อนทนทรรศนะช ว ต

อนทนทรรศนะ

ช ว ต

อ. วศน อนทสระ

ค�ำอทศ

สวนดของหนงสออนทนทรรศนะชวตน

ขอมอบเปนธรรมปฏการแกคณะศษยทกคน

ผท�าอปการะเออเฟอชวยเหลอบ�ารงเลยงดขาพเจา

ดวยน�าใจอนงาม มาเปนเวลานานป

ผลงำนเปนเสมอนรอยเทำของเขำผลงำนเปนรองรอยของเขำเรำรจกเขำไดดวำเปนคนอยำงไรยงใหญเพยงไหนกจงดทรองรอยของเขำ

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต6

ค�ำอนโมทนำใ น ก ำ ร พ ม พ ค ร ง ท  ๓

ชมรมกลยาณธรรม โดยทนตแพทยหญงอจฉรา กลนสวรรณ ผ เปนประธานชมรม ไดขออนญาตพมพหนงสอเรอง  "อนทน ทรรศนะชวต" ซงขาพเจาไดเขยนไวเมอ ๔๐ ปกอน เพอมาพมพ ใหม ขาพเจาอนญาตดวยความยนดยง ค�าใดทจะพงกลาวเกยวกบ ความเปนมาของหนงสอเรองน ขาพเจาไดกลาวไวแลวในค�าน�า ของการพมพครงแรก ซงไดน�ามาลงพมพไวในทนดวยแลว (โปรด เปดไปอานดเถด) จงไมจ�าเปนตองกลาวไวในทนอก

ชวตเปนสงกนดาร ในปฐมวย ชวตกนดารและล�าบาก ดวย การศกษาเลาเรยนบาง ดวยความตองการและสนองความตองการ ตางๆ อนมากมายบาง ในมชฌมวย ชวตกนดารและล�าบากดวย การท�างาน เพอสรางเนอสรางตว เพอหารายไดมาใหเพยงพอกบ ความตองการของชวต ทงของตนและผอนทเกยวของ ซงสวนมาก หาไดไมพอกบความจ�าเปน จงตกอยในสภาพยากจน ในปจฉมวย ชวตกนดารและล�าบากดวยชราและพยาธมากมายหลายหลากสด 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 7

ทจะพรรณนาได ถาอยในสภาพทยากจนดวยแลวกยงล�าบากมากขน ชวตล�าเคญและนาสงสาร มความตายรออยเบองหนา ไมมทาง จะหลกเลยงได อนทจรงมนษยทกคนบายหนาไปสความแกและ ความตายตงแตคนแรกทถอปฏสนธในครรภมารดา เดนหนาไป อยางเดยว ไมมทางหมนกลบ

พจารณาอยางนแลวควรสงเวชสลดใจในการเวยนวายตายเกด ในสงสารวฏอนยาวนาน ควรพยายามเพอพนจากสงสารวฏน โดยการไมตองเกดอก เมอไมมเกด กไมตองแก เจบ และตาย นอกจากน ยงมความทกขอนๆ อกมากมาย ทเปนผลพวงของความ เกด แก เจบ และตาย เปนวงเวยนชวตทนาเบอหนาย ถาประมาท พลาดพลงตกลงไปในอบายภม ยงตองเผชญกบความทกขทรมาน อนยงยวด และเปนเวลายาวนานดวย

ในคมภรสงยตตนกาย มหาวารวรรค พระไตรปฎกบาล เลม ๑๙ ขอ ๑๗๙๒ พระพทธเจาตรสวา "ผทเกดเปนมนษยแลว ตายแลวมาเกดเปนมนษยอก หรอไปเกดในสวรรค มนอยนก ทไปอบายภมมมาก "เหมอนขฝนทตดเลบขนมา เมอแหยมอลง ไปในกองฝน กบขฝนทงแผนดน" สวนทเราไดยนกนอยเสมอวา มนษยทตายแลวไปเกดเปนเทวดาเหมอนเขาโค สวนทไปอบายภม เหมอนขนโคนน ยงไมพบในพระพทธพจน อาจจะเปนค�ากลาวของ คนโบราณสบๆ กนมา ทกขภยในอบายภมเปนสงทนากลวมาก ถายงไมถงขนเปนพระโสดาบน กประมาทไมไดวาจะพนจาก อบายภม

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต8

พระพทธเจาตรสสงทยากไว ๔ อยาง (โดยปรยายหนง) คอ๑. การไดอตตภาพมาเปนมนษย๒. ชวตความเปนอยของสตวทงหลาย๓. การไดฟงพระสทธรรม คอธรรมทถกตองดงาม๔. การอบตขนของพระพทธเจา

บดนเราไดแลวทง ๔ อยาง จงควรถนอมและรกษาไวดวย การปฏบตดปฏบตชอบ ซอตรงตอพระสทธรรมของพระสมมา- สมพทธเจา ซงทรงแสดงไวดแลว

ขาพเจาขออนโมทนาตอกจกรรมอนเปนกศลของชมรม กลยาณธรรม ซงมอยหลากหลาย เปนประโยชนตอสงคมอยางมาก ขอใหชมรมพงตงอยอยางมนคง เพอประโยชนและความสขของ คนหมมาก ขอใหทานผอานประสบแตความสขความเจรญ ตงมน อยในธรรม เจรญในธรรม มความเขาใจในชวต และด�าเนนชวต ไปในทางทดงาม ความเขาใจชวตเปนวทยาการทสงสงยงกวา วทยาการใดๆ ในชวตประจ�าวน เราควรมขนต เมตตา และอภย ตอคนทงปวง ขอใหพระสทธรรมของพระสมมาสมพทธเจาด�ารง อยยาวนานเพอประโยชนสขแกมหาชนทวกน

ดวยความปรารถนาดอยางยง

                    ๑๐ กมภาพนธ ๒๕๖๐

ค�ำน�ำช ม ร ม ก ล ย ำ ณ ธ ร ร ม

ในการท�างานเผยแผธรรม หนงในความภมใจคอการไดสบทอด ปณธานธรรมของทานอาจารยวศน อนทสระ จากทไดรบความ เมตตาประดจทานเปนบดาทรกยง สงใดทมโอกาสไดท�าใหทาน มความสข มรอยยมและก�าลงใจในบนปลายของชวต กไมทอถอย ทขาพเจาจะเพยรกระท�า และทมคณคาทสดคอการไดสบทอด มรดกธรรมของทานใหแพรหลายกวางขวาง เปนงานทมเกยรต มคณคาบรสทธและยงยน เปนการเพมสายใยแหงความผกพนดวย บญกศลทางปญญา ขามภพขามชาต สงเหลานมไดส�าคญเพยง มสวนหลอเลยงจตใจของทานอาจารยเทานน สวนส�าคญยงชวย หลอเลยงจตใจและเปนแรงบนดาลใจใหขาพเจาในการดแลรกษา สขภาพและชวตเพอใหมโอกาสไดสบสานงานธรรมของพระพทธองค สบตอไป งานหนงสอหลายเลมของทานอาจารยวศน อนทสระ ทชมรมกลยาณธรรมไดมโอกาสจดพมพและเผยแผเปนธรรมทาน ลวนมคณคาตอเพอนรวมทกข ตอสงคมและพระศาสนาทหาใด เทยบคณคาไดยากยง และหลายเรองกเปนตวแทนของความ เปนทานอาจารยวศน อนทสระ ในหลายบรบทแหงธรรม เชน “พระอานนท พทธอนชา” วรรณกรรมธรรมทโลกยกยองใน ทศวรรษท ๒๐ หรอเชน วรรณกรรมคตธรรม “พอผมเปนมหา”

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต10

กเปนอกหนงรปแบบทแทนความเปนทานซงบอกเลาผานตวละคร ทสมมตไดอยางกลมกลน รวมไปถงอกเลมวรรณกรรมธรรมทเรา ก�าลงจะจดพมพ “แสงเทยน” วรรณกรรมเรองแรกททานลขตไว ตงแตสมยยงครองเพศบรรพชต

ในโอกาสนนาภมใจยงทชมรมกลยาณธรรมไดรบโอกาส จดพมพ “อนทนทรรศนะชวต” ฉบบรวมเลม จากถอยจารก คมความคดททานอาจารยไดบนทกไว วนละเลกวนละนอยเพอ รกษารองรอยของความคด ในชวงป พ.ศ. ๒๕๒๐ และ ๒๕๒๑ แมกาลเวลาจะผานมานานกวา ๔๐ ป แตถอยธรรมอนคมคายดวย ทศนะแหงปราชญผทรงธรรมกยงคงทนสมย คงทนตอกาลเวลา ททาพสจนไดในสจธรรม มมมองของครบาอาจารยผ เลศดวย ปญญาทางธรรมทเมตตาบนทกไวลวนเปนประสบการณทมคณคา และเปนประโยชนยงแกผเดนตามมาภายหลง เราสรปไดวาไมวา ยคสมยใด ทกชวตตางลวนตองประสบทงสขและทกข ปญหา สารพน รวมถงโลกธรรม ๘ เหมอนฤดกาลทผานผนเขามาทกทาย ทดสอบภมจตภมธรรม แลวนกปราชญทานมองมนอยางไร ทาน สรปมนอยางไร ดวยหลกการใด ในการตกผลกความคดผาน ดวงจตทเอบอาบดวยธรรม กลนกรองมาเปนถอยอกษรอนสภาพ ลกซง งดงามทงภาษาและสาระทางธรรม เปนแบบอยางใหเหน คณคาของการรจกพจารณาสงตางๆ เหตการณตางๆ ทเราตอง ประสบในชวตประจ�าวน นอมน�าธรรมมาใครครวญพจารณา บนทก ไว เมอนานวนไป สงเหลานไมเปนประโยชนเฉพาะตนเอง ยงม คณคาตอจตใจเพอนมนษยโดยรวมอยางกวางไกลและยงยน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 11

เราจะเหนวายคสมยน การอาน การเขยน นบวาไดรบความ สนใจจากผคนนอยลงมาก ดวยผคนตางจมอยในคลนของเทคโน- โลยสารสนเทศทกาวไกล เปน “สงคมกมหนา” ทไมมเวลาจะอาน หนงสอหรอเขยนจดหมายถงกน และไมมเวลาแมแตจะยมใหกน เรองการเขยนบนทกประจ�าวนจงไมตองพดถง ตอนนส�านกพมพ หนงสอดๆ หลายฉบบ ตางทะยอยปดกจการ เพราะทนตานส กระแสคลนแหงโลกาภวตนไมได สมยน ผคนใจรอนขนมาก เรารอ อะไรไมคอยเปน เมอมอะไรเขามากระทบ กพรอมทจะสะทอน กลบดวยอารมณ ดวยตณหาทสนตะพาย โดยไมมเวลาตงสต ถกทงไลน ทงเฟส ทงสารพนบนเทงออนไลนรมกระหน�าเขามา จนตงสตตอไมคอยตด นบเปนเรองทนาเสยดายในความเปนอสระ และความสงบเยนในดวงจตทหางหายไป ความเนบชาของชวต การมองยอนกลบมาสภายใน เพอรจกตวเอง เปนมตรของตวเอง ไดอยางแทจรง อนเปนทางแหงสนตสขและปญญา ทเราควร ตระหนกและรกษาพนทนไว มาเถด จงมาชวยกนกอบกความ สงบสขในจตใจกลบคนมา เพอมชวตแหงคณคาและปญญา เพอความสขอนยงยนและปราศจากโทษทพระพทธองคทรงสรรเสรญ

ส�าหรบ “อนทนทรรศนะชวต” ทอยในมอทานน นบเปน ตวแทนของทานอาจารยวศน อนทสระ ในรปลกษณแหงธรรม อนเรยบงาย ตรงไปตรงมา และเปนกนเองอยางยง ขาพเจารสก เหมอนมคณพอทรกอยใกลๆ คอยแนะน�าชทางและใหก�าลงใจ ในยามทชวตตดกบดก หาทางออกและค�าตอบไมได ตองการ ค�าแนะน�า ขาพเจาเปด “อนทนทรรศนะชวต” ทกครง กจะได 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต12

ค�าตอบทเหมาะสมกบสถานการณมาชวยคลคลาย ยกปญหา ออกจากใจไดเสมอ ศษยบางทานเลอกเปดอานแบบสมเหมอน เปดไพยปซ ซงนาประหลาดใจทไดรบค�าตอบตรงค�าถามในใจเสมอ หากจะบอกวา หนงสอเลมนมความศกดสทธกคงเปนอนสาสน- ปาฏหารย ทพวกเราเปดใจนอมน�าธรรมมาแกปญหาไดและมองโลก ดวยปญญาตามความเปนจรงชดเจนขน จงเปนตวแทนสายใย ความผกพนและความหวงใยทครมตอศษยและเพอนมนษย ถวนหนาดวยเมตตาทไมมวนเปลยนแปรไป

ดวยดวงจตศรทธาตงใจเจยระไนธรรมอนงามใหปรากฏ สสาธารณชนอกครง ขอนอมน�าบญกศลอนจะพงมทกประการ นอมบชาอาจรยคณครบาอาจารยทเคารพประดจบดาทรกยง ดวย ความส�านกในพระคณและเมตตาเหนอเกลา และขอความมงมน ในปณธานทางธรรมททานอาจารยวศน อนทสระ ไดอทศชวต เพอเผยแผธรรมมาโดยตลอดกวา ๘๐ ปแลว จงสมฤทธผล อนประเสรฐสมความเหนอยยากตรากตร�า ขอบญกศลทงปวงจงกลายเปนพลงความชมเยน เบกบานดวยบารมธรรมและพร อนประเสรฐจากพระพทธเจาทกพระองคทรงประทานมาอภบาล คมครองทานอาจารยตลอดไป ขอผอานทกทานจงมธรรมเปนธงชย ในชวต จนตราบสนสดสงสารวฏอนยาวนานน เทอญ

นอมบชาคณครบาอาจารยดวยเศยรเกลาทพญ. อจฉรา กลนสวรรณ ประธานชมรมกลยาณธรรม

เรอง อนทนทรรศนะชวต น  เปนบนทกประจ�าวนของขาพเจาใน ป ๒๕๒๐ และ ๒๕๒๑ ขาพเจาเขยนตามทเกดความรสกนกคด ในวนนน เปนท�านองรกษารองรอยแหงความรสกนกคดไวไมให สญไปเปลา เวลาทเขยนไมแนนอน บางวนตอนเชา บางวนตอนบาย บางวนกลางคน บางวนก�าลงเดนทาง นกอะไรไดพอถงบานกรบ จดบนทกไว บางทไดประสบพบเหนบคคลหรอเรองราวทพอนอม มาทางธรรมเปนธรรมานสสตไดกนอมเขามา แลวบนทกไวเปน อนทนของวนนน อนใดทขาพเจาเกบความมาจากทใด กบอกทมา ก�ากบไวดวย ถาจ�ามาโดยนกทมาไมออกกบอกไว ทไมไดบอกทมา หมายความวาเปนความรสกนกคดของขาพเจาเอง หรอประสบการณ ทางการศกษาซงไดยอยแลว จงอาจผดบางถกบาง ขอทานผรโปรด อานดวยเมตตาธรรม และใหอภยในสวนทบกพรองดวยเถด

ทรรศนะชวต เปนสงส�าคญตอชวตอยางมาก เพราะบคคล มทรรศนะชวตอยางใด เขายอมตองด�าเนนชวตอยางนน การได ทรรศนะชวตอนถกตองทพระพทธเจาทรงเรยกวา สมมาทฏฐนน จดเปนลาภอนประเสรฐ เพราะอาศยสมมาทฏฐ เขายอมด�าเนนชวต ไปในทางสวาง สงบ และเปนสข ถาอาศยมจฉาทฏฐเปนสงน�าแลว เขายอมด�าเนนชวตไปในทางมด วนวาย และเปนทกข

ค� ำ อ น โ ม ท น ำใ น ก ำ ร พ ม พ ค ร ง แ ร ก

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต14

ปจจยเครองเกอหนนส�าคญใหเกดสมมาทฏฐมอย ๒ ประการ คอ

• การไดยนไดฟงบอยๆ ซงสงทถกตอง หรอทางทดงาม การ กระตนจากสงภายนอกใหมความนกคดไปในทางนนโดยเฉพาะ การไดยนไดฟงเสมอๆ ซงค�าสงสอนทดจากกลยาณมตร ทงหมดน พระพทธองคทรงเรยกรวมๆ วา ปรโตโฆสะ

• การใชความคดถกวธ การรจกคดอยางมเหตผล การคด หนาคดหลงอยางรอบคอบ สาวไปยงตนตอ และมองไปไดไกล ในผลไดผลเสยอนจะเกดขนภายหลง มองปญหาหลายดาน วเคราะห ปญหาใหเหนขอมลตามความเปนจรง ทงหมดนพระพทธองคทรง เรยกรวมๆ วา โยนโสมนสการ

สวนปจจยเครองเกอหนนใหเกดมจฉาทฏฐ - ความเหนผด มนยตรงกนขามกบปจจยใหเกดสมมาทฏฐ

ในการเดนทางธรรมดา ผเดนผดทาง หลงทาง ยงเดนกยง ไกลจดหมายปลายทางออกไปทกท สวนผเดนถกทาง แมจะชาบาง แตถาเดนไปเรอยๆ ยอมตองถงจดหมายปลายทางเขาวนหนงฉนใด

ทางชวตกฉนนน แมบคคลรวาตนตองการอะไร แตถาเดน ผดทางกไมมโอกาสประสบสงนน ตอเมอเดนถกทางจงประสบสง อนพงปรารถนา

ทรรศนะชวตทด จงมอปการะตอชวตอยางสดจะพรรณนาได ขาพเจาหวงวา อนทนทรรศนะชวตนจะชวยทานไดบาง ทงในดาน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 15

ความรและความเขาใจในชวตซงเปนเรองยากทสดเรองหนงของโลก

ขาพเจาขอขอบคณผมน�าใจเออเฟอ ๓ ทาน ซงกรณาสละ เวลาชวยคดลอก ชวยพมพตนฉบบ จากสมดบนทกประจ�าวน (Diary) เพอสะดวกในการสงเรยงพมพ คอ

• คณคนง ชวนตย ครศาสตรบณฑต (วทยาลยครสวนดสต) ชวยคดลอกอนทนทรรศนะชวตตงแตเดอนมกราคม - มถนายน ๒๕๒๐

• คณวชญา ไตรวเชยร เศรษฐศาสตรบณฑต (มหาวทยาลย เกษตรศาสตร) ชวยคดลอกตงแตเดอนกรกฎาคม - ธนวาคม ๒๕๒๐

• คณกฤษณา ศรคชา อกษรศาสตรบณฑต (จฬาลงกรณ- มหาวทยาลย) ชวยคดลอกและพมพอนทนทรรศนะชวต ป ๒๕๒๑ ใหทงหมด

นบไดวา ทานทง ๓ ไดมสวนอยางส�าคญในการส�าเรจเปน รปเลมของหนงสอน ความดอนใดทจะพงบงเกดม  เพราะอาศย หนงสออนทนทรรศนะชวตน ขอผมใจเออเฟอทง ๓ ดงกลาวมา พง มสวนแหงความดและบญกศลอนนนดวย

สภาการศกษามหามกฏราชวทยาลยมหาวทยาลยพระพทธศาสนา

๑๗ กนยายน ๒๕๒๓

ป  2520

ห น ำ   21

ห น ำ   1 7 1

สารบญ

ป  2521

วนนจะกลายเปนอดตของวนพรงนและพร งนกจะเปนอดตของมะรนน

จงท�าวนนใหดเถดแลวพรงนจะดเอง

ผมปญญา... ยอมมองเหนผตกเตอนสงสอนเสมอนผชขมทรพยให

อน ท น ท ร รศนะช ว ต

ป  2520

๑  ม.ค.  ๒๕๒๐ตองมองชวตในดานในจงจะพบกบความสงบสขทแทจรง ถง 

ชวตในดานนอกจะสมบรณพนสขอยางไร แตถาดานในยงเรารอน อย กหาสงบสขไดไม

ขออธบายเพมเตมสกหนอยวา ชวตดานนอก อาศยปจจย ๔ แต ชวตดานใน อาศยธรรมาหาร - อาหาร คอธรรม

เปรยบเสมอนคนทมอาหารด มเสอผาสวย ทอยอาศยพรง พรอม แตโรคภายในกายเบยดเบยนอย จะมความสขเตมทได อยางไร โรคทางใจรายแรงกวาโรคทางกายเสยอก

๒  ม.ค.  ๒๕๒๐พระอรหนตนนไดนามวา The Perfected One เพราะทาน 

เปนผเตมบรบรณแลวทงสองดาน คอ ทงดานนอกและดานใน เมอ ดานในเตมทแลว ดานนอกกไมมปญหาอะไร

๓  ม.ค.  ๒๕๒๐กจการตางๆ ด�าเนนไปโดยสวนส�าคญและสวนประกอบ สวน 

ส�าคญกนบวาส�าคญอยแลว สวนประกอบกมความส�าคญตามฐานะ ของมน การพยายามใหสงหนงเปนอกสงหนงนน จดเปนความคด ทผดพลาด และไมควรตดสวนยอยออกเสย เพราะเหนวามนไมเปน สวนส�าคญ เปรยบเสมอนอวยวะรางกายของมนษย ศรษะนบวา ส�าคญ แตเรากไมควรตดสวนอนๆ ออกเสย เพราะเหตทมนมใช ศรษะ

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต24

๔  ม.ค.  ๒๕๒๐คนสวนมากไดรบการศกษาคอไดเรยนหนงสอ แตคนทได 

รบการฝกอบรมจรงๆ นนมนอย ในการฝกฝนอบรมนนแมครจะ ดวเศษปานใด แตถาผไดรบการฝกไมรวมมอ คอไมฝกตวเองเสย แลวกไรผล จงตองรวมมอกนทงสองฝาย คนทฝกตนเองไดดแลว พระพทธเจาทานรบรองวา เปนผประเสรฐทสดในหมมนษยดวย กน และจะไดทพงซงไดโดยยาก (ทพงนนคอตนทฝกดแลวนนเอง)

๕  ม.ค.  ๒๕๒๐รางกายเปนสสาร เปนของโลก ตองทงไวใหโลก ตองอาศย 

ปจจยของโลกด�ารงอย ด�าเนนไป สวนจตใจเปนนามธรรม เปน พลงงานอยางหนง จตใจจงเปนของธรรม เมอไดอยกบธรรมจง รมเยน เรารอน กงวล เมออยกบโลก แสหาอารมณโลก

ดงนนถงรางกายจะอยกบโลก กขอใหจตใจไดอยกบธรรม

๖  ม.ค.  ๒๕๒๐ทรพย ยศ และ ไมตรนน คนปรารถนากนมาก แตคนโง 

ตกเปนทาสของมน สวนคนฉลาดเปนนายของมน ลองคดดเถด วาคนสองพวกนแตกตางกนเพยงใด

๗  ม.ค.  ๒๕๒๐ตามแนวแหงพระพทธพจน ความสขม ๒ แบบ คอสขม 

อามส เรยกวา อามสสขหรอโลกยสข ความสขอยางนคณภาพต�า และมปญหา อกอยางหนง คอสขปลอดจากอามส เรยกวา นรามส- 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 25

สข หรอเนกขมมสข ความสขอยางนมคณภาพสงและไมมปญหา เปนความสขทางใจอนเกดจากคณธรรม หรอเกดจากการประพฤต ธรรม คนสวนมากแสวงหาความสขอยางแรก โลกจงมปญหามาก ยากทจะสางได

๘  ม.ค.  ๒๕๒๐ความสขทางโลกยงดมยงจด เหมอนกนออยจากโคนไปหา 

ปลาย สวนความสขทางธรรมยงดมยงหวานชน เหมอนกนออย จากปลายไปหาโคน นเองกระมงทพระพทธเจาตรสวา “รสใดเสมอ ดวยรสธรรมไมม รสธรรมยอมชนะรสทกอยาง”

๙  ม.ค.  ๒๕๒๐เสอตวเดยวกน เมอมหาโจรสวมกเปนเสอโจร คนรงเกยจ 

เมอนกบญสวมกเปนเสอของนกบญ คนบชา สถานทเดยวกน คนชวเขามาอาศยกเปนสถานทพงรงเกยจ แตพอนกบญเขาไปอย กกลายเปนปชนยสถาน

มนษยเรามเลอดเนอ กระดกเหมอนกน คนเขาจะดหมนหรอ บชา กสดแลวแตใจทอยในกายนน เมอความจรงชดแจงอยอยางน เลอกเอาเองเถดวาจะท�าอยางไร

๑๐  ม.ค.  ๒๕๒๐ดหรอชวอยทตวของเรา ไมใชดเพราะเขาชมหรอชวเพราะ 

เขาต เขาท�านองพระพทธด�ารสวา สทธ อสทธ ปจจตต ความบรสทธ หรอไมบรสทธเปนของเฉพาะตน

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต26

เมอเปนดงน ท�าหนาทของเราใหดทสด สมบรณทสด แลว ทกอยางจะดเอง ไมตองพะวงตอค�าชมหรอค�าตของใคร

๑๑  ม.ค.  ๒๕๒๐ถงจะไมฉลาดในการเรยนหนงสอ กควรฝกฝนตนใหฉลาด 

ในวถชวตจงจะพอพาตวรอด ชวตสลบซบซอนมากจงไมมหลกสตร เรยน สอนกนกยาก จะรไดและฉลาดขนกดวยการสงเกตจดจ�า พวกเดกๆ ควรสนใจเรองนใหมาก คนฉลาดในการเรยนหนงสอ ไดพบกบความลมเหลวในชวตมานกตอนกแลว กเพราะไมสนใจ ฝกฝนใหฉลาดในวถชวตนนเอง

๑๒  ม.ค.  ๒๕๒๐มสงยวยวนอยเฉพาะหนา แตอดทนได ความอดทนของ 

ผนนทานวาประเสรฐ สงยวยวนนมทงทท�าใหพอใจและไมพอใจ การอดทนตอสงทไมนาพอใจไดนบวาดอยแลว แตถาอดทนตอสง ทนาพอใจไดยงประเสรฐขนไปอก เพราะตองใชก�าลงใจทสงกวา การอดทนตอความลมเหลว ความไมสมปรารถนา แมคนออนแอ กพอท�าได เพราะจ�าเปนตองอดทน สวนการอดทนตอความส�าเรจ ความสมปรารถนา ท�าใจใหอย ในอเบกขาญาณไดนน คนมใจ เขมแขงเทานนจงจะท�าได

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 27

๑๓  ม.ค.  ๒๕๒๐มนษยวาโดยสภาพแลวเปนสตวโลกทนาสงสารสงเวช เพราะ 

จมอยในกองทกข แตเมอพจารณาถงพฤตกรรมแลว บางพวก นาขยะแขยง บางพวกนาเฆยน บางพวกนาบชา

๑๔  ม.ค.  ๒๕๒๐ศาสนาพทธนน เพยงแตอานพทธประวต ไดทราบพทธจรยา 

อนประเสรฐแลวกคลายทกขได ไมตองพดถงการศกษา และปฏบต ตามธรรมททานทรงสอนไว ซงเปนโอสถอนวเศษยง เรองราวใน พระพทธศาสนานน ถาเปรยบดวยตนไมใหญ กเปนตนไมทเปน ยาไดทงหมด ตงแตราก ล�าตน (เปลอก สะเกด กระพ และแกน) กง ใบ ศาสนาของทานนาอศจรรยจรงๆ 

๑๕  ม.ค.  ๒๕๒๐ความสขมหลายแบบ ใครพอใจอยางไหนกมกหาความสข 

อยางนน ความแตกตางอยทคณคา ชวตของคน จะมคาหรอไรคา กสดแลวแตเขาหาความสขใหแกชวตแบบใด คอแบบมคณคา หรอ แบบไรคณคา ความสขทมคณคานน นอกจากอ�านวยสขแกตนแลว ยงจะอ�านวยความสขแกผอนเปนอนมากอกดวย

๑๖  ม.ค.  ๒๕๒๐ถาเราศกษาตนเอง และเขาใจตนเองใหดแลว กจะเขาใจ 

ผอนไดดวย ความพยายามทจะใหผอนเขาใจตน โดยทยงไมเขาใจ ตนเองนนยอมไรผล

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต28

ความรแจงตนเอง หรอเขาใจตนเองอยางแจมแจงถกตองนน นอกจากจะใหความสขสงบแกตนแลว ยงเปนประโยชนแกสงคม อยางมากดวย

๑๗  ม.ค.  ๒๕๒๐ถาพยายามหดอดทนเรองเลกๆ นอยๆ ได กไมตองไปอดทน 

กบเรองใหญๆ แตเปนเรองนาประหลาดในหมมนษย คอมคนอย จ�านวนไมนอย อดทนตอค�าเสยดสดหมนของผอนไมได จนตอง ถงกบฆาเขา แตไปอดทนอยในคกได ตง ๑๐ ป ๒๐ ป หรอ อาจตลอดชวต

บางคนไมถงกบฆาเขา แตกลบน�าเอาค�าเสยดสเหลานนมา ฆาความสขของตวเอง ความจรงมนไมมความหมายอะไรเลย ถา เราไมเกบมาใสใจ

๑๘  ม.ค.  ๒๕๒๐ความดทจะตองท�ากมอยมาก งานทจะตองท�ากมอยมาก ท�า 

เทาไรกไมหมด แตท�าไมหนอจงมคนพดเสมอๆ วา “ไมรจะท�าอะไร” เลยเอาเวลาไปฆาทงเสย ชางนาเสยดาย ธรรมดาไดใหเวลาแก คนทกคนเทาๆ กน สดแลวแตใครจะเอาไปท�าอะไร ถาเขาจะเอา เวลาไปท�าสงทเปนประโยชน ชวตของเขากมประโยชน คนใจด กมองเหนทางทจะท�าความดไดมาก สวนคนใจชวกมองเหนแต ทางทจะท�าความชวเชนกน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 29

๑๙  ม.ค.  ๒๕๒๐พอพดถงความด คนสวนมากกคดไปถงการตองใหนนใหน 

แกคนนนคนน จงเหนอปสรรคมากมายในการท�าความดแลวละเลย เสย ความจรงการไมท�าความชวกเปนความดอกอยางหนง และ การแตงใจของตนใหสะอาดผองใส เปนความดทพงประสงค อยางยง การเจรญเมตตานนมคณานสงสมากกวาการใหทาน และ การรกษาศลเสยอก เพราะความดชนดนเขาถงดวงจตโดยตรง

๒๐  ม.ค.  ๒๕๒๐พวกพองเผาพนธทแทจรงของเรา กคอกรรมของเรา เพราะ 

ไมแยกจากเรา ตดตามเราไปทกหนทกแหง ถากรรมดกคอย อปถมภค�าช กรรมชวกคอยขดขวางตดรอน สวนญาตพนองเผา พนธภายนอกนนไมสามารถตดตามกนไปไดทกหนทกแหง บางคนก แยกกนอยเปนสบๆ ป บางคนกไมไดพบกน แตกรรมของเราตดตาม เราไปทกๆ ชาต สมกบทพระพทธองคตรสวา กมมพนธ - กรรม เปนเผาพนธพวกพองของเรา

๒๑  ม.ค.  ๒๕๒๐แหลงก�าเนดทแทจรงของเรากคอกรรมของเรา บดาเปนผให 

ก�าเนด มารดาเปนผเกดเรามากจรง แตกใหก�าเนดและเกดเรามา ในดานรางกายเทานน สวนจตใจและคณสมบตทางจตใจเปนของ เราเองซงสบเนองกนมา หลายรอยหลายพนชาตแลว มารดาบดา ยอมหวงใหลกด ฉลาดสงสงทกคน แตท�าไมลกจงเปนอยางนน ไมไดทกคน กเพราะแตละคนมกรรมของตนตดตวมาดวย ถา มารดาบดาก�าหนดชวตของลกได ลกทกคนคงจะไมมใครตกต�า

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต๓0

๒๒  ม.ค.  ๒๕๒๐จตหรอวญญาณไปเกดพรอมดวยคณสมบตของจต คณ- 

สมบตนนคอ บญและบาป ชวและด ท�านองเดยวกบบคคลจะไป ทใดกยอมไปพรอมกบคณสมบตของตน แมคนอนจะไมเหนหรอ ไมรคณสมบตอนนนกตาม เขาจะแสดงคณสมบตออกเมอมกรณ แวดลอมทเหมาะสมกบคณสมบตของเขา เชน ครเขาสอนหนงสอ พรอมดวยคณสมบตตางๆ ของตน มความรเปนตน

๒๓  ม.ค.  ๒๕๒๐ภยพบตทเกดจากผอนหรอเกดจากภายนอก ยงมทางปองกน 

ไดมาก ตวเราเองกรวมมอและหาทางปองกนหรอหลบหลกอย เสมอ ญาตพนอง มตรสหายกพอชวยเหลอปองกนได แตภยพบต ซงเกดจากตนเอง คอเกดจากการกระท�าของตนเองนซ ปองกน ยาก เพราะตนเองกมไดตอสปองกนเสยแลว ใครเลาจะชวยได นสยเสยซงเกดขนในตนนนแหละเปนภยอนรายแรงของตน

๒๔  ม.ค.  ๒๕๒๐มความทกขยาก คนกหนายหน มงมขน คนกรบกวน พงพา 

เปนทเกาะทยดของคนทงหลายจนนงนง ไมมเวลาเปนของตน ทงความจนและความม ใหทกขทงนน ความไมจนไมมนนแหละ ประเสรฐ สงทพงปรารถนาอยางยงในชวตคนคอความสขแหงใจ ถงจะมงมทรพยสน แตไมมความสงบแหงใจกเหมอนคนอนาถา ไมมทพง

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓1

๒๕  ม.ค.  ๒๕๒๐นาสงสารมนษย ทงๆ ททพงอนประเสรฐมอยกหาเขาพง 

ไม เหมอนคนเรอแตก แมมเรอใหญทปลอดภยคอยอยขางหนา กไมรจกขนเรอ จบฉวยเอาแผนกระดานบาง ทอนไมลอยน�ามา บาง เอาเปนทพง จะพงไดอยางไร

ธรรมนนแหละคอทพงอนประเสรฐ ธรรมนนแหละคอ ทพงอนสงสด ปราศจากธรรมเสยแลว จะพงอะไรได แมพระ สมมาสมพทธเจา จอมปราชญแหงโลก ๓ กยงปฏญาณพระองค ถอเอาธรรมเปนทพง

๒๖  ม.ค.  ๒๕๒๐ใบแกกรวงหลนไปกอน ใบออนกรวงหลนตามทหลง นนคอ 

ธรรมดาของใบไมฉนใด ชวตสรรพสตวกฉนนน ถงจะผดเพยน ไปจากนบางกเพราะเหตอนบงคบใหเปนไป หาใชเปนธรรมดาไม จงไมควรประมาท ชวตมความแกและความตายเปนธรรมดา “ความจรงมนษยและสตวเรมแกแลวตงแตเกดทเดยว” ขอความ ทกลาวไวในคมภรทางศาสนาน ตรงกบหลกของแพทยปจจบน มไดผดเพยนเลย

๒๗  ม.ค.  ๒๕๒๐ถาสงเกตดวยดจะเหนวา ตราบใดทยงมกเลสอย กยงผด 

พลาดอยเสมอไป ไมวาจะอายมากสกปานใด หรอมวชาความร มากอยางไร เพราะอายและความรมไดเปนเครองประกนวาจะ ท�าอะไรไมผด แมคนทอาย ๙๐ แลว เมอนกถงการกระท�าเมอ 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต๓2

อาย ๘๙ กยงเหนขอผดพลาดบกพรอง เมอเปนดงนจงไมตองกลาว ถงคนทยงอยในเยาววย แตวสยคนฉลาด เมอรตววาผดพลาด บกพรองในเรองใดกพยายามแกไข หรอกลบตวใหม และเชอวา ไมมวนสายในการกลบตว แลวเรมตนในทางทถก

๒๘  ม.ค.  ๒๕๒๐การสงสมบญบารมในชวตประจ�าวน  เปนสงส�าคญและ 

จ�าเปน เพราะวถชวตของแตละคนจะเปนอยางไรกสดแลวแตสงท เขาท�าในชวตประจ�าวนนนเอง ในขณะทสงสมบญบารมนนควร พยายามละอาสวะไปดวย ใหเขาหลกความเพยรชอบ ๔ ประการ คอ

๑. เพยรระวงชวไมใหเกด๒. เพยรละชวทเกดแลว๓. เพยรใหความดเกดขน๔. เพยรรกษาความดทเกดขนแลว สงเหลานตองเรมทใจกอน จงจะด�าเนนไปดวยด

๒๙  ม.ค.  ๒๕๒๐บางคนมความเหนวา คนท�าดไมไดดกม คนท�าชวไดดก 

มถมไป ความจรงททานวา ท�าดไดด ท�าชวไดชวนนถกแลว แต คนเหนผดไปเอง คอเหนชวเปนดและเหนดเปนชวเสย จงเขาใจ คลาดเคลอนไปเชนนน คนทเขาใจถกตองแทจรง ตองมปญญา- จกษ มธรรมจกษ ไมใชมตาเนอธรรมดาแลววนจฉยตกลงใจ เทาท ปรากฏใหเหนอนเปนเพยงอาการภายนอก มความจรงอนซบซอน อยเบองหลงมากมาย เปรยบเหมอนการวนจฉยโรคของนายแพทย ผเชยวชาญกบของคนสามญยอมไมเหมอนกน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓๓

๓๐  ม.ค.  ๒๕๒๐ลาภ ยศ ต�าแหนงหนาทซงถอวามเกยรตเปนของนากลว 

จรงๆ มนท�าใหคนทเคยดเสยไปได ท�าใหคนทเคยออนนอม ถอมตนเปนคนกระดางกระเดอง มมานะจด เขาไดสงภายนอก มาประดบ แตท�าใหภายในเนาเหมนและโสมม เขาไดสงทมคา นอยมา แตตองสญเสยสงทมคามากไป ไดกระเบองมา แตตอง สญเสยเพชรเมดงามไป ใจทขดเกลาดแลวนนแหละ มคายงกวา เพชรนลจนดาและพสตราภรณทงหมดรวมกน

๓๑  ม.ค.  ๒๕๒๐มนษยบางคนชอบทงความสข และความทกข ชอบความสข 

ทเปนของตน ชอบความทกขทตกตองผอน ผมจตใจอยางน จง แสวงหาความสขเพอตน พรอมๆ กบใสทกขใหผ อน หรอหาด ใสตว หาชวใสเขา หาความสขบนความทกขของผอน คนเชนน ยอมไมไดสขจรง มแตความทกขเสยแหละมาก เพราะผใหทกข แกทาน ทกขนนยอมถงตว ไมวนนกวนหนา

บางคนอยากใหคนอนด แตพอเขาดขนมาจรงๆ กรษยา เขา พอเขาชวกตเตยนเขา จะเอาอยางไรกน

๑  ก.พ.  ๒๕๒๐คนสวนมากมกตดสนโลกตามทปรากฏแกตน หาไดตดสน 

ตามทเปนจรงไม บางคนเหนโลกเตมไปดวยความสข กเพราะ ความสขปรากฏแกตน บางคนเหนโลกเตมไปดวยความทกข กเพราะ ความทกขปรากฏแกตน สวนสภาพทแทจรงของโลกเปนอยางไร 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต๓4

หาทราบไม แตคนจะมความสขสวนเดยว หรอมทกขสวนเดยว นนไมม

อนทจรง มนษยตองสขบาง ทกขบาง เกยวกบโลกกเพราะ ความหลงของตนทมตอสงสมมตในโลก สภาพของโลกแทจรง เปนกลางๆ เหมอนสภาพเดมของน�า ไมขม ไมหวาน แตน�าจะขม หรอหวานกเพราะสงอนผสมเขามา

๒  ก.พ.  ๒๕๒๐ดหนงสงครามโลก หรอหนงสงครามตางๆ กร สกสงเวช 

สลดใจวา ท�าไมหนอมนษยจงตงใจเบยดเบยนประหตประหารกน ถงปานน  เขาท�าเพอใคร ?  เขาเบยดเบยนกนท�าไม ? มเวรกน มาตงแตปางไหน ? ทหารทไปยงกนอยนนเกอบจะไมรเรอง และไมร จดม งหมายเอาเลยวาตนท�าไปท�าไม เพอใคร คนทตนตงหนา ตงตายงเอา จรงๆ นน ไมเคยรจก ไมเคยเกลยดชง ไมเคยท�าอะไร ตอกนมากอน อยๆ พอเหนกนกยงกน ตายกนไป พการกนไป

มนษยเมอปลอยใหกเลสและพวกมารบญชาการชวต กตอง เบยดเบยนกนอยางน

๓  ก.พ.  ๒๕๒๐ชวตทเดนตามอธรรมพบแตบาป ทเดนตามธรรมพบแต 

บญ คนทปราศจากธรรม เปนคนทวางเปลา สวนคนทมธรรมเปน คนเพยบพรอมดวยคณคา

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓5

๔  ก.พ.  ๒๕๒๐คนธรรมดามองเพชรเปนสงมราคา แตผมใจซงไดรบการ 

อบรมดแลว มองเหนเพชรเปนเพยงถานสขาว และเหนเปนทมา แหงอนตราย ถาสะสมไวมากๆ มนไมมคาอะไรในตวมนเอง คน ไปใหคามนตางหาก ไดมคนเสยชวตเพราะเพชรมากมาก ผมใจสง ยอมมองเหนคาซงคนธรรมดามองไมเหน เพราะคนธรรมดาม ปญญาจกษนอยเกนไป แตเมอมปญญาจกษเพมขน ยอมมองเหน สงทละเอยดลกซงมากขน

๕  ก.พ.  ๒๕๒๐นสยทางการพนนมกมาคกบนสยเกยจครานในการงาน ทง 

สองอยางบวกกนกอใหเกดบตรคอความหายนะอยางใหญหลวง แกชวตและทรพยสน

เพยงความเกยจครานอยางเดยวกเปนหายนะของชวตอย แลว เอาเปนทพงไมได เหมอนคนคดอาศยเศษไมขามมหาสมทร เมอการพนนเขามาผสมอก กยงเรงวนหายนะใหเรวขน

๖  ก.พ.  ๒๕๒๐มคนเปนอนมากทหวเราะเยาะโลกหนา ใครเชอโลกหนาหรอ 

ชาตหนา กจะถกคนพวกนหวเราะเยาะเอาดวย พระพทธเจาทรง เรยกบคคลประเภทนวา วตณณปรโลโก หรอ วสสฏปรโลโก ม โลกหนาอนปลอยเสยแลว คอไมเอาใจใสตอโลกหนา ชาตหนา เทยบค�าวา วสสฏสมาจาโร มความประพฤตอนปลอยเสยแลว คอ ไมเอาใจใสตอความประพฤต ไมมมารยาทอนดงาม เชน นกบวช 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต๓6

บางลทธเปลอยกาย ไวผมยาว ไมสระไมลาง พระพทธเจาตรสวา คนทไมเชอในโลกหนาจะไมท�าบาปนนไมม

๗  ก.พ.  ๒๕๒๐คนไมเชอโลกหนาท�าบาปไดงายกวาผเชอ เพราะเหนวา เชอ 

โลกหนาแมจะท�าชวในทลบกเกรงภยในโลกหนา จงไมกลาท�า ถา ท�ากท�าอยางหวาดหวนตอผลในโลกหนา

เมอท�าความดกมความมนคงกวาคนไมเชอโลกหนา เพราะ มความหวงอยวา หากกรรมดยงไมใหผลในโลกน กจะตองใหผล ในโลกหนา

๘  ก.พ.  ๒๕๒๐อปาทาน ความยดมน มความสมพนธกบตวเรา อนเปนเหต 

ใหกระทบกระเทอน ไปยดมนสงใดไววาเปนเราหรอเปนของเรา เมอมสงมากระทบสงนนกยอมกระเทอนมาถงเราดวย เหมอนคน เอาวตถหลายๆ อยาง มาผกไวกบตวดวยเชอกยาว เมอใครมา กระตกปลายเชอกซงผกสงนนอย ยอมกระเทอนมาถงผนนทนท เพราะปลายเชอกขางหนงผกตดอยกบตวเขา อยางนอยเขากพอ รสกได แตพอปลอยเชอกเสยแลว ถงใครจะมาท�าใหวตถนนๆ กระเทอนปานใด กหากระทบกระเทอนมาถงบคคลผ นนไม การปลอยวางกเปนอยางนน ท�าใหจตไมกระเทอน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓7

๙  ก.พ.  ๒๕๒๐คนสวนมากไดมอบสขและทกขของตนไวใหขนกบปจจย 

ภายนอกแตประการเดยว ปจจยภายนอกทวาน โดยทวไปหมาย ถงสงสนองความตองการทางประสาทสมผสทง ๕ คอ  รป เสยง กลน รส และโผฏฐพพะ ทพระพทธเจาทรงเรยกวา วตถ กาม เมอไมไดสงสนองความอยากตามทอยากกทนอยไมได ให รสกเบอตวเอง ชงตวเอง และพลอยใหเบอคนอน และชงสงตางๆ ไปดวย เขาจงไมอาจด�ารงตนอยอยางอสระได ตองสดแลวแต ปจจยภายนอกจะบนดาล จงไมเปนตวของตวเอง มความผดหวง อยเปนประจ�า แมตนของตนเองกยงหวงอะไรไมคอยได แลวจะ หวงอะไรกบปจจยภายนอกเลา

๑๐  ก.พ.  ๒๕๒๐คนทพดธรรม แสดงธรรม ไดอยางพระอรหนต มได 

หมายความวา เขาเปนพระอรหนต นกเรยนทสามารถตอบขอสอบได เตมรอยเปอรเซนต ไมไดหมายความวาจะมความรเทาครหรอม คณสมบตอนๆ เหมอนคร อาจยงกวาในบางกรณ และหยอนกวา ในบางกรณ ท�านองเดยวกบทพระพทธเจาเคยตรสกบอมพฏฐ- มานพ (ในอมพฏฐสตร ทฆนกาย สลขนธวรรค) วาคนทจ�าค�าพด ของพระราชาได แลวพดขอความเดยวกบทพระราชด�ารส มได หมายความวาเขาเปนพระราชา คนททองมนตไดอยางฤษผส�าเรจ มไดหมายความวา เขาเปนฤษนนๆ ขอส�าคญอยทคณสมบตทเขาม

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต๓8

๑๑  ก.พ.  ๒๕๒๐การฝกฝนอบรม การใหการศกษาเพอใหคนมจรยธรรมสง 

นน เปนสงจ�าเปน เพราะเปนการงายในการใหเขาไดถายแบบทด ตามหลกฐานการวจย จรยธรรมของเยาวชนไทย ของสภาวจยแหง ชาต ปรากฏวา “ถาไดตวแบบทดแลว ผทจะรบรและเลยนแบบ มากทสด คอผทมจรยธรรมสง สวนผทมระดบจรยธรรมต�านน มการเลยนแบบนอยกวา และจะเลยนแบบผกระท�าดกตอเมอผ เปนแบบนนมลกษณะจงใจใหนาเลยนแบบมากเปนพเศษเทานน”

ทเปนดงนกเพราะวาผมจรยธรรมสงนนตองเปนคนมอปนสย ด คนผเปนแบบทดยอมเปนผมอปนสยด ผมอปนสยดดวยกน ยอมมความโนมเอยงเขาหากน ดงดดกน

๑๒  ก.พ.  ๒๕๒๐วตถทรงสภาวะของตนอยไดทละขณะ ด�าเนนไปไดดวยสนตต 

คอความสบตอ จงดเสมอนเทยง ยงยน เปนอนเดยว แตความจรง แลวเปลยนแปลงอยตลอดเวลา พระพทธศาสนามหลกค�าสอน ท�านองน  เรยกวา ขณกวาทะ (Momentariness) คอกลาววา สงตางๆ หรอวตถด�ารงอยทละขณะ

๑๓  ก.พ.  ๒๕๒๐สตรทมการศกษาด  เรยนมาก มปรญญาหลากหลาย ม 

ต�าแหนงการงานด แตมจ�านวนไมนอยทไมพบความสงบสขใน ครอบครว  กเพราะไมไดเรยนรหรอไมไดปฏบตสงส�าคญอยางหนง นนคอ “ศลปะในการปรนนบตผอน” โดยเฉพาะคนในครอบครว 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓9

ของตน เชน สาม มารดา บดาของสามความจรง การเขาใจปรนนบต ความออนโยน ออนหวานนน 

เปนคณสมบตส�าคญของกลสตรทกวยและทกอาชพ ไมวาจะม การศกษาด หรอไมไดรบการศกษาเลยกตาม

๑๔  ก.พ.  ๒๕๒๐สตรใดมคณสมบตส�าคญน คอการปรนนบตด สตรนนจะ 

ไดรบความรกดดดมจากสาม ไมรจกจดจาง ไดรบความเอนดจาก ผ ใหญ และเคารพย�าเกรงจากผ นอย พระพทธเจาตรสเรองน ไววา บรรดาภรรยา ภรรยาทปรนนบตดนนแหละประเสรฐทสด พระพทธด�ารสนเปนความจรงทยงยนมาจนถงปจจบนน และจะ เปนความจรงในอนาคตอนยาวนานอกดวย

๑๕  ก.พ.  ๒๕๒๐ความสวยเปนสงจดจางงาย เมอคนเสยแลวกคอยๆ หมด 

ความหมายไปทละนอย แตความดเปนสงทไมจดจาง ยงคน ยง สนท ยงดมด�าล�าลก จะเลอกอะไรกเลอกเอาเถด

อนง แมสวยสกปานใด กคอสงขาร จะตองมความเปลยน แปลง ช�ารด ทรดโทรม ตองแก เจบ และตายเปนทสด เนาเหมน ไมเปนทปรารถนาของใครๆ แตความดทท�าแลวไมเปนดงนน เปน ของยงยนกวา ไมลงทายดวยการทพงรงเกยจ

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต40

๑๖  ก.พ.  ๒๕๒๐ยาเสพตดภายนอกมโทษตอรางกายและจตใจอยางไร ยา 

เสพตดภายในกมโทษตอรางกายและจตใจอยางนน ยาเสพตด ภายในหมายถงกเลสตางๆ อนท�าใหจตใจเรารอนกระวนกระวาย ไรความสงบสขภายใน กอใหเกดความเครยดทางอารมณ Emo- 

tional Tension กระทบกระเทอนมาถงระบบประสาท และ รางกายทวไป โอสถส�าหรบยาเสพตดภายในกคอธรรม ทานเรยก วา ธมโมสถ คนในโลกไดตดยาเสพตดกนมาก ภายนอกบาง ภายในบาง ทงภายนอกและภายในบาง

๑๗  ก.พ.  ๒๕๒๐ระหวางคนทมของมาก กบคนทมความตองการนอย คนไหน 

ร�ารวยกวากน ชาววตถนยมจะตอบวา คนทมของมากเปนเศรษฐ แตชาวปญญานยม หรอวมตตนยมจะตอบวา คนทมความตองการ นอยเปนคนมงคง การลดความตองการกเทากบการไดของเพม ขนมา สวนความตองการมากเทากบขาดของไป

ความพอใจของเรานนอยทความพอด ระหวางสงทเรามกบ สงทเราตองการ

๑๘  ก.พ.  ๒๕๒๐อทธพลของสมมตนนมมาก มนเปนเปลอกของคน ไมใช 

สารตถะของคน คนทหลงในสมมตจงเรยกวาหลงเปลอก สารตถะ ของมดอยทความคมของมนไมใชดาม ถงดามจะเปนทองหรอ ประดบมก แตไมคมกใชประโยชนอยางมดไมได ถามเจาของมด 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 41

สองคน คนหนงคอยแสวงหาเพชรพลอยมาประดบดามมดแต อยางเดยว ปลอยใหตวมดเปนสนมเกรอะกรง ไมคม แตอก คนหนงคอยลบมดอยเสมอ มดามไมแตพอจบไดถนดมอ คนทสอง รจกสาระของมด คนทหนงไมรจก

ความประพฤตด ความร  ความสงบ เปนสาระของชวต ผแสวงหาสงนนมาประดบชวต เปนผรจกสาระของชวต ยอมได พบสาระของชวต

๑๙  ก.พ.  ๒๕๒๐คณธรรมอยางพระนน ไมเคยเปนทนยมของโจร ท�านอง 

เดยวกน ความโหดรายอยางโจร ไมเคยเปนทนยมของพระบคคลททานนยมนนแหละเปนเขมชบอกวาทานเปนคน 

อยางไร เพราะคนทมอปนสยตางกนยอมผลกกน คนทมอปนสย เหมอนกนยอมดงดดกน

๒๐  ก.พ.  ๒๕๒๐ถงจะเปนคนดสกเทาใด กตองมคนไมชอบอยบาง บางคน 

ถงกบเกลยดชงเอาเลยกม เพราะคนบางพวกไมชอบคนด ใจเขา เปนศตรกบคนด ทงนเพราะความดในตวเขามนอยเกนไป ไมเปน เชอใหรบรองความดได แตสนทสนมรกใครกนนกกบคนชว คนพาลสนดานหยาบ เพราะเชอในตวเขามอยมากพรอมทจะรบ ความชว ใครสงสมสงใดไวในตนมาก ยอมพรงพรอมไปดวยสงนน

เมอรอยางนนแลว เราจงไมควรแกดในตน เพยงเพอใหเปน ทชอบใจของคนชว เมอใดเปนทรกของคนชวใหพงระวงอนตราย

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต42

๒๑  ก.พ.  ๒๕๒๐หลกเรองพนธกรรม และสงแวดลอม ซงทางจตวทยากลาว 

วา มความส�าคญตอพฤตกรรมของมนษยมากเปนลนพนนน พจารณาดกเหนวามความจรงอยบาง แตถาพจารณาใหละเอยด ลงไปอกกจะพบวาตามหลกน มนษยไมตองรบผดชอบตนเอง อะไรเลย Free will ของมนษยไมม เพราะสดแลวแตพนธกรรม และสงแวดลอม จะบงบอกใหมนษยแสดงพฤตกรรมออกไป เมอ เปนเชนนมนษยจะเอาชนะตนเองไดอยางไร จะบรรลถงความ มนคงแหงอปนสยและจตใจไดอยางไร

๒๒  ก.พ.  ๒๕๒๐คนสวนมากเหนวา ปฐมวย ควรแสวงหาความร มชฌมวย 

ควรแสวงหาทรพย ปจฉมวย ควรแสวงหาบญแตขาพเจาเหนวา บญกศลนนตองแสวงหาทกวย และความร 

กตองแสวงหาทกวยเหมอนกนการบญกศลนน ถาไมเรมตนแตปฐมวยแลว มกจะตดเปน 

นสยและท�าไมได แมในปจฉมวย คงตายไปโดยมไดสรางบญกศล อะไรใหเปนหลกของชวต สวนความรเลา ถาแสวงหาเพยงวยเดยว แลวหยด ของเกากจะลมหมด ของใหมกไมเกด

๒๓  ก.พ.  ๒๕๒๐ผใด เอนดเรา หวงดตอเรา มงประโยชนแกเรา ทานแนะน�า 

สงใด ควรท�าตามค�าแนะน�าของทานเพอประโยชนและความสข ทงของทานและของเราเอง

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 4๓

๒๔  ก.พ.  ๒๕๒๐การท�าความดนบวาเปนของยากอยแลว แตการรกษาความด 

ยงยากขนไปอก ผ ทหมนท�าความดและรกษาความดไว ได  สม�าเสมอ นบวาเปนบคคลทหายาก ควรเคารพ บชา เขาใกล และ ถอเปนแบบอยาง

๒๕  ก.พ.  ๒๕๒๐ผ ครองเรอนทด ตองพยายามสรางตวทละนอยจนเปน 

ปกแผน เหมอนการท�าจอมปลวกของตวปลวก(นย พทธภาษต ๑๑/๒๐๒)

สโข ปญญาปฏลาโภการไดปญญา ท�าใหเกดสข

๒๖  ก.พ.  ๒๕๒๐การแสวงหาปญญา เปนการแสวงหาทประเสรฐแท ดงนน 

เมอมปญญาเปนจดมงหมายแลว ควรตงตนไวในฐานะทปญญาจะ เจรญได

คนมสนดานชวยอมล�าบากเพราะกรรมของตน คอ ตนเอง ท�าตนใหเปนอปสรรคของตนเอง เมอสงสมกรรมชวไวมาก กรรม ชวนนเองจะมาเปนเครองกดขวางไมใหพบความสขความเจรญ

(นย ม. ม. ๑๓/๔๑๓ ข. เถร. ๒๖/๓๗๙)

(๒๕/๕๙)

(นย ข. ธ. ๒๕/๕๒)

ถาเราศกษาตนเอง และเขาใจตนเองใหดแลว

กจะเขาใจผอนไดดวย

ความพยายามทจะใหผอนเขาใจตน

โดยทยงไมเขาใจตนเองนนยอมไรผล

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต46

๒๗  ก.พ.  ๒๕๒๐คนมศลธรรมเปนคนดยอมรงเรองเสมอ ประดจไฟปรากฏ 

ทใด ยอมมแสงสวางทนน ความสวางเปนคณสมบตของไฟฉนใด ความดกเปนคณสมบตของบณฑตฉนนน 

(นย ส�. ส. ๑๕/๓๐๙ ข. ชา เอก. ๒๗/๓๒)

๒๘  ก.พ.  ๒๕๒๐บางคนมนสยเพงโทษผอน แตไมสนใจคณของเขา สวน 

บณฑตยอมสนใจคณของผอน ไมคอยเพงโทษ การไมเพงโทษ ผอนนน เปนก�าลงส�าคญของบณฑต 

(นย อง อฏก ๒๓/๒๒๗)

อนง บคคลผถงพรอมดวยคณสมบต ตามฐานะหรอต�าแหนง หนาทของตนนนหาไดยาก คนสวนมากขาดคณสมบตอนเหมาะสม แตตองการต�าแหนงทด

(นย ข. ชา. ทก. ๒๗/๘๕)

๑  ม.ค.  ๒๕๒๐ออนแอเกนไปกถกเขาดหมน แขงกระดางนกกมคนชง 

เตมไปดวยเวรภย ดงนจงควรประพฤตแตพอดพองาม (นย ข. ชา. ทวาทสก. ๒๗/๓๓๙)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 47

๒  ม.ค.  ๒๕๒๐แมจะรตนวามงประโยชน แตกควรด�าเนนการอยางฉลาด 

รอบคอบ พลาดพลงจะล�าบาก เจตนาด วธการด จงจะใหส�าเรจ ประโยชนดวยด

๓  ม.ค.  ๒๕๒๐การงานทท�าดวยความเกยจคราน กบการงานทท�าดวยความ 

พากเพยร ยอมมผลไมเหมอนกน อยางแรกมผลนอยไมเตมเมด เตมหนวย อยางหลงมผลมากเตมเมดเตมหนวย อยางแรกใหเกด ความเบอหนาย อยางหลงใหเกดความเพลดเพลน มความสข

๔  ม.ค.  ๒๕๒๐นตถ กามปร ทกข  ทกข (อน) ยงกวากาม ไมม

(ข. ชา. เอกาทสก. ๒๗/๓๑๕)

นตถ สนตปร สข  สข (อน) ยงกวาความสงบไมม (๒๕/๔๒)ขอความทงสองน แสดงความตรงกนขาม บณฑตควร 

พนจดวยปญญาอนแยบยล ใครครวญดใหเหนจรง

๕  ม.ค.  ๒๕๒๐เมอจะประพฤตประโยชน หรอท�าประโยชนใด กควรประพฤต 

หรอท�าประโยชนนนกบคนทเขารจกประโยชน หรอรคณคาของ ประโยชนทเราท�า มฉะนนจะเสยแรงเปลา และไมไดสข

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต48

๖  ม.ค.  ๒๕๒๐ศลเปนสงประเสรฐ ผมปญญาเปนผสงสด ตองการชยชนะ 

ทงในหมเทวาและมนษย กควรมคณธรรมทงสองประการคอ ศล และปญญา 

(นย ข. เถร. ๒๖/๓๕๘)

พระพทธเจาตรสวาศลและปญญาตองอาศยกนอย เสมอ เหมอนมอทงสองและเทาทงสองตองอาศยซงกนและกน พดใหสน กคอ คนทจะประเสรฐนนตองมความรดและความประพฤตด

๗  ม.ค.  ๒๕๒๐บคคลจะมเมตตากรณาทแทจรงกตอเมอราคะสงบลงแลว 

เมอใดราคะสงบลง เมอนนแหละเมตตากรณาจงจะบรสทธผองใส ละเอยด ประณต เยอกเยนจรงๆ 

๘  ม.ค.  ๒๕๒๐ผลในปจจบนยอมแสดงเหตในอดต แมเราจะไมร ไมเหน 

กตาม ในตะเกยงทสองสวางอย แมเราจะไมเหนน�ามน แตกแสดง วาตองมน�ามนอย น�ามนหมดเมอใด ไฟกดบเมอนน

วนนจะกลายเปนอดตของวนพรงน และพรงนกจะเปนอดต ของมะรนน จงท�าวนนใหดเถด แลวพรงนจะดเอง

เมอเอาชนะตนเองไดในวนน กจะเปนปจจยตอเนองใน การเอาชนะในวนพรงนงายขน ถาแพในวนน พรงนอาจแพอก

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 49

๙  ม.ค.  ๒๕๒๐แพทยบอกใหทกเพศทกวยหมนบรหารกายเพอสขภาพ แม 

คนไมอาจเปนนกกฬาประเภทตางๆ ไดทกคน แตเขากสามารถ บรหารกายเพอสขภาพของกายไดทกคน วนละเลกละนอย

ทางศาสนาบอกใหเราหมนบรหารจต เพอสขภาพทางจต การบรหารจตมหลายวธ แตวธทดทสดกคอการท�าสมาธและวปสสนา ควรท�าวนละเลกวนละนอย สขภาพทางกายมคณแกกายอยางไร สขภาพทางจตกมคณแกจตใจอยางนน จตมนษยมความส�าคญ ตอสขทกขในชวตประจ�าวนของเขามาก ไมควรละเลยเสย จตท ฝกดแลวยอมน�าความสขมาให มคณคาลนเหลอ

๑๐  ม.ค.  ๒๕๒๐กรรมในอดตสรางเรามากจรง แตผ มความร เรองชวตด 

ยอมสามารถเปลยนแปลงชวตของตนใหดขนไดดวยการสราง กรรมใหมใหด เปรยบเหมอนเราเขาอยอาศยในบานซงสรางไวแลว ถาเรามความรเรองการกอสราง เรายอมสามารถดดแปลงแกไข สวนทบกพรองใหดขนตามความตองการของเรา ใหเหมาะสมกบ กจการของเรา แตถาเราไมมความรในการกอสราง หรอไมสามารถ ใหชางมาดดแปลงได กตองทนอยไปอยางนน เรองของชวตก เหมอนกน แมกรรมในอดตจะสรางเรามาบางแลว กยงสามารถแกไข ไดดวยความรความเขาใจในเรองชวต ไมควรทอถอย

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต50

๑๑  ม.ค.  ๒๕๒๐ท�าไมบางคนจงดงายชวยากเหลอเกน บางคนกชวงายดยาก 

เปนนกหนา ถาไมใชเพราะอาสวะหรอบารมทแตละคนไดเคย สงสมไวแลว จะเอาอะไรมาเปนค�าตอบเรองนใหแจมแจงได

บางคนหลอมจตใจดวยคณธรรมอย เสมอ ใจเขาจงเปน อนหนงอนเดยวกนกบคณธรรม บางคนหลอมจตใจของตนดวย ความชว จงเปนคนชว ไมนามความสขเลย

๑๒  ม.ค.  ๒๕๒๐คนดอยางสามญ กมคนนบถอ ดอยางกลางมคนเคารพ ด 

อยางสงมคนบชาผประพฤตถกตองตามหนาทของตน เรยกวาดอยางสามญ 

เปนอยางโลกๆ ผตงอยในศล ส�ารวมอนทรย  เรยกวาดอยางกลาง สวน 

ผ ประพฤตปฏบตธรรมในสมาธวป สสนา ขดเกลาตนเองให ปราศจากกเลส เรยกวาดอยางสง เมอถงขนทเขาบชาแลว เครองใช ตางๆ ของบคคลนน และแมกระดกกกลายเปนของศกดสทธ ไดรบการบชาไปทงสน

๑๓  ม.ค.  ๒๕๒๐พระพทธเจาตรสวา “ความสขยงกวาความสงบไมม - นตถ 

สนตปร� สข�” นน  เปนความจรงอยางยง  เพราะสขอยางอน มทกขแอบแฝงซอนเรน หรอซอนอยดวย อาจมทกขตดตามมา ภายหลง  เชน กามสข ความสขอนอาศยรป  เสยง กลน รส 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 51

สงสมผส หรอ ลาภ ยศ สรรเสรญ มนไมอสระ มความผกพน ยดตด สวนความสขซงเกดจากความสงบนน อสระ เปนกลาง ปลอดจากความผกพนยดตด วาโดยปรมาณกมไดมากกวาโลกยสข วาโดยคณภาพกดกวา ละเอยด ประณตกวา สงกวา ทส�าคญกคอ หาไดจากตนเอง ไมตองงอสงภายนอก

๑๔  ม.ค.  ๒๕๒๐แมจะเชอวาเรองนนจรง แตกไมควรพดเรอยไป ควรค�านง 

ถงประโยชนทจะไดทงสองฝาย คอทงผพดและผฟง ถาเหนวาไมม ประโยชน นงเสยดกวา อนง แมไดเหนดวยตาตนเองกไมควรพด เรอยเปอยไป ควรดกาลเทศะ และบคคลทเราจะพดดวยวามความ เหมาะสมเพยงใด ทส�าคญคอประโยชน มฉะนนจะเสยเวลาเปลา และเปนโทษแกตนอกดวย โดยเฉพาะอยางยง ถาสงทร เหนนน เปนความผดของคนอน กพงระวงใหมากขน

๑๕  ม.ค.  ๒๕๒๐ทพระพทธเจาตรสวา “ผใดเหนธรรม ผนนเหนเรา ผใดเหน

เรา ผนนเหนธรรม” นน แสดงวา พระพทธ และพระธรรมนน ใน ความหมายทแทจรงแลวเปนอนเดยวกน แมพระสงฆในความหมาย ทเปนคณสมบต คอ อรยสงฆ กเปนอนหนงอนเดยวกนกบพระพทธ และพระธรรม ไมแยกจากกน คลายกบแกวหรอเพชรอนเดยวทม ๓ เหลยม บางททรงเรยกพระองคเองวา ธรรมกาย ดงนกม

(ตถาคตสส เหต� วาเสฏา อธวจน� ธมมกาโย อตป พรหมกาโย อตป ธมมภโต อตป พรหมภโต อตป - อคคญญสตร ทฆนกาย เลม ๑๑)

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต52

๑๖  ม.ค.  ๒๕๒๐เขาท�าตนนารกกดไปอยางหนง ท�าใหจตใจของเราออนโยน 

หวงประโยชนเกอกลแกเขา แตถาเผลอมากไป เขากดงเราลงเหวได เขาท�าตนไมนารกกดไปอยางหนง ถาเราท�าใจเปน คอท�าใหเรา ปลอยวางได ไมมอาลย สละคนสงทเคยยดมนวาเปนของเรา วางใจ เปนกลาง มสตสมปชญญะอนบรสทธ สงบ อสระ

การปรบใจของเราใหรเทาทนความเปนจรง มคณคาแกชวต มาก

๑๗  ม.ค.  ๒๕๒๐การรกษาความมนคงภายในชาตนน มอย หลายวธ วธท 

ส�าคญประการหนงซงขาพเจามองเหน คอการททกคนในชาตตงตน ไวชอบ ประกอบกจอนไมเบยดเบยนตนและผอน คนทอย ใน วยท�างานสามารถพงตนเองได ไมตกเปนภาระของสงคม เยาวชน ตงใจศกษาเลาเรยน ไมประพฤตเสเพล และคนชรายดมนอย  ในทางของศาสนา อยในศลในธรรม ถาเปนอยางนไดแลว ความ มนคงภายในชาตกจะเกดขนอยางถาวร

๑๘  ม.ค.  ๒๕๒๐ในอคคญญสตร ทฆนกาย ปาฏกวรรค พระไตรปฎก 

เลม ๑๑ พระพทธเจาทรงเนนถงความส�าคญของธรรมตลอดทง พระสตร ทรงเลาเรองนนๆ เชน ความเปนมาของโลก ความเปนมา ของมนษย แลวสรปลงเปนตอนๆ วา “ดกร วาเสฏฐะ และภารท- วาชะ เหนหรอไมวาธรรมเทานนประเสรฐทสดในหมชน ทงใน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 5๓

ปจจบนและอนาคต ธมโม ห วาเสฏา เสฏโ ชเนตสม ทฏเ เจว ธมเม อภสมปรายญจ”

เมอบคคลเคารพธรรม นอมธรรมเขาไวในตน ยอมเปน ผประเสรฐไปดวย

๑๙  ม.ค.  ๒๕๒๐“เมอฝกฝนตนไดดแลว ยอมไดทพงอนไดแสนยาก” 

ขอความนถอดจากพระพทธภาษตในอตตวรรค ธรรมบททวา “อตตนา ห สทนเตน นาถ� ลภต ทลลภ�”

ฝกตนกคอ ฝกกาย วาจา ใจ ของตนใหดจนเปนทพงได เมอฝ กได ดแล วกจะตดอย กบตนตลอดไป  ไม เหมอนของ ภายนอกหรอคนอน ซงอาจเปนทพงไดบางเปนครงคราว คนท เรยนวชาใดวชาหนงอยางดแลว ยอมรวชานนไดฉนใด ผฝกฝนตน ดแลวกยอมไดทพงอนประเสรฐ คอตนของตนฉนนน

๒๐  ม.ค.  ๒๕๒๐ความเขาใจของคนบางพวกบางกล มในสมยน ทว าเรอง 

ศาสนาและศลธรรมเปนเรองกดขวางทางเจรญแหงชวตของเขา หรอเปนเรองลาสมยนน  เปนความเขาใจผดอยางใหญหลวง เพราะความเขาใจผดอนนเองมนษยจงไดพบกบความยงยากสบสน ทางจตใจอยางยากทจะสางได ยงนานวนกยงหมกหมมมากขน ศลธรรมเปนบนไดขนตนของชวต คอตงแตเรมตนจนถงการ พฒนาสงสดไปสความสมบรณทสดของชวต

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต54

๒๑  ม.ค.  ๒๕๒๐พระพทธเจาตรสวา “สตวโลกผกพนอยในความหลง ตกอย 

ในความมด มนอยคนทจะเหนแจงตามเปนจรง เพราะฉะนน จง มคนนอยทไปสวรรค  เหมอนนกทตดขายของนายพรานแลว นอยตวทจะพนไปได”

โลกยมหาชนนนเอง ตกอยในความมด เปนผบอดเพราะไมม ปญญาจกษ เรยกอกอยางหนงวา เปนผใจบอด ไมอาจมองเหน สจจะแหงโลกได เขามแตตาเนอส�าหรบเหนรปตางๆ อนยวยวน ใหหลงใหล หรอใหหลงรก หลงชง แลวดงลงไปนรก คนไป สวรรคเหมอนเขาโค สวนคนไปนรกเหมอนขนโค

๒๒  ม.ค.  ๒๕๒๐คนทกคนเกดมาแลวตองตาย ไมมใครพนได ความตาย 

ของปถชนมคตไมแนนอน บางชาตตกนรก บางชาตไปสวรรค บางชาตเกดในก�าเนดดรจฉาน บางชาตเปนเปรต เปนอสรกาย สดแลวแตกรรม นาหวาดเสยว นากลว ความทกขในก�าเนด ดรจฉาน เชน สนข เปนตน ชางนากลวเสยนกระไร !

