองมคาสงใหขาราชการสตรเขาเวรรกษาการณผลดกลางคนดวย เมอพจารณาแลวเหนไดวา การเขาเวรรกษาการณเปนหนาทททางราชการมอบหมายให การมอบหมายหนาทใหเขาเวรรกษาการณในเวลาใด จงไมใชเรองของสทธดงทผฟองคดกลาวอาง สาหรบทผฟองคดอางวา การจดใหขาราชการสตรเขาเวรรกษาการณเวลากลางคนเปนเหตใหขาราชการดงกลาวตองเสยงภยนน เหนวา ภยนตรายตาง ๆ ทผฟองคดอางถงนนเปนแตเพยงความคาดหมายลวงหนาของผฟองคด นอกจากน ผถกฟองคดกไดมมาตรการเพอปองกนอนตรายแกผปฏบตหนาทดงทไดกลาวไวแลวขางตน ประกอบกบการจดใหมเวรรกษาการณมไดเปนนโยบายของผถกฟองคด แตเปนการปฏบตตามนโยบายของกรมการขนสงทางบก ซงเมอปรากฏวาบคลากรในการดาเนนการดงกลาวไมเพยงพอ จงจาตองใหขาราชการสตรอยเวรรกษาการณกลางคนดวยเพอแบงเบาภาระแกขาราชการทกคน ซงกรณนกไมปรากฏขอเทจจรงวา ผถกฟองคดใชดลพนจทไมเปนกลางหรอไมสจรตอยางไร คาสงจดใหขาราชการและลกจางสตรรวมทงผฟองคดอยเวรรกษาการณประจาสานกงานขนสงจงหวดอางทองและปฏบตหนาทประจาศนยคมครองผโดยสารรถสาธารณะ โทรศพทสายดวน ๑๕๘๔ ในเวลา ๑๖.๓๐ นาฬกา ถง ๘.๓๐ นาฬกา ของวนรงขนจงเปนคาสงทชอบดวยกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ.๔๒๑/๒๕๕๗)๗๔

๒) ความชอบธรรมในการกาหนดคาตอบแทนใหกบเจาหนาทของรฐในสายงานวชาชพเฉพาะดานและมการขาดแคลนบคลากรในสาขาวชาชพนน โดยการออกกฎ ก.พ. วาดวยการใหขาราชการพลเรอนสามญไดรบเงนประจาตาแหนง พ.ศ. ๒๕๕๑ ใหจายเงนประจาตาแหนงใหกบเฉพาะ ๒๖ สายงานซงเปนสายงานวชาชพดานวทยาศาสตรทเปนสาขาวชาชพเฉพาะและมการขาดแคลนบคลากรในสาขาวชาชพและไมอาจนาระบบบรหารงานบคคลของขาราชการแตละประเภททมความแตกตางกนในทางกฎหมายมาเปรยบเทยบกนได

คดนคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) ไดอาศยอานาจตามมาตรา ๘ (๕) และมาตรา ๕๐ วรรคสามและวรรคส แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๕๑ โดยไดรบการอนมตจากคณะรฐมนตรออกกฎ ก.พ. วาดวยการใหขาราชการพลเรอนสามญไดรบเงนประจาตาแหนง พ.ศ. ๒๕๕๑ โดยขอ ๒ ไดกาหนดหลกเกณฑและเงอนไขของขาราชการพลเรอนสามญทอาจไดรบเงนประจาตาแหนง และขอ ๓ ไดกาหนดวา ขาราชการพลเรอนสามญผไดรบแตงตงใหดารงตาแหนงในสายงานตามบญชกาหนดสายงานทมสทธไดรบเงนประจาตาแหนงทายกฎ ก.พ. น ในตาแหนงประเภทใด ระดบใด

                                                            ๗๔ นายปกครอง, สงใหขาราชการสตรเขาเวรกลางคน ... เลอกปฏบตหรอไม ?”,  www.Admincourt.go.th,

๒๗ พฤศจกายน ๒๕๕๗

๕๓  

ใหไดรบเงนประจาตาแหนงตามบญชอตราเงนประจาตาแหนงของขาราชการพลเรอนสามญ โดย (๗) ตาแหนงประเภทวชาการระดบชานาญการพเศษ ใหไดรบเงนประจาตาแหนงในอตรา ๕,๖๐๐ บาท

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ดวยบทบญญตแหงกฎหมายดงกลาวขาราชการ พลเรอนสามญผทจะมสทธไดรบเงนประจาตาแหนงตามบญชอตราเงนประจาตาแหนงทายพระราชบญญต ระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๕๑ ตองเปนไปตามหลกเกณฑ เงอนไข และตาแหนงประเภทใด สายงานใด ระดบใดจะไดรบเงนประจาตาแหนงใหเปนไปตามทกาหนดในกฎ ก.พ. วาดวยการใหขาราชการพลเรอนสามญไดรบเงนประจาตาแหนง พ.ศ. ๒๕๕๑ ตามทคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) และคณะรฐมนตรอาศยอานาจตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๕๑ ออกกฎ ก.พ. ดงกลาว ดงนน การกาหนดสายงานทมสทธไดรบเงนประจาตาแหนงตามบญชกาหนดสายงานทายกฎ ก.พ. จงไมขดหรอแยงกบบทบญญตทใหอานาจแตอยางใด การออกกฎ ก.พ. ดงกลาว จงชอบดวยกฎหมายตามมาตรา ๘ (๕) แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๕๑ และเมอคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) โดยอนมตของคณะรฐมนตรกาหนดตาแหนงประเภทวชาการ ระดบชานาญการและระดบชานาญการพเศษ ตามบญชกาหนดสายงาน จานวน ๒๖ สายงาน ซงลวนแตเปนสายงานวชาชพดานวทยาศาสตรซงเปนสาขาวชาชพเฉพาะและมการขาดแคลนบคลากรในสาขาวชาชพดงกลาว การกาหนดสายงานจงมไดเปนไปตามอาเภอใจของผใชอานาจรฐและเปนกรณทมเหตผลอนสมควร สาหรบกรณทผฟองคดกลาวอางเปรยบเทยบกบบญชอตราเงนวทยฐานะสาหรบตาแหนงคร ทมใบอนญาตประกอบวชาชพวทยฐานะครชานาญการพเศษไดรบเงนวทยฐานะเดอนละ ๕,๖๐๐ บาท ครชานาญการไดรบเงนวทยฐานะเดอนละ ๓,๕๐๐ บาท นน เหนวา ขาราชการพลเรอนสามญและขาราชการครมระบบการบรหารงานบคคลของขาราชการทแตกตางกนทงในทางกฎหมายและระบบการบรหาร ไมสามารถนามาเปรยบเทยบกนได ดงนน การกาหนดตาแหนงประเภทวชาการ ระดบชานาญการและระดบชานาญการพเศษ ตามบญชกาหนดสายงานทมสทธไดรบเงนประจาตาแหนงทายกฎ ก.พ. เพยง ๒๖ สายงาน จงไมเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม แตอยางใด อกทงการกาหนดสายงานใหขาราชการพลเรอนสามญมสทธไดรบเงนประจาตาแหนง มใชเปนความแตกตางในเรองถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญตามความในมาตรา ๓๐ วรรคสาม ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท ฟ. ๗๑/๒๕๕๕) เปนตน

๒.๒ การเลอกปฏบตตอบคคลในกรณนนเปนมาตรการทสามารถดาเนนการ ใหบรรลวตถประสงคทชอบธรรมไดจรงในทางปฏบต เปนการใชอานาจทสอดคลองกบ “หลกความเหมาะสม (Principle of suitability) หรอหลกความสมฤทธผล (Principle of Appropriateness)” โดยผมอานาจจะตองใชอานาจอยางสมเหตผลและมงผลสมฤทธของการใชอานาจตามวตถประสงคของกฎหมายทใหอานาจเปนสาคญ ขณะเดยวกนการใชอานาจนนจะตองเปนไปดวยความชอบธรรม ไมใชอานาจโดยมชอบหรอโดยไมสจรต ดงนน ฝายปกครองจงตองเลอกใชมาตรการทจะทาใหการใชอานาจบรรลวตถประสงคของการใชอานาจในทางปฏบตไดอยางแทจรง หากมาตรการใดทฝายปกครองเลอกใชนนไมทาใหวตถประสงคของการใชอานาจบรรลผลไดอยางแนแท ยอมเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม เชน

