รองรบ รบรองเรอง : โตมร ศขปรชา

ศพททางชววทยาค�าหนง (จรงๆ คอสองค�า) คอ

Carrying Capacity คอศพททใชอธบายความสามารถ

ในการ ‘รองรบ’ สตวหรอพช (หรอสงมชวต) ชนดตางๆ

ในสงแวดลอมหนงๆ ซงหมายรวมไปถงเรองของอาหาร

ทอยอาศย น�า และสงจ�าเปนอนๆ

การทองเทยวกเปนอะไรคลายๆ แบบนนเหมอนกน

นะครบ เพยงแตวา ความสามารถในการ ‘รองรบ’ นน

ไมไดมาเปลาๆ แตถาหากวาเรามความสามารถในการ

รองรบมากพอ กจะท�าใหคณภาพของความสามารถในการ

‘รบรอง’ นกทองเทยวทถอวาเปนแขกบานแขกเมอง

ดขนตามไปดวย

แตถาหาก Carrying Capacity หรอความสามารถ

ในการ ‘รองรบ’ ไมเพยงพอละครบ ปญหาทจะเกดกบการ

‘รบรอง’ จะเปนอยางไรบาง ไมอยากจะคดเลยจรงๆ!

1.

ในทางการทองเทยว มการประยกตใชศพททางชววทยา

ขางตน จนเกดเปนศพทใหม (ทจรงๆ คอสามค�ามาประกอบกน)

เรยกวา Tourism Carrying Capacity ซงเอาเขาจรงตองบอกวา

นไมใช ‘ศพทใหม’ อะไรนะครบ แตเปนแนวคดเกยวกบการ

จดการการทองเทยวทเกดขนมานานแลว จนอาจเรยกไดวา ‘เกา’

แตถงจะเกา มนกยงเปนประโยชนอยางมาก เพราะคอ

แนวทางในการจดการกบการทองเทยว เพอใหการรองรบกบ

รบรองนนไดสวนกน

องคกรอยาง World Tourism Organization ใหนยาม

Tourism Carrying Capacity เอาไววา หมายถงปรมาณคน

(คอนกทองเทยว) สงสด ทจะเขาไปเยยมชมเปาหมายปลายทาง

หนงๆ ไดในเวลาเดยวกน โดยไมกอใหเกดการท�าลายสงแวดลอม

ทงทางกายภาพ ทางเศรษฐกจ และทางสงคมวฒนธรรม รวมทง

ไมสรางปญหาจนท�าใหนกทองเทยวเกดความไมพงพอใจ

ถงระดบทรบไมได

นอกจากน ยงมอกนยามหนงทบอกวา Tourism Carrying

Capacity หมายถง ‘ระดบ’ ทพนทหนงๆ จะสามารถรองรบ

กจกรรมของมนษยได โดยไมกอใหเกดการท�าลาย จนท�าให

ทงนกทองเทยวและผอย อาศยในพนทนนๆ เกดผลกระทบ

ทรบไมได

พดงายๆ กคอ Tourism Carrying Capacity กคลายๆ

Biological Carrying Capacity นนแหละครบ มนคอระดบ

‘ความทนได’ ของพนทหนงๆ ทมตอปรมาณผเขาไปเยยมเยอน

(หรอจรงๆ กคอการเขาไปรบกวนสมดลในมตตางๆ)

ทนถาเปนพนททางชววทยา สงทเราท�าไดกคอการ ‘กน’

มนษยออกไปจากพนททเปราะบาง หรอพนททสามารถรองรบ

การท�าลายไดนอย แตถาเปนเรองการทองเทยวละ เราจะท�า

อยางไรด

2.

