Azərbaycan gənclərininSOSial problemləri

Azərbaycan gənclərininSOSial problemləri

Qubad İbadoğlu, İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin sədri

Qubad İbadoğlu, İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin sədri

Təqdimatın məzmunu Təqdimatın məzmunu

1. Təhsilə çıxış və əldə edilən təhsilin keyfiyyəti

2. Gənclərin məşqulluq problemləri

3. Gənclərin mənzil problemləri

4. Gənclərin neft gəlirlərindən bəhrələn(mə)məsi

problemləri

1. Təhsilə çıxış və əldə edilən təhsilin keyfiyyəti

2. Gənclərin məşqulluq problemləri

3. Gənclərin mənzil problemləri

4. Gənclərin neft gəlirlərindən bəhrələn(mə)məsi

problemləri

Gənclərin Təhsilə çıxış və ondan faydalanmaqla bağlı problemləriGənclərin Təhsilə çıxış və ondan faydalanmaqla bağlı problemləri1. Orta

2. Ali

3. XaricdəTəhsil

2011-ci ilin orta təhsil məzunlarının nəticələri2011-ci ilin orta təhsil məzunlarının nəticələri

2011-ci ilin məzunlarının nəticələri2011-ci ilin məzunlarının nəticələriSEÇMƏLƏR Cəmi BAL İNTERVALLARI

0-100 100-200 200-300 300-500 500-7002011-ci ilin məzunları (əlaçılar)

sayı 1253 1515 35 60 327 816

faizi 100.0 1.20 2.79 4.79 26.10 65.122011-ci ilin məzunları (orta attestat balı 4.5-5 intervalında yerləşən, 4.5 daxil olmaqla)

sayı 8501 172172 469 922 3855 3083

faizi 100.0 2.02 5.52 10.85 45.35 36.27

2011-ci ilin məzunları (orta attestat balı 4-4.5 intervalında yerləşən, 4 daxil olmaqla

sayı 19566 22702270 3872 5080 7264 1080

faizi 100.0 11.60 19.79 25.96 37.13 5.522011-ci ilin məzunları (orta attestat balı 3.5-4 intervalında yerləşən)

sayı 15987 5488 5256 3507 1700 36

faizi 100.0 34.33 32.88 21.94 10.63 0.232011-ci ilin məzunları (orta attestat balı 3-3.5 intervalında yerləşən, 3.5 daxil olmaqla)

sayı 11305 7299 2979 848 173 6

faizi 100.0 64.56 26.35 7.50 1.53 0.052011-ci ilin məzunları (orta attestat balı “3” olanlar)

sayı 1131 992 111 21 7 0

faizi 100.0 87.71 9.81 1.86 0.62 0.00

Son qəbul imtahanında abituriyentlərin topladıqları ballar üzrə paylanması

Son qəbul imtahanında abituriyentlərin topladıqları ballar üzrə paylanması

Qeyd: 2011/2012-ci tədris ili ücün respublikanın ali təhsil müəssisələrinə 31419 tələbə qəbulu nəzərdə tutulmuşdu. Bunlardan 54 yer qəbul imtahanlarında müsabiqədənkənar iştirak edən abituriyentlər tərəfindən tutulmuşdur. Qalan 21223 yer Azərbaycan, 2615 yer rus bölməsi üçün ayrılmış, 7527 yer isə hər iki bolmənin birgə musabiqəsi üçün nəzərdə tutulmuşdu. Qəbul planının 26384 yeri dovlət, 5035 yeri isə özəl ali təhsil muəssisələrinin payına düşüb. Ali təhsil muəssisələrinə qəbul imtahanlarında iştirak etmək ucun 107484 abituriyent ərizə verib. Ərizələrin sayı otən illə muqayisədə 4.47% azalıb.Ərizələrin sayı otən illə muqayisədə 4.47% azalıb.