กรณการกาหนดอายของบคคลทมสทธในการสมครสอบคดเลอกเพอรบทนศกษาตอตามโครงการตามประกาศคณะกรรมการโครงการทนศกษาตอของนกเรยนจากทกอาเภอและ กงอาเภอในระดบอดมศกษา (ปรญญาตร) เรอง การคดเลอกผรบทนรฐบาลตามโครงการทนศกษาตอของนกเรยนจากทกอาเภอและกงอาเภอในระดบอดมศกษา (ปรญญาตร) โดยกาหนดคณสมบตทวไปในเรอง

๕๔  

อายของบคคลทมสทธในการสมครสอบคดเลอกเพอรบทนศกษาตอตามโครงการดงกลาววาจะตองมอายไมเกน ๒๕ ป นบถงวนปดรบสมคร ทาใหผฟองคดซงมอาย ๓๘ ป ๙ เดอนเศษ ไมมสทธสมครสอบ

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา โครงการดงกลาวมวตถประสงคในการทจะใหเยาวชนโดยเฉพาะนกเรยนในภมภาคตาง ๆ ทงทศกษาในสถานศกษาสายสามญและสายอาชพและการศกษานอกโรงเรยนทมผลการเรยนด แตมฐานะยากจนหรอขาดโอกาสทางการศกษาไดมโอกาสรบการชวยเหลอหรอสงเสรมสนบสนนใหไดรบทนการศกษาในระดบอดมศกษา เพอใหนกเรยนทไดรบทนซงสาเรจการศกษาสามารถนาความรความสามารถกลบมาพฒนาทองถนหรอรบใชสงคมใหยาวนานพอสมควร การทผถกฟองคดกาหนดใหผมสทธรบทนมอายไมเกน ๒๕ ป จงเปนเรองทมเหตผลและสอดคลองกบวตถประสงคของโครงการดงกลาวและโครงการดงกลาวถอไดวาเปนมาตรการทรฐกาหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหเยาวชนซงถอวายงดอยโอกาสแตมผลการเรยนดไดมโอกาสรบการศกษาเลาเรยนเชนเดยวกบเยาวชนอน เมอนบถงวนปดรบสมครสอบคดเลอกผฟองคดมอาย ๓๘ ป ๙ เดอนเศษ จงเปนผขาดคณสมบตทจะสมครสอบคดเลอกผรบทนตามโครงการทนศกษา ดงนน ประกาศรายชอผมสทธสอบคดเลอกผรบทนศกษา เฉพาะทไมมชอผฟองคดเปนผมสทธสอบคดเลอกจงชอบดวยกฎหมายและไมถอวาเปนการจากดสทธหรอเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอผฟองคดตามมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๙๐๘/๒๕๕๕)๗๕

คดนไดมการกาหนดวตถประสงคของโครงการเพอใหทนศกษาตอแกนกเรยน จากทกอาเภอและกงอาเภอในระดบอดมศกษา (ปรญญาตร) เพอใหผสาเรจการศกษาสามารถนาความรความสามารถกลบมาพฒนาทองถนหรอรบใชสงคมใหยาวนานพอสมควร การกาหนดอายของ ผมสทธสมครรบทนไวเปนการเฉพาะใหมอายไมเกน ๒๕ ป จงทาใหเยาวชนไดรบการสงเสรมสนบสนนจากรฐใหมโอกาสเทาเทยมกนและผรบทนทสาเรจการศกษามาแลว มระยะเวลายาวนานในการนาความรความสามารถกลบมาพฒนาทองถนหรอรบใชสงคม แตกตางกบผทมอายมากซงมเวลาทจะนาความรความสามารถกลบมาพฒนาทองถนหรอรบใชสงคมนอย ดงนน แมจะมลกษณะเปนการเลอกปฏบตตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองอาย แตการเลอกปฏบตนนเพอใหมาตรการทกาหนดสามารถดาเนนการใหบรรลวตถประสงคทชอบธรรมไดจรงในทางปฏบต จงไมขดตอมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

๒.๓ การเลอกปฏบตตอบคคลในกรณนนเปนมาตรการทจาเปนแกการดาเนนการใหบรรลวตถประสงค เปนการใชอานาจทสอดคลองกบ “หลกความจาเปน (Principle of Necessity” ซงแมวา ฝายปกครองจะมมาตรการในการใชอานาจเพอใหบรรลวตถประสงคของการใชอานาจหลายแนวทาง แตฝายปกครองกไมอาจใชอานาจนนตามอาเภอใจได แตตองเลอกใชมาตรการทกระทบตอสทธและเสรภาพของบคคลนอยทสดหรอตองไมเลอกใชมาตรการทกระทบตอสทธและเสรภาพของบคคลเกนกวาความจาเปนในอนทจะทาใหบรรลวตถประสงคของการใชอานาจ เชน

(๑) ความจาเปนในการใชมาตรการลงโทษทางอาญาแตกตางกนเพราะความรนแรงของการกระทาความผด เนองจากในการดาเนนคดอาญามวตถประสงคทจะควบคมแกไขมใหบคคลกระทาการอนกฎหมายบญญตวาเปนความผดและกาหนดโทษไว โดยนาตวผกระทาผดมาลงโทษตามกฎหมายและโทษทางอาญามผลกระทบตอสทธและเสรภาพของบคคล (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๘๗๔/๒๕๕๖) การลงโทษทางอาญาแตกตางกนในฐานความผดทแตกตางกน จงเปนวธการทมความจาเปนเพอให                                                            

๗๕ นายปกครอง, จากดอาย ... แตไมจากดสทธเกนจาเปนตามรฐธรรมนญ, www. Admincourt.go.th, ๒๐ พฤศจกายน ๒๕๕๗

๕๕  

วตถประสงคการลงโทษบรรลวตถประสงค จงไมมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมหรอขดตอหลกความเสมอภาค

กรณการพระราชกฤษฎกาพระราชทานอภยโทษ พ.ศ. ๒๕๔๙ โดยนกโทษเดดขาดซงตองโทษตามคาพพากษาถงทสดใหจาคกเกนแปดป แตไมถงตลอดชวตในความผดฐานผลต นาเขาหรอสงออก หรอผลต นาเขาหรอสงออกเพอจาหนาย หรอจาหนาย หรอมไวในครอบครองเพอจาหนายตามกฎหมายวาดวยยาเสพตดใหโทษ กฎหมายวาดวยมาตรการในการปราบปรามผกระทาความผดเกยวกบยาเสพตดหรอกฎหมายวาดวยวตถทออกฤทธตอจตและประสาทไดรบพระราชทานอภยโทษโดยลดโทษจากกาหนดโทษนอยกวานกโทษเดดขาดซงตองโทษตามคาพพากษาถงทสดใหจาคกไมถงตลอดชวตในความผดฐานอน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอเปนทยอมรบกนโดยทวไปวาการกระทาความผดเกยวกบยาเสพตดตามทกาหนดไวในมาตรา ๑๐ พระราชกฤษฎกาพระราชทานอภยโทษ พ.ศ. ๒๕๔๙ เปนการกระทาความผดรายแรง จนอาจกลาวไดวาเปนการบอนทาลายทรพยากรมนษย รฐจงมหนาทในการปราบปรามผกระทาความผดฐานดงกลาวอยางเฉยบขาดปราศจากการผอนปรนใด ๆ และการไมพระราชทานอภยโทษหรอพระราชทานอภยโทษแกนกโทษเดดขาดดงกลาวโดยลดโทษจากกาหนดโทษนอยกวานกโทษเดดขาดในความผดฐานอนกนาจะทาใหประชาชนทวไปเกดความเกรงกลวตอกฎหมาย ยบยงชงใจทจะกระทาความผดฐานดงกลาว อนจะยงผลใหการกระทาความผดเกยวกบยาเสพตดลดจานวนนอยลง หรออยางนอยกไมทวจานวนมากขน การทกรมราชทณฑใชดลพนจถวายคาแนะนาใหพระมหากษตรยทรง พระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชกฤษฎกาพระราชทานอภยโทษ พ.ศ. ๒๕๔๙ โดยพระราชทานอภยโทษลดโทษจากกาหนดโทษใหแกผตองโทษเกยวกบยาเสพตดนอยกวานกโทษเดดขาดในความผดฐานอน เพอประโยชนในการปองกนและปราบปรามการกระทาความผดเกยวกบยาเสพตด จงมไดเปนไปตามอาเภอใจ หากแตมเหตผลอนควรคาแกการรบฟงเปนอยางยง ดงนน มาตรา ๑๐ แหงพระราชกฤษฎกาดงกลาวจงมไดมลกษณะเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม อนเปนการขดตอมาตรา ๓๐ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท ฟ. ๓๑/๒๕๕๓ ทานองเดยวกบคาพพากษาศาลปกครองสงสดท ฟ. ๔๔/๒๕๕๕ คาพพากษาศาลปกครองสงสดท ฟ. ๒๒/๒๕๕๔ )