ถาเปนแหลงทองเทยวทมขนาดเลก เชน พนทธรรมชาตหรอพนทโบราณสถานบางแหง การจดการการทองเทยว

ดวยการจ�ากดจ�านวนนกทองเทยวผานการจดการ (Visitor Management) เปนเรองทท�าไดอยแลว แตถาเราขยาย

‘เปาหมายปลายทาง’ (Destination) ของการทองเทยวใหใหญขนถงระดบ ‘เมอง’ ละ เราจะท�าไดอยางไร

ล�าพงถาเปนพนทเลกๆ Tourism Carrying Capacity กถกวจารณมานานแลววาเปนวธการทใชจรงไมคอยจะได

เพราะมนคอหลกการทวางอยบนฐานการค�านวณทคดวา โลกนนมความคงท (Stable) และท�านายได (Predictable)

แตเอาเขาจรง โลกไมไดเปนแบบนน ดงนน การค�านวณตวเลขทเรยกวา Maximum Visitors หรอผมาเยอนจ�านวน

มากทสดเทาทจะพอยอมรบได จงเปนเรองยาก แถมยงอาจเปลยนแปลงไดอยตลอดเวลาดวย

ยกตวอยางเชน ถาเรามแหลงทองเทยวทมนกหายาก และอยากสรางกจกรรมทองเทยวดนก แลวเราตง

ขอก�าหนดขนมาวา มคนเขามาในพนทนไดแคปละ 100 คน แตปญหากคอ กลมคนแตละกลมทเขามาในพนท ยอมม

ผลกระทบ (Impact) ตอพนทแตกตางกนไป ผลกระทบยงเปลยนแปลงไปโดยมปจจยอนๆ อกหลายอยาง เชน

ฤดกาล การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ฯลฯ

ทส�าคญกคอ ยเนสโกกเคยบอกวา สถานททมการจ�ากดผเขาเยยมชมจะกอใหเกดปญหาทหลายคนคดไมถง นนคอ

มนท�าใหนกทองเทยวจ�านวนหนงคดวาสถานทนนๆ มการปกปองดแลทดกวาทเปนจรง ผลลพธกคอเกดการดแล

ทแยกวาความเปนจรงขนมา แลวถาขยายจากแหลงทองเทยวขนาดเลก มาเปน ‘เมอง’ ทงเมองละ จะเกดผลกระทบ

อะไรขนบาง?

3.

ถาเราดเทรนดการทองเทยวทเกดขนในปจจบนและทจะเกดขน

ตอไปในอนาคต เราจะพบวาวธทองเทยวแบบใหมนนควบคมไดยาก

ขนดวย เพราะนกทองเทยวยคใหมนยมเทยวแบบ ‘เทยวเอง’ เพราะ

สามารถจองหองพกผาน App ตางๆ ไดทนททนควน ท�าใหกลม

นกทองเทยวมลกษณะเลกลง กระจายตวมากขน และเขาถงพนท

ตางๆ ไดมากขน

นกทองเทยวยงแบงปนและแลกเปลยนขอมลระหวางกนได

เรวและมากขนกวาสมยกอนดวย บอยครง องคกรทดแลดานการ

ทองเทยวอาจตามนกทองเทยวไมทนดวยซ�าไป เพราะการบอกเลาแบบ

‘ปากตอปาก’ นนทรงพลงมากกวาการประชาสมพนธจากหนวยงาน

ใหญๆ มาก ท�าใหเกดการเดนทางทองเทยวเขาไปในพนททอาจม

ความสามารถในการรองรบต�า ปญหาจงอาจเกดขนได

ประมาณกนวา นกทองเทยวกลมมลเลนเนยล ซงถอวาเปน

กลมคนทมความรเรองเทคโนโลยมาก โดยนยมการแชรเรองราวชวต

ผานโซเชยลเนตเวรกอยางตอเนอง จะใชจายเกยวกบการเดนทาง

มากขน 1.6 เทา คดเปนมลคาสงถง 3.4 แสนลานดอลลารสหรฐ

ภายในป 2563 ซงเปนแนวโนมการเดนทางทองเทยวแบบนนเอง ทจะ

สงผลตอการดแลควบคม Tourism Carrying Capacity ในอนาคต

แลวควรจะท�าอยางไร?

