บทท ๖องคประกอบของนามศพท

(วภตต-การแจกนามศพทตามหนาท)

การสรางคานามนามดวยการลงวภตตนามวภตตคอสญลกษณหรอเครองหมายทใชลงทายคานามเพอบงบอกถงหนาท สถานภาพ ปรมาณ และความสมพนธของคานน ๆ ใหทราบวา คานนอยในฐานะอะไร มจานวนเทาไหร และเกยวของกบคาอนในประโยคอยางไรโบราณาจารยไดนยามความหมายของคาวาวภตตไววา “ทชอวาวภตตเพราะจาแนกเนอความใหรวาเปนกรรม (สงทถกทา) หรอเปนกตตา (ผทา) เปนตน และใหรวามสงเดยวหรอมจานวนมาก”

ในวภตตแตละตวจะมอรรถ(วธใช )หลายอยาง หากไมเขาใจอรรถเหลานนโดยถองแทแลว อาจทาใหเกดความยากลาบากในการแปล หรออาจแปลผดพลาดคลาดเคลอน ไมตรงตามความมงหมายของผ แตง ดงนน นอกจากทราบวธแจกวภตตแตละตวแลว ควรศกษาวธใช วภตตแตละตวใหครบถวนดวยวภตตนามม ๑๔ ตว แบงออกเปน ๗ หมวด ๆ ละ ๒ ตวโดยจดเปนฝายเอกวจนะ ๗ ตว และพหวจนะ ๗ ตววภตตนามเหลานเมอลงทายคานามแลวคงรปกม แปลงรปกม ลบทงกม ขนอยกบการนตและลงคของคานามนน

วภตตนาม ๑๔ ตวบทบาทหนาทของแตละวภตตและคาแปลประจาวภตต

ลาดบ ชอเรยกวภตต เอก. พห. ทาหนาท๑. ปฐมาวภตต ส โย เปนกตตการก (เปนผทา), กมมการก (ผถกทา)๒. ทตยาวภตต อ โย เปนกมมการก (เปนผถกกระทา)๓. ตตยาวภตต นา ห เปนกตตการกและกรณการก (เปนเครองมอ)๔. จตตถวภตต ส น เปนสมปทานการก (แสดงความเปนผรบ)๕. ปญจมวภตต สมา ห เปนอปาทานการก (แสดงการแยกออก)๖. ฉฏฐวภตต ส น เปนอการก (แสดงความเปนเจาของ)๗. สตตมวภตต สม ส เปนอธกรณการก (แสดงสถานทและเวลา)๘. อาลปนะ ส โย เปนอการก (แสดงคาทกทาย)

ลาดบวภตต เอก. คาแปล พห. คาแปลปฐมา. ท ๑ ส อ. (อนวา) โย .........ท.ทตยา ท ๒ อ ซง, ส, ยง, สน, ตลอด, กะ, เฉพาะ โย .........ท.ตตยา. ท ๓ นา ดวย, โดย, อน, ตาม, เพราะ, ม ห .........ท.จตตถ. ท ๔ ส แก, เพอ, ตอ น .........ท.ปญจม. ท ๕ สมา แต, จาก, กวา, เหต ห .........ท.ฉฏฐ. ท ๖ ส แหง, ของ, เมอ น .........ท.สตตม. ท ๗ สม ใน, ใกล, ท, คร นเมอ, ในเพราะ, เหนอ, บน, ณ ส .........ท.อาลปนะ ส แนะ, ดกอน, ขาแต โย .........ท.

ตวอยางการแจก ปรส (บรษ)อ การนต ในปงลงค

ดวยวภตตนามทง ๑๔ ตว

วภตต เอกวจนะ พหวจนะป. ปรส+ส =ปรโส ปรส+โย =ปรสาท. ปรส+อ =ปรส ปรส+โย =ปรเสต. ปรส+นา =ปรเสน ปรส+ห =ปรเสห, ปรเสภจต. ปรส+ส =ปรสสส, ปรสาย, ปรสตถ ปรส+น =ปรสานปญ. ปรส+สมา =ปรสสมา, ปรสมหา, ปรสา ปรส+ห =ปรเสห, ปรเสภฉ. ปรส+ส =ปรสสส ปรส+น =ปรสานส. ปรส+สม =ปรสสม, ปรสมห, ปรเส ปรส+ส =ปรเสสอา. ปรส+ส =ปรส ปรส+โย =ปรสา

หนาทและวธการใชปฐมาวภตตเปนประธานในประโยคกตตวาจก แปลวา อ...... (อนวา....)สพพทาน ธมมทาน ชนาต.อ.ธรรมทาน ยอมชนะ ซงทานท งปวง.

เปนประธานในประโยคกมมวาจก แปลวา อ...... (อนวา....)วนโย พทเธน ปญญตโต.อ.พระวนย อนพระพทธเจา บญญตแลว.ธมโม พทเธน เทสโต.อ.พระธรรม อนพระพทธเจา แสดงแลว.

