ระบาดวิทยา - prince of songkla...
TRANSCRIPT
โครงการพฒนาศกยภาพบคลากรดานการประเมนความจ าเปนดานสขภาพ เพอรองรบการบรหารจดการเขตสขภาพท 12
ระบาดวทยา
ดร.นพ.วรสทธ ศรศรวชย
มลนธสขภาพภาคใต
ระบาดวทยาคออะไร ?
3
ระบาดวทยา (Epidemiology)
• การศกษา การกระจาย และ ปจจย ของการเกดโรค* ในประชากรกลมหนง เพอการควบคมปองกน โรคนน
• Epidemiology is the study of the distribution and determinants of health-related states or events in specified populations, and the application of this study to control health problems.
A Dictionary of Epidemiology, 4th EditionEdited by John M. Last
4
ระบาดวทยากบการปองกนควบคมโรค
ระบาดวทยา : โรคอะไร เทาไร กระจายอยางไรการปองกนควบคมโรค :ปญหา กลมเปาหมาย
ระบาดวทยา : เกดขนไดอยางไรการปองกนควบคมโรค :ปจจยสาเหตทตองควบคม
ระบาดวทยา : มาตรการทเหมาะสมคออะไรการปองกนควบคมโรค :กจกรรมทตองด าเนนการ
ระบาดวทยา : จะด าเนนมาตรการอยางไรการปองกนควบคมโรค : ประเมนผลกจกรรม
5
สงทท าใหเกดโรค(Agent)
มนษย(Host)
สงแวดลอม(Environment)
ปจจยสามทางระบาดวทยา(Epidemiological Triad)
6
สงทท าใหเกดโรค(Agent)
มนษย(Host)
สงแวดลอม(Environment)
ปจจยหกทางระบาดวทยา(Double Epidemiological Triad)
เวลา (Time)
บคคล(Person)
สถานท (Place)
7
ประโยชนของระบาดวทยา
• ทราบขนาดของปญหา (โรคภยไขเจบ)• ทราบรปแบบการกระจายของโรค ตามปจจยดาน เวลา สถานท
บคคล• ทราบสาเหตและปจจยทมผลตอการเกดโรค• การก าหนดมาตรการควบคมปองกนโรค• การประเมนผลการด าเนนมาตรการและเฝาระวงปญหา
8
ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?
• โรคอะไร? What?• เกดมากเทาไหร? How many? • เกดกบใคร? Whom? • เกดทไหน? Where?• เกดเมอไหร? When?• ท าไมจงเกด? Why?• จะควบคมปองกนอยางไร? How?
อะไร ? What ?
10
การก าหนดนยามผปวยCase definition
• ควรระบวาผปวยเปน ใคร ทไหน และชวงเวลาใด ใหชดเจน:
• ผเสยชวตจากอบตเหตทางถนน คอ ผทเสยชวตภายใน 30 วนหลงจากเกดอบตเหตทางถนน
ประกน (E-claim)10,601
ต ารวจ (POLIS)10,272
มรณบตร(Death)14,033
ความครอบคลมของขอมลตาย 3 ฐาน พ.ศ. 2554
จ านวนผเสยชวต จากอบตเหตจราจร
รวม = 22,745
47%
62%
45%
11
12
ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?
• โรคอะไร? What?
เทาไหร ? How many?
