1

บทท 1

บทน ำ

หลกกำรและเหตผล

สงคมไทยเปนสงคมทเปลยนแปลงอยางรวดเรวในชวงทศวรรษทผานมา โดยเฉพาะการพฒนาเทคโนโลยและการสอสาร ซงมผลตอสขภาพทท าใหคนไทยมการเคลอนไหวนอยลง ใชเวลานงนง ๆ นานขน โดยเฉพาะกลมวยรนและวยท างานตอนตนใชเวลากบชวตออนไลนมากถง 1 ใน 3 ของวน1 การเปลยนแปลงพฤตกรรมการด าเนนชวตดงกลาวมความสมพนธกบสถานการณสขภาพประชาชน เหนไดจากขอมลการศกษาภาวะโรคของคนไทย ทพบวาสาเหตหลกของการเสยชวตของคนไทยมาจากโรคไมตดตอเปนหลก ซงเปนโรคทเกดจากการถดถอยของสมรรถภาพการท างานของอวยวะตาง ๆ ในรางกายและผลสะสมของพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม เชน เบาหวาน/ความดนโลหตสง โรคหวใจ มะเรง ฯลฯ นอกจากนการส ารวจสขภาพคนไทยโดยการตรวจรางกาย พบวาประชากรไทยสวนใหญไมรตววาเปนโรคเรอรง หรอกลมทรวาเปนโรคเรอรงนนสวนใหญยงไมสามารถควบคมอาการและดแลรกษาตนเองไดอยางถกตอง ภาวะดงกลาวท าใหเกดภาวะทพพลภาพในทสด ท าใหมการพงพงในการด ารงชวต และตองการไดรบการดแลจากบคคลในครอบครวหรอสงคมตอไป2

นอกจากปญหาสขภาพทเกดจากโรคไมตดตอยงพบวาสถานการณสขภาพคนไทยถกกระทบจากปจจยหลายดาน ไดแกกลมโรคตดตอโดยเฉพาะโรคเอดสซงเปนโรคตดตอทเกดจากพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม การบาดเจบโดยเฉพาะจากอบตเหตจราจร ปจจยทางสงคมนอกระบบสาธารณสข (Social determinants of health) และการพฒนาเศรษฐกจทผานมาถงแมจะมผลท าใหสขภาพคนไทยดขนจาก “การอยดกนด” แตขณะเดยวกนกสรางปญหาตามมา เชน ปญหาจากมลภาวะ พฤตกรรมสขภาพ ปญหาสงคม ปญหาการกระจายรายไดอนน าไปสการแปลกแยกทางสงคม (Social exclusion) และความไมสงบทางการเมอง ท าใหเกดปญหาทงสขภาพกายและจตกบสขภาพคนไทยโดยรวม

จากปญหาสขภาพคนไทยทมความหลากหลายดงกลาว กระทรวงสาธารณสขจงไดจดตงเขตสขภาพเพอประชาชนขน เพอเปนกลไกหลกในการพฒนาระบบบรการสขภาพ ระบบสรางเสรมสขภาพ ควบคมปองกนโรคและระบบคมครองผบรโภคในระดบกลมจงหวดขน ท าใหมการรายงานภาวะสขภาพประชาชนตามเขตสขภาพประชาชน ส าหรบสขภาพประชาชน ตามเขตสขภาพเพอประชาชน เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12ซงประกอบดวยจงหวด ตรง พทลง สตล สงขลา ปตตาน ยะลาและนราธวาส พบปญหาสาธารณสขทส าคญ ดงนคอ 1) การปวยและตายดวยโรค NCD (สาเหตการปวยและตาย 5 อนดบแรกคอ มะเรง หวใจ หลอดเลอดสมอง เบาหวานและความดนโลหตสง), 2) ปญหาอนามยแมและเดก (การเสยชวตของมารดา/ตงครรภอายนอยกวา 20 ป/ความครอบคลมของการฉดวคซน/พฒนาการเดก), 3) การบาดเจบและการตายจากสถานการณความไม

2

สงบชายแดนใตและอบตเหตจราจร, 4) การปวยและตายดวยโรคไขเลอดออก 5) ปญหาฟนผในเดกกอนวยเรยนและเดกวยเรยน, และ 6) ปญหายาเสพตด3

เมอพจารณาปญหาของสขภาพประชาชน ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ตามตวชวดสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2557 แบงประเดนปญหาสขภาพดงนคอ 1) สขภาพกาย, 2) สขภาพจต, 3) พฤตกรรมสขภาพ, 4) สงแวดลอม, 5) ครอบครว ชมชน สงคม, และ 6) บรการสขภาพ ซงเปนการรายงานภาวะสขภาพในแตละดานเปรยบเทยบกบ 20 อนดบแรกของประเทศ และอนดบทเกน 60 ของประเทศ และไมไดลงรายละเอยดของโรคหรอภาวะเสยงตาง ๆ เชน สขภาพกาย เปนการรายงานอตราตายอาย 15-59 ป อตราการตายจากโรคมะเรงและอบตเหตจราจร สขภาพจตเปนการรายงานคะแนนความพงพอใจในชวตและอตราการฆาตวตาย พฤตกรรมสขภาพเปนการรายงานอตราการสบบหร การดมเครองดมแอลกอฮอล และการคลอดในวยรนอาย 15-19 ป สงแวดลอมเปนการรายงานอตราการปลอยกาซเรอนกระจกจากการเผาไหมเชอเพลง ครอบครวชมชนสงคม เปนการรายงานคะแนนปจจยดานครอบครว คะแนนดานความปลอดภยและความมนคง และการตายจากการถกท าราย และบรการสขภาพ เปนการรายงานคะแนนดานการดแลสขภาพและบรการทางสงคม สดสวนผปวยเบาหวานทไดรบการตรวจ HbA1c และสดสวนผปวยเบาหวานทควบคมโรคได4

จะเหนไดวาการรายงานภาวะสขภาพประชาชน ตามเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 เปนการรายงานภาวะสขภาพประชาชนในภาพกวาง แตละหนวยงานรายงานภาวะสขภาพประชาชนตามกรอบการด าเนนงานของตนเอง ท าใหยากตอการน าขอมลภาวะสขภาพประชาชนมาใชเพอใหเกดระบบและกลไกการบรการสขภาพทมประสทธภาพ คณะผวจยจงตองการท าวจยเอกสาร (documentary research) เพอรวบรวมภาวะสขภาพประชาชน ตามเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 อยางเปนระบบ สะดวกในการน าขอมลไปใชในการท าแผนยทธศาสตร เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ในดานการพฒนาระบบบรการ การบรณาการภาคเครอขาย การพฒนาสารสนเทศ และการจดการทรพยากรบคคล3 วตถประสงค

เพอศกษาภาวะสขภาพประชาชน ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 อยางเปนระบบ กรอบแนวคด

การศกษานใชกรอบแนวคดปจจยทางสงคมก าหนดสขภาพ ตามรายงานการศกษาของคณะกรรมาธการปจจยทางสงคมทก าหนดสขภาพขององคการอนามยโลก5 และปจจยก าหนดสขภาพ ทประกอบดวย ภาวะสขภาพของประชาชน และปจจยก าหนดสขภาพ 3 ดานคอ 1) ปจเจก, 2) สภาพแวดลอม, และ 3) ระบบและกลไก ภาวะสขภาพของประชาชน หมายถง ปญหา ความเจบปวยทางดานกาย จต สงคม และคณภาพชวต ปจจยก าหนดสขภาพดานปจเจก ไดแก พฤตกรรมสขภาพ พนธกรรม ปจจยดานสภาพแวดลอม ไดแก สภาพแวดลอมทางกายภาพ ปจจยทางสงคม โครงสรางทางสงคม ศาสนา วฒนธรรม การกดกนทางสงคม ผยากไร การวางงาน รวมทงและปจจยทางดานระบบและกลไก ไดแก ระบบการบรการสขภาพ เครอขายตาง ๆ รวมทงระบบอน ๆ ทเกยวของ โดย

3

การศกษาครอบคลมกลมเดก (0-5 ป) กลมเดกวยเรยน (5-14 ป) กลมเยาวชนวยรน (15-24 ป) กลมวยท างาน (15-60 ป) และ กลมผสงอาย (> 60ป)

ภาพท 1 กรอบแนวคดปจจยทางสงคมก าหนดสขภาพ5 วธกำรศกษำ

การศกษานเปนการวจยเชงเอกสาร (documentary research) ขอมลไดมาจากการสบคนขอมลเอกสารทไดมการจดพมพเผยแพรไวอยแลว จรยธรรมในกำรศกษำ

การศกษานเปนการวจยเชงเอกสาร ขอมลสวนใหญไดมาจากการสบคนขอมลเอกสารทมการตพมพเผยแพรในวารสาร หนงสอ และขอมลจากหนวยงานตาง ๆ ทสบคนจากอนเทอรเนต กำรเกบรวบรวมขอมล

เกบรวบรวมขอมลจากเอกสารสาธารณะและเอกสารสวนบคคล ดงน6 1. เอกสารสาธารณะ (public document) หมายถง เอกสารทเขยนและตพมพเผยแพรโดย

หนวยงานสาธารณะ ทงภาครฐและเอกชน ทงนเพอน าเสนอขอมล นโยบาย แนวทาง หรอขอความรตาง ๆ ตวอยางของเอกสารสาธารณะ เชน กฎหมายในรปพระราชบญญต พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง

4

รายงานประจ าป หรอเอกสารทแสดงคาสถตตาง ๆ ทไดมการวเคราะหไว เอกสารสาธารณะเหลานเปนเอกสารทจดพมพขนเปนประจ าตามวาระของหนวยงานราชการ

2. เอกสารสวนบคคล (personal document) หมายถง เอกสารทมไดเผยแพรตอสาธารณะ ซงเปนขอมลภายในของหนวยงาน และเอกสารทเกยวของกบบคคลในลกษณะอน ๆ เชน บนทกทางการแพทยเกยวกบสขภาพ เกณฑในกำรเลอกเอกสำร

เกณฑส าหรบการคดเลอกเอกสารมาใชในการวจย ประกอบดวย 1) ความจรง หมายถง การคดเลอกเอกสารทเปนเอกสารทแทจรง (original), 2) ความถกตองนาเชอถอ หมายถง การคดเลอกเอกสารโดยพจารณาวา เอกสารนนจะตองไมมขอมลทผดพลาด บดเบอนหรอคลาดเคลอนไปจากความเปนจรง, 3) การเปนตวแทน พจารณาวาเอกสารมความเปนตวแทนหรอไม การเปนตวแทนม 2 ระดบคอ ระดบแรก หมายถง การทเอกสารนนสามารถใชแทนหรอเปนแบบฉบบทแทนเอกสารประเภทเดยวกนได ระดบทสองคอ ขอมลในเอกสารทจะน ามาวเคราะหนนตองเปนขอมลทเปนตวแทนของประชากรได, และ 4) ความหมาย หมายถง การคดเลอกเอกสารทมความชดเจนและสามารถทจะเขาใจไดงาย

กำรวเครำะหขอมล

วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงบรรยาย

5

บทท 2 ผลกำรวจย

สถานการณสขภาวะประชาชนในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ไดจากการรวบรวมเอกสาร และน าเสนอตามกรอบแนวคดปจจยก าหนดสขภาพ ประกอบดวย ภาวะสขภาพของประชาชน ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 และปจจยก าหนดสขภาพหลก 3 ดาน คอดานปจเจกบคคล สภาพแวดลอม ระบบและกลไก มดงน

1. ภำวะสขภำพ ประชำชนในเขตสขภำพเพอประชำชน เขตพนท 12

1.1 ภำวะสขภำพหญงตงครรภและทำรกแรกเกด เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 เปนเขตทมสดสวนความเสยงตอการเสยชวต

ของมารดามากทสดในประเทศ คอ 69.79 ตอการเกดมชพแสนคน ท าใหสถานการณอนามยแมและเดกในจงหวดชายแดนใตเขาขนวกฤต อตราสวนมารดาตายสงกวาเปาหมายระดบประเทศประมาณ 3 เทา และสงกวาเปาหมาย MDGs Plus เกอบ 2 เทาตว ผลการด าเนนงานต ากวาเปาหมายในเกอบทกตวชวด

อตราสวนการตายของมารดา จ านวนการตายของมารดาในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 นายแพทย เจะอดเระ ดอเระ ประธานพฒนาระบบบรการกลมวยสตรและเดกปฐมวย และประธานคณะท างานสาขามารดาและทารกแรกเกดเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ไดสรปผลการด าเนนงาน ณ วนท 26 เมษายน 2560 โดยพบวา 2 จงหวดในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ไดแก จงหวดตรง (อ.เมอง และ อ.กนตง) และจงหวดปตตาน (อ.ยะหรง และอ.สายบร) มอตราสวนการตายของมารดามากกวา 45 ตอการเกดมชพหนงแสนประชากร ขณะท 1-2 อ าเภอในอก 5 จงหวดของเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12คอ สตล พทลง สงขลา ยะลา และนราธวาส มอตราสวนการตายของมารดาอยระหวาง 31-45 ตอการเกดมชพหนงแสนประชากร7 ดงภาพท 2

6

ภาพท 2 อตราสวนการตายของมารดาในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 จ าแนกรายจงหวด ป พ.ศ. 25607

จ านวนการตายของมารดา เมอพจารณาเฉพาะป 2556-2559 ยงคงมแนวโนมไม

ลดลง โดย ม 4 จงหวด ทจ านวนการตายของมารดาคงท และมแนวโนมเพมขน ไดแก สงขลา นราธวาส สตล และตรง และม 3 จงหวดทจ านวนการตายของมารดาลดลง ไดแก ยะลา ปตตาน และพทลง7 ดงภาพท 3

ภาพท 3 จ านวนการตายของมารดาในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 จ าแนกรายจงหวดปงบประมาณ 2556-25607

7

ในสวนสขภาพของทารกแรกเกด ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ตงแตป 2557-2559 ยงพบอตราทารกแรกเกดทมน าหนกนอยกวา 2,500 กรม อยในเกณฑสงกวาคาเปาหมายทก าหนดไว (นอยกวารอยละ 7) เมอจ าแนกรายจงหวดพบวา ในป 2559 มอตราทารกแรกเกดทมน าหนกนอยกวา 2,500 กรม ต ากวาคาเปาหมายทก าหนดไว ใน 6 จงหวด ไดแก สงขลา สตล ตรง พทลง ปตตาน และยะลา และมเพยงจงหวดนราธวาสแหงเดยวทมคาสงกวาคาเปาหมายทก าหนดไว7 ดงภาพท 4

ภาพท 4 อตราทารกแรกเกดมน าหนกนอยกวา 2,500 กรม จ าแนกรายจงหวด เขตสขภาพ

เพอประชาชน เขตพนท 12 ป 2556-2560 (มนาคม) (เปาหมาย < รอยละ 7) 7

อตราภาวะขาดออกซเจนในเดกแรกเกดในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 แมวาในป 2556-2559 พบวาเปนไปตามเปาหมาย ทนอยกวา 25 ราย ตอ 1,000 ประชากร แตในชวงไตรมาสแรกของป 2560 ม 2 จงหวดทมคาสงกวาคาเปาหมาย ไดแก สงขลา และสตล 7 ดงภาพท 5

ภำพท 5 อตราภาวะขาดออกซเจนในเดกแรกเกด เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 จ าแนกรายจงหวด ป 2556-2560 (เปาหมาย < 25: 1,000) 7

8

ในภาพรวมของเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 รอยละของเดกแรกเกด - ต ากวา 6 เดอน กนนมแมอยางเดยว ป 2559 ต ากวาเปาหมายทก าหนดไว คอไมนอยกวารอยละ 50 เมอพจารณารายจงหวด พบวามถง 4 จงหวด ทต ากวาเปาหมาย ไดแก พทลง ปตตาน ยะลา และสตล8 ดงภาพท 6

ภาพท 6 รอยละของเดกแรกเกด - ต ากวา 6 เดอน กนนมแมอยางเดยว ป 2559 เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 128

1.2 ภำวะสขภำพวยเดกและเยำวชน 1.2.1 พฒนาการของเดกปฐมวย (อาย 0-5 ป) ขอมลการคดกรองพฒนาการเดก ป 2560

รายงานโดยคณะท างานสาขามารดาและทารกแรกเกดในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ณ วนท 26 เมษายน 2560 พบเดกมพฒนาการสงสยลาชา รอยละ 18.68 ซ งสงกวาภาพรวมระดบประเทศทอยทรอยละ 13.82 เมอจ าแนกรายจงหวด พบพฒนาการสงสยลาชาสงสดในจงหวดพทลง ทรอยละ 26.88 รองลงมาไดแก ยะลา สงขลา สตล ตรง ปตตาน และนราธวาส7 ดงภาพท 7 นอกจากนยงพบวา ในป 2559 เดกชนประถมศกษาปท 1 ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ทกจงหวด มไอควต ากวาระดบปกต ท 1009 ดงภาพท 8

ภาพท 7 ผลการคดกรองพฒนาการเดกเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 พบสงสยลาชา จ าแนกรายจงหวด (ตลาคม 2559 - กมภาพนธ 2560)7

นรำธวำส 11.12 %

ยะลำ 22.35 %

ปตตำน 12.81 %

สงขลำ 21.87 %

ตรง 18.15 % พทลง

26.88 %

สตล 20.82%

สงสยลำชำมำกกวำรอยละ 20 สงสยลำชำรอยละ 10.1 – 20.0 สงสยลำชำไมเกนรอยละ 10

9

ภาพท 8 สถานการณระดบ IQ เดกป.1 กรมสขภาพจต ป 25599

1.2.2 ภาวะโภชนาการและการเจรญเตบโตของเดกปฐมวย ป 2560 สถานการณสขภาพเดก 0-5 ป เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12

ดานพฒนาการ โภชนาการ และการเจรญเตบโต รายงานโดยคณะท างานสาขามารดาและทารกแรกเกดเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ณ วนท 26 เมษายน 2560 พบมสวนสงสมสวน เพยงรอยละ 48.29 ต ากวาคารอยละ 50.08 ของประเทศ และคาเปาหมายทตองไมนอยกวารอยละ 517 ดงภาพท 9

ภาพท 9 สถานการณการเจรญเตบโต (สงดสมสวน) ของเดก 0-5 ป7

สวนภาวะทพโภชนาการ เดก 0-5 ป มเดกผอมรอยละ 5.99 เตยรอยละ 12.45 และอวนรอยละ 2.61 ประมาณการไดวา มเดก 1 คน ใน 8 คน มภาวะขาดสารอาหาร และมเดก 1 คน ใน 16 คน มภาวะขาดสารอาหารเรอรง ภาวะน าหนกเกนประมาณการไดวา มเดก 1 คน ใน 31

10

คน มภาวะอวน เมอพจารณารายจงหวด พบวา ปตตานมภาวะเตยส งสด รอยละ 16.44 รองลงมา ไดแก นราธวาส สงขลา สตล พทลง ตรง และยะลา ภาวะผอมพบสงสดทนราธวาส รองลงมา ไดแก ปตตาน พทลง สงขลา สตล ยะลา และตรง ภาวะอวนพบสงสดทจงหวดตรง คอพบ 1 คน ใน 25 คนและพทลง รองลงมา ไดแก สงขลา สตล ปตตาน นราธวาส และยะลา7 ดงภาพท 10

ภาพท 10 สถานการณการเจรญเตบโต (ทพโภชนาการ) ของเดก 0-5 ป จ าแนกตามจงหวด7

เมอเปรยบเทยบขอมลตงแตป 2557 ถง ป 2560 ภาวะทพโภชนาการโดยภาพรวมของเขต แมจะมแนวโนมดขน แตการขาดสารอาหารเรอรงไมลดลงในปตตานและนราธวาส10 ดงภาพท 11-12

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

เขต 1 เขต 2 เขต เขต เขต เขต เขต เขต เขต เขต 1 เขต 11 เขต 12

2

2

2

2

ภาพท 11 รอยละของเดกปฐมวยมภาวะเตย แยกตามเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12

กำรขำดสำรอำหำรเรอรง

11

ปงบประมาณ 2557-256010

ภาพท 12 รอยละเดกปฐมวยมภาวะเตยแยกตามจงหวด ในเขตสขภาพเพอประชาชนท 12 ปงบประมาณ 2557-256010

1.2.3 สขภาพจตเดกและเยาวชน ใน 7 จงหวดภาคใต สวนใหญแตละจงหวดมจ านวนวยรน 50,000-100,000 คน

ยกเวนจงหวดสงขลาทมจ านวนวยรน 100,001-150,000 คน11 ในป 2550–2554 พบวา ประเทศไทยมวยรนทฆาตวตายส าเรจ 852 คน หรอ เฉลย 170 คนตอป โดยป 2554 พบ วยรนไทยอายระหวาง 15-19 ป มอตราการฆาตวตายส าเรจอยท 3.43 ตอประชากรแสนคน วยรนชายฆาตวตายส าเรจมากกวาวยรนหญงเปน 3 เทา รอยละ 51.1 ของวยรนทฆาตวตายนนอยในชวงระหวางศกษา รอยละ 25.1 ไมไดเรยนตอในชนมธยมและประกอบอาชพรบจาง/เกษตรกรรม12

1.2.4 สขภาพฟนเดกและเยาวชน การส ารวจสภาวะสขภาพชองปากแตละชวงวยระดบประเทศ ตามแนวทางของ

องคการอนามยโลกทก 5 ป ของส านกทนตสาธารณสข กรมอนามย ครงท 7 เกบขอมล พ.ศ. 2555 ครอบคลมภาคใต โดยสมจงหวดในพนท 4 ภาค ๆ ละ 2 จงหวด รวม 16 จงหวดและกรงเทพหานคร กลมอายทเปนตวแทนการปลยนแปลงสภาวะชองปาก ประกอบดวย เดกกอนวยเรยนอาย 3 ป และ 5 ป กลมเดกและเยาวชนอาย 12 ป และ 15 ป กลมผใหญอาย 35-44 ป และผสงอาย 60-74 ป และ 80 ป ไดพบวา

- เดกกอนวยเรยนอาย 3 ป และ 5 ป มแนวโนมฟนผลดลง แตปญหาทตองดแลเพม คอ การแปรงฟน เพราะรอยละ 55.8 ของผปกครองเดก 3 ป ปลอยใหเดกแปรงฟนดวยตนเอง มเพยงรอยละ 44.2 ทผปกครองชวยดแลการแปรงฟนให สวนอกสาเหต คอ การดมนมทมผลตอการเกดภาวะฟนผในเดกกลมน แมโรงเรยนและศนยพฒนาเดกเลกจะจดนมจดให แตพบวา ทบานเดก

2557

12

อาย 3 ปและ 5 ป ยงดมนมหวานและนมเปรยวอย รอยละ 48.9 และ 49.9 ตามล าดบ และรอยละ 39.4 เดก 3 ป ยงใชขวดนม ซงนอกจากเพมความเสยงตอการเกดฟนผแลว ยงท าใหมปญหาการสบของฟนได

- เดกวยเรยนและเยาวชนอาย 12 ป และ 15 ป พบอตราการเกดโรคฟนผลดลงเลกนอย รอยละ 52 ของเดกทมประสบการณการเกดเปนโรคฟนผ มคาเฉลยฟนผ ถอน อด 1.3 ซตอคน จากเดมผลการส ารวจครงท 6 พ.ศ.2550 รอยละ 56.9 มคาเฉลยฟนผ ถอน อด 1.6 ซตอคน ในขณะทเยาวชนอาย 15 ป มแนวโนมการเกดโรคฟนผลดลง โดยรอยละ 62.4 คาเฉลยฟนผ ถอน อด 1.9 ซตอคน ปจจยส าคญทท าใหเดกวยนมภาวะการเกดฟนผคอนขางคงท คอ การเขาถงบรการทนตกรรมปองกนทเพมขนอยางชดเจน เดกอาย 12 ป มฟนทไดรบการเคลอบหลมรองฟนเพอปองกนฟนผเพมขนจากรอยละ 12.7 เปนรอยละ 35.2 เงอนไขส าคญทท าใหบรการเพมมากขน คอ การจดใหโครงการเคลอบหลมรองฟนเปนบรการในชดสทธประโยชน