แมเกดมาเปนมนษยกนาหวาดเสยวอยนนเอง เพราะมนษย มหลายประเภท หลายสภาพ บางคนพกลพการ อดอยาก เจบกาย เจบใจ อยตลอดชวต แมคนทมงมและมอวยวะสมบรณ กยง ถกกเลสเผาใหเรารอนอยเปนประจ�า

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 55

๒๓  ม.ค.  ๒๕๒๐ความตองการออกจากโลก เปนโลกตตรชนนน เปนทรรศนะ 

และเปนอดมคตของนกปราชญ ทงนเพราะไดมองเหนดวยปญญา อนชอบวา โลกนไมมอะไรควรยดมน สงใดทบคคลเขาไปยดมน ถอมน สงนนกอใหเกดทกขเสยทกครงไป ความสขเลกนอย ไมพอกบความทกขทกระหน�าอยทกเวลามไดเวน

โลกมความทรดโทรม แวดลอมอยดวยทกขรอบดาน มปญหา มาก พรองอยเปนนตย มความขดของทจะตองแกไขอยเสมอ

๒๔  ม.ค.  ๒๕๒๐สมยน สงเกตดวาผ มการศกษาด ผ ร   ไดหนมายกยอง 

พระพทธศาสนามากขน ถวายพระเกยรตแดพระสมมาสมพทธ- เจามากขน ในฐานะทพระองคทรงเปนผรจรงและประทานแสงสวาง แกโลก เชนวนนไปรวมประชมแบบซมโปเซยม ทหอประชมจฬา- ลงกรณมหาวทยาลย ผรวมอภปรายทกคนไดพดถงพระพทธเจา อยางนยมยกยอง ในฐานะพระองคทรงเปนผร จรง ค�าสอนของ พระองคเปนอศจรรย

๒๕  ม.ค.  ๒๕๒๐อยาพดอะไร เพยงเพอจะอวดตนวาเปนผร ผสามารถ โดย 

เฉพาะในทชมนมชน ถาจะพดกพงพดเฉพาะเพอประโยชนแก ผฟง เพอใหเขามความรเพมขนหรอเพอใหเขามความเขาใจอน ถกตอง ถามความมงหมายอนดอยางนแลว แมจะยกความดหรอ ความสามารถของตนขนเปนอทาหรณบาง กไมถอวาเปนการอวดตน 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต56

แตตองใหเหมาะสมแกกรณ เรองท�านองนแมพระบรมศาสดาสมมา- สมพทธเจา กทรงกระท�าอยเสมอ คอเลาเรองความด ความส�าเรจ (บางคราวกความลมเหลว) ของพระองคใหสาวกฟงเพอเปนตวอยาง

๒๖  ม.ค.  ๒๕๒๐มนษยเรามสงทดงดดกนอย ภายใน ททานวาดดดด ชว 

ดดชว ทพระพทธเจาทรงเรยกวา สตวทงหลายเขากนไดตาม อธมตต (อปนสย) คนมจตใจเลว ยอมไดคนทมใจเดยวกนเปนมตรเปนสหาย คนมจตใจดยอมไดคนทมใจอยางเดยวกนเปนเพอน ไมมเลยทคนพาลจะมบณฑตเปนมตรสหาย นยมชมชอบ รกใคร รวมกนรวมนอน เมอจตใจตางกนยอมผลกกน คบกนไดไมสนท

๒๗  ม.ค.  ๒๕๒๐เปนคนเลวยอมเปนพวกพองของมาร เปนคนดยอมเปน 

พวกพองของพระ ทพระพทธเจาตรสถงมารโลกในพระสตรนน เปนเรองจรงไมใชเรองเปรยบเทยบ คอมโลกของพวกมาร พวกน คอยสงเสรมคนชวและคอยกดกนคนด ยงผซงพยายามบ�าเพญ เพยรเพอละกเลสดวยแลว พวกมารถอเปนศตรของพวกมนทเดยว คอยรงแกกดกน เกรงวาจะพนอ�านาจของพวกมนเสย แมองค พระพทธเจาเองเมอตรสรแลว มารถงกบรองไหวา ตอไปนจะท�า พระสมณโคดมไวในอ�านาจไมไดอกแลว

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 57

๒๘  ม.ค.  ๒๕๒๐คนทจนจรงๆ กบคนทร�ารวยแตท�าตนเสมอนคนจนนนยอม 

มอาการกรยาไมเหมอนกน คนจนจรงมอาการเศราหมอง กรยา เซอมซม ไมแจมใส สวนคนรวยแตท�าตนเปนเสมอนคนจน เพราะ เหตหนงนนยอมมอาการผองใส มความเชอมนในตวเอง ขอนฉนใด

คนสามญ กบ ผมใจสง มคณธรรมมากกฉนนน ผมใจสง มคณธรรมมาก แมจะท�าตนเสมอนคนสามญแตกมอาการบางอยาง ไมเหมอนกน โดยเฉพาะเมอมเหตการณเกดขนอนจะตองใชคณธรรม เขายอมใชไดทนท เหมอนคนมเงนมากยอมใชไดทนทเมอตองการ

๒๙  ม.ค.  ๒๕๒๐สจธรรมคอสงทยนตวอย  แสดงสภาพความเปนจรงของ 

ตนเองอยเสมอ ใครจะเหนหรอไมเหน รหรอไมรกตาม เชน ความ ไมเทยงของสงทงปวง ความทนอยไมไดของสงทงปวง ตงอยดวย เหตปจจย และการอยนอกเหนอการบงคบของผใดผหนง กลาวโดย สรป คอ อนจจตา ทกขตา และอนตตา นนเอง นคอสภาวธรรม หรอสจธรรม

๓๐  ม.ค.  ๒๕๒๐ตามนยแหงธรรมนยามสตร ตกนบาต องคตตรนกาย 

(๒๐/๓๖๘) แสดงวาพระพทธเจาจะเสดจอบตขนหรอไมกตาม ธรรมดาทง ๓ อยางคอ ความไมเทยง ความเปนทกข และความ เปนอนตตา ของสงขารทงปวงกคงเปนไปอยางนน ใครจะขดขน อยางไรกไมได นคอสจธรรมแหงโลกและชวต

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต58

ก�าหนดรธรรมนยามอยางแจมแจงจรงใจนน ท�าใหคลาย ความยดมน ความไมยดมนยอมอ�านวยผลใหไมมทกข ซงเปน ยอดปรารถนาของมนษยและสตวโลกทงมวล

๓๑  ม.ค.  ๒๕๒๐คนตาบอดแตก�าเนดยอมไมอาจเหนรปใดๆ ไดโลกน ทงๆ ท 

มแสงสวางอย  ปรากฏมดมดส�าหรบเขาฉนใด คนใจบอดหรอ มอาการบอดทางใจกฉนนน ยอมมองไมเหน บาป บญ คณ โทษ แมจะมค�าสอนของนกปราชญอนเปนแสงสวางอย แตคนใจบอด กหาไดมองเหนไม ยงคงคล�าเงอะงะอยในความมดนนเอง

ศาสนาหรอค�าสอนของนกปราชญ จะชวยใหใจหายบอด พบ ความสวางทางใจและวถชวต แตบคคลผนนจะตองรวมมอดวย

๑  เม.ย.  ๒๕๒๐บรรดาการบ�าเพญบารมทงหลายนน การบ�าเพญบารมเพอ 

ความสนอาสวะ (กเลส) นบเปนยอด คนทงหลายเขาใจเรองนด จงยกยองผสนกเลสวาเปนยอดคน

กเลสเปนของละไดยาก เอาชนะไดยาก แมผทเปนนกรบ เกรยงไกร เอาชนะดสกรไดคอนโลก แตกเอาชนะกเลสในตนไมได ผชนะกเลสในตนไดจงไดรบยกยองวาเปนยอดนกรบในสงคราม (ชวต) อนเปนสงครามทแสนจะยดเยอ สงครามภายนอกทเกดขน เพราะสงครามระเบดขนภายในใจของผมอ�านาจกอน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 59

๒  เม.ย.  ๒๕๒๐วตถมอยอยางจ�ากด เมอมคนตองการมากกตองแกงแยง 

กน ตางคนตางกรสกวาไมพอ สวนความสงบสขภายในมอยอยาง ไมจ�ากด ท�าใหเกดขนไดในตน จงไมตองไปยอแยงกบผใด การท คนๆ หนงมความสงบสขมากกไมไดขดขวางความสงบสขของ ผอน ตรงกนขามกลบเปดชองทางใหคนอนมความสงบสขมาก ขนดวย เรองนทกคนมสทธเทาเทยมกน การเอาชนะตนเองไดเปน วถทางหนงทท�าใหเขามความสงบสข

๓  เม.ย.  ๒๕๒๐ทใดมมตร ทนนกตองมศตร โลกนมทงพระและมารอย 

เสมอ การชนะมารไมไดหมายความวามารหมดไป แตหมายความ วามารท�าใหหวนไหว เดอดรอนไมได รเทาทนมาร เลหกลมารยา ของมาร จนมารลอลวงไมไดอกตอไป ไมมมารผจญบาง บารม กไมมแกกลา

๔  เม.ย.  ๒๕๒๐ถาอยากมความสขทางใจทกๆ วน กอยาหวงสงตอไปน คอ- ความเอาอกเอาใจจากผอน- ความส�านกคณจากผทเราชวยเหลอ- ค�าสรรเสรญ- ความอยากใหคนนนเปนอยางนน คนนเปนอยางน สนดาน 

คนไมเหมอนกน เขายอมเปนตามสนดานของตน ไมใชตามท เราอยาก

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต60

จงท�าสงตอไปนคอ- ลดความตองการของเราใหเหลออยเฉพาะเทาทจ�าเปน 

จรงๆ คนไมมความตองการ ร�ารวยกวาคนทมของมาก- แสวงหาความร และความสงบ- แสวงหาโอกาสทจะท�าความด และท�าความดเทาทโอกาส 

จะอ�านวย

๕  เม.ย.  ๒๕๒๐บานเมองจะเจรญหรอเสอมโทรมอยางไรนน อยทคณภาพ 

ของคนในบานเมอง ถาพลเมองมคณภาพด บานเมองกเจรญ รงเรองไดอยางรวดเรว ถาตรงกนขามกเสอมโทรมอยางรวดเรว ยดเยอ

ความเสอมทบคคลท�าขน ๕ วน แกกนไป ๕ ปกยากท จะส�าเรจ ความเสอมทบคคลท�าขน ๕ ป แกกนไป ๕๐ ปกยากท จะส�าเรจเชนกน บางคนสรางความเสอมใหตนเพยงวนเดยวหรอ คราวเดยว ตองแกกนไปตลอดชวต กยงถอนคนไมคอยได

๖  เม.ย.  ๒๕๒๐๑. ท�าเหตแลวหวงผล แตอยาไปเรงผล คอจะใหผลเมอไร 

กชางเถด ถาหวงผลกจงหมนท�าเหต แตอยาไปเรงผล เพราะผล ยอมเกดขนเอง เมอถงกาลอนสมควร

๒. ถาคนไทยไดเปนพทธศาสนกชนทแทจรง คอเขาใจหลก ค�าสอนของพระพทธศาสนาอยางถกตองในสวนทเปนหลกแทของ พระพทธศาสนา แมเพยงครอบครวละ ๑ คน เทานน เมองไทย 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 61

จะไมตกต�าเลย เพยง ๒๐ ป เมองไทยจะเจรญรงเรองเปนอนมาก

๗  เม.ย.  ๒๕๒๐มนษยทกคนตองเขาสงครามอยทกวน ตอสกบกเลส กบ 

ความชวในตว บางคราวกแพ บางวนกชนะ เปนสงครามทยดเยอ ทสด ไมมสงครามภายนอกใดๆ เสมอเหมอน กเลสเปนขาศก รายแรงของมนษย ผทชนะกเลสไดแลว ทานเรยกวา “อรยะ” แปลวา หางไกลจากกเลสอนเปนขาศก หรอหางไกลจากขาศก ภายในคอกเลส สงครามภายนอกทคนไปลมตายกนเปนแสนเปนลานนน สวนมากกเพอสนองกเลสของคนบางคนเทานนเอง

๘  เม.ย.  ๒๕๒๐คนทจะมความสขในชวตคอคนทแสดงตนต�ากวาความ 

เปนจรง เชนมเงนอย ๑ แสน แสดงตนแตเพยงม ๑ หมน ม ความรอย ๘๐ เปอรเซนต แสดงตนแตเพยง ๕๐ เปอรเซนต สวนผทแสดงตนเกนจรงมแตความเดอดรอน และจะเดอดรอน ไปตลอดชวต เชนม ๑,๐๐๐ แตแสดงตนเปนคนม ๑๐,๐๐๐ หรอ ๑๐๐,๐๐๐ เปนอาท  เพราะฉะนน คนทแสดงตนตามเปนจรง หรอนอยกวาความเปนจรงจะเปนผมความสขในชวตอยางแนนอน

๙  เม.ย.  ๒๕๒๐คนไมมความรทางเครองยนต เมอเครองยนตตดพยายาม 

แกอยางว นวาย เสยเวลาไปทงวนทงคนกไมส�าเรจ บางทกใส เครองเขาไปไมครบหรอขาดบางเกนบาง แตเครองเดยวกนนน ชาง 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต62

ผมความร ความเขาใจ และความช�านาญ ตรวจดเรยบรอยแลว บางทเพยงเอาน�ามนมาหยอด เครองกเดนไปไดตามปกต ขอนน ฉนใด คนไมมความรความเขาใจเรองชวต กบคนมความรความ เขาใจกฉนนน เมอมปญหาชวตเกดขน คนแรกวนวายมากแตแก ไมส�าเรจ สวนคนหลงไมตองวนวาย แกส�าเรจโดยงาย

๑๐  เม.ย.  ๒๕๒๐ในเรองการท�าความด หรอท�าบญกศลนน คนไมมความร 

ความเขาใจ หรอท�าบญไมเปน แมจะตองเสยทรพยมาก เสยเวลา และวนวายมากกไดบญนอย หรออาจขาดทน คอไดบาปมากกวา ไดบญเสยอก สวนคนมความรความเขาใจในเรองบญคอท�าบญ เปน อาจเสยทรพยนอยกวา วนวายนอยกวา แตไดบญมากกวา เพราะบญจรงๆ นนอยท การช�าระกาย วาจา ใจ ของตนใหบรสทธ ปลอดโปรง ผองแผว สะสางปญหาชวตตางๆ ไดอยางถกวธ ไมกอความเดอดรอนแกตนและผอน

๑๑  เม.ย.  ๒๕๒๐รอยเทาของสตวเปนเครองบงบอกวาสตวนนใหญหรอ 

เลกเพยงไรฉนใด ผลงานของคนกเปนเครองวดวาเขายงใหญ เพยงใด หรอเลกนอยเพยงใดฉนนน

ผลงานเปนเสมอนรอยเทาของเขา ผลงานเปนรองรอย ของเขา เรารจกเขาไดดวาเปนคนอยางไร ยงใหญเพยงใด กจงด ทรองรอยของเขา

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 6๓

๑๒  เม.ย.  ๒๕๒๐คนทนสยไมกนกน เพราะพนอธยาศยตรงกนขามอย ยอม 

มองเหนแตสวนทเปนโทษของกนและกน สวนทเปนคณมอง ไมเหน สวนผนสยกนกน เพราะพนอธยาศยเขากนได ยอมมอง เหนแตสวนทเปนคณของกนและกน ใหอภยในสวนทเปนโทษ ยอมอยรวมกนเปนสข สวนพวกแรก อยาอยรวมกนเลย มแตจะ น�าทกขมาใหไมสนสด

๑๓  เม.ย.  ๒๕๒๐การเคารพกราบไหวผหลกผใหญ เปนสรมงคลแกตน และ 

ท�าใหผหลกผใหญมจตใจออนโยน ปรารถนาอนเคราะหใหยงๆ ขน ไป ดวยอามสบาง ดวยธรรมบาง

วตถอนควรเคารพ และบคคลทควรบชานน เราตองเคารพ บชาใหสมควรแกฐานะ ตงไวในทอนสมควร จงจะเปนสรมงคลแกตน มฉะนนแลวจะเปนโทษแกตน จากการตเตยนดหมนของ ผพบเหนบาง จากการทอปมงคลในตนมาเปนอปสรรค ขดขวาง ทางเจรญของตนบาง

ผปรารถนาสรมงคล จงควรท�าสงอนเปนมงคล และท�าให เกดขนในตนดวย

๑๔  เม.ย.  ๒๕๒๐แดดตอนเทยงวนรอนมาก ลมสงบ แตตนไมกยงยนนง 

เหมอนไมรบรตอความรอนใดๆ ดเถด ดตนไมทใหรมเงาอนรมเยนแกมนษยและสตว มน 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต64

ตองกร�าแดดอยางทรหด จงใหความรมเยนแกผอนไดมนษยกฉนนน ผทจะเปนทพงอนรมเยนของผอน ตนเอง 

กตองมความอดทนตอความล�าบากตรากตร�า ดพอแมซงเปนทพง ของลกเถด ทานยอมล�าบากเพยงไร

๑๕  เม.ย.  ๒๕๒๐สตปญญาเกดขนท�าหนาทชวคราวแลวดบไป ผลของสต 

ปญญายงเหลออย เหมอนจดไฟขนเขยนหนงสอ เขยนเสรจแลว กดบไฟ แตผลงานคอหนงสอทเขยน เพราะอาศยแสงสวางนน ยงเหลออย เปนประโยชนตอไป

ความเกดขน ตงอยชวคราว แลวดบไปนน เปนธรรมดาของ สงทงปวงทมปจจยปรงแตง (สงขตธรรมหรอสงขตลกษณะ)

ควรเบอหนายคลายความยดมนถอมน เพอความปลอดภย จากทกข 

(นย มลนทปญหา)

๑๖  เม.ย.  ๒๕๒๐บางคนมปญญาพอทจะอาศยปญญาเจรญรงเรองได แตขาด 

อปนสยทด ขาดการอบรมฝกฝนทด ท�าใหปญญาทมอยนน ถก น�าไปใชในทางไมเปนประโยชน เหมอนคนมทรพยมาก แตใช ทรพยไมเปน

บางคนมอปนสยด แตขาดปญญาพจารณา จงท�าความส�าเรจ ไดนอย ท�าประโยชนไดนอย

บางคนมดทงสองอยางแตขาดความเพยร เหมอนคนทมมด 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 65

สวย เนอเหลกด แตเจาของไมไดเอาไปท�าคณประโยชน คนทจะรงเรองทางใดทางหนง จะตองมพรอมทงสามอยาง 

คอปญญา อปนสย และความเพยร

๑๗  เม.ย.  ๒๕๒๐การงานเปนเครองสอนคน การงานเปนครทสอนประสบการณ 

ตรงใหคน การงานเปนเกยรตของคน และเปนเครองวนจฉยคนเพอมงหมายประโยชน ในการพฒนาอปนสยและจตใจแลว 

บคคลควรท�างานอยเสมอ ถาเขาท�างานดดวยจตใจทมนคง งาน นนแหละจะสรางเขาใหเปนคนด มความมนคง

ความสขจากการท�างานเปนความสขทไมวางเปลา ไมมโทษ ไมตองเดอดรอนใจภายหลง การงานทไมมโทษสรางมงคลให แกตน วงศสกล ผใกลชด และเพอนรวมงาน

๑๘  เม.ย.  ๒๕๒๐พดเรองหลกการหรอวธการกบจดมงหมาย บางคนถอมน 

ในหลกการ บางคนถอมนในจดมงหมายหรอผลส�าเรจพวกทยดมนหลกการเปนส�าคญ ไมยอมใหผดหลกการ แม 

ผลส�าเรจออกมาดกไมยอมใหท�า พวกนในหมนกปรชญาคอกลม ของคานท ลทธของพวกเขาคอ เหตผลนยม (Rationalism) สวน พวกทถอเอาผลส�าเรจเปนส�าคญ ไดแกกลมของมลล ลทธของ เขาคอ ประโยชนนยม (Utilitarionism) ถาสามารถใชหลกการ ทถกตองดวยและเปนผลส�าเรจดวยกประเสรฐแท

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต66

๑๙  เม.ย.  ๒๕๒๐เดกบางคนวาสนาต�าเกนไป แมจะอยกบสถานทและบคคล 

ทดแลว ประเสรฐแลว กท�าตนใหดและประเสรฐตามไมได มหน�าซ�ายงท�าตนเปนศตรเสยอก แตเขากนไดสนทกบคนเลวดวย กน เหตการณอยางน ท�าใหระลกถงค�าสอนของพระพทธเจาทวา

เมอสตบรษ (คนด) ใหสงทใหไดยาก ท�าสงทท�าไดยากอย อสตบรษท�าตามไมได เพราะธรรมของสตบรษท�าตามไดยาก เพราะ ฉะนน สตบรษและอสตบรษ จงมทางด�าเนน (ชวต) ตางกนมาก อสตบรษไปทางมด แตสตบรษไปทางสวาง

๒๐  เม.ย.  ๒๕๒๐ทกคนทราบกนดแลววาการอบรมเดกใหเจรญเตบโตทง 

รางกายและจตใจนน เพยงแตใหเวนสงทควรเวนแตประการเดยว หาพอไม ตองหดใหท�าสงทควรท�าดวยฉนใด อนทรยของมนษย ทกคน คอ ตา ห จมก ลน กาย และใจ กเปนเหมอนเดก การ ฝกอนทรยใหดกตองมทงฝกใหเวนสงควรเวน ใหท�าสงควรท�า จง จะส�าเรจประโยชนแกผฝก สมดงภาษตทางพระพทธศาสนาทวา “อนทรยของมนษยทงหลาย เปนประโยชนกม ไมเปนประโยชน กม ทไมคมครองรกษาไมเปนประโยชน ทคมครองรกษาดวยด มประโยชนมาก” รวมความวา อนทรยเปนของกลางๆ มประโยชน เมอฝกใหด

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 67

๒๑  เม.ย.  ๒๕๒๐ผใดเพาะนสยทเลวทรามไวในตน ใหเจรญงอกงามขนในตน 

ผนนเหมอนเพาะศตรทรายกาจไวในตน ยอมท�าลายเขาใหเสอม จากคณความดตางๆ แมมปญญาพอจะน�าตนใหเจรญได กตอง ตกต�าดกดานอย เปนแนแท  เพราะนสยอนเลวทรามนน ยอม ฉดคราเขาใหตกลงไปอยในหมเดยวกน

สวนผใดเพาะนสยทดไวในตน ใหเจรญงอกงามในตน ผนน เหมอนมกลยาณมตรอนยอดเยยมอย ในตน ยอมน�าตนไปส  ความสขความเจรญเปนแนแท

๒๒  เม.ย.  ๒๕๒๐พระพทธเจาตรสวา  “ถาไมไดมตรสหายทมปญญาเปน 

ปราชญ มความเปนอยด (คอไมอยอยางคนชว) ไวส�าหรบไป ดวยกน (อยรวมกน) แลวไซร พงเทยวไปผเดยวเถด การเทยวไป ผเดยว อยผ เดยว ประเสรฐกวา เพราะความเปนสหายไมมใน คนพาล (คนพาลไมเปนมตรทดของใคร)”

ขอทพระพทธองคตรสเชนนซงใจยงนก คนทมประสบ- การณในการอยรวมกบคนพาลมาแลว ยอมซาบซงในพระพทธ- ภาษตนอยางด เพราะมแตความร�าคาญ ความล�าบากยากใจ ไมเปน ทตงแหงความสงบ

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต68

๒๓  เม.ย.  ๒๕๒๐ท�าไมงานศพ พระจงตองสวดอภธรรม สวดอยางอนไมได 

หรอ ? ตอบวา สวดอะไรกไดทเปนธรรมเปนวนย แตททานนยมสวด พระอภธรรมกเพราะเปนธรรมทพดถงธรรมลวนๆ คอ จต เจตสก (อารมณ) รป นพพาน ละเอยด ลกซง เมอพจารณาตามแลว ท�าให คลายโศกเศราเสยใจเพราะปยวปโยค (ความพลดพรากจาก บคคลทรก) ในพระอภธรรม ไมมสตว บคคล ตวตน เรา เขา แสดงใหเหนเหตและผลบรสทธ การทเราตองเศราโศกกเพราะไป ยดมนเขาเองวานนเปนของเรา

๒๔  เม.ย.  ๒๕๒๐เมอเขาไมเคารพนบถอเราแลว ปวยการทจะสงสอนเขา แม 

จะสงสอนดสกเทาไร เขากไมเชอฟง เสยแรงของเราเปลา ยงจะเพม ความชงชงใหแกเขามากขน ค�าสอนเปนหมนไปหมด

ถาเขาเคารพนบถอเรา แมสงสอนเพยงเลกนอยกไดผล มาก จงควรเลอกสอนเฉพาะคนทเขาตองการค�าสอนเทานน

๒๕  เม.ย.  ๒๕๒๐ผอย รวมกนฉนสามภรรยานน ความเขาใจกนส�าคญกวา 

ความรก ความรกทไมไดตงอยบนฐานแหงความเขาใจนนจดจาง เรว และอาจเปนพษเปนภยในภายหลงได แตความเขาใจซงเปน เหตใหเกดความรกในระยะตอมา เรยกวา ความรกไดพนฐาน อนมนคง ยากทจะแตกสลาย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 69

๒๖  เม.ย.  ๒๕๒๐แมลงภอย ไกลแสนไกล อตสาหบนมาเชยเกสรบวทสระ 

บวบาน แตกบอยใตกอบวนนเอง แมแตกลนดอกบวมนกไมเคย ไดรบ ไมตองพดถงรสเกสร

 สาธชนร จกสมาคมกบบณฑตและปราชญ แตทรชนแม อยรวมชายคาเดยวกบบณฑตและปราชญ กหาไดรบประโยชน อะไรจากปราชญไม  เพราะทรชนไมร จกคณคาของบณฑตหรอปราชญ

พระพทธเจา ทรงเปนประโยชนแกโลกอยางเหลอลน แต พระเทวทตซงเปนทงพระญาตและสาวก กลบตงตนเปนศตร เมอ ความพนาศยอยยบมาถงจงพอรสกตน แตสายเกนไปเสยแลว

๒๗  เม.ย.  ๒๕๒๐บตรธดาเปนทรกอยางสดซงของมารดา บตรธดาเปนสมบต 

ทมนษยสรางขน (ปตตา วตถ มนสสาน�) สงอนๆ เปนเพยงมนษย น�าเอาสงทมอยแลวโดยธรรมชาต มาประกอบดดแปลงใหเหมาะสม ตามความตองการ ดวยเหตนมนษยจงรกบตรธดามากกวาสงอน

บตรธดาไดทราบดงน จงควรตงใจสนองพระคณของทาน ดวยการปฏบตบ�ารงทานทงสองใหมความสข เลยงกายทานบาง ใจทานบาง ตามสมควร บตรทดยอมหาโอกาสตอบแทนพระคณ ของมารดาบดาอยเสมอ

ผทมใจไมพวพนดวยโลก

จงจะเปนผสมควร

บ�าเพญประโยชนแกโลก

เพราะผจะสามารถ

บ�าเพญประโยชนแกโลกไดแทจรง

กคอผสละโลกนนเอง

หาใชผจมอยในโลกไม

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต72

๒๘  เม.ย.  ๒๕๒๐บตรนนทานแสดงไว ๓ จ�าพวก คอ บตรทเลว เรยกวา 

อวชาตบตร บตรทมคณเทาบดามารดา เรยก อนชาตบตร บตร ทดกวาบดามารดา เรยก อภชาตบตร

เมอจดประเภทของบตร ทานจดไว ๓ ประเภท เหมอนกนคอ

๑. อตตรชบตร คอ บตรทเกดจากตนเอง๒. ทนนกบตร คอ บตรทเขาให คอบตรบญธรรม๓. อนเตวาสกบตร คอ ลกศษยไมวาจะเปนบตรประเภทใด ถาดเปนใชได ถาไมดกใชไมได

๒๙  เม.ย.  ๒๕๒๐ความคนเคยและเขาใจกนนนมคณคายงกวาญาตโดยสาย 

โลหตทไมเขาใจกน พระพทธเจาตรสเรองนไววา“วสสาสา ปรมา ญาต - ความคนเคยเปนญาตอยางยง” 

เปนการสอนใหเราปลกญาตโดยคณธรรม ซงมจ�านวนไมจ�ากดถาเปนญาตโดยสายโลหตดวย และมความรกใครสนทสนม 

มความเขาใจดตอกนดวย กประเสรฐนกแล

๓๐  เม.ย.  ๒๕๒๐เมอจะท�าความดใหกาวหนาไปเรอยๆ ถามวเกรงวา ถา 

พลงพลาดคนอนจะต�าหน ดงนแลว กจะไมกลาท�าความดใหเตม ก�าลงของตน

ความจรงควรตงใจท�าความดและบ�าเพญประโยชนใหเตม 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 7๓

ก�าลงของตน ถาเกดพลงพลาดผดไปจนเปนทต�าหนตฉนทวไป ก เปนเรองของความผดพลาด สวนความดทเคยท�าอยางเตมก�าลง กคงเปนความด และใหผลอยนนเอง จงไมควรนกทอถอย

๑  พ.ค.  ๒๕๒๐แขกทมาหาเรานบวาเปนบคคลส�าคญของเรา ถาเราตอนรบด 

เขายอมทงสรมงคลไวให ถาเราตอนรบไมด เขายอมทงอปมงคล ไวให

การเคารพในปฏสนถาร คอตอนรบใหเหมาะสมแกบคคล ยอมน�ามงคลมาสตนเสมอ มองในแงจตวทยากมประโยชนมาก บางคนมาหาเราเพยงครงเดยว ถาไดรบการตอนรบด เขากจะจดจ�า ไปตลอดชวต ตอนรบไมด เขากจะจดจ�าเหมอนกน ผเปนเจาของ บานควรตรองดใหด

๒  พ.ค.  ๒๕๒๐พระพทธเจาตรสวา“ความรเกดแกคนพาล ยอมเกดเพอความพนาศของคนพาล 

นนเอง มนท�าลายสวนทเปนกศลของเขาและท�าใหปญญาของเขา ตกไป”

เขาท�านองสภาษตไทยทวา“ความรทวมหวเอาตวไมรอด”

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต74

๓  พ.ค.  ๒๕๒๐เรองการบ�าเพญบารมนนใครท�ามากกไดมาก ท�านอยไดนอย 

ประสทธภาพของบารมคอ ใหไดรบความรมเยนเปนสขในท ทกสถานทตนไปเกดไปอย  บนดาลใจใหคนทงหลายเคารพ ย�าเกรง ใหเกยรต บารมเปนสงทนาท�าจรงๆ เพราะมผลอยเสมอ ตลอดกาล ไมวาจะเหยยบยางไปทใด

๔  พ.ค.  ๒๕๒๐การคมครองรกษานนมอย ๒ อยาง คอ การคมครองรกษา 

จากภายนอกอยางหนง และการคมครองรกษาภายในอกอยางหนง ผอนชวยรกษาหรอกฎหมายชวยรกษา เรยกวาการคมครองรกษา จากภายนอก สวนการรกษาตนใหด ใหเปนผมการงานสะอาด ม กาย วาจา ใจ บรสทธ ไมสรางเวรสรางภย เรยกวาการคมครอง รกษาภายใน ถาบคคลคมครองรกษาตนได ภายนอกกเปนอนรกษา ไดดวย ดงพระพทธภาษตทวา โย จ รกขต อตตาน� รกขโต ตสส พาหโร 

(พ. ๒๒/๑๔๗)

๕  พ.ค.  ๒๕๒๐รวาสงใดเปนประโยชนตน หรอประโยชนผอนแนชดแลว 

ควรรบท�าสงนนทนท ไมควรรรอ ลงเล ไมควรเสยเวลาไปโดยมได ท�าสงใดใหเปนประโยชน อนง ผ มอธยาศยงามควรเสยสละ ความสขสวนตว ใหกบผทจะบ�าเพญประโยชนไดดกวาตน เพอ เปนก�าลงใจใหเขาไดบ�าเพญประโยชนยงๆ ขนไป

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 75

๖  พ.ค.  ๒๕๒๐จตวทยากลาวถงเรองส�าคญอย ๒ เรอง คอ พนธกรรม และ 

สงแวดลอม ทงสองอยางน มความส�าคญตอชวตมนษยมใชนอย ตราบเทาทมนษยยงไมสามารถพฒนาตน ใหอยเหนอสองสงน แตเมอใดเขาไดพฒนาตนใหมอ�านาจจตเขมแขงเตมทแลว เปน ตวของตวเองอยางเตมทแลว เมอนนพนธกรรมและสงแวดลอม จะไมมความหมายอะไรเลย การพฒนาทางจตจงมความส�าคญ อยางมากในชวตมนษย

๗  พ.ค.  ๒๕๒๐คนมกเลสกลายอมไมคอยไดความสขใจ คนโลภยอม 

ทรนทรายดวยอ�านาจความอยากได ไดอะไรไมรจกพอ เหนตน ขาดแคลนอยเปนนตย จดวาเปนคนเจาทกขไดผหนง คนก�าหนด ดวยอ�านาจราคะ ยอมมใจง นงาน อย ไมเปนสข คนมกอสสา (รษยา) เหนคนอนไดดยอมมใจทรนทราย ทนอยไมคอยได คน เจาโทสะยอมมใจพลงพลาน ไมสงบ คนพยาบาทคดรายแกผอน มกเหนตนเปนคนมเวรมภย อยดวยความหวาดเสยว ตองคอย ระวงตวอย

(จากหนงสอธรรมคด พระนพนธของสมเดจพระมหาสมมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส หนา ๙)

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต76

๘  พ.ค.  ๒๕๒๐คนเกดมาในโลกน ในทสดตองละโลกไปเหมอนกนทกคน 

แตไปชวกม ไปดกม คนใดเกดมาลางผลาญสกล ประทษรายชาต และแผนดนของตน เบยดเบยนพระศาสนา คนนนตายแลวชอวา ไปชวราย คอความเสยหาย อยในโลกดจไฟไหม แมดบไปแลวไว รอยคอเถาถานของทไหมเกรยมและสงปรกหกพง ฉะนน สวน คนเกดมาดท�าดไว ตายแลวชอวาไปด ไวรอยเหมอนกน ดจฝนตก แลวยงพชใหเมลดผล  เปนประโยชนแกคนและสตวผ อาศย แผนดนเปนอย

(นย ธรรมคด หนา ๒๓ - ๒๔ ของสมเดจฯ กรมพระยาวชรญาณฯ)

๙  พ.ค.  ๒๕๒๐พระองค (พระพทธเจา) ทรงรโลกวาเปนอยางไร จงหาย 

ตน หายหลง หายอยากในอฏฐารมณ หายตกใจกลวตออนฏฐา- รมณ น�าพระองคใหเปนสคโต - ผเสดจไปดแลว ทรงบากบนไป จนส�าเรจ ทรงประดษฐานพระพทธศาสนาไว เพอประโยชนแก ประชาชน แลวจงปรนพพาน(จากธรรมคด หนา ๓๓ พระนพนธของสมเดจฯ กรมพระยาวชรญาณฯ)

๑๐  พ.ค.  ๒๕๒๐โรคนนคอความไมเปนไปโดยปกตแตรางกาย อบายรกษากาย 

ใหเปนปกตนน คอ๑. รจกประมาณในการกน๒. รจกประมาณในการนอน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 77

๓. รกษาธาตใหเสมอ๔. รกษาอรยาบถใหเสมอ๕. รกษาความสะอาด๖. เวนของไมสบาย๗. เสพของสบาย

(จากธรรมคดหนา ๖๙ - ๗๐ พระนพนธของสมเดจฯ กรมพระยาวชรญาณฯ)

๑๑  พ.ค.  ๒๕๒๐พระพทธภาษตขอวา น ทคคต คจฉต ธมมจาร นนแปลวา 

ผประพฤตธรรมยอมไมไปทคตนน เพงในปจจบน หมายความวา ไมด�าเนนชวตในทางชว ไมตกต�า ไมตกไปในวถชวตอนต�าทราม เพงอนาคต หมายถง ไมไปทคตในชาตหนา คอไมเกดในอบาย ๔ คอ นรก เปรต อสรกาย และดรจฉาน

๑๒  พ.ค.  ๒๕๒๐ชวตเปนของนอย มหน�ายงเจออยดวยทกขนานาประการ 

การหลอเลยงชวตกเตมไปดวยความยงยากล�าบากเหมอนเลยงไฟ ทก�าลงจะมอด ตองคอยเตมเชอลงไปสม�าเสมอ และระวงลมท จะพดมาดบไฟนนเสย

นกปราชญรอยางนจงไมประมาทในชวต รบขวนขวายประกอบ กรรมด  เพอไมใหชวตเปนหมน และเพอเปนทนหรอเสบยงไว ภายหนาอกดวย

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต78

๑๓  พ.ค.  ๒๕๒๐ตวละครตวหนงออกแสดงดวยการสวมหนากาก เมอการ 

แสดงจบลงแลว ปรากฏวาถอดหนากากไมออก เทยววงหาคน ชวยถอด แตกไมมใครชวยถอดได ยงคนมากยงถอดไมออก เขาไดรบความล�าบากเหนดเหนอยเปนอนมาก แตพอเขาอย  คนเดยว วนหนงกถอดหนากากออกได

ชวตของคนสวนมากในสงคมนกคลายตวละครตวนน ถอด หนากากไมออก จนกวาจะมโอกาสไดอยกบตวเองอยางอสระ จง ร จกตวเองได จงร สกวามความเบาสบายมากกวาโลดแลนอย  ในสงคมมากทเดยว

๑๔  พ.ค.  ๒๕๒๐เมอเจามามอะไรมาดวยเจาเจาจะเอาแตสขสนกไฉนเมอเจามามอเปลาจะเอาอะไรเจากไปมอเปลาเหมอนเจามา

(จ�าทมาไมได)

๑๕  พ.ค.  ๒๕๒๐ปฏปทาเพอไดลาภเปนอยางหนง ปฏปทาเพอพระนพพาน 

หรอความสงบใจเปนอกอยางหนง สาวกของพระอรยะรวาลาภ เสอมลาภเปนตนนน เปนโลกธรรม ไมเทยง เปนทกข (บบคน) ม ความแปรปรวนเปนธรรมดา จงไมเพลดเพลนในลาภสกการะ แต กลบพอใจในความสงบสงด อนเปนไปเพอพระนพพาน

(นย พระพทธภาษต ข. ธ.)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 79

๑๖  พ.ค.  ๒๕๒๐The difference between appreciation and flattery? 

That is simple. One is sincere and the other insincere. One comes from the heart out, the other from the teeth out. One is unselfish ; the other selfish. One is univer- sally admired; the other is universally condemned.

(Dale Carnegi-How to win friends 

and influence people. P. 38)

๑๗  พ.ค.  ๒๕๒๐ (ค�าแปลขอความวนท ๑๖)ความแตกตางระหวางการยกยองชมเชยกบการเยนยอ 

นะหรอ ? ค�าตอบไมยากเลย การยกยองชมเชย เปนการกระท�า ดวยความจรงใจ ออกมาจากหวใจ ไมไดท�าเพอประโยชนของตน เปนความนยมชมชอบจรงๆ สวนการเยนยอนน ไมสจรตใจ ออกมาจากรมฝปากเทานน กระท�าไปเพราะความเหนแกตว (และ ความจรงแลว) เปนการต�าหนตเตยนอยางหนงนนเอง(จากหนงสอเรอง วธชนะมตรและจงใจคน หนา ๓๘ โดย เดล คารเนก)

๑๘  พ.ค.  ๒๕๒๐จดม งหมายในการสอนธรรมของพระพทธองคนน มอย  

๓ ประการ คอ๑. เพอใหผฟงไดรเหนในสงทควรรเหน๒. เพอใหผฟงใชเหตผลตรองตามจนเหนจรง

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต80

๓.  เพอใหผ ฟงน�าไปปฏบตและไดรบผลของการปฏบต ตามสมควรแกการปฏบตของตนๆ 

(นย โคตมกเจตยสตร)

๑๙  พ.ค.  ๒๕๒๐มนษยทงปวงเหมอนอวยวะของเรา แตบางทอวยวะบางสวน 

อกเสบบอยๆ ท�าใหเราปวดราวอยเนองๆ มนษยทงมวลเหมอนกหลาบดอกเดยวกน  เปนเพยงวา 

ตางกลบเทานน บางกลบถกแมลงชอนไชใหเสยหาย ท�าให ดอกพลอยเสอมราศไปดวย

คดไดอยางน การแผเมตตาไปยงสรรพสตวแมในผทเปน ศตรกจะเปนไปโดยสะดวกขน

๒๐  พ.ค.  ๒๕๒๐ปรศนาธรรมแตโบราณ๑. ทางใหญอยาเทยวจร๒. ลกออนอยาอมรด๓. หลวงเจาวดอยาใหอาหาร๔. ไมโกงอยาท�ากงวาน๕. ชางสารอยาผกกลางเมอง๖. ถาจะเปนลกใหเอาไฟสมตน๗. ถาจะใหลมบรรทกแตเบา๘. ถาจะเรยนโหราใหฆาอาจารยทง ๔ เสย 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 81

๒๑  พ.ค.  ๒๕๒๐แกปรศนา (ของวนท ๒๐)๑. ทางใหญ คอ กามสขลลกานโยค และอตตกลมถานโยค๒. ลกออน คอ ปญจขนธและตวคน พงปลอยวาง ไมยดถอ๓. หลวงเจาวด คอ จตหรอวญญาณขนธ อยาปรนเปรอ 

ดวยอาหาร ๔ มกวฬงการาหาร เปนตน๔. ไมโกงอยาท�ากงวาน (กงวานเรอส�าหรบตานทางลมพาย) 

อยาเอาคนคดมาเปนมตร๕. ชางสารอยาผกกลางเมอง ธรรมดาชางสารยอมพอใจใน 

ปาหรอในทใกลสระฉททนตะ ฉนใด พระโยคาวจร ผไดนพพทา- ญาณ ยอมไมพอใจในสงขารธรรม แตพอใจในพระนพพานฉนนน

๖. ถาจะเปนลกใหเอาไฟสมตน ลกหมายถงผล ๔ ตนนน คอ กเลสธรรม ม อวชชา ตณหา เปนตน กรรมฐานคอไฟส�าหรบ เผาล�าตน คอกเลสใหเรารอน

๒๒  พ.ค.  ๒๕๒๐แกปรศนาธรรม (ตอจากวนท ๒๑)๗. ถาจะใหลมบรรทกแตเบา คอถาจะใหเรอคอตวเรานถง 

อมตมหานพพาน ไมตองแลนวนเวยนอยในสงสารสาครแลวกให บรรทกอกศลแตนอย ไมขนเอาลาภสกการะและอกศลมากมาย

๘. ถาจะเรยนโหราใหฆาอาจารยทง ๔ เสย โหราในทน หมายถง วชชา ๓ อาจารยทง ๔ คอ กามาสวะ ภวาสวะ ทฏฐา- สวะ และอวชชาสวะ อกอยางหนงอาจารยทง ๔ คอ โลภะ โทสะ โมหะ และมานะ

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต82

๒๓  พ.ค.  ๒๕๒๐ผใดดอดง ไมเชอฟงค�าตกเตอนของผ หวงด ผ นนยอม 

ตองประสบภยพบตอยางแนนอน เหมอนดาบสเลยงอสรพษ โดยไมเออเฟอตอค�าเตอนของอาจารยผเปนบณฑต ฉะนน

(นย เวฬกชาดก)

๒๔  พ.ค.  ๒๕๒๐ผ มปญญายอมมองเหนผ ตกเตอนสงสอนเสมอนผ ชขม 

ทรพยให (นย ขททกนกาย ธรรมบท)

๒๕  พ.ค.  ๒๕๒๐พดถงปจจยภายนอกแลวไมมอะไรรายเทาการคบคนพาล 

ไมมอะไรดเทาการคบบณฑตพดถงปจจยภายในแลวไมมอะไรเปนโทษเทามจฉาทฏฐ ไมม 

อะไรเปนคณเทาสมมาทฏฐ (นย พระพทธพจน)

๒๖  พ.ค.  ๒๕๒๐ศตรภายในคอกเลสนนรายแรงกวาศตรภายนอกมากนก 

เพราะเบยดเบยนเนองๆ กอความรอนใจเศราโศกเนองๆ ลอง คดดเถด ทตองทกขทรมานเศราหมองอยเสมอๆ นน เพราะศตร ภายในหรอภายนอกกนแน กเลสของเราเองตางหากทกอความ ปวดราวเศราหมองแกเรา หาใชสงอนไม ทานทหมดกเลสแลว อะไรๆ กท�าใหทานปวดราวเศราหมองไมได

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 8๓

๒๗  พ.ค.  ๒๕๒๐บคคลบางคนนนเปนตวอยางใหมองเหนอยางชดแจงซง 

พระพทธพจนทวา ผมกโกรธใครตกเตอนไมได แตะตองไมได เหมอนฟนเผาผในปาชา ตรงกลางเปอนคถ (อจจาระ) สองขาง ตดไฟ จบตรงกลางกเปอนมอ จบสองขางกรอน ไมนนไมส�าเรจ ประโยชนทงในบานและในปา อนเขาควรทงเสยในปาชานนเอง บคคลผมกโกรธกเหมอนกน อนใครๆ กตกเตอนไมได แตะตอง ไมได เปนผอนบณฑตผมงหวงประโยชนทงเสยแลว

(นย กกจปมสตร ม. ม.)

๒๘  พ.ค.  ๒๕๒๐บคคลบางพวกมจตเหมอนแผล มความคบแคนมาก 

โกรธเนองๆ กระทบอารมณไมได เหมอนเนอทเปนแผล กระทบ อะไรไมได อกเสบ 

บางพวกมจตเหมอนสายฟา รธรรมไดเรว รอรยสจไดเรวบางพวกมจตเหมอนเพชร เขมแขง ทนทาน มนคง สะอาด 

สดใส มจตหลดพนจากอาสวะทงดวยก�าลงจตและดวยก�าลงปญญา(นย องคตตรนกาย ตกนบาต)

๒๙  พ.ค.  ๒๕๒๐ทวา กามทงหลายมความคบแคนเปนมล มทกขเปนผล 

นน ขยายความวา กามคณทงหลายแมจะมความสขโสมนส อย บางกจรง แตถามองใหลกใหถงรากจะเหนวามรากมาจาก ความกระวนกระวายทางจต ผมจตกระวนกระวายแลวจงจะแสวงหา 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต84

กด ไดมาแลวหรอตองแปรปรวนไปกด ลวนกอใหเกดทกขเกด กงวลทงสน ทานจงวามทกขเปนผล สภาษตฝรงวา No rose 

without a thorn นนเปนการสนบสนนเรองโทษของกามคณท พระพทธองคทรงแสดงอยเสมอ

๓๐  พ.ค.  ๒๕๒๐อปธ - สงทบคคลเขาไปยดไว ๔ อยาง คอ ๑. ขนธ ๕   ขนธปธ๒. กเลส  กเลสปธ๓. อภสงขาร  อภสงขารปธ๔. กามคณ  กามคณปธขอ ๓ หมายถง สภาพปรงแตงใหเปน บญ บาป และ 

อเนญชะ (ฌาน ๘)

๓๑  พ.ค.  ๒๕๒๐สตและสมปชญญะนน ทรงแสดงไวในฐานะเปนธรรมม 

อปการะมาก สต คอความระลกได ถงสงทเคยท�า ค�าทเคยพด วชา ทเคยเรยน ความระวง ไมประมาท สมปชญญะ คอความรสกตว รตนเอง Self-consciousness บางคนท�าความผดโดยไมรสกตว บางคนถล�าลงไปในทางชวแลวกยงไมรสกตว สมปชญญะ บอกให เรารวาเวลานเราเปนอยางไร อยในฐานะอยางไรควรท�าอยางไร

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 85

๑  ม.ย.  ๒๕๒๐ท�าความดอยางใดอยางหนง ท�าใหสม�าเสมอ ท�าใหเหมาะแก 

กาลเทศะ ใหเหมาะแกก�าลงของตน และความตองการของคนอน จะไดดอยางแนนอน ขอความน ขอใหผท�าความดจงค�านงใหจงหนก

๒  ม.ย.  ๒๕๒๐การงานทยอหยอน ๑ ขอวตรปฏบตทเศราหมอง ๑ พรหม- 

จรรยทนกแลวกนแหนงตนเอง๓ อยางนหวงผลมากไมได 

(พระพทธภาษต)

๓  ม.ย.  ๒๕๒๐อะไรทมการเรมตนแลว ถาท�าไปเรอยๆ สม�าเสมอ ดวย 

ความพากเพยร กจะตองส�าเรจเขาสกวนหนง

๔  ม.ย.  ๒๕๒๐บคคลผ มปญญาแมก�าลงไดรบทกขกไมควรสนหวงใน 

ความสข คนสวนมากพอมทกขกท�าแตสงทไมเปนประโยชน ตอเมอ มสขจงท�าสงทเปนประโยชน เขาขาดความส�าเหนยกวา ผมปญญา แมไดรบทกขกไมควรสนหวงในความสข 

(มหาชนกชาดก)

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต86

๕  ม.ย.  ๒๕๒๐คนหนมไมเคยตายหรอ ? เดกสาวไมเคยตายหรอ ? ลวน 

แตเคยตายทงนน จะนอนใจในชวตไดอยางไรวายงหนมสาว ควร รบท�าความด รบขวนขวายในกจทชอบ

๖  ม.ย.  ๒๕๒๐ไมมเพอน อยคนเดยวกเหงา ถามเพอนกสนก แตไมไดปต 

อนเกดจากวเวก บคคลเชนนน แมจะมโภคสมบตมหาศาลเสมอ ดวยอนทรากชอวาเปนคนเขญใจ เพราะจะไดสขกตองอาศยผอน

(นารทชาดก)

๗  ม.ย.  ๒๕๒๐สตบรษสรรเสรญปญญาวาประเสรฐ คนเขลาเทานน ทหลง 

มวเมาอยกบยศ ทรพย ความรของนกปราชญไมอาจชงได ไมอาจ เปรยบได เพราะอยเหนอทกสง คนมทรพย มยศ จะอยเหนอ ผมปญญาไมได

(มโหสถชาดก)

บคคลไดความร แมเพยงเลกนอยจากผใด หรอผใดแก ขอสงสยใหสนไป บคคลไมควรท�าลายไมตรจตของทานผเชนนน เพราะทานยอมเปนหลก เปนทพงของปวงชน

(มโหสถชาดก)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 87

๘  ม.ย.  ๒๕๒๐ศาสนาเปนกระบวนการถายทอดคณธรรม การศกษาวชา 

อนๆ เปนกระบวนการถายทอดความร คนจะสมบรณกตองมทง ความรและคณธรรม บคคลเชนนนแหละจงจะท�าประโยชนแก บานเมอง คนทกคนจงควรสนใจศาสนา เพอตนจกไดเปนคน สมบรณเตมท

๙  ม.ย.  ๒๕๒๐ศลนนชวยควบคมกาย วาจา ของเราไมใหท�าความผด แต 

ถาควบคมใจไมได ใจกจะสงใหกาย วาจา ท�าความผดอยนนเองสมาธและปญญา จะชวยควบคมใจ คอยดแลใจมใหตก 

อยภายใตอ�านาจครอบง�าของกเลส ถาสามารถควบคมใจได กาย วาจากเปนอนควบคมไดไปดวย

๑๐  ม.ย.  ๒๕๒๐คนไขรกษาคนไขดวยกน จะไดผลสกเทาใด ถาไดแพทย 

รกษากจะไดผลมาก คนทยงพงตนเองไมได ยงเอาใจไมรอด คด จะท�าประโยชนแกผอนจะท�าไดสกเทาใด เหมอนคนไขรกษาคนไข ดวยกนฉะนน

๑๑  ม.ย.  ๒๕๒๐อเปกขโก สทา สโต  น โลเก มญญต สม น วเสส น นเจยโย  ตสส โน สนต อสสทา ผวางเฉย มสตทกเมอ ไมส�าคญตนวาเสมอเขา ดกวาเขา 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต88

หรอต�ากวาเขาในโลกน กเลสยอมไมมแกผนน(ขททกนกาย สตตนบาต)

ปราเภทสตร ๒๕/๕๐๑และปราเภทสตร สตตนทเทส ๒๙/๒๘๙ไมใหน�าตนไปเทยบกบใคร และไมใหน�าใครมาเทยบกบตน

๑๒  ม.ย.  ๒๕๒๐ผร กลาววา การทพระพทธศาสนาม ๒ นกายใหญ คอ 

เถรวาท และมหายานนนดแลว เหมอนนกม ๒ ปก Two wings of Buddnism ส�าหรบพาตวนก คอ พระพทธศาสนาใหโผผน บนไปในโลกไดโดยไมตดขด

๑๓  ม.ย.  ๒๕๒๐ชวตเปนกระแสทไหลไปไมหยดนง เหมอนหรอคลายบนได 

เลอน อยาไปยดมนสงใดเอาไว อยาไปหนวงเหนยวสงใดเอาไว ผทเกาะแนนอยกบรปใดรปหนง ไมวาจะเปนรปวเศษสกปานใด ยอมไดรบความทกขทรมาน เพราะไปฝนกระแสทไหลอยเนองนจ นนเขา

๑๔  ม.ย.  ๒๕๒๐กระแสไฟฟานนต างหากจากหลอดไฟฟา แยกดให ด 

กระแสชวตกบชวตทางรางกายทเดนไปเดนมาอยนน คนละอยาง ตวหลอดไฟฟาเองหามความสวางสกนดหนงไม แตอาศยกระแส ซงไมมตวตนท�าใหสวางขน กระแสกเหมอนกนไดอาศยหลอด ไฟฟาเปนเครองปรากฏตนออกมา

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 89

๑๕  ม.ย.  ๒๕๒๐พฤษภกาสร  อกกญชรอนปลดปลงโททนตเสนงคง  ส�าคญหมายในกายมนรชาตวางวาย  มลายสนทงอนทรยสถตทวแตชวด  ประดบไวในโลกาความดกมปรากฏ  กตตยศกลอชาความชวกนนทา   ทรยศยนขจร

(จาก กฤษณาสอนนอง สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส)

๑๖  ม.ย.  ๒๕๒๐การสงเกตขอเทจจรงตางๆ และการใชสตปญญาแกปญหา 

เปนวถชวตทดอยางหนง พดเปนองกฤษวา To observe the facts and to apply intelligence to the problems is a good 

way of life.

