แนวทางการจดการพาหะน าโรค แบบผสมผสาน (IVM)

ส าหรบองคกรปกครองสวนทองถน

นายบญเสรม อวมออง

ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง

กรมควบคมโรค

วงชวตของยงพาหะ

Pupae

Adult Egg Larvae

การควบคมยงพาหะน าโรค

Pupae

Adult Egg

Larvae

• ควบคมตวยง – พนฝาบาน – ชบมง – หมอกควน – ULV

• ปองกนตนเอง – ใชมง – ตดมงลวด – สวมเสอผา – ยาจด - ทากนยง

• ควบคมระยะทอยในน า – ลดแหลงเพาะพนธ – กบดก – สารเคม – ตวห า - ตวเบยน

ความเปนมา/ความหมาย IVM

IVC>>SVC>>CVC>>IVM

Integrated Vector Control (IVC) << IPC การควบคมพาหะน าโรคแบบผสมผสาน

คอการน ามาตรการควบคมพาหะน าโรคทกชนดทเหมาะสม ปลอดภย และเขากนได มาผสมผสานใชอยางมประสทธภาพ เพอลดพาหะน าโรค

WHO 1983

Selective Vector Control (SVC) การควบคมพาหะน าโรคแบบเจาะจง

คอการเลอกใชมาตรการควบคมพาหะน าโรคทเหมาะสม(เดยวหรอผสมผสาน) ตามสภาพพนท เพอปองกนหรอลดการสมผสระหวางคนและพาหะน าโรค อยางมประสทธภาพและ ยงยน

WHO, 1994

Comprehensive Vector Control (CVC) การควบคมพาหะน าโรคแบบเบดเสรจ

คอการควบคมพาหะน าโรคตงแต 2 ชนดขนไปโดยมโครงสรางการบรหารแบบเอกภาพ ส าหรบมาตรการอาจเหมอนหรอแตกตางกนกได

Integrated Vector Management(IVM) การจดการพาหะน าโรคแบบผสมผสาน

คอกระบวนการตดสนใจอยางมเหตผลเพอใหมการใชทรพยากรอยางเหมาะสมในการควบคมพาหะน าโรค เพอลดหรอหยดยงการแพรเชอโรค

WHO, 2007

ลกษณะส าคญของ IVM :

• เปนความรวมมอของเครอขายและผมสวนไดสวนเสยกบการควบคมพาหะน าโรค

• คดเลอกวธการควบคมพาหะน าโรคโดยความรทางชววทยาของยงพาหะน าโรคและการสถานการณของโรค โดยทวไปใชวธการมากกวา 1 วธการทสอดรบกน

• ด าเนนการภายใตกฏหมายและกฏระเบยบทเกยวของ • ใชสารเคมอยางสมเหตสมผล • ค านงถงผลกระทบตอคน สตวและสงแวดลอม

องคประกอบของ IVM

-มกระบวนการตดสนใจอยางมเหตผล -มความคมคาและยงยน -มการด าเนนการภายใตกฎระเบยบและวธการทเหมาะสม

-มการสนบสนนจากผเกยวของและผมสวนไดสวนเสย

-มตวชวดทชดเจน

วตถประสงคของ IVM ในประเทศไทย

เพอใหชมชนมสวนรวมตอการควบคมแมลงพาหะน าโรค

เพอเพมประสทธภาพการควบคมแมลงพาหะน าโรค

เพอน ามาตรการทเหมาะสมมาผสมผสานอยางเปนระบบ โดยค านงถงความปลอดภยตอ คน สตว สงแวดลอม

เพอใชสารเคมอยางสมเหตสมผล

กจกรรมในการจดการพาหะน าโรค แบบผสมผสาน

(Integrated Vector Management)

• ป 52 – ก าหนดขอบเขตและทศทาง IVM ในประเทศไทย – จดท าหลกสตรพฒนาบคลากรดาน IVM

กจกรรมในการจดการพาหะน าโรค แบบผสมผสาน

(Integrated Vector Management)

• ป 53 –จดท า Guideline การด าเนนการ IVM ส าหรบองคกรปกครองสวนทองถน

กจกรรมในการจดการพาหะน าโรค แบบผสมผสาน

(Integrated Vector Management)