ในสวนของสภาวะปรทนต เดกกลมนมภาวะปรทนตดขน เดกอาย 12 ป มสภาวะเหงอกปกตสงกวาการส ารวจในครงท 6 พ.ศ.2550 จากรอยละ 18.0 เปนรอยละ 29.9 ปจจยทมผลกระทบโดยตรงตอสภาวะปรทนตของเดก คอ การแปรงฟน ซงรอยละ 97.7 ของเดกอาย 12 ป แปรงฟนตอนเชาทกวน รอยละ 71.5 แปรงฟนกอนนอนทกวน ประเดนปญหาส าคญทยงคงเปนปจจยเสยงของการปองกนและควบคมโรคฟนผในเดกกลมนคอ พฤตกรรมการดมน าอดลม น าหวานและพฤตกรรมการบรโภคขนมกรบกรอบ ซงมแนวโนมเพมขนมากตามกระแสนยม เดกอาย 12 ปและ 15 ป มการบรโภคขนมกรบกรอบทกวน รอยละ 38.8 และ38.4 ตามล าดบ คาใชจายส าหรบขนมและเครองดมเหลานมแนวโนมเพมขน ส าหรบปญหาการปวดฟนจากโรคฟนผในเดกอาย 12 ป พบรอยละ 41.7 และ รอยละ 6.3 ระบวาเคยขาดเรยนในภาคเรยนทผานมาดวยอาการปวดฟนโดยเฉลย 1.3 วน ในกลมอาย 15 ป แมวาจะขาดเรยนเพราะปวดฟนเพยงรอยละ 3.6 แตคาเฉลยจ านวนวนจะมากกวาเปน 1.6 วน สวนการเขาถงบรการรอยละ 79.8 ของเดก อาย12 ป ไดรบการตรวจฟนในรอบปทผานมา ในขณะทเยาวชน 15 ป ไดรบบรการตรวจนอยลง โดยพบเพยงรอยละ 41.1 ทงนอาจเปนเพราะในโรงเรยนมธยมไมมโครงการทนตสขภาพทตอเนอง และสถานบรการของรฐยงคงเปนสถานบรการหลกในการใหบรการแกเดกและเยาวชน13

ส าหรบอตราฟนผในกลมอาย 3 ป ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 นพ. เจะอดเระ ดอเระ ประธานพฒนาระบบบรการกลมวยสตรและเดกปฐมวย และประธานคณะท างานสาขามารดาและทารกแรกเกดเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ไดสรปผลการด าเนนงาน ณ วนท 26 เมษายน 2560 วา เดกกลมอาย 3 ป เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 มอตราฟนผอยทรอยละ 54.6 ซงสงกวาคาเฉลยระดบประเทศทอยทรอยละ 51.5 และต ากวาเปาหมายทก าหนดไวคอ ต ากวารอยละ 48 โดยจงหวดนราธวาส และสตลมอตราฟนผมากกวารอยละ 60 ทรอยละ 69.2 และ 66.8 ตามล าดบ สวนจงหวดทมอตราอยในชวงรอยละ 48-60 ไดแก พทลง ยะลา สงขลา และปตตาน โดยอยทรอยละ 54.4, 53.3, 52.7 และ 50.6 ตามล าดบ และมเพยงจงหวดตรงทมอตราฟนผท 42.6 ซงต ากวาเปาหมายทก าหนดไว7 ดงภาพท 14 และจากการเปรยบเทยบขอมลตงแตปงบประมาณ 2557-2559 โดยภาพรวมของเขตมจ านวนเดกฟนผนอยลง แตประมาณการไดวาเดกอาย 3 ป จ านวน 2 คน ใน 3 คน มฟนผ14 ดงภาพท 13

13

ภาพท 13 อตราฟนผในเดกกลมอาย 3 ป เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 จ าแนกรายจงหวด ป 25597

ภาพท 14 อตราฟนผในกลมเดกอาย 3 ป เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12

จ าแนกรายจงหวด ป 2557-255914

14

1.3 ภำวะสขภำพวยผใหญ 1.3.1 สภาวะโภชนาการคนวยท างาน ในยคเทคโนโลยขอมลขาวสารพฒนาสงสด ลกษณะการท างานในปจจบนจงตอง

พงพาคอมพวเตอรกอบทงหมด คนวยท างานจง “นงตดโตะ” ถงวนละ 8-9 ชวโมง ท าใหมการเคลอนไหวรางกายนอยลง พฤตกรรมการด าเนนชวตเชนนสงผลโดยตรงตอสภาวะโภชนาการคนวยท างาน ขอมลจากรายงานของระบบคลงขอมลดานการแพทยและสขภาพ15 พบวาในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 รอยละของวยท างานอาย 30-44 ป ทมคาดชนมวลกายปกตลดลงทกป จากรอยละ 50.46 ในปงบประมาณ 2557 เหลอรอยละ 46.13 ในปงบประมาณ 2560 ซงหมายความวาคนวยท างาน ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 มภาวะโภชนาการไมสมดลเพมขนมากกวารอยละ 4.33 ในรอบสปงบประมาณ ดงภาพท 15

ภาพท 15 รอยละของวยท างานอาย 30-44 ป ทมคาดชนมวลกายปกต เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ปงบประมาณ 2557-256015

1.3.2 การเจบปวยดวยโรคเรอรง

สถานการณโรคหลอดเลอดหวใจ (I20-I25) ในประเทศไทย จากขอมลของกระทรวงสาธารณสข ในชวงป พ.ศ.2555-2558 พบวาอตราตายดวยโรคหลอดเลอดหวใจ ( I20-I25) ตอประชากร 100,000 คนมแนวโนมเพมขนเรอย ๆ โดยในป พ.ศ. 2558 พบอตราการตายเทากบ 22.88 ตอแสนประชากร หรอเทากบ 18,922 คน เฉลยชวโมงละ 2 คน จ านวนและอตราตายโรคไมตดตอและการบาดเจบ พ.ศ. 2558 (ขอมล 3 ก.พ. 59) ส าหรบสถานการณปวยดวยโรคหวใจขาดเลอดนนมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองตงแตป พ.ศ. 2550 – 2556 และลดลงในป พ.ศ. 2557 แตจ านวนผปวยดวยโรคหวใจขาดเลอดยงคงสงถง 264,820 คน16 ดงภาพท 16-17

15

ภาพท 16 อตราตายดวยโรคหลอดเลอดหวใจ (I20-I25) ตอประชากร 100,000 คน ป พ.ศ.2555–2558

จ าแนกรายเขตสขภาพเพอประชาชน16

ภาพท 17 อตราผปวยในตอประชากรแสนคนดวยโรคไมตดตอส าคญ ป 2550-255716

จากขอมลเบองตน แสดงใหเหนวา สถานการณโรคหวใจขาดเลอดยงคงมความรนแรงเพราะอตราตายและอตราปวยในตอประชากรแสนมแนวโนมเพมขน และจากขอมลของเครอขายวจยกลมสถาบนแพทยศาสตรแหงประเทศไทย (MedResNet) ป 2558 รายงานขอมลภาวะแทรกซอนโรคหวใจและหลอดเลอดของผปวยโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสง พบวาผปวยเบาหวานทมภาวะแทรกซอนทางหลอดเลอดและหวใจพบมากในเขตสขภาพท 5, 4 และ 2 ตามล าดบ สวนภาวะแทรกซอนในผปวยโรคความดนโลหตสง พบมากในเขตสขภาพท 4, 2 และ 5 ตามล าดบ16 ดงภาพท 18-19

16

ภาพท 18 รอยละของการเกดภาวะแทรกซอนโรคหวใจและหลอดเลอดทงหมดในผปวยเบาหวานชนดท 216

ภาพท 19 รอยละของการเกดภาวะแทรกซอนโรคหวใจและหลอดเลอดทงหมด

ในผปวยโรคความดนโลหตสง จ าแนกรายเขตสขภาพเพอประชาชน16

ขอมลป พ.ศ. 2555-2557 ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขคพนท 12 พบวา ประชาชนเจบปวยดวยโรคไมตดตอ คอ โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอด ทง 7 จงหวดเพมขนมจ านวนเพมขน โดยพบประชาชนในจงหวดตรง ปวยดวยโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจขาดเลอดและหลอดเลอดสมองมากทสด ในขณะทประชาชนในจงหวดปตตาน ปวยดวยโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจขาดเลอดและหลอดเลอดสมองนอยทสด17 ดงตารางท 1-4

17

ตารางท 1 สถานการณโรคเบาหวาน เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 1217

จงหวด 2555 2556 2557 จ านวน อตรา ประชากร

กลางป จ านวน อตรา ประชากร

กลางป จ านวน อตรา ประชากร

กลางป ทงประเทศ 674,826 1,050.05 64,266,365 698,720 1,081.25 64621302 670,664 1,032.50 64,955,313 สงขลา 11,449 833.99 1,372,792 11,848 855.93 1,384,233 11,380 815.40 1,395,597 สตล 2,132 702.07 303,674 2,137 694.20 307,836 2,127 683.41 311,233 ตรง 6,556 1,041.77 629,314 7,080 1,116.75 633,980 7,068 1,108.89 637,394 พทลง 4,624 901.76 512,777 4,666 903.81 516,257 4,574 880.94 519,220 ปตตาน 3,514 526.40 667,550 3,657 541.60 675,227 3,241 474.86 682,512 ยะลา 3,598 723.52 497,290 3,896 757.93 503,476 3,383 664.61 509,204 นราธวาส 5,376 714.53 752,384 5,725 751.54 761,771 5,896 761.74 770,472 รวมเขต 12 37,249 786.54 4735,781 38,929 813.94 4,782,780 37,642 780.07 4,825,452

ตารางท 2 สถานการณโรคความดนโลหตสง เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 1217

จงหวด 2555 2556 2557 จ านวน อตรา ประชากร

กลางป จ านวน อตรา ประชากร

กลางป จ านวน อตรา ประชากร

กลางป ทงประเทศ 1,009,385 1,570.63 64,266,365 1,047,979 1,621.72 64,621,302 1,111,311 1,710.89 64,955,313 สงขลา 19,145 1,394.60 1,372,792 19,708 1,423.75 1,384,233 19,211 1,376.54 1,395,597 สตล 3,978 1,309.96 303,674 3,888 1,263.01 307,836 3,813 1,225.13 311,233 ตรง 11,611 1,845.02 629,314 13,132 2,071.36 633,980 12,402 1,945.74 637,394 พทลง 7,711 1,503.77 512,777 8,050 1,559.30 516,257 7,749 1,492.43 519,220 ปตตาน 6,634 993.78 667,550 6,484 960.27 675,227 6,057 887.46 682,512 ยะลา 6,327 1,272.30 497,290 6,919 1,374.25 503,476 6,269 1,231.57 509,024 นราธวาส 12,910 1,715.88 752,384 13284 1,743.83 761,771 12,624 1,638.48 770,472 รวมเขต12 68,316 1,442.55 4,735,781 71,465 1,494.21 4,782,780 68,125 1,411.78 4,825,452

ตารางท 3 สถานการณโรคหวใจขาดเลอด เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 1217

จงหวด 2555 2556 2557 จ านวน อตรา ประชากร

กลางป จ านวน อตรา ประชากร

กลางป จ านวน อตรา ประชากร

กลางป ทงประเทศ 274,753 427.53 64,266,365 279,109 431.91 64,621,302 264,820 407.70 64,955,313 สงขลา 6,419 467.59 1,372,792 6,471 467.48 1,384,233 7,178 514.33 1,395,597 สตล 1,133 373.10 303,674 1,135 368.70 307,836 1,059 340.26 311,233 ตรง 3,320 527.56 629,314 3,875 611.22 633,980 3,456 542.21 637,394 พทลง 2,350 458.29 512,777 2,274 440.48 516,257 1,983 381.92 519,220 ปตตาน 2,275 340.80 667,550 2,305 341.37 675,227 1,994 292.16 682,512 ยะลา 2,236 449.64 497,290 2,229 442.72 503,476 2,140 420.41 509,024 นราธวาส 3,634 483.00 752,384 3,748 492.01 761,771 4,215 547.07 770,472 รวมเขต 12 21,367 451.18 4,735,781 22,037 460.76 4,782,771 22,025 456.43 4,825,452

18

ตารางท 4 สถานการณโรคหลอดเลอดสมอง เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 1217

จงหวด 2555 2556 2557 จ านวน อตรา ประชากร

กลางป จ านวน อตรา ประชากร

กลางป จ านวน อตรา ประชากร

กลางป ทงประเทศ 227,848 354.54 64,266,365 237,039 366.81 64,621,302 228,836 352.30 64,955,313 สงขลา 5,231 381.05 1,372,792 5,551 401.02 1,384,233 5,282 378.48 1,395,597 สตล 770 253.56 303,674 841 273.20 307,836 856 275.04 311,233 ตรง 3,061 486.40 629,314 3,307 521.63 633,980 3,177 498.44 637,394 พทลง 2,106 410.70 512,777 2,325 450.36 516,257 2,220 427.56 519,220 ปตตาน 929 139.17 667,550 1,045 154.76 675,227 1,027 150.47 682,512 ยะลา 1,264 254.18 492,290 1,445 287.00 503,476 1,417 278.38 509,024 นราธวาส 1,516 201.49 752,384 1,545 202.82 761,771 1,420 184.30 770,472 รวมเขต12 14,877 314.14 4,735,781 16,059 335.77 4,782,780 15,399 319.12 4,825,452

1.3.3 สขภาพฟนวยผใหญ13 สขภาพฟนของกลมวยท างานอาย 35-44 ป ปญหาทพบเกดจากรอยโรคสะสม

ทงปญหาสภาวะปรทนต ทพบการอกเสบของเหงอก มเลอดออกงาย รอยละ 39.3 ปญหาปรทนตอกเสบทมการท าลายของกระดกรองรบรากฟนรวมดวย รอยละ 15.6 และปญหาโรคฟนผทยงไมไดรบการรกษา รอยละ 35.2 โดยปญหาดงกลาวจะแสดงอาการทรนแรงจนเกดความเจบปวดและการสญเสยฟนในชวงอายตอไป ถาไมไดรบการดแล ปองกน รกษาทเหมาะสม ทนเวลา นอกจากนในวยนยงมพฤตกรรมทเพมความเสยงตอการเกดโรคในชองปาก โดยเฉพาะการสบบหร ทพบรอยละ 19.6 เฉลย 11.7 มวนตอวน รวมทงพฤตกรรมการไปใชบรการในรอบปรอยละ 37.9 ซงในจ านวนนรอยละ 39.0 ไปรบบรการเมอมอาการปวดและเสยวฟนแลว มเพยงรอยละ 10.1 เทานน ทไปรบบรการเพอตองการตรวจสขภาพฟนโดยไมมอาการ

อยางไรกตามวยท างานสวนใหญไมรสกวาสขภาพชองปากมปญหาเพราะไมมอาการผดปกตใด ๆ สวนใหญรอยละ 93.7 ยงรสกวาสามารถใชฟนบดเคยวอาหารไดด เนองจากยงมฟนหลงสบกนใชงานไดอยางนอย 4 คสบ และรอยละ 97.8 ยงมฟนแท ใชงานไดอยางนอย 20 ซ ดงนน ส าหรบกลมวยท างานนอกจากการท าใหเขาถงขอมลขาวสาร และความรเพอการดแลอนามยชองปากตนเองแลว ยงจ าเปนตองมมาตรการควบคมปองกนโรค โดยเฉพาะการสนบสนนใหใชอปกรณเสรมท าความสะอาดซอกฟนเพอปองกนโรคปรทนตและฟนผบรเวณดานประชด (proximal caries)

1.3.4 สขภาพจตวยผใหญ18 องคการอนามยโลกนยามสขภาพจต หมายถงสขภาวะ (State of well-being)

ซงบคคลเขาถงศกยภาพของตนเอง สามารถจดการปญหาและความเครยดในชวตประจ าวน ท างานอยางสรางสรรคและมประสทธผลสามารถสรางประโยชนใหแกชมชนของตนเองได

ส าหรบในประเทศไทย กรมสขภาพจตไดก าหนดนยามสขภาพจต หมายถง “สภาพชวตทเปนสขอนเปนผลจากการมความสามารถในการจดการปญหาในการด าเนนชวต ม

19

ศกยภาพทจะพฒนาตนเองเพอคณภาพชวตทดโดยครอบคลมถงความดงามภายในจตใจ ภายใตสภาพสงคมและสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป”

จากการส ารวจสขภาพจตของประชากร ครงท 8 ป 2558 โดยส านกงานสถตแหงชาตและกบกรมสขภาพจต ด าเนนการส ารวจพรอมกบโครงการส ารวจภาวะการท างานของประชากร พ.ศ. 2558 ในเดอนกมภาพนธ พฤษภาคม กรกฎาคม สงหาคม กนยายน และพฤศจกายน ซงเกบรวบรวมขอมลจากครวเรอนตวอยางในทกจงหวดทวประเทศ โดยสมภาษณเฉพาะผทมอาย 15 ปขนไป และตอบค าถามดวยตนเอง และใชแบบส ารวจสขภาพจตฉบบสน 15 ขอ จดขอถามตามองคประกอบหลก ได 5 ดาน คะแนนเตม 45 คะแนน โดยแตละขอถามจะมคะแนนในการประเมน 4 ระดบ คอ 0 คะแนน หมายถง ไมเลย, 1 คะแนน หมายถง เลกนอย, 2 คะแนน หมายถง มาก, 3 คะแนน หมายถง มากทสด ส าหรบองคประกอบหลก 5 ดาน ประกอบดวย 1) สภาพจตใจ (6 ขอ 18 คะแนน) หมายถงสภาพจตใจทเปนสขหรอทกขการรบรสภาวะสขภาพของตนเองความเจบปวยทางดานรางกาย ทสงผลกระทบทางดานจตใจและความเจบปวยทางจตสามารถแบงเปน 2 องคประกอบยอยคอ 1.1) ความรสกทด (3 ขอ 9 คะแนน) ประกอบดวยความรสกพงพอใจ สบายใจ ภมใจ, และ 1.2) การมความรสกทไมด (3 ขอ 9 คะแนน) ประกอบดวยความรสกผดหวง มทกข เบอหนาย ซงในการวเคราะหองคประกอบนไดมการแปลงรหสค าตอบแลว กลาวคอ หากมความรสกไมดมากทสดจะได 0 คะแนน ขณะทไมมความรสกไมดเลยจะได 3 คะแนน, 2) สมรรถภาพของจตใจ (3 ขอ 9 คะแนน) หมายถงความสามารถของจตใจในการสรางความสมพนธกบผอน แล ะการจดการปญหาตาง ๆ ทเกดขน เพอการด าเนนชวตอยางปกตสข, 3) คณภาพของจตใจ (3 ขอ 9 คะแนน) หมายถง คณลกษณะทดงามของจตใจในการด าเนนชวตอยางเกดประโยชนตอตนเอง และสงคม แมบางครงจะตองเสยสละความสขสบายหรอทรพยสนสวนตวบางกตาม, 4) ปจจยสนบสนน (3 ขอ 9 คะแนน) หมายถง ปจจยตางๆ ทสนบสนนใหบคคลมสขภาพจตด ซงเปนปจจยทเกยวของกบคนในครอบครว ชมชน การท างาน รายไดศาสนา ความเชอของแตละบคคล ความสามารถในการท างาน ตลอดจนสงแวดลอมและความรสกมนคง ปลอดภยในชวตและทรพยสน ผลการประเมนคะแนนสขภาพจตของคนไทยในแตละภาค พบวา ภาคใตมคะแนนเฉลยสขภาพจตมากทสด 31.82 คะแนน รองลงมาเปนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 31.81 คะแนน ภาคเหนอ 31.62 คะแนน กรงเทพมหานคร 31.33 คะแนน และภาคกลาง 31.01 คะแนน ตามล าดบ สวนคะแนนสขภาพจตของผ วางงานในแตละภาค พบวา ผวางงานภาคใตมคะแนนเฉลยสขภาพจตต าทสดอยท 27.73 คะแนน โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมคะแนนเฉลยสขภาพจตมากทสด 31.16 คะแนน รองลงมาเปนภาคเหนอ 30.72 คะแนน ภาคกลาง 28.25 คะแนน และกรงเทพมหานคร 27.89 คะแนน

1.4 ภำวะสขภำพวยผสงอำย 1.4.1 ความเจบปวยจากโรคไมตดตอของผสงอาย

ในเขต 5 จงหวดชายแดนภาคใต ไดแก สงขลา สตล ยะลา ปตตาน และนราธวาส พบวาผสงอาย รอยละ 70 ปวยดวยโรคเรอรงอยางนอยหนงโรคตอคน โรคทพบบอยไดแก ความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 34.5 เบาหวาน คดเปนรอยละ 6.9 โรคหวใจ คดเปนรอยละ 1.5 และ ไตวายเรอรง คดเปนรอยละ 1.519

20

1.4.2 ภาวะโภชนาการของผสงอาย ผสงอายทมอายมากกวา 60 ป ขนไปทพกอาศยอยในจงหวด ปตตาน ยะลา และ

นราธวาส สวนมาก (รอยละ 62.2) มภาวะโภชนาการปกต ขณะทรอยละ 37.8 อยในเกณฑเสยงตอการขาดอาหาร เมอมการประเมนในกลมเสยงเพมเตม พบวารอยละ 62.1 อยในระดบเสยงตอภาวะทพโภชนาการ รองลงมาอยในระดบภาวะโภชนาการเพยงพอ (รอยละ 31.1) และระดบขาดอาหาร อยท รอยละ 6.820

1.4.3 สขภาพฟนของผสงอาย21 การศกษาในภาพรวมของทงประเทศ โดยพบวา ปญหาหลกในผสงอาย กลมอาย

60-74 ป และ 80 ป ยงคงเปนเรองการสญเสยฟน กลมผสงอาย 60-74 ป และ 80 ป พบวา ผสงอาย 60-74 ป รอยละ 57.8 มฟนแทใชงานไดอยางนอย 20 ซ เฉลย 18.8 ซตอคน รอยละ 43.3 มฟนหลงสบกนอยางนอย 4 คสบ รอยละ 88.3 มการสญเสยฟนบางสวนและรอยละ 7.2 สญเสยฟนทงปาก และการสญเสยฟนยงคงเพมขนตอเนองตามอาย จนเมออาย 80-89 ป พบสญเสยฟนทงปากสงถงรอยละ 32.2 ความตองการใสฟนเทยมทงปากในผสงอาย 60-74 ป ลดลงจากรอยละ 4.1 ในการส ารวจครงท 6 เปนรอยละ 2.5 ทงนอาจจะเนองมาจากมการรณรงคใสฟนทงปากเพอการเคยวอาหารอยางตอเนองตงแตป 2548 จนถงปจจบน ผสงอาย 60-74 ป

สวนในกลมอาย 80-89 ป มเพยงรอยละ 23.5 ทมฟนแทใชงานไดอยางนอย 20 ซ และมฟนหลงทใชบดเคยวสบกน อยางนอย 4 คสบ เพยงรอยละ 15.6 แสดงใหเหนถงประสทธภาพการบดเคยวทลดลงชดเจน แมจ านวน ฟนแทใชงานในกลมผสงอายตอนตนจะมแนวโนมเพมขนจากการส ารวจครงกอน ๆ แตฟนแททเหลออยน ยงมปญหารอยโรคและความผดปกตในชองปากทจ าเปนตองไดรบการดแลทเหมาะสม เพอปองกนและชะลอความเจบปวด และการสญเสยฟนทจะสงผลกระทบตอคณภาพชวตของผสงอายทส าคญ ไดแก 1) โรคปรทนตอกเสบทมการท าลายของกระดกรองรบรากฟนรวมดวย พบรอยละ 32.1 โดยรอยละ 11.4 เปนโรคปรทนตอกเสบทอยในระดบรนแรงมาก (มรองลกปรทนตตงแต 6 มม.ขนไป) ซงเสยงตอการอกเสบ ปวดบวม ฟนโยก 2) ฟนผทยงไมไดรบการรกษา รอยละ 48.3 3) รากฟนผ เปนปญหาทสมพนธกบ เหงอกรน ซงจะพบมากสดในวยสงอาย รอยละ 17.2

1.4.4 คณภาพชวตของผสงอาย19 ผสงอายในเขต 5 จงหวดชายแดนภาคใต สวนใหญมภาวะสขภาพและคณภาพ

ชวตอยในระดบปานกลาง รอยละ 59.1 (x = 85.70, range = 44-117, SD = 1.27) และ 51.60 (x = 90.60, range = 43-119, SD = 12.3) ตามล าดบ โดยคณภาพชวตมความสมพนธทางบวกในระดบสงกบภาวะสขภาพ (r = .77, p < .01) ปญหาสขภาพอน ๆ ของผสงอายในเขต 5 จงหวดชายแดนภาคใต ไดแก สงขลา สตล ยะลา ปตตาน และนราธวาส มปญหาการมองเหน คดเปนรอยละ 58 ผวหนงแหงและมผนคน คดเปนรอยละ 39.90 การควบคมการขบถายปสสาวะ คดเปนรอยละ 30

