ปลากด

(Betta splendens Regan)

จดทา : กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ จดทาเอกสารอเลกทรอนกสโดย : สานกสงเสรมและฝกอบรม

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

สารบญ คานา 2 พนธปลากด 3

การเลยงพอแมพนธปลากด 10 ลกษณะทดของปลากด 11 ลกษณะทไมดของปลากด 12 ลกษณะสของปลากด 13 วธการเพาะพนธ 15 การอนบาลลกปลา 15 โรคทพบในปลากด และการปองกนรกษา 16 วธการแปลงเพศปลากด 17 เทคนคการฝกหดปลากดเพอการแขงขนหรอปลาเกง 19

ปลากด 2

คานา

ปลากด Betta splendens Regan เปนปลาพนเมองของไทยทนยมเพาะเลยงเปนเวลาหลายรอยปมาแลว ทงนเพอไวดเลนและเพอกฬากดปลาและเปนทรจกกนดในตางประเทศมานานเชนกน ปจจบนประเทศไทยมการเพาะเลยงปลากดกนอยางแพรหลาย เนองจากเปนปลาทเลยงและเพาะพนธไดงาย ปหนง ๆ ประเทศไทยไดสงปลากดไปขายตางประเทศคดเปนมลคาไมนอยกวา 20 ลานบาท

ปลากดพนธดงเดมในธรรมชาต มสนาตาลขนหรอสเทาแกมเขยว ครบและหางสน ปลาเพศผมครบและหางยาวกวาปลาเพศเมยเลกนอย จากการเพาะพนธและการคดพนธตดตอกนมานาน ทาใหไดปลากดทมสสวยงามหลายส อกทงลกษณะครบกแผกวางใหญสวยงามกวาพนธดงเดมมาก และจากสาเหตนทาใหมการจาแนกพนธปลากดออกไปไดเปนหลายชนด เชน ปลากดหมอ ปลากดทง ปลากดจน ปลากดเขมร เปนตน การแพรกระจายของปลากดพบทวไปทกภาคของประเทศไทยอาศยอยในอางเกบนา ทะเลสาบ หนอง บง แองนา ลาคลอง ฯลฯ

ในการเลยงปลากดเพอการตอส มการคดเลอกพนธใหมคณสมบตเฉพาะทสามารถใชในการตอส โดยเรมตนจากการรวบรวมปลาจากแหลงนาธรรมชาตเรยกกนวา ปลากดปาหรอปลากดทง ทมลาตวคอนขางเลกบอบบางสนาตาลขนหรอเทาแกมเขยว นามาเพาะเลยงและคดพนธหลายชวอาย จนไดปลาทรปรางแขงแรง ลาตวหนาและใหญขน สสนสวยสด เชน สแดงเขม สนาเงนเขม นาตาลเขม หรอสผสมระหวางสดงกลาว และเรยกปลากดทไดจากการคดพนธเพอการตอสนวา ปลากดหมอ ปลากดลกหมอ หรอปลากดไทย ตอมาไดมผพยายามคดพนธปลากดโดยเนนความสวยงามเพอเลยงไวดเลน โดยคดพนธเพอใหไดปลาทมครบยาว สสวย ซงนยมเรยกปลากดลกษณะเชนนวาปลากดจนหรอปลากดเขมร ตางประเทศรจกปลากดในนาม Siamese fighting fish

ปลากด 3

พนธปลากด ปลากดหมอ (Shotfin Betta Splendens)

ปลากดหมอ เปนปลาทไดรบความนยมเลน นยมเลยงไวกดกนมาแตโบราณกาล มรปรางและลาตวทใหญกวาปลากดทงและลก ผสม มปากใหญ ตวใหญ สเขมเปนปลากดทไดรบ การยอมรบวาเปนปลาทมนาอดนาทนมากและยงกดไดเกงทนทรหดไดด กวาปลากดชนดอน ๆ ดงนนปลากดหมอจงเปนปลากดทมผเลยงกนมากกวาปลากดทงและ ปลาลกผสม เพราะ ความทปลากดหมอ เปนปลากดทมเลอดของนกสเกน 100 และยงมประวตการเปนนกสเปนทประจกษแกนกเลนปลามาแตสมยโบราณมาจนทกวน น ปลากดหมอทมอยในมอ นกเลนนกเลยงปลากดเวลานมอย 5

สดวยกนคอ

1. สนาเงน

2. สแดง

3. สประด

4. สเขยวคราม

5. สเทาหรอสเหลก

รปรางลกษณะหมอทมชอเสยงดและมประวตการกดเกงทไดพสจนกนมาแลววาเปนปลากดทดเลศ ปากคม และกด ทน ม 3 รปลกษณะ คอ

1. ปลากดหมอรปปลาชอน สงเกตไดจากลกษณะปลาทมหนาสน ลาตวหนา ชวงหวยาว และโคนหางใหญ ซงได แสดงถงความเปนปลาทมพละกาลงมาก กดไดรนแรง และมประวตการกดชนะเปนอนดบหนง

2. ปลากดหมอรปปลากราย สงเกตไดจากลกษณะของปลาทมหนาหงอนขน ลาตวสนและแบนเปนปลาทวายหรอ เคลอนไหวไดคลองแคลวและกดไดไวซงนบ ไดวาเปน ปลากดทมประวตศาสตรการกดไดเสมอเหมอนกน

3. ปลากดหมอรปปลาหมอสงเกตไดจากลกษณะของตวปลาทมรปรางคลายๆกบปลากราย แตมหนากลมและลาตว สน เปนปลาทเลาขานกนวาเปนปลาททรหด อดทน และกดไดไว ถอไดวาเปนปลาทมประวตการกดดมากตวหนง

นอกจากจะดทรปรางและสสนของปลากดทดเลศแลว และยงจะตองดลกษณะของปลาตรงตามตาราแลวกจะตองมส ตรงตามตาราอก และไมมเกลดสแดงแซม เลยหรอ ถาเปนปลาออกสแดงเขม

ปลากด 4

ออกดากจะตองไมมเกลดเขยวแซมเชนกน ปลา ทมสสนและรปรางตรงตามตาราเชนนจดวาเปนปลาทมลกษณะดเยยมปลากดหมอไม เหมอนปลากด ลกทง เพราะไมอาจ จะไปชอนเอาจากรมคลองหนองบงหรอแองตนควายไมได เพราะปลากดหมอไมไดมาจากการเพาะพนธและคดเลอกพนธทด มา หลายชวอายคน ซงได แสดงถงภมปญญาคนไทยโบราณจนไดปลากดทมรปรางแขงแรงลาตวหนา และยงวายนาไดปราด เปรยวและมสสนสวยงาม ตลอดระยะเวลา ของการคดพนธไดวางเปาหมาย ไวเพอทจะใหไดปลาเพอการตอสโดยเฉพาะ เพราะ ฉะนนการหาปลากดหมอมาเลยงและผสมพนธขนเองโดยจะตองหาปลากด ทงตวผและตวเมยทมความทรหดปากคมกด เกงและยงตองเลอกปลากดหมอพนธแทจรงๆ เพราะถาตวหนงเปนปลากดหมอแตอกตวหนงเปนพนธอนๆ ลกทไดมา จะเปนปลากดลก ผสมไป จะเสยทงราคาและศกดศร

ปจจบนไดแบงสของปลากดหมอไว 3 ประเภท คอ

1. สเดยว (Solid Colour)

2. สองส (Bi-Colour)

3. หลากส (Multi-Colour) แตโบราณกาลนนปลากดหมอถกพฒนาขนมาเพอกดในชมชน และตอมาไดพฒนาเปนการเพาะพนธในเชงพาณชย โดยแบงปลา กดหมอออกเปน 2 ประเภท คอปลาเกงและปลาโหลปลาเกง คอปลาทเพาะพนธขนเพอการพนนโดยตรง จะตอง เปนปลาทกดไดไว คม กดถกเปาหมายสาคญและทน ทานปลาโหล คอ ปลาทเพาะเชงปรมาณ ไมเนนความสามารถในการกด แตเพอเปนงานอดเรกเปนหลกหรอเรยกวาเลยงเอาไวดเลนเพลน ๆ ตาดเทานนปจจบนไดมการ เพาะพนธปลาหมอเพมอก รปแบบหนงออกมากคอเพาะเพอใหไดสทตองการ เชน สเดยวหรอสแปลก ๆ ซงกาลงเปนทนยมเพมขนอยางรวดเรวมาก

