การทบทวน (รวว) โดยผเชยวชาญ กรณการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและเอกสารโครงการเขอนปากแบง

International Rivers ไดวาจางผชานาญการสทานเพอทบทวนเอกสารโครงการเขอนปากแบง

เพอทาความเขาใจเกยวกบคณภาพของรายงานทจดทา/วาจางโดยบรษทผสรางเขอน ไดแก บรษทตาถง เพาเวอร จากด

การทบทวนครงนครอบคลมรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมโครงการไฟฟาพลงนาปากแบง

(“เขอนปากแบง”) และเอกสารสนบสนนโครงการประกอบดวย รายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม และสงคมขามพรมแดน และการประเมนผลกระทบเชงสะสม การประเมนผลกระทบดานสงคม

แผนปฏบตการเพอรองรบการอพยพ และรายงานการออกแบบทางปลาผาน ผทาการทบทวนครงน เปนผเชยวชาญในดานตาง ๆ รวมทงการบรรเทาผลกระทบดานการประมง ผลกระทบดานสงคมและการจดสรรทอยใหม ผลกระทบดานเพศสภาพ กฎหมายสงแวดลอม และมาตรฐานสากลสาหรบการประเมนผลกระทบ

โดยภาพรวม การทบทวนครงนทาใหเหนวาเอกสารตางๆ ของโครงการเขอนปากแบงใหภาพของขอมลทจากด อยางยงเกยวกบผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมทอาจจะเกดขนจากเขอนปากแบง ในขณะทการประเมนผลกระทบขามพรมแดนและเชงสะสมของโครงการนมนอยมาก

ขอคนพบทสาคญ ขอมลทนาเสนอในรายงานฉบบตาง ๆ ครอบคลมเรองการประมง อทกวทยา และตะกอน

โดยขอมลสวนใหญไดมาจากการศกษาเกาซงจดทาขนตงแตป 2554 หรอเกากวานน โดยแทบไมมการนาขอมลใหมและขอมลเกยวกบการเปลยนแปลงลาสดเกยวกบแมนาโขงมาใชเลย รวมทงขอมลภายหลงการกอสรางเขอนไซยะบรและเขอนดอนสะโฮง รายงานศกษาเหลานจงขาดความเขาใจ ตอระบบนเวศทซบซอนของแมนาโขง และโครงการพฒนาบนแมนาโขง การขาดขอมลยอนหลง สงผลใหมาตรการบรรเทาผลกระทบทเสนอในรายงานดไมนาเชอถอ โดยเฉพาะการลดความสญเสยจากเสนทางอพยพของปลา และการแกปญหาผลกระทบดานสงคมของเขอนปากแบง

การทบทวนโดยผเชยวชาญครงนทาใหเหนขอบกพรองอยางฉกรรจของงานศกษา ดงตอไปน

• การบกพรองของขอมล โดยมการสมตวอยางทจากด เพอประเมนความเสยงตอทรพยากรสตวนา และประเมนผลกระทบทอาจเกดขนจากเขอนปากแบงตอสตวนาในแมนาโขง บรเวณรอบๆ โครงการ รวมทงบรเวณพนทดานเหนอนาและทายนาของทตงเขอน มาตรการทเสนอเพอบรรเทา ผลกระทบตอการอพยพของปลา เปนมาตรการทไมเคยมการทดสอบมากอนในแมนาโขง จงไมอาจเปนไปไดทจะประเมนวาเปนมาตรการทใชไดผลในบรบทนหรอไม

• การประเมนและการบนทกขอมลเกยวกบผลกระทบดานสงคมของเขอนปากแบงมขอจากด ทงในแงขอมลเกยวกบชมชนทถกโยกยายและชมชนทอยดานเหนอนาและทายนาของโครงการ แผนบรรเทาผลกระทบและแผนการจายคาชดเชย จดทาขนบนสมมตฐานทไมผานการพสจน และไมสอดคลองกบความจรง โดยใหองประสบการณจากโครงการเขอนขนาดใหญอน ๆ ในลาว ซงเปนรปแบบทลมเหลวเปนสวนใหญ และไมสามารถปฏบตตามคาสญญาทจะฟนฟการวถชวต หรอลดความเสยหายดานสงแวดลอมได

• ความบกพรองในการประเมนผลกระทบของเขอนปากแบงตอชมชนในไทย (จ.เชยงราย) รวมทงผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางอทกวทยาในแมนาโขง และการปดกนเสนทางอพยพของปลา รวมทงปลาบกทใกลสญพนธ การประเมนมลคาการประมงและวถชวตทพงพาแมนาโขงของไทยทตาเกนไป เปนผลมาจากการพงพาขอมลยอนหลงทไมไดคณภาพและเกาเกนไป

