พระไพศาล วสาโล

พระไพศาล วสาโล

สพพทานง ธมมทานง ชนาต

การใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

จดพมพโดย

ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง 

จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ภาพประกอบ  โลลทาย

ออกแบบปก/รปเลม คนขางหลง พสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรม

ปรบสภาพ ปง

อนเคราะหการพมพโดย บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน)

๖๕/๑๖ ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐ 

โทร. ๐-๒๔๒๒-๙๐๐๐

www.kanlayanatam.com     Facebook: kanlayanatam

พระไพศาล วสาโล

www.visalo.orgFacebook : พระไพศาล วสาโลFacebook : Phra Paisal VisaloFacebook : วดปาสคะโต ธรรมชาต-ทพกใจ

พมพครงท ๑  : สงหาคม ๒๕๕๙  จ�านวนพมพ ๔,๐๐๐ เลม

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๓๔๙

3

ขอนอมถวายอานสงสแหงธรรมทานเปนอาจรยบชา

เพอแสดงมทตาสกการะแด ๖๐ พรรษากาลของพระสปฏปนโน 

พระอาจารยไพศาล วสาโลซงจะครบวาระในเดอนกมภาพนธ ๒๕๖๐ น

4

ค า ป ร า ร ภ

ความทกขเปนสงทไมมใครหนพน  แตเมอความแก  ความเจบ 

ความพลดพราก ความลมเหลวบงเกดขน  ไมจ�าเปนทเราจะตอง

เศราโศก  เสยใจ อาลยอาวรณ ขนเคอง ทอแท หรอจมอยกบ

ความตกต�าย�าแยเสมอไป  เหตการณเหลานสามารถเปนอปกรณ

สอนธรรม  ฝกใจเราใหเขมแขง  เตอนใหไมประมาทกบชวต

อกทงยงเปดใจใหเหนสจธรรมไดดวย

ความทกขไมเพยงผลกดนใหเราเขาหาธรรม หากยงแสดง

ธรรมใหเราเหน  เพราะทกขกคอธรรมนนเอง  สจธรรมทชวย

ใหพนทกขนนลวนอยในสงทเราเรยกวาทกข  แตเปนเพราะคน

สวนใหญเมอเจอทกขแลวมกปลอยใจใหเปนทกข  จงถกทกข

5

กระท�าย�าย  อนทจรง  ทกขนนหากเราดมนดวยสต พจารณา

ดวยปญญา กสามารถเหนธรรมทชวยใหจตเปนอสระจากทกขได 

เพราะกญแจทไขไปสความพนทกขกอยในทกขนนเอง ทกขจงเปน

สงส�าคญมากส�าหรบความพนทกข

ปราศจากโคลนตม ดอกบวอนงดงามยอมมอาจเกดขนได

ฉนใด ปราศจากความทกข ปญญาหรอความรแจงกมอาจเกดขน

ไดฉนนน ดงนนเมอประสบทกขจงไมควรตโพยตพายหรอปลอยใจ

ใหจมอยในความทกข แทนทจะเปนผทกข พงถอยออกมาเหนทกข 

ทกขจะกลายเปนธรรมทมประโยชนอยางยง

บทความทง  ๖  ชนในหนงสอเลมนมาจากค�าบรรยาย

ของขาพเจาหลงท�าวตรเชาและเยน ณ  วดปาสคะโต  ชมรม

กลยาณธรรมเหนวามประโยชนควรเผยแพรในวงกวาง ขาพเจา

ยนดอนญาตและขออนโมทนาในความตงใจอนเปนกศล ทม ง

เผยแพรสมมาทศนะและสมมาปฏบตอยางตอเนองเสมอมา หวงวา

หนงสอเลมนจะมสวนชวยใหผ อานเกดก�าลงใจในการเปลยน

ทกขใหเปนธรรม  เพอเขาถงประโยชนสงสดแหงความเปนมนษย

               ๑๒ สงหาคม ๒๕๕๙

6

ค า นา

ข อ ง ช ม ร ม ก ล ย า ณ ธ ร ร ม

แมไมไดไปภหลงเสยนาน  แตธรรมของครบาอาจารยกยงอย

ในใจเสมอ และเปนโชคทชมรมกลยาณธรรมไดรบโอกาสใหจดท�า

ซดเสยงธรรมของพระอาจารยตอเนองมาหลายชด  โดยไดรบความ

เมตตาจากพระสรนทร  กอนการคด วดปาสคะโต จดสงตนฉบบมา

ใหจดท�าเพอเปนธรรมทาน จงมโอกาสไดฟงธรรมของพระอาจารย

ทกเชาค�า  เหนประโยชนและคณคาในธรรมะสบายๆ  ททานม

7

กศโลบายใหนอมน�ามาพจารณาเขากบสถานการณตางๆ ของชวต

เปนธรรมททนสมย เขาถงใจคนทกชน ทกวย นบเปนเสนหในธรรม

ของพระอาจารยไพศาล วสาโล  โดยแทจรง

อกไมกเดอนกจะถงมงคลกาลแหงมทตาสกการะ ๖๐ พรรษา

พระอาจารยไพศาล  วสาโล  ในโอกาสนชมรมกลยาณธรรมจงขอ

เลอกสรรบทความธรรมบรรยายรวม ๖  เรองมาจดพมพเปนหนงสอ

เลมน  เพอเปดศกราชแหงการถวายมทตาจตแดพระปยาจารย

ซงทานเมตตาสละเวลาตรวจทานตนฉบบให นอกจากเนอหาธรรม

ทรนรมยชวนอานแลว  ยงงดงามดวยภาพวาดทบรรจงจดเตม

ความสงบเยนจากศลปน  “โลลทาย”  ศษยรกกนกฏปาภหลง

ขอขอบคณ “คนขางหลง” ผมไอเดยบรรเจดออกแบบรปเลม และ

ขออนโมทนาทมงานชมรมกลยาณธรรมทชวยถอดเทปและพสจน

อกษรดวยความวรยะอตสาหะเสมอมา

ทส�าคญคอหนงสอนไดรบความเมตตาจากคณเมตตา อทกะ-

พนธ และบรษทอมรนทรพรนตงแอนดพลบลชชง จ�ากด  (มหาชน)

อภนนทนาการจดพมพเพอเปนธรรมทาน  แจกในงานแสดงธรรม

ครงท  ๓๓ ของชมรมกลยาณธรรมและเปนธรรมทานแกสาธชน

ผใฝในธรรม  ซงทราบวาขณะนมผตงตารออานจ�านวนมาก  ขอ

กราบขอบพระคณทานผมอปการคณทกทานมา ณ ทน

8

ขอนอมถวายอานสงสแหงธรรมทานเพอเปนอาจรยบชาและ

ถอเปนมงคลวาระเปดศกราชแหงการแสดงมทตา  ๖๐ พรรษา

พระอาจารยไพศาล วสาโล  ลวงหนาเปนปฐมฤกษ  ดวยความเคารพ

เหนอเศยรเกลา

กราบขอบพระคณและอนโมทนาบญทกทาน

ทพญ. อจฉรา กลนสวรรณ

ประธานชมรมกลยาณธรรม

วนแม ๑๒ สงหาคม ๒๕๕๙ 

สขใจในวยชรา

ในทกขมความไมทกข

อยยากเพราะวางใจไมเปน

เปลยนทกขเปนธรรม

ทางตรงสความพนทกข

อยาเชอความคด

๑๓๓๑๔๗๖๖๘๓๑๐๑

สารบญ

11

บานของใจ หรอความรสกตวนน ไมมอะไรทจะท�าใหเรากงวลเลย อยแลวมแตความสบายใจ มแตความโปรงเบา บานนเราจะพบไดกดวยการมสต สตท�าใหเราไมลมตว ท�าใหเรากลบมาอยกบปจจบน ท�าใหจตกลบมาอยกบเนอกบตว เกดความรสกตวขนมา