เปนทเขาใจกนวาปลากดหมอมจาหนายภายในประเทศเปนสวนใหญ แตสงออกไดไมมากนก เนองจากโลกนยม ตะวนตกไมนยมการกดปลา เพราะมองวาเปน การทรมานสตวแตอยางไรกตาม ปจจบนมชาวเอเซยไปอยในโลกตะวนตกกน มากขน จงทาใหปลากดหมอเรมเปนทนยมของคนเอเซยในตางประเทศ และขณะเดยว กนนนชาวตะวนตกทงในยโรปและทวป อเมรกากเรมใหความสนใจกบปลากดหมอกนมากขน นาจะทาใหไทยมโอกาสจะสงออกไดอกมากกได

ปลากด 5

ปลากดลกผสม (Hybrid Betta)

" ลกสงกะส " หรอ " ลกตะกว " เปนชอปลาทเกดจากการผสมพนธระหวางปลากดทงกบปลาหมอผสมขามพนธ ซง อาจจะใชพอปลากดทงกบแมปลากดหมอ หรอ พอเปนปลากดหมอกบแมปลากดทง เมอไดลกผสมออกมานกเลยงปลากดกจะ เรยกกนวา ลกสงกะสหรอลกตะกว หรออาจจะมบางรายใชพอปลากดทงหรอพอ ปลากดหมอ กบแมลกผสมเมอไดลกกจะเรยก วาลกสงกะสหรออาจจะมบางทใชพอเปนลกผสมกบพอปลากดทงหรอพอปลากดหมอเมอไดลกออกมากเรยกวาเปนลก ผสม เหมอนกน เทา กบวาเมอใชพอแมปลากดตางเหลากนมาผสมไดลกเมอไรกจะเรยกวา ลกสงกะส หรอ ลกตะกว ซงกจะได ปลากดใหมลกผสมทลาตวมหลายส และเปนปลากดทมความทน ทรหดและกดไดคมและวองไวมากทเดยว และเมอนาไปกดกบ ปลากดทงหรอปลากดปาชยชนะมกจะตกเปนของลกผสมเสยเปนสวน ใหญวากนวาปลากดลกผสมทมประวต การกดเกงกวา ปลาอนในบรรดาพวกปลากดลกสงกะสดวยกนมกจะเปนปลากดลกผสมรปปลาชอน ซงสามารถสงเกตไดตรง ทมครบยาว กระ โดงยาว และหางใหญซงนบ ไดวาเปนปลากดทเกงและมรปรางงดงามมากแตอยางไรกด แมวาปลากดลกผสมจะกดไดเกงและ รปรางสวยงามดมากก จรง

แตนกเลงปลากดกนยมเลยงและเพาะพนธกนนอย กวาปลากดหมอ ซงตามตานานกลาวไววาอาจจะ เปนเพราะปลากดลกผสมมนาอดนาทนในการตอสนอยกวาปลา กดหมอ และเปนทรกนในวงการปลากดวาถาเอาปลากดลก ผสมไปกดกบปลากดหมอแลวปลากดลกผสมมกจะเปนฝายพายแพแตอยางไรกตามกมบางครงเหมอนกนท นกเลงปลากดบาง คนทมปลากดลกผสมตวเกงไปกดกบปลากดหมอ สามารถกาชยชนะไดบาง ซงนานๆจะเปนชยชนะของปลากดลกผสม และ การทปลากดลกสงกะส สามารถเอาชนะปลากดลกหมอไดกอาจะมาจากสาเหตทปลากดหมอตวนนม อายออนวยกวาปลากดลกผสม หรอมขนาดลาตวเลกกวาหรอปลากดหมอเจบปวย ไมสม บรณหรอมสาเหตอนๆอกหลายประการ อนเปนตนเหตใหปลากดหมอ ตองพายแพตาม สภาพคามไมสมบรณของรางกาย

ปลากด 6

ปลากดจน

ปลากดจนเปนปลากดพนเมองในไทยเรานเองเกดขนได เนองจากการทผนาปลากดทมรปรางสวยงามสสนสดสวยมา เลยงเพอความสวยงาม เลยงเพอดเลนโดย คดพนธทมครบยาว สสวย

และปจจบนไดมการพฒนาใหหางปลากดตวผสามารถ แผออกไดถง 180 องศา หรอครงวงกลม และยงไดพฒนากานหางจากสองแฉก ธรรมดา ใหมจานวน 5 แฉก หรอมากกวานน เพอเปนตวชวยแผความกวางของหางมากขน และยงไดพฒนาลกษณะของหางใหมสองแฉกแยกจากกน เรยกวาหางค (Double tail) และยงมอกชนด หนงเปนหางทมลกษณะบานออกเหมอนปากอาว (Delta tail)

ปจจบนเมองไทยไดสามารถผลตปลากดทมสสน เชนสเขยว สมวง แดง นาเงน ฯลฯ หรอผสมระหวางสดงกลา ครบตางๆยกเวนครบอกยนยาวออกเปนพวง โดย เฉพาะครบทหางใหมความยาวพอๆกบความยาวของลาตวและหวรวมกน แตอยางไรกด ปลากดทฝรงตะวนตกไดนาไปจากเมองไทยไดมการพฒนาการในดาน รปราง และสสนกนมานาน แลวจนไดปลากดทมสเพมมากขน

และมความสวยงามมากขนโดยอาศยเทคโนโลยเขาชวย ดวเชนในญปนไดทามานานเลว ในการบบส ของปลาใหได ตามความตองการดวยการใชเทคนคการบบสของปลากดแตกไดใชระยะเวลานานพอสมควร ซงกวาจะ ไดปลาสทตองการกกตองใชเวลา 4-5 รนขนไป และยงมการใชเทคนคการฉดยนสสของปลาทตองการเขาไปในปลากดตวเมย ซงเทคนคนตองใชความชานาญและใชเทคนคทางวทยาศาสตรเขามาชวย ซงในตาง ประเทศเชนญปนทาไดแลว แตเมองไทย ของเรายงไมมการใชวธนเพราะตองลงทนสงแตผลผลตทไดมความแนนอนและรวดเรว ซงคาดกนวาในอนาคตอนใกลเมอง ไทยคงมการนาเทคนคดงกลาว เขามาใชหรอไมกจะตองใชเทคนคในการปรบปรงสายพนธปลากดดวยวธอนๆมาใช สของปลากดจนในปจจบนไดแยกไวเปน 3ประเภทคอ

1. สเดยว(Solid color)

2. สองส (Bi-color)

3. หลากส (Multi-Color)

สเดยว หมายถงปลากดทมครบและลาตวเปนสเดยวกนทงหมด โดยไมมสอนปะปนอยเลยยกเวนปลากดสเกยว เขมาดาจากปากจรดครบห เสนของครบและขอบ เกลด ของปลาจะเปนสใดก

ปลากด 7

ได สวนตะเกยบทองอนโลมใหมสอนได แตปลา กดสเผอกทงตวครบทองจะมสอนไมได ครบหอนโลมใหเปนครบเงากระจกได สองส หมายถงปลาทมตวและครบสตางกนโดยลาตวและครบมสเดยวทแตกตางกน รวมถงปลาทมลาตวเผอกและส เดยวดวย ยกเวนเขมาจากปากจรดโคน ครบหและ เสนของครบของปลาจะเปนสใดกไดตะเกยบ(ครบทอง)อนโลมใหมสอนๆได ครบหอนโลมใหเปนครบกระจกได หลากส หมายถงปลาทมสขนไปในสวนของลาตวและหรอมสองสขนไปในสวนของครบทเปนกระจกถอเปนสวนหนงส ยกเวนเขมาดาจากปากจรดโคน ครบ หและเสน ครบปลาจะเปนสใดกได ตะเกยบ อนโลมใหมสอนได ครบของหอนโลมใหเปน ครบกระจกทงสองครบได แตอยางไรกด บางตาราแบงสออกเปนถง 6 รปแบบคอ

