ÂŞIK ŞİİRİ

SEÇİL MERT

İÇİNDEKİLER• AMAÇLAR• KAZANDIRILACAK 21.YÜZYIL BECERİLERİ• TEMEL SORU• ÂŞIK ŞİİRİ ÜNiTE ÖZETİ• ÂŞIK ŞİİRİ• KOŞMA• SEMAİ• VARSAĞI• DESTAN• ÂŞIK ŞİİRİ NAZIM TÜRLERİ• GÜZELLEME• KOÇAKLAMA• TAŞLAMA• AĞIT• ŞİİRLERDEN ÖRNEKLER• KAYNAKÇA

AMAÇLAR

Âşık Şiirindeki ahenk ögelerini kavramak

Şiirleri yapı ögelerine göre incelemek

Şiirlerde kullanılan söz ve anlam sanatlarını

kavramak.

Şiirlerdeki birimleri tespit etmek,bu birimlerin

biçim ve türle ilişkisini anlamak.

21.YÜZYIL BECERİLERİ21.YÜZYIL BECERİLERİ• Eleştirel düşünme ve problem

çözme amacıyla sorulara yanıt verirken bilgiyi sınırlama,çözümle ve birleştirme.

• Konuşurken ve yazarken düşünceleri açık ve etkili bir şekilde birleştirip kullanma

• Bilgiyi araştırmak,düzenlemek,değerlendirmek ve paylaşmak üzere teknolojiyi araç olarak kullanma.

• İşbirliğine dayalı çalışmalar için sorumluluğu paylaşma.

TEMEL SORU:TEMEL SORU:

İnsan niçin yaratılmıştır?İnsan niçin yaratılmıştır?

ÜNİTE ÖZETİÜNİTE ÖZETİ• Öğrenciler,Âşık tarzı Türk şiiri

örneklerini inceler,şiirlerin içeriğini oluşturan nazım biçimi ,nazım türünü kavrarlar.

• Şiirlerde kullanılan ölçüyü bularak dize anlayışı uyak düzeni gibi biçimsel ögeleri günümüz şiir anlayışıyla karşılaştırırlar.

• Halk şairlerini tanırlar; onların eserlerinden yola çıkarak konularına göre şiirleri öğrenirler.

ÂÂŞIK ŞİİRİŞIK ŞİİRİ

Âşık edebiyatı, halk arasında yetişen Âşık edebiyatı, halk arasında yetişen saz şairlerinin oluşturduğu bir saz şairlerinin oluşturduğu bir edebiyattır.edebiyattır. Bu edebiyatın geçmişi Orta Asya'daki Bu edebiyatın geçmişi Orta Asya'daki destan geleneğine kadar dayanır. Saz destan geleneğine kadar dayanır. Saz şairlerine âşık ya da ozan adları da şairlerine âşık ya da ozan adları da verilir.verilir. Manzum niteliği önde olan âşık Manzum niteliği önde olan âşık edebiyatının şairleri, usta - çırak ilişkisi edebiyatının şairleri, usta - çırak ilişkisi içinde yetişir.içinde yetişir.

Âşık edebiyatı XVI. yüzyıldan sonra Âşık edebiyatı XVI. yüzyıldan sonra güçlü bir gelişme göstermiştir. güçlü bir gelişme göstermiştir.

ÂÂŞIK ŞİİRİ ÖZELLİKLERİŞIK ŞİİRİ ÖZELLİKLERİ • Şiirlerde genellikle yarım uyak kullanılmıştır.Ölçü hece

ölçüsüdür.

• Nazım birimi dörtlüktür. Şiirlerde açık, sade, anlaşılır bir halk dili kullanılmıştır.

• Şiirlerin en önemli teması aşktır. Bunun yanında ayrılık, özlem, ölüm, yiğitlik gibi konularda işlenmiştir.

• Şiirler işledikleri konulara göre güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt gibi isimler almış; böylece âşık edebiyatı nazım türleri ortaya çıkmıştır.

• Âşık tarzı halk şiiri geleneğinin nazım şekilleri koşma, semai, varsağı ve destandır

•Halk edebiyatında en çok kullanılan biçimdir.

•Genellikle hece ölçüsünün on birli (6+5 ya da 4+4+3) kalıbıyla yazılır.

•Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir.

•Şair, koşmanın son dörtlüğünde adını ya da mahlasını söyler.

•Uyak düzeni şöyledir:aaab (abab-abcb) cccb dddb

KOŞMA

•Hece ölçüsünün sekizli kalıbıyla yazılır .

•Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir.

•Semâilerin kendine özgü bir ezgisi vardır ve bu ezgiyle okunur.

•Uyak düzeni koşma gibidir:

•Semâilerde daha çok sevgi, doğa, güzellik gibi konular işlenir.

SEMAİSEMAİ

VARSAĞIVARSAĞI

• Güney Anadolu bölgesinde yaşayan Varsak Türklerinin özel bir ezgiyle söyledikleri türkülerden gelişmiş bir biçimdir.

• Dörtlük sayısı ve uyak düzeni “Semâi” gibidir.

• Varsağılar yiğitçe, mertçe bir üslupla söylenir.

• Halk edebiyatında en çok varsağı söylemiş şair Karacaoğlan’dır.

DESTANDESTAN

•Dört dizeli bentlerden oluşan, oldukça uzun bir nazım biçimidir

•Kimi destanlarda dörtlük sayısı yüzden fazladır.

•Genellikle hece ölçüsünün on birli kalıbıyla yazılır.

•Uyak düzeni koşma gibidir:baba-cccb-dddb…

•Konuları bakımından destanları savaş, yangın, deprem, salgın hastalık, ünlü kişilerin yaşamları, mizahi....gibi gruplandırabiliriz.