0
5
10
15
20
25
30
35
40
เขต
1
เขต
2
เขต
3
เขต
4
เขต
5
เขต
6
เขต
7
เขต
8
เขต
9
เขต
10
เขต
11
เขต
12
กรงเท
พ
ประเท
ศ
อตราตายตอแสนประชากร
เขต
2554 2555 2556
อตราตายตามเขตบรการสขภาพจากขอมลมรณบตร
14
15
Iceberg Phenomenon
16
Tip of Icebergผปวยทตรวจพบ
ผปวยทยงไมพบ•ไปตรวจรกษาทอน•อาการนอย•ไมมอาการ
17
การวด (Measurement)
• การวดทางระบาดวทยา แบงออกไดเปน 3 ชนด คอ 1. การวดขนาดของโรค
2. การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค
3. การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรค
18
การวดขนาดของโรค
• การวดขนาดของโรค (Measurement of magnitude or frequency of disease occurrence) คอ การวดจ านวนหรอความมากนอยของการเกดโรค มหลายลกษณะขนอยกบลกษณะของขอมลและวตถประสงคของการวด การวดขนาดความชกของโรค (Prevalence)
การวดอบตการณของโรค (Incidence)
19
การวดขนาดความชกของโรค
• การวดขนาดความชกของโรค (Prevalence) คอ จ านวนของโรคทมอยในขณะทท าการศกษา แบงเปน 2 ลกษณะ Point Prevalence คอ จ านวนของโรคทมอย ณ จดเวลาใดเวลาหนง
เชน จ านวนผปวยอบตเหตทางถนนในจงหวดสงขลา ณ วนท 31ธนวาคม 2558
Period Prevalence คอ จ านวนของโรคทมอยในชวงเวลาใดเวลาหนงเชน จ านวนผปวยอบตเหตทางถนนในจงหวดสงขลาในชวง 5 ป พ.ศ.2554 ถง 2558
20
การวดอบตการณของโรค
• การวดอบตการณของโรค (Incidence) คอ การวดจ านวนการเกดขนใหมของโรค (Occurrence of disease) ม 2 ลกษณะ คอ – การวดความเสยง
– การวดอตรา
21
การวดความเสยง
• การวดความเสยง (Risk) หรอ โอกาส (Chance) ตอการเกดโรค ไดแก– Risk หรอ Cumulative incidence คอ โอกาสหรอความเสยงตอการเกด
โรคในชวงเวลาทท าการศกษา เชน ในต าบลหนงมประชากร 10,000 คน มคนบาดเจบจากอบตเหตทางถนนรายใหม 100 คนในปน ดงนนความเสยงตอการบาดเจบจากอบตเหตทางถนนในต าบลนเทากบ 100/10,000 หรอ 1% ตอป
22
การวดความเสยง (ตอ)
– Case fatality (CF) เปนการวดความรนแรงของโรคจากสดสวนการตายจากโรค เชน จากเหตการณอบตเหตทางถนนในต าบลคอหงสของปน มจ านวนผบาดเจบ 100 คน มจ านวนผเสยชวต 25 คน สามารถค านวณโดยใชสตร
CF = จ านวนผเสยชวต ÷ จ านวนผบาดเจบ ดงนน CF = 25/100 = 0.25 = 25%
23
การวดอตรา
• การวดอตรา (Rate) ของการเกดโรค หรอ Person-time incidence หรอ Incidence density เปนการวดวาการเกดโรคในกลมคนทยงไมไดมโรคนน เกดขนเรวหรอชาเพยงใด โดยใชระยะเวลาของการเสยงตอการเกดโรค (Person-time at risk: PT) ของทก ๆ คน ทอยในการศกษาเปนฐานของการค านวณ สามารถค านวณโดยใชสตร
Rate = D ÷ PT– เชน การเฝาสงเกตการเกดโรคชนดหนง ในคน 6 คน ตงแตป 2001 ถง
2008 เปนโรคไป 4 คน โดยระยะเวลาของการเสยงตอการเกดโรคของแตละคน ไดแก 1, 7, 8, 3, 5 และ 8 ป ตามล าดบ
ดงนน Rate = 4 / 32 Person-years = 12.5%
24
การวดขนาดของปญหาMeasurement of Magnitude
• อบดการณ (Incidence) = จ านวนผปวยใหมทเกดขนในชวงเวลาทก าหนด
• ความชก (Prevalence) = จ านวนผปวยเกา+ใหมทมอยในชวงเวลาทก าหนด
• ความเสยง (Risk) = จ านวนผปวยทเกดขนในชวงเวลาทก าหนด
จ านวนปชก. ทงหมดทเสยงตอการเกดโรคในชวงเวลาทก าหนด
• อตรา (Rate) = จ านวนผปวยทเกดขนในชวงเวลาทก าหนด
ระยะเวลาทเสยงตอการเกดโรคของปชก.ทงหมด
• อตราปวยตาย (Case Fatality Rate) = จ านวนผตายดวยโรคหนง
จ านวนผปวยดวยโรคนนทงหมด
25
ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?
• โรคอะไร? What?
• เกดมากเทาไหร? How many?
เกดกบใคร ? Whom?