ทจรง วธปฏบตเกยวกบเรองนทดทสด กคอตองยอนกลบมาด

‘พนฐาน’ ของแหลงทองเทยวเอง วามความสามารถในการรองรบ

ไดมากแคไหน โดยอาจตองพจารณากนเปนเรองๆ ไป เชน

ดวาเมองนนๆ มความสามารถในการรองรบทางกายภาพ

(Physical Carrying Capacity) ไดมากแคไหน การรองรบ

ทางกายภาพกคอจ�านวนของนกทองเทยวท เมอเข ามาแลว

จะมทพก ทอย ทกน มความสามารถในการรองรบขยะทเกดจาก

นกทองเทยว ฯลฯ

นอกจากน ยงอาจตองดความสามารถในการรองรบทาง

เศรษฐกจ (Economic Carrying Capacity) ดวย การรองรบ

ทางเศรษฐกจคอการรองรบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

ทจะเกดขนตอชมชนหรอเมองนนๆ เมอเปลยนตวเองจนกลายเปน

แหลงทองเทยวไปแลว

สงส�าคญถดมากคอ ความสามารถในการรองรบทางสงคม

(Social Carrying Capacity) ซงเปนผลสบเนองมาจากสองอยาง

แรก นนคอเมอนกทองเทยวเขามาในพนทหรอเมองมากขนเรอยๆ

กจะเกดความเปลยนแปลงตางๆ ในทางสงคมวฒนธรรมตามมา

ทส�าคญอกอยางหนงกคอความสามารถในการรองรบทาง

ชวภาพ (Biophysical Carrying Capacity) ซงหมายถงการรองรบ

ในดานสงแวดลอม อนเปนขอกงวลหลกของหลายแหลงทองเทยว

ในเมองไทย เนองจากเราอยในพนทเขตรอนทมความหลากหลาย

ทางชวภาพสง และเปราะบางตอการเปลยนแปลงทงหลาย

ความสามารถในการรองรบในมตตางๆ เหลาน ตองน�ามา

คลแผแลวดกนอยางละเอยด เพราะทกอยางสอดประสานกน

อยางแนนแฟน ถานกทองเทยวมจ�านวนมากเกนกวาความสามารถ

ทเมองจะรองรบได กอาจเกดปญหาทพกไมเพยงพอ ปญหาขยะ

ลนเมอง รวมไปถงปญหาสงแวดลอม และปญหาสงคมอนๆ

ตดตามมาได

อยางไรกตาม ค�าถามทเกดขนกคอ แลวเราจะหา ‘ขอบเขต’

ของ ‘ความสามารถในการรองรบ’ ทวานไดอยางไร

เพราะเอาเขาจรงแลว - มนหาไมได!

4.

