1

บทท 4 ครอบครว

1. การหมน 1.1 ความหมาย การหมน หรอ “สญญาหมน” หมายถง สญญาวาจะสมรส การหมน หรอสญญาหมนเปน

สญญาทสญญาวาจะสมรสในอนาคต แตทงนมไดหมายความวาจะตองมการหมนกอนทจะท าการสมรสทกกรณ อาจจะมการสมรสโดยไมมการหมนเกดขนกอนกได การหมนหรอสญญาหมนนนแตตางจากสญญาอนๆประการทไมสามารถบงคบใหมการปฏบตตามสญญาไดหรอบงคบใหสมรสกนได (ม.1438)

1.2 เงอนไขการหมน

การหมนจะมผลสมบรณหรอไมจะตองพจารณาเงอนไขตางๆเหลาน การหมนซงไมผานเงอนไขในขอหนงขอใดจะมผลตอความสมบรณของการหมน

1. เงอนไขในเรองอาย (ม. 1435) การหมนจะท าไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดปบรบรณ การหมนทไดท าขนใน

ขณะทชายหญงคหมนมอายยงไมครบสบเจดปบรบรณแมวาบดามารดาจะใหความยนยอมใหท าการหมน การหมนนนกยงมผลเปนโมฆะเสมอนหนงวาไมมการหมนเกดขนเลย ดงนนจงไมสามารถทจะฟองรองเรยกคาเสยหายใดๆตอกนไดถาตอมาไมมการสมรสเกดขน แตทงนไมตดสทธในการเรยกของหมนคนในฐานลาภมควรได อนงแมวาการหมนจะตกเปนโมฆะเพราะเหตทชายหญงคหมนอายไมถงสบเจดปบรบรณ แตกฎหมายกมไดหามมใหชายหญงสมรสกนเมอมอายครบสบเจดปบรบรณเปนตนไป หรออกนยหนงคอชายหญงจงสามารถท าการสมรสกนไดแมวาการหมนจะตกเปนโมฆะหากชายหญงไดท าถกตองในเรองการสมรส

2. เงอนไขในเรองความยนยอม (ม. 1436) การหมนหากไดกระท าในขณะทชายและหญงคหมนยงไมบรรลนตภาวะ การหมน

จะตองไดรบความยนยอมจากบคคลดงตอไปน มเชนนนการหมนนนจะมผลเปนโมฆยะ สวนการหมนถาไดกระท าในขณะทชายหญงบรรลนตภาวะแลวไมจ าตองไดรบความยนยอมจากบคคลใดอก

(1) บดาและมารดา ในกรณทมท งบดามารดา (2) บดาหรอมารดา ในกรณทมารดาหรอบดาตายหรอถกถอนอ านาจ ปกครอง

หรอไมอยในสภาพหรอฐานะทอาจใหความยนยอม หรอโดยพฤตการณผเยาวไมอาจขอความยนยอมจากมารดาหรอบดาได

(3) ผรบบตรบญธรรม ในกรณทผเยาวเปนบตรบญธรรม

2

(4) ผปกครองในกรณทไมมบคคลซงอาจใหความยนยอมตาม (1) (2) และ (3) หรอมแตบคคลดงกลาวถกถอนอ านาจปกครอง

3. เงอนไขในเรองของหมน (ม. 1437) การหมนจะตองมการสงมอบของหมนใหแกหญงคหมนเพอเปนหลกฐานวาจะสมรส

โดยของหมนจะมมลคาทาใดกไดกฎหมายไมไดก าหนดเพยงแตใหมการสงมอบใหแกหญงคหมนกเพยงพอ หากไมมการใหของหมนแกหญงคหมนแมวาจะมพธหมนหรอมการเจรจาสขอ การหมนนนกฎหมายก าหนดวามผลไมสมบรณ

1.4 ของหมน (ม.1437 ว.1) 1. การหมนตองมการสงมอบของหมนแกหญงคหมน

การหมนจะใชบงคบไดตอเมอมการสงมอบของหมนใหแกหญง ถาไมมการสงมอบของหมนแมจะมการหมนตามจารตประเพณของการหมน การหมนกไมสมบรณจะฟองรองบงคบคดไมได(น าคดไปฟองศาลเพอเรยกของหมนหรอคาทดแทนไมได) ซงของหมนนนจะมมลคาเทาใดกไดขอเพยงใหมการใหของหมนแกหญงคหมนกเปนการเพยงพอ

การฟองรองบงคบคดไมได หมายความวา จะฟองรองเรยกใหฝายชายสงมอบของหมนไมได หรอจะเรยกคาทดแทนในกรณทมการผดสญญาหมนไมได (ฎกาท 1034/2535)

ทรพยสนทจะเปนหมนและตกเปนของหญงคหมน ไดแกทรพยทไดมสงมอบใหแกกนเทานน สวนทรพยทมไดมการสงมอบใหหญงคหมน ถาตอมาฝายชายไมสงมอบของหมนใหแกฝายหญง ฝายหญงจะฟองรองใหสงมอบของหมนไมได

2. ของหมน ไดแกทรพยสนทฝายชายใหแกหญงคหมน เพอเปนหลกฐานการหมนและประกนวาจะสมรสกบหญงนน ผทท าการหมนมไดจ ากดเฉพาะผทเปนคหมนเทานน แตยงหมายถงบคคลอน ๆ ซงมความเกยวพนกบชายหรอ หญงคหมนดวย เชน บดามารดา ผปกครอง หากบคคลผท าการหมนมใชชายหญงคหมนแลว การหมนจะผกพนเฉพาะผทท าการหมนเทานนจะผกพนชายหรอหญงตอเมอชายหญงคหมนไดตกลงยนยอมในการหมนนนดวย

ตวอยาง นายแดงอาย 22 ป รกนางสาวออ ซงมอาย 18 ป เปนอนมาก แตนางสาวออ ไมชอบตน นายแดงจงไปขอหมน นางสาวออกบนางเงน มารดาของนางสาวออ โดยทนางสาวออ ไมไดรเหนยนยอมแตอยางใด นางเงนไดตกลงรบหมนนายแดง และนายแดงไดสงมอบแหวนเพชรใหเปนของหมนในวนนน หากนางสาวออไมยอมท าการสมรสกบนายแดงไมวาเพราะเหตใด ๆ นายแดงจะฟองเรยกคาเสยหายจากนางสาวออไมได เพราะสญญาหมนรายนนางสาวออไมไดเปนคสญญาแตอยางใด

3

ของหมนเมอมการใหแกหญงแลวยอมตกเปนสทธแกหญงทนท นอกจากนของหมนกไมถอวาเปนสนสมรสดวย (ม. 1437) ของหมนถาเปนสงหารมทรพย จะตองสงมอบ ใหหญงทนท ถาเปนอสงหารมทรพย จะตองจดทะเบยนโอนดวย

ค าพพากษาฎกาท 1852/2506 จ าเลยขอหมนนองสาวโจทกเพอ ใหแตงงานกบบตรจ าเลยแตจ าเลยไมมเงน จงท าสญญากใหโจทกยดถอไว ตอมาบตรจ าเลยไมยอมแตงงานกบนองสาวโจทก โจทกจงฟองเรยกเงนตาม สญญาก ศาลฎกาวนจฉยวา สญญากดงกลาวน เปนเพยงสญญาทจะให ทรพยสนในวนขางหนา ยงไมมการสงมอบทรพยสนใหแกกนอยางแทจรง เจตนาอนแทจรงของคสญญากมไดมงตอการใหสญญากตกเปนของอกฝายหนง ในสภาพของหมน และไมมความประสงคใหตกเปนสทธของหญงเมอไดท า การสมรสแลว ในกรณเชนนถอไมไดวา ไดมการใหของหมนกนตามกฎหมายแลวโจทกจะฟองเรยกเงนตามสญญากไมได เพราะสญญากรายนไมมหนเดม ตอกน

1.5 ผลของการหมน การหมนทสมบรณยอมน าไปสการสมรส แตในกรณทการสมรสไมเกดขนไมวาจะดวยสาเหตอะไรจะบงคบใหมการสมรสไมได1 ซงกรณนเปนสงทการหมนหรอสญญาหมนแตตางจากสญญาอนๆซงสามารถบงคบใหปฏบตตามสญญาได แมวาการหมนจะไมสามารถบงคบใหสมรสกนได แตในเรองของหมน และคาทดแทนอาจจะตองมการคนหรอรบผดตอกน ซงแยกพจารณาไดดงน

ในกรณทการสมรสไมอาจเกดขนไดอนเนองมาจากสาเหตดงตอไปนหญงคหมนตองคนของหมนใหแกฝายชาย

1. หญงคหมนไมยอมสมรสโดยไมมเหตอนสมควร หมายความวา หญงคหมนไมยอมสมรสกบชายโดยปราศจากเหตหรอขออางอน

สมควรทจะไมสมรสกบชาย ขออางใดจะเปนขออางอนสมควรหรอไมตองพจาณาจากวสยของวญชนโดยทวไปวาเหนวาเหตดงกลาวเปนเหตอนสมควรถงกบหญงจะไมยอมสมรสกบชายหรอไม เชน ชายคหมนเปนมจฉาชพ ชอบดมสรา ชอบเลนการพนน ชอบเทยวหญงโสเภณ หรอเวลาวกาล เปนตน

ถาหญงคหมนไมมเหตอนสมควรทจะปฏเสธไมยอมสมรสกบชาย เทากบหญงนนเปนผผดสญญาหมน หญงนนตองคนของหมนใหแกฝายชาย

2. ชายคหมนบอกเลกสญญาหมน เพราะมเหตส าคญอนเกดจากหญง

1

มาตรา 1438 “การหมนไมเปนเหตทจะรองขอใหศาลบงคบใหสมรสได ถาไดมขอตกลงกนไววาจะใหเบยปรบในเมอผดสญญาหมน ขอตกลงนนเปนโมฆะ”

4

เหตส าคญอนเกดจากหญง หมายถงเหตอนสมควรทชายคหมนจะไมยอมสมรสกบหญงคหมน ซงอาจเปนเหตทจะโทษฝายหญงหรอไมกได เชน หญงไมสามารถมบตรไดเนองจากเปนหมน หญงเปนโรคตดตออนรายแรง หญงเคยประพฤตชว เปนตน เชนนกฎหมายใหหญงคหมนตองคนของหมนแกฝายชาย สวนในกรณดงตอไปนหญงคหมนไมตองคนของหมนแกฝายชาย เพราะไมไดเกดจากความผดของหญงหรอเหตอนจะโดยหญงได

1. ชายคหมนผดสญญาหมนโดยไมมเหตอนสมควร เชนเดยวกบหญงไมยอมสมรสกบชายโดยไมเหตอนสมควร คอ ไมมเหตอนควรทจะไมสมรสกบหญง

2. ชายหรอหญงคหมนตายกอนสมรส 3. หญงคหมนบอกเลกการหมนกรณมเหตส าคญเกดจากชายคหมน เชนเดยวกบเหต

ส าคญอนเกดจากหญงคหมน 4. ตางฝายตางละเลยไมน าพาตอการจดทะเบยน จะถอวาหญงคหมนผดสญญาไมได

1.6 สนสอด หมายถง ทรพยสนซงฝายชายใหแกบดามารดาฝายหญงเพอตอบแทนการทหญงยอม

สมรส (ม.1437)โดยสนสอดนนจะสงมอบเมอใดก หากวาเปนทรพยสนทใหเพอ ขอขมาบดามารดาของฝายหญงทตนลวงเกนลกสาวของเขา ทรพยสนนนไมใชสนสอด แมตอมาภายหลงไมมการสมรสชายจะเรยกคนไมได เพราะสงของทใหกนนนกฎหมายไมถอวาเปนสนสอด

ในกรณดงตอไปนฝายชายเรยกสนสอดคนได มเหตอยางหนงอยางใดดงตอไปน 1. ถาไมมการสมรสเกดขนโดยเหตส าคญอนเกดแกหญง เหตทวาท าใหชายไม

สมควร หรอไมอาจสมรสกบหญงนน หรอ 2. ถาไมมการสมรสโดยมพฤตการณซงฝายหญงตองรบผดชอบ

1.7 การผดสญญาหมน

ถาชาย หรอหญงคหมนไมท าการสมรสกน โดยปราศจากมลเหตอนจะอางกฎหมายได ถอวาคหมนนนผดสญญาหมนฝายคหมนทผดสญญาตองรบผดจายคาทดแทน (ม.1439) อนงกฎหมายใชค าวา “ฝายคหมน” ทผดสญญามไดใชค าวาชายหรอหญงคหมน คสญญาหมนเทานน ดงนนผทตองรบผดไดแก ผทเปนคสญญาหมน ซงอาจจะเหนชายหรอหญงคหมนดวยหรอไมกได

5

1.8 คาทดแทนในการผดสญญาหมนไดแก (มาตรา 1439,1440) มาตรา 1439 บญญตวา “เมอมการหมนแลว ถาฝายใดผดสญญาหมนอกฝายหนงมสทธ

เรยกใหรบผดใชคาทดแทน ในกรณทฝายหญงเปนฝายผดสญญาหมนใหคนของหมนแกฝายชายดวย”

คาทดแทนไดแก กรณดงตอไปน 1. คาทดแทนความเสยหายตอกายหรอชอเสยงแหงชายหรอหญงนน

ค าพพากษาฎกาท 311/2522 ชายผดสญญาหมน ฝายชายคอตวชาย บดาและมารดาซงไปหมนหญง ตองรวมกนใชคาทดแทนความเสยหายตอกาย โดยทหญงตกเปนภรยาชายแมดวยความสมครใจ ความเสยหายตอชอเสยงและทไดเตรยมการสมรส

2. คาทดแทนความเสยหายเนองจากทคหมน บดามารดา หรอบคคลผกระท าการในฐานะเชนบดามารดาไดใชจายหรอตองตกเปนลกหน เนองในการเตรยมการสมรสโดยสจรตและตามสมควร

คาใชจายในการตรยมการสมรส เชน คาชดแตงานเพอเขาพธสมรส เครองใชในบานเพอเอาไวใชเมอท าการสมรส คาใชจายในการเตรยมการสมรสตองเปนคาใชจายทเสยไปโดยสจรต กลาวคอ มไดมเจตนาหวงก าไร หรอกลนแกลงอกฝายใหรบผด และตองเปนคาใชจายตามสมควร คอ สมควรแกฐานะของคสมรส

ค าวา บคคลผกระท าการในฐานะบดามารดา อาจหมายความถง บคคลใดๆกไดทกระท าการอยางเปนบดามารดาของคหมน เชน ลง ปา นา อา ทเลยงดคหมนมาเพราะพอแมตายหมด

ค าพพากษาฎกาท 945/2491 คาใชจายทเสยไปในการแตงงานไมถอวาเปนคาใชจายในการเตรยมการสมรส

ค าพพากษาฎกาท 1515/2506 คาใชจายเลยงดแขกทไปในพธแตงงานทไมมการหมนและไมสมบรณเพราะไมจดทะเบยนสมรสนน หาอาจเรยกคาทดแทนจากอกฝายหนงไดไม เพราะไมเปนการผดสญญาหมน และไมเขาลกษณะอนเปนคาใชจายในการเตรยมการสมรส

ค าพพากษาฎกาท 90/2512 คาใชจายในการเลยงดกนในวนท าพธแตงงาน ไมใชคาใชจายในการเตรยมการสมรสอนจะเรยกคาทดแทนกนได

3. คาทดแทนความเสยหายเนองจากการทคหมนไดจดการทรพยสนหรอการอยางอนอนเกยวแกอาชพหรอทางท ามาหาไดของตนไปโดยสมควรดวยการคาดหมายวาจะไดมการสมรส

ค าพพากษาฏกาท 3366/2525 หลงจากแตงงานแลว โจทกไดลาออกจากงานบรษท เมอจ าเลยไมยอมจดทะเบยนสมรส โจทกยอมมสทธเรยกคาทดแทนความเสยหายในการทไมไดท างานดงกลาวได

6

1.9 ความระงบสนแหงสญญาหมน สญญาหมนระงบดวยเหตหนงเหตใดดงตอไปน

1. เมอคหมนฝายหนงถงแกความตาย2 2. เมอคหมนเลกสญญาหมนโดยใจสมครทงสองฝาย

ภายหลงการหมนคหมนอาจตกลงเลกสญญาหมนตอกนไดโดยตกลงเลกสญญาหมนดวยความสมครใจทงสองฝาย ซงเมอเลกสญญาตอกนแลวคสญญาแตละฝายตองใหอกฝายหนงกลบสฐานะเดมเหมอนไมเคยไดท าการหมนตอกน โดยฝายหญงตองคนของหมนและสนสอดใหแกฝายชาย ทงนเวนแตจะไดตกลงกนเปนอยางอน

3. เมอคหมนฝายใดฝายหนงบอกเลกสญญาหมนโดยฝายเดยวโดยอางเหตตามกฎหมายโดยเหตในการบอกเลกสญญามดงน

1. เหตส าคญอนเกดแกคหมน เหตส าคญอนเกดแกคหมน เปนเหตลกษณะใดกไดทถงขนาดทชายหรอหญงไมสมควร