27
ปจจยดานบคคล
• จ าแนกขอมลตามปจจยดานบคคลทเกยวของ เพอแสดงใหเหนลกษณะการกระจายของโรควาเกดในกลมเสยงกลมใดในประชากร
• อาย เชน วยรนจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผสงอาย
• เพศ เชน ผชายจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผหญง
• เชอชาต เชน คนผวด าจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาคนผวขาว
28
ปจจยดานบคคล
• การศกษา เชน ผทมการศกษาต าจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผทมการศกษาสง
• สถานภาพสมรส เชน ผหญงโสดจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผหญงทสมรสแลว
• ฐานะทางเศรษฐกจ เชน ผทมรายไดนอยจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผทมรายไดสง
• อาชพ เชน คนงานในโรงงานจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาผทท างานในส านกงาน
การเสยชวตจากอบตเหตทางถนน
30
การวเคราะหการกระจายตามปจจยดานบคคล
• การแยกผปวยออกตามเพศ กลมอาย อาชพ แลวหา อตราปวยเฉพาะของตวแปรนนๆ (Specific attack rate) จะสามารถทราบถงลกษณะของกลมประชากรทเสยงตอโรคได
31
ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?
• โรคอะไร? What?
• เกดมากเทาไหร? How many?
• เกดกบใคร? Whom?
ทไหน ? Where?
33
ปจจยดานสถานท
• จ าแนกขอมลผปวยตามสถานทเพอแสดงใหเหนลกษณะของโรควาเกดและกระจายในพนทใดบาง
• แบงตามลกษณะตามธรรมชาต ภมประเทศ– คนในประเทศเขตรอนมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาเขตหนาว
• แบงตามลกษณะเขตการปกครอง พนททางสงคม เชน หมบาน จงหวด ภาค– คนภาคเหนอจะมความเสยงตออบตเหตทางถนนมากกวาคนภาค
ตะวนออกเฉยงเหนอ
34
การวเคราะหการกระจายตามปจจยดานสถานท
• การวเคราะหความสมพนธของจ านวนบาดเจบ กบ สถานทเกดเหต แลวน าเสนอขอมลในรปแผนท (spot map หรอ area map) จะชวยใหเหนลกษณะการกระจายของโรคในพนทได
35
การกระจายของโรคตามปจจยดานสถานท
36
ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?
• โรคอะไร? What?
• เกดมากเทาไหร? How many?
• เกดกบใคร? Whom?
• เกดทไหน? Where?
เมอไหร ? When?
38
ปจจยดานเวลา
• จ าแนกขอมลผยาดเจบตามเวลาเกดเหต เปนชวโมง วน เดอนฤด ป เพอใหเหนรปแบบและแนวโนมการเปลยนแปลงของการเกดอบตเหตในชวงเวลาตาง ๆ
• การเปลยนแปลงระยะยาว (Secular trends): การเปลยนแปลงในชวงเวลาทยาวนาน เชน ในชวง 10 ปทผานมาอตราตายจากอบตเหตในชวงเทศกาลสงกรานตมแนวโนมลดลง
อตราการเสยชวตจากอบตเหตทางถนน (คน / วน)
R² = 0.015
R² = 0.614
R² = 0.1085
0
5
10
15
20
25
30
2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556
อตราการเสยชวต (คน / วน)
พ.ศ.
ปใหม
สงกรานต
วนอนๆ
ตลอดป
Linear (ปใหม)
Linear (สงกรานต)
Linear (ตลอดป)
39
40
ปจจยดานเวลา
• การเปลยนแปลงเปนรอบ (Seasonal & cyclical variation): การเกดโรคทเปนวงจรตามฤดกาล เชน อบตเหตในเดกมกเกดในชวงปดเทอม
41
42
ปจจยดานเวลา
• การเปลยนแปลงระยะสน (Disease clustering in time): เปนการเกดโรคทเพมมากอยางผดปกตในชวงเวลาใดเวลาหนง อาจเปนชวโมงหรอวน เชน 7 วนอนตรายเทศกาลปใหมและสงกรานต
อตราการเสยชวตจากอบตเหตทางถนน (คน / แสนประชากร / วน)
43
0
0.02
0.04
0.06
0.08
0.1
0.12
0.14
0.16
2554 2555 2556
อตราการเสยชวต (คน / แสนประชากร / วน)
พ.ศ.
