เอกสารประกอบการอภปราย

เรอง“ วกฤตศาสนา : ปญหาและทางออก ”

ในการประชมสมมนาทางวชาการเรอง ปรชญาและศาสนา“ : คณคาและบทบาทตอ

สงคมรวมสมย”

เนองในโอกาสทภาควชาปรชญาและศาสนาครบรอบ 30 ป

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมวนท 2 - 3 พฤศจกายน 2549

โดยศาสตราจารย ดร. เดอน คำาด

มหาวทยาลยเกษตรศาสตรกรงเทพฯ

วกฤตศาสนา : ปญหาและทางออกดร. เดอน คำาด 1

1. วกฤตศาสนาในอดตศาสนาทงหลายในอดต อบตขนมาพรอมสญชาตญาณใน

ความกลวอนตราย กระทำาการตาง ๆ เพอใหเกดความปลอดภยจากอนตราย ไมวาจะเปนอนตรายภายนอกทเกดจากสงแวดลอมหรออนตรายภายในอนเกดจากความสงสยกตาม ความกลวอนตรายจงเปนจดเร มตนและจดสดทายของศาสนา ศาสนาทสญสลายไปแลว (Dead Religion) พฒนาขนมาดวยความเชอ เรมจากความเชอในเร องไสยศาสตรแลวยกระดบขนเปนศาสนาเทวนยม (Theism) ศาสนาเทวนยมทกระบบทตายไปแลวไมวาจะเกดขน ณ บรเวณลมแมนำาไนลทชาวอยปตโบราณนบถอเทพเจารา (Ra) ชาวเมโสโปเตเมยแหงบรเวณลมแนน ำาไทกรส-ยเฟตสนบถอเทพเจามารดก (Marduk) ชาวกรกโบราณนบถอเทพเจาซอส (Zeus) ชาวโรมนบชาเทพเจาจปเตอร (Jupiter) หรอชาวมายาหรออชแทคแหงทวปอเมรกาทถอสรยเทพ (Quetzalcoatl) เปนตนกตามลวนแตอางความจรงมาจากสง “ลกลบ” ทพสจนไมได แมจะพฒนาขนเปนศาสนาประจำาเผาหรออาณาจกร ถอวากษตรยเปนผแทนเทพเจาบาง หรอเปนบตรของพระเจาบางกไมอาจจะใหคำาตอบในการดำาเนนชวตสวนปจเจกชนและสงคมในดานตาง ๆ ไดแจมแจงไมวาจะดานเศรษฐกจ ดานสงคม การเมอง หรอการทหาร แมทงการรบกบขาศกกจะตองทำาพธการถามความเหนหรอวธการปฏบตจากเทพเจาซงกคอนกบวช (Magician) นนเอง ชวยทำาพธกรรมหาคำาตอบดวย

1 ? ศาสตราจารย ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

1

การ “เสยงทาย” หรอคำาทำานายตาง ๆ จะตองไดมาจากพธกรรมทางไสยศาสตร ไสยศาสตรจงกลายเปนดานหนาของศาสนาเทวนยม คำาตอบหรอคำาทำานายทไดจากพธเสยงทายดวยสงของหรอชวตสตว หรอแมกระทงดวยชวตมนษยกลายเปนเทวโองการทจะตองเปนวถทางของสงคม พธกรรมการบวงสรวงบชายญดวยชวตของทาสและเชลยจงกลายเปนศลธรรม ของสงคมไป

มนษยโบราณรวมตวกนขนเปนสงคม-อาณาจกรไดดวยความเชอในเผาพนธ หวหนาเผาเปนผน ำาทงทางโลกและทางวญญาณ กลายเปนกษตรยและเทพเจาในเวลาเดยวกน การสงครามเปนกจการสำาคญทแสดงใหเหนความยงใหญและศกดสทธแหงเทพเจาของตน และตองไดเชลยมาเปนทาส อาณาจกรโบราณตาง ๆ จงนำาเชลยทแพสงครามระหวางเผาระหวางอาณาจกรมาเปนทาสชวยทำางานและเปนของเซนเทพเจาไปดวย ดงนน จดวกฤตของอาณาจกรจงเนองมาจากจดออนของศาสนาทมาจากความเชออยางไสยศาสตร ความไวว า ง ใจ ใ น เทพเ จ า (Dogmatic) กา ร เก ดร ะบ บ ทา ส (Slave System) จดหมายของชวตของผคนในปรโลกไมแนนอน ศลธรรมไมชดเจน ตงอยบนความ “กลวเทพเจา” คนดคอคนกลวพระเจา พธกรรมการบวงสรวงเทพเจากลายเปนศนยกลางแหงกจกรรมทงหมดของสงคม การเกดขนของอาณาจกรจงตงอยบนความเชอในสงซงไมอาจพสจนได ดงนนเมอศาสนาไมสามารถตอบคำาถามดวยเหตผลไดอยางแจมแจง อาณาจกรและศาสนาโบราณเหลานนกถงซงกาลอวสาน กลายเปนศาสนาทตายและอาณาจกรทลมสลายในทสด

2. วกฤตศาสนาปจจบนแมศาสนาทกศาสนาเรมจากความสำานกในความเปนมนษย ม

จดหมายรวมกนคอการแกปญหาอนตรายของมนษย แตเมอศาสนากลายเปนสถาบนแลวทำาใหศาสนาตดอยกบความเชอในสงนอกตว เชอตออตตาทอยนอกเหนอศกยภาพของตนเองวาเปนองคพระผ

2

สรางโลกสรางชวตและสรางสรรพสง (Creator) ถกสถาปนาใหเปนสงลกลบและเทพเจา (God) ศกดสทธ ความเชอเรองเทพเจากลายเปนศนยกลางปฏบตตอโลกและชวตเทพเจาอยเหนอความเปนมนษย ซงแสดงออกทางพธกรรมทอางวา “ศกดสทธ” ในศาสนาประเภท เทวนยมทกระบบ

ตงแตยคกลางของยโรปเมอไดเกดรฐและอาณาจกรตาง ๆ ขนมาทงทางตะวนตกและตะวนออก ศาสนายดาห ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม ศาสนาเปอรเซย ศาสนาฮนด ศาสนาสกข และศาสนาชนโต เปนตน ในฐานะเปนศาสนาประเภทเทวนยมของรฐและอาณาจกรตาง ๆ เหลานน ไดถกเปลยนจดหมายดงเดมของตนคอเพอความปลอดภยในวญญาณของแตละคนไดถกนำาไปใชตอบสนองตอจดหมายของรฐ เทพเจาตาง ๆ ในฐานะพหเทวนยม (Polytheism) ถกกำาหนดขนใหมเทพประมขคอเปนหวหนาเทพทงปวงกลายเปนเอกเทวนยม (Monotheism) หรอเทพเจาแหงรฐแตเพยงองคเดยว ผนำาศาสนาและกษตรยไดนำาอดมการณและกจการดานตาง ๆ เชน ดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง เปนตน ไวในเทพเจาแหงรฐ โดยอางวาเพอใหเกดความเปนเอกภาพของคนในรฐ เทพเจากลายเปนเงอนไขมาตรฐานศลธรรมและเครองประกนเอกราชและอธปไตยของอาณาจกรไปโดยปรยาย กษตรย รฐ และเทพเจากลายเปนเรองเดยวกน จดหมายของศาสนากลายเปนจดหมายของรฐ ซงเปนการมองขามความปลอดภยทางวญญาณของมนษยแตละคน จงกอใหเกดกจการเพอพระเจา “สงครามศาสนา” เชน สงครามครเสด 200 ป หรอสงคราม 30 ประหวางนกายแคธอรค กบนกายโปรเตสแตนท หรอเกดคต “ดาบคอกญแจไขไปสสวรรค” ของกองทพอสลาม นำาโดยศาสดา นบมฮมหมด ในป ค.ศ. 624 ซงเขาโจมตนครเมกกะ อยางดเดอด จนไดรบชยชนะและสถาปนาศาสนาอสลามขน ศาสนาแพรไปในทใด กนองเลอดลมตาย ถกจบเปนเชลย บงคบใหเปนทาส กดขขมเหง ขดรด และเบยดเบยน

3

ในตะวนออกกลาง ศาสนาอสลามแปลวา สนต หรอความสงบ แตพระเจาถกอางเพอรกษาเกยรตและความยงใหญของพระองค มสลมจงตองทำาสงครามศกดสทธ (Holy War) กบคนนอกศาสนา หรอแมแตกบคนในศาสนาอสลามตางนกายกนแตกตอสรบกน ดงนน การพลชพเพอพระเจา (Jihad) กเกดขน มนษย พระเจา และสงครามกลายเปนเรองเดยวกน กฎของศาสนากลายเปนกฎสากลทใชควบคมสงคมและตดสนความถกผดของมนษย ศาลศาสนา (Inquisition) ในศาสนาครสตสมยกลางของยโรป นกบวชเปนผพพากษา ตดสน ไดสงประหารชวตและเผาทงเปนจำาเลยความเชอ และผนอกรตนอกศาสนา ไมเชอในพระเจา รวมทงนกวทยาศาสตรทงหลาย จำานวนนบหมนคน โดยการอางในนามพระเจา