Son qəbul imtahanında 2011-ci ilin məzunlarının topladıqları ballar üzrə paylanması

Son qəbul imtahanında 2011-ci ilin məzunlarının topladıqları ballar üzrə paylanması

2011-2012 tədris ili üçün keçirilən qəbulda tələbələrin ödənişli və qeyri-ödənişli əsaslarla paylanması

2011-2012 tədris ili üçün keçirilən qəbulda tələbələrin ödənişli və qeyri-ödənişli əsaslarla paylanması

1992-2011-ci illər üzrə qəbul planının və ərizələrin sayının dinamikası

1992-2011-ci illər üzrə qəbul planının və ərizələrin sayının dinamikası

Xaricdə təhsil üzrə Dövlət Proqramı çərçivəsində illər üzrə tələbələrin sayı, ayrılan maliyyə və ondan istifadə

Xaricdə təhsil üzrə Dövlət Proqramı çərçivəsində illər üzrə tələbələrin sayı, ayrılan maliyyə və ondan istifadə

İllər 2007 2008 2009 2010 2011

Tələbələrin sayı (illər üzrə) 74 164 319 250 421

Artan yekunla 74 238 557 807 1228

İllər 2007 2008 2009 2010 2011 (9 ay) Cəmi

Ayrılmış vəsait 2.20 5.0 10.0 10.0 15.0 42.2

Xərclənmiş vəsait 0.8 2.30 7.91 9.61 5.93 27.95

Qalıq 1.4 2.7 2.09 0.39 9.07 14.25

Tələbələrin aylıq xərc normalarıTələbələrin aylıq xərc normaları

Qeyd: Cədvəldə qeyd olunan xərclər sonuncu tədris ili üçün nəzərdə tutulub. Mənbə: Nazirlər Kabineti

№ Ölkə Cəmi Yataqxana xərci Digər xərclər Tədris materialları Gündəlik yemək

1. Almaniya 1,050.00 EUR 300.00 EUR 100.00 EUR 50.00 EUR 600.00 EUR

2.ABŞ (Nyu-York, Boston,

Çikaqo, Mayami,Vaşinqton) 1,800.00 USD 1,000.00 USD 100.00 USD 100.00 USD   600.00 USD

3. ABŞ (digər şəhərlər) 1,400.00 USD  600.00 USD 100.00 USD  100.00 USD  600.00 USD

4. Avstraliya 1,550.00 USD  800.00 USD 100.00 USD  50.00 USD  600.00 USD

5. Avstriya 1,350.00 EUR  600.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

6. Belçika 1,150.00 EUR  400.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

7. Böyük Britaniya 1,750.00 EUR 1,000.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

8. Cənubi Koreya 1,150.00 USD  400.00 USD 100.00 USD  50.00 USD  600.00 USD

9. Çexiya 1,150.00 EUR  400.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

10. Çin 930.00 USD  400.00 USD 100.00 USD  30.00 EUR  400.00 USD

11. Finlandiya 1,150.00 EUR  400.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

12. Fransa 1,150.00 EUR  400.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

13. Hindistan 730.00 USD  200.00 USD 100.00 USD  30.00 USD  400.00 USD

14. İrlandiya 1,250.00 EUR  500.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

15. İspaniya 1,650.00 EUR  900.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

16. İsveç 1,250.00 EUR  500.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

17. İsveçrə 1,250.00 EUR  500.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

18. İtaliya 1,350.00 EUR  600.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

19. Kanada 1,400.00 USD  600.00 USD 100.00 USD  100.00 USD  600.00 USD

20. Malaziya  930.00 USD  400.00 USD 100.00 USD  30.00 USD  400.00 USD

21. Niderland Krallığı 1,250.00 EUR  500.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

22. Norveç 1,550.00 EUR  800.00 EUR 100.00 EUR  50.00 EUR  600.00 EUR

23. Rusiya 1,080.00 USD  450.00 USD 100.00 USD  30.00 USD  500.00 USD

24. Sinqapur 1,030.00 USD  500.00 USD 100.00 USD  30.00 USD  400.00 USD

25. Türkiyə  930.00 USD  400.00 USD 100.00 USD  30.00 USD  400.00 USD

26. Yaponiya 1,750.00 USD 1,000.00 USD 100.00 USD  50.00 USD  600.00 USD

27. Yeni Zelandiya 1,550.00 USD  800.00 USD 100.00 USD  50.00 USD  600.00 USD

28. Ukrayna 960,00 USD 350,00 USD 100,00 USD 30,00 USD 480,00USD

29. Macarıstan 990,00 EUR 350,00 EUR 100,00 EUR 40,00 EUR 500,00 EUR

30. Bolqarıstan 890,00 EUR 350,00 EUR 100,00 EUR 40,00 EUR 400,00 EUR

Mənbə: Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

Dövlət Proqramı çərçivəsində təhsil alanların ixtisas istiqamətləri üzrə 5 illik dinamikası