13

เมอตอนสายวนนอาตมาไปแสดงธรรมทชยภม  ผฟงเปนผสงวย 

ทงนน  เดยวนเมองไทยมผ สงวยหรอคนแกในสดสวนทสงมาก

ประมาณ ๑๔  เปอรเซนต  เปนคนแกอาย  ๖๐ ปขนไป  เวลาพด

ค�าวาคนแก หลายคนไมคอยชอบ  เพราะสมยนเราไมชอบค�าวาแก

ทงทสมยกอนค�าวาแกเปนเรองธรรมดา ทเปนเชนนกเพราะสงคม

สมยนเชดชความหนมสาว พอเรยกใครวาเปนคนแกเขากจะไมพอใจ

แสดงวาปฏเสธความจรง  เพราะวาถาเรายอมรบความจรงได  กจะ

ไมกลว  ไมรงเกยจ  ไมเปนทกขเพราะความแก หรอเปนทกขเพราะ

ค�าๆ นเลย

สขใจในวยชรา

14

เดยวนผคนจงมกเลยงไปใชค�าวาผสงวย ผสงอาย  เหมอนกบ

ความตาย  เวลาจะพดค�าวา “ตาย” หลายคนรสกวาเปนค�าไมสภาพ

เปนค�าทเสยดแทงใจ จงเลยงไปใชค�าอน  เชน หมดลม มรณะ สน

บญ สนชวต จากไป  เปนตน ทงทความตายเปนธรรมดาของชวต

เรองทพดไปนนอาตมาคดวาพอจะมประโยชนอยบาง  จง

อยากน�ามาถายทอดอยางยนยอใหพวกเราไดฟง  เพราะวาในทนม

ผสงวยหลายคน บางคนยงหนมยงสาว  แตกมคนแกอยในบาน

อกทงตอไปตวเองกตองแกดวย จงนาจะไดฟงบาง

อาตมาไดบอกกบผทมาฟงบรรยายวา พวกเราทงหลายถอวา

โชคดทมอายยน  เพราะวาคนสวนใหญตายไปกอนอาย ๗๐-๘๐  ป

เสยอก  บางคนอายแคไมกขวบกตายแลว  บางคนกตายตอน

หนมสาว  ใครทมอายยนจงถอวามโชค ซงเกดจากทไดท�าบญกศล 

เอาไว  เพราะถาไมไดท�าบญท�ากศลไวกอน คงจะไมมอายยนมา

ถงปานน  โชคประการตอมากคอ  เมออายยนแลว จะไดรบสงหนง

ทมคามาก นนคอประสบการณชวต

ประสบการณชวตทเกดจากการผานโลกมามาก  เปนสงทมคา

แมวาหลายคนจะเจอความทกข  ความยากความล�าบาก มาตงแต

เลก  ตองปากกดตนถบ  ตองเจอกบความพลดพรากสญเสย  ซง

ส ข ใ จ ใ น ว ย ช ร า

15

ลวนเปนสงไมพงประสงค แตทงหมดกมประโยชนอยางมาก  เพราะ

ชวยใหเราอยในโลกนไดอยางมความสข

ประสบการณหลายอยางของคนแก  เชน ความรความสามารถ

ในการท�านา การทอผา การสานกระบง ตะกรา การทอเสอ หรอ

การเลยงววเลยงควาย  เดยวนมประโยชนนอยลง  เพราะคนสมย

ใหมนเขาไมคอยท�านากนแลว หรอท�านากไมไดใชควาย  สวนกระบง

ตะกรา  หรอเสอ  กไมท�าเองแลว  แตซอจากตลาด  ความรและ

ทกษะของคนแกจงลาสมยไปเยอะแลว  ในทางตรงขามคนแกสมยน

ตองไปเรยนหลายอยางจากเดกๆ  เชน  เรยนเรองคอมพวเตอร การ

ใชแทบเลต การใชโทรศพทมอถอจากลกหลาน

แตกอนนมแตหลานไปเรยนจากปยาตายาย แตสมยนคนแก

ตองเรยนอะไรหลายๆ อยางจากหลาน อยางไรกตาม มสงหนง 

ทไมลาสมยคอประสบการณชวต อนไดแก ความเขาใจในเรองชวต

ความเขาใจในเรองสขทกข  เรยกอกอยางวา  “วชาชวต”  ซงไมม

ค�าวาลาสมย ยงใชไดอยเสมอ ประสบการณชวตทวาน ท�าใหคนแก

จ�านวนมากยงมความสขอยไดทงทก�าลงวงชาถดถอย 

มการศกษาวจยเรองความสขชนหนง  ซงมคนพดถงกนมาก

ผวจยซงเปนศาสตราจารยชาวองกฤษไดไปสอบถามความคดเหน

16

และความรสกของคนทวโลก ๗๒ ประเทศ ทงนเพราะเขาอยากรวา

คนแตละวยมความสขมากนอยเพยงใด  เขาสอบถามคนหลาย

พนคน ตงแตอาย ๑๘ ถง ๘๐  ป ผลทไดเขาสรปออกมาเปนเสน

กราฟ มลกษณะคลายๆ กบตวย หรอตวว  กลาวคอคนอาย ๑๘

มความสขมากทสด พอมอายมากขน ความสขกคอยลดลง จนมา

ถงระดบต�าสดทอาย ๔๖  ป หลงจากนนความสขกคอยๆ  เพมขน

ไปเรอยๆ ตามอาย  และเพมสงสดเมออาย ๘๐ ป 

เขาพบวาระดบความสขของคนอาย  ๘๐ มากกวาคนอาย

๑๘  เสยอก ทงๆ ทอาย ๑๘  เปนชวงขาขน ขณะทอาย ๘๐  เปน

ชวงขาลง นาแปลกทคนซงอยในชวงขาลงกลบมความสขมากกวา

ทงๆ ทสขภาพกแยลง  เงนทองกนอยลง ยศถาบรรดาศกดกหมด

ไป ตรงขามกบคนทอยในวยกลางคนหรออาย ๔๐ กวาป  ก�าลง

อยในชวงทประสบความส�าเรจในชวต  มต�าแหนงทมนคง  ถาอย

ในแวดวงธรกจ กเปนผจดการ หรอซอโอ  ถาอยในแวดวงการเมอง

กเปนรฐมนตร  นายกรฐมนตร  หรอประธานาธบด  อยางโอบามา

ไดเปนประธานาธบดตอนอาย ๔๐  เศษ  เชนเดยวกบ บล คลนตน

อภสทธ  เวชชาชวะกอาย ๔๐ กวาตอนเปนนายกรฐมนตร ขณะท

ทกษณไดเปนนายกรฐมนตรตอนอาย  ๕๐ ตนๆ  อยางไรกตาม

เมอกลาวโดยรวมแลว  คนวยนกลบมความเครยดและความทกข

มากกวาคนวยอน  รวมทงคนแกดวย 

ส ข ใ จ ใ น ว ย ช ร า

17

เปนทนาสงสยวาท�าไมคนแกจงมความสขมากกวาคนอาย

๑๘ และมความสขมากกวาคนทก�าลงประสบความส�าเรจในชวต

ค�าตอบกคอ ประสบการณชวต  คนทมอายมาก  ผานเรองราว

ในชวตมามาก  จงท�าใจไดงายเมอมอะไรมากระทบ  แมไมถกใจ

กไมหงดหงดหรอโกรธงาย  มความอดทนอดกลนไดด  ผดกบ

คนหนมคนสาว มอะไรนดหนอยมากระทบ กหงดหงด  เสยใจ แค

เปนสว  ผวแหง  ผมแตกปลาย  กถงกบเปนทกข  นอนไมหลบ

แตเรองแบบนส�าหรบคนแกแลวถอเปนเรองเลกนอยมาก  รถตด

เสยงดง คนหนมคนสาวกหงดหงดร�าคาญ แตคนแกเฉย  เพราะเจอ

อะไรทยงกวานมาแลว 

พดงายๆ คอเขาท�าใจไดงาย ปลอยวางเกง  อนนเปนเรอง

ของวฒภาวะ ประสบการณชวต บอกเขาวา มนเปนเรองธรรมดา

มนเปนอยางนแหละ  เวลามคนลมหายตายจากกไมไดฟมฟาย

โศกเศรา  คร�าครวญมาก  เพราะรวามนเปนเชนนนเอง  เจอความ

สญเสยพลดพรากมา ๗๐-๘๐ ปแลว กเลยเหนเปนเรองธรรมดา

ขณะเดยวกนความทะเยอทะยานของเขากลดนอยลงดวย

ความเครยดของคนเราสวนหนง  กเกดจากการท เรามความ

ทะเยอทะยาน มความคาดหวงสง  ในแงหนงท�าใหมความพากเพยร

พยายาม แตถาไดไมตรงกบทหวงกเปนทกข  สวนคนทมอายแลว

18

มความคาดหวงนอยลง  ท�าไดเทาไร  กพอใจแคนน  ยอมรบขอ

จ�ากดของตวเอง ยอมรบวาเราท�าไดแคน  กไมเสยใจ  ไมทกข

ในขณะทคนหน มสาว  พอท�าอะไรลมเหลวกตอกชกหว

กลมอกกลมใจ มเพอนชาวญปนคนหนง  เรยนปรญญาเอก ท�า

วทยานพนธเกยวกบต�ารวจไทย ท�ามาหลายปกยงไมเสรจ  ทงท

เปนคนเกงมาก  แตไปเจอความลกลบซบซอนของต�ารวจไทยเขา

จงเขยนไมออก ผานมาหลายปกไมเสรจ  สดทายวนหนง  เขาถอ

เชอกเขาไปในสวนขางบาน แลวกผกคอตาย  ถาเปนคนแก  เขาจะ

เหนเปนเรองธรรมดา  ไมเสรจกไมเสรจ  เราท�าไดแคน  กพอแคน

ปลอยวางได  ถงแมไมไดปรญญาเอกแตกยงมปรญญาโท  จะ

ทกขรอนไปท�าไม

ในประเทศอเมรกา  นกศกษาแพทยทเรยนจบใหมๆ  พอ

มาเปนหมอจะมความเครยดมาก หมอจบใหมเหลานจะมความ

เครยดสง  ฆาตวตายปละประมาณ ๔๐๐  คน  เปนตวเลขทสง

มาก  เพราะเปนจ�านวนเทากบนกเรยนแพทย  ๓-๔ หองรวมกน

ในอเมรกา  หมอเปนอาชพทมความทกขมาก  คนพวกนยงหนม

สาว มความรด  แตพอเจอความผดหวง  เจออปสรรค  เจอความ

ยากล�าบาก กท�าใจไดยาก แตถาเปนคนแก  เขากท�าใจได  เพราะ

เขายอมรบตวเองวาฉนท�าไดแคน  อกทงประสบการณชวตยง

ส ข ใ จ ใ น ว ย ช ร า

19

สอนเขาวา ความทกขเปนของชวคราว  ไมนานมนกผานไป

อกเหตผลหนงทท�าใหคนแกมความสขมากกวากคอ  เขา

ไมรอความสขจากอนาคต  แตมงหาความสขจากปจจบน  เชน

ความสขจากการไดอยกบครอบครว  อยกบลกกบหลาน หรอได

สนทนาพาทกบเพอนๆ ทรานกาแฟ  เปนความสขงายๆ ท�าไดทนท

ยงร วามเวลาเหลออย ไมนาน  เพราะความตายใกลเขามาแลว

จงไมรอความสขจากอนาคต  ผดกบคนหนมสาว  ซงมกจะหวง

ขางหนาวาถาร�ารวยกจะมความสข  หรอประสบความส�าเรจแลว

จงจะมสข  ส�าหรบคนแกเขาร ว าความสขทดทสดคอความสข 

ทใจ  ไมใชความสขจากความมงมหรอชอเสยงเกยรตยศ ความสข

ทใจไดแกอะไรบาง  ไดแก ความสขเมอไดท�าบญท�ากศล สวดมนต

นงสมาธ ทงหมดนเรยนรไดจากประสบการณชวต

ทนใหเราลองยอนกลบมามองตวเอง  วาตอนนเรามความสข

นอยกวา  หรอมากกวาตอนทเรายงหนมสาว  ถามความสขนอย

ลง  แสดงวาไมปกตแลว  แสดงวาประสบการณชวตทม  เราไมได

เอามาใชใหเกดประโยชน

อะไรบางทท�าใหคนแกไมมความสข ขอแรกคอ ความหวง

ความวตกกงวล  เกยวกบลกหลาน บางคนลกอาย ๔๐ แลวกยง

20

เปนหวง คอยโทรศพทไปถาม หรอใหลกคอยโทรศพทมารายงาน

วาตอนนท�าอะไร  อยทไหน มโยมคนหนงอาย  ๔๐  กวาแลวพา

แมมาหาอาตมา  แลวขอรองใหอาตมาพดกบแมหนอย  วาใหเลก

หวงกงวลลกสกท  เพราะวาลกกอดอด แมกเครยด 

มโยมคนหนงมาหาอาตมาทภหลง  โยมคนนมหลานนารก

เมอ ๒  ปทแลวหลานอาย ๕ ขวบ แมจะพาลกไปอยตางประเทศ

โยมคนนรกหลานมาก ท�าใจไดยากทหลานจะไปอยตางประเทศ

เมอ ๒ ปทแลวอาตมากพดใหโยมคนนนฟงวา ตนกลาหากอยใต

รมเงาของตนแม  มนจะโตไมเตมท  ตอเมอออกมาจากรมเงา

ของตนแม  มนถงจะโต ถงแมจะตองเจอแดดเจอฝนเจอลม  แต

มนกท�าใหตนไมกลาแกรงขน  ถาอยากจะใหลกหลานเตบโต  ก

ตองใหอยหางไกลจากรมเงาของแมบาง ประหนงลกไมทไกลตน

เพราะมนจะกลายเปนตนไมทสงใหญ พอไดยนอยางนโยมกท�าใจ

ได  คดวาหลานไปไกลจากเรากดเหมอนกน  เขาจะไดเปนตว

ของตวเอง 

ผานไป  ๒  ป  เมอวานนโยมคนนนมาขอบคณอาตมาท

แนะน�าเชนนน  เพราะวานอกจากจะชวยใหท�าใจไดแลว ยงไดเหน

ดวยตาวาพอหลานไปอยหางยายแลว  เขากโตขน  อาย ๗ ขวบ

สามารถชวยเหลอตวเองไดหลายอยาง 

ส ข ใ จ ใ น ว ย ช ร า

21

คนแกสวนใหญจะหวงหลาน  กลวเขาล�าบาก  ทจรงควร

มองวาความล�าบากท�าใหลกหลานของเรากลาแกรงขนมา ถาเขา

สบายเกนไป  เขากจะออนแอ  ถาเขาไดเจอความยากล�าบาก

บาง  เขาจะพงตวเองได 

ทกวนนอาตมาขอบคณโยมแมเสมอ  เพราะวาโยมแมสอน

ใหอาตมารจกพงตวเองตงแตเลก อาย ๗ - ๘ ขวบ กใหนงรถเมล

ไปโรงเรยนเองหรอกลบบานเอง  เวลาลมสมดการบานไวทบาน

แมกไมเคยเอามาสงใหทโรงเรยน ปลอยใหลกตองถกลงโทษ คอ

โดนครต  โรงเรยนอสสมชญสมยอาตมา  ถาท�าผด  เลนเลอก

ถกตอยางเดยวเลย  ท�าใหเราตองระมดระวง  รบผดชอบตวเอง

ไมคอยหวงพงใคร 

ความหวงกงวลของแมหรอของยาย บางทกเปนผลเสยตอ

ลกหลานได  ดงนนจงควรรจกปลอยวาง มอเบกขา ถาไมปลอย

วาง  เจาตวกทกข  ถาหากวาตายไปกจะตายไมด  ตายดวยความ

ทรนทราย  เพราะจตสดทายเปนอกศลเนองจากหวงลกหวงหลาน

มอามาคนหนง  รกหลานมาก หลานอาย ๓ - ๔ ขวบ แก

จะคอยจ�าจจ�าไชใหหลานกนขาวเยอะๆ ทงทหลานกมพเลยงแลว

หลานกร�าคาญ  สรบกบอามาอยเปนประจ�า  วนหนงอามาปวย

22

เขาโรงพยาบาล  อยในภาวะโคมา  สองวนตอมา  ขณะทพอแม

ลกก�าลงกนขาวกนอย  เดกกพดขนมาวา อามาพอแลว หนไมกน

แลว หนอมแลว คนบนโตะกงง  วาเดกพดกบใคร  เพราะวาตรงนน

มแค  ๓ คน  แตเดกบอกวาเหนอามา  อามามาจ�าจจ�าไชอกแลว

ตวอามานอนอย ในโรงพยาบาล  แตใจคงถวลหาหลาน  จงสง

จตมาจ�าจจ�าไชหลาน แบบนไมดกบอามาเลย  เพราะวาถาตายไป

ในภาวะอารมณดงกลาว  กจะตายไมสงบ ถาอยากตายสงบตอง

รจกปลอยรจกวาง  คลายความหวงใยกงวลในลกหลานบาง  ให

มนใจวาเขาจะเขมแขง  เขาจะพงตวเองได

นอกจากความกงวลแลว  เดยวนมคนแกจ�านวนมาก  ยง

แกตวกยงขโมโห  ขหงดหงด  อารมณเสยงาย  ทงทโดยวยแลว

นาจะเยนลง  นาจะปลอยวางมากขน ปกตแลว  ระหวางแมกบยาย

หลานจะรสกวายายอารมณเยนกวา  อดทนไดมากกวาแม  แต

เดยวนชกจะไมเปนอยางนนแลว  เดยวนคนแกจ�านวนมากมความ

หงดหงดสง  โกรธเกรยวกมาก  มคนมาปรกษากบอาตมาเยอะ

ขนเรอยๆ  วาจะท�าไงด  แมหรอพออารมณราย ขโกรธ ขหงดหงด

เปนประจ�า  อนนแสดงวาประสบการณชวตทผานมา  ไมไดสอน

ใหเขาร จกการปลอยวาง  ไมไดสอนใหเหนวาความไมสมหวง

ไมถกใจ ลวนเปนเรองธรรมดา 

ส ข ใ จ ใ น ว ย ช ร า

23

คนเราถามอายมากขน  แตประสบการณชวตทผ านมา

ไมไดสอนใหเหนอะไรตออะไรเปนเรองธรรมดา  แสดงวาประสบ

การณทผานมานนปลอยใหสญเปลา  ทงๆ  ทเปนสงมคามาก

นบวานาเสยดายมาก คนเราถาเรยนรจากประสบการณ จะเหนวา

ความไมสมหวง ความไมถกใจ  เปนเรองธรรมดา จะโกรธไปท�าไม

ประสบการณชวตนาจะสอนเราวาไมอาจคาดหวงใหคนอนท�า

ถกใจเราทกอยางได ขนาดเราเองยงท�าไมถกใจตวเอง กายและใจ

เราเองเรายงสงไมไดเลย  นอนไมหลบสงใหหลบมนกไมยอม

ใครๆ กอยากใหคนอนรใจเรา แตเรากลบไมรใจตวเอง แลวจะไป 

คาดหวงใหคนอนมารใจเราไดอยางไร ถาไตรตรองจากประสบ

การณชวตกจะพบวา  เรามอาจคาดหวงจากคนอน  เพราะเขากม

วถทางของเขา 

คนเรา ถาไมรจกระงบความโกรธ  ไมรจกปลอยวางบาง ก

เทากบท�ารายตวเอง  โรคประสาท  โรคเครยด  โรคความดน  เสน

เลอดในสมองแตก  เปนสงทเกดขนกบคนสงวยมากขนเรอยๆ  ใน

เมอผานโลกมามากแลว  กควรจะใชประสบการณชวตใหเปน

ประโยชน  ในการปลอยวาง  ในการคลายความโกรธ  รวมทงรจก

ใหอภยดวย  บางคนไมไดโกรธลก  ไมไดหงดหงดหลาน  แตวา

โกรธแคนสามทเคยไปมเมยนอย  หรอวาโกงเงน  แมเหตการณ

ผานไปนานถง ๓๐ ปกยงพดถงซ�าแลวซ�าเลา  ตวเองพดไปกไมม

24

ความสข แตวากไมยอมลม 

การใหอภย  เปนสงหนงทผสงวยตองม  ทจรงประสบการณ

ชวตนาจะสอนเขาใหร จกการใหอภย  เพราะหากผานรอนผาน 

หนาวมานานกจะพบวาคนเรานนผดพลาดไดเสมอ สมยทยงหนม

สาว  อาจลมหลงในเนอหนง  ในความสขชวครชวยาม  แตวาพอ

แกตว  กไดคดวามนเปนธรรมดาทคนเราจะหลงไปอยางนน  เมอ

เขาใจเชนน  การใหอภยผอนกไมใชเรองยาก

คนเราถาใหอภยไมได  แสดงวายงมความสขกบการท�าราย

ตวเอง ภาษาฝรงเรยกวา มาโซคสต คอพวกทชอบท�ารายตวเอง

บางคนพอใจกบการเกบความโกรธความแคนความพยาบาทเอาไว

ไมยอมปลอยไมยอมวาง อนนแสดงวาไมรกตวเอง

ความโลภ ความหวงแหน  เปนอกสาเหตทท�าใหคนแกไมม

ความสขในบนปลายชวต บางคนทมเทท�างานมาทงชวต มเงนเกบ

มากมาย แตวาเสยดายไมยอมเอาออกมาใช  เงนนนจดหมายคอ

มไวใช  ไมใชมไวเกบ พระพทธเจาตรสวา  เงนมไวเพอเลยงตวเอง

และลกหลานใหมความสข  รวมทงใชท�าบญกศล  เลยงสมณ-

ชพราหมณ  ใครทมเงนแลวเกบเอาไว  พระพทธเจาต�าหนวาเปน

คนโง  เปนคนทไมรจกใชทรพย แสดงวาปลอยใหทรพยเปนนายเรา

ส ข ใ จ ใ น ว ย ช ร า

25

ทจรงเราตองเปนนายของทรพย  คอตองรจกใชมน  ถามน

เปนนายเรากหมายความวา  เรายอมล�าบากเพอมน ยอมตายเพอ

มน  เวลาถกโจรปลนเอาเงนเอาทอง หากรสกเสยดาย ขดขนตอส

จงถกโจรแทงตาย อยางนแสดงวายอมตายเพอเงน  ถอวาโงมาก

พระพทธเจาตรสวา  “นรชนควรสละทรพยเพอรกษาอวยวะ  ควร

สละอวยวะเพอรกษาชวต  ควรสละทรพย  อวยวะ  และชวต  เมอ

ระลกถงธรรม”  ถาสละชวตเพอทรพยแสดงวาโง  แตผคนกเปน

อยางนกนมาก บางคนใชจายแตละทจะกลมอกกลมใจมาก ทงท

เปนการใชจายเพอตวเองหรอเพอลกหลานของตน

มครอบครวหนง  ลกไปจางคนมาดแลแม พอแมรวาลกจาย

คาจางใหคนดแลเดอนละเปนหมนบาทกกลมใจ บนแลวบนอกวา

เสยดายเงน  ไมไดตระหนกวาเงนมไวเพอใช  เพอท�าใหเกดความ

สะดวกสบาย  เมอลกจะใชเงนเพอแมกนาจะยนด  แตกลบตอวา

ลกเพราะเสยดายเงน  แลวบอกลกวาไมตองไปจางคนมาดแล  ให

ลกมาดแลแมเอง ลกกปวดหว ลกจะดแลแมทงวนทงคนไดอยางไร

เพราะตองท�างาน ตองดแลลกตวเองเหมอนกน  เกดความเครยด

ทงบานเลย นเพราะวาความงกในเงน 

บางคนนอนปวยอยทโรงพยาบาล  แตใจนกถงแตเงนทคน

ยมไป มคนหนงใกลจะตายอยแลว หมอบอกใหปลอยวาง ปลอย

26

วางเรองลก พอบอกใหปลอยวางเงนทอง แกหนานวควขมวดเลย

วนรงขนมเพอนบานมาเยยมทโรงพยาบาล หนาตาเลกลกมา แลว

เลาวายมเงนผปวยหลายปแลวยงไมคน  ปรากฎวาแกไปทวงเงน

ตวอยโรงพยาบาล  แตวาสงจตไปทวงเงน  แสดงวาหวงเงนมาก

ถงขนาดไปทวงเงนดวยจต  ถาหวงแบบนแลวไมยอมปลอยวาง

พอถงเวลาตายจะตายดไดอยางไร

ในสมยพทธกาล มพระรปหนงชอ พระตสสะ ทานไดจวร

ใหมมา  สมยกอนจวรเปนของหายากมาก ตองไปชกเอาจากผา

หอศพ  เอามาซก มายอม  แลวกตดเยบ  แตจวรผนนนพสาวเอา

มาถวาย  ไมทนททานจะไดใชกมรณภาพ  จตสดทายของทาน

นกถงจวรผนนนดวยความเสยดาย  พอตายกไปเกดเปนเลนอย

ในจวร จากพระทปฏบตดไปเกดเปนเลน  เรยกวาตกชนตกอนดบ

มากเลย แทนทจะไดขนสวรรค  หรอไดนพพาน นเปนเพราะทาน

มความหวงมความอาลยในทรพย

ส ข ใ จ ใ น ว ย ช ร า

“ เราลองยอนกลบมามองตวเอง วาตอนนเรามความสขนอยกวา หรอมากกวาตอนทเรายงหนมสาว ถามความสขนอยลง แสดงวาไมปกตแลว แสดงวาประสบการณชวตทม เราไมไดเอามาใชใหเกดประโยชน ”

27

การรจกปลอยวางในทรพยเปนเรองส�าคญ  ทรพยนนมไว

เพอใหเราใช  ไมใชเพอเปนนายเรา  บางคนยอมตายเพอทรพย

มเพชร  มทองอยในบานทก�าลงไฟไหม  เสยดายมาก  ถงกบวง

ฝากองเพลงเขาไปเพอเอามนออกมา ปรากฎวาออกมาไมได ตาย

ในกองเพลง  เรยกวาตายเพอมน  แสดงวาเราเปนของมน  ไมใช 

มนเปนของเรา  ขอใหระลกเสมอวา อะไรกตามทเรายดวาเปน 

ของเรา  เราจะกลายเปนของมนทนท ยอมตายเพอมนกยงได 

ส�าหรบผสงวย คนทผานชวตมามาก ประสบการณจะสอน

วา  ทรพยสมบตนนเปนของนอกกาย  เปนของชวคราว  ไมได

เปนของเราอยางแทจรง  ตายแลวกเอาไปไมได  ไปงานศพมาไมร

กงาน  เหนศพมากมาย  เหนเขาเอาเหรยญใสปากศพ  ศพถก

เผาเปนขเถาไปแลว  เงนกยงอยตรงนน  บาทหนงกเอาไปไมได

แลวจะหวงแหนมนไปท�าไม  เมอมเงนกใช  แตวาไมควรใชอยาง

ฟมเฟอย  เกบหอมรอมรบ  เพอใชในโอกาสตอไปบาง  แตไมใช

เพอเกบเอาไวอยางเดยว

อกอยางหนงทท�าใหคนแกมความกงวลมาก คอ ความกลว 

กลวตาย ทจรงประสบการณชวตนาจะสอนวา  เกดมาแลวกตอง

ตาย  เพราะคนทอายยนยาว ผานโลกมามาก  ไดเหนคนตายหรอ

ความตายของผคนมามาก คนทตายด ตายสงบกมตวอยางใหเหน

28

เขาตายสงบไดเพราะอะไร  เพราะเขาหมนท�าบญท�าทาน สรางบญ 

สรางกศล ปลอยวาง ยอมรบความจรงของชวต  รวมทงพจารณา 

ความตายอยเสมอ

คนทมอายยนยาวแลวยงกลวตายนน  แสดงวาประสบการณ

ชวตทผานมาไมไดสอนเขาเลย จงยอมรบความตายไมได  ยงถา

เรากลวตาย  ตองเรงท�าความด  เรงสรางบญสรางกศล  เรงท�าหนาท

ใหครบถวนสมบรณ  แลวกท�าสมาธภาวนา  หมนเจรญมรณสต

หรอระลกถงความตายอยเสมอ กจะกลวตายนอยลง  เพราะภมใจ

ในชวตทผานมา  อกทงมนใจในภพหนา  อยางทพระพทธเจาได

ตรสเมอครงเปนพระโพธสตววา  “เมอตงมนในธรรม ยอมไมกลว 

ปรโลก”

ประสบการณชวตนนเปนสมบตล�าคาของเราทกคน มคา

ยงกวาทรพยสมบตเสยอก  เพราะมแตเพมพนขนเรอยๆ  ไมมวน

ลดนอยถอยลง อกทงไมมใครแยงไปได  ทส�าคญทสดคออดมไป

ดวยบทเรยนหรอธรรมะทชวยรกษาใจเราไมใหทกข  และเปนสข

ไดไมวาอะไรจะเกดขนกบเรากตาม

ส ข ใ จ ใ น ว ย ช ร า

หมนเจรญมรณสตระลกถงความตายอยเสมอ กจะกลวตายนอยลง 

เพราะภมใจในชวตทผานมา อกทงมนใจในภพหนา 

อยางทพระพทธเจาไดตรสเมอครงเปนพระโพธสตววา 

‘เมอตงมนในธรรม ยอมไมกลวปรโลก’

31

ชวงนมชาวจนมาปฏบตธรรมทวดปาสคะโตกนหลายคน 

ชาวจนเหลานมความตงใจในการปฏบตมาก  ถงกบ

บวชพระ  ผ หญงกบวชช  แมว ามเวลาไมนานกตาม

ส�าหรบชาวจนกลมน  การมาปฏบตทวดปาสคะโตไมใช

เรองงาย  ไมใชวามเงน มเวลา แลวจะมาปฏบตได  เพราะ

ผ จดก�าหนดเงอนไขวา  คนทจะมาปฏบตทสคะโตได

ตองผานการอบรมปฏบตธรรมอยางเขมขนอยางนอย

๒ ครงทเมองจนกอน จงจะมาบวชทเมองไทยได 

ในทกข มความไม ทกข

32

การปฏบตทเมองจนนน  แตกอนมพระจากวดปาสคะโต

ไปสอน ไปน�าปฏบต  เชน หลวงพอค�าเขยน อาตมา พระอาจารย

โนส พระอาจารยตงหมง  แตเดยวนพระไทยเดนทางเขาประเทศ

จนไดยาก  เพราะสถานทตจนในไทยไมออกวซาให  ไมทราบวา

พระสงฆไทยไปท�าอะไรไวทประเทศจน  แตถาเปนฆราวาสกไป

ไดสบาย  ไมมปญหา  แตถงแมไมมพระไปสอน คนจนทนนเขา

กปฏบตกนเอง  อาศยวดโอทเคยถายท�ากนไว  ตงแตตอนทมพระ

จากเมองไทยไปสอน  แลวกเอามาเปดใหผปฏบตด  พอถงเวลา

ปฏบตกปฏบตกนเอง  ไมตองมพระมาน�าปฏบต  เรยกวาเขาม

ความรบผดชอบ มความตงใจสงมาก ทงๆ ทไมมครบาอาจารย

จากเมองไทยไปสอนกพากนปฏบตกนเอง  นเปนปรากฏการณ

ใหมของประเทศจน  ในชวง ๑๐ ปมาน

เมอกอนคนจนอยกนอยางล�าบาก ยากจน ตองปากกดตน

ถบ  ผคนคดถงเรองการท�ามาหากนเพยงอยางเดยว  แตตอนน

เศรษฐกจของจนดขนอยางรวดเรวมาก  จนนาตกใจ  เมอเชาได

ฟงขาว มหาเศรษฐในประเทศจน ตอนนมจ�านวนมากกวาประเทศ

อเมรกาเสยอก ทงๆ ทจนเพงพฒนาประเทศ หรอพฒนาเศรษฐกจ

มาเมอ  ๓๐  ปนเอง  แตวามหาเศรษฐของจนกลบมมากกวา

ทกประเทศในโลก  เขาใจวามหาเศรษฐทวาหมายถงคนทมเงน

ตงแตพนลานดอลลารขนไป 

ใ น ท ก ข ม ค ว า ม ไ ม ท ก ข

33

คนเราเมอมความเปนอยดขน พรงพรอมดวยวตถ  ไมตอง

ถงขนเปนมหาเศรษฐ  แคอยดกนด  ไมมปญหาเรองปากทอง กมก

จะมปญหาทางใจตามมา  เชน ความทกขใจ ความเครยด ความ

วตกกงวล  นเปนปญหาทเกดขนมากในทกประเทศเมอผ คนม

ความเปนอยดขน มการวจยพบวา ๕๐-๗๕ % ของความเจบปวย 

ทท�าใหคนตองไปหาหมอนน ลวนเปนผลจากความเครยดและ 

ความวตกกงวล ยาทขายดทสด ๘  ใน ๑๐ อนดบตนๆ  เปนยา 

คลายเครยด  ยานอนหลบ  รวมทงยาลดความซมเศรา  ยาลด 

ความดนและยาแกโรคกระเพาะ ปรากฏการณดงกลาวก�าลงเกดขน

ในประเทศจนและจะเพมขนเรอยๆ

เมองไทยเราเดยวนมคนปวยดวยโรคทางใจกนมากขน แมแต

นกเรยนนกศกษา  บางคนถงกบเรยนหนงสอไมได  เคยมคนมา

ปรกษาวา ท�าอยางไรด  ลกเรยนแพทยจนถงป ๕  แลว  เรยนตอ

ไมไหว ทงๆ ทเหลออกไมกวชากจะเปนหมอฝกหดแลว แตตอนน

เปนโรคซมเศราอยากจะฆาตวตาย นเปนปญหาทไดยนไดฟงมา

บอยมาก

แตในเวลาเดยวกน กมคนหนมาสนใจการปฏบตธรรม สนใจ

การดแลรกษาจตใจมากขน  อยางเชนกลมชาวจนทมาปฏบตธรรม

ทวดปาสคะโต  เมอวานนชาวจนกลมนไดมาสนทนาธรรมกบอาตมา

34

มคนหนงตงค�าถามขนมาวา  ภาพหยนหยางทอยตรงชนลางของ

หอไตรนน มความส�าคญอยางไรกบทน  คนจนนนคนเคยกบภาพ

หยนหยาง  เพราะเปนสญลกษณของลทธเตา  สญลกษณนไมม

ในพทธศาสนา แตความหมายนนคลายคลงกบแนวคดหรอค�าสอน

ในพระพทธศาสนา รวมทงค�าสอนของหลวงพอเทยน และหลวงพอ

ค�าเขยนดวย

สญลกษณนมความหมายวา  สงทเปนคตรงขามกนนนอย

ดวยกน  ไมไดแยกจากกน  ในทกสงจะมดานตรงขามอยดวยกน 

ดงพระพทธเจาเคยตรสวา  “ความแกมอยในความหนมสาว ความ

เจบไขมอยในความไมมโรค และความตายกมอยในชวต”

เวลาพดถงชวตกบความตาย  เรามกคดวา ความตายอยตรง

ปลายสดของชวต  เมอมชวตถงจดๆ หนงกตองตายไป แตทจรง

แลวความตายมอยในทกขณะทเราหายใจ  อยางเชน  ขณะทเรา

ก�าลงนงฟงอยน  ความตายก�าลงเกดขนในรางกายของเราทกวนาท

มคนประมาณการวา  ในรางกายของเราวนหนงๆ  มเซลลตาย

ประมาณหาหมนถงแสนลานเซลล  ทกขณะทเรามชวตอย   ม

ความตายเกดขนอยตลอดเวลา  มนไมไดเกดขนครงเดยวตอน

สนลมหรอหวใจหยดเตนเทานน  อนนเรยกวา  “ความตายมอย 

ในชวต”

ใ น ท ก ข ม ค ว า ม ไ ม ท ก ข

35

ความแกมอยในความหนมสาวกมความหมายท�านองเดยวกน

คอความแกเกดขนแมจะยงอยในวยหนมสาว จะวาไปแลว  แมแต

ทารกทเพงคลอดออกมาไดวนเดยวกถอวามความแกแลว  อยาง

นอยๆ กแกกวาเดกทอยในทอง  เมอเกดมาแลวกมแตจะแกขน

เรอยๆ จากเดกกลายเปนผใหญวยฉกรรจ  เรยกวา  “แกขน” จาก

นนกจะ  “แกลง”  คอก�าลงวงชาเรมถดถอย ผวหนงเรมเหยวยน

ผมเรมหงอก  เปนตน เรยกวา “ความแกมอยในความหนมสาว”