สถาบนศาสนานอกจากจะถกสถาปนาใหเปนผแทนของพระเจาบนพนพภพนแลว ยงมอภสทธปกครองและอยเหนอมนษยทวไป แมแตผนำารฐจะถอวาเปนกษตรยโดยสมบรณไดจะตองไดรบการยอมรบจากนกบวชคอ องคสนตะปาปา สวมมงกฎใหกอน นกบวชกลายเปนผมอำานาจเหนอมนษยทงปวง ใหโทษ การตดขาดจากศาสนา ใหคณ การอภยบาปแทนพระเจาได อำานาจขององคสนตะปาปา ไดเขาไปบงการ และควบคมผคนในแตละรฐโดยไมเกยวของกบจดหมายของศาสนาคอความสวสดภาพทางวญญาณแตอยางใด กลายเปนเรองการเมอง การแสวงหาอำานาจ ในฐานะจกรวรรดนยม ซงเปนเหตแหงวกฤตการณทำาใหเกดความแตกแยกในศาสนา (Great Schism) ในชวงป ค.ศ. 1378 - 1417 โดยการแยงตำาแหนงสนตะปาปา ระหวางรฐอตาลกบรฐฝรงเศส และกลมนกบวชกลมอน จงเกดมสนตะปาปา 3 องคขนพรอมกน ในทสดศาสนจกรกบอาณาจกรกเกดความขดแยงกน ชงอำานาจเหนอกน โตตอบกน ผลการตอสแมศาสนจกรไดเปรยบ กลายเปนศนยกลางอำานาจทางการเมองของทกฝายทงของคนปาอนารยะและรฐ ชาตตาง ๆ กตาม แตในทสดศาสนจกรไดละทงอดมการณเดมมง

4

การแสวงหาอำานาจและผลประโยชนในโลกนโดยการออกลาอาณานคมและทำาสงคราม (ศตวรรษท 16) เกดกจการขายใบบญและใบสารภาพบาป รวมทงการซอสวรรคกเกดขนไปทวศาสนจกรในยโรป ในทสดกตองถกตอตาน ปฏเสธ เกดนกายโปรแตสแตนท โดย มาตน ลเธอร แมจะมการปฏรปศาสนา แตผลทเกดขนกคอความแตกแยกมากยงขน ความเสอมศาสนากระจายไปทวยโรป จงอาจกลาวไดวา ปจจยแหงความเสอมของศาสนาในยคกลางเกดจากพนฐานแหงความเชอ (Dogma) ทางศาสนาทมมลระบบไมแจมแจงและอนาคตทไมชดเจน ศาสนาอาศยความเชอในสงนอกตวมนษย มองขามศกยภาพความเปนคนโดยอางกฎสวรรคนรนดรมาเปนความชอบธรรม ถอวาเปนขอกำาหนดอดต ปจจบน และอนาคตของมนษย สถาบนศาสนาไดอาศยความเชอแบบนดำาเนนกจการตาง ๆ เชน ดานการปกครอง ดานเศรษฐกจ จงกลายเปนจกรวรรดนยม ผกขาดสวสดภาพทางวญญาณ ในขณะเดยวกนนกบวชเปลยนจดมงหมายของศาสนาไปเพอตอบสนองอำานาจรฐ แสวงหาอำานาจทางการเมอง สถาปนาตวเองเปนเจาจกรพรรด ทสำาคญคอประกาศความเชอขดแยงกบระบบวทยาศาสตร กฏพระเจาขดแยงกบกฎวทยาศาสตร นกบวชขดแยงกบนกวทยาศาสตร ในทสดเทวนยมกพายแพตอความกาวหนาทางวทยาศาสตรมาตงแตศตวรรษท 17 ดงนน จงมคำากลาววา “พอวทยาศาสตรปรากฏตวขน ศาสนาเทวนยมกเสอมลง”

เมอศาสนาตาง ๆ ทเคยไดรบความเคารพบชาและเทดทนอยางสงสงวาเปนทพงอนประเสรฐของชวตและสงคมในโลกนและเปนทปลอดภยของวญญาณในปรโลก ตอมาเมอนกบวชในศาสนามวเมาเหลงอำานาจทางโลกและลาภยศสรรเสรญ ธรกจศาสนาซอขายแมกระทงบญและบาปและศรทธาของมหาชน เรยกรองการพลชพเพอพระเจา ศาสนากลายเปนแหลงปลกระดมสงครามทง ๆ ทประกาศวาศาสนาคอสนตภาพ สถาบนศาสนากลายเปนกองทพของนกรบ

5

ศาสนาทประกาศตนวามนกบวช แตนกบวชทนตออำานาจของกเลสตณหาไมได ประพฤตตนเยยงนกรบศกดสทธเลยถกผลกดนใหตกลงมาอยในฐานะจำาเลยของสงคม ถกวพากษวจารณวาเปนสถาบนทลาสมย มความประพฤตเปนเผดจการ แหลงเพาะเชอแหงสงคราม นกรบทโงเขลา ดงนเปนตน นำาพาสงคมหลงทางสความมดบอดทางปญญา ดวยสาเหต 3 ประการคอ 1) สนตภาพไมมในศาสนา 2) สถาบนนกบวชหรอองคกรศาสนาทงอดมการณของตนเองและ 3) ประชาชนเสอมศรทธาละทงศาสนา อยางแรกสนตภาพในแตละศาสนาแตกตางกน อยางทสองเนองจากนกบวชซงเปนผรบผดชอบศาสนาไมซอสตยตออดมการณศาสนา ซงเปนความเสอมทเกดขนจากภายใน และอยางทสามผคนเบอศาสนาทำาใหเกดชองวางระหวางศาสนากบประชาชน โดยเฉพาะอยางยงศาสนาเทวนยม (Theism) ทกระบบ พายแพตอพลงความรวทยาศาสตรทำาใหประชาชนหนหลงใหศาสนาแลวบายหนาไปพงวทยาศาสตรและเทคโนโลย นนกคอการคนพบกฎเกณฑทางวทยาศาสตรในศตวรรษท 16-17 เปนการประกาศศกยภาพของมนษยและเปนการแสวงหาทพงใหมทพสจนได เนนการปลดปลอยมนษยจากพนธนาการแหงความเชอ (Dogma) และไสยศาสตร นทเช (Fridrich Nietszche 1844-1900) จงประกาศวา “พระเจาตายแลว (God is dead)” นคอการแสดงใหเหนวาศาสนาหมดคณคาตอสงคมไมไดเปนทพงของสงคมตอไป จงหนหนาไปพงวทยาศาสตรซงเปนผลงานของมนษยโดยตรง

วกฤตการณเหลานทำาใหสถาบนศาสนาถกกำาหนดบทบาทของตนใหอยจำากดเฉพาะในโบสถและกำาแพงวด ใชนรกเปนคำาข ยกสวรรคเปนคำาปลอบโยน คอยรบสวนบญและลาภสกการะทผมศรทธาหยบยนให จำานนอยกบความลาหลงจงถกตำาหนวา “เปนถงขยะของสงคมบาง” “เปนแหลงปลกระดมและเพาะเชอสงครามบาง” สวนวทยาศาสตรไดกาวหนาไปไกลอยางไมหยดยงและไดทงกากเดน

6

ปญหาเอาไวใหสถาบนศาสนาคอยรบไวและตามแกอยางไรทศทาง ความเปนสถาบนทนำาสงคมไดกลายเปนอดตทลมเหลวไปเสยแลว

ปจจบนสงคมถกกำาหนดอนาคตดวยวทยาศาสตรเทคโนโลย แตชวตผคนกหมดอสรภาพเหมอนกน จากผลพวงของวทยาศาสตรทำาใหสงคมเกดความเครยดในจตใจ ไมมความสข ทพงใหมกไมปลอดภย จะหนกลบไปหาศาสนาอกกไมแนใจจงเกดความสงสยลงเลใจตลอดเวลา ซงแสดงใหเหนวาเกดชองวางระหวางศาสนากบประชาชน เพราะศาสนาเทวนยมทงหลายทงอดมการณและไมตอบสนองตอชวตแหงความเปนมนษย