Dövlət Proqramı çərçivəsində təhsil alanların ixtisas istiqamətləri üzrə 5 illik dinamikası

XaricdəTəhsilüzrə

Dövlət Proqramı

çərçivəsində təhsili

maliyyələş-dirilmiş azərbay-

canlı gənclərin

təhsil aldıqları ölkələr

üzrə sayı(2008-2011)

XaricdəTəhsilüzrə

Dövlət Proqramı

çərçivəsində təhsili

maliyyələş-dirilmiş azərbay-

canlı gənclərin

təhsil aldıqları ölkələr

üzrə sayı(2008-2011)

Mənbə: Azərvaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

Dövlət proqramı çərçivəsində xaricdə təhsilini başa vuran məzunların sayı

Dövlət proqramı çərçivəsində xaricdə təhsilini başa vuran məzunların sayı

• 2011-ci ildə orta məktəb buraxılışının 72,23 faizi orta təhsil bazasından irəli gedə bilməyib.

• 2011-ci ildə ali məktəblərə qəbul üçün ərizələrin sayı otən illə muqayisədə 4.47 faiz azalıb.

• Son yeddi ildə orta məktəb məzunlarının sayı 27635 nəfər azalıb.

• 2011-ci ildə orta təhsilini 4-5 qiymətlərlə başa vuran 2457 nəfər ali məktəblərə qəbul zamanı 0-100 ball arasında nəticə göstərib.

• 2011-ci ildə ali məktəblərə qəbul imtahanlarında iştirak edənlərin 28,12 faizi 0-100 ball arasında nəticə göstərib.

• 2011-2012 tədris ili üçün tələbələrin 67,62 faizi ödənişli əsaslarla qəbul olunub.

Nəticə -Təhsil sahəsində.Nəticə -Təhsil sahəsində.Əvvəli

• Xaricdə təhsil üzrə Dövlət Proramının icrası ilə bağlı şəffaflıq azdır, hesabatlılığa əməl olunmur. Bu ilə qədər 1228 nəfərin bu proqramdan bəhrələnməsi gözlənirdi. Növbəti 4 ildə 3772 nəfərin Dövlət Proqramı xəttilə xaricə göndərilməsi inandırıcı deyil.

• Müxtəlif səbəblər üzündən (akademik müvəffəqiyyətsizliklər, məzunların geri dönməməsi, sənədlərin vaxtında təqdim edilməməsi və sair) proqramdan 29 nəfər kənarlaşdırılıb.

• İldən-ilə ABŞ universitetlərinə göndərilən tələbələrin sayı azalır, Dövlət Neft Fondundan verilən məlumata görə, 2008-ci ildə 10, 2009-cu ildə 13, 2010-cu ildə 5, 2011-ci ilin oktyabr ayına qədərsə cəmi 3 tələbənin ABŞ-da təhsili maliyyələşdirilib. “Times” kimi nüfuzlu reytinq agentliklərinin hesablamalarına görə, 2011-2012-ci tədris ili üçün dünya üzrə ilk onluqda olan 10 universitetdən 7-si Amerikanın payına düşür. Qeyd edək ki, ən yaxşı 2000 universitetdən 413-ü ABŞ-da yerləşir.

• Təhsil Nazirliyi tərəfindən təhsilaalanların sənədlərinin vaxtında ekspertizasının aparılmaması, təhsil haqlarının gecikdirilməsi, iddiaçıların, vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin və KİV-lərin suallarının vaxt azlığı və kadr çatışmazlığı əsas gətirilərək ətraflı cavablandırılmaması, seçimin ikinci (təsdiq) mərhələsində hansı meyarlara istinadən son seçimin edilməsinin əsaslandırılmaması və müsabiqədən keçməyən iddiaçılara ümumiyyətlə, cavabın (nə şifahi, nə də yazılı) verilməməsi proqramın idarə olunmasında çətinliklərin mövcudluğundan, inzibati üsulların üstunlük təşkil etdiyindən xəbər verir.

