EELLEEGGAANNTTEE

2009/02 92. alea

Inauterietan

www.zestoaautoak.com

DD aa nn bb oo ll ii nn -- ZZ uu ll oo KK uu ll tt uu rr EE ll kk aa rr tt ee kk oobb aa zz kk ii dd ee ee nn aa rr tt ee aa nn ,, uu rr tt ee rr oo bb iipp ee rr tt ss oo nn ee nn tt zz aa tt ll aa nn dd ee tt xx ee bb aa tt ee aa nnaa ss tt ee bb uu rr uu kk oo ee gg oo nn aa ll dd ii aa zz oo zz kk ee tt aa tt zz ee nndd uu gg uu .. AA uu rr tt ee nn gg oo ii rr aa bb aa zz ll ee aa II nn ii xx ii ooOO ll aa zz aa bb aa ll ii zz aa nn dd aa .. ZZ oo rr ii oo nn aa kk !!

ZZ uu oo rr aa ii nn dd ii kk bb aa zz kk ii dd ee ee gg ii tt ee kk oo zz aa uu dd ee ll aa ??DD ee ii tt uu bb ee rr ee hh aa ll aa 99 44 33 11 44 77 11 22 33 tt ee ll ee ff oo nn oo rr aaee dd oo bb ii dd aa ll ii mm aa ii ll bb aa ttdd aa nn bb oo ll ii nn @@ tt oo pp aa gg uu nn ee aa .. cc oo mm hh ee ll bb ii dd ee rr aa(( uu rr tt ee kk oo ee kk aa rr pp ee nn aa 22 55 ee uu rr oo ))

LL aa gg uu nn dd uuzz uu kk ee rr ee

pp rr oo ii ee kk tt uu aa ss ee nn dd oo tt zz ee nn

II NN AA UU TT EE RR II AA KK ,, GG AA RR BB II TT OO KK II AA KK ……Badirudi atzo eman geniola ongietorria 2009ari, baina urte hau ere aurrera doa,eta, dagoeneko, koloretan argitaratzen dugun bigarren alearekin gatozkizue. Es-pero dut guztiok antzemango zenutela 2009a itxura berriarekin hasi dugula —alegia, “kolorez jantzita”—, Margarik aurreko alean ongi azaldu zuen bezala.Kolore horiei esker, gure orriei dotoreziaeman nahi izan diegu, baita alaitasuna ere.Eta, ale honetan, alaitasuna bereziki nabarida, herritarrek inauteriak nola bizi izan di-tuzten ikusteko aukera izango baitugu. Gureargazki kamerak herriko txoko guztietarairitsi dira, leku ezkutuenetara, baita goizal-deko ordu txikienetan ere. Argazki horieta-koren batean zeure burua ezagutzen badu-zu… ez lotsatu; ziur gustura ibili zinela mo-zorroa soinean gure kameren aurrean!! Inauterietan gero eta herritar gehiago mozo-rrotzen da, eta badirudi azken urteotan in-darberritzen ari direla festa horiek. Gainera,gure herriko tabernariak ere hasi dira festanmurgiltzearen eta herrian giroa piztearenalde zerbait egiten (bazuten garaia!); aurten ere, tabernak dotore apaindu dituz-te. Bejondeizuela!Inauteriak alde batera utziz, eta esku artean duzun Danbolinen ale berriari eu-tsiz… Gure herriko garbitokiekin jarraitu behar dut. Ni bezalako asko oraindikohartu gabe egongo da, ziur aski, gaur egun garbigailuek gure etxeetan dutengarrantziaz, baina Zestoako garbitokiei buruz argitaratu dugun artikuluari erre-paratuz gero, garai bateko emakumeek zuten merituaz ohartuko gara. Eta garaibateko emakumeak diot, ezin baitut sinetsi garai haietan gizonezkoak joango zi-renik arropak garbitzera Lau Iturri, Arroagoia, Iraeta edo Aizarnako garbitokie-tara. Emakumeak, emakume mordoa, gazteak eta ez hain gazteak… Hori da bu-rura etortzen zaidan irudia, garai bateko arropa garbitokietako egunerokotasu-narekin pentsatzean.Garbitokietako hormek hitz egingo balute, Danbolin oso bat beharko genukehango istorioak kontatzeko: herriko txutxu-mutxuak, makina bat haserre, familiaarteko liskarrak, istorio erromantikoak, istorio tristeak, jaiotzak, heriotzak… De-netarik entzungo zuten horma horiek.Gure herriko garbitokiei buruz zerbait gehiago jakin nahi baduzu; inauterietanmozorrorik orijinalena zein izan zen ikusi nahi baduzu; erraustegiari, zaborte-giari, birziklatzeari eta abarri buruz gehiago jakin nahi baduzu, ez galdu denbo-ra gehiago hau irakurtzen, eta pasatu orria; ikusi zein herritarrek erantzun dio-ten gure inkestako galderari… eta jarraitu amaieraraino!! Zuen gustukoa izangodelakoan, eta martxoan berriro esku artean Danbolin izateko lanean, gogor etailusio handiz, jarraitu behar dugu!Hurrengora arte!

arg i tara tza i l ea : Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Gurutze zk.g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa) Telefonoa: 943 147 123 h.el.: danbolin@topagunea.com

danbo l in : Jone Bergara, Urko Canseco, Janire Diaz, Margari Eizagirre, Naiara Exposito, Joxeba Larrañaga eta Nerea Odriozola

kolabora tza i l e/zuzen tza i l e ta ldea : Lierni Arrieta, Jon Artano, Fernando Arzallus, Onintza Irureta , Mireia Orbegozo eta Nora Palmitano

d ise inua e ta maketaz ioa : Eneko Aristii npr imateg ia : Gertu (Oñati). l ege gorda i lua : SS-1108/2000 ISSN : 1576-9429

dd aa nn bb oo ll ii nn E K E Z D U B E R E G A I N H A R T Z E N A L D I Z K A R I A N A D I E R A Z I TA KO E S A N E N E TA I R I T Z I E N E R A N T Z U K I Z U N A

Naiara Expos i to A lberd i

34 6 10 13 14 16 18 II NN KK EE SS TT AA EE NN BB II DD OO AA KK

II ZZ AA SS KK UU NN LL AA RR RR AA ÑÑ AA GG AA

EE TT AA II ZZ AA RR OO SS UU DD UU PP EE

UUDDAALLEEKKOO BBEERRRRIIAAKK

GG AA RR BB II TT OO KK II AA KK

AAGGEENNDDAA

diruz lagundutakoa

DDAANNBBOOLLIINN ZZUULLOO

II ÑÑ AA UU TT EE RR II AA KK

enb idoa I .