ปใหม
สงกรานต
วนอนๆ
ตลอดป
44
ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?
• โรคอะไร? What?
• เกดมากเทาไหร? How many?
• เกดกบใคร? Whom?
• เกดทไหน? Where?
• เกดเมอไหร? When?
45
ท าไม ? Why?
47
สงทท าใหเกดโรค(Agent)
มนษย(Host)
สงแวดลอม(Environment)
ปจจยหกทางระบาดวทยา(Double Epidemiological Triad)
เวลา (Time)
บคคล(Person)
สถานท (Place)
ปจจยทมผลตอการบาดเจบจากอบตเหตทางถนน
ถนน
49
รถ
50
คนคาดเขมขดดวยนะฮาฟฟฟ
51
การตอบสนองหลงเกดเหต Post-crash response
52
ระยะ/ปจจย
ดานคน ดานพาหนะและอปกรณ ดานถนนและสงแวดลอม
กอน
เกดเหต
ขอมลขาวสาร
ทศนคต
สมรรถภาพในการขบข
การบงคบใชกฎหมาย
สภาพรถและความเหมาะสมกบการใชถนน
ระบบไฟ
ระบบเบรค
ระบบควบคมความเรว
การออกแบบถนน
การจ ากดความเรว
สงอ านวยความสะดวกส าหรบคนเดนถนน
ระหวางเกดเหต
การใชหมวกและเขมขดนรภย การใชทนงส าหรบเดก
อปกรณปองกนการบาดเจบ เขมขด ถงลม
อปกรณดานความปลอดภย
การออกแบบดานความปลอดภยของรถ
อปกรณขางทางปองกนการบาดเจบ
หลงเกดเหต
ทกษะการปฐมพยาบาล
การเขาถงปฏบตการการแพทยฉกเฉน
ความสะดวกในการเคลอนยายผบาดเจบ
ความเสยงในการเกดไฟไหม
ระบบการแพทยฉกเฉน
53
Haddon Matrix
54
7.9
41.6
50.6
0.00
10.00
20.00
30.00
40.00
50.00
60.00
รอยละของผบาดเจบเขตกะท
92.5
7.5
ไทย ตางชาต
รอยละของผบาดเจบเขตเมอง
86.7
13.3
ไทย ตางดาว
รอยละของผบาดเจบเขตถลาง
ตางดาว1 ใน 7
นกทองเทยวครงหนง
ใคร (Person) ทไหน (Place) เมอไหร (Time) -> มาตรการชมชน
คนไทยเปนสวนใหญ
* อตราการดมฯ 43.0 % เวลา 00.00-07.59 น.
ใคร (Person) ทไหน (Place) เมอไหร (Time) -> มาตรการชมชน
* อตราการดมฯ 26.7 % เวลา 2.00-2.59 น.
* อตราการดมฯ 42.1 % เวลา 16.00-17.59 & 22.00 -01.59 น.
1
3
0
1
0 0 0
1
3
1
2 2
4
1
4
2 2
0
2
3
1
2
3
0
3
0
1
0 0 0 0 0
1
0 0 0 0
1
2 2
0
1 1
0
2 2
00
.00
…
01
.00
…
02
.00
…
03
.00
…
04
.00
…
05
.00
…
06
.00
…
08
.00
…
09
.00
…
10
.00
…
11
.00
…
12
.00
…
13
.00
…
14
.00
…
15
.00
…
16
.00
…
17
.00
…
18
.00
…
19
.00
…
20
.00
…
21
.00
…
22
.00
…
23
.00
…
เวลาเกดเหตและการดมฯ เขตเมอง
ผบาดเจบ ดม
12
3
0 0
3
0 0
2 21 1
2
0
7
1 1 1
8
0
2 2 2
4
01
3
0 01
0 01
01
01
0 01
0 0 0 0 0 01
00
.00
-…
01
.00
-…
02
.00
-…
03
.00
-…
04
.00
-…
05
.00
-…
06
.00
-…
07
.00
-…
08
.00
-…
09
.00
-…
10
.00
-…
11
.00
-…
12
.00
-…
13
.00
-…
14
.00
-…
15
.00
-…
16
.00
-…
17
.00
-…
18
.00
-…
19
.00
-…
20
.00
-…
21
.00
-…
22
.00
-…
23
.00
-…
เวลาเกดเหตและการดมฯ เขตถลาง
ผบาดเจบ ดม
5
3
2
3
1
6
2
3
2
3
1
4
2
3 3
4
3
4
7
6
2
1
6
34
22
3
1
4
2
3
0
1 1 1
0 0 0
1 1
0
1
2
1
0
3
00
.00
-…
01
.00
-…
02
.00
-…
03
.00
-…
04
.00
-…
05
.00
-…
06
.00
-…
07
.00
-…
08
.00
-…
09
.00
-…
10
.00
-…
11
.00
-…
12
.00
-…
13
.00
-…
14
.00
-…
15
.00
-…
16
.00
-…
17
.00
-…
18
.00
-…
19
.00
-…
20
.00
-…
21
.00
-…
22
.00
-…
23
.00
-…
เวลาเกดเหตและการดมฯ เขตกะท
ผบาดเจบ ดม
เยนกบดก
ดกยนสวาง
ดก
56
ระบาดวทยากบการปองกนควบคมโรค