โรคภยไขเจบมอยในความไมมโรค หมายความวา  ขณะท

เรามสขภาพด  ใชชวตตามปกตนน  โรคภยไขเจบหรอความ

ผดปกตในอวยวะตางๆ อาจก�าลงกอตวขนในรางกายของเรากได

เปนแตเราไมร   เพราะมนยงไมไดแสดงตวชดเจนจนท�าใหเรา

ลมหมอนนอนเสอ  มนกวทยาศาสตรเคยกลาววา  ทกวนมเซลล

มะเรงเกดขนในรางกายของเรา แตมนถกก�าจดออกไป  ไมทนเพม

ปรมาณจนกลายเปนเนอราย แตใครจะไปร  ขณะทนงอยน  อาจม

กอนมะเรงก�าลงกอตวอยางเงยบๆ  ในรางกายเรากได บางคนกวา

จะรตววาเปนมะเรงตบจนลมปวย  กตอเมอกอนมะเรงใหญมาก

แลว ตอนทคล�าไมเจอ กคดวาตวเองสขภาพด  ทจรงไมใชหรอก

เราก�าลงมโรคภยไขเจบ  แตไมรตว  การทคล�าไมเจอกอนมะเรง

ไมไดแปลวามนไมม  แตเปนเพราะมนกอนเลกมาก

36

บางคนไมเคยส�ารวจรางกายตวเอง  หรอไปตรวจรางกาย

เลยดวยซ�า  หญงสาวคนหนงอาย  ๓๕  ไปอบรมเผชญความตาย

อยางสงบ  เธอเลาวาไมเคยคล�ารางกายตวเองเลย  จงไมร ว า

รางกายมความผดปกตเกดขน  วนดคนดไปหาหมอ  กพบวาม

กอนอยในทองขนาด  ๑๘  ซม.  ใหญมาก  นาแปลกใจวาท�าไม

ไมเคยรมากอนเลย  ตอนทยงไมร วามนมอยกคดวาตวเองปกต

หลายคนทยงดเหมอนสขภาพดอยนน  ไมรหรอกวาความเจบปวย

ก�าลงกอตวขนมา นคอความหมายของพทธภาษตทวา  “ความเจบ 

ไขมอยในความไมมโรค”

ความตายมอยในชวต ความแกมอยในความหนมสาว และ

ความเจบไขมอยในความไมมโรค ความจรงเหลานสามารถแสดง

ดวยสญลกษณหยนหยาง คอสงทตรงขามกนนนไมไดอยคนละขว

คนละมม  แตอยดวยกน  และตางเปนสวนหนงของกนและกน

เหมอนกบในความมดมแสงสวาง  และในแสงสวางกมความมด

สงเกตไหมวาเงาเกดขนทกครงเมอมแสงสวาง  ทกครงทมแสง

สวางกจะมเงาเกดขนตามมา  เงากคอความมดนนเอง จงพดไดวา

“ในแสงสวางมความมด” สวน  “ในความมดกมแสงสวาง” หมาย

ความวา  แมจะมดสนทแตยงมแสงสวาง  เพราะเหตนหนจง

สามารถออกมาวงเลน หากนไดแมกระทงในคนทมดสนท มนอาจ

มดส�าหรบเรา แตมนยงสวางส�าหรบหนหรอสตวกลางคน

ใ น ท ก ข ม ค ว า ม ไ ม ท ก ข

37

ในท�านองเดยวกน ความสวางกตองอาศยความมด  เราจะ

เหนความสวางของไฟฉายกตอเมอเปนเวลากลางคนหรออยใน

หองมด  ยงมดเทาไรไฟฉายกยงสวางมากเทานน  แตถาเปน

กลางวนแสกๆ กยากทจะเหนแสงจากไฟฉายหรอแมแตหลอดไฟ

นแสดงวาความสวางตองอาศยความมด  และความมดตองอาศย

ความสวาง ความสวางและความมด  แมเปนสงตรงขามกน  แตก

ตองพงพาอาศยกนหรออยดวยกน

ถาเราพจารณาดดๆ จะเหนวาความจรงเปนเชนนนเอง  ใน

ความสนกมความยาว  ในความยาวกมความสน  เราลองนกถงอะไร

ทสนมากๆ  เชน  เขม  แตถาเอาเขมไปเทยบกบซมโทรศพท  เขม

กจะกลายเปนยาวขนมาเลย  ไมเมตรเรารสกวามนยาวใชไหม แต

พอไปเทยบกบเสาไฟฟา มนกลายเปนสนเลย ทงเขมและไมเมตร

นนเปนไดทงสนและยาวในเวลาเดยวกน  เราจงพดไดวาสนกบ

ยาวนนอยดวยกน

ความสขกบความทกขกอย ดวยกน  สขกบทกขไมไดอย

คนละซกคนละฟาก มนอยดวยกน  ไมวาอรยาบถใดทเราคดวา

สบาย  เชน  นงพงเสา  นงบนเกาอ  นงไขวหาง  หรอแมแตนอน

พออยในอรยาบถนนนานๆ  เกดอะไรขน  เราจะเรมเมอย นงไปได

สกพกกตองขยบ  เปลยนอรยาบถ อยางนเรยกวาความไมสบาย

38

อยในความสบาย ของอรอยกเชนกน  ถากนทกมอ ทกวน  ไมเกน

อาทตย  จากอรอยกเรมเปนเฉยๆ  ถากนตอไปอก  กจะกลาย

เปนเบอ  เอยน  และถายงไมเลกกน มนจะอาเจยนเลย  เรยกวา

ความไมอรอยมนอยในความอรอย

ในท�านองเดยวกน  ในทกขกมสข  เมอเหนคนยากจน  เรา

อาจคดวาเขาทกขมาก  จะไปไหนกตองเดนเอา  ตองท�างาน

ใชแรง  อาบเหงอตางน�า  ขาวปลาอาหารไมคอยเพยงพอ  แตถา

ไปคยกบเขา  เราอาจพบวาเขามความสข  คนทความเปนอยยาก

ล�าบาก  แตกลบมความสข ตรงขามกบคนรวย มชวตทสขสบาย

แตกลบอมทกขกได  เพราะเจอโรคเครยด  วตกกงวล  อาตมา

เคยไปประเทศทเบต  เหนผคนอยกนล�าบากมาก น�าทากหายาก

ตนไมทจะใชท�าฟนกอตคดขาดแคลน  อากาศกหนาวเหนบ  แต

คนทเบตเปนคนทยมงายและมความสขไดงายมาก

ใ น ท ก ข ม ค ว า ม ไ ม ท ก ข

“ สต สามารถเปลยนทกขใหกลายเปนความไมทกขไดดวยยงถามสตมากจนเกดปญญา มนยงท�าใหหลดพนจากทกข ความทกขจะกลายเปนหนทางสความไมทกขไดทนท หลวงพอค�าเขยนเคยพดวา ‘เหนทกขกพนทกข’ ”

39

คนทเจบปวย หรอคนแกชรา  อยกบความทกขกายตลอด

เวลา  แตหลายคนกลบมความสข  อาจสขมากกวาตอนทรางกาย

ยงปกตดดวยซ�า  มคนทเปนมะเรงหลายคนพดคลายๆ กนวา  ม

ความสขกวาตอนทยงไมเจบปวยเสยอก บางคนพดวาขอบคณท

เปนมะเรง  โชคดทเปนมะเรง  เพราะท�าใหไดมาพบธรรม  หรอ

พบวาความสขแทจรงอยทใจ  กายปวยแตวาใจสงบ อนนเรยกวา

ในทกขมสข  ดวยเหตนพระพทธเจาจงตรสไว  “ผ มปญญาแม 

ประสบทกขกยงหาสขพบ”  แตถาคนไมมปญญา  แมชวตสข

สบายหรอแวดลอมดวยความสขกเหนแตทกข

ความจรงแบบนกแสดงออกมาในรปของหยนหยางเชนกน

สญลกษณนเตอนใจเราวา ทกสงนนประกอบดวยคตรงขาม  และ

ค ตรงขามกนกอย ด วยกน  หลวงพอค�าเขยนสอนอย เสมอวา

“ในทกขมความไมทกข  ในโกรธมความไมโกรธ  ในหลงมความ

ไมหลง”  บางททานกพดวา  “เปลยนทกขใหเปนความไมทกข

เปลยนโกรธใหเปนความไมโกรธ  เปลยนหลงใหเปนความไมหลง”

เราจะเปลยนไดอยางไรหากในทกขไมมความไมทกข  ในหลง

ไมมความไมหลงอย  แตเปนเพราะในทกขมความไมทกข  ในหลง

มความไมหลง  เราจงสามารถเปลยนทกขใหเปนความไมทกข

เปลยนหลงใหเปนความไมหลงได

40

เมอมความทกขเกดขน  ถาเราไมเอาแตบนโวยวาย  ตโพย

ตพาย ลองพจารณาความทกข  เราจะเหนวาอะไรคอสมทย อะไร

คอสาเหตของความทกขใจ  เราจะพบวามนคอความยดตดถอมน

ตณหา  กเลส  อวชชา ทกขกายเกดจากความเจบปวย  เกดจาก

โรคภยไขเจบ  เกดจากอาหารหรอดนฟาอากาศ  แตทกขใจไมได

เกดจากภายนอก  ไมใชเพราะถกคนตอวาดาทอ  ไมใชเพราะ

สญเสยคนรก  ไมใชเพราะอากาศรอนหรออากาศหนาว ปจจย 

ภายนอกมนไมท�าใหทกขใจได  อยางมากกแคท�าใหทกขกาย 

แตถาทกขใจกเพราะมความยดตดถอมน  มกเลส  มอวชชา 

อยในใจ  เพราะฉะนนรวยลนฟากยงทกขตราบใดทยงมตณหา

มกเลส  เชน  ไมรจกพอ ยงอยากรวยมากขนอก

เมอมความทกขใจเกดขน  ใหพจารณาด  จะพบวาสมทย

หรอสาเหตแหงทกข  กคอ  กเลส  ตณหา  อวชชา  พดอกอยาง

คอ ทกขเพราะความยดตดถอมน  เมอเรารวาทกขเกดขนเพราะ

ความยดตดถอมน  วธการทจะท�าใหไมทกขกคอปลอยวาง คลาย

ความยดตดถอมน  ทนททเราเหนเหตแหงทกข  เหตแหงความ

ไมทกขกเผยหรอเฉลยใหแกเราทนท  เมอเรารวาทกขเพราะแบก

เรากจะพบตอไปวา  ถาจะไมทกขกตองวาง  เมอเราพบวาทกข

เพราะตณหา  เรากจะพบตอไปวาถาจะไมทกขกตองละตณหา

ใ น ท ก ข ม ค ว า ม ไ ม ท ก ข

41

ความทกขเปดเผยใหเราเหนถงหนทางสความไมทกข  เมอ

เราพจารณาความทกขอยางแจมแจงจนเหนสาเหตหรอรากเหงา

ของมน  ค�าตอบของความไมทกขกเฉลยออกมาทนท  ดวยเหตน

พระพทธเจาจงตรสวา  “ทกขเปนสงทตองร”  ไมใชละ  ถาเราละ

หรอคดแตจะก�าจดมน  เราจะไมมทางเหนวาทกขเกดจากอะไร

และเมอเราไมร วาทกขเกดจากอะไร  เรากจะไมมทางรวาอะไร

ท�าใหทกขดบไป หรอท�าอยางไรทกขจะไมเกด  เพราะฉะนนเมอใด 

กตามทเราเจอความทกข  ใหเรารวากญแจทจะไขไปสความไมทกข 

มนไดปรากฏแกเราแลว  เพยงแตเราตองมองใหทะล  ถาเราทงมน 

ไปกเหมอนกบวาทงของด  เหมอนกบทเรยนมหนามแหลม  เวลา

เราเจอทเรยน  อาจจะโดนหนามทมบาง  แตเราจะท�าอยางไรกบ

ทเรยนนน  ทงมนไปเหรอ  คนโงเทานนแหละททงทเรยนไปเพยง

เพราะวามนมหนามแหลม  คนฉลาดจะร ว าในเปลอกทเตมไป

ดวยหนามแหลมของทเรยนนน  มเนอทอรอยอย  ถาเราแกะเอา

เปลอกออก  เรากจะเหนเนอ  เรากจะไดของด

ท�านองเดยวกนในทกขมความไมทกข  ถาเราพจารณาดๆ  ก

จะเหนประตสความไมทกขเปดกวาง  ความจรงดงกลาวยงอปมา

ไดกบสวทชไฟ  สวทชทท�าใหมดกบสวทชทท�าใหสวาง  มนเปน

คนละอนกนหรอเปลา มนเปนอนเดยวกน สวทชทท�าใหมดกเปน

อนเดยวกบสวทชทท�าใหสวาง  เชนเดยวกบรกญแจ  รกญแจทปด

42

ประตขงเราเอาไว  กเปนรเดยวกบทเปดประตพาเราไปสอสรภาพ

ทานตช นท  ฮนห  พดแบบกววา  เมอมความโกรธเกดขน

กใหโอบกอดมนดวยสต ความโกรธทถกโอบกอดดวยสต  จะกลาย

เปนความเมตตา  กลายเปนความไมโกรธ  เวลาเราโกรธ  พอม

สตปบ  ความไมโกรธกจะมาแทนท  เวลาเราหงดหงดร�าคาญใจ

พอเรามสตปบ  ความหงดหงดร�าคาญใจกเปลยนกลายเปนความ

ปกตไปเลย 

สต  สามารถเปลยนทกขใหกลายเปนความไมทกขไดดวย

ยงถามสตมากจนเกดปญญา มนยงท�าใหหลดพนจากทกข  ความ

ทกขจะกลายเปนหนทางสความไมทกขไดทนท หลวงพอค�าเขยน 

เคยพดวา  “เหนทกขกพนทกข”  เหนทกขในทนไมไดเหนดวยสต

เทานน  แตเหนดวยปญญา พอเหนทกขกพนทกข  เพราะในเมอ

ร แลววาทกอยางลวนเปนทกขหรอของรอนทงนน  จตกจะวาง

ทกอยางทนท พอวางกรสกสบาย หายทกข 

อาจารยก�าพล  ทองบญนม  ซงเปนคนพการ  ไมไดพการ

แตก�าเนด  แตพการตอนทยงหนม  อาย  ๒๔ ป  ภายหลงกออก

จากความทกขได  กายยงพการอย  แตใจไมทกขแลว  ทานเคย

พดวา  “ขอบคณความทกข  เพราะความทกขท�าใหร จกทกข

ใ น ท ก ข ม ค ว า ม ไ ม ท ก ข

43

และเหนทางออกจากทกข”  เพราะฉะนนเวลาเราเจอทกข  อยามว

ตโพยตพาย หรอรงเกยจ  ขอใหตงสตใหด  แลวลองดความทกข

หรอใจทก�าลงทกข  จะเหนทางออกสความไมทกขได 

การเจรญสต  เปนเครองมอส�าคญส�าหรบการรบมอกบ

ความทกข  ไมวาทกขกายหรอทกขใจ  ใหเราใชสตเปนเครองมอ

ในการด  ในการก�าหนดร  ถาเราเหนทกขดวยสต  กจะไมเขาไป

เปนผทกข  คนสวนใหญเวลามทกขกเปนผทกขเลย บางทกตโพย

ตพาย บางทกอยากจะฆาตวตาย ทเปนเชนนเพราะวาเกยวของ

กบความทกขไมเปน คอเขาไปเปน  เขาไปยดวามนเปนเรา ของเรา

แตถาเรามองเปน  เหนทกข  ไมเขาไปเปนผทกข  ทกขกท�าอะไร

ไมได  เหมอนกบกองไฟมนท�าอะไรเราไมไดถาเราอยหางออกมา

อยางมากเรากแครสกรอนผาวๆ ยงอยหางไกลมากๆ กจะไมรสก

รอนเลย ทงๆ ทกองไฟยงอย  แตมนท�าอะไรเราไมได  เพราะวาเรา

เปนผด  กองไฟกเหมอนกบกองทกข  มนมเอาไวใหเราด  ไมใช

กระโจนลงไปหรอเขาไปเปน

แตเราจะเปนผดได  ตองอาศยการเจรญสตอยางตอเนอง

หลวงพอเทยนสอนเปนหลกเอาไววา  “ท�าเลนๆ  แตท�าจรงๆ” 