21

1.5 ปญหำสขภำพทกกลมวยและปญหำทเกดจำกภยธรรมชำตและภยอน ๆ 1.5.1 โรคเลปโตสไปโรซสหรอโรคฉหน22

ในป 2559 ทวประเทศพบผปวยโรคน 2,275 ราย เสยชวต 34 ราย ในภาคใตมผปวย 697 ราย เสยชวต 15 ราย จงหวดสงขลา และพทลง มผปวยมากทสดเปนอนดบท 2 และ 3 จาก 5 อนดบแรกของจงหวดทมการระบาดมากทสดในภาคใต และในป 2560 ตงแตวนท 1–13 มกราคมทผานมา ทวประเทศมผปวย 28 ราย เสยชวต 1 ราย สวนภาคใตมผปวย 10 ราย

1.5.2 ปญหาโรคมาลาเรย23 สถานการณโรคมาลาเรย 14 จงหวดภาคใต ประเทศไทย คอ จงหวดชมพร

นครศรธรรมราช พทลง สราษฎรธาน กระบ พงงา ภเกต ระนอง ตรง นราธวาส ปตตาน สตล สงขลา และยะลา ตงแตป พ.ศ. 2552-2555 จากรายงานเฝาระวงโรคมาลาเรย ของส านกโรคตดตอน าโดยแมลง กรมควบคมโรค พบอตราปวยมาลาเรย จ าแนกตามการพบเชอภาคใต พบวา มผปวยดวยมาลาเรย จ านวน 4,479, 6,183, 2,271 และ 5,355 ราย คดเปนอตราปวยตอพน ประชากรเทากบ 0.51, 0.70, 0.25 และ 0.61 ตามล าดบ เมอจ าแนกตามจงหวด พบวาป พ.ศ. 2552-2553 จงหวดทมอตราปวยสงสด คอ ยะลา (4.33, 5.99 ตอพนประชากร) จากรายงานระบาดวทยาป 2555 ในเขตภาคใต พบวา ผปวยรอยละ 47.40 มอาชพท าสวนยางพารา รองลงมาคอ นกเรยนและรบจาง รอยละ 20.88 , 20.47 ตามล าดบ ผปวยมอายอยในชวง 25-34 ป รอยละ 21.7 รองลงมาคอ 15-24 ป และ 35-44 ป รอยละ 21.1 และ 16.9 ตามล าดบ สวนใหญเปนชาย รอยละ 70 จ านวนผปวยสงในชวงเดอนพฤษภาคม-สงหาคม และเดอนตลาคมถงพฤศจกายน ในป 2554 พบอตราการระบาดใน จงหวดตรง สงขลา สตล ยะลา นราธวาส อยทอตราสวน 0.01-1.51 ตอพนประชากร

1.5.3 ปญหาสขภาพจากสถานการณหมอกควน สถานการณมลพษหมอกควนในพนทจงหวดสงขลา ยะลา และนราธวาส มก

เกดขนในชวงเดอนมถนายนถงตลาคมเปนประจ าเกอบทกป โดยชวงเดอนสงหาคมถงตลาคมมกเกดปญหามาก สาเหตของการเกดหมอกควนขามแดนมาจากการเผาปาและพนทเกษตรทเปนปาพรในเกาะสมาตราและเกาะบอรเนยว สาธารณรฐอนโดนเซย ท าใหเกดหมอกควนหนาแนนและดบไฟทเกดขนไดยาก24, 25 ดงเหนไดจากระดบ PM10 สงสดทวดไดรายเดอน ในป 255824 ดงภาพท 20

22

ภาพท 20 ปรมาณฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) ระดบสงสดทวดไดในแตละเดอน ในป 255824

จากรายงานผลการตรวจวดคณภาพอากาศของกรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พบวา จงหวดสราษฎรธาน ภเกต สงขลา ยะลา นราธวาส ปตตาน พงงา และสตล มปรมาณฝนละอองสงเกนเกณฑมาตรฐาน 10 วน คดเปนรอยละ 6.5 ของจ านวนวนทตรวจ (153 วน) และพบปรมาณฝนละอองเฉลย 24 ชวโมงสงสดเทากบ 360 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร เมอวนท 22 ตลาคม 2558 ทต าบลหาดใหญ อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา26 ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข27 ไดรายงานวา ระหวางวนท 5–8 ตลาคม. 2558 ม 7 จงหวดทไดรบผลกระทบจากสถานการณหมอกควนภาคใต คอ จ. สราษฎรธาน ภเกต สงขลา ยะลา นราธวาส สตล ปตตาน ม 5 จงหวดทมคา PM10 สงทสงผลตอสขภาพ ไดแก ภเกต สงขลา ยะลา สตล ปตตาน ปญหาดงกลาวสงผลตอสขภาพประชาชนไดหลายระบบ ไดแก กลมโรคตาอกเสบ กลมโรคหวใจและหลอดเลอด กลมโรคทางเดนหายใจ กลมโรคผวหนงอกเสบ รายละเอยดจ านวนผปวยทไดรบรายงานจากจงหวดทไดรบผลกระทบดงภาพท 21-22

23

ภาพท 21 คาเฉลย 24 ชวโมงของ PM 10 ในพนทภาคใตในชวงเชา ระหวางวนท 5-8 ตลาคม 255827

ภาพท 22 จ านวนผปวยกลมโรคตาง ๆ รายจงหวด จ าแนกรายวน27

ป พ.ศ. 2559 สถานการณหมอกควนในจงหวดชายแดนใตทวความรนแรงขนในป 2559 เนองจากมเหตการณไฟไหมปาพรโตะแดง ใน จ.นราธวาส ตงแตวนท 6 พฤษภาคม 2559 มพนททเกดไฟปาจ านวน 5 หมบาน ใน 2 อ าเภอ คอ อ.สไหงปาด (3 หมบาน) และ อ.สไหงโก-ลก (2 หมบาน) พนทปาไดรบความเสยหายประมาณ 2,500 ไรแมวาทางหนวยงานทเกยวของสามารถควบคมเพลงใหอยในวงจ ากดไดแลว แตยงไมสามารถดบไฟใหมอดสนทได เนองจากสภาพภมประเทศของปาพรนนแตกตางจากปาธรรมดา จงท าใหการด าเนนการคอนขางล าบากและตองใชระยะเวลานานกวาปกต ประกอบกบสภาพภมอากาศทแหงแลงเนองจากฝนทงชวงเปนเวลานาน จงท าใหอาจเกดไฟปาขนไดงาย24

ในชวงวนท 6-12 พฤษภาคม 2559 พบปรมาณฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (PM10) เฉลย 24 ชวโมง (เวลา 09.00 น.) มคาระหวาง 8-70 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร

24

ซงเมอเทยบกบมาตรฐานคาเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพจากฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน ของกรมอนามย พบวา ในวนท 11 พฤษภาคม 2559 จงหวดสงขลามคา PM10 70 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร และจงหวดยะลามคา PM10 61 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ซงอยในระดบท 51-120 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร หรอระดบเฝาระวง (สเขยว) ดงภาพท 23 โดยประชาชนกลมเสยง อาจมอาจมอาการในเบองตน ไดแก อาการทางระบบทางเดนหายใจสวนบน (ไอ หายใจล าบาก) ระคายเคองตา25 ดงภาพท 24

ภาพท 23 สถานการณ PM10 เฉลย 24 ชวโมง หนวยไมโครกรม/ลกบาศกเมตร

วนท 6-12 พฤษภาคม 255925

ภาพท 24 คาเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพจากฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน25

25

1.5.4 ปญหาสขภาพจากสถานการณความไมสงบในภาคใต - ดานรางกาย จากขอมลของศนยเฝาระวงสถานการณภาคใต28 พบวา ในรอบ

12 ปทผานมาความรนแรงและความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตท าใหมผเสยชวตทงสน 6,543 รายโดยเฉลยมผเสยชวตปละ 545 ราย และมผไดรบบาดเจบทงสน 11,919 ราย โดยเฉลยปละ 993 ราย จดทเปนทนาสงเกตคอนบตงแตป พ.ศ. 2556 จ านวนผเสยชวตและบาดเจบมแนวโนมลดลง โดยในระหวางป พ.ศ. 2556 ถง 2558 มผเสยชวต 456 ราย 341 ราย และ 246 รายตามล าดบ สวนผบาดเจบ ระหวางป พ.ศ. 2556 ถง 2558 มจ านวน 978 ราย 672 รายและ 544 รายตามล าดบ ดงภาพท 24

ภาพท 25 จ านวนผเสยชวตและบาดเจบจากเหตการณไมสงบจงหวดชายแดนภาคใต พ.ศ. 2547-255827

- ดานจตใจและจตวญญาณ สถานการณความรนแรงและความไมสงบชายแดนใต สงผลกระทบโดยตรงตอผทไดรบบาดเจบ ผทอยในเหตการณ ผสญเสยญาตพนอง ผสญเสยทรพยสนทกเพศทกวย รวมทงสขภาพจตของบคลากรและระบบบรการสขภาพ29, 32

- ดานสงคม การศกษาคณภาพของครอบครวทวไป และครอบครวผไดรบผลกระทบจาก

สถานการณความไมสงบในเขตพนทพฒนาพเศษเฉพาะกจชายแดนใตจงหวดสงขลา30พบวา ภายใตสถานการณความไมสงบชายแดนใต วถชวตของครอบครวทวไปมการเปลยนแปลง ทงดานครอบครว ดานสงคมและวฒนธรรม ดานเศรษฐกจ และ ดานสขภาพกายและสขภาพจต เชนเดยวกบครอบครวผไดรบผลกระทบจากสถานการณความไมสงบในเขตพนทพฒนาพเศษเฉพาะกจชายแดนใตมปญหาดานความสมพนธในครอบครว การด าเนนชวตประจ าวน รายไดไมเพยงพอกบ รายจาย ไมมอาชพท ากน ภาระหนสนทเพมขน และปญหาดานสขภาพกายและสขภาพจต คอ ความพการ และความโศกเศราเสยใจ

26

ผลการศกษาคณภาพชวตของประชาชนกลมตาง ๆ ทอยในสถานการณความรนแรง เชนผทไดรบความรนแรงจากสถานการณความไมสงบในจงหวดยะลา มคณภาพชวตอยในระดบปานกลาง รอยละ 84.5 และมคณภาพชวตระดบด รอยละ 13.2 เมอจ าแนกรายดาน พบวา คณภาพชวตดานจตใจอยในระดบดมากทสด รอยละ 24.8 และคณภาพชวตดานสมพนธภาพทางสงคมอยในระดบไมดมากทสด รอยละ 15.8 โดยปจจยทมความสมพนธทางบวกอยางมนยส าคญทางสถต คอ พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ สวนปจจยทมความสมพนธทางลบ คอ ผไดรบบาดเจบจากเหตการณ ผมความพการในปจจบน ระดบการศกษามธยมศกษาหรอเทยบเทา สถานภาพสมรสหมาย ระยะเวลาหลงเหตการณ และสถานภาพสมรสค ปจจยดงกลาวสามารถรวมกนอธบายความแปรปรวนของคะแนนคณภาพชวตโดยรวมของผไดรบความรนแรงจากสถานการณความไมสงบในจงหวดยะลาไดรอยละ 25.2 ตวแปรทมอทธพลมากทสด คอ พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ31

คณภาพชวตการท างานของบคลากรองคการบรหารสวนต าบล ในเขตอ าเภอสายบร จงหวดปตตาน32 พบวา คณภาพชวตการท างานของบคลากรองคการบรหารสวนต าบลในดานตาง ๆ เปนดงน 1) ดานคาตอบแทนทเพยงพอและเปนธรรม บคลากรสวนใหญมความพอใจต อคาตอบแทนทไดรบ แตจะไดรบสทธสวสดการตางๆ คอนขางลาชา 2) ดานสภาพแวดลอมและมาตรการในการรกษาความปลอดภยในชวตและทรพยสน สวนใหญมความพอใจนอย ซงรฐบาลจะตองแกปญหานอยางจรงจงและจรงใจ วางนโยบายทมความตอเนอง ควรเพมมาตรการในการรกษาความปลอดภยใหกบพนกงานโดยจดชดรกษาความปลอดภยตลอด 24 ชวโมง และใหชมชนมสวนรวม 3) ดานความกาวหนาและมนคงในงาน สวนใหญมความพอใจในนโยบายทสงเสรมใหบคลากรมโอกาสเจรญกาวหนาในหนาทการงาน ทงการพจารณาจากความดความชอบ การปรบเปลยนต าแหนง หรอการใหศกษาตอการไดรบสทธพเศษ 4) ดานการพฒนาความสามารถของบคลากร สวนใหญมความพอใจตอนโยบายในการพฒนาความสามารถของบคลากร ทมการจดท าแผนพฒนาบคลากรทก ๆ ป มการก าหนดเปาหมายและมงพฒนาบคลากรอยางตอเนอง 5) ดานการมสวนรวมในการตดสนใจทจะมผลตอสภาพการท างาน สวนใหญมความพอใจ บคลากรสามารถใชความรและทกษะของตนเองในการท างานไดอยางอสระ และ 6) ดานการมมนษยสมพนธสวนใหญไดรบความรวมมอจากเพอนรวมงานเปนอยางดโดยเฉพาะผบรหารทองถน และสมาชกสภาทองถนสามารถสรางความรสกอนใจ ความเปนกนเอง มการสรางเครอขายบคลากรขององคการบรหารสวนต าบล เพอทจะไดมความรสกวาไมไดปฏบตงานในพนทอยางโดดเดยว

สวนการศกษาสถานการณความสขและความทกขของประชากรชนบทในสามจงหวด คอ ปตตาน ยะลา และนราธวาส พบวา คะแนนความสขของประชากรชนบทในสามจงหวด พ.ศ. 2552 เทากบ 6.7 ซงต ากวาคะแนนความสขเฉลยของประเทศไทยทเทากบ 7.5 โดยศาสนาประจ าครวเรอน ความรสกปลอดภยในชวตและทรพยสนของคนในครวเรอน และการเจบปวยของครวเรอน มอทธพลตอความสขมาก ครวเรอนทนบถอศาสนาพทธมคะแนนความนาจะเปนทครวเรอนจะมความสขมากสงกวาครวเรอนทนบถอศาสนาอสลาม33 ในขณะทความรสกปลอดภยในชวตและทรพยสนของคนในครวเรอนทเพมขนจะเพมโอกาสใหครวเรอนมความสข และลดโอกาสทครวเรอนจะมความทกข โดยอาการเครยด โรคกระดก/ขอ/กลามเนอ/เอน และโรคไขเลอดออก/ไขชคนกนยาเปนโรคทสงผลกระทบความสขของชนบทในพนท 3 จงหวด ผลการศกษาพบวาบางครวเรอนเทานน

27

ทเขารบการรกษาในสถานบรการทางสขภาพ สวนเหตผลของการไมไปรบบรการในสถานบรการของรฐมหลากหลาย เชน ความรนแรงของโรค ทตงของสถานบรการ และความพงพอใจในการใหบรการ34

1.6 สำเหตกำรตำย โดยภาพรวมทงภาคใต สาเหตการตายสามล าดบแรก ไดแก 1) มะเรง, 2) อบตเหตและ

การเปนพษ, และ 3) การบาดเจบจากการฆาตวตาย/ถกฆาตาย/อน เมอพจารณาเฉพาะเขตบรการสขภาพเพอประชาชน เขตท 12 ระหวางป พ.ศ.2554 - 2557 ขอมลสาเหตการตายของประชาชน ประเภทผปวยในทใชบรการของสถานบรการสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข มความแตกตางกนระหวางพนทดานบนและดานลางของเขตฯ ในขณะทโรคหวใจ มะเรง และอบตเหตและการเปนพษ เปนสาเหตการตายสามล าดบแรกของผปวยในพนท 4 จงหวดดานบน ไดแก ตรง พทลง สตล และสงขลา แตผปวยในพนท 3 จงหวดชายแดนใตสวนใหญเสยชวตจากภาวะความดนโลหตสงและโรคหลอดเลอดสมอง35 ดงภาพท 26-27

ภาพท 26 อตราการตายตอประชากร 100,000 คนจ าแนกตามสาเหตการตาย ภาคใต พ.ศ. 2550-255735

28

ภาพท 27 สาเหตการตายในเขตบรการสขภาพเพอประชาชน เขตท 12 ประเภทผปวยใน ของสถานบรการสงกดกระทรวงสาธารณสข ระหวางป พ.ศ.2554 – 255735

2. ปจจยก ำหนดสขภำพ

2.1 ปจจยก ำหนดสขภำพดำนปจเจก 2.1.1 การรบรสขภาพ ความเชอ และพฤตกรรมสขภาพในหญงตงครรภ

จากผลการศกษาทผานมาพบวา การเสยชวตของหญงตงครรภสวนใหญเกดจากสาเหตทสามารถปองกนได ในบรบทของสตศาสตรสมยใหม มเพยงนอยรายทเปนเหตสดวสย งานวจยพบวา ปจจยหลายดานมผลกระทบตอความส าเรจในงานอนามยแมและเดกในจงหวดชายแดนใต ไดแก

1) ความเชอเรองการดแลครรภ ความเชอทยงคงเปนตวก าหนดบรรทดฐานการปฏบตตนของหญงตงครรภ ไดแก (1) ความเชอวาหญงตงครรภไมควรรบประทานอาหารมาก และไมควรรบประทานยาบ ารง, (2) ความเชอทจะคลอดกบหมอผหญง, และ (3) วถชวต ศาสนาทใหคณคาสงมากในเรองการใหก าเนดบตรและเชอวาการตายเปนเรองของธรรมชาต แมในรายทหญงตงครรภมโรคมความเสยงสง กยงตองการมลกเพอสบสกล ตลอดจนทศนคตทคดวาการคมก าเนดนนผดหลกการของศาสนาอสลาม

29

2) โตะบแด ถอเปนจดแขงของระบบอนามยแมและเดกในพนทจงหวดชายแดนใต ดวยวถชวตและศรทธาตอโตะบแด เนองจากเปนผอาวโสทมความรความช านาญดานการดแลหญงตงครรภทมการผสมผสานหลกศาสนา อบอนใจในน าค า น าใจทโตะบแดดแลคนไขประดจญาตมตร และคาใชจายถก ในขณะทบรการทางการแพทยยงมขอจ ากดและมชองวางทไมสามารถเขาใจเขาถงวถมสลมไดอยางแทจรง

(3) การฝากครรภ หญงตงครรภยงคงฝากครรภกบผดงครรภโบราณ เพราะวถชวต ความเชอ ศาสนา และวฒนธรรมเปนตวก าหนดบรรทดฐานการปฏบตตนของหญงตงครรภ36

คณะท างานสาขามารดาและทารกแรกเกด เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 127 ไดสรปผลการด าเนนงานเกยวกบอนามยแมและเดกตามตวชวดของกระทรวงสาธารณสขระหวางปงบประมาณ 2557-2560 ขอมล ณ วนท 31 มนาคม 2560 หวขอการรายงาน ประกอบดวย รอยละของหญงตงครรภทฝากครรภครงแรกทอายครรภนอยกวาหรอเทากบ 12 สปดาห การไดรบการดแลกอนคลอด 5 ครง ภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ รอยละการตงครรภซ าในหญงอายนอยกวา 20 ป และ และอตราการดแลหลงคลอด 3 ครงตามเกณฑ ขอมลเหลานอาจมสวนเกยวของกบการรบรสขภาพ ความเชอ และพฤตกรรมสขภาพของหญงตงครรภในเขตฯ

ในภาพรวมของเขตฯ ตงแตปงบประมาณ 2557-2560 หญงตงครรภทฝากครรภครงแรกทอายครรภนอยกวาหรอเทากบ 12 สปดาหมจ านวนรอยละ 66.8 -71.91 ซงเปนไปตามเปาหมาย คอไมต ากวารอยละ 60 เมอพจารณารายจงหวดเฉพาะปงบประมาณ 2560 จงหวดตรงมรอยละของหญงตงครรภฝากครรภครงแรกทอายครรภนอยกวาหรอเทากบ 12 สปดาหสงสด คอรอยละ 76.37 แมวาจงหวดนราธวาสจะเปนจงหวดทมจ านวนหญงตงครรภฝากครรภครงแรกทอายครรภนอยกวาหรอเทากบ 12 สปดาหต าสด คอ รอยละ 65.03 แตจงหวดสงขลามรอยละดงกลาวเกอบจะเทากบจงหวดนราธวาส คอ รอยละ 65.07 ดงภาพท 28

ภาพท 28 รอยละของหญงตงครรภทฝากครรภครงแรกเมออายครรภนอยกวาหรอเทากบ 12 สปดาห7

30

เปาหมายของกระทรวงสาธารณสขส าหรบการดแลระหวางการตงครรภ คอรอยละของหญงตงครรภทไดรบการดแลกอนคลอดตงแต 5 ครงขนไป ไมนอยกวารอยละ 60 ผลการด าเนนงานโดยภาพรวมของเขตฯ ดขนเรอย ๆ จากรอยละ 52.7 ในปงบประมาณ 2557 เปนรอยละ 61.28 ในปงบประมาณ 2559 ส าหรบปงบประมาณ 2560 ซงยงไมหมดปงบประมาณ ณ วนทรายงาน ตวเลขรอยละของเขตฯต ากวาเปาหมายเลกนอย คอรอยละ 58.85 เมอพจารณารายจงหวด ยงคงมจงหวดทด าเนนงานไดไมเปนไปตามเปาหมายถงสจงหวด ไดแกจงหวดสตล ปตตาน ยะลา นราธวาส คอรอยละ 52.63, 52.32, 58.85, และ43.65 ตามล าดบ

ภาพท 29 รอยละของหญงตงครรภทไดรบการดแลกอนคลอดตงแต 5 ครงขนไป7

ในปงบประมาณ 2557 ตรวจพบภาวะโลหตจางในหญงตงครรภทฝากครรภครงแรกรอยละ 18.07 ซงสงกวาเปาหมายทก าหนดคอไมเกนรอยละ 18 ในปงบประมาณ 2558 ตวเลขลดลงเหลอรอยละ 16.89 และเปนไปตามเปาหมายทก าหนด แตในปงบประมาณ 2559 กลบตรวจพบภาวะโลหตจางในหญงตงครรภทฝากครรภครงแรกเพมขนเปนรอยละ 17.33 และลดลงเหลอรอยละ 16.5 ในปงบประมาณ 2560 แตเมอพจารณารายจงหวด พบวาจงหวดสงขลาและปตตานยงคงมรอยละของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ ในการฝากครรภครงแรกสงถงรอยละ 22.15 และ 20.48 ตามล าดบ ดงภาพท 30

31

ภาพท 30 รอยละของภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ ในการฝากครรภครงแรก7

ในปงบประมาณ 2557 อตราการตงครรภซ าในหญงอายนอยกวา 20 ป สงกวาเปาหมายทก าหนดไว ทไมเกนรอยละ 10 เกนเทาตว คอรอยละ 23 และลดลงในปงบประมาณ 2558-2559 เปนรอยละ 16.75 และ 14.81 ตามล าดบ แตในปงบประมาณ 2560 ซงยงไมหมดปงบประมาณ ณ วนทรายงานอตราการตงครรภซ าในหญงอายนอยกวา 20 ป กลบสงขนเกอบเทาปงบประมาณ 2557 คอรอยละ 20.17 ทกจงหวดในเขตฯ มอตราการตงครรภซ าในหญงอายนอยกวา 20 ป สงกวารอยละ 15 อตราสงสดสามล าดบแรกคอ จงหวดสงขลา ปตตาน และยะลา ทรอยละ 22.40, 20.75, และ 20.57 ตามล าดบ ดงภาพท 31

ภาพท 31 รอยละการตงครรภซ าในหญงอายนอยกวา 20 ป7

32

ตงแตปงบประมาณ 2557-2559 การด าเนนงานของเขตสขภาพเพอประชาชน เขตท 12 ในสวนของการดแลหลงคลอด 3 ครง สงกวารอยละ 75 และมผลการด าเนนงานสงสดในปงบประมาณ 2558 ทรอยละ80.76 แตกลบลดต าลงในปงบประมาณ 2560 เหลอรอยละ 54.51 และต ากวาเปาหมายทก าหนดไว คอมากกวารอยละ 60 ถงรอยละ 5 ถงแมวายงไมหมดปงบประมาณ ณ วนทรายงาน ดงภาพท 32