(๒) ความจาเปนในการลงโทษทางวนยแตกตางกนเพราะพฤตการณแตกตางกน ในการดาเนนการทางวนยขาราชการในระบบราชการโดยการลงโทษทางวนย ถอเปนมาตรการทมงจะปองปรามมใหเจาหนาทของรฐกระทาการฝาฝนขอหามตามทกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ ขอกาหนด รวมทงขนบธรรมเนยมของทางราชการกาหนดไว โดยมวตถประสงคเพอรกษาระเบยบวนยของเจาหนาทของรฐใหเปนผเหมาะสมและสมควรแกความไววางใจของสาธารณชนทจะใชอานาจรฐในการจดทาบรการสาธารณะเพอตอบสนองความตองการของประชาชน (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๘๗๔/๒๕๕๖) โดยการลงโทษเจาหนาทซ งมพฤตการณกระทาผดทางวนยแตกตางกน ถอเปนมาตรการทจ าเปนแก การดาเนนการใหบรรลวตถประสงคของกฎหมายใหอานาจ

กรณทผฟองคดไดนาผลคะแนนของผเขาทดสอบภาษาองกฤษเขาสตรคานวณเพอตดเกรดและไดปรบแกสตรคานวณทาใหผเขาทดสอบทมผลคะแนนไมผานเกณฑทกาหนดเปนผสอบผานและผฟองคดยอมรบในหนงสอชแจงตอคณะกรรมการสอบสวนวาไดรบมอบหมายใหรบผดชอบจดการทดสอบภาษาองกฤษดงกลาวและยอมรบอกวาการกระทาของผฟองคดเปนความผดแตผฟองคดขอใหคณะกรรมการสอบสวนลงโทษในความผดวนยอยางไมรายแรง เชนเดยวกบเจาหนาททแกไขสตรคานวณตามคาสงของผฟองคดทถกลงโทษตดเงนเดอน

๕๖  

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เชอไดวาผฟองคดกระทาความผดตามขอกลาวหาและเมอพจารณาพฤตการณการกระทาความผดของผฟองคดแลวเหนวา การกระทาความผดของผฟองคดมลกษณะเปนการปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทราชการโดยมชอบเพอตนเองหรอผอนไดรบประโยชน ทมควรได ถอวาเปนการทจรตตอหนาทราชการและกระทาการอนไดชอวาเปนผประพฤตชวอยางรายแรงเปนความผดวนยอยางรายแรงตามขอ ๒๗ (๑๖) (๑๘) และขอ ๒๘ (๒) ของระเบยบมหาวทยาลยมหดล วาดวยพนกงานมหาวทยาลย พ.ศ. ๒๕๒๘ การกระทาความผดของผฟองคดจงมระดบการลงโทษคอลงโทษ ปลดออกจากราชการตามขอ ๓๑วรรคหนง ของระเบยบมหาวทยาลยมหดล วาดวยพนกงานมหาวทยาลย พ.ศ. ๒๕๒๘ การทมหาวทยาลยมคาสงลงโทษปลดผฟองคดออกจากราชการจงชอบดวยกฎหมายแลว และการทมหาวทยาลยไดมคาสงลงโทษนางสาว ล. ซงเปนผรวมกระทาความผดกบผฟองคดเพยงตดเงน ในอตรารอยละ ๑๐ เปนเวลา ๓ เดอน เมอนางสาว ล. มไดมหนาทโดยตรงในการคานวณคะแนนสอบภาษาองกฤษ แตไดเขามาแกไขสตรคานวณในคอมพวเตอรตามคารองขอของผฟองคด สวนผฟองคดเปน ผมหนาทรบผดชอบโดยตรงในการจดทดสอบภาษาองกฤษและเปนผขอใหนางสาว ล. ดาเนนการปรบแกสตรคานวณเพอชวยเหลอผทมผลคะแนนไมผานเกณฑใหเปนผสอบผาน ดงนน การทผฟองคดกบนางสาว ล. ไดรบการลงโทษในระดบทแตกตางกนจงเหมาะสมแกพฤตการณแลว ไมมลกษณะเปนการเลอกปฏบต ทไมเปนธรรมหรอขดตอหลกความเสมอภาค (คาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ.๒๗๐/๒๕๕๖)

(๓) ความจาเปนในการใชดลพนจยายขาราชการเพราะมสถานภาพในการดารงชพแตกตางกน การพจารณาแตงตงขาราชการใหดารงตาแหนง นอกจากจะตองพจารณาโดยคานงถงความร ความสามารถ ความประพฤต ผลงาน ประสบการณ ความรบผดชอบ ความประพฤตและคณลกษณะ อน ๆ แลว ตองพจารณาแตงตงบคคลใหเหมาะสมกบหนาทความรบผดชอบและลกษณะงานของตาแหนงท ก.พ. กาหนดซงผบงคบบญชาระดบตาง ๆ ยอมมอานาจออกคาสงได โดยคานงถงประโยชนของทางราชการและการบรหารราชการแผนดนใหเปนไปอยางมประสทธภาพ แตการใชอานาจของผบงคบบญชาในการยายขาราชการจะตองตงอยบนความเปนธรรมในการบรหารงานบคคลตามระบบคณธรรม โดยตองเปนการใชดลพนจอยางเหมาะสมหรอเปนดลพนจโดยชอบ ซงเปนการใชดลพนจโดยคานงถงประสทธภาพและประโยชนของทางราชการทจะไดรบในการดาเนนบรการสาธารณะและขวญกาลงใจของขาราชการประกอบกน ดงนน การพจารณายายขาราชการทมสถานภาพในการดารงชวตและความเดอดรอนจาเปนของครอบครวแตกตางกนโดยผมอานาจไดใชดลพนจบนความเปนธรรมในการบรหารงานบคคลตามระบบคณธรรม จงถอเปนมาตรการทจาเปนแกการดาเนนการใหบรรลวตถประสงคของกฎหมาย อนเปนการใชอานาจเพอปฏบตตอบคคลใหแตกตางกนโดยไมมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมหรอขดตอหลกความเสมอภาค

การพจารณารบยายขาราชการทอยตางเขตพนทการศกษาโดยขาราชการคร เปนอานาจของผถกฟองคด (คณะอนกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา ประจาเขตพนทการศกษาลาพน เขต ๑) ทจะใชดลพนจในการพจารณารบยายตามความเหมาะสมได ซงการพจารณารบยายขาราชการทสงกดอยตางเขตพนทการศกษาโดยพจารณาองคประกอบ ดานความจาเปนเรองครอบครว ประกอบกบสภาพแวดลอมบรบทของโรงเรยน ความกนดารหางไกล และความยากลาบากในการเดนทางวาผใดจะมเหตผลความจาเปนมากกวากน หากบคคลใดมไดรบยายจะไดรบความเดอดรอนมากกวากนนน เปนองคประกอบสาคญในการพจารณาเปรยบเทยบเหตผลความจาเปนในการขอยายในเบองตน เมอเปรยบเทยบเหตผลความจาเปนในการขอยาย กรณนาง ก. ไดยนคารองขอยายดวยเหตผลวา มภาระในการรบผดชอบดแลบตรสองคน บตรคนโตอาย ๑ ป ๔ เดอน คนทสองอาย ๒ เดอนกวา โดยตองใหนมบตรและดแลบตรในเวลากลางคน ประกอบกบตองดแลมารดาทปวยดวยโรคมะเรงระยะท ๒ โดยสามของนาง ก. มไดอย