สองค�านดเหมอนตรงขามกน  แตทจรงมนอย ดวยกน  เหมอน

หยนกบหยาง “ท�าเลนๆ” กบ “ท�าจรงๆ” ไมใชขวตรงขามทอย

44

คนละฟาก มนอยดวยกนได ท�าเลนๆ คอท�าโดยไมคาดหวง ท�าดวย

ใจทปลอยวาง  แตท�าจรงจงตงแตตนจนเขานอน  ไมวาจะอยใน

อรยาบถใด กเปนการปฏบตธรรมไดทงนน  ไมใชเรมปฏบตตอน

มายกมอสรางจงหวะ  เดนจงกรมหลงฉนหรอกอนท�าวตรเยน

พอออกจากศาลากเลก  เวลาอาบน�ากไมถอเปนการปฏบตแลว

นนไมถก  เราตองท�าตลอด  ไมวาจะอยในอรยาบถใด  ตงแตเชา

จนเขานอน อยางนเรยกวาท�าจรงๆ แตวาท�าดวยใจปลอยวาง  ไม

ไดท�าดวยอาการหนาด�าคร�าเครงหรอท�าดวยความเครยด

ท�าเลนๆ  กบท�าจรงๆ  ดเหมอนวาเปนเรองทไปดวยกน

ไมได  เพราะวาตรงขามกน  แตทจรงมนสามารถเชอมเปนอนหนง

อนเดยวกนได  เหมอนกบสญลกษณหยนหยาง ขาวกบด�า กเชอม

เปนอนหนงอนเดยวกนได  เวลาเราเหนสญลกษณหยนหยางท

ใตหอไตรน  กขอใหลองพจารณาด มนสอนธรรมได  และเปนแนว

ทางในการปฏบตไดดมาก

ใ น ท ก ข ม ค ว า ม ไ ม ท ก ข

ความสขหรอความทกขของคนเรา ถามองใหด 

มนไมไดอยทวามอะไรเกดขนกบเรา แตขนอยกบคณภาพใจของเรามากกวา

เจออยางเดยวกน บางคนกลบทกขทรมาน แตบางคนกลบเฉยๆ

47

ระยะหลงไดยนเสยงบนหนาหวา  “เดยวนอยยากขน”  คดแลวก 

นาแปลกใจ  เพราะวาชวตของผคนสมยนสะดวกสบายกวาผคน

แตกอนมาก มากอยางทคดไมถง  วาเราจะสะดวกสบายขนาดนได

เชอหรอไมวา  ชวตของเราทกวนน  สะดวกสบายยงกวาจกรพรรด

หรอพระราชาของประเทศตางๆ ตงแตอดตจนกระทงเมอไมนาน

มานเอง  อาตมาเคยไปวงของกษตรยตางๆ  เชน  เทยนอนเหมน

ซงเปนพระราชวงตองหามของจกรพรรดจน  วงของจกรพรรดญปน

ทเกยวโต ปราสาทนโกของโชกนตระกลโตกกาวา หรอแมกระทง

ในยโรป กไดไปชมวงของกษตรยหลายองค  เชน พระเจาฟลปส

ท ๒ ซงเปนกษตรยในยคทสเปนมอ�านาจ มอาณาเขตกวางขวาง

ทสดในโลก  ไมมอาณาจกรใดในเวลานนเทยบเทาได 

อย ยากเพราะวางใจไม เป น

48

ปราสาทราชวงทงหมดทวามา  ไมไดสะดวกสบายเลยเมอ

เทยบกบบานเรอนของคนสมยน  หองนอนกไมตดแอร  ไมมพดลม

เสยดวยซ�า  ไมมเครองท�าความอ น  หรอเครองท�าน�ารอนทให

ความรอนอยางรวดเรว ปรบอณหภมไดดงใจ สวมกไมม  อาหาร

กใชวาจะมกนมากมาย น�าตาลเอย  เครองเทศเอย  ลวนหายาก

พวกเราหลายคนอาจไมเคยรวาสมยกอน  น�าตาลไมใชเปนของ

ทหากนไดงายๆ  รวมทงเครองเทศ ยโรปสมยกอน  เครองเทศเปน

ของราคาแพงมาก ผลไมกตองกนตามฤดกาล  ไมใชวาจะกนได

ตลอดทงปอยางบานเราเดยวน  มะมวงเอย ทเรยนเอย หากนได

ทงป  แมอยนอกฤดกาล  รวมทงของกนจากประเทศตางๆ ทวโลก

กสามารถหากนไดงายมากในศนยการคาเพยงแหงเดยว

จะเดนทางไปไหนมาไหนกแสนจะสบาย สมยกอนแมจะเปน

ถงกษตรย เปนพระราชา เปนจกรพรรด กตองขมา ขชาง นงเสลยง

นงรถมา  มนไมไดสบายเลยนะ  นงไปกขโยกไป  ไมนมเหมอน

รถสมยน  รถเมลของเราแยยงไง  นงแลวกยงสบายกวานงรถมา

ของพระราชาทงหลาย  สมยนเราสามารถฟงเพลง  ดหนง  โดย

ไมตองออกจากบาน แคเปดคอมพวเตอร หรอโทรศพทมอถอ กม

เพลงนบหมน นบแสนเพลงใหฟง หนงกมหลายชองใหด  เรยกวา

มสงบนเทงเรงรมยมากมายและสะดวกสบายกวาจกรพรรดท

ยงใหญ ไมวาของยโรป อนเดย จน ญปน  ไมตองพดถงคนธรรมดา

อ ย ย า ก เ พ ร า ะ ว า ง ใ จ ไ ม เ ป น

49

สามญ ซงยงมชวตทล�าบาก  เทยบไมไดกบเราในสมยนเลย

ทงทคนยคนมความสะดวกสบายมาก อยางทไมเคยปรากฏ

มากอนในประวตศาสตรของมนษยชาต  แตวาความสขใจกลบ

ไมไดเพมขนตามความสะดวกสบาย อาจจะทกขกวาคนสมยกอน

ดวยซ�า  ถาดจากสถตคนทเปนโรคเครยด  โรคประสาท  โรคซม-

เศรา  วตกกงวล  จนกระทงตองกนยาระงบประสาท  ยาทขายด

ในโลกทกวนน  คอยาลดความเครยด  รวมถงยานอนหลบดวย

นอกจากนนยงมคนฆาตวตายเยอะมาก ประเทศญปนซงมเทคโน-

โลยและมมาตรฐานความเปนอย สง  มคนฆาตวตายปละกวา

๒๐,๐๐๐ คน ของไทยประมาณ ๔,๐๐๐ คนตอป  แลวกเพมขน

ทกป

ทงทชวตสะดวกสบายมากขนเรอยๆ  แตวาคนกลบทกข

มากขน  เปนเพราะอะไร ท�าไมวตถเงนทอง ความพรงพรอม ความ

สะดวกสบาย  ถงไมไดชวยใหเรามความสขมากขน  แตกลบฉด

จตใจของเราใหต�าลง มความทกขและความเครยดมากขน 

นนแสดงวาคนสมยนทกขเพราะความคด  ไมใชทกขเพราะ

ความล�าบากขาดแคลน  แมวาสมยนมการแขงขนเยอะกวาแต

กอน  แขงขนกนขนรถเมลเพอหาทนง  จะไปท�างานกตองแขงขน

50

กนเพอแยงชงพนทบนถนน หรอไมกตองออกจากบานแตเชาตร

บางคนตหากตองออกจากบานแลว  แตถงแมวารอบตวจะมการ

แขงขนมากมาย กไมไดแปลวาเราตองแขงขนกบเขาดวย 

คนทบอกวาทกขเพราะมการแขงขนกนมากขน  ควรถาม

ตวเองบางวาเราไปแขงขนกบเขาท�าไม  แลวทเขาแขงขนกน  เขา

วงไปไหน  เขาวงไปส ความสข  ความสงบเยน  หรอไปส ความ

ว นวาย  บอยครงผ คนแกงแยงแขงขนกนโดยไมดตามาตาเรอ

เขาตงหนาตงตาแขงขนกน  แตเราไมจ�าเปนตองแขงกบเขากได

เพราะสวนใหญกแขงกนรวย  แขงกนมชอเสยง  แยงเรตตงกน

แลวกลงเอยดวยความเครยด  ความทกข  แตถาหากวาเราพอใจ

ในสงทเราม  กไมมความจ�าเปนทจะตองแขงขน  ถาเรารสกวาเรา

มพอแลว  มนกไมมความจ�าเปนทจะตองแขงขนอะไรกบใคร

แถมสบายใจกวาดวยซ�า

แตกลายเปนวาทงๆ ทมทรพยสมบตมากมาย ผคนทกวนน 

กลบรสกพรอง  รสกขาด  รสกวาตวเองยงมไมพอ นนเปนเพราะ 

เรามองเหนแตสงทไมม  สวนสงทมมากมายเรากลบมองไมเหน

เดกบางคนมของเลนสารพด มกตาร  ไวโอลน  เปยโน  จกรยาน

คอมพวเตอร  โนตบค  โทรศพทมอถอ  กนอมนอนอน  มพอทด

มแมทเอาใจใส  ไมเจบไมปวย  แตกยงทกขเพยงเพราะเขาไมม

อ ย ย า ก เ พ ร า ะ ว า ง ใ จ ไ ม เ ป น

51

ไอแพด  (iPad)  เขามทกอยาง ขาดอยางเดยวคอไอแพด  เอาแต

คดวาฉนไมมไอแพด  จงเปนทกข  แตถาเหลยวหลงไปมองด

วาตวเองมอะไรอยบาง กจะเหนวามมากมายเตมหอง

นเปนเรองของมมมอง คนทมองเปนกจะเหนวาตวเองมอะไร

เยอะแยะไปหมด  แตถามองไมเปน  กเหนแตสงทไมม  เหนแต

ความไมสมหวง บางอยางแมไมสมหวง  แตกไดอยางอนเกนกวา

ทหวง  แตกลบมองไมเหนหรอไมยอมมอง

ซโก-เกยรตศกด  เสนาเมอง  กอนทจะเปนโคชทมชาต

เขาเปนนกฟตบอลระดบซปเปอรสตาร  เปนกปตนทมชาตไทย

ตอนหลงไปเลนบอลอาชพทเวยดนาม  สงคโปร  และมาเลเซย

ตอมาเขาไดรบการตดตอใหไปเลนทประเทศองกฤษ  เซนสญญา

กนเรยบรอย  เปนขาวใหญเมอ  ๑๖-๑๗ ปกอน คนไทยตนเตน

กนมาก  วาจะไดเหนนกฟตบอลไทยใสเสอสโมสรองกฤษ นเปน

ความฝนของซโกเชนกนทจะไดลงสนามในประเทศองกฤษ  แต

ปรากฏวาจนแลวจนรอดเขากไมไดลงสนามเสยท  ไดแตนงอย

ขางสนามฟตบอลในฐานะตวส�ารอง  เขาเครยดมาก  ทกขมาก

ทกขจนปวดหวเลย  สดทายกตองกลบประเทศไทย  รสกวาการ

ไปประเทศองกฤษในครงนนลมเหลวอยางสนเชง  ไมอยากพดถง

ไมอยากนกถง 

52

แตวาไมกปตอมา  เมอมคนสมภาษณเขาเรองน  เขากลบยม

แลวพดวา “จรงๆ มนไมมอะไรเลย แตเรามองไมออก มองไมเหน”

เขาบอกวา  “ไปองกฤษมแตไดกบได  ไดบาน  ไดรถ  ไดภาษา  ได

พฒนารางกาย ไดเปดมมมองใหมๆ ไดรจกคนมากมาย ไดเดนทาง

ไดสมผสลกฟตบอลทมสสนทสดในโลก  เสยแคไมไดลงเลน” 