สมรสกบอกฝายหนง โดยไมค านงวาเปนเหตทเกดจากฝายใด และจะเปนเหตทเกดกอนหรอภายหลงการหมนกได เชน ไมยอมท าการสมรส มความใกลชดกนทางสายโลหต ประสบอบตเหตจนทพลภาพ เคยมคสมรสมากอน ไมสามารถมบตรได เปนโรคตดตอรายแรง หรอเปนโรคตดตอทสงคมรงเกยจเหตส าคญอนเกดแกคหมนนกฎหมายใหสทธคหมนฝายหนงมสทธบอกเลกสญญาหมนไดโดยไมถอวาอกฝายหนงเปนผกระท าผดสญญาหมน ดงนนฝายทบอกเลกสญญาหมนจะเรยกคาทดแทนไมได ถาเหตส าคญเกดจากหญงคหมน หญงตองคนของหมนใหแกชาย3 แตถาเหตส าคญเกดจากชายคหมนหญงไมตองคนของหมนแกชาย4

ค าพพากษาฎกาท 640/2494 ชายหญงท าพธแตงงานกนตามประเพณ แตหญงไมยอมหลลนอนรวมกบชายฉนสามภรยาโดยแยกไปนอนเสยคนละหองกบชาย อยมาประมาณ 10 วน มารดาของหญงบอกใหชายพาหญงเขาหองเอาเอง ชายจงเขาไปจบเอวหญงออกมาจากหองทหญงนอน หญงฉวยแจกกนตศรษะชายแตก โลหตออก แจกนหกแลวยงใชแจกนตชายถกโหนกแกมเปนบาดแผลตองเยบถง 7 เขม ชายจงกลบลานและไมยอมจดทะเบยนสมรสกบหญง ดงนถอวาการกระท าของหญงเปนเหตผลอนพอทจะท าใหชายปฎเสธไมยอมสมรสดวยหญง

2

มาตรา 1441 ถาคหมนฝายหนงตายกอนสมรส อกฝายหนงจะเรยกรองคาทดแทนมได สวนของหมนหรอสนสอดนนไมวาชายหรอหญงตาย หญงหรอฝายหญงไมตองคนใหแกฝายชาย 3

มาตรา 1442 ในกรณมเหตส าคญอนเกดแกหญงคหมน ท าใหชายไมสมควรสมรสกบหญงนน ชายมสทธบอกเลกสญญาหมนไดและใหหญงคนของหมนแกชาย 4

มาตรา 1443 ในกรณมเหตส าคญอนเกดแกชายคหมนท าใหหญงไมสมควรสมรสกบชายนน หญงมสทธบอกเลกสญญาหมนไดโดยมตองคนของหมนแกชาย

7

ค าพพากษาฎกาท 1235/2506 ชายคหมนหมนประมาทหญงคหมนซงเปนการรายแรง ยอมเปนเหตผลอนส าคญอนเกดแตชายคหมน ซงหญงคหมนจะไมยอมสมรสกบชายนนโดยมตองคนของหมนได

ค าพพากาษฎกาท 234/2508 การทชายคหมนเลยงหญงโสเภณไวเปนภรยาอยในบานเปนการกระท าอนเปนปฎปกษตอจตใจหญงคหมนอยางรายแรง จงเปนเหตผลส าคญอนเกดแกชายคหมน หญงคหมนจงมสทธขอถอนหมนและมสทธไมตองคนของหมน

2. เหตอนเกดเพราะกระท าชวอยางรายแรงซงไดกระท าภายหลงการหมน5 เหตกระท าชวอยางรายแรง ไดแกเหตใดๆกไดซงมลกษณะเปนการกระท าชวอยาง

รายแรง เชน ถกศาลพพากษาใหจ าคกในการกระท าทเกดจากเจตนา ตดการพนน ตดยาเสพตด เปนโรคจตผดเพศ

เหตกระท าชวอยางรางแรงนอกจากคหมนจะบอกเลกการหมนไดแลว กฎหมายยงใหคหมนผกระท าชวอยางรายแรง ตองรบผดใชคาทดแทนแกคหมนอกฝายเสมอนวาเปนการกระท าผดสญญาหมนถาเปนการกระท าทเกดภายหลงการหมน

สวนการกระท าชวอยางรายแรงทเกดขนกอนการหมนคงใหสทธแกคหมนอกฝายในการบอกเลกสญญาหมนไดเทานน ไมมสทธเรยกคาทดแทนจากฝายทกระท าชว หรอมผลเทากบเปนเหตส าคญอนเกดจากคหมนท าใหคหมนอกฝายไมสมควรสมรสดวยในขอ 1. นนเอง

ถาเหตกระท าชวอยางรายแรงเกดขนจากฝายหญง ฝายหญงตองคนของหมนดวย 3. เหตในทางประเวณกบคหมน

การบอกเลกสญญาหมนเพราะเหตในทางประเวณกบคหมนแยกได 2 กรณ 3.1 การรวมประเวณเกดขนโดยความสมครใจของคหมน6 การทชายหญงไดหมนยอมเปนสญญาณวาตนเองไดเลอกคครองแลวจะใชชวต

เยยงคนโสดมได การทคหมนยงมความสมพนธกบบคคลอนในทางประเวณอกยอมมลกษณะอนถอไดวาเปนการกระท าชวอยางรายแรง ชายหรอหญงคหมนอาจบอกเลกสญญาหมนเพราะเหตดงกลาวได

นอกจากนกฎหมายยงใหสทธชายหรอหญงคหมนมสทธเรยกคาทดแทนจากผซงไดรวมประเวณกบคหมนของตน แตผนนตองเปนผทรหรอควรจะรวาบคคลทตนรวมประเวณดวยเปนคหมนของบคคลอน และชายหรอหญงคหมนจะตองบอกเลกสญญาหมนกบคหมนของตนดวย 5

มาตรา 1444 ถาเหตอนท าใหคหมนบอกเลกสญญาหมนเปนเพราะการกระท าชวอยางรายแรงของคหมนอกฝายหนงซงไดกระท าภายหลงการหมน คหมนผกระท าชวอยางรายแรงนนตองรบผดใชคาทดแทนแกคหมนผใชสทธบอกเลกสญญาหมนเสมอนเปนผผดสญญาหมน 6

มาตรา 1445 ชายหรอหญงคหมนอาจเรยกคาทดแทนจากผซงไดรวมประเวณกบคหมนของตนโดยรหรอควรจะรถงการหมนนน เมอไดบอกเลกสญญาหมนแลวตามาตรา 1442 หรอมาตรา 1443 แลวแตกรณ

8

3.2 การทคหมนถกผอนขมขนกระท าช าเรา หรอพยายามขมขนกระท าช าเรา7 การทคหมนถกขมขนกระท าช าเรา มไดเปนเหตอนเกดจากความสมครใจของ

คหมนดงนนจงนบไมใชเหตกระท าชวอยางรายแรงของคหมน แตอาจนบเปนเหตส าคญอนเกดแกคหมนได ทงนขนอยกบวาฝายผถกขมขนกระท าช าเราเปนฝายใด หากเปนฝายชายอาจไมเปนเรองส าคญเทากบฝายหญง

กฎหมายใหสทธชายหรอหญงคหมนมสทธเรยกคาทดแทนจากผทขมขนกระท าช าเราหรอพยายามขมขนกระท าช าเราคหมนของตนได โดยชายหรอหญงคหมนไมจ าตองบอกเลกสญญาหมน แตผกระท าตองรหรอควรจะรวาชายหรอหญงนนเปนคหมนของบคคลอน

1.10 การเรยกคาทดแทน ของหมนและสนสอดและอายความ กรณคหมนตาย

ถาคหมนฝายใดตายกอนสมรสไมวากรณใดไมเปนการผดสญญาหมน ดงนนคหมนอกฝายไมมสทธเรยกคาทดแทน และกรณหญงคหมนตายฝายชายไมมสทธเรยกของหมน และสนสอดคนจากฝายหญง

กรณผดสญญา หรอเสมอนวาผดสญญาหมน การเรยกคาทดแทนอนเนองมาการผดสญญาหมน หรอเสมอนวาผดสญญาหมนม

อายความ 6 เดอนนบแตวนผดสญญา อายความในการทการเรยกรองของหมนคนมอายความ 6 เดอนนบแตวนผดสญญา

สวนการเรยกคนสนสอดมอายความ 10 ป นบวนผดสญญา กรณเลกสญญาหมนโดยสมครใจ

ในกรณทสญญาหมนไดเลกลงโดยความสมครใจของคหมน แตละฝายจะเรยกคาทดแทนไมได และหญงคหมนตองคนของหมน สนสอด ใหแกฝายชายดวย ยกเวนแตจะไดมการ สงวนสทธเรยกคาทดแทน การคนของหมนและสนสอดไว อายความในการเรยกคนของหมนและสนสอดมอายความ 10 ป

กรณบอกเลกสญญาหมนโดยกฎหมาย

ในกรณทสญญาหมนระงบโดยการบอกเลกสญญาหมนอายความในการเรยกคาทดแทนมอายความ 6 เดอนนบแตวนรเหตแหงการบอกเลก แตอยางไรแลวตองไมเกน 5 ปนบแตวนเกดเหต

7

มาตรา 1446 “ชายหรอหญงคหมนอาจเรยกคาทดแทนจากผซงไดขมขนกระท าช าเราหรอพยายามขมขนกระท าช าเราคหมนของตนโดยรหรอควรจะรถงการหมนนนไดโดยไมจ าตองบอกเบกเลกสญญาหมน”

9

ในกรณทการบอกเลกสญญาหมนเกดจากเหตส าคญอนเกดจากหญงคหมน อายความในการเรยกคนของหมนมอายความ 6 เดอนนบแตวนเลกสญญา และ การเรยกคนสนสอดมอายความ 10 ป นบวนเลกสญญา 2. การสมรส

2.1 เงอนไขของการสมรส การทจะสมรสกนไดนน กฎหมายยงไดก าหนดเงอนไขไวดงตอไปน (1) เรองอายของชายหญงทจะท าการสมรสกน กฎหมายก าหนดวาตองมอาย ๑๗

ปบรบรณเหตผลทกฎหมายก าหนดไวเชนนก เพราะการสมรสนนท าใหเกดมความสมพนธกนตามกฎหมาย และเกดสทธหนาทความรบผดชอบในครอบครวมากมาย การทจะอนญาตใหเดกท าการสมรสกนในขณะทยงไมพรอม อาจท าใหเกดปญหาครอบครวในภายหลงได กฎหมายจงก าหนดอายของคสมรสเอาไวโดยเอาเกณฑทพอจะเขาใจถงการกระท าของตนเองได การสมรสซงฝาฝนเงอนไขในเรองอายมผลเปนโมฆยะ

(2) เรองความยนยอมของบดามารดาหรอผปกครอง ในกรณทคสมรสเปนผเยาว เหตผลทกฎหมายก าหนดเงอนไขนกเพราะวา เพอทจะใหผใหญเขามาชวยตดสนใจเลอก แนวทางชวตครอบครวของผเยาว ความยนยอมนอาจท าเปนหนงสอ ระบชอคสมรสของทง ๒ ฝาย และลงลายมอชอผใหความยนยอมหรออาจท าโดยวธอน เชน ใหความยนยอมดวยวาจา การสมรสซงฝาฝนเงอนไขในเรองอายมผลเปนโมฆยะ

(3) กฎหมายหามชายหญงทมคสมรสอยแลวไปท าการสมรสกบคนอนอก ซงเรยกกนวาการสมรสซอน เหตผลกคอ เพอปองกนมใหเกดปญหาขนภายในครอบครว เพราะกฎหมายในปจจบนรบรองความสมพนธระหวางสามภรยาแบบผวเดยวเมยเดยวเทานน การสมรสทฝาฝนเงอนไขในเรองนมผลเปนโมฆะ

(4) ในกรณทหญงทสามเดมตายหรอการสมรสสนสดลงดวยประการอน เชน หยา

ขาดจากกนจะท าการสมรสครงใหมไดตองกระท าหลงจากทการสมรสเดมสนสดไป แลว ๓๑๐ วน เหตผลทกฎหมายหามกเพอปองกนปญหาเกยวกบบตรทเกดมาวาจะถอวา เปนบตรของใคร (สามใหมหรอสามเกา) ผลการสมรสทฝาฝนเงอนไขขอนมผลสมบรณแตกฎหมายจะสนนษฐานวา เดกทเกดมานนเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสามใหม

(5) กฎหมายหามคนวกลจรต หรอ ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถท าการสมรส เหตผลกเพอใหครอบครวมชวตทสงบสข ถาใหแตงงานกบคนบาแลวกอาจเกดปญหาไดการสมรสซงฝาฝนเงอนไขในเรองอายมผลเปนโมฆยะ

10

(6) กฎหมายหามชายหญงทเปนญาตสบสายโลหตโดยตรงขนไปหรอโดยตรงลงมาท าการสมรสกน เชน พอสมรสกบลก และรวมถงเปนพนองรวมบดามารดาเดยวกน หรอเปนพนองรวมบดาหรอมารดาเดยวกนดวยเหตผลกเพราะในทางการแพทยนน เขาพสจนไดวาถาคนทมสายเลอดเดยวกนสมรสกน บตรทเกดมาจะรบเอาสวนทไมดของทง ๒ ฝายมาท าใหเดกทเกดมาเปนเดกทผดปกต นอกจากนกยงมเหตผลทางสงคมดวย คอ สภาพสงคมไทยเรากไมยอมรบการสมรสแบบนดวยการสมรสทฝาฝนเงอนไขในเรองนมผลเปนโมฆะ

(7) กฎหมายหามผรบบตรบญธรรมกบบตรบญธรรมท าการสมรสกน เหตผลทกฎหมายหาม กเพอมใหเกดความสบสนของสถานะของแตละฝายวาจะเปนมฐานะเปนบตรบญธรรมหรอสามภรยาตอกน ผลการสมรสทฝาฝนเงอนไขขอนมผลสมบรณ แตจะท าใหการรบบตร บญธรรมสนสดลง

ถาการสมรสไดท าถกตองตามกฎหมายทกประการแลว ผลคอชายหญงคนนกเปน สามภรยากนตามกฎหมาย ท าใหเกดความผกพนทางครอบครวหลายประการ ซงจะไดกลาวตอไป

2.2 แบบในการสมรส การสมรสชายหญงจะตองจดทะเบยนสมรสมเชนนนจะถอวามการสมรสแลวไมได แมวาจะ

มการจดงานฉลองสมรสอยางใหญโตกตาม ชายหญงยงไมมฐานะเปนสามภรยา ดงนนสทธหนาทระหวางสามภรยากยงไมเกดขนจนกวาจะไดมการทะเบยนสมรส

2.3 ความสมพนธระหวางสามภรยา ชายหญงเมอไดท าการจดทะเบยนสมรสแลวยอมมผลท าใหชายหญงมฐานะเปนสามภรยา

อนน าไปสความสมพนธระหวางสามภรยา ซงความสมพนธระหวางสามภรยามในเรองดงตอไปน ก. ความสมพนธดานสวนตว

1. ตองอยกนกนฉนสามภรยา เนองจากการสมรสเปนการกอตงสถาบนครอบครวขน สถาบนครอบครวคงเกดขนไมไดถาสามภรยามไดอยรวมกนฉนสามภรยา ค าวอยกนกนฉนสามภรยา มความหมายวา ใชชวตรวมกน การมเพศสมพนธ สามภรยาหากมไดอยกนกนยอมเปนการละเลยตอหนาทของสามภรยา ยกเวนแตการอยกนดวยกนฉนสามภรยาไมอาจอยกนโดยปกตสขได หรอจะเปนอนตรายแกกายหรอจตใจหรอท าลายความผาสกอยางมาก กอาจรองขอตอศาลใหมค าสงอนญาตใหอยตางหากในระหวางทเหตนนๆยงมอยกได นอกจากกนการอยกนกนฉนสามภรยายงรวมถงการไมประพฤตนอกใจคสมรสของตนดวย

2. ตองชวยเหลออปการะเลยงดซงกนและกน ใหความชวยเหลอกนในชวตประจ าวนทงดานทรพยสน และความเปนอย

3. ตองเปนผอนบาลหรอผพทกษ เมออกฝายหนงตกเปนคนไรความสามารถ หรอเสมอนไรความสามารถ

11

ข. ความสมพนธดานทรพยสน ชายหญงเมอสมรสกนกฎหมายแยกทรพยสนระหวางสามภรยาออกเปนสองสวน คอ สน

สวนตวและสนสมรสเพอก าหนดงายตอการจดการและการแบงเมอถงคราวทจะตองแบง หนสนกเชนเดยวกนกฎหมายแยกเปนหนสวนตวและหนรวมเพอก าหนดบคคลผจะตองรบผดชอบในหนสนนน

สนสวนตว ไดแกทรพยดงตอไปน 1. ทรพยสนทฝายใดฝายหนงมอยแลวกอนการสมรส ทรพยสนทฝายชายหญงมอยกอนสมรสยอมเปนสนสวนตวของฝายนนไมวาจะ

เปนสงหารมทรพยหรออสงหารมทรพย 2. ทรพยสนทเปนเครองใชสอยสวนตว เครองแตงกาย หรอเครองประดบตามควร