• การขาดการมสวนรวมของประชาชนอยางแทจรง

ในชวงการจดเตรยมการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมขามพรมแดน

ไมมการปรกษาหารอกบชมชนซงจะไดรบผลกระทบจากโครงการ ไมมการศกษาผลกระทบขามพรมแดนทอาจเกดขนในกมพชาหรอเวยดนาม

• ไมมการพจารณาผลกระทบเชงสะสมของโครงการ รวมกบโครงการเขอนอน ๆ ในแมนาโขงและภายในลมนา รวมทงเขอนไซยะบรและเขอนดอนสะโฮง

การทบทวนครงนไดขอสรปวา เอกสารของโครงการเขอนปากแบงทสงมอบใหกบคณะกรรมาธการแมนาโขง

(Mekong River Commission - MRC) ตามระเบยบปฏบตเรอง การแจง การปรกษาหารอลวงหนา และขอตกลง

(Procedures for Notification, Prior Consultation and Agreement - PNPCA) มไมเพยงพอ ทาใหไมสามารถประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคมของโครงการไดอยางจรงจงมากพอ รวมทงการประเมนความเปนไปไดของมาตรการทเสนอเพอบรรเทาผลกระทบ นอกจากนน งานศกษาเหลานนยงไมพจารณาการกอสรางเขอนปากแบงในบรบทรวมกบเขอนอน ๆ ทอยระหวางการกอสรางและทมการเสนอใหสรางในแมนาโขงสายประธานและภายในลมนา

ขอมลยอนหลงทสมบรณ เปนปจจบน และนาเชอถอ เปนองคประกอบทจาเปน

เพอชวยใหเขาใจความเสยงทเกยวของกบเขอนปากแบง ทงขอมลเกยวกบการประมง อทกวทยา และการไหลของตะกอน รวมทงผลกระทบตอการดารงชพของชมชนในแมนาโขง ขอมลยอนหลงทเพยงพอยงจาเปนตอการจดทามาตรการบรรเทาผลกระทบทเหมาะสมและสอดคลองกบบรบท รวมทงระบบการตดตามผลทเปนผล ตวอยางเชน การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมเชงยทธศาสตรตามการเสนอของคณะกรรมาธการแมนาโขงเตอนวา

“การสรางบนไดปลาทประสบความสาเรจ ตองมการพจารณาตงแตขนตอนแรกของการวางแผน ในชวงทกาหนดจดสรางเขอนและการออกแบบเขอน ทงนเพอใหมการออกแบบเขอนทเหมาะสมกบพนธปลาทเปนเปาหมายและสามารถจาแนกได”1

ขอเสนอแนะหลก

จากขอบกพรองทรายแรงของรายงานเกยวกบโครงการเขอนปากแบงเหลาน ทางผพฒนาโครงการจะตองจดทาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมใหมอกครง โดยใหครอบคลมขอมลทเกบยอนหลงไป 10 ป รวมทงการศกษาเพมเตมในดานการประมง อทกวทยา และผลกระทบขามพรมแดน

• ควรมการศกษาและตดตามผลทางสงแวดลอมในหลายดานพรอม ๆ กนโดยทนท กอนจะมการตดสนใจใด ๆ เกยวกบโครงการเขอนปากแบง จาเปนตองมการจดทาขอมลยอนหลงกอนจะอนญาตใหเรมการกอสราง และกอนจะมการกระทาใด ๆ ทรบกวนตอพนทและทาใหเกดการเปลยนแปลงของสงแวดลอมบรเวณทตงเขอน

• การศกษาเพอตดตามผลดานสงแวดลอมควรครอบคลม

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!1การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมเชงยทธศาสตรสาหรบโครงการไฟฟาพลงนาในแมนาโขงสายประธาน จดเตรยมสาหรบคณะกรรมาธการแมนาโขง รายงานฉบบสมบรณ, น. 16

o การเกบรวบรวมตวอยางพนธสตวนาในพนทโครงการในทกฤดกาลเปนเวลาอยางนอยสองป ทงนโดยใชเทคนคการเกบขอมลทงแบบ active และ passive