K R I S I A R E N A U K E R A K

Krisia ekonomikoa gure artean da. Sistema kapitalis-ta neoliberal basatiaren ondorio latza, mundumailakoa, estrukturala. Orain arteko neurriek ez

dute ezertarako balio, galeren sozializazioarekin ez goazinora. Baina amets egiteko aukera ere bada krisi garaia, be-netako aldaketekin amets egitekoa, justizia sozialaren etaberdintasunezko gizarteen bila joatekoa, ekonomia sozia-laren aldeko apustua egiteko momentua, borrokarako ga-raia. Baina nondik hasi, ze neurri hartu? Hona hemen benetakoaldaketa gauzatzeko zenbait proposamen:1.- Bankuen erabateko nazionalizazioa eta sozializazioa:bankuak erreskatatzeko erabilitako gastu publikoa GizarteSegurantza eta oinarrizko errentak bermatzera bideratu, etaguztiei oinarrizko zerbitzu sozialak eskeini: etxebizitza, ura,

elektrizitatea, osasuna, hezkuntza,haur, zahar eta ezinduen zaintza,Internetera sarrera.2.- Nazionalizatutako bankuetanirabazien bilketa martxan jarri, ko-munitate behartsuenei laguntzekoinbertsio fondo herritarrak ezartze-ko.3.- Zerga bilketarako sistema globalbat ezarri zergen itzulpena ekidite-ko, eta paradisu fiskal guztiak itxi.4.- Gastu militarra errotik gutxitu:UNICEF erakundearen esanetan,munduko gastu militarraren%10arekin lurreko pertsona guztienoinarrizko beharrak asetuko lirate-ke.5.- Zerbitzu publikoen pribatizazio-ak galarazi eta lanpostuak sortukodituzten enpresa publikoak sortu.

Hauen funtzionamendua hobetu Zuzendaritzen demokrati-zazioarekin, zerbitzu publikoetako arduradun, langile etasindikatuen elkarlana bultzatuz.6.- Maila guztietan ahalik eta partehartze handiena berma-tuko duen aurrekontu publikoen sistema bat sortu.7.- HEGOaldeko Herrien kanpo zorra kitatu: izatez beraiekdira kalkulatu ezin diren zor historiko, sozial, ekonomikoeta ekologikoen hartzekodunak, gu eta gure kontsumo mo-deloek zorpetzera kondenatuta.8.- Lana bermatu, gaizki ordaindutako lan prekarioak ilegali-zatuz.

Praktikara eraman daitezkeen neurriak, baina horretarakoinondik somatzen ez den indar, ausardia eta borondate poli-tikoa behar.

Ostegun gi-zen eguneanegiten genuen.Ertxiñera joatengiñen hartu bo-kadilloa ta Ako-ako kapillarairisterako gose-tzen giñan, han-txe jan eta halabuelta berriz be-hera. Guk ez ge-nuen surik etaegiten, ogi arte-an eramaten ge-nuen. Hamabibat urterekinedo izango zenhori. Ostegunarratsaldea jaiizaten genuen,(larunbateanegun guztianizaten genueneskola ordea),12tan irteten gi-nen eskolatik,12:30erako baz-kaldu eta Akoaaldera joaten gi-nen.

Mº Angeles Altuna

63 urte

Guk bai,egun horretanizendatuta bezelabakoitzarentzatarrautza osoa iza-ten zen gureetxean. Akorda-tzen naiz, gureama Baio baserri-koa zen, horkoaita ez zegoelaondo ta Arruatikamarekin bixitanjoan ginen eta ba-serrian meriendaegin genuen; hi-rugiarra eta arrau-tza. Gero, etxeraetorri eta errietanbeste senideekinniri ez zitzaidalatokatzen eta…Baina gure amakeman egin zidaneta besteak hase-rre. Ze ilusio…bijilia eta barauaetortzen zen gerota aurrez ba…Arroatik Zesturaetortzen nintzenni eskolara etagogoratzen naiznola Ertxiñera jo-aten ginen sasi-koipetsu ospatze-ra. Baziren men-dian sua egin etaarbola erretakoakere!

Mº Isabel Odriozola

72 urte

G a z t e t a nS a s i k o i p e t s uo s p a t z e n a l z e n u e n ?

J oseba I l l a rramend i Rezaba l

ITXOSOZKOkrisia! Geure artera ere iritsi dela? Bale. Baina egun guztian gai berari bueltak emateak ez al gaituzirkulu itxi batera mugatzen? Ezta krisia oraingo kontua bakarrik balitz ere!Egia esan, ez zait iruditzen krisi ekonomikoa denik gaur bizi dugun krisirik kezkagarriena. Ban-kuekin ezkonduta daudenek, noski, ez dute buruhauste makala, baina ez al dugu, bada, beti esa-ten erretiroa noiz iritsiko zain gaudela “lasai” eta “nahi duguna” eginez bizitzeko? Hona, bada,aukera! Lan gutxi enpresetan, ordu gehiago libre, bizimodu lasaiagoa, bazkalosteko siesta, seme-alabekin gozatzeko denbora, Argiñanoren menuak imitatzeko grina… Plan paregabea, aspaldi-txo jo gintuen estresaren eta presaren krisia gainditzeko! Beti batera eta bestera, non eta zertangabiltzan berririk izan gabe ibiltzetik, nork bere buruagan erreparatu eta amesten ditugun egune-roko altxorrez disfrutatzera. Atera kalkuluak zenbat aurrezten den lasaigarri, masajista, psikolo-go, haserre eta abarretan. Baina, noski, ez da berdina lanik ez egitea norberak erabakitzea aladerrigorrean kalean geratzea.