ภาพท 32 อตราการดแลหลงคลอด 3 ครงตามเกณฑ7

2.1.2 การรบรสขภาพ ความเชอ และพฤตกรรมสขภาพอน ๆ ของประชาชนในสาม

จงหวดในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตท 12 มผลการศกษาในหลายกลม เชน - ประสบการณการจดการภาวะอวนของสตรมสลม37 ภาวะอวนในความหมาย

ของสตรมสลม หมายถงรปรางผดปกตไมสมสวน สงทนารงเกยจ ท าใหชวตมปมดอย และเปนสญญาณเตอนของการเกดโรคเรอรงและเส ยชวต สตรมสลมไดใหความหมายของค าวา “ประสบการณการจดการภาวะอวน” ไว 4 ประการ คอ การท าความดเพอพระเจา การมงมนเพอเปาหมายในชวต การแกไขปญหาเพอมสขภาพด และการปฏบตจนเปนสวนหนงของชวต ในสวนของการจดการกบภาวะอวน สตรมสลมมวธการจดการภาวะอวน 3 ลกษณะ คอการจดการทางปญญาหรอจตวญญาณ การจดการทางกาย และการจดการทางสงคม โดยการจดการทางปญญาหรอจตวญญาณ ประกอบดวย 4 วธ ไดแก การตระหนกรถงผลเสยจากภาวะอวนและน ามาเปนบทเรยนเตอนใจ การตงเจตนา (เนยต) ทดเพอพระองคอลลอฮ การตงเปาหมายและก าหนดวธจดการความอวนทชดเจน และการมสตยบยงชงใจและสรางก าลงใจใหตนเอง ส าหรบการจดการทางกาย ประกอบดวย 3 วธ ไดแก การเลอกบรโภคอาหารตามหลกศาสนาอสลาม การออกก าลงกายอยางตอเนองทสอดคลองกบวถมสลม และการถอศลอดและลางพษ สวนการจดการทางสงคม ประกอบดวย 2 วธ ไดแก การสรางพลงใจในการลดน าหนกจากบคคลตนแบบ และการปฏบตตามกฎกตกาการบรโภคอาหารของชมชน

33

- การปองกนโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสงของประชาชนกลมเสยงสง38 ทมอาย 35 ปขนไป ในอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา พบวากลมเสยงมพฤตกรรมในการดแลตนเองเพอปองกนโรคเบาหวานและโรคความดนโลหตสงในภาพรวมอยในระดบปานกลาง มพฤตกรรมดานการรบประทานอาหารทปฏบตมากทสดคอ รบประทานผกใบเขยว เชน ผกบง ผกกาด ผกคะนา เปนตน (รอยละ 73.24 และ 73.53) พฤตกรรมดานการออกก าลงกายทปฏบตมากทสด คอ การท างานออกแรงจนเหงอออกแทนการออกก าลงกาย (รอยละ 53.52 และ 53.36) พฤตกรรมดานการจดการกบความเครยดทปฏบตมากทสด คอ พกผอนเพอการผอนคลายเมอมอาการปวดศรษะหรอคดมากในเรองตาง ๆ (รอยละ 73.24 และ 73.53)

2.1.3 การรบรสขภาพ ความเชอ และพฤตกรรมการใชสารเสพตด และการบหร - พฤตกรรมการใชสารเสพตด ปญหายาเสพตดเปนปญหาทมความรนแรงใน

พนทชายแดนภาคใต แมวามสดสวนปญหายาเสพตดเพยงรอยละ 7 แตจดวาเปนพนททมปญหาทรนแรงทสดเมอเทยบกบภาคอน ๆ และเกยวโยงกบความมนคงของประเทศดวย จงหวดยะลาเปนจงหวดทพบการแพรระบาดของยาเสพตดในระดบคอนขางสง รายงานของเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 พบวา ในปงบประมาณ 2550-2554 มผเขารบการบ าบดรกษายาเสพตดทงหมด 25,758 คน รอยละ 73 นบถอศาสนาอสลาม (18,834 คน) เปนเพศชายรอยละ 93 อยในกลมอาย 7-17 ป มากทสดคอรอยละ 58 รองลงมาคอกลมอาย 18-25 ป รอยละ 34 สวนใหญรอยละ 45 วางงาน อาชพรบจางรอยละ 38 สถานภาพนกเรยน นกศกษารอยละ 17 ยาเสพตดทใชมากอนดบ 1 คอ กญชา รอยละ 46 รองลงมา คอ ยาบา รอยละ 33 และอน ๆ เชน กระทอม สคณรอย รอยละ 18 ปญหาและอปสรรคในการปราบปรามยาเสพตดในภาคใต เกดจากองคประกอบและขนตอนการปฏบต สาเหตจากองคประกอบ ไดแก บคลากรมไมเพยงพอ ไมมประสบการณ ไมใชคนในพนทและมปญหาการใชภาษาถน การสงการไมเปนเอกภาพ ไมมรปแบบทชดเจน ท างานแบบตางคนตางท า และทส าคญคอผบงคบบญชาไมเหนความส าคญของงานยาเสพตด ผบงคบบญชาไมสนบสนน นโยบายเปนการมองจากบนลงลาง งบประมาณมจ ากด การขาวไมมประสทธภาพ สวนสาเหตจากขนตอนการปฏบต ไดแก การสบสวนสอบสวน ความไมสงบในพนทเปนอปสรรคในการลงพนทไมสามารถปฏบตงานไดอยางเตมรปแบบ ไมสามารถสบสวนขยายผลได งานมความลาชา การประชมวางแผนเจาหนาทใชความช านาญและประสบการณเปนหลก ขาดขอมลจากแหลงขาว ขาดการท างานเปนทม การจบกมนอยลงเนองจากปญหาความไมสงบ การขอหมายคนมความลาชา กลมนกคามรปแบบการคาทแนบเนยนและซบซอนมากยง ขน การสงด าเนนคดเปนปญหาในการด าเนนคดของกระบวนการยตธรรมในชนศาล39

- พฤตกรรมการสบบหร40 ส านกงานสถตแหงชาตรายงานผลส ารวจพฤตกรรมการสบบหรของประชากรไทยอายตงแต 15 ปขนไป ทก 5 ป ตงแตป 2534-2544 และส ารวจทก 2-3 ป ตงแตป 2544-2557 พบวา ภาคใตมอตราการสบบหรสงสดเมอเทยบกบภาคอน ๆ ในทกรอบการส ารวจ ยกเวนป 2534 อตราการสบบหรของประชากรเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 สงถงรอยละ 25.3 ในป 2554 ซงสงกวาเปาหมายทก าหนด คอไมเกนรอยละ 18.7 รวมทงสงกวาอตราการสบบหรของประชากรทงภาคใต (รอยละ 23.7) และทงประเทศ (รอยละ 21.4) ดงภาพท 33

34

ภาพท 33 อตราการสบบหรของคนใต ป 2534-255740

การศกษาปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรหลกเลยงภาษในภาคใตของไทย เมอป 255641 พบวา 8 จงหวดของภาคใตทมอตราการสบบหรสงสด โดยม 4 จงหวด อยในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ไดแก ปตตาน สตล สงขลา และพทลง ผสบบหรอาย 18 ปขนไปในเขตเทศบาล/เขตเมอง สบบหรหลกเลยงภาษรอยละ 16.0 ผทสบบหรหลกเลยงภาษเปนผหญงมากกวาผชายรอยละ 3 ชวงอายของผสบบหรหลกเลยงภาษมากทสดคอ 18-24 ป ผทจบการศกษาระดบประถมสบบหรหลกเลยงภาษมากกวากลมระดบการศกษาสง กลมคนจนทสดสบบหรหลกเลยงภาษทมากกวากลมฐานะอน ๆ จงหวดปตตานมผสบบหรหลกเลยงภาษสงทสด รองลงมาคอจงหวดสตล โดยรอยละ 76.9 ซอบหรหลกเลยงภาษครงลาสดจากรานขายของช า รองลงมาคอตลาดมดและพอคาเร ปจจยทมความสมพนธและสามารถท านายพฤตกรรมการสบบหรหลกเลยงภาษของผสบบหรอาย 18 ปขนไปในภาคใต ม 7 ประการ เรยงตามอทธพลมากไปนอย เมอควบคมอทธพลของปจจยอน ๆ ไดแก 1) เปนบหรหลกเลยงภาษ 2) จงหวดทอาศยอย 3) มบหรทจ าหนายบรเวณรอบทอยอาศยเปนบหรไมเสยภาษ และ 4) ความพยายามในการซอบหรราคาถกกวาปกต

2.2 ปจจยก ำหนดสขภำพดำนสภำพแวดลอม 2.2.1 สภาพแวดลอมทางกายภาพ42

1) อาณาเขตและภมประเทศ เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ตงอยในเขตภาคใตตอนลาง

ประกอบดวย 7 จงหวด คอ ตรง สตล พทลง สงขลา ปตตาน ยะลา และนราธวาส ลกษณะภมประเทศเปนคาบสมทรทมทะเลขนาบอย 2 ดาน คอ ทะเลฝงตะวนออกดานอาวไทยมอาณาเขตตดตอกบจงหวดสงขลา ปตตาน และนราธวาส ทะเลฝงตะวนตกดานทะเลอนดามน มอาณาเขตตดตอกบจงหวดตรง และสตล จงหวดยะลาเปนจงหวดทไมมพนทตดตอกบทะเล ลกษณะภมประเทศทางตอนกลางของภาคใตตอนลางจะมเทอกเขาวางตวในแนวเหนอ-ใต เปนแกนกลางของภาค และมพนทราบยาวขนานจากแนวภเขาลงสทะเล จงท าใหมสภาพพนทเปนลมน า

2) ลกษณะภมประเทศ เปนพนทราบ มปาไม ภเขา หาดทราย น าตก ถ า ทะเลสาบ และกลมเกาะใน

ทองทะเลทงสองฝง มแมน าสายส าคญไดแก แมน าตรง แมน าปตตาน และแมน าสายบร มเทอกเขาเปน

35

แหลงตนน า เทอกเขาทส าคญไดแก เทอกเขานครศรธรรมราช ตงอยในจงหวดสราษฎรธาน นครศรธรรมราช พทลง ตรง สตล และสงขลา มความยาวประมาณ 319 กโลเมตร และเทอกเขาสนกาลาคร ตงอยในจงหวดสตล สงขลา ยะลา และนราธวาส กนพรมแดนระหวางไทยกบประเทศมาเลเซย มความยาวประมาณ 428 กโลเมตร

3) ลกษณะพนทราบ เปนพนทราบชายฝงทะเล ทมภเขาและทสงอยภายใน จงเปนทราบแคบ ๆ

และยาวไปตามฝงทะเล บางตอนจะมทวเขากนแบงออกจากกนเปนตอน ๆ ทราบทส าคญไดแก ทราบพทลง เปนทราบชายฝงทะเลทางตะวนออกของทวเขานครศรธรรมราชพนทจะลาดจากทวเขา ลงสทะเลสาบสงขลา มล าน าหลายสายซงไหลจากทวเขาไปทางตะวนออกลงสทะเลสาบสงขลา มความยาวไปตามทะเลสาบสงขลาประมาณ 80 กโลเมตร และกวางประมาณ 30 กโลเมตร ทราบปตตาน เปนทราบตอนใตสดตดชายแดนไทย อยระหวางทวเขาสนกาลาครกบฝงทะเล ทอดยาวไปตามฝงทะเล มความยาวประมาณ 100 กโลเมตร กวางอยระหวาง 25-60 กโลเมตร มล าน าหลายสายไหลลงสชายฝงทะเลทางทศเหนอ

4) ลกษณะลมน าและล าน า ลมน าในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ลกษณะพนทลมน า มตนน า

ทมาจากเปนเทอกเขา ลาดเทสทราบตอนกลาง จนถงชายฝงทะเล มปรมาณน าคอนขางมากในฤดฝนและความเรวกระแสน าสง ท าใหพนทมกประสบปญหาอทกภย เกดการพงทลาย การกดเซาะหนาดน น าไหลลงทะเลเรวท าใหเกดปญหาการขาดแคลนน าในฤดแลง มล าน าทส าคญ ดงน

- ล าน าตรง ตนน าเกดจากทวเขานครศรธรรมราช ยาวประมาณ 135 กโลเมตร มน าตลอดป ไหลลงสทะเลอนดามนทอาวตรง

- ล าน าปตตาน ตนน าเกดจากทวเขาสนกาลาคร มความยาวประมาณ 180 กโลเมตร

- ล าน าสายบร ตนน าเกดจากทวเขาสนกาลาคร มความยาวประมาณ 170 กโลเมตร

- ล าน าโกลก เปนล าน าสายเลก และสน แตมความส าคญในฐานะทใชเปนพรมแดนไทยกบมาเลเซย มล าน าไดแยกออกเปนสองสาย สายตะวนตก ไดแก ล าน าบางนรา ไหลขนานกบฝงทะเลไปออกทะเลทจงหวดนราธวาส สายตะวนออกคอล าน าโกลก

- ทะเลสาบสงขลา อยในเขตจงหวดนครศรธรรมราช พทลง และสงขลา แบงออกไดเปนตอนบนคอทะเลนอยเปนน าจด ทะเลสาบตอนกลาง เปนน าจดทมน าเคมเขาถงในฤดแลง และสวนทะเลทตดกบอาวไทยจะเปนน าเคม ดงภาพท 34

36

ภาพท 34 ลกษณะภมประเทศและสภาพลมน าในพนทเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 1243

ดวยลกษณะภมประเทศทเหมาะส าหรบการเกษตร เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 จงเปนฐานการผลตยางพาราและปาลมน ามนทใหญทสดของประเทศ เปนฐานการผลตอาหารทะเลแปรรป เปนประตการคาและการขนสงเชอมโยงประเทศเพอนบานตามแนวสงขลา ปนง-เมดาน เชอมโยง ทะเลอนดามนและอาวไทย สงขลา-สตล อาชพหลกคอเกษตรกรรม เชน การท านา สวนยาง ประมง

เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 มสภาพอากาศคอนขางรอน เนองจากอทธพลของลมมรสมจงท าใหมฝนตกชกตลอดทงป ม 2 ฤด คอฤดรอนและฤดฝน ในฤดฝน จงมกเกดภาวะน าทวมเฉยบพลน น าปาไหลหลาก และดนถลมไดงาย

5) ลกษณะภมอากาศ อากาศเปนแบบรอนชน โดยชวงฤดรอนเรมตงแตเดอนกมภาพนธ-พฤษภาคม

และฤดฝนเรมตงแตเดอนพฤษภาคมไปจนถงเดอนกมภาพนธฤดฝนของภาคใตแบงเปน 2 ระยะคอระยะมรสมตะวนตกเฉยงใต จะอยในชวงกลางเดอนพฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคม ในชวงดงกลาวจะมฝนตกชกมากในบรเวณภาคใตฝงตะวนตก และระยะมรสมตะวนออกเฉยงเหนอจะอยในชวงกลาง เดอนตลาคมถงกลางเดอนกมภาพนธ ในชวงดงกลาวจะมฝนตกชกมากในบรเวณภาคใตฝงตะวนออก ทงนภาคใตฝงตะวนตกจะเรมและสนสดฤดกาลกอนภาคใตฝงตะวนออกประมาณ 2 เดอน

ลกษณะการกระจายตวของฝนจากคาเฉลย 48 ป จะพบวา จงหวดทางภาคใตฝงตะวนออกจะมฝนตกหนก คอมากกวา 250 มลลเมตรตอเดอน นบตงแตเดอน ตลาคม ถง

37

ธนวาคม สวนจงหวดทางภาคใตฝงตะวนตกจะมฝนมากกวา 250 มลลเมตรตอเดอนนบตงแต เดอนกรกฎาคม-ตลาคม ท าใหฤดกาลเพาะปลกของเกษตรกรในภาคใตตอนลางตองด าเนนการกอนชวงเวลาดงกลาวประมาณ 2-3 เดอนเพอปองกนผลกระทบจากสภาพน าทวม

คาเฉลยปรมาณน าฝนรายปตงแตป 2557-2559 ของพนทในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ตงแตป 2557-2559 รายงานโดยส านกงานเศรษฐกจการเกษตร43 โดยความรวมมอจากกรมอตนยมวทยา พบวา ปรมาณน าฝนเฉลยของแตละจงหวด 1,522.37-2,483.83 มลลเมตร จงหวดทมปรมาณน าฝนรายปนอยทสดและมากทสดคอ สงขลาและนราธวาสตามล าดบ จ านวนวนฝนตกเฉลยของแตละจงหวด 156.3-248 วน จงหวดทมวนฝนตกเฉลยนอยทสดและมากทสดคอ ยะลาและสงขลาตามล าดบ ดงภาพท 35

ภาพท 35 ปรมาณน าฝนและจ านวนวนฝนตกเฉลยเปนรายภาคป 2550-255943

จากบนทกเหตการณภยแลง ป 2558/2559 รายงานโดยสถาบนสารสนเทศทรพยากรน าและการเกษตร44 พบวา ตงแตป 2555 เปนตนมาการกระจายตวของฝนเรมนอยลงในบางพนทของเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 คอ นอยกวา 1,500-1,600 มลลเมตรตอป ในป 2556-2558 ฝนกระจายตวนอยลงในพนทกวางขน และมปรมาณฝนรายปลดลงจากปกตถง 206 มลลเมตรตอป ดงภาพท 36-37

38

ภาพท 36 การกระจายตวของฝน ป 2549-2558 44

ภาพท 37 ปรมาณฝนรายปทตางจากปกต ป 2549-2558 44

สถานการณน าทวม น าทวมขง น าปาไหลหลาก และดนโลนถลม ระหวางป 2557-2560 รายงานโดยส านกงานเลขานการ คณะกรรมการทรพยากรน าแหงชาต (กนช)45 พบวา ไมมภาวะภยแลงในเขตภาคใตตอนลาง แตมภาวะน าทวมในบางจงหวด ป 2559-2560 ดงภาพท 38

39

ภาพท 38 พนทน าทวม น าทวมขง น าปาไหลหลาก และดนโลนถลม ระหวางป 2557-256045

สรปสถานการณน า ณ วนท 31 มกราคม 2560 รายงานโดยส านกงานเลขานการ คณะกรรมการทรพยากรน าแหงชาต45 (กนช) พบวา ตงแตตนป ถงวนท 29 มกราคม 2560 ทงประเทศ มปรมาณฝนสะสม 147.3 มลลเมตร มากกวาคาเฉลย 131.2 มลลเมตร มภาวะน าทวมในพนทภาคใตตอนลางเกอบทกจงหวด ยกเวนจงหวดสตล ท าใหพนทดงกลาวมภาวะขาดแคลนน าใช และเกดปญหาน าเสยเนองจากน าทวมขงในจงหวดพทลง และแมน าโกลกซงเปนแมน าส าคญหลกของภาคใตตอนลางอยในสภาวะทน าทวม ดงภาพท 39 อางเกบน าขนาดใหญ ซงรวมทงเขอนบางลางในจงหวดยะลา มปรมาณน าเกบกกรวม 47,474 ลานลกบาศกมลลเมตร (67%) มากกวาป 2559 13% (9,298 ลานลกบาศกมลลเมตร) เขอนบางลางเปน 1 ใน 5 เขอนขนาดใหญ ทมปรมาณน าในเขอนต ากวาเกณฑในการเกบกกน าต าสดดงภาพท 40

40

ภาพท 39 สถานการณน า ณ วนท 31 มกราคม 256045

ภาพท 40 เขอนขนาดใหญทมสถานการณการเกบกกน าต ากวาเกณฑต าสด45

41

อณหภมสงสด-ต าสดรายป ของพนทในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ตงแตป 2557-2559 รายงานโดยส านกงานเศรษฐกจการเกษตร43 โดยความรวมมอจากกรมอตนยมวทยา พบวาอณหภมสงสดเฉลยของแตละจงหวด 34.33-37.77 องศาเซลเซยส และอณหภมต าสดเฉลย 20.27-23.27 องศาเซลเซยส โดยภาพรวมอากาศรอนขนเลกนอย แตไมเปลยนแปลงมาก ดงภาพท 41

ภาพท 41 อณหภมต าสดและสงสดเฉลยเปนรายจงหวด ป 2550-255943

6) ลกษณะดน42

ระบบการจ าแนกดนในประเทศไทย จะจ าแนกตงแตระดบกลมดนหลก (Great soil group) ลงไปโดยยดลกษณะสณฐานของดน (Soil morphology) หรอลกษณะการจดเรยงตวกนของชนดนเปนบรรทดฐานส าคญในการจ าแนก เมอจ าแนกดนออกเปนกลมตาง ๆ ไดแลวในแตละกลมจะมการแบงยอยออกไปเปนชดดน (Soil series) แตละชดดนจะมชอเรยกโดยใชชอสถานททพบดนนนเปนครงแรก แตละชดดนมลกษณะประจ าตว เชน ลกษณะปลกยอยตาง ๆ ทางเคมและกายภาพดน สของดน ปรมาณและการจดเรยงตวของชนดน โครงสรางดนปรมาณธาตอาหารในดน ตลอดจนปฏกรยาดน เปนตน และในแตละชดดนยงสามารถแบงยอยออกไปไดเปนชนดดน (Soil type) โดยยดลกษณะของเนอดนของดนบนของแตละชดดนเปนหลก กลมชดดน เปนหนวยของแผนทดนทกรมพฒนาทดนพฒนาขนมา โดยการรวมชดดนทมลกษณะคณสมบต และศกยภาพในการเพาะปลก รวมถงการจดการดนทคลายคลงกนมาไวเปนกลมเดยวกน เพอประโยชนในการใหค าแนะน าการตรวจสอบลกษณะดน การใชทดน และการจดการดนท จากชดดนกวา 300 ชดดน ไดจดจ าแนกใหมเปน 62 กลมชดดน โดยกลมชดดนในพนทลม ไดแก กลมชดดนท 1-25 และกลมชดดนท 57-59 เปนดนทลม การระบายน าของดนไมดมกมน าแชขงในฤดฝน กลมชดดนในพนทดอน ไดแก กลมชดดนท 26-56 และ 60-62 เปนดนทไมมน าแชขงพบบรเวณทเปนเนน มการระบายน าด สภาพพนทอาจเปนทราบเรยบ เปนลกคลน หรอเนนเขา (กรมพฒนาทดน, ม.ป.ป.) กลมดนทพบมากในพนทเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 มดงน

42

- กลมชดดนในพนทลม ไดแก กลมชดดนท 2, 3, 6, 14 และ 17 รวมประมาณ 1.5 ลานไร ใชประโยชนในการปลกขาว มพนทรวมประมาณ 1.2 ลานไร และไมยนตนประมาณ 3 แสนไร

- กลมชดดนในพนทดอน ไดแก กลมชดดนท 26, 32, 34, 39, 45, 50, 51, 53 และ 62 มพนทรวมประมาณ 11.5 ลานไร เปนปาสมบรณ 3.6 ลานไร ไมยนตน 7.3 ลานไร และไมผลประมาณ 6 แสนไร ดงภาพท 42-43

ภาพท 42 แผนทการกระจายตวของกลมชดดนทส าคญในพนทเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 1242

ภาพท 43 กลมชดดนทส าคญทใชในการปลกพชในพนทเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 1242

43

จากรายงานของส านกงานเศรษฐกจการเกษตรได ป 255943 พนทเพาะปลกในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 สามอนดบแรกไดแก ยางพารา ขาว และปาลมน ามน ดงภาพท 44

ภาพท 44 พนทเพาะปลกเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ป 255943

2.2.2 สภาพแวดลอมทางสงคม เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ประชากรเกอบรอยละ 60 นบถอศาสนา

อสลาม โดยเฉพาะ 3 จงหวดชายแดน ภาษาทใชเปนภาษาไทยส าเนยงชาวใต แตผทอยใกลชายแดนระหวางไทย กบมาเลเซยจะพดภายาวหรอภาษามาลาย