1. สเดยว (Solid Colored Betta) เปนสเดยวทงครบและตว

2. สผสม (Bi-Colored Betta) สวนใหญจะมสองสผสมกน

3. สผสมเขมร (Cambodia Colored Betta)

4. ลายผเสอ (Buterfly Colored Betta)

5. ลายผเสอเขมร (Cambodain Butterfly Colored Betta)

6. ลายหนออน (Meable Colored Betta)

ปจจบนการเพาะพนปลากดจนมงเปาหมายเนนเพอการสงออกเปนหลก เพราะชาวตางประเทศชนชอบความสวยงาม ของหางทแผกวางไดสวยงาม ตามตานาน กลาว วาปลากดจนนนบรรพบรษ ของเราไดพฒนาขนมาเปนเวลายาวนานกวารอยป มาแลว เพราะฝรงไดพดถงปลากดหางยาวเปนครงแรกเมอประมาณรอยปกอน แสดงวาในประ เทศไทยเราไดพฒนาปลากดจน

มานานกวานนปลาจนในปจจบนไดเปลยนแปลงไปจากเดมโดยมรปรางสสนทสวยงามมากขน มครบหลง ครบหาง กนคอนขาง ยาว และพรอม กนกมการพฒนาสายพนธดวยการนาสายพนธผมกนเอง และนาสายพนธจากตางประเทศเขามาผสมจนไดสาย ปลากดทสวยงามกงท เหนกนอยในทกวนน จากการศกษาปลากดพนธใหมทไดของพบวาทงปลากดครบยาวและครบสนตางกอยในประเภทเดยวกนเพราะมลกษณะ โคโมโซมเดยวกน นอกจากนนยงพบวา ปลากด ทมครบยาวและครบสนสามารถผสมพนธกนได โดยทเปอรเซนตการฟกเปนตว และอตราการอยรอดของลกผสมทเกดมากไมมความแตกตางไปจากลกปลาท เกดจากการผสม พนธระหวางปลากดพวกเดยวกนแต อยางใด

ปลากด 8

ระยะ 2-3 ปทผานมา จากกระแสความตองการเลยงปลาสวยงามมมากขนตามลาดบทงนอาจจะเปนเพราะสภาพทางเศรษฐกจหรอสภาพสงคมทาใหเกด ความ เครยดและหาทางออกโดยกสฃารหนมาหาสงทสวยงามหรอสงจรรโลงใจกนมากขนเพอชวยผอน คลายอารมณการทางานหนก ดงนน ระยะเวลาทผาน มาสตวนาในกลม ปลาสวยงามหลายชนดมอนาคตดขนจนทาใหผเลยงสามารถ

หนมายดเปนอาชพไดและทารายไดใหผเลยงไดดพอสมควร ซงรวมถงปลากดซงไม เพยงแตจะกดเกงเพยง อยางเดยว แตตกม ความสวยงามชนดหนงทในขณะนสามารถจะกลาวไดวาปลากดมความโดดเดนเปนพเศษกวาสตวนาตวอนๆหลายตวกได เพราะ ปลากดไดรบความสนใจ ไปเกอบทกระดบในประเทศ และยงมตลาดใหญทวโลกตองการปลากดคณภาพดอกมากดวย

ปลากดเขมร (Cambodain Betta)

รปรางลกษณะสสนสวยงามเชนเดยวกนกบปลากดจน แตจะมลกษณะทแตกตางไปจากปลากดจนตรงทปลายครบ จะมสขาวเหนไดชดซงเมอปลากดจนไดรบความนยม มากขนในตางประเทศจงทาใหปลากดเขมรซงคลายๆกบปลากดจนจง ไดรบความนยมมากขนในตางประเทศด ซงเปนผลพลอยไดจากากรทปากดจนม ตลาดตางประ เทศดขน จงจงใหปลากดเขมร ซงมความสวยงามคลายปลากดจนพลอยฟาพลอยฝนไดสงออกไปดวยทกวนนการเพาะเลยงปลากดมมงกนแตเพยงการ เพาะปลาเพอการพนนเหมอนแตกอน แตไดมการหนมาเพาะ เลยงเอาไวดเลนสวยงามเพลดเพลนตาดวยและเพาะเลยงไวเพอเปนสนคาสงออกตางประเทศกนมาก ขนซงคาดกนวาปลากด ไทยสามารถสงขายตางประ เทศนารายไดดเขาประเทศเปนอนดบตนๆของปลาสวยงามไทยทวหมดและปลากดเขมร ซงไดเพาะ เลยงในประ เทศกเปนสวนหนงของปลาหดจนทสงออก เพราะวานอกจากจะ เปนปลาทสวยงาม ครบยาวพรวสวยงามแลว ยง มคณสมบตพเศษตดตวอยตลอดเวลาในเชงการ ตอสไดสรางความตนเตนใหแกผเลยงไดอยางดดวยการซอขายปลากดเขมรยง ไมดเทากนการซอขายปลากดจน เนองจากยงไมเปนทรจกกนนกหรอยงไมไดรบความนยมมากดทากบปลากดจน จงทาใหราคาปลากดเขมรตาหวาราคาปลากดจนมากพอสมควร แตอยางไรกด การทรปรางลกษณะ ปลากดเขมรคลายกบปลากดจน จงทา ไหหารยอมแมวขายขนในบางแหงใหกบคนทตาไมถง ไมทราบความแตกตางระหวาง ปลากดจนกบ ปลากดเขมรไปในราคาเทากบปลากดจน เพราะฉะนนเพอปองกน มใหถกแหกตาอกกขอใหดปลากดทมความสวย งามเหมอนกบปลากดจน แตมปลายครบสขาวชดเจนกแสดงวา เปนปลากดเขมร ราคายอมจะตองตากวาราคาปลากด จน ซงได รบความนยมกนมากในตางประเทศ

ปลากด 9

ปลากดทง (Wild Betta)