๕๗  

รวมกนเนองจากสามรบราชการครทโรงเรยนในจงหวดเชยงใหม สวนการเดนทางไปปฏบตงานทโรงเรยนซงหางจากทพกของนาง ก. ทอยในอาเภอปาซาง เปนระยะทางประมาณ ๑๔๙ กโลเมตร การเดนทางลาบากเนองจากมรถประจาทางจานวนไมมาก ตองใชเวลาในการเดนทางประมาณ ๓ ชวโมง อกทงโรงเรยนของนาง ก. อยหางไกล มความกนดาร สภาพโรงเรยนยากจนทาใหการสอสารและจดกจกรรมการเรยนการสอนมความยากลาบาก สวนในกรณผฟองคดยนคารองขอยายดวยเหตผลวา เพอไปดแลบตรอาย ๓ ป ดแลบดาอาย ๘๐ ป ปวยเปนอมพาตดวยโรคเสนเลอดในสมองตบ และมารดาอาย ๗๗ ป ปวยเปนโรคเบาหวานและความดนโลหตสง ผฟองคดกบภรรยาพกอยรวมกนในอาเภอปาซาง การเดนทางระหวางบานพกกบโรงเรยนททางาน ระยะทางประมาณ ๑๑๕ กโลเมตร มสถานรถประจาทางอยใกลโรงเรยน ผฟองคดมรถยนตสวนตวและมบานพกบรเวณโรงเรยนสาหรบพกอาศยได จากขอเทจจรงดงกลาวเหนวานาง ก. มภาระความจาเปนในการดแลใหนมบตรซงยงเลกและดแลมารดาทปวย อกทงมไดอยรวมกบสาม จงมเหตผลความจาเปนมากกวาผฟองคด เมอผถกฟองคดพจารณารบยายนาง ก. มาบรรจแตงตง ในตาแหนงขาราชการครในอาเภอปาซาง จงหวดลาพน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาลาพน เขต ๑ แทนการรบยายผฟองคดตามมตของผถกฟองคดในคราวประชมเมอวนท ๓ พฤษภาคม ๒๕๔๘ จงเปนการใชดลพนจทเหมาะสมแกการดาเนนการใหเปนไปตามความมงหมายในการยายสบเปลยนหมนเวยนขาราชการครสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาลาพน เขต ๑ แลว และเปนการดาเนนการตามอานาจของผถกฟองคดตามมาตรา ๕๙ วรรคหนง แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. ๒๕๔๗ อนเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมาย และไมอาจถอไดวามลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเหมาะสมเปนธรรมและขดตอหลกความเสมอภาคแตอยางใด (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ.๗๓๕/๒๕๕๕)

๓. กรณทศาลปกครองสงสดวนจฉย “เหต” ท ไมอาจอางหลกความเสมอภาค (Principle of Equality) ได แมสาระสาคญของหลกเสมอภาคจะเรยกรองใหรฐหรอฝายปกครองปฏบตตอบคคลอยางเสมอภาคและไมเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ แตปจเจกบคคลกถกจากดสทธเรยกรองดงกลาวไดบางประการ

จากการศกษาคาพพากษาศาลปกครองสงสดพบวา มขอจากดทฝายปกครองมอานาจทจะปฏบตตอบคคลดงกลาวไดโดยไมถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม

๓.๑ การใชอานาจเพอใหบรการสาธารณะเฉพาะในพนทหนงพนทใดในเขตอานาจ การใชอานาจของฝายปกครองตามกฎหมายเฉพาะเพอประโยชนในการรกษาสภาวะความเปนอยทเหมาะสมกบการดารงชพของประชาชนหรอปองกนอนตรายใหกบประชาชนในเขตอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนนนๆ มไดมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมกบประชาชนทอยในเขตอานาจพนทอน

กรณกรงเทพมหานครตราขอบญญตกรงเทพมหานคร เรอง การควบคมการเลยงหรอปลอยสนข พ.ศ. ๒๕๔๘ กาหนดใหกรงเทพมหานครเปนเขตควบคมการเลยงหรอปลอยสนขมผลบงคบเฉพาะในพนทกรงเทพมหานคร ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การตราขอบญญตดงกลาวเพอเปนการแกไขพฤตกรรมของเจาของสนขหรอผเลยงสนขใหมความรบผดชอบตอสนขทตนเลยงและสงคมและเปน การแกไขปญหาการเพมจานวนของสนขจรจดทตนเหตเปนสาคญ จงเปนมาตรการทจาเปนแกการดาเนนการเพอควบคมการเลยงหรอปลอยสนข การทขอบญญตดงกลาวมผลบงคบเฉพาะในพนทกรงเทพมหานคร

๕๘  

มไดมผลบงคบตอประชาชนผเลยงสนขโดยทวไปทกทองทกเปนไปตามอานาจหนาทของกรงเทพมหานครตามบทบญญตมาตรา ๘๙ แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๒๘ และไมขดตอหลกความเสมอภาคและมไดมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๗๖๔/๒๕๕๖)๗๖

๓.๒ การใชอานาจทมลกษณะบงคบโดยเฉพาะเจาะจงกบบคคลหนงบคคลใดทม การกระทาโดยฝาฝนกฎหมายเพอใหบรรลวตถประสงคของกฎหมายทใหอานาจ การทบคคลใดจะอางหลกความเสมอภาคเพอเรยกรองใหปฏบตตอตนเปนอยางเดยวกน ยอมทาไดเฉพาะเพอเรยกรองใหปฏบตในสงทชอบดวยกฎหมายเทานน บคคลใดกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมาย จงไมอาจอางในทานองทวาถกเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอตนได ดงนน ผทจะกลาวอางหรอเรยกรองใหฝายปกครองปฏบตตอตน ตามหลกความเสมอภาคจะตองเปนบคคลทมสทธ๗๗ ตามกฎหมายทจะไดรบความคมครองสทธนนหากไมมสทธตามกฎหมายกไมถอวาเปนผทรงสทธทจะกลาวอางถงหลกความเสมอภาคไดและไมอาจถอไดวาการกระทาของฝายปกครองและเจาหนาทของรฐเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม เชน

(๑) กรณการกอสรางอาคาร เมออาคารกอสรางโดยไมชอบดวยกฎหมาย เชน ไมไดรบอนญาตหรอกอสรางไมถกตองตามแบบแปลนทไดรบอนญาตหรอกอสรางโดยฝาฝนกฎหมาย เจาของอาคารไมอาจอางวาฝายปกครองใชอานาจโดยเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอตนเองได

๑) กรณผฟองคดบกรกปลกสรางบานพกอาศยรกลาทางหลวงแผนดนซงไดมการรงวดแบงกรรมสทธรวมและไดแบงหกทดนบางสวน (บรเวณทดนพพาท) เปนถนนและมสถานะเปน สาธารณสมบตของแผนดนสาหรบพลเมองใชรวมกนซงบคคลใดมอาจยดถอเปนของตนตามมาตรา ๑๓๐๗ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยและบรเวณทพพาทไมตกเปนทราชพสด เนองจากมาตรา ๔ (๒) แหงพระราชบญญตทราชพสด พ.ศ. ๒๕๑๘ กาหนดขอยกเวนวา อสงหารมทรพยสาหรบพลเมองใชรวมกนไมถอเปนทราชพสด

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ผฟองคดไมอาจปลกสรางสงใดในเขตทางหลวงได นายชางแขวงการทางในฐานะผไดรบมอบอานาจจากผอานวยการทางหลวงแผนดนจงมอานาจออกคาสง ใหผฝาฝนรอถอนหรอทาลายสงปลกสรางไดและหากไมปฏบตตามกมอานาจในการรอถอนหรอทาลายได ดงนน เมอผฟองคดไมดาเนนการรอถอนบานพกอาศยดงกลาว จงมอานาจออกหนงสอแจงกาหนดเขารอถอนหรอทาลายบานพกอาศยของผฟองคดไดโดยชอบดวยกฎหมายและกรณนไดมการผลกดนผรกลาเขตทางหลวงสายตาง ๆ มาโดยตลอด โดยมไดมการเลอกปฏบตเฉพาะผฟองคดโดยไมขบไลประชาชนทอยอาศยในบรเวณใกลเคยงทงทอยในแนวเขตและพนทตามทอางเหมอนกนประกอบกบการทบคคลใดจะอางหลกความเสมอภาคเพอเรยกรองเพอใหปฏบตตอตนเปนอยางเดยวกนนนยอมทาไดเฉพาะเพอใหปฏบต ในสงทชอบดวยกฎหมายเทานน ผ ฟองคดจงไมอาจอางไดวาถกเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมได (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๖๐-๑๙๗/๒๕๕๑)

๒) กรณทเจาของอาคารขออนญาตกอสรางอาคารทดแทนอาคารเดมทไดกอสรางมากอนการประกาศใชกฎกระทรวง ฉบบท ๕๕ (พ.ศ. ๒๕๔๓) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร

                                                            ๗๖ อางแลวในเชงอรรถท ๑๐, หนา ๙๑-๙๗ ๗๗ สทธ (Right) คอ อานาจทกฎหมายรบรองใหแกบคคลในอนทจะกระทาการเกยวของกบทรพยหรอ