นอกจากเชอชาตและภาษาชาวไทยพทธ และชาวไทยมสลมแลว ยงมกลมชาวพนเมองทเรยกวา “ชาวน าหรอชาวเล” อาศยอยตามหมเกาะตาง ๆ ของจงหวดสตล ชาวพนเมองเหลานเรยกตวเองวา “ชาวไทยใหม” เชอวาเปนบรรพบรษของชนชาตมลาย ชาวน าหรอชาวเลมสผวคล า รางกายแขงแรง นสยรกสงบนบถอภตผปศาจ มประเพณบวงสรวงบรรพบรษและเจาเกาะ โดยมพธลอยเรอสะเดาะเคราะหเปนบทพสจนความเชอน สวนอาชพหลกคอการท าประมง ส าหรบชาวซาไกหรอทเรยกวาเงาะปานน เปนชนพนเมองอกเผาหนงทอาศยอยทางภาคใต โดยเฉพาะทอ าเภอปะ บนนงสตา และอ าเภอเบตง ในจงหวดยะลา ชาวซาไกมผวพรรณและรปรางคลายชาวน า แตอาศยอยตามปาเขามอาชพหาของปาและเกงในการลาสตว

2.2.2.1 สภาพภมสงคมรายจงหวด42 1) จงหวดตรง เปนจงหวดทตงอยทางภาคใตฝงตะวนตกตดทะเลอนดามนมความ

ยาวตลอดแนวตดทะเล 119 กม. สภาพพนทโดยทวไปจะเปนทดอนเนนสง ๆ ต า ๆ สลบดวยภเขาใหญเลกกระจดกระจายอยทวไป มเนอททงสน 4,941 ตารางกโลเมตร หรอ 3.09 ลานไร ลกษณะภมประเทศ ทางทศตะวนออกเปนเทอกเขาบรรทดยาวจากแนวเหนอจดใตและเปนเสนแบงเขตแดน

44

จงหวดตรงกบจงหวดพทลง มล าน าส าคญ ๆ ไดแกแมน าตรงซงมตนก าเนดจากเทอกเขาหลวงจงหวดนครศรธรรมราช แมน าปะเหลยน เกดจากเทอกเขาบรรทด นอกจากนยงมล าหวยบรวารทคอยสงน าใหอกกวา 100 สาย มเกาะตาง ๆ กระจดกระจาย อยกวา 46 เกาะ สภาพภมอากาศ ไดรบมรสมตะวนออกเฉยงเหนอชวงเดอนตลาคม-มกราคม และลมมรสมตะวนตกเฉยงใตชวง เดอนพฤษภาคม-กนยายน ประชาชนในจงหวดสวนใหญนบถอศาสนาพทธ รองลงมาคอศาสนาอสลาม

2) จงหวดพทลง เปนจงหวดทตงอยทางตอนกลางของพนท สภาพภมประเทศม

ลกษณะเปนภเขาสงทางดานทศตะวนตกจากเทอกเขาบรรทด ถดมาทางทศตะวนออกเปนพนทราบสลบทดอน และเปนพนทราบลมจนถงทะเลสาบสงขลา พนททงหมดประมาณ 3,424 ตารางกโลเมตร หรอ 2.14 ลานไร ลกษณะของพนทประกอบดวย พนทภเขาประมาณ รอยละ 24.41 ของพนททงหมด ถดจากเทอกเขาจะมลกษณะภมประเทศเปนเนนเตยๆ ทเรยกกนโดยทวไปในทองถนวาควน มเนอทประมาณรอยละ 15.76 พนทราบประมาณรอยละ 43.38 พนทเกาะประมาณ รอยละ 6.40 ของพนททงหมด พนทชลประทานรบประโยชน 667,288 ไร คดเปน 46.90% ของพนทถอครองการเกษตรทงจงหวด โครงสรางเศรษฐกจของจงหวดพทลง โดยเฉลยแลว สาขาเกษตร การลาสตวและการปาไมมสดสวนสงทสด รอยละ 36.76 รายไดสวนใหญของจงหวดพทลง มาจากผลผลตดานการเกษตร โดยเฉพาะยางพารา ขาว ผก ผลไม และปศสตว

3) จงหวดสงขลา จงหวดสงขลาตงอยฝ งตะวนออกของภาคใตตอนลาง มพนท

7,393.889 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 4.86 ลานไร ลกษณะภมประเทศทางตอนเหนอเปนคาบสมทรแคบและยาวยนลงมาทางใตเรยก วาคาบสมทรสทงพระ กบสวนท เปนแผนดนรปสเหลยมผนผาทางตอนใต ทศเหนอสวนใหญเปนทราบลม ทศตะวนออกเปนทราบรมทะเล ทศใตและทศตะวนตกเปนภเขาและ ทราบสง ประชากร สวนใหญรอยละ 63.8 นบถอศาสนาพทธ รองลงมารอยละ 33.0 นบถอศาสนาอสลาม โครงสรางเศรษฐกจจงหวดสงขลา ผลตภณฑมวลรวมของจงหวดสงขลา ขนอยกบสาขาอตสาหกรรมและสาขาเกษตรกรรม มการคาชายแดนของจงหวดสงขลา การเกษตรสวนใหญเปนการใชทดนเพอปลกไมยนตน คอ ยางพารา โดยมสดสวนการใชพนท รอยละ 68 ของพนทการเกษตรทงหมด รองลงมาคอ การใชพนทท านา และปลกไมผล มสดสวนรอยละ 10.95 และ 3.31 ตามล าดบ ทรพยากรน า ประกอบดวยลมน าหลก 2 ลมน า คอ ลมน าทะเลสาบสงขลา และลมน าภาคใตฝงตะวนออก

4) จงหวดสตล เปนจงหวดใตสดของประเทศไทยดานฝงอนดามนมอาณาเขตตดกบ

ประเทศมาเลเซย จงหวดสตลมเนอทประมาณ 2,807.522 ตารางกโลเมตร หรอ 1.75 ลานไร มสภาพภมประเทศพนททางทศเหนอและทศตะวนออกเปนเนนเขาและภเขาสง ลาดเอยงลงสทะเลดานตะวนตก และทศใตมทราบแคบ ๆ ขนานไปกบชายฝงทะเล พชเศรษฐกจทส าคญ ไดแก ยางพารา ขาว ปาลมน ามน และสวนไมผลขนาดเลก นบถอศาสนาอสลาม 74 % ศาสนาพทธ 26 % ผลตภณฑมวลรวมของจงหวด มาจากภาคเกษตรและนอกภาคเกษตรใกลเคยงกน จงหวดสตลมอาณาเขตตดตอกบประเทศมาเลเซย จงมการคาชายแดนระหวางไทยมาเลเซย โดยมชองทางผานเขา–ออก 2

45

ชองทาง คอ ดานศลกากรสตล และดานศลกากรวงประจน การคาชายแดน ป2556 จ านวน 239.89 ลานบาท มลคาสนคาสงออก 82.23 ลานบาท และมลคาสนคาน าเขา 157.26 ลานบาท

5) จงหวดยะลา เปนจงหวดทมสภาพภมประเทศเปนภเขา เนนเขา และหบเขาตงแต

ตอนกลางจนถงใตสดของจงหวด และมทราบบางสวนทางตอนเหนอของจงหวด พนทสวนใหญปกคลมดวยปาดงดบและสวนยางพารา จงหวดยะลาเปนจงหวดชายแดนใตสดของประเทศไทย มอาณาเขตตดตอกบประเทศมาเลเซย เนอททงหมดประมาณ 4,832.171 ตารางกโลเมตร หรอ 2.86 ลานไร ประชากรสวนใหญนบถอศาสนาอสลามรอยละ 79.60 และเปนจงหวดเดยวในจงหวดชายแดนภาคใตทไมมพนทตดทะเล ภาวะเศรษฐกจของจงหวดสวนใหญขนอยกบภาคการผลตสาขาเกษตรกรรม โดยเฉพาะผลผลตยางพารา พนทประมาณรอยละ 62.90 ของพนททงหมด รองลงมาเปนพนทปลกขาว ทเรยน ลองกอง พชเศรษฐกจทท าชอเสยงใหแกจงหวดมาก ไดแก สมโชกน

6) จงหวดปตตาน เปนจงหวดทตดชายฝงทะเล มเนอทประมาณ 1,940.35 ตาราง

กโลเมตร หรอประมาณ 1.21 ลานไร ประชากรรอยละ 84.96 นบถอศาสนาอสลาม ภมประเทศ แบงเปน 3 ลกษณะ ประกอบดวย พนราบชายฝงทะเล ซงเปนพนทสวนใหญ ประมาณ 1 ใน 3 ของพนทจงหวด ทางตอนเหนอและทางตะวนออกของจงหวด มหาดทรายยาวและเปนทราบชายฝงกวางประมาณ 10-30 กโลเมตร พนทราบลมบรเวณตอนกลางและตอนใตของจงหวด มแมน าปตตานไหลผาน และพนทภเขาซงเปนพนทสวนนอย มแหลงน าอดมสมบรณ ไดแก แมน าปตตาน มตนน าเกดจากเทอกเขาสนกาลาครบรเวณรอยตอเขตแดนประเทศไทย-มาเลเซย มความยาวประมาณ 210 กโลเมตร มน าไหลตลอดป แมน าสายบร ตนน าเกดจากเทอกเขาสนกาลาคร ในเขตอ าเภอแวง จงหวดนราธวาส มความยาวประมาณ 186 กโลเมตร มน าไหลตลอดป ผลตภณฑมวลรวมทส าคญของจงหวด คอ สาขาประมง รองลงมาเปนสาขาเกษตรกรรม สนคาเศรษฐกจทส า คญ ไดแก ยางพารา เปนพชเศรษฐกจทส าคญอนดบหนงของจงหวด ครวเรอนทปลกยางพาราประมาณรอยละ 32 ของครวเรอนเกษตรกรทงจงหวด มครวเรอนทท านา ประมาณรอยละ 60 ของครวเรอนเกษตรกรทงจงหวด ไมผลทส าคญไดแก ลองกอง ทเรยน สมโอ เงาะ มะพราว สะตอ พชไรไดแก แตงโม ขาวโพด และมนเทศ เปนตน

7) จงหวดนราธวาส เปนจงหวดชายแดน ไทย-มาเลเซย มเนอททงหมด 4,475 ตาราง

กโลเมตร มสภาพพนทตดภเขาทางดานตะวนตก สภาพพนทเปนทดอน และมทลมทตดชายฝงทะเลทางดานตะวนออก ประชากรสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ภมประเทศ เปนปาและภเขาประมาณ 2 ใน 3 ของพนททงหมด มภเขาหนาแนนแถบทศตะวนตกเฉยงใตจดเทอกเขาสนกาลาคร ซงเปนแนวกนพรหมแดนไทย-มาเลเซย ลกษณะของพนทมความลาดเอยงจากทางทศตะวนตกไปสทศตะวนออกพนทราบสวนใหญอยบรเวณตดกบอาวไทยและทราบลมบรเวณแมน า มพนทพรประมาณ 361,860 ไร มแมน าบางนรา มความยาวประมาณ 60 กโลเมตร แมน าโก-ลก กนพรหมแดนระหวางประเทศไทยกบมาเลเซย มความยาวประมาณ 103 กโลเมตร แมน าสายบร มความยาวประมาณ 195 กโลเมตร เศรษฐกจโดยทวไป ขนอยกบภาคการเกษตรเปนส าคญ ยางพาราเปนพชเศรษฐกจทส าคญ

46

อนดบหนงของจงหวด และลองกอง เปนพชเศรษฐกจทเปนเอกลกษณและสรางชอเสยงใหกบจงหวด นอกจากนนจะมอาชพท าสวนปาลมน ามน มะพราว เงาะ ทเรยน มงคด พชไรและพชผก

2.2.2.2 โครงสรางประชากร จากระบบคลงขอมลดานการแพทยและสขภาพ46 ในเขตสขภาพเพอประชาชน

เขตพนท 12 ประชากรกลมใหญเปนวยผใหญ ชวงอาย 20-60 ป สดสวนผสงอาย : เดกและวยรน : วยผใหญ ประมาณ 1 : 3.3 : 1.6 ดงภาพท 45

ภาพท 45 ปรามดประชากร เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ป 256046

2.2.2.3 การจดการน าเสยและขยะ จากขอมลของแผนพฒนากลมจงหวดภาคใตชายแดน (พ.ศ. 2557–2560)

ฉบบทบทวนใหม (รอบป พ.ศ. 2560)47 และส านกงานสงแวดลอมภาคท 15 และ 1648 พบวา ในป 2558 ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 มการบ าบดน าเสยทถกตองเพยง 1 ใน 4 (รอยละ 27) ของปรมาณน าเสยทเกดขนทงหมด ในพนท 5 จงหวดชายแดนใต มสถานทก าจดขยะมลฝอยทถกหลกวชาการเพยงรอยละ 10.18 และขยะทไดรบการท าลายมปรมาณนอยมาก เมอเทยบกบขยะสะสมทมมากถง 10,400-100,000 แสนตน ดงภาพท 46-47

47

ภาพท 46 สถานทก าจดขยะมลฝอยในเขต 5 จงหวดชายแดนใต ป 255847, 48

ภาพท 47 ปรมาณขยะในเขต 5 จงหวดชายแดนใต ป 255847, 48

2.2.2.4 ปญหาอบตเหตทางทองถนน อบตเหตทางถนนเปนสาเหตการตายทพบมากในเขตสขภาพเพอประชาชน

เขตพนท 12 ขอมลอตราการตายจากอบตเหตทางถนน ระหวางปงบประมาณ 2554-2559 รายงานโดยคณะกรรมการพฒนาแผนการจดระบบบรการสขภาพ เมอวนท 14 ตลาคม 2560 พบวา ในภาพรวม ของเขต ระหวางปงบประมาณ 2554-2558 อตราการตายลดลงทกป แตสงขนในปงบประมาณ 2559 และลดลงในปงบประมาณ 2560 หากพจารณารายจงหวด จงหวดทมอตราการตายลดลงทกปคอจงหวดตรง แตระหวางปงบประมาณ 2554-2556 เปนจงหวดทมอตราการตายสงทสด และใน

48

ปงบประมาณ 2559 อตราการตายยงคงสงเปนอนดบสองของเขต โดยภาพรวมทง 5 ปงบประมาณ จงหวดพทลงเปนจงหวดทมอตราการตายสงเปนอนดบสอง และม อตราการตายสงทสดในปงบประมาณ 2559 จงหวดปตตานมอตราการตายต าสดและต ากวาภาพรวมของเขต49 ดงภาพท 48

ภาพท 48 อตราการตายจากอบตเหตทางถนน เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12

ปงบประมาณ 2554-2559 (9-12 เดอน)49

หนงในหลายสาเหตของการเกดอบตเหตบนทองถนน คอ “จดเสยง” (Black Spot) ซงหมายถงจดหรอบรเวณถนนทมอบตเหตเกดขนอยางนอย 3 ครงในรอบป อาจเปนไดทงทางแยก ทางตรง หรอทางโคง50 กรมทางหลวงไดวเคราะหอบตเหตทเกดขนในป 2559 พบวามสาเหตดงน 1) มจดเสยง (Black Spot) ทเกดอบตเหตในป 2559 293 จด, 2) ทางลาดชนเกน 7% และ ทางยาวกวา 3 กโลเมตร. 101 จด, และ 3) มเสนทางทมอบตเหตชวงสงกรานตสงสด 10 เสนทาง ทงนจดเสยงบนทางหลวงทวประเทศมจ านวนทงสน 141 จด อยในภาคใต 30 จด มทงทางลาดชน ทางเขา ทางโคง และทางตรง51

2.2.2.5 ภมปญญา ความเชอ วฒนธรรม ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 มหลายพนททมการจดการ

วฒนธรรมและภมปญญาทองถน โดยมวตถประสงคทหลากหลาย เชน เพอการ ทองเทยวเชงสรางสรรคในชมชนอยางยงยนตอไป ดงตวอยางของต าบลเกาะหมาก อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง52 ทมการจดการวฒนธรรมและภมปญญาทองถนของชาวบานโดย 1) การรอฟนวฒนธรรมและภมปญญาทองถนดงเดมของชมชนบางอยางทก าลงเลอนหายขนมาใหม 2) การปลกจตส านกทางดานวฒนธรรมและใหเกดขนในชมชน 3) การสงเสรมปราชญชาวบานและครภมปญญาใหมบทบาทในการถายทอดความรและการอนรกษสบสาน 4) การใชวถวฒนธรรมการด ารงชวตและวถประมงเพอการทองเทยว 5) การก าหนดกจกกรมทางวฒนธรรมและภมปญญาใหเปนจดทองเทยวเชงสรางสรรค

49

การศกษาภาพสะทอนทางสงคมและวฒนธรรมของชาวไทยภาคใตทปรากฏในวรรณกรรมเพลงลกทงของประจวบ วงศวชา53 โดยศกษาจากผลงานเพลง จ านวน 100 เพลง งานวจยนเปนการวจยเอกสาร ประกอบดวยการศกษาวรรณกรรมเพลงลกทงของประจวบ วงศวชา และงานวจยทเกยวของ แยกแยะขอมล วเคราะหขอมล น ามาเรยบเรยง น าเสนอแบบพรรณนาวเคราะห ผล การศกษาสรปไดดงน ภาพสะทอนดานครอบครว พบวาการหวงใยเอออาทรตอกนของคนในครอบครว สามทม ภรรยาหลายคนท าใหมปญหาการเงน ภาพสะทอนดานการศกษา พบวานยมใหบตรหลานศกษาตอใน ระดบอดมศกษา ภาพสะทอนดานเศรษฐกจ พบวามการประกอบอาชพ เชน ท าสวนยาง สวนกาแฟ ประมง เปนตน และเศรษฐกจ กลาวถงภาวะความยากจน และผลกระทบของเศรษฐกจระดบโลก ภาพสะทอนดานการเมองการปกครอง พบวามความคาดหวงของสงคมตอนกการเมอง และภาพลกษณ ของนกการเมองทเปนแบบอยางทด ภาพสะทอนดานความเชอและศาสนา พบวามความเชอไมนอยกวา 14 เรอง เชน พระบรมธาตเมองนครศรธรรมราช ฤกษยาม กฎแหงกรรม เปนตน ศรทธาตอบคคล ในพระพทธศาสนา เชน ทานพทธทาสภกข เปนตน ภาพสะทอนดานประเพณ พบวามประเพณสวน บคคล ประเพณสวนรวม ภาพสะทอนดานภาษาถนใต พบวาใชภาษาถนใตมจ านวนไมนอยกวา 100 คน ซงบางคนปรากฏในเพลงหลายเพลง ภาพสะทอนดานศลปะการแสดง พบวามหนงตะลง และมโนราห ภาพสะทอนดานอนๆ พบวามดานพช ผก ผลไม อาหารพนบาน สงแวดลอม สถานททองเทยว ภยจาก ธรรมชาต

ตอร ดนตรเพอรกษาคนปวย54 ตอร หรอ มะตอร หรอ ตอฆ หรอ มะตอฆ คอการบรรเลงดนตรประกอบการเขาทรงเพอใหคนทรงกบหมอไดสอสารกบเทพเจา สงศกดสทธ หรอดวงวญญาณเพอสอบถามถงวธการทจะรกษาผปวยใหหายจากการเจบปวย ตอรนยมแสดงเพอรกษาผปวยทเชอวามมลเหตมาจากการถกคณไสย เวทมนตรคาถา การฝงรป ฝงรอย เลขยนต ถกเขม ถกหนงอาคมเขาทอง ถกวญญาณ (อางน) ทกทอ เชน การละเลนเซนไหวครศลปน (ส าหรบผมเชอสายโนรา - มะโยงและวายง) โดยอาศยโตะตอรเปนผตดตอสอสารกบดวงวญญาณน ามาบอกกลาวกบโตะม โนะ แนะแนวทางใหทราบกรรมวธเพอรกษาคนไขหรอถอดถอนอาถรรพณอยางไร เชนการเซนไหว ใชบน ท าพธพลกรรมขอขมาลาโทษความเชอเรองนแตเดมมอยในหมคนไทยมสลมในดนแดนกนดารบรเวณจงหวดยะลา ปตตาน และนราธวาส แตปจจบนการแพทยเจรญขนประกอบทงเหนวาความเชอนขดกบหลกการ ทางศาสนา ความเชอนจงแทบไมเหลออยอกเลย

2.2.2.6 ความยากจน ความเหลอมล า จากรายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล า

ของประเทศไทย ป 2555 โดยส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต55 พบวาในป 2555 จงหวดปตตาน และจงหวดนราธวาส เปนจงหวดทมสดสวนคนจนสงทสดเปนล าดบท 2 และ 3 จากการจดล าดบสดสวนคนจนสงสด 10 ล าดบแรก และเปนจงหวดทมปญหาความยากจนเรอรง เปนล าดบท 2 และ 3 เนองจากมความถของการตดล าดบจงหวดทมสดสวนคนจนสงสด 10 ล าดบแรกจากการส ารวจในชวงป 2543 -2555 ถง 8 ครง

สาเหตของปญหาความยากจนสวนหนงเกดจากประชากรในจงหวดมการศกษาต า และมปญหาดานความมนคง จงท าใหการพฒนาดานเศรษฐกจและสงคมไมกาวหนา

50

เทาทควร ทงสองจงเปนจงหวดเปาหมายทควรใหความส าคญล าดบสงในการแกไขปญหาความยากจน เนองจากมสถานการณความยากจนในจงหวดทมมตควบคกนทงความเรอรงและความรนแรง

2.2.2.7 สถานการณความไมสงบในพนท ปญหาความรนแรงและความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

เกดขนตงแตป พ.ศ. 2547 และยงคงเกดขนอยางตอเนองจนถงปจจบน สถานการณความรนแรงมแนวโนมลดลง แตยงมทศทางทสะทอนใหเหนภาวะคงทของความรนแรงหรอความยดเยอเรอรงของเหตการณความรนแรงทยงไมหยดไปงาย ๆ ทงนเกดจากการตอสกนของพลงทางสงคมและการเมองทซอนอยภายในความขดแยง จดเดนของเหตการณความไมสงบในภาคใตทคนมองไมเหนคอลกษณะการแกวงขนลงของเหตการณในระยะหลงทยงคงมอยอยางชดเจน สถตจ านวนเหตการณความไมสงบในพนทจงหวดชายแดนภาคใตตงแตป 2547-2558 รายงานโดยศนยเฝาระวงสถานการณภาคใต56 พบวา เกดเหตการณทงสน 15,374 เหตการณ โดยรวมมเหตการณเฉลยปละ 1,281 เหตการณ แตเมอดแนวโนมเหตการณทงหมด 12 ป จะพบวามจดตดของเหตการณเปนสองชวงใหญ ๆ คอในระหวางป 2547-2550 และชวงป 2551-2558 ในชวงสปแรกนนเหตการณจะรนแรงมาก เฉลยปละ 1,926 ครง สวนชวงทสองระหวางป 2551-2558 มเหตการณเฉลยปละ 959 ครง เมอพจารณาเหตการณเฉพาะป 2558 พบวา เกดเหตการณทงสน 674 เหตการณซงนบไดวาเปนปทมเหตการณความไมสงบต าทสดในรอบ 12 ป ดงภาพท 49

ภาพท 49 เหตการณความไมสงบจงหวดชายแดนภาคใต ขอมลรายประหวางป พ.ศ. 2547-2558

ปญหาความรนแรงและความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ท าใหผหญงมสลมจ านวนหนงตองสญเสยสามจากเหตการณดงกลาวและตองด าเนนชวตดวยการพงพาตนเอง ซงคนในสงคมมลายสามจงหวดชายแดนภาคใตเรยกวา “แมหมาย” พบวาสถานะของผหญงในสงคมมลายถกใหคณคาผกโยงกบการเปนภรรยาของสาม โลกทศนดงกลาวเปนรากฐานของความรนแรงเชงวฒนธรรมในพนท เนองจากคณคาของหญงหมายถกลดทอนลงเมอไมมผชายเปนผน า