๑๗  ม.ย.  ๒๕๒๐พระธรรมของพระพทธเจานน พอเขาถงความหมายแลว 

กงามหมดทกบททกตอน เปนสภาษตจรงๆ บางบททคนบางคน ยงไมซาบซงกเพราะยงเขาไมถงความหมายของพระธรรมขอนน

๑๘  ม.ย.  ๒๕๒๐สงทเปดชองใหความชวใหผลโดยสะดวก ทานเรยกวา วบต

ม ๔ ประการ คอ๑. คตวบต - เกดในทไมด เกดในทไรความเจรญ หรอทาง 

  ด�าเนนไมด

คนทสนโดษ ยอมพอใจท�ากจตางๆ ดวยความสงบส�าหรบผลทจะไดนนปลอยใหเหตเปนสงบนดาล

ตนไมเขาไปเกยวของ เมอท�าใจไดดงน

เรยกวาไดรบผลของการกระท�าทนท เมอท�ากจเสรจนนเอง

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต92

๒. อปธวบต - อวยวะไมสมประกอบ สขภาพไมด๓. กาลวบต - ผดกาล ผดคราว๔. ปโยควบต - ฝกใฝในทางทผด ชอบประกอบกรรมชว 

  หรอท�าความดมาแลว กลบท�าความชวลบลางสมบต ๔ ชอเหมอนกน แตมความตรงกนขาม

(อภ. ว. ๓๕/๘๔๐/๔๕๙)

๑๙  ม.ย.  ๒๕๒๐ค�าวาความโลภมความหมายเดยวกนกบตณหา หรอใชเปน 

ไวพจนของกนได ดงหลกฐานตอไปนโลภธมโมต ปญจกามคณราคสเสต อธวจน

(อรคคสตตวรรณนา อรรถกถาสตตนบาต ขททกนกาย)

๒๐  ม.ย.  ๒๕๒๐ดกอนอทาย ความสขโสมนสทเกดเพราะอาศยกามคณ ๕ น 

เราเรยกวา กามสข แตเปนความสขทไมสะอาด เปนความสข ของปถชน ไมใชของพระอรยะ อนบคคลไมควรเสพ ไมควรให เกดม ไมควรท�าใหมาก ควรกลวแตสขนน 

(ลทกโกปมสตร ม. ม. ๑๓/๑๘๒)

๒๑  ม.ย.  ๒๕๒๐พรหมจรรย คอ พระศาสนา จะส�าเรจผลไดกวางขวาง ก 

ตอเมอประกอบดวยองค ๕ ดงน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 9๓

๑. องคพระศาสดา๒. มภกษสาวกทเปนเถระมความรเชยวชาญ๓. มภกษณสาวกาทมความสามารถเชนเดยวกน๔. มอบาสกทงประเภทพรหมจารและครองเรอน ซงมความ

สามารถเชนเดยวกน๕. อบาสกาสาวกา ทงประเภทพรหมจารณและครองเรอน 

ทมความสามารถอยางเดยวกนเพยงแตขาดอบาสกาประเภทครองเรอนเสยอยางเดยว 

พรหมจรรยคอศาสนากไมชอวาเจรญบรบรณ(ปาสาทกสตร ท. ปา. ๑๑/๑๐๔/๑๓๕)

๒๒  ม.ย.  ๒๕๒๐พทธธรรมแบงโดยยอเปน ๒ สวน คอ สวนสจธรรมกบ 

สวนจรยธรรม สวนทเปนสจธรรมนน แสดงใหเหนกฎของความจรง ตางๆ สวนทเปนจรยธรรมนน กคอน�าเอาความรในเรองของสจธรรม หรอกฎธรรมดานนมาใชประโยชนในชวต ถาเทยบวทยาศาสตร สจธรรมเทยบกบ Pure science จรยธรรมเทยบกบ Applied science กลาวคอ วทยาศาสตรบรสทธและวทยาศาสตรประยกต

๒๓  ม.ย.  ๒๕๒๐คนทมไดศกษาเรองความด แมมสงทดปรากฏอยเฉพาะหนา 

กไมรจกจบฉวยไว อยาวาแตจะแสวงหาความดเลย สวนผทไดรบ การศกษาเขาใจในเรองความด ยอมไมละเวนความดซงปรากฏ อยเฉพาะหนาและแสวงหาความดอนๆ ผแสวงหาดยอมไดพบด 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต94

ผแสวงหาชวยอมไดพบชวตองการเปนเศรษฐ แตไมสะสมทรพย ตองการเปนคนด 

แตไมรจกเกบสะสมความด ทงสองอยางนจะเปนไดอยางไร

๒๔  ม.ย.  ๒๕๒๐การมอบพระพทธรปของตระกลใหแกลกทไปอยแดนไกล 

เพอสกการบชา เพอใหบารมของพระคมครอง เสมอนหนงวาพอ ตามไปคอยระวงอยดวย กเปนธรรมนยมของไทยโบราณ 

(ประวตศาสตรพระพทธศาสนา ภาค ๒ หนา ๒๖๒ โดย เสถยร โพธนนทะ) 

๒๕  ม.ย.  ๒๕๒๐หากประชาชนเปนมตรกน ความยตธรรม (จากรฐ) กเปน 

สงไมจ�าเปน แตผทยตธรรมยงตองการมตรภาพดวย ความยตธรรม คอสวนหนงของมตรภาพ มตรภาพเปนสงจ�าเปนและสงสง

(อรสโตเตล)

๒๖  ม.ย.  ๒๕๒๐คนดแพคนดอ แตคนดอกจะตองแพภยตวเอง ประสบ 

ภยพบตพนาศ ทพระพทธเจาทรงนยมตรสวา “จกปรากฏดวยกรรม ของตนเอง”

คนดอม ๒ พวก คอ ดอดาน กบ ดอดง พวกดอดานเปน พวกดอทน ดอล�าพงตนเอง สวนพวกดอดงนนดงพวกพองให พลอยดอไปดวย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 95

๒๗  ม.ย.  ๒๕๒๐การปฏบตธรรมเหมอนการกาวขนบนไดทละขน แตละขน 

มสงดงามใหชม แตสงดงามนนบคคลจะมองไมเหน จนกวาจะปน ขนไปถงเสยกอน ดวยเหตน คนทยงไมปฏบตธรรมจงสงสยอย เสมอวา ปฏบตแลวไดอะไร

๒๘  ม.ย.  ๒๕๒๐เงาแหงชราภาพแฝงอย แลวในทารกเลกๆ ผ ไรเดยงสา 

เหมอนเงาแหงความเหยวแหงรวงโรยแฝงอยแลวในดอกไมทเรม ตม ท�านองเดยวกนเงาแหงความตายแฝงอยแลวในชวตทกชวต ความตายมาพรอมกบการเกด เหมอนเพชฌฆาตแสวงหาโอกาส เพอฆาบคคลนน สมดงสภาษตทวา

“อปตตยา สเหเวต มรณ อาคต สทา  มรณตถาย โอกาส วธโก วย เอสต”

๒๙  ม.ย.  ๒๕๒๐เวลาเปนสงมคามาก เมอสญเสยไปแลวกเปนอนสญเสย 

ไปเลย เรยกกลบคนไมไดเวลาเปนสงททกๆ คนไดมาเทาๆ กน ตางกนแตเพยงวา 

บางคนใชเวลาเปนประโยชน บางคนใชไมเปนประโยชน ผใดใช เวลาใหเปนประโยชน เวลายอมอ�านวยประโยชนใหแกผนนคนมา

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต96

๓๐  ม.ย.  ๒๕๒๐Youth is the time when the seeds of character are 

sown

[เมลดพชแหงลกษณะนสยของคนนน ถกหวานลง (ในจตใจ) เมอยงเยาว]

ถอเอาความวา การปลกฝงหรอแรงประทบใจเมอเยาววย นน เปนพนฐานแหงลกษณะนสยของคน

พระพทธศาสนายงมองไกลไปกวานอก คอมองไปถง อปนสยของเขาในชาตกอนอกดวย

๑  ก.ค.  ๒๕๒๐คนด ควรเคารพนบถอและใหเกยรตผอนตามสมควรแก 

ฐานะของเขา ควรยอมรบฟงค�าต�าหนและสรรเสรญ คนดควร รกษาวาจาใหตรงกบใจ แตไมควรพดตามทตนรสกเสมอไป คนโง บางคนเอาหวใจไวทลน คอพดหมดตามทรสก บางคนเอาลนไว ทหวใจคอไมยอมพดอะไรเสยเลย ทางสายกลางกคอ พดใน กาลควรพด และเรองทควรพด กบคนทควรพด การท�าความด ใหพรอมทงกาย วาจา ใจ นน เปนคณประโยชนทงแกตนและผอน

๒  ก.ค.  ๒๕๒๐คนด ควรปรารถนาใหคนอนท�าด และพอใจในความด 

ความสข และความส�าเรจของผอนเหมอนของตนเองคนด ควรพอใจในความสขของตนเอง และความสขของ 

ผอน แตมความหวนใจในความทกขของผอน ทนไมไดตอความ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 97

ทกขของผอน หาทางชวยเหลอ แตถาเกนวสยกตองใชอเบกขา วางใจเปนกลาง อเบกขานแหละจะชวยใหมความสข และครองตน อยในความยตธรรมตามสมควร

๓  ก.ค.  ๒๕๒๐คนด ควรด�ารงตนอยในความพอประมาณ (มตตญญตา) 

พระพทธองคตรสวา ความพอประมาณดเสมอ (มตตญญตา สทา สาธ) เชน ความพอประมาณในอาหาร ในการพด การท�า ความเพยรพยายาม ไมหยอนเกน ไมตงเกน ความพอประมาณ ยงใหประโยชนในการปองกนและบ�าบดโรคอกดวย ความ พอประมาณดเสมอ

๔  ก.ค.  ๒๕๒๐คนทวไปเปนศตรกนเพราะผลประโยชนขดกนหรอแยง 

โลกามสกน (โลกามส คอ กาม กน เกยรต และอ�านาจ) แตคนด ไมควรเปนอยางนน

คนด ควรเปนผเสยสละ หดเสยสละตงแตเรองนอยๆ ไป หาเรองใหญๆ ทสละไดโดยยาก เมอสละสงทสละไดโดยยาก ยอมไดรบสงทคนอนไดรบโดยยากเชนกน

๕  ก.ค.  ๒๕๒๐คนด ไมควรตดสนผอนดวยการเหนเพยงอาการภายนอก 

เชน เครองแตงกาย หรออาการกรยาบางอยาง เพราะสงเหลาน ตกแตงไดและเสแสรงได

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต98

คนด ควรดคนใหลกลงไปถงน�าใจหรอความรสกของเขา พระพทธองคตรสวา “คนไมดเปนอนมากในโลกน เทยวไปดวย อาการแหงคนด ผองแผวแตภายนอก แตภายในสกปรก เมอม บรวารแวดลอมกพอเทยวไปในโลกได เหมอนหมอดนทไลดวยทอง

(สงยตตนกาย สคาถวรรค ๑๕/๓๕๘)

๖  ก.ค.  ๒๕๒๐คนด ไมควรซ�าเตมคนทพลาดพลง แตควรใหก�าลงใจเพอ 

เขาจะไดเลกความคดและท�าสงทดตอไปอนง คนดควรสงสอนผอนเทาทตนพอท�าไดหรอก�าลงด�าเนน

อย ทงนเพอไมเศราหมอง และไมเปนทเยยหยนของผรบค�าสอน

๗  ก.ค.  ๒๕๒๐ใครกตามทมลกษณะตอไปนกจะหาความสขไดยาก คอม 

ความทะเยอทะยานไมมทสนสด เบอหนายงาย จดจางเรว ร�าพง ร�าพนอยเสมอวา ท�าไมหนอตนจงไมเปนอยางคนนนคนน ความ จรงคนเราทอยากเปนอยางเขานน บางคนอาจก�าลงเบอหนาย ตวเองเตมทอยแลว

๘  ก.ค.  ๒๕๒๐คนทวไป  เมอมโอกาสกไมควรรงรอ  เขารบฉวยโอกาส 

เพราะความคดวาโอกาสงามมกไมมบอยครง ดวยทศนคตดงน คนทงหลายจงมกท�าอะไรชนด “ตวใครตวมน” หรอ “ทใครทมน” คนทยงไมมโอกาสกตงความหวงไววา เมอใดมโอกาสจะถอเอา 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 99

ทนนใหเปนประโยชนของตนใหมากทสด โดยไมมองหนาเหลยว หลงดใครเลย นคอความเหนแกตวทคนสวนมากเกลยดเมอคนอน ท�า แตรสกเปนธรรมดาเมอตวท�าเอง

๙  ก.ค.  ๒๕๒๐การรจกเอาน�าขนไวใน เอาน�าใสไวนอกนน เมอพจารณา 

ถงความอดกลนกเปนความด แตถาเจตนาหลอกลวงกเปนความ เลวราย

๑๐  ก.ค.  ๒๕๒๐มนษยมปรกตเหลยวดอดตของตนเองอย เนองนตย ถา 

เหลยวไปมองเหนกรรมดกผองใส เหนกรรมชวกเศราหมอง คนท ท�ากรรมชวไวมากเมอวยหนมสาว กจะรสกเศราและทรมานใจใน วยชรา

เพราะฉะนน ควรท�าความดไวทกวย เพอความผองใสแหง จตของตนเมอเหลยวดอดต

๑๑  ก.ค.  ๒๕๒๐อมมานเอล คานท (Kant) นกปราชญชาวเยอรมน กลาววา 

ทกๆ สงในธรรมชาตด�าเนนการตามวถของตน เพราะทกๆ สงยอม มมาตามประเภทของตน เมอมมาอยางไรกไมสามารถท�าอยางอน อนผดประเภทของตนไปได เรองนเปนความจรงส�าหรบมนษยดวย

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต100

๑๒  ก.ค.  ๒๕๒๐มนษยตองตอสอยางขนาดหนก ระหวางแรงกระตนภายใน 

คอความตองการของตนกบสงแวดลอมภายนอกอนหอมลอมตน อย เชน ขนบประเพณ กฎหมาย การอบรมศกษา เกยรต และ ความส�านกในจรยธรรม

ประการแรก กระต นใหท�า แตอยางหลงคอยเหนยวรง เอาไว ดวยการอบรมทางจรยธรรมและสงสมกรรมด มนษยก สามารถเอาชนะสงแวดลอมไดดวยก�าลงใจอนแขงแกรงของตน นเองคอสงทท�าใหมนษยประเสรฐกวาสตวดรจฉาน

๑๓  ก.ค.  ๒๕๒๐มนษยโดยทวไป ตดสนโลกตามทปรากฏแกตน หาไดตดสน 

ตามสภาพทแทจรงไม บางคนเหนโลกเตมไปดวยสขกเพราะสข ปรากฏแกตน บางคนเหนโลกเตมไปดวยทกขกเพราะทกขปรากฏ แกตน สวนสภาพแทจรงของโลกเปนอยางไรหาทราบไม

สภาพของโลกแทจรงนนเปนกลางๆ บคคลตองเสวยอารมณ สขบาง ทกขบาง กเพราะความหลงของตนทมตอโลก เหมอนน�า โดยสภาพของมนเองไมขมและไมหวาน แตน�าอาจขมหรอหวาน เพราะการผสมของสงอน

๑๔  ก.ค.  ๒๕๒๐บางคนไดเรยนหนงสอมาพอสมควรกจรง แตไมไดรบการ 

ฝกฝนอบรมมาเลย จงมกงายในการท�า การพดและการแสดงออก ตางๆ การแสดงออกของคนจงเปนการบอกใหรถงการอบรมฝกฝน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 101

ของเขา ไมใชบอกการศกษาเลาเรยนอนง มนษยเราถาไมฝกฝนตนเองแลว ถงใครจะฝกกดได 

ยาก เหมอนคนขบรถฝมอดแตรถเครองเสย แลวจะไปไดอยางไร

๑๕  ก.ค.  ๒๕๒๐ผใดดหมนตนเอง ผนนแมจะยกยองผอนกมไดยกยองดวย 

ความจรงใจ

๑๖  ก.ค.  ๒๕๒๐มนษยยงมอ�านาจสงขน คณธรรมในใจยงลดลง เพราะ 

อ�านาจกบคณธรรม มกเดนสวนทางกนอยเสมอ ยกเวนทานผม อธยาศยงาม มใจสง และมนคงจรงๆ 

๑๗  ก.ค.  ๒๕๒๐น ห สลวต เหต   อปปชชนต ตถาคตา อฏกขรา ตณ ปทา   สมพทเธน ปกาสตาพระตถาคตทงหลาย หาไดทรงอบตขนเพยงเพอเรองศล 

เทานนไม แตทรงประกาศธรรม ๓ บท ๘ อกษร (ค�านจ�าไมไดวาใครเปนคนพด)

๓ บทนนคอ อนจจง - ไมเทยง, ทกขง - เปนทกข และ อนตตา - ไมใชตวตน ลองนบด ๘ อกษรพอด รวมเรยกวา ไตรลกษณ

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต102

๑๘  ก.ค.  ๒๕๒๐ผแจมแจงในไตรลกษณ หรอ สามญญลกษณะ ยอมไม 

หวนไหวตอความเปลยนแปลง สงบเยอกเยนเมอประสบทกข และ คลายความยดมนถอมนในสงตางๆ เพราะแจมแจงในอนตตา

๓ บท ๘ อกษร จงมความหมายตอชวตมาก

๑๙  ก.ค.  ๒๕๒๐ทกขปนโตป นโร สปญโญอาส น ฉนเทยย สขาคมายผมปญญาแมประสบทกขกไมสนหวงในสข 

(มหาชนกชาดก)

ทเปนดงน เพราะผมปญญายอมรแจงวาสขทกขเปนฤดกาล ของชวต ยอมผลดเปลยนกนเขามากระทบชวตอยเสมอ ตนไม จะเจรญเตบโตสมบรณแขงแรงได ตองผานฤดกาลทงหนาแลง หนาฝน ฉนใด คนจะรจกชวตดกตองผานทงสขและทกข ฉนนน

๒๐  ก.ค.  ๒๕๒๐การท�าความดกบคนทไมมคณธรรมเปนเครองรองรบความด 

นน อาจท�าใหความดของเราสญเสยไปได  เหมอนเมลดพชทด แตหวานลงบนหน จะเจรญเตบโตไดอยางไร

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 10๓

๒๑  ก.ค.  ๒๕๒๐ใครจะรจะเหนหรอไมกตาม ใครจะยกยองหรอไมกตาม จะ 

ไดลาภไดยศหรอไมกตาม ความดกเปนสงควรท�าอยนนเอง เพราะ คณความดเปนรางวลในตวเองอยแลว

๒๒  ก.ค.  ๒๕๒๐ความเปนคนมใจอนตนบงคบได ความมสจจะ มสขภาพ ม 

การศกษาด ความรกชาต และการยอมเสยสละความสขสวนตน เพอความสขสวนรวม

ทงหมดนท�าใหบคคลเปนผมคณคา มฐานะอนทรงเกยรต(จ�าทมาไมได)

๒๓  ก.ค.  ๒๕๒๐ทรพยสมบต สตร และชอเสยงเกยรตยศ เปนเครองผกมด 

มนษยไวอยางเหนยวแนน ยากทจะดนใหหลดได(นย พระพทธพจนธรรมบท)

บางคนหลดจากสตร แตไปตดทรพยสมบต บางคนหลดจาก สตรและทรพยสมบตแลว แตไปตดในชอเสยงเกยรตยศ บางคน ตดหมดทกอยาง และแลเหนเปนสงดงามอกดวย

๒๔  ก.ค.  ๒๕๒๐การชทางแหงความสขอนแทจรงใหแกผอนนนเปนการใหท 

มคณคามากทสดอยางหนง พดอกอยางหนงวาการชทางพนทกข นนเอง

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต104

๒๕  ก.ค.  ๒๕๒๐โย นรตต น ชานาต  ชานาต ปฏกตตยปเท ปเท วกงเขยย  วเน อนธคโช วยผใดไมรความหมายของถอยค�า แมจะทองจ�าพระไตรปฎก

ทงหมด กยอมตดขดในทนนๆ เหมอนชางตาบอดเทยวไปในปา(จ�าทมาไมได)

๒๖  ก.ค.  ๒๕๒๐ควรฝกกายใหเรยบรอย ฝกวาจาใหมสจจะ ฝกอนทรยให 

สงบ และฝกใจใหสะอาดมนคง

๒๗  ก.ค.  ๒๕๒๐จงมความสนโดษและความเพยร สนโดษท�าใหไมใจรอน 

ดวนไดเกนเหต ความเพยรท�าใหหางไกลจากความเกยจคราน ธรรมทงสองประการน น�าบคคลไปสความส�าเรจผลทประสงค ในสงทไมเหลอวสย

๒๘  ก.ค.  ๒๕๒๐อยคนเดยว  เปนพรหมอยสองคน  เปนเทวดาอยสามคน  เปนชาวบานอยมากกวานน กยงยากโกลาหล(ยถา พรหมา  ตถา เอโกยถา เทโว  ตถา ทเว

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 105

ยถา คาโม  ตถา ตโยโกลาหล  ตทตตร) 

(ยโสชเถรคาถา ขททกนกาย พ.๒๖ ขอ ๓๑๕)

๒๙  ก.ค.  ๒๕๒๐ไมควรนอยใจเมอเขาต และไมควรเบกบานใจเมอเขาชม 

เพราะถาโทมนสนอยใจเมอเขาต หรอโสมนสยนดเมอเขาชม จะร ไดอยางไรวาทเขาตหรอชมนนผดหรอถก 

(นย พรหมชาลสตร ท. สลขนธวรรค เลม ๙ ขอ ๑)

๓๐  ก.ค.  ๒๕๒๐วญญาณของเราอาศยอยในกายน เปรยบเหมอนดายสรอย 

อย ในแกวไพฑรย ผ มสมาธสมบรณแลวยอมมญาณทรรศนะ อนถกตอง มองเหนวญญาณอนอาศยอยในกายน เนองอยในกายน เหมอนบรษผมจกษดมองเหนดายสรอยอยในแกวไพฑรยฉะนน

(นย สภสตร ท.ส. พ.เลม ๙ ขอ ๓๒๙)

๓๑  ก.ค.  ๒๕๒๐    อนชวตคนเรากเทานพอเปนผกายเกากเนาเหมนนอนยาวเหยยดไมอาทรหนาวรอนเยนถกจบเขนใสไฟโหมรกโรมรน    เมอยามมามอเปลามาเทาไรเมอยามไปมอเปลาไปเทานน

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต106

มอะไรสกนดตามตดพนทกสงอนเลกเกยวไปเดยวดาย    เหลอแตเถากองกระดกใหลกหลานชอแซจารจ�าจดปรากฏหมายเพยงดชวเทานนรบพนกายแมชพวายตดตามเหนเฉกเชนเงา 

(จ�าทมาไมได)

๑  ส.ค.  ๒๕๒๐มจอมปลวกอย จอมหนง กลางคนเปนควนกลางวนเปน 

เปลว พราหมณคนหนงใหสเมธเอาศสตราขดจอมปลวกนน สเมธ ขดไปพบเขยง พราหมณใหยกเขยงตงไวแลวใหขดตอไป สเมธ ขดตอไปพบองอาง ทางสองแพรง เปอกตม เตา ดาบ ชนเนอ นาค โดยล�าดบ พราหมณใหยกสงนนๆ ไว แตพอพบนาค พราหมณ บอกวาใหบชานาคใหด 

(นย วมมกสตร ม.ม. พ. เลม ๑๒) (ดค�าเฉลยปรศนาวนท ๒)

๒  ส.ค.  ๒๕๒๐พระพทธองคทรงแกปญหานนวา จอมปลวก คอ คนหรอ 

รางกายน ; กลางคนเปนควนเพราะคด ; กลางวนเปนเปลวเพราะ ท�างาน ; พราหมณคอพระตถาคตเจา ; สเมธคอพระเสขะ ; ศสตรา คออรยปญญา ; การขดคอวรยารมภะ (ความเพยรสม�าเสมอ) ; เขยงคอ อวชชา ; องอางคอความโกรธ ; ทางสองแพรงคอวจกจฉา ; 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 107

เปอกตมคอนวรณ ๕ ; เตาคออปทานขนธ ๕ ; ดาบคอกามคณ ๕ ; ชนเนอคอนนทราคะ  (ความก�าหนดเพราะความเพลน) ; นาค คอพระขณาสพ 

(นย วมมกสตร)

๓  ส.ค.  ๒๕๒๐ความอดทนมหลายอยาง๑. อดทนตอความล�าบากตรากตร�า ความหวกระหาย ทาน 

เรยก ธตขนต๒. อดทนตออาพาธ ตอทกขเวทนา ทานเรยก อธวาสนขนต

(ตตร สท� ภควา สโต สมปชาโน อธวาเสส อวหญญมาโน) (๑๐/๙๓/๑๑๗)

๓. อดทนตออารมณยวยวน ทานเรยก ตตกขาขนต

๔  ส.ค.  ๒๕๒๐การเวนความชวทางกาย ทางวาจา ทานเรยกเจตนาศล สวน 

การเวนความชวทางใจ ทานเรยกเจตสกศลตามนยนจะเหนวา ศลนน หากนความเพยงควบคมกาย 

วาจาเทานนไม แตกนความไปถงการเวนมโนทจรตอกดวย

๕  ส.ค.  ๒๕๒๐สงสมบรณยอมมาจากสงไมสมบรณ ผฉลาดยอมไมดวน 

ท�าลายสงใดเพราะเหนวาไมสมบรณ ถาท�าลายสงทไมสมบรณ ในเบองตนเสยแลว กจะไมสามารถพบสงสมบรณได  เหมอน 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต108

ตนไมกอนจะเจรญสมบรณเตมทยอมจะตองผานการเปนตนออน และไมสมบรณมากอน ชาวสวนทฉลาดยอมไมดวนตดตนไม เพราะเหนวามนยงไมสมบรณ เพราะสงไมสมบรณยอมเปนพนฐาน ใหเกดสงสมบรณในโอกาสตอไป

๖  ส.ค.  ๒๕๒๐อหงสา คอ ความไมเบยดเบยน ๑ ทมะ คอ การฝกอนทรย 

ใหสามารถคมครองตนเองได ๑ สญญมะ คอความส�ารวมใจจาก อารมณยวยวน ๑ 

ผประสงคอมตธรรมยอมนอมน�าตนเขาไปคนเคยกบ ๓ อยางน(นย พระพทธพจน)

๗  ส.ค.  ๒๕๒๐มเวทมนตบนไวบางเมอชางไลพบตนไมขนไวดวยชวยคาถาไดแกงดมรสอนโอชารนน�าปลาไวดวยชวยรสแกง 

(จ�าทมาไมได)

๘  ส.ค.  ๒๕๒๐คนทหมกมนอยในโลก จมอยในโลก ยากทจะท�าประโยชน 

แกโลกได  เพราะพวกเขามความเหนแกตวอยางเหนยวแนน เพงมองแตประโยชนและความสขของตว  เรยกวาเหนแกตว ไมเหนแกผอน อะไรทเปนประโยชนแกตว แมรวาชวกเตมใจท�า 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 109

สวนทเปนประโยชนแกผอน แมรวาดกไมอยากท�า คนทหมกมน อยกบโลก จงไมคอยรจกความเสยสละทแทจรง รจกแตความ เสยสละแบบเกยวเหยอตกปลา

๙  ส.ค.  ๒๕๒๐ผ ทมใจไมพวพนดวยโลก จงจะเปนผ สมควรบ�าเพญ 

ประโยชนแกโลก เพราะผจะสามารถบ�าเพญประโยชนแกโลกได แทจรง กคอผสละโลกนนเอง หาใชผจมอยในโลกไม

๑๐  ส.ค.  ๒๕๒๐จะมภารกจใดเลา ประเสรฐกวาการสอนธรรม เพราะเปนการ 

ใหปญญาจกษแกมนษย ผไดปญญาแลวชอวาไดทกอยาง ทงมนษย สมบต สวรรคสมบต และนพพานสมบต อนเปนธรรมเครองระงบ ดบทกขทงปวง ทตดตามมนษยมาตลอดสงสารวฏอนยาวนาน

๑๑  ส.ค.  ๒๕๒๐ชาวโลกทวไปเหมอนคนเดนอยในทมด ธรรมะเปนเสมอน 

คบเพลง ผปฏบตตามธรรมเสมอนมคบเพลงอยในมอ มบางคราว ทคบเพลงอาจหรลงบางเพราะเหตบางอยาง นนคอ บางคราว ผ ปฏบตธรรมอาจร สกวาตนมธรรมะนอยลง อาจตกใจวาตน เสอม คนถอคบเพลง ตองหมนเขยคบเพลงบอยๆ คบเพลงกจะ ลกขนอก เขาท�าอยอยางนจนอาทตยขนกทงคบเพลงได เดนไป อยางสบาย ผปฏบตธรรมกอยางนนเหมอนกน พอปญญาเกดขน เตมทแลว กไมตองกงวลเกยวกบการปฏบตธรรมอก

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต110

๑๒  ส.ค.  ๒๕๒๐“...วชาความรท�าใหเราสามารถท�างานชวยคนหมมาก ชวย 

บานเมองได สมบตใดๆ ยอมไมประเสรฐเทาการกระท�าคณงาม ความดเพอชวยเหลอผอนและวชาความร....”

(พระราชด�ารสของสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ จากหนงสอ “วนแม” ๒๕๒๐ ของสภาสงคมสงเคราะห 

พระนพนธ ของสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาหญงสรนธรเทพรตนสดาฯ)

๑๓  ส.ค.  ๒๕๒๐ผปฏบตธรรมประกอบดวยสตปญญา พจารณาไตรลกษณ 

คอ ความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตาของสง ทงปวงอยเสมอนนจะไดประโยชนมาก เหมอนมเพอนทดอยกบ ตวในเวลาผดหวง จตใจเชนนนเปนเหมอนหนลบมดคอสตปญญา ใหแหลมคมยงขน 

(อาจารยพระมหาบว ญาณสมปนโน)

๑๔  ส.ค.  ๒๕๒๐คนด เมอไดดแลวยอมพอใจชวยเหลอคนทควรชวยตาม 

สมควรโดยธรรม (โดยถกตอง) คนไดดแลวเหยยดหยามเพอนฝง ยอมตองลมลงวนหนง

มตรทคลกคลกนมากเกนไปกจดจาง หางเหนเกนไปกลมเลอนมตรทด�ารงตนอยในมตรธรรมได ไมชอวาเปนผหยอนก�าลง 

ไมควรดหมนกลยาณมตร แมเปนผมก�าลงนอย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 111

๑๕  ส.ค.  ๒๕๒๐ความชว จะยงกวาสนทสนมกบคนชวเปนไมม ความดก 

เชนกน จะยงกวาสนทสนมกบคนดเปนไมม (จ�าทมาไมได)

บางคนชวยเหลอผอนดวยวาจา แตฆาเขาดวยมอ บางคน ชวยดวยมอ แตฆาเขาดวยวาจา การชวยเหลอมนษยไมใชของงาย ตองชวยใหถกกาละเทศะ และความตองการของเขา จงจะมผลด

๑๖  ส.ค.  ๒๕๒๐อยอยางสงบในยามทกข ใชชวตใหมประโยชนมากขนใน 

ยามสข นนคอวถของคนดการมองคนในแงดเปนความดอยางหนง เปนการใหเกยรต 

เขา และฝกฝนตนเองใหเปนคนใจกวาง ไมเหนแกตว เพราะธรรมดา คนสวนมากมกมองตนเองในแงดและมองคนอนในแงราย ถา เราลองมองในแงทตรงกนขามกบทคนสวนมากเปนกนอยกจะ ประเสรฐกวา นนคอ คอยจบผดตนเอง แตมองคนอนในแงดเทาท จะพอใหมองเหนได ทงนเพอความสบายใจของเราเองดวย

๑๗  ส.ค.  ๒๕๒๐พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดพระราชทาน 

พระบรมราโชวาท แกสมเดจพระบรมโอรสาธราชเจาฟามหาวชรณ- หศ สยามมกฎราชกมารวา 

“อยาถอวาเกดมามบญ ตองถอวาตนเกดมามกรรม ส�าหรบ เทยมแอกเทยมไถท�าการทหนก การทมวาสนาขนตอไปนน เปน 

ผลในปจจบนยอมแสดงเหตในอดต

แมเราจะไมรไมเหนกตาม

ในตะเกยงทสองสวางอย แมเราจะไมเหนน�ามน

แตกแสดงวาตองมน�ามนอย

น�ามนหมดเมอใด ไฟกดบเมอนน

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต114

ความทกขมใชความสข”พระบรมราโชวาทนควรเปนทสะกดใจของผทแยงกนเปน 

ใหญในบานเมอง ผ ตองการอ�านาจวาสนาควรใสใจพระบรม- ราโชวาทนใหจงหนก

๑๘  ส.ค.  ๒๕๒๐หลกธรรมทางศาสนานนเปนสงส�าคญประการหนง ทงในการ 

ปองกนและรกษาโรค ขอนแพทยสมยปจจบนยอมรบกนแลว

๑๙  ส.ค.  ๒๕๒๐คนสวนมากทท�างานรบเงนเดอนนน มกเร งวนคนให 

สนเดอน เพอจะไดรบเงนเดอน หานกไมวา สนเดอนหนง อาย ของเรากสนไปดวยมใชนอย เดนใกลความตายเขาไปทกท ไดเงน มา แตเสยอายไป และความตายกใกลเขามาทกท

๒๐  ส.ค.  ๒๕๒๐ถาเรารจกคด ทงคนดและคนชวเปนครของเราได เพราะ 

คนดเปนตวอยางใหเราเหนวาอยางนด ควรด�าเนนตาม สวนคนชว ไดรบผลชว เปนตวอยางใหเราเหนวาอยางนชว ควรเวนหาง

๒๑  ส.ค.  ๒๕๒๐แหลงใหญทสดทฝนไดน�าไปกคอทะเล เมอกลนดแลวก 

หลงลงทวไปในโลก พรอมทงในทะเลดวย แหลงน�าตางๆ บน พนดนตางกไหลลงสทะเลอก การเสยสละของทะเลทใหน�าไปนน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 115

เปนแรงดงดดใหน�าทงหลายพอใจตอบแทนทะเลอยางเตมอกเตมใจธรรมดาของน�าฉนใด ธรรมดาของคนกฉนนน ผ ใดม 

อธยาศยใหญ ท�าการเสยสละเพอผ อน คนทงหลายกพรอมใจ เสยสละเพอเขาเชนกน

๒๒  ส.ค.  ๒๕๒๐ไมมอะไรรายแรงถาเราไมร สกวารายแรง เรองเดยวกน 

รายแรงส�าหรบคนหนง เพราะเขารสกวารายแรง แตไมรายแรง ส�าหรบอกคนหนง เพราะเขาไมรสกเชนนน ความจรงอนนแสดงวา ความรายแรงหรอไมรายแรงไมไดอย ทเรองภายนอก แตอย ท ความรสกของผนนเอง เมอเปนดงน ทานจะใหความรสกของทาน ท�ารายทานท�าไม

๒๓  ส.ค.  ๒๕๒๐อย กบใครกไมสบายเทากบอย กบความสงบ (สนต) ท 

พระพทธองคตรสวา นตถ สนตปร สข สขอนยงกวาความสงบไมม นนจรงแทแนนอน ไมตองสงสย

๒๔  ส.ค.  ๒๕๒๐ท�าความด หนความชว กลวความจน จะไมจนท�าความด หนความชว กลวความประมาท จะไมพลาดจาก 

ความเจรญในชวต

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต116

๒๕  ส.ค.  ๒๕๒๐หมชวนราชสหรบ เพราะรษยาในชอเสยงเกยรตคณของ 

ราชสห แตราชสหไมยอมรบ บอกวาหมสกปรก เนอตวกเปรอะ เปอนดวยโคลนตม อาหารการกนกชอบกนแตอจจาระ ราชสห กลวการเปรอะเปอน จงไมยอมรบกบหม ชอเสยงของราชสหก หาดอยลงไม

บางทคนดกตองท�าเฉยกบคนชว ไมยอมสรบตบมอ ไมใช เพราะกลวสไมได แตเพราะกลวแตการเปรอะเปอนตางหาก

๒๖  ส.ค.  ๒๕๒๐อยาเพอพกถงอดตใหมากนกเลย จะท�าอยางไรกบปจจบน 

กรบท�าเขาเถด จะมแผนอะไรส�าหรบอนาคตกจงเตรยมเถด อดต ลวงไปแลว เรยกคนไมได แตปจจบนและอนาคตเปนของเราอย จงสรางเจตจ�านง (Will) ทดใหมขน ปจจบนและอนาคตจะดเอง

๒๗  ส.ค.  ๒๕๒๐ตวปญหา กบ สงทมปญหา นนไมใชสงเดยวกน เราสามารถ 

แยกปญหากบสงทมปญหาออกจากกนได  เชน ปญหาเรองโรง พยาบาลนอย ไมเพยงพอแกคนปวย เรองนจะไมเปนปญหาส�าหรบ คนไมมโรคภยไขเจบ สงทเปนปญหาคอคนทมโรคทจะตองไป อยโรงพยาบาล

อารมณยวยวนเปนปญหาส�าหรบคนทยงมโรคทางใจซง ตองแก แตไมเปนปญหาส�าหรบทานทหายโรคทางใจแลว หรอไมม โรคทางใจ

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 117

๒๘  ส.ค.  ๒๕๒๐เขาท�าไมดกบตวกไมพอใจ กอความทกขใหเกดขนแบบหนง 

คอความทกขเพราะความไมชอบ เอยงไปทางฝายดนรนในแง ผลกออก เขาท�าดกบตวกพอใจ ตดพนหวงแหน รกใครเปนหวง เปนใย อยากพบอยากเหน อยากใหอยใกล เปนทกขอกแบบหนง เพราะความชอบพอ เอยงไปทางฝายดนรนในแงดงเขาหาตว ใคร พดถงบคคลเชนนนในทางไมดกเจบมาถงตวดวย

เปนอนไมไดสขทงสองอยาง ละความไมพอใจและความพอใจ เสยได วางใจอยในอเบกขาญาณ ยอมเปนอสระ เปนสขทละเอยด ประณต

๒๙  ส.ค.  ๒๕๒๐เทวดามาเฝาพระพทธเจาและกราบทลวา ชวตนนอยนก เมอ 

ชรานอมน�าชวตเขาไป (สความตาย) ความตานทานไมมเลย คอ ไมมอะไรตานทานไดเลย ผเหนภยในเพราะจะตองตายอก ควร ท�าบญทงหลาย อนจะน�าความสขมาให

พระพทธเจาตรสเหมอนเทวดา แตตอนทเทวดาทลวาควร ท�าบญทงหลายนน พระพทธองคนนตรสแผกไปวา ผมงความสงบ ควรละโลกามสทงหลายเสย (โลกามส� ปชเห สนตเปกโข) โลกามส คอ เหยอของโลก อนไดแกอารมณยวยวนตางๆ 

เทวดากลาวในปรยายเบองต�า แตพระพทธองคตรสในปรยาย เบองสง

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต118

๓๐  ส.ค.  ๒๕๒๐พระพทธเจาตรสวา พระธรรมของพระองคเหมอนน�าทไมเจอ 

ดวยโคลนตม (ธมโม รหโท ว อกททโม) หมายความวา เปนน�าท ใสสะอาดควรแกการอาบหรอดม เปนเครองระงบความรอน ความ กระหาย น�าสะอาดเปนประโยชนแกรางกายอยางไร ธรรมของ พระพทธองคกเปนประโยชนแกจตใจอยางนน  เปนเครองดบ ความรอน ถอนความกระหายทางใจ

๓๑  ส.ค.  ๒๕๒๐ผาเนอหยาบนงหมไมสบายฉนใด ค�าหยาบกฟงไมสบายห 

ฉนนน ผาเนอนมละเอยดออน นงหมสบายฉนใด วาจาสภาพนมนวล กฟงสบายหฉนนน เพราะฉะนน บาลจงใชไวพจนของวาจาทดวา

กณณสขา  -  ฟงแลวสบายหหทยงคมา  -  จอดจตโปร  -  เปนภาษาของชาวเมอง คอเปนค�าของ 

    อารยชน (Civilized man)

๑  ก.ย.  ๒๕๒๐เมอเตบโตแลวกควรจะมการแตกตวออกไป เพอจะไดมผสบ 

ตอกจการอนเปนคณนนๆ อนนกเปนหลกธรรมดาอยางหนงของ ธรรมชาต มฉะนนแลวสงทเตบโตและเปนคณกจะสญไปโดยเรว

ผทเจรญเตบโตแลวในทางใดทางหนง จงควรหาผสบตอไว บาง เพอประโยชนอนยงยน ชวตคนๆ หนงนนนอยนก แตประโยชน ทจะตกแกสงคมโดยการสบตอนน  เปนของยงยนเปนพนเปน หมนปทเดยว

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 119

๒  ก.ย.  ๒๕๒๐ใครๆ ชอบพดวา ชวตคอการตอส แตเคยตงปญหาถาม 

ขนบางไหมวา ตอสอะไร ? ตอสกบใคร ? อะไรคอจดมงหมายใน การตอส ? และอะไรคอเครองมอในการตอส ? มวธการอยางไร ? ถาหาค�าตอบเหลานไมได การตอสนนกไรความหมาย เสยแรงเสย เวลา และเสยก�าลงไปเปลาๆ เราตองหาค�าตอบใหชวตในเรองน เสยกอน แลวจงลงมอตอสชวตอยางจรงจง จงจะไมพลาดเปาหมาย มใชตอสกระเสอกกระสนไปอยางมดบอด

๓  ก.ย.  ๒๕๒๐ถามนษยเราไมเบยดเบยนกน โลกมนษย สงคมมนษยจะ 

สงบสข ปราศจากความหวาดระแวงกน มโอกาสไดชนชมตอชวต ของตนและคนทเกยวของตามสมควร นอกจากเวนจากการ เบยดเบยนกนแลว ควรเวนการเบยดเบยนสตวโลกประเภทอนๆ ดวย เพราะเปนเพอนทกข รวม เกด แก เจบ ตายดวยกนทงสน การประทษรายกนเปนการกอทกขใหแกเพอนรวมทกขเพมขนอก จากความทกขซงเขาไดรบอยโดยปกตธรรมดาแลว

๔  ก.ย.  ๒๕๒๐มนษยเราแมจะยากจนขนแคนเพยงไร และไมอาจสงเคราะห 

ชวยเหลอผอนทางวตถไดกตาม แตมสงหนงซงทกคนท�าไดโดย ไมตองลงทนเปนเงนทอง หรอเรยวแรง นนคอ การตงจตเมตตา ปรารถนาดตอผอน นกอยเสมอๆ วา ขอใหเขามความสข พนจาก ความทกข บคคลผมใจเมตตากรณายอมสรางบคลกภาพใหเปน 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต120

คนมเสนหดงดดใจผเขาใกล ใหมความนยมนบถอรกใครเอนด เสนหอนจบใจของคนนนมาจากเมตตาปราณนนเอง

๕  ก.ย.  ๒๕๒๐ธรรมดาทรพยสนนนบคคลหามาไดดวยความยากล�าบาก 

บางพวกตองอาบเหงอตางน�า ตองท�างานตวเปนเกลยว หรอท เรยกวาสายตวแทบขาด บางพวกตองตากแดดกร�าฝน แชน�า เอา หลงสฟาเอาหนาสดน บางพวกตองเสยงอนตรายนานาประการ บางพวกตองรบผดชอบงานเปนอนมาก ไมไดกนไมไดนอนในเวลา ทควรจะไดกนไดนอน

ทงน กเพราะเนองดวยอาชพท�างาน เพอไดทรพยสนมา เลยงตนและครอบครว ผ มใจเปนธรรมจงไมควรเบยดเบยน ทรพยสนของผอน เชน ขโมย ยกยอก ฯลฯ

๖  ก.ย.  ๒๕๒๐ผทชวยเหลอผทควรชวยเหลออยเสมอนน เมอตนเกดวบต 

ขดของตองการความชวยเหลอ บญกศลยอมชกน�าใหมผ มา ชวยเหลอทนทวงทเหมอนกน การชวยเหลอผอนจงเทากบการสะสม สงทจะชวยเหลอตวเองไวนนเอง สงนซอนเรนอยอยางลกลบ และ จะปรากฏขนเมอถงเวลาอนควร เหมอนดอกไมและผลไมซอนอย ไมปรากฏ แตพอถงคราวกออกดอกออกผลใหเหนนาชนใจ

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 121

๗  ก.ย.  ๒๕๒๐ผเหนกาลไกลควรหดเสยสละคราวละเลกละนอย เปนการ 

สรางนสย อปนสย และอธยาศยทดใหแกตน นสยนนจะคอยๆ หยง รากลงลกเปนอปนสยสนดานทมนคง ท�าลายยาก ความเออเฟอ เผอแผและการเสยสละ จะคอยๆ แผขยายวงกวางออกไป จน สามารถท�าสงทคนทงหลายอนท�าไดโดยยาก เชนพระสมมาสม- พทธเจาทรงเสยสละทกสงทกอยางเพอความดและความสขของโลก

๘  ก.ย.  ๒๕๒๐มองในแงการลงทน การเสยสละเปนการลงทนอยางหนง 

คนทไมยอมลงทนอะไรเลย ยอมจะไมไดอะไรกลบคนมา ไมมอะไร งอกเงยขน แมคนทอยากไดก�าลงมากๆ กตองออกก�าลงไปกอน ก�าลงจงจะกลบคนมา

๙  ก.ย.  ๒๕๒๐ทกสงทกอยางตองคอยเปนคอยไป อาศยความเพยร ประสบ- 

การณ และการลองผดลองถก ถาเดกนอยสกคนหนงนอนอย เฉยๆ ไมยอมหดคลาน หดเดน คดวาใหครบ ๒ ขวบเสยกอน แลวจงคอยเดน จะไดเดนแขงเลยทเดยว เดกคนนนคงเดนไมได ในขณะทเพอนร นเดยวกนเดนไดคลองแลว ดวยการยอมลม ยอมถกหวเราะเยาะในตอนตนๆ บาง

ความส�าเรจในชวตกเหมอนกน ตองมการเรม และกลา เผชญหนากบความลมเหลว

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต122

๑๐  ก.ย.  ๒๕๒๐อะไรกตามทเขารก ยอมมความหมายมากส�าหรบผนน ไมวา 

จะเลกนอยเพยงไรในความร สกของผ อน จงดตวอยางเดกท ก�าลงเพลนกบของเลน ในความรสกของผใหญอาจเหนเปนเรอง เลกนอย แตเดกเหนเปนเรองใหญ  เดกทถกแยงรถยนตคน เลกๆ ทตนก�าลงเลนอย ยอมมความรสกสะเทอนใจ เทากบผใหญ ทก�าลงขบรถยนตอย แลวมคนมาแยงเอาไปเหมอนกน ตางกนแต เพยงวาเดกลมไดเรวกวา

๑๑  ก.ย.  ๒๕๒๐มโนธรรมเปนสงส�าคญในตวคน บางคนมการศกษานอย 

แตมมโนธรรมด กสามารถตงตนไวในทางทชอบได สวนบางคน มการศกษาเลาเรยนสง แตมมโนธรรมนอย มใจต�า ไมอาจตงตน ไวในทางทชอบได ตองลมจมลมเหลวในชวต  เอาตวไมรอด มโนธรรมจงมความส�าคญตอชวตของคนทกคน มโนธรรมคอ การรจกผดชอบชวด คนมมโนธรรมเปนคนด นาคบ และเปน ประโยชนแกสงคมมาก

๑๒  ก.ย.  ๒๕๒๐คนทพงตนเองไดทางกายนน หาไดงายกวาคนทพงตนเอง 

ไดทางใจ บางคนประสบความส�าเรจทางเศรษฐกจเปนอยางด แต ลมเหลวสญเสยทางจตใจ การสญเสยทางจตใจเปนการสญเสย อนยงใหญของมนษย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 12๓

๑๓  ก.ย.  ๒๕๒๐พระพทธเจานนไดพระนามวา พทโธ มความหมายวา ทรง 

เปนผร ๑ เปนผเบกบาน ๑ เปนผตน ๑ทรงรกฎแหงความจรง และวธการทจะปฏบตตอความจรง 

นนๆ พดภาษาสมยใหมวา ทรงร Natural Science หรอ Positive Science ศาสตรทวาดวยความเปนจรงของสงทงหลาย และ Moral 

Philosophy หรอ Normative Science ศาสตรทวาดวยจรยธรรม ขอทควรประพฤต

ทรงเปนผเบกบานดวยพระมหากรณาธคณทรงเปนผตนจากความหลบ คอ กเลส ในขณะทโลกสนนวาส 

หลบอย

๑๔  ก.ย.  ๒๕๒๐การถงพระรตนตรยในความหมายทแทจรง และมผล 

ตอผ ถงนน คอ การถายแบบ หรอการถายเอาคณสมบตของ พระพทธเจาเขาสตน การปฏบตตามพระธรรมทพระพทธเจาทรง สงสอนและด�าเนนรอยตามพระสงฆผปฏบตดปฏบตชอบ

บคคลผเลอมใสพระรตนตรย ปรารถนาความบรสทธแหง ตนและปฏบตตามโดยชอบ จงจะบรรลถงจดหมายแหงการถง พระรตนตรยนน

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต124

๑๕  ก.ย.  ๒๕๒๐สาวกของพระอรยะยอมอยดวยเมตตา กรณา มทตา และ 

อเบกขา หาประมาณมได เมอเปนดงนยอมไดความสบายใจ ๔ ประการ คอ

๑. ถาโลกหนามจรง ผลแหงกรรมดกรรมชวมจรง เรายอม   บงเกดในสคตโลกสวรรค

๒. ถาโลกหนาไมม ผลแหงกรรมดกรรมชวไมม เรายอม   อยเปนสขในปจจบน

๓. ถาบาปทบคคลท�าแลวเปนอนท�า เรามไดท�าบาป เราจะ   ประสบทกขไดอยางไร

๔. ถาบาปทบคคลท�าแลวไมเปนอนท�า เรากพจารณาเหน   ตนเปนผบรสทธอย

(นย เกสปตตสตร หรอ กาลามสตร ๒๐/๕๐๕/๒๔๑)

๑๖  ก.ย.  ๒๕๒๐วทยาศาสตรไดแบงสสารออกเปน ๓ ลกษณะ คอ ของแขง 

ของเหลว และกาซ ของแขง เชน โตะ เปนตนนน เมอมองดเผนๆ กเหนอยางนน แตถามองใหลกซงกจะไมพบของแขงเลย เชน ถาเรามองโตะนนผานทาง Ultra Microscopic eyes เราจะพบวา มนเปนเพยงความสบสนวนวาย ความหมนเวยนของอะตอมและ อเลคตรอนเทานน ดงนนโตะจงเปนเพยงสญญากาศ (Empty 

space) จงไมมอะไรในโลกทเรยกไดวาเปนของแขงจรงๆ(จาก An Introduction to Philosophical Analysis 

ของ John Hosper)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 125

๑๗  ก.ย.  ๒๕๒๐เราเทยวแสวงหาชาง คอ ตณหา ผท�าเรอน คอ อตภาพน 

เมอไมพบ จงตองทองเทยวไปในสงสารหลายชาต หลายภพ (เรา ไดเหนแลววา) การเกดบอยๆ เปนทกข ดกอนตณหาผสรางเรอน คอ อตภาพ บดนเราไดเหนเจาแลว เจาจะท�าเรอนอกไมได ซโครง ทกซ (กเลสทงปวงนอกจากอวชชา) ของเจา ยอดเรอน (อวชชา) ของเจาเรารอเสยแลว จตของเราไดถงนพพาน อนอะไรๆ ปรงแตง ไมได เราถงภาวะสนตณหาแลว 

(พระพทธภาษต ๒๕/๓๕)

๑๘  ก.ย.  ๒๕๒๐การเขยนเรองยากหรองายนาจะใหพอสมควรกบเนอหา ถา 

ท�าใหงายเกนไปอาจไรคณคา หรอดอยในคณคา เพราะไมสม เนอหาสาระ ถายากเกนไปกส�าเรจประโยชนนอย อยในวงจ�ากด ของคนเพยงไมกคน

๑๙  ก.ย.  ๒๕๒๐ทกคนมชวตอยเพอจะเรยนรชวตตอไป และเปนการแนนอน 

วา ไมมใครเรยนเรองชวตใหจบไดดวยวธการของโลก

๒๐  ก.ย.  ๒๕๒๐คนทเกดมาสวยงาม บางทกหาความสขใจไมได ความสวยงาม 

อาจกอความสขใจใหผ อน พรอมๆ กนนนกใหความล�าบากใจ แกเจาของไปดวย ใครๆ กตองการความงาม แตสงทงามมให 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต126

ไมมากนก ใครทเขาไปเกยวของกบความงาม หรอสงสวยงามเขา กมกประสบความล�าบากเสมอ

๒๑  ก.ย.  ๒๕๒๐ความสวยงามใหความชมชนเบกบานแกมนษยกจรง แต 

มนษยไมเคยไดความสขความเบกบานอะไรมาเปลาๆ โดยไมมการ ลงทน ความสขทมนษยเราไดรบสวนใหญมกจะตองเอาความทกข เขาแลกกอนเสมอ บางทกไดสขคม แตบางทกไมคมกบความทกข ทตองลงทนไป

๒๒  ก.ย.  ๒๕๒๐เปนเรองนาเสยดายมาก ถาคนเราเกดมาแลวและตายไป 

โดยมไดพบความรกเลย แตจะเปนการนาเศราอยางยง ถาคนได พบความรก แลวเอาชวตไปจมอยในความรกนนตลอดชาต

สงทส�าคญทสดในชวตอกอยางหนงกคอ การพนจพจารณาวา ควรจะด�าเนนชวตอยางไร ทงๆ ททกคนอยากมชวตอย แตมนอย คนเหลอเกนทพยายามเรยนใหรวาควรมชวตอยอยางไร แบบไหน

๒๓  ก.ย.  ๒๕๒๐ชวตทชอกช�า ผดหวงอย เสมอ ถาร จกมองใหดจะเปน 

ประโยชนแกชวตในบนปลายมาก ควรมองชวตหลายดานหลายมม เมอมมหนงปดลง อาจมมมหนงทเปดอย และอาจเปนทางชวต ทแทจรงกได ไมควรเสยก�าลงใจในหนทางของชวต

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 127

๒๔  ก.ย.  ๒๕๒๐ไมมชวตใดด�าเนนไปโดยราบรน ปราศจากความทกข แต 

ความทกขนนเอง ถาร จกมอง รจกใชมน จะเปนสาเหตใหเกด ความสขอนถาวร เรารสกซงตอรมเงาของตนไม กเพราะมแสงแดด อย รอบๆ  เมอถกแวดลอมไปดวยแสงแดด คอ ความทกข นกปราชญอาจหาความสขไดในวงลอมของความทกขนนเอง

๒๕  ก.ย.  ๒๕๒๐ความสขและความร งโรจนนน บางทกเปนเสมอนเครอง 

ลวงตาใหคนถกหลอกหลอน ไมมทางจะทราบความจรงได ความ ยากล�าบากตางหากเลา ทท�าใหคนรจกตวเอง รจกคนอน รจก มตรแท มตรเทยม รจกชวตและโลก

๒๖  ก.ย.  ๒๕๒๐อยาโอดครวญร�ารองถงความทกขยากล�าบาก ควรกดฟนส 

อปสรรคตางๆ ทขวางอยเบองหนา อยารองขอความเหนใจจาก ใคร แตจงเหนใจผอนทท�าความผดพลาด อยาซ�าเตมคนผดเมอ เขารสกตวแลว จงใหก�าลงใจเพอใหเขาท�าความดตอไป

ไมควรดวนตดสนใครวาเปนคนเลว ควรดชวตของเขาให ตลอด ชวตคนเปลยนแปลงอยเสมอ

๒๗  ก.ย.  ๒๕๒๐เมอจดมงหมายสงสดของชวตอยทความสงบแลว อะไรจะ 

เสยไปกชอวามไดเสยไป เพราะสมบตอนล�าคาทสดคอดวงใจ 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต128

ทสงบอยดวยธรรมของนกปราชญ อะไรทไดมากสกแตวาไดมา สมบตทงหลายในโลกนเปนของโลก เราเพยงมาอาศยใชชวคราว แลวละทงไป

๒๘  ก.ย.  ๒๕๒๐ความพอใจยอมรบเหตการณทหลกเลยงไมได ยอมรบมนไว 

ในฐานะเปนสงทหลกเลยงไมได ท�าใหหายทกขและใหเกดความสขได

ไมวาทกขประเภทใดทเกดขนในหวใจของคนใดคนหนง จะ ตองมเพอนรวมทกขอยดวยเสมอ แตเราไมอาจทราบไดเทานน เหมอนโรคไมวาชนดใด ยอมไมเกดแกบคคลเพยงคนเดยว

มนษยเราแมจะยากจนขดสนสงใดกตาม แตกไมขดสน ความทกข เรามงคงพรงพรอมดวยความทกขอยเสมอ

๒๙  ก.ย.  ๒๕๒๐ความเขาใจกนท�าใหคนเหนอกเหนใจกน ความเหนอกเหนใจ 

ท�าใหคนรกกน ความรกทมพนฐานจากความเหนอกเหนใจนน เปนความรกทนมนวลมนคง เหมอนเสนไหมทควนเปนเกลยวแลว ยากนกทจะดงใหขาดได

๓๐  ก.ย.  ๒๕๒๐ความรกเปนกฬาชนดหนง ซงเมอบคคลเลนเขาแลวไมแพ 

กชนะ แตการพายรกมผลกระทบกระเทอนใจและฝงใจมากกวา การแพกฬาชนดอน บางคนจะระทมหมนไหมไปตลอดชวต บางคน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 129

ใชเวลารกษาแผลใจอยเปนเวลานานป และไมมเพอนรวมแพดวย กฬารกเปนการลงสนามกบคตอส เพยงตวตอตว คนทกลาเลน กบความรกจงตองกลาไดกลาเสย กลาเผชญกบความจรง

๑  ต.ค.  ๒๕๒๐โลกนเปนสนามกฬาใหญ ซงชวตแตละชวตเปนนกกฬา 

โดยก�าเนด ทกคนตองตอส ตองดนรน ตอสกบภยธรรมชาต กบ เพอนมนษยดวยกน กบโรคภยไขเจบนานาประการ

๒  ต.ค.  ๒๕๒๐มนเปนเรองนาบดสนอยไปหรอ ทบคคลผ สละความสข 

ความสบายทางโลก ซงยากทบคคลจะสละได บวชเปนบรรพชต แลวมาเปนคนคดโกงในศาสนา เปนอยดวยการหลอกลวงคนอน โดยอาศยความโงเขลาของคนอน มาสรางความมงมศรสขใหแกตน

๓  ต.ค.  ๒๕๒๐ปากดงป  หดงตะกรา  ตาดงตะแกรงปากไมแพรง   หไมอา  ตาไมเหนเปนหลกธรรม  น�าให  หวใจเยนคนควรเปน  เชนนนบาง  ในบางคราว 

(จ�าทมาไมได)

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต1๓0

๔  ต.ค.  ๒๕๒๐อายของคนเราไมมากมายอะไรนก ไมควรพราเสยดวย 

การท�าบาป ควรใหอายลวงไปดวยการท�าคณงามความด จะได ไมเสยใจภายหลง

การศกษาทตองลงทนลงแรงกนมาก กเพอใหคนเปนคนด ถาท�าบาปมากเทาใด ความเปนคนดกลดนอยลงเทานน ทนรอนท ลงไปในการศกษากเสมอนสญเปลา ยงมผลรายเสยอก เพราะ ศกษามาก ฉลาดรอบรมาก แตจตใจไมมธรรม ยอมหาโอกาส ท�าบาปไดมาก

๕  ต.ค.  ๒๕๒๐ควรพจารณาถงตนอยเนองๆ วา บดนเราก�าลงเวยนวายอย 

ในสงสารทกข ตองเกด แก เจบ ตาย มความเศราโศกเสยใจ ตดตามพวพนอยในชวตมไดวางเวน ไฉนหนอ เราจกพนจาก สงสารทกขนได ควรเวนบาปทจรตเสย เพอเปนทางไปสความ พนทกขนน

๖  ต.ค.  ๒๕๒๐ควรระลกถง บดา มารดา คร อาจารย ญาตพนอง ตลอด 

ถงสหายทเปนกลยาณมตรวา ถาเราท�าความชวจนตองเสยชอเสยง หรอตองเสยคนไป ทานเหลานนจะตองเสยใจเพยงใด โดยเฉพาะ อยางยง พอแมจะเสยใจมากกวาคนอน เพราะทานเลยงดมาดวย ความเหนอยยาก ล�าบาก เสยสละ ทงก�าลงกาย ก�าลงทรพย ก�าลง สตปญญา และก�าลงใจทงมวล มงปลกฝงลก ตงความหวงไววา 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 1๓1

จะไดชนชมความดของลก แตกลบไดยนไดฟงแตเรองชวรายของ ลก ทานจะผดหวงเพยงใด เปนการท�าลายจตใจของทานเพยงใด

๗  ต.ค.  ๒๕๒๐สงๆ เดยวกน อาจเปนอนตรายส�าหรบคนหนงแตไมเปน 

อนตรายส�าหรบอกคนหนง ทงนขนอยกบเครองรองรบ เหมอนฝามอ ทมแผลและไมมแผล ยาพษอยางเดยวกน เมอใสลงไปในฝามอ ทมแผล มนซมซาบเขาไปในฝามอนนแลว แลนไปตามเสนเลอด เปนอนตรายถงชวต แตเมอใสลงไปในฝามอทไมมแผล มนไมมทาง ซมลงไปในรางกาย อนตรายไมม

อารมณอยางเดยวกนเกดขนแกบคคลทตางกน ผลทออกมา ยอมตางกน

๘  ต.ค.  ๒๕๒๐เมอใจไมปกต เจอดวยอารมณหงดหงดอย ค�าพดของคนอน 

ยอมเสยดแทงใจของเขาไดงาย สงนนซมซาบเขาไปเปนพษแก จตใจ เปรยบเหมอนใจมแผลอยแลว อะไรกระทบนดกระทบ หนอยกเกดเปนพษขน

บางคนมจตใจมนคงด บรสทธ  ไมมแผลคอกเลสเปน พนฐาน อารมณใดมากระทบกไมอาจซมซาบลงไปได เหมอนน�า ไมซมลงไปในใบบว หรอในเพชรกอนบรสทธ ไมมรอยราว

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต1๓2

๙  ต.ค.  ๒๕๒๐ความจรงโลกของเราทกวนนมโอกาสอยมากทจะสรางสรรค 

ความเจรญรงเรองแกสงคมมนษยยงกวาสมยใดๆ ทผานมา แต ดเหมอนวายงโลกเจรญขน ความขดแยงตางๆ กมมากขนดวย ความตองการของมนษยซงเดมทมเพยงเลกนอย จ�ากดอยเฉพาะ สงทจ�าเปน ไดถบตวสงขนจนเกอบจะพดไมถกในบดนวา มนษย เราตองการอะไรแน ความสขซงโดยปกตเปนของหาไดงายกกลบ เปนของหาไดยากส�าหรบมนษยในสงคมปจจบน ทงนสบเนองจาก ความผดพลาดทมนษยเพกเฉยตอการฝกฝนจตใจของตน ตอการ ขดเกลาจตใจของตนใหประณต