บคคลอนเปนอานาจทกาหมายรบรองใหแกบคคลคนหนงในอนทจะเรยกรองใหผอนอกคนหนงหรอหลายคนกระทาการบางอยางบางประการใหเกดประโยชนแกตน (โปรดด: วรพจน วศรตพชญ, สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐, (กรงเทพฯ : วญญชน. ๒๕๔๓), หนา ๒๑

๕๙  

พ.ศ. ๒๕๒๒ แตเจาพนกงานทองถนไมอนญาตเพราะอาคารทขออนญาตมการกอสรางขดกบกฎกระทรวงฉบบท ๕๕ (พ.ศ. ๒๕๔๓) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ ขอ ๔ ขอ ๓๔ วรรคสามและวรรคหก และขอ ๔๘ เจาของอาคารจงเหนวาการนากฎกระทรวงฉบบดงกลาวมาใชบงคบยอนหลง เปนการขดตอหลกทวไปและเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมเพราะเจาพนกงานทองถนไดอนญาตใหผขออนญาตกอสรางอาคารรายอนกอสรางอาคารไดทงทมกรณคลายกน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา แมการขออนญาตกอสรางอาคารเกดขนหลงจาก ทกฎกระทรวงฉบบดงกลาวมผลบงคบใช การขออนญาตตองนากฎกระทรวง ฉบบท ๕๕ (พ.ศ. ๒๕๔๓) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ มาใชบงคบดวยและกฎกระทรวงดงกลาวมลกษณะเปนไปตามเงอนไขของบทบญญตมาตรา ๒๙ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ กฎกระทรวงดงกลาวจงใชบงคบได และเมออาคารทขออนญาตกอสรางขดตอกฎกระทรวง คาสงไมอนญาตใหกอสรางอาคารจงชอบดวยกฎหมาย การจะอางวาไดรบการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมจากฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐนนจะตองเปนกรณทบคคลนนกระทาการทชอบดวยกฎหมาย แตฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระสาคญนนแตกตางกน เมอผฟองคด ขออนญาตกอสรางอาคารโดยฝาฝนกฎหมาย จงไมมสทธหรอความชอบธรรมอยางใด ๆ ทจะเรยกรอง ใหเจาพนกงานทองถนมคาสงอนญาตใหกอสรางอาคารทไมถกตองตามกฎหมายได (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๔๒/๒๕๕๕)

๓) ผฟองคดไดรบอนญาตใหกอสรางอาคาร ค.ส.ล. ๔ ชน แตเมอผฟองคดกอสรางอาคารโดยเปดชองแสงดานทหางจากแนวเขตทดน ๐.๘๐ เมตร โดยไมไดรบอนญาตใหทาการแกไขเปลยนแปลงจากเจาพนกงานทองถนอนเปนการขดตอกฎหมายตามขอ ๕๐ ของกฎกระทรวง ฉบบท ๕๕ (พ.ศ. ๒๕๔๓) ออกตามใน พ.ร.บ. ควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ และขอ ๕๙ ของเทศบญญตของเทศบาลนครเชยงใหม เรอง ควบคมการกอสรางอาคาร พทธศกราช ๒๔๙๓ นอกจากน ในการกอสรางอาคารดงกลาวผฟองคดไดเปลยนจากพนคอนกรตเสรมเหลกแบบมคานตามแบบแปลนทขออนญาตจากเจาหนาทเปนพนแบบไมมคาน (Posttension) ซงผดไปจากแบบแปลนทไดรบอนญาตและไมปรากฏวา ผฟองคดไดรบอนญาตใหแกไขเปลยนแปลงได

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ผฟองคดไดดาเนนการกอสรางหรอดดแปลงอาคารใหผดไปจากแผนผงบรเวณแบบแปลนและรายการประกอบแบบแปลนทไดรบอนญาต ตลอดจนวธการ หรอเงอนไขทเจาพนกงานทองถนกาหนดไวในใบอนญาต หรอใหผดไปจากทแจงไวตามมาตรา ๓๙ ทว ตามมาตรา ๓๑ วรรคหนง แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ นายกเทศมนตรนครเชยงใหม (แทนเทศบาลนครเชยงใหม) จงมอานาจตามมาตรา ๔๐ (๑) แหงพระราชบญญตดงกลาว ออกคาสงให ผฟองคดระงบการกอสรางและมอานาจตามมาตรา ๔๑ แหงพระราชบญญตเดยวกน ออกคาสงใหผฟองคดดาเนนการแกไขใหถกตองไดและการทผฟองคดกระทาผดในทานองเดยวกนกบเจาของอาคารรายอนทยงมไดถกดาเนนคด มใชเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตามทผฟองคดกลาวอาง (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๙๓๒/๒๕๕๖)

๔) กรณทผประกอบการขายรถยนตมอสองสรางอาคารโครงเหลกชนเดยวหลงคาผาใบ (เตนท) เพอใชเปนสถานทจาหนายรถยนตมอสอง โดยไมไดรบอนญาตจากเจาพนกงานทองถนตามมาตรา ๒๑ แหงพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ และไดกอสรางอยในระยะ ๑๕ เมตร จากเขตรมถนนกาญจนาภเษก (ถนนวงแหวนรอบนอก) อนเปนการขดตอขอ ๓ ของขอบญญตกรงเทพมหานคร เรอง กาหนดบรเวณหามกอสรางดดแปลง ใช หรอเปลยนการใชอาคารบางชนดหรอบางประเภท ฯ พ.ศ. ๒๕๓๕

๖๐  

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา อาคารเตนทพพาทเปนอาคารทไมสามารถแกไขเปลยนแปลงใหถกตองได การทเจาพนกงานทองถนอาศยอานาจตามมาตรา ๔๐ ออกคาสงใหผฟองคดระงบการกอสรางอาคาร หามใชอาคารและมคาสงใหผฟองคดรอถอนอาคารเตนทพพาท จงเปนการกระทาทชอบดวยกฎหมายและผฟองคดไมอาจอางวาอาคารอนทกอสรางโดยไมถกตองและมระยะหางจากแนวถนนกาญจนาภเษกไมเกน ๑๕ เมตร และบางรายประกอบการขายรถยนตใชแลวเชนเดยวกบผฟองคด แตไมถกดาเนนการตามกฎหมาย เพอใหอาคารของผฟองคดทกระทาโดยฝาฝนพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ และกฎหมายอนทเกยวของ เปนอาคารทถกกฎหมายได เพราะการทจะพจารณาวาเปน การเลอกปฏบตหรอไม จะตองเทยบเคยงกบการกระทาทถกกฎหมายเทานน โดยการทาใหบคคลไดรบความเสมอภาคกนภายใตกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๒๙๙/๒๕๕๗)

๕) กรณผอานวยการสานกงานเจาทาภมภาค สาขาตราด ใชอานาจตามพระราชบญญตการเดนเรอในนานนาไทย พระพทธศกราช ๒๔๕๖ มคาสงใหผฟองคดรอถอนสงปลกสรางอาคารโครงสรางไมมงหลงคาดวยหญาคาไมมฝาออกจากคลองพราวเนองจากปลกสรางลวงลาลงไปในลาคลองพราวซงเปนคลองสาธารณประโยชนอนเปนสาธารณสมบตของแผนดน ประเภทพลเมองใชรวมกนตามมาตรา ๑๓๐๔ (๒) แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อนเปนการกระทาทฝาฝนมาตรา ๑๑๗ วรรคหนง แหงพระราชบญญตการเดนเรอในนานนาไทย พระพทธศกราช ๒๔๕๖ ประกอบกบสงปลกสรางพพาทไมเขาลกษณะของอาคารและการลวงลาลาแมนาทพงอนญาตไดตามมาตรา ๑๑๗ วรรคสอง แหงพระราชบญญตดงกลาว อกทงไมเขาลกษณะของอาคารและการลวงลาอยางหนงอยางใดทพงอนญาตไดตามขอ ๔ขอ ๕และขอ ๖ ของกฎกระทรวง ฉบบท ๖๓ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบญญตการเดนเรอในนานนาไทย พระพทธศกราช ๒๔๕๖