3. พระพทธศาสนาไมเคยวางเวนจากวกฤตพระพทธศาสนาอบตขนในชมพทวปทามกลางความขดแยง

ของลทธนกายตาง ๆ คอความขดแยงระหวางสสสตทฏฐ อจเฉททฏฐ การแขงขนกนระหวางลทธสมณะกบลทธพราหมณซงตางฝายตางหำาหนหกลางซงกนและกน ลทธตาง ๆ อาท ลทธนยายะมฤๅษโคตมะเปนเจาลทธ ลทธโวเศษกะมฤๅษกณาทะเปนหวหนา ลทธสางขยะมฤๅษกบลเปนครสอน ลทธโยคะมปตญชลเปนศาสดา ลทธมมางสามไชมนเปนผสถาปนาขน ลทธเวทานตะมพาทรายณะเปนอาจารยสอน และยงมศาสดาเจาลทธอน ๆ ในสมยเดยวกนนเชน ปรณกสสปะ มคขลโคสาละ อชตเกสะกำาพล ปกธกจจายนะ สญชยเวลฏฐบตร และมหาวระศาสดาแหงศาสนาเชน เปนตน ซงลวนแตเปนเจาลทธมทฏฐแตกตางกนและแขงขนกนอยอยางดเดอด ลทธเหลานนไดแตกแยกออกเปนคาย ๆ อกมากซงเปนบรรยากาศทวไปในชมพทวปในเวลานน พระพทธเจาประสตมาในโลกทามกลางความผดพลาดทางความคดและการปฏบตของลทธเหลานน และพอประสตพระบาทแตะดอกบวบนพนพสธาไมถงนาทกทรงยกพระหตถกาวเดนพรอมกบประกาศวา “อคโคหมสม โลกสส เชฏโฐหมสม โลกสส เสฏโฐหมสม โลกสส เราผเปนเลศแหงโลก“ เราเปนพใหญแหงโลก เราเปนผประเสรฐสดแหงโลก” นคอความยงใหญของมนษยผมพระชนมยง

7

ไมถงชวโมง ประกาศตอมวลสรรพสตวทง 3 โลก เปนการปฏวตศาสนา ความเชอและวถชวตของมนษยชาต ทำาใหโลกธาตทง 3 สะเทอนหวนไหว ผคนทวไปในชมพทวปกด พระราชามหากษตรยในรฐแตละรฐกด ตางแซซองสรรเสรญสาธการ แตนนหมายถงความอบแสงแหงลทธและศาสนาทงหลายในชมพทวป และพระพทธเจากลายเปนปฏปกษของเจาลทธเหลานนไปดวย

กองทพธรรมประกาศคำาสอนของพระพทธองครกกาวหนา จากปาเขาสเมองตามลำาดบ เปลยนแปลงโฉมหนาของสงคมชมพทวปจากความเหนผดวาอตตานรนดรและชวตเปนของขาดสญเขาสคลองแหงสมมาทฏฐ การประกาศพทธธรรมโดยการเปลยนความเชอเหลาน ลวนแตเปนสาเหตแหงวกฤตการณของลทธศาสนาตาง ๆ ซงนำาไปสการลงมอโคนลมพระพทธองค เพราะการเกดขนของพระพทธเจาเปนเหตแหงความเสอมสลายของลทธอน ๆ เพราะการอบตขนของพทธศาสนากลายเปนความวบตของศาสนาอน ๆ พระพทธองคจงตกอยในวงลอมแหงศตรมงทำาลายทงจากภายในและภายนอกมาตงแตเมอยงทรงพระชนมอยแลว เรมจากศตรภายในพระพทธศาสนาเอง พระเทวทตและพรรคพวกกลายเปนกบฏ มการชกชวนพระเจาอชาตศตรใหเขาขางฝายตน ปลอยชางตกมนเขาทำาราย รวมทงกลงกอนหนทบพระบาท เปนตน สวนศตรภายนอกพทธศาสนา พวกเดยรถยทงหลาย นอกจากไดสงสานศษยไปรกรานพระพทธองคดวยการถามปญหาบาง ขมขบาง สงสตรไปใสความบาง ฆาทงแลวสรางเหตใหคนเขาใจวาพระพทธองคเปนฆาตกรบาง รวมทงพวกพราหมณเจาทฏฐทนดไมไดไปทาพระพทธองคโตวาทะบาง พระพทธองคถกทำารายเบยดเบยนทงจากภายในและภายนอกนานาประการ แตกไมทรงหนเหตนน ๆ เลย ทรงตอสระงบเหตนน ๆ ดวยพระองคเอง มบนทกไว ดงน

1. ทรงผจญภยพระยามารและเสนามารกอนการตรสร ทรงแกไดดวยทานบารม

8

2. ทรงผจญภยอาฬวกยกษดรายและเหยมโหด ทรงแกไดดวยขนตบารมธรรม

3. ทรงผจญภยชางนาฬาครง ซงตกมนวงเขามาจะทำารายพระองคขณะเทยวบณฑบาตตามแผนการของพระเทวทต ทรงแกไดดวยเมตตาบารมธรรม

4. ทรงผจญภยโจรองคลมาลผเหยมโหดฆาคนเอานวมอทำาพวงมาลย ทรงแกไขดวยฤทธานภาพ

5. ทรงผจญภยสตรมารนางกญจมาณวกา สาวกาของลทธนครนถ กลาวตใสรายดวยอสทธรรม ทรงแกไขดวยสนตธรรมในพระทย

6. ทรงผจญภยสจนครนถทาทายโตวาทะเพอลมลางศาสนา ทรงแกไขดวยพระปญญาบารม

7. ทรงผจญภยนนโทปนนทนาคราชทมนใจวาตนมฤทธานภาพมากยงกวา พระพทธองคทรงแกไขดวยทรงสงพระโมคคลลานะพทธสาวกไปแสดงฤทธานภาพทเหนอกวา

8. ทรงผจญภยพระพรหมเจาทฏฐวาตน (อตตา) มความเปนนรนดร ปฏเสธอนตตา ทรงแกไขดวยเดชแหงพทธญาณ

เหตการณอน ๆ ยงไมตองเอยถงเชน เรองครหทนเศรษฐกลนแกลงขดหลมเพลงดกทางเสดจหรอบางครงมเหตการณภายในภกษเมองโกสมพแตกแยกกน ทรงแกไขดวยเสดจปลกวเวกแตพระองคเดยวมชางและลงเปนอปฏฐาก บางครงชาวเมองถกเจาลทธอนยยงปลกระดมขบไลพทธสาวกทไปบณฑบาตจนพระอานนททนไมได ทลเสดจหนไปเมองอน แตทรงตรสสอนวา ดบปญหาตองดบทเหต“ เพราะธรรมทงหลายมเหตเปนแดนเกด” กทรงแกปญหาและชนะดวยธรรมวชยทกครง ซงพระเจาอโศกมหาราชไดยดถอเปนแนวทางการปกครองตอมา

4. วกฤตการณหลงพทธปรนพพาน

9

เพยงมขาวการพทธปรนพพานเทานนกเกดกบฏภายในพทธจกรโดยพระเฒาชอสภททะกลาวจวงจาบพระธรรมวนย จงตองมการปฐมสงคายนา ผานพทธปรนพานไป 100 ป กเกดความแตกแยกขนในองคการคณะสงฆ มการแกงแยงชงลาภสกการะในพระศาสนจกรจนตองมการแกไขโดยทำาสงคายนาอก ผานไปอก 300 ป กเกดปญหาความเสอมจากบคคลภายนอกปลอมบวชในพทธศาสนาเพอหาลาภสกการะ รอนถงพระเจาอโศกมหาราชตองเขาไปแกปญหาโดยทรงเปนองคอปถมภในการทำาสงคายนาครงท 3 ขนเพอชำาระอธกรณสงฆและเผยแพรพระพทธศาสนาไปยงนานาชาต