เพอจดทาขอมลอยางรอบดานเกยวกบผอยอาศยในบรเวณนน และพนธปลาอพยพ การตดตามผลควรชวยใหทราบจานวนและชวมวลของพนธปลาในพนท และจานวนและฤดกาลทพนธปลาอพยพจากดานเหนอนาจะมาวางไข และครอบคลมถงไขปลา ตวออนของปลาทลอยอยดานทายนาดวย

o ควรมการศกษาทงในหองทดลองและในภาคสนาม เพอประเมนความมประสทธภาพของชองทางทเสนอเพอใหปลาอพยพขนไปดานเหนอนา และผลลพธทจะเกดขนจากบนไดปลาสาหรบปลาทอพยพไปดานทายนา

• ตองมการศกษาอยางรอบดานเกยวกบผลกระทบดานสงคม ทอาจเกดขนทงเหนอนาและทายนาของทตงเขอน ทงนเพอจาแนกจานวนทแทจรงของชมชนทจะไดรบผลกระทบ และอางองจากขอมลทเปนปจจบน การศกษาเหลานตองครอบคลมขอมลยอนหลงแบบแยกประเภทเกยวกบชมชนทไดรบผลกระทบทงทางตรงหรอทางออมจากเขอนปากแบง โดยคานงถงบรบทเฉพาะพนทในดานสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรม รายงานดงกลาวควรใหขอมลเพมขนวา เขอนปากแบงจะสงผลกระทบโดยเฉพาะอยางยงตอผหญงอยางไรบาง

• ตองมการจดทากลไกเพอแกปญหาผลกระทบดานสงคมอยางเตมท รวมทงสาหรบชมชนทตองอพยพ และชมชนทงดานเหนอนาและทายนาทไดรบผลกระทบจากการประกอบอาชพเนองจากเขอน ทงยงจาเปนเรงดวนทจะตองมการประเมนอยางเปนอสระตอทดนทเสนอเพอการอพยพ ทงนเปนการประเมนอยางมสวนรวมจากผทตองถกอพยพดวย

• จาเปนตองมกลไกตดตามผลอยางเปนอสระ เพอใหเจาหนาทของบรษทหรอรฐบาลตองรบผดชอบ กรณทไมมการจายคาชดเชยและไมมการชวยเหลอดานการอพยพตามทสญญาไว หรอกรณทผลกระทบของโครงการเลวรายมากกวาทพยากรณไวในเอกสารโครงการและความตกลง ทงยงจาเปนเรงดวนทจะตองมการประเมนอยางเปนอสระตอทดนทเสนอเพอการอพยพ ทงนเปนการประเมนอยางมสวนรวมจากผทตองถกอพยพดวย

• ตองมการศกษาเพมเตมเกยวกบผลกระทบของเขอนปากแบงในประเทศไทย

รวมทงขอมลยอนหลงทเพยงพอเกยวกบการประมงและวถชวตของชมชนในประเทศไทย

• ตองมการแกไขการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสงคมขามพรมแดน โดยใหครอบคลมขอมลทสะสมยอนหลงไป 10 ป รายงานดงกลาวควรคานงถงการคานวณในเชงเศรษฐกจ เกยวกบผลกระทบทจะเกดขน ตงอยบนพนฐานการประเมนมลคาทางเศรษฐกจของปรมาณสตวนา และทรพยากรการประมงทเปนปจจบน และตนทนทอาจจะเกดขน จากการหาพนธปลาใหมมาใสในแมนา เพอทดแทนพนธปลาทหายไปและทรพยากรสตวนาอน ๆ

• ตองมการปรกษาหารออยางจรงจงกบชมชนทจะไดรบผลกระทบ ทงทางตรงและทางออม จากเขอนปากแบง รวมทงประชาชนทอยในประเทศเพอนบาน โดยสอดคลองกบมาตรฐานระหวางประเทศกอนจะมการตดสนใจใด ๆ เกยวกบโครงการน

ตองมการเสนองานศกษาของโครงการฉบบปรบปรงใหมใหกบคณะกรรมาธการแมนาโขง (MRC)

เพอใหคณะผชานาญการดานเทคนคของคณะกรรมาธการแมนาโขงไดพจารณา รวมทงประเทศสมาชกอน ๆ ของคณะกรรมาธการแมนาโขง ทงนโดยผานกระบวนการปรกษาหารอลวงหนา ในระหวางนใหชะลอการ ตดสนใจ การเตรยมการกอสราง และการลงนามในความตกลงใดๆ ของโครงการเขอนปากแบงออกไป จนกวาจะมขอมลมากเพยงพอเพอใหสามารถประเมนผลกระทบของโครงการในบรบทของลมนาโขงไดอยาง เหมาะสม จนกวาจะมการพจารณาวางานศกษาของโครงการมขอมลครบถวนมากเพยงพอ โดยเปนการประเมนของผชานาญการอสระ