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ผอานวยการสานกงานเจาทาภมภาค สาขาตราด ในฐานะเจาทาทรบผดชอบดแลรกษาพนทบรเวณดงกลาว มอานาจออกคาสงใหผฟองคดในฐานะ ผครอบครองรอถอนสงปลกสรางทพพาททงหมดใหเสรจสนภายในระยะเวลาทกาหนดไดตามมาตรา ๑๑๘ ทว วรรคหนง แหงพระราชบญญตฉบบเดยวกน คาสงใหผฟองคดรอถอนสงปลกสรางอาคารจงเปนคาสง ทชอบดวยกฎหมายและแมในพนทบรเวณเกาะชาง มผกระทาความผดในทานองเดยวกนกบผฟองคด โดยมการกอสรางรกลาลาคลองและทะเลอยทวไป ทงจากประชาชนทวไปและผลงทนประกอบธรกจทองเทยวและผอานวยการสานกงานเจาทาภมภาค สาขาตราดยงมไดดาเนนคดนน ไมใชเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม ดงนน เมอผอานวยการสานกงานเจาทาภมภาค สาขาตราด ออกคาสงใหผฟองคด รอถอนอาคารพพาทตองดวยเหตทกฎหมายบญญตไว คาสงดงกลาวจงไมมลกษณะเปนการเลอกปฏบต โดยไมเปนธรรม (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๔๕/๒๕๕๗)

๖) ผฟองคดกอสรางสสานในเขตปาสงวนแหงชาตและผฝาฝนไมปฏบตไปตามหลกเกณฑเกยวกบการจดตงและการดาเนนการดานสสานและฌาปนสถานทตองไดรบใบอนญาตจาก เจาพนกงานทองถนกอนการจดตงและเขาดาเนนการตามมาตรา ๖ วรรคหนง แหงพระราชบญญตสสานและฌาปนสถานพ.ศ. ๒๕๒๘ เมอหนวยงานมคาสงใหรอถอนสสานผฟองคดกลบอางวาเปนคาสงทไมชอบดวยกฎหมายและการทหนวยงานไมไดดาเนนการกบเอกชนรายอนทมการกอสรางในลกษณะเดยวกนเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอผฟองคด

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทผฟองคดไมไดมการขออนญาตจดตงสสาน ตอเจาพนกงานทองถน การกอสรางสถานทฝงศพจงยงไมเปนสสานและฌาปนสถานตามทกฎหมายกาหนด ประกอบกบสถานทกอสรางทฝงศพพพาทตงอยในพนทเขตปาสงวนแหงชาต จงไมอยในหลกเกณฑทจะ

๖๑  

ขอรบใบอนญาตจดตงสสานได ดงนน การฝงศพในสถานทฝงศพซงยงไมไดรบใบอนญาตจงเปนการกระทาทฝาฝน ตามมาตรา ๑๐ วรรคหนง แหงพระราชบญญตจดตงสสานและฌาปนสถาน พ.ศ. ๒๕๒๘ คาสงใหผฟองคดเคลอนยายศพไปฝงหรอเกบในสสานทไดรบใบอนญาตตามทกฎหมายกาหนดและสงใหรอถอนสสาน จงเปนคาสงทชอบดวยกฎหมาย และการจะอางวาเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมนน ตองเปนกรณทผกลาวอางมสทธตามกฎหมายทจะไดรบสทธนน ๆ แตไมไดรบสทธนน ไมใชเปนกรณทเปนผกระทาผดดวยกน แตอางวาผกระทาผดบางคนยงไมถกดาเนนคด ดงนน การทผฟองคดกระทาผดในทานองเดยวกนกบเจาของสสานรายอนทยงมไดถกดาเนนคด จงมใชเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๒๕๑/๒๕๕๑)

(๒) กรณการดาเนนการและการลงโทษทางวนยขาราชการ ฝายปกครองใชอานาจออกคาสงลงโทษทางวนยกบขาราชการบางคนทมพฤตการณทจรตตอหนาท แตยงไมดาเนนการกบขาราชการอนๆ ทมพฤตการณการกระทาความผดในลกษณะเดยวกน ขาราชการทถกลงโทษทางวนยจะกลาวอางเพอหกลางวาฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมอนเนองจากยงมไดดาเนนการทางวนยกบบคคลอนทมพฤตการณอนเปนความผดในลกษณะเดยวกนหรอลงโทษทางวนยแตกตางกนหรอการทคณะกรรมการสอบสวนทางวนยเลอกทาการสอบสวนเฉพาะขอเทจจรงทมความจาเปนตอการดาเนนการ ไมถอเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม

๑) ขาราชการถกกลาวหาวารบฝากเงนและทรพยสนของเดกและเยาวชน แตไมลงบนทกในสมดรบฝากและไมสงมอบเงนและสงของทไดรบฝากไวใหกบเจาหนาทการเงนตามระเบยบของทางราชการ อธบดกรมพนจและคมครองเดกและเยาวชนจงมคาสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยและตอมามคาสงลงโทษไลออกจากราชการฐานทจรตตอหนาทราชการ ฐานจงใจไมปฏบตตามระเบยบของทางราชการอนเปนเหตใหเสยหายแกราชการอยางรายแรง และฐานกระทาการอนใดอนไดชอวาประพฤตชวอยางรายแรงตามมาตรา ๘๒ วรรคสาม มาตรา ๘๕ วรรคสอง และมาตรา ๙๘ วรรคสอง แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ โดยขาราชการดงกลาวโตแยงวามเจาหนาทอน ทปฏบตหนาทครเวรกไมไดสงเงนตามเวลาเชนกน แตไมถกตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยเหมอนกบตน จงเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทผบงคบบญชายงไมไดแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยขาราชการรายอนทมพฤตการณเชนเดยวกบผฟองคด มใชกรณทจะกลาวอางไดวาเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม การจะกลาวอางวาเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมจะตองเปนกรณท ผกลาวอางมสทธตามกฎหมายทจะไดรบสทธนน ๆ แตไมไดรบสทธนน หาใชเปนกรณทผกระทาผดดวยกน แตผกระทาผดบางคนยงมไดถกดาเนนการตามกฎหมายไม (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๖๗๖/๒๕๕๕)

๒) กระทรวงคมนาคมจดตงศนยปลอดภยคมนาคมโดยมวตถประสงคเพอการบรการขอมลขาวสารใหกบประชาชนและมการเชอมโยงขอมลขาวสารของแตละหนวยงานในสงกดไปยงศนยฯ ซงมงานในสวนของกรมอตนยมวทยารวมอยดวย กรมอตนยมวทยาจงไดจดใหขาราชการในสงกดไปเขาเวรปฏบตงานเชนเดยวกบหนวยงานอน ๆ ตามนโยบายของกระทรวงคมนาคม โดยผลดเปลยนหมนเวยนกนไปเฉลยเดอนละ ๑ ครง แตผฟองคดไมไปปฏบตหนาทโดยไมมเหตผลอนสมควร อนเปนกระทาความผดวนยอยางไมรายแรงฐานขดคาสงผบงคบบญชาและฐานละทงหนาทราชการ

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทผบงคบบญชาของผฟองคดมคาสงใหผฟองคดและขาราชการหมนเวยนกนไปปฏบตหนาททศนยปลอดภยคมนาคม เปนคาสงทสอดคลองกบภารกจของหนวยงานในสงกดของกรมอตนยมวทยาตามมาตรการและนโยบายของกระทรวงคมนาคม ผฟองคด

๖๒  

จงมหนาททจะตองปฏบตตามคาสงดงกลาว เมอผฟองคดไมปฏบตตามคาสงและไมเคยไปเขาเวรปฏบตหนาทเลยแมแตครงเดยวนบตงแตทมการจดใหขาราชการไปเขาเวรปฏบตหนาททศนยปลอดภยคมนาคม ทง ๆ ทมการจดเวรหมนเวยนกนเฉลยเดอนละ ๑ ครงเทานน พฤตการณทเกดขนแสดงใหเหนถงเจตนาของผฟองคดทจะไมไปปฏบตหนาทโดยไมมเหตผลอนสมควรอนเปนกระทาความผดวนยอยางไมรายแรง ฐานขดคาสงผบงคบบญชาและฐานละทงหนาทราชการ คาสงลงโทษภาคทณฑผฟองคด เปนการใชดลพนจทเหมาะสมและชอบดวยกฎหมายและผฟองคดยอมไมมสทธรองขอความคมครองความเสมอภาคของบคคล กรณทผบงคบบญชาไมไดดาเนนการแตงตงคณะกรรมการสอบสวนและลงโทษทางวนยผทไมไดไปเขาเวรทศนยปลอดภยคมนาคมโดยกลาวอางวาเปนการเลอกปฏบตได (คาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ.๔๕๖/๒๕๕๖)