ตลอดเวลาหนงพนปหลงพทธปรนพพาน พวกพราหมณและเดยรถยทงหลายเมอทำาลายพระพทธศาสนาไมไดโดยตรงกใชวธใหมมาเปนการเลยนแบบดดกลนปลอมปนหลกธรรมในพทธศาสนาโดยสรางเรองอวตาร อหงสา และเรองกรรม เปนตน ทำาใหพทธศาสนาเกดสทธรรมปฏรปออนแอลง ในคมภรวษณ บราณะ ซงเปนทมาการกลาวอางวาพระพทธเจาเปนอวตารปางท 9 ของพระนารายณ กลาวหาวา พระพทธเจาเปนมหาโมหะ“ นกลวงคนใหหลงเชอดวยมายากล ผซงอบตมาในโลกกเพอหลอกลวงมารใหหลง ไดสอนหลกอหงสาและนพพาน ชกนำาประชาชนใหละเวนจากพธกรรมทางพระเวท ในทสด มหาโมหะนนจะตองถกเทพเจาทงหลายทำาลาย” นอกจากนนแลวยงมบคคลตาง ๆ ของฮนดออกมาทำาลายพทธศาสนา เชน กมารล ไดยยงใหพระเจาสทธนวน แหงนครอชเชนทำาลายชาวพทธอยางดเดอดรนแรง ศงกราจารย เขยนหนงสอ อรรถกถาพรหมสตร กลาวโจมตพระพทธเจาวา “เปนศตรของประชาชน ไดสอนสงทขดแยงกนเองและสบสน” พระเจาปษยมตรสงคะ กษตรยฮนดไดลมลางพระพทธศาสนาโดยออกกฎหมายวา จะใหรางวล 100 ดนารแกผตดศรษะพระภกษรปหนงมาให พระภกษสงฆกลวภยจงแตกหนจากแควนมคธไปยงแควนอนม คนธาระ กสมระ และไปทางอนเดยใต เปนตน ในทสดวดวาอารามแควนมคธ (เมอประมาณ 3 ปกอนครสต

10

ศกราช) กวางเปลาจากพระภกษสงฆ และเมอพทธศาสนาเสอมสญไปแลว พวกพราหมณ ฮนด กเขายดครองพทธสถาน เชน พระวหารและเจดยตนพระศรมหาโพธ พราหมณเขายดเอาศวลงคไปครอบแทนบชาในพระสถปและในทอน ๆ กทำาเชนเดยวกน แมชาวพทธจะฟองรองตอศาลสงสดขอสทธเขากราบไหวบชาบางกถกตดสนใหแพทกครง

ความเสอมอนเนองมาจากสถาบนสงฆในพระพทธศาสนาถกทำาลาย พระสงฆในอนเดยตองดำาเนนชวตในลกษณะทเอาตวรอด พระศาสนาอยในสภาพเสอมโทรม จะเหนไดจาก (พ.ศ. 1172) พระถงซมจง หรอหลวงจนเฮยนจง เดนทางไปสบศาสนาทอนเดย ไดพบสภาพความเสอมโทรมของพระพทธศาสนาแลวบรรยายวา พระพทธศาสนาในแควนสนธ“ ปากสถาน พระภกษใชชวตแบบชาว

โลกและไมถกตองพระธรรมวนย พระเหลานนเกยจคราน เปนคนทไรคา และเทยวเตร ถงแมวาพระเหลานนจะหมผากาสาวพตร แตกฆาสตวตดชวต เลยงปศสตว และมลกเมย...” และ (ในป พ.ศ. 1214) หลวงจนอจง เดนทางไปอนเดยภายหลงกไดพบสภาพไมแตกตางกน ไดบนทกไววา วดสวนมากในอนเดยทำาไร“ เลยงวว และมคนรบใชในวด บางวดกตระหนถเหนยว ไมยอมแบงผลตผลใหใคร และวดมทรพยสนสมบตมากมาย มยงฉางเตมไปดวยขาวเปลอกทเสย มคนใชหญงชาย มเงนทองและทรพยสมบตทเกบเอาไวเฉย ๆ โดยไมใชประโยชนอะไรจากมนเลย” และในประวตศาสตร แคชเมยร กกลาวถงสภาพพระพทธศาสนาเสอมโทรมวา ในวหารทพระนางยกะ“เทว ของพระเจาเมฆะวาหนะ ไดสรางขนใหกบพระสงฆในพระพทธศาสนานน ครงหนงของวหารจดใหเปนทอยของพระทมความประพฤตด ไมมเมย สวนอกครงหนงของวหาร จดใหเปนทอยของพระทมลกเมย และมทรพยสนสมบต...” ดงนเปนตน

เหตการณอน ๆ ทเปนเรองการทำาลายพทธศาสนานน ศาสนาเทวนยมไมวาศาสนาครสต อสลาม แมอบตขนในดนแดนไกลแสน

11

ไกลกยงอตสาหมาทำาลายพระพทธศาสนาจนสญสนจากชมพทวปได ในชวงปลายพทธศตวรรษท 12 กษตรยอสลามชาวอาฟกานสถาน ไดกรฑาทพโจมตประเทศอนเดยถง 18 ครง แตละครงไดกวาดลางพทธศาสนกชนทงพระสงฆและฆราวาสอยางรนแรง ทำาลายพทธศาสนสถานในทตาง ๆ ทกองทพไปถง การทำาลายทยอยยบทสดเมอ บกตยาร ชลจ แมทพอสลามเขาโจมตแควนมคธ (พทธศตวรรษท 17) ไดทำาลายมหาวทยาลยวกรมศลา รมฝงแมนำาคงคาอนเปนทตงของวดจำานวน 108 วด ซงเปนศนยการศกษาของพทธศาสนา มพระนกศกษานบหมน อาจารยสอน 800 คน และเผามหาวทยาลยนาลนทาซงเปนมหาวทยาลยทเกาทสด ยงใหญทสด และมชอเสยงทสดกไดถกทำาลายลงดวยการฆาและ เผาผลาญกลายเปนเมองราง ราบพนาสญในเวลาเดยวกน ประวตศาสตรไดบนทกไววา ทนาลนทา มหอสมดใหญถง 3 อาคาร หลงหนงชอวา รตนอาคาร สง 9 ชน อก 2 หลง ชอรตโนทธ และรตรญชกะ มบนทกเรองราวการเผาหอสมดหลงหนงวา กวาจะหมดกไหมอยเปนเดอน นกประวตศาสตรมสลมบนทกไวอยางภาคภมใจวา “กลางเมองนน มวหารหนง ซงใหญโตและมนคงแขงแรงยงกวาวหารอนทงหลาย อนไมอาจบรรยาย หรอพรรณนาใหเหนภาพได ดงนน สลตานจงเขยนแสดงความรสกทงไววา : “ถาบคคลผใดปรารถนาจะสรางอาคารทใหญโตอยางน เขาจะมอาจทำาสำาเรจได หากมใชทรพยเปนแสนเหรยญแดง และถงแมจะใชชางทชำานาญมความสามารถทสด กจะตองใชเวลาสรางถง 200 ป...” “แลวสลตานกออกคำาสง ใหเอานำามนจดไฟเผาวหารทกแหงเสยใหราบเรยบเสมอผนแผนดน...อสลามหรอความตาย (อยางใดอยางหนง) เปนทางเลอกทมหะมดมอบใหแกคนทงหลาย...ผทอาศยอยในทนนเปนพราหมณศรษะโลน (คอพระภกษ) คนเหลานนถกสงหาร ณ ทนน ไดพบหนงสอจำานวนมากมาย และเมอชาวนกรบมฮมมดไดเหน จงใหเรยกหาคนมาอธบายเนอความ แตคนเหลานนไดถกฆาตายเสยหมดแลว ปรากฏวา เมองทงหมดนนคอสถานศกษา

12

แหงหนง... ประชาชนทงหลายนน บางกถกเผา บางกถกฆา... ขอนเปนหลกการแหงบรรพบรษทงหลายของขาฯ นบแตสมยแหงอาซาดลลา ฆาลบ จนถงบดน ใหเปลยนคนทไมมศรทธาทงหลาย ใหหนมาถอพระผเปนเจาพระองคเดยว และพระศาสนาแหงมซลมาน ถาคนเหลานนยอมรบนบถอศาสนาของเรา กถกตองและเปนการด แตถาเขาไมยอมรบ เรากลงดาบสงหารเขา... กองทพของมฮมมดไดเรมฆาฟนสงหาร ทงขางขวา ทงขางซาย โดยมตองปราน จนทวผนแผนดนอนสกปรกนน เพออสลามและโลหตกไดหลงไหลดงสายธาร เหลานกรบไดขนรวมเอาทองและเงนมากมายสดจะคดคำานวณได... หลงจากฟาดฟนสงหารสดจะคณนานบได มอของทานและเหลาสหายกนบมลคาแหงทรพยสนทไดขนรวมมา จนเหนบจนชาไป เมอไดมชยโดยสมบรณแลว ทานกกลบมาเลาแถลงเรองราวแหงชยชนะทไดมาเพออสลามทกคน ไมวาผใหญผนอย กไดพรอมกนแสดงความชนชมยนด และขอบคณพระเจา” นาลนทาเปนปราการสดทายของพทธศาสนาในอนเดยตองสญสนลงอยางราบคาบ พระสงฆและชาวพทธถกฆาตายนบหมนคน ทรอดตายกแตกหนเขาเนปาลบาง ธเบตบาง และไมมใครกลบมาอนเดยอกเลย พระพทธศาสนาในอนเดยถกถอนรากถอนโคนตงแตนนมา