ระบาดวทยา : โรคอะไร เทาไร กระจายอยางไรการปองกนควบคมโรค :ปญหา กลมเปาหมาย
ระบาดวทยา : เกดขนไดอยางไรการปองกนควบคมโรค :ปจจยสาเหตทตองควบคม
ระบาดวทยา : มาตรการทเหมาะสมคออะไรการปองกนควบคมโรค :กจกรรมทตองด าเนนการ
ระบาดวทยา : จะด าเนนมาตรการอยางไรการปองกนควบคมโรค : ประเมนผลกจกรรม
57
Iceberg Model
612554 2555
อตราการจบปรบ รอยละการสวมหมวก และการบาดเจบทศรษะ จ.ภเกต
รณรงคหมวกเขมขนทงจงหวด
IS
ตร.
ส ารวจ CCTV
สภาพปกต
การบาดเจบทศรษะ จ าแนกรพ. 2556
62
การส ารวจการสวมหมวกนรภย thaiROADS
สถตคดอบตเหตจราจร สตช.http://service.nso.go.th/nso/web/statseries/statseries21.html
64
65
66
ปจจยทมผลตอการเกดการบาดเจบจากอบตเหตทางถนน
• ใชการศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะหหรอเชงทดลอง
• เปนการศกษาเพอ พสจนสมมตฐานความสมพนธระหวาง ปจจยเสยง กบ การเกดการบาดเจบจากอบตเหตทางถนน
67
การวดความสมพนธระหวางปจจยเสยงกบการเกดโรคMeasure of Association
• Risk ratio• Rate ratio• Odds ratio• Prevalence ratio• Standardized morbity
ratio• Proportional morbidity
ratio
• Risk difference
• Rate difference
• Correlation coefficient
• Regression coefficient
68
การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค
• การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค(Measurement of association) มหลายลกษณะ เชน– วดในลกษณะของ Ratio scale ไดแก
• Cumulative incidence ratio หรอ Risk ratio
• Incidence density ratio หรอ Rate ratio
• Odds ratio
• Prevalence ratio
– วดในลกษณะของ Difference scale ไดแก• Cumulative incidence difference หรอ Risk difference
• Incidence density difference หรอ Rate difference
69
Retrospective Cohort Study
Not exposed Exposed
Case
Non-case
Case
Non-case
Shigellosis outbreak : สงสยวาผกดองเปนอาหารทเปนสาเหตของการปวย
ผทรบประทานผกดองมความเสยงทจะปวยเปน 6เทาของผทไมรบประทาน
ปวย ไมปวย Total
กน 9 16 25
ไมกน 7 113 120
RR = 6.2, 95% CI (2.5, 15.1)
70
การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค
• ตวอยาง การศกษาความสมพนธระหวาง การไดรบรงส และ มะเรง
การไดรบรงส
มะเรง
71
จากขอมลในตาราง จะสามารถค านวณ
– Cumulative incidence (Risk) ของ มะเรง ใน กลมทไดรบรงส
= 17 ÷ 1,722 = 9.87 ตอพน– Cumulative incidence (Risk) ของ มะเรง ใน กลมทไมไดรบรงส
= 5 ÷ 1,895 = 2.79 ตอพน
การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค
การไดรบรงส
มะเรง
72
– Cumulative incidence ratio หรอ “Risk ratio”
= 9.87 ÷ 2.79 = 3.54ซงมความหมายวา โอกาสเกด มะเรง ใน กลมทไดรบรงส เปน 3.54 “เทา” เมอเทยบกบกลมทไมไดรบรงส
– Cumulative incidence difference หรอ “Risk difference”
= (9.87 ตอพน) – (2.79 ตอพน) = 7.09 ตอพน
ซงมความหมายวา โอกาสเกด มะเรง ใน กลมทไดรบรงส “มากกวา” กลมทไมไดรบรงส 7.09 ตอพน
การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค
73
Case-control Study
ControlCase
Exposed
Non-exp.