Balioen krisia ere eguneroko gertaeretan islatzen da. Nola ulertu, bestela, familia batekomaitasuna, kide batek bere odolekoak erailtzen dituen kasuetan? Eta berdintasuna eta elkarren-ganako errespetua, jazarpen sexualen egoeretan? Ziur al gaude bermatuta daukagula bikotekideaaukeratzeko askatasuna? Mende “aurreratu” batean bizitzea egokitu zaigu, baina gero eta uga-riagoak dira gizatasunak eta gure bihotzek ulertu ezin ditzaketen egoera “atzerakoiak”.

Garbi dago gure krisia ez dela hirugarren munduko herrialdeetan krisi kontsideratzen. Etagu kexatzen sojazko galleta integralak erosteko diru nahikorik ez dugulako eta Maria arruntakjan behar ditugulako! A ze paradoxa! Saharan, esaterako, galletak ospakizun berezietan soilikerosten dituzte (ahal dutenek, behintzat); euskaldunak bertara bisitan goazenean, adibidez (gu-retzat, alegia).

Zerura begira jarriz esan daiteke eguraldia ere krisian dagoela! Negarrez dabil aspaldian, gu-re mundu honetako tristurak haize bolada bortitzez eraman nahian edo! Ea udaberriarekin bate-ra krisiak gainditu eta mundu hobe batez hitz egiteko aukera dugun!

5Gure andre-

ari aditu izandiot baina neuez. Haiek ume-tako kontua us-te det esaten du-tela edo. Iza-rraitz aldeajoango zirenhaiek Ertxiña al-dera beharrean,hura hangoa zeneta! Baina gukez, Lasao aldeaneta nik ez dethorrelakorikezagutu nire ga-raian.

Julian Lizaso78 urte

Nik eztetjardun sekula,eztakat horrenarrastoikan, guAizarnakuak geabaina nik daki-dala ez genunholakorik egi-ten. Akaso le-hengoek egingozuten baina…hori besterenbati galdetu be-harko diezue(…)

Xanti Aldalur

71 urte

E nbido 2 . M i r a r i U r a n g a

Ni ez naizakordatzen bai-na gure ahizpaeta Ertxiñara jo-aten ziren. Ni 7urtetik 14ra An-daluzian egonnintzen eta…Herri guztia ate-ratzen zen. Txo-rixoa eta potaje-ari eta botatzenzitzaion eta hu-raxe hartuta joa-ten ziren.

Mº Kristina Olaizola

68 urte

Gure amakgogorarazten zi-gun ostegun gi-zen eguneanohitura zelatxorixoa jatekoeta hantxeanaiak edo la-gunak biltzenginen, eta bideertzeko zakarreisua eman etamantekatanegoten zen txo-rixoa erretzengenun sarta-gian.

Bixente Olaizola

67 urte DKRISIA ETA KRISIAK

J2004ko abenduan egin zen erraustegiareninguruko herri galdeketa. Herritarren gehiengoakemandako kontrako botoan oinarrituta, hirihondakinen kudeaketa plana egiteari ekinzitzaion. Gauzak nola dauden jakin nahian,Izaskun Larrañaga udaleko ingurumeneko etaIzaro Sudupe Urola Erdiko Mankomunitatekoteknikariekin bildu gara. Ea etorkizuneanzaborrari ze tratamendu emateko asmoa dutenusaintzen hasten garen.

2004an hirihondakinei bu-ruzko galdeketaegin zen. Zeinneurri jarri diramartxan, edo jar-tzeko asmoa da-go?

Izaskun Larra-ñaga: Zuk esan be-zala, 2004ko aben-duaren 12an eginzen herri galdeketa.Gipuzkoako hirihondakinen plana-

ren inguruan galdetu zen, planak errausketa proposa-tzen zuen hondakinei irtenbide bat emateko bide mo-duan. Erreferendum haren bidez herritarren iritzia eza-gutu nahi zen eta emaitzen arabera botoa eman zutenen%91 errausketaren aurka agertu zen.

Udalak hondakinen kudeaketa plan bat aurrera ema-tearen aldeko konpromisoa hartua zuen, galdeketarenemaitza errausketaren aurkakoa ateraz gero. Ildo horrijarraituz, 2007ko ekainean, lehiaketa publiko bidez No-votec Consultores S.A. enpresari esleitu zitzaion hiri

Izaskun Larrañaga: “Atez ateko bilketamartxan jartzea da

datozen urtetakoerronka nagusia”

hondakinen kudeaketa plana egitea. Iaurtebetez plana idazten ibili ondoren2008ko uztailean aurkeztu zuten.

Zer emaitza eman ditu?I.L: Planean hiru zati nagusi daude.

Lehenengo zatian, Zestoako biztanleria,eduki ontzien kopurua, auzoetako biz-tanleria, nola antolatzen diren… aztertuzuten. Datu horietan oinarrituta, zabo-rraren karakterizazioa egin zen. Auzoaktaldeetan bildu zituzten beraien izaera-ren arabera; industrialak, nekazaritzarilotuagoak... eta ondoren, zenbait puntu-tan zabor poltsak jaso eta analizatu eginzituzten. Birziklatzeko ontzietara bota-tzen dena alde batera utzi eta bestelakoedukiontzietako zabor poltsak ireki etaikusi zer den birziklatzera botatzen ezduguna, zenbat den organikoa, beira,egurra…

Bigarren zatia prebentzioarena da.