ป 54 –พฒนาบคลากร สคร 1- 12 เพอสนบสนนองคกรปกครองสวนทองถน

กจกรรมในการจดการพาหะน าโรค แบบผสมผสาน

(Integrated Vector Management)

• ป 55 –ด าเนนการโครงการน ารองการใช IVM

ท า IVM แลวไดอะไร

ประสทธภาพการควบคมแมลงน าโรคเพมขน

ประชาชน และสงมชวตทมประโยชนปลอดภย ผลกระทบจากการใชสารเคมตอสงแวดลอมนอย ชมชนเกดความรวมมอและตระหนกตอการควบคมแมลงน าโรค

ท าไมองคกรปกครองสวนทองถนตองเปนเจาภาพ IVM

เปนอ านาจหนาทตามกฎหมาย มทรพยากรด าเนนการ สามารถระดมทรพยากรทมในพนทได มเครอขายการด าเนนงานในชมชน

ขนตอนการด าเนนงาน IVM ของทองถน

• ทบทวนบทบาทหนาทและกฎระเบยบทองถนทมอย ซงเอออ านวยตอการควบคมแมลงน าโรค

• วเคราะหสถานการณโรคตดตอน าโดยแมลงและการควบคมแมลงน าโรคในทองถน

• ก าหนดเปาประสงค

• ด าเนนการตามกระบวนการจดการพาหะน าโรค • การตดตามและประเมนผลการจดการพาหะน าโรค

1. ทบทวนบทบาทหนาท และกฎระเบยบทองถนทมอย

• บทบาทหนาทของหนวยงาน • กฎหมาย ระเบยบทราชการสวนกลางบญญตไวและมผลบงคบใชครอบคลมทวประเทศ

• กฎหมาย ระเบยบทกฎหมายใหอ านาจทองถนบญญตขน

2. วเคราะหสถานการณโรคตดตอน าโดยแมลงและการควบคมแมลงน าโรคในทองถน

• วเคราะหสถานการณโรคตดตอน าโดยแมลง • วเคราะหการแพรกระจายของพาหะน าโรคในทองถน

• วเคราะหวธการควบคมพาหะน าโรคทใชอยในชมชน

3. ก าหนดเปาประสงค • ลดแหลงเพาะพนธ • ลดการสมผสระหวางยงพาหะน าโรคกบคน • ลดโรค อาจเปนการลดโรคโดยภาพรวมหรอเฉพาะกลม เชนนกเรยน กลมอาชพตาง ๆ พนทเฉพาะแหงทเปนกลมเสยง เปนตน

• ท าใหชมชนมสวนรวม รวมทงด าเนนการเสรจสนแลวอยากเหนอะไร

ตองสามารถวดผลได

4. กระบวนการจดการพาหะน าโรค • จดล าดบความส าคญโรคตดตอน าโดยแมลง • จดแบงพนทเสยงตอโรคตดตอน าโดยแมลง • คดเลอกพนททจะด าเนนการจดการพาหะน าโรค

• พจารณาทางเลอกในการควบคมพาหะน าโรค

• เลอกวธการควบคมยงพาหะน าโรค อยางเหมาะสม • ก าหนดขนตอนการด าเนนการควบคมพาหะน าโรค • ด าเนนการตามขนตอน

จดล าดบความส าคญโรคตดตอน าโดยแมลง

• ไดจากการวเคราะหสถานการณโรคตดตอน าโดยแมลง – ไขเลอดออก – ไขปวดขอยงลาย – ไขมาลาเรย – โรคเทาชาง ฯลฯ

จดแบงพนทเสยงตอโรคตดตอน าโดยแมลง

• แหลงแพรเชอ • แหลงเพาะพนธ

คดเลอกพนททจะด าเนนการจดการพาหะน าโรค

• ขนาดของพนท • ความรวมมอจากชมชนและผมสวนไดสวนเสย • ทรพยากร

พจารณาทางเลอกในการควบคมพาหะน าโรค

• การลดแหลงเพาะพนธ • การควบคมโดยวธกล • การควบคมโดยชววธ • การใชสารเคม • การปองกนตนเอง