ตอนแรกนนเขาทกขเพราะเหนแตสงทเปนลบ  ไมสมหวง

คอ  ไมไดลงสนาม แตเขาไมรวาในเวลาเดยวกน  เขาไดอะไรหลาย

อยาง  ทเขาพรรณนามานนมตง  ๘  อยาง  แตเขามองไมเหน

จนกระทงผานไปหลายป  เขากลบมาทบทวน จงพบวาเขาไดอะไร

มากมาย  เขาถงยมได  แตกทกขฟรไปหลายป  เพราะตอนนนเหน

แตสงทตวเองไมได  เหนแตสงทตวเองเสย  สวนทเขาไดเกนกวา

ทหวงนน  เขากลบมองไมเหน ครนมองเหน  เขายมไดทนท  และ

รสกวาการไปองกฤษครงนนไมสญเปลา  แตมประโยชนมาก

จะวาไปแลว สขหรอทกขนนขนกบมมมองหรอความคด 

ของเรา ถามองไมเปนกทกข  แมจะมเยอะแยะไปหมด แตถามอง

วาฉนยงไมมนน ยงไมมน  กจะทกขมาก  เรองนถามองใหด การท 

คนเรารสกเปนทกขนน มกเปนเพราะใจเราไมอยกบปจจบน มว 

ไปอยกบอนาคต คอจดจออยกบเปาหมายทตงเอาไว  ตวยงไป 

ไมถง  แตใจไปจดจออยทเปาหมายขางหนาแลว  อยางนเรยกวา 

อ ย ย า ก เ พ ร า ะ ว า ง ใ จ ไ ม เ ป น

53

ไปอยกบอนาคต  ไมไดอยกบปจจบน

การอยกบปจจบน ความหมายหนงคอการหนมาดวาตอนน

เรามอะไรบาง  หนมาชนชมสงทเรามในขณะน  คนทมองไมเปน

ใจกมวตดอยกบอดต  เชน นกถงแตสงทตวเองเสยไป  ไมวาจะเปน

ขาวของ  เงนทอง  ผคนทเคยรกเคยผกพนดวย พอคดแบบนจง

เปนทกข 

มองไมเปนอกอยางคอ มวจดจออยกบอนาคต  เชน นกถง

แตเปาหมาย  วาจะตองไปถงใหได  ครนรสกวายงหางไกล กเปน

ทกข  เอาแตบนวาเมอไหรจะถงๆ อนนรวมถงการจดจออยกบสง

ทคนอนม  แตเรายงไมม  มองแบบนกท�าใหทกข  อนนเรยกรวมๆ

วาทกขเพราะความคด 

ชวง ๓ - ๔  วนทมาปฏบตทน  หลายคนคงมชวงทร สกวา

ทกข  ถาสงเกตดจะรวามนไมใชเปนความทกขกาย  แตเปนความ

ทกขใจ อาจจะรสกเบอ หงดหงด  ไมถกใจ ทมนเกดขนกเพราะใจ

ไปนกถงความสขทเคยม  ความสขจากการกนอาหารทอรอย ฟง

เพลงไพเราะ  ความสขทไดอยกบเพอนฝง  พดคย  ความสขจาก

การไดเลนเฟซบค  เลนไลน  หรอบางทกรอความสขทอยขางหนา

คดถงแตวาเมอไรจะเลกเสยท  จะไดกลบไปเสพความสขทบาน 

54

มองใหด ความเบอ ความเซง ความหงดหงดทเกดขนในใจ

เรา  ขณะทเดนจงกรม  สรางจงหวะ  หรอในขณะทปฏบตธรรม

เปนเพราะความคดทงนน  และความคดทท�าใหทกขกมกจะเปน 

ความคดเกยวกบอดตและอนาคตทงนน

อาจมบางททกขจากความคดในปจจบน  เชน ตอนนมความ

ปวด  ความเมอย  หรอมเสยงดงมารบกวน  รวมทงความหนาว

นเปนความทกขทเกดจากอารมณปจจบนทมากระทบ แตถาใจเรา

ไมไปจดจออยกบสงนนแลวปรงตอ  เชน คดแตวาเมอไรความปวด

จะหายไป  เมอไรความหนาวมนจะหมดไป  เมอไรเสยงจะเงยบ

ความคดอยางนแหละทท�าใหใจทกข  เพราะวายงอยากใหมนดบไป

แลวมนไมยอมดบ  ไมยอมหาย  เรากยงทกขเขาไปใหญ  แมวา

เสยงทรบกวนนนไมไดดงมากมาย  แมวาความหนาวนนจะพอทน

ได แตถาใจไมยอมรบ  ไมชอบ และผลกไส ความทกขใจกเกดขน

มาทนท

การปฏบตธรรม  เชน การเดนจงกรม การสรางจงหวะ มน

ไมไดเปนเรองหนกหนาสาหสเลย  แตเพราะความคดปรงแตง

ของเรา  เราจงรสกวามนเปนเรองททนไดยาก ความคดทผดขนมา

นเปนเรองธรรมดา  เปนธรรมชาตของใจทชอบปรงแตง  ไหลไป

อดตบาง ลอยไปอนาคตบาง หรอปรงแตงความคดตางๆ ขนมา

อ ย ย า ก เ พ ร า ะ ว า ง ใ จ ไ ม เ ป น

55

ใหเราเคลมคลอย ท�าใหเรารสกอดอดขดเคองกบสภาพทเปนอย

กบสงทก�าลงท�า นนเปนธรรมดา ขอเพยงแตใหเรารทนมน  เพราะ

ถาเราไมรทน  เรากโดนมนเลนงาน 

ความคดทผดขนมาในใจเรานนมทงดและไมด  แตสวนใหญ 

แลวพอมความคดใดขนมา  เรากมกจะเผลอท�าตามความคดทนท 

นนแหละคอตวปญหา

สมยทหลวงพอค�าเขยนยงมชวตอย  ประมาณ ๒๐-๓๐  ปท

แลว  ทานเคยเลาวามโยมคนหนงพานองชายซงเพงบวชใหมมา

อยกบทาน พระรปนนหนาตาหมนหมอง ดไมมความสข  เมอมา

ถง หลวงพอกแนะน�าใหไปปฏบต  เดนจงกรม สรางจงหวะ ผาน

ไปแควนเดยว  พระรปนนกมาหาหลวงพอขอสก  บอกวาผมมา

บวช  ไมไดมาปฏบต  ทบวชกเพราะรบปากพชายไว  ตอนนกได

บวชตามทรบปากแลว  ดงนนจะขอสก  หลวงพอค�าเขยนไมยอม

สกให  ไลใหเขาไปปฏบต  เขาหายไปสกพก กมาหาหลวงพอขอสก

อก  หลวงพอกไมยอมสกให  แนะน�าใหไปปฏบต  เขาหายไปได

ไมนาน กกลบมาใหม  ยนกรานจะขอสกอก 

คราวนหลวงพอถามเขาวา  “อะไรทพาใหคณมาหาผม”  เขา

คดสกพกแลวกบอกวา  “ความคดครบ”  หลวงพอจงถามเขาวา

56

“มนคดแลว  ตองท�าตามความคดทกอยางหรอ  ถาคณท�าตาม

ความคดทกอยางไมแยหรอ?”  หลวงพอพดเสรจกไมยอมสกให

เหมอนเดม  เขาเดนกลบไปดวยความไมพอใจ   

รงเชา พอเขาเหนหลวงพอกรบเดนเขามาหา แตคราวนไมได

มาขอสก  แตมากราบหลวงพอ ขอบคณหลวงพอ  วาถาหลวงพอ

สกใหเขาเมอวานน  เขาคงจะเปนฆาตกรไปแลว  เพราะวาเมอวาน

ทงวน  เขาคดแตวาจะฆาคนสองคน คงจะเปนภรรยากบช  เขาคด

แตวาจะหาปนจากไหน ฆาสองคนนนแลวจะเอาปนไปซอนไว

ทไหน จะหนไปทไหน แตพอหลวงพอทกทวงเขา  เขาจงไดสต 

หลวงพอทกเขาวา  “ถาคณท�าตามความคดทกอยางไมแย

หรอ?”  ถาเขาท�าตามความคด  เขาคงแยไปแลว  อาจจะถกจบ

ถกขงคกตลอดชวต  หรอวาถกประหารเลยดวยซ�า  แตวาสงท

หลวงพอพดท�าใหเขาไดคด ท�าใหเขารจกทกทวงความคด

ชวตของคนเราถล�าสความตกต�า  หรอจมอยในความทกข

กเพราะความคด  แตทจรงถาพดใหถก  กตองพดวา คนเราไมได 

ทกขเพราะความคด  แตทกขเพราะไมร ทนความคดตางหาก 

เพราะความคดทดกม  ทไมดกม  มนเกดขนกเปนธรรมดาของมน

แมกระทงนกปฏบตธรรม ความคดทไมดกยงผดขนมา บางทคด

อ ย ย า ก เ พ ร า ะ ว า ง ใ จ ไ ม เ ป น

57

ไมด มความโลภ ความอจฉา บางทกคดไมดเกยวกบพอแม บางท

กคดไมดเกยวกบครบาอาจารย  ลวนเปนเรองธรรมดา  อยาไป

เสยอกเสยใจวาท�าไมเราคดอยางนน  แตสงทควรท�าคอใหร ทน

ความคด  ถารทนเมอไรมนกครองใจเราไมได บางครงเรานกอจฉา

คนทเขามมากกวาเรา  รสกวาเรายงไมมนน  ไมมน  มความคด

อยากไดนน อยากไดน  แตถาเรารทน  ใจมนกกลบมาเปนปกตได 

การรทนความคด การทกทวงความคด  เปนสงส�าคญมาก 

และสงทจะชวยใหเรารทนความคด  รจกทกทวงความคดกคอ สต

สตท�าใหเราร ทนความคด  ไมปลอยใจใหถกความคดครอบง�า 

โดยเฉพาะความคดทเปนอกศล  เรยกวา มจฉาสงกปปะ อนไดแก 

ความคดทถกครอบง�าดวยความโลภ  ความพยาบาท  และความ 

มงราย  ถาเรารจกเทาทนความคด  เรากสามารถจดการกบความคด

ทไมด  ใหเปนความคดทด ทควร ทเคยหลงไปอดต ลอยไปอนาคต

กดงกลบมาอยกบปจจบน  ทถกครอบง�าดวยความโลภ  ความ

พยาบาท และความมงราย กเปลยนเปนความไมโลภ  ไมพยาบาท

ไมมงราย คอกลบมาเปนปกต

ถาเรามสต  กสามารถวางความคดได  คนเราตองรจกวาง

ความคดบาง  ไมใชคดไปเรอยเปอย คดตะพดตะพอจนหยดไมเปน

เมอเรามาภาวนาหรอเจรญสต  ไมตองใชความคดใดๆ  เลย แคให

58

รสกตว กายเคลอนไหวกใหร  ใจคดนกกใหร  ทวารไมใชรดวยการ

คด แตรดวยการมสต พอมสต  รทนความคด  รวาเผลอฟงไป สต

กจะพาจตกลบมาอยกบเนอกบตว  เกดความรสกตวขนมา 

มนไมใชเรองทคดเอา  แตเปนการร  คอรเทาทนความคด 

และเมอร ทนความคด  จตกจะวางความคดลง  จะคดกตอเมอ

ตงใจคด ดงนนเมอคดโดยไมไดตงใจ พอรตว  จตกวางความคด

ลงทนท  ไมใชปลอยไปใหมนคดเรอยเปอย  จนกระทง  กนไมได

นอนไมหลบ อยกบลกกยงคดเรองงาน กนกยงคด นอนกยงคด

คนสมยนคดเกง  คดไว  แตกลบหามความคดไมได  หยด

ความคดไมเปน  จงลงเอยดวยการเปนทาสความคด ถกความคด

ลากลถกงไป จนอารมณอกศลเกดขนตามมา  เชน พอคดถงคน

ทดาเรา  เรากเกดความโกรธ  คดถงของหายกเกดความอาลย

อาวรณ  คดถงงานทรออยขางหนากเกดความหนกอกหนกใจหรอ

วตกกงวล นเปนเพราะไมรทนความคด ความคดกเลยเอาปญหา

ตางๆ มาสมรม  ท�าใหไฟโทสะเผาลนจตใจของเรา  ท�าใหจตใจ

ของเราเหมอนถกมดกรดซ�าแลวซ�าเลา  ดวยความเกลยด  ความ

พยาบาท

อ ย ย า ก เ พ ร า ะ ว า ง ใ จ ไ ม เ ป น

59

คงเหนแลววาความคดนน  รบกวนจตใจของเราอยางไร  แต

เมอเหนแลว  รทนมนแลวกใหมองวามนเปนเรองธรรมดา  อยา

ไปโมโหตวเอง  ใหเราหมนท�าไปเรอยๆ ตอไปความรทนกจะเกด

ถขนๆ ความรจะมาแทนทความหลงบอยขนๆ แรกๆ ความหลง

จะมากกวาความรตว  เวลาปฏบตยกมอสรางจงหวะ  ใจอาจจะหลง

หรอฟงซานซก ๙๐  เปอรเซนต อาจจะรสกตวแค ๑๐  เปอรเซนต

อนนธรรมดา 

ในใจของเรามนมการตอสระหวางหลงกบรอยตลอดเวลา

เชนเดยวกบรางกายของเรา มนมเวลาทตองหลบ  และเวลาทตน

การทเราหลบและตนไดเปนเพราะเรามสารอยสองตวทมอทธพล

ตอรางกายของเรา  สารตวหนงกระต นใหตนชอวาออเรกซน 

(Orexin) อกตวคอยกลอมเกลาใหหลบเรยกวาอะดโนซน  (Aden-

osine)  ชวงเชาสารตนจะมมาก  สารหลบมนอย  แตพอถงชวง

เยนๆ  สารตนกคอยๆ ลดลง  สารหลบกจะคอยๆ  เพมปรมาณ

ขนมา  และจะขนสงสดตอน ๕ ทม  แตพอถง ๗  โมงเชา  สาร

หลบกคอยๆ ลดลง สารตนกคอยๆ  เพมขน มนสกนไปสกนมา

อยางน  ตวหนงคอยกระตนใหเราตน  ตวหนงคอยกลอมใหเราหลบ

คนบางคนกลางวนกยงหลบ  หรองวง  เพราะสารหลบมนแรง

อนนเปนเรองของรางกายทท�าใหเรามภาวะการหลบและการตน

สลบกนไป

60

ใจของเรากเหมอนกน มนมการตอสกนระหวางตวหลงกบ

ตวร  แตมนไมไดท�างานเปนเวลาอยางสาร ๒ ตวนน  และทส�าคญ

คอเราสามารถพฒนาตวรใหเพมมากขน  การเจรญสตกคอการ

เพมตวรใหมากขน  และท�าใหตวหลงคอยๆ ลดลง  แตระหวางท

เราภาวนาอยน  ตวหลงกอาจเขามาเลนงานได  บางคนยกมอแต

ไมรตว หลงไปในความคด บางทปฏบตแลวงวง ความงวงนไมใช

เปนเพราะสารหลบมนเพมมากขน  มนไมเกยวกบเรองรางกาย

แตเปนเรองของใจ 

ทเรางวงเพราะวามนไมมเรองใหคด  ไมมสงทมากระตนจต

เราใจใหตน  เชน ถาอยทบานกจะมคนมาพดคย มงานมากระตน

ใหตองใชความคด หรอมขอความจากไลนมากระตนเราวนละเปน

รอยๆ ขอความ ชวตแบบนมนท�าใหไมคอยหลบ  จตหรอสมอง

ถกกระตนอยตลอดเวลา  แตไมไดท�าใหเกดความรตว  บอยครง

ท�าใหหลงเขาไปในความคด หลงเขาไปในอารมณมากกวา  เพราะ

สงเราสงกระตนเหลาน  เพราะการใชชวตแบบน  เราจงถกครอบง�า

ดวยความหลงมากกวาความรสกตว 

ตวหลงมนฉลาด  แมเรามาปฏบตเพราะหวงเพมพนความ

ร สกตวใหมากขน  มนกยงหาทางมาหลอกลอใหเราหลงจนได

เดนจงกรมไปกหลงไป  สรางจงหวะกลมตวไป  เวลากนขาวมนก

อ ย ย า ก เ พ ร า ะ ว า ง ใ จ ไ ม เ ป น

61

เขามาเลนงานตวร  ท�าใหเราหลง  แตวาถาเราไมทงความเพยร

พยายามทจะรสกตวอยเสมอ  เวลาพกผอนกอยาอยนงๆ คลงนว

บาง พลกมอไปมาบาง แมแตเวลาเขาหองน�า นงถายหนก จะลอง

ตามลมหายใจไปดวยกได  สงเหลานชวยกระตนใหตวร มก�าลง

มากขน  จนกระทงสามารถเอาชนะตวหลงได  เผลอคดไปปบ

กรปบ  อยางนแสดงวาตวรเรมมชยชนะแลว  แตกวาจะถงจดนได

มนกตองปลกปล�ากนมาก

บางคนรสกทอ  เพราะวาท�าเทาไรกไมกาวหนา  ยงหลงยง

ลมตวอย  หรอไมกถกนวรณมารบกวน  ไมวาจะเปนความงวง

หรอความฟงซาน  ความเครยด  ความรสกอดอดขดเคอง  เจอ

แบบนกอยาวตกวาท�าไมมนเกดขน ขอเพยงแตเรารเทาทนมนกพอ

นวรณจะเกดขนมากเพยงใดกไมส�าคญ  ขอส�าคญคอใหเรารทน

มน ความคดฟงซานเกดมากมายเพยงใดกอยาไปทอ 

เราไมไดเจรญสตเพอจะไดไมคด  แตเราเจรญสตเพอรทน 

ความคดไดไวตางหาก มนจะเผลอคดกครงกรทนมนทกครง  และ 

รอยางวองไว บางคนไมเขาใจ นกวาปฏบตแลวตองไมคด ปฏบต

แลวจตตองสงบ  อยางนนไมใชจดม งหมายของการเจรญสต

เจรญสตคอฝกใหรทนความคด มนจะฟงเทาไรกรทน  โกรธกรวา

โกรธ  ดกวาปลาบปลมดใจแลวกหลงในความปลาบปลมดใจนน

62

หงดหงดแลวรวาหงดหงด กยงดกวาดใจแลวไมรตววาดใจ

เปนเรองนาแปลก ทคนเราเวลามอารมณอะไรเกดขนแลว

ไมรทนอารมณนน บางคนไมรวาก�าลงรสกอะไรอยในขณะน บางคน

กลวแลวไมรวาตวเองกลว  เคยมหมอคนหนง  ตองการศกษาวา

อารมณทงหลายเกยวของกบสมองสวนไหน  สวนหนงของการ

ศกษาคอใหอาสาสมครดภาพยนตทนากลว  นาสยดสยอง มอาสา-

สมครคนหนงเปนนกวจยทเกงมาก พอเธอดภาพเหลานแลว หวใจ

กเตนเรวมาก ความดนพงสงอยางรวดเรว  จนผดปกต  หมอเลย

ขอยตการทดลอง แตพอหยดการทดลอง  เธอรสกแปลกใจ ถามวา

หยดท�าไม  ฉนสบายด  เธอยนยนวาภาพเหลานไมไดมผลอะไร

ตอเธอเลย  อยางไรกตามรางกายของเธอมนฟองวาเธอกลวมาก

แสดงวาเธอไมรวาตวเองกลว 

กรณนนบวานาประหลาดใจมาก ทงๆ  ทมความกลว  แต

เธอกลบไมรวาตวเองกลว  แสดงวาเธอเหนหางแปลกแยกกบจตใจ

ของตวเองมาก  แสดงวาเธอไมคอยไดดใจของตน  คงเพราะใช

ความคดมากไป  จนมดบอดตอความรสกของตว  ในเวลาตอมา

หมอไดพบวาผหญงคนนมเพอนรวมงานนอยมาก  ใครๆ กไมคอย

ชอบเธอ ตวเธอเองกไมเขาใจวาท�าไมใครๆ  ไมชอบเธอ  แตเมอ

หมอพเคราะหแลว กเชอวาสาเหตเปนเพราะเธอไมคอยรบรอารมณ

อ ย ย า ก เ พ ร า ะ ว า ง ใ จ ไ ม เ ป น

63

ของตว ดงนนจงมดบอดตออารมณของคนอน  เมอไมรวาคนอน

มอารมณอยางไร จงมกสรางปญหาหรอกอความขนเคองแกคนอน

โดยไมรตว

ทกวนนมคนแบบนมากขนเรอยๆ คอไมรจกอารมณของตว

และของคนอน  จงมพฤตกรรมทสรางความเออมระอาหรอความ

ขนเคองแกคนรอบตว  อกประเภทหนงทมมากขน  กคอ  ไมรวา

ตวเองทกขเรองอะไร หมอคนเดยวกนนยงตงขอสงเกตวา  เขาเจอ

หมอฝกหดหลายคนทท�างานหนกตลอดวน  แถมถกเรยกกลางดก

ตดตอกนหลายวน  จนรสกเครยดและเหนอยลา  หมอเหลานเมอ

เสรจงาน แทนทจะไปนอน กลบไปหาของกน  ราวกบวานนคอสง

ทรางกายของเขาตองการ

หมอเหลานร สกวาตวเองมความทกขกายกจรง  แตแทนท

จะคดวาตวเองเหนอยลา  ดงนนจงควรแกทกขดวยการไปนอน

หรอพกผอน กลบคดวาตวเองหว  จงไปหาอะไรมาใสทอง  กรณ

อยางนแสดงวาเขาแยกความทกขของตวเองไมออก ความเหนอย

ลากบความหวนน  แตกตางกนมาก  แตเวลารางกายของเขา

รองวา  “ฉนตองการพกผอน”  เขากลบคดวา  รางกายก�าลงหว แต

ไมวาจะกนเทาไรกไมไดชวยบรรเทาทกขในรางกายเลย  เพราะ

รางกายตองการพกผอนมากกวา

64

นาสงเกตวาเดยวนมคนจ�านวนมากทเครยดจดเพราะท�างาน

หนก  แตกลบกนเยอะจนอวน  ยงเครยดมากเทาไรกยงอวนมาก

เทานน  นเปนปญหาทเกดขนกบผคนจ�านวนมาก  คงเปนเพราะ

แยกไมออกวาความเหนอยลากบความหว แตกตางกนอยางไร มน

เปนความทกขกายเหมอนกน แตมอาการตางกนมาก อนทจรงการ

แยกแยะความแตกตางระหวางความเหนอยลากบความหว  ไมใช

เรองยาก  แคใชความรสกกร แลว  แตเดยวนคนใชความคดมาก

จนลมใชความรสกรบรกายกบใจ จงเกดอาการสบสน และแกทกข

ดวยวธทไมตรงกบปญหา จงไมชวยใหปญหาลดลงเลย 

การไมตระหนกร ในอารมณของตว  รวมทงการแยกแยะ

ความทกขกายไมถก  จดวาเปนความหลงอยางหนง  ปญหาน

จะไมเกดหากเรามสต  หมนตามดร ทนอารมณของตน  เราจะ

ไมแปลกแยกกบกายและใจของตน  และจะสามารถแกทกข

ทเกดกบกายและใจไดอยางถกตอง ตรงตามเหตปจจยมากขน

อ ย ย า ก เ พ ร า ะ ว า ง ใ จ ไ ม เ ป น

การเจรญสต จะชวยใหเรามความรตวขนมาทละนดๆ

เหมอนกบน�าทละหยดๆรวมกนแลวกกลายเปนล�าธารจากล�าธารกกลายเปนแมน�า

66

น�าทก�าลงเดอดอยในหมอ  ถาเราหยอนมนฝรงหรอมนเทศ

ลงไปมนกจะนม  แตถาเราหยอนไขลงไปในหมอน�ารอน

ใบเดยวกนไขกลบแขง  ท�าไมเปนอยางนน  จะมองวาเปน

เรองธรรมดากได  แตถาพนจพจารณากจะพบวา  เพราะ

มนเทศกบไขมคณสมบตแตกตางกน ตอบสนองตอความรอน

ไมเหมอนกน  อนนกเปรยบไดกบมนษย  เวลาเจอความ

ยากล�าบาก  เจออปสรรคหรอปญหา  บางคนกแยไปเลย

แตบางคนกลบเขมแขง  แกรงกวาเดม  เปนเพราะอะไร

มนคงไมใชเปนเพราะอปสรรคหรอมอะไรเกดขนกบเขา

อยางเดยว แตทส�าคญเปนเพราะขางใน คอ  ใจของเขานนม

คณภาพแตกตางกน 

เปลยนทกข เป นธรรม

68

คนเหมอนกนแตคณภาพจตตางกน  แมเจออปสรรคหรอ

ปญหาอยางเดยวกน บางคนเขมแขงกวาเดม แตบางคนกลบซวนเซ

หมดสภาพไปเลย 

ความสขหรอความทกขของคนเรา  ถามองใหด มนไมไดอย 

ทวามอะไรเกดขนกบเรา  แตขนอยกบคณภาพใจของเรามากกวา 

เจออยางเดยวกน บางคนกลบทกขทรมาน แตบางคนกลบเฉยๆ 

อนนกไมตางจากความเจบปวย คนบางคนเจอเชอโรคกไมเปนไร

แตบางคนเจอเชอโรคอยางเดยวกน กลบถงตายได อยางเชอหวด

ถาคนทไมมภมคมกน  เจอเชอหวดกถงตายได  ขณะทบางคนรสก

เฉยๆ บางคนเจอเชอเอชไอวแลวเฉย  ไมเปนอะไร  แตสวนใหญ

พอเจอเชอเอชไอวแลวกปวยเลย ถาไมเยยวยารกษากตาย ดงนน

เวลาเจบปวย  จะโทษเชอโรคหวดอยางเดยวไมได  ตองโทษภม-

คมกนในรางกายของแตละคนดวย

หลายคนเวลามความทกข  กจะโทษสงภายนอก  เชน  โทษ

พอแม คนรก  เพอนรวมงาน  เจานาย หรอคนในวด  วาเขาพดไมด

เขาท�าไมถก  แตถาพจารณาใหด ปจจยภายนอกไมสามารถท�าให 

เราทกขใจได  ถาหากวาใจของเรามภมคมกนความทกข  หรอม 

คณภาพจตทไมเออใหเปนทกขไดงาย

เ ป ล ย น ท ก ข เ ป น ธ ร ร ม

69

เวลาเรารสกเปนทกข จนกนไมไดนอนไมหลบ  เรามกคดวา 

เปนเพราะมปญหาสารพดมารมเรา  แตแทจรงแลว  ปญหามน 

ไมท�าใหเราทกขหรอก หากใจเราไมไปแบกมนเอาไว  เหมอนกบ

กอนหน  ถาปลอยมนไวเฉยๆ  เราจะทกขไหม  แตเมอใดเราไป

แบกมน  เราจงจะเปนทกข  ปญหานนมไวแก  ไมไดมไวกลม  แต

ถาไปแบกมนเมอไรกทกขทนท  เมอแบกแลวกตองรจกวางมนลง

บาง ถงเวลานอน  เวลากนกตองวางมนลงบาง  เวลาอยกบลก อย

กบสามภรรยา อยกบคนรก กตองวางมนลงบาง 

หลายคนมาทนเพราะมปญหารมเรา  บางคนบอกวาเลา

สามวนกไมจบ แตถาเราไมรจกวาง การมาทนกไรประโยชน  ไมวา

อาตมาจะชแนะ ครบาอาจารยจะสอนอะไร กไมเขาหว  ไมเขาจตใจ

ไดเลย  เพราะวาใจไมวาง ใจอดแนนไปดวยปญหาตางๆ จะเตมอะไร

ลงไป กไมรบทงสน  เหมอนแกวทมน�าเตม  เตมอะไรไปกลนหมด 

คนเรามแคสองมอ  ถาถอโนนถอนจนเตมทงสองมอแลว แม

ครบาอาจารยจะยนอะไรให กไมสามารถจะรบได  เพราะมอไมวาง

ถาจะรบตองท�าอยางไร  กตองวางของในมอลงกอน อยางนอยก

ใหวางสกมอหนง  จงจะรบของจากครบาอาจารยได  อนนไมได

หมายถงของทเปนรปธรรมจบตองไดเทานน  สงทเปนนามธรรม

เชน  คตธรรมค�าสอน กเชนกน  อยาวาแตครบาอาจารยเลย  แม

70

กระทงพระพทธเจายนค�าสอนให  ถาใจเราไมวางไมพรอมทจะรบ

กไมมประโยชนเชนกน

สมยพทธกาลมผหญงคนหนงชอวา นางกสาโคตม  เธอม

ลกคนหนง  อายยงนอย นารกมาก  วนหนงลกตายกะทนหน  เธอ

ยอมรบไมไดวาลกตายแลว  จงไปขอใหใครตอใครชวยปลกใหฟน

ขนมา ทกคนตางบอกวาลกเธอตายแลว  เธอกไมยอมฟง จนผคน

สายหว  สดทายกมคนแนะน�าใหไปหาพระพทธเจา  บอกวาพระ-

พทธเจาสามารถชวยเธอได  นางกสาโคตมดใจมากอมศพลกไป

หาพระพทธเจา พระพทธเจาเหนอาการของเธอแลว  จงตดสนใจ

ไมสอนอะไรเธอ  เพราะรวาจตของเธอยงไมเปดรบธรรมะ ขณะท

ตวแบกศพลก  ใจกแบกความคาดหวงทสวนทางกบความเปนจรง

สภาพจตแบบนยากทจะยอมรบความจรงได

สงทพระองคท�าคอแนะน�าใหเธอไปหาเมลดผกกาดจาก

บานทไมเคยมคนตาย  ถาหามาไดพระองคจงจะชวย นางกสาโคตม

ดใจมาก  รบเขาไปในหมบาน  ถามหาเมลดผกกาด  ทกบานม

เมลดผกกาด  แตพอถามวาทบานเคยมคนตายไหม  ทกบานก

ตอบวาเคยมคนตายทงนน  บางบานกพอแมตาย บางบานกลก

ตาย  ไมมบานไหนเลยทไมเคยสญเสยญาตหรอคนรก ทละนอยๆ

เธอกไดคดวาความตายเปนเรองธรรมดา ทกคนลวนแตเคยพลด

เ ป ล ย น ท ก ข เ ป น ธ ร ร ม

71

พรากสญเสยคนรกทงนน  ดงนนจงยอมรบความตายของลกได

สดทายกเอาลกไปเผา  เสรจแลวกมาเฝาพระพทธเจา ทนพระองค

เหนวาใจของนางพรอมจะฟงธรรมแลว พระองคจงตรสวา  “มฤตย

ยอมพาชวตของคนทยดตดมวเมาในบตรและทรพยสนไป  ดจ

เดยวกบกระแสน�าหลากมาพดพาเอาชวตของผหลบไหลไปฉะนน”