Izaskun LarrañagaetaIzaro Sudupe

···

ardunian

Izaro Sudupe: “Hondakin gutxiagosortzen saiatu behar

dugu”

p u b l i e r r e p o r t a j e a

7

IZARO SUDUPE, UROLA ERDIKO MANKOMUNITATEKO TEKNIKARIA

Zein zerbitzu eskaintzen ditu Urola Erdiko Mankomunitateak?Mankomunitatearen ildo nagusiak beti izan dira hondakinak gutxitzea, berres-

kuratzea eta berrerabiltzea. Asmo horrekin, gaikako bilketak areagotu eta kon-posgintza sustatzen ditu. Kontrolik gabeko isurketak saihestea ere helburutakobat du eta hori lortzeko sentsibilizazio kanpainak beharrezkoak dira.

Zerbitzu horiek mankomunitatearen bidez eskaintzearen arrazoia, herritarreieman nahi zaien zerbitzuaren kalitatean dago. Hiri-hondakinak kudeatzeko zerbi-

tzu mankomunatua eskainiaz etxeetako za-borren bilketa, gaikako bilketak, garbiguneak,konpostajearekin lotutako ekimenak, sentsi-bilizazio kanpainak... eraginkorragoak diraherri bakoitza bere aldetik antolatuta baino.

Zein erronka nagusi dituzue 2009ra-ko?

Etxeetako hondakinen bilketa bateratua martxan jarriko dugu, kaleko edukion-tzi guztiak aldatuko ditugu eta gaikako bilketa, maizago egingo da eta edukiontzigehiago jarriko dira.

Hondakinen prebentzioari lotuta, hondakinak sorreran gutxitzeko sistemak az-tertuko dira, materia organikoaren bilketa bereiztua beste udalerrietara zabaltzeaeta bailarako enpresei hondakinen bilketa bereiztua egiteko landa lana egingo da.Bestalde, Garbigune sarea handitzeko asmoa ere badago.

Zeintzuk dira hiri-hondakinen arazoari aurre egiteko gakoak?Lehen urratsa eta garrantzitsuena, hondakin gutxiagoa sortzea da. Bigarrenik,

berrerabilera bultzatzea, behin eta berriz erabiltzeko objektuak aukeratzea eta

guk jada behar ez ditugunean, erabiliditzakeen beste norbaiten eskura jar-tzea. Ondoren, birzikla daitekeen guz-tia gaika biltzea, horretarako daudenbilketa-sistemak erabiliz. Hiru urratshoriek aurrera eramateko, norberareneguneroko jokaerak aztertu behar ditu-gula, beharrezko hobekuntzak gauza-tzeko.

Zein aholku emango zenituzkehondakin gutxiago sortzeko?

Kontsumo ohiturak aldatzetik hasibehar dugu. Dendara joaten gareneanproduktuak aukeratzeko garaian bildu-kin gutxiago duena aukeratzea egokia-goa da, hondakin gutxiago sortuz. Eros-ketak etxera eramateko behar ditugunpoltsak ere geuk etxetik ematea etaproduktu kontzentratuak erabiltzea ereaholkatzen da.

Horrez gain, etxeetako zaborra az-tertu ondoren, erdia baino gehiago ma-teria organikoa dela ikusi dugu. Zabo-rraren arazoa neurri handi batean kon-pondu dezakegu materia organikohorrekin konposta egingo bagenu.

Izaro Sudupe: “Hondakin gutxiagosortzen saiatu behar

dugu”

··· tzen dela. Sistema berriarekin birziklapena ehuneko laurogeirairitsiko dela uste da eta ehuneko hogei geldituko litzateke birzi-klatu gabe.

I.S: Jendearen erantzuna ezinbestekoa da, ordea. Nahi duzunbilketa sistema jarri dezakezu, nahi dituzun medio guztiak, bai-na jendea zaborra gaizki banatzen hasten bada ez dutela jaso-tzen jarraituko esan dute Usurbilen.

Mankomunitate mailan lortzen den konpostarekin zeregiten da?

I.S: Garrantzitsua da lortzen den konposta kalitate onekoaizatea. Hori lortu behar da eta lortzen bada, herrietara itzulikodela aurreikusten da. Nekazaritzan, herrietako lorategietan etaorokorrean ongarri moduan erabiltzeko asmoa dago. Gipuzkoa-ko Foru Aldundiak Gipuzkoa osora zabaldu aurretik proba eginnahi izan du zenbait herrietan. Tartean daude Azpeitia edo Az-koitiako herritar batzuk. Edukiontzi marroietan janari gordinak

biltzen dira, sukaldatu gabekoak. Ondoren Lapatxera eramatendira, bertan egiten baitute konposta; eta, datuen arabera, osokonpost ona da, kalitate handikoa. Laster hasiko da bigarren fa-sea. Fase berri horretan janari guztiekin hasiko dira lanean, baigordinak bai prestatuak, organiko guztiak. Janari guzti horiekinkonposta egingo da eta, kalitatezkoa bada, herri guztietara za-balduko da kontenedore marroiaren erabilera.

Zein proiektuetan ari zarete buru-belarri momentuhonetan?

I. L: Momentu honetan esku artean ditugun proiektu nagu-sienak Osinbeltz harrobiarena (berreskuratze proiektuaren erre-dakzioa aurrera eramatea), eta hiri hondakinen planeko zenbaitasmo martxan jartzea ditugu. Tokiko Agenda 21eko ekintzaplanarekin ere jarraituko dugu, urtero egiten diren ingurumensentsibilizazio ekintzak ere burutuko dira, etab. baina horiekhurrengo batean sakonduko ditugu.