แกฐานะ ของคสมรสฝายใดฝายหนง เครองใชสอยสวนตว เครองแตงกาย หรอเครองประดบ โดยลกษณะแลวเปนสง

ทมไดใชรวมกนระหวางสามภรยาดงนนจงเปนสนสวนตวของแตละฝาย ยกเวนแตจะมมลคาราคาเกนฐานะจะมลกษณะเปนสนสมรส อนงเครองใชสอยสวนตว เครองแตงกาย และเครองประดบซงกฎหมายจ ากดวาตองตามควรแกฐานะนน พจารณาเฉพาะแตตอนทไดมาระหวางสมรสเทานน หากเปนสง

3. ทรพยสนทเปนเครองมอเครองใชทจ าเปนในการประกอบอาชพหรอวชาชพของคสมรสฝายใดฝายหนง

ทรพยสนทเปนเครองมอเครองใชทจะเปนสนสวนตว กเฉพาะแตเปนทรพยสนทจ าเปนในการประกอบอาชพของคสมรสฝายใดฝายหนงเทานน สงใดเปนสงทจ าเปนในการประกอบอาชพวชาชพหรอไมตองอาศยความเหนของผประกอบอาชพหรอวชาชพนนๆในการวนจฉย

4. ทรพยสนทฝายหนงฝายใดไดมาระหวางสมรส โดยการรบมรดกหรอโดยการใหโดยเสนหา

ค าพพากษาฎกาท 2063/2535 จ าเลยไดทดนมาโดยบดายกให แมจะเปนการยกใหในระหวางสมรส แตเมอการยกใหมไดท าเปนหนงสอระบวาใหเปนสนสมรส ทดนจงตกเปนสนสวนตวตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1471(3)

5. ทรพยสนทเปนของหมน

12

การจดการสนสวนตว สนสวนตวเปนของฝายใดฝายนนมอ านาจจดการไดโดยล าพง คสมรสอกฝายไมม

อ านาจลวงเขามาจดการ ค าพพากษาฎกาท 4827/2529 กรณหญงมสามฟองโดยตองมหนงสอใหความ

ยนยอมของสามกเฉพาะการฟองคดเกยวกบสนสมรสเทานน แตถาเปนสนสวนตว หญงมสามยอมมอ านาจฟองคดไดโดยล าพง

สนสมรส ไดแกทรพยสนดงตอไปน 1. ทรพยสนทคสมรสไดมาระหวางการสมรส อนไดแก ทรพยสนทกประเภทไมวา

จะเปนสงหารมทรพยหรออสงหารมทรพยทคสมรสฝายใดฝายหนงหรอทงสองฝายไดมาระหวางสมรส และไมจ ากดชองทางหรอวธการไดมา เชน เงนเดอน คาจาง เงนรางวลจากลอตเตอร

ค าพพากษาฎกาท 2765/2537 เงนบ านาญเปนเงนททางราชการจายใหแกขาราชการผทพนจากราชการแลวตามกฎหมายวาดวยบ าเหนจบ านาญขาราชการ เมอขาราชการผนนมคสมรสทชอบดวยกฎหมายยงมชวตอย จงเปนการไดเงนมาในระหวางสมรส ยอมถอวาเงนบ านาญนนเปนสนสมรส การทจ าเลยน าเงนบ านาญมาซอทดนและตอมาไดปลกสรางบานซงเปนสวนควบของทดนในระหวางสมรส ทดนและบานจงเปนสนสมรส

ทรพยสนทคสมรสฝายใดฝายหนงไดมาระหวางสมรสยอมเปนสนสมรส ยกเวนแตทรพยสนทกฎหมายก าหนดวาเปนสนสวนตว เปนทรพยสนทไดแลกเปลยนมาจากสนสวนตว8 เชน ภรยาขายทดนซงเปนสนสวนตว แลวน าเงนทไดมานนไปซอทดนแปลงใหม ทดนแปลงใหมแมจะซอมาระหวางสมรสกเปนสนสวนตว

ค าพพากษาฎกาท 676/2511 ภรยาเอาเงนซอมแซมบานซงเปนสนสวนตว และปลกบานใหมบนทดนซงเปนสนสวนตว แมจะกระท าภายหลงการสมรส บานทซอมและบานทปลกใหมกยอมเปนสนสวนตว

ค าพพากษาฎกาท 2039/2522 ทดนสนสวนตวของสามไดเปลยนแปลงไปโดยแลกเปลยนกบทดน 1 แปลงกบสทธทจะไดรบเงนตอบแทนอกจ านวนหนงตามสญญาประนประนอมยอมความ ทดนทไดมาใหมกบสทธทจะไดรบเงนนนเปนสนสวนตวของสาม

2. ทรพยสนทฝายใดฝายหนงไดมาระหวางการสมรสโดยพนยกรรม หรอโดยการใหเปนหนงสอเมอพนยกรรรมหรอหนงสอยกใหระบวาเปนสนสมรส 8

มาตรา 1472 สนสวนตวนน ถาไดแลกเปลยนเปนทรพยสนอนกด ซอทรพยสนอนมากด หรอขายไดเปนเงนมากด ทรพยสนอนหรอเงนทไดมานนเปนสนสวนตว

สนสวนตวทถกท าลายไปทงหมดหรอบางสวน แตไดทรพยสนอนหรอเงนมาทดแทน ทรพยสนอนหรอเงนทไดมานนเปนสนสวนตว

13

ทรพยสนทฝายใดฝายหนงไดมาระหวางสมรสโดยพนยกรรมหรอมผให ทรพยสนนนจะเปนสนสมรสระหวางสามภรยาตอเมอพนยกรรมไดระบวาเปนสนสมรส หรอการใหไดท าเปนหนงสอและไดระบในหนงสอวาเปนสนสมรส หากเปนการระบดวยวาจาจะไมเปนสนสมรส

3. ทรพยสนทเปนดอกผลของสนสวนตว ทรพยสนทเปนดอกผล เชน ดอกเบย คาเชา เงนปนผล หากเกดขนระหวางสมรส

แมเกดจากสนสวนกเปนสนสมรสระหวางสามภรยา ขอสงเกต ทรพยสนทมทะเบยนกรรมสทธ เชน โฉนดทดน การพจารณาวาเปนสนสมรสหรอสนสวนตวมไดพจารณาจากชอผถอกรรมสทธทปรากฏในทะเบยนวาเปนสนสมรสตอเมอปรากฏชอทงสามและภรยา หากปรากฏชอสามหรอภรยาฝายเดยวเปนสนสวนตวของฝายนน การเปนสนสมรสพจารณาจากลกษณะของทรพยสนนนๆวามลกษณะเปนสนสมรสหรอไม ถาเขาลกษณะเปนสนสมรสแมจะปรากฏชอสามหรอภรยาเพยงฝายเดยวทรพยสนนนกยงคงเปนสนสมรสซงคสมรสตองจดการรวมกนหรอไดรบความยนยอมจากอกฝาย แตการปรากฏชอสามหรอภรยาเพยงฝายเดยวอาจท าใหบคคลภายนอกเขาใจผดวาเปนสนสวนตวของสามหรอภรยา ซงคสมรสอกฝายไมตองรวมจดการหรอใหความยนยอม ซงอาจน ามาสผลเสยตอคสมรสฝายทมไดมชอในทะเบยน ดงนนเพอเปนการปองกนปญหามใหเกดขนกฎหมายจงใหสทธสามภรยามสทธรองขอใหลงชอตนเปนเจาของรวมกนในเอกสารนนได9

การจดการสนสมรส การจดการทรพยสนซงเปนสนสมรสเฉพาะการจดการสนสมรสทส าคญๆเทานน

ตามทบญญตไวตามมาตรา 1476 ทสามและภรยาตองจดการรวมกนหรอตองไดรบความยนยอมจากอกฝายหนงกอนการจดการ สวนการจดการสนสมรสนอกจากนนคสมรสแตละฝายสามารถจดการไดโดยล าพงอกฝายไมตองจดการรวมดวยหรอใหความยนยอมแตประการใด การจดการรวมกน หมายถง การตดสนใจหรอลงมอกระท ารวมกน เชน การลงลายมอชอรวมกนในสญญา สวนการใหความยนยอม หมายถง การทคสมรสฝายหนงมอบอ านาจใหคสมรสอกฝายจดการไดโดยล าพงโดยทตนมไดรวมจดการ ซงการใหความยนยอมจะใหความยนยอมโดยวาจากได เวนแตนตกรรมสญญาทจะใหความยนยอมนนมกฎหมายก าหนดไวใหท าเปนหนงสอหรอใหจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ในกรณเชนนความยนยอมกตองท า

9 มาตรา 1475 ถาสนสมรสใดเปนจ าพวกทระบไวในมาตรา 456 แหงประมวลกฎหมายนหรอทม เอกสารเปนส าคญ สาม

หรอภรยาจะรองขอใหลงชอตนเปนเจาของรวมกนในเอกสารนนกได

14

เปนหนงสอดวย10 ถาสามหรอภรยาไมใหความยนยอมหรอไมยอมลงชอโดยปราศจากเหตผล หรอไมอยในสภาพทอาจใหความยนยอมได อกฝายหนงอาจรองขอตอศาลใหสงอนญาตแทนได11

การจดการสนสมรสซงสามภรยาตองจดการรวมกนหรอไดรบความยนยอมจากอกฝายหนงตามมาตรา 1476 มดงตอไปน

1. ขาย แลกเปลยน ขายฝาก ใหเชาซอ จ านอง ปลดจ านอง หรอโอนสทธจ านอง ซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจ านองได

การจดการขอนเปนการน าทรพยซงเปนสนสมรสไปท านตกรรมในลกษณะทกอใหเกดความผกพนหรอภาระแกตวทรพย สวนการท านตกรรมเพอใหไดมาซงทรพยสามหรอภรยาสามารถจดการไดโดยล าพง เชน ซอหรอรบซอฝากทดน เปนตน สงหารมทรพยซงอาจจ านองได เชน เรอมระวางตงแตหาตนขนไป แพ สตวพาหนะ เครองจกร เปนตน

2. กอตงหรอกระท าใหสดสนลงทงหมดหรอบางสวนซงภาระจ ายอม สทธอาศย สทธเหนอพนดน สทธเกบกน หรอภาระตดพนในอสงหารมทรพย

การกอตงภาระจ ายอม สทธอาศย สทธเหนอพนดน สทธเกบกน ภาระตดพนในอสงหารมทรพย ไดแก การท าใหเกดภาระจ ายอม สทธอาศย สทธเหนอพนดน สทธเกบกน ภาระตดพนในอสงหารมทรพย แกบคคลอน เชน สามยนยอมใหเพอนบานใชทดนเปนทางผานไปสทางสาธารณะ

3. ใหเชาอสงหารมทรพยเกนสามป การใหเชาอสงหารมทรพย ไดแก การน าอสงหารมทรพยซงเปนสนสมรสไปใหบคคลภายนอกเชา การใหเชาอสงหารมทรพยซงสามภรยาตองจดการรวมกนเฉพาะการใหเชาทมระยะเวลาเกนสามป สวนการทสามภรยาไปเชาอสงหารมทรพยจากบคคลอนมใชการใหเชา แตเปนการเชาอสงหารมทรพยสามภรยาสามารถจดการไดโดยล าพง การน าสงหารมทรพยซงเปนสนสมรสไปใหเชาสามภรยาสามารถจดการไดโดยล าพงเชนเดยวกน

10

มาตรา 1479 การใดทสามหรอภรยากระท า ซงตองรบความยนยอมรวมกน และถาการนนมกฎหมายบญญตใหท าเปนหนงสอหรอใหจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ความยนยอมนนตองท าเปนหนงสอ 11

มาตรา 1478 เมอฝายใดตองใหความยนยอมหรอลงชอกบอกฝายหนงในเรองจดการทรพยสนแต ไมใหความยนยอม หรอไมยอมลงชอโดยปราศจากเหตผล หรอไมอยในสภาพทอาจใหความยนยอมได อกฝายหนงอาจรองขอตอศาลใหสงอนญาตแทนได

15

4. ใหกยมเงน กรณนจ ากดเฉพาะการน าเงนอนเปนสนสมรสไปใหบคคลอนกยมเทานน สวนการไปกยมเงนจากบคคลอนซงเปนการกอหนหรอน าสนสมรสประเภทอนๆไปใหบคคลอนยม สามภรยาสามารถจดการไดโดยล าพง

5. ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปของครอบครวเพอการกศล เพอการสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา การน าสนสมรสใหบคคลอนสามภรยาตองจดการรวมกนหรอไดรบความยนยอมจากคสมรสอกฝาย ยกเวนแต การใหทพอควรแกฐานานรปของครอบครว คอ เหมาะสมแกฐานะครอบครว เพอการกศล เชน บรจาคเงนใหแกมลนธ หรอเพอการสงคม เชน ใหของขวญในวนแตงงานญาต หรอตามหนาทธรรมจรรยา เชน ใหเงนบดามารดา บตร หลาน เปนตน การใหทเกนกวาฐานะครอบครวแมจะมวตถเพอการกศล การสงคมหรอหนาทธรรมจรรยา สามภรยาไมมอ านาจจดการโดยล าพง ในท านองเดยวกนการใหทแมจะไมเกนฐานะแตมไดมวตถประสงคเพอการกศล การสงคม หรอหนาทธรรมจรรยาฝายใดฝายหนงไมมอ านาจจดการโดยล าพงเชนเดยวกน

6. ประนประนอมยอมความ การประนประนอมยอมความ คอสญญาซงผเปนคสญญาทงสองฝายระงบขอพพาทอนใดอนหนงซงมอยหรอจะมขนนนใหเสรจไปดวยตางยอมผอนผนใหแกกน12 กรณนเปนกรณทสามภรยาท าสญญาระงบขอพพาทอนเกยวกบสนสมรสกบบคคลภายนอกซงกฎหมายก าหนดวาสามภรยาตองจดการรวมกนหรอไดรบความยนยอมจากอกฝาย

7. มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย อนญาโตตลาการ เปนวธการระงบขอพพาททคกรณตกลงกนเสนอขอพพาทท

เกดขนแลวหรอทจะเกดขนในอนาคตใหบคคลภายนอกซงเรยกวาอนญาโตตลาการท าการพจารณาชขาด โดยคกรณผกพนทจะปฏบตตามค าชขาดของอนญาโตตลาการ อนญาโตตลาการมใชศาลแตเปนบคคลซงคกรณตกลงรวมกนใหเปนผชขาดขอพพาทระหวางกน ซงจะเกดขนไดเมอคกรณไดท าความตกลงกนเทานน ดงนน การจดการสนสมรสในขอนจงไดแก การทคสมรสฝายใดฝายหนงมอบขอพพาทอนเกยวกบสนสมรสอนมกบบคคลภายนอกใหแกบคคลอนซงมใชศาลเปนผวนจฉยขอพพาท เชน สามกบเจาของบานจดสรรตกลงกนใหคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมชขาดวาบานซงเปนสนสมรสกอสรางเปนไปตามขอสญญาหรอไม

8. น าทรพยสนไปเปนประกนหรอหลกประกนตอเจาพนกงานหรอศาล การน าสนสมรสไปเปนประกนหรอหลกประกนตอเจาพนกงานหรอศาล ไดแก การประกนตวผตองหาหรอจ าเลย สนสมรสทจะน าไปเปนประกนหรอหลกประกนไมวาจะเปน

12

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 850

16

สงหารมทรพยหรออสงหารมทรพยสามภรยาตองจดการรวมกนหรอไดรบความยนยอมจากอกฝายหนงทงสน เชน ถาสามจะน าทดนซงเปนสนสมรสไปประกนตวนองชายซงตกเปนผตองหาตอพนกงานสอบสวน ภรยาจะตองไปท าสญญาประกนรวมกบสามหรอใหความยนยอมสามในการน าทดนสนสมรสไปประกนตวนองชายสาม ค าพพากษาฎกาท 2086/2497 สามลงชอเปนพยานในสญญาทภรยาจ านองสนบรคณห (สนสมรส) ถอวาสามอนญาตใหจ านองแลว ค าพพากษาฎกาท 370/2498 หญงมสามท านตกรรมแลกเปลยนทดนโดยสามมไดยนยอมเปนหนงสอ สามบอกลางได ค าพพากษาฎกาท 3075/2523 สามท าสญญาค าประกนการเบกเงนเกนบญชของ ท. ใหไวกบธนาคารจ าเลย เปนการผกพนตวสามมไดเกยวกบสนสมรส หาไดกอใหเกดภาระตดพนซงสนสมรสไม จงมใชเปนการจดการสนสมรสตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1476, 1477 อนภรยาจะตองใหความยนยอมรวมกนเปนหนงสอตามมาตรา 1479 ภรยาฟองขอใหเพกถอนสญญาค าประกนดงกลาวตามมาตรา 1480 วรรคสอง ไมได ค าพพากษาฎกาท 102/2525 ทรพยทโจทกใหเชาเปนของบตรโจทก การฟองขบไลจ าเลยจงไมใชเปนการจดการสนสมรสของโจทกกบสามจะตองท ารวมกน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1476