Nəticə -Təhsil sahəsində.Nəticə -Təhsil sahəsində....Davamı

Gənclərin məşğulluq problemiGənclərin məşğulluq problemi

2010-cu ildə iqtisadi rayonlar üzrə gənclərin(15-24 yaş) işsizlik əmsalı, faizlə

2010-cu ildə iqtisadi rayonlar üzrə gənclərin(15-24 yaş) işsizlik əmsalı, faizlə

 

İşsizlik əmsalı

cəmi kişi qadın

Azərbaycan Respublikası 14.9 17.3 13.4

Bakı şəhəri 19.7 35.7 12.1

Abşeron iqtisadi rayonu 30.4 18.2 37.4

Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu 18.4 22.2 14.2

Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu 12.9 10.4 13.8

Lənkəran iqtisadi rayonu 8.1 12.5 5.7

Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu 11.6 13.4 9.3

Aran iqtisadi rayonu 12.3 11.6 12.7

Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu 20.5 10.5 30.1

Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonu 9.4 4.9 13.7

Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu 25.2 27.8 23.3

Naxçıvan iqtisadi rayonu - - -

2010-cu ildə iqtisadi rayonlar üzrə işsiz əhalinin sayında

gənc əhalinin (15-24 yaş) payı, faizlə

2010-cu ildə iqtisadi rayonlar üzrə işsiz əhalinin sayında

gənc əhalinin (15-24 yaş) payı, faizlə

  Gənc əhalinin (15-24 yaş) payı

cəmi kişi qadın

Azərbaycan Respublikası 35.1 39.3 32.3

Bakı şəhəri (qəsəbələrlə) 33.0 45.2 23.8

Abşeron iqtisadi rayonu 41.8 41.8 31.6 31.6 46.0 46.0

Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu 39.5 50.1 30.7

Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu 36.2 23.5 42.5

Lənkəran iqtisadi rayonu 23.1 27.5 19.4

Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu 33.3 43.2 23.3

Aran iqtisadi rayonu 30.9 29.0 32.0

Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu 51.2 51.2 53.3 53.3 50.5 50.5

Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonu 15.1 9.9 18.4

Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu 67.8 67.8 85.4 85.4 57.1 57.1

Naxçıvan iqtisadi rayonu - - -

• Yalnız 2011-ci ildə orta təshilini başa vuran 95473 məzunun 72,23 faizi və ya 68 min 960 nəfəri orta təhsil bazasında əmək bazarına daxil olub.

• Gənclər və İdman Nazirliyindən verilən məlumata görə, respublika üzrə mövcud işsizlərin 57 faizini 35 yaşınadək olan gənclər təşkil edir. Ötən ilin statistikasına əsasən ölkədə 20-34 yaş arasında olan 2,1 milyon gənc var ki, onların da əksəriyyəti işsizdir. İşsiz gənclərin 60 faizi təhsil, səhiyyə, sosial və məişət xidməti sahələrində iş yeri axtarırlar.

• Yeni açılan iş yerlərinin statistikası saxtadır. Belə ki, 2011-ci ilin əvvəlində əmək haqqı alan muzdlu işçi sayı 1 382,9 min nəfər idisə, oktyabrın əvvəlində 1 366,9 min olub. Başqa sözlə, muzdlu işçi sayı 16 min nəfər və ya 1,2 faiz azalıb.

Nəticə - Məşğulluq sahəsində.Nəticə - Məşğulluq sahəsində.

Gənclərin mənzil problemiGənclərin mənzil problemi

Dövlət Büdcəsindən İpoteka Fonduna sosial ipoteka üçün illər üzrə ayrılmış

vəsaitlər, milyon manatla

Dövlət Büdcəsindən İpoteka Fonduna sosial ipoteka üçün illər üzrə ayrılmış

vəsaitlər, milyon manatla

İpoteka götürənlərin yaş tərkibiİpoteka götürənlərin yaş tərkibi

Ayliq gəlirlərə uyğun olaraq hansı şərtlərlə ipoteka ilə

mənzil almaq mümkündür

Ayliq gəlirlərə uyğun olaraq hansı şərtlərlə ipoteka ilə

mənzil almaq mümkündürAylıq gəlir,manatla

Ailə üzvlərinin sayı, nəfərlə

Kreditin müddəti, il

Kreditinfaizi

İlkin ödənişə minimal tələb, manatla

Alınan evin qiyməti, manatla

400 2 25 8 3628 18139

500 2 25 8 6316 31581

600 2 25 8 9005 45024

700 2 25 8 11693 58466

800 2 25 8 12500 62500

• Ölkədəki 18-36 yaş arası gənclərin 20 faizinin mənzilə ehtiyacı var, onların sayı 420 -450 min nəfər arasında dəyişir. Sosial ipotekaya ayrılan vəsait vasitəsilə hər il orta hesablar 571 gəncin mənzil problemini həll etmək mümkündür. Bu minvalla gənclərin sayı sabit qalarsa indiki hakimiyyət onların problemlərini 788 ilə həll edə bilər.