๑๐  ต.ค.  ๒๕๒๐มนษยจะไดรบการศกษาภายนอกสงเพยงใดกตาม จตใจ 

ของเขาจะไมสวางขนเลย นอกจากเขาจะหนมาศกษาและปฏบต ทางจตดวย การศกษาวทยาการตางๆ ภายนอก มไดชวยใหเขา ลดความเหนแกตวลงเลย ขอขดแยงของมนษยในสงคมจนตอง ฟาดฟนประหตประหารกนนน ไปจากความเหนแกตว ม งแต ประโยชนของตน ฝายหนงตองการใหไดเปรยบมากทสด อก ฝายหนงกมความรสกเชนนนเหมอนกน

๑๑  ต.ค.  ๒๕๒๐“ความทกขของโลกไมสามารถแกไดดวยการชวยเหลอทาง 

กายอยางเดยว ตราบใดทอปนสยของคนยงไมเปลยนแปลงไป คนกจะรสกมความทกขอยเสมอ การชวยเหลอทางกายจะมากมาย 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 1๓๓

เพยงใดกไมอาจลดความทกขของมนษยใหหมดสนได วธเดยวท จะแกปญหานคอการท�ามนษยใหบรสทธขน ความโงเขลาคอ มารดาหรอตนเคาส�าคญของความชวและความทกขทงมวลเทาท เราเหนอย ขอใหเราชวยใหมนษยสวาง บรสทธ มก�าลงใจเขมแขง และมการศกษาด ดวยวธการเพยงเทาน ความทกขของโลกจง จะสนสดลงได”

๑๒  ต.ค.  ๒๕๒๐(ตอจากวนท ๑๑)“แมเราจะใหความคมครองคนทกบานทกเรอน สรางโรง 

พยาบาลใหเตมแผนดนกตาม แตหากวา เนอแท (Nature) ของ มนษยยงมไดเปลยนไปตราบใด ความทกขกจะตองด�าเนนตอไป ตราบนน”

(วาทะของทานสวาม วเวกานนทะ ใน The Secret of work ทานสวาม วเวกานนทะ มชอเสยงโดงดงมากทสดผหนงในอนเดย เขยนหนงสอไวมาก ลวนเปนทนยมในหมนกปราชญทงสน ชอเสยง ของทานเปนทรจกแมในองกฤษและอเมรกา)

๑๓  ต.ค.  ๒๕๒๐การขาดแคลนธรรมเทากบขาดแคลนหมดทกสงทกอยาง 

การปลกฝงใหคนมธรรมเทากบใหเขามทกสงทกอยาง เรองนทกคน พสจนไดดวยตนเองและพสจนไดทกเมอ

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต1๓4

๑๔  ต.ค.  ๒๕๒๐ในคมภรนวกนบาต องคตตรนกาย พระพทธเจาตรสแก 

ภกษทงหลายวา โอปปาตกะก�าเนดคอพวกกายทพย เชน นรก เปรต อสรกาย เทวดา มาร พรหม นน บคคลจะรไดกโดยผาน ทางสมาธ ไมสามารถรไดดวยการเกงความจรง หรอการนกคด ธรรมดา อยางทคนสวนมากชอบท�ากน

๑๕  ต.ค.  ๒๕๒๐๑. ไมวาในกลางหาวหรอทามกลางมหาสมทร หรอระหวาง 

ชองภเขา แผนดน ทมจจราชจะเออมมอไปไมถงนน มไดม ทงเดกและผใหญ ทงคนพาลและบณฑต ทงหมดยอมไปสอ�านาจ ของมจจราช ทงหมดมความตายดกอยขางหนา 

(พระพทธภาษต)

๒. เมอความตายมาถงเขา ทกคนตองละทงสงทงปวงไป แมแตสรระอนเปนทหวงแหนรกใครทสดกจ�าตองทงไว เอาไปไมได

๑๖  ต.ค.  ๒๕๒๐สรระน ถาไมเปนทรองรบความดแลว กเปนของเลวอยางหนง 

ทใหความทกขมาก ใหความสขเพยงเลกนอย เปนภาระอนไมรจก จบสน เปนมารอยางหนง เรยกวา ขนธมาร เปนภาระอยางหนก เรยกวา ขนธภาระ ดงท พระพทธองคตรสวา

ภารา หเว ปญจกขนธาขนธ ๕ เปนภาระหนกแทนตถ ขนธสมา ทกขาทกขใดๆ เสมอดวยการบรหารขนธ ๕ เปนไมม

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 1๓5

๑๗  ต.ค.  ๒๕๒๐กเลสตางๆ จดเปนภาระของใจ ท�าใหใจมภาระ ไมอสระ 

ปลอดโปรง ไมเปนตวของตวเอง เปนเหมอนหนถวงใจใหหนก เหมอนตะปตรงใจใหแนบแนนกบอารมณโลก พระพทธองคจง ตรสวา

ภาราทาน ทกข โลเกการยดภาระ (กเลสและขนธ) เปนทกขในโลกภารนกเขปน สขการปลงภาระเสยได เปนสข

๑๘  ต.ค.  ๒๕๒๐บญหรอความดกเปนบวงอยางหนง บาปหรอความชวกเปน 

บวงอยางหนง  เหมอนโซทท�าดวยทองและท�าดวยเหลกกลวน เปนโซเหมอนกน ภาวะทสงสดในพระพทธศาสนาจงชไปทความ หลดพนจากบวงทง ๒ อยาง ทงดและชว พระอรหนตจงม คณบทอยางหนงวา ปญญปาปหโน - ผละบญและบาปไดแลว

๑๙  ต.ค.  ๒๕๒๐พระพทธศาสนา คมภรอปนษท ลทธเชน เปนตน ลวนสอน 

เรองอหงสา ความไมเบยดเบยนทงสน นกปรชญาสมยใหมใน ศตวรรษท ๒๐ แหงครสตกาล เชน มหาตมะ คานธ กเนนมาก เรองอหงสาเหมอนกน แตคานธยอมใหฆายงและสตวรายทท�าลาย ชวตคนได คานธถอวา การกระท�าเชนนนเพอชวยชวตเราเอง ไมถอเปนการเบยดเบยน

ผไมตองการสงใด จงเทากบไดโลกทงโลกไวในครอบครอง ไมมสงใดทเขาไมมและไมได ทคนรสกวาเขาขาดสงใดกเพราะเขาตองการสงนน

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต1๓8

คานธ อนญาตแมการฆาคนในบางกรณ ตวอยาง เชน คนบา ถอดาบวงฆาคนอยตามถนน ไมมใครสามารถจบเขาไดทงเปน ใคร ฆาคนเชนนน ไมถอวาเปนการท�าชว

๒๐  ต.ค.  ๒๕๒๐คานธกลาววา อหงสาตองแสดงออกทางความรก การชวย 

เหลอสงคม ความเสยสละ และความกลาหาญ ความคดชว เชน ความเกลยดชง และความหวงรายจะเปนเครองท�าลายอหงสาให พนาศลง

คานธกลาววา บคคลผไมเบยดเบยน ยอมเปนผเขมแขง อยางแทจรง เปนคนกลาหาญ พรอมเสมอทจะเสยสละแมแตชวต เพอคณความด แตคนขลาดจะปฏบตตามอหงสาธรรมมไดเลย

๒๑  ต.ค.  ๒๕๒๐ถาจะถามวาพระพทธศาสนามทรรศนะตอชวตอยางไร ? นา 

จะตอบไดตามพระพทธมตทวา ชวตเตมไปดวยทกข อรยสจขอท ๑ ของพระพทธองคกเรมตนดวยทกข แตทรงสอนวธแกทกข สาเหต ของทกข และทางดบทกข ไว ด วย หากมได ทรงสอนอรยสจ ๓ ขอหลงไว พระพทธศาสนากคงเปนลทธทนยม (Pessimism) มองชวตในแงราย ถงกระนนนกปราชญชาวตะวนตกบางคนก ยงมองพระพทธศาสนาวาเปนทนยม เพราะเหตทกลาววาชวต เตมไปดวยความทกข

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 1๓9

๒๒  ต.ค.  ๒๕๒๐มองในแงปรมตถธรรม ชวตมใชอยางเดยวกนกบทกข 

และมใชตางกนกบทกข แตเพราะอาศยชวต ความทกขจงเกดขน เหมอนคลนกบมหาสมทร มไดเปนอนหนงอนเดยวกน และมได เปนตางหากจากกน แตเพราะอาศยลม ทะเลจงมคลน

ถาชวตเปนอยางเดยวกบทกข พระอรยเจากพนทกขไมได ถาชวตคนละอยางจากทกข บคคลกสามารถแยกตนออกไปโดย ไมเกยวของกบทกขได แตเพราะอาศยเหตปจจย ทกขจงเกดขน พอสนเหตปจจย ทกขกดบไป

๒๓  ต.ค.  ๒๕๒๐พดถงความสข พระพทธศาสนามองสขในแงกวาง คอยอม 

ใหทงโลกยสขและโลกตตรสข ยอมใหทงสามสสข - สขมอามส เครองลอ และนรามสสข - สขไมมเครองลอ แตพระพทธเจาทรงตง วา โลกยสขนนยงเจออยดวยทกข ไมใชสขแท สวนโลกตตรสข หรอนรามสสขเปนสขแท ไมเจอดวยทกข พระพทธเจาทรงสงเสรม ความสขอยางหลงมาก คอสงเสรมโลกตตรสข พดไปคลายของเทยมกบของแท ของเทยมกพอใชไปไดเหมอนกน แตไมดเหมอนของแท ของแทจงดกวาของเทยมอยเสมอ

๒๔  ต.ค.  ๒๕๒๐คนพวกหนงตดโลก อกพวกหนงเบอโลก ในสองพวก 

พวกหลงดกวา แตทวาเบอโลกนน ไมใชเบอแลวเปนทกขหรอ กล มใจเบอแลวใจสงบ ปลอยวางได คนทวาเบอโลกแลวเปน 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต140

ทกขกลมอกกลมใจนน นาจะเปนเพราะตดโลกมากเกนไป มากกวา คนตดโลกธรรมดาเสยอก เบอเพราะไมไดสมหวงดงใจ แตถาได ดงใจหวงกตด ดงนจะเรยกวาเบอไดอยางไร

๒๕  ต.ค.  ๒๕๒๐ทานอยากลาวค�าหยาบกบใครๆ เพราะเมอเขาถกดาวากจะ 

พงดาทานตอบมา อนการกลาวแขงดกนนนเปนเหตใหเกดทกข โทษตางๆ กจะพงหวนกลบมาถกตองทาน ถาทานท�าตนมให หวนไหว (อยอยางสงบเสงยม ไมมปากเสยงกบใคร) เหมอนกงสดาล ทปากขาดเสยแลว ทานจะถงนพพาน การกลาวแขงดกนกจะไมม แกทาน 

(พระพทธภาษต)

๒๖  ต.ค.  ๒๕๒๐ความรายของเขามไมมากพอ หามาใสเขา เรยกวา “ใสราย”

ความชวของเขามไมพอ ความด�าของเขายงนอยไป หรอไมมเลย หาเรองมาปายเขา เรยกวา “ปายส” ท�าใหดรนแรงเขมขนขน

เมอใสรายปายสกนมากเขา กเหมอนสาดโคลนเขาหากน แปดเปอนกนไปฝายละมากๆ คนดกชอบใจ แตความยอยยบตก แกผทะเลาะกน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 141

๒๗  ต.ค.  ๒๕๒๐อาย อสมา จ วญญาณ ยทา กาย ชหนต มอปวฏโ ตทา เสต เอตถ สาโร น วชชตเมอใด อาย ไออน และวญญาณ ละกายนไป กายนกถก 

ทอดทงใหนอนเหมอนทอนไม สาระในกายนไมมเลยผเขานโรธสมาบตมอาการเหมอนคนตาย แตอายยงไมสน 

ไออนยงอย วญญาณยงไมทงรางกายไป เพยงแตไมมลมหายใจ อนเปนกายสงขารปรงแตงกายเทานน

๒๘  ต.ค.  ๒๕๒๐“วสาขา ! สภาวธรรมมความเกดเปนตนของสตวทงหลาย 

เปนเหมอนโคบาลผมทอนไมในมอ (ส�าหรบตอนฝงโค) ความเกด สงสตวไปสความแก ความแกสงตอไปยงความเจบ ความเจบสง ไปยงความตาย มรณะยอมตดชวตของสตวทงหลายใหสนสดลง ถงกระนนปวงสตวทปรารถนาออกจากวฏฏะกไมคอยม สวนมาก มวแตปรารถนาวฏฏะ (การเวยนวายตายเกด) กนเสยทงนน”

(พระพทธเจาตรสกบนางวสาขา,อรรถกถาธรรมบทภาค ๕ เรองอโบสถกรรม)

๒๙  ต.ค.  ๒๕๒๐นกจรยศาสตรไดกลาวถงศลธรรม ๒ ประเภท คอ๑. Positive Morality ศลธรรมทยอมรบปฏบตกนตาม 

ธรรมเนยมประเพณ หรอตามขอบงคบของศาสนานนๆ แมไมม เหตผลเพยงพอกตองท�าตาม

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต142

๒. Ideal Morality ศลธรรมตามอดมคตแสวงหาความด ในตวมนเอง (Good in themselves) ไมขนกบความเหนของ สงคม ดในตวเองชวในตวเองแลวเสรจ ใครจะเหนอยางไร กชางใคร เหมอนมะมวงยอมเปนมะมวง ใครจะเหนเปนขนน กหา เปลยนมะมวงใหเปนขนนไดไม

๓๐  ต.ค.  ๒๕๒๐นกพรต หรอสมณะในศาสนาตางๆ แมจะมงความบรสทธ 

แตถาใจของเขายงหมกหมมอยดวยความโลภอยากได, ความรษยา ตราบนนความเปนสมณะของเขากไมมประโยชนอนใด เปนเพยง เครองมอหากน เพราะถกน�าดวยความอยาก และน�าไปสความอยาก

๓๑  ต.ค.  ๒๕๒๐“นาคตะ เราไมตดยศ และยศไมตดเรา เราไดสขอนยงกวา 

ลาภสกการะแลว ลาภสกการะประเภทอาหารการกนนน ในทสด กเหลอลงเปนอจจาระ ปสสาวะ ท�านองเดยวกบความรกซงม ความโศก ความร�าไรร�าพนเปนผล ผพจารณาเหนความเกดดบ ในอปาทานขนธ ๕ ยอมเหนความไมดแหงความยดมนถอมนใน ขนธ ๕”

พระพทธพจน ตรสแกพระนาคตะทราวปาอจฉานงคละ แควนโกศล เมอพราหมณและคหบดเปนอนมากมาเฝา น�าของเคยว ของฉนเปนอนมาก มายนชมนมสงเสยงออองอยภายนอกซมประต

(นย อง. ปญจก. ๒๒/๓๑)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 14๓

๑  พ.ย.  ๒๕๒๐เมอภายในของบคคลยงไมสงบกหาชอวาความสงบแทจรง 

ไม คอ สงบทแทจรงหรอสนตภาพถาวร (The lasting peace) นนจะตองไปจากภายในของบคคลแตละคนในสงคม เหมอนม ไฟคนละดวง เมอแตละคนดบไฟของตนได ไฟของสวนรวมก ชอวาดบ ความรอนของสงคมกถงความดบลง เหลออยแตความ สงบเยน สนตภาพถาวรเกดขนโดยวธน อนง  เมอสงบตนเอง ไดแลว กพงชวยอนเคราะหผ อนใหสงบดวย ดงเชนพระผ ม พระภาคเจา (สนโต โส ภควา สมถาย ธมม� เทเสต)

๒  พ.ย.  ๒๕๒๐เราจะถอเอาการแตงกายอนสวยงามเพยงอยางเดยวมา 

วดคณคาของคนหาไดไม เพราะขอเทจจรง (Fact) ไดเผยใหเรา เหนอยวา บางคนแตงกายด รปงาม แตใจสกปรก มคณธรรม อยในใจนอยเหลอเกน ชนดทกายเปนคน ใจเปนสตว ทเรยก ในภาษาองกฤษวา Satyr (แซทเออร) คนประเภทนยงมการศกษา มาก ยงมต�าแหนงใหญโตกยงเปนภยตอสงคมมากขน ทงนเพราะ การศกษาวชาการทางโลก เพอมงผลทางการประกอบอาชพแต อยางเดยวนน ไมสามารถเปลยนแปลงนสยชวดงเดมของคนให ดขนไดเลย

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต144

๓  พ.ย.  ๒๕๒๐Satyr (แซทเออร) มความหมายโดยยอดงนหมายถงพระเจาของกรกและโรมนโบราณครงคนครงสตว 

หนาเปนคน รางกายเปนสตว อยตามตนไมและภเขา ชอบเหลาและ ผหญง ชอบใชเวลาใหหมดไปดวยการหาความสขส�าราญอยาง ปาเถอน

คนทมความตองการทางเพศรนแรงจนไมสามารถควบคม ได ประพฤตอนาจารทางเพศเยยงสตวเดรจฉาน อยางนเรยกวา คนทมกายเปนคนแตใจเปนสตวดรจฉาน

๔  พ.ย.  ๒๕๒๐การศกษาอนไมสมบรณท�าใหคนทะนงตนในทางผด คอ 

มความร สกวาเขาเปนคนด มการศกษาด มปรญญา เขาเปน ปญญาชน แตเขาหาไดน�าพาตอศลธรรมจรรยา หรอความ รบผดชอบตอสงคมแตประการใดไม เขาประพฤตตามใจตน มได ยอมเสยสละความสขของตนแมแตนอยเพอสวนรวม

การศกษาทสมบรณ ตองประกอบดวยความรความสามารถ ในสงทตนร  คอสามารถน�าเอาความร นนมาใชประโยชนได ม มโนธรรม คอ ความรสกรบผดชอบตอสงคมทตนอยควบคไปดวย สงคมจะเจรญกเพราะอาศยบคคลผมการศกษาสมบรณน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 145

๕  พ.ย.  ๒๕๒๐คนฉลาดตองคอยฝกกาย วาจาของตนใหด คอยถายถอน 

เอาสวนทชวรายออก น�าเอาสวนดเขาไวในตน เมอนานเขากกลาย เปนนสย อปนสย สงนนกลายเปนอนหนงอนเดยวกนกบตน จนแยกไมออก เหมอนผลไมดองทน�ามาดองกบสงใดสงหนง จนสงนนซมซาบผสมผสานเขากนอยางสนท ไมอาจแยกออก จากกนได คนฉลาดตองพยายามฝกฝนตนเอง ร สกเสยใจตอ ขอบกพรองเลกนอยของตนและพรอมทจะแกไข เพราะสงเลก นอยอาจท�าใหคนอนมองเหนลกษณะนสยสวนใหญของเราได เปรยบเหมอนเราสามารถมองเหนความเปนไปในหองใหญ จาก ชองเลกๆ ของประตหรอฝาผนง ฉะนน

๖  พ.ย.  ๒๕๒๐กายวาจาทฝกดแลวเปนเครองเพมพนสงเสรมบคลกลกษณะ 

ของผนนใหเดน เปนเครองเชดชใหดนาเกรงขาม นาเคารพนบถอ นากราบไหวบชา คนเราจะดเองไมได ตองฝกอบรม เมอไดทแลว ยอมมผลคมไปทงชวต ยงตดเปนอปนสยวาสนาบารมไปชาตหนา อกดวย ตองไมลมวา คนอนเปนเพยงผชวยเหลอเทานน คนส�าคญ ในการฝกคอตวเราเอง ถาตวเราเองไมเอาเรองเสยแลว แมผฝก ชนบรมครกไมอาจฝกเราได  เมอฝกตนไดแลว หนาทส�าคญ อยางหนงของเรากคอ ชวยฝกผอนดวย ดงเชนพระผมพระภาคเจา (ทนโต โส ภควา ทมถาย ธมม� เทเสต)

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต146

๗  พ.ย.  ๒๕๒๐อนทรย คอ จกษทไดรบการฝกแลว มความอดทนตอรป 

ทสวยงามไดมากกวาจกษทยงไมไดฝก คอ อาจมองดกได ไมมอง กได  เมอมองดกมสตก�ากบ มไดหลงใหลในรปจนตองท�าบาป เพราะรปนนเป นเหต  แตกลบพจารณาเหนโทษทตดอย กบ ความงามนน เหมอนความงามของศสตรา และผลไม หรอดอกไม ทเปนพษ มนมโทษแอบแฝงซอนเรนอยดวย

๘  พ.ย.  ๒๕๒๐ในขณะทจตก�าลงตรกทางกามนน ความคดทางพยาบาท 

ยอมไมม ความคดทางเบยดเบยนกไมม แตพอความคดทาง พยาบาท หรอทางเบยดเบยนเกดขน ความตรกทางกามกหายไป โดยนยนจะเหนไดวากเลสยอมก�าจดกนอยในตว ทใดมรกทนน ยอมไมมความโกรธ ความรกกบความโกรธจะเกดพรอมกนไมได เมอกเลสสายใดเกดขน ยอมเกดอยางเตมท ไมเคยเลยทครงหนง ของจตเปนความรก อกครงหนงเปนความโกรธหรอเกลยด จรงอย ในบคคลคนเดยวกน บางคราวเราอาจรกอยางดดดม บางคราว เราโกรธอยางมาก แตตองเกดขนไมพรอมกน

๙  พ.ย.  ๒๕๒๐คนทหลบและฝนไปตางๆ ยอมดใจบาง  เสยใจบางกบ 

เหตการณในฝนนนฉนใด คนทหลบอยดวยความหลบคอกเลส กฉนนน ยอมหลงดใจ เสยใจในเหตการณตางๆ อนผานเขามา ในชวต ทงนเพราะโลกยธรรมบงปญญาจกษไวชวคราว เหมอน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 147

ความฝนบงความจรงเอาไวแตเมอบคคลผนนตนขนอยางสมบรณจากความหลบคอ 

กเลส (กเลสนทรา) แลว ความหลงดใจเสยใจในเหตการณตางๆ ยอมพลนหายไป มแตสต และอเบกขาญาณอนบรสทธเทานน

๑๐  พ.ย.  ๒๕๒๐เมอผปฏบตสมาธออกจากสมาธแลว หรอออกจากฌานแลว 

ยอมด�าเนนชวตตามปกต คอ ด�าเนนไปตามกระแสแหงโลกยธรรม การยน เดน นง นอน กน ดม ยอมด�าเนนไปเหมอนสามญมนษย

เมอเปนดงนมปญหาวาสมาธนนจะเสอมลงหรอไม ? ตอบวา โดยธรรมชาตหาเสอมลงไม เหมอนคนท�างานชวระยะหนง เมอ หยดงาน ผลของงานกยงอย และเมอเขาเรมท�างานใหม กไดผล ของงานตอไป งานนนจะดขนเรอยๆ 

๑๑  พ.ย.  ๒๕๒๐การปฏบตสมาธเปนกรรมดอยางหนง กฎธรรมดาแหงกรรมด 

มอยขอหนงวา ผประกอบกรรมดยอมมความรสกปลมใจ พอใจ ในตวของเขาเอง ความปลมใจนนแหละชวนใหผ นนท�ากรรมด ตอไปอก เพราะฉะนนผประกอบกรรมดในทางใดอยเนองนตย ยอมไมเสอมจากทางเดนของเขาในทางนน

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต148

๑๒  พ.ย.  ๒๕๒๐ชาวนา   ยอมไขน�าเขานาชางศร  ดดลกศรชางถาก   ถากไม (ใหตรง หรอ กลม)ผมวตรด  ยอมฝกตน

(พระพทธภาษต)

ผมวตรด คอทานผไดรบการศกษาอบรมด มจรรยามารยาท งาม มองดนาเลอมใส กอใหเกดปตปราโมชแกผเขาใกล

๑๓  พ.ย.  ๒๕๒๐ไฟทเกดจากไมกด จากดวงอาทตยกด พระพทธเจาตรสวา 

ไมรายแรงเทาไฟราคะ เพราะไฟนเผากรนอยตลอดเวลาในความ ส�านก มนกรนอยในใจเสมอ ไมเคยดบ นอนหลบแลวกยงฝนถงอก

เพราะเหตทมนกร นอย เสมอนเอง พอไดเชอคอสภนมต หรอสภารมณ มนจงลกโพลงขนทนท สมปรารถนากตดอย  ไมเคยเตมความตองการ  เหมอนหยาดน�านอยไมพอแกคน กระหายจด คนทวไปไมคอยตองการจะละมน เพราะมความสข เลกๆ นอยๆ หยดใหอย  เหมอนหยดน�าทามกลางหนาม นกท กระหาย ตองบกบนเขาไป ขาดความระวงเมอใด อนตรายแหงปาก ยอมมเมอนน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 149

๑๔  พ.ย.  ๒๕๒๐ไฟโทสะนนมองเหนฤทธของมนไดจากการประทษราย 

กน สงคมโลกของเราจะมความสขยงกวาน ถาคนไมประทษรายกน ก�าจดไฟภายในคอโทสะใหนอยลงหรอหมดไป

เพลงโทสะทเกดขนในใจแลว เผาตนเองกอน แลวจงลามไป เผาผอนภายหลง เหมอนไฟในเตายอมยงเตาใหรอนกอน แลวจง ยงสงอนทอยบนเตาใหรอนในกาลตอมา

๑๕  พ.ย.  ๒๕๒๐คนใดมรษยาอย ในใจมาก คนนนไมมความสขใจ  เขา 

เกลยดความดและคนด ไมอนโมทนาตอความดความเดนของใคร ชอบยกตนขมผอน ทานกลาววา “จะดคนรษยา จงดการหาเรอง” ถาไมมเรองจรง กปนเรองขนใสรายเขาเพอตนจะไดเดนขน ท�านอง เอาโคลนไปสาดบานคนอน เพอใหบานของตนมองดสะอาด

๑๖  พ.ย.  ๒๕๒๐ความตงอยยงยนของรางกายใดไมม ขอทานจงดกายนน 

ซงกรรมท�าใหวจตรแลว มแผลอยเปนประจ�า มกระดกเปนโครง นาเบอหนาย (แต) เปนทร�าพงถงของคนมาก

(พระพทธภาษต)

รปน คร�าคราเพราะชรา เปนรงของโรค ตองเปอยพง กายน เปนของเปอย ยอมแตกดบ เพราะชวตมความตายเปนทสด

(พระพทธภาษต)

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต150

๑๗  พ.ย.  ๒๕๒๐แพทยสมยใหมเหนพองตองกนวา การเสรมสรางสขภาพจต 

ใหด คอท�าใจใหสงบสขอยเสมอนน เปนทงวธปองกนและรกษา โรคอยางยอดเยยม ตรงกนขามความวตกกงวล ความกลว ความ กระวนกระวายใจ ความโลภ ความรษยา เปนทางใหเกดโรคมาก หลายประการ แพทยมความเหนวา ก�าลงใจของผปวย ชวยรกษา โรคไดดกวายา ฟงดไมนาเปนไปได แตกเปนจรง

เมอใดใจเปนทกข เมอนนความทกขยอมแผกระจายมาถง กายดวยทกครงไป

๑๘  พ.ย.  ๒๕๒๐ราชรถทวจตรสวยงามยงคร�าคราไดแมสรระรางกายกเขาถงความชราแตธรรมของสตบรษไมเกาสตบรษสนทนากบสตบรษเขาใจกนด 

(พระพทธภาษต)

๑๙  พ.ย.  ๒๕๒๐ความเปนผรจกตน ตรงกนขามกบความลมตน ความลมตน 

คออาการทมวเมาในตน เขาใจผดในตน เขาใจตนเกนจรง เชน เปนคนมความส�าคญเลกนอย แตส�าคญตนวามความส�าคญมาก เปนเหตยกตนขมทาน ดหมนผ อน สวนผ ร จกตนยอมปฏบต ตนเหมาะสมกบทตนเปนจรง ไมท�าตนสงเกนไป ต�าเกนไป วางตน ใหเหมาะ ไมขวางตาคนอน พดจาวางกรยาทาทางแตพอสมควร 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 151

แกภาวะของตน การรจกตนเปนบอเกดแหงคณธรรม คอ การ ประพฤตตนด  เขาไปเกยวของกบใครกกอใหเกดความเคารพ นบถอตามสมควรแกฐานะ

๒๐  พ.ย.  ๒๕๒๐ความรจกประมาณ จ�าเปนตองใชในทกๆ เรอง ไมวาจะเขา 

ไปเกยวของกบอะไร ไมใหมากเกนไปหรอนอยเกนไป อาหาร การกน การพกผอนนอนหลบ การท�างาน ความพยายามชอบ ฯลฯ ตองใหเปนไปพอดจงจะด หยอนเกนไปหรอนอยเกนไปกไมส�าเรจ ผลทตองการ ตงเกนไปหรอมากเกนไปกยอยยบเสยกอนทจะถง จดหมายปลายทาง

แมการท�าความดกตองท�าแตพอด ความเปนคนดตองเปน ใหพอดจงจะด ถาเกนไปคนกไมนยม เพราะเหนวาไมเหมาะ ดงเรามกไดยนเสมอวา “ดเกนไป” ซงเปนค�าพดท�านองต�าหน แต คนถกต�าหนมกพอใจ

๒๑  พ.ย.  ๒๕๒๐เราอยในสงคม ควรตองเขาใจสงคม ไมใชใหสงคมเขาใจ 

เรา เราตองศกษาสงคม ไมใชใหสงคมศกษาเรา เรายงไมมอ�านาจ เหนอสงคม และดเหมอนใครๆ จะมอ�านาจเหนอสงคมไมได คนท จะเปลยนสงคมได จะตองมอ�านาจเหนอตนเอง เปนผชนะตนเอง ไดแลวเทานน

รสโซ (ชาวฝรงเศส) กลาวไววา “คนทกคนเกดมาอสระเสร แตเขากตองอยในความผกพน หรอเครองจองจ�าเสยทกแหงไป ม 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต152

คนไมนอยเชอวาเขาเปนนายเหนอคนอน แตอนทจรง เขาเปนทาส ยงกวาคนเหลานนเสยอก”

๒๒  พ.ย.  ๒๕๒๐ดเหมอนจะมคนอยไมนอยทตองการมอ�านาจเหนอสงคม 

แตเขาจะเปนอยางนนไมได  เขายงตองตกเปนทาสของสงคม ตราบเทาทเขายงไมสามารถเอาชนะตนเองได คนทไมงอสงคม จง ตองเปนบคคลทชนะตนเองไดโดยเดดขาดแลว ถายงร สกวา ยงแพตวเองอย  กอยาทะนงตน หาญไปท�าอ�านาจเหนอสงคม เขาจะเดอดรอน

๒๓  พ.ย.  ๒๕๒๐“ทททท ททมานาน   ทกกร กมมกพพตอสนโต นานกพพนต   สต ธมโม ทรนวโยเมอคนดใหสงทใหไดยากอย ท�าสงทท�าไดยากอย คนไมด 

ท�าตามไมได เพราะธรรมของสตบรษท�าตามไดยาก (พระพทธภาษต)

ฝายหนงเดนตามกระแสกเลส อกฝายหนงเดนตามกระแส ธรรม จงเดนสวนกนอย กเลสหรอธรรมไหลลงต�า ท�าคนทไป ตามกระแสของมนใหตกลงในทต�า ธรรมไหลขนเบองสง จงน�า ผอยในกระแสธรรมใหขนสเบองสง

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 15๓

๒๔  พ.ย.  ๒๕๒๐คนฉลาดกบคนโงมตางกนอย หลายอยาง อยางหนงคอ 

คนฉลาดแมร มากกท�าประหนงวาร น อย มความถอมตนเปน นสย สวนคนโงร นอยกท�าเปนรมาก โบราณทานวา ปบเปลาต เสยงดง ปบเตมตไมดง บณฑตยอมกลาวสงควรกลาว ในกาล ทควรกลาว คนใดอวดร คนนนไมร คนใดอวดม คนนนจน

ผมการศกษาเรยนรมาก แตมไดประพฤตตนใหเหมาะสม แกสภาพหรอฐานะของตน หรอมไดน�าความรมาใชใหเกดประโยชน แกใคร ไมเรยกวาเปนผมการศกษาอนสมบรณ

๒๕  พ.ย.  ๒๕๒๐ผมการศกษาสมบรณนน ควรมความรทงทางโลกและทาง 

ธรรม กลาวคอ มความรในการประกอบอาชพเพอตงตวไดใน ทางโลก ไมตองอาศยผอนเลยงชพประการหนง อกประการหนง เปนผมศลธรรมดเพออยเปนสขไมตองเดอดรอนใจ เปนตวอยาง อนดของบรวารชนและอนชน

เขมทางการศกษาไมควรมงเพอประกอบอาชพอยางเดยว แตควรมงเพอการปฏบตชอบ เพอความเปนคนด และเพอมโอกาส ไดบ�าเพญประโยชนแกสงคมมากขน

๒๖  พ.ย.  ๒๕๒๐“การใชเวลาเรยนมากเกนไป  เปนความเฉอยชาเนนชา 

ของมนษย แตการน�าเอาความรไปใชใหเกดประโยชน คอเครอง ประดบอนล�าคาของบคคล”

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต154

“บคคลทเฉลยวฉลาด คอ ผใชการศกษาใหเกดประโยชน แตหาใชความรโดยตรงจากบทเรยนไม แตหมายถงความรอนได จากการใครครวญพจารณา ซงมบทเรยนเปนพนฐาน”

(ฟรานซส เบคอน ปราชญชาวองกฤษ ๑๕๖๑ - ๑๖๒๖)

๒๗  พ.ย.  ๒๕๒๐ค�าสอนแมจะถกตอง แตถาตวคนสอนท�าในสงทตรงกนขาม 

กบทตนสอน คนทงหลายกจะไมซงในค�าสอนเชนนน มนเหมอน เอาดอกมะลไปโรยทศพ ใครเลาจะยนดดมดอกมะลนน ค�าสอน ของผเชนนนมแตจะถกหวเราะเยาะ สมดงทพระพทธองคตรส วา “ตงตนไวในคณทเหมาะสมแลว แลวสงสอนผอนในภายหลง จงจะไมเศราหมอง”

๒๘  พ.ย.  ๒๕๒๐บคคลทขยนหมนเพยรได เสยสละได และสงบได แมจะ 

ไมเคยเอยปากสอนใครใหท�าเชนนน คนทงหลายกมองดดวย ความนยมชมชอบ และมกจะเอยปากถามเมอมโอกาสวา “ท�าอยางไร จงเปนอยางนนได” เปนตน

พระทส�ารวมอยในสกขาวนยอยางเครงครด ปฏบตชอบ ม สมาธจตสง แมจะไมสอนใครเพอความเปนอยางนน คนทงหลาย กนยมเลอมใสและอยากท�าตาม

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 155

๒๙  พ.ย.  ๒๕๒๐การแสวงหาความสขเพอตนโดยการเบยดเบยนผ อน ๑ 

การหาความสขจากความเกยจคราน ๑ เปนการแสดงความรกตน ทผดทาง ชอวารกษาตนไมด สวนผมปญญาแสดงความรกตน โดยการประกอบกรรมด ชอวารกตนถกทาง

๓๐  พ.ย.  ๒๕๒๐ความจรงคนเราทกคนไดสงหนงเทากนมา นนคอเวลา เรา 

มเวลาคนละ ๒๔ ชวโมงเทากน ท�าไมบางคนจงท�างานไดมาก บางคนท�างานไดนอย ค�าตอบประการแรกกคอ ความขยนและ ไมขยน เวลาเปนประโยชนแกทกคน แตบางคนเอาเวลาไปใชใน ทางทไมมประโยชน มนกไมใหประโยชน ซ�าจะใหโทษเสยอก บางคนใชเวลาใหเปนประโยชนมาก เวลากอ�านวยประโยชนแกผนน กาลเวลาลวงไปพรอมทงอ�านวยประโยชนใหดวย

๑  ธ.ค.  ๒๕๒๐บางคนฉลาดร จกคดตงแตอายยงนอย อยางนเรยกวา 

“ผใหญในรางเดก” สวนบางคนแมอายมากแลว ลวงเขาปจฉมวย แลว กยงไมรจกคดอะไรใหถกตอง อยางนเรยกวา “เดกในราง ผใหญ”

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต156

๒  ธ.ค.  ๒๕๒๐การสอนผอนในคณทตนม แมจะซ�าๆ ซากๆ แตคนทงหลาย 

ฟงแลวกซาบซงด เพราะรสกวามนออกมาจากใจของผสอน สวน ค�าสอนอนวจตรพสดารแพรวพราวดวยเหตผล แตผ สอนมได มคณเชนนน ผฟงยอมไมเชอถอและไมมก�าลงใจในการปฏบตตาม

๓  ธ.ค.  ๒๕๒๐บคคลควรท�าตนอยางทสอนผอน ฝกตนดแลวจงฝกผอน 

เพราะตนเองนนแหละฝกไดยาก(พระพทธภาษต)

ฝกตนเองยงไมไดจะฝกคนอนไดอยางไร ทหารทยงฝกตวเอง ในแบบทหารยงไมได จะฝกทหารอนไดอยางไร เพราะตนเองกยง ท�าไมเปน เบองแรกจงควรฝกอบรมตนเองกอน โดยปกตการ สอนผอนนนงายกวาท�าเอง การสอนคนอนใหละกเลส ยอมงาย กวาละเอง แตถายงท�าเองไมไดกมผลนอย

๔  ธ.ค.  ๒๕๒๐ผมปญญาเมอฝกตนเองไดแลว กควรตงจตเมตตา ปรารถนาด 

ตอผ อน ชวยฝกผ อนดวย อยางทพระพทธเจาและพระสาวก ผมเมตตาเคยท�ามา

๕  ธ.ค.  ๒๕๒๐คนทยงปกครองตนเองไมได ยอมถกปกครอง ผปกครอง 

ตนเองไดแลว จงไดรบเกยรตใหปกครองผอน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 157

๖  ธ.ค.  ๒๕๒๐เรองทพทธศาสนาสอนใหพงพระพทธเจ า พระธรรม 

พระสงฆนน โดยใจความกคอ ใหถอเอาพระรตนตรยในฐานะเปน ผบอกทาง เปนแสงสวางในหนทาง ดงทพระพทธเจาตรสเตอน วา ตมเหห กจจ� อาตปป อกขาตาโร ตถาคตา ความเพยร ทาน ทงหลายตองท�าเอง ตถาคตเปนเพยงผบอกเทานน

๗  ธ.ค.  ๒๕๒๐ผม งพงตนเอง ยอมพรอมเสมอทจะเผชญตอความทกข 

ยากล�าบากทกอยาง เพอบกบนไปสความส�าเรจในอนาคตแทน การออนวอน เขาพยายามดวยตนเอง คอยๆ กาวไปขางหนา ทละนอย แตหนกแนนมนคง มความสขดวยการมองเหนความ กาวหนาของชวตไปปละเลกปละนอย ทงดานการตงตวและความ กาวหนาทางจตใจ

อนาคตเปนสงทเราสรางดวยปจจบน ถาปจจบนด อนาคต ยอมจะดโดยไมตองสงสย

๘  ธ.ค.  ๒๕๒๐ความจรง เพชร กคอถานสขาวนนเอง ลองเอาเพชรไปเผา 

ไฟดจะเปนถาน คนธรรมดามองเพชรเปนสงมราคามาก แต นกปราชญมองดเพชรเปนเพยงถานสขาวและเหนเปนอนตราย ถา สะสมมนไวมากๆ คนฉลาดจงมกเปลยนเพชรใหเปนอยางอน เสย เชนถาพอเปลยนเปนบานไดกเปลยน ดงนเปนตน สมบต พวกน สดแลวแตมนษยจะใหคามน เพชร มนษยใหราคามนมาก แตมนกเปนเครองมอฆาคนมามากตอมากแลวเหมอนกน

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต158

๙  ธ.ค.  ๒๕๒๐“อนคนผประพฤตธรรมกตองประพฤตเพยงพอดแกฐานะ 

ของตน ไมเชนนนกเปนอยไมได”สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส 

(๑๕ มนาคม ๒๔๕๙)

คนจะประพฤตธรรม ตองประพฤตใหเหมาะสมแกเหตผล ตน ประมาณ กาล บคคลและชมนม ทเรยกวา ธมมานธมมปฏ- ปนโน ปฏบตธรรมตามสมควรแกเหต ไมท�าไปอยางงมงาย มฉะนน แลวจะตองมานงเสยใจวา ธรรมไมคมครอง ทแทเปนความผด ของตนเอง

๑๐  ธ.ค.  ๒๕๒๐การพนนนนเปนอบายมข คอทางแหงความเสอมอยางหนง 

ถาเปรยบดวยหลมกเปนหลมใหญและลก ประกอบดวยสงปฏกล พงรงเกยจมากมาย ใครตกลงไปแลวกขนไดโดยยาก เพราะเขา พอใจอยในการเชนนน ไมปรารถนาขนมา เหมอนพอใจคลกอยใน ความเสอม โบราณทานจงวา “การพนนนนมผสง คอผการพนน” ใครกตามทผการพนนสงแลว มกตองฉบหายวายวอด เขาอาจ รเหมอนกนวาเปนทางเสอม แตเหมอนผสงใหเรารอน อยากเลน เลกไมได ลมลกเมยหรอผว ลมบาน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 159

๑๑  ธ.ค.  ๒๕๒๐ใครไมอาจเอาใจใสตอเรอง “เขาหาวา” หรอ “เขาจะวา 

อยางนนอยางน” หรอ เพอเขาจะไดนยมยกยอง เสยบาง แลว ด�าเนนชวต “ตามความเหมาะสมแกตน” กจะหาความสข ความ พอใจไดงายขน

ความดหรอความชวของแตละคน ยอมไมขนอยกบ การวา หรอไมวาของคนอน แตขนอยกบตน “ไดทาหรอไมไดทา” นน ตางหาก

๑๒  ธ.ค.  ๒๕๒๐ผยงมไดบรรลประโยชนตน จกบ�าเพญประโยชนเพอผอน 

ไดอยางไร เมอไดบรรลประโยชนตนแลว ส�าหรบผใจกวาง ยอม สะดวกในการแผประโยชนนนไปถงผอนดวย ประโยชนตนจง มความส�าคญอยไมนอย

มองในแงความสมพนธ ประโยชนตนและประโยชนผอน ยอมมความสมพนธกนอยางแยกกนไมออก อนใดเปนประโยชนตน โดยตรง อนนนเปนประโยชนผอนโดยออม อนใดเปนประโยชน ผ อนโดยตรง อนนนเปนประโยชนตนโดยออม ธรรมดาเปน อยอยางน

๑๓  ธ.ค.  ๒๕๒๐ผคมครองตนเอง ปองกนตนเอง ชอวาชวยคมครองปองกน 

ผอน ผชวยคมครองปองกนผอน ชอวาปองกนตนเองดวยตวอยาง ปองกนไฟไมใหไหมบานของตน ชอวาชวยรกษา 

บานของผอนดวย เพราะไฟทไหมบานของตนเองจะลกลามไปไหม 

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต160

บานของผอนดวย เมอไฟไหมบานของผอน ถาไมชวยดบกชอวา ไมปองกนตนเอง เพราะไฟนนอาจลกลามมาไหมบานของตนได เชนกน

ผ ค มครองใจอนเปนสวนภายในได กชอวาปองกนสวน ภายนอก คอ กาย วาจา ไปดวย เพราะเมอใจสงบ กาย วาจาก ตองสงบไปดวย

๑๔  ธ.ค.  ๒๕๒๐“น สยา โลกวฑฒโน - ไมควรเปนคนรกโลก”

(พระพทธภาษต)

“Do not be a friend of the world (ฉบบแปลเปนองกฤษ โดย ดร. ราธกฤษนนท) ไมควรเปนเพอนของโลก”

ขยายความวา ไมควรมใจเกยวเกาะอย กบโลก ไมควร เวยนวายอยในโลกนาน ไมควรจมอยในโลก ไมควรพอใจในภพ และการเวยนวายตายเกด

โลกของเราเกลอนกลนไปดวยมนษยทเกดมาสกแตวาท�า โลกใหเตม หามคณธรรมอนสมควรแกสตวผมใจสงไม โลกจงรก

๑๕  ธ.ค.  ๒๕๒๐ความสขและความทกขทงมวลของมนษยอยภายใตหวขอ 

ตอไปน คอ ถาหลงใหลในกามคณ ๕ ประมาท เหนผด และ ตดโลก กเชอไดวา ความทกขจะตองตามมา มากหรอนอยแลว แตกรณ ถาหนายในกามคณ ไมประมาท เหนชอบ ไมตดโลก กเชอไดวาความสขจะตองตามมา มากหรอนอย สดแลวแตกรณ

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 161

๑๖  ธ.ค.  ๒๕๒๐ปรชญาทางพระพทธศาสนา ทงสายเถรวาทและมหายาน 

ลวนมความเหนพองตองกนวา โลกเปนมายา วางเปลา ไมควรยด มนถอมน เมอปลอยวางโลกไดแลว มจจราชกมองไมเหนคนอยาง นน คอ เขาพนจากความเกด แก เจบ ตาย ไมตองทกขอกตอไป

๑๗  ธ.ค.  ๒๕๒๐เกด แก (ตามทรจกกนทวไป) เจบ ตาย นน มนขามล�าดบ 

ได คอ บางคนยงไมทนแกกตายเสยแลว ตงแตยงเดกกม ตงแต ยงหนมสาวกม จงไมควรประมาทในวยวายงหนมสาวอย ยงอย หางไกลความตาย หรออกนานกวาความตายจะมาถง

แตถาพดตามความเปนจรงอนเปนสวนละเอยดแลว ความ แกยอมตามหลงความเกดมาเสมอ แตยงเปนแกทปกปดอยเทานน

๑๘  ธ.ค.  ๒๕๒๐บางคน โรคภยไขเจบนอย ประมาทวาไมเปนไร รางกายยง 

แขงแรงดอย กจทควรท�าหรอความดใดๆ เอาไวกอน ตอนนหา ความสนกสนานเพลดเพลนใสตวเสยกอนใหเตมท แตชวตเปน ของไมแนนอนเลย สบายอยวนน วนรงขนตายเสยแลวกม ทาน จงวา “อทธว ชวต ชวตไมแนนอน ไมยงยน ธว มรณ ความตาย แนนอน”

ชวตปถชน เหมอนคนเดนอยในความมดสนท มองไมเหน ทงขางหนา ขางหลง คอไมรอดต อนาคต - พรงน จะเกดอะไรขน

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต162

๑๙  ธ.ค.  ๒๕๒๐กเลส ๓ ชนหอหมจตอย ลวงออกมาทางกาย วาจา เรยก 

วตกกมกเลส เชน การฆา การลกขโมย ทหมจตอย ท�าใหใจเรารอน อยภายใน เชน พยาบาทเปนตน เรยก ปรยฏฐานกเลส สวนทสงบ นงอยลกกวานนอกเรยก อนสย เชน กามราคะ ปฏฆะ เปนตน

เปรยบดวยโรค วตกกมกเลส เหมอนโรคผวหนง เหนงาย ปรยฏฐานกเลส เหมอนโรคภายใน ปรากฏแกตนผเดยว เชน ปวด ทอง ปวดหว สวนอนสยเหมอนโรคทไมปรากฏอาการ จะปรากฏ เมอกนของแสลงเขาไป

๒๐  ธ.ค.  ๒๕๒๐วธละกเลส ๖ ประการ๑. ทสสนะ เหนอะไรมโยนโสมนสการถงเหตเกด เหตดบ 

  พจารณาถงตนตอใหสกแตวาเหน๒. สงวระ ส�ารวมอนทรย ๖๓. ปฏเสวนะ พจารณาปจจย ๔ กอนบรโภค๔. อธวาสนะ อดทนตางๆ ๕. ปรวชชนะ - เวนสถานทควรเวนอนเปนอโคจร คอ สถาน 

  ททไมควรไป๖. วโนทนะ บรรเทา โดยเฉพาะบรรเทาความตรกในกาม 

  พยาบาท วหงสา๗. ภาวนา - เจรญโพชฌงค ๗

(นย สพพาสวสงวรสตร - มชฌมนกาย มลปณณาสก พระไตรปฎก เลม ๑๒)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 16๓

๒๑  ธ.ค.  ๒๕๒๐ความเกดขนในเบองตนของสงขาร ความแปรปรวนใน 

ทามกลาง ความแตกสลายในทสด เปนเครองหมายวาไมเทยง (อนจจลกษณะ) ความถกบบคนเนองๆ ทนอยไมได เปนเครอง หมายวาเปนทกข (ทกขลกษณะ) ความไมไดตามใจหวง ความ เปนไปตามเหตปจจยเปนเครองหมายวาเปนอนตตา (อนตต- ลกษณะ)

ทง ๓ อยางนปรากฏตวทวไปแกสงขารทงปวง ทานจงเรยก วา สามญญลกษณะ

๒๒  ธ.ค.  ๒๕๒๐“หงสยอมบนไปในอากาศ ทานผมฤทธกไปไดทางอากาศ 

ดวยฤทธของตน แตทานผเปนปราชญชนะมารพรอมทงพาหนะ ของมารแลว ยอมออกจากโลกไปได 

(พระพทธภาษต ข. ธ.)

กเลสเปนมารอยางหนง ใครตกอยในอ�านาจของมนแลว ยอมผกมดรดรงย�ายห�าหนใหเสยคนไปกม กเลสเปนผ ชนะท ทารณตอผแพ ไมยอมปราน ท�าลายความสข และกอใหเกดบาป กรรมมากมาย ความชวตางๆ ทมนษยท�าลงไปกเพราะกเลสทงนน กเลสจงเปนมารอยางแทจรง

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต164

๒๓  ธ.ค.  ๒๕๒๐บคคลผไมเชอโลกหนา ท�าบาปไดงายกวาผเชอ เพราะเหนวา 

ถาเอาตวรอดไดในโลกนกเปนอนปลอดภย แตคนเชอโลกหนา แมจะท�าชวในทลบกเกรงภยในโลกหนา จงไมกลาท�า ถาท�ากท�า อยางหวาดหวนตอผลในโลกหนา  เมอท�าความดกมนคงกวา คนไมเชอโลกหนา เพราะมความหวงวา หากกรรมดนนยงไมใหผล ในโลกน กจะตองใหผลในโลกหนา

๒๔  ธ.ค.  ๒๕๒๐ปพยา เอกรชเชน   สคคสส คมเนน วาสพพโลกาธปจเจน  โสตาปตตผล วรโสดาปตตผล ประเสรฐกวาความเปนเอกราชในแผนดน 

กวาการไปสวรรค และกวาความเปนใหญในโลกทงปวง(พระพทธภาษต ข. ธ.)

เปนอะไร ดอยางไร ขนชอวาโลกยวสยแลวกไมพนทกข ไมพนจากการเผาลนของเพลงกเลสและเพลงทกข

๒๕  ธ.ค.  ๒๕๒๐พระพทธเจาทรงทราบรสอรอยของโลก โทษของโลก และ 

อบายเครองออกจากโลกตามความเปนจรงแลว จงทรงปฏญาณ พระองควาไดตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณ ดงทตรสวา “ภกษ ทงหลาย เราไดเทยวไปเพอแสวงหารสอรอยในโลก โทษของโลก และอบายเครองพนจากโลก เราไดพบโทษและอบายเครองพน จากโลกนน ดวยปญญาของเรา เราจงไดตรสร อนตตรสมมา- 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 165

สมโพธญาณอนยอดเยยม”(ตกนบาต องคตตรนกาย พ. ๒๐ หนา ๓๓๒ - ๓๓๓)

๒๖  ธ.ค.  ๒๕๒๐“พระองคไดทรงทราบวา  เหตทท�าใหคนเราเกดมาเพอ 

กระโจนขนกระโจนลงไปตามคลนแหงความเปลยนแปลงในโลกน นน เปนเพราะคนเหลานนหลงรกและหลงตดในความสขอนเปน มายา ซงเกดขนเลกๆ นอยๆ เปนครงคราวในโลกน พระองคได ทรงเหนวา สรรพสตวตดอยในบวงของการเกดในโลกน เหมอนเนอ ตดบวงเพราะละโมบในเหยอเลกๆ นอยๆ ทเขาวางไวลอมน

(จากพทธประวตส�าหรบนกศกษา หนา ๑๒๒ แปลและเรยบเรยงโดย ทานพทธทาส ภกข)

๒๗  ธ.ค.  ๒๕๒๐(ตอจากวนท ๒๖)และพระองคกทรงทราบอกวา ถาคนเราไมประสงคจะตดอย 

ในบวงของการเกดเชนนแลว กมทางเดยวเทานน กลาวคอ การดบ เสยซงความตะกรามตอความเพลดเพลนทกอยางทเราไดพบเหน และไมปลอยตวใหจมตกไปในสงยวยวน และไมปลอยใจให ทะเยอทะยานไปตามสงทโลกนมไวยวยวนมนษย”

ป ๒๕๒๐

อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต166

๒๘  ธ.ค.  ๒๕๒๐สมยนการท�านา คาขาย ท�าไร ท�าสวน เปนครอาจารย 

ขาราชการประจ�า นกการเมอง ล�าบากทงนน การท�างานตางๆ เหลานนกเพอความเปนอย เพอเลยงชวตตนและครอบครว สวนมาก ม งอยางน สมยนคนสจรตนอย ความเปนอย ของมหาชนจง ล�าบากมากขน สมยใดคนสจรตมาก การครองชพกสบายขน ความสจรตและไมสจรตเปนจกรกลส�าคญในความสขสบาย หรอ ความทกขของมหาชน แตผ บรหารประเทศและผปกครองบาน เมองมกมองขามปญหานไปเลย มวไปแกทปลายเหต จงไมไดผล ตามตองการ

๒๙  ธ.ค.  ๒๕๒๐ในสมยทของแพง เงนตรามราคานอย สงยวยวนความอยาก 

ของคนมมาก คนสวนมากมความ “ไมพอ” อยในใจจนดบไมได ใครท�าทาจะดบหรอตองการดบความอยากอนโพลงอย เสมอ เพอความสงบสขของชวตบาง สงคมกตราหนาวาเปนคนไมมเกยรต ไมมความทะเยอทะยาน อนเปนคณสมบตของมนษยในสงคม ปจจบน แมแตลกเมยกไมใหความนยมนบถอ เมอสงแวดลอม บบบงคบรดเขาเชนนน เขากตองดนรนตอไป ตองกระหดกระหอบ ตอไป ตองวงท�ามาหากน บรโภคกาม แลวแสวงหาเกยรตยศ เกยรตทคนสมยนสมยอมพรอมใจกนยกให และเหมอนจะตงเปน กฎของสงคมทเดยววา คนมเกยรตตองมเงน หรอมต�าแหนงสง ม รถยนตราคาแพง ตองหรหราฟมเฟอย ปลกบานเพออวดคน ไมใช เพออย  กนขาวภตตาคารชนด มเพลงใหฟง มนกรองสวยๆ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 167

สงเหลานจะไดมาโดยวธใดชางมน ขอใหไดมากแลวกน คน ทงหลายมองดทผลตางหาก ไมมใครอยากสาวไปหาเหตวาเขาไดมา โดยวธใด ทจรตฉอโกงใครมาบาง ชางนาสงเวชสลดใจเสยนกระไร

๓๐  ธ.ค.  ๒๕๒๐ความสขใจนนเปนขมทรพยอนประเสรฐของมนษย ใจ 

เศราหมองหรอผองแผว เปนเหตโดยตรงของการท�าชว และท�าด ถาใจเศราหมองกท�าชวไดงาย ใจผองแผวกท�าดไดงาย เพอใหใจ ผองแผว ควรปฏบตดงน

๑. มอารมณขน๒. ใหอภยตอความผดพลาดบกพรองของผอน๓. ปลอยวาง ไมยดมนถอมน

๓๑  ธ.ค.  ๒๕๒๐สนป อายกสนไปดวย เวลายอมพาเอาชวตของสตวทงหลาย 

ไปส ความตาย  เหมอนน�าในแมน�าทไหลเออยลงส มหาสมทร ไปรวมกนอยในมหาสมทร ชวตของสตวทงหลายกเชนกน ไปรวม กนอยทความตาย

เวลาเปนสงทมอานภาพยงใหญทงในดานลบและดานบวก คอ ทงในดานความลมเหลว และความส�าเรจ ทงดานทกขและ ดานสข

เวลาไมคอยใคร แตเวลาเปนสงมคามาก และเวลานนเอง น�าความทกขทรมานมาสบคคลผอยใตอ�านาจของมน นกปราชญ จงพยายามเพอพนไปเสยจากอ�านาจครอบง�าของกาละและเทศะ

ความพอใจของเรานนอยทความพอด

ระหวางสงทเรามกบสงทเราตองการ

อน ท น ท ร รศนะช ว ต

ป  2521

๑  ม.ค.  ๒๕๒๑กาลเวลาลวงไป วยตางๆ กผานไปตามล�าดบ ผมองเหน 

สงนวาเปนภยในเพราะจะตองตายอก หวงความสงบ หรอม ง ความสงบ ควรละโลกามสทงหลายเสย (เหยอของโลก เครองลอ เครองยวยวนของโลก)

(พระพทธภาษต)

ปใหม ปเกา  เปนสงทโลกสมมตขน  เพอก�าหนดหมาย เวลาบางวาลวงไปเทาไรแลว ความจรงกระแสแหงเวลาลวงไปๆ ไหล ไปเหมอนกระแสน�า ไมมขดคน กาลเวลาลวงไปไดพาเอาชวต สตวทงหลายใหสนไปดวย สมดงพระพทธภาษตทวา “กาลเวลา ยอมกนสตวทงหลายพรอมทงตวมนเอง” จงไมควรประมาท

๒  ม.ค.  ๒๕๒๑อาหาร การนอน สญชาตญาณการกลวภยและความใครใน 

เมถน เปนของสามญ คอมอยคลายๆ กน ทงในสตวดรจฉาน และมนษย ธรรม นนเองท�าใหมนษยแตกตางหรอวเศษกวาสตวอน ผไมมธรรมจงเสมอกนกบสตวดรจฉาน

(อาหาร นททา ภยเมถนญจสามญญเมตมปสภ นรานธมโน ห เตส อธโก วเสโสธมเมน หนา ปสภ สมานา) 

(จ�าทมาไมได)

ป ๒๕๒๑

174 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๓  ม.ค.  ๒๕๒๑ความม กบ ความไมม มคณไปคนละอยาง ความมใหความ 

สะดวกและแสดงถงลกษณะของสงนนๆ สวนความไมมแสดงถง คณประโยชนและคณคาของสงนน (เลาจอ)

เราไดอาศยเรอนตรงทไมมเรอน ไดอาศยรถตรงทไมมรถ ไดอาศยเสอผาตรงทไมมเสอผา คอไดอาศยตรงความวางของ สงนนๆ สญญตา (ความวาง) ยงมคณแมในเรองโลกๆ เชน รถ เรอน และสงตางๆ อกมาก ไฉนจะไมมคณเปนลนพนแก ผพจารณาโลกโดยความเปนสญญตา ไมยดมนถอมนในสงไรๆ

๔  ม.ค.  ๒๕๒๑เมอท�าความผด หรอ ความชว ถงใครจะไมรไมเหน ไมม 

ใครจบได แตตวเราร เหนและจบตวเองได พระพทธองคตรส ไววา “ความลบไมมในโลก ทใดวางจากผอน ทนนกไมวางจากตน ตนของตนนนแหละยอมรวา ดหรอชว จรงหรอเทจ”

อนง พระพทธองคตรสไวอกวา “ถากลวความทกข กไมควร ทาบาป ไมวาในทแจงหรอทลบ เพราะถาทาบาปไวแลว จะหน ไปไหนกไมพนจากผลของบาป”

๕  ม.ค.  ๒๕๒๑ความสนชาตเปนความสญเสยอนยงใหญของชาต ตาม 

ความร สกของคนในชาตนนๆ นพดในทางโลก แตเมอพดใน ทางธรรมแลว ความสนชาต (คอความเกด) เปนความส�าเรจอน ยงใหญของผปฏบตธรรม เพราะการปฏบตธรรมนน จดประสงค 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 175

ป ๒๕๒๑

สงสดกคอ ความสนชาต (ความเกด) พระพทธองคตรสไววา“ความเกดบอยๆ เปนทกข - ทกขา ชาต ปนปปน�” เมอไม 

ตองเกด ความทกขตางๆ กไมม

๖  ม.ค.  ๒๕๒๑คนทมชวตอย แตกบอดต และรงเกยจการเปลยนแปลง 

นน ไมมทางจะไปไดรอด เพราะการเปลยนแปลงเปนหลกธรรมชาต การฝนเปนการขดแยงธรรมชาตและธรรมดา จงตองถกท�าลายลง วนหนง

ควรใชหลกพระพทธศาสนา ขอ อนจจตา ความไมเทยงน กบเหตการณอนๆ ดวย ไมเพยงแตเรอง เกด แก  เจบ ตาย ของคนแตประการเดยว

บางอยางอาจเหมาะกบเหตการณเมอสองพนปกอน แตมาถง บดนอาจลวงกาลผานสมยแลวกได

๗  ม.ค.  ๒๕๒๑การหลงตนเองอยกบความรงเรองในอดตนน เปนการยอมรบ 

อยในทวา บดนไดเสอมโทรมลงแลว อดตลวงไปแลว ปลอย มนไปเถอะ อนาคตเลาเปนเพยงความฝนอนเลอนลาง ไมแนนอน ไมชดเจน แตปจจบนอยในก�ามอของเรา เมอรสกวาไดท�าปจจบน อยางดทสดแลว อนาคตจะเปนอยางไรกชางมนเถอะ ปลอยให เหตในปจจบนสรางผลในอนาคตตามล�าพง โดยเราไมตองเขาไป เกยวของ

176 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๘  ม.ค.  ๒๕๒๑เมอจตเหลยวหาสงใดสงหนง ความกระวนกระวายใจก 

เกดขน จนกวาจะไดสงนนมา  เหมอนรอคอยใครสกคนหนง ยอมกระวนกระวายอยจนกวาจะไดพบเขา พอพบเขาแลวกชนชม ยนดไปพกหนง และความทกขความกงวลอยางใหมกเกดขนอก ผมสตสมปชญญะ ควรระลกไวเนองๆ วา “เราจกตองพลดพราก จากสงทรกทพอใจเปนธรรมดา จะใหไดดงใจหวงนนยากนก”

๙  ม.ค.  ๒๕๒๑กจการของโลกสวนมากด�าเนนไปอยางไรสาระ คนสวนใหญ 

แสวงหาความสข ความเพลดเพลนชนดทไมกอใหเกดประโยชน ท�าลายตนเอง บางคนไมท�าอยางนน เพราะความจ�าเปนบงคบ เชน ความไมมหรอไมสามารถท�าได แตพอมขนกอดไมได เชน บางคนเวนอบายมขได  เพราะไมมจะเลนหรอเพลดเพลนใน ทางนน แตพอมแลวกอดไมได คนทม แตไมตดในความมจง คอนขางจะหาไดยาก ท�านองเดยวกบคนมของจะอวดแตไมอวด ฉะนน