Lortutako datuen arabera, zer egin daitekeen hondaki-nak gutxitzeko. Hor sentsibilizazio kanpainak sartzendira. Behin hori lortuta, hirugarren zatira pasako ginate-ke eta gelditzen den zaborrari zer irtenbide eman pro-posatzen dute, Zestoaren kasuan konpostajearen aldekoapustua egiten da.

Nola egingo litzateke konpostajea Zestoako HiriHondakinen Planaren arabera?

I.L: Alternatiba bat gaur egun baserri edo txaletetanegiten dena da. Bakoitzak konpostagailu txiki bat du etanorberak egiten du konposta berrerabiltzeko. Atez ate-ko bilketa eginez gero, hondakin organiko gehiago bil-duko litzateke etxez etxe jasoko litzatekeelako, herrigu-neak barne. Ingurumen alde-tik, aukera hobeagoa izangolitzateke.

Hemendik aurrera zeregiteko asmoa duzue?

I.L: Hiri hondakinen kudea-keta planari jarraituz zaborrakgutxitzeko asmoarekin sentsi-bilizazio kanpainak egin nahidira. Udala bere kabuz edomankomunitatearekin baterajarriko ditugu martxan eta as-mo horrekin poltsa berrerabil-garrien erabilera, bigarren es-kuko azoka... ideia batzuk ba-ditugu eta garatu egin behardira. Adibidez martxoan hon-dakinen inguruko informaziodiptiko bat banatuko zaie he-rritarrei.

Berrikuntza garrantzitsumoduan aipatu behar dugu za-borra biltzeko erabiltzen direnedukiontzi guztiak aldatuko direla. Orain kamioira atze-tik botatzen da zaborra. Zabor-ontzi berriekin albotikjasoko dira hondakinak.

Datozen urteei begira udalaren erronka nagusietakobat atez ateko bilketa martxan jartzea da. Usurbilen las-ter jarriko dute martxan eta hango esperientzian oinarri-tuz Zestoan antzeko zerbait egin nahi da.

Nola egiten dute hondakin bilketa Usurbilen?I.L: Etxe bakoitzaren aurrean hondakinak uzteko le-

ku bat prestatuko da. Auzokide bakoitzak kuboakizango ditu eta adostutakoaren arabera egun bakoitze-an dagokion kuboa atera beharko du. Birziklatzen di-ren gauzekin ere egingo litzateke. Adibidez, astelehe-netan beira, asteartetan papera, ... erabakitzen denarenarabera.

Gaur egun, zabor guztiaren ehuneko hogei birzikla-tzen dela kalkulatzen da, Zestoaren kasuan ehunekohogeita zazpi, eta ehuneko laurogei zabortegira bota-

Hiri Hondakinen portzentaje orokorrak Zestoan

Aizarna“Beheko iturrian herriko

saltsa denak...”

Eusebi Agirre, 84 urte. Potzueta baserrikoa.

Sasoia dagoenean gauza askoegiten dira. Kale ondoko horretara[argazkikoa] jende asko joaten zenbaina gu gora joaten ginen, Arritu-rrira; San Pelaiotik gora dago. Hanalberga eta iturria denak dira. Etxe-an haundi-aurkiak kendu, hartuarropak astoan edo mandoan, asto-otarretan, eta han joaten nintzenarropak astintzera. Gero, zabaldu,hemen etxean egiten genituen.

Behekoa herrikoa zen, hor ibil-tzen ziren denak. Jendea arropazinkazko ontzia buruan hartuta jo-aten zen. Hor juntatuko ziren lau-bost bat igual, kontuak pa-pa-paeginez baina han goian ez… Horherriko saltsa denak izango ziren.Beheko horri Beheko iturria dei-tzen genion, alberga ederra zen.Han berriz, ura oso ona zen: maki-na bat joaten hara zen ur bila; hanbertan jaiotzen den ura edo ez da-

kit zer zen…Ni ezkondu nintzen

urtean, 54an labadoraekarri genuen, gaineantapa zuten horietakoa;behin hura ekarriz ge-ro, urte bat edo bitanibili ginen hara eta ho-na baina gutxi. Eske-

rrak gauzak kanbiatu ziran, lehenbezala bizi beharko bagenu…

Ez gara ezer etxe-tresna edo aparailuren bat falta zaigunean.Nori ez zaio gertatu, labadora izorratu eta, a ze trajedia! Nolamoldatzen ote ziren gure aurreko haiek? Ez da labadorarik ezedukitzea bakarrik, urik ere ez zuten-eta etxeetan!

Zestoan ez bezala, auzoetan aurkitu ditugu ur hotzetan eskuakgogortu arte arropa astintzen ibilitakoak. Lan gogorra izango zeninondik ere, baina guk alde politenetik begiratu nahi izan diogugaiari. Nork ez ditu irudikatzen ilunez jantzitako emakume haiek,buruan zinkazko barriñoia hartu, eta eskuak gerrian, garbitoki-rantz. Hantxe elkartuko ziren herriko emakume guztiak… Zein gi-zon ausartuko zen garbitokira gerturatu ere egiten? Askotan gai-nera, denentzat harririk ez eta zain egon beharra izango zen.Izango ziren txutxu-mutxuak, penak kontatzeko tarteak eta algaraederrak ere.

Garb i tok iakemakumeenb i l t ok i

PLAZATIK METRO GUTXIRA, POTZUETA BASERRITIK GERTU,SAN PELAIOKO ERMITARA BIDEAN

1

1Arroagoia“Kartila bat genuen, txandaka, garbitokia

garbitzeko”

Angela Makazaga, 84 urte. Armendi baserrikoa.Garbitoki hori 1935ean egin zuten, ni gaztea nintzela. Bi

igeltserok eta orduan hemen alkate zegoenak-edo egin zuten.Gerora, kanpoan dagoen putzu txiki hori gehitu zioten on-tziak garbitzeko. Surtako hautsa erabiltzen genuen. Arropakgarbitzeko berriz, Txinbo edo Lagarto eta anila ere bai zuri-tzeko. Nork zuriago atera arropa! Gero baratzetan eta alan-break izaten ziren eta han zabaltzen zen.