5. วกฤตการณพระพทธศาสนาในดนแดนตาง ๆ1. พระพทธศาสนาแมจะแผเขาในจนอยางมนคงตงแตพทธ

ศตวรรษท 6 แตกยงถกทำาลายในป พ.ศ. 1020 สมยราชวงศ เว ฝายเหนอไดมการสำารวจจำานวนพระภกษและภกษณสงฆ เฉพาะในเมองหลวงมวดอย 100 แหง ทงประเทศม 6,478 แหง มภกษ และภกษณสงฆทงสน 77,588 รป

13

ตอมาในรชสมยของจกรพรรด หว ผทรงกอตงราชวงศ เหลยง ขนในป พ.ศ. 1045 กษตรยองคนทรงสนบสนนชวยเหลองานของพระพทธศาสนาใหเผยแพรออกไปอยางกวางขวาง พระองคไดโปรดใหสรางวดขนจำานวนมากโดยเฉพาะวด ตา-จอ-ต เพอถวายพระมารดา และโปรดใหมภกษณอยประจำาถง 400 รป เนองจาก เหลยงวต ครองราชยอยนานถง 47 ป วดวาอารามตาง ๆ จงไดรบการสนบสนนเปนอยางด

ในสมยของจกรพรรด เฉยว-เหวน กโปรดใหสรางวดขนหลายแหงโดยเฉพาะวด เยา-กวาง นน เปนวดของภกษณโดยเฉพาะ สรางขนอยางวจตรงดงามเพอใหเปนวดทราชนกลหรอบรรดาเจาหญงทงหลายไดไปบวชเรยนอยอยางสงบ

ตอมาเมอจกรพรรด เฉยว-เหวน สนพระชนมลงในป พ.ศ. 1058 พระราชโอรสพระชนมเพยง 6 พรรษา พระมารดาคอฮองไทเฮาหลง จงออกวาราชการแทน พระนางจงใหการสนบสนนศาสนาพทธเปนอยางด ปรากฏวาเฉพาะในเมองโลยางมวดถง 500 แหง วด ยง-หนง กสรางขนโดยบญชาของพระนางเหมอนกน วดนกลาวกนวาเปนวดทงดงามทสด ลมตอกสลกบานประตใชทองคำาลวน และเปนวดทใหญโตกวางขวางมากจนกลาวกนวา ในป พ.ศ. 1077 เมอเกดไฟไหมขนทวดน กวาไฟจะมอดกนเวลาถง 3 เดอน ในสมย ไคหยวน ปรากฏวามหลกฐานอางองกลาวไววามวดภกษอย 2,113 วด และวดภกษณอย 3,245 วด เฉพาะในเมอง ฉาง-อน เมองเดยวมวดภกษณอยถง 28 วด นอกจากน ยงไดพบจารกของภกษณพดถงเรองการสรางรปพระโดยกลาววา “วนท 15 เดอน 8 พ.ศ. 1074 ภกษณ เตาหย และภกษณ ฝา-เชง ไดสรางรปของ ปรภตรตนะขน เพออทศสวนกศลใหบรรพบรษ 7 ชวโคตร บดา มารดา, ภกษอปชฌาจารย ญาตพนอง ดวยปรารถนาใหบคคลเหลานนจะไดไมตองตกนรก และพนกรรมโดยเรวพลน และใหไดอยในความสงบสข ขอใหสรรพสตวทงหลายจงเปนสขเถด” แตวกฤตการณในคณะสงฆเรม

14

ขนในป พ.ศ. 1386 เมอจกรพรรด หว-สง ซงเลอมใสลทธเตา อางเหตรายในพทธศาสนาแลวมรบสงใหสกพระภกษและภกษณทอางวาประพฤตตนไมถกตองตามพระวนยเสย 1,232 รป

จากบนทกการเดนทางของเอนนน พระภกษชาวญปน บนทกวาการกวาดลางในป พ.ศ. 1388 โดยจกรพรรด หว-สง นนเปนวกฤตการณครงสำาคญในจนวา “ทวประเทศวดถกทำาลายลงกวา 4,600 แหง ภกษภกษณถกบงคบใหสกกวา 260,500 รป และตองเสยภาษเปน 2 เทา อโบสถและสถานทบชาถกทำาลายกวา 40,000 แหง ทดน (ของวด) มากกวา 10 ลานไรถกยดเปนของหลวง ขาวดมากกวา 150,000 คน ตองเสยภาษเปน 2 เทา ภกษและภกษณทยงเหลออยมบญชขนอยกบกรมตางดาว” เพราะถอวาพทธศาสนาแตแรกเรมเปนศาสนาตางดาว

ในป พ.ศ. 2492 เมอพรรคคอมมวนสตจนโดย เหมาเจอตง เปนประธานเขาครอบครองประเทศจน ศาสนาพทธในประเทศจนกตองถกทำาลายและผนแปรไปอก พรรคคอมมวนสตโจมตคำาสอนของพทธศาสนาวาสอนคนใหมความพอใจในสภาพอนตำาตอยทเปนอยในปจจบน โดยไมมความกระตอรอรนทจะปรบปรงใหดขน ทำาใหเปนแรงถวง บานเมองจงไมเจรญกาวหนามแตลาหลง จงทำาลายวฒนธรรมของจนโบราณทเรยกวา “การปฏวตวฒนธรรม” โดยมงทำาลายความเชอประเพณและศาสนาพทธทสอนขดแยงกบลทธคอมมวนสต

ในป พ.ศ. 2493 รฐบาลของจนคอมมวนสตออกกฎหมายใหพระภกษในศาสนาพทธและเตาททำาหนาทหมอด ทำานายโชคชะตาราศนน เปนคนงานทางศาสนา ในฐานทำาตวเปนกาฝากสงคม เพราะไมไดทำางานใหเปนประโยชน ในขณะเดยวกน ภกษเจาอาวาสกถกจดอยในประเภทนายทน เพราะเปนเจาของทดนจำานวนมาก มชวตอยบนหยาดเหงอแรงงานของชาวนา ในปรงขน คอ พ.ศ. 2494 ภกษและภกษณทยงหนมสาวอยถกบงคบใหสกออกไปมครอบครว และทำางานใหกบรฐ สวนทยงเหลออยกถกบงคบใหทำางานและตองเขารบ

15

การอบรมแบบใหมของจนคอมมวนสต เพอขจดความคดลาหลงทถกศาสนาครอบงำาออกใหหมด ดงนนสงฆทยงอยในเมองจนจงตองหนไปประกอบอาชพป นฝาย ทอผา เปนครสอนตามโรงเรยนหรอแมกระทงเปดรานขายอาหารมงสะวรต สวนภกษและภกษณททนตอการบบบงคบไมได แตไมยอมสกออกไปเปนฆราวาสพากนหาทางหลบหนออกมาตงรกรากอยบนเกาะไตหวน ฮองกง เกาหล ญปน และสงคโปร แมปจจบนจนจะผอนคลายลงไปบางแตการเผยแพรศาสนากยงถกจำากดอย

2. พระพทธศาสนาจากประเทศจนแพรมาสเกาหลตงแตศตวรรษท 4 พระภกษสงฆและภกษณสงฆไดมสวนพฒนาชาตเกาหล ทำาใหเกาหลมการเปลยนแปลงทางการเมองและเทคโนโลยคอระบบการเขยนหนงสอจน ระบบปฏทนและสถาปตยกรรมจนดวย พระพทธศาสนาไดมอทธพลตอวฒนธรรมดงเดมของเกาหลอยางมากในทก ๆ ดาน พทธศาสนากลายเปนศาสนาประจำาชาตระหวาง ค.ศ. 668-935 แหงราชวงศซลลา และราชวงศโคเรยว ค.ศ. 437-1392 ดงนนพระพทธศาสนาจงกลายเปนเสาหลกแหงวฒนธรรมและความเปนชาตนยมมานานกวาพนป พระพทธศาสนาในระหวางนในฐานะศาสนาประจำาชาตเกาหลไดรบการอปถมภบำารง ทงในสวนทางการเมองจากราชสำานกอยางมาก วดในพระพทธศาสนาปรากฏอยทวทกหนทกแหงของประเทศ

แตเมอมาถงสมยราชวงศโซธอน ค.ศ. 1342-1910 (พ.ศ. 1885-2253) พระพทธศาสนากถกทำาลายเนองจากอทธพลของลทธขงจอและเตาเปนเวลาหลายศตวรรษ ราชวงศโซธอนออกกฎระเบยบเขมงวดรนแรงจำากดจำานวนพระภกษสงฆและชาวพทธฆราวาสถกหามบวช พระสงฆและภกษณถกหามเขาเขตเมอง วดทวประเทศลดเหลอเพยง 242 วด พระพทธศาสนาถกจำากดใหอยในเขตนอกเมอง โดยเฉพาะใหอยแตในชนบทเทานน และถกกดกนออกจาก