๑๐  ม.ค.  ๒๕๒๑ความยดมนถอมนแผขยายออกไปเทาใด อาณาบรเวณ 

แหงความทกขกแผขยายออกไปมากเทานน ผมปญญายดสงตางๆ ไวชวคราวเพยงเพอประพฤตจรยธรรมใหถกตองสมบรณ แตพอ ถงคราวจะตองน�าจตขนสโลกตตรธรรม เขายอมตองปลอยวาง สงทงปวง ตนของตนยงไมม จะมสงอนไดอยางไร เมอวางจาก 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 177

ป ๒๕๒๑

ตนแลว สงอนกพลอยวางไปดวย เหมอนบคคลไมสามารถน�าสงใด ไปแขวนหรอไปวางไวในอากาศทวางเปลาได

๑๑  ม.ค.  ๒๕๒๑อายตนะ คอ ใจ ทเรยกวา มนายตนะ นนมความหมาย 

เทากบประสาทท ๖ ทภาษาตะวนตกเรยกวา Sixth Sense อายตนะ คอใจ จะคอยผสมอย ในอายตนะอนๆ ดวย  เชน ตากบรป หกบเสยง เปนตน เปรยบไปเหมอนนายทหารฝายสารบรรณ เรอง ทกเรองกอนเขาถงผบญชาการตองผานนายทหารสารบรรณไปกอน เมอออกจากผ บญชาการกต องผานนายทหารฝายสารบรรณ เชนเดยวกน สวนประสาททง ๕ นอกจากน เหมอนประต ๕ แหง เปนทรบอารมณภายนอกเขามา

๑๒  ม.ค.  ๒๕๒๑พระพทธศาสนานน เดมทเรยกวา ศาสนาบาง พรหมจรรย 

บาง หมายถงระบอบการครองชวตอนประเสรฐ คอ ครองชวตตาม หลก ศล สมาธ ปญญา หรออรยมรรคมองค ๘ อนเปนวถชวต ทประเสรฐยง

เหตทมนษยตองมศาสนา กเพราะมนษยตองการทพงทางใจ ศาสนาทดเปนทพงทางใจของคนไดจรง ประสบการณของมนษย ไดทดสอบเรองนแลว มนษยทมปญญาจงไมยอมทอดทงศาสนา โดยเฉพาะพทธศาสนานนเปนทพงทางใจอนประเสรฐยง

178 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๓  ม.ค.  ๒๕๒๑มนษยมปมส�าคญอย  ๒ ปม คอ ปมดอย (Inferiority 

Complex) กบ ปมเของ (Superiority Complex) ทงสองปม เปนเครองท�าลายความสขของผมปมเอง ปมดอยทมมากเกนไป ท�าใหมความรสกดอย นอยเนอต�าใจ ปมเของทมอยมากเกนไป ท�าใหเปนคนทะนงตน หยง คอยคดแตจะใหผอนเขาใจตว โดยท ตวเองไมเคยคดทจะเขาใจใคร คอยแบกอหงการ (Ego) ของตน อยตลอดเวลา

คนจะมความสขมากขน ถาลบปมดอยและปมเของเสยได เปนคนไมมปม

๑๔  ม.ค.  ๒๕๒๑คนสวนมากในโลกนคดแตเรองจะอยจะกน วนวายอยแต 

กบเรองอยเรองกนจนชวตหมดไปทงชวต สวนเรองการแสวงหา ความรและคณธรรม - การละบาปบ�าเพญบญ ท�าจตใหผองใสนน ไมไดท�า เรยกวาเกดมาเสยชาตเกด เสยททเกดมาเปนมนษยชาต หนง ปลอยชวตใหหมดไปดวยดรจฉานธรรม คอ การกน การอย และเมถน หรอกามารมณเทานน

๑๕  ม.ค.  ๒๕๒๑เสรภาพเปนสงมคาสงมากในชวตมนษย แตมนษยจะรจก 

คณคาของมนดทสดเมอสญเสยมนไปแลวเสรภาพมอย ๒ อยาง คอ เสรภาพทางกายและเสรภาพ 

ทางจต การไดเสรภาพทางจตมคณคาสงกวาเสรภาพทางกาย 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 179

ป ๒๕๒๑

อยางมาก แตเปนทนาเสยดายวาคนสวนใหญร จกแตเสรภาพ ทางกาย ปลอยใหจตตองตกเปนทาสของอะไรตออะไรตางๆ มากมาย เสรภาพเปนสงรกษายากอยางหนงของมนษย ผทรกษา เสรภาพทางจตใหคงอยเสมอนน เปนบคคลทหาไดยากอยางยง

๑๖  ม.ค.  ๒๕๒๑มตรภาพทสรางขนดวยเงนหรอดวยวตถลอใจนนกจะด�ารง 

อย เทาทเงนหรอวตถนนยงไมหมด แตมตรภาพทแทจรงอย ท ความเขาใจกน มทางเดนแหงชวตอยางเดยวกน มจดมงหมายและ อดมคตเหมอนกน มตรภาพอยางนแหละเหนยวแนน มนคง ยงยน ทงชวตนและชวตหนา

๑๗  ม.ค.  ๒๕๒๑กองทพทมก�าลงรบมาก ถาไดผ บญชาการรบด รบดวย 

วธการอนถกตองเหมาะสมแกก�าลงรบ ยอมจะน�าชยชนะมาให อยางแนนอน ฉนใด บคคลทมก�าลงกายด สมองด ถาผบญชา- การ คอ ใจหรอจตดดวย ยอมสามารถชนะสงครามชวตไดอยาง แนนอน สงครามชวตอนยดเยอตลอดชวตของแตละคน จตเปน ผบญชาการรบอยตลอดเวลา ใชปญญาเปนอาวธ

โยเธถ มาร ปญญาวเธน - รบมาร (ความชว) ดวยอาวธ คอ ปญญา

180 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๘  ม.ค.  ๒๕๒๑พวงดอกไมในมอมารแกวในมอลงพระในมอโจรคนดอยรวมกบคนชว หรอ บณฑตอยรวมกบคนพาลทงหมดนมความหมายอยางเดยวกน

๑๙  ม.ค.  ๒๕๒๑ยอมทนทกขทรมานเพราะการท�าความผดของผอน ดกวาท�าผดเสยเองIt is better to suffer wrong than doing wrong

คดไปทางเขาใจเขา จะสบายใจกวาคดทางใหเขาเขาใจเรา พยายามเขาใจเขาดกวาพยายามใหเขาเขาใจเรา

มความทกขมากมายทเราจะเอาชนะไดดวยการวางเฉย

๒๐  ม.ค.  ๒๕๒๑โบราณวาขดสนดอนงายกวาขดสนดานคน เหนแลวดวย 

ตนเองวาสนดานคนขดยากจรงๆ คนทสนดานหนาดวยทฏฐมานะ นนทงโง ทงหยง สอนไมไดทงโดยน มนวลและแขงกลา มน เหมอนเหลกผ ปลอยไวเฉยๆ กไมมประโยชน ดดเขากหก คนท เปนอยางเหลกผ เรยกวาท�าตวใหไรประโยชน เปนการลงโทษ ตวเองทรนแรง ทฏฐมานะจะเปนเครองขวางกนทางกาวหนาของ ตนเอง

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 181

ป ๒๕๒๑

๒๑  ม.ค.  ๒๕๒๑เมอจตตกไปอยในทต�า มความใครความพอใจในโลกย- 

ธรรม เชน รป เสยง กลน รส สมผส หรอ ลาภ ยศ สรรเสรญ และสขอนเจอดวยกาม จตยอมตองไดรบผลแหงโลกยธรรม คอ ความทกขโศก ความเศราหมอง ความสมหวงอนจะจบลงดวย ความผดหวง และความผดหวงซงจบลงดวยความทกข แตขณะใด จตอยในทสง ไมคลกคลดวยโลกยธรรม ในขณะนนโลกยธรรม ครอบง�าจตของทานผนนไมได ผลแหงโลกยธรรมคอทกขโศก จงไมมแกทาน ทานยอมอยดวยสตและญาณ

๒๒  ม.ค.  ๒๕๒๑ดนทถกขดแลว แมจะกลบแลวในภายหลง แตกยงมรอย 

แหงการขด บาดแผลทหายแลวแตยงมรอยแผลเปน ฉนใด อารมณใดเกดขนแลวแตจต ยอมทงรอยแหงอารมณไวในจต ไรส�านกหรอจตใตส�านก  (unconscious mind) อนนแหละ จะกอตวเปนนสยและอปนสยทถาวรตอไป การสะสมอารมณทด ใหแกจต จงเปนการสรางอปนสยทดใหแกตน อปนสยทดยอม จะน�าไปสอนาคตทด

๒๓  ม.ค.  ๒๕๒๑เมอจตไมด�ารงอยในทอยของตน ชอบซกซนไปเทยวเสพ 

อารมณอนเศราหมอง จงท�าใหจตพลอยเศราหมองไปดวย เหมอน เดกไมพอใจอยในทซงสะอาดทมารดาจดไวให แตพอใจลงไป เลนโคลน จงตองเปอนโคลน

182 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

จตเสพอารมณใดไวมาก ยอมคายอารมณนนออกมาเสมอ เหมอนบคคลบรโภคสงใดเขาไปมาก กายของเขายอมคายกลน และสของสงนนออกมา

วจทวาร คอ การพดจา เปนทางซงจตคายอารมณทไดเสพ ไวมาก กระแสจตของเขาเดนอยในเรองใด ยอมพอใจสนทนา เรองนน

๒๔  ม.ค.  ๒๕๒๑คนมธรรมในใจกเหมอนคนมยาไวประจ�าตวหรอประจ�า 

บาน ยอมสามารถใชบ�าบดโรคไดทนทเมอโรคเกดขน ไดเปรยบ กวาคนทไมมธรรมอยในใจ การใชยาควรตองใชใหเหมาะแกโรค ทงปรมาณและคณภาพฉนใด การใชธรรมกฉนนน ตองใชใหพอด และใหเหมาะแกกาลเทศะและความจ�าเปน ไมมากเกนไป ไมนอย เกนไป พระบางรปท�าความเพยรมากเกนไป พระพทธองคตรส บอกวา ใหลดลงเสยสกหนอย

๒๕  ม.ค.  ๒๕๒๑(ตอจากวนท ๒๔)นอกจากน ธรรมทเกอหนนกน ตองใชใหเหมาะแกกน เชน 

ศรทธา วรยะ ปญญา ตองพอดกน คนมศรทธามากเกนไป ปญญาไมพอกงมงาย คนปญญามากเกนไป ศรทธาไมพอกแลน เกนไป ฟงซาน คนมศรทธาและปญญาพอดกน แตความเพยร นอยกท�าอะไรไมส�าเรจ

ส�าหรบความเพยรนนตองท�าอยางสม�าเสมอ คนจะประกอบ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 18๓

ป ๒๕๒๑

ความเพยรใหสม�าเสมอได ตองมธรรมอกอยางหนงคอ สนโดษ มาชวยหนน

๒๖  ม.ค.  ๒๕๒๑(ตอจากวนท ๒๕)คนขาดสนโดษ มกท�าความเพยรไปไดไมตลอด เพราะ 

ใจเรวดวนได ตองการผลเรวโดยทเหตยงไมเพยงพอและการ กยงไมถง เมอไมไดอยางใจอยากกเลกเสยกลางคน สวนคนท สนโดษยอมพอใจท�ากจตางๆ ดวยความสงบ ส�าหรบผลทจะได นนปลอยใหเหตเปนสงบนดาล ตนไมเขาไปเกยวของ เมอท�าใจ ไดดงนเรยกวา ไดรบผลของการกระท�าทนท เมอท�ากจเสรจนนเอง

๒๗  ม.ค.  ๒๕๒๑กาโล ฆสต ภตาน   สพพาเนว สหตตนาโย กาลฆโส ภโต   ส ภตปจน ปจกาลยอมกนสรรพสตวพรอมทงตวมนเองผใดกนกาล ผนนชอวาเผาสงทเผาสตวกาลเวลาท�าใหอาย ผวพรรณของสตวทงหลายสนไปเสอม 

ไป ตวมนเองกลวงไปดวย พระอรหนตชอวาผกนกาล เพราะไมม ปฏสนธกาลในอนาคต เปนผท�าลายหรอคายโอกาสในการเกดใหม สงทเผาสตว คอ กเลส มราคะ เปนตน อนพระขณาสพเผาเสยแลว

(นย ปปญจสทน อรรถกถา มชฌมนกาย มลปรยายสตร)

184 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๘  ม.ค.  ๒๕๒๑ควรมอะไรบาง -  มความเขมแขงพอ ทจะออนนอมถอมตนตอใครๆ ได-  มความอดทนพอ ทจะใหอภยในความลวงเกนของผอนได-  มความเพยรเปนไปตดตอพอ ทจะยงกจใหส�าเรจตามความ 

  ประสงคได-  มคณงามความดพอ ทใครๆ จะเคารพนบถอได -  มความสงบใจพอ ทจะหาความสขดวยตนเองได   โดยไมตองหาความสขจากภายนอก-  มปญญาพอ ทจะเปนทพงของผมทกขบากหนามาหาได-  มใจประกอบดวยความเสยสละพอ ทจะสละความสข 

  สวนตนเพอความสขของผอนได-  มทรพยพอ ทจะสงเคราะหเออเฟอญาตมตรหรอผตกทกข 

  ไดเหลานคอลาภของชวต

๒๙  ม.ค.  ๒๕๒๑ยศเปนของเลอนลอยเตมท  เปนเพยงสงสมมตทจะบอก 

เลกเพกถอนเมอไรกได ขนอยกบผอนไมเปนของตนเอง พอเขา บอกเลกเพกถอนกหมดความหมายไปทนท

ผมปญญาเหนอยางนแลวไมควรตดในยศ เมาในยศ ควร ใชยศศกดนนเปนเครองมอประกอบคณงามความด เพราะคณงาม ความดทท�าแลว ใครจะบอกเลกเพกถอนหาไดไม ยอมเปนของ บคคลผนนเอง ตดตามไปทกหนทกแหง

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 185

ป ๒๕๒๑

๓๐  ม.ค.  ๒๕๒๑โลกยธรรมทงปวงมทงคณและโทษ เมอเกดขนกเกดพรอม 

ทงคณและโทษ เมอดบไปกดบทงคณและโทษ ผมปญญาเหนแจง จงคลายความพอใจในโลกยธรรม เพราะแมสงทโลกคดวาดแลว มนกมาพรอมกบโทษ เมอมนสญเสยไป ผมปญญากไมเสยใจ เพราะสวนทเปนโทษของมนกพลอยสญเสยไปดวยพรอมกบสวน ทเปนคณ ตกลงวามนจะอยหรอจะไปกเทากน จงวางใจเฉยได

๓๑  ม.ค.  ๒๕๒๑ตามหลกแหงปฏจจสมปบาท หรอ อทปปจจยตา - สงทอาศย 

กนเกดขน (Theory of Dependent Origination) นน สงทงปวง มอยจรงกไมใช ไมมอยจรงกไมเชง ตวอยาง คลนในทะเลมอยจรง หรอไม ถามอยจรง ลองตกคลนมาใหดสกถงหนง พอคลนมาอย ในถงน�า ความเปนคลนกหายไป เพราะคลนเกดขนเพราะอาศย น�าและลมแรงในทะเล แตพอเทน�าจ�านวนนนลงไปในทะเล ความ เปนคลนกปรากฏขนอก

๑  ก.พ.  ๒๕๒๑อะไรคอความจรง ? อะไรเปนเพยงความคด ? ผมปญญาท 

ตองการความสงบสขทางจตจะตองพยายามตอบปญหานใหได บางอยางเปนความจรงทเราตองรไว เชน เกด แก เจบ ตาย และ วเคราะหถงสาเหตของมน บางอยางเปนเพยงความคดของเรา เรา คดอยางไรกเปนอยางนน เชน ความทกข ความรอนใจ จากการท คดวาคนอนเขาดหมนเรา เรองนถาไมคดเสยกไมรอนใจ หรอถาคด ไปทางดเสยไดกสบายใจ เพราะมนเปนเพยงความคด

186 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒  ก.พ.  ๒๕๒๑เหตการณอยางใดอยางหนงเกดขน โดยทวไปเราไมคอยร 

เหตตรง เราพอรไดแตเหตสมพนธ หรอ เหตเกยวเนอง คอ เมอ ประชมพรอมแหงเหตตางๆ แลว ผลอยางหนงจงเกดขน เชนคนตาย ดวยอปทวเหต ยอมมเหตหลายอยางมาประชมกนเขา เราเกอบจะ ไมแนใจวาอะไรคอเหตแทหรอเหตตรง แตสวนเหตประกอบหรอ เหตสมพนธนนเราหาไดมากมาย คนทวไปจงมกโทษสงนนสงน ตางๆ กนไปตามทตนคดเหน ตรงกนบางไมตรงกนบาง

๓  ก.พ.  ๒๕๒๑ภาวะแหงการสนกเลส ควรเปนจดมงหมายสงสดของมนษย 

จะตองเปนจะมงหมายสงสดทกๆ ชาตทเกด จะไปส�าเรจเอาใน ชาตใดกสดแลวแตบารมทสงสม ผมจดมงหมายของชวตอยางน เทานนจงจะพบกบความสงบสขของชวต มฉะนนแลวถงจะไดอะไร มากหาพอใจไม ชวตจะตองระหกระเหนตอไป จตใจจะดนรน รานหาของใหมๆ แปลกๆ ทเขาใจวาจะใหความสขสมหวงแกตนได ไมเคยเตมความปรารถนาเลย

๔  ก.พ.  ๒๕๒๑คนทหมกมนอยกบโลก ไมคอยรจกความเสยสละทแทจรง 

ร จกแตความเสยสละแบบเกยวเหยอตกปลา จงไมคอยไดรบ ความสขใจในการท�าความด หรอในการเสยสละนน บางคนเปน เพราะไมไดศกษาเรยนร ในเรองความด บางคนเพราะมอาสวะ หนาแนนเกนไป ทงนเพราะมไดสดบธรรมของพระอรยะ ใจจง 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 187

ป ๒๕๒๑

มดมน ไรปญญาจกษ คนทสามารถบ�าเพญประโยชนแกโลกอยาง แทจรงกคอ ทานผไมตดโลก ไมของอยในโลก เหมอนคนทสามารถ บ�าเพญประโยชนแกนกเรยนไดมาก กคอคร พนแลวจากภาวะ แหงนกเรยน

๕  ก.พ.  ๒๕๒๑มตรภาพเปนความอบอน เปนความสขอยางหนงของมนษย 

มนษยมประสบการณในเรองนแลวพอใจในสขนน เมอขาดไป จงแสวงหา ยงถามตรภาพเกยวกบบณฑตหรอปราชญกจะให ความสข ความอบอนใจยงขน เปนความออนนมแหงอารมณร�าลก และหวานใจ สมดงทพระพทธเจาตรสวา “ธโร จ สขสวาโส - การ อยรวมกบนกปราชญ เปนสข”

มตรภาพนไมจ�ากดเพศและวย เมอมอดมคตรวมกน ยอม ยงสขใหเกดแกกน เพลโตสนบสนนความรกแบบน ทเรยกกนวา Platonic Love 

๖  ก.พ.  ๒๕๒๑การเกดขนหรอการไดอตภาพเปนมนษยเปนของยาก(กจโฉ มนสสปฏลาโภ)การมชวตอยของสตวทงหลายเปนของยาก (กจฉ มจจาน ชวต)การไดฟงธรรมของสตบรษ (คนด) เปนของยาก (กจฉ สทธมมสสวน)

188 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

การเสดจอบตขนของพระพทธเจาทงหลายเปนของยาก(กจโฉ พทธานมปปาโท)สงยากทง ๔ ประการน ผใดไดแลวควรรกษาไวใหด และ 

ควรสงเสรมใหดยงขน เพราะโอกาสทจะไดอกนนนอยนก ชวต ของมนษยกสนเหลอเกน ไมควรนอนใจ

๗  ก.พ.  ๒๕๒๑ความจรงบางอยางทเกดขนแกชวตของคนเราเหมอนความฝน 

แมจะนกหวงอย ตองการอย มใจใฝฝนอย แตไมคดวาจะเกดขน ได แตสงนนไดเกดขน

ความจรงอนเปนเสมอนความฝนน ถาเกดขนในทางทจต ปรารถนากท�าใหจตใจเตมอม เปยมลนดวยความสข ความชนบาน ความสมใจหวง ถาเปนความหวงอนซอนเรนอยในจตนานเทาใด จตกยงเบกบานมาก และเปนเวลานานมากเหมอนกน

การสงสมคณความดนนแหละ ยอมน�าไปสความสมใจหวง คนทมความหวงรวมกนกตองสะสมคณความดตอกน

๘  ก.พ.  ๒๕๒๑บางคนเมอเขาใกล ไดคนเคยปราศรย เสมอนไดนงอยใตรม 

ไมใบหนา มรมเงาแผกวาง มผลดก ใหรมเงาเมอรอน ใหผลเมอหวผ เชนนนใหความสงบรมเยน ใหประโยชน ความดและ 

ความสขแกผสมาคมคบหาบางคนเมอไดนงใกล ไดสมาคมคบหา เปนเสมอนไดนงอย 

ณ สถานทซงมอากาศสดชนแจมใส ท�าใหชมฉ�า หายทกข หาย รอนใจ

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 189

ป ๒๕๒๑

๙  ก.พ.  ๒๕๒๑จตใจจดจอในบคคลใด เมออยหางไกลกกงวลคดถง เมอ 

อยใกลกกระวนกระวาย อยากไดเสวยสขยงๆ ขนไป ไมรจกอม ไมรจกพอ

สงทงปวงไมเทยง มความแปรปรวนเปนธรรมดา สงทเรา ยดถอวาเปนของเรา ยอมมความพลดพรากเปนทสด คอในทสด กตองพลดพรากจากกนไป

ความไมยดถอ จงเปนความปลอดโปรง สบายใจในทก สถานการณ ไมกลว ไมหวาดหวน มตนสงบเปนด 

๑๐  ก.พ.  ๒๕๒๑เมอมความกงวลใจในสงใดสงหนง ใหรบหางานอะไรท�าเสย 

สกอยาง อยาอยวาง เพราะถาอยวางความกงวลจะเพมขนอก จต รบอารมณไดขณะละอยาง เมอยงอยกบงาน ความกงวลยอมแทรก เขามาไมได การท�างานจงเปนยารกษาโรควตกกงวลในปจจบนท ทางจตแพทยเรยกวา Occupational Therapy และยงจะมผลงาน เหลอไวใหชมอก

๑๑  ก.พ.  ๒๕๒๑ทจรงไมมอะไรเปนอปสรรคของใคร แตเรารสกวาเปนอปสรรค 

กเพราะเรามความประสงค สงใดมาขดความประสงคของเรา เรา กเรยกสงนนวาเปนอปสรรค

กญแจลกเดยวกน  เราไขไมออก เราเหนกญแจนนเปน อปสรรค เพราะเราประสงคจะเขาไปขางใน เราเกลยดชงกญแจนน 

190 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

แตถาเราไมมความประสงคจะเขาไป กญแจนนกไมเปนอปสรรค ยงถาเรามสมบตอนมคาอยภายใน แลวโจรไขกญแจนนไมออก เรากเหนกญแจนนเปนของวเศษ สงเดยวกนแทๆ จะเปนอปสรรค หรอคณกตรงทความประสงคของเรา

๑๒  ก.พ.  ๒๕๒๑นกศกษาธรรมบางคนตองการใหอธบายพทธศาสนาแบบ 

เรยบงาย ซงเปนความตองการทด แตคนทจะอธบายพทธศาสนา แบบเรยบงายไดนน ตองมความรลกซง กวางขวาง คนทจะท�าให งายได ตองรทวถงในความยากของสงนนดวย คนทจะท�าใหตน ตองรความลกของสงนนดวยเหมอนกน มฉะนนแลว เมอมปญหา ในแงยากและแงลกกจะไมสามารถชแจงได

การศกษาพทธศาสนาทงในแงปรยตและปฏบตควบคกน ไปนน จะเปนประโยชนอยางไพศาล ถาขาดอยางใดอยางหนง ประโยชนกแคบเขา

๑๓  ก.พ.  ๒๕๒๑แจกนใบงามรองรบดอกไมทสสวยสด มกลนหอมหวน 

ยวนใจใหรนรมยเบกบานฉนใดบคคลผอดมดวยรปสมบต และพรงพรอมดวยคณธรรมก 

ฉนนน รปกายเปรยบเหมอนแจกน คณธรรมภายในเปรยบเหมอน ดอกไม ถงแจกนจะไมสวย แตถาไดดอกไมสสวยสณฐานด และ มกลนหอมสถตอย กเปนทนยมของคนทงหลาย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 191

ป ๒๕๒๑

๑๔  ก.พ.  ๒๕๒๑วาเลนไทน เปนพระอรหนตองคหนงในครสตศาสนา ถก 

ตดหวนานมาแลว วนท ๑๔ กมภาพนธ ซงเปนวนถกประหาร เรยกกนวา Saint Valentine’s Day กลาวกนวาเปนวนเวลาท นกจบคกน เพราะฉะนนจงถอเปนวนหาค จดหมายหรอไปรษณย- บตรทเขยนถงครกในวนน (จาก Dictionary ของ สอ เศรษฐบตร)

1. Sweetheart chosen on St. Valentine’s Day, Feb. 14th

2. A letter card or picture sent as a token of love to 

a person of the opposite sex on Feb. 14th

(จาก Dictionary ของ A.S. Hornby)

๑๕  ก.พ.  ๒๕๒๑เปนธรรมดาทชวตตองมอปสรรค ตองตอส บางทเรากพายแพ 

แตในความพายแพนนมบทเรยน อยางนอยกทงรองรอยแหง ความส�าเรจทจะมมาในภายหนา 

เหตเปนสงก�าหนดผลใหเกดขน ไมใชเรา  เพราะฉะนน ผลอะไรเกดขนกจงยนดตอนรบเถด แสดงวามเหตมาแลว ซงเรา รไดบาง รไมไดบาง

บางอยางแมเราจะหวงผลในระยะไกล แตเมอเหตพรอม สกเตมทแลว กบนดาลผลใหเกดขนในระยะใกลอยางหลกเลยง ไมได ตองตอนรบสงทหลกเลยงไมพน

ความรกทแทจรง ยอมไมตองการการตอบแทน

ทานจะรวาทานรกเขาอยางแทจรง

กตรงททานไมตองการอะไรตอบแทนจากเขา

ไมตองการตอบแทนแมความรก

ถงเขาไมรกทาน ทานกยงรกเขาอยนนเอง

นนแหละ คอความรกแทและบรสทธ

194 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๖  ก.พ.  ๒๕๒๑กาลเวลาผานไป มนหมายถงการสะสมทละหยดซงความด 

หรอความชวของแตละบคคล ซงจะกลายเปนความดหรอความชว มหมาในโอกาสตอไป ทกคนไดมโอกาสสะสมพฤตกรรมของตนไว เปนมรดกแหงชวต ซงจะมผลตดพนไปตลอดสงสารวฏอนยาวนาน

การเวยนวายแหงอารมณสขทกขในชวตนนเอง ท�าใหเรารสก วาชวตมการขนลง ชางนาเบอหนายเสยจรงๆ 

๑๗  ก.พ.  ๒๕๒๑โลกเปน อนจจง เพราะตองสนไป เสอมไป (ขยตเถน)โลกเปน ทกขง เพราะนากลว มภยรอบดาน (ภยตเถน)โลกเปน อนตตตา เพราะไมมสาระแกนสาร (อสารตเถน)

๑๘  ก.พ.  ๒๕๒๑ความรกทแทจรง ยอมไมตองการการตอบแทน ทานจะรวา 

ทานรกเขาอยางแทจรง กตรงททานไมตองการอะไรตอบแทนจาก เขา ไมตองการตอบแทนแมความรก ถงเขาไมรกทาน ทานกยง รกเขาอย นนเอง นนแหละคอความรกแทและบรสทธ  เรองน พสจนไดจากใจของทานเอง ถาทานท�าใจอยางนได ความทกข จากความรกจะลดลงจนถงกบไมทกขเลย เพราะความรกแทยอม มผลดในตวเอง นนคอความไมเหนแกตว

๑๙  ก.พ.  ๒๕๒๑พอจะสนใจศาสนา หนเขาหาธรรมสกหนอย คนสวนมากก 

มกคดวา เอาไวตอนแกเถด เดยวเวลาแกจะไมมอะไรท�ารไดอยางไรวาจะอยไปจนถงแก ?ไมเคยเหนเดกตายหรอ ?ไมเคยเหนคนหนมคนสาวตายหรอ ?ไมเคยเหนคนวยกลางคนตายหรอ ?ลวนแตตายกนทกวย เราเลาจะตายเมอไรกไมรเหมอนกน 

ถาตายเสยกอนแก เปนอนวาชาตนไมไดรธรรมของทานผประเสรฐ

๒๐  ก.พ.  ๒๕๒๑โลกนฉลาดมาก - ฉลาดในการหนวงเหนยว กกขงบคคลไว 

ใครกตามทตงใจหนายโลก สละโลก โลกจะมเลหเหลยมลอให ตดอยดวยเครองลออยางใดอยางหนง จนยากทจะสละไปได 

นอกจากทานผนนใจแขงจรง เดดเดยวและมปญญาวองไว จรงเทานน จงจะเอาตวรอดไปได

บางทโลกเหนวาเอาความชวมายวยวนไมส�าเรจแลว  เขา ไมสนใจตอคนชวและความชว โลกจงจะเอาความดและคนดไป ดกไว ดตอดยอมดงดดกน ท�าใหยดถอ ผกพน อาลย ไมอาจพน ไปได ตกอยใตอ�านาจของโลกตอไปอก

ดวยเหตนแหละ จงตองละทงดและชว จงรอดพนไปได

196 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๑  ก.พ.  ๒๕๒๑คนทมใจอยกบธรรม เมอประพฤตถกตองตามธรรม กได 

เหนคณธรรม มความสข ความรนรมยใจ เมอประพฤตผดธรรม เกดความทกขใจขน กใหเหนคณของธรรม วานแหละเพราะ ประพฤตผดธรรมจงตองทกขอยางน  เขายงเพมความเคารพรก ในธรรมยงขน ตงใจวาจะไมประพฤตผดธรรมอก

๒๒  ก.พ.  ๒๕๒๑วนมาฆบชา

สงขารทงหลายไมเทยงหนอ เปนไปชวคราว ไมด�ารงอยนาน สงขารทงปวงจงมแลวกลบไมม เปนแลวกลบไมเปน เมอสงขาร ทงหลายตองเปนอยางนแนแทแลว การวางอเบกขาในสงขาร เหลานนไดยอมเปนการด อนง การปฏบตเพอความดบสงขาร เหลานนเสยไดกจะดยงขน ทงหมดนจะท�าใหบรบรณไดกดวยความ ไมประมาทในกาลทกเมอ

(อโห อนจจา สงขารา ฯลฯ อปปมาเทน สพพทา) (ตอนหนงของบทสวดปกขคณนา)

๒๓  ก.พ.  ๒๕๒๑ตองตนเสยกอน ลมตาขนจงจะเหนดวงอาทตย ถาหลบอย 

หาเหนไม แมดวงอาทตยจะสองแสงอยฉนใดตองตนทางใจเสยกอนจงจะเหนสจธรรม ถายงหลบอย  

ดวยกเลสนทรา แมพระสมมาสมพทธเจาเทศนาอยเฉพาะหนาก หามองเหนสจธรรมแตนอยนดไม อยาพดถงวาฟงธรรมจาก พระสาวกธรรมดาเลย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 197

ป ๒๕๒๑

๒๔  ก.พ.  ๒๕๒๑นอกจากตวเรา ในตวเราจรงๆ แลว ยงมตวเราอกมากมาย 

เพราะตองอาศยสงเหลานน พอขาดไปกเดอดรอนวนวาย บางคน ขาดบหรไมได บางคนขาดน�าหอมไมได ขาดน�าปลากไมได รถยนต สถลอกหนอยหนงกเดอดรอนไปหลายวน สงเหลานและอนๆ อกมากมาย นนคอ ตวเรานอกตวเรา มใครเปนทรกทพอใจก อยากใหเขาไปมาหาส  เขาไมไดมาหรอมาไมไดกเปนทกขกงวล นนกตวเรานอกตวเราอกเหมอนกน

๒๕  ก.พ.  ๒๕๒๑“การไดมาคอการเรมตนแหงการเสย”

สมเดจพระญาณสงวร วดบวรนเวศวหาร กรงเทพฯ

ขยายความวาทกอยางทเราไดมากจะตองพลดพรากไป หรอ สญเสยไปไมวนใดกวนหนง เราพลดพรากจากสงนนไปกอนบาง สงนนแตกตางท�าลายสญหาย พลดพรากจากเราไปบาง

บณฑตรความจรงอยางนแลว จงควรมสตรทนสงทงปวง เขา ไปเกยวของกบสงทงปวงดวยการเหนโทษและมปญญาในการ สลดออก

๒๖  ก.พ.  ๒๕๒๑การคดใหเปน เปนเรองส�าคญ พระพทธเจาทรงเรยกสงน 

วา สมมาสงกปปะ เปนมรรคขอท ๒ คนทคดเปน สามารถคดเหน ความดในสงราย สวนคนคดไมเปนอาจคดเหนความรายในเรองด

198 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

ในเหตการณเดยวกน คนคดเปนยอมมองเหนคณประโยชน ไมดานใดกดานหนง สวนคนคดไมเปนยอมมองเหนไปอกอยาง หนง อนตรงกนขามกบคนคดเปน สงตางๆ สวนมากในโลกนม ทงคณและโทษปนกนอย สดแตจะมอง

๒๗  ก.พ.  ๒๕๒๑ถาไมมความทกข ความสขกไมจ�าเปน เหมอนถาไมมแดด 

รมไมชายคากไมจ�าเปน ไมมฝนหรออนตรายอยางอน บานก ไมจ�าเปน

ท�านองเดยวกน เพราะมอธรรม จงจ�าเปนตองมธรรม เพราะ มภยจงจ�าตองแสวงหาความปลอดภย

๒๘  ก.พ.  ๒๕๒๑ใครจะปรากฏตนตอสงคมอยางไรกตามเถด แตในทสด 

เขาตองหนหนามาเผชญกบความจรงของชวต คอความทกขเพราะ ตองแก  เจบ และตาย นอกจากทกขนแลวยงมความทกขทมา เยอนแทบทกวน คอ ความไมไดตามใจหวง อาจเปนเพราะเขา หวงมากเกนไป หรอหวงในสงทไมควรหวงกตาม ความทตอง พลดพรากจากสงทรก มทรกมากเทาใด ความทกขเกยวกบการ พลดพรากกมมากเทานน

๑  ม.ค.  ๒๕๒๑มองดโลกแลวเหนนากลว มองไปทางไหนกเหนแต “บวง” 

ดกอยโดยรอบ บวงลก - บวงเมย หรอลก - ผว บวงการงาน บวง 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 199

ป ๒๕๒๑

ญาตมตร บวงเกยรตยศชอเสยง จะกาวไปทางไหนกเหนแต บวง พยายามเดนอยางดทสดเพอไมใหตดบวง ใหเพยงแตเดน อย ทามกลางบวง ถงกระนนกมองดบวงดวยความหวาดเสยว มนลวนแตเปนบวงทผกหยอนๆ แตแกไดยากทงนน แมจะเปน บวงเงนบวงทอง มนกคอบวงนนเอง

๒  ม.ค.  ๒๕๒๑เนอปาทไมตดบวง ยอมเปนอสระไปไดตามปรารถนา สวน 

เนอปาทตดบวงแลว มแตจะตองเปนเหยอของพรานไพรฉนใด ส�าหรบมนษยกฉนนน โลกนเหมอนปาใหญมบวงอย มากมาย ตางประเภท ตางส ยวยวนใหมนษยเดนเขาไปตด และโลกนก ฉลาดมากในการทอดบวงประเภทตางๆ ใหเหมาะแกสภาพจตใจ ของมนษย พอเขาไมตดบวงนแลว โลกกหาบวงใหมกดกไว ขางหนาอก

ฐานะของผไมตดบวงชางนาปรารถนาเสยเหลอเกน

๓  ม.ค.  ๒๕๒๑มสภาพสตรเปนอนมากทนยมชมชอบเครองสาอางหรอ 

เครองลบไลรางกายตงแตปลายผมจรดปลายเทา เธอพอใจซอหา มาดวยราคาแพง ยอมอดอาหารและอดอยางอนเพอใหไดเครอง แตงกาย และเครองลบไลรางกาย เธอยอมเสยเวลาไปเปนอนมาก เพอการน

อะไรเลาคอเครองลบไลใจ ถาเธอทงหลายเอาเวลาเหลานน สกครงหนงมาแสวงหาเครองลบไลใจ  เธอจะเปนผ ประเสรฐ 

200 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

หานอยไม คณธรรมและคณความดนนอยางไรเลาคอเครองลบไล ใจ เธอจะไดรบความสงบเยนแทนความเรารอน

๔  ม.ค.  ๒๕๒๑แมความชวจะมใชความด แตกเปนการดทมความชวอย 

เพราะถาไมมความชวหรอสงทชวเสยแลว เราจะรจกความดหรอ สงทดไดอยางไร ถาไมมการสญเสย เราจะไมรจกคณคาของการได ไมมทกขกไมร จกคาของสข ไมมการผดหวงกไมร คณคาของ ความสมหวง เมอไมมการสญเสย เราจะรคาของการไดมาอยางไรเลา

๕  ม.ค.  ๒๕๒๑โดยทวไป เดกเลกมกจะไมเหนประโยชนของสงทผ ใหญ 

ใหท�า เชน การอาบน�า ท�าการบาน หรอเรยนหนงสอ เปนตน ผ ใหญจงน�าเอาสงทเดกชอบมาเปนเครองลอ  เชน ขนม หรอ การเลน การน�าไปเทยว เปนอาท เดกอยากไดเครองลออนเปนสง ทตนชอบ จงยอมท�าสงทตนไมอยากท�า เพราะตระหนกวาเมอ ท�าดงนแลวตนจะไดสงทชอบ อยางไรกตามเดกไดประโยชน ทง ๒ ดาน

ผใหญทจตยงเยาวกคลายเดกเลกเหมอนกน เมอจะท�าสงใด สงหนงกค�านงถงเครองลอกอน แตเขากไดรบประโยชนทง ๒ ดาน เหมอนกน คอไดเครองลอสมความมงหมาย และไดท�าความด อนเปนมรรคาไปสจดมงหมายนน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 201

ป ๒๕๒๑

๖  ม.ค.  ๒๕๒๑ความกาวหนาในการปฏบตธรรมนน อาจเรมกนดวยศรทธา 

แลวน�าไปสความเขาใจดวยเหตผล (ทฏฐ) เมอญาณทศนะเกดขน แลว ภาระของศรทธากเป นอนหมดไป  เหมอนเดกท เตบโต สมบรณแลวทงรางกายและจตใจ ยอมหมดภาระของพเลยงไปเอง กระบวนการนเปนไปโดยธรรมดาอยางนนเอง

๗  ม.ค.  ๒๕๒๑พทธศาสนาสอนใหเรารความจรงเอาไว แตไมใหหนความจรง 

ใหเผชญหนากบความจรงอยางสงบ กลาหาญ เนนเรองปญญา เปนพเศษ เพราะปญญาท�าใหร เหนตามเปนจรง เมอร เหนตาม เปนจรงยอมคลายความยดมน สามารถพยากรณอรหตตผลได ดวยปญญานน

“เพราะเจรญใหมากซงอนทรยเพยงอยางเดยว คอปญญน- ทรย ภกษขณาสพยอมพยากรณอรหตตผลได ส�าหรบอรยสาวก ผมปญญา ศรทธา วรยะ สต และสมาธอนคลอยตามปญญา ยอม ทรงตวอยได (เมอมปญญาเปนหลก) 

(สงยตตนกาย มหาวารวรรค ๑๙/๙๘๗ - ๙๘๙)

๘  ม.ค.  ๒๕๒๑จตทตงไวผดยอมท�าอนตรายใหโทษแกบคคลยงกวาโจร 

และศตรท�าใหกนเสยอก ตรงกนขามจตทตงไวชอบ อบรมดแลว หมายความวาเปนสมมาทฏฐ ยอมเปนสมบตอนล�าคา ดกวาสมบต ทใครๆ จะพงใหได 

(นย พระพทธภาษต)

202 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๙  ม.ค.  ๒๕๒๑การตอบแทนบญคณนน ไมจ�าเปนตองตอบแทนดวยวตถ 

เสมอไป การท�าความดและบ�าเพญประโยชนแกเพอนมนษยดวย กน ยอมถอเปนการตอบแทนอนประเสรฐแกผ มอปการคณ ตอตน เพราะท�าใหทานชนใจและพอใจในความดนน

๑๐  ม.ค.  ๒๕๒๑การท�าความดในวนนไดชอวา สรางอดตใหดและสราง 

อนาคตใหงาม เพราะวนนเปนอดตของพรงน พรงนกเปนอนาคต ของวนน การสรางปจจบนใหดจงเปนการสรางทงอดตและอนาคต พรอมๆ กนไป ท�าใหบนเทงจตเมอนกถง อนนเปนความสขท หาไดไมยากนก แตคนสวนมากกหาไมพบ เพราะมวเกบเอาอดต และไขวควาอนาคตมาใหวนวายเลนเรอยๆ ผพยายามท�าปจจบน ใหดทสดชอวาสรางชวตอนราบรนของตนไวภายหนานนเอง

๑๑  ม.ค.  ๒๕๒๑ผใดไมชวยเหลอคนทไมควรชวยเหลอ และชวยเหลอคน 

ทควรชวยเหลอ ผนน เมอประสบความเสอมเพราะอยในอนตราย เปนตน ยอมไดสหายผชวยเหลอ

สวนผใดชวยเหลอคนทไมควรชวย และไมชวยคนทควร ชวยผนน เมอประสบอนตรายยอมไมไดสหายผชวยเหลอ 

(ขททกนกาย ชาดก)(จตกกนบาต ๒๗/๑๒๙)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 20๓

ป ๒๕๒๑

๑๒  ม.ค.  ๒๕๒๑ตามความเปนจรงแลว เมตตากรณานนไมตองสอนกนมาก 

แตควรท�าตวอยางใหดใหมาก คนทงหลายจะท�าตามเอง ในหมคณะ ทผใหญเหนแกตว ผนอยกพลอยตาม แมจะสอนเรองเสยสละ เพยงไรกเกอบจะไรผล

๑๓  ม.ค.  ๒๕๒๑อปญญาตธรรม คอ ธรรมทพระพทธองคทรงปฏบตมาจน 

ทรงเหนผลประจกษดวยพระองคเอง ๒ ประการ คอ๑. อสนตฎตา กสเลส ธมเมส ความไมสนโดษในกศลธรรม 

คอไมอมไมเบอในการท�าความด๒. อปปฏวาณตา ปธานสมง ความไมทอถอยในการท�า 

ความเพยร กาวไปขางหนาไมถอยหลง

๑๔  ม.ค.  ๒๕๒๑โกศล - ความฉลาด ๓ อยาง ๑. อายโกศล - ฉลาดรจกความเจรญพรอมทงสาเหตแหง 

ความเจรญ๒. อปายโกศล - ฉลาดรจกความเสอมพรอมทงสาเหตแหง 

ความเสอม๓. อปายโกศล - ฉลาดรจกอบายใหพนจากความเสอมให 

ถงความเจรญ และรจกแกไขเหตการณทเกดขนแลวใหด�าเนนไปส ความส�าเรจดวยด

204 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๕  ม.ค.  ๒๕๒๑ทกขตา ความเปนทกข ๓ ลกษณะ คอ๑. ทกขทกขตา - ความเปนทกข เชนทกขเวทนาอนเหนได 

ชดเจนทนท๒. วปรณามทกขตา - ความเปนทกขเพราะตองเปลยนแปลง 

ไป หรอสขทกลายเปนทกขในภายหลง๓. สงขารทกขตา - ความเปนทกขของสงขาร ไดแก สภาวะ 

ของสงขารอนเปนทกขอยในตว(ท.ปา. ๑๑/๒๒๘/๒๒๙ ส�.สฬ. ๑๘/๕๑๐/๓๑๘ ส�.ม. ๑๙/๓๑๙/๘๕)

๑๖  ม.ค.  ๒๕๒๑ปรญญา - ความก�าหนดร ๓ อยาง๑. รจกสงนนวาคออะไร เปน ญาตปรญญา (เชน รป เวทนา 

คออะไร ?)๒. รจกพจารณาสงนนๆ (โดยเฉพาะหมายถงขนธ ๕) วา 

เปนอยางไร (ไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา) เปน ตรณปรญญา๓. ก�าหนดร ถงขนละความพอใจ ความยด ความตดใน 

สงนนๆ ได เปน ปหานปรญญา (ข.ม. ๒๙/๖๐/๖๐ วสทธ. ๓/๒๓๐)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 205

ป ๒๕๒๑

๑๗  ม.ค.  ๒๕๒๑“ผใดลวงพนเครองของทง ๒ อยาง คอ บญและบาปได 

แลว เราตถาคตเรยกผนนซงไมโศกปราศจากธลคอกเลสไดแลว บรสทธแลววาเปนพราหมณ” 

(พระพทธภาษต ข. ธ.)

ทงบญและบาป หรอเรยกอกอยางหนง ความด ความชว ลวนเปนเครองของ เปนบวงคลองใจบคคลใหตดอย ยดมนอย ไมอาจหลดพนไปได ผมประสบการณทางจตยอมเขาใจเรองนได ดวาความดและคนดท�าใหจตของอยอยางไร เมอดแลวตองพนด ไปอกทหนงจงเรยกวาพนจรง

๑๘  ม.ค.  ๒๕๒๑ในระดบหนง บคคลตองอาศยบญบารมเพอขามทางกนดาร 

คอสงสารวฏ ปราศจากบญบารมเสยแลว ไมอาจขามได แต พระพทธองคทรงแสดงธรรมทงหลายในฐานะเปนเครองมอ ไมใช จดมงหมาย ดงพระพทธภาษตทวา “เราแสดงธรรมไวในฐานะ คลายเรอหรอแพสาหรบขามฝง เพราะฉะนน อยาวาแตอธรรม (บาป) เลย แมแตธรรม (บญ) เรากสอนใหละเสย” 

(มชฌมนกาย มลปณณาสก ๑๒/๒๘๐)

๑๙  ม.ค.  ๒๕๒๑มนษยทงหลายเอย ทกขและกงวลวนวายกนถงขนาดนแลว 

ยงไมรจกทกข และยงไมเบอหนายในทกขอกหรอ ? ท�าไมจงแลน เขาไปในกองทกขอนมหมา เหนปานนนเลา

206 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

มนษยทงหลายเอย กามคณเผาเอาขนาดนแลว ยงวงหา กามคณอกหรอ ? กายนมอะไรดบาง นอกจากทตงแหงทกขรอน นานาประการทตองบ�าบดแกไขอย เปนประจ�า กายของบคคล ทงปวงลวนมสภาวะเหมอนกน คอ ปฏกล ทรดโทรม และจบลง ดวยความตาย

๒๐  ม.ค.  ๒๕๒๑คนทมทรพยภายในคอคณธรรมมาก กเหมอนกบคนมทรพย 

สมบตภายนอกมาก คอสามารถยงกจทประสงคใหส�าเรจไดคนทมทรพยภายนอกมาก เมอรวาตนยงขาดโลกยสมบต 

อยางใดอย กสามารถหามาใหเตมบรบรณไดดวยทรพยของตน ฉนใด คนทมทรพยภายในคอคณธรรมมากกฉนนน เมอส�ารวจ ดวาตนยงบกพรองอยซงคณธรรมอยางใด กสามารถยงคณธรรม อยางนนใหเตมบรบรณไดโดยไมชา เพราะคณธรรมตางๆ ยอม เกอหนนกนอยเสมอ

๒๑  ม.ค.  ๒๕๒๑มนษยทงหลายมกมองไมเหนโลกในดานทเปนจรงแตกลบ 

มองเหนในดานทเปนเทจ จงหลงรก หลงชง หลงดใจ เสยใจใน เหตการณตางๆ ของโลก เหมอนคนดละครแลวเคลมไปวาเรอง ในละครนนเปนเรองจรง จงหลงรก หลงชง หลงดใจ เสยใจ กบ ตวละครในเรองนน ท�าใหสะเทอนอารมณ เศราบาง เคยดแคน ชงชงบาง

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 207

ป ๒๕๒๑

๒๒  ม.ค.  ๒๕๒๑มหาสมทรนาสะพรงกลว มอ�านาจและมคณอนยงใหญ 

แกโลก แตมหาสมทรกอยในทต�ากวาแหลงน�าทงหลาย สายน�า ทงหลายจงไหลลงสมหาสมทรไดโดยสะดวก ท�านองเดยวกบคนด มอ�านาจในตน นาเกรงขาม ทรงคณอนยงใหญ แตถอมตนอย เสมอ จงเปนทรองรบคณตางๆ ไดมาก มเอกลกษณคอยดมน ในความด เหมอนมหาสมทรมเอกลกษณคอรสเคม

๒๓  ม.ค.  ๒๕๒๑เมอเขามาไมดใจ เมอเขาจากไป ยอมไมตองเสยใจ ตราบใด 

ทยงดใจเมอเขามา ตราบนน ยอมตองเสยใจเมอเขาจากไปเพอความสงบแหงใจจงควรวางใจใหอยในอเบกขาในการมา 

และการไปของใครกตาม

๒๔  ม.ค.  ๒๕๒๑วางใจอยในอเบกขาหมนอตสาหประกอบกจใหผลตผลอปถมภค�าชผยากจนสวนตนไมของอผใด       “ดอกไมสด”

208 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๕  ม.ค.  ๒๕๒๑เรามงประโยชนเพอผใด เมอเขาไดรบประโยชนเทาทเขา 

ตองการแลว เรากควรพอใจ ไมควรหวงอะไรมากกวานน อนง ควร มอบประโยชนใหเทาทเขาตองการ เมอเขาไมตองการ ประโยชนท เรามอบใหดวยความตงใจกกลายเปนสงไรคา ซ�ายงถกเหยยด หยามอก

๒๖  ม.ค.  ๒๕๒๑จงท�าความดกบเขาเพยงเทาทเขาตองการใหท�า ท�ามากกวา 

นนกเปนสวนเกน มแตจะท�าใหเขามองในแงราย การท�าความด นกวาท�างาย ตองใชความรอบคอบอยมากทเดยว

๒๗  ม.ค.  ๒๕๒๑เมอเราพยายามท�าดทสดแลวในทกๆ เรอง กขอใหแนใจ 

เถดวาอะไรจะเกดขนกยอมเกดขนเพอความดแกเรา ไมวนนก วนหนา มหลายอยางทเราตองคอย ใหเวลาเปนเครองตดสน

๒๘  ม.ค.  ๒๕๒๑สงของหรอบคคลทใหความชมชมแกเรามากๆ นนแหละ จะ 

ใหความขมขนแกเราไดมากเหมอนกน พดอกอยางหนงวา เรา ชนชมกบสงใดมากๆ เรามกตองขมขนกบสงนนเสมอ ไมวนใดก วนหนง

จงพยายามถอนหนามออกมาเสยใหไดทง ๒ เลม  เมอ เลมหนงแทงเขาแลว จงใชหนามนนแหละบงออกมา แลวโยนทง 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 209

ป ๒๕๒๑

ไปเสยทง ๒ เลม หนงคอความชนชม อกเลมหนงคอความขมขนจงอาศยความทกขเลกนอยนนแหละ ละทกขเสยใหสน

๒๙  ม.ค.  ๒๕๒๑บางอยางควรพจารณาแลวบรโภคใชสอย เชน ปจจย ๔ 

บางอยางควรพจารณาแลวอดกลน เชน อฏฐารมณ บางอยางควร พจารณาแลวเวน เชน อบายมข อโคจร คนทควรเวน บางอยาง พจารณาแลวบรรเทาเสย เชน อกศลวตก ๓ คอ กาม พยาบาท วหงสา หรอความชวรายอนๆ กเหมอนกน

ทง ๔ อยางน ทรงเรยกวา อปสเสนธรรม คอ ธรรมเปนท พงพงเหมอนพนก

(นย ท. ปา. ๑๑/๒๓๖/๓๒๖)

๓๐  ม.ค.  ๒๕๒๑อปสเสนธรรมทง ๔ อยางนน เมอพจารณาบอยๆ เสมอๆ ก 

นาจะชวยใหรอดพนอนตราย มความสขสวสด มความสขเยนใจ เสพสงทควรเสพ อดกลนตอทกขและสข คอแมจะเปนสขสวนตน แตเมอพจารณาแลววาเปนสงไมควรได กใชความอดกลนหกหามใจ เสย ไมถล�าลกลงไปในสงอนไมควรไดนน เวนทางเสอมตางๆ บรรเทาเลกละสงทท�าตนใหลมหลงเรารอน

210 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๓๑  ม.ค.  ๒๕๒๑มนษยทงหลายสรางบวงขนมาคลองตวเอง แลวร�าพน 

คร�าครวญตางๆ มนษยเฉอนตวเองใหเปนแผลแลวรกษา พอ รกษาหายหนอยหนงกบอกวาเปนสขแลว  เฉอนตวเองใหเปน แผลเพอจะรกษาเองตอไปอก เวยนอยอยางน มนษยสรางความ อยากขน แลววงสนองความอยาก พอสนองไดกภมใจ วาประสบ ความส�าเรจ

๑  เม.ย.  ๒๕๒๑สงทมนษยเขาใจวาเปนผลไดนน ความจรงมนไมมความ 

หมายอะไรในตวเอง มนเพยงแตมาสมพนธกบความตองการ ของเขาเทานน เพราะเขาตองการ เมอไดมากถอวาเปนผลได ถา เขาไมตองการสงทไดมานน กกอความร�าคาญ ใหทกข ใหความ ทรมานใจนานาประการ

ในเรองความสญเสยกท�านองเดยวกน เราร สกวาสญเสย เพราะความยดมนวาเปนของเรา พอเราถอนความยดมนไดแลว ความรสกวาสญเสยกไมม

๒  เม.ย.  ๒๕๒๑ อยอยางสงบแบบนกพรต คบกบผอนดวยความบรสทธใจ 

เหมอนเดกทไรเดยงสา มสตปญญาวองไว ดงปราชญผเชยวชาญ ในกระบวนการของจต

เหลานจะกอใหเกดความสขอยางแทจรงในชวต

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 211

ป ๒๕๒๑

๓  เม.ย.  ๒๕๒๑ คนก�าลงรกเหมอนใสแวนรกเขาทตา มองเหนคนทตนรกนน 

นารกนาเอนดไปหมด ไมวากรยาวาจา หรอท�าอะไรทกอยาง แต พอเกลยดเขา ใสแวนเกลยดเขาไป อะไรๆ ส�าหรบคนนนกด นาเกลยดนาชงไปหมด

ถอดแวนสทง ๒ สออกแลวจงมองเหนความจรง เหนสงท นารกวานารก นาเกลยดวานาเกลยด

๔  เม.ย.  ๒๕๒๑ คนเราพอมอ�านาจมากขน อยเหนอคนอนมากขน ท�าอะไร 

ตามใจชอบไดมากขน กตกเปนทาสของอ�านาจนนเอง ตกเปนทาส ของความปรารถนาของตน ตกเปนทาสของความเยายวนตางๆ ทง ทรพย ยศ และกามคณ ผตองการมอ�านาจเหนอตน จงตองพยายาม ปลดอ�านาจของตนเองทมเหนอผอนเสย

๕  เม.ย.  ๒๕๒๑ วญญาณแผกระจายอยทวรางกายทวญญาณครอง เหมอน 

ดวงไฟแผกระจายอยทวโปะไฟทครอบดวงไฟอย บางทวญญาณก ยดเอารางกายทตนครอบอยวาเปนวญญาณหรอตนเสยเอง เพราะ ความหลงผด เหมอนคนสวมเสอ เมอเสอเปอนกเดอดรอน โกรธ เคองวาตนเปอน เพราะยดวาเสอนนเปนตนหรอของตน

เรารสกวาสญเสย เพราะความยดมนวาเปนของเราพอเราถอนความยดมนไดแลว

ความรสกวาสญเสยกไมม

214 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๖  เม.ย.  ๒๕๒๑ อปาทาน คอ ความยดตด มอทธพลตอชวตมาก วตถหรอ 

ทตงแหงอปาทาน ทานแสดงไว ๔ อยาง คอ๑. กาม ความใคร หรอสงทใคร ตดในกามคณ๒. ทฏฐ ความเหน ทฤษฎ ยดมนในความเหน ตดในทฤษฎ 

  อยางใดอยางหนงเหนยวแนน๓. สลพพตะ ศลและพรต ประเพณการกระท�าสบๆ กนมา 

  ยดตดในศลและพรต ในขนบประเพณ๔. อตตวาทะ ยดมนในตวตน เหนขนธ ๕ วาเปนตวตน

๗  เม.ย.  ๒๕๒๑ (ตอจากวนท ๖)อปาทานทง ๔ น ท�าใหชวตมดมน หมนควาง ไมหยดนง 

ไมสงบ พงตวไปสความยงเหยง มความเรารอนอยภายใน ขาด เหตผล และจบลงดวยการไรความสข

๘  เม.ย.  ๒๕๒๑ บรรดาสงทเปนโลกยะทงปวงยอมมทงคณและโทษเจอปนกน 

อย เมอคณของมนม โทษของมนกม เพราะฉะนนบคคลมสงใด ยอมตองเดอดรอนเพราะสงนน ไมมากกนอย เมอชนชมตอสงใด กคงตองเดอดรอนดวยสงนน ไมวนใดกวนหนง

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 215

ป ๒๕๒๑

๙  เม.ย.  ๒๕๒๑ อนทรยของเรามใชจะรายงานสงภายนอกไดถกตองเสมอไป 

ตวอยางเชนตาของเราขณะทเรายนอยทรางรถไฟ เรามองไปขางหนา จะมองเหนรางรถไฟแคบเขาและโคงเขาบรรจบกน ถาเราเชอตา ของเรา เรากตองแนใจวารางรถไฟโคงบรรจบกน แตความจรงหา เปนเชนนนไม เรารวารางรถไฟมไดโคงบรรจบเขาหากนกดวยเหตผล เพราะฉะนนเราจะเชอตาของเราเสมอไปไมได ตาอาจรายงานหลอก ใหเราเหนผดหรอเขาใจผดได บางทขณะเรามองผานเปลวแดด ลงบนพนถนน เหนเหมอนน�ามนราดอยเบองหนา แตความจรง ไมมน�าหรอน�ามนอยเลย

๑๐  เม.ย.  ๒๕๒๑ มทานผหนงถามวา มคนเขาพดวา ความดความชวในระยะ 

ยาวนนไมม ความดความชวมกในขณะทท�าเทานน ขอนมความเหน อยางไร ? ขาพเจากลาววา แตผลของความดและความชวไมได สนสดลงพรอมกบการท�าดท�าชวนน เหมอนคนถกมดบาด ขณะทมด บาดนนขณะเดยวเพยงวนาทเดยวกจรง แตอาจตองรกษาแผลกนไป นานเปนเดอนกได หรอคนถกรถชน ขณะชนกเพยงชวครเดยว แตผลของมนอาจท�าใหพการไปตลอดชวต ในทางดกท�านองเดยวกน

๑๑  เม.ย.  ๒๕๒๑ พวกประโยชนนยม ถอหลกมหสข คอความสขของคน 

มากกวา เปนวธทควรท�า วถทควรเดน เขาเรยกหลกอนนวา The greatest happiness Principle การกระท�าใดๆ กตาม ขอให 

216 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

พจารณาถงความสขของคนหมมาก แลวเลอกท�าถาสมมตวาบดาของเราก�าลงจะจมน�าตาย ขณะเดยวกน 

มอก ๒ คนก�าลงจะถกเสอกน เรามปนอยในมอ เราควรจะท�าอยางไร คอควรทงปนลงไปชวยบดา ปลอยใหคน ๒ คนถกเสอกด หรอ ควรจะชวยคน ๒ คน ใหรอดชวต ปลอยใหบดาจมน�าตาย ?

๑๒  เม.ย.  ๒๕๒๑ ทานผหนงถามวา การท�าบญใสบาตรกบการท�าสงฆทาน 

อยางไหนจะไดบญมากกวา ? ขาพเจาตอบวา การท�าบญใสบาตร พระตอนเชาเปนสงฆทานอยในตวแลว เพราะมไดเจาะจงรปใด โดยเฉพาะ

ถามวาอยางทจดท�าสงฆทานทบานกบการใสบาตรซงเปน สงฆทานเหมอนกน อยางไหนไดบญมากกวา ?