Hor egoten ginen ilaran. Ni gertuan bizi naiz, baina jende-ak buru gainean ekartzen zuen balde zabala batere heldu ga-be, eskuak gerrian jarrita; euskaldunak e! Nik botako nuenbaina haiei ezzitzaien eror-tzen! Ontziakaproposak ziren,zabalak eta ari-nak. Arroa denaetortzen zen or-

duan. Asko era-biltzen zen ga-raian, herri guz-tiak garbitzenzuen arropahan. Astean ba-tek, txandakatxukuntzenzuen garbitokia.Kartila bat zenbere izenarekineta hura pasa-tzen joaten gi-nen.

Han dagobeste garbitoki zahar bat, hor etxe berriak badaude ba? Bidezaharrean aurrera joanda, hura zaharragoa izango da. Hemensasoi batean jende asko bizi zen, kastellana ere asko. Orainkastellanarik ez eta euskaldunak ere asko ez. Oso ondo kon-pontzen ginen, jende jatorra zen. Batzuetan beraien arteanhaserretzen ziren, hiru familia eta bizitzen ziren etxe berean-eta, komeriak! Orduan pobrezia zen. Orduan zena zen lana,tailerretan lan asko, eta jendeak egiten zuen beraien herrirajoan eta senideak ekarri. Arroako kontuak eta Zestoakoak,denak jakiten ziren orduan!

Iraeta“Eskandaluan ibiltzen ginen txandarik

hartu ezinda”

1779. urtean egin zituzten gaur egun Olaizolaeta Uria bezala ezagutzen dugun kalean daudenetxeak. Iraetako fanderia deritzan tailerreko lan-gileentzako egindako etxeak ziren haiek; burdi-nazko xaflak egiten zituzten han. Ogia egitekolabea eta errota bezalaxe, ura eta garbitokia erebeharrezkoak zirela laster konturatuko ziren.Garbitoki ondoko iturriak 1854 jartzen dueninskripzio bat du. Auzoa sortu eta 75 urteraegin zuten beraz. Ordura bitartean ibaian garbi-tuko zituzten arropak edo auskalo!

Maritxu Balzola, 77 urte. Etxeberri baserrikoa

Goizean goiz joaten ginen, bestela txandarikhartu ezin! Bat aurrerago eta bestea atzerago etaeskandaluan ibiltzen ginen.

Barriñoian arropak hartu eta bi lagunen arteaneramaten genuen zinkazko ontzia albergara. Ga-rai batean buru gainean ere bai, ontziaren az-pian trapua jarrita, neuk bakarrik. Xaboi modu-ra Txinbo erabiltzen genuen.

Beheko zubira ere joaten ginen, Aizarnazaba-lera bidean dagoen zubi ondora, ibai ertzera.

Lehen harri bat bazen han.Jende mordoxka juntatzen zen eta

beti okasioan, bat goiz joan eta aurre-tik beste bat eta…ba bihar ni goizagoetorriko nauk ba! eta horrela… Orduanjende asko zen, familiak ere ugariago-ak ziren eta…

Lehorteak zirenean marmitetan har-tzen genuen ura ganaduarentzako

eta… Don Enrike medikuak esan ohi omenzuen Iraetan zegoela urik onena. ···

ARROA ERDIAN, BALTZOLA PALAZIOA ETAARMENDI BASERRIAREN TARTEAN

XANTANA BASERRIAREN AURREAN, ZUBI ONDOAN

ZestoaAspaldi utzi zieten herritarrek garbitoki

hau erabiltzeari

Nondik dator Lauiturrira ura? Sastarraindik. Iturrianbertan jartzen duenez, 1792. urtean bukatu zuten itu-rria egitea. Bizente Dávilaren liburuan irakurrita jakindugu, ez zela berehalakoa izan obra hura, beste askobezala. Hasiera batean Gurutzean egitekoak ziren, uraeskueran izatea gauza handia baitzen, baina orduan ereekonomia larri izango zen Zestoan eta SastarraindikZubizahar ondoraino ekarri zuten, baina gorago ez.Zenbait lekutan ikusten da ur horrek egiten duen bi-dea, Sastarraindik herrirantz eskuin aldera errekarenbeste aldean. Aipatzekoa da Olalde baserriaren pareandagoen arkua, akueduktu modura ura daramana.

Ia berrehun urte ditu Lau Iturriko garbitokiak. Gubazterrik bazter ibili gara galdezka, baina nonbait as-paldi utzi zieten herritarrek garbitoki hau erabiltzeari.Herriko zaharrenek ere ez dute gogoan. Eta gertuenekobaserrietan ere atea jo dugu, Zubimusun eta GexalakoAntoniren etxean esaterako, baina alfer samarrik. Anto-nik manta handiak-eta garbitzera hara eramaten omenzituen gaztetan baina besterik ez. Jakin dugun bakarrada garbitoki hau erabiltzen azkenak zerak izan zirela:herriko etxetara etortzen ziren udatiarrak eta berandua-go ijito jendea.

Gerora itxita ere egon zen denbora askoan eta arrai-nen haztegi modura ere erabilia izan zen. Orain gutxi,garbitu, berreskuratu eta atea aldatu diote kanpotik ba-rrua ikusteko moduan. Merezi zuen. Ea Iraetakoari eretxukundu bat ematen zaion eta bazterretan erdi gal-duan dauden garbitoki edo putzu zaharrak ere berres-kuratzen diren. Tarteka atzera begirada bat ez baitzaigugaizki etorriko gaur egunean ditugun aurrerapenak ain-tzat hartzeko.