เปนประธานในประโยคเหตกตตวาจก แปลวา อ...... (อนวา....)วสาขา ถปตโน ปพพาราม กาเรต.อ.นางวสาขา ยงนายชาง ท. ยอมใหสราง ซงวดปพพาราม.

เปนประธานในประโยคเหตกมมวาจก แปลวา อ...... (อนวา....)วสาขาย ถปตโน ปพพาราโม การาปยตถ.อ.วดปพพาราม อนนางวสาขา ยงนายชาง ท. ใหสรางแลว.

หนาทและวธการใชทตยาวภตตเปนกรรม แปลวา ซง....

สทโธ ทาน เทต.อ.บคคล ผมศรทธา ยอมถวาย ซงทาน.

เปนทไปถง แปลวา ส....อรยสาวกา วหาร คจฉนต.อ.อรยสาวก ท. ยอมไป สวหาร

เปนผถกใชใหทา แปลวา ยง....สามโก สท โอทน ปาเจต.อ.เจา ยงพอครว ใหหงอย ซงขาวสก.

บอกระยะทางและเวลา แปลวา สน..., ตลอด...ภกข เตมาส วสส อปวสนต.อ.ภกษ ท. ยอมเขาจา ซงพรรษา ตลอดไตรมาส.

ระบถงคนทพดดวย แปลวา กะ, เฉพาะราชา กาฬทาย อมจจ กเถต.อ.พระราชา ยอมตรส กะอามาตย ชอวากาฬทาย.

หนาทและวธการใชตตยาวภตตเปนวตถเครองมอในการทา แปลวา ดวย...

ถปต ผรสนา รกข ฉนทต.อ.ชางไม ยอมตด ซงตนไม ดวยขวาน.

เปนเครองกาหนดกรยา แปลวา โดย..., ตาม..., ขาง...ปณฑตา ธมเมน อฏฏ วนจฉนนต.อ.บณฑต ท. ยอมวนจฉย ซงคด โดยธรรม.

เปนกตตการกคอผทา แปลวา อน...สวากขาโต ภควตา ธมโม.อ.พระธรรม อนพระผมพระภาคเจา ตรสไวดแลว.

เปนเครองแสดงเหตผล แปลวา เพราะ....สตตา กลสกมมสมา สข วนทนต.อ.สตว ท. ยอมประสบ ซงความสข เพราะกศลกรรม.

ลาดบ ชอเรยกทางไวยากรณ เอกวจนะ พหวจนะ ทาหนาท๑. ปฐมาวภตต ส เปนกตตการก (ผทา)๒.๓. ห๔.๕. ปญจมวภตต๖. ส เปนอการก (แสดงความเปนเจาของ)๗.๘. อาลปนะ โย เปนอการก (แสดงคาทกทาย)

แบบฝกหดท ๖๑. เตมชอเรยกวภตต ตววภตต และหนาทของแตละวภตต ลงในชองวางใหถกตองครบถวน

ลาดบวภตต เอก. คาเชอมคา

ปฐมา ท ๑ ส อ. (อนวา)

ทตยา ท ๒ โย

ตตยา ท ๓

จตตถ ท ๔ แก..., เพอ..., ตอ...

๒.เตมคาแปลประจาแตละวภตต (อายตนบาต) ลงในชองวางใหถกตองครบถวนทกชองท งฝายเอกวจนะและพหวจนะ

ลาดบวภตต เอก. คาเชอมคา

ปญจม ท ๕สมา แต..., จาก..., กวา..., เหต

ฉฏฐ ท ๖น แหง...ท., ของ...ท, เมอ...ท.

สตตม ท ๗ส

อาลปนะโย

๓. โย วภตตมปรากฏอยในหมวดใดบาง จงบอกมาใหครบทกวภตต ?....................................................................................................

๔. ห วภตตมปรากฏอยในหมวดใดบาง จงบอกมาใหครบทกวภตต ?....................................................................................................

๕. ส วภตตมปรากฏอยในหมวดใดบาง จงบอกมาใหครบทกวภตต ?....................................................................................................

๖. น วภตตมปรากฏอยในหมวดใดบาง จงบอกมาใหครบทกวภตต ?....................................................................................................

๗. วภตตตวใดบาง เมอลงหลงนามศพทแลวมกคงรปวภตตไว ?....................................................................................................

๘. วภตตตวใดบาง เมอลงหลงนามศพทแลวมกลบวภตตท งเสมอ ?....................................................................................................

๙. เมอประสงคจะประกอบคานามใหเปนประธานตองลงวภตตตวใด ?....................................................................................................

๑๐.เมอประสงคจะประกอบคานามใหเปนคาแสดงความเปนเจาของตองลงวภตตตวใด ?....................................................................................................