วธการควบคมพาหะน าโรคทใชอยในชมชน

• วธการทสวนราชการน ามาใช • วธการทประชาชนเลอกปฏบตเอง • ขอด ขอจ ากดของแตละวธการ • ความเปนไปไดในการน ามาขยายผลตอไป

เลอกวธการควบคมยงพาหะน าโรค อยางเหมาะสม

• มความปลอดภยตอคน สตวและสงแวดลอม • ไดรบการยอมรบในชมชน • มประสทธภาพในการควบคมพาหะน าโรค • มความคมคาและยงยน • มในชมชนหรอจดหาไดงาย

หลกในการเลอกมาตรการทเหมาะสมมาใช

• คดเลอกวธการโดยกระบวนการชมชนมสวนรวม • ชแจง ประชาสมพนธใหชมชนเขาใจสถานการณโรคตดตอ

น าโดยแมลง พาหะน าโรคในทองถนและความจ าเปนทตองรวมกนควบคมแมลงน าโรคในทองถน

• การใชกฎระเบยบรวมกบการควบคมแมลงน าโรค • พจารณาทางเลอกมาตรการควบคมพาหะน าโรคใหครบถวน • เลอกวธด าเนนการ

ขอพจารณาในการเลอกใชการควบคมพาหะน าโรค หลายวธการรวมกน

• ไมเปนวธการทกอใหเกดผลกระทบทางลบตอกน • ไมควรเปนวธการซ าซอน • พจารณาเวลา สถานท และวธด าเนนการ

ก าหนดขนตอนการด าเนนการควบคมพาหะน าโรค • วธการควบคมพาหะน าโรคทใช • ชวงเวลาและความถในการด าเนนการ • ผด าเนนการ • ผสนบสนน • สงสนบสนน • ผประเมน • ชวงเวลาประเมน

ด าเนนการตามขนตอน • เจาภาพ • ผมสวนรวม • ผใหการสนบสนน • ผประเมน

5. การตดตามและประเมนผล การจดการพาหะน าโรค

• ตดตามการด าเนนงาน (Monitoring) • ประเมนผลลพธ (Outcome) • ประเมนผลกระทบ (Impact)

บทบาทของเครอขายตอการจดการพาหะน าโรค

กรมสงเสรมการปกครองทองถน

- ใหแนวทางการด าเนนงานตอองคกรปกครองสวนทองถน

อปท. - เปนเจาภาพในการปองกนควบคมโรคในพนทรบผดชอบ - ประสานงานหนวยงานทเกยวของเพอสนบสนนการด าเนนการ - ตราขอบญญตใชสนบสนนกาด าเนนการในทองถน

บทบาทของเครอขายตอการจดการพาหะน าโรค กรมวชาการเกษตร

กรมการขาว

- การวเคราะหสารก าจดแมลง - ขอมลการใชสารเคมทางการเกษตร - การผลตทางการเกษตรทดและเหมาะสม Good Agriculture Practices (GAP)

กรมสงเสรมการเกษตร -การผลตทางการเกษตรทดและเหมาะสม Good Agriculture Practices (GAP)

-บทบาทของ IPM & IVM กรมปศสตว - การผลตสตวทด

กรมชลประทาน - HIA & EIA กบ การพฒนาแหลงน า

บทบาทของเครอขายตอการจดการพาหะน าโรค

กรมประมง - สงเสรมการเลยงปลาเพอก าจดวชพชและควบคมยงพาหะน าโรค

มหาวทยาลย & สถาบนการศกษา

- ศกษา วจย มาตรการทเหมาะสม - เฝาระวงความตานทานของพาหะน าโรค - ประเมนผลการใชมาตรการจดการพาหะน าโรค

บทบาทของเครอขายตอการจดการพาหะน าโรค

สผ. ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- HIA & EIA กบ การพฒนาแหลงน า

กรมควบคมมลพษและหนวยงานทเกยวของ

- เฝาระวงการตกคางของสารเคมในสภาพแวดลอม

กรมโรงงานอตสาหกรรม

- การควบคมการกอสรางใหถกสขลกษณะ

อตสาหกรรมปนซเมนต - การท าลายยางรถยนตเกาโดยใชเตาเผา

บทบาทของเครอขายตอการจดการพาหะน าโรค

การไฟฟาฝายผลต ฯ - การเสรมสรางศกยภาพพลงงานทมผลกระทบตอสงแวดลอม เชนการสรางเขอนผลตกระแสไฟฟา การสรางสายสงกระแสไฟฟา - การจางแรงงานในโครงการกอสรางตาง ๆ

ปตท.