พอนางพจารณาตาม ปญญากเกด บรรลธรรมเปนโสดาบนทนท

พระพทธเจาไมไดสอนธรรมะใหกบคนทกคน ทกโอกาส แต

พระองคจะดวาใจเขาพรอมรบฟงไหม แมอยากฟงแตยงไมพรอม

กไมทรงเทศน  ไมทรงสอน อยางเชน ทานพาหยะอยากฟงธรรม

จากพระพทธเจามาก  เดนเทามาหลายรอยโยชน  ตรงดงมาหา

พระพทธเจา  ไมหลบไมนอนเลย  จนมาพบพระพทธเจาบนถนน

ขณะทก�าลงเสดจบณฑบาตอย  ทานไมรงรอ ตรงเขาไปหาพระองค

แลวขอใหพระองคแสดงธรรม  โดยใหเหตผลวาไมร ขาพเจาจะ

ตายเมอไร อาจตายวนนวนพรงกได  เพราะฉะนนจงอยากฟงธรรม

จากพระองคเดยวนเลย  ทานมเหตผลดแตวาใจยงไมพรอม  เพราะ

วามความรอนรนอยากฟงธรรมมาก อาการแบบนกเปนอปสรรค

ตอการฟงธรรม  พระองคจงปฏเสธวายงไมใชเวลาทเหมาะสม

เพราะพระองคก�าลงบณฑบาตอย  ทานพาหยะกยงยนกรานขอ

ฟงธรรม พระองคปฏเสธถงสามครง  แตเมอพระองคเหนวาจต

ของทานพาหยะเรมสงบแลว จงทรงแสดงธรรม

72

ธรรมทพระองคทรงแสดงนนไมยาว คอ  “เมอเหนรป กสก 

แตวาเหน  เมอฟง กสกแตวาฟง  เมอทราบ กสกแตวาทราบ  เมอ 

รแจงในอารมณ  กสกแตวารแจงในอารมณ  เมอนนตวเธอยอม 

ไมม  เมอใดตวเธอไมม  เมอนนยอมไมมทงในโลกน ทงในโลกหนา 

และระหวางโลกทงสอง นแลคอทสดแหงทกข”  ทานพาหยะพจารณา

ตามกเกดปญญา บรรลธรรมเปนพระอรหนตกลางถนน 

จากนนทานกตดสนใจออกบวช  เตรยมไปหาจวรและบาตร

แตวาเดนออกไปไดไมกกาวกโดนววขวดตาย ถาหากวาทานไมได

บรรลธรรมตอนนน กไมมโอกาสแลว  เพราะตายเสยกอน ดงนนท

ทานพาหยะตรสกบพระพทธองคจงนาสนใจ  ทานบอกวาขอฟง

ธรรมเดยวนเลย  เพราะไมรวาจะตายเมอไร  เหตผลถกตองแลว แตวา

ใจยงไมพรอม ใจยงรอนรนอย พระพทธองคจงทรงชะลอการแสดง

ธรรม รอใหใจของทานพาหยะเรมสงบลงแลวจงคอยแสดงธรรม

กระทงสงประเสรฐคอธรรมะ  ถาใจเราไมวาง  หรอใจเรา

ไมพรอม  แมมความอยากฟง  อยากไดประโยชนจากธรรม กไม

สามารถจะรบได  ในทางกลบกน  ของไมดบางทจตกลบจบฉวย

เอาไวทนท  เชน  ค�าตอวาดาทอ  อปสรรคปญหาตางๆ กลบยด

เอาไวแนน จนเปนทกข  เจบปวด หนกอกหนกใจ แมกระนนกยง

ไมยอมปลอยไมยอมวาง  กลบโทษสงภายนอก  โทษคนนนคนน

เ ป ล ย น ท ก ข เ ป น ธ ร ร ม

73

แตกลบลมมองตนเอง 

หลายคนโทษวาเปนทกขเพราะค�าตอวาดาทอ  อนทจรง

ค�าพดเหลานนไมไดเปนตวการทท�าใหเราทกข  ท�าไมบางคนโดน

ดาแรงๆ แตกลบยมได แตบางคนกลบโมโหโกรธา แสดงวาสาเหต

แหงทกขนนอยทใจเรา  ถาใจรบมอกบค�าตอวาดาทอไมเปน กเปน

ทกข หลวงพอพธ  ฐานโย  เลาวาสมยททานยงเปนพระหนม ขณะ

เดนบณฑบาตในเมองอบลฯ  เหนผหญงคนหนง ยนรอใสบาตร

ขางถนน ขางๆ มลกชายอายหาขวบยนอย  พอทานเดนไปใกลๆ

เดกกพดขนมาวา  “มงบแมนพระดอก มงบแมนพระดอก” ทาน

ไดยนกไมพอใจ  แตสกพกทานไดสต  ทานคดในใจวา  “เออ จรง

ของมน  เราไมใชพระหรอก  ถาเราเปนพระ  เราตองไมโกรธส” พอ

คดไดแบบน  ความโกรธกหายไป  สามารถเดนไปรบบาตรจาก

แมของเดกไดดวยอาการปกต  ทานบอกวาเดกคนนคออาจารย

ของทาน ทงๆ ทดาทาน แตทานกลบถอวาเปนอาจารยเลย

แตหลายคนถาเจอเขาแบบนกจะโกรธ  โกรธเดก  บางท

โกรธแมดวย  วาท�าไมไมสอนลก ปลอยใหลกพดอยางนน อาจจะ

นกในใจวา  “กเปนพระ มาพดกบกแบบนไดยงไง” ความส�านกวา

ฉนเปนพระ  สามารถจะปรงใหโกรธหรอไมโกรธกได  ส�าหรบ

หลวงพอพธ ความส�านกวาเปนพระท�าใหทานไมโกรธ ทนทททาน

74

คดวา  “เราเปนพระเราตองไมโกรธ”  แคนแหละความโกรธกทเลา

ในทางตรงขามถาคดวา  “กเปนพระ ท�าไมมาพดกบกแบบน”  ก

จะยงโกรธมากขน  เกดความแคน  ความพยาบาท  แลวตวเองก

เปนทกขเอง  เหนไหมวาสาเหตแหงทกขอยทใจเรา  ไมไดอยทวา

ใครพดอะไรกบเรา

แมแตเรองรายทเรยกวาอนฏฐารมณ  เมอเกดกบเราแลว  ก

สามารถจะกลายเปนบวกได สงแยๆ  เมอเกดขนแลว  ถารบมอกบ

มนใหถก  มนกกลายเปนคณได  ไมเฉพาะสงทมากระทบกบเรา

แมแตสงทเราลงมอท�า  อยางเชนการฆาตวตาย ส�าหรบคนทวไป

ถอวาแย  เลวรายมาก  แตมพระหลายรป  ทฆาตวตายแลวบรรล

ธรรมเปนพระอรหนต  อยางเชนพระโคธกะ  ทานเปนผทมโรค

เรอรงประจ�าตว  ท�าใหทกขทรมานมาก  แตเมอมาบวชและท�า

กรรมฐานจนถงขนฌาน  กไดรบความสงบมาก  ไมมทกขเวทนา

รบกวน ครนฌานเสอม กเปนทกขทรมานเพราะโรคเดม ทานจง

ท�าความเพยรจนไดฌาน  แตแลวฌานกเสอมอก  เปนอยางนซ�า

แลวซ�าเลา ๖ ครง พอไดฌานครงท  ๗ ทานคดวาฌานคงเสอม

อก  จงตดสนใจวาควรตายขณะทฌานยงอย   จะไดไปเกดใน

พรหมโลก จงเอามดปาดคอตวเองเพอฆาตวตาย

เ ป ล ย น ท ก ข เ ป น ธ ร ร ม

75

อนนเปนแงคดวาความตดยดนนเปนโทษเสมอ  แมกระทง

ความยดตดในฌาน หรอยดตดในความสงบ หากไมไดกเปนทกข

ครนไดแลวแตพอมนเสอมไปกทกขอก  ยดมากเทาไร  กทกขมาก

เทานน  จนถงขนทนไมไหว อยากฆาตวตาย อยางไรกตาม หลง

จากพระโคธกะสนชพแลว พระพทธเจาทรงพยากรณวาพระโคธกะ

บรรลธรรมเปนพระอรหนต ทนกเกดค�าถามวาทานเปนพระอรหนต

ไดอยางไร  หลายคนมความเชอวาการฆาตวตายเปนกรรมหนก

อนนเปนความเชอของชาวพทธจ�านวนมาก ทงทไมไดมระบไวใน

พระไตรปฎก วาการฆาตวตายเปนกรรมหนก 

พระโคธกะบรรลธรรมเปนพระอรหนตไดอยางไร  มค�า

อธบายวา  ตอนททานมทกขเวทนาจากการปาดคอตวเอง  ทาน

ไดสต  แลวกพจารณาเวทนา  หรอเอาเวทนาเปนอารมณ  คอ

พจารณาความเจบปวดทเกดขน  ทสดกเหนวาสงขารนเปนทกข

มาก  เกดปญญาแจมแจงในไตรลกษณ  จงบรรลธรรมเปนพระ

อรหนตกอนทจะสนลม 

ยงมเรองของพระเถระและพระเถรอกหลายทานทจบลงแบบน

พระสหาเถรกฆาตวตายเพราะวาจตไมพบกบความสงบ ทานไมได

อกหก  ไมไดสญเสยลก  ตงใจบวชเพอความพนทกข  แตบวชมา

๗  ปแลวกยงหาความสงบไมไดเลย  จงคดวาอยากระนนเลย

76

ตายดกวา  เปนความกลมใจทไมเจอความสงบ  จะเหนวาความ

ยดตดหรอความยดอยากลวนเปนโทษทงนน  ไมวาจะยดอยาก

อะไร แมกระทงยดอยากความสงบ พอไมไดดงใจกเสยใจ  เครยด

จนกระทงลมตว  ลงมอฆาตวตาย  แตตอนทท�ารายตวเองไปแลว

นน  เกดไดสต  พจารณาความเจบปวดหรอทกขเวทนา  จนเหน

ธรรม กบรรลอรหตตผล

อกรปคอพระสปปทาสเถระ ทานไดฆาตวตายดวยเหตผล

คลายๆ  กน  ในกรณนพระพทธเจากพยากรณหรอตรสวาเปน

พระอรหนตเชนกน  การฆาตวตายสามารถพาคนจ�านวนไมนอย

ไปสอบาย หากวาท�าดวยจตเปนอกศล  เมอจตสดทายเปนจตท

เศราหมอง กไปอบายทนท  แตวาส�าหรบบางคน ถาตงสตได  ก

สามารถจะใชโอกาสนพจารณาสงขารจนเหนไตรลกษณ และบรรล

ธรรมไดเหมอนกน  เรองท�านองนหลายคนคาดไมถง  วาฆาตวตาย

แลวบรรลธรรมได  แตกมจารกไวในพระไตรปฎก ฉะนนคนทบอก

วาการฆาตวตายเปนกรรมหนก ตกนรก ๕๐๐ ชาต ท�าใหไมได

ผดไมไดเกด อนนเปนการพดเอาเอง 

ในพระไตรปฎกมเรองมากมายทเราไมคดเหมอนกนวาจะ

เปนไปได  หรอสวนทางกบความคดความเชอของเรา  อยางเชน

ฆาตวตายแลวบรรลอรหนต  ซงไมไดแปลวาฆาตวตายท�าใหบรรล

เ ป ล ย น ท ก ข เ ป น ธ ร ร ม

77

อรหนต  แตทบรรลอรหนตไดเพราะเกดปญญาเหนธรรมหลง

จากท�ารายตวเองแลว  เรองแบบนอธบายไดวาเปนเพราะคณภาพ

จตในวาระสดทายของทานเหลานน  แสดงวาการปฏบตธรรมท

ผานมาของทานเหลานนไมไดสญเปลา  การไดฟงธรรมจากพระ-

พทธเจา ท�าใหรบรเรองไตรลกษณ นอกจากนนการทไดเจรญสต

มาในระดบหนง  ถงแมวาไมชวยใหเกดความสงบในยามปกต

แตวาตอนใกลตาย สตทไดสะสมกมาชวยใหพจารณาทกขเวทนา

จนเหนสจธรรม  เกดปญญาจนจตหลดพนได

แมวาการเปนทกขนนเปนภาวะทแยมาก  จตใจเหมอนกบ

ตกนรก แตถามสตเหนทกข  ปญญากเกดได หลวงพอค�าเขยนเคย

กลาววา  “เหนทกขกพนทกข” แตคนสวนใหญพอมทกขแลวไมเหน

กลบเขาไปเปนเลย แตถาเหน กจะไดประโยชนมาก  เพราะฉะนน

เวลามความทกข  จงไมไดแปลวาเลวรายเสมอไป มนอยทวาเรา

จะรบมอกบมนอยางไร พดอกอยางคอขนอยกบคณภาพจตของ

เราเปนส�าคญ

เหตการณเดยวกน  หรอการกระท�าอยางเดยวกน  ส�าหรบ

คนๆ หนง มนท�าใหแยมาก  เกดผลเลวรายมากมาย แตส�าหรบอก

คนหนง  มนกลบเปนดกได  แมเปนการกระท�าทไมด  เชนการ

ฆาตวตาย  ลงมอไปแลว  แตบางคนสามารถเปลยนรายใหกลาย

78

เปนดได  เพราะวาสตมาทน  เอามาใชงานไดในชวงหนาสวหนา

ขวาน  พระพทธเจาเคยตรสวา  กรรมชวนนคนบางคนท�าแลว

ตกนรก แตคนบางคนท�าแลวเสวยทกขไมนาน และไมตองใชกรรม

ในภพหนา พดอกอยางหนง ผลของการกระท�า แมเปนการกระท�า

อยางเดยวกน แตกใหผลแตกตางกน ขนอยกบวาเปนคนแบบไหน

ถาเปนคนเลว ท�ากรรมชวแมเพยงนดเดยวกพาใหไปนรกได แตวา

ถาเปนคนด ท�าความดมาตลอด  เมอท�าชวอยางเดยวกนกเกดโทษ

เพยงเลกนอย ฉะนนอยาไปสงสยวาท�าไมท�ากรรมไมดเหมอนกน

บางคนรบกรรมมากเหลอเกน  แตบางคนรบกรรมนดเดยว มนอย

ทวาเขาท�าดเปนนจ หรอวาเขาท�าชวเปนนจ

มพระหนมรปหนง  ทานมความหงดหงดขนเคองอะไรตออะไร

มากมาย  เสยงดงกหงดหงด พระสวดมนตเสยงไมเขากน จงหวะ

ไมพรอมเพรยงกนกหงดหงด  แดดรอนกหงดหงด  ใบไมรวงมาก

กหงดหงด  จนกระทงหลวงพอบอกใหพระรปนไปเอาเกลอมาหอ

หนงจากในครว  จากนนใหเทเกลอครงหนงลงไปในแกวน�า  แลว

ชมน�านน  หลวงพอถามพระรปนนวา  “เปนอยางไร” พระรปนน

ตอบวา  “เคมครบ  เคมจนขมเลย” หลวงพอจงพดตอวา  “ทนไปท

ล�าหวย  เทเกลอทเหลอลงไปแลวชมดวา  เปนอยางไร” พระรปนน

กตอบวา “จดครบ จดสนทเลย”  ทานตอบแลวกงงๆ  วา หลวงพอ

ตองการบอกอะไร

เ ป ล ย น ท ก ข เ ป น ธ ร ร ม

79

สงทหลวงพอตองการสอนพระรปนนกคอ  เกลอจะท�าให

น�าเคมหรอไม ขนอยกบภาชนะทใส  ถาเปนแกว น�ากเคมมาก แต

ถาเปนล�าหวย น�ากไมเคม นกเหมอนกบจตคนเรา  จตคนเราถา

แคบหรอเลกเหมอนแกว  เจอความทกขนดหนอยกขนเคองใจ แต

ถาหากท�าจตของเราใหกวางขวางเหมอนล�าน�า  ความทกขอยาง

เดยวกนกไมท�าใหทกขได

ฉะนนเมอใดทมความทกขกขอใหตระหนกวา มนไมไดเปน

เพราะสงภายนอก  แตเปนเพราะใจของเรามากกวา  สงภายนอก

มสวนกจรง  แตจะทกขหรอไมทกขนนอยทใจเราเปนหลก  ทนก

ตองถามตวเราเองวาใจเราไดฝกมามากนอยแคไหน  เราไดสงสม

คณภาพจตจนถงขนทวา  เจออะไรใจกเปนปกตไดหรอเปลา  เราม

ความยดมนถอมนมากนอยเพยงใด  มสต  มความร สกตวอย

หรอเปลา หรอวาเตมไปดวยความหลง 

“ แมวาการเปนทกขนนเปนภาวะทแยมาก จตใจเหมอนกบตกนรก แตถามสตเหนทกข ปญญากเกดได ”

80

ขอใหเราพยายามฝกใจใหมสตอยประจ�า  หมนรสกตวอย

เสมอ  แลวจะมปญญาในการเขาใจความจรงของชวต  เจออะไร

ใจกไมทกข  แถมยงสามารถเปลยนทกขใหเปนธรรมได  เพราะ

ทกอยางสอนธรรมใหเราไดเสมอ  ความเจบปวย  ความสญเสย

ความพลดพราก ถกโกง  เงนหาย กสอนธรรมใหเราไดทงนน สอน

เรองความไมเทยง  และเตอนใจใหไมประมาท  สวนความเจบ

ความปวยกมาเตอนเราวา  วนนเจอเทาน  วนหนาจะเจอหนกกวาน

เพราะฉะนนเจอเทาน  กนบวาโชคดแลว  ถาวนนยงทนไมไหว แลว

วนหนาจะท�าอยางไร สงเหลานเมอเกดขนแลว  แมไมชอบ กตอง

รจกหาประโยชนจากมน พดอกอยางคอเปนนกฉวยโอกาส

หลวงพอค�าเขยนสอนเสมอวา  นกปฏบตธรรมตองหมน

ฉวยโอกาส  ฉวยทกเวลา  เอาทกโอกาสมาเปนการปฏบตธรรม

มาเจรญสต  เมอท�างานกฉวยโอกาสเอาการท�างานมาเปนการ

ปฏบตธรรมหรอเจรญสตไปพรอมๆ กน คอมความรสกตว  ไมใช

เอาแตบนโวยวาย  วาท�าไมงานเยอะเหลอเกน  ไมมเวลาปฏบต

ธรรม  ทจรงเราตองร จกเอาเวลาท�างานนนแหละ  มาเปนเวลา

ปฏบตธรรมไปดวย ความเจบปวยกเชนกน บางคนกบนวาท�าไม

มาเจบปวยตอนน  ตงใจจะไปปฏบตธรรมดนเจบปวยเสยกอน

คดแบบนไมถก  เราตองร จกเอาความเจบปวยนนแหละมาเปน

อปกรณปฏบตธรรม  เชน  สอนใจเราใหเหนถงความไมเทยงของ

เ ป ล ย น ท ก ข เ ป น ธ ร ร ม

81

สงขาร  ใหเหนวาสงขารเปนทกข  ใหเหนถงความไมใชตวไมใชตน

ของรางกายน  วามนไมใชเรา  ไมใชของเรา 

คนทมวแตบนโวยวาย  ตโพยตพาย  เวลาเจอเหตการณท

ไมถกใจ  เรยกวาไมฉลาด คนฉลาดเขาจะฉวยโอกาส  เอาทกเวลา

ทกสถานการณมาเปนประโยชนในการปฏบตธรรม ถงแมวาปวย

จนเดนจงกรมไมได  แตถายงกระดกนวได  กเอามาสรางความ

ร สกตวได  หรอแมท�าไดแคกะพรบตา  กลนน�าลาย  ลมหายใจ

เขาออกกเอามาสรางความรสกตวไดทงนน 

  การปฏบตธรรมหรอวาการเจรญสต  สรางความรสกตว

เราท�าไดทกโอกาส อยทวาจะรจกฉวยหรอเปลา  โดยเฉพาะการ

พจารณาธรรมจากทกเหตการณทเกดขน  ถาเราตระหนกวาทกข

เปลยนเปนธรรมได  เรากจะไมกลวทกข  เรากจะไมหงดหงดร�าคาญ

กบทกข  แตเราจะฉวยโอกาสเอาทกขมาเปนอปกรณสอนธรรม

ใหเหนธรรม  เพอการพนทกขในทสด

83

คนทเพงมาทนไดวนสองวน  คงรสกไดถงความแตกตางระหวาง 

ทน  กบททเพงจากมา  ไมใชแคความแตกตางเรองสถานทหรอ

สงแวดลอมเทานน  แตรวมถงความรสกภายในดวย บางคนอาจจะ

รสกสงบเยน  แตหลายคนอาจจะรสกหงอยเหงา  งวงซม  ซงเปน

ความรสกทเจาตวไมคอยชอบเทาไร  เพราะมนไมตนเตน หวอหวา

มชวตชวา หรอชวนใหกระตอรอรนเหมอนตอนอยทบาน ทท�างาน

กลายเปนวา  เมอมาอยทน  แมมความเครยดหรอความวาวนใจ

นอยลง  แตกลบมความร สกอยางอนทไมชอบมาแทนท  เชน

ความหงอยเหงา ซมเซา และอาจรสกไมมชวตชวาดวย 

ทางตรงส ความพ นท กข

84

อาการดงกลาวถอวาเปนเรองธรรมดา  เวลาทเราพยายาม

กลบมาอยกบตวเอง อยในวด หรออยในปา  เปนการทวนกระแส

ความเคยชน  เพราะโลกภายนอกนนมอะไรมากมาย ทดงดดจตใจ

ของเราใหออกไปอยกบแสง ส  เสยง มขอมลขาวสารสารพด ท

ดงความสนใจของเราออกไปจากตว มนมสงแปลกๆ ใหมๆ มาให

เราเสพ และรสกเหมอนถกปลกเราตลอดเวลา อาจจะคลายๆ กบ

คนทกนกาแฟทงวน  แตพอมาอยทน  สงแวดลอมรอบตวไมคอย

มอะไรทกระตน ปลกเรา หรอดงจตของเราออกไปนอกตวมากนก

เนองจากสงแวดลอมและวถชวตตลอด ๒๔ ชวโมงทน  มขนเพอ

ใหเราไดกลบมาอยกบตวเอง  ไหนจะมปาอยรอบตว  โทรทศนก

ไมมใหด  โทรศพทกตองปด ถงแมจะอยดวยกนหลายคน แตครบา-

อาจารยกไมอยากใหคลกคลหรอสนทนากน  งานการทจะท�าใหเรา

สงจตออกนอกกไมคอยม ทงหมดนกเพอใหเรากลบมาอยกบตวเอง

สงทคนเราโดยเฉพาะในยคปจจบนนทนไดยาก  คอการ

กลบมาอยกบตวเอง หากตองกลบมาอยกบตวเองเมอไรกจะรสก

ทรมานขนมาทนท  จะตองหาทางหนตวเองใหได  ไมวาโดยการ

ท�างาน การพดคย การเทยว ชอปปง  เลนไลนหรอเฟสบค  รวมทง

เสพสอตางๆ  ถาไมมอะไรใหท�ากปลอยใจลอย หาเรองคดโนน

คดไปเรอย  ซงกถอวาเปนการหนตวเองแบบหนง  บางคนไมรจะ

ท�าอะไร  กหลบไปเลย  การหลบกเปนการหนตวเองอกแบบหนง

ท า ง ต ร ง ส ค ว า ม พ น ท ก ข

85

ทนอยกบตวเองไมไดกปดการรบรเสยเลย

ท�าไมการกลบมาอยกบตวเองจงเปนเรองยาก  เปนเรองท

ชวนใหทกข ทรมาน ทรนทราย อนนนาคดนะ ทงๆ ทเราบอกวา

เรารกตวเอง  แตเวลาเรากลบมาอยกบตวเอง  กลบรสกกระสบ-

กระสาย บางคนถงขนทรนทราย ตองหาทางออก  เชน  แวบไป

คยกบคนอน หรอหาอะไรท�าสกอยาง  แตไมวาเราจะรสกอยางไร

กขอใหตระหนกวามนเปนอาการทเกดขนชวคราว  ความเบอ

ความงวง  ความเฉอย  ไมมชวตชวา  เปนอาการชวคราวเทานน

เปรยบไปกเหมอนกบวาเราเคยเสพตดบางสง  แลวพยายามทจะ

เลกหรอถอนออกจากสงนน ความรสกทตามมากจะคลายๆ แบบน

ไมวาสงนนจะเปนกาแฟ บหร  หรอเหลา  หลายคนแมไมไดตด

สงเหลาน  แตกตดสงอนทละเอยดกวา  เชน  ตดรป  รส  กลน

เสยง  เรยกวาตดผสสะ นเปนสงทเกดขนกบหลายคน พอตดแลว

ไมไดเสพ วนสองวนแรกกจะมอาการกระสบกระสาย อาการแบบน

ถาเปนมากๆ อาตมาเรยกวา ลงแดงทางผสสะ

จตใจของคนเราสามารถเกดภาวะลงแดงได  หากไมไดเสพ

สงทเคยตด  ไมวาเหลา บหร  ชา กาแฟ รวมทงอารมณหรอผสสะ

แปลกๆ ใหมๆ ทเคยเสพ “อารมณ” ในทนหมายถง รป รส กลน

เสยง  สมผส  หรอสงทจตรบร ได  อาท  อาหารทอรอย  เพลงท

86

ไพเราะ ขาวสารจากอนเตอรเนต ขอความบนจอโทรศพท พวกน

ภาษาธรรมเรยกวาอารมณ  เมอจตเสพมนบอยๆ กตดไดเหมอน

กน และยงตดกยงอยากเสพมากๆ ถาเสพเทาเดมหรอเหมอนเดม

จะรสกเบอ  ตองเสพมากกวาเดม หรอแปลกกวาเดม  จงจะรสก

สบาย  อยางคนสมยนเวลาดโทรทศนหรอวดโอ  ถาภาพนงแค

หาวนาท  เทานนกเบอแลว  ตองเปลยนภาพใหมอยางฉบไว  แค

สองวนาทกต องเปลยนแล ว  สงเกตไหม  ภาพโฆษณาหรอ

ภาพยนตร  เดยวนตองเปลยนภาพไวๆ  หรอเปลยนมมกลอง

เสมอๆ ถาแชเกนหาวนาท  คนกรสกวานาเบอแลว

เรามาถงจดนไดอยางไร  นนเปนเพราะการถกหลอหลอม

ในยคทชวตเรงรบ  สอตางๆ  แขงกนดงดดความสนใจของเรา

ดงดดสายตา ดงดดจตใจของเรา แขงกนหาสงแปลกๆ ใหมๆ มา

ใหเสพ  จนกระทงเราเสพตดสงเหลาน  เมอมาอยทวด  ไมมสง

เหลานใหเสพ  ไมมแสงสเสยงทเคลอนไหวแปรเปลยนรวดเรว

หรอกระตนเรา  เราจงมอาการงวงๆ ซมๆ  เฉอยๆ ราวกบไมมชวต

ชวา วนพรงนอาจจะหนกกวาน  แตพอถงวนท ๓ วนท ๔ กจะดขน

เพราะวาจตเรมปรบได  เหมอนคนทตดกาแฟแลวเลกกาแฟทนท

วนแรกกยอมมอาการกระสบกระสาย  วนท  ๒  กเชนกน  แตพอ

ถงวนท  ๓  วนท  ๔ กเรมดขน  อาการลงแดงคอยๆ หายไป แลว

ความรสกสบายกจะมาแทนท

ท า ง ต ร ง ส ค ว า ม พ น ท ก ข

87

ชวงเปลยนผานมนยากเสมอ คนทเคยตดอะไรสกอยางหนง

แลวตดสนใจเลกทนท  เพราะหวงพบกบความสบายความโปรงโลง

เขาจะพบวาชวงหวเลยวหวตอหรอชวงเปลยนผานนน  คอชวงท

ยากทสด  มนจะมแรงตานสงมาก  เหมอนทารกทอยในทองแม

เวลาจะออกมาสโลกภายนอก  รอยทงรอยไมอยากออกมา ทงท

โลกภายนอกนนดกวาในทองแมมากนก  กวางขวางกวา  มอสระ

มากกวา  มสงนาสนใจกวา  แตทารกกไมอยากออกมา พยายาม

ตอสขดขน  เพราะคดวาอยในทองแมสบายแลว  จะใหออกมาก

ไมยอม ออกมาแลวกรองราวกบทกขทรมานมาก  แตเมอออกมา

สโลกภายนอกไดสกพกกจะพบวา  ขางนอกสบายกวาในทองแม

พวกเรากเหมอนกน ตอนทเพงจากบานมา กคงมความรสกอดอด

รสกมแรงตานจากขางใน อยากจะหวนกลบไปทเดม  อยากกลบ

บาน  เพราะวาเราเคยชนกบวถชวตทบาน  แตใหเชอเถอะวาทน

หรอสภาพแบบนดกวา  อาตมาไมไดหมายถงสงแวดลอม  แต

หมายถงสภาวะทเราไดกลบมาอยกบตวเอง

เมอเชานไดพดถงการกลบมาอยกบบานทแทจรง  บานท

แทจรงนนประเสรฐกวาบานทเราจากมา บานทเปนอาคาร ทกอ

ดวยอฐ สรางดวยไม แตบานทเราจะไดพบสมผสดวยใจน  คอความ

รสกตว  ความรสกตวเปนบานของใจทประเสรฐมาก  เพราะไมม

อะไรทจะท�าใหเราตองวตกกงวลเหมอนบานทกอดวยอฐหรอปน

88

ซงเดยวหลงคากรว  เดยวฝากราว  เดยวพนกทรด  เดยวทอกแตก

บางแหงพนทรดจนไมกลาอย  กลววามนจะพงครนลงมา นนแหละ

คอบานทกอดวยอฐดวยปน แมจะราคาหลายลาน แตกสรางความ

กงวลได  แตบานของใจ หรอความรสกตวนน  ไมมอะไรทจะท�าให

เรากงวลเลย อยแลวมแตความสบายใจ มแตความโปรงเบา  บานน

เราจะพบไดกดวยการมสต สตท�าใหเราไมลมตว ท�าใหเรากลบมา

อยกบปจจบน ท�าใหจตกลบมาอยกบเนอกบตว  เกดความรสกตว

ขนมา 

ความรสกตว  ภาษาบาลเรยกวา  “สมปชญญะ”  สตและ

สมปชญญะนนคกน สตคอไมลม สมปชญญะคอไมหลง  ไมหลง

คอรตวหรอรสกตว  เราจะเกดภาวะนได  กดวยการเจรญสตปฏ-

ฐาน ๔  วดปาสคะโตมชอเรยกอกอยางหนงวา  “สถาบนสตปฏ-

ฐาน” คอเปนสถานททจะชวยใหเรารวธเขาถงสงประเสรฐของชวต

พระพทธเจาตรสวา สตปฏฐาน ๔  เปนทางเอก ทจะน�าไปส

ความหลดพน ค�าวาทางเอก ภาษาบาลเรยกวา  “เอกายโนมคโค” 