การจดการฝาฝนกฎหมาย การจดการสนสมรสตามมาตรา 1467 คสมรสฝายใดฝายหนงท าไปแตเพยงฝาย

เดยวหรอโดยไมไดรบความยนยอมจากคสมรสอกฝายหนงแลว คสมรสฝายทมไดรวมจดการหรอใหความยนยอมอาจฟองใหศาลเพกถอนการจดการนนได โดยตองขอใหศาลเพกถอนภายใน 1 ป นบตงแตรหรอภายใน 10 ปนบจากวนท านตกรรมนน แตในกรณตอไปนจะรองขอตอศาลใหเพกถอนไมได คอ

1. คสมรสอกฝายใหสตยาบนในภายหลง เชน ภรยาน าเงนซงเปนสนสมรสใหบคคลอนกยมโดยสามไมทราบ ตอมาสามไปทวงใหผกช าระเงนกและดอกเบยตามสญญา เชนนการกระท าของสามเปนการใหสตยาบนกบการกยม ภายหลงสามจะฟองขอใหเพกถอนการกยมไมได

2. บคคลภายนอกซงเปนคสญญา ไดท าการนนโดยสจรตและเสยคาตอบแทน ค าวา สจรต หมายความวา ไมทราบวาทรพยสนนนเปนสนสมรส สวนค าวา เสยคาตอบแทน หมายความวา บคคลภายนอกไดเสยคาใชจาย หรอทรพยสนในการเขาท าสญญา เชน สามน าทดนซงเปนสนสมรสแตมชอสามเพยงคนเดยวเปนผถอกรรมสทธไปจ านองเปนหลกประกนการกยมกบธนาคารโดยทธนาคารไมทราบ เชนน แมภรยาจะไมเคยใหสตยาบนการจ านองทดนของสามกตาม แตเนองจากธนาคารผรบจ านองไมทราบวาเปนสนสมรสเพราะโฉนดมชอสามเพยงผเดยวจงเปนผทสจรตและธนาคารรบจ านองโดยใหเงนสามกยมจงเปนการเสยคาตอบแทน เชนน ภรยาจะรองขอให

17

ศาลเพกถอนสญญาจ านองไมได ในทางตรงกนขามถาบคคลภายนอกไมสจรตแตมไดจะเสยคาตอบแทนหรอกลบกน สามหรอภรยาสามารถรองขอใหศาลเพกถอนการสมรสไดเสมอ สญญากอนสมรส13 สามภรยาอาจท าขอตกลงเกยวกบการจดการสนสมรสใหแตตางไปจากบทบญญตตามมาตรา 1467 ไดเชน การจดการสนสมรสทเกยวกบอสงหารมทรพยสามสามารถจดการไดโดยล าพงโดยภรยาไมตองจดการรวมหรอไดรบความยนยอมจากภรยากอน โดยการท าสญญากอนสมรสตอกนไวกอนจดทะเบยนสมรส14 สญญากอนสมรสคสมรสอาจท ากนแบบใดแบบหนงดงตอไปน มเชนนน จะตกเปนโมฆะ

1. จดแจงสญญากอนสมรสไวในทะเบยนสมรสไปพรอมกบการจดทะเบยนสมรส 2. ท าสญญาเปนหนงสอลงลายมอชอคสมรสและมพยานอยางนอยสองคนใน

สญญาสมรส กบจดแจงนะเบยนสมรสวาไดมสญญานนแนบไว ขอความในสญญากอนสมรสอาจตกลงใหสามหรอภรยาฝายใดมอ านาจจดการสนสมรสตามทระบไวในมาตรา 1467 (1) ถง (8) ไดตามล าพงโดยไมตองไดรบความยนยอมอกฝายหนงหรอจะระบใหอกฝายใดมอ านาจจดการสนสมรสโดยเฉพาะขอใดขอหนงหรอหลายขอตามมาตรา 1467 (1) ถง (8) กได หรอตกลงกนวาทรพยสนทไดมาระหวางสมรสใหเปนของฝายใดแตเพยงฝายเดยวไมเปนสนสมรสกได ความสมพนธเรองใดทมไดระบไวในสญญากอนสมรสกตองใชกฎหมายครอบครวมาใชบงคบ เชน สญญาตกลงกอนสมรสตกลงกนไวเฉพาะการจดการทรพยสนวาใหสามเปนผมอ านาจจดการสนสมรสไดแตเพยงฝายเดยว เชนน สญญากอนสมรสระบเรองการจดการสนสมรสกมผลเฉพาะเรองการจดการสนสมรสเทานน สวนทรพยสนใดเปนสนสมรสมไดมการตกลงกนไวในสญญากอนสมรส ดงนนตองน าลกษณะของสนสมรสตามทบญญตไวในกฎหมายครอบครวมาใชบงคบตามปกต

13

มาตรา 1467 “ถาสามภรยามไดท าสญญากนไวในเรองทรพยสนเปนพเศษกอนสมรส ความสมพนธระหวางสามภรยาในเรองทรพยสนนน ใหบงคบตามบทบญญตในหมวดน

ถาขอความใดในสญญากอนสมรส ขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนหรอระบใหใชกฎหมายประเทศอนบงคบเรองทรพยสนนน ขอความนนๆเปนโมฆะ” 14

มาตรา 1466 “สญญากอนสมรสเปนโมฆะ ถามไดจดแจงขอตกลงกนเปนสญญากอนสมรสนนไวในทะเบยนสมรสพรอมกบการจดทะเบยนสมรส หรอมไดท าเปนหนงสอลงลายมอชอคสมรสและพยานอยางนอยสองคนแนบไวทายทะเบยนสมรส และไดจดไวในทะเบยนสมรสพรอมกบการจดทะเบยนสมรสวาไดมสญญานนแนบไว”

18

ค. ความรบผดในหนสนระหวางสามภรยา ท านองเดยวกบเรองทรพยสน กฎหมายไดแบงหนสนทเกดขนระหวางสมรสเปน 2 ประเภท

คอ หนสวนตว และหนรวมระหวางสามภรยา เพอก าหนดวาสามและภรยาตองรบผดรวมกน หรอตางฝายตางรบผดในหนนน

หนสวนตว หมายถง หนทสามหรอภรยากอขนฝายเดยว และไมมกฎหมายก าหนดใหเปนหนรวมระหวางสามภรยา หนทสามหรอภรยาตองรบผดเปนสวนตวกฎหมายใหช าระหนนนดวยสนสวนตวของฝายนนกอนเปนล าดบแรก เมอไมพอจงใหช าระดวยสนสมรสทเปนของฝายนน15 โดยเจาหนตามค าพพากษาจะยดทรพยเอาช าระหนไดเฉพาะสนสวนตวของลกหน ถาไมพอจงจะยดสนสมรส เฉพาะสวนทเปนของลกหนเทานน จะไปยดสนสมรสของคสมรสอกฝายหนงไมได เชน สนสมรสเปนทดนแปลงหนงมชอสามและภรยาเปนเจาของรวมกนในโฉนด เจาหนจะยดทดนทงแปลงไมได ในทางปฏบตเจาหนจะตองยนค ารองขอใหศาลแยกสนสมรสออกกอนแลวจงขอยดสวนทเปนของสาม กรณทสนสมรสมชอของสามหรอภรยาแตผเดยว อกฝายมสทธยนค ารองตอศาลขอใหแบงแยกสนสมรสทเปนสวนของตนเพอมใหถกบงคบคดได หากเจาหนโตแยงวาเปนสนสวนของสามหรอภรยา เชนน ศาลกจะไตสวนใหไดความวาเปนสนสวนตวหรอสนสมรส หากเปนสนสมรสเจาหนไมอาจยดทรพยสนนนทงหมดได

ค าพพากษาฎกาท 1605-1606/2537 สามไปตดตอขอสนเชอจากธนาคาร แตไมไดน าเงนสนเชอทไดรบไปอปการะเลยงดภรยา หนดงกลาวจงเปนหนทสามกอขนเพอประโยชนของสามฝายเดยวไมใชหนรวม

ค าพพากษาฎกาท 1049/2523 โจทกน ายดทดนซงเปนสนสมรสระหวางจ าเลยและผรองโดยไมตองขอแบงสวนของจ าเลยออกอนได ผรอง (ภรยา) เปนเจาของรวมในทรพยทยด ชอบทจะรองขอตอศาลใหกนสวนของผรองออกกอนได

หนรวม หมายถง หนทสามภรยากอขนรวมกน เชน สามภรยาไปกเงนธนาคารรวมกน หรอสามเงนกเงนโดยภรยาจ านองสนสวนตวของตนเปนประกน

ค าพพากษาฎกาท 2360/2522 ภรยาจ านองทดนสนสมรสโดยสามรเหนยนยอมเปนหนรวม

และหมายถงหนทสามหรอภรยากอขนฝายเดยวแตมกฎหมายก าหนดวาเปนหนรวมระหวางสามภรยา16

15

มาตรา 1488 ถาสามหรอภรยาตองรบผดเปนสวนตวเพอช าระหนทกอไวกอนหรอระหวางสมรส ใหช าระหนนนดวนสนสวนตวของฝายนนกอน เมอไมพอจงใหช าระหนดวยสนสมรสทเปนสวนของฝายนน 16

มาตรา 1490

19

1. หนทเกยวกบการจดการบานเรอนและจดหาสงจ าเปนส าหรบครอบครว การอปการะเลยงดตลอดถงการรกษาพยาบาลบคคลในครอบครวและการศกษาของบตรโดยสมควรแกอตภาพ

ค าพพากษาฎกาท 771/2508 หนทสามกอขนดวยการกเงนโจทกมาลงทนท าการประมงหาเลยงครอบครวยอมเปนหนรวมระหวางสามภรยา

ค าพพากษาฎกาท 1536/2522 สามเปนกรรมการสหกรณขายขาวโพด โดยภรยารและชวยโดยน าคนไปขายขาวโพดแกสหกรณ เปนการหารายไดมาจนเจอครอบครวรวมกน สามผดสญญาตอสหกรณท าขาวโพดขาดหาย สหกรณยดหองแถวทเปนของสามภรยารวมกนในการบงคบคดแกสามได

ค าพพากษาฎกาท 397-398/2523 สามกเงนไปสรางตกแถวขาย เปนการประกอบกจการงานหาเลยงครอบครวจงเปนหนรวม

2. หนทเกยวของกบสนสมรส เชน สามกเงนธนาคารเพอน ามาตอเตมบานอนเปนสนสมรส

3. หนอนเกดจากการงานซงสามภรยาท าดวยกน ค าพพากษาฎกาท 1271/2501 ภรยากเงนมาใชในการกอสรางทสามรบจางท าอย

สามตองรบผดรวมดวย ค าพพากษาฎกาท 783/2507 หนทเกดขนเนองจากการงานซงสามภรยาท าดวยกน

ตองถอวาเปนหนรวมระหวางสามภรยา ฉะนน สามจงตองรวมรบผดในหนนนรวมกบภรยา ค าพพากษาฎกาท 800/2533 การทจ าเลยท 2 ไดใหค ารบรองตอธนาคารผใหกวา

จ าเลยท 2 ท างานเกษตรกบจ าเลยท 1 ผเปนสามและรบผกพนวาเงนทจ าเลยท 1 กนนเปนเงนทน าไปเพอใชในการเกษตร หนเงนกดงกลาวจงเปนหนอนเนองจากการงานซงสามภรยาท าดวยกน แมจ าเลยท 2 ไมไดลงชอในหนงสอกรวมกบจ าเลยท 1 จ าเลยทงสองกมฐานะเปนลกหนรวม

ค าพพากษาฎกาท 1852/2535 จ าเลยท 2 สามโดยชอบดวยกฎหมายของผรองท าสญญาเบกเงนเกนบญชกบโจทก มทรพยพพาทจ านองเปนประกนโดยผรองยนยอม และใหผรองมสทธเบกจายเงนจากบญชไดเพอน ามาลงทนท าการคาขายพชไรรวมกน ถอวาเปนหนรวมอนเกดขนเนองจากการงานซงสามภรยาท าดวยกนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1490(3) ผรองจงไมมสทธขอกนสวนของผรองจากทรพยพพาททขายทอดตลาด

4. หนทสามหรอภรยากอเพอประโยชนฝายเดยว แตอกฝายไดใหสตยาบน เชน สามกเงนมาช าระหนการพนนโดยภรยาใหสตยาบน การกนนกเปนหนรวม หนทสามหรอภรยาไมอาจจดการรวมกนหรอใหความยนยอมได ไมสามารถใหสตยาบนได เชน หนละเมด

ค าพพากษาฎกาท 211/2509 หนอนเกดจากการทสามท าละเมด มใชหนรวมอนภรยาตองรวมกนรบผดดวย

20

ค าพพากษาฎกาท 3693/2532 ผรองท าหนงสอใหความยนยอมจ าเลยซงเปนสามท านตกรรมเกยวกบการแกไขหนจ านองรวมทงกจการอนทกระท าไปโดยผรองขอรวมรบผดชอบในนตกรรมนนเสมอนผรองไดกระท าเองทกประการ ถอวาผรองยอมใหสตยาบนหนทเกดขนวาเปนหนรวมระหวางจ าเลยกบผรอง จ านองจงตองผกพนทดนทงหมดรวมทงสวนของผรองดวย

5. หนอนเกดแตการฟอง ตอส หรอด าเนนคดเกยวกบการสงวนบ ารงรกษาสนสมรสหรอเพอประโยชนแกสนสมรส เชน มผครอบครองปรปกษทดนอนเปนสนสมรส สามจงตองจางทนายความใหฟองรองขบไลผบกรกใหออกจากทดน ดงน คาจางทนายความ คาฤชาธรรมเนยมศาล คาใชจายในการด าเนนคดเปนหนรวมระหวางสามภรยา

การช าระหนรวมระหวางสามภรยากฎหมายใหช าระหนจากสนสมรสและสนสวนตวของทงสองฝาย17 โดยเจาหนตองเรยกเอาจากสนสมรสกอนเมอไมพอจงใหเรยกเอาจากสนสวนตวของทงสองฝาย และเจาหนจะตองฟองทงสามและภรยาเปนจ าเลยจงจะบงคบคดไดทงสนสมรสและสนสวนตวของทงสองฝาย หากเจาหนฟองสามหรอภรยาเพยงฝายเดยวกจะยดไดเฉพาะสนสมรสและสนสวนตวของฝายทถกฟองเทานน

ค าพพากษาฎกาท 1039/2492 เจาหนตามค าพพากษายดสนสวนตวของภรยาจ าเลย โดยมไดฟองภรยาเปนจ าเลยไมได เพราะภรยาเปนบคคลภายนอกคด แมจะปรากฏวาภรยาเปนลกหนรวมกตาม

ค าพพากษาฎกาท 1652/2522 โจทกมไดฟองผรองเปนจ าเลย ผรองไมไดเปนลกหนตามค าพพากษาของโจทก แมหนทจ าเลยท 1 เปนลกหนโจทกเปนหนรวมระหวางจ าเลยท 1 กบผรอง โจทกกไมมอ านาจยดทพพาทซงเปนสนสวนตวของผรองเพอน าช าระหนแกโจทกได

ง. ความสมพนธในการเปนทายาทโดยธรรม ในกรณทคสมรสฝายหนงฝายใดถงแกความตาย กฎหมายก าหนดใหคสมรสอกฝายหนงซงยงคงมชวตอยนนมฐานะเปนทายาทโดยธรรม มาตรา 1629 วรรค 2 2.4 ผลของการสมรส การสมรสซงมผลสมบรณนนยอมท าใหชายและหญงมฐานะเปนสามภรยากน ซงท าใหเกด

ความสมพนธระหวางสามภรยาดงทไดกลาวไปแลว 1. การสมรสเปนโมฆยะ

การสมรสซงมผลเปนโมฆยะนน มผลสมบรณจนกวาจะไดมค าพพากษาอนถงทสดใหเพกถอน ดงนนในระหวางทศาลยงมไดเพกถอน ยอมกอใหเกดความสมพนธระหวางสามภรยา

17

มาตรา 1489 ถาสามภรยาเปนลกหนรวมกน ใหช าระหนนนจากสนสมรสและสนสวนตวของทงสองฝาย

21

ในดานตางๆเชนเดยวกบการสมรสทสมบรณทกๆการสมรสทมผลเปนโมฆยะ ไดแก การสมรสทฝาฝนเงอนไขการสมรสในเรอง อาย การส าคญผด ฉอฉล ขมข หรอไมไดรบความยนยอมจากบดามารดา

ผมสทธรองขอใหศาลเพกถอน แยกพจารณาไดดงตอไปน 4.1 ถาการสมรสเปนโมฆยะเพราะฝาฝนเงอนไขในเรองอายของคสมรส ผมสวนได

เสย ซงมความหมายรวมถงบดามารดาหรอผปกครองของชายหญงคสมรส แตในกรณบดามารดานน ถาหากเปนผใหความยนยอมเองดวยแลว กฎหมายกหามรองขอตอศาล ตองรองขอใหศาลเพกถอนกอนทชายหญงจะมอายครบ 17 ปบรบรณ หรอกอนทหญงมครรภ