๓) พยานหลกฐานตามทางสอบสวนยงไมไดความแนชดวาผฟองคดมความสมพนธ ฉนชสาวกบนาง ช. อนเปนการกระทาความผดทางวนยอยางรายแรงฐานกระทาการอนไดชอวาเปน ผประพฤตชวอยางรายแรงตามทถกกลาวหา แตกมเหตอนควรสงสยวาผฟองคดกระทาความผดตามท ถกกลาวหาจงนบไดวามมลทนหรอมวหมองในกรณทถกสอบสวนหากจะใหรบราชการตอไปจะเปนการเสยหายแกราชการตามมาตรา ๕๒ แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการตารวจ พ.ศ. ๒๕๒๑ ประกอบกบมาตรา ๑๒๓ แหงพระราชบญญตตารวจแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๗ ผบญชาการกองบญชาการตารวจนครบาลจงเปลยนแปลงคาสงจากลงโทษปลดผฟองคดออกจากราชการเปนสงใหออกจากราชการเพราะมมลทนหรอมวหมองในกรณทถกสอบสวนตามมตของอนกรรมการคณะกรรมการขาราชการตารวจเกยวกบ การอทธรณ

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เปนการกระทาทชอบดวยเหตผลและชอบ ดวยกฎหมาย สวนกรณของพนตารวจโท ว. ทผฟองคดอางวามขอเทจจรงลกษณะเดยวกบกรณของผฟองคด แตอนกรรมการคณะกรรมการขาราชการตารวจเกยวกบการอทธรณทาการแทนคณะกรรมการขาราชการตารวจวนจฉยใหยกโทษและใหกลบเขารบราชการนน แมวาขาราชการจะถกกลาวหาวากระทาการอนกฎหมายบญญตวาเปนความผดวนยอยางรายแรงลกษณะเดยวกน แตพยานหลกฐานในสานวนการสอบสวนทางวนยขาราชการอยางรายแรงแตละสานวนมนาหนกใหนาเชอฟงมากนอยแตกตางกนออกไป ไมเหมอนกน กรณจงไมเพยงพอทจะทาใหถอไดวาเปนการเลอกปฏบตโดยไมธรรมตอผฟองคดทถกลงโทษใหออกจากราชการเพราะมมลทนหรอมวหมองในกรณทถกสอบสวนและขาราชการอนไดรบการวนจฉยใหยกโทษและใหกลบเขารบราชการ (คาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๓๒๐/๒๕๕๗)

๔) กรมสรรพากรโดยผวาราชการจงหวดนครปฐมมคาสงลงโทษลดขนเงนเดอน ผฟองคดจานวนหนงขนกรณทผฟองคดเบกเงนคาตอบแทนการปฏบตงานนอกเวลาราชการอนเปนเทจ เนองจากผฟองคดมไดปฏบตงานนอกเวลาราชการในระหวางวนท ๑๖ ถงวนท ๑๙ มถนายน ๒๕๔๗

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา เมอตอมากรมสรรพากรไดมหนงสอเรยกเงนคาตอบแทนในสวนทผฟองคดขอเบกโดยไมถกตองจานวน ๑,๙๐๐ บาท ผฟองคดไดนาเงนจานวนดงกลาวสงคนใหแกกรมสรรพากรโดยครบถวนแลว จงไมถอวามกรณทกอใหเกดความเสยหายแกทางราชการ ประกอบกบขอเทจจรงจากการสอบสวนเหนวาพฤตการณของผฟองคดไมถงขนาดเปนการกระทาโดยมเจตนาทจรต แตเปนกรณทเกดจากความเขาใจทคลาดเคลอนไมถกตองเกยวกบหลกเกณฑและวธการ ในการปฏบตงานนอกเวลาราชการและการเบกจายเงนคาตอบแทนการปฏบตงานนอกเวลาราชการ พฤตการณการกระทาของผฟองคดจงเปนการกระทาผดวนยอยางไมรายแรง ฐานไมปฏบตหนาทราชการใหเปนไปตามกฎหมาย ระเบยบของทางราชการ มตคณะรฐมนตร และนโยบายของรฐบาล ตามมาตรา ๘๕ วรรคหนง

๖๓  

แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ คาสงลงโทษลดขนเงนเดอนจงเปนระดบโทษทเหมาะสมแกกรณความผดและเปนคาสงทชอบดวยกฎหมายแลว แตการทผฟองคดกลาวอางวานาย ส. ซงเปนผควบคมการปฏบตงานนอกเวลาราชการ ไมควบคมดแลการลงเวลาปฏบตงานอยางเครงครด และกระทาผดวนยกรณไมปฏบตตามกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการพลเรอนในสวนทกาหนดใหผบงคบบญชา มหนาทปองกนมใหผใตบงคบบญชากระทาผดวนยโดยการเอาใจใส สงเกตการณและขจดเหตทอาจกอใหเกดการกระทาผดวนยในเรองอนอยในวสยทจะดาเนนการปองกนตามควรแกกรณได แตนาย ส. กลบมไดถกดาเนนการทางวนยนน เหนวาการดาเนนการทางวนยกบขาราชการพลเรอนรายใดเปนอานาจหนาทของผบงคบบญชาตามทกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการพลเรอนบญญต ผฟองคดไมอาจอาง การไมดาเนนการทางวนยของผบงคบบญชาวา เปนการเลอกปฏบตมาเปนเหตยกเวนมใหผฟองคดตองไดรบโทษจากการกระทาผดวนยของตนได ประกอบกบกรณนกรมสรรพากรโดยผวาราชการจงหวดนครปฐมไดดาเนนการทางวนยกบนาย ส. แลว กรณจงมไดมการเลอกปฏบตตามขออางของผฟองคด แตอยางใด (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๑๘๔/๒๕๕๗)

๕) คณะกรรมการสอบสวนทางวนยไดดาเนนการสอบสวน โดยสมสอบสวนเฉพาะนายแพทยสาธารณสขจงหวดทมขาวการทจรต โดยไมไดมการเรยกนายแพทยสาธารณสขจงหวด ทวประเทศมาสอบสวน และนายแพทยสาธารณสขจงหวดหลายรายใหการตรงกนวาผฟองคดไดโทรศพทตดตอประสานงานใหนาเงนงบประมาณไปจดซอยาและเวชภณฑจากบรษทหนงบรษทใดโดยเฉพาะเจาะจง นายกรฐมนตรจงไดมคาสงไลผฟองคดออกจากราชการ แตผฟองคดเหนวาขนตอนการสอบสวนหาพยานหลกฐานโดยการสมสอบสวนนนเปนขนตอนทเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา การทคณะกรรมการสอบสวนทางวนย ไดทาการสอบสวนผฟองคด กรณถกกลาวหาวากระทาผดวนยอยางรายแรงในเรองขาวการทจรตในการจดซอยาโดยสมสอบสวนเฉพาะจงหวดทมขาวการทจรตและผลปรากฏวาผฟองคดมพฤตการณตามขอกลาวหานนจรง การสมสอบสวนดงกลาวเปนการสมสอบสวนจากจงหวดทมขาวการทจรต สวนในจงหวดอน ๆ ทมไดมขาวทจรตไมมความจาเปนทคณะกรรมการดงกลาวจะตองไปสอบสวนเนองจากจะทาใหการสอบสวนลาชาโดยไมจาเปน การดาเนนการดงกลาวชอบดวยขอ ๒๓ ของกฎ ก.พ. ฉบบท ๑๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐) ออกตามความในพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๓๕ วาดวยการสอบสวนพจารณา การสอบสวนหาพยานหลกฐานในลกษณะเชนน ไมถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. ๔๐๘/๒๕๕๐)

(๓) กรณการประกอบกจการในเชงพาณชย ผประกอบกจการในเชงพาณชยทกระทาการฝาฝนกฎหมาย ไมมสทธหรอความชอบธรรมทจะเรยกรองใหฝายปกครองปฏบตตอตนโดยอาง ผประกอบกจการรายอนทกระทาการฝาฝนกฎหมายและฝายปกครองยงมไดดาเนนการ

กรณทผประกอบกจการทเปนอนตรายตอสขภาพประเภทการสะสมวตถหรอสงของชารด ใชแลวหรอเหลอใช ยนขอใบอนญาตแตไมไดรบอนญาตโตแยงวาซอยทตนเองตงสถานประกอบการมผประกอบกจการลกษณะเดยวกนหลายแหงและเจาพนกงานทองถนสามารถใชดลพนจ ในการพจารณาสภาพความเปนจรงของความกวางของถนนสาธารณะได อกทงสถานประกอบการของตนไมกดขวางทางจราจรหรอถนนสาธารณะและไมทาใหเกดมลพษแตอยางใด การไมออกใบอนญาตจงเปนการเลอกปฏบตและไมเปนธรรมแกตน