51

ในครอบครว กลายเปนคนออนแอทตองถกสอดสองดแลจากชมชน แมการแตงงานใหมจะเปนการคนคณคาของความเปนผหญงของตนใหสมบรณอกครงดวยการมผชายคอยชน า และเปนผปกปองดแล อยางไรกตามเนองจากหญงหมายมกแตงงานใหมเปนภรรยาคนทสอง ท าใหตองประสบกบความรนแรงเชงวฒนธรรมอกครงจากการใหคณคาของภรรยาคนแรกและคนตอมาไมเทากน การใหคณคาดงกลาวในบางครงกลายเปนชองทางทน าไปสการใชความรนแรงเชงกายภาพหรอการแสวงหาผลประโยชนจากหญงหมายเหลาน การใชกลไกเชงระบบของรฐผานการจดตงองคกรบรหารศาสนาอสลามจงกลายเปนชองทางทหญงหมายใชเพอจดการกบปญหาทเกดจากความรนแรงทางวฒนธรรม เชน การฟองหยา การฟองรองขอพพาทตาง ๆ อยางไรกตามกลไกเชงระบบดงกลาวทท างานผานการไกลเกลยขอพพาทของคณะกรรมการกลางอสลามประจ าจงหวด กลบเปนพนทซงใหอ านาจผชายเปนผน าในฐานะผรทางศาสนา และไมเปดพนทใหแกผหญงไดเขาไปอยในกระบวนการวนจฉยหรอตความ การไกลเกลยขอพพาทของหญงหมายจงมกไมละเอยดออนตอการเขาถงความรสกของผหญง และขาดการมองบรบททแวดลอมหญงหมายเหลานน หญงหมายจงกลายเปนผทถกความรนแรงเชงโครงสรางผานกลไกเชงระบบของรฐในรปของการบรหารองคกรอสลามเขาซอนทบกบความรนแรงของการเปนหญงหมายในเชงวฒนธรรมทสมพนธกบบรบทของสงคมมลายอกตอหนง 109 ทงนแมหมายมการเยยวยาตนเอง หลายวธ คอ 1) การประคบประคองตนเองขณะเกดภาวะวกฤตจากการสญเสยใหผานภาวะวกฤตใหได 2) ใชความรกในการเยยวยาตนเอง แมหมายจะปรบเปลยนบทบาทตนเอง จากการเปนผตาม ผดแลมาเปนผน าครอบครว ใหสามารถดแลบตรทสญเสยพอได 3) การใชเวลาเยยวยาตนเอง แมหมายใชเวลาหลายเดอนจนถงป กวาจะสามารถฟนตวหรอปรบตวจากการสญเสย และสามารถด ารงชวตไดตามปกต 4) การท างาน และเขารวมกจกรรมกลมเยยวยาตนเอง ชวยเบยงเบนความรสกเศราโศกจากการสญเสย 5) การแสวงหาความชวย เหลอเพอเยยวยาตนเอง และ 6) การใชหลกธรรมค าสอนของศาสนาในการเยยวยาตนเอง58

สถานการณความรนแรงและความไมสงบ ยงท าใหกลมผหญงในภาคประชาสงคมเรมกอตวอยางเดนชด โดยผหญงไดเขามามบทบาทในการสรางสนตภาพดวยการใชวธการอยางสนตวธ ซงมลกษณะทส าคญ 4 ประการ คอ 1) การเยยวยา เยยมเยอนและดแลใหการชวยเหลอผไดรบผลกระทบ 2) สงเสรมศกยภาพผหญงใหเขามามบทบาทในการพฒนาผานโครงการกจกรรมตาง ๆ ทจดขนโดยกลมผหญงทไดรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบ 3) การประสานความเขาใจระหวางผไดรบผลกระทบกบหนวยงานรฐ และ 4) การเปดพนทการท างานในชมชนเพอความยงยน ซงบทบาทดงกลาวเปรยบเสมอนฟนเฟองทน ามาสการสราง สนตภาพในการท างานชวยเหลอแกสงคมและการมพนทสาธารณะในการท า งานภาคประชาสงคมน าไปสการยอมรบบทบาทของกลมผหญงทมสวนรวมในการสรางสนตสข ในจงหวดชายแดนใตมากยงขน59

ในสวนของผลกระทบทเกดความรนแรงและความไมสงบในชายแดนใต ทเกดกบเดกนกเรยนและวยรน พบวา เดกนกเรยนรอยละ 14.00 มอาการโรคเครยดภายหลงเกดเหตการณสะเทอนขวญ (post-traumatic stress disorder; PTSD) เดกทมอาการ PTSD รบรวาครบาดเจบ รสกวาชวตครตกอยในอนตราย และรสกกลวเมอไดยนขาว60 ส าหรบวยรนมปญหาทางอารมณ รอยละ 8.30 โดยวยรนชายปญหาทางอารมณมากกวาวยรนหญง วยรนทอยในพนทสแดงมปญหาทางอารมณมากกวาในพนทสชมพและ สเขยว (รอยละ 16.3, 13.8, 8.3 ตามล าดบ) และวยรน

52

ทไดรบผลกระทบทางตรง เกดปญหาพฤตกรรมสมพนธภาพทางสงคมเปน 0.44 เทา ของวยรนทไดรบผลกระทบทางออม61

นอกจากนสถานการณความรนแรงและความไมสงบชายแดนใต ยงมผลกระทบตอการท างานของเจาหนาทสขภาพในหลายลกษณะ เชน ผลกระทบตอสขภาพจตของบคลากรและระบบบรการการแพทยฉกเฉนการชวยเหลอและสงตอผบาดเจบ62 พบวาคะแนนเฉลยผลกระทบดานจตใจตอการท างานของบคลากรสงกวาคะแนนดานอน ๆ พยาบาลในงานอบตเหต-ฉกเฉนของโรงพยาบาลชมชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต ไดรบผลกระทบจากการปฏบตงานโดยรวมอยในระดบปานกลาง เชนเดยวกบผลกระทบดานจตใจ ดานสงคมและจตวญญาณ สวนผลกระทบดานรางกายอยในระดบต า และหวหนางานมการจดการความปลอดภยโดยรวมอยในระดบปานกลาง สถานการณความรนแรงและความไมสงบในชายแดนใต ยงสงผลกระทบตอการชวยเหลอและสงตอผบาดเจบอกดวย การบรการการแพทยฉกเฉนจงตองปรบใหเหมาะสมกบบรบท คอ การชวยเหลอผบาดเจบ ณ จดเกดเหตและการสงตอตองเนนความรวดเรวและค านงถงความปลอดภย ระบบรองรบผบาดเจบฉกเฉนในโรงพยาบาลทปรบตามสถานการณ ไดแก การเยยวยาจตใจและดแล ผบาดเจบในระยะรกษาในโรงพยาบาล และการดแลในระยะฟนฟอยางตอเนอง และพฒนาเครอขายและการมสวนรวมของชมชนเพอชวยเหลอผบาดเจบฉกเฉนในพนทไดทนเวลา29

2.2.3 ความมนคงทางอาหาร ประชาชน เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12มความมนคงทางอาหาร

พอสมควร สามารถจดสรรอาหารในแตละมอใหเพยงพอกบความตองการได แตม การศกษาพบวา กลมประชาชนสงอายเปนกลมทมความเสยงตอความมนคงทางอาหาร ประเดนการมอยของอาหาร การเขาถงอาหารและการใชประโยชนจากอาหารของประชาชนในภาคใต63 พบวา

1) การไดอาหาร ประชาชนสวนใหญไดอาหารจากการซอจ านวนสงสด สวนใหญจะซอจากตลาด โดยซอของสด 2-3 ครงตอสปดาห และซอของแหงสปดาหละครง อาหารทซอสวนใหญเปนเนอสตว และคาใชจายแตละครงต ากวา 500 บาท ส าหรบการเพาะปลก ชาวใตปลกพชทบรโภคไวรอบบานทงผลไมและพชสวนครว วตถประสงคหลกของการปลกคอบรโภคในครวเรอน แหลงทมาของพนธพชไดจากการซอเปนสวนใหญ ส าหรบการเลยงสตวจะเลยงไกเปนสวนใหญเพอไวกนไข โดยเลยงแบบธรรมชาต พนธสวนใหญไดจากการซอ สวนการเกบหาจากธรรมชาต พบวา ชาวใตนยมรบประทานทกสวนจากพช และจะเกบตามชวงฤดกาลของพชชนดนน ๆ ในขณะทการแบงปนอาหารถอไดวาเปนวถชวตประจ าวนของชาวใต จะมการแบงปนอยางนอยสปดาหละครง โดยแบงปนเมอไดวตถดบมาประกอบอาหาร และจะแบงปนใหญาตผใหญ และเพอนบานทมอายเปนล าดบตน ๆ สวนรปแบบการจดอาหาร พบวา ชาวใตนยมรบประทานอาหารวนละ 3 มอ แตละมอมรายการอาหารประมาณ 3 รายการ โดยมอหลกคอ มอเยน เพราะเปนมอทรบประทานอาหารพรอมกน และใน 1 วนตองบรโภคครบทง 5 หม การถนอมอาหารและแปรรป พบวา นยมการตากแหง ปญหาอปสรรคและการแกไขการจดการอาหาร พบวา ชาวใตมการแกไขโดยการปลกเองหรอหาทรพยากรอาหารอนมาทดแทน นอกจากนชาวใตเหนวาอาหารทมในทองถนของตนเพยงพอตอการบรโภคในชวตประจ าวน ซงอาจเปนการจดการอาหารทเหมาะสม ไดแก การวางแผนจดเตรยมทรพยากรอาหารในแตละวนใหมความเหมะสมกบจ านวนสมาชกในครวเรอนของตน และการยดหลกเศรษฐกจพอเพยง

53

2) การมอยของอาหาร พบวาภาคใตมทรพยากรอาหารหลากหลายชนด และการมทรพยากรอาหารทหลากหลายเสมอนเปนคลงอาหารทเปนหลกประกนความมนคงทางอาหารได ทรพยากรอาหารประเภทพชผกและปลา เปนทรพยากรอาหารทยงมปรมาณเพยงพอตอการบรโภคในทองถน แตกมหลายชนดทมปรมาณลดนอยลง เชน สตวปา พชบางชนด ปลาบางชนด อนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงของระบบนเวศ ซงเกดจากการกระท าของมนษยและธรรมชาต

3) การเขาถงอาหารและทรพยากรอาหารของชาวใต ม 4 วธ คอ การเพาะปลก การเกบหาจากธรรมชาต การซอ และการแบงปนแหลงซอกจะมหลายลกษณะ เชน ตลาดสด ตลาดนด รถเรและแหลงผลตโดยตรง ซงผบรโภคมโอกาสเลอกไดตามความตองการ สวนการเพาะปลกสวนใหญเปนการปลกพชสวนครว และผลไมทนยมรบประทาน โดยนยมปลกในบรเวณบาน ส าหรบการเกบหาจากธรรมชาต มกเกบหาชนดทไมไดเพาะปลกในบานและเกบหาจากบรเวณใกลบาน ในขณะทการเขาถงแหลงธรรมชาตทไดจากการแบงปนนน พบวา ชาวใตมการแบงปนกนเปนปกตนสย

4) การใชประโยชนจากอาหาร ชาวใตมการจดการอาหารและทรพยากรอาหาร โดยใชความร ปญญาและทกษะในการจดการทรพยากรอาหาร โดยน ามาใชประโยชนในชวตประจ าวน โดยใชเปนแหลงวตถดบในการผลตสงของเครองใชในการด ารงชวต และทส าคญทสด คอ การน ามาเปนอาหารและยา ชาวใตนยมประกอบอาหารรบประทานเองในครวเรอน โดยน าทรพยากรอาหารจากแหลงอาหารมาประกอบเอง เทคนคการประกอบอาหารไดแก การตม แกง ต า ผด ทอด นง ปง ยาง และย า ผประกอบอาหารสวนใหญเปนแมบานจะค านงถงสารอาหารทสมาชกในครวเรอนจะไดรบ และเมอมเกนทจะบรโภคกสามารถน ามาแปรรปและถนอมอาหาร สาเหตส าคญทชาวใตนยมปรงอาหารไวบรโภคเองในครวเรอน คอ ความตองการพงพาตนเองทางอาหารและการค านงถงความปลอดภยทจะไดรบจากการบรโภค ทงนชาวใตไดนอมน าเอาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาเปนแนวทางในวถชวตโดยค านงถงค าวา “พอ” ในการด าเนนชวต

2.3 ปจจยก ำหนดสขภำพดำนระบบและกลไก ปจจยส าคญอกประการหนงทเปนปจจยก าหนดสขภาพ คอ ปจจยดานระบบและกลไก

หมายถง ขนตอนการด าเนนงานตาง ๆ ทมความสมพนธและเชอมโยงกนอยางเปนระบบ โดยอาศยบคลากร ทรพยากร กฎเกณฑ มาตรการ แนวปฏบต และปจจยตาง ๆ เปนกลไกใหการด าเนนงานบรรลเปาหมาย ในทนหมายความถง สถานบรการภาครฐ เอกชน สถาบนการศกษาและเครอขายระบบบรการสขภาพทท างานเชอมโยงกน ในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12มสถานบรการสขภาพหลายสงกด และมสถาบนการศกษาและหนวยงานอนๆ ทท างานเชอมโยงกน64 ดงภาพท 50

54

ภาพท 50 เครอขายบรการสขภาพในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12

2.3.1 หนวยงานและองคกรในกระทรวงสาธารณสข สาธารณสขในระดบตาง ๆ ไดแก ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขตพนท 12 ส านกงานควบคมโรค เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12(สคร.12) ส านกงานสาธารณสข เขตพนท 12 ส านกงานควบคมโรค เขตพนท 12 (สคร.12) นอกจากน ยงมหนวยงานอน ๆ ทท าหนาทสนบสนนการด าเนนงานดานสขภาพ ไดแก ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) สมชชาสขภาพแหงชาต (สช.) เปนตน ในทนจะกลาวถงบางหนวยงาน

2.3.1.1 ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)65 เปนองคกรของรฐ ตาม พ.ร.บ.หลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2545 ภายใตการก ากบดแลของรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขในฐานะประธานคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต โดย สปสช. ท าหนาทเปนส านกงานเลขานการของคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต และคณะกรรมการควบคมคณภาพและมาตรฐานบรการสาธารณสข ซงมภารกจหลกในการบรหารจดการเงนกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต ใหเกดประสทธภาพสงสด รวมทงพฒนาระบบบรการสาธารณสขเพอใหประชาชนเขาถงบรการทมคณภาพไดมาตรฐาน

สปสช. ไดพฒนาโครงสรางการบรหารระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาระดบพนท โดยจดตงส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเขต จ านวน 12 แหง ครอบคลมทวประเทศ เพอด าเนนงานรวมกบส านกงานสาธารณสขจงหวดดวยความสมพนธแบบ partnership ในฐานะส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตสาขาจงหวด ทงนเพอกาวไปใหถงจดมงหมายตามวสยทศนขององคกร คอ มระบบหลกประกนสขภาพทประชาชนเขาถงดวยความมนใจและผใหบรการมความสข

55

“การสรางหลกประกนดานสขภาพใหกบคนไทย” เปนหนงในนโยบายทรฐบาลใหความส าคญมาโดยตลอด โดยเฉพาะอยางยงระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงเปนกลไกหลกในการดแลประชาชนทไมมสทธสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ สทธประกนสงคม หรอสวสดการการรกษาพยาบาลอนทรฐจดให ใหประชาชนสามารถเขาถงบรการดานสขภาพไดตามความจ าเปนทงในหนวยบรการ ในชมชน หรอทบาน โดยครอบคลมทงบรการสรางเสรมสขภาพปองกนโรค การรกษาพยาบาล ตลอดจนการฟนฟสมรรถภาพ โดยไมตองกงวลเรองภาระคาใชจายแมวาจะเปนโรคทมคาใชจายในการรกษาพยาบาลสง

กรอบแนวทางการด าเนนงานตามความเหนชอบของคณะกรรมการฯ มาตงแตแรกเรมจนถงปจจบน ทงสน 3 แผน ประกอบดวย

- ระยะแรก เสนทางเดน (roadmap) สหลกประกนสขภาพถวนหนา และยทธศาสตรระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ป 2546-2550 โดยมจดเนนในการสรางความครอบคลมดานหลกประกนสขภาพใหกบประชาชนชาวไทย ผานกลไกการมสวนรวม การสรางความร ความเขาใจในสทธและหนาททงของประชาชน และบคลากรสาธารณสขผใหบรการ ควบคกบการหนนเสรมการจดระบบบรการทประชาชนสามารถเขาถงไดสะดวกและทวถง

- ระยะท 2 ยทธศาสตรระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา ป 2551-2554 โดยมจดเนนทใหความส าคญกบการเพมประสทธภาพการบรหารงบประมาณ โดยการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทกภาคสวน รวมทงการคมครองสทธของทกฝายอยางเหมาะสม รวมทงการพฒนาระบบการบรหารจดการภายในของส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตใหเขมแขงมากขน

- ระยะท 3 ยทธศาสตรการพฒนาระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ป 2555-2559 โดยมจดเนนทศทางทมงสความยงยนของระบบหลกประกนสขภาพมากยงขน มมมมองดานความครอบคลมทกคนบนผนแผนดนไทยอยางถวนหนา (Universal Coverage) ทกภาคสวนมสวนรวมและเปนเจาของ (Ownership) และความสอดคลองกลมกลนกนในระหวางระบบประกนสขภาพภาครฐ (Harmonization) โดยเนนสนบสนนการพฒนาระบบบรการปฐมภม และบคลากรของระบบ

บทบาท หนาทของ สปสช. ในการดแลสขภาพประชาชน66 สปสช. มอ านาจหนาทตามมาตรา 26 แหงพระราชบญญตหลกประกน

สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2545 ดงน 1) รบผดชอบงานธรการของคณะกรรมการ คณะกรรมการควบคม

คณภาพและมาตรฐาน คณะอนกรรมการของคณะกรรมการ ดงกลาว และคณะกรรมการสอบสวน

2) เกบ รวบรวม วเคราะหขอมลเกยวกบการด าเนนงานการบรการสาธารณสข

3) จดใหมทะเบยนผรบบรการ หนวยบรการ และเครอขายหนวยบรการ

4) บรหารกองทนใหเปนไปตามระเบยบทคณะกรรมการก าหนด

56

5) จายคาใชจายเพอบรการสาธารณสขตามทคณะกรรมการก าหนดใหแกหนวยบรการ และเครอขายหนวยบรการ ตามมาตรา 46

6) ตรวจสอบเอกสารหลกฐานการเรยกเกบคาใชจายเพอบรการสาธารณสขของหนวยบรการ

7) ด าเนนการเพอใหประชาชนมหนวยบรการประจ า และการขอเปล ยนหนวยบรการประจ า รวมท งประชาสมพนธเพอให ประชาชนทราบขอมลของหนวยบรการ

8) ก ากบดแลหนวยบรการและเครอขายบรการในการใหบรการสาธารณสข ใหเปนไปตามมาตรฐานทคณะกรรมการก าหนด และอ านวยความสะดวกในการเสนอเรองรองเรยน

9) ถอกรรมสทธ มสทธครอบครอง และมทรพยสนตาง ๆ 10) กอตงสทธและท านตกรรมสญญาหรอขอตกลงใด ๆ เกยวกบ

ทรพยสน 11) เรยกเกบคาธรรมเนยมหรอคาบรการในการด าเนนกจการของ

ส านกงาน 12) มอบใหองคกรอนหรอบคคลอนท ากจการทอยภายในอ านาจหนาท

ของส านกงาน 13) จดท ารายงานประจ าป เกยวกบผลงานและอปสรรคในการ

ด าเนนงาน ของคณะกรรมการและคณะกรรมการควบคม คณภาพ และมาตรฐาน และเผยแพรตอสาธารณชน

14) ปฏบตหนาทอนตามทพระราชบญญตน หรอกฎหมายอนบญญตใหเปนอ านาจหนาทของส านกงานหรอตามท คณะกรรมการหรอคณะกรรมการควบคมคณภาพ และมาตรฐานมอบหมาย

2.3.1.2 คณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตและระบบสขภาพอ าเภอ (District Health Board) เขตพนท 12 เปนองคกรสขภาพทจดตงขนตามมาตรา 258 วาดวยการมระบบการแพทยปฐมภม มแพทยเวชศาสตรครอบครวดแลประชาชนในสดสวนทเหมาะสม มเปาหมายคอ “ประชาชนและชมชน” สามารถพงตนเองได มสขภาพด เปนคนดและไมทอดทงกน มรายไดพอด โดยมเครอขายบรการปฐมภมทมคณภาพและไดรบความไววางใจจากประชาชน ในป พ .ศ. 2559 พนททเขารวมด าเนนการพฒนาระบบรการสขภาพปฐมภมทใชพนทเปนฐาน ประชาชนเปนศนยกลาง ประกอบดวย 7 พนท คอ อ.ตากใบ จ.นราธวาส อ.หนองจก จ.ปตตาน อ.รามน จ.ยะลา อ.ละง จ.สตล อ.นาทว อ.เทพา และอ.หาดใหญ จ.สงขลา67 ตวอยางโครงการในจงหวดสงขลา ไดแก ระบบงานหมอครอบครว อ าเภอนาทว พฒนาระบบ care giver อ าเภอบางกล า การดแลผสงอาย อ าภอบางกล า อ าเภอนาหมอม68

2.3.1.3 ศนยบรหารการพฒนาสขภาพจงหวดชายแดนภาคใต (ศบ.สต.)69 เปนหนวยงานเทยบเทากองในส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขทอยในสวนภมภาค กอตงขนเมอป พ.ศ. 2549 มภารกจในการอ านวยการ สงการ และประสานกบหนวยงานทเกยวของ เพอแกปญหาใน

57

พนทอยางมประสทธภาพ และเบดเสรจ พฒนางานสาธารณสขในพนทจงหวดชายแดนภาคใต ตามแนวทางและขอเสนอแนะคณะกรรมการและ สถานการณทเกดขนในพนท จดท าขอเสน/แสวงหาทรพยากร เพอสนบสนนการด าเนนการ ก ากบ ตดตามและประเมนผล เพอใหสนองตอบตอการบรรลนโยบายยทธศาสตร สรปและรายงานผลการด าเนนงานพฒนา และการ แกไขปญหา เสนอผบรหารระดบสงของกระทรวงสาธารณสขเปนประจ าและตอเนอง ทงนกรอบแนวทางการด าเนนงานของคณะกรรมการศนยบรหารการพฒนาสขภาพจงหวดชายแดนภาคใต (ศบ.สต.) ไดวางภารกจการด าเนนงาน 7 ภารกจและม Focal Point รบผดชอบในแตละภารกจ โดยจะมผแทนจากกรม กอง ทเกยวของ รวมทงจากพนท 5 จงหวด เขารวมด าเนนการในแตละภารกจ ดงน

1) ดานการบรหารจดการ ไดแก บคลากร การเงน ครภณฑ เปนตนรบผดชอบโดยคณะกรรมการบรหารงานสาธารณสขเขต

2) ดานการพฒนาระบบความปลอดภยของบคลากรและสถานบรการ แกนประสานโดย นายแพทยสาธารณสข จงหวดสงขลา

3) ดานการพฒนาระบบสงตอและการแพทยฉกเฉน แกนประสานโดย ผอ านวยการโรงพยาบาลหาดใหญ

4) ดานการพฒนาระบบฐานขอมลและขอมล Violent Injury Surveillance แกนประสานโดย นายแพทยสาธารณสขจงหวดปตตาน

4) ดานการเยยวยาผไดรบผลกระทบ จากสถานการณ ความไมสงบแกนประสานโดย นายแพทยสาธารณสขจงหวดนราธวาส

5) ดานการพฒนาระบบบรการและความเขมแขงของชมชน แกนประสานโดย นายแพทยสาธารณสขจงหวดสงขลา

6) ดานการแกปญหาสาธารณสขในพ นท แกนประสานโดย นายแพทยสาธารณสขจงหวดยะลา

ศนยบรหารการพฒนาสขภาพจงหวดชายแดนภาคใต ไดก าหนด ยทธศาสตรการท างานระหวางป ในป พ.ศ. 2560 - พ.ศ. 2562 ประกอบดวย การพฒนาระบบบรการสขภาพใหมคณภาพ การสงเสรมและปองกนปญหาสาธารณสข การสงเสรมภาคเครอขายในการมสวนรวมบรณาการการระบบสขภาพ และพฒนาระบบบรหารจดการสาธารณสขภายใตสถานการณความไมสงบของพนท

2.3.2 หนวยงานดานการศกษา เพอสขภาวะ ในพนท 7 จงหวด มหนวยงานทางดานวชาการหลายลกษณะ หนวยงานทเปน

สถาบนการศกษาระดบอดมศกษาไดแก 2.3.2.1 มหาวทยาลยสงขลานครนทร ม 2 วทยาเขตทตงอยในเขตสขภาพเพอ

ประชาชน เขตพนท 12 ไดแก วทยาเขตหาดใหญ และวทยาเขตปตตาน ณ วทยาเขตหาดใหญ มคณะทเกยวของกบสขภาพโดยตรง ไดแก ไดแกคณะพยาบาลศาสตร คณะแพทยศาสตร คณะเภสชศาสตร คณะการแพทยแผนไทย คณะเทคนคการแพทย ณ วทยาเขตปตตาน คณะพยาบาลศาสตร เปนคณะเดยวทเกยวของกบสขภาพโดยตรง

58

ในมหาวทยาลยสงขลานครนทร มหนวยงานอสระทท าหนาทในการสงเสรมสขภาพประชาชนในพนท ไดแก

1) สถาบนการจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยสงขลานครนทร(สจรส. ม.อ.)