J one Bergara e ta Margar i E i zag i rre

···

AAIIZZAARRNNAANN

IIRRAAEETTAANN

AARRRROOAAGGOOIIAANN

ZZEESSTTOOAANN

ZUBIZAHARRA PASATA LAUITURRIREN KONTRA

31

••AMAITU DITUZTE IRAETAN HAURRENTZAKO JOLAS-PARKE BERRIA

ERAIKITZEKO LANAKFutbol zelaiaren aurreko zelaigunean eraiki dute.Eusko Jaurlaritzako Erein programaren dirulaguntzarekin eginda parke hau, Auzoak Berritzen atalaren barruan.Zoru biguneko instalazioa da; jolaserako objektu guztiak egu-rrez eta plastikoz eginak daude eta ertzak biribilduta dituztehaurrek, eroriz gero, ahalik eta min gutxien hartzeko.Inguruan eserlekuak ipini dituzte gainera, bertara joaten direnhaur eta gurasoek non eseri izan dezaten.

••MARTXAN DIRA ETXEBIZITZA BABESTUAKETA EGUNEKO ZENTROA EGUNERO

IREKITZEN HASIKO DIRAZestoako Udalak eta San Joan Fundazioak elkarlan hitzarmenaberritu dute. Bi berrikuntza nagusi ditu: etxebizitza babestuenkudeaketa eta Eguneko Zentroa egunero irekita egotea. 2006an hasi ziren etxebizitza babestuen lanak, «baina luze jodute, 9 hilabeteko epea zuten lanek, 3 urte hartu dituzte azke-nean. Zenbait arazo sortu dira eraikuntza prozesuan eta ustebaino denbora gehiago igarotzeaz gain, kostua ere hasieran au-rreikusia baino handiagoa izango da» dio Zestoako alkate Alaz-ne Olaizolak. Joseba Illarramendi San Joan egoitzako zuzendariak esan digu-nez, San Joan Fundazioak, berez Udal zerbitzu bat den egune-ko zentroaren kudeaketaren ardura hartu zuen 2003an, zentroa

martxan jarri zutenean. Eta orain baita etxebizitza babestuenkudeaketa ere. Horretarako bi pertsona kontratatu dituzte, batalanaldi osora eta lanaldi erdira bestea. Biraketa sistema batenbitartez, San Joan Egoitzako, Eguneko Zentroko eta etxebizitzababestuetako erabiltzaileen arreta ziurtatuko dute. «Hiru zerbi-tzu horiekin, erretiratuei zuzendutako zerbitzua osoa eta kali-tatezkoa» dela nabarmendu du zuzendariak.Etxebizitzetako 5 erabiltzaile jada hasi dira bertan bizitzen.

u d a l e k o b e r r i a k••ANBULATORIOA GURUTZEAN

ERAIKITZEN ARI DIREN ETXEKOBEHE SOLAIRUAN IREKIKO DUTEHasiera batean anbulatorio berria Zubimuzu kale-an egitekoak ziren, lehen Caravan Park zegoen lo-kal horretan. Baina, Osakidetzako buruekin etaarkitektoekin zenbait bilera egin ondoren, lokalak

nahikoa argi ez zuela eta behar adina metro koa-dro ez zituela adierazi zuten.Osakidetzakoek udal arduradunei azaldutakoarenarabera,«Osasun zentro honek izan behar dituenezaugarriengatik, kalkulatu zuten 530 metro koa-dro erabilgarri eduki behar zituela, gutxienez, etaCaravan Park-ekoak 480 metro ditu» esan diguAlazne Olaizola alkateak.Zeuzkaten aukera guztiak agortu dituztela dio al-kateak, «Zestoan 550 metro koadroko lokalak to-patzea zaila baita». Baina azken erabakiarekin etalokal aldaketarekin «osasun zentroa eta herria be-ra irabazten» aterako dela adierazi du. Izan ere,Gurutzeko lokalak baldintza hobeak ditu eta argigehiago izango du.Sarrera nagusia oraingo anbulatorio ondoan egin-go den plaza berritik izango du. «Uztapide taber-na aldera ematen du gainera lokalak, eta etorkizu-nean zona hori kale bihurtzeko proiektua dagoe-nez, oso erraza eta erosoa izango da bertarairistea».Udalak osasun zentro berriaren lanak eraikina egi-ten duten bitartean egitea proposatu du, baina di-rudienez, hori ez dago Udalaren menpe, Osakide-tzaren menpe baizik.

Ongi e torr i Korr ika . Bikoteatroaren eskutik “Euskara sencilloaren mani-festoa” antzezlanarekin gozatu ederra hartu zuten bertaratutakoek, hasieta bukatu zen arte barrea izan zen nagusi.Astero elkartzen da Korrika batzordea eta auzoek ere parte hartzen dute,denen artean egitaraua osatzeko asmoz. Momentuz, aurreratu digutenahauxe: aurten “Ongi etorri” leloa izango du Korrikak eta euskararen mun-dura hurbildu den jendea omendu nahi dute, euskara ikasi edo berreskura-tu dutenak hain zuzen. Martxoaren 13an Jon Maiak zuzenduriko doku-mentala eskainiko dute Kultur Etxean eta festarik falta izaten ez denez,martxoaren 28an txotx herrikoia ere antolatu dute. Apirilaren 2an pasakoda Zestoatikgaueko22:00etan eta bi-tartean izango daaukera Korrikadiruz laguntzeko.Pinak, metxeroaketa arropa ere ezda faltako.

u r t a r r i l a k 3 0SOStemible antzerkia gaztetxeak

antolatuta

o t s a i l a k 6Uztapideren mendeurrena dela eta,

Santa Ageda eta koplak hitzaldia eskainizuten Nikolas Aldai kazetariak eta Javier

Kalzakorta filologoak.