4.2 ถาการสมรสเปนโมฆยะเพราะขาดความยนยอมของบดามารดาหรอ ผปกครองแลว ผมสทธรองขอกคอบดามารดาหรอผปกครองเทานน

4.3 ถาการสมรสเปนโมฆยะเพราะกลฉอฉล ผมสทธรองขอคอคสมรสฝายทถกหลอกเทานน ขอใหศาลเพกถอน คอ ภายใน 90 วนนบแตวนทรหรอควรไดรถงกลฉอฉลแตตองไมเกน 1 ป นบแตวนท าการสมรส

4.4 ถาการสมรสเปนโมฆยะเพราะการขมข ผมสทธรองขอกคอคสมรสฝายทถกขมขเทานน โดยตองรองขอภายใน 1 ป นบแตวนทพนจากการถก

4.5 ถาการสมรสเปนโมฆยะเพราะส าคญผดตว ผมสทธรองขอกคอคสมรสฝายทส าคญผดเทานนขอใหศาลเพกถอน คอ ภายใน 90 วนนบแตวนท าการสมรส

4.6.การสมรสทชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรต หรอเปนบคคลทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ

เมอศาลไดมค าพพากษาอนถงทสดใหเพกถอนการสมรสแลวยอมมผลท าใหชายหญงสนสดการเปนสามภรยานบแตวนทไดมค าพพากษาอนถงทสดนน และกฎหมายใหน าบทบญญตวาดวยผลของการหยาโดยค าพพากษามาใชบงคบโดยอนโลม

2. การสมรสเปนโมฆะ เกดขนไดโดยการสมรสนนไมเปนไปตามเงอนไขของการสมรส ไดแก 1. การสมรสทชายหญงเปนญาตสบสายโลหตโดยตรงตอกน หรอเปนพนองรวม

บดา มารดา หรอรวมแตบดา หรอมารดา 2. การสมรสซอน

การสมรสซงมผลเปนโมฆะนนกรณทวไปจะสนสดเมอศาลไดมค าพพากษาแสดงวาการสมรสนนเปนโมฆะ สวนการสมรสซอนนนสนสดลงเมอผมสวนไดเสยคนหนงคนใดกลาวอางวาการสมรสเปนโมฆะกได

22

ผลของการสมรสทเปนโมฆะ การสมรสทเปนโมฆะนนกอใหเกดความสมพนธระหวางสามภรยาในดานสวนตว

ตอกนกลาวคอ ชายหญงมฐานะเปนสามภรยาตอกน จงมหนาอปการะเลยงด อยกนฉนทสามภรยา สวนความสมพนธในดานทรพยสนมาตรา 1498 วรรค 1 บญญตวา “การสมรสทเปนโมฆะ ไมกอใหเกดความสมพนธทางทรพยสนระหวางสามภรยา” กลาวคอ ไมมความสมพนธดานสนสมรส หรอ ฝายใดไดทรพยสนมาโดยล าพงทรพยสนทไดมากเปนของฝายนนเพยงฝายเดยว เมอการสมรสสนสดกไมตองแบงครงอยางสนสมรสทไมสมใจวาฝายใดเปนผไดมา ขอเพยงแตเปนทรพยทไดมาระหวางสมรสกพอ เมอการสมรสสนสดสนสมรสกตองแบงเทาๆกนระหวางสามและภรยา แตทรพยใดหากท ามาหาไดรวมกนกมฐานะเปนเจาของรวมกน (กรรมสทธรวม)

ส าหรบความสมพนธดานอนๆเชน ความเปนทายาทโดยธรรม สทธการเรยกรองคาอปการะเลยงดการสมรสทตกเปนโมฆะเพราะเหตอนนอกจากเหตสมรสซอน ชายหรอหญงผสมรสโดยสจรตไมเสอมสทธทไดมากอนมค าพพากษาอนถงทสดใหเปนโมฆะ (มาตรา 1499 วรรค 1)

สวนการสมรสทเปนโมฆะเพราะเหตสมรสซอนนน ชายหรอหญงผสมรสโดยสจรตไมเสอมสทธทไดมากอนทรเหตทท าใหการสมรสเปนโมฆะ ยกเวนแตสทธในการรบมรดกในฐานะทายาทโดยธรรมของคสมรสอกฝายหนงแมวาจะสจรตกไมเกดฐานะความเปนทายาท(มาตรา 1499 วรรค 2)

ผลของการสมรส ดานสวนตว ดานทรพยสน การเปนทายาท

สมบรณ โมฆยะ โมฆะ × ×

23

2.5 การสนสดการสมรส การสมรสอาจสนสดลงดวยเหตหนงเหตใดดงตอไปน

1. เมอคสมรสฝายใดฝายหนงถงแกความตาย ตามมาตรา 150118 ความตายอนจะเปนเหตใหการสมรสสนสดลงเฉพาะการตายโดยธรรมชาตเทานน สวน

การตายโดยการสาบสญไมท าใหการสมรสสนสดลง เปนแตเพยงเหตฟองหยาเทานน ตามมาตรา 1516(5) ตราบใดทยงไมฟองหยา สามหรอภรยาทสาบสญยงไมขาดจากการเปนสามภรยากน

เมอคสมรสฝายใดฝายหนงถงแกความตายชายหญงสนสดการเปนคสมรสลงโดยทนทนบแตวนทตายนน โดยกฎหมายใหแบงสนสมรสและความรบผดในหนรวมเทาๆกน

2. เมอคสมรสหยาโดยความยนยอมของทงสองฝาย การหยาโดยความยนยอมเปนการทชายหญงตกลงหยากนโดยไมตองใหศาลมค า

พพากษาใหหยา การหยาโดยความยนยอมชายหญงจะตองจดทะเบยนหยาตอนายทะเบยนจงจะมผลท าใหการเปนสามภรยาสนสดลง ล าพงการแยกกนอยแมจะเปนเวลานานไมท าใหชายหญงนนขาดจากการเปนสามภรยา

การทสามภรยาเคยตกลงยนยอมหยาตอกน หากจะบงคบใหอกฝายหนงไปจดทะเบยนหยาจะตองมการบนทกขอตกลงหยาโดยความยนยอมเปนหนงสอและมพยานลงลายมอชออยางนอย 2 คน มเชนนนจะอางวามการตกลงหยาตอกนไมได หากมหนงสอยนยอมหยาดงกลาวแลวแมอกฝายจะไมไปจดทะเบยนหยาตอนายทะเบยน คสมรสทประสงคจะหยาสามารถแสดงบนทกนนใหนายทะเบยนเพอจะทะเบยนหยาแกตนได

การหยาโดยความยนยอม กฎหมายก าหนดใหสามภรยาตองท าความตกลงเปนหนงสอวาฝายใดจะเปนผใชอ านาจปกครองบตรคนใด และฝายใดหรอทงสองฝายจะเปนผออกคาอปการะเลยงดบตรจ านวนเทาใดเพอทจะมไดมปญหาในภายหลงในเรองดงกลาว ถามไดตกลงกนหรอตกลงกนไมได ใหศาลเปนผชขาด

นอกจากเรองการใชอ านาจปกครองบตรและคาอปการะเลยงดบตรแลว สามภรยาอาจท าความตกลงกนในเรองการแบงปนสนสมรสและหนสนทท งสองฝายตองรบผดชอบรวมกนกได แตความตกลงดงกลาวจะตองท าเปนหนงสอ ซงรวมกนเรยกวาบนทกทายการหยา โดยทรพยสนซงทจะน ามาแบงกนกฎหมายใหจดการแบงทรพยสนของสามภรยาตามทมอยในเวลาจดทะเบยนการหยา แตถาตกลงกนไมไดกฎหมายใหแบงสนสมรสใหชายและหญงไดสวนเทากนตามมาตรา 153319 สวนหนรวมระหวางสามภรยากฎหมายกใหแบงความรบผดตามสวนเทากนตามมาตรา 153520 18 มาตรา 1501 “การสมรสยอมสนสดลงดวยความตาย การหยาหรอศาลพพากษาใหเพกถอน” 19 มาตรา 1533 “เมอหยากนใหแบงสนสมรสใหชายและหญงไดสวนเทากน” 20 มาตรา 1535 “เมอการสมรสสนสดลง ใหแบงความรบผดในหนทจะตองรบผดดวยกนตามสวนเทากน”

24

3. เมอศาลพพากษาใหหยา ไดแก การทคสมรสฝายใดฝายหนงฟองหยาตอศาลโดยอางวาคสมรสอกฝายหนง

กระท าการอนตองดวยเหตหยา เหตใดเหตหนงหรอหลายเหตตามทบญญตไวในมาตรา 1516 โดย ดงตอไปน

(1) สามหรอภรยาอปการะเลยงดหรอยกยองผอนฉนภรยาหรอสาม เปนชหรอมช หรอรวมประเวณกบผอนเปนอาจณ อกฝายหนงฟองหยาได

เหตหยากรณน ถาสามหรอภรยาแลวแตกรณไดยนยอมหรอรเหนเปนใจในการกะท าทเปนเหตอยานน ฝายทยนยอมหรอรเหนเปนใจนนจะยกเปนเหตฟองหยาไมได

ค าพพากษาฎกาท 2940/2524 สามอปการะเลยงดหญงอนโดยเปดเผยฉนภรยา ภรยาฟองหยาได

ค าพพากษาฎกาท 2308/2527 การทจ าเลยจดทะเบยนสมรสกบนางแตวซงมบตรดวยกน หลงจากจดทะเบยนสมรสกบโจทกได 2 วน และยงสงเสยใหเงนไปใชจาย ถอไดวาจ าเลยอปการะเลยงดหรอยกยองหญงอนฉนสามภรยา

(2) สามหรอภรยาประพฤตชว ไมวาความประพฤตชวนนจะเปนความผดอาญาหรอไม ถาเปนเหตใหอกฝายหนง

(ก) ไดรบความอบอายขายหนาอยางรายแรง (ข) ไดรบความดถกเกลยดชงเพราะเหตทคงเปนสามหรอภรยาของฝาย ท

ประพฤตชวอยตอไป หรอ (ค) ไดรบความเสยหายหรอเดอดรอนเกนควร ในเมอเอาสภาพฐานะ และความ

เปนอยรวมกนฉนสามภรยามาค านงประกอบอกฝายหนงนนฟองหยาได เหตหยากรณน ถาสามหรอภรยาแลวแตกรณไดยนยอมหรอรเหนเปนใจในการ

กะท าทเปนเหตอยานน ฝายทยนยอมหรอรเหนเปนใจนนจะยกเปนเหตฟองหยาไมได ค าพพากษาฎกาท 3288/2527 ระหวางจ าเลยอยกนเปนสามภรยากบโจทก จ าเลย

มอาชพผดกฎหมายคายาเสพตด โจทกรเหนและรวมกระท าผดดวย โจทกใหญาตของโจทกน าเฮโรอนมาจากภาคเหนอ จนญาตของโจทกและจ าเลยถกเจาพนกงานต ารวจจบกม ศาลพพากษาลงโทษจ าคกจ าเลย 20 ป ถอไดวาโจทกยนยอมหรอรเหนเปนใจในการกระท าของจ าเลยทเปนเหตหยานน โจทกจะยกขนเปนเหตฟองหยาจ าเลยหาไดไม

ค าพพากษาฎกาท 577/2529 โจทก(สาม)เปนคนชอบดมสราและเจาช การทจ าเลย(ภรยา)รเรองราวจากภายนอกแลวมาตอวาโจทกเปนครงคราว จรงบางไมจรงบางแลวทะเลาะกนเชนน โจทกเปนผมสวนกอเหตอยบาง การทจ าเลยตอวาถงเรองนจงเปนธรรมดาทภรยามความรกสาม โจทกอยในฐานะทจะปองกนเหตเหลานมใหเกดขนไดโดยละเวนความประพฤตดงกลาว กไมมเหตทจ าเลยจะหงหวงโจทกจนตองทะเลาะกน การกระท าของจ าเลยยงไมถงขนประพฤตชวอนท า

25

ใหโจทกอบอายขายหนาอยางรนรายแรง หรอไมไดรบความดถกเกลยดชง หรอไดรบความเดอดรอนจนเปนเหตใหฟองหยาจ าเลยได

ค าพพากษาฎกาท 1845/2529 จ าเลยปลกปล าและท าราย ท. ลกจางโดยสอเจตนาวาจะใชก าลงบงคบขมขนใจให ท. ยนยอมใหจ าเลยรวมประเวณ แมจะเกดขนภายในบานไมมบคคลภายนอกรเหน กถอไดวาจ าเลยประพฤตชวเปนเหตใหโจทกซงเปนภรยาไดรบความอบอายขายหนาอยางรายแรงตอ ท. โจทกจงฟองหยาจ าเลยได

ค าพพากษาฎกาท 2141/2531 จ าเลยชอบเลนการพนนมานานโจทกหามปรามกไมเชอบางครงกน าทรพยสนภายในบานไปจ าน าเอาเงนไปเลนการพนน จ าเลยเคยถกจบฐานเลนการพนนถกด าเนนคดจนศาลพพากษาลงโทษกยงไมเลก โจทกเปนต ารวจตองถกผบงคบบญชาเรยกไปตกเตอนวาหากไมหามโจทกใหจ าเลยเลกเลนจะยายโจทก โจทกตองเลยงดครอบครว เมอจ าเลยเลนการพนนเสยบางครงกไมพอใช พฤตการณของจ าเลยดงกลาวถอวาเปนการประพฤตชวเปนเหตใหโจทกผเปนสาม ไดรบความอบอายขายหนาอยางรายแรงและไดรบความเสยหายหรอเดอดรอนเกนควร ในเมอเอาสภาพฐานะ และความเปนอยรวมกนฉนสามภรยามาค านงประกอบ โจทกจงฟองหยาจ าเลยไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1516(2) (ก) และ (ค)

(3) สามหรอภรยาท าราย หรอทรมานรางกายหรอจตใจ หรอหมนประมาทหรอเหยยดหยามอกฝายหนงหรอบพการของอกฝายหนง ทงน ถาเปนการรายแรง อกฝายหนงนนฟองหยาได

ค าพพากษาฎกาท 2506/2523 การทโจทกไปได น.เปนภรยานอยจนกระทงจะมบตรดวยกน จ าเลยซงเปนภรยากยอมจะตองเกดการทะเลาะดาวากนระหวางสามภรยาเปนธรรมดาวสยเหตแหงความยงยากเหลานโจทกเปนผกอขนทงสน และการทะเลาะดาวากนนเปนเรองเกดขนภายในบานภายในครอบครว จ าเลยไมเคยไปดาวาโจทกทตลาด จะมทอนบางกเพยงทบาน น.ภรยานอยเทานน ถอยค าทจ าเลยยกมาดาวาโจทกลวนเปนการระบายอารมณหงสดขดของหญงทอยในสภาพชอกช าระก าใจ เหนไดวาจ าเลยหาไดมเจตนาหมนประมาทโจทกจรงจงเปนการดาวากนดวยอารมณหงหวงอนเกดจากความรกความหวงแหนในสามของตนนนเอง ค าดาของจ าเลยในลกษณะดงกลาวหาเปนการรายแรงทโจทกจะอางมาเปนเหตหยาไดไม

ในประเดนเรองท ารายรางกาย การทจ าเลยทะเลาะกบโจทกทบานจ าเลย แลวจ าเลยหยบขวดน าปลาตหนาโจทกแตกโลหตไหลนน กเปนเรองทะเลาะววาทกนภายในบานระหวางสามภรยาอนเนองมาจากความหงหวง ซงไมปรากฏวาโจทกไดรบอนตรายรายแรงจากบาดแผลนนแตอยางใด จงไมเขาลกษณะของการท ารายอนเปนการรายแรงทจะถอเปนเหตหยาได

ค าพพากษาฎกาท 2962/2526 จ าเลยไปประกอบอาชพในตางประเทศเพอหารายไดสงมาจนเจอโจทกและครอบครวเปนเวลาหลายป เมอกลบมาโจทกกลบเจรจาถงเรองการหยาซงจ าเลยระแวงอยแลววาโจทกตองการหยาเพอไปแตงงานกบหญงอน จงดาโจทกขณะพดโทรศพท

26

วา "อายบาอายหนาตวเมย กจะหาเรองใหมงออกจากงาน กจะไปฟองผบงคบบญชา และจะหยากนกไดถาหาเงนสดมาให" ดงน เปนการดาโจทกดวยอารมณววาม ขาดความยงคด อนเกดจากความผดหวงทจ าเลยตองยากล าบากเพอความสขของครอบครวแตกลบถกโจทกหาทางทอดทงจ าเลยจงหาไดมเจตนาหมนประมาทโจทกจรงไม และทจ าเลยวาบดาของโจทกวา "อายเฒามงอยาเสอกเรองของก" นน กเปนการตอวากนทางโทรศพท เปนการกลาวดวยอารมณววามททราบวาบดาโจทกและโจทกไดรวมกนด าเนนการใหมการจดทะเบยนการหยาระหวางโจทกกบจ าเลย จงฟงไมไดวาจ าเลยมเจตนาดหมนหรอหมนประมาทบดาโจทก และเปนเพยงค าไมสภาพ ขาดสมมาคารวะตอผใหญเทานน ไมรายแรงถงกบเปนการหมนประมาทบดาโจทก