Exposed
Non-exp.
Botulism outbreak : สงสยวาหนอไมอดปบเปนอาหารทเปนสาเหตของการปวย
ผทรบประทานหนอไมอดปบ มความเสยงทจะปวยเปน 201 เทาของผทไมไดรบประทาน
ปวย ไมปวยOR = 201, 95% CI (18, 5410)
กน 13 4
ไมกน 1 62
Total 14 66
74
การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค
• ตวอยาง การศกษาความสมพนธระหวางการใช ฮอรโมน Estrogen และการเกดมะเรง โดยใชขอมลจาก Case และ Control กลมละ 317 คน (Smith DC. N Engl J Med 1975.) ดงตารางขางลาง
การใชฮอรโมน
กลมในการศกษา
75
การวดความสมพนธระหวางปจจยทศกษากบการเกดโรค
จากขอมลตวเลขในตาราง จะสามารถค านวณ
– Odds ของการใช ฮอรโมน ใน Case = 152 ÷ 165 = 0.92
– Odds ของการใช ฮอรโมน ใน Control = 54 ÷ 263 = 0.21
– Odds ratio = 0.92 ÷ 0.21 = 4.49ซงมความหมายวา โอกาสการเกด มะเรง ใน ผใชฮอรโมน เปน 4.49 “เทา” เมอเทยบกบ ผทไมไดใชฮอรโมน
การใชฮอรโมน
กลมในการศกษา
76
การวดผลกระทบของปจจยเสยงตอการเกดโรคMeasurement of Impact
• Attributable fraction among the exposed (AFe) = Ie – Iu / Ie
• Attributable fraction in the population (AFp) = Ip – Iu / Ip
77
การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรค
• การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรค (Measurement ofimpact) ม 2 ลกษณะ คอ– การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรคในกลมผทมปจจยนนๆ
Attributable fraction among the exposed (AFe) =
le = Incidence ในผทมปจจย
lu = Incidence ในผทไมมปจจย
– การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรคในประชากรทงหมด
Attributable fraction among in the whole population (AFp) =
lp = Incidence ทงหมด
lu = Incidence ในผทไมมปจจย
40%10%40%
lelule
25%10%25%
lplulp
78
การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรค
– AFe = = 0.75 = 75%
– AFp = = 0.60 = 60%
40%10%40%
lelule
25%10%25%
lplulp
การสบบหร
มะเรงปอด
79
ค าถามในระบาดวทยา: อะไร ? ท าไม ? อยางไร ?
• โรคอะไร? What?
• เกดมากเทาไหร? How many?
• เกดกบใคร? Whom?
• เกดทไหน? Where?
• เกดเมอไหร? When?• ท าไมจงเกด? Why?
การเฝาระวงทางระบาดวทยาคออะไร ?