o t s a i l a k 7Be9000 kilo jaki eta garbitasunerako

produktu bildu zituzten bailara mailanSaharara bidaltzeko

o t s a i l a k 1 3Torturaren aurkako eguna zela eta kon-

tzentrazioa egin zen plazan

danbolinzulo

Santa eskea .Bazen eskea aurtengoan, otsailaren 4an Etorra aldean eta Akoan goizpartean eta herrian gero Oskar Alberdi eta Gari Lopetegi santaeskaletalde batekin Alcerrentzat dirua biltzen ibili ziren. Aldi berean, Herrieskolakoak ere kantuan eta izara pasatzen ibili ziren eta ez ziren gu-txiago izan arratsaldean musika eskolakoak ere. Arroabean ere base-

rriz baserri ibili ziren eskean Oskar Alberdi eta Igor Olabide. 2800 eu-ro bildu zituzten eta elizako berogailuak erosteko erabiliko dira.

o t s a i l a k 1 3Mus txapelketa Gaztetxean.

o t s a i l a k 1 3 - 1 5Agiro mendi taldeak antolatuta Sompor-tera elurretara irteera

o t s a i l a k 1 6Pisu tutelatuetan jarri dira jada bizitzen

51

Gazte txearen 20. ur teurrena . Gaztetxetik pasatako belau-naldi desberdinetako jendea bi astetik behin elkartzen da al-dizkari berezi bat ateratzeko asmoarekin. Horrez gain, mar-txoan astero ekimen ugari antolatu dute eta adi beraz deial-diei (aurrerapen bat agenda atalean).

o t s a i l a k 1 9Ostegun gizen egunez sasikoipetsuospatu zuten eskolako haurrek

o t s a i l a k 1 9Ertxiña musika eskolako trikiti eta bandatxikiaren iñauteri kalejira

a l e / b a l e

K A L E . SAN JOAN EGOITZA-RA BIDEAN, EZKER ALDETIK ALDAPA

HANDIA DAGO ETA ESKUINETIK BERRIZ

LURRA ALDREBES SAMARRA ETA ESKU-LEKURIK EZ!

B A L E . IRAETAN, FUTBOL

ZELAI BERRIAREN ONDOAN HAUR PAR-KE POLITA JARRI DUTE. AUZOAREN

HAZKUNDEAK MEREZI ZUEN HORREN-BESTE!

k

71

maRRTTXXOOAA

07 LLAARRUUNNBBAATTAA

Gaztetxeak antolatuta sagardotegira irteera. Deialdi ire-kia.

08 IIGGAANNDDEEAA

Emakume langileen eguna. Lilatoian korrika egin etasagardotegira bazkaltzera joateko autobusa antolatu da. •• Agi-ro mendi taldeak antolatuta egun pasa Gipuzkoako GR 121 ibil-bidearen zati bat eginez. Informazio gehiagorako, kiroldegirazuzendu.

13 LLAARRUUNNBBAATTAA

Korrika 16. Jon Maiak zuzenduriko “Bidaia intimoak”dokumentala, 22:00etan.

19 OOSSTTEEGGUUNNAA

XXXI. Herri Krosa. Goizeko 9:30ean aterako dira umeaketa 11:00etan emango zaio hasiera helduen lasterketari.

28 LLAARRUUNNBBAATTAA

Korrika txotxa gaueko 21:00etan.

29 IIGGAANNDDEEAA

Agiro mendi taldeak antolatuta egun pasa gaztetxoe-kin. Zestoa, Otarre Larraskanda, Lastur.

••Lilatoia prestatzeko entrenamenduek jarraitzen dute.Martxoaren 8an izango da lilatoia eta entrenamenduak be-

rriz ostegunetan 18:00etan eta larunbatetan goizeko 10:00etan.

••Aek-k euskarako klaseak emateko irakasle bat behar du.Baldintzak: Diplomatua izatea, EGA titulua izatea eta Eus-

kalgintzan aritzeko motibazioa eta ilusioa. Harremanetarako,943130175 telefono zenbakira deitu: goizeko 09:00etatik 14:00eta-ra eta arratsaldeko 18:00etatik 20:30era. Bestela, zarautz@aek.orghelbidera idatzi.

gaztetxearen 20. urteurrena

HILABETE KULTURANITZA

1.ASTEA: PALESTINA

03 AASSTTEEAARRTTEEAAPalestinari buruzko hitzaldia

19:30ean.

05 OOSSTTEEGGUUNNAA

“Soñar en Nablus” bideo emanaldia19:30ean.

2.ASTEA: VENEZUELA-KUBA:

10 AASSTTEEAARRTTEEAA19:30ean, Venezuelari buruzko bideo

emanaldia “La revolución no sera trasmiti-da” eta ondoren hitzaldia.

12 OOSSTTEEGGUUNNAA

19:30ean Kubari buruzko emanaldia“Che Guevara donde nunca jamás se lo ima-ginan”.

13 OOSSTTIIRRAALLAA

21:00etan afaria. Rona eta mojitoa ezdira faltako.

3.ASTEA: SENEGAL:

17 AASSTTEEAARRTTEEAASenegali buruzko bideo emanaldia

19:30ean.

20 OOSSTTIIRRAALLAA

22:00etan rap hip-hop senegaldarraPueblo Negro taldearen eskutik.

4.ASTEA: EGIPTO

24 AASSTTEEAARRTTEEAA19:00etan bideo emanaldia “La ban-

da nos visita” pelikula egipziarra.

26 OOSSTTEEGGUUNNAA

19:00etan “Bab Aziz el sabio sufi”pelikula arabiarra.

27 OOSSTTIIRRAALLAA

22:00etan sabel dantza emanaldiaAlima dantza taldearen eskutik.

* oharra: hitzaldi eta bideo emanaldiakkultur etxeko aretoan izango dira.

a g e n d a

22000077KK OO LLIILLAATTOOIIAA