แตเดมจะเรยกกนวาปลากดลกทง แตระยะหลงไดตดคาวาลกออก เหลอแตปลากดทง ซงบางแหงกเรยกปลากดปา เปนปลากดทมลาตวคอนขางบอบบาง มสนาตาล ขนหรอแถบเขยวมปากคอนขางแหลม มฟนซเลกแหลมคม ปลาชนดนบรรดา นกเลงปลากดหรอมออาชพเลนปลากดซงเปนชาวชนบทเปนสวนใหญ นยมเลยงไวเพอกดแขงขน กน เนองจากปลากดทงจะกด ไมทนเหมอนปลากดหมอ และลกผสมหรอเรยกกนวาลกสงกะสกตามแตกมการเลยงปลากดปาไวนอยเหมอน กนเพอเอาไวกดกบบปลากดปาดวยกน เมอตวเกงกดชนะตวอนๆกเกบเอาไวเลยงเพาะพนธเอาลกไวกดตอไปแตถาตวไหนกดแพกไมเกบเอา ไวทาพนธตอไปอกแลว หนไปหาปลาตวใหมมาเลยงแทน ซงสามารถหา ไดไมยากเลย การจะหาปลากดทงตวใหมมาทดแทนตวเกานนไมยากเยนเทาไรนก ถาอยในชวงทมฝนตกในทองนา ของชาวชนบท ซงมนาขงอยตามบง คลอง หนอง บอทวไป และในชวงฤดฝนปลากดจะกอหวอดเกาะตามพนธไมนาตามแหลงนาตาง ๆ ทไม คอยจะลกนก ซงมก จะเปนบรเวณรมบงรมหนองหรอแองนาทมนาตน ๆ ซงจะมองเหนหวอด ทปลากดพนนาลายขนมาเปนฟอง รวมกนเปนฟองใหญกวาตวปลากดประมาณ 2 เทาของ ความยาวของลาตวปลาและลอยขนมาเหนอผวนาจนเหนไดชดและความ เหนยวของ ฟองทรวมกนจะอยไดนานมาก แมจะถกนาฝนตกลงมามากแตหวอดปลากดจะ ไมละลาย ดงนน เมอเราเดนไปตามรมบอหรอรมหนองรมคลองบง เมอเหนหวอดปลากดอยตรง ไหนกจงมองใหด ๆ จะเหน วามตวปลากดวายวนเวยนอยใตหวอด ของมนเพอใชเปนสถานทดงดดใหตวเมยไปหาเพอจะผสมพนธกน จงเปนการงายมาก ทจะจบปลาตวนน โดยใชสวงหรอเครองมออน ๆ ชอนจบปลาขนมาไวเลยง ตอไป แตถาเปนนกเลยงมออาชพตามชนบททมความ ชานาญในการจบปลากจะใชมอเปลาจบปลาขนมาไดอยางงาย ดาย แลวใสภาชนะทมไวนากลบบาน หรอสถาน ทเลยงปลาตอไป ดวยภมปญญาของคนโบราณไดแสดงออกถงการคดเลอกปลากดทงทกดเกงไวเปนพอแมพนธเพอจะได ปลากดรน ใหมทกดไดเกงและชนะ ซงตาม คากลาวขานเลาตอกนมาวาตามตานานนนระบวาปลากดลกทงทมประวตการกดเกงมากมอย 2 รปลกษณะดวยกน คอ

1. ปลากดทงรปปลาชอน มลกษณะของลาตวปลาทกลมยาว ครบใหญ กระโดงใหญ ปลายหางรปใบโพธ ซงเปนท ยอมรบกนวาเปนปลาทประวตการกดเปน เลศในบรรดาปลากดทงดวยกน

2. ปลากดทงรปปลาชอน มลกษณะรปรางเหมอนกน แตมความแตกตางกนทปลายหางกลม

ปลากดทงชนดนกดได รนแรงมาก และมประวตการกดเกงพอใชได เหมอนกนเนองจากปลากดทงกดไดไมคอยจะทนนก นกเลนปลากดจงไมคอยจะ นยมเพาะพนธระหวางปลากดทงดวยกนนก แต

ปลากด 10

จะเอาไปผสมกบปลากดพนธอน ๆ ไดลกผสมในชอทเรยกกนวา " ลกสงกะส " ซงนกเลนปลากดเกาแกมกจะพดกนวาลกปลาสงกะสนนเปนปลากดทกดไดคลองแคลวและมความอดทนเปนทสองรองจากปลา กดหมอหรอบางตวอาจจะดกวาปลากดหมอดวยซาไป

ตามตานานเกาแกไดบนทกไววาลกสงกะสบางครอก หรอบางตวมรปรางและสสนคลายปลากดทงมากจนคนทตาไม ถงอาจจะมองวาเปนปลากดทงได จงมนก เลยงนกเลนปลากดบางคนถกหลอกใหเอาปลากดทงไปกดกบลกสงกะส กยอมแนนอน วาปลากดทงตวจรงจะตองแพพนนเพราะปลากดลกสงกะสกดไดเกงกวา ยอม จะชนะแนนอน ยกเวนแตปลากดทงตวนนจะเปน ปลากดทกดไดเกงจรง ๆ เทานน จงจะกดชนะลกสงกะสไดเหมอนกน แตปลากดทงทกดชนะลกสงกะสไดนนมนอย ตวเหลอเกน หรอแทบจะ ไมมเลยกวาได แตอยางไรกตาม แมในไทยจะไมคอยนยมปลากดปาหรอปลากดทงกตาม แตปลากดปากลบไมไดรบความนยมอยาง ดมากจาก คนเอเซยดวยกนทไปอาศยอยใน ตางประเทศจะแสวงหาปลากดซงมลกษณะประจาพนธทแนนอน และมการระบแหลง ทมาเพราะปลากดปามคณลกษณะจาเพาะเชน เดยวกบปลาอมแบลสจากเกาะสมย ไม เหมอนกบปลาอมแบลสในมาเลเซย และยง มขาววาชาวเยอรมนตองการพนทประมาณ 100-200

ไรในประเทศเพอเพาะเลยง ปลากดปาในประเทศไทยและในสงคโปรดวย ปลากดปามามากในมาเลเซย อนโดนเซย บรไน สงคโปร และโดยเฉพาะใน อนโดนเซย มปลากดปา หลายสายพนธ ซงมความสามารถมาก และปลากดไทยไดพฒนามาจาก ปลากดปาหรอปลากดทงซงมสายพนธทเรยกวา เบตตา สะเพลนเดน อมเบลส(Betta splendens Imbelis) มเหงอกเขยว ตะเกยบดงแดง เกลดเขมวาว และปลากดทง ทเพาะเลยงกนในปจจบนไดมา จากจงหวดเชยงราย เปนพนธบรสทธ ไมถกสายพนธปลากดอนผสมขามพนธแตอยางใด

การเลยงพอแมพนธปลากด

เนองจากปลากดเปนปลาทมนสยกาวราว ชอบตอสเมออายประมาณ 1 1/2 -2 เดอน การเลยงปลากดจงจาเปนตองรบแยกปลากดเลยงในภาชนะเพยง 1 ตวกอนทปลาจะมพฤตกรรมตอสกน ภาชนะทเหมาะสมทสดควรนามาใชเลยงปลากดไดแก ขวด(สรา) ชนดแบนบรรจนาได 150 ซซ เพราะสามารถเรยงกนไดไมสนเปลองเนอท การแยกเพศจะสงเกตเหนวาปลาเพศผจะมลาตวสเขม ครบยาว ลายบนลาตว

มองเหนชดเจนและขนาดมกจะโตกวาเพศเมย สวนปลาเพศเมยจะมสซดจาง มลาดพาดตามยาวลาตว 2-3 แถบ และมกจะมขนาดเลกกวาปลาเพศผ

นาทใชเลยง ปลากดตองเปนนาทสะอาดปราศจากคลอรน มความเปนกรด-ดาง (pH)

ประมาณ 6.5-7.5 มความกระดาง 75-100 มลลกรมตอลตร และมความเปนดาง 150-200 มลลกรมตอลตร ควรบรรจนาลงในขวดเพยง 1/2 ขวด เพอเวนชองวางใหอากาศไดสมผสกบผวนา

ปลากด 11

อาหารทใชเลยงปลา ปลากดเปนปลาทชอบกนสตวนาขนาดเลกเปนอาหาร อาหารทเหมาะสมจะใชเลยงพอแมพนธปลากด ไดแก ลกนา หนอนแดง ไรสนาตาล (Artemia) ทมชวต การใหอาหารควรใหวนละ 1 ครง ใหปรมาณทพอดปลากนอม อาหารทใชเลยงทกครงควรลางดวยนาสะอาด แลวแชในดางทบทมเขมขน 500-1,000 สวนในลานสวน (0.5-1.0 กรม/ลตร) เปนเวลา 10-20

วนาท เพอฆาเชอโรคทตดมากบอาหารหลงจากนนจงลางดวยนาสะอาดอกครงหนง การถายเทนาควรกระทาสปดาหละ 1-2 ครง

ระยะเวลาทเหมาะสมในการผสมพนธปลากด คอ ชวงระหวางเดอนพฤษภาคม -กนยายน โดยอณหภมนาควรอยระหวาง 26-28 องศาเซลเซยส

การคดเลอกพอแมพนธ ปลาทนามาทาการเพาะพนธ ควรมอายตงแต 5-6 เดอนขนไป โดยปลาจะใหไขครงละประมาณ 500-1,000 ฟอง ในฤดผสมพนธ จะสงเกตเหนความสมบรณเพศของปลาไดชดเจน ในการคดเลอกปลาเพอผสมพนธ มหลกทควรปฏบตดงน