ÂŞIK ŞİİRİ NAZIM TÜRLERİ:ÂŞIK ŞİİRİ NAZIM TÜRLERİ:

Âşık edebiyatı nazım türleri genellikle koşma ve semâi biçimiyle yazılır.Bu türler koşma ve semâilerden konuları bakımından ayrılır.Konularına bu şiirler şunlardır: Güzelleme,Koçaklama,Taşlama,Ağıt

GÜZELLEMEGÜZELLEME

Doğa güzelliklerini anlatmak ya da kadın,at gibi sevilen varlıkları övmek için yazılan şiirlerdir.

“Bad-ı sabâ selâm söyle o yâre

Mübârek hâtırı hoş mudur nedir

Nideyim yitirdim bulamam çâre

Mestan elâ gözler yaş mıdır nedir”

Ercişli Emrah

KOÇAKLAMAKOÇAKLAMA

Coşkun ve yiğitçe bir üslupla savaş ve dövüşleri anlatan

şiirlerdir.

“Yiğitler silkinip ata binende

Derelerde boz kurtlara ün olur

Yiğit olan döne döne döğüşür

Kötüler kavgadan kaçar dön olur”

Köroğlu

TAŞLAMATAŞLAMABir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk yönlerini

eleştirmek amacıyla yazılan şiirlerdir.

“Adalet kalmadı hep zulüm doldu

Geçti şu baharın gülleri soldu

Dünyanın gidişi acayip oldu

Koyun belli değil kurt belli değil”

Ruhsati

AĞITAĞIT

Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan acıları anlatmak amacıyla söylenen şiirlerdir (Anonim halk şiiri ürünü olan ağıtlar da vardır).

“Ecel tuzağın açamaz mısın

Açıp da içinden kaçamaz mısın

Azad eyleseler uçamaz mısın

Kırık mı kanadın kolların hani”

Hıfzi

ŞİİRLERDEN SEÇMELER: Ben güzele güzel

dememGüzel benim olmayıncaMuhannetin kahrın çekmemGel deyip de gelmeyince

Gelirim amma döverler Bizi bu ilden kovarlar Güzel olanı severler

Ben ölürüm görmeyince

Var ol yürü var ol yürüKara bağrın yere sürüDöğün döğün ağla bariBenim gönlüm olmayınca

KARACAOĞLANKARACAOĞLAN

ŞİİRLERDEN SEÇMELER: Ay yansın ağalar güneş tutulsun

Parladı parladı çalın kılıncı Oklar gıcırdasın ayyuka çıksın Mevlanın aşkına basın kılıncı

Durmayın orada kargı kucakta Dolansın yiğitler köşe bucakta Bir savaş edelim kelle kucakta Şehitler aşkına çalın kılıncı

Koç yiğitler melemeli dev gibi Düşman kanı devrilmeli dağ gibi Dest vurun avını almış bey gibi Haykırı haykırı çalın kılıncı ……….

KÖROĞLU

ŞİİRLERDEN SEÇMELER: Aşkın aldı benden

beni Bana seni gerek seni Ben yanarım dün ü günü Bana seni gerek seni

Ne varlığa sevinirim Ne yokluğa yerinirim Aşkın ile avunurum Bana seni gerek seni

Aşkın aşıklar oldurur Aşk denizine daldırır Tecelli ile doldurur Bana seni gerek seni

………YUNUS YUNUS EMREEMRE

ŞİİRLERDEN SEÇMELER: Kalktı göç eyledi Avşar elleri,

Ağır ağır giden eller bizimdir. Arap atlar yakın eder ırağı, Yüce dağdan aşan yollar bizimdir.

Belimizde kılıcımız Kirmani, Taşı deler mızrağımın temreni. Hakkımızda devlet etmiş fermanı, Ferman padişahın,dağlar bizimdir.

Dadaloğlu'm birgün kavga kurulur, Öter tüfek davlumbazlar vurulur. Nice koçyiğitler yere serilir, Ölen ölür, kalan sağlar bizimdir

DADALOĞLU

ŞİİRLERDEN SEÇMELER: Ormanda büyüyen adam azgını 

Çarşıda pazarda insan beğenmez Medrese kaçkını softa bozgunu Selam vermeğe dervişan beğenmez

Alemi taneder yanına varsanSeni yanıltır mes'ele sorsanBir cim çıkmaz eğer kamını yarsan Camiye gelir de erkan beğenmez

Elin kapusunda kul kardaş olan Burnu sümüklü hem gözü yaş olan Bayramdan bayrama bir traş olan Berber dükkanında oğlan beğenmez

KAZAK ABDALKAZAK ABDAL

D0STLAR BENİ HATIRLASIN Ben giderim adım kalır,

Dostlar beni hatırlasın.Düğün olur, bayram gelir,Dostlar beni hatırlasın.

Can bedenden ayrılacak,Tütmez baca, yanmaz ocak,Selam olsun kucak kucak,Dostlar beni hatırlasın.

Açar solar türlü çiçekKimler gülmüş, kim gülecekMurat yalan, ölüm gerçek,Dostlar beni hatırlasın.

………..

ÂÂŞIK VEYSELŞIK VEYSELÂÂŞIK VEYSELŞIK VEYSEL

KAYNAKÇA

• www.antoloji.com

• www.turkceciler.com

• www.siirperisi.com

• www.hekimce.com/foto_galeri

• www.edebiyatdefteri.com

• 10.Sınıf Edebiyat Konu Anlatımlı,

Yusuf Aras,ESEN YAYINLARI