ศาลปกครองสงสดวนจฉยวา ผ อานวยการเขตโดยไดรบมอบอานาจจาก ผวาราชการกรงเทพมหานครในฐานะเจาพนกงานทองถนไดใชอานาจตามมาตรา ๕๖ วรรคหนง แหง

๖๔  

พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. ๒๕๓๕ ประกอบกบขอ ๔๒ ของกฎกระทรวงใหใชบงคบผงเมองรวมกรงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๔๙ มคาสงไมอนญาตใหผฟองคดประกอบกจการทเปนอนตรายตอสขภาพประเภทการสะสมวตถหรอสงของชารด ใชแลวหรอเหลอใชเปนคาสงทชอบดวยกฎหมายและไมอาจถอวาเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมอนเนองจากการทผวาราชการกรงเทพมหานครไดปฏบตตอการประกอบกจการของผฟองคดแตกตางกบการประกอบกจการของเจาของสถานประกอบการรายอน ๆ เพราะผฟองคดไมมสทธหรอความชอบธรรมอยางใด ๆ ทจะเรยกรองใหผวาราชการกรงเทพมหานครดาเนนการออกใบอนญาตใหผฟองคดประกอบกจการทเปนอนตรายตอสขภาพอนเปนการเรยกรองให ผวาราชการกรงเทพมหานครกระทาการทขดหรอไมถกตองตามกฎหมาย (คาพพากษาศาลปกครองสงสด ท อ. ๕๑/๒๕๕๓)

ดงนน หลกความเสมอภาค (Principle of Equality) เปนหลกกฎหมายทรบรองและคมครองสทธและเสรภาพของบคคลและควบคมมใหรฐใชอานาจตามอาเภอใจ โดยบคคลยอมมสทธ ทจะเรยกรองใหรฐใชอานาจปฏบตตอตนอยางเสมอภาคเทาเทยม ไมเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ หรอไมใชอานาจในลกษณะทเปนการรอนสทธของบคคลหรอทาใหบคคลทมสทธโดยชอบดวยกฎหมายเสยประโยชนอนควรมควรได แตผทจะกลาวอางหรอเรยกรองใหฝายปกครองปฏบตตอตนตามหลกความเสมอภาคนน จะตองเปนบคคลทมสทธตามกฎหมายทจะไดรบสทธนนๆ แตไมไดรบสทธนนเพราะการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม หากไมมสทธตามกฎหมายกไมถอวาเปน ผทรงสทธทจะกลาวอางถงหลกความเสมอภาคไดและไมอาจถอไดวาการกระทาของฝายปกครองและเจาหนาทของรฐเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมหรอการทบคคลใดจะอางหลกความเสมอภาคเพอเรยกรองใหปฏบตตอตนเปนอยางเดยวกนนน ยอมทาไดเฉพาะเพอใหปฏบตในสงทชอบดวยกฎหมายเทานน หาใชเปนกรณเปนผกระทาความผดดวยกนบางคนจะกลาวอางวาผกระทาความผดดวยกนบางคนยงมไดถกดาเนนคดเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมไม หรอกรณฝายปกครองใชอานาจตามกฎหมายเพอใหการดาเนนการเปนไปดวยความรวดเรวและจาเปนเพอปองกนความเสยหาย ไมถอวาเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม นอกจากนในกรณทจะกลาวอางวารฐเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมไดจะตองเปนการกลาวอางในกรณความแตกตางในเรองถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญตามมาตรา ๓๐ วรรคสาม ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยเทานน การอางเหตอนนอกเหนอจากนไมถอเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมแตอยางใด เชน กรณการกาหนดตาแหนงประเภทวชาการ ระดบชานาญการและระดบชานาญการพเศษตามบญชกาหนดสายงานทมสทธไดรบเงนประจาตาแหนงทาย กฎ ก.พ วาดวยการใหขาราชการพลเรอนสามญไดรบเงนประจาตาแหนง พ.ศ. ๒๕๕๑ มใชความแตกตางทจะกลาวอางวารฐเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม (คาพพากษาศาลปกครองสงสดท ฟ. ๗๑/๒๕๕๕) เปนตน

บทสรป เมอหลกความไดสดสวน (Principle of proportionality) และหลกความเสมอภาค

(Principle of Equality) เปนหลกกฎหมายทวไปทรบรองไวโดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยและในทางปกครองถอเปนหลกกฎหมายทมผลตอความสมบรณหรอความชอบดวยกฎหมายของการกระทาทาง

๖๕  

ปกครองในเรองนนๆ โดยองคกรตลาการ คอ ศาลปกครองมอานาจตรวจสอบการกระทาทางปกครองวาเปนไปตามหลกความไดสดสวนและหลกความเสมอภาคหรอไม หากฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐใชอานาจในทางทขดตอหลกกฎหมายดงกลาว ศาลปกครองมอานาจพพากษาใหการกระทาทางปกครองในเรองนนๆ ไมชอบดวยกฎหมาย ดงนน เนอหาสาระของหลกความไดสดสวนและหลกความเสมอภาค จงเปนหลกกฎหมายทวไปทมบทบาทสาคญตอการใชอานาจของฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐ อนสงผลทาใหเกดการบรหารกจการบานเมองทด (Good Governance) ประชาชนไดรบการคมครองสทธและเสรภาพตามทรฐธรรมแหงราชอาณาจกรไทยไดรบรองไวและการดาเนนงานของรฐเปนไปเพอประโยชนสาธารณะภายใตเจตนารมณของกฎหมายอยางถกตองสอดคลองกบหลกการปกครองในระบอบประชาธปไตยทเคารพตอหลกนตรฐ (Legal state) โดยคาพพากษาศาลปกครองสงสดในคดพพาททางปกครองประเภทตางๆ ตามทนาเสนอมาแลวขางตน นอกจากจะเปนการอธบายหลกการหรอสาระสาคญของหลกกฎหมายดงกลาวอนมผลทาใหกระบวนการยตธรรมทางปกครองไทยไดรบการพฒนาเปนลาดบจากคาวนจฉยขององคกรตลาการในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนแลว แนวคาวนจฉยของศาลปกครองสงสดยงเปนการวางบรรทดฐานการปฏบตราชการทดใหกบฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐทาใหฝายปกครองหรอเจาหนาทของรฐใชอานาจไดอยางถกตองชอบดวยหลกนตธรรม (Rule of Law) และดวยความชอบธรรมตามหลกคณธรรม (Morality) มใชเปนไปตามอาเภอใจ

อยางไรกตาม การทาหนาทของศาลปกครองในสรางหลกกฎหมายปกครอง รวมทง การสรางบรรทดฐานการปฏบตราชการทดโดยการนาหลกกฎหมายทวไป (General principle of law) ในทางปกครองอนๆ มาวนจฉยขอพพาททางปกครองยงมอกเปนจานวนมาก โดยเฉพาะอยางยง หลกฟงความสองฝาย (the principle of bilateral hearing) หลกความเปนกลางหรอหลกความไมมสวนไดเสย (Impartiality) ทบญญตรบรองไวโดยพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ อนเปนกฎหมายทถอวามความสาคญในฐานะเปนกฎหมายกลางทอดชองวางกฎหมายในฝายปกครองฉบบตางๆ ทมมาตรฐานการปฏบตราชการหรอทมหลกประกนความเปนธรรมนอยกวาทพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ กาหนดไว หรอหลกกฎหมายทวไปทมไดบญญตไวในบทบญญตของกฎหมายแตไดรบการยอมรบในฐานะเปนหลกกฎหมายทวไปในทางปกครอง เชน หลกความมนคงแนนอนแหงนตฐานะ (le principe de la sécurité juridique) หลกความตอเนองของบรการสาธารณะ (Principe de la continuité des services publices) หลกพพากษาไมเกนคาขอ ฯลฯ เปนตน ลวนมความสาคญตอวงวชาการกฎหมายปกครอง กฎหมายมหาชนหรอกระบวนการยตธรรมทางปกครองและจาเปนตอการปฏบตหนาทเพอใหเกดการบรหารกจการบานเมองทด (Good Governance) ทงสน ซงผเขยนจะไดนาเสนอในสวนตอไป