ปลาเพศผ คดปลาทแขงแรง ปราดเปรยว ลกษณะสสดสวย ชอบสรางรงซงเรยกวา “หวอด” โดยการพนฟองอากาศทมนาเมอกจากปากและลาคอผสมดวย ซงแสดงถงวาปลาเพศผมความสมบรณทางเพศเตมทพรอมทจะผสมพนธ

ปลาเพศเมย คดเลอกปลาทแขงแรง สงเกตบรเวณทองมลกษณะอมเปงแบรเวณใทองจะมตมสขาวใกลกบรกนเหนไดชดเจน ซงตมสขาวนเรยกกนวา “ไขนา”

ลกษณะทดของปลากด

การดลกษณะปลากดจะดเปน 3 สวนใหญ ๆ คอ ส รปทรง (ครบและลาตว) และกรยาอาการ ปลาทสมบรณมลกษณะทดจะตองมอาการกระฉบกระเฉง มสสนสวยงาม มความสมดลระหวางขนาดและลกษณะของครบและลาตว และมครบทไดลกษณะสวยงาม ปลากดมครบเดยวสามครบ คอ ครบหลง ครบหาง และครบกน และมครบคสองคคอครบทองหรอทวนหรอตะเกยบและครบอกซงอยตดบรเวณเหงอก

ครบหาง เปนครบทมรปแบบหลากหลายมากทสด รปแบบโดยทวไป สาหรบปลาหางเดยวอาจเปนหางกลม หางครงวงกลม หางรปสามเหลยม หางกลมปลายแหลม หางยวย และหางรปใบโพธ หางทกแบบควรมการกระจาย ของกานครบเทากน ระหวางสวนบนและสวนลางของเสนทลากผาน แนวขนานลาตว หางควรแผเตมสมบรณไดสดสวน ในกรณของปลาหางคลกษณะหางอาจเปนลกษณะทเชอมตอกนจนปลายหางเกอบเปนเสนตรง หรอเวาเลกนอย หรอเวามากเปนรปหวใจ หรอหางแยกทซอนทบเกยกน หรอหางทแยกจากกนเตมทโดยไมซอนทบ หรอเปนหางทเวาลกในระดบ ตาง ๆ แตยงไมแยกกนเดดขาด

ปลากด 12

ครบกน ลกษณะครบทดควรจะมขอบครบสวนหนาและสวนหลงขนานกนและคอย ๆ โคงไปทางดานหลง ขอบดานหนาและขอบดานหลง จะตองไมเรยวแหลมเขาหากน ลกษณะทดจะตองแผกวางทามม และซอนทบดเปนเนอเดยวกนกบครบหาง แตไมเชอมตอกบครบหาง

ครบทอง ลกษณะควรเหมอนใบมดทมดานคมอยดานหลง ขอบดานหนาโคงเขาเลกนอย ปลายแหลม ครบทงคควรมความยาวและขนาด เทากน และไมไขวกน ครบจะตองไมสนหรอกวางเกนไป และไมยาวหรอแคบเกนไป

ครบอก ควรเปนครบทสมบรณกวางและยาว

ลกษณะทไมดของปลากด

ลกษณะทไมดของปลากด ลาตวบางยาว ถอเปนปลาทไมแขงแรง ปากเลก ปากบาง หวสน หวงอนลงลาง เครองมาก ทเรยกวา "เครองแจ" เคองเพชรหรอหางเพชร ไมทาแพร คอ เปนสทแพรวพราวเกนไป แตถาเปนปลากดพนธหมอหรอพนธทางหไมหาม แกมแทน หมายถง เกลดทแกมเปนแผนใหญและมสแพรวพราว สวนมากมกเปนสเขยว กระโดวสแดง หรอทเรยกวา "โดงแดง" สาหรบปลาลกทง ลกปา ถอเปนลกษณะทไมด คอเปนปลาใจนอย ดงคาหามทวา "ววลนดา" ปลาโดงแดง อยาแทงมาก " แตถาเปนปลาพนธลกหมอหรอพนธพนทางกไมหาม ตาโปนหรอตาถลน แววตาเหมอนตาแมวหรอตางสง เครองหนาหรอทเรยกวาเครองทบ เปนปลาทเคลอนไหวชา ไมวองไว ปราดเปรยว โคนหางหรอแปนเลก มกเปนปลาทไมคอยมกาลง สนหลงขาวทเรยกวา "หลงเขยว" เปนปลาใจนอย ไมเทาสขาวมากมกเปนปลาไมเทาออน เปนปลาทไมแขงแรง และไมมนาอดนาทน หางดอก คอ หางทมจดประทวไปในแพนหาง สของปลากด ลกปาดาเหมอนฐาน เรยกวา "ดาเกลดหาย" หรอ "ดาเกลดจม" เขยวอมดา เรยกวา "เขยวดา"เขยวคราม คอ เขยวอมนาเงน เขยวใหญ คอ สเขยวแกทงตวเขยวลกหวาย คอ สเขยวอมแดงเขยวผกตบหรอสเขยวออน คอ มสเขยวเหมอนสใบผกตบ บางแหงเรยกวา "เขยวทบฟอง" เปนปลากดลกทงหรอลกปาชนดเลวทสดคอ มกไมชนะคตอสเลยกวาไดแดงปนแหง หรอเรยกวา "สหมวนเชยน"แดงอมดา หรอทเรยกวา "สลกขรบ" (ตะขบ) หมายถง สทคลายกบสผลตะขบสกแดงกา เปนสแดงแกแตมเกลดส

ปลากด 13

เขยวเลกนอยคลายผลระกาสกแดงหมอตาย สคลายกบสปลาหมอตายเปนสแดงจาง ๆ ซด ๆขาว เปนสขาวใสจนเหนกระดก เรยกวา "ขาวเหนกาง" เปนสของปลากดทหายากทสด

ลกษณะสของปลากด

โดยสรปสของปลากดทเปนมาตรฐาน จะมรปแบบพนฐาน 5 รปแบบ คอ สเดยว สองส ลายผเสอ ลายหนออน และหลากส

ปลากดสเดยว

ปลากดสเดยว เปนปลากดทมสเดยวทงลาตวและครบ และเปนสโทนเดยวกนทงหมด ปลากดสเดยวแบงออกเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ ปลากดสเดยว สเขม และปลากดสเดยวสออน และอาจแบงเปนกลมยอย ๆ ลงไปไดอกตามรายละเอยดของส ปลากดสเดยวทสมบรณจะตองไมมสอนใดปะปนใน สวนของลาตวและครบเลย ยกเวนทดวงตา และเหงอก

ปลากดสองส

ลกษณะทสาคญของปลากดสองส คอลาตวจะตองมสเดยว และครบทงหมดจะตองมสเดยวเชนกน แตสของครบ จะตองตางกบสของลาตว ปลากด สองสอาจแบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ

1. ปลากดสองสชนดลาตวสเขม ปลากดสองสชนดนจะมลาตวสเขมสใดสหนง เชน แดง ดา นาเงน เขยว และครบกตองเปนสเดยวทเปน สอน ทไมเหมอนสของลาตวโดยอาจเปนสเขมอน ๆ หรอเปนสออนกได ลกษณะทสาคญของปลากดสองสลาตวสเขมทดคอ มสลาตวและสครบตดกน ชดเจน และสของลาตวและสของครบแยกกนตรงบรเวณทครบตอกบลาตว

2. ปลากดสองสชนดลาตวสออน เปนปลากดทมลาตวสออนสใดสหนงและมครบอกสหนงทแตกตางจากสของลาตวอาจเปนสออนหรอเขม กได ลกษณะทสาคญของปลากดสองสลาตวสออนทดคอสลาตวและสครบตองตดกนชดเจน ครบทมสเขมจะดกวาครบสออน สของลาตวและสของ