81
การเฝาระวงทางระบาดวทยา
• การตดตาม สงเกต พนจพจารณา ลกษณะการเปลยนแปลงของการเกด การกระจายของโรค หรอปญหาสาธารณสข รวมทง ปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงนน ๆ อยางตอเนองดวยกระบวนการทเปนระบบ ประกอบดวย การรวบรวม เรยบเรยง วเคราะหแปลผล และกระจายขอมลขาวสารสผใชประโยชน เพอการวางแผน ก าหนดนโยบาย การปฏบตงาน และการประเมนมาตรการควบคมปองกนโรค อยางรวดเรวและมประสทธภาพ
ระบบเฝาระวง 5 มต82
Behavioral risks
จ ำนวนรถจดทะเบยนตอปจ ำนวนจดเสยงและจดอนตรำย
Determinants
Morbidity/Mortality
Event-based surveillance
Program response
กำรสวมหมวก เขมขดใชโทรศพท ขบเรว เมำ
จ ำนวนผเสยชวตจ ำนวนผบำดเจบ
อตรำกำรบำดเจบศรษะ
คณภำพกำรดแลผบำดเจบ
Response time EMS
กำรตรวจจบ 10 ขอหำหลก
จ ำนวนนโยบำยระดบประเทศ
รำยงำนเบองตนจำกสสจ/
กำรแจงจำกสพฉ โดย SMS /
ขำวหนงสอพมพ / สอบสวน
อบตเหตทางถนน ขอมล
1. Determinantsปจจยตนเหต
84
พกดจดเกดเหต จ. สงขลา
ขอมลรถจดทะเบยน กรมการขนสงทางบกhttp://apps.dlt.go.th/statistics_web/statistics.html
87
ขอมลการใชพลงงานเชอเพลง กระทรวงพลงงานhttp://show.energy.go.th/energy_data.html
88
2. Behavioral Riskพฤตกรรมเสยง
89
90
ระบบสารสนเทศการเฝาระวงการบาดเจบInjury Surveillance Information System (ISIS)
(URL: www.RSISthai.net/isis)
ดร.นพ. วรสทธ ศรศรวชยชญานษฐ เพชรรตน
มลนธสขภาพภาคใต
91
ระบบสารสนเทศการเฝาระวงการบาดเจบInjury Surveillance Information System (ISIS)
(URL: www.RSISthai.net/isis)
92
การดมแอลกอฮอล การไมสวมหมวก จ าแนกชวงอาย
92
การส ารวจการสวมหมวกนรภย ป 2556
มลนธไทยโรดส (thaiROADS)
ตรง 10%ตรง 54%
อตราการสวมหมวกนรภยรวมผขบขและผโดยสาร ป 2556
แนวโนมอตราการสวมหมวกนรภย
จงหวดตรงป 2553-2556
บาดเจบและ
มลนธไทยโรดส (thaiROADS)http://trso.thairoads.org/statistic/summary
แนวโนมสถานการณอบตเหตทางถนน ป 2554
http://trso.thairoads.org/statistic/summary
101
แนวโนมสถานการณ ความเรว เมา จ.ขอนแกน
แหลงขอมล: http://trso.thairoads.org/statistic/summary
3. Morbidity & Mortalityการปวย/การตาย
103
0
5
10
15
20
25
30
35
40
เขต
1
เขต
2
เขต
3
เขต
4
เขต
5
เขต
6
เขต
7
เขต
8
เขต
9
เขต
10
เขต
11
เขต
12
กรงเท
พ
ประเท
ศ
อตราตายตอแสนประชากร
เขต
2554 2555 2556
อตราตายตามเขตบรการสขภาพจากขอมลมรณบตร
104
ประกน (E-claim)10,601
ต ารวจ (POLIS)10,272
มรณบตร(Death)14,033
ความครอบคลมของขอมลตาย 3 ฐาน พ.ศ. 2554
จ านวนผเสยชวต จากอบตเหตจราจร
รวม = 22,745
47%
62%
45%
105
106
การเสยชวตจากอบตเหตทางถนนในชวงเทศกาล
จากฐานขอมล สธ.
ระบบเฝาระวงการบาดเจบ Injury Surveillance (IS)
พ.ศ. 2548-2554
อตราการเสยชวตจากอบตเหตทางถนน (คน / วน)
R² = 0.015
R² = 0.614
R² = 0.1085
0
5
10
15
20
25
30
2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556
อตราการเสยชวต (คน / วน)
พ.ศ.
ปใหม
สงกรานต
วนอนๆ
ตลอดป
Linear (ปใหม)
Linear (สงกรานต)
Linear (ตลอดป)
108
รอยละของผเสยชวตทดมแอลกอฮอล
1090
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556
รอยละ
พ.ศ.