2) สถาบนวจยและพฒนาสขภาพภาคใต (วพส.)70 มหาวทยาลย สงขลานครนทร จดตงขนเมอเดอนมกราคม 2547 เพอเปนหนวยงานหลกดานวชาการในการพฒนาดานสขภาพโดยเฉพาะในสงคมภาคใต โดยไดรบการสนบสนนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และมหาวทยาลยสงขลานครนทร (ม.อ.) มวสยทศน คอ เปนองคกรแบบอยางดานการสรางองคความร พฒนานกวชาการชนสงเพอการวจยและพฒาสขภาวะในพนทสวนภมภาค มพนธกจในการน าและเสรมความเขมแขง ขยายบทบาทและขบเคลอนความสามารถของนกวชาการใหมการวจย และพฒนาทางสขภาพทตอบสนองความตองการของภาคใตอยางตอเนอง ยทธศาสตรในการด าเนนงานคอ (1) สรางความเขมแขงใหแกหนวยงานเครอขายทมอยเพอใหไดทรพยากรมนษยและผลงานดานวชาการและการพฒนาสขภาวะ, และ (2) ขยายความรวมมอกบหนวยงานวชาการดานสราง เสรมสขภาพในระดบประเทศและนานาชาตในปญหารวมดานสขภาวะของพนทและนานาชาต

การด าเนนงานในระยะแรก (มกราคม 2547-พฤศจกายน 2552) วพส.ไดมสวนรวมแกปญหาและพฒนาสขภาพของภาคใต โดยการสนบสนนและเสรมความเขมแขงดานวชาการของหนวยระบาดวทยา คณะแพทยศาสตร ม.อ. และสาขาวชาอน พรอมพฒนาระบบจดการงานวจยและการจดการความรของชดโครงการวจยใหท างานรวมกบหนวยสงเสรมวจยในภมภาคเพอเปดชองทางการสอสารทางวชาการกบชมชนโดยตรง อกทงไดสรางผลงานการพฒนาวชาการเพอพฒนาชมชนดานตาง ๆ โดยเฉพาะดานสขภาพและกระบวนการเยยวยาเพอสนตภาพในพนทจงหวดชายแดนใต ซงปญหาเหลานเปนปญหาเรอรง และตองการสรางความเขมแขงทางวชาการในพนทในระยะยาว น าไปสการด าเนนงานในระยะทสอง (ธนวาคม 2552 - พฤษภาคม 2556) โดย วพส. ไดด าเนนงานตอเนองจากระยะแรก ซงการด าเนนงานในระยะน ไดระดมนกวชาการ ขยายบทบาทของมหาวทยาลย สนบสนนและขบเคลอนนกวชาการและเครอขายด าเนนกจกรรมเพอวจยและพฒนาดานสขภาวะ โดยเนนการเยยวยา สมานฉนท และสรางสรรคก าลงคน ผลงานโดยรวมเปนไปตามวตถประสงคทตงไว ส าหรบการด าเนนงานในระยะทสาม (มถนายน 2556-พฤษภาคม 2559) เนนการสรางทรพยากรมนษยดานการสรางเสรมสขภาวะ (ซงมการสงเสรมสขภาพเปนแกน) ตลอดจนสรางผลงานสขภาวะและสงเสรมสขภาพดานการวจยและดานการพฒนา โดยเนนพนทภาคใตเปนส าคญ แตอาจตอเนองเกยวของกบระดบชาตและนานาชาต ทงนไดมเชอมโยง และเรยนรรวมกนระหวางการพฒนาทรพยากรมนษยและการพฒนางานวชาการ เพอพฒนาเปนโมเดลศนยวจย ซงเปนตวอยางส าหรบภาคอน ๆ ของประเทศ

จากระยะทผานมา สามารถสรปผลการด าเนนงานทนาสนใจ ดงน (1) การสรางทรพยากรมนษยดานสขภาวะ ไดแก

นกวจยดานการสรางเสรมสขภาวะหรอการสงเสรมสขภาพ เนนทนกวชาการระดบอาจารยและนกศกษาบณฑตศกษาทงระดบปรญญาโทและปรญญาเอก ใหม

59

ศกยภาพดานการท างานวชาการรวมกบชมชน นกวชาการกวา 100 คน ท วพส. เขาไปมสวนรวมสนบสนนจากหลายสถาบน ไดแก มหาวทยาลยสงขลานครนทร ใน 3 วทยาเขต มหาวทยาลยทกษณ มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ยะลา โดยความรวมมอและการสนบสนนจากหนวยงานวชาการในสวนอน ๆ ของประเทศ นกวจยเหลาน ไดรบประสบการณตรงในการวจยดานการสงเสรมสขภาพ/สรางเสรมสขภาวะ รวมถงทกษะการท างานรวมกบชมชน ผลงานวชาการบางสวนถกน าไปตอยอดพฒนานโยบายและแนวทางปฏบตดานการสรางสขภาวะ/สงเสรมสขภาพในพนท และ ระดบประเทศ

- นกสรางเสรมสขภาวะ/สงเสรมสขภาพ ในระดบมออาชพ (โครงการบณฑตอาสา ม.อ. เดม) และระดบเยาวชนและคนทวไปตามกระบวนการจตอาสา บคคลเหลานจะไดรบการพฒนาศกยภาพในการสรางเสรมสขภาพของชมชนภาคใต โดยเฉพาะอยางยงจะเนนในสวนทเปนวตถประสงคหลกของ สสส. การด าเนนงานในระยะน สามารถผลตนกสรางเสรมสขภาวะชมชน 54 คน ทเขาไปกระตนชมชนใหตระหนกถงศกยภาพของตนเอง จนสงผลใหชมชนสามารถจดการแกไขปญหาหรอพฒนาคณภาพชวตของชมชนได นอกจากน กระบวนการท า งานดงกลาวยงชวยกระตนใหแกนน าชมชนไดรบการพฒนาศกยภาพและเกดการเชอมโยงกบนกวชาการในพนทอกดวย

(2) การสรางผลงานการสรางสขภาวะ ประกอบดวย - งานวชาการดานการสงเสรมสขภาพโดยตรง ซงสวนใหญ

ผานหนวยระบาดวทยาและวทยาศาสตร สขภาพอน ๆ และงานวชาการทเกยวของกบสขภาวะทวไป เชน สภาพแวดลอม สงคม สนตภาพ ฯลฯ โดยอาศยนกวจยดานการสร างเสรมสขภาวะหรอการสงเสรมสขภาพ ผลงานวชาการทนาสนใจและมผลกระทบตอชมชน อยางเหนไดชด เชน การลดภาวะแทรกซอนทรนแรงจากการตกเลอด การจดตงทะเบยนมะเรงในจงหวดปตตาน การพฒนาระบบฐานขอมลโรคตดตอทปองกนไดดวยวคซน ความชกของการตดเชอพยาธใบไมในตบฯ และการคดกรองมะเรงเตานม

- ผลงานการพฒนาสขภาวะของพนทภาคใต นกวชาการและนกสรางเสรมสขภาพชมชนไดเขาไปมสวนรวมพฒนา สขภาวะประชาชนในพนทภาคใต เพอลดปจจยเสยงตอสขภาพ ไมวาจะเปนปญหาสขภาพเรอรง เชน อนามยสตรตงครรภในจงหวดชายแดนภาคใต การลดการบรโภคยาสบ และการจดการขยะในระดบชมชนเมอง เปน ตน นอกจากน เครอขายในสามจงหวดชายแดนภาคใตยงเนนเขาไปเยยวยาปญหาทเกดจากความรนแรงของสถานการณความไมสงบดวยกระบวนการเยยวยาและการสรางความสมานฉนทผานศนยประสานงานวชาการใหความชวยเหลอผไดรบผลกระทบจากเหตความไมสงบจงหวดชายแดนใต (ศวชต.) หรอมลนธเพอการเยยวยาและ สรางความสมานฉนทชายแดนใต (มยส.) มการท างานรวมกนระหวางนกเยยวยาจากภาคประชาสงคมและภายในระบบสาธารณสข และหนวยงานอน ๆ ของรฐ กอใหเกดการเยยวยาผไดรบผลกระทบทงทางดานปรมาณและ คณภาพ เกดแนวทางการเยยวยารปแบบใหม เชน การสงเสรมอาชพ การรวมกลมเยยวยาของชมชน การพฒนาศกยภาพผพการหรอสตรทไดรบผลกระทบ การพฒนาการสรางความสมานฉนทภายใตแนวคด Health as a Bridge to Peace ซงการด าเนนงานทงหมดไดรบการยอมรบจากหนวยงานภาครฐและประชาสงคมในพนท

60

(3) ความเชอมโยงระหวางนกสรางเสรมสขภาวะและนกวจย นกสรางเสรมสขภาวะซงท างานในพนทจะคนหาปญหาสขภาวะ/สขภาพจากพนท นกวจยจะท าการวจยทางดานลก วพส. น าองคความรทไดไปแกปญหาในพนท โดยกจกรรมบางสวนจะกลบไปเปนงานของนกสรางเสรมสขภาวะและบางสวนเปนของเครอขายอน ๆ

นอกจากน ยงมผลงานทไดนอกเหนอจากเปาหมายทตงไว โดย วพส.ไดรบการสนบสนบงบประมาณเพมเตมจากคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร มผลงานเดน ๆ ไดแก

(4) การสรางความเขมแขงดานการวจยและพฒนาใหกบอาจารย นกวชาการ ม.อ. ทง 5 วทยาเขต โดย วพส. สนบสนนการเขยนบทความทางวชาการเพอตพมพระดบนานาชาต รวมพฒนาขอเสนอโครงการวจยและพฒนา เปนทปรกษาใหค าปรกษาแกหนวยงานและอาจารยรนใหม สนบสนนใหอาจารยและนกศกษาเขารวมแลกเปลยนกบประเทศเพอนบาน อกทง ขยายศกยภาพมหาวทยาลยดานวชาการและสนตสขภาวะระหวางประเทศ

ผลการด าเนนงานในระยะนของ วพส. สวนใหญเปนไปตามแผนงานทก าหนดไว แมวามบางโครงการทอาจลาชาไปบาง เนองจากปญหาและอปสรรคตาง ๆ ไมวาจะเปนการเปดโครงการยอยชา ภารกจของอาจารย และปญหาจากเหตการณความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใต จงท าใหผลงานหรอผลการด าเนนงานบางอยางไมเปนไปตามเปาหมายทวางไว ดานความยงยนของภาคเครอขายนน บางองคกรมความมนคงทงทางดานทรพยากรบคคลและงบประมาณ เชน ศวชต. ปตตาน ทไดรบการสนบสนนจากหลายหนวยงาน จนเปนองคกรชนน าดานการเยยวยาผไดรบผลกระทบ แตยงมบางองคกรทแมมการด าเนนงานด แตยงตองไดรบการสนบสนนดานงบประมาณบางสวนในระยะตอไปเพอเตรยมพรอมใหองคกรไดแสวงหาความยงยน

โดยสรป วพส. ด าเนนการบรรลวตถประสงคและตวชวดทใหไวกบ สสส. ในการสรางและพฒนาทรพยากรมนษย ผลงานวชาการ และผลงานการพฒนาดานสขภาวะ โดยเนนพนทภาคใต เพอเปนองคกรแบบอยางดานการสรางองคความร พฒนานกวชาการขนสงเพอการวจยและพฒนาสขภาวะในพนทสวนภมภาคตอไป

3) มลนธสขภาพภาคใต71 กอตงในป พศ. 2549 ตามแนวคดของ ศาสตราจารย นายแพทย ธาดา ยบอนซอย มลนธนท างานในพนทโดยใชงานวชาการและการบรหารจดการในการวางทศทางและประสานแนวทางการท างานรวมกนของภาคสวนตาง ๆ ทงระดบนโยบายในสวนกลาง นกวชาการ และผปฏบตในพนท เพอพฒนาและแกไขปญหาสขภาพในจงหวดชายแดนใต โดยมวสยทศนเพอเปนองคกรแหงการเรยนรในการแกไขปญหาและพฒนาระบบสขภาพทตอบสนองความตองการของบรบทพนท สวนพนธกจส าคญ คอ การแกไขปญหาและพฒนาระบบสขภาพทเชอมโยงนโยบายและการปฏบตเพอตอบสนองความตองการของบรบทพนท โดยใชความรสหวทยาการและเครอขายความรวมมอหลายภาคสวนในการขบเคลอน การด าเนนการของมลนธมวตถประสงคเพอ (1) บรหารจดการและสนบสนนการสรางและใชความรสหวทยาการ ในการแกไขปญหาและพฒนาระบบสขภาพ เพอสรางและประสานเครอขายความรวมมอหลายภาคสวนในการขบเคลอนการแกไขปญหาและการพฒนาระบบสขภาพทใชความรเปนฐาน และ (2) สงเสรมและพฒนาศกยภาพในการบรหารจดการทอยบนฐานของความร เพอแกไขปญหาและพฒนาระบบสขภาพ

61

ยทธศาสตร ประกอบดวย (1) การพฒนาทใชความรเปนฐาน, (2) การสราง จดการ และใชความรสหวทยาการ, (3) การเชอมโยงนโยบาย วชาการ และการปฏบต, (4) การหนนเสรมและพฒนาศกยภาพผมสวนไดสวนเสย, (5) การขบเคลอนงานโดยเครอขายความรวมมอลายภาคสวน, และ (6) การสอสารสาธารณะ

2.3.2.2 มหาวทยาลยทกษณ คณะทเกยวของกบสขภาพโดยตรงตงอยทวทยาเขตพทลง ไดแก คณะพยาบาลศาสตร คณะวทยาการสขภาพและการกฬา และโครงการจดตงคณะแพทยศาสตร

2.3.2.3 มหาวทยาลยนราธวาสราชนครทร จงหวดนราธวาส 2.3.2.4 มหาวทยาลยราชภฏ ไดแก มหาวทยาลยราชภฏสงขลา 2.3.2.5 มหาวทยาลยหาดใหญ 2.3.2.6 วทยาลยพยาบาลทสงกดสถาบนบรมราชชนก 2 แหง คอ วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนนสงขลา และวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนยะลา 2.3.2.7 วทยาลยฟาฏอน

2.3.3 องคกร เครอขายทางสงคม ท เกยวของกบสขภาวะ และคณภาพชวตของประชาชนในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12

2.3.3.1 องคกรปกครองสวนทองถน 2.3.3.2 เครอขายทางสงคม

1) กลมออมทรพยและครวใบโหนด72 กลมออมทรพยและครวใบโหนด เปนเครอขายทางสงคมของชมชน

คาบสมทรสทงพระ ซงเปนพนททางฝงตะวนออกของทะเลสาบสงขลา ตงอยระหวางทะเลสาบสงขลากบอาวไทย มพนทครอบคลม 4 อ าเภอในจงหวดสงขลา คอ อ าเภอสงหนคร สทงพระ ระโนด และกระแสสนธ ในอดตชาวบานในแถบนประกอบอาชพท านา ท าสวน ท าน าตาลโตนด และท าประมง หรอเรยกวา วถชวตแบบ "โหนด นำ เล" เมอสงคมการเกษตรเปลยนแปลงเปนเชงพาณชยเพมขน เชน การท าเกษตรเชงเดยวเพอประโยชนทางเศรษฐกจ ผลกระทบทเกดขนคอ ความหลากหลายทางทรพยากรลดลง เกษตรกรมหนสนเพมขน และเกดการผกขาดทางการคา ชาวบานไมสามารถพงพาตนเองได โดยเฉพาะภาคใตทท าเกษตรเชงเดยวในพนทสวนใหญ ดวยการปลกยางพารา และปาลมน ามน ท าใหมอตราการพงตนเองดานอาหารเพยง 6% ซงถอวานอยทสดเมอเทยบกบภาคอน ๆ ของประเทศ ชมชนจงขาดความมนคงทางอาหาร รายไดไมเพยงพอ ชมชนคาบสมทรสทงพระไดรบผลกระทบจากการขยายตวของอตสาหกรรมทรกล าพนทผลตอาหารและท าลายความหลากหลายทางชวภาพเชนเดยวกบชมชนอน ๆ ในประเทศไทย ท าใหความมนคงทางอาหารอยในขนวกฤต บวกกบปญหาดานสขภาพของเกษตรกร ทเกดจากการใชสารเคม ตงแตการผลต การแปรรป และการ เกบรกษา จงมสารเคมตกคางในรางกายสงมาก เพอใหชมชนสามารถพงพาตนเองได และแกปญหาความยากจนของคนในชมชน ดวยแนวคด “ไมมการแกปญหาชมชนใดทจะยงยนไปกวา คนในชมชนลกขนมาแกไขดวยตวเอง” คณสำมำรถ สะกว ผน าชมชน จงไดผลกดนใหเกดการตงกลมออมทรพยในชมชนคาบสมทรสทงพระขน เรมกอตงกลมออมทรพยบานบอกลและกลมออมทรพยบานหวเปรยว ตงแตป พ.ศ. 2533 เพอขบเคลอนเศรษฐกจในระดบชมชน ดวยการสรางรายไดทตอบสนองความ

62

ตองการพนฐานของชมชน และยงจดสรรเงนปนผลไปสนบสนนกลมผหญงใหท าธรกจจากผลผลตการเกษตร และสรางระบบตลาดเพอการกระจายอาหารแบบใหมทผผลตและผบรโภคมความสมพนธกนอยางเทาเทยม และเกดการคาทเปนธรรม จนปจจบน กลมออมทรพยทง 2 กลม มจ านวนสมาชกเพมมากขนถงกลมละ 2,000 กวาคน และเกดกลมออมทรพยเพมขนเปน 7 กลม

ภาพท 51 พนทเครอขายกลมออมทรพยตาลโตนด72

การบร ห า รจ ดกา รก ล ม ออมทร พย กล ม อ อมทร พ ย มคณะกรรมการจ านวน 9 คน เปนผหญงทงหมด มาจากการเลอกตงโดยสมาชกผถอหน กรรมการมวาระด ารงต าแหนงคนละ 3 ป เมอหมดวาระกจะท าหนาทเปนทปรกษาของกลมฯ โดยคณะกรรมการจะท างานรวมกนอยางใกลชด มการสรปผลการท างานเปนรายสปดาห มการฝกอบรมเพอพฒนาศกยภาพและทกษะของผน าสตรในดานตาง ๆ ทงดานการท าบญช การบรหารและการตลาด และมการหมนเวยนหนาทกนทกเดอน เพอใหคณะกรรมการมโอกาสพฒนาทกษะทหลากหลาย และเปนการปองกนการทจรต ปจจบนกลมออมทรพยทง 7 กลมท างานรวมกนเปนเครอขาย มจ านวนสมาชกรวมกนกวา 6,000 คน มเงนหมนเวยนและทรพยสนรวมกนแลวเกอบ 100 ลานบาท อกทงการบรหารงานโดยผหญงในชมชนทงหมด ท าใหปญหาความเหลอมล าทางเพศทเปนปญหาเชงโครงสรางในชมชนลดลงอยางเหนไดชด ผหญงสามารถท างานในชมชนไดอยางมความสข มบทบาทส าคญในการพฒนาชมชน มความเชอมน ภาคภมใจในตนเองและไดรบการยอมรบจากครอบครวและชมชนมากขน

นอกจากน กลมออมทรพยยงวางรากฐานการบรหารจดการการเงนอยางชดเจน โดยสมาชกสามารถออมเงนไดสงสดคนละ 10 หน หนละ 10 บาท หรอเดอนละไมเกน 100 บาทเทากนหมดทกคน จากนนจะจดสรรเงนปนผล โดยแบงสดสวนเพอประโยชนสงสดของ

63

ชมชน คอจะปนผลคนสมาชก 50% สวนอก 50% น าไปจดสรรเปนกองทนตาง ๆ ดงภาพท 52ประกอบดวย

เงนทนส าหรบพฒนาธรกจชมชน 30% กองทนสวสดการชมชน 10% เชน เงนประกนสขภาพส าหรบ

สมาชก กองทนการศกษาส าหรบเยาวชน เงนยงชพส าหรบผสงอายและเดกกอนปฐมวย กองทนฌาปนกจ เปนตน

กองทนส าหรบการพฒนากลมและฝกอบรม 5% กองทนสนบสนนเทศบาลเพอสนบสนนการมสวนรวมระหวาง

ชมชนและภาครฐ 5% สดสวนเงนกองทนนจะเพมขนตามการเตบโตของกลมออมทรพย

และธรกจชมชน เพอสงเสรมกจกรรมตาง ๆ เชน การกยมแบบปลอดดอกเบย เปนตน

ภาพท 52 การบรหารจดการการเงนของกลมออมทรพยตาลโตนด72

ครวใบโหนด ด าเนนการในรปแบบกจการเพอสงคม (Social Enterprise) เพอรบผลผลตทปลกโดยสมาชกกลมออมทรพย อาท ผกพนบานและสตวน าทองถน มาขายทครวใบโหนด ซงเปนการเชอมตอผผลตและผบรโภคไดโดยตรง และยงเปนการอน รกษผกพนบานทมความหลากหลายทางชวภาพ รกษาฐานทรพยากรและวฒนธรรมอาหารทองถน ท าใหชาวบานสามารถพงพาตนเองไดและมความมนคงทางอาหาร และยงเปนศนยการเรยนรของทงผผลต ผบรโภค ผประกอบการและเจาหนาทรฐ เพอน าเสนอทางเลอกในการบรโภคอาหารทด มคณภาพ ปลอดภยจากสารเคม และราคาเปนธรรมตอคนทง 3 ฝาย คอ ผผลต ผประกอบการ และผบรโภค

การตอยอดกจกรรมของรานครวใบโหนดน าไปสการผลกดนนโยบายสาธารณะและนโยบายทองถน เชน การสงเสรมเกษตรยงยนและเกษตรอนทรยผานเวทประชาคมต าบล โดยนายกองคการบรหารสวนต าบลไดเชญวทยากรจากครวใบโหนด ไปใหความรเรองการท าเกษตร

64

อนทรยขาวสงขหยดและสนบสนนใหน าขาวอนทรยและผกพนบานไปปรงเปนอาหารกลางวนของโรงเรยนบานคลองทาแตง และขยายผลไปยงโรงเรยนอน ๆ อก 10 โรงเรยน ซงปจจบนเครอขายความมนคงทางอาหารเตรยมประกาศใหพนทลมน าทะเลสาบสงขลาเปนพนทแหงความมนคงทางอาหาร และใหเขตพนทคาบสมทรสทงพระเปนเขตปลอด GMOs อกดวย

2) กลมสจจะออมทรพยแบบพฒนาคณธรรมครบวงจรชวต กลมสจจะออมทรพยแบบพฒนาคณธรรมครบวงจรชวต เปน

องคการเงนชมชน ของต าบลบานน าขาว อ.จะนะ จ.สงขลา ทประสบความส าเรจจากการมสจจะในการออมอยางแนวแน และผลของการออมทใหดอกผล สมาชกตองรกษา “สจจะ” จงจะไดประโยชน ตามหลกการเฉลยทกขเฉลยสขในชมชน เรมตนจากจดเลก ๆ คอใหชาวบานออมเงนดวยการ “ลดรายจายทไมจ าเปน” วนละบาทเดยว แลวน ามาออมกบกลมอยางนอยเดอนละ 1 ครง ซงท าใหคนจนรสกมก าลงใจวาท าได ทมาของแนวคดนมาจากการสงเกต ลองผดลองถกของครชบเองวา ถาบอกใหคน “ออมเงน” เขาคดทนทวาตองไป “หารายไดเพม” ถงจะออมได และรวาวายากทจะหารายไดเพม ท าใหขาดก าลงใจทจะออม73

หลกคดและวธการของกลมสจจะออมทรพย74 - สมาชกออมเงนดวยการลดรายจายทไมจ าเปนวนละหนงบาท

ปละ 365 บาท สวสดการทสมาชกไดรบ เมอออมครบ 180 วน หรอ 180 บาท

- สทธประโยชนเมอนอนโรงพยาบาลจากการคลอดบตร คนละ 100 บาท ไมเกน 5 คน บตรไดรบ 500 บาท

- สทธประโยชนเมอเจบปวยตองนอนโรงพยาบาล คนละ 100 บาท ไมเกน 10 คน

- เสยชวต เปนสมาชกครบ 180 วน ได 2,500 บาท ครบ 365 วน ได 5,000 บาท (สวสดการจะเพมขนเรอย ๆ ตามอตราเจรญเตบโตของกองทน)

- บ านาญชราภาพ เมออาย 45-60 ป ไดรบบ านาญ 300 บาท โดยคดจากจ านวนปทเปนสมาชกครบ 15 ป ไดรบบ านาญ 300 บาท และเพมขน 100 บาท ทก ๆ 5 ป

- การกเงนปราศจากดอกเบย เพอลงทนในธรกจชมชนทไมกออนตรายตอสขอนามยบคคล ชมชน และสงแวดลอม

3) กลมองคกรสตร ในเครอขายสตรจงหวดชายแดนใต 26 องคกร74 - เครอขายผหญงยตความรนแรงแสวงสนตภาพ 3 จงหวดชายแดน

ภาคใต - เครอขายชมชนศรทธา กมปงตกวา - สมาคมผหญงเพอสนตภาพ - เครอขายการชวยเหลอเดกก าพราภาคใต - เครอขายผหญงภาคประชาสงคมเพอสนตภาพชายแดนใต

65

- เครอขายทรพยากรธรรมชาตชายแดนใต - ศนยเยาวชนฟาใส - เครอขายสตรชายแดนใตเพอสนตภาพ - เครอขายชาวพทธเพอสนตภาพ - สมาคมสตรไทยมสลมปตตาน - สมาคมสวสดการมสลม จงหวดยะลา - ชมรมผน ามสลมะห จงหวดนราธวาส - สมาคมสตรจงหวดชายแดนใตเพอสนตภาพ (ดพพท) - สมาคมยวมสลม แหงประเทศไทย (ยมท.) - มลนธศนยทนายความมสลม - กลมดวยใจ - ส านกงานกองทนการวจยทองถนภาคใตตอนลาง(สกว) - บณฑตอาสา มอ. - ศนยชวยเหลอทางวชาการแกผไดรบผลกระทบจากเหตการณ

ความรนแรงจงหวดชายแดนใต (ศวชต.) - คณะกรรมการพฒนาบทบาทสตรจงหวด(คพสจ) - กองทนพฒนาบทบาทสตรจงหวด - สมชชาสขภาพจงหวดปตตาน - มลนธเดกก าพราปญญาเลศบานสไหงปาแน - ผแทนผไดรบผลกระทบ - กลมซอซก - สมาคมเดกและเยาวชนเพอสนตภาพชายแดนใต (กลมลกเหรยง)

66

บรรณำนกรม 1. สรยพร พนพง, จรมพร โหล ายอง, ศทธดา ชวนวน, แคร แอนด รชเตอร, ลลาร วนเซอร, มารก

เฟลแคร, บรรณาธการ. ประชากรและสงคม 2559: ประเทศไทยกบศตวรรษแหงการยายถนขามชาต. นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล; 2559.