ขาพเจาตอบวาสดแตองคประกอบอนๆ เชน ความมคณธรรม มากหรอนอยของผรบ และเจตนาของผให ฯลฯ

๑๓  เม.ย.  ๒๕๒๑ คนทมศรทธาแรงกลาในศาสนานน ถาไมศรทธาอยางงมงาย 

แตใชปรชญาหรอปญญาใหเหมาะสม ไมทมเทชวตและทรพยสน ลงไปอยางงมงายแลว กจะไดรบประโยชนจากศาสนาทตนนบถอ อยเปนอนมาก โดยใชชวตและทรพยสนเดมนนเอง

การเมาบญเปนลกษณะหนงของความงมงาย ผทชกชวนให คนเมาบญกเปนการชกชวนใหคนหลงทาง ไมมทางทรอดพน จากทกขไปได ท�าบญเถด แตอยาเมาบญ ตองท�าดวยสตปญญา ความรอบคอบ

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 217

ป ๒๕๒๑

๑๔  เม.ย.  ๒๕๒๑ ลทธทเรยกวา มลโอรสม (Meliorism) นนคอ ความเชอ 

หรอทฤษฎทเขากลางระหวางทนยม (Pessimism) และสนยม (Optimism) ทนยมเหนวาโลกมแตความเลวรายเอยงไปทาง ความชว สนยมเหนวาโลกมแตความรนรมยเอยงไปในทางความ ก�าหนดยนด ตดโลก สวนมลโอรสมนน เหนวาโลกมทงดและ ไมด ใหมองโลกตามความเปนจรง เพอแกไขขอบกพรองและ รกษาสงทดไว นกศกษาทางปรชญาแปลมลโอรสมวาจรรโลงนยม

๑๕  เม.ย.  ๒๕๒๑ ไดพอสมควรแลว ถาไมรจกพอกจะสญเสยไปทงหมด แบบ 

พราหมณจบหงสทองถอนขนนนแลควรใชปญญาพจารณาใหรอบคอบวา เราควรจะไดอะไร 

จากทใด สกเทาใด เมอเหนวาไดพอสมควร เหมาะสมแกสภาว- การณตางๆ แลว กควรหยดความอยากไวเพยงนน มฉะนนแลว จะพบกบอนตรายและความสญเสยอนยงใหญ ทกอยางตองเปนไป ตามความเหมาะสม

๑๖  เม.ย.  ๒๕๒๑ เจตนาดมไดเปนเครองตดสนวาสงทท�าลงไปดวยเจตนานน 

จะดเสมอไป ถาเราท�าดวยความเขลาและรอบคอบไมพอกจะเกด ผลรายทงแกตนและผ อน ปญญาเปนเครองวนจฉยนนแหละ ส�าคญทสดในการทชวยใหเจตนาด ไดท�าสงทด และท�าอยาง เหมาะสมถกตอง ไมมขอบกพรอง หรอบกพรองนอยทสด

218 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๗  เม.ย.  ๒๕๒๑ นโอ-เรยลลสม (Neo-Realism) คอลทธทเขากลางระหวาง 

วตถวสยหรอปรนยนยม (Objectivism) กบจตตวสยหรอลทธ อตนยนยม (Subjectivism)

พวกอตนยนยมถอวาจตเปนผ สรางทกสงทกอยาง พวก ปรนยนยมถอวาสงตางๆ เปนอยางนนอยแลว คอมความจรงใน ตวมนเอง จตเพยงเขาไปรความจรง

พวกสจจนยมใหม (Neo-Realism) ถอวาความจรงเปน ปรนย คอเปนจรงในตวเอง เปนแตเพยงปถชนทงหลายยงเขา ไมถงความจรง เมอพฒนาจตใหอยในระดบเดยวกน ยอมเขาไปร สงทเปนจรงตางๆ ไดเทากน

๑๘  เม.ย.  ๒๕๒๑ พจารณาใหด การรกษาศลคอการงดเวนจากการเบยดเบยน 

กเปนทานอยางหนง ทานเรยกวาอภยทาน - การใหอภยการใหอภยนนอยทความเขาใจ เมอเขาใจแลวกใหอภยได 

การใหอภยไดเปนเรองของคนใจสง ดงสภาษตทวาTo err is human, to forgive divine - การท�าความผด 

เปนเรองของคนธรรมดา สวนการใหอภยเปนเรองของเทวดาหรอ ทานผมใจสง

๑๙  เม.ย.  ๒๕๒๑ ทแรก ศรทธา และ ปญญา กไปดวยกน แตพอนานเขา 

ผ ปฏบตพฒนาปญญาไปเรอยๆ ปญญาจะเขามาแทนทศรทธา 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 219

ป ๒๕๒๑

ทงหมด พระอรหนตจงไมมศรทธา (อสสทโธ) หรอไมเชองายตามความเปนจรงระดบสงแลว พทธศาสนาเนนปญญาเปน 

สดยอดของทางปฏบต แตปญญากมไวเพอความหลดพน (วมตต) อกทหนง หาใชจบในตวเองไม

๒๐  เม.ย.  ๒๕๒๑ ความรายกาจของคนใหญคนโตนนเหมอนไฟไหมเชอ 

ลกลามไปเรอย เมอหมดเชอในทหนงกลามเลยหาเชอใหมตอไปอก

๒๑  เม.ย.  ๒๕๒๑ คนเราสวนมากถาไมท�าลายตวเองกอนแลวกจะไมมอะไร 

ท�าลายเขาได กอนทเขาจะถกท�าลายลงนน ความจรงเขาไดท�าลาย ตวเองมาบางแลวไมมากกนอย

๒๒  เม.ย.  ๒๕๒๑เรองรายในชวตคนนนไมมอะไรรายแรงเทาความตาย เมอ 

ไมกลวตาย เรองอนๆ กไมมอะไรตองกลวอกบางคนกลวความชวมากกวากลวตาย เขาจงยอมสละชวต 

เพอไมท�าความชว บางคนรกความดมากกวาชวตจงยอมสละชวต เพอความด

แตคนอยางนกมอยนอย คนสวนมากรกชวตยงกวาสงใดๆ หมด จงยอมสละทกอยางเพอรกษาชวตไว

220 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๓  เม.ย.  ๒๕๒๑ ความไมตองการนนประเสรฐกวาการไดมา ตองการสงใด 

รนแรงมากเทาใดกกระวนกระวายมากเทานน พอหมดความ ตองการกหมดความกระวนกระวาย และไมตองยงดวยการพทกษ รกษา หรอไมตองว นวายดวยโทษทตดมากบสงนน ความไม ตองการจงประเสรฐกวาการไดมา เพราะถาไดมาสมใจอยากแลว แตยงตองทกขดวยการระวงรกษาอกมาก

ผไมตองการสงใด จงเทากบไดโลกทงโลกไวในครอบครอง ไมมสงใดทเขาไมมและไมได ทคนรสกวาเขาขาดสงใดกเพราะ เขาตองการสงนน

๒๔  เม.ย.  ๒๕๒๑ งานทกอยางทเราท�า ความเคลอนไหวทางกาย ความคด 

ทกอยางทเราคดยอมทงรองรอยไวในจต แมโดยปกตเราไมคอย เหนชดนก แตมนท�างานอยในภาคความรสกใตส�านกของสมอง หรอทเรยกในภาษาองกฤษวา Subconscious region of brain จ�านวนรวมของวาสนาหรอความประทบใจทมอยในดวงจตของเรา นนเองเปนสงตดสนความเปนเรา คอ เราจะเปนอยางไร กสด แลวแตวาสนา (Impression) ในดวงจต และมนกมสบเนองกน มาหลายรอยชาตแลว

๒๕  เม.ย.  ๒๕๒๑ ความประทบใจทดย อมสรางอปนสยด ทชวยอมสราง 

อปนสยชว ถาคนใดคนหนงไดยนไดฟงแตเรองชว คดแตเรอง 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 221

ป ๒๕๒๑

ชวตดตอกนมาเปนเวลานาน ใจของเขากจะเตมไปความประทบใจ หรอ  Impression ทเลว สงนนจะมอทธพลครอบง�าความคด และการกระท�าของเขา จนท�าใหเขาลมขอเทจจรงตางๆ ไปสน เมอ ความประทบใจนนท�างานอยเสมอแลว ผลทออกมากจะตองชว คนนนกจะตองเปนคนชว ชวอยางทชวยไดยากจรงๆ สวนความ ประทบใจทดกมผลตรงกนขาม

๒๖  เม.ย.  ๒๕๒๑ ผลรวมแหงการประทบใจอนเลวรายทสงสมอยในดวงจต 

ของเขานนเอง จะสรางพลงผลกดนอยางแรงใหเขาผนนประกอบ กรรมชว เขาจะเปนเสมอนเครองจกรทอยในความรบผดชอบของ วาสนาหรอ Impression มนบงคบใหเขาท�าชวอยร�าไป

๒๗  เม.ย.  ๒๕๒๑ ถาบคคลคดแตสงทด พดด และท�าดอยเสมอ ผลรวมของ 

ความประทบใจเหลานเปนสงทด เมอมนสงสมมากเขากจะกลาย เปนพลงใหญ บงคบใหเขาท�าแตกรรมด ไมวาจะเปนอยางไร ไมม อ�านาจใดๆ จะมาหยดยงได แมบางคราวเขาปรารถนาจะท�ากรรม ชวบางกท�าไมได เพราะมโนธรรมไมยนยอม ตรงกนขามมนจะ ดงเขากลบจากการประกอบกรรมชวนน อปนสยอนดงามทไดรบ การปลกฝงลงในบคคลดวยวธดงกลาวน ยอมไมเปลยนแปลงไป เพราะสงรบเราเยายวนภายนอก เขาสามารถเอาชนะตนเองและ ควบคมอนทรยไดอยางนาอศจรรย

222 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๘  เม.ย.  ๒๕๒๑ ความดและความชวมผลของมนเองทง ๒ อยาง ท�าดยอม 

ไดรบผลด ท�าชวไดรบผลชว ความดและความชวยอมผกพนอย กบวญญาณ

ทกครงทท�าชวกเทากบไดหวานพชแหงความทกขไวแลว และทกครงทท�าดกเทากบไดหวานพชแหงความสขไวแลวในตน พชนนจะผลดอกออกผลเมอไรเทานน

๒๙  เม.ย.  ๒๕๒๑ พระพทธเจาตรสวา “ถาตองท�าบาปกอยาท�าบอยๆ ไมควร 

พอใจในบาปนน”คนทจ�าเปนตองท�าอะไรดวยความไมพอใจนนยอมท�าไป 

ไมยด เมอหมดความจ�าเปนหรอสงบงคบแลวกจะเลกทนท แตถา ท�าดวยความพอใจกจะท�าอยเรอยๆ ท�าไดเสมอ เพราะมความพอใจ เปนสงตอบแทนอยในตว แมจะไมไดรบสงอนกตาม

๓๐  เม.ย.  ๒๕๒๑ ในชวตมนษยมเรองอ�าพรางอยมาก หลมพรางในชวตกม 

มาก ท�าใหคนผมปญญานอยหลงผด เขาใจผด และตกลงไปใน หลมพรางของชวตนน

บญ บาป ความด ความชว อนมสวนเกยวพนกบความสข ของคนนน มความสลบซบซอนอยเปนอนมาก ยากทจะเขาใจให ถกตองตลอดดวยความรความคดธรรมดาได

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 22๓

ป ๒๕๒๑

๑  พ.ค.  ๒๕๒๑ดวงจตเปนเสมอนบอลกทมวตถตางๆ ทบถมลงไปมาก 

ทกวน วตถทกลาวนคออารมณและผลแหงการกระท�าตางๆ ของ ผนน เกบสะสมทบถมอยในบอลกคอดวงจตทงสน ดวยเหตน อาสวะ - คอสวนชวทสะสมทบถมอยในจต และ บารม - สวนด ทสะสมอย ในจต จงมความส�าคญตอการด�าเนนชวต วถชวต ของคนเปนอนมาก เขาจะเปนอยางไรกสดแลวแตอาสวะและบารม ทเขาสะสมไวเอง

๒  พ.ค.  ๒๕๒๑ตามธรรมดาของมากยอมมาจากของนอยกอน เมอสะสม 

นานเขา หลายๆ นอยกกลายเปนมาก คนสะสมบาปทละนอยก ยอมเตมไปดวยบาป กลายเปนคนบาป หาสรมงคลในตนไมได สวนคนหมนสะสมบญทละนอยกยอมเตมไปดวยบญ มสรมงคล ในตนมาก เปนเสนห  เปนมงขวญ เปนความตองการของคน ทงหลาย เปนความสขใจ กอใหเกดความปลาบปลมแกผไดพบ เหน สมาคมดวย สนทนาดวย

๓  พ.ค.  ๒๕๒๑คนดมปญญายอมไมละเลยคณงามความด ไมดหมนความด 

วาเลกนอยแลวเพกเฉยเสย เขายอมเกบยอมสะสมคณความด วนละเลกละนอยเทาทก�าลงกายก�าลงปญญาจะอ�านวยใหท�าได เหมอนคนเดนเขาไปในสวนดอกไม เกบดอกไมทละดอกใสกระเชา หรอตะกรา ไมนานนกกระเชาหรอตะกรายอมเตมดวยดอกไม หลากสหลากพนธและหลายสณฐาน

224 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๔  พ.ค.  ๒๕๒๑รสกวาอะไรๆ มนนาเบอไปหมด ไมอยากจะเขาไปเกยวของ 

กบอะไร มองอะไรกเหนแตทกขและโทษของมนเจออยทกอยาง ไมอยากจะเขาไปแตะตองอะไร โลกชางดยงเหยงวนวาย หาความ สงบอะไรไมได

๕  พ.ค.  ๒๕๒๑วนน เป นวนฉตรมงคล คอวนคลายวนเสวยราชยของ 

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท ๙ แหงบรมราชจกรวงศ ทรงขนครองราชยเมอ ๓๒ ปมาแลว คอเมอ พ.ศ. ๒๔๘๙

พทธศาสนาแสดงวา ธรรมยอมคมครองรกษาผประพฤต ธรรม เหมอนรมคนใหญในฤดฝน (คมครองผถอรมใหพนภย คอการเปยกฝน)

ธมโม หเว รกขต ธมมจารฉตต มหนต วย วสสกาเลพระราชาใดทรงประพฤตธรรม ธรรมยอมคมครองรกษา 

พระองคใหพนภยและทรงเกษมสข

๖  พ.ค.  ๒๕๒๑ความสมพนธของรางกายและจตใจเหมอนความสมพนธ 

ของเครองสงและเครองรบวทย ยอมมผลกระทบกระเทอนถงกน และสมพนธกนอยางเหมาะสม จงจะท�าใหเสยงด เรยบรอย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 225

ป ๒๕๒๑

๗  พ.ค.  ๒๕๒๑ความคดทด ๒ อยางเกดขนพรอมกน แตพอกระแสความ 

คดเพงไปทางหนงหรออยางหนงมากสกหนอย เพยงครเดยวกลม อกอยางหนงไป

ดเถด ดความไมเทยงของสญญา (ความจ�า) และปญญา (ความร) เกดขน ตงอยชวคราว แลวดบไป สงทงหลายไมเทยง ไมยงยน จงไมควรยดมนถอมน

๘  พ.ค.  ๒๕๒๑เมอภายในหรอภายนอกของกายมความรอนนอยลง ความ 

ตองการของเยนหรอความเยนกนอยลงดวย ฉนใดเมอกเลสเครองเผาใจใหรอนลดนอยลง ความตองการธรรม 

อนเปนของเยนกลดนอยลงดวย เมอกเลสดบหมดแลว ความ ตองการธรรมกดบไปดวยเหมอนกน

นแหละ พระพทธองคตรสวาตองละทงธรรมและอธรรม

๙  พ.ค.  ๒๕๒๑“ประชาชนส�าคญทสด ประเทศชาตส�าคญรองลงมา สวน 

ผปกครองนนมความส�าคญนอยทสด” (วาทะของเมงจอ ปรชญาเมธจน)

“ทเมงจอพดอยางน กเนองจากเขาเหนนกปกครองเวลา มอ�านาจมกจะลมตว ส�าคญตววาเปนประเทศชาตเสยเอง นกวา ความเหนของตวจะตองเปนความเหนของคนทงชาต ฐานะต�าแหนง อนสงท�าใหนกปกครองงายตอการหางเหนจากประชาชน จงไมอาจ 

226 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

ทราบสขทกขทแทจรงของเขาเหลานนได เมอเปนเชนนกยากทจะ ปกครองดวยธรรมานภาพ” 

(ค�าอธบายของเสถยร โพธนนทะ ในเมธตะวนออก หนา ๒๔๖ - ๒๔๗)

๑๐  พ.ค.  ๒๕๒๑“คนเราหากปราศจากทรพยสมบตอนเปนสงบ�ารงความสข 

พอควรแกอตภาพแลว จะใหมอดมคตทมนคงยอมยากทจะ เปนไปได มแตบณฑตเทานนทกระท�าได คนทวไปเมอไรทรพย สมบตเสยแลว ยอมพลอยไมมอดมคตเบองสงไปดวย ยอมปลอย ตนใหตกอยในอ�านาจของสงแวดลอม สามารถท�าทจรตผดศลธรรม ตางๆ ได” 

(วาทะของเมงจอ)

๑๑  พ.ค.  ๒๕๒๑“จงอยาท�าสงทความรสกของตนบอกวาไมควรท�า จงอยา 

ปรารถนาในสงทความรสกของตนบอกวาไมควรปรารถนา เรอง มนษยธรรมมเทานเอง” 

(วาทะของเมงจอ)

ตามวาทะน เมงจอเปนผถอลทธมโนธรรมนยมสมบรณ คอ ใหถอเอามโนธรรม Conscience เปนเครองตดสนสงควรท�า และ สงควรเวน

แตมโนธรรมของคนยอมมไมเหมอนกน คนทพฒนาตน แลวยอมมความรสกสง สวนคนทยงไมพฒนาตน ความรสกยอมต�า

ฉะนน ความรสกไมใชสงตดสนทถกตองเสมอไป

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 227

ป ๒๕๒๑

๑๒  พ.ค.  ๒๕๒๑“พระราชาผ ทรงธรรมแตปางกอนทรงนยมในบณฑตจน 

กระทงลมขตตยมานะ บณฑตแตปางกอนกมความเคารพในวทยา ความรของตนจนลมพระราชานภาพเหมอนกน

“วธสงสอนคนอนใหรสกนกคดยอมมหลายวธ การนงเสย ไมตกเตอนสงสอนกนบวาเปนวธหนง

“ในสมยทคนถอธรรมเปนใหญ เรากจงยดมนในธรรม บ�าเพญ ประโยชนตอประเทศชาต ในสมยทคนทงหลายถออธรรมเปน ใหญ เราจงสละชวตเพอรกษาธรรมไว ฉนไมเคยไดยนวาตอง แกไขเปลยนแปลงธรรมเพอเอาใจคนเลย” 

(วาทะของเมงจอ)

๑๓  พ.ค.  ๒๕๒๑ลงโลดอย บนตนไมจงจะดสงา ปลาวายอย ในน�าดสวย 

เพราะอยในทเหมาะสมแกมน ลงเดนอยในดงหนามดกะยองกะแยง ปลาตดอยในปลกแหงดกระเสอกกระสนกระวนกระวาย หาสงา ราศมได เพราะอยในทอนไมเหมาะทมนจะแสดงอานภาพ ฉนใด

มนษยกฉนนน เมอใดอยในทอนเหมาะสมแกตน เหมาะ แกความร ความสามารถของตนยอมดสงางาม แตพออย ในท อนไมเหมาะสมแกตนยอมเสยสงาราศ

เพราะฉะนน จงเลอกอยและเลอกท�างานทเหมาะสมแกตน เพอจะไดแสดงตนใหเหมาะสมแกอานภาพ (ความรความสามารถ) ของตน

228 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๔  พ.ค.  ๒๕๒๑พทธศาสนาสอนวา สงขารทงหลายไมเทยง มความเกดขน 

และดบไปเปนธรรมดา มนษยเปนสงขารอยางหนง ยอมไมพนกฎน แตท�าไมเลาพทธศาสนกชนผ ร เรองนแลวจงตองเศราโศกเปน นกหนาเมอญาตพนองสนชวตลง แมบางคนจะมไดเศราโศกจรง แตกตองแสดงอาการภายนอกวาเปนทกข  เชน ตองไวทกขกน นานๆ เปนป ผทไปรวมในงานศพกตองแสดงตนวามทกขโศก ตองแตงกายแบบไวทกข พทธศาสนาสอนใหพนทกขมใชหรอ ? ท�าไมจงตองท�าเปนทกขแมในเรองทมไดทกข

๑๕  พ.ค.  ๒๕๒๑ยอนนกถงเหตการณในอดตทกชวงๆ ร สกเหมอนวาเกด 

ขนเมอวานนเอง เหตการณ ๓๐ - ๔๐ ปทผานมา ปรากฏเหมอน ความฝนทฝนผานไปเมอคนนเอง ชางนอยนดเสยเหลอเกน อนาคต เลา ทร สกวายาวนานนน พอถงเขาจรงและเมออนาคตไดกลาย เปนอดตไปแลว กนอยนดและวางเปลาอก

ชวตนนอยนก ไมควรประมาท ควรท�าชวตทนอยใหมสาระ ไมควรปลอยชวตใหเปนโมฆะ วางเปลาจากคณธรรมความด

บคคลทเกดมามชวต แตนอยคนนกทพยายามศกษาใหรวา ชวตคออะไร ? ชวตควรจะตองการอะไร ? อะไรคอจดหมายของชวต ?

๑๖  พ.ค.  ๒๕๒๑ผลประโยชนในสายตาของมนษยกบประโยชนคอสวสดภาพ 

ของสงนน บางทกขดกน ไมทมประโยชนแกมนษยมากเพราะ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 229

ป ๒๕๒๑

เนอด มนษยกจะตดมาท�าบานเรอนหรอสมภาระอยางอน แตเปน การท�าลายประโยชนคอสวสดภาพของตนไมนนเอง

ปปลาทเนอด มประโยชนในการบ�ารงสขภาพของมนษย มนษยกจบมากน แตเปนการท�าลายประโยชนคอสวสดภาพของ ปปลานน

เรองอนๆ ท�านองนมอกมาก ลองคดดเถด บางทประโยชน ของเราอาจไปท�าลายประโยชนของผอนเขากได คนมใจกวางจง ไมรสกวาตนไดประโยชนหรอเสยประโยชน

๑๗  พ.ค.  ๒๕๒๑อทธพลของปรชญาเตา  (ของจน) แสดงออกในรปของ 

ความรกในธรรมชาตทสงดเงยบ เยอกเยน ความเสยสละ ความ ไมอนงขงขอบกบลาภยศ ความมกนอย อมดวยปญญา เพลนกบ ความสขของปาเขาล�าเนาไพร 

(เมธตะวนออก หนา ๓๖๘ ของ เสถยร โพธนนทะ)

๑๘  พ.ค.  ๒๕๒๑โลกไดประสบกบปญหาขอบกพรองทางจรยธรรมเสมอมา 

ทงนเพราะมนษยสวนใหญในโลกของเรายงเยาวทางจต สวนกฎ แหงจรยธรรมและระเบยบประเพณทดงามนน ตงขนโดยบคคลผ ทมจตเจรญแลว เปรยบเหมอนบานทมผใหญอย ๒ - ๓ คน แตม เดกเลกๆ อยหลายสบคน กฎระเบยบอนใดทผใหญสงสอนและ วางไว เพอประโยชนสขและความเรยบรอยของบาน เดกมองไมเหน คณคาและท�าตามไมได โลกของเรานผทเปนผใหญทางจตยงมนอย เกนไป โลกจงยงเหยงวนวายอยตลอดเวลา

2๓0 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๙  พ.ค.  ๒๕๒๑มหาตมคานธ เนนเรอง ความรก การไมสะสมทรพยสน 

การรบใชสงคม และการยดมนในความจรง เปนตน คานธถอวาวธ การมคาเทากบจดมงหมาย การปฏบตวธการจงเปนการท�าใหแจง ซงจดมงหมาย

(Means is equivalent to end, to practice the means 

is to realise the end)

หมายความวา เมอด�าเนนวธการด ถกตอง จดหมายปลาย ทางยอมจะด แตแมจะมจดมงหมายด แตวธการไมด กใชไมได

๒๐  พ.ค.  ๒๕๒๑รสกวาความเกดเปนทกขอนยดเยอ ไมนาพอใจในการเกด 

ไมวาเกดเปนอะไรและอยในฐานะอยางไร เรองทจะไมมทกขนน เปนอนหวงไมได ชวตเปนเพยงการตอส ดนรนเพอบ�าบดทกข อนเกดตดตอกนอยตลอดสายเทานนเอง

มนทงหลาย เหนความจรงดงกลาวน จงถอนตนออกจากโลก ไมอาลยใยดตอโลก เพราะโลกเปนแหลงแหงทกขนานาประการ รวมทงการเผาของกเลสทเผาใจอยตลอดเวลา ชางนาสงเวชสลด จตเสยนกระไร

๒๑  พ.ค.  ๒๕๒๑ล�าบากแตมอสระ สบายแตมภาระผกพน ไมอสระ ผมปญญา 

นาจะเลอกเอาประการแรกเปนทางด�าเนนบางทานอาจจะแยงวา ขอความทกลาวนนเปนจรงไมได 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 2๓1

ป ๒๕๒๑

เพราะความอสระเปนความสบายอยในตวแลว สวนความไมอสระ หรอภาระผกพนเปนความล�าบากอยในตวแลว ถาอยางนนทาน ลองพจารณาอกขอหนง คอ ส�าคญกวาแตล�าบากมากกวา ต�าตอย กวา หรอส�าคญนอยลงแตสขสบายมากกวา ทานจะเลอกเอา ความส�าคญหรอความสข ?

๒๒  พ.ค.  ๒๕๒๑นาสงเวชสลดใจในความเปนไปของโลกหรอชวตทดนรนอย 

ในกองเพลงกองใหญ คอ เพลงกเลสและเพลงทกข สตวทงหลาย ดนรนกระเสอกกระสนกนอยในกองเพลงน ชางมหมา นาสะพรง กลวเสยนกระไร ถงกระนนสตวทงหลายกยงพอใจวนเวยนอยใน โลกทกข สตวทตองการออกจากทกข พนจากการเวยนวายตาย เกดมนอย

ทานผรไดชบอกวา นนอยางไรเลาทกข เหตแหงทกข ความ ดบทกข และทางแหงความดบทกข แตสตวทงหลายกลบเหน ตรงกนขามไปเสยหมด จงเดนสวนทางกบทานผดบทกขไดแลว ชวยไดยากจรงๆ 

๒๓  พ.ค.  ๒๕๒๑ความพยายามนนตองท�าไปเรอยๆ เมอความพยายามนน 

ส�าเรจผลแลวจงเสวยผล การเสวยผลกเสวยเปนครงคราวเทาท ความจ�าเปนหรอความตองการเกดขน เหมอนคนขดบอน�าไวส�าเรจ เรยบรอยแลว มน�าเตมบรบรณ ใสสะอาด เมอกระหายน�าเมอใด กตกดมไดเทาทตองการ

2๓2 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

การไมท�าความเพยรสม�าเสมอ คอยท�าเอาเฉพาะกาลเมอ ความตองการเกดขนนน ยอมไมอ�านวยผลทนกาล เหมอนคน กระหายน�าแลวจงเรมขดบอน�า ทงไมมน�าส�ารองส�าหรบดมยอมจะ ล�าบากมาก

ฉะนน ผมปญญาเหนกาลไกล เมอประสงคสงใดกควรท�า ความเพยรในสงนนเรอยๆ สม�าเสมอ ความส�าเรจผลอนนาชนใจ ยอมจะเกดขน

๒๔  พ.ค.  ๒๕๒๑ความเพยรทจะท�านนตองถกจดและเหมาะสมจงจะส�าเรจ 

ได ถาไมถกจด ผดท ผดเรองราว ยอมไมอาจใหส�าเรจผลได แมจะใชความเพยรพยายามเขมงวดสกปานใดกตาม เหมอนคน ตองการน�ามนแตไปบบเอาทเมลดทราย หรอคนตองการน�านมโค แตไปบบเอาทเขาโค จะคนสกเทาใดกหาส�าเรจไม บางคนอาจไป คนเอาทหางโค เทาโค แตพอคนทนมโคกไดน�านมทตองการ เพราะฉะนนความพยายาม วธการ และจดมงหมาย จะตองเปนไป ถกตอง พอดพองาม เพยงแตความตงใจดและจดม งหมายด อยางเดยว หาเพยงพอไม

๒๕  พ.ค.  ๒๕๒๑ความตงใจดทไมมปญญาก�ากบ คอท�าไปดวยความโงเขลา 

นนอนตรายอยางยง เพราะคอยคดเอาความตงใจดมาเปนขออาง แมจะท�าผดพลาดไปแลวเปนอนมากกคอยอางแตความตงใจด ของตน ใครๆ จะตกเตอนคดคานกไมได ตนเองกคอยปลอบใจ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 2๓๓

ป ๒๕๒๑

ตนเอง ดวยเอาความตงใจดของตนนนแหละเปนเครองอาง เหมอนคนโงเขลากลววาปลาจะจมน�าตายตามความเขาใจของตน จง เอาปลามาไวบนบกดวยความหวงด ปลากตายดวยความหวงดนน

๒๖  พ.ค.  ๒๕๒๑เสนหของโลก กคอเสนหของเบด ชางนากลวเสยจรงๆ อะไรคอเสนหของเบด ?เหยอทหมเบดไว ถาไมมเหยอหมไว ปลาตวใดเลาจะกนเบดอะไรคอเสนหของโลก ?อสสาทะ - ความสนกสนานเลกนอย อนยวยวนใหคนหลง 

เขาใจผดวาเปนจรง แตแฝงเอาความทกขเปนอนมากไวเหมอน ตวเบด

๒๗  พ.ค.  ๒๕๒๑ไมควรกลววาคนอนจะไมรคณธรรมของเรา สงทควรกลว 

คอ เราจะไมมคณธรรมทแทจรง

๒๘  พ.ค.  ๒๕๒๑ไปเทยว ไปธระทไหน กมแตความวนวายและความทกข ได 

พบเหนแตสงทวนวายและเปนไปเพอทกข จงไมอยากไปไหน อยท บานสงบสขด ไดอานหนงสอ ไดท�างานหรอฟงสงทพอใจ

คนทไมมอาหารใจ กคดแตจะแสวงหาอาหารกายอยางเดยว คนทไมไดสขอนเกดจากความสงบและคณธรรม กคดแตจะสนอง ความตองการทางประสาทสมผส (Senses) เทานน

ขอใหเราสรางนสยไมดหมนของเลกนอย

ความผดอนเลกนอย

อาจเปนผลรายใหญหลวงแกอนาคตของเราได

การพดอะไรผดเพยงค�าเดยว อาจเปนแผลรกษาไมหาย

และท�าความล�าบากไปตลอดชวต

2๓6 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๙  พ.ค.  ๒๕๒๑“ววยงแลน ไถยงกนลก” นค�าโบราณทานกลาวไว จาก 

ประสบการณตรงของทานในการท�านา และสามารถน�าเอาตวอยางน มาใชกบชวตของคนไดหลายแงหลายมม เมอไถกนลก กหนกคอวว นนเอง หาใชหนกเจาของไมฉนใด คนทอยในวยท�างานมภาระตอง เลยงตนและครอบครว ทานซงเปรยบเปนววลากไถนน ถาแลน เกนไป ตองการมากเกนไป โลภมากเกนไป - โลภในทรพย ยศ เกยรต คอยงเปนทาสของกเลสมากเทาใด กยงมทกขลกลงไป เทานน เปนภาระอนหนกองมากเทานน นแหละ “ววยงแลน ไถยง กนลก”

๓๐  พ.ค.  ๒๕๒๑เมอทกสงในโลกนไมมอะไรเปนตวตนและทเขาไปยดถอมน 

ดวยความเขาใจผด จงสมควรทจะปรบปรงความเขาใจใหถกตอง อบรมปญญาของตนใหแทงทะลอวชชาออกมาใหจงได ตราบใดทยง มการยดถอวามเรา มของเรา มตวของเรา ของเขา ตราบนนศานต กจะยงไกลกบความตองการของเรามาก เมอมการยดถอในตวตน สงทจะกอความยงยากใหแกโลกอก ๓ อยาง คอ โลภะ โทสะ โมหะ กจะตองแสดงบทบาทของมนออกมาแนๆ โดยไมตองสงสย อะไรเลย การยดถอเปนเหมอนการแบกภาระหนก

(จาก อนสรณศานตธรรม โดย เสถยร โพธนนทะ)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 2๓7

ป ๒๕๒๑

๓๑  พ.ค.  ๒๕๒๑ทองฟากบพนดนนบวาหางกน ฝงมหาสมทรทงสองดาน 

นบวาไกลกน แตธรรมของสตบรษ (คนด) กบของอสตบรษ (คนชว) ยงหางไกลกนยงกวานน 

(พระพทธภาษต)

๑  ม.ย.  ๒๕๒๑การท�าความดนน ตองท�าทกวนและควรท�าไปตงแตวยตนๆ 

ไมตองรอใหแกเสยกอนแลวจงคอยท�า จะเปนการเขาปาจวนค�า ไดไมไมกตน หรอ “เจอไมงามเมอขวานปนเสยแลว” มวเทยวระหก ระเหนท�าความชวชาสามานยอยได ตงแตเดกจนแก ไมรคณคาของ ความดและศาสนา แตพอไดรกแกจวนตายเสยแลว รสกเสยดายวา ไดท�าความดนอยไป จะขอยดเวลาตอมจจราชกไมได เพราะทานให เวลาตงมากแลว มวเอาไปท�าอยางอนเสย

๒  ม.ย.  ๒๕๒๑การหาทรพยกควรหาในวยหนมสาว หรอวยกลางคน พลาด 

โอกาสแลวตงตวยากและจะล�าบากมากในวยชรา ใครล มหลง เพลดเพลนเสยในวยหนมสาว มไดเกบทรพยสมบตไวใชบางใน วยชรา ความแกมาถงเขาจรง ท�าอะไรไมรอด หาทรพยไมสะดวก จะเดอดรอนไปจนตาย จะหวงพงลกหลานนนยาก เพราะเขาม ภาระตองเลยงลกเลยงเมยหรอผวของเขาเหมอนกน เหลอแลวเขา จงเออเฟอมาถงคนแก ลกหลานสวนมากกเคารพย�าเกรงแตคนแก ทไมตองพงเขา

2๓8 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๓  ม.ย.  ๒๕๒๑อยาฝงใจในอดตของคนนกเลย คนทเคยท�าชวกอาจกลบตว 

เปนคนดได เหมอนคนทเคยจบของโสโครก แตตอมาเมอเขาลาง มอสะอาดแลวกไมควรรงเกยจมอนนอก ควรรงเกยจเฉพาะเวลาท มอสกปรกเทานน

ถาจะหาความสขจากการเพงโทษผอนกคงไมไดสขจรง สข จรงอยทการใหอภย และท�าใจใหผองใส มองดสตวทงหลายดวย เมตตาปราน

๔  ม.ย.  ๒๕๒๑บคคลประกอบตนไวในสงอนไมควรประกอบ ไมประกอบ 

ตนไวในสงอนควรประกอบ ละสงอนเปนประโยชนเสย แลวถอ เอาอารมณอนเปนทรก (ภายหลง) ยอมกระหยมตอบคคลผประกอบ ตนไวในทางทชอบ บคคลไมควรคลกคลกบสตวหรอสงขารอนเปน ทรกและไมเปนทรก ไมวาในกาลไรๆ เพราะการไมไดเหนสงอนเปน ทรกกด การตองประสบกบสงอนไมเปนทรกกด เปนทกข เพราะ ฉะนน ไมควรท�าสตวหรอสงขารใหเปนทรก เพราะความพลดพราก จากสตวและสงขารอนเปนทรกเปนความทรมาน ชนใดไมมสงทรก และไมเปนทรก กเลสเครองรอยรดยอมไมมแกชนนน

(พระพทธภาษต ข. ธ.)

๕  ม.ย.  ๒๕๒๑เมอรก ยอมตองมการพลดพรากเปนธรรมดา และเมอ 

เกลยดกยอมมเวลามโอกาสทจะตองประสบกบสงทเกลยดนน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 2๓9

ป ๒๕๒๑

ผลออกมาเปนความทกข พนจาก ๒ อยางคอ ความรก และความ เกลยดแลว ยอมพนจากทกขทางใจ

กเลสภาระ ภาระคอกเลส เปนของหนกยงใหญส�าหรบ มนษย แตมนษยสวนมากกยงพอใจทจะน�าภาระนนตดตวไปทกหน ทกแหง มความภมใจทยงเปนคนมกเลส ซงเทากบภมใจในความทกข

๖  ม.ย.  ๒๕๒๑ความหวเปนโรคอยางยง สงขารเปนทกขอยางยง บณฑตร 

ขอนตามความเปนจรงแลว ท�าพระนพพานใหแจง เพราะพระนพพาน เปนสขอยางยง 

(พระพทธภาษต ข. ธ.)

ความหวเปนโรคทรกษาไมหายขาดตลอดชวต เพยงใหทเลา ไปชวคราวแลวเกดขนอก ตองบ�าบดอยเสมอ

สงขารของเราไมมคาอะไร ถาไมหอหมเอาความดไว มนมแต ภาระใหตองแบกตองเหนอยอยตลอดเวลา

๗  ม.ย.  ๒๕๒๑เมอบคคลท�าบาป บาปนนยอมเขาส ตนแลวท�าความทกข 

ความล�าบากใหแกผนน เหมอนคนไมระวงหรอดวยเหตใดเหตหนง กตาม เชอโรคเขาสตน เมอเชอโรคเขาไปแลวกเรมท�าลายบคคลนน ใหเจบปวย มอาการตางๆ แลวแตชนดของเชอโรค อาจท�าให ถงตายบาง มอาการปางตายบาง เมอไดยาทถกกบโรค โรคกหาย รางกาย กลบมสขภาพดอยางเดม บาปเหมอนโรค บญกศล เหมอนยา

240 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๘  ม.ย.  ๒๕๒๑ความรกมกควบคไปกบความเสยใจ สงใดทบคคลรกมาก 

กมกท�าใหเสยใจไดมาก เพราะหวงมากและเอาใจไปจดจอมาก จง มค�ากลาววา ถาจะรกกจงลมค�าวาเสยใจ

ความหวงกบความผดหวงเปนของคกน เมอตงความหวงขน บางคราวกสมหวง บางคราวกผดหวง เนองจากสงทงหลายอยนอก การบงคบบญชาของเรา เปนไปตามเหตปจจย จงไมอาจสนอง ความตองการหรอความหวงของเราไดเสมอไป ลกคนใดทพอแม หวงมากกอาจท�าใหพอแมผดหวงไดมากเชนกน

๙  ม.ย.  ๒๕๒๑เรอหรอแพมไวกเพอใหขามแมน�า เมอขามไดแลวกไมควร 

ทนหรอแบกแพตดไปดวย ฉนใด พระพทธองคทรงแสดงวา ทรง แสดงธรรมไวดวยความมงหมายเพอจะใชขามสงสารวฏหรอสงสาร สาคร มใชเพอใหยดถอ เมอรทวถงธรรมแลวกพงละเสย ทรงสอน ใหละแมซงธรรม ไมใหยดมนแมซงธรรม ไมตองกลาวถงอธรรม

(นย มชฌมนกาย มลปณณาสก ๑๒/๒๘๐/๒๗๐)

๑๐  ม.ย.  ๒๕๒๑พอพดถงพรหมจรรย คนทงหลายมกนกเพยงในวงแคบ 

คอ นกถงแตเพยงการเวนเมถนธรรม หรอการครองเพศบรรพชต เทานน แตความจรงแลว ค�าวา พรหมจรรย ทรงหมายเอาตว พระพทธศาสนาทงหมดหรอการปฏบตชอบทงปวง อนรวมเรยกวา การครองชวตประเสรฐ จะเหนไดจากพระพทธด�ารสสงพระสาวก 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 241

ป ๒๕๒๑

ไปประกาศพระศาสนา ครงแรกวาใหไปประกาศพรหมจรรย คอ ระบบการครองชวตอนประเสรฐ แกมวลชน แกเทวดาและมนษย

๑๑  ม.ย.  ๒๕๒๑เกดเปนผหญง ถาไมละกเลสเรองความรกสวยรกงามและ 

การแตงเนอแตงตวเสยบาง กตองทกขใจไปจนตายผหญงททนตอความยวยวนของเครองส�าอาง และเสอผาแพร 

พรรณ เพชรนลจนดาไดนนคอนขางจะหายาก ใครเอาชนะความ ยวยวนเหลานได กชนะทกขในบนปลายไดมากมาย

๑๒  ม.ย.  ๒๕๒๑สมาธนบวาเปนของประเสรฐแลว แตปญญายงประเสรฐ 

กวา ศลชวยคนควบคมกาย วาจา สมาธชวยควบคมใจ แตปญญา จะสามารถท�าลายกเลสไดทกอยาง อยางไรกตาม ทง ๓ อยางตอง อาศยกน เหมอนคนจะตดตนไม ยนอยบนพนอนมนคง (ศล) ใช ก�าลงแขนอนแขงแรง (สมาธ) จบศสตราอนคม (ปญญา) ฟนตนไม ในปา (คอกเลส)

อนง ถาจะเดนตามสายปญญาลวนๆ ใชสมาธเพยงออนๆ เพยงขนปฐมฌาน หรออปจารสมาธ แตตองใชปญญาอนคม กลามาก กสามารถท�าลายกเลสไดเหมอนกน ส�าเรจแลวเรยกวา ปญญาวมตตหรอสกขวปสสโก

242 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๓  ม.ย.  ๒๕๒๑คนบางคน บางพวก ใกลเกลอกนดาง บางพวก แมดางก 

ไมไดกน กนแตขเถาอย ใกลบณฑต นกปราชญ แตไมเคยไดสมาคมดวย 

นกปราชญ ค�าวา สมาคม หมายถงการเขาหา การไตถาม การ ปฏบตตาม การเคารพเชอฟง ประพฤตตนเปนคนดอยางทาน การอย ใกลบณฑตหรอนกปราชญแลวไมเข าหา  ไมไต ถาม ไมถายทอดความรของทานไว เรยกวา “กนดาง” การไมประพฤต ตนเปนคนดอยางทาน ไมปฏบตตามโอวาทของทาน บางคน ถงกบเกลยดทาน อยางนเรยกวา “กนขเถา”

๑๔  ม.ย.  ๒๕๒๑สพเพ ธมมา นาล อภนเวสาย - สงทงปวงอนบคคลไมควร 

ยดมน(All things are not worth attachment)

(พระพทธภาษต)

เพราะสงทบคคลเขาไปยดถอแลว ใหทกขเสยร�าไป การ ปลอยวางเสยได จงเทากบวางทกข

๑๕  ม.ย.  ๒๕๒๑ภารา หเว ปญจกขนธา ขนธ ๕ เปนภาระหนก แตบคคลก 

ยงพอใจยดถอภาระไว การยดถอภาระคอขนธ ๕ ไวนนเปนทกข ในโลก สวนการปลอยวางภาระเสยไดเปนความสข ครนปลอยวาง ภาระอนหนกนนไดแลว ไมยดถอภาระอยางอนไว ถอนตณหา 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 24๓

ป ๒๕๒๑

พรอมทงมลรากไดแลว เปนผหมดอยากดบสนท (พระพทธภาษต)

๑๖  ม.ย.  ๒๕๒๑สงขารทงหลายไมเทยง เปนไปชวคราว ไมด�ารงอยนาน ม 

แลวกลบไมม เปนแลวกลบไมเปน สงใดเกดขนแลวจะไมเสอมไป พนาศไปนน จะหาไดทไหนในโลกน เมอสงขารทงหลายตองเปน ดงนแนแทแลว การวางอเบกขาในสงขารเหลานนเสยไดยอม เปนความด ถาปฏบตเพอความสงบระงบแหงสงขารเหลานนไดก ยงดขนไปอก ทงหมดนบคคลจะท�าใหส�าเรจไดดวยความไมประมาท ในกาลทกเมอแล 

(พระราชนพนธพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว)

๑๗  ม.ย.  ๒๕๒๑อ�านาจสงสดมไดหมายความวา จะเปนบอเกดแหงความสขท 

สงสดเลย ตามความเปนจรงแลว ต�าแหนงสงสดยอมหมายถง ความรบผดชอบอนสงสด มภาระอนหนกทสด คอ ตองวตก กงวลมากทสด 

(Supreme power  is by no means a source of 

supreme happiness ironically ; his topmost rank is the 

topmost responsibility with the heaviest load of worries 

and anxieties)

(นย พระนพนธของสมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส พากยองกฤษ โดย ศร พทธศกร)

244 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๘  ม.ย.  ๒๕๒๑   พอแมนล�าบากเปนนกหนาเพอลกจะไดดเปนศรศกดเฝาถนอมกลอมเกลยงเลยงรกจงชกใหท�าแตกรรมด   ลกดมคนสรรเสรญพอแมพลอยเพลนไปทกทลกรนดนดอถอดพอแมนระทมตรมใจ   ล�าบากเทาไรกไมวาเพอลกไดพงพาอาศยกนอยหลบนอนสบายใจอกทงไดศกษาวชาการ

๑๙  ม.ย.  ๒๕๒๑นกปราชญคอคนเชนใด คอคนฉลาดรอบร ประกอบดวย 

คณสมบตแหงผ เปนพหสต ๕ ประการ มศลปวทยา มความ ประพฤตด มจตใจเออเฟอเผอแผ รวมความวา เปนผมความรด มความประพฤตด และมความสามารถด

คนอาชาไนย คอคนทฝกฝนแลว ทกคนสามารถเปนอาชาไนย ได เพยงแตรจกฝกฝนตนเองใหดขนเสมอๆ โดยส�านกอยเสมอ วาสงทเราควรท�าใหดขนไปกวานยงมอยอก ไมเพยงแตเทาน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 245

ป ๒๕๒๑

๒๐  ม.ย.  ๒๕๒๑ความสขในโลก๑. ความสงดของผสนโดษ ผใดสดบธรรมแลว เหนแจงธรรม 

  แลว เปนความสข๒. ความไมเบยดเบยนตนและผอน ความส�ารวมใจในสตว 

  ทงหลาย เปนสขในโลก๓. วราคธรรม คอการลวงกามทงหลายเสยไดเปนสขในโลก๔. การถอนอสมมานะ (ความทะนงตน ปมเของ) ออกเสย 

  ได เปนบรมสข (พระพทธอทาน พ.๒๕ อทาน)

๒๑  ม.ย.  ๒๕๒๑การแตงงานหรอมชวตครอบครวเปนภาวะผกพนทแนนหนา 

เกนไป ไมเหมาะกบผทตองการใชชวตอสระ เพอแสวงหาความสงบชวตโดดเดยวเหมาะสมส�าหรบผตองการวเวก ตองการบ�าเพญ 

กรณยกจเพอสนทกข แตผมชวตโดดเดยวอยแลวไมคอยรสกถง คณคาอนมหาศาลน เพราะไมไดเปรยบเทยบกบความวนวายและ ความเศราหมองของการมครอบครว

๒๒  ม.ย.  ๒๕๒๑“อสมมานะหรอปมเของนน เปนทงมลเหตและเปนทงปจจย 

เครองสนบสนนจรรโลงใจอนแรงกลาทสด ทท�าใหสตวมความยดมน และพยายามรกษา ความมตว และ ความเดนของความมตว หรอ อหงการ ไวอยางมนคง” 

(พทธทาสภกข)

246 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

เพอรกษาปมเของนไวนนเอง ท�าใหมนษยตองทนทกขทรมาน เปนนกหนา ขาพเจาเหนวาความส�าเรจของมนษยในโลก ในฐานะ โลกยชนนน ไมมอะไรคมเหนอยสกอยางเดยว ความพยายามเพอ การบรรลธรรมอยางเดยวทมผลคมเหนอย

๒๓  ม.ย.  ๒๕๒๑ของมนเมาทเปนวตถตางๆ ทบคคลเขาไปเกยวของหรอดม 

แลวกอใหเกดอาการเมาทางใจขน ครมใจ ตดใจ หรอถงขนหลงใหล ในวตถนนๆ 

ของมนเมาทาง นามธรรม กม เชน เสยงสรรเสรญ ชอเสยง ผไมระวง สงนนยอมใจ ใหเมาได แตคนทไดรบเสยงสรรเสรญ มาก มชอเสยงมาก ถาไมดมสงนนเขาไปกไมเมา เหมอนคนมสรา ไวในครอบครองมากเทาไรกตาม ถาไมดมเขาไปกไมเมา

ความเมาไมวาอยางใดอยางหนง ท�าใหคนท�าความชวไดทงสน

๒๔  ม.ย.  ๒๕๒๑ในขนจรยธรรม การเลยงปมเของไวพอมประโยชนบาง แต 

กมโทษตดตามมาดวยเหมอนกน คอตองยอมรบทงคณและ โทษของมน ประโยชนของมนกคอท�าใหมการแขงขนกนในทางทด (ในทางทชวกเหมอนกน จดเปนสวนโทษอยางหนง) โทษของมนก คอความทกข ความกงวลใจ ความรษยาพยาบาททจะตามมา แต ในขนทจะกาวขนสโลกตตรธรรม บคคลตองละปมเของใหคอยๆ สนไปทละนอย เอาไวไมได

อนง การเลยงปมเของไวในระดบจรยธรรมนน กเหมอน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 247

ป ๒๕๒๑

เลยงหมไวขาย การเลยงหมมไดมจดจบในตวเองแตเลยงเพอ ไปสจดหมายหนง ฉนใด การเลยงปมเของไวในชนจรยธรรมก ฉนนน เพอจะไดละทงมนในทสด

๒๕  ม.ย.  ๒๕๒๑ความจรงปมดอยกคอปมเของทลดลงนนเอง เหมอนความร 

ทางวทยาศาสตรทวาความเยนคอความรอนทลดลง ขนาดลดลงถง ศนยองศาเซนตเกรดแลว กยงมความรอนอย ถง ๓๑ องศาฟาเรนไฮต

สนขทมนสตวใหญไมได มนยอมออนนอมเขาหาตวใหญ แตมนยงวางโตกบสนขตวทเลกกวามน  เดกทกลวพอแม ถก พอแมด แกยงดนองๆ และท�าเของกบนองได เรองอนๆ ท�านอง เดยวกนนยงมมาก แสดงวาปมเของลดลงเมออยตอหนาของผทตน รสกวาดอยกวา แตปมเของจะเพมขนเมออยตอหนาผทตนรสกวา เดนกวา

๒๗  ม.ย.  ๒๕๒๑นกปราชญทานกลาวอยางเตมปากวา ธรรมแลเปนเครอง 

ปกครองทรพยสมบตและปกครองใจ ถาใจมธรรมมาก ผนนม ทรพยสมบตมากหรอนอย ยอมจะมความสขพอประมาณ ถาขาด ธรรมเพยงอยางเดยว ล�าพงความอยากของใจ จะพยายามหา ทรพยใหไดกองเทาภเขากยงหาความสขไมเจอ ถาใจไมฉลาดดวย ธรรม ไมมธรรมในใจเพยงอยางเดยว จะไปอยในโลกใดและ กองสมบตใด กเปนเพยงโลกเศษเดนของสมบตเศษเดนอยเทานน 

248 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

ไมมประโยชนอะไรแกใจเลย (จากหนงสอประวตพระอาจารยมน โดย พระมหาบว หนา ๘๘)

๒๘  ม.ย.  ๒๕๒๑- ผ ฉลาดยอมไมพดถงความฉลาดของตนและกย อม 

ไมประพฤตตนคลายกบวาเปนผวเศษ- ทานทงหลายทราบวา เราเคยมผยงใหญอยกบเราครงหนง 

คอทานมหาตมะ คานธ แตเราเรยกทานผนนดวยความรกและบชา วา บาบจ (คณพอ) ทานเปนผฉลาดมาก แตไมเคยโออวดความ ฉลาด ทานเปนผมความเปนอยงายๆ ท�าหลายอยางเชนทเดกๆ ชอบท�าและรกเดก ทานเปนมตรกบทกคน และทกคนไมวาจะเปน กรรมกร ชาวนา คนยากจนหรอมงม ตางกมาหาทาน และไดรบ การตอนรบเปนอยางดเสมอ 

(วาทะของบณฑตเนหร เขยนถงเดกๆ ๓ ธ.ค. ๒๔๙๒)

๒๙  ม.ย.  ๒๕๒๑“ขาพเจาเปนฮนดทเครงครดคนหนง แตถาหากศาสนาฮนด 

ยดมนอยในเรองน  (เรองวรรณะ) และถอเปนเรองส�าคญแลว ขาพเจาจะตองกบฏตอศาสนานเปนแนแท”

“หากจะตองมการกลบชาตมาเกดจรงๆ แลว ขาพเจาขอถอ ก�าเนดเปนศทร (คนชนต�าของอนเดย) เพอวาขาพเจาจะไดมสวน รวมทกขกบบคคลเหลานน และจะไดพยายามตอสฟาดฟนให พนจากสภาวะอนนาสงเวชน” 

(วาทะของทานมหาตมะ คานธ)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 249

ป ๒๕๒๑

๓๐  ม.ย.  ๒๕๒๑หลกพระพทธศาสนาทวา เวนความชวทงปวง (สพพปาปสสอกรณ)ท�ากศลใหถงพรอม (กสลสสปสมปทา)ท�าจตใหบรสทธ (ขาวรอบ) (สจตตปรโยทปน) นนแมจะ 

ฟงดงายๆ แตกมความหมายลกซงอยมใชนอย เชนทวาท�ากศล ใหถงพรอมนน ตองหมายถงกศลทงสวนทเปนโลกยกศลและ โลกตตรกศล หรอกศลทเกยวกบโลกตตรธรรม มรรค ๔ ผล ๔ นพพาน ๑

สวนทวา ท�าจตใหบรสทธ กตองหมายถงการท�าจตใหบรสทธ หมดจดจากกเลสทงหลายโดยสนเชง ไมใชบรสทธหมดจดอยาง ชาวบานธรรมดา

๑  ก.ค.  ๒๕๒๑ความสามารถในการเหนของผไดทพจกษนน ลองเทยบด 

อยางนกไดคอ คนตาบอดแตก�าเนด มองไมเหนอะไรเลย ไดยนแต เรองราวทคนอนเลาใหฟง ตอมาเขารกษาตาจนหายแลว ความ สามารถในการเหนภาพตางๆ เปนเชนเดยวกบคนตาดทงหลาย ยอมไดเหนสงตางๆ แปลกๆ อยางทคนตาบอดเหนไมได ปถชน ทงหลายเหมอนคนตาบอด สวนพระอรยเจาผไดทพจกษเหมอน คนตาด ปถชนไมรไมเหนเหตการณในอนาคต แมทใกลตวทสด เชนอก ๕ นาทขางหนาอะไรจะเกดขนแกตน แตทานผไดทพจกษ สามารถเหนไกลไปไดเปนรอยๆ ป และเหนรอบดวย

250 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒  ก.ค.  ๒๕๒๑คนตาบอดบางคนมความสามารถในการงาน เชน อาน 

หนงสอ เรยนวชาการตางๆ เทยบเทาคนตาด แตหาใชคนตาดไม เพยงแตฝกฝนโดยวธการตางๆ เพอใหสามารถ ฉนใด ปถชน บางคนมความสามารถคลายพระอรยเจา แตหาใชพระอรยเจาไม เปรยบเหมอนคนบางคนพดไดเหมอนพระราชา แตหาใชพระราชา ไม เขาเพยงแตจ�าค�าพดของพระราชา เลยนเสยงและกรยาทาทาง ใหเหมอนเทานน เปรยบเหมอนของแทกบของเทยม แมดผวเผน จะคลายคลงกน แตคณสมบตอนเปนสารตถะแทจรงของสงนน ยอมตางกนมาก

๓  ก.ค.  ๒๕๒๑ความเปนบณฑตมพกตองอาศยบคลกลกษณะ มนษยเรา 

บชาความรมากกวาความงาม มรปรางขรวเพยงไรกตาม หากม ความรจรงๆ กไมตองสงสยวาตนจะตองเดนขน คนจะตองบชา ตวอยางทดทสดคอ โสกระตส เนองจากวชาการหรอศลปะ ไมตอง อาศยความงามหรอบคลกลกษณะเปนสงประกอบ 

(วาทะของทานสวาม สตยานนทบร ปราชญชาวอนเดย ในหนงสอเรอง ปมดอย)

๔  ก.ค.  ๒๕๒๑การบ�ารงรกษาสงใดๆ ในโลก การบ�ารงรกษาตน คอ ใจ 

เปนเยยม จดทยอดเยยมของโลกคอใจ ควรบ�ารงรกษาดวยด ไดใจแลวคอไดธรรม เหนใจตนแลวคอเหนธรรม รใจตนแลวคอ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 251

ป ๒๕๒๑

รธรรมทงมวล ถงใจตนแลวคอถงนพพาน ใจนแหละคอสมบต อนลนคา จงไมควรอยางยงทจะมองขามไป คนพลาดใจคอไมสนใจ ปฏบตตอใจดวงวเศษในรางน แมจะเกดสกรอยชาตพนชาตกคอ ผเกดผดพลาดอยนนเอง 

(จากหนงสอประวตพระอาจารยมน โดย พระมหาบว ญาณสมปนโน หนา ๓๖)

๕  ก.ค.  ๒๕๒๑กรงเทพมหานครนนพดไดวาเปน Sensuous World - โลก 

แหงโลกยะ คนทตองการความสขทางสมผสหรอความเพลดเพลน ทางโลกยยอมหาความสขความพอใจทางนนไดงาย มดาษดน อยทวไป คนสวนมากกพอใจในความสขความเพลดเพลนเพยง เทานน นคอสาเหตส�าคญทท�าใหกรงเทพฯ หนาแนนคบคงดวย ผคน

Sensuous World นนตรงกบทพระพทธเจาทรงเรยกวา กามโลก - โลกแหงกามคณ ฝกฝายกามคณ (กามคณ คอ รป เสยง กลน รส และสมผสอนนาใครนาพอใจ) 

๖  ก.ค.  ๒๕๒๑เวลาสขกรนเรงเหมอนไมเคยสมผสกบความทกข เวลาทกข 

กเศราโศกเหมอนไมเคยไดพบความสขมาเลย นคออาการกรยา ของเดกไรเดยงสา

ในผใหญมอาการกรยาอยางนบางไหม ? ถาม นนคอทาน ก�าลงแสดงอาการอยางทารกไรเดยงสา

252 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

ในหมโลกยชน จะมสขกตองทกขเขาแลกเสยทกทไป ไดสข เพยงผวเผน แตทกขนนล�าลกและหนาแนน ชางนาสงเวชสลดจต เสยนกระไร

๗  ก.ค.  ๒๕๒๑สงทมคณคาตองอยในททคนรจก คณคาจงจะส�าเรจประโยชน 

ตามคณคานน คนมประโยชนตองอย ในททคนร จกประโยชน ของเขา เขาจงจะอ�านวยประโยชนใหได เหมอนน�าออยแฝงอยใน ล�าออย ตองคนคนเปนจงจะไดน�าออยดมชนใจ คนคนไมเปนน�าไป ฟาดกบเสา มแตจะท�าใหออยนนหกยบเยนไปเสยเปลา

คนมคณคาบางคนไปตกอยในททเขาไมรจกคณคาของตน กไรประโยชน เหมอนทโบราณวาแกวในมอลง

๘  ก.ค.  ๒๕๒๑หวเราะเยาะตนเองเสยบาง แลวทานจะมความสขขนต�าหนตวเองเสยบาง แลวทานจะท�าความผดนอยลงลงโทษตวเองเสยบาง เพอผอนจะไดไมลงโทษทานฝกฝนตนเองอยเนองนตย เพอจะไดไมตองเสยเวลาใหคนอน 

ฝก และเพอสะดวกในการฝกผอนเมอถงคราวอนสมควรผฝกตนเองไดแลวจงควรฝกผอน เพราะเขาเปนผประเสรฐ 

สดในหมมนษย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 25๓

ป ๒๕๒๑

๙  ก.ค.  ๒๕๒๑คนสวนมาก เขาใจวาคนอยในบานในเมองจะตองมมรรยาท 

ด มความประพฤตด ถาอย ในปาคนเดยวกไมตองประพฤตด เชนนน ความจรงกลบตรงกนขาม คอผทอยปาใหปลอดภยนนจะ ตองมความประพฤตดทสด มศลและอาจาระอนงามทสด แมจะคด ในทางอกศลกไมได จะเปนอนตรายถงชวต ถาสงสยเรองนลอง ถามพระธดงคทบ�าเพญกรรมฐานอยตามปาเขาล�าเนาไพรดเถด วาจรงหรอไม ผประพฤตดเชนนน สตวปาไมท�าอนตราย เทวดา คมครอง

๑๐  ก.ค.  ๒๕๒๑ตราบใดทยงไมสนกเลส ตราบนนควรน�าชวตพงไปสคณคา 

ทสงกวาอยเนองนตย ไมควรตดอยเพยงจดใดจดหนง การกระท�า ตางๆ ในชวงระยะเวลาหนงแตละชวงนนควรถอเพยงเปนพนฐาน เพอใหกาวตอไป ไมใชย�าเทาอยกบท อนเปนเหตใหเสยเวลานาน เกนไป

ความสนกเลส (อาสวกขยญาณ) เปนธงชยของเรา - เราตอง กาวไปสจดนน

๑๑  ก.ค.  ๒๕๒๑ผช�านาญในทางยอมเดนทางไดสะดวก ไมตดขด ไมหลงทาง 

วนเวยนอย เมอมอปสรรคกสามารถแกปญหาไดด คลองแคลว ฉนใด ผช�านาญในธรรมกฉนนน ท�าใหทางชวตสะดวก ไมตดขด ไมหลงวนเวยน  เมอมอปสรรคกสามารถแกปญหาชวตไดด 

254 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

คลองแคลว รวาควรใชธรรมใดหนนใหเกดธรรมใด และมธรรมใด รบชวงตอไป เหมอนคนรจกเสนทางของยานพาหนะมากสาย ยอม รวายานพาหนะใดรบชวงไปสจดหมายใด ฉะนน

๑๒  ก.ค.  ๒๕๒๑กเลสไมกลวความรของใคร แตกลวธรรมะ ถาคนมความร 

แตไมมธรรมะ กเลสยงชอบเพราะใชเปนเครองมอไดด  เปน เครองมอใหท�าชวไดมาก

การประพฤตธรรมคลายกบการขบรถ พอคลองแลวกสบาย จะใหไปใหหยดอยางไรกได คนทยงขบรถไมคลอง ยอมมปญหา มาก กระทบกระทงกนมาก ผทประพฤตธรรมยงไมคลองกเหมอนกน ยอมมปญหาในการประพฤตธรรมนนเอง

๑๓  ก.ค.  ๒๕๒๑“การฝกสมาธภาวนานนมอานสงสใหสตสมปชญญะสมบรณ 

อย ดวยอยางหนงเสมอไป จะฝกอานาปานสตหรอสมาธแบบ อนกได โดยเฉพาะสมาธในอานาปานสตนละก จะกลายเปนคน มนสยมสตสมปชญญะอยตลอดเวลา จงเกดอวชชาสมผสไดยาก งายทจะเกดวชชาสมผส มสตทนแกเวลาอยางน”

(ทานพทธทาส ภกข - มหดลธรรม หนา ๑๙๓)

หมายเหต : อวชชาสมผส คอเกดอวชชาขนในขณะตากระทบรป เปนตน เพราะไปหลงยนดยนราย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 255

ป ๒๕๒๑

๑๔  ก.ค.  ๒๕๒๑รฐใด ประเทศใด หรอรฐบาลใดทประชาชนหวงพงไมได 

ในดานบรการตางๆ กเปนการยากทจะหวงพงประชาชนในดาน ความรวมมอเกยวกบความตองการตางๆ ของรฐ

๑๕  ก.ค.  ๒๕๒๑ขอใหเราสรางนสยไมดหมนของเลกนอย ความผดอนเลก 

นอย อาจเปนผลรายใหญหลวงแกอนาคตของเราได การพดอะไร ผดเพยงค�าเดยว อาจเปนแผลรกษาไมหาย และท�าความล�าบากไป ตลอดชวต เพราะมนษยเราชอบจบผด ความดทเราท�าไวคนมก ลมเกง ถาเปนความผดเขาไมคอยลม 

(จาก วธท�างานและสรางอนาคต โดย หลวงวจตรวาทการ หนา ๒๗๘)

๑๖  ก.ค.  ๒๕๒๑ทกสงทกอยางจะด�าเนนไปดวยดหรอมรายนอยทสด ถาเรา 

พยายามนกถงอนาคต ขอใหเราสนใจในหลกอกขอหนงวา วธสราง อนาคตทดทสดนนคอ คอยๆ กาวไปทละขน แตทกขนทกาวไป นนตองหนกแนนมนคง ตองใหเปนประหนงรากฐานของสงกอสราง มหมาทเราตองสรางใหแกชวตของเรา การสรางอนาคตอยางใจเรว ดวนได จะเปนอนาคตทไมมรากฐาน ยงขนสงไป ยงจะโคนลมลง ไปไดงาย 

(หลวงวจตรวาทการ ในหนงสอวธท�างานและสรางอนาคต หนา ๒๗๘ - ๒๗๙)

บางทโลกเหนวาเอาความชวมายวยวนไมส�าเรจแลว

เขาไมสนใจตอคนชวและความชว

โลกจงจะเอาความดและคนดไปดกไว

ดตอดยอมดงดดกน ท�าใหยดถอผกพนอาลย

ไมอาจพนไปได ตกอยใตอ�านาจของโลกตอไปอก

ดวยเหตนแหละ จงตองละทงดและชว จงรอดพนไปได

258 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๗  ก.ค.  ๒๕๒๑เงนนนถายอมใหมนเปนนาย เราจะล�าบากมากเหลอเกน 