-การวางทอกาซ - การจางแรงงานในโครงการกอสรางตาง ๆ

บทบาทของเครอขายตอการจดการพาหะน าโรค

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

-สนบสนนใหบรรจแนวทางการจดการพาหะน าโรคเขาสระบบการศกษา - สงเสรมกจกรรมการจดการพาหะน าโรคในโรงเรยนและบานอยอาศย

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา

-สงเสรมกจกรรมการจดการพาหะน าโรคในสถานศกษาและบานอยอาศย

ส านกแมลง สคร พฒนาเครอขายสวนกลาง พฒนาเครอขายระดบภมภาค

จดท าโครงการตนแบบการจดการพาหะน าโรคแบบผสมผสาน

ประสานงานกบทองถนน าหลกการการจดการพาหะน าโรค (IVM) ไปใชในพนท

สนบสนนวชาการและการด าเนนงาน ของ. สคร

สนบสนนด าเนนการ IVM ของ อปท.

เผยแพรประชาสมพนธผานชองทางตาง ๆ

เผยแพรประชาสมพนธผานชองทางตาง ๆ

ตดตามและประเมนผล สคร. ตดตามและประเมนผล อปท.

การปองกนโรคทน าโดยแมลงโดยการใชรปแบบ IVM (integrated Vector management)

ตวชวดการด าเนนการ IVM ขององคกรปกครองสวนทองถน

ตวชวด กจกรรมทด าเนนการ หลกฐาน

ขนตอนท 1

มคณะกรรมการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกระดบต าบล

จดตงคณะกรรมการระดบต าบล โดยมนายกฯ หรอ ปลด อปท. เปนประธาน

ค าสงแตงตง

ตวชวดการด าเนนการ IVM ขององคกรปกครองสวนทองถน

ตวชวด กจกรรมทด าเนนการ หลกฐาน

ขนตอนท 2 มการวเคราะหสถานการณทางระบาดวทยา

โรคไขเลอดออก ระดบต าบล

มการประสานงาน สงขอมลระหวาง สสอ. , รพ.สต. และ อปท.

รายงานสถานการณโรคตดตอ น าโดยแมลง ระดบต าบล

ตวชวดการด าเนนการ IVM ขององคกรปกครองสวนทองถน

ตวชวด กจกรรมทด าเนนการ หลกฐาน

ขนตอนท 3 มการ

วางแผนการด าเนนงาน ตดตามและประเมนผลการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกระดบต าบล โดยการมสวนรวมของชมชน

ประชมเชงปฏบตการ ผมสวนไดสวนเสย ในต าบลเพอวางแผนจดการพาหะน าโรค

แผนการปฏบตการจดการพาหะน าโรคแบบผสมผสาน

ตวชวดการด าเนนการ IVM ขององคกรปกครองสวนทองถน

ตวชวด กจกรรมทด าเนนการ หลกฐาน

ขนตอนท 4 มการระดมทรพยากรหรอความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของ องคกรหรอชมชนเพอควบคมโรคไขเลอดออก

มการสนบสนนทรพยากรจากหนวยงานทเกยวของเพอการจดการ พาหะน าโรค

หนงสอขอรบ หรอสนบสนนทรพยากรจากหนวยงานทเกยวของ

ตวชวดการด าเนนการ IVM ขององคกรปกครองสวนทองถน

ตวชวด กจกรรมทด าเนนการ หลกฐาน

ขนตอนท 5 มการประเมนผลการปองกนควบคมโรคไขเลอดออกระดบต าบล

-ประเมนขนตอนการด าเนนงาน -ประเมนผลลพธ -ประเมนผลกระทบ

รายงานการประเมนผลขนตอนตาง ๆ

ขอบคณครบ