โจทกยนยอมใหจ าเลยไปประกอบอาชพในตางประเทศเพอหารายไดมาจนเจอครอบครว ถอไมไดวาจ าเลยจงใจละทงรางโจทกจงไมเปนเหตทโจทกจะอางมาฟองหยาได

ค าพพากษาฎกาท 739/2528 โจทกจ าเลยทะเลาะกนเกอบทกวน เพราะจ าเลยหงหวงโจทกเขาใจวาโจทกซงเปนภรยามช เมอโจทกจ าเลยดาทอกนเปนปกตวสยตลอดจนสงแวดลอม และอปนสยของโจทกจ าเลย โจทกจะเอาขอความทจ าเลยกลาวในการดาทอหลงจากกลบจากไปเทยวทบางแสนโดยมชายอนไปดวยวา “โคตรแมมงไมสงสอน มงมนดอกทอง” มาเปนขออางวาจ าเลยดหมนโจทกและบพการของโจทกอยางรายแรงเพอเปนเหตฟองหยาหาไดไม

(4) สามหรอภรยาจงใจละทงรางอกฝายหนงไปเกนหนงป อกฝายหนง นนฟองหยาได(ทงรางการทฝายหนงจงใจละทงอกฝายหนง แตหากไมเปนการจงใจ เชน ตองตดราชการทหารไปชายแดน เชนนไมถอเปนการทงราง)

(4/1) สามหรอภรยาตองค าพพากษาถงทสดใหจ าคก และไดถกจ าคก เกนหนงปในความผดทอกฝายหนงมไดมสวนกอใหเกดการกระท าความผด หรอยนยอมหรอรเหนเปนใจในการกระท าความผดนนดวย และการเปนสาม ภรยากนตอไปจะเปนเหตใหอกฝายหนงไดรบความเสยหายหรอเดอดรอนเกน ควร อกฝายหนงนนฟองหยาได

(4/2) สามและภรยาสมครใจแยกกนอยเพราะเหตทไมอาจอยรวมกน ฉนสามภรยาไดโดยปกตสขตลอดมาเกนสามป หรอแยกกนอยตามค าสงของ ศาลเปนเวลาเกนสามป ฝายใดฝายหนงฟองหยาได

ค าพพากษาฎกาท 2143/2523 จ าเลยแยกจากโจทกไปอยทอ น เพราะไมประสงคจะอยกนเปนภรยาโจทกเปนขอส าคญ ถอไดวาจ าเลยจงใจละทงรางโจทกเมอเปนเวลาเกน 1 ป โจทกฟองขอหยาไดตามมาตรา 1516(4)

ค าพพากษาฎกาท 1568/2524 ภรยาออกจากบานทอยกนกบสามไปอยทอ น ไมกลบตามค าขอรองของสาม และบอกใหสามจดการเรองหยา ภรยาจงใจละทงรางไปเกน 1 ปสามฟองหยาไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1516(4)

27

ค าพพากษาฎกาท 5747/2531 จ าเลยกลาวหาวาโจทกท าใหจ าเลยถกบตรสนเทห จงท ารายโจทกจนกระดกซโครงราว แลวออกจากบานไปอยกบภรยาเกาโดยไมกลบมาอยกบโจทกอกเลย แมปรากฏวาจ าเลยเคยชวยออกคาไฟฟา คาน าประปา และคาโทรศพทในบานโจทกโดยฝากบตรไปใหแตเมอพบกนกไมพดกน ดงนถอวาจ าเลยจงใจละทงรางโจทกเมอเปนระยะเวลาเกนหนงป กเปนเหตฟองหยาไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1516(4)

ค าพพากษาฎกาท 5196/2538 โจทกยายไปรบราชการตามจงหวดตาง ๆ โดยจ าเลยมไดตดตามไปดวย โจทกมหนาทจะตองกลบมาเยยมเยยนดแลบตรภรยา การทโจทกไมยอมกลบมาเยยมจ าเลยและบตรจะถอวาเปนการแยกกนโดยความสมครใจของจ าเลยดวยไมได เมอเปนความสมครใจของโจทกแตฝายเดยว โจทกจงไมมสทธฟองหยาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1516 (4/2)

ค าพพากษาฎกาท 1691/2539 โจทกจดทะเบยนสมรสกบจ าเลยทประเทศสหรฐอเมรกาเมอป 2518 ตอมาป 2532 ภาวะเศรษฐกจในสหรฐอเมรกา ตกต าอาชพของโจทกไมคอยด โจทกตดตอขอท างานในประเทศไทยจงปรกษากบจ าเลยวาจะกลบประเทศไทย แตจ าเลยเหนวาอาชพพยาบาลทประเทศสหรฐอเมรกาดไมยอมกลบ ในป 2534โจทกจงกลบประเทศไทย โจทกจงเปนฝายแยกจากจ าเลยแตฝายเดยว ไมใชจ าเลยจงใจละทงรางโจทกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1516(4) โจทกจงไมมสทธฟองหยาจ าเลย

(5) สามหรอภรยาถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ หรอไปจากภมล าเนา หรอถนทอยเปนเวลาเกนสามป โดยไมมใครทราบแนวาเปนตายรายดอยางไรอกฝายหนงฟองหยาได

(6) สามหรอภรยาไมใหความชวยเหลออปการะเลยงดอกฝายหนงตาม สมควร หรอท าการเปนปฏปกษตอการทเปนสามหรอภรยากนอยางรายแรง ทงน ถาการกระท านนถงขนาดทอกฝายหนงเดอดรอนเกนควรในเมอเอาสภาพ ฐานะและความเปนอยรวมกนฉนสามภรยามาค านงประกอบ อกฝาย หนงนนฟองหยาได

ค าพพากษาฎกาท 769/2523 จ าเลยมไดอยกนเปนสามภรยากบโจทกมาถงทกวนนเปนเวลากวา 20 ปแลวโดยจ าเลยมสามใหมและอยกนกบสามใหมตลอดมาจนขณะโจทกฟองคดนการกระท าของจ าเลยดงกลาว นอกจากจะเปนเหตหยาในเหตอนเชนมชจงใจละทงอกฝายหนงไปเกน 1 ป เปนตนแลวยงเปนการกระท าทเปนปฏปกษตอการเปนสามภรยาอยางรายแรงอกดวย และเปนการกระท าทตอเนองตลอดมาทกวน คดจงไมขาดอายความ

ค าพพากษาฎกาท 1976/2524 การทจ าเลยรองเรยนกลาวโทษโจทกตอผบงคบบญชาเปนการกระท าดวยอารมณหงหวงอนเนองมาจากถกโจทกทอดทงแลวโจทกไปมความสมพนธกบหญงอน การกระท าของจ าเลยยงไมเพยงพอทจะถอวา ไดท าการเปนปฏปกษตอการเปนสามภรยากนอยางรายแรง

28

ค าพพากษาฎกาท 2692/2524 โจทกจ าเลยแตงงานจดทะเบยนสมรสเปนสามภรยากน จ าเลยออกจากบานโจทกไปอยกบมารดา ไมยอมอยกนฉนสามภรยากบโจทก เปนการไมชวยเหลออปการะเลยงดซงกนและกน และเปนปฏปกษตอการเปนสามภรยากนอยางรายแรง ซงเมอค านงถงสภาพฐานะความเปนอยรวมกนฉนสามภรยาแลว เปนทเหนไดวา โจทกเดอดรอนเกนควร เขาเหตหยาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1516(6) แลว

ค าพพากษาฎกาท 577/2529 โจทกจ าเลยเปนสามภรรยากน โจทกแยกไปอยกบมารดาของโจทกโดยยกทรพยสนและบานใหจ าเลยทงหมด ปลอยใหจ าเลยอยทบานดงกลาวกบบตรตามล าพง โจทกมไดเคยสงเสยอปการะเลยงดเยยงสามภรรยาและบดามารดากบบตรทดนทปลกบานเปนของบคคลอนซงตองการทดนคน โจทกมไดไปมาหาสจ าเลย การทจ าเลยขายบานหลงนไปโดยพลการมไดปรกษาหารอโจทก โดยจ าเลยมเหตจ าเปนดงกลาว และเปนทรพยสนทโจทกยกใหแกจ าเลยแลว จงถอไมไดวาจ าเลยกระท าตนเปนปฏปกษตอการทเปนสามหรอภรรยากนอยางรายแรง โจทกจะยกเอาเปนขออางเปนเหตในการฟองหยาจ าเลยหาไดไม

ค าพพากษาฎกาท 3608/2531 หลงจดทะเบยนสมรสแลว จ าเลยเปนฝายกอเหตใหเกดความระหองระแหงในครอบครว ดวยการไปรบบตรสาวซงเกดจากภรยาเกามามาเลยงดอยในบานเดยวกน อนเปนการผดถอยค าพดทจ าเลยเคยใหไวแกโจทกวาจ าเลยไมเคยมภรยาและบตรมากอน แลวหลงจากนนจ าเลยกไมจายเงนเปนคาอปการะเลยงดโจทกและครอบครวเชนทเคยปฏบตมา เปนเหตใหโจทกตองน าเงนเดอนแตละเดอนของโจทกมาใชจายเลยงดครอบครวจ าเลยเกอบหมด ทงจ าเลยยงตดตอกบภรยาเกาและแสดงกรยาวาจาเหยยดหยามมารดาของโจทกจนกระทงโจทกไมสามารถอยรวมกบจ าเลยตอไปได เชนนถอไดวาจ าเลยไมใหความชวยเหลออปการะเลยงดโจทกตามสมควรอนประกอบดวยเหตอน ๆ อกถงขนาดทโจทกเดอดรอนเกนสมควรทโจทกจะอยกนรวมกนฉนสามภรยากบจ าเลยตอไปได อนเปนเหตฟองหยาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1516 (6)

ค าพพากษาฎกาท 4065/2532 การทจ าเลยรองเรยนตอผบงคบบญชาของโจทกขอแบงเงนเดอนเนองจากโจทกไมสงเงนคาเลยงดบตรใหจ าเลยบาง การกระท าดงกลาวกเพอคมครองสทธทจ าเลยคดวาควรจะได จงไมถอวาเปนการกระท าทเปนปฏปกษตอการเปนสามภรยากนอยางรายแรง อนเปนเหตใหโจทกฟองหยาได โจทกเปนฝายไมไปมาหาสจ าเลยตามหนาทสามทดเปนเวลานานหลายป ทงยงไดหญงอนเปนภรยาจนมบตรดวยกน จ าเลยเองกลบเปนฝายไปหาโจทกบอย ๆจงฟงไมไดวาจ าเลยเปนฝายทงรางโจทก โจทกจงไมมสทธฟองหยาจ าเลย

(7) สามหรอภรยาวกลจรตตลอดมาเกนสามป และความวกลจรตนนม ลกษณะยากจะหายได กบทงความวกลจรตถงขนาดทจะทนอยรวมกน ฉนสามภรยาตอไปไมได อกฝายหนงฟองหยาได

29

(8) สามหรอภรยาผดทณฑบนทท าใหไวเปนหนงสอในเรองความประพฤตอกฝายหนงฟองหยาได

เหตฟองหยาเพราะเหตแหงการท าผดทณฑบนตามมาตรา 1516 (8) นนถาศาลเหนวาความประพฤตของสามหรอภรยาอนเปนเหตใหท าทณฑบนเปนเหตเลกนอยหรอไมส าคญเกยวแกการอยรวมกนฉนสามภรยาโดยปกตสข ศาลจะไมพพากษาใหหยากได

ค าพพากษาฎกาท 344/2479 สญญาทานบนทขายท าไวใหแกหญงวาจะยอมเลกกบอนภรรยานน เมอชายท าผดทานบนหญงถอเอาเปนเหตฟองอยาได และสญญาเชนนศาลยอมรบบงคบบญชาใช

(9) สามหรอภรยาเปนโรคตดตออยางรายแรงอนอาจเปนภยแกอกฝาย หนงและโรคมลกษณะเรอรง ไมมทางทจะหายได อกฝายหนงนนฟองหยาได

(10) สามหรอภรยามสภาพแหงกายท าใหสามหรอภรยานน ไมอาจรวม ประเวณไดตลอดกาล อกฝายหนงฟองหยาได

เหตฟองหยากรณน ถาเกดขนเพราะการกระท าของอกฝายหนง อกฝายหนงนนจะยกเปนเหตฟองหยาไมได

ความระงบแหงสทธฟองหยา สทธฟองหยายอมหมดไปในเมอฝายทมสทธฟองหยาได กระท าการอนแสดงใหเหนวา

ไดใหอภยในการกระท าของอกฝายหนงซงเปนเหตใหเกดสทธฟองหยานนแลวตามมาตรา 1518 “สทธฟองหยายอมหมดไปในเมอฝายทมสทธฟองหยาไดกระท าการอนแสดงใหเหนวาไดใหอภยในการกระท าของอกฝายหนงซงเปนเหตใหเกดสทธฟองหยานน”

ค าพพากษาฎกาท 3833/2524 จ าเลยใชมดแทงโจทกซงเปนสามตงแตกอนโจทกจ าเลยจะมบตรดวยกน โจทกเหนวาจ าเลยเปนภรยาและมบตรดวยกน จงไมรองทกขกลาวโทษจ าเลยแสดงวาโจทกไดใหอภยแกจ าเลยแตแรกแลว ถอไดวาสทธฟองหยาในขอนไดหมดไปตามาตรา 1518 แลว

ผลของค าพพากษาใหหยา 1) ผลเกยวกบการเปนสามภรยา การหยาโดยค าพพากษามผลท าใหชายหญงสนสดการเปนสามภรยาตงแตเวลาทค า

พพากษาถงทสด แตทงนจะอางเปนเหตเสอมสทธของบคคลภายนอกผท าการโดยสจรตไมได เวนแตจะไดจดทะเบยนการหยานนแลวตามมาตรา 1531 วรรค 2

30

2) ผลเกยวกบทรพยสนและหนสนระหวางสามภรยา การหยาโดยค าพพากษากฎหมายใหมผลยอนหลงไปถงวนฟองหยา ตามมาตรา 1532

วรรค 2(ข)21 กลาวคอทรพยสนทสามภรยาท ามาหาไดภายหลงฟองหยาไมเปนสนสมรส สวนสนสมรสซงเกดขนกอนมการฟองหยาใหแบงใหชายหญงมสวนเทากน เชนเดยวกบหนรวมระหวางสามภรยากฎหมายกใหแบงตามสวนทเทากนตามมาตรา 1535

3) ผลเกยวกบคาทดแทน เหตหยาบางเหตนอกจากสทธในการฟองหยาแลวเหตกฎหมายยงใหคสมรสสามารถ

เรยกคาทดแทนจากคสมรสอกฝายหรอจากบคคลภายนอกได ดงน 3.1 คาทดแทนกรณสามหรอภรยาจงใจกอใหเกดเหตหยาขน ถาเหตหยาตามมาตรา 1516 (3) (4) หรอ (6) เกดขนเพราะฝายผตองรบผดชอบ

กอใหเกดขนโดยมงประสงคใหอกฝายหนงไมอาจทนได จงตองฟองหยา อกฝายหนงมสทธไดรบคาทดแทนจากฝายทตองรบผด ทงนเพอเปนการทดแทนความเสยหายและใหเกดความเปนธรรมแกคสมรสอกฝายหนง มาตรา 1524 โดยคาทดแทนนนมอ านาจก าหนดใหตามพฤตการณ โดยจะสงใหช าระครงเดยวหรอแบงช าระเปนงวดๆมก าหนดเวลากได มาตรา 1525 ทงนศาลจะตองค านงถงจ านวนทรพยสนทคสมรสนนไดรบไปจากการแบงสนสมรสเพราะการหยานนดวย

3.2 คาทดแทนจากการท าช กรณทมการฟองหยาโดยอางเหตหยาตามมาตรา 1516 (1) เมอศาลพพากษาใหหยา

เพราะสามหรอภรยาอปการะเลยงดหรอยกยองผอนฉนสามหรอภรยา ภรยาหรอสามผฟองหยามสทธไดรบคาทดแทนจากสามหรอภรยาและจากผซงไดรบการอปการะเลยงดหรอยกยอง หรอผซงเปนเหตแหงการหยานน

สวนกรณทสามหรอภรยามไดกระท าการถงระดบอปการะเลยงดหรอยกยองผอนฉนสามหรอภรยา ภรยาหรอสามมสทธเรยกคาทดแทนจากผซงลวงเกนภรยาไปในท านองชสาวและ ภรยาจะเรยกคาทดแทนจากหญงอนทแสดงตนโดยเปดเผย เพอแสดงวาตนมความสมพนธกบสามในท านองชสาวได โดยไมตองฟองหยาตอคสมรสของตน

21

มาตรา 1532 “เมอหยากนแลวใหจดการแบงทรพยสนของสามภรยา แตในระหวางสามภรยา

(ก) ถาเปนการหยาโดยความยนยอมของทงสองฝายใหจดการแบงทรพยสนของสามภรยาตามทมอยในเวลาจดทะเบยนการหยา

(ข) ถาเปนการหยาโดยค าพพากษาของศาล ค าพพากษาสวนทบงคบทรพยสนระหวางสามภรยานน มผลยอนหลงไปถงวนฟองหยา”