16

เหลาประชาชนในเมอง ดงนนจงมผนบถอเฉพาะชาวไร ชาวนา ทไมร หนงสอ พระพทธศาสนาเสอมทรามลงอยางไรพลงเปนเวลา 300 ป

จนกระทงเมอญปนยดครองเกาหล ค.ศ. 1864-1907 (พ.ศ. 2407-2450) จงไดประกาศปลดปลอยใหโอกาสพระพทธศาสนาเขาไปเผยแพรในเขตเมองได อนญาตใหพระภกษสงฆและภกษณสงฆใหเขาเมองได เมอยคทญปนครอบครองเกาหลผานไปกมาถงยคการลาอาณานคมของชาตตะวนตก พรอมดวยมชชนนารในศาสนาครสตไดเขาสเกาหลทำาการเปลยนแปลงเกาหลตามลทธประชาธปไตยมงเนนการพฒนาวทยาศาสตรและเศรษฐกจเปนสำาคญ ทำาใหคนรนใหมเดนตามความเปลยนแปลงแบบตะวนตก พระพทธศาสนาถกทำาใหเปนประหนงวา ลทธของคนแกชราลาหลงคบแคบไมทนสมย ถอวาเปนสาเหตแหงการถกขบออกจากเขตเมองของประเทศเกาหลมาหลายศตวรรษ ศาสนาครสตเปนฝายรกพระพทธศาสนาเปนฝายรบ และเนองจากศนยกลางพระพทธศาสนาตงอยในชนบทตามภเขา ภกษสงฆและภกษณสงฆซงอยหางไกลออกจากตวเมองมากและประชาชนชาวชนบทไมรหนงสอ การตอตานศาสนาครสตและการเผยแพรพทธศาสนาสชวตชาวเมองจงเปนไปดวยความยากลำาบาก แตแมกระนนพระภกษสงฆและภกษณสงฆเกาหลกไดพยายามเผยแพรพระธรรมสประชาชนโดยแปล และพมพพระคมภรทางพระพทธศาสนาจากภาษาจนเปนภาษาเกาหล นำาโดยนกายโซกาย ซงมศนยกลางอยทวดโซกายในกรงโซล มสาขาเปนเครอขายอย 25 วด แตละวดกมสาขาตาง ๆ รวมแลว 1,550 วด แมวาจะมภยและผลกระทบรนแรงจากโลกภายนอกมาคกคามอยางหนก แตพระสงฆและภกษณสงฆไมยอทอ ในป ค.ศ. 1986 (พ.ศ. 2529) พระพทธศาสนานกายโซกาย ซงเปนนกายหลกในเกาหล หลงจากไดยนหยดเผยแพรพทธธรรมสสงคมเมองและตอสกบศาสนาครสตอยางแขงขนแลวไดทำาการสำารวจวดในสงกดในป ค.ศ. 1986 (พ.ศ. 2529) ไดพบวามจำานวน 1,628 วดอยทวประเทศ มผเขา

17

บรรพชาเปนพระภกษ 7,708 รป เปนภกษณ 4,153 รป การสำารวจประชาชนเกาหลผเลอมใสศรทธาสงกดนกายโซกายนทเปนฆราวาสม 14 ลานคน ซงไดสนบสนนใหตงมหาวทยาลยของพระพทธศาสนาขนหลายแหง เชน มหาวทยาลยตกวก ตาซกกโย เปนตน มนกศกษาจำานวนมากกวาหมนหาพนคนในวทยาลยอก 9 แหง และบณฑตวทยาลย 4 แหง มหาวทยาลยยงมการอบรมพเศษสำาหรบพระภกษและภกษณสงฆ นอกจากตงมหาวทยาลยแลว นกายโซกายยงตงโรงเรยนมธยมของพระพทธศาสนาอก 8 แหง โรงเรยนประถมศกษาอก 1 แหง สถาบนการศกษาอก 2 แหง พระภกษสงฆและภกษณสงฆมบทบาทรวมกนในการฟ นฟพระพทธศาสนาโดยมงเนนการสงคมสงเคราะหดานการศกษา การแกปญหาทางศลธรรมและผดงวฒนธรรมของชาต

3. สำาหรบประเทศญปน ชาวญปนไดรบพระพทธศาสนาโดยเฉพาะนกายฌานหรอเซน จาก 2 ทาง คอ จากเกาหลในป ค.ศ. 372 และจากจน ค.ศ. 552 ซงตรงกบรชสมยของเจาชายโตะก (Chotoku) แหงราชวงศโซงะ (Soga) ในป ค.ศ. 577 พระสงฆจากเกาหลจำานวนหนงพรอมดวยศลปนและชางป นพระพทธรปจากแควนปกเจของเกาหลเขามาในญปนพรอมดวยพระไตรปฎกจำานวนหนงในป ค.ศ. 579 พระภกษสงฆและภกษณสงฆ จากราชสำานกซลลาเกาหลซงไดรบพระพทธศาสนาจากจน กไดนำาพระไตรปฎกและชางฝมอเขามาในญปน เพอถวายเจาชายโฌโตะก แสดงใหเหนวา ประเทศเกาหล ประเทศจน และประเทศญปน มความสมพนธกนโดยผานทางพระพทธศาสนาและดวยความอปถมภแหงราชวงศโซงะ พระพทธศาสนากไดแพรหลายเจรญรงเรองทวญปนแตบดนนมา

ผเปนแรงสำาคญในการนำาพระพทธศาสนาเขาสเกาะญปน คอ พระภกษและภกษณ ในชวงแรกทพระพทธศาสนาเขาไปในญปนนนไดรบการตอตานจากพวกโมโนโตเบ และพวกนะงะโตม กลาววาพระพทธศาสนาเปนลทธตางดาว จงตงตนเปนปฏปกษและไดทล

18

ชกชวนจกรพรรดญปนปราบปรามพระพทธศาสนา โดยประกาศวาพทธศาสนาเปนเหตนำาคนตางดาวเขามาในญปนจงไดทำาลายวด ทำารายภกษและภกษณลมตายเปนจำานวนมาก จนตอมา ค.ศ. 593 เมอจกรพรรดสอโกะ (Suiko) ครองราชย พระพทธศาสนาไดเจรญรงเรองอกครง ไดมการสรางโบสถ สรางวหารใหญโต เชน วดฌนเทนโนจในโอซากา และไดนำาพระธาตมาจากเกาหลในป ค.ศ. 487 และไดมพระภกษสงฆพรอมดวยภกษณสงฆและชาวศลปนตาง ๆ ตดตามพระสงฆในฐานะอบาสก อบาสกา เปนจำานวนมากเขามาญปน พระพทธศาสนาไดรบการอปถมภบำารงเปนอยางด ชนชนสงออกบวชเปนภกษและภกษณเปนจำานวนมากในแตละปจนกลายเปนประเพณของญปนตงแตนนมา

4. ตงแตพทธศตวรรษท 17 เปนตนมา ประเทศศรลงกาทถอวาเปนปราการใหญของพระพทธศาสนาฝายเถรวาทไดถกกษตรยโจฬะชาวทมฬจากอนเดยใตยดครองทำาลายพระพทธศาสนาอยางยอยยบ พอถงพทธศตวรรษท 20 พวกลาอาณานคมจากยโรปมโปรตเกส สเปน เปนตน ไดออกมาลาอาณานคมในตะวนออกโดยถอเอาศาสนาครสตเปนหวใจ เมอยดไดเมองใดกพยายามบงคบกดขใหประชาชนรบนบถอศาสนาครสต โปรตเกสเขายดลงกากอน โดยไดออกกฎหมายรดเกบภาษแกครอบครวชาวพทธและใหอภสทธไมตองเสยภาษแกผเปลยนศาสนานบถอครสต จงมชาวลงกาเขารตเปนจำานวนมาก รวมทงกษตรยในโคลมโบดวย คอ พระเจาธรรมปาละ เมอเขารตแลวเปลยนชอเปน “ดวงยวง” โปรตเกสสงใหกษตรยดวงยวงมอบพระเขยวแกวใหแลวหวหนาบาทหลวงแคธอลคไดใชครกตำาพระเขยวแกวตอหนาชาวลงกาจนทำาลายไปหมด รฐบาลโปรตเกสไดออกเหรยญทระลกในงานน รปของเหรยญดานหนงเปนรปผสำาเรจราชการโปรตเกส มจารกวา “ผพทกษศาสนาอนเทยงแท” อกดานหนงเปนรปบาทหลวงตำาพระเขยวแกว พระสนตะปาปาแหงกรงโรมไดสงสาสนมาแสดงความยนด แตในขณะเดยวกนพระเจาวมลธรรม