2. ส านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย. บทความ ปญหาสขภาพคนไทยและระบบบรการสขภาพ; 2552.

3. แผนยทธศาสตรเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12 ป 2558. [อนเทอรเนต]. 2557.จาก: http://203.157.229.33/archives/ceo12/nov/41.pdf

4. ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (2558). รายงานสถานการณสขภาพตามตวชวดสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2557 สถานการณสขภาพรายเขต [อนเทอรเนต]. 2557.จาก: https://phpp.nationalhealth.or.th/นโยบายสาธารณะเพอสขภาพ/item/419/item/419

5. World Health Organization. Draft Global Strategy to Reduce the Harmful Use of Alcohol. Geneva: World Health Organization; 2010.

6. เฉลมลาภ ทองอาจ. การวจยเอกสาร (documentary research). [อนเทอรเนต]. (ม.ป.ท.). จาก: https://www.gotoknow.org/posts/423582

7. เจะอดเระ ดอเระ. คณะท างานสาขามารดาและทารกแรกเกด เขตสขภาพเพประชาชน เขตพนท 12 (MCH). [อนเทอรเนต]. 2560. จาก: Boardhttps://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=8&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwiqhsDqlpXWAhUkTI8KHXUgDdIQFghSMAc&url=http%3A%2F%2Fwww.sasuk12.com%2Fceoat14%2Fpdf26%2F4_2.pptx&usg=AFQjCNHJBMezmf_xIOZVGEMYtwnQx2gcCg

8. อนามยแมและเดก กระทรวงสาธารณสข. รอยละของเดกแรกเกด - ต ากวา 6 เดอน กนนมแมอยางเดยว ป 2559. [อนเทอรเนต]. 2560. จาก:https://hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report.php?source=kpi/kpi.php&cat_id=1ed90bc32310b503b7ca9b32af425ae5&id=4164a7c49fcb2b8c3ccca67dcdf28bd0

9. กระทรวงสาธารณสข. สรปผลการตรวจราชการและนเทศงานกระทรวงสาธารณสข ป 2559. [อนเทอรเนต]. 2559. จาก:https://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwiHnfXCufrWAhUGro8KHdPuAbsQFggpMAA&url=http%3A%2F%2F203.157.229.18%2Finspec%2Finspec_summary_2559_2_16to17Sep%2F%25E0%25B8%2584%25E0%25B8%2593%25E0%25B8%25B0%25201%2520%25E0%25B8%25AA%25E0%25B8%25A3%25E0%25B8%25B8%25E0%25B8%259B%25E0%25B8%2595%25E0%25B8%25A3%25E0%25B8%25A7%25E0%25B8%2588%25E0%25B8%25A3%25E0%25B8%25B2%25E0%25B

67

8%258A%25E0%25B8%2581%25E0%25B8%25B2%25E0%25B8%25A3%252059_17%25E0%25B8%2581%25E0%25B8%25A259..ppt&usg=AOvVaw2UCc-cIEIbTo1LZCfAE2hE

10. กระทรวงสาธารณสข. งานโภชนาการ. [อนเทอรเนต]. 2560. จาก: https://hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report.php?source=pformated/format1.php&cat_id=46522b5bd1e06d24a5bd81917257a93c&id=764b2e63b0ca3754f85e7b8b2cc5e9f9

11. ระบบสถตทางการทะเบยน. สถตประชากรและบาน – จ านวนประชากรแยกรายอาย. [อนเทอรเนต]. 2559 จาก: http://stat.dopa.go.th/stat/statnew/upstat_age_disp.php

12. กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. อตราการฆาตวตายของวยรน. [อนเทอรเนต]. 2560.จาก: https://www.thairath.co.th/content/289132

13. รายงานผลการส ารวจสภาวะสขภาพชองปากระดบประเทศ ครงท 7 ประเทศไทย พ.ศ. 2555. [อนเทอรเนต]. 2560 จาก: http://dental.anamai.moph.go.th/elderly/academic/full99.pdf

14. การส ารวจสภาวะชองปากเดกอาย 3 ป ส านกงานสาธารณสขทกจงหวดในเขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12. [อนเทอรเนต]. 2560 จาก: http://www.sasuk12.com/ceoat14/ciopdf/Serviceplan.pdf

15. รอยละของวยท างานอาย 30-44 ปทมคาดชนมวลกายปกต https://hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report.php?source=pformated/format1.php&cat_id=bebf866fceaef84c4078965eaf619565&id=e2d0b1a802a956529b7d1d0f9516313f#

16. ประเดนสารรณรงควนหวใจโลก ป พ.ศ. 2559. [อนเทอรเนต]. 2559 จาก: http://www.thaincd.com/document/file/info/non-communicable-disease/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8%99%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B9%8C%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%20%20%E0%B8%9B%E0%B8%B5%202559.pdf

17. ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. [อนเทอรเนต]. 2560. จาก: http://bps.moph.go.th/new_bps/

18. กลมสถตแรงงาน ส านกสถตเศรษฐกจและสงคม. การส ารวจสขภาพจต (ความสข) คนไทย พ.ศ. 2558. [อนเทอรเนต]. 2559. จาก: https://www.m-society.go.th/ewtadmin/ewt/mso_web/article_attach/18392/20294.pdf

19. จราพร ทองด, ดาราวรรณ รองเมอง, ฉนทนา นาคฉตรย. ภาวะสขภาพและคณภาพชวตของผสงอายในจงหวดชายแดนภาคใต. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข. 2557; 22(3): 88-99.

68

20. กตตกร นลมานต, ขนษฐา นาคะ, วภาว คงอนทร, เอมอร แซจว, พชรยา ไชยลงกา, ปยะภรณ บญพฒน. ภาวะโภชนาการของผสงอายทอาศยอยในพนทสามจงหวดชายแดนใต. วารสารสภาการพยาบาล. 2556; 28(1): 75-84.

21. ส านกทนตสาธารณสข กรมอนามย. รายงานผลการส ารวจสภาวะสขภาพชองปากระดบประเทศ. พมพครงท 7. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการ โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก. 2555.

22. มตชนออนไลน. สถานการณ ‘โรคฉหน’ พง! ภาคใตปวยมากสดเหตน าทวม เฉพาะเดอน ม.ค. เสยชวต 1 ราย. [อนเทอรเนต]. 2555. จาก: https://www.matichon.co.th/news/436836

23. สถาบนวจยและพฒนาสขภาพภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ขอเทจจรงและสถตภาวะคกคามสขภาพภาคใต 2556. [อนเทอรเนต]. 2556. จาก: https://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjs27P6iPzWAhUINo8KHfTsAdYQFggwMAI&url=http%3A%2F%2Fresource.thaihealth.or.th%2Fsystem%2Ffiles%2Fdocuments%2Ffacts_and_figures_2013_khethcchcchringaelasthi.pdf&usg=AOvVaw1-heGG4wy6wb59rNs8XoXp

24. กองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. สถานการณปญหาหมอกควนภาคใต. [อนเทอรเนต]. 2559. จาก: http://hia.anamai.moph.go.th/download/hia/surveillance/south/2559/surveillance_south%209-5-59.pdf

25. กองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย. สถานการณปญหาหมอกควนภาคใตป 2559 ฉบบท1/2559 ประจ าวนท 12 พฤษภาคม 2559. [อนเทอรเนต]. 2559. จาก: http://hia.anamai.moph.go.th/download/hia/surveillance/south/2559/surveillance_south_1%2012-5-59.pdf

26. กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. รายงานสถานการณมลพษประเทศไทย ป 2558 [อนเทอรเนต]. 2558. จาก: http://www.oic.go.th/FILEWEB/CABINFOCENTER3/DRAWER056/GENERAL/DATA0000/00000629.PDF

27. ส านกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. สรปสถานการณไฟปาและหมอกควนภาคใต[อนเทอรเนต]. 2558. จาก: http://envocc.ddc.moph.go.th/p/%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B8%9B%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B9%8C%E0%B9%84%E0%B8%9F%E0%B8%9B%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B9%83%E0%B8%95%E0%B9%89

69

28. ศนยเฝาระวงสถานการณภาคใต. ฐานขอมล DSID: การวเคราะหขอมลเหตการณความไมสงบในพนทจงหวดชายแดนภาคใตในรอบป 2558. [อนเทอรเนต]. 2558. จาก: http://www.deepsouthwatch.org/node/7942

29. ประณต สงวฒนา, หทยรตน แสงจนทร. การบรการการแพทยฉกเฉนในสถานการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต: การทบทวนวรรณกรรม. วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. 2558; 7(2): 74-87.

30. อภรฐ บญศร. วถชวตของครอบครวกบผลกระทบจากเหตการณ ความไมสงบชายแดนใต: กรณศกษาเขตพนทพฒนาพเศษเฉพาะกจชายแดนใตจงหวดสงขลา ตงแต พ.ศ.2547 - พ.ศ. 2557. วารสารมนษยศาสตรสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ. 2559; 11(1): 237-254.

31. กรรณกา เรองเดช, อะหมดลตฟ กามา, ไพบลย ชาวสวนศรเจรญ, สชาต สงแกว. ปจจยท านายคณภาพชวตของผไดรบความรนแรงจากสถานการณความไมสงบในจงหวดยะลา. วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. 2556; 5(2): 14-27.

32. อรณ โรจนหสดน. คณภาพชวตการท างานของบคลากรองคการบรหารสวนต าบลในจงหวดชายแดนภาคใต กรณศกษาอ าเภอสายบร จงหวดปตตาน. วารสารเทคโนโลยภาคใต. 2556; 6(1): 27-32.

33. ส านกงานสถตแหงชาต. สรปผลทส าคญการส ารวจสขภาพจตคนไทย พ.ศ. 2551-2553. [อนเทอรเนต]. 2554. จาก: http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/themes/files/mentalHealthRep53.pdf

34. จรมพร โหล ายอง, ปราโมทย ประสาทกล, กาญจนา เทยนลาย. ความสขของประชากรชนบทในสามจงหวดชายแดนใต. วารสารประชากร. 2555; 3(2): 65-85.

35. ส านกงานสถตแหงชาต. จ านวนผปวย/สาเหตการตาย. [อนเทอรเนต]. 2560. จาก: http://service.nso.go.th/nso/web/statseries/statseries09.html

36. ศรวภา เลยงพนธสกล, Srivipa Leangpunsakul, นรชรา ลลละฮกล, จามร สอนบตร, พรชย สทธศรณยกล. สถานการณและปจจยทมผลกระทบตอความส าเรจของงานอนามยแมและเดก ในสามจงหวดชายแดนใต. [อนเทอรเนต]. 2558. จาก: http://kb.hsri.or.th/dspace/handle/11228/4378?locale-attribute=th

37. รสมนา นมะ, ขวญตา บาลทพย, พงคเทพ สธรวฒ. ประสบการณการจดการภาวะอวนของสตรมสลม. วารสารพยาบาลสงขลานครนทร. 2558; 35(1): 1-19.

38. สมใจ จางวาง, เทพกร พทยภนน, นรชร ชตพฒนะ. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเอง เพอปองกนโรคเบาหวานและความดนโลหตสงของประชาชนกลมเสยง. วารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต. 2559; 3(1): 110-128.

39. สนทรพรรณ ก าปนทอง. ปญหาและอปสรรคในการปราบปรามยาเสพตดของเจาหนาทชดปราบปรามยาเสพตด ต ารวจภธร จงหวดยะลา. วารสารมหาวทยาลยราชภฏยะลา. 2551; 3(1): 39-50.

40. ส านกงานสถตแหงชาต. รายงานผลส ารวจพฤตกรรมการสบบหรของประชากรไทยอายตงแต 15 ปขนไป ป 2557. [อนเทอรเนต]. 2557 จาก: http://www.youblisher.com/p/1241884-

70

%E0%B8%AA%E0%B8%96-%E0%B8%95-%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93-%E0%B8%81%E0%B8%8E%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A2/

41. มณฑา เกงการพานช, ธราดล เกงการพานช, กรกนก ลธธนนท, ศรณญา เบญจกล, หทยชนก พรรคเจรญ. (2556).ปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรหลกเลยงภาษในภาคใตของไทย. วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน กรงเทพ, 29(1); 82-95.

42. ธชธาวนท สะรโณ. (2558). ขอมลพนฐานเพอการวจยและพฒนาการผลตพชในภาคใตตอนลาง [อนเทอรเนต]. 2558 จาก: http://www.oard8.go.th/subindex/data/1.pdf

43. ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. สถตการเกษตรของประเทศไทย ป 2559. [อนเทอรเนต]. 2559 จาก: http://www.oae.go.th/download/download_journal/2560/yearbook59.pdf

44. สถาบนสารสนเทศทรพยากรน าและการเกษตร (องคการมหาชน). บนทกเหตการณภยแลง ป 2558/2559. [อนเทอรเนต]. 2558 จาก: http://www.thaiwater.net/current/2016/drought59/drought59.html

45. ส านกงานเลขานการ คณะกรรมการทรพยากรน าแหงชาต 2560. สรปสถานการณน า 31 มกราคม 2560 [อนเทอรเนต]. 2560 จาก: http://mekhala.dwr.go.th/imgbackend/report_file/report_152549.pdf

46. ระบบคลงขอมลดานการแพทยและสขภาพ. ปรามดประชากรจ าแนกตามเพศ กลมอาย 2560. [อนเทอรเนต]. 2558 จาก: https://hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report.php?source=populationpyramid.php&cat_id=ac4eed1bddb23d6130746d62d2538fd0&id=db4e8d42e1234a75bd03d430c31feb2f

47. ส านกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคใตชายแดน. แผนพฒนากลมจงหวดภาคใตชายแดน 4 ป (พ.ศ. 2561 – 2564). [อนเทอรเนต]. 2559. จาก: http://www.osmsouth-border.go.th/news_develop

48. ส านกงานสงแวดลอมภาคท 16 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. ฐานขอมลสงแวดลอม. [อนเทอรเนต]. 2558. จาก: http://reo16.mnre.go.th/reo16/doc_environment/3/1

49. คณะกรรมการพฒนาแผนการจดระบบบรการสขภาพ. รายงานผลการพฒนาระบบ service plan เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12. [อนเทอรเนต]. 2560 จาก http://www.sasuk12.com/ceoat14/ciopdf/34CSO.pdf

50. ณฐพงศ บญตอบ. การแกไขและปรบปรงจดเสยง/จดอนตราย. [อนเทอรเนต]. 2560 จาก http://k4ds.psu.ac.th/rsis/download/files/thaiROADS.pdf

51. ส านกขาวเจาพระยา. ขอใหเดนทางกลบบานปลอดภย จดเสยงถนนไมไดมาตรฐาน 141 จด. [อนเทอรเนต]. 2560. จาก: http://chaoprayanews.com/blog/article/2017/04/12/%E0%B8%82%E0%B8%AD%

71

E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B9%89%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%9B%E0%B8%A5/

52. นตตยา ทองเสนอ, อทศ สงขรตน. การจดการวฒนธรรมและภมปญญาทองถนเพอการทองเทยวเชงสรางสรรคในต าบลเกาะหมาก อ าเภอปากพะยน จงหวดพทลง. วารสารมนษยศาสตรสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ. 2558; 10(1): 187-206.

53. ชรนทร อนทะสวรรณ. ศกษาภาพสะทอนทางสงคมและวฒนธรรมของชาวไทยภาคใตทปรากฏในวรรณกรรมเพลงลกทง ของประจวบ วงศวชา. วารสารวชาการมหาวทยาลยราชภฏสงขลา. 2554; 4(1): 30-39.

54. คลงเอกสารสาธารณะ. ความเชอภาคใต - ตอร ดนตรเพอรกษาคนปวย. [อนเทอรเนต]. 2552. จาก: http://www.openbase.in.th/node/8853

55. ส านกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าของประเทศไทย ป 2555. [อนเทอรเนต]. 2557. จาก: https://www.m-society.go.th/article_attach/12412/16723.pdf

56. Deep South Watch: ศนยเฝาระวงสถานการณภาคใต. ฐานขอมลเหตการณชายแดนภาคใต: ปฐมบทของระบบขอมลเพอสนตภาพ. 2558. [อนเทอรเนต]. 2558. จาก: http://www.deepsouthwatch.org/node/7942

57. นภาพรรณ เจนสนตกล. โครงสรางทางสงคม บทบาทและนโยบายสาธารณะกบความเปนพลเมอง. วารสารศลปศาสตร. 2556; 5(1): 49-62.

58. นมศตรา แว, ผสนย แกวมณย, กฤตพทธ ฝกฝน, ขวญตา บญวาศ, เปรมฤด ด ารกษ. ประสบการณการเยยวยาตนเองของสตรทสญเสยสามจากเหตการณความไมสงบ: กรณศกษา อ าเภอเมอง จงหวดยะลา. วารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและการสาธารณสขภาคใต. 2559; 3(3): 1-14.

59. เสาวรส ปลมใจ, อทศ สงขรตน. ผหญง กบการสรางสนตภาพชายแดนใต. วารสารมนษยศาสตรสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ. 2558; 10(1): 225-243. [อนเทอรเนต]. 2558. จาก: https://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwif2eLR_4_XAhWJQ48KHctGBfMQFgglMAA&url=https%3A%2F%2Fwww.tci-thaijo.org%2Findex.php%2FHUSOTSU%2Farticle%2Fdownload%2F43627%2F36060&usg=AOvVaw3F_3tYjTvQD_1Z-7cHynB8

60. ชเกยรต ยงพทยาพงศ, องคณา วงทอง. อาการโรคเครยดภายหลงเกดเหตการณสะเทอนขวญในเดกนกเรยนโรงเรยนบานทาก าช า อ.หนองจก จ.ปตตาน. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย. 2557; 59(4): 325-333.

72

61. มสลนท โตะกาน. ปญหาทางอารมณและพฤตกรรมสมพนธภาพทางสงคมของวยรนทประสบกบสถานการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย. 2554; 56(4): 363-375.

62. สน นวนเปยน, ปราโมทย ทองสข, จรพรรณ พรวฒ. ผลกระทบจากการปฏบตงานของพยาบาลงานอบตเหต–ฉกเฉนภายใตสถานการณความไมสงบในโรงพยาบาลชมชนสามจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทยและการรบรการจดการความปลอดภยของหวหนางาน. วารสารวจยสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 2556; 6(1): 81-90.

63. ทรงศร วชรานนท, พจนย บญนา, จงทพย อธมตตสรรค. วถชวตและความมนคงทางอาหารทองถนใต. มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร. 2555.

64. สถาบนการจดการระบบสขภาพภาคใต. ขอมลทวไป: เขตสขภาพเพอประชาชน เขตพนท 12. [อนเทอรเนต]. 2558. จาก: http://hsmi2.psu.ac.th/upload/forum/doc59520a968da22doc5.pdf

65. ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. ประวตความเปนมา. [อนเทอรเนต]. (ม.ป.ท.). จาก: https://www.nhso.go.th/frontend/page-contentdetail.aspx?CatID=MTAzMA==

66. ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. ขอมลหนวยงาน. [อนเทอรเนต]. 2559. จาก: https://www.nhso.go.th/FrontEnd/page-about_power.aspx

67. ชชย ศรช าน. เอกสารประกอบการเสวนา เรอง “ระบบสขภาพอ าเภอทประชาชนเปนศนยกลาง: People - Centered Health Care” ระหวางวนท 21 – 22 กรกฎาคม 2559 ณ โรงแรมมราเคลแกรนด คอนเวนชน. [อนเทอรเนต]. 2559.จาก: http://www.thaiichr.org/autopagev4/spaw2/uploads/files/ChooChai_PC&CH.pdf

68. สวฒน วรยะพงษสกจ. ระบบสขภาพอ าเภอ. [อนเทอรเนต]. 2560. จาก: http://www.skho.moph.go.th/strategy/files-download/4- %E0%B8%99%E0%B8%9E.%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%92%E0%B8%99%E0%B9%8C-DHS.pdf

69. ศนยบรหารการพฒนาสขภาพ จงหวดชายแดนภาคใต. ศบ.สต. [อนเทอรเนต]. (ม.ป.ท.). จาก: https://www.gotoknow.org/posts/123312

70. มหาวทยาลยสงขลานครนทร. สถาบนวจยและพฒนาสขภาพภาคใต. [อนเทอรเนต]. (ม.ป.ท.). จาก: http://www.psu.ac.th/th/node/219

71. มลนธสขภาพภาคใต. เกยวกบมลนธ. [อนเทอรเนต]. (ม.ป.ท.). จาก: http://k4ds.psu.ac.th/shf/node/2

72. กลมออมทรพยและครวใบโหนด ตนแบบการแกปญหาความยากจนของชมชน. [อนเทอรเนต]. 2560. จาก: https://www.schoolofchangemakers.com/knowledge/11461

73. กลมสจจะออมทรพยแบบพฒนาคณธรรมครบวงจรชวต. [อนเทอรเนต]. (ม.ป.ท.). จาก: https://thaipublica.org/2013/05/chob-yodkaew/

73

74. พทยา วองกล. เตอนภยโลกไรพรมแดน: ครชบ ยอดแกว นกสรางสวสดการชมชน. [อนเทอรเนต]. 2556. จาก: http://www.ryt9.com/s/tpd/1662745

75. ฟาตอนออนไลน. เครอขายสตรชายแดนใต 26 องคกรรวมเสนอแนะยกรางรฐธรรมนญในวนสตรสากล. [อนเทอรเนต]. 2558. จาก: http://www.fatonionline.com/167