31

ค าพพากษาฎกาท 3484/2528 จ าเลยพา บ. ซงรอยแลววาเปนภรยาโจทกไปรวมประเวณ แม บ. จะยนยอมสมครใจกถอวาจ าเลยกระท าลวงเกนภรยาโจทกไปในท านองชสาว จ าเลยตองรบผดชดใชคาทดแทนใหโจทก

ค าพพากษาฎกาท 2940/2538 การเรยกคาทดแทนจากหญงอนทแสดงตนโดยเปดเผยเพอแสดงวาตนมความสมพนธกบสามในท านองชสาวตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1523 วรรคสอง ไมมเงอนไขวาภรยาตองฟองสามเสยกอนจงจะฟองเรยกคาทดแทนจากหญงนนได

อนง ถาหากภรยามชหรอสามอปการะเลยงดหรอยกยองหญงอนฉนภรยา แตสามและภรยาสมครใจจดทะเบยนหยากน ตอมาจะฟองเรยกคาทดแทน เพราะเหตภรยามชหรอสามอปการะเลยงดหรอยกยองหญงอนฉนภรยาไมได เนองจากไมไดมค าพพากษาใหหยาขาดกนเพราะเหตน แตสามมสทธเรยกคาทดแทนจากผทลวงเกนภรยาไปในท านองชสาวไดหรอภรยาจะเรยกคาทดแทนจากหญงอนทแสดงตนโดยเปดเผยเพอแสดงวาตนมความสมพนธกบสามในท านองชสาวไดเชนเดยวกน

ค าพพากษาฎกาท 3120/2530 คาทดแทนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1523 วรรคแรก จะมไดตอเมอศาลพพากษาใหหยากนเพราะเหตทสามอปการะเลยงดหรอยกยองหญงอนฉนภรยา หรอภรยามชตามาตรา 1516 (1) เทานน ฉะนนเมอโจทกและจ าเลยจดทะเบยนหยากนโดยชอบดวยกฎหมายแลว โจทกจงไมมสทธฟองหยาและเรยกคาทดแทนจากจ าเลยทอปการะเลยงดและยกยองหญงอนฉนภรยา

แตอยางไรกตามถาสามหรอภรยายนยอมหรอรเหนเปนใจใหอกฝายหนงกระท าการตามาตรา หรอใหผอนกระท าการตามวรรคสอง สามหรอภรยานนจะเรยกคาทดแทนไมได

4. ผลเกยวกบคาเลยงชพ การหยาในกรณดงตอไปน กฎหมายใหคสมรสอกฝายจายคาเลยงชพใหอกฝายหนง 4.1 ถาเหตแหงการหยาเปนความผดของคสมรสฝายใดฝายหนงแตฝายเดยว และการ

หยานนท าใหอกฝายหนงยากจนลงเพราะไมมรายไดพอจากทรพยสน หรอจากากรงานตามทเคยท าอยระหวางสมรส อกฝายหนงจะขอใหฝายทตองรบผดจายคาเลยงชพใหได คาเลยงชพนนศาลอาจใหเพยงใดกได โดยค านงถงสภาพความสามารถของผใหและฐานะของผรบ

สทธเรยกรองคาเลยงชพเปนอนสนสด ถาคสมรสมไดฟองหรอฟองแยงใหคสมรสอกฝายจายคาเลยงชพใหแกตนเองในคดหยานน ภายหลงจะฟองเรยกคาเลยงชพอกไมได สทธในการเรยกรองคาเลยงชพนจะสนสดเมอคสมรสฝายทไดรบคาเลยงชพสมรสใหม ค าพพากษาฎกาท 1228/2523 เมอหนงสอหยามขอความเพยงวาเรองทรพยสนกตกลงกนเปนทเรยบรอยแลว สวนเรองอนๆไมม อนมความหมายอยในตววาปญหาเรองสทธเรยกรองคาเลยงชพหลงการหยาไมมจงไมมเหตทโจทกจะมาเรยกรองคาเลยงชพจากจ าเลยหลงการหยาอก

32

ได โจทกฟองแยงคาเลยงชพจากจ าเลยในคดทจ าเลยฟองแบงทรพยสนจากโจทก กรณไมตองดวยมาตรา 1526 สทธเรยกรองของโจทกเปนอนสนสดไปพรอมกบการหยาแลว ค าพพากษาฎกาท 2985/2525 การหยาท าใหโจทกยากจนลง เพราะไมมรายไดจากการงานทเคยท าอยในระหวางสมรส ประกบเหตแหงการหยาเปนความผดของจ าเลย จ าเลยจงตองรบผดจายคาเลยงชพใหโจทกตามมาตรา 1526 ค าพพากษาฎกาท 5627/2530 ในคดหยา แมโจทกจ าเลยตกลงหยากนระหวางพจารณา แตการจ าเลยจะมสทธเรยกคาเลยงชพจากโจทกหรอไมนน จะตองพจารณาวามเหตแหงการหยาหรอไม และเหตแหงการหยานนเปนความผดของโจทกหรอไม เมอโจทกจ าเลยสมครใจแยกกนอยจงถอไมไดวาโจทกจงใจละทงรางจ าเลยอนจะท าใหจ าเลยมสทธเรยกคาเลยงชพจากโจทก 4.2 ถาการฟองหยาเกดเพราะเหตวกลจรตตามมาตรา 1516 (7) หรอเหตเปนโรคตดตออยางรายแรงตามมาตรา 1516 (9) คสมรสอกฝายหนงตองออกคาเลยงชพใหแกฝายทวกลจรตหรอฝายทเปนโรคตดตอนนโดยค านวณคาเลยงชพอนโลมตามมาตรา 1526

5. ผลเกยวกบบตร ถาศาลมค าพพากษาใหหยา ศาลซงพจารณาคดรนนจะชขาดวาฝายใดจะเปนผใชอ านาจปกครองบตรคนใด

(4) เมอศาลพพากษาเพกถอน เนองจากการสมรสเปนโมฆยะตามมาตรา 1503 การสมรสซงเปนโมฆยะเพราะฝาฝนดวยเหตตางๆ ตราบใดทศาลยงมไดพพากษาให

เพกถอน การสมรสนนยงไมสนสดลง ศาลพพากษาถงทสดเมอใดชายหญงจะขาดจากการเปนสามภรยาเมอนน เหตทจะขอใหศาลพพากษาใหเพกถอนไดม 5 กรณ คอ

4.1 การสมรสทมไดรบความยนยอมจากบดามารดา มาตรา 1448 การสมรสซงชายหญงอายยงไมครบสบเจดปบรบรณ ถาศาลมไดสงใหเพกถอนการ

สมรสจนชายหญงมอายครบสบเจดปบรบรณ หรอหญงมครรภกอนอายครบสบเจดปบรบรณ ใหถอวาการสมรสสมบรณมาตงแตเวลาสมรส

4.2 การสมรสทส าคญผด การสมรสเพราะส าคญผดในตวคสมรส สทธขอใหเพกถอนเปนอนระงบเมอเวลาได

ผานพนไปแลวเกาสบวนนบแตวนสมรส 4.3 การสมรสโดยถกกลฉอฉล การสมรสเพราะถกกลฉอฉลถาเกดจากบคคลทสามโดยคสมรสอกฝายมไดรเหน

ดวยการสมรสไมเปนโมฆยะ ตามมาตรา 1506 วรรคสอง สทธเพกถอนการสมรสเพราะถกกลฉอฉลเปนอนระงบเมอเวลาไดผานพนไปแลวเกาสบวนนบแตวนทรหรอควรไดรถงกลฉอฉล หรอเมอเวลา

33

ไดผานพนไปแลวหนงปนบแตวนสมรส ตามาตรา 1506 วรรคสาม ขอใหเพกถอนเปนอนระงบเมอเวลาไดผานพนไปแลวเกาสบวนนบแตวนสมรส

4.4 การสมรสเพราะถกขมข การขมขจะกระท าโดยคสมรสเองหรอบคคลใดกขอใหศาลเพกถอนได สทธขอเพก

ถอนการสมรสเพราะถกขมขเปนอนระงบเมอผานพนไปแลวหนงปนบแตวนทพนจากการขมข มาตรา 1507 วรรคสอง

4.5 การสมรสเพราะไมไดรบความยนยอมจากบดามารดาหรอผปกครอง ตามมาตรา 1454

ผมสทธเพกถอนไดแกบคคลทอาจใหความยนยอมเทานน สทธขอเพกถอนเปนอนระงบเมอคสมรสนนมอายครบยสบปบรบรณหรอเมอหญงมครรภ ตามมาตรา 1510 วรรคสอง

ผลของการเพกถอนการสมรส การสมรสทถกศาลเพกถอนการสมรสมผลดงน

1. มผลนบแตเวลาทมค าพพากษาถงทสด แตจะอางเปนเหตเสอมสทธของบคคลภายนอกผท าการโดยสจรตไมได เวนแตจะไดจดทะเบยนการเพกถอนการสมรสนนแลว

2. ค าพพากษาสวนทบงคบทรพยสนระหวางสามภรยานน มผลยอนหลงไปถงวนฟองขอใหศาลเพกถอนการสมรส

(5) เมอศาลไดพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะ

การสมรสทเปนโมฆะเพราะฝาฝนมาตรา 1449 เนองจากชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรต หรอเปนบคคลไรความสามารถ หรอมาตรา1450 เพราะชายหญงเปนญาตสบสายโลหตโดยตรงขนไปหรอลงมา เปนพนองรวมบดามารดา หรอรวมแตบดามารดา หรอมาตรา 1452 เพราะชายหรอหญงสมรสในขณะทตนมคสมรสอย หรอมาตรา 1458 เพราะปราศจากความยนยอมของคสมรส อาจสนสดงลงในกรณดงตอไปน

1. การสมรสทเปนโมฆะเพราะฝาฝนมาตรา คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาลพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได

2. การสมสทเปนโมฆะเพราะฝาฝนมาตรา 1452 บคคลผมสวนไดเสยคนใดคนหนงจะกลาวอางขน หรอจะรองขอใหศาลพพากาวาการสมรสเปนโมฆะกได

ผลของค าพพากษาอนถงทสดวาการสมรสเปนโมฆะ 1. เมอค าพพากษาอนถงทสดวาเปนโมฆะหรอเมอผมสวนไดเสยคนใดคนหนง

กลาวอางขน ชายหญงถอวานนสนสดการมฐานะเปนสามภรยากนในวนนน 2. ทรพยสนทฝายใดมหรอไดมาไมวากอนหรอหลงการสมรสรวมทงดอกผลเปน

ของฝายนน สวนทรพยสนทท ามาหาไดรวมกนใหแบงกนคนละครง

34

3. การสมรสฝาฝนมาตรา 1449 หรอ 1450 หรอ 1458 หรอ1452 คสมรสฝายใดทสจรตไมวาทราบฝาฝนดวยเหตตางๆ คสมรสฝายนนไมเสอมสทธทไดมาเพราะการสมรสนน เชน สทธในการเรยกรองคาอปการะเลยงด ตวอยางเชน นางเขยวสมรสกบนายด า โดยไมทราบวาเปนการสมรซอน แมมค าพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะนางเขยวกสามารถเรยกรองคาอปการะเลยงดจากนายด าได

4. การสมรสฝาฝนมาตรา 1449 หรอ 1450 หรอ 1458 หรอ1452 คสมรสฝายใดทสจรตไมวาทราบฝาฝนดวยเหตตางๆ คสมรสฝายนนมสทธเรยกคาทดแทนได และถาคสมรสฝายนนตองยากจนลงเพราะไมมรายไดพอจากทรพยสน หรอจากการงานทเคยท าอยกอนมค าพพากษาถงทสด หรอกอนทจะไดรวาการสมรสของตนเปนโมฆะ มสทธเรยกคาเลยงชพจากอกฝายหนงทไมสจรต

3. การเปนบดามารดาและบตร

3.1 บตรชอบดวยกฎหมายของมารดา เดกอนเกดแตหญงไมวาหญงนนจะไดมการสมรสกบชายหรอไมยอมเปนบตรชอบดวย

กฎหมายของหญงเสมอ 3.2 บตรชอบดวยกฎหมายของบดา บตรชอบดวยกฎหมายของบดา ไดแก กรณดงตอไปน 1. เดกอนเกดแตหญงขณะเปนภรยาชาย กฎหมายสนนษฐานวาเดกนนเปนบตรชอบดวย

กฎหมายของชายผเปนสามหญง 2. เดกอนเกดแตหญงภายในสามรอยสบวนนบแตการสมรสสนสดลงกฎหมายสนนษฐาน

วาเปนเดกบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเคยเปนสามหญง 3. เดกทเกดจากหญงกอนมค าพพากษาอนถงทสดวาสมรสเปนโมฆะเปนบตรชอบดวย

กฎหมายของสามหญง 4. เดกอนเกดจากหญงภายในสามรอยสบวนนบแตมค าพพากษาอนถงทสดวาการสมรส

เปนโมฆะ เปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเคยเปนสามหญง 5. เดกอนเกดแตหญงเพราะสมรสฝาฝนมาตรา 1452 ซงไดคลอดภายในสามรอยสบวน

นบแตวนทการสมรสสนสดลง เดกนนเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสามใหมของหญง 6. เดกอนเกดแตหญงเพราะสมรสฝาฝนมาตรา 1453 เดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของ

ชายผเปนสามของหญงซงไดจดทะเบยนสมรสครงหลง

35

3.3 การฟองคดไมรบเดกเปนบตร ในกรณกฎหมายสนนษฐานวาเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนหรอเคยเปนสามของหญง ชายผเปนหรอเคยเปนสามจะฟองไมรบเดกเปนบตรของตนกไดโดยฟองเดกกบมารดาเดกรวมกนเปนจ าเลย และพสจนไดวาตนไมไดอยรวมกบมารดาเดกในระยะเวลาตงครรภคอ ระหวาง 180 วน ถง 310 วนกอนเดกเกดหรอตนไมสามารถเปนบดาของเดกไดเพราะเหตอยางอน การฟองคดไมรบเดกเปนบตรจะฟองเดกแตเพยงผเดยวเปนจ าเลยกได หรอแมเดกไมมชวตอยจะฟองแตมารดากได หรอแมเดกและมารดาเดกจะไมมชวตอย กสามารยนค ารองขอใหศาลแสดงวาเดกนนไมเปนบตรของตนกได ขอหามในการฟองไมรบเดกเปนบตร ชายผเปนหรอเคยเปนสามจะฟองคดไมรบเดกเปนบตรไมไดถาปรากฏวาตนเปนแจงการเกดของเดกในทะเบยนคนเกดเองวาเปนบตรของตนหรอจดหรอยอมใหมการแจงดงกลาว ก าหนดเวลาในการฟองคดไมรบเดกเปนบตร ชายผเปนหรอเคยเปนสามตองฟองภายใน 1 ป นบแตวนรการเกดของเดก แตหามมใหฟองเมอพนสบปนบแตวนเกดของเดก ในกรณทศาลไดมค าพพากษาจนถงทสดวาเดกมใชบตรของสามใหม หรอของชายผเปนสามใหมในการสมรสครงหลง กฎหมายจะสนนษฐานวาเดกนนเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสามหรอเคยเปนสามเกาของมารดาเดก แตชายซงเปนอดตสามหรอสามคนเกาสามารถฟองไมรบเดกนนเปนบตรของตนไดเชนเดยวกน โดยตองฟองภายใน 1 ป นบแตวนทรวามค าพพากษาอนถงทสด ตามมาตรา 1542 วรรค 2

3.4 การฟองคดปฎเสธการเปนบตรชอบดวยกฎหมาย ในกรณทมขอสนนษฐานวาเดกบตรชอบดวยกฎหมายของชาย ถาปรากฏขอเทจจรงตอเดกวาตนมไดเปนบตรสบสายโลหตของชายผเปนสามของมารดาตน กฎหมายใหสทธเดกปฎเสธการเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายนนได โดยเดกมสทธตองขอตออยการใหฟองคดปฎเสธความเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายนนได แตเดกจะฟองคดเองไมไดเพราะจะเปนคดอทลม ตามมาตรา 1545 ก าหนดเวลาในการฟองคดปฎเสธการเปนบตรชอบดวยกฎหมาย การฟองคดปฎเสธการเปนบตรชอบดวยกฎหมาย ถาเดกรขอเทจจรงกอนบรรลนตภาวะหามอยการฟองคดเมอพนหนงปนบแตวนทเดกบรรลนตภาวะ ถาเดกรขอเทจจรงหลงบรรลนตภาวะแลวหามอยการฟองคดเมอพนหนงปนบแตวนทเดกรขอเทจจรงนน แตอยางไรกตามกฎหมายหามมใหฟองคดเมอพน 10 ปนบแตวนทเดกบรรลนตภาวะ

36

3.5 บตรนอกสมรส บตรซงไมไดเกดจากการสมรส(บดามารดาไมไดจดทะเบยนสมรสกน) บตรทเกดมาในสวนของมารดาถอวา เปนบตรทชอบดวยกฎหมายของมารดาเสมอ แตในสวนบดานนกฎหมายถอวา ชายนนมใชบดาทชอบดวยกฎหมายของบตร แตบตรนนอาจจะกลายเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมายของชายผนนไดโดย 3 วธดงตอไปน