19

สรยะผครองนครแคนดประกาศวาพระเขยวแกวทพวกมจฉาทฏฐเอามาทำาลายนนไมใชของจรง พระเขยวแกวจรงอยในแควนของพระองค ตอมากมฮอลนดาเขามาครองลงกา ตามดวยองกฤษ พระพทธศาสนาถกทำาลาย ภกษสงฆสญสนไปจากเกาะลงกาเปนเวลานานจนถงสมยของพระเจากตราชสงห ทรงดำารจะฟ นฟพระพทธศาสนาขนมาใหมไดสำารวจพระพทธศาสนาทวลงกาปรากฏเหลอแตเพยงสามเณรสรณงกรรปเดยว จงตองสงสาสนมาทลขอพระภกษสงฆจากสยามไปฟ นฟขนมาใหมตรงกบรชสมยของพระเจาบรมโกษ ปลายกรงศรอยธยา

เหตการณในพมากเชนเดยวกน เมอตกเปนเมองขนขององกฤษ พระพทธศาสนากถกเบยดเบยนจากศาสนาครสตและอสลาม ประเทศลาว เวยดนาม และประเทศกมพชา เมอตกเปนของฝรงเศสกมตางกน โดยเฉพาะปจจบนเมอถกลทธคอมมวนสตเขาครอบงำาพระพทธศาสนามแตอบเฉาลง

5. ประเทศไทยกบพระพทธศาสนา มความสมพนธกนนบเปนพนป ผานอาณาจกรตาง ๆ มกรงสโขทย กรงศรอยธยา กรงธนบร กรงรตนโกสนทร มาจนถงปจจบนแมจะผานมาดวยด แตขณะนกำาลงเปลยนแปลงไปอยางมากมาย ทง ๆ ทพระพทธศาสนาเปนศาสนาแหงมนษยธรรม ไมมปญหาทางหลกธรรมคำาสอนวาดวยความเปนไปโลกและชวต แตดงเดมคนไทยนบถอภตผ วญญาณ เมอคนไทยรบศาสนาพทธและพราหมณแลว มกจะผสมผสานกบความเชอเรองผสาง เทวดา จนกลายเปนพทธศาสนาแบบชาวบาน ซงมกพบเหนในชนบทไทยโดยทวไป ขณะทผมการศกษามกนบถอพทธศาสนาแบบวชาการ คนพวกนมกอยในเมอง พทธศาสนาแบบชาวบานกลายเปนประเพณเลก ขณะทพทธศาสนาในหมผมการศกษาเปนแบบประเพณหลวง

ตอมาสงคมไทยไดเปลยนแปลงไปเรอย ๆ แตดงเดมเปนสงคมเกษตรกรรม ตอมารฐบาลไทยไดวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

20

แหงชาต (ตงแต พ.ศ. 2504) เปนตนมา โดยเนนการพฒนาอตสาหกรรมเปนหลก ทำาใหเกดความเจรญรงเรองในเมองกรงเทพมหานครกลายเปนศนยกลางความเจรญเกอบทกดานของสงคม โดยเฉพาะดานการคา ทำาใหมการตดตอกบวฒนธรรมตางชาตมากขน ขณะเดยวกนมการอพยพของคนชนบทเขามาอยอาศยในเมองหลวงเพอหางานทำา ทำาใหผคนสงคมเมองมความแตกตางกนมากขน เปนชนชนทแตกตางกน ในเวลาเดยวกน สงคมไทยเปนสงคมทไมกดกนทางศาสนา ทำาใหศาสนาอน ๆ แมทเคยทำาลายพระพทธศาสนากไดเขามาเผยแพรในประเทศไทยมากขน เกดเปนระบบความเชอทางศาสนาทมความแตกตางกนมากขน ความขดแยงกเพมมากขน

ในเวลาเดยวกนแมศาสนาพทธถงยงเปนศาสนาประจำาชาตของสงคมไทย เพราะคนไทยสวนใหญนบถอพระพทธศาสนา แตปรากฏการณทเกดขนในสถาบนพทธศาสนานบตงแตประมาณ 50 กวาปทผานมาจนถงปจจบน ทำาใหเกดการเปลยนแปลงไปในทางลบอยางมากมาย จนกลายเปนวกฤตการณในพระพทธศาสนาจนกระทงไมไดเปนศาสนาประจำาชาตทตราไวเปนกฎหมายตอไปอกแลว การเบยดเบยนพระพทธศาสนากเรมปรากฏอยทวไปในหลาย ๆ รปแบบ เหตการณคนนอกพทธศาสนาตดคอพระภกษ เผาวด และระเบดพระอโบสถ รวมทงการขบไลชาวพทธออกนอกพนทใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต เปนเรองททราบและหวนวตกกนโดยทวไปแลว

นอกจากน ผลของเศรษฐกจยค IMF ไดกระหนำาซำาทำาใหคนไทยจำานวนไมนอยขาดทพงพงทางใจ ขาดกำาลงใจ ขาดความมนคงทางพระพทธศาสนา หนเขาหาทพงพาไสยศาสตร โดยการกราบไหวบชาภตผปศาจตาง ๆ เชน เจาแม เจาพอ หรอสงผดปกตตางๆ ทเกดขนตามธรรมชาต รวมทงการหนไปนบถอศาสนาอนตามการชกชวนและเหตผลอน ๆ ททำาใหคนไทยทนบถอพระพทธศาสนาแบบเปลอกนอกสวนหนงไมมทยดเหนยวทางดานจตใจ ปญหาการฆาตวตายมมากขน

21

นอกจากนคนไทยกออาชญากรรมประเภทตาง ๆ เพมขน เชน การฆากน ทำารายกน การปลนทรพย ฆาขมขน ยาเสพตด และคดประเภทอน ๆ เกดมากขน แสดงถงความลมเหลวของสถาบนพระพทธศาสนาทไมไดทำาหนาทในการสงสอนศลธรรมและจรยธรรมใหกบประชาชนอยางทควรจะเปน ความออนแอของสถาบนพระพทธศาสนา นบวาเปนสญญาณอนตรายในสงคมไทยเปนอยางยง วดไมไดทำาหนาทเปนศนยกลางของสงคม แตกลายเปนชมชนชนบทกลางกรง พระสงฆหางเหนจากประชาชนเหมอนปลาหางเหนจากนำา มแตตายอยางเดยว ประชาชนไมเขาใจพระพทธศาสนาและประโยชนทเกดขนจากการนบถอศาสนา แตนบถอพระพทธศาสนาเพอผลประโยชน จงเกดคำาวพากษภกษสงฆอาท หวเกาเตาลานปบาง จงเหลองบาง พทธพาณชยบาง โลนซาบาง สมอนเตอรบาง

ปจจบน สงคมไทยในฐานะสงคมพทธไดถกกระแหนะกระแหนวา ทนสมยแตไมพฒนาเลย เพราะทกอยางมเหมอนฝรง แตมองดเนอหาแลวกลวงใน ดานเศรษฐกจมชองวางระหวางรวยจน สงคมไทยพทธเตมไปดวยปญหา การขาดระเบยบวนย อาชญากรรม การมวเมายาเสพตด สถานอบายมข โอกาสทางสงคมไมเสมอภาค การพฒนาชนบทกบตวเมองไมสมดล และประชาธปไตยกลมลกคลกคลาน แสดงใหเหนวาพทธศาสนก ขาดธรรมวนย ไมรจกตนเอง และขาดความสำานกในการพงตนเอง จงตองเดนตามหลงชาตอนโดยเฉพาะตะวนตก นยมตะวนตก (อเมรกน) เอายโรปและอเมรกามาเปนแบบในหลาย ๆ ดาน เชน ดานการพฒนา เนนทางวตถ เปนการเดนตามหลงฝรงทกอยาง อยางขาด ๆ เกน ๆ และไมรจรง เลยกลายเปนสงคมบรโภค (Consumer Society) ขาดจตสำานกในการพฒนาและแกปญหาสงคมของตนเอง มแตอยากเสพความเจรญ กลายเปนสงคมรบเอาและเลยนตามเขาไปดวยอำานาจของตณหาและกลายเปนสงคมทไรสมรรถภาพ ขาดการไตรตรองดวยปญญา แมแตวนวาเลนไทน กทำาใหเปนวนสำาคญ สวนวนมาฆะบชา วสาขบชา

22

กลบทำาใหเปนวนหางไกลจากชวตจรงของผคน องคการพทธศาสนาไมไดแสดงบทบาทชวยเตอนสตสงคมในการพฒนาจงเปนสงคมพทธศาสนกทตกอยในความประมาท