ครบแยกกนตรงบรเวณสวนตอระหวางครบและลาตว

ปลากด 14

ปลากดสลวดลาย

ปลากดทอยในประเภทนเปนปลากดทไมไดจดอยในประเภทสเดยวและสองส ประกอบดวยกลมยอย ๆ ดงน

(1) ปลากดลายผเสอ

ปลากดลายผเสอเปนปลากดทมสเปนลวดลายรปแบบเฉพาะทบรเวณครบ โดยครบจะมสเปนแถบ ๆ ขนานกบเสน วงรอบลาตว การพจารณาลกษณะ ทดของปลากดลายผเสอ จะพจารณาทการตดกนของแถบส และความคมของขอบสเปนหลกไมใชดทสของลาตวและครบเหมอนทว ๆ ไป ปลากดท มสของครบซงแถบสดานในเปนสเหลองและแถบดานนอกเปนสเหลองออนจงไมจดอยในประเภทลายผเสอ แนวของแถบสบนครบควรลากเปนรปไข รอบตวปลา ปลากดลายผเสอสามารถแบงออกไดเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ

- ลายผเสอ 2 แถบส ครบจะประกอบดวยแถบสทตดกนชดเจน 2 แถบ ลกษณะทดแถบสทงสองควรจะมความกวางเทากน เปนคนละครงของความ กวางของครบ

- ลายผเสอหลายแถบส หมายถงปลากดลายผเสอทสของครบมตงแต 3 แถบขนไป ลกษณะทดความกวางของแถบสแตละแถบควรจะเทากบความ กวางของครบหารดวยจานวนแถบส สของลาตวและสของครบแถบแรกทอยชดลาตวอาจเปนสเดยว สองส ลายหนออน หรอหลากสกได

(2) ปลากดลายหนออน

ปลากดลายหนออนเปนปลากดในชดของปลาทมสเปนลวดลายรปแบบเฉพาะ เชนเดยวกนโดยครบจะไมมแถบส และบนลาตวจะมสอนแตมเปน ลวดลายหนออน ปลากดลายหนออนแบงออกเปนชนดหลก ๆ 2 ชนด

ลายหนออนธรรมดา ปลากดชนดนจะไมมสแดง เขยว นาเงน และเทา ปรากฏในลายหนออน บนครบกจะไมปรากฏสเหลานเชนกน ปลาจะมสดาเขม หวหรอหนาขาว ลวดลายจะประกอบดวยสดา สเนอ และสขาวเทานน

ลายหนออนส สบรเวณหนาและคางยงคงลกษณะเปนสขาว หรอสเนอ แตลาตวและครบอาจปรากฏสผสมของสแดง เขยว นาเงน และเทา ลาตวของปลากดลาย หนออนสอาจประกอบดวยสเหลานในลวดลาย แตจะตองมสเนออย

ปลากด 15

วธการเพาะพนธ

1. นาขวดปลาเพศผและเพศเมยทมความสมบรณทางเพศเตมทมาวางตดกน ซงวธนเรยกวา “เทยบค” ซงควรจะเปนบรเวณทปราศจากสงรบกวน จะทาใหปลาตกใจ ใชเวลาเทยบคประมาณ 3-10 วน

2. จากนนนาปลาเพศผและเพศเมย ใสลงในภาชนะทเตรยมไวสาหรบผสมพนธ เชน ขนพลาสตก โหลแกว กาละมง ตกระจกหรออางดน แลวใสพนธไมนาทแชดางทบทมเรยบรอยแลว ซงชนดพนธไมนาทนยมใช ไดแกสาหรายพงชะโด สาหรายหางกระรอก จอก ใบผกตบชวาเปนตน

3. เมอปลาสามารถปรบตวใหชนกบสภาพในภาชนะ (ประมาณ 1-2 วน) ปลาเพศผจะเรมกอหวอดตดกบพนธไม

4. หลงจากสรางหวอดเสรจ ปลาเพศผจะพองตวกางครบ ไลตอนตวเมยใหไปอยใตหวอด

5. ขณะทตวเมยลอยตวขนมาบรเวณผวนา ปลาตวผจะรดตวเมยบรเวณชองอวยวะเพศ

6. จากนนไขกจะหลดออกมา พรอมกบเพศผจะฉดนาเชอเขาผสม และปลาเพศผจะตามลงไปใชปากดดไขอมไว วายนาขนไปพนไขเขาไปไวในฟองอากาศจนกวาจะหมด

7. เมอสนสดการวางไขปลาเพศผจะทาหนาทดแลไขเพยงลาพง และจะไลตอนปลาเพศเมยไปอยทมมภาชนะ

8. หลงจากนนรบนาปลาเพศเมยออกจากภาชนะเพอปองกนไมใหปลาเพศเมยกนไข 9. ปลอยใหปลาเพศผดแลไข 2 วน จงแยกเพศผออก

การอนบาลลกปลา

ไขปลากดจะฟกเปนตวหลงจากไดรบการผสมนาเชอประมาณ 36 ชวโมง โดยในชวงแรก จะมถงอาหาร (Yolk sac)

ตดตวมาดวย ดงนนชวง 3-4 วนแรก จงยงไมตองใหอาหาร เปนเวลา 3—5 วน แลวจงเปลยนเปนตวออนของไรแดง (Moina) ตอมาจงเปลยนเปนไรแดงเตมวย เลยงตอไปจนกระทงปลาสามารถกนลกนาได และผเลยงสามารถแยกเพศปลากดไดเมอปลามอายประมาณ 1 เดอนขนไป

ปลากด 16

โรคทพบในปลากด และการปองกนรกษา ปลากดทเลยงถกวธมกไมคอยเปนโรค แตถาสภาพแวดลอมมการเปลยนแปลงไปในทางทไมเหมาะสมกบการดารงชวตของมน ( อณหภมลดตาลง นาสกปรก ) ปลากดกจะเปนโรคได โรคทมก พบในปลากด มดงน

โรคจดขาว ( White spot disease )

เกดจากสตวเซลลเดยวทชอวา Ichthyophthirius multifilis นยมเรยกทวไปวา " อค " เปนสตวเซลลเดยวทมขนาดใหญทสด พบวา ทาใหปลาเกดโรคในปลา ตวออนของ " อค " จะฝงตวเขาไป

อยใตเยอบผวบรเวณลาตวและเหงอก ทาใหเหนบรเวณนนเปนจดขาว ๆ ขนาดประมาณ 0.5 -1.0

มม. เมออคเจรญเตมทจะหลดออกจากตวปลา วายนาเปนอสระและจะสรางเกราะหมตว มการแบงเซลลขยายพนธ รวดเรวเปนตวออนทเรยกวา " โทไมท " ( Tomite ) ในเกราะหนงจะมโทไมทตงแต 500 -2,000 ตว เมอสภาพแวดลอมเหมาะสมเกราะจะแตกออก โทไมทกจะวายนาไปเกาะทตวปลาตอไป มกจะพบโรคจดขาวระบาด ในชวงทอณหภมของนามการเปลยนแปลงจากสงเปนตาหรอตาเปนสง การรกษาทไดผลด คอ ใชฟอรมาลนเขมขน 25 - 30 สวนในลานสง(ppm) ผสมกบมาลาไคทกรน 0.1 สวนในลานสวน แชตดตอกน 3 - 5 วน แลวจงเปลยนนา

โรคสนม ( Velvet disease )

เกดจากสตวเซลลเดยวชนดแส ( Flagellum ) มรปกลมร มชอวา Oodinium sp. อาการของโรคนคอ ตามผวหนงปลาจะมลกษณะคลายกามะหยสเหลองปนนาตาล กระจายเปนหยอม ๆ

เนองจากม Oodinium เกาะอย พบปรสตนตามลาตวและเหงอก การปองกน และกาจด ควรใชเกลอแกงเขมขน 1 % แชปลาไวนาน 24 ชวโมง และควรทาซาทก 2 วน หลงจากเปลยนนาทใชเลยงปลาออกหมดแลว