แปลอกอยางวา ทางตรงสความพนทกข  สวนทางทไมตรง  แตไป

ถงเหมอนกน อาจจะชาหนอย  เชน การใหทาน การรกษาศล

ท า ง ต ร ง ส ค ว า ม พ น ท ก ข

89

การใหทาน  เปนบารมอยางหนง  เรยกวาทานบารม  ไดแก

การใหทรพย  ใหอวยวะ  หรอถงขนใหชวต  อยางหลงนนจดวา

เปนปรมตถบารม สามารถน�าไปสความพนทกขได คนไทยสมยกอน

เชอวา  ถาสละชวตเปนทานกจะเขาถงพระนพพานไดเรว  แต

ความเชอนกผดเพยนไปจนถงขนทว า  บางคนไมไดสละชวต

ใหใคร แตใชวธเผาตวเองเลย  ในสมยรชกาลท ๒  รชกาลท ๓ ม

คนไทยหลายคนเผาตวเองตอหนาพระพทธรป  ดวยความเชอวา

การสละชวตอยางนน  จะท�าใหเขาถงพระนพพานไดเรว  มนเปน

ความเชอทผด  จนกระทงสมยรชกาลท  ๔  มการออกประกาศ

หามเผาตวเองเพอถวายเปนทานแกพระพทธเจา  เพราะพระพทธเจา

ไมไดสอนเชนนน  แตการสละชวตเพอชวยสตว  ชวยผคน ถอวา

เปนการบ�าเพญทานบารมทน�าไปสความหลดพนได  แตตองสงสม

หลายภพหลายชาต

การรกษาศล  ไมวาจะเปนศลอโบสถ หรอศล ๕ กน�าไปส

ความพนทกขไดเชนกน  แตใชเวลานานหลายภพหลายชาต  แม

กระนนกมคนไทยหลายคนเลอกท�าอยางนน  ถอวาคอยๆ ท�าไป

บ�าเพญทานไป  ในทสดกบรรลธรรมเขาถงพระนพพานเหมอนกน

หรอไมกไดไปเกดในยคพระศรอารย  ไดพบพระพทธเจา กมโอกาส

บรรลนพพานได  สมยกอนมความเชอทแพรหลายมากวา  ท�าบญ

มากๆ  แลวจะไดไปเกดในยคพระศรอารย  ซงเชอกนวาจะมาถง

90

ในอก ๒,๕๐๐ ปขางหนา  ถาเกดในยคนนกจะมโอกาสไดเขาถง

พระนพพาน 

แตวธทวานนใหผลชา  เพราะเปนทางออม  แตการเจรญ

สตปฏฐาน ๔  เปนทางตรง มนยยะอกอยางวาเปนทางลด ทางลด

สการพนทกข  พนทกขในทนคอรอถอนความทกขออกไปหมด

เพราะวาเกดปญญาเหนแจงในสจธรรม  โดยเฉพาะเหนแจงใน

ไตรลกษณ ท�าใหจตปลอยวาง ไมยดตดถอมน จตเปนอสระ ไมถก

ครอบง�าดวยกเลสอกตอไป

สตปฏฐาน  ๔  ไมใชเปนแคทางลดสความพนทกขอยาง

สนเชงเทานน  แมแตปถชนอยางเราซงปรารถนาการพนทกขเพยง

แคชวคราว  สตปฏฐาน ๔  กเปนทางเอก ทางตรง  หรอทางลด

ไดเหมอนกน ทกขชวคราวนหมายถงทกขใจ ถาทกขกายเปนอก

เรองหนง  เมอทกขกายกตองเยยวยารกษาพยาบาล  แกปญหา

ตามเหตตามปจจยไป แตถาพดถงความทกขใจ การเจรญสตปฏ-

ฐาน  เปนทางใหปถชนอยางเราออกจากความทกขใจได  ออกจาก

ความทกขทเกดจากอารมณอกศลครอบง�าใจ 

อารมณในใจนนแบงเปน ๒ ลกษณะ คอ อารมณทเปนการ 

ผลกออก ไดแก  โทสะ ความโกรธ ความเกลยด ความกลว รวมทง

ท า ง ต ร ง ส ค ว า ม พ น ท ก ข

91

ความเบอหนาย ลกษณะเดนของการผลกออกคอการท�าลาย การ

หนหาง อารมณอกลกษณะหนงคอการดงเขา  ไดแกความอยากได

อยากม  ไดแก  โลภะ  ราคะ  เชน  อยากไดของทเราไมมเงนซอ

อยากอยกบคนทเราไมมสทธเปนเจาของเพราะเขามคครองแลว

อยากไดต�าแหนงแตวามคนยอแยงกนมากเหลอเกน  กเกดความ

ทกขใจขนมา  อนนเปนความทกขทเกดจากจตทอยากดงเขามา

อยากครอบครอง ซงถาไมไดดงใจ หรอไดมาแลวสญเสยไป กเกด

โทสะ  เกดความไมพอใจ  หรอวาอยางนอยกเกดความหงดหงด

นคอความทกขทเกดขนกบพวกเราทกวทกวน  และวนละหลาย

ครงดวย

สตปฏฐาน ๔  เปนทางเอก ทางลดทท�าใหเราพนจากทกข

แบบนได  แมวาจะเปนทกขชวคราว ทยงไมใชเปนการรอถอนความ

ทกขอยางสนเชงกตาม แตมนกมคณคามาก นอกจากทางลดแลว

พระพทธองคกยงทรงสอนทางอนดวย ทจะท�าใหหลดจากอารมณ

เหลานนได  เชน การนอมใจนกถงสงทตรงกนขาม  เมอเราโกรธ

เกลยดใครบางคน  เหนหนาเขาหรอนกถงเขาแลว กปรดเลย กให

นอมใจมานกถงลกของเรา นกถงเดกทนารก นกถงดอกไม ความ

โกรธกบรรเทาลงได  หรอวานกถงโทษของความโกรธ  วามนจะ

ท�าใหเรานอนไมหลบ มนจะท�าใหเราเปนโรคประสาทหรอความดน

ขน มนท�าใหจตใจรมรอน พอเหนโทษของมน กท�าใหความโกรธ

92

บรรเทาเบาบางลงไดเชนกน 

อกวธคอพยายามไมนกถงมน  ไมนกถงคนทเราโกรธ  ไม

นกถงคนทเราเกลยด หรอถาไมไดผลกกดขมมนเลย การกดขมน

พระพทธเจากแนะน�าเชนกน  วธทพดมาน  สวนใหญพวกเราก

เคยท�ากนมาทงนน  แตมนเปนทางออม  ไดผลเพยงชวครชวคราว

วธทดกวานน  เปนทางลด  ทางเอก  กคอ  การมสตร ทน  ร ทน

อารมณโกรธทเกดขน พอรทนปบ มนกดบไปทนท

มคนถามหลวงปดลย อตโลวา  “หลวงป  ท�าอยางไรจงจะตด

ความโกรธใหขาด” หลวงปตอบวา  “ไมมใครตดใหขาดไดหรอก

มแตรทน  เมอรทน มนกดบไปเอง” มนดบไปเองเพราะวาเรารทน

เหมอนกบโจรทลอบเขามาในบานแลวเจาของบานเหน พอสบตา

กน  โจรกถอยไปเอง  เจาของบานไมตองหาไมหาปนมาไล  เขาก

ไปเอง 

อารมณอกประเภทหนงคออยากม  อยากครอบครองกเชน

กน อยากไดผหญงคนนมาเปนคครอง นกถงทไรกเปนทกข  เพราะ

ไมมสทธได  หรอวาท�าใหจตใจรมรอน  วธทจะชวยใหคลายจาก

ทกขดงกลาวกคอ นกถงสงตรงขาม  เชน นกถงศพ ตวบวม ขนอด

กท�าใหกเลสฝอ ตณหาหดหายไปเลย หรอไมกนกถงพระพทธรป

ท า ง ต ร ง ส ค ว า ม พ น ท ก ข

93

ทมพระพกตรอมเอบนงสงบ กท�าใหใจทรมรอนดวยราคะเยนลง

การสวดมนตกเปนอกวธหนง  ทชวยบรรเทาทงความโกรธ ความ

เกลยด ความกลว  และความอยาก  ใหเบาบางหรอหายไปได 

นอกจากการนกถงโทษ หรอคดถงขอไมดของมนแลว การ

เรยกชอของมนใหชด  เชน  เวลาใจหมกมนอยกบคนรก  กเรยก

มนวา  “กามราคะ” จากนนกพจารณาวามนมโทษอยางไรบาง วธน

ชวยใหมนฝอหรอเลอนหายไปไดเหมอนกน  หรอไมเชนนนก

พยายามไมสนใจ  หรอใชการกดขม  เชน  กดขมราคะ  กดขม

ความอยากกไดเหมอนกน  แตวธเหลานไมใชทางลด  ทางเอก

หรอใหผลเรว  วธทดกวานนคอการมสตรทน  รทนความอยาก รทน

ราคะทเกดขน  แลวมนกจะดบไปเอง  อนนเรยกวาเปนทางเอก

หรอทางสายตรงทชวยใหพนทกข  แมวาจะเปนการพนทกขเพยง

ชวคราวกตาม

การเจรญสตปฏฐาน  แมเปนทางเอก  แตคนสวนใหญกลบ

ไมคอยใชวธน  มกไปใชวธอนๆ ซงไดผลกจรง  แตกอาจเกดโทษ

ไดดวย  เชน ความโกรธหรอความเกลยด หากกดขมเอาไว  มนก

อาจไปโผลในความฝน หรอแปลงโฉมไปอยในรปอนแทน  เชน ม

คนหนงเกลยดศาลพระภมมาก  เหนศาลพระภมทไหนกเกดความ

รสกอยากจะเขาไปทบ  ไปท�าลาย  เขาเองกไมเขาใจวาท�าไมถง

94

เกลยดศาลพระภมขนาดนน จนกระทงตองไปหาจตแพทย 

จตแพทยใหเขาเลาชวตความเปนมา  กพบวาเขาเปนคนท

เกลยดพอ  ทะเลาะกบพอหลายครง  มคราวหนงพอใชก�าลงกบ

เขา  เขาโกรธมาก อยากจะท�ารายพอ  เงอมมอแลวแตหามใจไวได

เหตการณครงนนท�าใหเขาโกรธและเกลยดพอมาก  แตในอกดาน

หนงเขากร วาความรสกเชนนนเปนสงไมด  เพราะคนดเขาตอง

ไมโกรธไมเกลยดพอ ใครคดเชนนนเปนคนอกตญญ  เขาจงพยายาม

กดขมความรสกดงกลาว การกดขมเชนนนดเหมอนไดผล ท�าให

รสกสบายใจ  วาฉนเปนคนด  ไมโกรธไมเกลยดพอ  แตปรากฏวา

ความโกรธเกลยดพอทถกกดขมไวนน  มนไปออกทศาลพระภม

แทน  เพราะศาลพระภมมบางอยางทคลายกบพอ  เชน  เปนทเคารพ

สกการะ  เปนสงทมอ�านาจ  ศาลพระภมในความคดของเขาจง

เปนตวแทนของพอ  เมอโกรธเกลยดพอไมได  กไปโกรธเกลยด

ศาลพระภมแทน 

อนนเกดขนดวยความไมรตว  วธแกคอ  ใหเขายอมรบอยาง

ซอตรงวาเขาโกรธและเกลยดพอ  ไมตองปฏเสธหรอกดขม  เพราะ

การกดขมมแตจะท�าใหมนไปผดโผลทอน  ซงกลายเปนปญหาใน

ทสด  เมอความรสกดงกลาวเกดขน กแครบรเฉยๆ ดวยใจทเปน 

กลาง จะท�าเชนนนไดตองอาศยสต

ท า ง ต ร ง ส ค ว า ม พ น ท ก ข

95

คนสวนใหญพอมอารมณกมกจะคลอยตามมน ท�าตามมน

อนนไมถก บางคนท�าตรงขาม คอกดขมมน กไมถกเชนกน อาจ

ไดผลในระยะสน  มประโยชนในกรณทตองการหยดยงอยาง

กะทนหน  เชน  โกรธเขาแลวอยากดาเขา  หรอตอยเขา  ขนท�า

เชนนนกเกดเรองแน  ในกรณอยางนการหามใจหรอกดขมความ

โกรธไวไดเปนเรองด  แตมวธการทดกวานน  นนคอความร ตว 

การมสตรทน

เมอเชาเลาถงนายทหารคนหนง  ถอปนจะไปยงผปกครอง

ทมาตอวาตวเองเรองแยงทจอดรถ ขณะทเดนตามหลงเพอไปยง

เขา  พนกงานคนหนงของโรงเรยนเหนเหตการณจงชวยใหเขา

ไดสต  พนกงานคนนนเดนเขาไปหาเขา  แตะมอเขา  แลวบอกวา

“ทานมารบลกไมใชหรอครบ” ขอใหสงเกตวาเขาไมไดบอกวา “อยา

ท�าๆ”  หากพดอยางนนนายทหารคนนนอาจโกรธหนกกวาเดม

และพงความโกรธมาทพนกงานคนนนแทน อาจเอาปนยงพนกงาน

คนนนกได  แตพนกงานคนนฉลาด ถงแมจะมการศกษานอย แต

เปนคนมอควมาก แทนทจะเตอนวา  “อยาท�าๆ” กพดวา  “ทานมา

รบลกไมใชหรอครบ” 

นายทหารคนนนซงมารบลก  พอมคนมาพดแบบนกไดสต

เลย พอไดสต  เกดความรสกตว ความโกรธกหายไปทนท  รบเอา

96

ปนไปเกบในรถ  แลวไปรบลก  กรณนความโกรธระงบไปโดยเขา

ไมไดกดขม มนหายไปเองทนททเขามสตหรอความรสกตว

การเจรญสตปฏฐาน ๔  เปนวธทจะชวยใหพนจากความทกข

หลดพนจากอารมณทแผดเผาหรอทมแทงท�ารายจตใจ  เปนวธ

การทเรว  เปนทางตรง ทางลด  แตถาเราไมเคยฝก หรอไมฝกให

มนคลองแคลว  กจะไดผลชา  จนหลายคนรสกวามนไมทนใจ จง

กลบไปใชวธการเดม  เชน  กดขม  อยาลมวา  อะไรกตามทเรา

ไมคอยไดท�า หรอวาไมไดท�าสม�าเสมอ กจะไดผลชา สตกเชนกน

ถาเราไมฝกสตสม�าเสมอ  เราจะรสกวาการมสตรทนอารมณเปน

เรองยาก อยากระนนเลยกดขมดกวา มความฟงซานเกดขนกกด

มนเอาไว  ไดผลเรวด  วธนหลายคนคงเคยใช  ชวงไหนใจมนฟงซาน

มาก  กกดมนเอาไว  หรอไมกใชวธเพง  คอบงคบจตใหเพงทมอ

ทเทาหรอทลมหายใจ มนจะไดไมคดมาก  วธนดเหมอนใหผลเรว

ท�าใหหายฟงซาน  แตจรงๆ  แลวไดผลไมนานหรอก  เดยวความ

ฟงซานกมากอกวนอก ครนจะใหมสตรทน มนกไมยอมรทนสกท

สตมนเชองชาเงอะงะ  เจอแบบนกเลยบอกวาท�ายาก มนยากเพราะ

วาเราไมไดท�าสม�าเสมอตางหาก 

ลองนกถงตอนทเรายงเปนเดก  เขยน ก.ไก  ข.ไข  ยากไหม

ยากนะ  เขยน ก.ไก  ข.ไข  โยเยไมเปนตวเลย แตเดยวนเราเขยน

ท า ง ต ร ง ส ค ว า ม พ น ท ก ข

97

ก.ไก ข.ไข  เรวมาก สตรคณแตกอนกวาจะทองได ๓ คณ ๔  ได

เทาไร  ใชเวลานกอยตงนาน  เดยวนมนออกมาเอง ๓ x ๔  เทากบ

๑๒ แมแตในฝนกร  เวลาเรยนภาษาองกฤษกเชนกน ศพทแตละ

ค�าจ�ายากมาก  เจอทไรนกค�าแปลไมออก  แตพอท�าแบบฝกหด

จนช�านาญ พอเหนปบกรปบ  ฝนเปนภาษาองกฤษยงไดเลย มน

กลายเปนเรองงายเพราะอะไร  เพราะเราท�าบอยๆ 

สตปฏฐาน ซงเปนทางเอก ทางลดในการพนทกข  ทงทกข

ชวคราวและทกขถาวร กเชนกน ถาเราท�าบอยๆ กจะคลองแคลว

วองไว  รทนไดเรว  ชวยใหเราพนทกขไดไว  แตตองท�าบอยๆ ท�า

จนช�านาญ

ในขณะทเราเรมตนปฏบต  มนจะเผลอมากกวารตว  ท�าไป

หนงชวโมง กอาจเผลอไปสก ๕๖ นาท รตวแค ๔ นาท กอยาทอ

ท�าไปเรอยๆ การเจรญสต จะชวยใหเรามความรตวขนมาทละนดๆ

เหมอนกบน�าทละหยดๆ รวมกนแลวกกลายเปนล�าธาร จากล�าธาร

กกลายเปนแมน�า หลวงพอเฟอง  โชตโก  ทานพดไววา  “การรกษา 

สตเปนเรองร นดๆ  แตตองใหเปนนตย”  คอท�าสม�าเสมอ  ท�า

ตอเนอง 

98

อก ๖ วนขางหนาทเราอยทน  อยากใหท�าตลอดเวลา  ไมใช

เฉพาะเวลาราชการ  ไมใชเฉพาะเวลามาอยทหอไตร  แตวาใหท�า

ตงแตตนเชาขนมา  เวลาอาบน�า  ถฟน ลางหนา กใหมสตรสกตว

ถงแมวาจะรสกตวนดเดยว  แตเผลอเยอะ  ใจลอยนานกไมเปนไร

แตกใหรไปทละนดๆ  รแตละขณะๆ  เมอท�าจนครบอาทตย  กจะ

เหนผล  เพราะฉะนนอยาเพงทอถอย คอยๆ  เกบสะสมความรตว

หรอความรสกตวไปทละนด  แลวกไมใชรสกตวเฉพาะเวลายกมอ

สรางจงหวะ  เดนจงกรมเทานน แตใหท�าตงแตตนนอน จนเขานอน

เลย 

ไมวาจะท�าอะไร อยทไหน กพยายามใหใจกลบมาอยกบเนอ

กบตว  เมอใจลอยไปตามความเคยชน  กดงกลบมา  โดยไมตอง

พยายามกดขมความคด แคใหรทน  ฝกใหรทนความคดและอารมณ

บอยๆ  เทานนกพอแลวส�าหรบผฝกใหม

ท า ง ต ร ง ส ค ว า ม พ น ท ก ข

“ สตปฏฐาน ซงเปนทางเอก ทางลดในการพนทกข ทงทกขชวคราวและทกขถาวร กเชนกน ถาเราท�าบอยๆ กจะคลองแคลววองไว รทนไดเรว ชวยใหเราพนทกขไดไว แตตองท�าบอยๆ ท�าจนช�านาญ ”