เพราะมนเปนนายทโงและทารณ จะใชเราท�าชวตางๆ คนบางคนเวน ความชวไดเพราะไมมเงน ท�าความดบางอยางไดเพราะยงจนอย พอรวยเขากลม เงนใชมนมากเกนไปกไมได เพราะพอมนหมดแลว หาใหมมาไมไดเรากเดอดรอน เราตองใชเงนอยางมตรสหาย ใช แตพอดๆ เมอจ�าเปนกบอกใชไหววานได มนจะเปนมตรกบเราได ตลอดไป เงนไมชอบคนทดถกมน และไมชอบคนทยกยองเทดทน มนเกนไป

๑๘  ก.ค.  ๒๕๒๑การทสตวโลกยงตดอยในกามสข (อนมรสอรอยนอย ม 

ทกขมาก) นนกเพราะพวกเขาไมเคยเลยสกครงเดยวในชวตทจะ ไดรบสขอนอนสงกวากาม ประณตกวากาม จงพากนสรรเสรญ กามสข และหลงใหลอยในกามสข เหมอนกบในสระจอยไมเคย เหนน�าในทะเลสาบหรอในมหาสมทร เหมอนเดกยากจนทวนเวยน อยในหมบานของตว ไมเคยออกไปจากหมบานนน ไมเคยเหน คฤหาสนหรอปราสาทราชวง จงส�าคญผดวา “ทนเทานนคอดนแดน แหงบรมสข”

๑๙  ก.ค.  ๒๕๒๑ วนอาสาฬหบชา

ความชอกช�าระบมเพราะผดหวงในรก ความพลดพรากจาก สงทรกทพอใจ การประหตประหารกนเพราะกามเปนเหต ภาระ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 259

ป ๒๕๒๑

หนกในการตองท�าหามากนเพอเลยงลกเมยหรอลกและผว ความ เจบปวยบางอยางอนเนองมาจากกาม ฯลฯ เหลานลวนแสดงให เหนถงพษของกามทงสน

ในปฐมเทศนา พระพทธองคจงตรสกบปญจวคคยเปน ขอความแรกวา บรรพชตไมควรเขาไปของแวะหรอหมกมนใน กามสข (กามสขขลลกานโยค)

๒๐  ก.ค.  ๒๕๒๑ วนเขาพรรษา

การเขาพรรษานนเปนเพยงธรรมเนยมของภกษ เพอพกการ จารกในฤดฝน เพราะพระสมยกอนเทยวจารกสงสอนประชาชน ไมอยเปนท พระศาสดาทรงเหนควรใหหยดพกชวคราวเปนเวลา ๓ เดอนในฤดฝน จงเกดธรรมเนยมเขาพรรษาขน นอกจากนคงจะ เหนเปนโอกาสดในการฝกตนใหมคณธรรมสงยงๆ ขนไป ภกษ ทงหลายจงรกษาธรรมเนยมนไว ท�านองเดยวกบการปดเทอมใหญ ของโรงเรยนในฤดรอน เพอใหครไดพกผอนสะสมก�าลงไวใชใน เทอมตอไป ครควรถอโอกาสนแสวงหาความรเพมเตม หรอฝกฝน ตนใหมคณธรรมสงยงๆ ขนไป

๒๑  ก.ค.  ๒๕๒๑สงทสาธชนท�าไว ถงจะเลกนอยกยงยนเหมอนรอยจารก 

ในแผนศลา สงทคนต�าชาท�าไวยอมพนาศไปโดยเรว เหมอนรอยท ขดลงในน�า 

260 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๒  ก.ค.  ๒๕๒๑ไดมาพบพระพทธศาสนาสวนทเปนเนอแท เสมอนหนงวาได 

เดนมาพบแสงไฟในทมด เหมอนคนจนไดมาพบขมทรพยอนใหญ หลวง ชางนาตนเตนและชนใจเสยจรงๆ 

๒๓  ก.ค.  ๒๕๒๑ภกษทงหลาย ในการรบประทานอาหารและเครองดมทก 

ชนด ทานควรถอวามนเปนเสมอนยารกษาโรค ไมวาจะดหรอเลว กตาม จงอยาหาทางปรงรสของมน จงกนและดมมนเพยงเพอ หลอเลยงรางกาย จะไดดบความหว และความกระหาย

จงอยาบณฑบาตใหมากจนเกนควร เพราะจะเปนการท�าลาย ความดงามในใจของผให จงประพฤตใหเหมอนหนงผ ฉลาดท ประมาณก�าลงแหงววของตวเสยกอน มไดบรรทกน�าหนกใหเกน ก�าลงวว 

(จากพระสตรมหายาน)

๒๔  ก.ค.  ๒๕๒๑ผ บรรพชาในศาสนาแลว กระท�าตนเปนคนโลภ สะสม 

ทรพยสนจนมงคง แทนทจะอทศสงเหลานนใหแกพระศาสนาและ อทศเปนทาน ยอมเปนความผด กอความทกขระทมประการหนง

ผบรรพชาในศาสนาแลว พยายามปฏรปผอนแทนการปฏรป ตวเอง (กอน) ยอมเปนความทกขประการหนง 

ผบรรพชาในศาสนาแลว พยายามแสวงหาอ�านาจในทางโลก แทนการปลกฝงอ�านาจทางใจของตนใหตดเปนนสย ยอมเปน 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 261

ป ๒๕๒๑

ความผดกอความทกขประการหนง (จากพระสตรมหายาน)

๒๕  ก.ค.  ๒๕๒๑ความหนมสาวจบลงดวยความชราและความตาย ของสวยงาม 

ทงปวงจบลงดวยความเกาคร�าคราและความแตกดบ สงทไดมา ทงปวงจบลงดวยการพลดพราก โอ นาสงเวช

ควรพยายามเพอความหลดพนจากสงสารวฏอนนาเบอหนายน

๒๖  ก.ค.  ๒๕๒๑ท�าไมคนฉลาดจงตองควบคมตนเอง ไมปลอยไปตามบงการ 

ของประสาทสมผสทง ๕ แตปองกนมนไวเหมอนปองกนโจรไมให หลดจากทคมขง ถาปลอยมนใหเปนอสระแลว ในไมชาเขาจะตอง ไดรบความพนาศจากอานภาพอนชวราย เหมอนคนบงคบมาไมอย

ควรตองควบคมจตใจ การปลอยไปตามอารมณ ควรกลว ยงกวางพษ ยงกวาสตวปาและโจรใจทมฬ ลองนกถงชางตกมนท หลดจากโซลามวานากลวเพยงไร 

(จากพระสตรมหายาน)

๒๗  ก.ค.  ๒๕๒๑คมภรปฏฐาน ๑ ใน ๗ คมภรของพระอภธรรมในพทธ- 

ศาสนานน วาดวยปจจย ๒๔ หรอความสมพนธของสงตางๆ อน ท�าใหสงตางๆ เกดขนคอนขางละเอยดพสดาร เปนอทปปจจยตา (อาศยสงนสมพนธกบสงน สงนกเกดขน)

262 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

คมภรคาทกอร (Category) ของคานท (Kant) นกปราชญ เยอรมนสมยปจจบน ไดกลาวถงคาทกอรไว ๔ ประเภท เชน Category of Totality (สวนยอยประกอบเปนสวนตางๆ ของ สวนทงหมดหรอสวนรวม) เปนตนนน ไมมอะไรมากกวาปจจย ๒๔ ของคมภรปฏฐานเลย

๒๘  ก.ค.  ๒๕๒๑(ตอจากวนท ๒๗)เมออลเบรต ไอนสไตน ประกาศวา ทจรงมนษยไมอาจรจก 

อะไรไดเลย นอกจากความสมพนธของมนเทานน นนคอเขา ไดประกาศทฤษฏสมพนธภาพ (Theory of Relativity) นนเอง กไมมอะไรเกนหลกอทปปจจยตา หรอ ปฏจจสมปบาทของพระ- พทธเจาเลย แตเปนการสนบสนนหลกธรรมของพระพทธองค อยางนาอศจรรย ดงนนเขาจงประกาศวา  If any religion that could cope with modern scientific need,  it would be 

Buddhism

๒๙  ก.ค.  ๒๕๒๑พระศาสนาแสดงนยาม คอกฎธรรมชาตหรอกฎธรรมดาไว 

๕ ประการ คอ๑. ธรรมนยาม หมายถงตวกฎเอง คอธรรมดาเปนอยางนน 

เชน สงขารทงปวงไมเทยง เปนทกข ธรรมทงปวงเปนอนตตา เปนความจรงในตวเองอยางนน

๒. อตนยาม เปนไปตามฤดกาล ค�านตอมาท�าใหเกดภาษาไทย 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 26๓

ป ๒๕๒๑

ขนใหมคอ อตนยมวทยา (Meteorology) พดถงความแปรปรวน ของอากาศอนเนองมาจากอณหภม

๓. พชนยาม เปนไปตามพช หมายถงพนธกรรม (Here- dity)  เช น  เมอเอาเมลดมะมวงไปปลกยอมออกตนและผล เปนมะมวงเสมอไป

๔. จตตนยาม เปนไปตามจต เปนไปตามความคด บคคล คดอยางใดมากๆ วถชวตของเขากยอมด�าเนนไปตามความคดนน

๕. กรรมนยาม เปนไปตามกรรม คอการกระท�าทางกาย วาจา ใจ บคคลจะเปนอยางไร กสดแลวแตการกระท�าทางกาย วาจา ใจ ของเขา สงคมมนษยจะเปนอยางไรกสดแตมวลมนษย ในสงคมนนจะท�าอยางไร 

(อรรถกถาทฆนกาย ๒ / ๓๔ อรรถกถาธรรมสงคณ หนา ๔๐๘)

๓๐  ก.ค.  ๒๕๒๑อนนตธรรมอนนตธรรม - สงทไมมทสนสด ๔ ประการ๑. อากาศอนนตธรรม อากาศหรอความวางไมมทสนสด๒. จกรวาลอนนตธรรม จกรวาลไมมทสนสด๓. สตตนกายอนนตธรรม หม สตวตางๆ ไมมทสนสด 

หาประมาณมได๔. พทธญาณอนนตธรรม พทธญาณไมมทสนสด ปรชาญาณ 

ของพระองคกวางขวางหาขอบเขตมได (จากอรรถกถาอรรถสาลน)

264 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๓๑  ก.ค.  ๒๕๒๑“การอธบายอจฉรยภาพจากพนธกรรมนน ฟงไมขน เพราะ 

อจฉรยบรษทไมไดเกดในสกลปราชญกมมากมาย สวนมากเกดใน สกลชาวนา ชาวไร ไมไดเกดในรวในวงหรอในคฤหาสนของเศรษฐ แมจะวาอจฉรยภาพเกดจากสงแวดลอมอ�านวยกหาถกไม ปราชญ เกอบทกคนขาดต�ารา การศกษาและเครองมอใชในการคนควา วชาการดวยซ�าไป ขาพเจาคดวา ดวยเหตผลและดวยหลกฐาน อนอางมาน ชาตกอนชาตหนาจะตองมจรง”

(สมคร บราวาศ ในหนงสอพทธปรชญา ๒๕ ศตวรรษ หนา ๕๒๔)

๑  ส.ค.  ๒๕๒๑“เปนความจ�าเปนอยางยงทพระภกษผ มหนาทประกาศ 

พระบรมพทโธวาท จะตองตงอย ในสมมาปฏบต  โดยอาการ เครงครดและจรงใจ แตทจรงพระภกษทครองกาสาวพสตรอย ในเวลาน มทปฏบตทรามอยเปนอนมาก จงเปนทนาเสยใจ” 

(เทศนาเสอปา กณฑท ๙ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว)

๒  ส.ค.  ๒๕๒๑การปรนเปรอพระสงฆดวยปจจย ๔ มากเกนไปนนไมเปน 

ผลดแกพระเลย ท�าใหพระตดสข และสขนนเปนสามสสขเสยดวย หรอเรยกอกอยางหนงวา โลกามส - เหยอของโลก ซงพระพทธเจา ตรสวาตองคายเสยใหสน แตฆราวาสกลบถวายทานเสยเตมท และทานบางรป บางวดกดมเสยเตมทเหมอนกน ดมเสยจนเมา ในอามส มความเปนอยหรหราอยางเศรษฐ เลยไมเหนทกขและ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 265

ป ๒๕๒๑

ไมพยายามเพอพนทกขในสงสารวฏ

๓  ส.ค.  ๒๕๒๑ในปจจบนน คนหนมาทะนบ�ารงพระปามากขน อนตราย 

อยางใหมกมตามมา คอความฟมเฟอย ในระยะสบปหลงนการ คมนาคมดขนมาก มถนนไปไดแทบทกหนทกแหง ทายกทายกาท ร�ารวยแยงกนบ�ารงวดปา เพราะเหนวาไดบญมาก กฏไมกระบอก เปลยนเปนกฏไมจรงหรอแมตก ศาลาหลงคาสงกะสกลายเปน โบสถวจตรพสดาร บางทยงขนาดมหมาเสยดวย โคมรวและ เทยนไขเปลยนเปนหลอดนออนและโคมใชแบตเตอร จะไปไหน ไกลหนอยกนงรถยนตแทนการเดน แมแตน�าดมซงเคยเปนน�าฝน หรอน�าบอกเปลยนเปนน�าอดลม ทานสมภารวดหนงในจงหวด อดรฯ ทานเทศนแลวเทศนเลาวา น�าขวดก�าลงจะทวมพระกมมฐาน ตายอยแลว ทบรรยายมานเปนอนตรายอยางใหมทก�าลงเรมตน และเพงมเฉพาะบางวด หวงวาทานพอแมครอาจารยจะชวยลก ของทาน ดวยการใหสตฝายรบใหยดหลกทครอาจารยแตกอนๆ ได วางไว และเตอนฝายผให ส�านกวาก�าลงถวายยาเบอแกพระปา

(จากเรอง ชวตพระปา โดย นายแพทยอวย เกตสงห หนา ๔๔ - ๔๕)

๔  ส.ค.  ๒๕๒๑การเครงครดในลทธประเพณมากเกนไป และคานยมของ 

สงคมอนไมสอดคลองกบเหตผลนน ท�าใหพลาดโอกาสในการ บ�าเพญกรณยกจทจะตองท�าโดยฉบพลน เชน การแตงกายไป ในงานศพ สวดศพและเผาศพนน บางคนพอรขาวกอยากจะไป 

266 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

แตไมไดแตงตวมาอยางทจะไปงานศพกไมกลาไป ครนจะไปทง อยางนน อยางทแตงตวไปท�างานกเกรงเจาภาพจะรงเกยจวาไม ใหเกยรตศพของเขา ครนจะกลบบานไปแตงตวใหม บานกอย ไกล บางทพอถงบานแลวกไมอยากจะออกอก คนบานนอกไมม ธรรมเนยมอยางน เขาไปงานศพ งานแตงงาน ดวยเครองแตงกาย ธรรมดาทเขาแตงอยโดยปกต จงสะดวกกวาและสขกวา

๕  ส.ค.  ๒๕๒๑รถชนกนทสแยกบางกระบอ รถคนอนๆ ตดตงแตสแยก 

บางกระบอถงสแยกเกยกกายความผดพลาดของบคคลเพยงคนเดยวหรอสองคน สราง 

ความล�าบากยงยากใหแกคนทงหลายอนนบเปนพนๆ คน คนทอย ในสงคมจงควรระมดระวงการกระท�าของตน ทเกยวของกบผอน ใหจงหนก

๖  ส.ค.  ๒๕๒๑การท�าบญอยางมอปาทาน กบการท�าอยางไมมอปาทานนน 

ผดกนทงอาการทท�าและผลทจะไดการท�าอยางมอปาทานนน อาการทท�ายงเหยง เปนภาระหนก 

ทางใจ สวนการท�าอยางไมมอปาทานนน อาการทท�าสงบเงยบ ผลทไดผองใสบรสทธ และมากกวา

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 267

ป ๒๕๒๑

๗  ส.ค.  ๒๕๒๑ศรทธา เปนหอเสบยง (ของบคคลผเดนทางอยในสงสารวฏ)สร คอ มงขวญ เสนห ความด เปนทมาอยอาศยแหงโภคะ 

(โภคะ ๒ อยาง คอ อามสโภคะ ทรพยภายนอก ธรรมโภคะ ทรพยคอคณธรรม)

ความอยาก (อจฉา) ท�าใหคนดนรน ความอยากละไดยาก ในโลก สตวทงหลายถกความอยากผกพนไวเหมอนนกทตดบวง

(พระพทธภาษต สงยตตนกาย สคาถวรรค ๑๕/๖๑)

๘  ส.ค.  ๒๕๒๑ศรทธา เปนทรพยทนาปลมใจอนประเสรฐทสด ธรรมทบคคล 

ประพฤตแลวน�าสขมาให สจจะเปนรสเลศกวารสทงหลาย บคคล ผมชวตอยดวยปญญา บณฑตกลาววาเปนชวตทประเสรฐสด

(พระพทธภาษต สงยตตนกาย สคาถวรรค ๑๕/๕๘)

เดมทเดยวบคคลเชอสงอนกอน ตอมาเมออนทรยแกกลา ยอมมความเชอมนในตนเอง เปนอนทรยพเศษทเรยกวา สทธนทรย นนแหละคอทรพยอนนาปลมใจ สจจะ การเขาถงความจรงตางๆ ยอมกอใหเกดรสแกชวตและจตใจยงกวารสทงหลาย

๙  ส.ค.  ๒๕๒๑โลกถกความตายปดกนไว โลกตงอยในกองทกข โลกฟขน 

เพราะตณหา ถกความคร�าคราทรดโทรมแวดลอมอยโดยรอบ (จง ตงอยในกองทกข)

(พระพทธภาษต สงยตตนกาย สคาถวรรค ๑๕/๕๖)

268 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

การออกจากโลกไมใชออกดวยกาย แตหมายถงการออกดวย ใจ ใจออกจากโลกคอจากโลกยารมณตางๆ นนแหละจงจะพนโลก เมอพนโลกกพนทกข เพราะโลกตงอยในกองทกข

๑๐  ส.ค.  ๒๕๒๑มนษยและสตวทงหลายตองการอะไร แสวงหาอะไร ? ตอบ 

วาตองการความสข แสวงหาความสข จะตางกนกแตเพยงชนด ของความสขและวธแสวงหาเทานน เชน ก. ตองการความสขและ แสวงหาความสขดวยการจายเงน สวน ข. ตองการความสขเหมอน กนแตแสวงหาความสขดวยการหาเงน สวนคนไทยคอนขางยากจน เพราะชอบแสวงหาความสขดวยการจายเงน ความสขบางอยางมโทษ บางอยางไมมโทษและมคณภาพด บคคลควรแสวงหาความสขท ไมมโทษและมคณภาพด

๑๑  ส.ค.  ๒๕๒๑จตก�าหนดวตถหรอวตถก�าหนดจต เปนปญหาทนาคดนา 

สนใจ นกวตถนยม (Materialists) วาวตถก�าหนดจต คอจตจะ เปลยนไปอยางไรกสดแลวแตวตถ เชน เหนคนสวย (วตถ) จตเกดก�าหนดขน เหนคนนาเกลยดนาชง จตเกดขยะแขยง เปนตน ก�าลง หวเหนอาหารทชอบใจท�าใหความหวรนแรงขนเปนตน สวนพวก จตนยม (Spiritualists หรอ Idealists)  เหนวาสดแลวแตจต ของคนตางหาก วตถอยางเดยวกนทมาเรา มไดท�าใหคนทมจต ตางกนแสดงปฏกรยาออกมาเหมอนกนเลย เชน เหนคนสวย จะ เหนเปนสวยมากหรอสวยนอย ก�าหนดมากหรอนอยกสดแลวแต 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 269

ป ๒๕๒๑

พนเดมแหงจตของบคคลนนๆ ส�าหรบพระอรหนตหรอพระอนาคาม คนสวยไมท�าใหจตทานแปรปรวนเลยแมแตนอย

๑๒  ส.ค.  ๒๕๒๑(ตอจากวนท ๑๑)วตถอนวจตรสวยงามตางๆ ในโลกนทเปนศลปกรรมนน 

ลวนแลวแตจตคดขนกอน และใหรางกายท�าตามความคดของจต เพราะฉะนนตามทรรศนะของฝายจตนยมแลว จตเปนผก�าหนดวตถ อนง วตถตางๆ จะมคาอยางไรกสดแลวแตจตจะใหคา หรอม คานยมตอสงนนอยางไร วตถอยางเดยวกนจงมคาไมเหมอนกน ในส�านกของคนสองคนทมจตตางกน

๑๓  ส.ค.  ๒๕๒๑สองสามภรรยาทะเลาะกนจะหยารางขาดจากกน ความจรง 

ทงสองคนเมอหยาขาดจากกนแลว ยอมจะหาภรรยาหรอสามใหมได ถาตองการ แตลกเลาจะหาพอใหมแมใหมไดทไหน ในชาตนเขา หาพอจรงไดเพยงคนเดยว และแมจรงๆ ไดเพยงคนเดยวเทานน ขอใหนกถงลกใหมากๆ 

(ค�าของทานเจาคณพระเทพโมล - กนตาจาโร เจาอาวาสวดมกฏกษตรยาราม กรงเทพฯ เลาใหฟงวา

สามภรรยาคหนงทะเลาะกนจะหยาขาดจากกนทานแนะน�าไปอยางน ผลปรากฏวาเขาอยกนตอไป)

270 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๔  ส.ค.  ๒๕๒๑- แปรงทใชลางสวมนนท�าไมจงไมตดอจจาระ ขณะทแปรง 

และใชน�าลาง- น�าท�าไมจงไมตดใบบว ใบบวท�าไมจงไมดดซมน�า- ท�าไมบางคนผเกดแลวในกามโลก จงไมตดในกามคณท 

คนทงหลายหมกมนแสวงหา- ทรพยสมบต ชอเสยง เปนสงทคนทงหลายพากนแสวงหา 

ดวยความพยายามอยางยงยวด จนถงตองลงมอท�าชว สรางเวรกรรม เพราะทรพย ชอเสยงและความเปนใหญ แตท�าไมบางคนจงสละ สงเหลานนเสยอยางไมมเยอใย

๑๕  ส.ค.  ๒๕๒๑ในรถเมลเหนคนหนงไดนง จงยนมอไปแสดงความประสงค 

ชวยถอของอกคนหนง แตเขาไมให เรานกในใจวาทางทถกเขาควร จะให ไมวาของหนกหรอของเบาแคไหน เพอถนอมน�าใจของทาน ผมน�าใจ เราลองสงเกตตอไปกเหนวาเขายนตอไปอกนานจงลง

การถนอมน�าใจของผแสดงน�าใจนน เปนเรองส�าคญของผม จรรยางาม มน�าใจด มตนอนไดฝกฝนแลว

คนสวนมากอยากจะเปนคนด แตไมรวาจะท�าอยางไรจงจะด อยากไดผลแตไมรเหต อยากไปถงจดหมายปลายทาง แตไมรจก ทาง จงหลงทาง จะมทางอะไรเลาทยาวนานและแสนไกลเทาทางชวต

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 271

ป ๒๕๒๑

๑๖  ส.ค.  ๒๕๒๑บางคนเขาใจวา เมอจะท�าบญท�าทานแลวกไมควรเลอกให 

คอ เหนวาเมอเปนพระแลวกเปนพระเหมอนกนหมด ความเหนน ไมตรงกบพระพทธภาษตทวา “ควรเลอกให (วเจยย ทาน ทาตพพ) ในทๆ จะมผลมาก (ยตถ ทนน มหปผล)

ความจรงแลวพระเหมอนกนกจรง แตกไมเหมอนกนในดาน คณภาพ กเหมอนคนๆ เรานแหละ ชอวาเปนคนเหมอนกน แตก ไมเหมอนกนในดานคณภาพ บางคนดมาก บางคนดนอย แมใน คนธรรมดา เรากควรเลอกสงเคราะหคนทควรไดรบการสงเคราะห

๑๗  ส.ค.  ๒๕๒๑“อนจะรกษาสกล รกษาชาต ตองรกษาธรรมเปนของคกน 

นไดแกถอพระศาสนา” (สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส)

อธบายตามพระมตนวา การประพฤตธรรมตามหลกของ ศาสนาทถกตอง ยอมเทากบเปนการรกษาสกล ชาตไปในตว เพราะ ธรรมทบคคลประพฤตดแลวนนแหละ จะกลบมาคมครองรกษา ผประพฤตธรรม เหมอนคนถอรมคนใหญไวเหนอศรษะของตน รมนนชวยคมแดดคมฝนใหผถอ เหมอนคนปลกตนไมไว ตนไม นนยอมใหรมเงาและผล รวมทงอากาศทดแกผปลกนนเอง

272 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๘  ส.ค.  ๒๕๒๑“คนพวกใดตดแนนในการศกษาอยางนน คนพวกนนยอม 

ไมทนคน จ�าพวกผอาศยความศกษานนใชความคดของตนแลว แลไดความรทเยยมกวาแลแปลกกวา”

(สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส)

อธบายตามพระมตนวา คนพวกทอยกบท ไมมการเปลยน แปลง การศกษาใหเหมาะสมกบสถานการณ สภาพแวดลอม ยอม ลาหลง ไมทนพวกทเขากาวหนา การศกษาบางอยางส�าเรจประโยชน เมอ ๖๐ ปกอน แตหาส�าเรจประโยชนดวยดในสมยนไม

๑๙  ส.ค.  ๒๕๒๑การเรยนหนงสอนนไมใชตวการศกษา เปนแตเพยงเอกเทศ 

ของการศกษา การฝกหดใหมความคดความสามารถประกอบ กจนนๆ ได นนแลเปนตวการศกษาโดยตรง”

(สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส)

เอกเทศ แปลวาสวนหนงของการศกษา (และเปนสวนเลก นดเดยวตามความเหนของขาพเจา) และอาจเปนสวนทใหโทษได ดวย ถาผเรยนหนงสอมากนนถอเอาเปนเหตยกตนดหมนผอน สผทมความรนอย แตด�าเนนอยในธรรม บ�าเพญตนใหเปนประโยชน ไมได

๒๐  ส.ค.  ๒๕๒๑ชาตคอประชาชนทงหลายรวมกน การรกชาตทตรงความหมาย 

คอการรกประชาชน มฉะนนแลวค�าวารกชาตจะเลอนลอย ไมม 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 27๓

ป ๒๕๒๑

ทตง สกแตพดปาวๆ กนไปรกประชาชนทถกตองกคอการปฏบตชอบตอประชาชน 

ปฏบตหนาทของตนใหดทสด คนทไมปฏบตชอบตอประชาชน และไมปฏบตหนาทของตนใหถกตองเหมาะสม ไมมสทธอางตนวา “รกชาต”

๒๑  ส.ค.  ๒๕๒๑พทธศาสนาคอค�าสงสอนของพระพทธเจา ซงทรงสอนให 

ประพฤตสจรตทางกาย วาจา ใจ ตอคนทงหลาย คนไมประพฤต อยในสจรต ไมมสทธอางตนวา รกศาสนา การพดแตปากไมม ประโยชน คนทรกสงใดยอมตองรจกสงทตนรกดทสด ผทไมรจก ศาสนาของตน ไมศกษาใหรวาศาสนาของตนสอนอะไร อยางไร เพออะไร จะเรยกวา รกศาสนาอยางไร ถารกอยางน กมแตจะ น�าศาสนาไปในทางเสอม

๒๒  ส.ค.  ๒๕๒๑พระมหากษตรยคอทานผเปนประมขของประชาชน ผทรก 

พระมหากษตรยตองท�าตนเปนพลเมองด ไมกอความเดอดรอนแก ประชาชนของทาน เพราะเมอประชาชนของทานเดอดรอน ทานก ตองเดอดรอนดวย เหมอนพอแมทตองเดอดรอนเมอลกเดอดรอน

การรกพระมหากษตรย ไมใชประจบสอพลอทาน แตควร รกทานดวยการท�าหนาทของตนทชอบธรรมใหชอบธรรมยงขน ใหดยงขน เมอบานเมองสงบเรยบรอย ทานกปตปราโมช ท�าให ทานเปนสข

274 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๓  ส.ค.  ๒๕๒๑เมอไมมคณธรรมทมนคง ไมรจกใหอภย และไมพจารณา 

ความบกพรองของตนแลว จะหากลยาณมตรทแทจรงไดอยางไรเลา จะไดกเพยงมตรปอกลอก มตรประจบสอพลอ มตรดแตพด และมตรชกชวนในทางเสอมเทานน

๒๔  ส.ค.  ๒๕๒๑รวาเปนยา แมจะมรสเฝอน รสขม แตกนแลวหาย มคณแก 

รางกายกจงกนเถด ฉนใด รวาเปนค�าเตอนดวยความหวงดจาก ผเตอน เปนค�ามประโยชน แมจะไมไพเราะหกจงฟงไวเถด ยอมม คณแกชวต ฉนนน

๒๕  ส.ค.  ๒๕๒๑อปาทานเปนยาเสพตดภายใน มโทษแกจตใจ นาจะพอกน 

หรอมโทษยงกวายาเสพตดภายนอกอนใหโทษแกสมองและรางกายยาเสพตดภายนอกยงพอมองเหนโทษไดงาย แตยาเสพตด 

ภายในคออปาทาน เหนโทษไดยาก นอกจากนคนทงหลายยงมอง ดมนในฐานะเปนคณเสยอกดวย จงละไดยาก รกษาใหหายไดยาก

๒๖  ส.ค.  ๒๕๒๑ความเจรญคออะไร ? คอการงอกขนของสงทดงามมประโยชน 

พรอมดวยคณสมบตของสงนน เชน ตนขาวเจรญ หมายถงการ งอกขนของตนขาวพรอมดวยคณสมบตของมน เชน ความสด อวนล�า เปนตน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 275

ป ๒๕๒๑

ความเสอมคออะไร ? คอการงอกขนหรอเกดขนของสงท เลวทราม ไมมประโยชน แลวแผปกคลมไปเทานน เหมอนตนหญา เกดขนในนาขาว

๒๗  ส.ค.  ๒๕๒๑เมอคนในวงการศาสนาท�าความเสยหายรายแรง เชนพระสงฆ 

ประพฤตเหลวไหลเลอะเทอะ คนกพากนพดวาศาสนาเสอม เมอ คนสวนมากไมสนใจศกษาและปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา กพดวาศาสนาเสอม มคนบางพวกพด (อยางเลนลน) วาศาสนา ไมเสอม คนตางหากเสอม ถาอยางนนทเรยกวาศาสนาเสอมคอ อยางไรเลา ? อนง ทเรยกวาศาสนาเจรญนน อะไรเลาเจรญ ? ถาศาสนาไมมเสอม ความเจรญของศาสนากยอมจะไมมเชนเดยว กน คนตางหากเจรญ

ขอใหชวยกนคดเสยใหด อยาพดแบบไมรบผดชอบ

๒๘  ส.ค.  ๒๕๒๑คนทจะมความรลกซงไดนน ตองประกอบดวยเหตปจจย 

หลายประการ เชน มสมรรถภาพในการรลกซงอยเดมแลว พอได ปจจยอดหนนใหร กร ไดอยางลกซง เหมอนตนไมจะใหญจรงๆ ไดกเพราะพนธใหญ เมอไดเหตอดหนนอนสมควรกเตบโตขนโดย พลน และเตบโตไดมาก สวนไมพนธเลก แมจะมเหตอดหนน เทากนกจะเตบโตอยางไมพนธใหญไมได คนทมสมรรถภาพใน การร นอยกยอมจะร อะไรลกซงอยางคนทมสมรรถภาพในการ รลกซงไมได

ถงรางกายจะอยกบโลกกขอใหจตใจไดอยกบธรรม

278 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๙  ส.ค.  ๒๕๒๑พระพทธเจาตรสไววา พระองคทรงเปนผบอกทางใหเทานน 

ความเพยรเพอบรรลผลอนใดอนหนงททานตองการ ทานจะตอง พยายามเอาเอง ดวยเหตน ชาวพทธทเขาถงพระพทธด�ารสน จง ตองพฒนาตวเองอย เสมอ เพอด�าเนนไปส จดหมายดวยความ พากเพยรของตน จงใหพรแกตนเองดวยความบากบนอนมนคง แทนการขอพรเพอความส�าเรจ

๓๐  ส.ค.  ๒๕๒๑- คนอาภพอบโชคคอคนอยางไร ? คอ คนทท�าความดไมขน- คนทท�าความดไมขน คอคนอยางไร ? คอ คนทท�าดแลว 

ท�าไมดมาลบลางเสย ทค�าพงเพยวา ท�าดวยมอลบดวยเทา- คนอาภพไมใชคนท�าดแลวไมมคนเหน ไมมใครดอกท 

ท�าดแลวไมมคนเหน แตคนอาภพท�าดใหคนเหนแลวกท�าไมดมา ลบลางเสย ความดจงถกลบลางดวยความไมด เขาจงเปนคนท�า ความดไมขน เหมอนเอาน�าขนมาเทรวมกบน�าใส น�านนจงไมควร แกการบรโภค

๓๑  ส.ค.  ๒๕๒๑ไดเหนคนอาภพอยางทกลาวไวในวนกอน (๓๐ ส.ค. ๒๑) 

ดวยตนเองและเหนอยเนองๆ จงสลดใจวา คนทมอาสวะมาก บารมนอยนชางไดดยากเสยจรงๆ สวนคนทมบารมมาก อาสวะ นอย ท�าความดงายและท�าความดขนเสยจรงๆ 

เมอเปนดงน นาจะเปนก�าลงใจส�าหรบผมสตปญญา ใน การพยายามละอาสวะ และเพมพนบารมธรรมทกวนๆ เพราะมผล 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 279

ป ๒๕๒๑

นาชนใจจรงๆ 

๑  ก.ย.  ๒๕๒๑“พระเจาแผนดนนนจะตองมประสาทเหลก มเจตจ�านง 

(will) เปนเหลกกลา จะตองเปนทงสงโตและสนขจงจอก”(จากหนงสอ Philosophical analysis 

การวเคราะหทางปญญา ของ จอหน ฮอสเปอร หนา ๑๘)

หมายความวา พระเจาแผนดนหรอคนใหญคนโตจะตอง มประสาทแขง มความตงใจแนวแน มนคง มความกลาหาญ เหมอนสงโต และฉลาด มไหวพรบด

แตทวาใหฉลาดเกมโกงอยางหมาจงจอกนน ไมจ�าเปน ฉลาด และซอสตยดกวาฉลาดแกมโกง

๒  ก.ย.  ๒๕๒๑“บคคลยงกระวนกระวาย กระหายตอความสขมากเพยงใด 

กจะยงมความสขนอยลงเพยงนน”(วาทะของซดวค - Sidgwick)

“บคคลจะมความสขได กตอเมอมใจจดจอตอสงใดสงหนง ไมใชจดจอทความสข” 

(วาทะของมลล - Mill)

“ทางทดทสดทจะไดรบความสขนน คอลมมนเสย เมอใด ใจคดถงความสข เมอนนความสขจะหายไป แตเมอเลกคดถงมน พงใจไปยงสงใดสงหนง ความสขกจะเกดขนเอง” 

(วาทะของแมคเคนซ - Mackenzie)

280 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๓  ก.ย.  ๒๕๒๑การปดบงคณของทานและกลาวโทษผมคณนน ไมมทางให 

ส�าเรจ เหมอนคนโงเอาใบบวปดตาตนเองแลวรองวาตนไมเหน ดวงอาทตย แตคนทงโลกยงมองเหนอยนนเอง

ท�าความดไปเถด แมจะมคนบางคนไมเหนคณเพราะมดบอด ดวยความโงเขลา แตคนสวนมากกตองเหน

แมจะมแสงสวางอย แตคนตาบอดกหามองเหนแสงสวาง ไม คนโงและคนใจบอดกหามองเหนคณความดของคนดไม แม ความดของทานจะสวางรงเรองอยเพยงใดกตาม

๔  ก.ย.  ๒๕๒๑ไฟไมไหมตวเอง คมดาบไมตดตวมนเอง ปลายนวสมผส 

ตวมนเองไมได ฉนใด มนษยทมนสยไมดกไมเคยโทษตวเอง ฉนนน 

(จ�าทมาไมได)

๕  ก.ย.  ๒๕๒๑เมอโสกระตสถกกลาวหาวาท�าใหคนหนมของนครเอเธนส 

เสย เพราะการแสวงหาสจจะและปญญาของตนนน โสกระตส ไดกลาวในศาลตอนหนง ความวา

“ประชาชนชาวเอเธนส ไมร สกละอายบางหรอทเอาแตคด จะสะสมทรพยสน แสวงหาเกยรตยศและชอเสยง ไมสนใจใยด ตอการแสวงหาปญญา สจจะและความสงสงของวญญาณ ความด มไดเกดขนเพราะเงนทอง แตเพราะความดตางหาก เงนทอง และความดงามทงหลายจงเกดขน”

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 281

ป ๒๕๒๑

๖  ก.ย.  ๒๕๒๑ของจ�าเปนตองใช เชน กญแจต หรอกญแจลนชก เปนตน 

อยาใหเดกเลน ผใหญเผลอลมเกดตกหลนสญหายจะยงใหญ ตองใจแขง เอาไปใหพนมอเดก ถงจะร�ารองกตองยอมใหรอง ประเดยวเดยวกหยด เรองกเรยบรอย แตถาปลอยใหสงจ�าเปน สญหายแลวจะยงไปนาน

๗  ก.ย.  ๒๕๒๑เบนแธม (Bentham) นกปรชญาและจรยศาสตรคนหนง 

ไดใหทรรศนะเกยวกบการพจารณาความสขไววา๑. ความเขมขน ๒. ระยะเวลา๓. ความแนนอน๔. ความใกลหรอไกลอธบายวา ความสขอนหนงเราพจารณาไดวามคากวาความสข 

อกอนหนงหรอไม กดทความเขมขนของมน (น�าผงทเขมขนยอม มคากวาน�าผงทเจอจาง) ความสขนนด�ารงอยระยะเวลานานหรอ สน เปนความสขทแนนอน หรอเลอนลอย หาไดงายหรอหาไดยาก

ความสขใจมคากวาความสขทางกาย เพราะมนด�ารงอยนาน กวา ๑๐ บาทอยในมอ ดกวา ๑๐๐ บาททหวงจะได ความสขท เกดจากการท�าใจใหสข หางายกวาการเทยววงหาความสขจาก ภายนอก ความสขทเกดจากการท�าใจใหสขจงมคามากกวาการ เทยวแสวงหาความสขจากสงอน อนเปนการเสยงตอการตองตกเปน ทาสของมน

282 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๘  ก.ย.  ๒๕๒๑(ตอจากวนท ๗)เบนแธม (Bentham) ไดใหทรรศนะอนเกยวกบความสขน 

ควรพจารณาปจจยอก ๓ ประการ คอ๑. ความสามารถทจะผลตความสขอน คอ ท�าใหความสข 

อนเกดตามขนมาหรอไม๒. ความบรสทธของความสข คอ มนเปนความสขทบรสทธ 

หรอความสขทมแนวโนมวาจะกอใหเกดความทกขตามมา๓. การแผขยายความสข คอ ความสขใดทแผขยายออก 

ไปยงผ อนไดมากเทาใด ความสขนนยอมมคากวาความสข เฉพาะตวอนเปนวงแคบ

๙  ก.ย.  ๒๕๒๑พระพทธศาสนาสอนเรองมทตา - ความพลอยยนดเมอผอน 

ไดมสข เพอมใหมความรษยาเกดขนเปนการเผาตวเองใหเรารอน สวนมทตาเหมอนการอาบตวเองดวยน�าเยนอนชนใจ

หดยกยองชมเชยผ อนดวยความจรงใจทงตอหนาและ ลบหลง หดมองสวนดของเขา พดจาใหก�าลงใจเขา แทนการพด ขมเขา ท�าไดอยางนจตใจกจะชนบาน มสขดวยตนเอง และเรา จะพลอยสขดวยเมอผ อนมสข สวนคนไมมมทตาจะกลายเปน คนทกขเมอผอนมสข อยาลมวาคนอนๆ นนมมากกวาตวเรา เรา จะมเปนทกขแยหรอ ?

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 28๓

ป ๒๕๒๑

๑๐  ก.ย.  ๒๕๒๑“ค�าวากรรมฐานน แปลวา ทตงแหงการงาน แตงาน ในทน 

เปนงานส�าคญ และหมายถงงานรอภพรอชาต รอกเลสตณหา รอ ถอนอวชชาทงมวลออกจากใจ เพอไกลทกข คอความเกด แก เจบ ตาย อนเปนสะพานเกยวโยงของวฏฏะ (วน) ทสตวโลกขามพน ไดโดยยาก สวนผลทจะไดรบ แมยงไมถงจดหมายปลายทาง กท�า ผบ�าเพญใหมความสขในปจจบนและภพชาตตอไป”

(จากหนงสอปฏปทาพระธดงคกรรมฐาน 

สายทานพระอาจารยมน ภรทตตะเถระ หนา ๓ 

โดยอาจารยมหาบว ญาณสมปนโน)

๑๑  ก.ย.  ๒๕๒๑“โลกนเตมไปดวยสภาพทตรงกนขาม เบองหลงความสข 

ยอมมความทกข เบองหลงความทกขกยอมมความสข มแสงแดด กมรมเงา ทไหนมความสวาง ทนนยอมมความมดอยเคยงขาง มเกดกยอมมตาย การมชวตอยโดยไมหวนไหวตอสงเหลานคอ การไมยดถอ วธทจะเอาชนะสภาพเหลาน มใชอย ทความคด ในทางลบหรอปฏเสธ หากอย ทการยกระดบใจ ใหเหนอและ เปนอสระเสรจากการยดถอทงปวง” 

(วาทะของทานมหาตมะ คานธ)

๑๒  ก.ย.  ๒๕๒๑จะเปนการดสกเพยงไหน ถาหากเราต�าตอยแลวกแสดงตวเอง 

วาต�าตอย ถาเราตองการจะขนสง เรากควรจะคดและท�าในระดบ 

284 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

สง ถาท�าเชนนไมได เรากควรแสดงตวของเราตามความเปนจรง แลวสกวนหนงเราอาจบรรลเปาหมายอนสงสงไดสมปรารถนา

(วาทะของทานมหาตมะ คานธ)

๑๓  ก.ย.  ๒๕๒๑การทมโรคภยประจ�ากายกมไดเลวรายไปเสยทเดยว มนม 

สวนดอยทคอยเตอนใจใหเราเหนทกขของสงขารรางกายน พรอม ทงเหนโทษของความเกดอนเปนตวการส�าคญของความทกข และ คอยเหนยวรงเรามใหเพลดเพลนไปในอารมณยวยวนตางๆ ซงม อย มาก ลอมรอบตวเราอย  หากมไดอาศยโรคประจ�ากายอน คอยเตอนอยเสมอแลว คงหลงใหลเพลดเพลนในอารมณตางๆ มใชนอย และมไดมผลดอะไรเลย มแตจะดงจตใจไปในทางต�า อนเปนการสญเสยยงกวาเสยสขภาพทางกายเสยอก

๑๔  ก.ย.  ๒๕๒๑เมอกเลสตณหามก�าลงมากขนโดยการตามใจซงเปนเสมอน 

ใหอาหาร และเลยงใหมนอวนพแขงแรงแลว กเปนการยากทจะ เหนยวรงมนเอาไวได มนมอ�านาจ และจะแสดงอ�านาจเหนอเรา เสมอ ภาวะเชนนแหละททานเรยกวา ตกเปนทาสของกเลส

การฝกอนทรยกเพอมใหจตตกอยภายใตอ�านาจของกเลส ซงเปนนายททารณหลอกใช ใหรางวลเลกนอย แตใหความล�าบาก และยาวนานยดเยอ

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 285

ป ๒๕๒๑

๑๕  ก.ย.  ๒๕๒๑ไมนาจะตองรงเกยจความทกข เพราะความทกขชวยท�าให 

เรามองเหนสจจะของชวต สวนความสขแมเพยงเลกนอยกท�าให คนมวเมาได

๑๖  ก.ย.  ๒๕๒๑หากเราจะปฏบตตนตามภาษตทว า  “แมจะอย ในสถาน 

การณทไมด เรากจะตองพยายามท�าใหดทสดเทาทจะท�าได” แลว ขาพเจาใครขอเตอนวา แมจะแตงงานแลว ทานกควรจะพยายาม ควบคมจตใจของทานใหมากทสด ซงหมายความวา ทานจะตอง ประพฤตตนตามหลกการของพรหมจรรย หากปฏบตไดเชนน เมอเสรจสนการศกษาแลว ทานจะพบวา ทานมแตความเขมแขง ทงดานกาย ใจ และสมอง 

(วาทะของทานมหาตมะ คานธ กลาวแกนกศกษาในอนเดย)

๑๗  ก.ย.  ๒๕๒๑การเลยงฉลองวนเกดมไดมความหมายไปในทางชนชมยนด 

แตเพอใหระลกไดวาเราไดผานความทกขมาแลวกป ชวตทมตอไป ภายหนากทงปญหาเรองทกขไวใหแกทกวนและตลอดวน แมจะ นอนหลบไปแลว พอตนขนกไดเหนทกขประจ�าสงขาร เชนการ ปวดนนปวดน อนตองการบ�าบดแกไขโดยดวนบาง ความสขลวนๆ ชางหาไดยากเสยจรงๆ ทงๆ ทรวาเกดมาเพอจะแบกภาระอนหนก คอความทกข แตท�าไมหนอ คนทงหลายจงยงชนชมยนดตอ ความเกด

286 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๘  ก.ย.  ๒๕๒๑วตรปฏบตอนถอกนมาแตโบราณนน บางอยางทยงพอใชได 

อยกควรรกษาไว บางอยางพนกาลพนสมยแลวกไมจ�าเปนตอง รกษาไวอกตอไป ขอวตรปฏบตเปนสงทมนษยชวยกนบญญต ขนและยอมรบกนในยคในสมยนนๆ อาจส�าเรจประโยชนไดจรง ในสมยของทาน แตเมอกาลเวลาผานไป เหตการณบานเมอง และสงคมมนษยเปลยนไป การยดตดอยกบพธรตองเกาๆ อนพน สมยแลวนน ท�าใหเสยเวลาเสยประโยชนโดยไมไดผลอะไรเลย นอกจากอปาทานของตน

๑๙  ก.ย.  ๒๕๒๑ในโลกยวสย ดเหมอนวาการไดอยางหนงเสยอยางหนงนน 

เปนเรองธรรมดาซงจะหลกเลยงมได ทบคคลยอมเสย กดวย ค�านวณวาสงทจะไดมานนดกวา มคณคามากกวาสงทเสยไป ตามท ร สกนกคดไดในขณะนน แตกไมแนนอนเสมอไป ถาคดพลาด ผลทออกมากผดพลาด กลายเปนเสยมากกวาได

จะไดสขสกทหนงกตองเอาทกขลงทนกอน บางทกไมไดสข ตามทมงหวงได กลายเปนขาดทน ถอนทนไมขน

๒๐  ก.ย.  ๒๕๒๑ความยดมนวา นนของเรา (เอต� มม) ทานเรยกวา ตณหา-

คาหะ ความยดมนวา เราเปนนน (เอโส หมสม) ทานเรยกวา ทฏฐคาหะ ความยดมนวา นนเปนตวของเรา (เอโส เม อตตา) ทาน เรยกวา มานคาหะ

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 287

ป ๒๕๒๑

การยดมนดวยตณหานนเปนกามปาทาน การยดมนดวย ทฏฐนน เปนทฏปาทานและสลพพตปาทาน สวนการยดมนดวย มานะเปนอตตวาทปาทาน

รวมความวาบคคลยอมยดมนดวยในวตถ คอ กาม ทฏฐ ศลและพรต ตวตน

๒๑  ก.ย.  ๒๕๒๑พระพทธองคตรสวา ทพงอนประเสรฐกคอ ความไมกงวล 

และความไมยดมน (อกญจน อนาทาน เอต ทป อนาปร)

๒๒  ก.ย.  ๒๕๒๑ถาคนเราท�าหนาทของเราครบถวนแลว กไมตองค�านงวาใคร 

เขาจะชมหรอใครเขาจะต เราตองเปนคนดเสมอ ไมมธรรมอนใด ทจะมความหมายลกซงดเทากบความมนคงตอหนาท การปฏบต หนาทเปนคณธรรมอนเดยว ทท�าใหมนษยมความพยายามถกทาง และท�าใหเปนคนด

(วาทะของหลวงวจตรวาทการ ในหนงสอรวมปาฐกถา หนา ๑๘๔)

๒๓  ก.ย.  ๒๕๒๑มกายอยาไดหมายวาเปนสขกลบมทกขมากมายหลายสถานจะหาสขทกายจนวายปราณคงไมพานพบแทเปนแนนอน

288 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

โอ โลโภ โทโส โมโห นเปนราคของใจอนใหญหลวงเปนมลรากราคนสนทงปวงคอยเหนยวหนวงใหนงยงหวใจ 

(จากอทานธรรม ของ พระศาสนโสภณ แจม จตตสลโล วดมกฏกษตรยาราม)

๒๔  ก.ย.  ๒๕๒๑แตละคนทอยในระหวางความชนะกบความแพ หรอ ความ 

เปนกบความตาย จงควรอบรมตนใหเปนนกส ผ เขมแขง  เรม หดเดนใหเกงกอนวง ถอเอาความจ�าเปนคอยกระตนใจใหเหนชวต ทอยโดยไมมการตอสวาเปนชวตอยเพยงครงเดยวเทานน และ ใหเหนอปสรรควาเปนกญแจไขทางสวางของชวต อนจะน�าตนไป สความเจรญและความผาสกทงหลาย

(จากหนงสอ บทแรงรและแรงงาน ของสมเดจพระมหาวรวงศ (พมพ ธมมธโร) วดพระศรมหาธาตฯ พ.ศ. ๒๕๑๕)

๒๕  ก.ย.  ๒๕๒๑สลทสสนสมปนน ธมมฏ สจจวาทนอตตโน กมมกพพาน ต ชโน กรเต ปยบคคลยอมนยมชมชอบผซงมคณธรรม ๕ ประการ ตอไปน 

คอ๑. มศล คอมมารยาทด๒. มความเหนด ถกตอง

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 289

ป ๒๕๒๑

๓. มนคงในธรรม๔. พดวาจาสตย๕. ท�าหนาทของตนด บรบรณ 

(พระพทธภาษต)

๒๖  ก.ย.  ๒๕๒๑มโรคภยไขเจบเบยดเบยนกาย รางกายกกระวนกระวาย 

เรารอน เปนทกขเพราะโรค พอหายโรค รางกายสดชน กระปร- กระเปรา แขงแรงด รางกายและจตใจกกระวนกระวายเพราะ ราคะ ถกไฟ คอ ราคะ โทสะ และโมหะเผา ใหเร าร อนอย  เนองนตย ความม ความเปน (ภพ) จงเปนทตงลงแหงทกข อยางแทจรง สมดงทพระพทธองคตรสวา “ภพแมเลกนอยกเปน ทตงแหงทกข เหมอนอจจาระปสสาวะแมเลกนอยกมกลนเหมน”

เมอเปนดงน ท�าไมหนอ มนษยทงหลายจงพอใจในภพ ซง เทากบพอใจในทกขนนเอง

๒๗  ก.ย.  ๒๕๒๑ลกเปนสงชนใจของพอแมกจรง แตกเปนภาระอนหนกของ 

พอแมไปเปนเวลา ๒๐ - ๒๕ ป คนทมลกยอมเขาใจซาบซงถง ความขอนไดด ลกทท�าความชนใจใหพอแมไมได จงเปนภาระ อนหนกของพอแมอยางเดยว เหมอนกอนหนถวงกาย ถวงใจ สวน ลกทท�าความชนใจใหพอแมได ท�าใหทานเบาใจ ความเหนดเหนอย ทางกายยอมทดแทนไดดวยความสบายใจ ขอใหลกทกคนจง ตระหนกในเรองนใหมาก จะเปนบญกศลหานอยไม

290 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๘  ก.ย.  ๒๕๒๑ขนต คอความอดทนนนอยางหนง อดทนตอความล�าบาก 

และอดกลนอารมณตางๆ เพอรกษาความดไวแตมขนตอกประเภทหนง ซงใครมมากๆ แลวไมดเลย คอ 

ขน - ต แยกกนเปนสอง ๒ ค�า เปนกรยาทง ๒ ค�า คอ คนบางคน เหนใครท�าอะไรเหนขนไปหมด คอยหวเราะเยาะคนอนอยเสมอ และตามมาดวยค�าต ตนนตน ขอใหไดตสกหนอยกยงด เรองท จะยกยองใหเกยรตใครดวยความจรงใจนน อยาพงหวงจากบคคล ประเภทนน

๒๙  ก.ย.  ๒๕๒๑คณธรรม คณลกษณะ และคณสมบต ๓ ค�าน มความหมาย 

กวางแคบกวากนอยางไร ?คณธรรม คอคณความดทมอยภายในของบคคล คณลกษณะ คอทาททแสดงออกภายนอก ใหปรากฏแก 

ผอน ซงเปนไปในทางทด อาจเรยกวา บคลกภาพ (Personality)สวนคณสมบต นาจะหมายถงทงคณธรรมและคณลกษณะ 

ทงสองประการรวมกน  เชนคณสมบตของคร หมายถงครทม คณธรรมดดวย และมบคลกภาพหรออาการภายนอกดดวย แตถา จ�าเปนตองมอยางหนง ขาดอยางหนง กตองเลอกเอาคณธรรม

๓๐  ก.ย.  ๒๕๒๑ครทดควรมคณธรรมอยางไร ? คณธรรมขนพนฐานกควร 

เปนคณธรรมทวไปอยางทพลเมองดเขามกน สวนคณธรรมพเศษ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 291

ป ๒๕๒๑

ทควรมในฐานะเปนครกคอ๑. ความเปนผมกรยาวาจาด สภาพออนโยน มความเหน 

ถกตอง มนคงในธรรม พดวาจาสตย ท�าหนาทของตนด มเมตตา กายกรรม วจกรรม มโนกรรม เสยสละแบงปน ไมเหนแกได ไม เหนแกตว (ปยกรณธรรม)

๒. ไมหวนไหวดวยโลกธรรม ควบคมตนไวได ควบคม อนทรยไดด (ครกรรมธรรม)

๓. มอธษฐานธรรม ๔ คอ ปญญา สจจะ จาคะ อปสมะ (ความสงบใจ) (ภาวนยกรณธรรม)

๔. การพดต�าหนคนทควรต�าหน  ในเวลาทควรต�าหน ยกยองคนทควรยกยอง ในเวลาทควรยกยอง เพอใหศษยได กลยาณมตรทแทจรง (วตตากรรมณธรรม)

๕. ความไมมอหงการ (วจนกขมกรณธรรม)๖. พาหสจจะ (พหสต ความเปนผศกษาเลาเรยนมาด มความ 

รลกซงกวางขวาง) (คมภรตถกรณธรรม)๗. มวาจาสภาษต พดจามประโยชนควรจดจ�าน�าไปประพฤต 

ปฏบต (อฐานนโยชยากรณธรรม) (ปยวรรค ๒๕/๔๔)

๑  ต.ค.  ๒๕๒๑ครผประกอบดวยคณธรรม ๗ ประการ (ดงกลาวในวนท 

๓๐ ก.ย.) ยอมท�าใหไดคณลกษณะ ๗ ประการคอ๑. ปโย เปนผนารก๒. คร เปนผหนกแนน สมเปนคร

292 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๓. ภาวนโย นายกยอง นากราบไหว๔. วตตา เปนผแนะน�าพร�าสอน เปนทปรกษาทด๕. วจนกขโม อดทนตอถอยค�า พรอมทจะรบฟงค�าของศษย 

  ไมวาจะเปนค�าปรกษา ค�าทวงตง ค�าต�าหนตเตยน หรอค�า   เยาะเยยถากถางกตาม

๖. คมภรญจ กถ กตตา กลาวเรองราวตางๆ ใหลกซงได ท�า   เรองลกซงใหตนได

๗. โน จฏาเน นโยชเย  ไมแนะน�าในเรองเหลวไหล ไมชกจงศษยไปในทางทเสย

๒  ต.ค.  ๒๕๒๑“ขาพเจาไดเคยทดลองกบเดกจ�านวนไมนอย ถงวธทท�า 

อยางไรการสอนศาสนาจงจะไดผลดทสด ขาพเจาไดพบวาหนงสอ นนเปนประโยชนกจรงอย แตล�าพงหนงสออยางเดยวไมเพยงพอ ขาพเจาพบวา การสอนศาสนาทไดผลดทสดอยทตวครผสอน จะ ตองใชชวตของตนใหตรงกบหลกค�าสอนศาสนาทครน�ามาสอน เพราะเดกจะดตวอยางจากชวตคร มากกวาหนงสอหรอค�าพดท ออกมาจากรมฝปากของคร

“ขาพเจายงพบดวยวา เดกมสมรรถภาพในการอานจตใจ ของครไดอยางดยง เพราะฉะนนครคนใดทสอนดวยปากอยางหนง แตใจนนเปนอกอยางหนง ครคนนนนบวาเปนครทนาสงสารมาก”

(วาทะของทานมหาตมะ คานธ)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 29๓

ป ๒๕๒๑

๓  ต.ค.  ๒๕๒๑เทาทขาพเจาไดพบเหนมา ครทไมมคณธรรมนน จะไดรบ 

ความส�าเรจนอยทสดในชวตคร แตครทมคณสมบตของครเทานน จงจะประสบความส�าเรจอยางดเยยม

๔  ต.ค.  ๒๕๒๑คนทรวมกนประกอบกรรมชวนน จะเปนมตรทดตอกนไมได 

หากไดบางกไมยงยน เพราะตางกระแวงกน ไมเชอใจกน มตรภาพ ตงอยเปนรากฐานแหงความชวไมไดนาน ความชวเปนสงมลกษณะ ท�าลายไมใชสงสรางสรรค หากปรารถนาใหมตรภาพนนยงยน จะ ตองรวมกนประกอบกรรมดทระลกถงแลวสบายใจดวยกนทกฝาย

๕  ต.ค.  ๒๕๒๑“ภกษทงหลาย บคคลผมปญญาแหลมคม ยอมตงตนได 

แมดวยตนทนเพยงเลกนอย เหมอนกองไฟใหญเรมจากกองเลกๆ ฉะนน

“ภกษทงหลาย ในท�านองเดยวกน ภกษผ มความเพยร สม�าเสมอไมทอดทง ยอมมโอกาสไดรบโลกตตรธรรมอนประเสรฐ เปนการสรางทพงใหแกตนทน�าคอกเลสทวมไมถง ดวยความขยน หมนเพยร ไมประมาท ส�ารวมใจและฝกอนทรยภายใน คณธรรม เหลานยอมน�าผปฏบตไปสแดนเกษมจากโยคะ คอกเลส มความ สงบเยนเปนผลอนยงยน” 

(พระพทธภาษต)

294 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๖  ต.ค.  ๒๕๒๑ความทกขของสตวโลกมมากสดจะพรรณนาได ขอใหใช 

สายตามองดใหทวเถด จะเหนเพลงทกขลกโหมอยทวไป ไหมทง กายและใจของสตวทงหลายใหเรารอนอย มองไปทางไหนกเหน แตกองทกขอนนาสะพรงกลวแอบแฝงซอนเรนอย บาง แสดง ตวอยางเปดเผยบาง

ภายใตดอกกหลาบงามกมหนามซอนเรนอย ปาไมทเขยว ชะอมนาเพลดเพลนนน กมสตวรายนานาชนดแฝงตวอย เปนตน วางและสตวเลอยคลานอนพงรงเกยจ ในทะเลสครามงามตานน กมอนตรายแฝงอยเปนอนมาก

๗  ต.ค.  ๒๕๒๑“ทานผฉลาดทงหลายกลาววาปญญาประเสรฐทสด เสมอน 

ดวงจนทรมแสงสวางมากกวาดาวทงหลาย ศล สร และธรรม ของสตบรษยอมตามมากบผมปญญา

(พระพทธภาษต)

บางคนมปญญามาแตก�าเนดมาก (สตปญญาหรอพวกทม ไอควสง) แมจะมความเพยรนอยกพอเอาตวรอดไดเพราะมทน อยมาก บางคนมปญญามาแตก�าเนดนอยกตองใชความเพยรให มาก เพอชวยเหลอปญญาอนมอยนอยของตนใหพอกพนดขน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 295

ป ๒๕๒๑

๘  ต.ค.  ๒๕๒๑คนสวนมากพอใจฟงเรองทไมเปนสาระ สวนเรองทเปนสาระ 

ไมคอยตงใจฟง เรองทไมเปนสาระแตเขาตงใจฟง เชนค�านนทา วารายคนอน ค�าดาวาเสยดสตนเองกตงใจฟงและก�าหนดจดจ�า เอาไวนาน บางคนถงกบพดวาฉนจะจ�าไปจนตายทเดยว แลวกเปน ทกข หมนหมอง โกรธแคน ชงชง

เรองทเปนสาระแตเขาไมตงใจฟงและไมอยากก�าหนดจดจ�า เชนค�าอนเปนสภาษตสอนทางแหงชวต บอกทางแหงความด ความ ชว เปนค�าสอนของนกปราชญ มพระพทธเจาเปนตน

๙  ต.ค.  ๒๕๒๑สภาพทตรงกนขามกบรษยา คอ ความเปนผมใจกวาง ความ 

มใจกวางจะไมยอมใหเรารษยาใคร หากใครมคณธรรมความด เรา จะชนชอบในคณธรรมความดนน และจะไดประโยชนจากคณธรรม ความดนนดวย

ความรษยายอมกลนกนผ ทมความรษยานนเอง (คอกอ ความเดอดรอน) แตผทเปนเปาหมายของความรษยาจะไมไดรบ ความกระทบกระเทอนอะไรเลย และเขามกจะไมรตวเสยดวยซ�าวา ถกรษยา 

(มหาตมะ คานธ)

๑๐  ต.ค.  ๒๕๒๑คณธรรมขอหนงทมกมองขามกนไปคอ มทตา ความพลอย 

ยนดเมอผอนไดด ตรงกนขามกบรษยา

296 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

ถาเราเหนใครเกงเทาเราหรอเกงกวาเรา ควรจะยนดวามคน เกงมากๆ จะไดชวยกนท�าประโยชน ไมพดกดหรอขมเขา ไมควร พดใหรายเขา และไมควรด�าเนนการใดๆ ทจะเปนการท�าใหเขา ผนนเสยหาย เพราะการกระท�าหรอเพราะวาจาของเรา

จงหดสงเสรม ยกยองคนเกง คนดหรอคนทมความรความ สามารถใหเคยชน จะเปนการปลกฝงมทตา คอความพลอยยนด เมอผอนไดด

ผใดมคณธรรมขอน ยอมเปนผเจรญกาวหนา ไมประสบ ความเสอมจากสงทพงได และเปนคนมใจสง ไมเสยเวลาในการ กระวนกระวายใจ เผาตนเองเมอเหนใครเขาไดด ผ ใดฝกหด เจรญมทตาจตอยเสมอ ผนนจะไมตกต�าเลย