โรคทเกดจากปลงใส

ปลงใสทพบมอย 2 ชนด คอ Gryodactylus sp. และ Dactylogyrus sp. อาการของโรคทพบในปลากด คอ สวนหวของปลาจะซด สวนลาตวของปลามสเขม และมอาการของครบกรอนรวมดวย

พบปรสตนตามลาตวและเหงอก การปองกนและกาจดควรใชฟอรมาลนเขมขน 30 - 50 สวนในลานสวน หรอ Dipterex เขนขน 25 สวนในลานสวน แชตลอดไป

โรคทเกดจากเชอรา

โดยปกตแลวเชอราไมใชสาเหตทแทจรงของโรค มกจะพบหลงจาก ปลาบอบชาเนองจากการจบ เชอราทมกพบเสมอคอ Ssprolegnia sp. อาการของโรคจากเชอรา คอ จะเหนเปนปยขาวคลายสาลบรเวณทเปนโรค สาหรบการรกษาใชมาลาไคทกรน เขมขน 0.1 - 0.25 สวนในลานสวน

รวมกบฟอรมาลนเขมขน 25 สวนในลานสวน แชตดตอกน 3 วน

ปลากด 17

โรคทเกดจากแบคทเรย

อาการทปรากฏคอ มอาการทองบวม และมของเหลวในชองทองมาก การรกษา ใชแชในยาปฏชวนะ เชน ออกซเทตราไซคลน หรอ คลอแรมฟนคอลทมความเขมขน 10 - 20 สวนในลานสวน โดยแชตดตอกน 3 - 5 วน และตองเปลยนนาใหมทกวน แลวเตมยาใหมความเขมขนเทาเดมทกครง

หรอใชเกลอแกงเขมขน 0.5 %

วธการแปลงเพศปลากด

"ปลากด" ปจจบนไดรบความนยมเลยงกนอยางแพรหลายในตางประเทศ เนองจากเพศผนนจะมสสนสดใสสวยงาม รวมทงยงมครบหยาวและใหญกวาเพศเมย จากลกษณะนจงมการใชตอสกนเพอเปนเกมกฬาและการพนน จงทาใหเพศผเปนทนยมในการเลยงมากกวา

แตจากการศกษาพบวาอตราสวนเพศผและเพศเมยทไดจากการเพาะพนธเปน 1 ตอ 1 ดงนน ผเลยงปลาชนดนเพอการจาหนาย จงตองศกษาเทคนคในการเพาะพนธทเหมาะสมและลดตนทน เพอใหไดเพศทตรงกบความตองการของตลาด

การใชฮอรโมนในการแปลงเพศปลาหรอในการผลตปลาเพศใดเพศหนง กาลงไดรบความสนใจอยางมาก แตวธการนกยงมขอจากดการอยมากทงในดานราคาและวธใช เนองจากเกษตรกรสวนใหญมพนความรทางดานการใชฮอรโมนนอยอย ดงนน อาจได "ปลากด" ทไมตรงกบความตองการ ตองสงซอฮอรโมนมาจากตางประเทศ ทาใหเกดการเสยดลการคา

คณะวทยาศาสตรการประมง สถาบนเทคโนโลยราชมงคลตรง โดย "อไรวรรณ วฒนกล" จงทา "โครงการศกษาสารสกดจากใบมงคดตอการเปลยนลกษณะเพศในปลากด" ขน และไดผลออกมานาสนใจยง

การวจยในครงนไดมการนา "ใบมงคด" ทงสดและแหง มาทาการทดลองในแตละความเขมขนวามผลตอการเปลยนลกษณะเพศหรอสดสวนเพศมากนอยแคไหน โดยนามาสกดเปนนาชาเพอเลยง "ปลากด" ตงแตแรกเกดจนสามารถแยกเพศได เพอเปนแนวทางในการนาฮอรโมนจากธรรมชาตมาใชทดแทน หากไดผลกจะเปนประโยชนในการนามาเปลยนเพศปลาหรอทาหมนปลา

เพอลดกจกรรมการสบพนธและสงผลตอการเพมอตราเจรญเตบโต ตลอดจนสามารถนาไปใชสงเสรมอตสาหกรรมการเพาะเลยงปลาสวยงามได

ปลากด 18

สาหรบวธการศกษานนแบงออกเปน 3 ขนตอน ไดแก การเตรยมสารสกดจาก "ใบมงคดแหง" ดวยการทดลองเลยงปลาพอแมพนธทมความสมบรณเพศและพรอมทจะผสมพนธ ในอตราสวนนาเปลาตอนาสกดจาก "ใบมงคด" เทากบ 1 ตอ 1 จนเมอลกปลามอายได 3-4 วน จงใหไขแดงตมสกเปนอาหารวนละ 1 ครง เปนเวลา 3-5

วน หลงจากนนเปลยนเปนใหไรแดงและลกนาจนกระทงปลาโต รวมทงการเกบขอมลและเปรยบเทยบความแตกตางของอตราสวนเพศ ดวยวธ "Chi-Square test"

ทงน เมอเลยง "ปลากด" ดวยนาหมกจาก "ใบมงคดสด" ทระดบความเขมขนตางๆ กน เปนเวลา 30 วน พบวา สารสกดทระดบความเขมขน 25 กรม มผลตอการเปลยนลกษณะเพศปลามากทสด นนคอ เพศผ คดเปน 76.79% ในขณะทเพศเมย คดเปน 23.21% เทานน สวนสารสกดทระดบความเขมขน 70 กรม จะมผลตอการเปลยนลกษณะปลาเปนเพศเมย คดเปน 76.81% ในขณะทเพศผ คดเปน 23.19% เทานน สาหรบสารสกดทระดบความเขมขน 50 กรม ไมมความแตกตางระหวางสดสวนเพศ แตถาใชสารสกดทระดบความเขมขน 100 กรม กจะทาให "ปลากด" ไมสามารถทนไดและเสยชวตไปทงหมด

อยางไรกตาม เมอเลยงปลาดวยนาหมกจาก "ใบมงคดแหง" กลบไมพบวามผลตออตราการเปลยนเพศและสดสวนเพศใหเปนเพศผ ไมวาจะมสารสกดทระดบความเขมขน 0 กรม 25 กรม 50 กรม 70 กรม หรอ 100 กรม โดยเฉพาะปลาทเลยงดวยสารทระดบความเขมขน 25 กรมนน พบวา การเปลยนเพศมความแตกตางกนนอยมากคอ เพศผ 42.08% และเพศเมย 57.92% ดงนน

ปลาทเลยงดวยสารสกด "ใบมงคดแหง" ทกชดการทดลองจะมอตราสวนเพศเมยสงกวาเพศผ และไมสามารถแปลงใหเปนเพศผได

โดย "อไรวรรณ วฒนกล" มขอเสนอแนะอนสบเนองมาจากงานวจยวา ควรจะมการทดลองระดบความเขมขนของสารสกดไมใหเกน 25 กรม เพอหาระดบความเขมขนทเหมาะสมตอการเปลยนเพศ รวมทงควรทาการศกษาการใช "ใบมงคด" ในการแปลงเพศปลาเศรษฐกจชนดอนๆ ทตองการเพศเมยเปนหลก และควรจะมการศกษาทดลองหมก "ปลากด" ตงแตยงเปนพอแมพนธ เพอดถงประสทธภาพในการทจะเปลยนเพศ

ผลของโครงการในครงนสรปไดชดเจนวา สารสกด "ใบมงคดสด" ทระดบความเขมขน 25

กรมนน มผลตอการเปลยนลกษณะ "ปลากด" ใหเปนเพศผมากทสด ถอเปนขาวดสาหรบทงผขายและผเลยงทจะมการพฒนาสายพนธใหสวยงามและตรงกบความตองการ แมจะเปนการใชเทคโนโลยเขามาเพอเปลยนแปลงธรรมชาต ทอาจจะดแปลกๆ กนไปบางกตามท