99

เมอปฏบตใหมๆ  จะร สกตวชา  หลายคนอยากออกจาก

ความคดฟงซานมารสกตว พอไมทนใจกกดขมความคดเลย การ

ท�าอยางนจะท�าใหการเจรญสตไมคอยกาวหนา  เพราะเราไมคอย

ยอมฝกวธใหม  เอาแตใชวธเกา  ซงเปนวธแบบประถม  มธยม

ไมใชวธมหาวทยาลย สมยเราเรยนประถม มธยม วธทเราใชประจ�า

คอทองจ�า  เราเอาตวรอดมาไดปแลวปเลาเพราะการทองจ�า  แต

พอมาอยชนอดมศกษาหรอมหาวทยาลย  เราตองใชวธใหมคอ

การร จกคดดวยตวเอง  ไตรตรองดวยตวเอง  หลายคนไมชอบ

เพราะไมค น  กเลยใชวธทองจ�าตะพดตะพอ  ถงแมจะเรยนจบ

แตวาความช�านาญไมม  คดดวยตวเองไมเปน  เพราะทองตะบน 

เวลาเรยนหนงสอทางโลก  วธการของเดกประถมและมธยม

คอการทองจ�า  สวนวธการของเดกอดมศกษา  คอการร จกคด

ไตรตรอง พนจพเคราะหดวยตวเอง  ท�านองเดยวกน  ในการแก

ทกข การพนทกข  วธประถมและมธยมคอการกดขม กดขมความ

โกรธ ความเกลยด ความกลว  ความอยาก สวนวธอดม คอการ

มสตร ทน  หลายคนไมคอยไดฝกวธน  เพราะกดขมเปนนสย

ตอนนเปนโอกาสแลว  ขอใหเราลองใชวธอดมศกษาดบาง  ถาเรา

ท�าจนคลองแคลวช�านช�านาญ กจะกาวออกจากความทกขไดเรว

101

มผชายคนหนงเลาใหฟงวา พอของเขาเปนคนทสบบหรจดมาก 

เขาเหนพอสบบหรตงแตเลก  จนกระทงเมอเขาโตขน  เขากกลา

เตอนพอเรองสบบหร  วามนท�าใหเปนโรครายแรงหลายอยาง  แต

พอกไมฟง  ยงสบบหรจนกระทงในทสดพอเปนมะเรงปอด ขนาด

รตววาเปนมะเรงปอดแลวกยงไมยอมเลกสบบหร  ลกกขอรองอก

บางครงถงกบพดจาแรงๆ  เพอใหพอเลกสบบหร  ทแรกพอกรบปาก

แตกยงเหนพอแอบสบบหรอยเปนครงคราว  จนกระทงลมปวย

เขาโรงพยาบาล  ตองรกษาดวยการฉายแสง  ใหคโม  แตอาการ

ของพอกยงแยลง  แลวพอกยงแอบสบบหรอยอก  สดทายเขากทง

อย าเชอความคด

102

ขอรอง ทงคาดคนพอวาอาการหนกขนาดนแลว  ขอรองไดไหมวา

อยาสบบหร  ในทสดพอกรบปากวาจะงดบหร  ชวงนนอาการของ

พอแยลงมาก  บานทพออาศยอยอากาศไมด  เขาจงใหมาพกท

คอนโดทเขาซอไว  ใหพอมาอยแลวกจางคนมาดแล  ตวเขากมา

เยยมพอเปนครงคราว

วนหนงเขามาเยยมพอ  แลวเหนกนบหรตกอย ทระเบยง

หลายอน พอเขาเหนกโกรธมาก ทพอไมท�าตามสญญา  เขากตรง

ไปตอวาพอดวยความโกรธทนท  วาพอรบปากแลวแตท�าไมยงแอบ

สบบหรอก ทงๆ ทสขภาพกแยขนาดนแลวกยงไมสงวร  เปนความ

โกรธทเกดจากความหวงด  เกดจากความรก  แตความรกกบความ

โกรธมนเปนสองดานของเหรยญเดยวกน ยงรกมากกยงโกรธมาก

เมอเกดความผดหวง  พอกปฏเสธวาพอไมไดสบ  พอเลกสบมา

หลายเดอนแลว  พอพอพดแบบนเขากยงโกรธ  เพราะมหลกฐาน

อยคาหนงคาเขา  แตพอกยงปฏเสธ  เขาจงวาพอแรงขน  พอก

ยนกรานกระตายขาเดยววาฉนไมไดสบ จนกระทงเกดมปากเสยง

กนขนมา สดทายลกรสกวาไมไหวแลว  จงกลบบานไปทนท  รสก

หมดหวงกบพอทไมเชอเขาและไมท�าตามสญญา

หลงจากนนความสมพนธของเขากบพอกไมคอยด  แตมา

ดขนตอนทพอปวยระยะสดทาย  ตองไปรกษาตวทโรงพยาบาล

อ ย า เ ช อ ค ว า ม ค ด

103

เขากกลบมาดแลเอาใจใสพอ  จนกระทงพอจากไป  แมจะเสยใจ

มากแตสวนหนงกท�าใจไวแลว  เพราะวาปวยอยนานเปนป  พอ

จดงานศพพอเสรจ  เขากไปจดการขาวของของพอทคอนโด  เมอ

เดนไปทระเบยง  กเหนกนบหรหลายอน  เปนกนบหรใหมๆ ดวย

เขากเอะใจขนมาวาพอไมไดอยทนนนานเปนเดอนแลว ท�าไมยงม

กนบหรอยอก 

ชวงนนเองเขาไดยนเสยงคนคยกนทชนบนเหนอหวเขาพอด

จงมองขนไป กพบความจรงวากนบหรนมาจากคนทพกอยในหอง

ขางบน  เขาสบบหรทระเบยงแลวกโยนกนบหรลงมา  กนบหร

อาจจะโดนลมพด  กเลยตกลงมาทระเบยงหองของเขาซงอยดาน

ลาง ตอนนเขารความจรงแลววาพอไมไดสบบหร  เขารสกผดมาก

ทไปตอวาพอ  เขาคงจะท�ารายจตใจพอไมนอย  เพราะวาวนนนม

ปากเสยงกนรนแรงมาก  อยากจะขอโทษพอ  แตวาไมสามารถ

ขอโทษพอไดอกแลว  เพราะวาพอจากไปแลว

เรองนเปนอทาหรณสอนใจอยางดเลยวาอยาดวนสรป  แม

เหนกนบหรตกอยทระเบยงหองทพอนอนรกษาตว  กไมไดแปลวา

กนบหรนนมาจากพอ  เขาไมเคยเหนพอสบบหรตรงนน  แคเหน

กนบหรกสรปแลววาพอสบบหรแนนอน  ความทดวนสรป  และ

มนใจในความคดของตว ท�าใหเขาทะเลาะกบพอ ความสมพนธก

104

ราวฉาน ตลอดเวลาทผานมา  เขาคดวาเขาถกและเชอวาพอผด

แตตอนนความจรงกเผยออกมาแลววาเขาตางหากทผด พอเปน

ฝายถก  นเปนความผดพลาดครงใหญของชายคนน  แมผานมา

เปน ๑๐ ปแลว  ความรสกผดตอพอกยงคาใจอย  นเปนบทเรยน

ส�าคญ วาเวลาเกดเหตการณแบบนขน อยาเพงดวนสรป

พระพทธเจาตรสเรองกาลามสตร  ซงเปนขอเตอนใจ ๑๐

ประการไววา  ขอแรกอยาหลงเชอเพยงเพราะฟงตามกนมา อยา

เชอเพราะเสยงเลาลอ  ขอตอๆ มากคอ  อยาเชอเพยงเพราะการ

อนมาน หรอคดตรองตามแนวเหตผล อยาเชอเพยงเพราะมองเหน

รปลกษณะทนาจะเปนไปได  เชน  เหนสงทสอวานาจะเปนอยางนน

อยางน  แตความจรงอาจจะไมใชกได ถาเรามกาลามสตรเตอนใจ 

เรากจะไมหลงเชอความคดของเรางายๆ จะไมรบดวนสรป แมวา

สงทเราคดนนอาจเปนการอนมานอยางดแลวกตาม  เพราะวา

ขอสรปของเราอาจจะผดกได

มเรองเลาวาลกกบพอขบรถตอนกลางคน ดกแลว พอไปถง

แถวยมราช  ปรากฏวาไฟสญญาณจราจรและแผงกนรถไฟเสย

ขณะทรถแลนขามรางรถไฟ  กมรถไฟพงเขามาชนอยางแรง  จน

รถพงยบเยน พอตายทนท  สวนลกมอาการรอแร  ผเหนเหตการณ

กรบพาสงโรงพยาบาล  อาการของคนไขสาหสมาก  ตองมการ

อ ย า เ ช อ ค ว า ม ค ด

105

ผาตดสมองโดยดวน  เพราะวาไดรบความกระทบกระเทอนมาก

จงมการแจงศลยแพทยใหรบมาผาตดทนท  แตเมอศลยแพทย

มาถง  เหนหนาคนไขแลวกหนาซด  ยนตวแขง  บอกวาผาตดให

คนไขคนนไมได  เพราะวาเปนลกของตนเอง 

เมอฟงเรองนแลว  เราจะอธบายเหตการณนไดอยางไร

เพราะวาผเปนพอเพงตายไป  แลวศลยแพทยกมาบอกวาคนไข

คนนเปนลกของตน หลายคนเดาวาเปนลกเลยงหรอเปลา ค�าตอบ

คอไมใช บางคนใชเวลาเปนครงชวโมงกยงตอบไมถกวาเรองนเปน

ไปไดอยางไร บางคนถงกบบอกวาผหลอกหรอเปลา  เรองนไมใช

เรองผหรอเรองแปลกประหลาดอะไรเลย 

ความจรงกคอศลยแพทยคนนเปนแมของคนไข คนสวนใหญ

พอเจอเรองนกนกไมออกวามนเปนไปไดอยางไร  เพราะเขานก

ตลอดเวลาวาศลยแพทยเปนผชาย  ไมมใครคดวาเปนผหญงเลย

ทงๆ ทเรองนกไมไดบอกวาศลยแพทยเปนเพศใด แตคนสวนใหญ

พอไดยน จตกวาดภาพหรอปรงแตงไปเรยบรอยแลววาเปนผชาย

นเปนการปรงแตงขนจากสญญา  สญญาคอความจ�าได

หมายร  เวลาเจอหมอผาตดเรามกเหนวาเปนผชายอยเสมอ คน

แลวคนเลา  เราจงฝงใจหรอประทบในจตวาศลยแพทยตองเปน

106

ผ ชาย  นคอสงทจตเราปรงแตงตอเตมขนมาโดยทเราไมร ตว

ดงนนจงนาคดวาหลายตอหลายเรอง  เราปรงแตงตอเตมสงท

เราไดยน หรอสงทเราเหนไปมากมายขนาดไหน

เดกคนหนงแมใหเงน  ๒๐ บาท  กรบวงไปรานขนมทนท

ซอขนม ๑  หอ  ราคา ๕ บาท ยนเงนใหเจาของราน  ไดเงนทอน

มา ๕ บาท  เดกกรบควาเงนทอนใสกระเปา  แลววงออกจากราน

ไป  เราจะอธบายเรองนอยางไร  บางคนบอกวาเจาของรานทอน

เงนผด  แตถาเจาของรานทอนเงนถก  จะอธบายเรองนอยางไร

หลายคนใชเวลานานกยงตอบไมได  มเงน  ๒๐  บาท  ซอของ

ราคา ๕ บาท  ไดทอนเงนมา ๕ บาท มนผดหลกคณตศาสตร

ตองทอน ๑๕ บาทส ทอน ๕ บาทไดยงไง 

ค�าตอบกคอ  เดกยนเหรยญ ๑๐ บาทใหเจาของราน จงได

เงนทอน ๕ บาท คนสวนใหญตอบค�าถามนไมไดเพราะคดวาเดก

ยนเงน ๒๐ บาทใหแกเจาของราน  แตโจทยไมไดบอกเลยวาเดก

ยนเงน  ๒๐  บาทให  นกเปนอกตวอยางหนงของการปรงแตง

ตอเตมของจต

เหนหรอไมวาจตของเราเตมแตงอะไรตอมอะไรเกนจาก

สงทไดยน  สงทเหน  สงทจตตอเตมขนมานนบางทเรากไมร ตว

อ ย า เ ช อ ค ว า ม ค ด

107

เพราะฉะนนเราจงอยาหลงเชอความคดงายๆ  นอกจากการ

ปรงแตงเกนเลยแลว  บางทความคดกสงใหเราพด  สงใหเราดา

สงใหเราท�าลายขาวของ ถาเราท�าตามมนทกอยางเราไมแยหรอ

เปนธรรมดาทจตจะคดอะไรตออะไรเรอยเปอย  แตเราจะ

ท�าตามมนทกอยางไมได  คนสวนใหญหลงเชอความคด  เพราะวา

ถกฝกมาใหคดเกง  แตไมไดถกฝกมาเพอใหรทนความคด ยงการ

ปลอยวางความคดดวยแลว กยงไมเคยฝกมาเลย อนนเปนปญหา

ของคนสมยนมาก คอ คดเกง คดเรว คดไว แตวาไมรจกทกทวง

ความคด  ไมรจกวางความคด บางคนคดจนนอนไมหลบ คดจน

เปนบา  คดจนเครยดกม  โดยเฉพาะการคดถงเรองอนาคตทยง

มาไมถง 

เราตองร จกทกทวงความคด  แตจะท�าอยางนนไดกตอง

อาศยสต  เพราะถาไมมสต  เรากจะผลผลาม กระโจนตามความคด

ไป  แลวกปลอยใหความคดลากถลถกงเราไปตามอ�านาจของมน

ทแรกเราปรงแตงความคด  แตตอไปความคดมนจะปรงแตงเรา

ถงขนหลอกเราใหหลงกม  คนสวนใหญอยกบความคดมานาน แต

ไมเคยรจกความคดของตวเอง  กเลยโดนความคดหลอกซ�าแลว

ซ�าเลา  แตถารจกกลบมามองตน  รจกใครครวญ กจะเหนเลยวา

ความคดนนพาเราเขารกเขาพงอยบอยๆ ท�าใหเราทะเลาะเบาะแวง

108

กบผอนเพราะความเขาใจผด 

การทเราจะอยในโลกนไดอยางมความสข  ท�ากจการงาน

ไดอยางราบรน  สงหนงทเราจะตองมมากกคอการร จกเทาทน 

ความคด นอกจากจะไมดวนสรปแลว ตองรจกเทาทนและทกทวง

ความคดดวย นอกจากความคดแลว  ความจ�าหรอความทรงจ�าก

เปนสงทตองระวงดวยเชนกน บางคนมนใจในความจ�าของตวมาก

แตในความเปนจรง ความจ�าของคนเราเลอนไหล แปรเปลยน และ

ผดเพยนไดงายมาก 

เมอป  ๒๕๔๔  เกดเหตการณ  ๑๑ กนยา มเครองบนพง

ชนตกเวดลเทรดเซนเตอรจนพงพนาศ  เปนเหตการณใหญมาก

หลายคนจ�าไดวาตอนทไดขาวน  ตวเองอยทไหน  ถามใครถามก

จะตอบได  แลวกมนใจดวยวาตอบถก  เพราะวาเหตการณนเปน

เหตการณส�าคญ  ยงถาไปถามคนอเมรกน  คนนวยอรก  เขากยง

มนใจวาตอนทเกดเหตการณนนเขาอยทไหน 

แตมผลการศกษาวจยชนหนงพบวาแมกระทงเหตการณ

ใหญๆ สะเทอนขวญขนาดน  คนอเมรกนเองกยงจ�าผดเลย  ไมได

จ�าผดแค ๕ - ๑๐  เปอรเซนตเทานน  แตจ�าผดถง ๔๐  เปอรเซนต

ของคนทเขาท�าการศกษาวจยเลยทเดยว  เขาเรมเกบขอมลตงแต

อ ย า เ ช อ ค ว า ม ค ด

109

ตอนเกดเหตการณสดๆ  รอนๆ มการสอบถามคนประมาณ ๒,๑๐๐

คนทวอเมรกา  วาตอนทเกดเหตการณ  ๑๑ กนยา คณอยทไหน

อยกบใคร  และคณท�าอะไรบาง จากนนกบนทกเอาไววาแตละคน

ตอบวาอยางไร หลงจากนนผานไป ๑  ป ๓  ป และ ๑๐  ป  เขา

กกลบไปถามคนเดม  วาตอนทเกดเหตการณ ๑๑ กนยา คณอย

ทไหน จากนนเขากเอาค�าตอบสดทายซงเปนความจ�าหลงจากเหต-

การณผานไป ๑๐ ปแลว มาเทยบกบค�าตอบตอนทเกดเหตการณ

สดๆ  รอนๆ ปรากฏวา  ๔๐  เปอรเซนตตอบผด  เชน  บางคน

บอกวาตอนทเกดเหตการณอยบนถนน  และบอกวาเหนโทรทศน

ถายทอดจากรมถนนเลย  แตความจรงคอเขาอยในทท�างาน  ไม

นาเชอวาความจ�าจะผดเพยนไปไดขนาดนน  เปนไปไดวาวนทเกด

เหตการณ  เขาอาจจะลงมาทถนนดวย  แตวาลงมาตอนบายหลง

จากเหตการณผานไปแลว แลวเขากเอาความจ�ามาปะปนกน กลาย

เปนวาตอนทเกดเหตการณนเขาอยบนถนน 

“ ถาเรามกาลามสตรเตอนใจเรากจะไมหลงเชอความคดของเรางายๆ จะไมรบดวนสรป แมวาสงทเราคดนนอาจเปนการอนมานอยางดแลวกตาม เพราะวาขอสรปของเราอาจจะผดกได ”

110

เคยมคนศกษาเหตการณคลายๆ  แบบนเมอเกอบ ๓๐ ป

ทแลว  คอเมอป  ๒๕๒๙  เกดเหตการณใหญระดบโลก  คอโรง

ไฟฟานวเคลยรเชอรโนบลระเบด  ทประเทศรสเซย  มนยงกวาท

ฟกชมาของญป นเมอ  ๔  ปทแลวเสยอก  มอาจารยคนหนงท

อเมรกา  เขารบสอบถามนกศกษาในชนเรยนทนทวา  ตอนทเกด

เหตการณเชอรโนบล หรอตอนทไดยนขาวน  คณอยทไหน อยกบ

ใคร และก�าลงท�าอะไรอย จากนน ๓ ปตอมา เขากไปถามนกศกษา

กลมเดม  ปรากฏวานกศกษาทง  ๔๔ คนตอบผดหมดเลย  และ

๑ ใน ๔ ของทงหมด คอ ๑๑ คน ตอบผดทง ๓  ขอ คอตอบผด

วา ฉนอยทไหน อยกบใคร และก�าลงท�าอะไรอย  แค ๓  ปเทานน

ปรากฏวาความจ�าคลาดเคลอนแลว 

ทนาสนใจกคอทกคนตอบดวยความมนใจวาจ�าถก  เพราะ

เปนเหตการณใหญและเพงผานไปไมนานดวย  การศกษาวจย

เหลานแสดงใหเหนชดเจนวาความจ�าของคนเราเหมอนกบรอยขด 

บนขผงคอแปรเปลยนไดงาย  ไมใชรอยขดบนกอนหน นอกจากน

ยงมการศกษาวจยวาความจ�าของคนเรานน ถกโนมนาวใหเปลยน

แปลงไดงาย  หรอสามารถทจะถกอทธพลภายนอกท�าใหแปร

เปลยนได

อ ย า เ ช อ ค ว า ม ค ด

111

มฝรงคนหนงแกลงท�าใหเกดอบตเหตรถชน ตรงสแยกใน

ยานชมชนตอนทสญญาณไฟจราจรเปนสแดง มคนเหนเหตการณ

เยอะแยะ  ทนททเกดเหต  ผวจยกสงคนไปกระซบกระซาบบอก

คนทอยในเหตการณวา  ตอนทรถชนกนนนไฟจราจรเปนสเขยว

มคนประมาณครงหนงทไดรบการบอกกลาววาไฟจราจรเปนสเขยว

หลงจากนนผ วจยกเรมท�าการสอบถามผคนวา  ตอนรถชนกน

คณอยทสแยกหรอไม  ถาอย  ตอนนนไฟจราจรเปนสอะไร ปรากฏ

วาเกอบครงหนงตอบวาสเขยว  ทงๆ  ทเหตการณเพงเกดขน

เมอ  ๕ - ๑๐ นาททผานมานเอง  ทแรกกเหนและจ�าสญญาณไฟ

ไดวาเปนสแดง แตพอมคนมาบอกวาเปนสเขยวกเชอเลย พอเชอ

แลวความจ�ากเปลยนไปดวย  เมอมคนมาถามถงเหตการณ  กนก

เหนภาพไฟจราจรเปนสเขยวทนท  อยางนแสดงวาความจ�าของ

คนเรานนโนมนาวเปลยนแปลงไดงายมาก

พระพทธเจาตรสวา “สญญา อนจจา สญญาไมเทยง, สงขารา

อนจจา สงขารไมเทยง”  ไมตองรอใหแก หรอปวยเปนอลไซเมอร

เสยกอนความจ�าถงจะผดเพยนคลาดเคลอน แมกระทงยงหนมสาว

หรอแมกระทงเหตการณเพงผานไปสดๆ  รอนๆ ความจ�ากผดเพยน

แปรเปลยนได  ไมสามารถเชอได ๑๐๐  เปอรเซนต 

112

ดงนนจงอยามนใจ ๑๐๐  เปอรเซนตวาเราจ�าถก  จ�าแมน

คนสวนใหญไมคอยตระหนกเรองน  การมนใจในความจ�าของตวเอง

สามารถน�าไปสการทะเลาะววาทกนได  หากมฝายใดฝายหนงจ�า

ผดพลาดขนมา  เชน หาโทรศพทไมเจอ  แตนกวาเอาโทรศพทไป

วางไวบนโตะของเพอน  จงไปทวงโทรศพทจากเพอน บอกวาฉน

วางโทรศพทไวบนโตะของเธอ  แตเพอนบอกวาไมไดวาง  แคนก

ทะเลาะกนแลว  หรอภรรยาบอกวาเมอวานนเอากญแจรถใหสาม

แลว  แตสามปฏเสธ บอกวาไมไดให  สวนภรรยากยนยนวาใหแลว

จ�าไดแมนเลย  แคนกอาจท�าใหทะเลาะกนแลว  เพราะตางคนตาง

กเชอมนในความจ�าของตนวาถกตอง 

จะเหนไดวา  ทงความคดและความทรงจ�านน  เราจะเชอ

มนทง  ๑๐๐  เปอรเซนตไมได  ความทรงจ�ากแปรเปลยนได

ความคดกถกตอเตม  ปรงแตงขนมาได  เพราะฉะนน  คนทร จก

ตวเอง  รทนความคดกตองรจกทกทวงมนบาง สวนความจ�ากอยา

ไปเชอมนมาก  พยายามมสตเตอนใจตนเองบอยๆ  สตนแหละ

ทจะชวยใหเราไมตกเปนทาสของความคดหรอความจ�าทปรงแตง

ขนเอง

อ ย า เ ช อ ค ว า ม ค ด

www.visalo.org

Facebook : พระไพศาล วสาโล

Facebook : Phra Paisal Visalo

Facebook : วดปาสคะโต ธรรมชาต-ทพกใจ

www.kanlayanatam.comFacebook : kanlayanatam

ปราศจากโคลนตม

ดอกบวอนงดงาม

ยอมมอาจเกดขนไดฉนใด

ปราศจากความทกข

ปญญาหรอความรแจง

กมอาจเกดขนไดฉนนน