ปใหม
สงกรานต
วนอนๆ
ตลอดป
Linear (สงกรานต)
การเสยชวตจากอบตเหตทางถนนในชวงเทศกาล
จากฐานขอมลการเสยชวต 3 ฐาน(มรณบตร มท.+สธ. (Dead) คด สตช. (POLIS) พรบ.บคคลท 3 บ.กลาง (eClaim)
พ.ศ. 2554-2556
อตราการเสยชวตจากอบตเหตทางถนน (คน / แสนประชากร / วน)
113
0
0.02
0.04
0.06
0.08
0.1
0.12
0.14
0.16
2554 2555 2556
อตราการเสยชวต (คน / แสนประชากร / วน)
พ.ศ.
ปใหม
สงกรานต
วนอนๆ
ตลอดป
114
ระบบวเคราะหขอมลอบตเหตทางถนนจากฐานขอมลการตาย 3 ฐาน
URL: K4DS.org/rsis/shiny/app/injury/
4. Event-based Surveillanceเหตการณผดปกตและการระบาด
115
ขาวจากสอมวลชน
116
ขาวจาก Social Media
117
5. Program Responseการตอบสนองของแผนงานควบคมโรค
118
สถตคดอบตเหตจราจรhttp://service.nso.go.th/nso/web/statseries/statseries21.html
119
ผปวยฉกเฉนเรงดวนและวกฤตทไดรบปฏบตการฉกเฉนภายใน 10 นาททไดรบแจงเหต
120
25572556
121121
การดแลขณะน าสง 2555
สวนกลาง โครงสราง: เชอมกบระบบ SRRT ระบบเฝาระวง 5 มต
122
ระบบเฝาระวง
ฐานขอมลตางๆ
ขอมลการส ารวจ
+
วเคราะหรายละเอยดเชงลกตามประเดน
สรางมาตรการจ าเพาะ
จดท ารายงาน
ตอยอดดวยงานวจย
ชเปา และปญหาเบองตน
Behavioral risks
จ ำนวนรถจดทะเบยนตอปจ ำนวนจดเสยงและจดอนตรำย
Determinants
Morbidity/Mortality
Event-based surveillance
Program response
กำรสวมหมวก เขมขดใชโทรศพท ขบเรว เมำ
จ ำนวนผเสยชวตจ ำนวนผบำดเจบ
อตรำกำรบำดเจบศรษะ
คณภำพกำรดแลผบำดเจบ
Response time EMS
กำรตรวจจบ 10 ขอหำหลก
จ ำนวนนโยบำยระดบประเทศ
รำยงำนเบองตนจำกสสจ/
กำรแจงจำกสพฉ โดย SMS /
ขำวหนงสอพมพ / สอบสวน
มลนธไทยโรดส ส ำนกระบำด ส ำนกโรคไมตดตอ
กรมกำรขนสงทำงบกกรมทำงหลวง/ทำงหลวงชนบท
ส ำนกนโยบำยและยทธศำสตร สปส ำนกระบำด ส ำนกโรคไมตดตอ
สถำบนกำรแพทยฉกเฉนแหงชำต
ส ำนกระบำดวทยำส ำนกงำนต ำรวจแหงชำต
สถำบนกำรแพทยฉกเฉนแหงชำต
ส ำนกระบำดวทยำส ำนกโรคไมตดตอ
อบตเหตทางถนน ขอมล แหลงขอมล
แหลงขอมลขอมล รวมลงค
ขอมลรถจดทะเบยน http://apps.dlt.go.th/statistics_web/statistics.html
ขอมลการใชพลงงานเชอเพลง
http://show.energy.go.th/energy_data.htmlhttp://show.energy.go.th/
ขอมลบาดเจบตายรายงาน ๑๙ สาเหต
http://bps.moph.go.th/contenthttp://www.thaincd.com/information-statistic/injured-data.phphttp://thairsc.comhttp://www.roadsafetythailand.com/main/index.phpOnline IS www.RSISthai.net/isis
Head injury Online IS www.RSISthai.net/isis
ขอมลคดอบตเหตจราจร http://service.nso.go.th/nso/web/statseries/statseries21.html
ขอมลสบสวน อบถ. ต ารวจ http://www.rstpolice.com/RoadAccidentForm/GIS/GIS_Min.aspx
ขอมล Ranking สอจร. 2555 www.RSISthai.net/download/rsis/ThaiNationalStatusReport2555.pdf