• Statistik məlumatlara görə, 18-36 yaşlı gənclərin orta aylıq əməkhaqları isə 200-300 manat arasındadır. Bu isə o deməkdir ki, onlar sosial ipotekaya müraciət edə bilməzlər, sosial ipoteka üçün ən azı 400 manatlıq əmək haqqı tələb olunur, bu halda laınan evin qiyməti 21193 manat, kreditin həcmi 18018 manat, ilkin ödəniş isə 3179 manat olmalıdır və gənc 30 il hər ay dövlətə 86 manat, bütövlükdə isə 18018 manatlıq kreditə görə, 30 960 manat ödəniş etməlidir.

Nəticə - İpoteka sahəsində.Nəticə - İpoteka sahəsində.

STATİSTİKA

2011-ci il oktyabrın 1-ə olan məlumata görə:

Fonda daxilolmalar: 61 423,1 Milyon ABŞ Dolları,

Ondan:

Fondun aktivləri: 32 242,5 Milyon ABŞ Dollar

Fonddan xərcləmələr: 29 180, 6 Milyon ABŞ Dolları29 180, 6 Milyon ABŞ Dolları

LAYİHƏLƏRİN ADI MƏBLƏĞİ

1. Heydər Əliyev adına Bakı Tbilisi-Ceyhan Əsas İxrac Boru kəməri layihəsində Azərbaycan Respublikasının iştirak payının maliyyələşdirilməsi (2006-cı ildə başa çatıb)

297,9 mln. AZN

2. Qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin sosial-məişət vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və məskunlaşdırılması problemlərinin həlli

807,0 mln.AZN

3. Oğuz-Qəbələ zonasından Bakı şəhərinə su kəmərinin çəkilməsi 757,5 mln. AZN

4. Samur-Abşeron kanalının rekonstruksiya edilməsi 640,0 mln. AZN

5. 5. Dövlət büdcəsinə transfertlər 20 201,0 mln.AZN

6. Dövlət İnvestisiya Şirkətinin Nizamnamə kapitalının maliyyələşdirilməsi

90,0 mln. AZN

7. "Bakı - Tbilisi - Qars yeni dəmir yolu" layihəsi 146,0 mln. AZN

8. "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı"nın maliyyələşdirilməsinə

25,7 mln. AZN

9. AÇG üzrə layihədə ARDNŞ-in iştirak payının tənzimlənməsi 87,6 mln manat

Cəmi: 23,052 mln.AZN23,052 mln.AZN

2001-2010-cu illərdə Fondun aktivləri və gəlirləri

İllər Fondun aktivləri , mln.

ABŞ dolları

Vəsaitlərin idarə edilməsindən əldə edilən gəlirlər , mln. ABŞ dolları

Fondun gəlirliyi, faizlə

2011, 9 ay 32 242,5 197,1 0,62010 22766,8 195,1 0,9 2009 14900,4 491,7 3,32008 11219,2 426,3 3,82007 2475,4 111,5 4,5 2006 1394,3 58,5 4,22005 1454,52004 815,62003 9642002 692,22001 491,5

Əhalinin və gənclərin nə qədər borcu var?Əhalinin və gənclərin nə qədər borcu var?

2012-ci il üçün proqnozlaş-dırılan xarici borc məbləği, mln. manatla

Əhalinin sayı, mln. nəfərlə

Gənclərin sayı, mln. nəfərlə(20-29 yaş)

Ölkədə adambaşına düşən xarici borc məbləği, manatla

Gənclər arasında adambaşına düşən xarici borc məbləği, manatla

7.220 9.111 1.789 793 4036

• Neft gəlirləri nəsillər arasında ədalətsiz bölünür.

• Təhsilin keyfiyyətinin aşağı düşməsi gənclərin məşğulluq problemlərinin daha da kəskinləşdirir.

• Hökümətin gənclərin mənzil problemini ipoteka yolu ilə həll etməyə marağı yoxdur

• Gənclər işsiz, evsiz və ümidsizdir.

NəticəNəticə

Diqqətinizə görə təşəkkür edirik!