เหตผลทหาไมได กเพราะมนมแรงดงกนอยสองทาง ทางหนงกคอความพยายาม

จะท�าใหมนกทองเทยวเขามาในเมอง (หรอแหลงทองเทยว) มากทสดเทาทจะท�าได

แตอกทางหนงกคอความพยายามรกษาสงทมอยเอาไว สองแรงดงนไมเคยสมดลกน

ดงนน ตวเลขทเกดจากการค�านวณจงไมเคยน�ามาใชงานไดจรง

ปญหาของการทเมองไมมความสามารถในการรองรบนกทองเทยว แตเรายง

ตอนรบนกทองเทยว และตองการใหเกดการรบรองนกทองเทยวใหดทสดเพอเมดเงน

ทเขามา กคอในทสด อตสาหกรรมทองเทยวจะยอนกลบมากดกนและท�าลายตวเอง

เพราะมนคอวถทไมยงยน

ปญหานนซบซอนกวาแคแงมมเรองการทองเทยว เชน ความไมเพยงพอของ

หองพก ฯลฯ แตตอใหเรงการเตบโตในแงนมากขน กยงตองกลบไปดบรบททใหญกวา

นนคอบรบทดานสงแวดลอมและความเปนไปไดทจะรองรบ

แอนนา พอลลอค (Anna Pollock) นกเขยนจาก The Guardian ขององกฤษ

บอกวาโลกของเรานนจ�ากด (เปน Finite Planet) แตการโฆษณาประชาสมพนธ

ทไมจ�ากด บวกกบวธเดนทางแบบใหมๆ ท�าใหมการช�าแรกแทรกซอนเขาไปถง

ภาคสวนตางๆ ทละเอยดออนเปราะบางอยางทไมเคยเกดขนมากอน ซงในอกแงหนง

กตองขอบคณความขาดแคลนของทรพยากรดวย เชน น�า อาหาร หรอไฟฟาไมเพยงพอ

ในบางพนท ท�าใหเปนการจ�ากดจ�านวนนกทองเทยวลงโดยธรรมชาต แตการปลอยให

เกดการจ�ากดโดยธรรมชาตแคนนไมเพยงพอ

เธอบอกดวยวา มหลายเหตผลทโมเดลการทองเทยวแบบเกาน ถอเปนเรอง

ลาสมยและไมตอบรบตอสภาพสงคมและสงแวดลอมทเปลยนไป เชน

อตสาหกรรมทองเทยวแบบทเปนอยในปจจบนวางตวอยบนการบรโภคและการ

กระจายสนคาและบรการทมลกษณะ ‘เหมอนกนไปหมด’ (Homogenisation)

ซงเกดขนเพราะความพยายามจะสรางมาตรฐานแบบเดยวกน นนท�าใหคนไมตนเตน

ตอแหลงทองเทยวทมรปแบบเดมๆ และตองพยายาม ‘ไปใหไกล’ มากยงขน เพอเขาถง

สงทจะสรางความมหศจรรยใหกบตวเอง ซงพนทเหลานนกมกมความเปราะบางทาง

สงแวดลอม

พนททวา เมอไดรบความนยมมากขน กกลายเปนแหลงทองเทยวใหม แตอยาง

ทบอกไวตงแตตนนะครบวาองคกรทดแลเรองการทองเทยวมกจะไม ‘เทาทน’ พนท

ใหมๆ เหลาน ทถกบกเบกโดยวถทองเทยวแบบใหม ดงนน ปลายทางใหมๆ (เรยกวา

Youthful Destinations) จงมโอกาสทจะถกท�าลายไดมาก เพราะมการควบคมดแลนอย

หรอไมมเลย

5.

พนททองเทยวทมความสามารถในการรองรบนอยเหลาน บอยครงกลายเปนพนททองเทยวท ‘ตายเรว’

(Perishable) คอพอมคนไปเสพไดระยะหนง ความงามหรอทรพยากรในการทองเทยวกหมดไป

ในสวนของผทอยในพนทเอง ในระยะแรกอาจยนดตอนรบนกทองเทยวใหมๆ เหลาน แตในทสดกจะพบวา

นกทองเทยวเหลานท�าใหราคาทดน อาหาร น�า บาน และสาธารณปโภคตางๆ สงขน ผลกระทบในแงลบ

จงเกดขนกบคนทเปน ‘เจาบาน’ ซงมกตองท�าหนาท ‘รบรอง’ นกทองเทยว

เหตและผลตางๆ เหลาน ลวนกระทบชงและสงผลกลบไปกลบมา ความสามารถในการรองรบและความ

สามารถ (หรอความยนด) ในการรบรองจงสงผลตอกนและกนเหมอนเลนชกเยอ

วธทท�าไดกคอตองพยายามสรางวฒนธรรมการทองเทยวใหม ซงแอนนา พอลลอค บอกวา คอ Conscious

Travel หรอการทองเทยวโดยมส�านก แรกสดกคอ เจาบานเองตอง ‘ตน’ ขนมามองโลกดวยสายตาทตาง

ออกไป นนคอพนททตวเองอย ไมใชทรพยากรทจะน�ามาใชอยางไรกได แตเปนททตองปกปองคมครอง และ

ดแลดวยตวเอง จงจะสรางความสามารถในการรองรบทเหมาะสมขนมาได

อกอยางหนงกคอ ตองไมมองนกทองเทยวเปนแค ‘หนวยการบรโภค’ แตตองเหนเปน ‘แขก’ จรงๆ

ทเดนทางมาเพอเรยนรและเปลยนแปลงตวเอง

ทงหมดนเปนเรองทาทายอยางยง เพราะการทองเทยวมสวนส�าคญทจะสรางการเปลยนแปลงใหสงคม

ไดมหาศาล,

ถาเพยงแตจะมการก�ากบดแลอยางเขาใจเปนฐานเสยกอน