(คตพจน สชพ ปญญานภาพ ๑๗ สงหาคม ๒๕๒๑)

๑๑  ต.ค.  ๒๕๒๑“สราท�าใหคนเสยสตไปชวครชวยาม แตอหงการท�าใหคน 

เสยสตไปตลอดกาล และเขาจะไมรสกตววาเปนเชนนนเลย”(วาทะของทานมหาตมะ คานธ)

อหงการ คอ ความทะนงตน ความถอตว ความมวเมาใน ตวตน ความถอตววาดกวาเขา เสมอเขา หรอเลวกวาเขา ถอตววา ดกวาเขา มกใหดหมนเหยยดหยามเขา ถอตววาดเสมอเขา มกให แขงดกบเขา ถอตววาเลวกวาเขา มอาการนอยเนอต�าใจและรษยา เขา ไมดทงนน ทเปนสขแทจรงตองไมมอหงการ หรออสมมานะ

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ 297

ป ๒๕๒๑

๑๒  ต.ค.  ๒๕๒๑การมครอบครวนน เปนการสอนใหมความเสยสละอนยง 

ใหญ มการใหอภยไมมทสนสด มความอดทน (ทงอดและทน รวมทงทนอดดวย) มความจรงใจกบตนเองและคนในครอบครว

ครอบครวสอนใหเราเปนผใหญ เปนเดกอยตอไปอกไมได แลว เพราะมคนทเดกกวาเกดขนและอาศยอยใหตองรบผดชอบ ครอบครวเปนบอเกดแหงความทกขและความสขอยางชาวโลก ได ร จกรสชาตของชวตอนมความผกพนทแนนหนายงยาก ทาทาย ใหตองใชธรรมะเปนอนมาก

๑๓  ต.ค.  ๒๕๒๑การปลดปลอยตนจากความเปนทาสของกเลสนน  เปน 

ภาระอนยงใหญและส�าคญของมนษย เปนภารกจอนมเกยรตยง โลกใหเกยรตคนทไมมกเลสอยางจรงใจทสด เพราะรประจกษ ดวยตนเองวากเลสเปนสงทละยากเพยงไร

ดงนนผใดกตาม พอกาวลงสวถชวตอนเปนนมตหมายวา จะตอสกบกเลสและเอาชนะกเลสใหไดแลว โลกกเรมนอบนอมแก ผนนอยางจรงใจ ขอควรระวงกคอ อยาอาศยเสอคลมของผตอส กบกเลสพรางตาใหโลกเหน แตทจรงแลวเปนผพายแพแกกเลส อยภายใตอ�านาจบงคบบญชาของกเลสอยางสนเนอประดาตว

๑๔  ต.ค.  ๒๕๒๑งานสอนศาสนาและศลธรรมนนเป นงานแตงจตใจคน 

ปลกฝงคณธรรมใหเกดขนในตวคน จดแสงสวางใหเกดขนใน 

ผมปญญายอมรแจงวาสขทกขเปนฤดกาลของชวต

ยอมผลดเปลยนกนเขามากระทบชวตอยเสมอ

ตนไมจะเจรญเตบโตสมบรณแขงแรงได

ตองผานฤดกาลทงหนาแลง หนาฝน ฉนใด

คนจะรจกชวตดกตองผานทงสขและทกข ฉนนน

๓00 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

หวใจของเขา ในความรสกนกคดของเขา ใหเขาไดใชเปนประทป น�าทางชวตของเขาตอไปไดโดยไมตองอาศยความงมงายภายนอก อนท�าใหมวเมาลมหลง งานสอนศาสนาและศลธรรมจงเปนงานท เปนมงคลอนสงสด เปนงานทมเกยรตยง และถาหากประสบผล ส�าเรจแลว กจะเปนความภมใจอนใหญหลวง

๑๕  ต.ค.  ๒๕๒๑บณฑตไมกงวลทกขรอนวาจะไมมใครเคารพนบถอหรอ 

ยกยอง บณฑตกลวแตการไมมคณธรรม สมกบทเขายกยอง หรอเคารพนบถอ

บางคนมปากเหมอนมแผลใหญอยทหนา ปากของเขาเปน ทรงเกยจของคนทงหลาย เหมอนแผลเนา เพราะการพดจาอนนา รงเกยจของเขา

แตบางคนมปากเหมอนมชอดอกไมหอมอยทใบหนา เปนท ชนชมโสมนสของคนทงหลาย เพราะการพดจาอนนารก นาพอใจ รมฝปากของเขาประหนงฉาบทาดวยน�าผง เพราะพดจาออนหวาน ดวยใจจรง และวาจาของเขามประโยชนควรฟง นาจดจ�า

๑๖  ต.ค.  ๒๕๒๑“ระบบการศกษาทเราใชอย ในปจจบน จะไมมสวนดเสย 

เลย กไมใช (พอมสวนดอยบาง - ผบนทก) แตโดยทวไปแลวพอ จะกลาวไดวา ในดานความเปนจรงนน การศกษาไดถกใชไปในทาง ทผด นนคอ ประชาชนมงเอาการศกษาเปนเพยงเครองมอหาเงน และหาต�าแหนงเทานน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓01

ป ๒๕๒๑

“ความรรวมไวซงการฝกหดอบรมทกชนดทเปนประโยชน ในการรบใชเพอนมนษยดวยกน และความหลดพนหมายถง เสรภาพทกรปแบบ แมในชวตปจจบน ความเปนทาสนนมอย ๒ ชนดคอ

๑. ความเปนทาสของอ�านาจทมาจากภายนอก และ๒. ความเปนทาสของกเลสตณหาของตวเอง ความรอนจะ 

น�าไปสอดมการณดงกลาวนเทานน จงเปนความรทแทจรง”(วาทะของทานมหาตมะ คานธ)

๑๗  ต.ค.  ๒๕๒๑วตถประสงคทส�าคญทสดในการเปนนกศกษาและการ 

แสวงหาวชาความรนน อยทการสรางความประพฤตอนดงามให แกตน

นกศกษาเปนสญลกษณของการกนอยงายและการใครครวญ อยางสง นกศกษาจะตองมระเบยบวนยอยางเครงครด ความสข ของนกศกษาอยทการแสวงหาวชาความร

(วาทะของทานมหาตมะ คานธ)

๑๘  ต.ค.  ๒๕๒๑การทจะขบรถไปใหไดนนไมยากนก แตความยากอยทขบไป 

ใหด ผานอปสรรคและแกปญหาตางๆ อนเกดขนในระหวางทาง ไดโดยตลอดปลอดภย ฉนใด

เรองของชวตกฉนนน การทจะหลอเลยงชวตใหเพยงแต ด�ารงอยได มลมหายใจเขาออกนนไมยากนก แตความยากอยท 

๓02 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

การใหชวตด�าเนนไปดวยด ผานอปสรรคและปญหาตางๆ ของ ชวตไปไดอยางปลอดภย ใหเปนชวตทด มประโยชน ด�าเนนไปอยาง ถกตอง ความยากอยตรงน

อนง การเลยงลกใหมอยมกนนนไมยากนก ความยากไป อยทการเลยงใหเขาเปนคนด ขอนเปนความยงยากล�าบากใจของ พอแมทพอมอนจะกนทวไป

๑๙  ต.ค.  ๒๕๒๑“ความสขอนเกดจากความสงบนนเปนเลศ ไมมความสข 

อนเจอดวยโลกามสใดๆ มาเทยบต�าแหนงไดเลย”(ขอความนปรากฏในความฝน ทกตวอกษร คนวนพธท 

๑๘ ตลาคม ๒๕๒๑ วนนนเปนไขหวดนดหนอย ออนเพลย ตองนอนพกผอนทงวน กลางคนนอนพจารณาขนธ ๕ คอ รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ โดยความเปนของไมเทยง เปน ทกข และเปนอนตตา)

๒๐  ต.ค.  ๒๕๒๑เมอรตววาเปนปถชน ยงมราคะอย อยากลาทาทายสตร โดย 

เฉพาะสตรงามและมคณความดในตน อาการทาทายทวานน คอ ความกลาใกลชดสนทสนม ดวยวางใจวาไมเปนไร ความกลา เชนนจะเปนเสมอนหญาแหงกลาทาทายไฟ มแตจะถกไหมให มอดลงเหลอแตเถาถาน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓0๓

ป ๒๕๒๑

๒๑  ต.ค.  ๒๕๒๑“หมอมฉนมความเคารพธรรม เหนธรรมเปนความจ�าเปน 

ประการแรกทคนเราควรตองการ เวลาใดหมอมฉนตองเรยนธรรม อนมประโยชนแมเรยนกบทาสของตนเอง เวลานนหมอมฉนก ตองแสดงความเคารพย�าเกรง  เปนการเคารพใหเกยรตธรรม หมอมฉนไมอมไมเบอในการสนใจในธรรม เพราะหมอนฉนเหนวา สงทควรไดรบเกยรตมากทสดในโลกนคอ ธรรม”(วาจาของพระเจาสตโสมโพธสตวทลพระราชมารดาบดา จากสตโสมชาดก)

๒๒  ต.ค.  ๒๕๒๑“ตนแลประเสรฐทสด ยอดเยยมทสด เพราะตนทบคคล 

อบรมดแลว ภายหลงจะพงไดรบสงอนเปนทรกทงหลาย บคคล ผทอดทงความดเสยแลว แมของอนเปนทรกกไมอาจคมครองรก ไวได ตนเปนทรกยงกวาสงใดกไมอาจคมครองรกษาใหพนภย คอความชวอนมลกษณะดงเหนยวตนใหตกต�าลงแลว จะคมครอง รกษาสงอนเปนทรกอยางอนไดอยางไร” 

(จากสตโสมชาดก วาจาของพระเจาสตโสมโพธสตวตรสกบโจรโปรสารท)

๒๓  ต.ค.  ๒๕๒๑วนปยมหาราช ขอน�าเอาพระราชปจฉาของพระองคทานมา 

ลงไวเพอเปนประโยชนแกผ สนใจพระราชปจฉา เมอ เมษายน ร.ศ. ๑๐๘ ความวา ทรงสงสยเรองชฎล ๓ พนอง คอ อรเวลกสสป คยากสสป และนทกสสป วารวมแลวมบรวารพนหนง เมอรวมกบ หวหนาอก ๓ กควรจะเปนพนสามคน แตในพระบาล อาทตต- 

๓04 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

ปรยายสตรเปนอาท กลาววา ภกษพนหนงมจตหลดพนจากอาสวะ หลงจากพระพทธองคทรงแสดงอาทตตปรยายสตรแลว ดยง เคลอบคลมอย ทถกตองควรจะเปนพนหนงหรอพนสาม (๑๐๐๓) กนแน ขอใหพระราชาคณะทงปวงชวยกนตอบ 

(จากหนงสอประชมพระราชปจฉา)

๒๔  ต.ค.  ๒๕๒๑ (ตอจากวนท ๒๓)สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส สมย 

เมอทรงด�ารงสมณศกดเปนกรมหมนวชรญาณวโรรส ไดถวาย วสชนา ลงวนท ๒๑ พฤษภาคม ร.ศ. ๑๐๘ ความวา เรองนม ความเหนตางๆ กน ในอาทตตปรยายาสตรกด ในเรองพระพทธ- เจาเสดจเมองกบลพสดกด ในเรองจาตรงคสนนบาตกด วาแต พนถวน บาลมหาวรรคกวาไวเคลอบคลมอย อรรถกถามหาวรรค กมไดว าไว ถาจะวนจฉยตามทมากกวาแลว พระปราณชฎล ทงอาจารยทงศษย เปนแตพนถวนเทานน

๒๕  ต.ค.  ๒๕๒๑คนอนนะไปขอเขากน เขายงไมใหกนเปลาๆ มแตพอแม 

เทานนทออนวอนแลวออนวอนเลาใหลกกนนนกนน เปนหวงลก เรองอย เรองกน เรองเรยน ยงกวาเปนหวงตวเอง อยางนแลวยง ไมเหนคณความดของพอแมอกหรอ ? ใครเลาในโลกนทจะมน�าใจ ตอเราเทาพอแม ถาใครไดพบคนอยางนน กควรถอเปนลาภ อนประเสรฐ และควรเคารพบชาทานเสมอดวยพอแมของตน

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓05

ป ๒๕๒๑

ลกๆ มกมองเหนพอแมแตดานจจขบน (เพราะทานรก ทาน เปนหวง) แตดานน�าใจอนประเสรฐเลา ลกๆ ไดพยายามเพงมอง ดหรอเปลา ?

๒๖  ต.ค.  ๒๕๒๑ตามความเหนของขาพเจา การเขยนหนงสอ เปนการศกษา 

ทด เยยมอยางหนง  เพราะตองท�าความเข าใจอยางถ องแท เสยกอน จงจะเขยนออกมาได การฟงและการอานนนไมตอง รบผดชอบอยางการเขยน การเขยนและการเผยแพรออกไปนน เปนความรบผดชอบอยางยง เปนการเปดเผยตนตอสาธารณชน ทวประเทศ หรอทวโลก นกเขยน เขยนหนงสอใหคนอานกจรง แตผอานนอกจากจะอานหนงสอแลว ยงจะอานผเขยนจากขอคด ของผ เขยนนนดวย นอกจากเขาจะร ถงภมปญญาแลว  เขายง ลวงรถงภมธรรมและอปนสยใจคอของผเขยนอกดวย จงเปนความ รบผดชอบตนเองและเปดเผยตนเองอยางยง

๒๗  ต.ค.  ๒๕๒๑รอยทบคคลด�าเนนไปนนยอมตรงตราอยในความรสกของ 

ผอนเสมอ ผท�ารอยดไว นอกจากจะประสบผลดดวยตนเองแลว ยงเปนการประทบรอยไวใหคนรนหลงถอเปนทฏฐานคตด�าเนนตาม ชอวาไดบญ ๒ ชน

ส�าหรบรอยชวกมประโยชนส�าหรบคนฉลาดจะไดถอเปน บทเรยนเครองเตอนใจวาท�าอยางนนเปนความชวแลวหลกเลยงเสย แตหากคนอนด�าเนนตามหรอเจตนาใหเขาด�าเนนตาม ผท�ารอยไว กนาจะประสบบาป ๒ ชนเชนกน

๓06 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๘  ต.ค.  ๒๕๒๑ทกคนทเกดมาแลว หลกความตายไมพน ตองบายหนาไปส 

ความตาย เหมอนดวงอาทตย เมอโผลขนมาแลวกบายคลอยไปส การตก ไมมยอนหลง ใครจะหนวงเหนยวรงไวกไมได

ชวตนนอยนก ไมถงรอยปกตองตาย แมใครจะอยลวงรอยป ไปบางกตองตายเพราะชราเปนแนแท

 (นย พระพทธภาษต)

๒๙  ต.ค.  ๒๕๒๑สงใดทบคคลยดมนถอมนวาเปนของเรา สงนนยอมถกละไป 

เพราะความตายมาถงเขา บณฑตผเปนพทธมามกะเหนความจรงดงน แลว จงไมควรนอมใจไปเพอยดถออะไรวาเปนของเรา

บคคลผยดตดในสงทงหลายวาเปนของเรา ยอมไมอาจละ ความเศราโศก ความร�าพน และความตระหนได  เพราะฉะนน ทานผรทงหลาย เหนธรรมอนปลอดภย (คอความไมยดมน) แลว จงละสงทบคคลหวงแหนทงปวงไป 

(นย พระพทธภาษต)

๓๐  ต.ค.  ๒๕๒๑ภกษทงหลาย ผใดพงใหทาน ๑๐๐ หมอใหญในเวลาเชา 

๑๐๐ หมอใหญในเวลาเทยง และ ๑๐๐ หมอใหญในเวลาเยน การเจรญเมตตาเพยงชวกาลหยดน�านมแหงแมโค ยงมผลมากกวา ทานทบคคลใหแลว ๓ ครงในวนหนง 

(โอกขาสตร สงยตตนกาย)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓07

ป ๒๕๒๑

๓๑  ต.ค.  ๒๕๒๑การตอสกบศตรงายกวาการคมมตรไมใหแตกกน ผยงใหญ 

ทางบานเมอง เมอเอาชนะศตรไดแลว มกมาลมเหลวในการคม มตรไมใหแตกกน ความรงเรองมอ�านาจยวยวนมาก คนจงแตกกน เพราะแยงกนรงเรอง

การตอสกบทกขดเหมอนจะงายกวาการตอสกบสข เพราะ ใจเราตองการอยแลว อนนควรเปนขอพจารณาเนองๆ (อภณห- ปจจเวกขณ) ของผตองการควบคมตน

๑  พ.ย.  ๒๕๒๑สงทบคคลสวนมากมกมองขามไปกคอ ชวตทดและผาสก 

นน คอชวตทเรยบงาย เปนชวตเชงเดยว (Simple existence) ไมใชชวตเชงซอน (Complex existence) วถแหงชวตเชนนน กคอ การด�าเนนชวตตามหลกศลธรรม ดงสภาษตทางจรยศาสตร ขอหนงวา ชวตทเรยบงายทสด เปนชวตทดทสด ศลธรรมเปน วถชวตทงายทสด (เพราะฉะนนจงดทสด)

(The simplest life is the best life and morality is the 

best way of life)

๒  พ.ย.  ๒๕๒๑เมอไดมองผานหรอมองขามชวตทเรยบงายไปเสยแลว 

มนษยในสงคมใหมกโลดแลนไปในชวตเชงซอนทมความวนวาย มาก มความตองการมาก ตองกระเสอกกระสนอยในทะเลแหง ความทะยานอยากอนไมมทสนสด แสวงหาอยางไมมขอบเขต 

๓08 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

เหมอนคนลอยอยในทะเลใหญซงมองไมเหนฝงเลย ทงไมรดวย วาเขาควรจะไปทางใด หาทางแหงชวตไมพบ อะไรลอยมาใกลก จบฉวยเอาไว ขาดการควบคมตนเอง เตมไปดวยความลงเลใน การด�าเนนชวต เพราะขาดหลกแหงชวต

๓  พ.ย.  ๒๕๒๑เพราะขาดการควบคมตนเองตามหลกศลธรรม จงเกดม 

เรองรายตางๆ ขนในสงคมอยางมากมาย ดงทปรากฏเปนขาว ประจ�าวนอย ในหนาหนงสอพมพและสอสารมวลชนอนๆ เชน การฆา การปลน การหกหลง และอาชญากรรม อนสบเนองมา จากเรองชสาวเปนตน เหลานลวนเกดจากการขาดการควบคมตนเอง ใหด�าเนนไปในทางทดทชอบทงสน

๔  พ.ย.  ๒๕๒๑แมไมถกเบยดเบยนจากผอน และตนเองกไมเบยดเบยน 

ใคร แตมนษยกไมพนทกขเสยทเดยว เพราะยงมการเบยดเบยน ตนเองใหเดอดรอนอยเปนอนมาก เชนความวตกกงวล ความ ปรารถนาทไมสมหวง ความไมไดดงใจ ความตองพลดพรากจาก บคคลอนเปนทรกทพอใจ และความทกขอนๆ อนเนองมาจาก การถกกเลสแผดเผา เหลานตองอาศยหลกธรรมทางศาสนามา ชวยผอนคลายแกไข จงจะท�าใจได ปลงได ความเรารอนภายในใจ จงจะระงบลงได มโอกาสชนชมกบชวตบางตามสมควร

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓09

ป ๒๕๒๑

๕  พ.ย.  ๒๕๒๑ความสมฤทธผลทางศลธรรมนน เปนความส�าเรจอนยงใหญ 

ของชาต เพราะท�าใหมนษยเปนมนษยทแทจรงทงภายนอกภายใน เตมภาคภมแหงความเปนมนษย (Self-fulfillment) สงคมใดกตาม ทสมาชกสวนใหญดอยคณภาพ สงคมนนยอมดอยพฒนา ลาหลง และทกขยาก

๖  พ.ย.  ๒๕๒๑ขนบธรรมเนยมประเพณ หรอบทบญญตตางๆ นน เปน 

กตกาของสงคมวาในเรองนนๆ คนในชมนมนนควรท�าอยางไร เมอไดเรมท�าครงหนงแลวกวางเปนแบบแผนไว ท�าตามกนมา แต กตกาเปนสงทมนษยตงขนเพอประโยชนของมนษยเอง  เมอ กาลเวลาลวงไป สงคมเปลยนไป ความจ�าเปนทจะตองรกษาสงนน ไวไมมแลว กไมควรรกษาไวอก เพราะจะกลายเปนเรองรงรง เหมอนอยางวาเราสวมหมวกเพอกนแดด เมอหมดแดดแลวจะ สวมไวท�าใหหนกศรษะเปลาๆ 

๗  พ.ย.  ๒๕๒๑คนทกคนไดพยายามคมครองปองกนชวตของตนเอง ของ 

คนในครอบครว และของปยชนทงหลายอยางดทสดแลวเทาทเขา จะท�าได แตความเจบปวยและภยพบตตางๆ กยงมาถง ขอใหนก เสยวาใครเลาจะปองกนเวรกรรมของใครได แตละคนไดสรางบญ สรางเวรกรรมของตนมาเอง จงตองประสบสข หรอทกขตามบญ หรอกรรมนน กรรมดเทานนทจะไปตอตานกรรมชวได บคคลไม 

๓10 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

สามารถตอตานไดเลย ไมวามอ�านาจวาสนาสกปานใด ถาท�าได บคคลผมอ�านาจในแผนดนและบตรหลานของเขา กไมพงเจบ ไม พงตายเปนแนแท

๘  พ.ย.  ๒๕๒๑เมอเขาบานกควรท�าตวเปนกนเองกบคนในบานทกคน เพอ 

ไมใหเราเปนคนแปลกหนา เมอเขาไปในส�านกงานกเปนกนเองกบ คนในส�านกงาน เพอไมใหเราเปนคนแปลกหนาของทนนเชนเดยว กน แตไมควรเปนกนเองกบตวเองเกนไป อนเปนเหตใหหละหลวม ในความประพฤต ขาดการส�ารวมตนในกรยาทาทางและวาจา ซง จะเปนเหตใหคนทงหลายรงเกยจ และอาจรงเกยจตนเองภายหลง

๙  พ.ย.  ๒๕๒๑การสนทนาปราศรยกบคนตงแตสองคนขนไป ควรระวง 

เรองทจะพด พนจพเคราะหดใหด เรองอะไรทคสนทนาของเรารด อยแลว มแสงสวางอยแลวกไมจ�าเปนตองแนะน�าเขาในเรองนน ถาท�าเขา จะเปนท�านองสองตะเกยงเพอใหเขาเหนดวงอาทตย ถาจ�าเปนตองแนะน�า กใหแนใจวา แนะน�าสงทเขายงไมร  หรอ เขาลงเลอย หรอถกขอรองใหแนะน�า จงจะไดผลด

๑๐  พ.ย.  ๒๕๒๑คานยม หรอเรยกอกอยางหนงวารสนยมนน ยอมไมอาจ 

เปลยนคณสมบตอนแทจรงของสงใดๆ ได สงชว ถงคนจะนยม วาเปนสงดกหาไดท�าใหสงนนดขนไม เพราะความเขาใจผดตางหาก 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓11

ป ๒๕๒๑

จงท�าใหเหนสงชวเปนสงด สงมโทษเหนเปนสงมคณ เหนเหต แหงทกขเปนเหตแหงสขไป แตผลทตามมากคงยนยนในคณสมบต อนแทจรงของสงนนๆ อย นนเอง คนเปนไขร สกรสอาหารขม ไปหมดกเพราะความวปรตแหงรางกายของเขา คนใจชวเกลยดชง ความด เกลยดชงธรรม กเพราะความวปรตแหงใจของเขาเชนกน

๑๑  พ.ย.  ๒๕๒๑ความสขกาย สบายใจนน เปนทปรารถนาของคนทงหลาย 

ทวไป ทกระเสอกกระสนวนวายกนอย กเพอแสวงหาความสข กายสบายใจ

ความสขกาย กคอการทรางกายไดรบการบ�ารงใหสดชน ขน หลงจากทร สกวาขาดแคลนหรอก�าลงจะขาดแคลน  เชน กระหายน�า  ไดดมสมตามตองการ หวอาหารไดลมรสอาหาร อนโอชาตามทตองการ การไดปลดปลอยของเสยหรอสวนทเกน ออก ท�าใหรางกายกระปรกระเปราขน อนง ความมสขภาพสมบรณ ไมมโรคเบยดเบยน เปนความสขทางกาย

สวนความสขทางใจนน มกสบเนองมาจากความชนชมใน คณความด การนกถงอดตอนดงาม และความหวงในอนาคตอน สดใส อนง การท�าใจใหสงบ ไมฟงซาน เปนความสขทางใจ การ ปลดปลอยกเลสอนเปนของเสยออกจากใจได กเปนความสข

๓12 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๒  พ.ย.  ๒๕๒๑พยายามเถด - พยายามเอาชนะความยากล�าบากในทางทชอบ 

(สมมาวายามะ) ดกวายอมพายแพ แลวหาสงปลอบประโลมใจ เอาภายหลง การปองกนไมใหมแผลยอมดกวาการเปนแผลแลว หายารกษา ซงอาจจะหายหรอไมหายกได บางทแมแผลหายแลว แตรอยแผลกยงปรากฏอย ท�าใหเสยบคลกไปกได ถาเปนแผลใน ทส�าคญและเปดเผย ความขอนตรงกบสภาษตในภาษาองกฤษ ขอหนงวา Pevention  is better  than cure - ปองกนดกวา เยยวยารกษา

๑๓  พ.ย.  ๒๕๒๑ถาไมมคนคอยนนทาวารายอยบาง บางทเราอาจท�าอะไรๆ ท 

ไมถกตองไดยงกวาน การงดเวนสงทไมควรบางอยางกเพราะกลว คนนนทาวาราย คดในแงนแลวกพอท�าใจใหขอบคณคนทนนทา วารายเราได และเหนเรองนนทาวารายเปนเรองไมเจบปวดอะไร ถาเปนเรองจรงกเหมอนยาขมทท�าใหเราหายโรคได ถาเปนเรอง ไมจรงกเปนเครองเตอนใจไมใหหลวมตวลงไปในเหตการณ ท�านองนน เพราะถาหลวมตวลงไปแลวกแนใจไดวาจะตองมคน นนทาวารายอยางไมตองสงสย ถอเปนอบายรกษาตนใหพนภย กอนทจะท�าความผดลงไปจรงๆ 

๑๔  พ.ย.  ๒๕๒๑ค�าสรรเสรญนน ถาบคคลผไดรบสรรเสรญไมเมาเสยกอน ก 

พออาศยท�าประโยชนได คอถาพจารณาแลวเหนวาเขาสรรเสรญ 

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓1๓

ป ๒๕๒๑

เราตามความเปนจรง กจะไดพยายามรกษาตวใหสมกบทเขา สรรเสรญ เปนก�าลงใจใหท�าความด ท�าประโยชนตอไป เพอเกยรต และศกดศรของตน รวมถงของวงศตระกลอนเปนสงยงยนกวา ตวเรา

๑๕  พ.ย.  ๒๕๒๑การทพระพทธเจาพยายามคนควาหาความจรง จนไดตรสร 

และตงศาสนาขนนน ทรงมงประโยชนทผ นบถอแลวท�าตามจะ ไดรบเปนใหญ ทรงตองการคณภาพของผ นบถอ หาตองการ ปรมาณไม ถาผ นบถอปฏบตตาม กแปลวา ศาสนามโอกาส อ�านวยประโยชนใหแกเขา จงเปนอนวาเขานบถอศาสนาอยาง ไดรบประโยชนจากศาสนา

“อนทจรง สกแตวามคนนบถอศาสนาของพระองคมากๆ นน ถามากแตจ�านวนคน และคนเหลานนไมซมซาบในศาสนา ของพระองคพอหรอถอตามๆ กน พวกเหลานเสยอกจะเปน ตนเหตใหศาสนาของพระองคเสอมโทรมเรวเขา เพราะอาจส�าคญ ผดหรอยกเอาสงผดๆ บางอยางขนอางวาเปนค�าสอนของพระองค หรอมเชนนนกถอความสะดวกและเคยชนของตนเปนประมาณ แมเขาอยในหมกท�าใหหมพลอยเสอมเสยไปดวยความประพฤต ของตน 

(จาก “อรยสจ คออะไร” ของ สชโว ภกข วดกนมาตยาราม กรงเทพฯ)

๓14 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๖  พ.ย.  ๒๕๒๑บรรดาผทรวมสมมนาตางกลวนแตมองปญหาดวยแวนสายตา 

นกวชาการตะวนตกทงสน คดกคดอยางนกวชาการตางชาต หายาก เหลอเกนทจะมองปญหาอยางไทย คดอยางไทย และแกปญหา อยางไทย ทรายกวานน ยงมอบหมายใหตางชาตแกปญหาใหเสยอก เชน เขยนหลกสตรให เปนตน 

ไชยรตน โสมาสา “พบลทศน” ว.ค. พษณโลก 

(คดจากหนงสอครปรทศน ประจ�าเดอนพฤษภาคม ๒๕๑๙)

๑๗  พ.ย.  ๒๕๒๑ในภาษาทวไป เรามกไดยนวา ก เปนผชนะรก หมายความวา 

สมหวงในความรก สามารถใหฝายหนงมารกตนได ข พายรกจง ฆาตวตาย แตในภาษาธรรม ผชนะรกหมายถงผไมรก ไมยอมให ใจอยในการครอบง�าของความรก แตตรงกนขามตนเปนผครอบง�า ความรกเสยเอง เปนอสระจากความรก

๑๘  พ.ย.  ๒๕๒๑อาศยความรกตนเปนพนฐาน มนษยจงเทยวรกอะไรตออะไร 

อนคดวาจะสามารถใหความสขแกตนได และถามสงใดใหความ ทกขแกตน มนษยกเลกรกสงนน ไมวาจะเคยรกมากมายเพยงใด

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓15

ป ๒๕๒๑

๑๙  พ.ย.  ๒๕๒๑การคบมตรนน ควรคบไวหลายๆ ประเภท เพราะทกคนยอม 

มอานภาพอยในตนทพอเปนก�าลงชวยเหลอได  เมอเหตการณ อนเหมาะแกอานภาพของเขา ทเรายงไมเหนอานภาพของเขาก เพราะยงไมถงเวลาและยงไมมเหตการณอนเหมาะทจะเขาจะแสดง อานภาพออกมา เพราะฉะนนจงไมควรดหมนมตรวาต�าตอยกวา ชวยอะไรตนไมได

๒๐  พ.ย.  ๒๕๒๑คนจะประกอบกรรมด ควรมใจมนคงในกรรมด ไมยอม 

ทอถอย ตองมใจเดดเดยวมนคง อะไรจะเกดขนในชวตกตาม แต เราจะไมถอยจากการประกอบกรรมด นคอเนอแทแหงปญญา เรองการประกอบกรรมด เมอเปนดงนผลแหงกรรมดจะตองเกดขน ใหชนใจเปนแนนอน

๒๑  พ.ย.  ๒๕๒๑มลกกวนตว  มผวกวนใจไมมอะไร   สบายดเอยมลกหวเสย  มเมยเสยใจไมมอะไร  สบายดเอย

๓16 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๒  พ.ย.  ๒๕๒๑ผตองการอาศยธรรมเปนทพงแกตน (นาถกรณธรรม) ควร 

ตองเปนผมความประพฤตด ความประพฤตดมความส�าคญอยาง มากในชวตคน เปรยบเหมอนรากไม คนเราถงจะมรปงามอยางไร มความรดอยางไร ถาความประพฤตเสย กหมดคา ความรและ รปงามนนรงแตจะเปนเครองประจานตนเอง

๒๓  พ.ย.  ๒๕๒๑ผตองการอาศยธรรมเปนทพงแกตน ควรตองมพาหสจจะ 

ความเปนผมการศกษาด หมายถงรอบรในการงานอนเปนหนาท ของตน มฝมอในการงานนนๆ ไมเพยงสกแตวาม แตมความรจรง เขาสภาษตของสนทรภทวา “อนความรรกระจางเพยงอยางเดยว แตใหเชยวชาญเถดคงเกดผล”

๒๔  พ.ย.  ๒๕๒๑ผตองการอาศยธรรมเปนทพงแกตน ควรตองเปนผวางาย 

(โสวจสสตา) สอนงาย ไมดอดงดวยทฏฐมานะอนเลวทราม แตเปน ผยอมรบค�าเตอน ค�าสงสอน ดวยความเคารพ ไมโกรธผเตอน ไมยอนผเตอน ไมแสวงหาความผดของผเตอน แลวรอมาโตแยง พยายามระลกถงความผดของตน เมอเหนจรงแลวกเลกละเสย ท�าตนใหผหวงดพงตกเตอนไดโดยงาย ไมตองหวนใจวาจะถก โกรธหรอเกลยด ผวางาย รสกตนวาผเตอนเหมอนผชขมทรพยให

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓17

๒๕  พ.ย.  ๒๕๒๑ผตองการอาศยธรรมเปนทพงแกตน ควรเปนผมความเพยร 

สม�าเสมอ หาความสขจากความเพยร จากการท�าหนาทการงาน ไม หาความสขจากความเกยจคราน เปนผมใจมนคง ท�าความเพยร ตดตอไมขาดสาย ไมทอถอยงาย ไมถอยหลง พยายามกาวไป ขางหนาอยเสมอ แมกาวไปทละนอยกพอใจ

๒๖  พ.ย.  ๒๕๒๑ผ ต องการธรรมเป นทพ งแก ตน ควรต องคบคนด ม 

กลยาณมตรเปนเพอน เพราะคนดยอมท�าตนเปนตวแทนของ ความด เปนตวอยางทางด

คนไมด แมเขามไดถามกเปดเผยความชวของผอน กลาว พรรณนาความดของตนเอง แมถกถามแลวกปดบงความดของ ผ อน ซอนเรนความชวของตน สวนบณฑตยอมมลกษณะอน ตรงกนขาม ประกอบแตกรรมอนเปนคณ ทงแกตนและคนทงหลาย มความสขชนใจอยดวยการบ�าเพญประโยชน

๒๗  พ.ย.  ๒๕๒๑ผตองการธรรมเปนทพงแกตน ควรตองมสนโดษความ 

พอใจตามทได ตามก�าลงและตามสมควร สนโดษเปนทรพย อนประเสรฐของมนษย ขาดสนโดษเสยแลว มเทาไรกเรยกวาเปน คนยากจน จนเพราะไมรจกพอ ในทสดกตองพบกบความพนาศ ดงททานกลาววา โลภนกมกลาภหาย

สนโดษท�าใหใจสบาย ใจสบายเปนลาภอนประเสรฐใน 

เมอเอาชนะตนเองไดในวนน กจะเปนปจจยตอเนอง

ในการเอาชนะในวนพรงนงายขน ถาแพในวนน พรงนอาจแพอก

๓20 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

ตวคน มอยแลวในตวตน สนโดษไมใชเกยจคราน ความเกยจ- ครานพระพทธเจาทรงต�าหนเสมอ สวนสนโดษทรงยกยองเสมอ คนมสนโดษ ใจ active อยเสมอทเดยว

๒๘  พ.ย.  ๒๕๒๑ผตองการธรรมเปนทพง ควรตองมสต คอความรอบคอบ 

ความระวงระไว ไมประมาท จะท�าพดอะไร คดเสยกอนใหด ไมววามตามอารมณ

สตเปนสงหนงทส�าคญในการปองกนบาป ททานเรยกวา สตสงวร สตเปนธรรมเครองกนกระแสกเลส สมดงพระพทธภาษต ทวา สต  เตส� นวารณ� - สตเปนเครองกนกระแสกเลส คอเอา สตเปนท�านบ

๒๙  พ.ย.  ๒๕๒๑ความขยนขนแขงในการงานเปนสงส�าคญอยางหนงในการ 

ท�าตนใหเปนทพงแกตนได การงานกบคนเปนของคกน ถาไมท�างาน ทเปนประโยชนแลว คนกมกใชเวลาไปในทางเสอมเสย ทงแกตน และแกสงคม

ความพากเพยรเปนหนทางแหงความส�าเรจผลทตองการ ขอแตใหเพยรพยายามสม�าเสมอ ไมจดจางเรว มความบากบน มนคง ไมทอถอยงาย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓21

ป ๒๕๒๑

๓๐  พ.ย.  ๒๕๒๑“สวชาโน ภว โหต   สวชาโน ปราภโวธมมกาโม ภว โหต   ธมมเทสส ปราภโวบคคลจะเปนผเสอมหรอผเจรญกร ไดงาย คอผรกธรรม 

เปนผเจรญ ผเกลยดธรรมเปนผเสอม” (พระพทธภาษต)

ผตองการเปนทพงแกตน ควรมธรรมเปนทพง ประพฤต ธรรม เคารพธรรม ธรรมทเขาประพฤตดแลวนนแหละ จะคมครอง เขาใหอยเยนเปนสข ผอนธรรมคมครองแลว ชอวาไดทพงอน ประเสรฐ

๑  ธ.ค.  ๒๕๒๑ปญญา คอความรอบร ความแจมแจง เปนอปการะตอชวต 

สดจะพรรณนาได ปญญาเปนแสงสวางของชวต ขาดปญญาเสย แลว ชวตยอมด�าเนนอยในทางมด มองไมเหนอนตรายหรอทางท ควรด�าเนน หลงทางไดงาย ผหวงพงตนเอง จงควรอบรมปญญา ใหบรบรณ ชวตกจะสมบรณเตมททกดาน

๒  ธ.ค.  ๒๕๒๑คานยมในการท�าบญนน ควรใหสมพนธกนกบประโยชน 

ของชมนมชน มฉะนนแลวจะเลอนลอยไรประโยชน เชน การ สรางสงกอสรางในวดเปนตนวาโบสถ ถาสรางใหญโตโออา หรหรา ตองลงทนเปนสบๆ ลาน แตการใชประโยชนนอยเตมทกเปน การลงทนทสญเปลาไปเสยโดยมาก ยงท�าใหเสยเศรษฐกจของ 

๓22 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

ชาตอกดวย การท�าบญสงใด ควรค�านงถงจดหมายอนถกตอง ไมเพยงแตสกวาท�าๆ กนไปตามความเชอดงเดมทมประโยชน ของชมนมชนแฝงอยดวย ตอมาเมอประโยชนนนไมมอกแลวก ควรจะเปลยนไปท�าอยางอน อนไดประโยชนมากกวา

๓  ธ.ค.  ๒๕๒๑คนเดยวนทงเดกและผ ใหญสวนมากเปนคนวายาก จน 

ผหวงดและผใฝสงบรสกทอใจ ไมอยากสอน เหตการณท�านองน จะเปนโชครายของสงคม ผร จรงกไดแตปลงสงเวชวาเปนกรรม ของสตวโลกซงจะตองเผชญทกขหนก ปราศจากผชวยเหลอ

๔  ธ.ค.  ๒๕๒๑ชวตครเปนชวตทนาสงสาร นาเหนใจ ขณะเดยวกนคร 

บางคนอาจแอบถอนหายใจ สมเพชตวเองอยเนองๆ ถาปราศจาก ความเคารพย�าเกรงของนกเรยนเสยแลว ครกเหมอนโคลากเกวยน ทแสนหนกและเหนดเหนอยจนลนหอย คอถลอกปอกเปก เทา ระบม แถมยงถกหวดดวยแสหรอแทงดวยปฏกซ�าเขาอก วาจาท หยาบ และกรยาทกระดางตอครของนกเรยนนนแหละ คอแสและ ปฏกทหวดและแทงใหเลอดอาบหวใจคร ถงกระนนครกยงทง นกเรยนไมได เพราะครคอยปลอบตวเองวา แมจะเปนเพยงพรม เชดเทาของบางคน แตกยงเปนพวงดอกไมของบางคนอย

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓2๓

ป ๒๕๒๑

๕  ธ.ค.  ๒๕๒๑เมอเหนนกเรยนท�าคะแนนไดดในวชาทตวสอนและมความ 

ประพฤตเรยบรอย ไมเปนทต�าหนของผ ใดหรอของผ ร  ครก ปลมใจ จนแทบกลนน�าตาไวไมอย  ตรวจขอสอบดวยความ ปลาบปลม ไมเบอ ไมเหนอย ความรดและความประพฤตดของ นกเรยน มาเปนสงบ�ารงก�าลงใจอยางเอกอ บางทกปตจนน�าตา ไหล (ไมใหใครเหน) ลองนกดเถดวา นอกจากพอแมของเราแลว คนในโลกนมใครบางทพลอยยนดกบความดของเราถงขนาดน สวนมากเมอเราดเกนหนา เขากรษยาเรา พลาดทาลง เขากเหยยบย�า ต�าหนตเตยนไมรแลว

๖  ธ.ค.  ๒๕๒๑คณของครนนมเป นอเนกอนนต  เป นผ มอบทรพยอน 

ประเสรฐสดใหเรา คอวชาความร อนตดตวไปตลอดชวต จะม ทรพยอนใดเลาประเสรฐเทาวชา ใครเลาเปนผมอบใหเรา ครพรอม เสมอทจะเปนทพงทางใจของนกเรยนผมทกข

ความสขของครอย ทไดเหนนกเรยนเปนคนด มความสข กายสบายใจ เมอลกศษยของตนเจรญกาวหนา กมความชนชม ไมสนสด

๓24 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๗  ธ.ค.  ๒๕๒๑ครไดรบความรอนใดทแปลกใหม กอยากถายทอดใหนกเรยน 

ของตน เหมอนพอแมทดเมอไดอาหารทมรสแปลกใหมกคดถงลก บางทตวเองกนนดเดยว พอร รส แมจะอยากกนอกกกนไมลง เพราะคดถงลก น�ามาฝากลก เมอลกกนอยางเอรดอรอย พอแม กมองดดวยความปลมใจ อมไปกบลก (อมใจ)

๘  ธ.ค.  ๒๕๒๑ครเหนอยกายในการเดนทาง ในการสอน ในการเตรยม 

ความรเพอใหนกเรยนของตน ถานกเรยนตงใจเรยน พอใจในการ รบความร ครกสบายใจ สขใจ ความสขนนมาชดเชยความเหนอย ทางกายได แตถานกเรยนไมสนใจรบบทเรยน รบความร ครกเพม ความเหนอยใจเขาไปอก เหนอยทงกายและใจ ถาเปนอยางน ไปนานๆ ครจะตองเหนอยสกเพยงใด จะรกษาชวตของตนใหด�ารง อยไดนานสกเทาใด เหมอนพวกเธอชวยกนฆาครโดยมไดตงใจ

๙  ธ.ค.  ๒๕๒๑การเรยนการสอนนนเปนงานกศล เมอตงใจดทงสองฝาย 

กจะไดบญกศลไปพรอมๆ กน แตถาตงใจไมดกจะเปนการท�าลาย ประโยชนของกนและกน มาสรางบาปสรางเวรสรางกรรมตอกน นาสมเพชยงนก

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓25

ป ๒๕๒๑

๑๐  ธ.ค.  ๒๕๒๑พระพทธองคทรงเปนบรมคร ทรงม งประโยชนแกผ รบ 

การสอนอยางแทจรง เมอจวนจะปรนพพาน พระอานนทเปนหวง เรองวธปลงพทธสรระ ทลถามวาจะใหท�าอยางไร พระพทธองค ตรสวา อยาไดเปนกงวลเรองนเลย ขอใหพระภกษทงหลายเรง ขวนขวายดบกเลสดบทกขของตนเถด

พระพทธจรยาตอนน ควรเปนเครองเตอนใจของผทนยม ท�าศพของพระใหญพระโตใหใหญโตและยาวนาน ควรรบขวนขวาย ดบทกขดบกเลสของตน แทนการวนวายกบงานศพจนเกนจ�าเปน อนเปนเหตกงวล เดอดรอนเปนเวลายาวนาน

๑๑  ธ.ค.  ๒๕๒๑เนองจากความเหนแกตวและความวายากสอนยากของเดก 

จงท�าใหพอแมและครตองพบกบภาระอนหนกเปนการอบรมสงสอน ความหวงดของพอแม คร อาจารย จงเปนเสมอนเครองรบกวนเดก

ความเหนแกตวและความวายากสอนยากของผใหญ เปน ภาระอนหนกของสงคมและผปกครองตามล�าดบชน คนสวนมาก ชอบท�าอะไรตามความสะดวกของตว ไมค�านงความเดอดรอนท จะตกถงผอนและสงคมสวนรวม ดการทงขยะอนเกลอนกลาด ตามถนนและซอกซอยตางๆ กพอมองเหนความจรงดงกลาวน

๓26 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๒  ธ.ค.  ๒๕๒๑ปราศจากคณธรรมเปนเครองรองรบเชดชแลว รางกายน 

เปนของนารงเกยจทสด และเปนภาระทสดของชวต ไมมคณคา อะไรทควรจะรกษาไว

ถาไมไดใชเปนเครองมอประกอบคณงามความดหรอพฒนา จตใจแลว รางกายนเปนบอเกดแหงความชว เปนพวกดอกไม ของมารทลอใหคนหลงและตดของอย ความงามของรางกายคลาย ความงามของเหยอทตดอยกบปลายเบด มนมอยเพอความพนาศ ของปลาทหลงเขาฮบเหยอนน

๑๓  ธ.ค.  ๒๕๒๑พระพทธเจาตรสสอนภกษรปหนงวา น สยา โลกวฑฒโน

แปลไดหลายอยาง แตความหมายคลายคลงกน แปลวาไมพงเปน คนรกโลกกได ตความวาไมควรเกดมาเปนคนรกโลก คอใหท�าตน เปนคนมประโยชนแกโลก ไมเพยงเกดมาเพอเตมโลก ท�าใหโลก คบแคบอดอด แปลวาไมพงเปนผเจรญในโลกกได ขยายความวา ใหเปนคนเจรญในธรรม เพราะความเจรญในโลก เวยนวายตาย เกดอยในโลกนน ถงจะเกดดเพยงไรกยงเจออยดวยทกข บางท ความทเกดดนน เปนบอเกดแหงทกขอนหนกเสยอกกม

๑๔  ธ.ค.  ๒๕๒๑การศกษา คอการศกษาใหรความเปนจรงของสงนนๆ ใน 

ขณะนน พรอมทงส�ารวจใหรวาสงนนมประสทธภาพเปนทพอใจ หรอไม เพราะเหตไร ? พยายามหาสาเหต แลวแกไขสาเหตอนท�าให

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓27

ป ๒๕๒๑

ผลทเกดอยไมเปนทพอใจ และถามผลเปนทพอใจ กหาสาเหตวา เพราะอะไร แลวพยายามรกษาเหตแหงความดอนเปนทพอใจนน ไว และท�าใหดยงขนไป นแหละคอการศกษาทแทจรง หาใช การเรยนหนงสอแตอยางเดยวไม

๑๕  ธ.ค.  ๒๕๒๑ความนงเฉยไมใชความหลดพน แตมนคอความตาย โลก 

ของเรานอย ไดดวยการงาน ทกสงทกอยางจงเตมไปดวยความ เคลอนไหว คนทไมท�างานอยางใดอยางหนง อนจกเปนประโยชน ตนหรอประโยชนผอนนน นาเสยดายชวตของเขา มนเปนหมน แตกนาสงสารคนทท�างานดวยความเรารอน กระวนกระวาย เพราะ ใจไปจดจออยทผล มงใหผลเกดขนทนอกทนใจ โดยทขณะนน เหตยงไมพอทจะบนดาลผล

๑๖  ธ.ค.  ๒๕๒๑เพอความสบายใจ ปลอดโปรงใจ คลายความตงเครยด 

ทางอารมณ จงควรท�างานโดยไมหวงผลของงาน ไมตองการ ผลประโยชนใดๆ จากงานนน หากจะมผลขนมา กปลอยใหเกด ตามเรองตามราวของมน ตามกฎแหงเหตและผล

ทานผ มใจสงยอมผองใสอย ดวยการท�างานโดยไมหวง ผลประโยชนจากงานนน ใจเปนอสระจากความกระหายในผลงาน ใจอยางน คนทงหลายอาจคดวาท�าใหเฉอยชา แตกลบตรงกน ขาม วองไว (active) อย เสมอ สดชนอย เสมอ สงบเยนอย  เสมอ ไมมความเกยจครานเลย

๓28 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๑๗  ธ.ค.  ๒๕๒๑โดยปกต ความตองการ ความหวงผล เปนสงผกพนมนษย 

ไวกบความเรารอน กระวนกระวายอยางหลกเลยงไมได แตอก ทางหนง คนยงใจสงมากขนเทาใดกยงท�างานไดมากขน ท�างาน อยางบรสทธผองใสและเหนแกตวนอยลงๆ จนกระทงเมอใจสง ถงทสด เปนคนสมบรณทสด ไมไดหมายถงความสมบรณทาง ทรพยสน แตหมายถงความสมบรณทางจตใจ จะไมมความเหนแก ตวหลงเหลออยเลย

คนอยางนท�าการงานตางๆ ดวยอาการแหงผไมยดไมเหนยว รงในผลของงาน คดถงตนแตเพยงวาเปนเครองมอของธรรม มใช เปนเครองมอของความอยาก เปนผไมแปดเปอนดวยบาปในการงาน เหมอนดอกบวสดใสอยในสระ เขาอยในโลกเพอแสงสวางของโลก ไมแปดเปอนดวยโลก

๑๘  ธ.ค.  ๒๕๒๑เมอใด บคคลไดรบความทกขทรมานอยางแสนสาหสเพราะ 

ความตองการทะยานอยากของตน เมอสาวไปหาเหตกพบวา เพราะ ความอยากมอยากเปนของตนนนเอง จงท�าใหทกขทรมานอยางนน แลวเลกละเสย เมอนนแสงสวางกโพลงขนในจตใจของเขาทนท มนเปนแสงสวางทนวล หลงจากนน ความสงบ ความรแจงกตามมา เปนการรเทาทนสงทงปวง มความสงบอยางลกซง ตามพจารณา ดจตของตนทดงลงไปในความสงบนน ร สกลกลงไปๆ เหมอน หวงมหาสมทรสดจะหยงได ดวงจตอยางนมคาอยางยง ความกรณา ตอสรรพสตวเออทนขนอยางรวดเรว

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓29

ป ๒๕๒๑

๑๙  ธ.ค.  ๒๕๒๑ความทไมตองการอะไรนนท�าใหเขามความรสกวามพรอม 

ทกอยาง มความสมบรณในตน ตรงกนขามกบคนกระหาย ซงรสก วาขาดไปทกสงทกอยาง ไมมอะไรพอ เลยเรารอนอยเสมอ บคคล ผถงแลวซงความสมบรณในตนน ยอมมองเหนความดนรน ความ อยากไดใครเปนของผอนเปนสงนาสงสาร ความรษยาซงเปนไฟ กองหนงทมกแลบเลยใจของมนษยอยเสมอนน ไดดบมอดลงแลว ความปรารถนาด ความหวนใจอนละเอยดออนในความทกข ของเพอนมนษย กแผกระจายซมซาบไปทวดวงจต หลงจากนน อเบกขาและสตกเขามาท�าหนาทประคบประคองใหก�าลง

๒๐  ธ.ค.  ๒๕๒๑เอาชนะความตดโลกดวยการพจารณาใหเหนจรงซงธรรมชาต 

อนชวรายของโลก แลวกไมอยากเจรญในโลกโลกมอะไรเปนเหยอเปนเครองดก จงท�าใหสตวทงหลาย 

มมนษยเปนตน ตดโลกเปนนกหนาโลกมเหยอ (โลกามส) คอ กามคณ ๕ เปนเครองลอเปน 

เครองดก อกอยางหนง คอ โลกธรรม ๘ เปนเครองลอดกสตว โลกไว ใครพนจาก ๒ บวงนกพนจากอ�านาจยวยวนของโลก พน จากการตดโลก

๓๓0 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

๒๑  ธ.ค.  ๒๕๒๑ยมห กจจ ตทปวทธ อกจจ ปน กรยตอนนาฬาน ปมตตาน เตส วฑฒนต อาสวาสงใดเปนกจของตนซงตองท�า กลบทอดทงสงนนเสย ไปท�า 

สงทไมใชหนาท คนเหลานนเปนผ ประมาทเชดชตนดวยมานะ อาสวะ (กเลส) ของพวกเขายอมเจรญพอกพนขน 

(พระพทธภาษต)

๒๒  ธ.ค.  ๒๕๒๑ดดสนดานพาลชนนนแสนยาก เหมอนดดหางหมาทคด 

ใหตรง สนดานคออะไร ? คอพฤตกรรมทางกาย วาจา ใจ อนสงสม ตอเนองกนมา (สนตานะ ตอเนองสบเนอง) เปนเวลายดยาวนาน ดวยเหตนคนสนดานดอยแลวจงดไดงาย คนสนดานชวอยแลว จงชวไดงาย เชนกน มนษยเรามอสระทจะสะสมสนดานของตน ไมวาดหรอชว ผฉลาดจงควรเรมสะสมสนดานด เพอจะไดเปน คนดไดงายชวยาก

๒๓  ธ.ค.  ๒๕๒๑คณสมบตส�าคญประการหนงของแกวคอลางแลวใสสะอาด 

สงดทานจงนยมเรยกวาแกว เมยดผวด เรยกวา เมยแกวผวแกว พอด แมด เรยกวา พอแกวแมแกว เปนตน คนดควรเปนเชนแกว ทดคอลางแลวสะอาด นนคอสงสอนแลวจดจ�า ท�าได ท�าตนให สะอาดขน ดวยค�าสอนและขอปฏบตอนถกตอง

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓๓1

ป ๒๕๒๑

๒๔  ธ.ค.  ๒๕๒๑ผใดปองกนใหพนภย ผนนมความกรณา นางใดอนวตร 

ตามฉนทะของสาม นางนนเปนสตร (ผภรรยา) แท ผใดอนปราชญ ยกยอง ผนนเปนบณฑต ธรรมชาตใด (หรอสงใด) ไมใหเกดความ มวเมา สงนนเปนศรสมบต ผใดพนความกระสนทะเยอทะยาน ผนนเปนคนมสข ผใดไมมความคดคอม ผนนเปนมตรแท ผใด ไมถกอนทรยของตนบนใหเสย (คอรวาไมด ยงขนประพฤตเพราะ เขากบตน) ผนนทานสรรเสรญวาเปนชายชาต 

(จากหโตปเทศ)

๒๕  ธ.ค.  ๒๕๒๑คนมความกตญญกตเวท ยอมไมถอเอาความผดพลาด 

บกพรองเลกนอยของผมคณมาลบลางคณสวนใหญ การท�าเชนนน เหมอนเอาใบบวมาปดตาตนเอง เพอไมใหเหนดวงอาทตย แตคน ทงหลายกยงเหนดวงอาทตยอยนนเอง

คนอกตญญ อกตเวท เมอเหนพอแมหรอครอาจารยหยอน ในคณธรรมเพยงบางอยาง กถอเปนเหตไมนบถอ

๒๖  ธ.ค.  ๒๕๒๑ตามธรรมดาผทไมมความฉลาด คอไมมปญญาเปนพนเดม 

อยบาง จะไมสามารถรวบรวมก�าลงใจของตนเพงลงในสงใดสงหนง หรอในหลกวชาอนใดอนหนงได โดยเหตนเอง เราไมควรแปลกใจ 

๓๓2 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

วา ท�าไมนกปรชญาแหงโยคะในสมยนจงคอยขางหายาก ดวยวา เรารกนอยแลววา หาผเอาใจใสในหลกปรชญาสวนนนอยนก

ความคดทแยบคาย ปญญาทลกลบ ลวนแตมอยในเรองราว ของนกสมาธทงสน จงพเคราะหดใหด จะเหนไดวานกปรชญา หรอนกวทยาศาสตร เชน นวตน เปนตน ลวนแตเปนผมก�าลงใจด ดวยกนทงนน

(จากเรอง ธมมานวตต ของ สามเณรสลาภรโต (ประมย กาฬเนตร) ๒๔๕๘ - ๒๔๘๐)

๒๗  ธ.ค.  ๒๕๒๑ใจทอบรมดแลวมนคง ยอมมกระแสความร ชนดหนง 

เกดขน เมอแกกลาปรากฏสวางไสวเบกบานบรสทธ กระแสแหง ความสวางนน เรยกวา ญาณทรรศนะ เปนเครองมอส�าคญใน การคนควาหลกธรรมธาตทงหมด ถาปราศจากก�าลงแหงญาณ- ทรรศนะอนนแลว จะไมมใครเลยสามารถรในความลกลบแหงสรรพธาตเหลานได

นกวทยาศาสตรปจจบนกระท�าการพสจนในหองทดลอง ลงเนอสนนษฐานความจรงตามความปรากฏ เปลยนแปลง ใน ขณะแหงการพสจนนน เวลานนกวทยาศาสตรเหลานนไดลงมต พรอมกนวา ทกสงเปนของสญเปลา ตามหลกอนตตาของพระ- พทธเจา 

(จากเรองธมมานวตต ของสามเณรสลาภรโต)

อ.  ว ศ น   อ น ท ส ร ะ ๓๓๓

ป ๒๕๒๑

๒๘  ธ.ค.  ๒๕๒๑ไมพงแสดงความกรณาตอผ ทไมตองการรบความกรณา 

มนเหมอนหวานพชลงบนหน แมจะใหปยอยางดและรดน�าอยางด พชกหาเจรญงอกงามไม จะใหความกรณาตอคนอยางน กตอเมอ เขาขอความกรณาเทานน การแสดงความกรณาตอคนทไมควร กรณา มแตจะเจบช�าใจ เหมอนชาวนากรณาตองเหา ท�าคณกบสตว ทไมรคณมแตจะเปนภยกบตว ขอใหระวงใหจงหนก

๒๙  ธ.ค.  ๒๕๒๑ไมพงเมนตอผทควรกรณา เขาจะตอบแทนไดหรอไมกตาม 

และผ ใดแสดงน�าใจดตอเรา พงถนอมน�าใจของผ นน  เหมอน ถนอมดวงตาของตน ผหวงดตอเรา ยอมมใจออนโยนตอเรา ควร จะมความออนโยนตอบตามสมควร

๓๐  ธ.ค.  ๒๕๒๑ผใดคดวาการประจบคอการท�าความด ผนนเปนคนเลว ถา 

เปนมตรกจดอยในจ�าพวกมตรเทยมผใดเขาใจหรอคดวา การท�าความดกคอการประจบ ผนน 

ดกดาน ท�าความดไดยาก กระดาง ทะนงตน ขาดคณธรรม คอ ความเคารพ ออนนอมถอมตน ไมเจรญในหนาทการงาน

๓๓4 อ น ท น ท ร ร ศ น ะ ช ว ต

ความจรงแลวการประจบและการท�าความดนนตางกน เชน ประจบนน ตองการแตจะใหเขาพอใจ จะผดหรอถกกตาม อยางท พระพทธองคตรสลกษณะของคนประจบไววา จะท�าดท�าชวก คลอยตาม ตอหนาสรรเสรญ ลบหลงนนทา สวนการท�าความดนน ท�าดวยความตงใจด ดวยเหตผล มสตปญญารอบคอบ ท�าไดทง ตอหนาและลบหลง มความรสกวาการไดท�าความดเปนความสข ของตนและของคนทงหลาย

๓๑  ธ.ค.  ๒๕๒๑อนจจา วต สงขารา อปปาทวยธมมโนอปชชตวา นรชฌนต เตส วปสโม สโขสงขารทงหลายไมเทยงหนอ มความเกดขนและเสอมไป 

เปนธรรมดา เกดขนแลวยอมดบไป การสงบสงขารเหลานนเสยได เปนความสข

(สงขาร หมายถงสงปรงแตงทงปวง ทงรปธรรม และนาม- ธรรม (ทปรงแตงใหดใหชว) การสงบสงขาร แลวเขาถงนพพาน จง เปนสข

สงใดเกดขนแลว ไมเสอมไป จกหาไดทไหนในโลกน เมอ สงขารตองเปนอยางนแนแทแลว การวางอเบกขาในสงขารเสยได เปนความด) 

(นย พระพทธภาษต)

เวลาเปนสงมคาเมอสญเสยไปแลวกเปนอนสญเสยไปเลยเรยกกลบคนไมได

สพพทานง ธมมทานง ชนาต  การใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม๑๐๐ ถนนประโคนชย ต. ปากน�า อ. เมอง 

จ. สมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ภาพถาย มหาบานนอก, ชาคโนภกขออกแบบปก / รปเลม คนขางหลง  พสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรม

เพลต แคนนา กราฟฟก โทร. ๐๘-๖๓๑๔-๓๖๕๑ พมพ บรษทขมทองอตสาหกรรมและการพมพ จ�ากด โทร. ๐-๒๘๘๕-๗๘๗๐-๓

พมพครงท ๓ : มถนายน ๒๕๖๐ จ�านวนพมพ ๓,๐๐๐ เลม

Facebook : อาจารยวศน อนทสระFacebook : Wasin Indasarawww.kanlayanatam.comwww.Ruendham.comwww.Amornsit.com

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�ำดบท  ๓๕๘

www.kanlayanatam.com Facebook : kanlayanatam

สถตการพมพหนงสออนทนทรรศนะชวต

เลมท ๑ อนทนทรรศนะชวต พ.ศ. ๒๕๒๐  พมพโดย มหามกฏราชวทยาลยพมพครงท ๑ (๒๕๒๐) ๑,๐๐๐ เลม • พมพครงท ๒ (๒๕๒๒) ๒,๐๐๐ เลม • พมพครงท ๓ (๒๕๓๓) ๒,๐๐๐ เลม

เลมท ๒ อนทนทรรศนะชวต พ.ศ. ๒๕๒๑  พมพโดย มหามกฏราชวทยาลยพมพครงท ๑ (๒๕๒๑) ๒,๐๐๐ เลม • พมพครงท ๒ (๒๕๒๔) ๒,๐๐๐ เลมพมพครงท ๓ (๒๕๓๖) ๒,๐๐๐ เลม • พมพครงท ๔ (๒๕๔๐) ๒,๐๐๐ เลม

รวมเลมอนทนทรรศนะชวต พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๑พมพครงท ๑ (๒๕๒๓) โดยส�านกพมพบรรณาคาร

พมพครงท ๒ (๒๕๕๘) โดยบรษท บญศรการพมพ จ�ากด  จ�านวน ๒,๐๐๐ เลม

อนทนทรรศนะ

ช ว ต

อ. วศน อนทสระ

www.kanlayanatam.comFacebook : kanlayanatam

เราเทยวแสวงหาชาง คอ ตณหา ผท�าเรอน คออตภาพน เมอไมพบ จงตองทองเทยวไปในสงสารหลายชาต หลายภพ (เรา ไดเหนแลววา) การเกดบอยๆ เปนทกข ดกอน ตณหาผสรางเรอน คอ อตภาพ บดนเราไดเหนเจาแลว เจาจะท�าเรอนอกไมได ซโครงทกซ (กเลสทงปวงนอกจากอวชชา) ของเจา ยอดเรอน (อวชชา) ของเจา  เรารอเสยแลว จตของเราไดถงนพพาน อนอะไรๆ ปรงแตงไมได เราถงภาวะสนตณหาแลว 

พระพทธภาษต ๒๕/๓๕

(จาก “อนทนทรรศนะชวต” วนท ๑๗ กนยายน ๒๕๒๐)