6. ทางออกปญหาและสาเหตแหงวกฤตการณศาสนาโดยเฉพาะพระพทธ

ศาสนาทเกดขนตอเนองมาตงแตพทธกาลจนถงปจจบน อนเกดจากภายในพทธจกรเองหรอเกดจากบคคลภายนอกศาสนาเบยดเบยนกตาม หากปลอยปละละเลยทงเอาไว ไมหาทางแกไขปรบปรงใหดขนแลวพระพทธศาสนาอาจจะถงความวบตสญสนไปจากสงคมในอกไมนาน เพราะประวตศาสตรพระพทธศาสนาบอกแลววาประวตศาสตรพระพทธศาสนาในอนเดยกำาลงกลบมาซำารอยในประเทศไทยอยในขณะนแลว

ทางออกทควรระลกและไตรตรองกคอคำาตอบของพระอสสชเถระทตอบคำาถามอปตสสะมาณพทถามวา “พระศาสดาของทานแสดงธรรมอยางไร” ทานตอบวา ธรรมเหลาใดเกดแตเหตพระ“ศาสดาตรสเหตแหงธรรมนน” ฉะนนแมพระพทธองคตรสสอนเมตตาเปนเครองคำาจนโลก แตเมตตาตองมปญญากำากบ คอการไมใจกวางจนลมหลกการพระธรรมวนย พระพทธองคเสดจดบขนธลวงไปแลวไดฝากพระธรรมวนยไวกบพทธบรษททง 4 ใหถอวาเปนหนาทของทกคนทกฝายทจะตองรกษาพระพทธศาสนาแทนองคพระศาสดา ดงนนจะตองสงเสรมพทธบรษทใหมคณสมบตอยางนอย 3 ประการคอ

1. ใหเปนผเขาใจหลกธรรมคำาสอนของพระพทธเจาและปฏบตไดถกตองอนเปนประโยชนสวนตน (วชชาจรณสมปนโน)

2. ใหมความสามารถและมนำาใจเปนกลยาณมตรตอผอนนำาหลกธรรมทตนรตนปฏบตนนไปสงสอนใหผอนแนะนำาผอนไดเพอประโยชนสขแกมหาชน (พหชนหตาย สขาย) และ

23

3. ใหเปนผดำาเนนชวตไปอยดวยความไมประมาท “อปปมาเทน สมปาเทถ” คอการไมทอดธระพระศาสนา เปนผตนอยเสมอ ชวยกนดบเหตแหงความเสอมทเปนภยอนตรายทงแกตนเองและผอน

การไมทอดธระพระศาสนา คอการไมวางเฉย ไมเฉอยชาเมอมภยเกดขนแกพระศาสนา พทธศาสนกชนทกคนมฐานะเปนผรบมรดกธรรมวนยจากพระบรมศาสดาโดยตรงจงสมควรยดขอปฏปทาของพระโมคคลลานะเปนแบบอยางทนอมเกลาทลตอบพระพทธเจาเฉพาะพระพกตรทตรสถามวา ทานจะขอนอมรบภารธระนำาพระศาสนาบรหารคณะสงฆแทนพระพทธองคในเวลาคบขน ซงพระพทธองคทรงสรรเสรญพระเถระวา ดแลว ควรเปนเชนนน ฉะนนพทธบรษท 4 จงมสทธในการปกปองพระธรรมวนยอยางเทาเทยมกนในททกสถานและในกาลทกเมอ

------------------------

บรรณานกรม

1. กรมวชาการ, กระทรวงศกษาธการ, ศาสนาสากล, พระนคร : โรงพมพครสภา 2523 2. กรต บญเจอ, ครสตศาสนาเบองตน, กรงเทพมหานคร : สำานกพมพดวงกมล, 2549

24

3. คกฤทธ ปราโมท (มรว.), ยว, พ ระนคร : สำานกพมพกาวหนา, 25304. คมอศาสนาเปรยบเทยบ, กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 25215. จำานงค ทองประเสรฐ, บอเกดลทธประเพณญปน, พระนคร : ราชบณฑตยสถาน 25146. จำานงค อดวฒนสทธ, สงคมวทยาศาสนา, พระนคร : แพรพทยา, 25257. ชชรนทร ชยวฒน, สงครามอารมเกโดน, สำานกพมพแพรว, 25498. ดอกบวขาวและพภพ ตงคณะสงห, ชาวกรงกบพทธศาสตร, พระนคร :

ราชบณฑตยสถาน, 25149. ธน แกวโอภาศ, ศาสนาโลก, พระนคร : สำานกพมพลอจก, มปพ.10. ปรชา ชางขวญยน, สมภาร พรหมทา (บรรณาธการ) มนษยกบศาสนา, พระนคร :

โครงการตำาราคณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 254311. ปรชา ชางขวญยน, ระบบปรชญาการเมองในมานวธรรมศาสตร, กรงเทพมหานคร :

สำานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย 12. พระเทพเทว (ประยทธ ปยตโต), คนไทยหลงทางหรออยางไร, กรงเทพมหานคร :

มลนธพทธธรรม, 252513. พทธทาสภกข (นามแฝง), ศาสนาคออะไร, กรงเทพมหานคร : สำานกพมพธรรมบชา

มปพ

25

14. พนจ รตนกล, รวมบทความทางศาสนา, พระนคร : คณะศลปะศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 251615. ล. เสถยรสต (นามแฝง), คมภรเหลาจอ, พระนคร : กรงสยามการพมพ, 251716. ลทธธรรมเนยมตางๆ ฉบบหอสมดแหงชาตเลมเดยวจบ, พระนคร : คลงวทยา, 250617. วจตรวาทการ (หลวง), ประวตศาสตรสากล, พระนคร : เสรมวทยบรรณาคาร, 251418. วจตรวาทการ (หลวง), ศาสนาสากล, กรงเทพมหานคร :

สำานกพมพลก ส. ธรรมภกด, 2510 19. สวาม สตยานนทบร, ศาสนาโควนทสงห, พระนคร : แพรพทยา, 251420. สทธ บตรอนทร, มนษยนยม, กรงเทพมหานคร : บรษทโอเดยนสโตร, 253221. เสฐยรพงษ วรรณปก, พระไตรปฎกวเคราะห, กรงเทพมหานคร :

รงแสงการพมพ, 253022. เสถยร พนธรงส, ศาสนาเปรยบเทยบ, พระนคร : แพรพทยา, 2513 23. เสถยร โพธนนทะ, ประวตศาสตรพระพทธศาสนาฉบบมขปาฐะ ภาค 1-2, กรงเทพฯ :

มหามกฎราชวทยาลย. 2514. 24. แสง จนทรงาม, ศาสนศาสตร, กรงเทพมหานคร : สำานกพมพไทยวฒนาพานช, 253125. สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, กรงเทพมหานคร :

สำานกพมพรวมสาสน, 2506

26

26. สนทร ณ รงส, ปรชญาอนเดย : ประวตและลทธ, กรงเทพมหานคร :

พพธวทยา, 252127. ศาสดาพยากรณ, บรรจง บนกาซน แปลจากเรอง Israel and Prophecies of The Holy

Quran by Akbar, กรงเทพมหานคร : ศนยหนงสออสลาม, 2534

28. Bhatacharya H.M.B., The Principles of Philosophy, (Calcutta : University of Calcutta,

196929. B\aeck. Leo, The Essence of Judainism. New Youk : Schocken Books, 197530. Brown, Robert Mc. Afee, The Spirit of Protestanism. New York : Oxford University

Press, 196531. Carmody, Denise Landner and John Jully Carmody, Roman Catholicism, An

Introduction. New York : Macmilan, 199032. Chatterjee S.N., A Rational Outlook on Religion, Calcutta : The New Indian

Press, 198633. Elliot, The History of India As Told by Its Own Historians, Calcutta, 1952, Vol. V, 34. A. K. Warder, Indian Buddhism, Delhi: Motilal Banarsidass, 198035. Herodotus The Historise, Book Two, Book Four, Great Britain :

Penguin Book 196836. The Cultural Heritage of India Vol. III, The Ramakrishna, Calcutta 197537. Swami Prabhavananda, The Spinitual Heritage of India, Hollywood California

Vedanta Press 1979

27

38. David S.Nossand John B. Noss, A History of The World’s Religion, (Ninth Ed) New York : Macmillan College Publishing Company, 1994 39. Lewis M. Hope, Religion of The World, New York : Macmillan College

Publishing Company, 199440. Mary Pat Fisher, Living Religion, New Lersey ; Prentic Hall Inc” 199441. Wach Joachim, Sociology of Religion, Chicago : The University of ChicagoPress,

1887

28