3.1 เมอบดามารดาของบตรนนสมรสกนภายหลงโดยชอบดวยกฎหมาย กลาวคอบดามารดาของบตรไดจดทะเบยนสมรสกนภายหลงบตรเกด ซงจะมผลท าใหบตรกลายเปนบตรทชอบดวยกฎหมายของบดาทนทนบแตวนทบตรเกด ถามบตรหลายคนบตรทกคนกจะเปนบตรชอบดวยกฎหมายทกคน

3.2 โดยการจดทะเบยนรบเดกนนเปนบตร การจดทะเบยนรบเดกเปนบตรตองไดรบความยนยอมจากเดกและมารดาเดก ในกรณทเดกและมารดาเดกไมไดมาใหความยนยอมตอหนานายทะเบยน บดาตองไปยนค าขอจดทะเบยนรบเดกเปนบตรตอนายทะเบยนทวาการอ าเภอ นายทะเบยนจะแจงการขอจดทะเบยนไปยงเดกและมารดาเดกวาจะคดคานหรอไม ถาเดกหรอมารดาเดกไมคดคานหรอไมใหความยนยอมภายในหกสบวนนบแตการแจงนนถงเดกหรอมารดาเดก หรอหนงรอยแปดสบวนกรณทเดกหรอมารดาเดกอยนอกประเทศ กฎหมายจะสนนษฐานวาเดกหรอมารดาเดกไมใหความยนยอม ในกรณเชนนบดาจะจดทะเบยนรบเดกเปนบตรตองมค าพพากษาของศาลอนถงทสดใหจดทะเบยน โดยบดาตองไปด าเนนการฟองคดตอศาลวาตนบดา และเมอศาลมค าพพากษาถงทสดวาเปนบดา บดาจงน าค าพพากษามาแสดงตอนายทะเบยนเพอจดทะเบยนให เมอมการจดทะเบยนรบเดกเปนบตรแลว บดาจะมฐานเปนบดาโดยชอบดวยกฎหมายของบตรตงแตเวลาทบตรเกด

3.3 โดยการฟองคดขอใหรบเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมาย การฟองคดขอใหรบเดกเปนบตรผฟองจะตองแสดงพยานหลกฐานตอใหศาลเหนวา

เดกนนเปนบตรของบดา เชน หลกฐานการตรวจ DNA เปนตน แตในกรณทมพฤตการณหรอขอเทจจรงอยางใดอยางหนง ดงตอไปนผฟองไมตองแสดงพยานหลกฐานตอศาล เพยงแตพสจนใหศาลเหนวามพฤตการณหรอขอเทจจรงเกดขน กฎหมายกจะสนนษฐานวาเดกนนเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดา

(1) เมอมการขมขนกระท าช าเรา ฉดครา หรอหนวงเหนยว กกขงหญงผเปนแมของเดกโดยไมชอบดวยกฎหมายในชวงเวลาทหญงนนอาจจะตงครรภได

(2) เมอมการลกพาหญงผเปนแมของเดกไปในทางชสาว หรอมการลอลวง รวมหลบนอนกบผหญงผเปนแมเดกในระยะเวลาทหญงนนอาจตงครรภได

37

(3) เมอมเอกสารของพอแสดงวา เดกนนเปนลกของตน เชน พอยนค ารองแจงเดกเกดในทะเบยนบาน โดยแจงวาเปนบตรของตน หรออาจเปนกรณลงชอฝากเดกเขาโรงเรยน โดยระบวาเปนบตรของตนกได

(4) เมอปรากฏในทะเบยนคนเกดวา เดกนนเปนบตรของชาย โดยชายเปนผไปแจงการเกดเอง หรอการจดทะเบยนนนไดกระท าโดยรเหนยนยอมของชาย

(5) เมอพอแมไดอยกนดวยกนอยางเปดเผยในระยะเวลาทหญงอาจตงครรภได (6) เมอชายไดมการหลบนอนกบหญงผเปนแมในระยะเวลาทอาจตงครรภ ไดและ

ไมมเหตอนควรเชอไดวา เดกนนเปนบตรของชายอน (7) เมอมพฤตการณทรกนทวไปตลอดมาวาเปนลก ซงตองพจารณาเปนเรอง ๆ ไป

เชน ชายนนใหความอปการะเลยงด หรอยอมใหใชนามสกลของตน เปนตน

ผมสทธฟองคดใหรบเดกเปนบตร 1. ถาเปนผเยาวอายยงไมครบ 15 ปบรบรณ ผแทนโดยชอบธรรมเปนผฟองคดแทน

ถาเดกไมมผแทนโดยชอบธรรม หรอมแตไมสามารถท าหนาทได ญาตสนทของเดกหรออยการมอ านาจรองขอตอศาลใหตงผแทนเฉพาะคดเพอท าหนาทฟองคดแทนเดกได

2. ถาเดกอาย 15 ปบรบรณ เดกตองฟองคดเองโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม

3. ถาเดกบรรลนตภาวะแลว เดกตองฟองภายใน 1 ปนบแตวนบรรลนตภาวะ 4. ผสบสนดานในกรณทเดกตายในระหวางทเดกนนยงมสทธฟองคดขอใหรบเดกเปน

บตรอย โดยผสบสนดานตองฟองภายใน 1 ปในกรณทรมากอนวนทเดกนนตาย หรอนบแตวนทรในกรณทรเหตนนภายหลงทเดกนนตาย แตอยางไรกตามตองไมพน 10 ป

ถาศาลพพากษาวาเดกเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมาย ผลของการเปนบตรชอบดวยกฎหมายมผลตบแตวนทเดกเกน

4. สทธและหนาทระหวางบดามารดากบบตรบญธรรม

1. พอแมตองใหการอปการะเลยงด และใหการศกษาแกบตรตามสมควร ในระหวางทบตรยงเปนผเยาว (อายไมเกนยสบปบรบรณ) ถาบตรบรรลนตภาวะแลว พอแมกไมจ าเปนตองอปการะเลยงดบตร เวนแตบตรจะเปนคนพการ และหาเลยงตวเองไมได พอแมกยงมหนาทตองอปการะเลยงดตอไป

2. บตรจ าตองอปการะเลยงดพอแมบตรมสทธใชนามสกลของพอ

38

3. บตรจะฟองบพการของตน เปนคดแพง หรอคดอาญาไมได แตสามารถรองขอใหอยการเปนผด าเนนคดแทนได กฎหมายหามเฉพาะการฟองแตไมหามในกรณทบตรถกฟอง แลวตอสคด กรณนยอมท าได

4. สทธทจะก าหนดทอยของบตร 5. สทธท าโทษบตรตามสมควรเพอวากลาวสงสอน 6. สทธทจะใหบตรท าการงานตามสมควรแกความสามารถและฐานานรป 7. สทธเรยกบตรคนจากบคคลอนซงกกขงบตรไวโดยมชอบดวยกฎหมาย 8. สทธทจะตดตอบตรของตนเอง 9. ในกรณบตรเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถ 10. การจดการทรพยสนของบตรผเยาวนนตองจดการดวยความระมดระวงเชนวญชน 11. การจดการทรพยสนของผเยาวตามทก าหนดไวในมาตรา 1574 บดามารดาจะให

ความยนยอมแกผเยาว หรอยนยอมใหผเยาวท านตกรรมไมได ตองขออนญาตศาลกอน อนไดแก (1) ขาย แลกเปลยน ขายฝาก ใหเชาซอ จ านอง ปลดจ านอง หรอ โอนสทธจ านองซง

อสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจ านองได (2) กระท าใหสดสนลงทงหมดหรอบางสวนซงทรพยสทธของผเยาว อนเกยวกบ

อสงหารมทรพย (3) กอตงภาระจ ายอม สทธอาศย สทธเหนอพนดน สทธเกบกน ภาระตดพนใน

อสงหารมทรพย หรอทรพยสทธอนใดในอสงหารมทรพย (4) จ าหนายไปทงหมดหรอบางสวนซงสทธเรยกรองทจะใหไดมา ซงทรพยสทธใน

อสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจ านองได หรอสทธเรยกรองทจะใหทรพยสนเชนวานนของผเยาวปลอดจาก ทรพยสทธทมอยเหนอทรพยสนนน

(5) ใหเชาอสงหารมทรพยเกนสามป (6) กอขอผกพนใด ๆ ทมงใหเกดผลตาม (1) (2) หรอ (3) (7) ใหกยมเงน (8) ใหโดยเสนหา เวนแตจะเอาเงนไดของผเยาวใหแทนผเยาวเพอ การกศลสาธารณะ

เพอการสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา ทงน พอสมควรแกฐานานรปของผเยาว (9) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพน หรอไม รบการใหโดยเสนหา (10) ประกนโดยประการใด ๆ อนอาจมผลใหผเยาวตองถกบงคบ ช าระหน หรอท านต

กรรมอนทมผลใหผเยาวตองรบเปนผรบช าระหน ของบคคลอนหรอแทนบคคลอน (11) น าทรพยสนไปแสวงหาผลประโยชนนอกจากในกรณท บญญตไวใน มาตรา

1598/4 (1) (2) หรอ (3)

39

(12) ประนประนอมยอมความ (13) มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย

5. บตรบญธรรม 5.1 หลกเกณฑในการรบบตรบญธรรม

1. หลกเกณฑเรองอาย ผรบบตรบญธรรมจะตองมอายยสบหาปบรบรณ และจะตองมอายแกกวาบคคลซง

จะเปนบตรบญธรรมอยางนอยสบหาป22 2. หลกเกณฑเรองความยนยอม การรบบตรบญธรรมจะตองไดรบความยนยอมจาก

บคคลทเกยวของดงตอไปน การรบบตรบญธรรมถาผทจะเปนบตรบญธรรมมอายไมต ากวาสบหาป ผนนตอง

ใหความยนยอมดวย23 บดาและมารดาของผจะเปนบตรบญธรรม ในกรณท บดาหรอมารดาคนใดคนหนง

ตายหรอถกถอนอ านาจปกครอง ตองไดรบความยนยอมของมารดาหรอบดาซงยงมอ านาจปกครอง การรบผเยาวเปนบตรบญธรรม ถาผเยาวเปนผถก ทอดทงและอยในความดแลของ

สถานสงเคราะหเดกตามกฎหมายวาดวย การสงเคราะหและคมครองเดก ใหสถานสงเคราะหเดกเปนผใหความ ยนยอมแทนบดาและมารดา ถาสถานสงเคราะหไมใหความยนยอมใหรองขอตอศาลเพอขออนญาตแทนการใหความยนยอม

กรณทผจะรบบตรบญธรรมมคสมรส การรบบตรบญธรรมจะตองรบไดความยนยอมจากคสมรสกอน แตการยนยอมของคสมรสไมท าใหคสมรสนนมฐานะเปนบดาหรอมารดาบตรธรรมไปพรอมกบผรบบตรบญธรรมดวย ยกเวนแตจะไดจดทะเบยนรบเดกเปนบตรบญธรรมดวย

3. หลกเกณฑเรองการจดทะเบยน การรบบตรบญธรรมจะสมบรณตอเมอไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรม ม

เชนนนจะไมเกดความสมพนธการเปนบตรบญธรรม และบดามารดาบญธรรมตอกน24

22

มาตรา 1598/19 “บคคลทมอายไมต ากวายสบหาปจะรบบคคลอนเปนบตรบญธรรมกได แตผนนตองมอายแกกวาผทจะเปนบตรบญธรรมอยางนอยสบหาป” 23

มาตรา 1598/20 “การรบบตรบญธรรม ถาผทจะเปนบตรบญธรรมมอายไมต ากวาสบหาป ผนนตองใหความยนยอมดวย” 24

มาตรา 1598/27 “การรบบตรบญธรรมจะสมบรณตอเมอไดจดทะเบยนตามกฎหมาย แตถาผจะเปนบตรบญธรรมนนเปนผเยาวตองปฏบตตามกฎหมายวาดวยการรบเดกเปนบตรบญธรรมกอน”

40

5.2 ผลการรบบตรบญธรรม 1. การรบบตรบญธรรมมผลท าใหบตรบญธรรมมฐานะเปนบตรชอบดวยกฎหมายของ

ผรบบตรบญธรรม (มาตรา 1598/28) ดงนนผรบบตรบญธรรมจงมฐานะเปนผแทนโดยชอบธรรมของบตรบญธรรม

2. การรบบตรบญธรรมมผลท าใหบตรบญธรรมมฐานเปนผสบสนดานของผรบบตรบญธรรม(มาตรา 1627) หากผรบบตรบญธรรมถงแกความตาย บตรบญธรรมจะมฐานะเปนทายาทโดยธรรมของผรบบตรบญธรรม(มาตรา 1629(1))

3. การรบบตรบญธรรมไมท าใหบตรบญธรรมสญสทธและหนาท ในครอบครวทไดก าเนดมา

6. ผปกครอง เหตในการตงผปกครอง ในกรณทบคคลทยงไมบรรลนตภาวะไมมบดาและมารดา หรอบดาและมารดาถกถอนอ านาจปกครอง จะจดใหมผปกครองในระหวางทเปนผเยาวกได ตามมาตรา 1585 เพอท าหนาทแทนบดามารดาในการใหความอปการะเลยงดทงในเรองการเปนอยและการจดการทรพยสน โดยผปกครองนนมไดคราวหนงเพยงคนเดยวเทานน ยกเวนแตศาลเหนวาจ าเปนหรอพนยกรรมระบไวเปนอยางอนกอาจจะตงหลายคนไดตามมาตรา 159025

การตงผปกครอง ผปกครองจะเกดขนไดแตโดยค าสงของศาลเทานนโดยการรองขอของญาตของ

ผเยาว อยการ หรอบคคลซงบดาหรอมารดาของผเยาวซงตายทหลงระบไวในพนยกรรมใหเปนผปกครองตามมาตรา 158626 โดยบคคลซงจะถกตงเปนผปกครองจะตองมไดเปนบคคลซงมลกษณะดงตอไปน ตามมาตรา 1587

1. ผซงศาลสงวาเปนคนไรความสามารถ หรอเสมอนไรความสามารถ 2. ผซงเปนบคคลลมละลาย

25

มาตรา 1590 “ผปกครองมไดคราวหนงเพยงคนเดยวแตในกรณมขอก าหนดพนยกรรมใหตงผปกครองหลายคน หรอเมอมผรองขอโดยมเหตผลอนสมควร ใหศาลมอ านาจตงผปกครองไดตามจ านวนทศาลเหนวาจ าเปน ในกรณทตงผปกครองหลายคนศาลจะก าหนดใหผปกครองเหลานนกระท าการรวมกนหรอก าหนดอ านาจเฉพาะส าหรบคนหนงๆกได” 26

มาตรา 1586 “ผปกครองตามมาตรา 1585 นน โดยตงโดยค าสงศาลเมอมการรองขอของญาตของผเยาว อยการ หรอผซงบดาหรอมารดาทตายทหลงไดระบชอไวในพนยกรรมใหเปนผปกครอง ภายใตบงคบมาตรา 1590 การตงผปกครองนน ถามขอก าหนดพนยกรรมกใหศาลตงตามขอก าหนดพนยกรรม เวนแตพนยกรรมนนไมมผลบงคบหรอบคคลทระบชอไวในพนยกรรมนนเปนบคคลทตองหามมใหเปนผปกครองตามมาตรา 1587”

41

3. ผซงไมเหมาะสมทจะปกครองผเยาวหรอทรพยสนของผเยาว 4. ผซงมหรอเคยมคดในศาลกบผเยาว ผบพการหรอพนองรวมบดามารดาหรอ

รวมแตบดาหรอมารดากบผเยาว 5. ผซงบดาหรอมารดาทตายไดท าหนงสอระบชอหามไวมใหเปนผปกครอง

อ านาจหนาทของผปกครอง 1. ผปกครองมอปการะเลยงดและใหการศกษาตามสมควรแกผอยในความ

ปกครอง 2. ผปกครองมสทธก าหนดทอยของผอยในความปกครอง 3. ผปกครองมสทธท าโทษผอยในความปกครองตามสมควร 4. ผปกครองมสทธใหผอยในความปกครองท างานตามสมควรแกความสามารถ

และฐานานรป 5. ผปกครองมสทธเรยกผอยในความปกครองจากบคคลอนซงกกบตรไวโดยม

ชอบดวยกฎหมาย 6. ผปกครองเปนผแทนโดยชอบธรรมของผอยในปกครอง 7. นตกรรมอนระบไวตาม ม.1574 ผปกครองจะกระท ามได เวนแตศาลจะอนญาต

เหตอนท าใหความปกครองสนสดลง

1. ผอยในความปกครองตาย หรอ 2. ผอยในความปกครองบรรลนตภาวะ

ความเปนผปกครองสนสดลงในกรณดงตอไปน

1. ผปกครองตาย 2. ผปกครองลาออกโดไดรบอนญาตจากศาล 3. ผปกครองตกเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถ 4. ผปกครองเปนบคคลลมละลาย 5. ผปกครองถกถอนโดยค าสงศาล

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@