ปลากด 19

เทคนคการฝกหดปลากดเพอการแขงขนหรอปลาเกง สาหรบปลากดทดและพรอมลงสนามจะตองไดรบการฝกใหกดเกง ดวยการฝกตงแตในบอเลยงแลวทาการคดเลอกปลาทกดเกงออกมแลวนาไปกดกดปลากดในครอกอนๆ จนกระทงไดปลาทกดเกงตามความตองการ เดมทนนกอนทจะนาปลากดออกกดในสนามแขงตางๆคนเกาแกมกจะมคาถาสาหรบเปาเสกกากบการกดปลาในแตละครงซงคาถาสาหรบการกดปลาในแตละครงกคอ

นะกดตง กะขะชนะ ตงขามกาลงดงพระยาปลาในมหาสมทรสกโย เกลดแกวมณหมหอตวขาดงเกาะเพชรพตากะเก เขยวแกวทงสดจตรเพชรหนมาน มะอะอ ปลาใดมารอนราน วนาศสนต

สาหรบปลาทจะเลยงเพอการแขงขนหรอการกดนนพออายครบ 6-8 เดอน ใหเอาปลาขนมาจากอางมาใสขวด เพอดวาปลาตวไหนสมบรณและลกษณะดกใหคดไวลงอางหมกทใชใบตองแหงของกลวยนาวาหรอใบหกวางแชอางหมกทงไว 10-15 วน จงนาเอาปลาขนมา หากเปนปลาทอวนเกนไปในระหวางหมกกควรใหอดอาหารบาง โดยใหอาหารวนเวนวน เมอครบกาหนตามทหมกไวจะไดปลาทมรปรางสวยเกลดแนน ผวเปนมนเรยบ ตอจากนนใหนาปลามาใสในขวดและเรมฝกได ในการฝกปลาจะมชอเรยกวา”ลกไล” ใหหาขวดหลนากลนมาตดปากออก เพอความสะดวกเวลาตกปลาแลวใหเอาปลาตวเมยเลกๆขนาดอายได 3-4 เดอนประมาณ 5-6 ตว ใสลงในโหลพอเชาประมาณ 6-7 โมง กเปนปลาทเลยงใหพองใสกนประมาณ 1 นาท เมอเหนวาดดแลวกตกใสโหลลกใหมปลากจะไลกดลกไลไปรอบๆ ใหมนไลอยประมาณ 30 นาท กใหตกปลาตวผขน การทาเชนนจะทาใหปลาวายนาแขงแรงไมตก นอกจากการฝกลกไลแลวกตองฝก”พานตวเมย” โดยเอาปลากดตวเมยทมขนาดใหญหนอยนงลงหมกประมาณ 4-5 วนเพอใหปลาดแลวนามาใสโหลจากนนใหเอาปลากดตวผทเลยงใสลงไปทงปลาตวผและปลาตวเมยจะพองเขาหากน คลายจะกดกนมการวงลอไปมา การพานตวเมยนจะใชเวลาประมาณ 3-5นาทกพอ และเวลาพานตวเมยนนตองคอยดตลอดเวลา อยาใหปลาตวผกดปลาตวเมยได เพราะไมเชนนนปลาตวเมยจะกลว ไมพองเขาหาตวผหรอลกไลลอกบปลาตวผ การพานกจะไมมประโยชน การพานนควรทาในชางบาย พอพานเสรจแลวกใหตกเอาออกมาใสขวดโหลพกไวสกครหนงจงใหอาหารพอถง6 โมงเยนกเอาลงอางนอนซงเปนอางทมลกษณะเดยวกนกบอางรดตงไวในทสงบ ไมใหสะเทอนทาเชนนตดตอกนประมาณ 10-12 วน ปลาทเลยงไวกจะสมบรณ กดไมแพคตอส ซงเซยนปลากดมกกลาวกนวา”นาเลยงด” เชนเดยวกบไกชน ปลากดพวกนแมวาจะมความดจรง แตถาถกชอนใสขวดใหมหรอถกแสงสวางอยางกะทนหนมนจะตนตกใจไดงายๆ

ปลากด 20

เหมอนกนดงนนกตองมการฝกโดยหมนเปลยนขวดบอยๆไมใหซาลกษณะแบบเดยวกนเปนการฝกใหปลาเคยชนกบสถานทใหมๆ ไมจาเจ เมอถงเวลานาไปกดจรง มนกจะไมเกดอาการตนเวท การฝกแบบนเรยกวา”ปลอบ” เทคนคการนาปลากดเขาแขงขน วากนวาปลากดทเหมาะแกการนาเขาแขงขนหรอเพอการกดนนจะตองเปนปลาทมอายประมาณ1 ปเตม เพราะปลากดอาย1เตมจะเปนปลาทสมบรณแขงแรง และแกรงพอทจะเปนปลานกสไดอยางเตมความสามารถ แตความเปนปลากดเกงใชวาจะอยทอายหรอขนาดของปลากหาไม ยอมขนอยกบการฝกหดปลาดวย รมถงการหมกปลากดใหไความแกรง เกลดหนาและปากคมแขงแรง ซงหลกการเหลานบรรดาเซยนปลากดแตละคนจะมเทคนคการทาใหปลาเกงแตกตางกนดงจะเหนไดจาก ปายหนารานตามตลาดซนเดยวาเปนปลากดเกงจากฉะเชงเทราบาง ราชบรบาง เพชรบรบาง นครปฐมบางหรอไมกเปนปลากดเกงจากภาคใต สวนการเทยบคปลาเพอการกดกนนน จะอาศยการวางขวดทมปลาพรอมจะลงสสนามกดอยในขวด โดยการวางขวดใกลๆกดเพอจะไดสงเกตดขนาดของตวปลาวามความเหมาะสมทจะกดกนหรอไม เมอตางฝายตางกดวาปลาของตนมขนาดใกลเคยงกนหรอไมบางครงกอาศยความพอใจและการตกลงกนของทงสองฝายดวย โดยไมจาเปนวาปลาจะมขนาดเทาหรอใกลเคยงกนเพยงอยางเดยวหลงจากทตางฝายตางเทยบปลากนแลวตกลงทจะปลอยปลากด พวกเขาทงสองฝายกจะเทนาออกจากขวดโหลทตนใสปลามาลงนาชนะทเตรยมไวเหลอนาในขวดโหลพยงเลกนอย จากนนจงเทปลารวมกนเพอการแขงขนกนตอไป อนงในการทบรรดาเซยนปลากดทงหลายจะทาการคดเลอกปลาของตนเองมาเพอการแขงขนกนนกตองอาศยมอนาเลยงดงกลาวโดยการคดเลอกปลาทมลกษณะเดนในการกดเปนปลากดแมน กดรนแรง กดเฉพาะทสาคญเชนบรเวณห บรเวณกระเพาะ และบรเวณหางหรอตามครบตางๆของลาตวปลา วากนวาปลากดเกงในแตละครอกจะมความเกงเหมอนกนแทบทกตว คอหากเปนประหลาดกจะดทงครอก ตรงกนขามหากเสยกจะเสยทงครอกเชนกน “ถาขแพกแพเหมอนกนทงครอกชนะกชนะเหมอนกนทงครอก” ขอสาคญเมอปลากดทกดแขงขนกนชนะแลวจะไมสามารถนาปลานนมากดไดอกเปนครงทสอง เนองจากวาปลาจะบอบชาเกนไป ควรนาไปเลยงเปนพอพนธเทานนและควรดแลเอาใจใสเปนอยางดในการพกฟนปลา เมอปลาพกฟนดแลวจงนาไปผสมพนธตอไป ฉะนนเมอปลากดผานการฝกฝนทดแลวยอมไดเปรยบใน การกดกนเพอการแขงขนทกครง แตทงนยอมขนอยกบสายพนธของปลาในแตละแหลงดวยวามความทนทานหนงเหนยวหรอกดเกงดหรอไม อยางเชนปลากดทขนชอคอปลากดแดรว ปลากดเพชรบร และปลากดมาเลเซยเปนตน.