9. sınıf bİyolojİ - bakaml-forum.com · ii palme yayinlari: 793 biyoloji 9. sınıf soru...

Redaksiyon

Duygu ÖZTÜRK Hasan ALTINIŞIK

Ceren KURT Ebru KARADAĞ

I

PAL ME YA YIN CI LIK

An ka ra 2 014

BİYOLOJİ9. Sınıf

Banu KARAAĞAÇ Bilgehan PERİ

SORU KİTABI

Pınar SEYFİTTİNOĞLU

T.C

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

T

alim Terbiye Kurulu Başkanlığı

Öğretim programında yaptığı

son güncelleme doğrultusunda

YENİDEN DÜZENLENMİŞTİR.

BİYOLOJİ

II

PALME YAYINLARI: 793

Biyoloji 9. Sınıf Soru Kitabı / Banu KARAAĞAÇ – Bilgehan PERİ – Pınar SEYFİTTİNOĞLUYayın Editörü : Cemil AYANYayına Hazırlama : PALME Dizgi–Grafik Tasarım Birimi Yayıncı Sertifika No : 14142Palme Yayıncılık © 2014

ISBN : 978-605-355-168-3

Baskı : Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A. Ş.

Baskı Tarihi : 2014Basımevi Sertifika No : 16102

Bu kitap 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahiolsa kullanılamaz, teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır,PALME YAYINCILIK’a aittir.

www.palmeyayinevi.com e-mail: [email protected]

III

“Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR”

M. Kemal ATATÜRK

IV

Son yıllarda ilk ve ortaöğretimde uygulanmaya başlanan öğretim programlarının

ana felsefesi, yaşam temelli yaklaşımı esas almasıdır. Bu yaklaşımla, soyut gibi algı-

lanan birçok kavram gerçek yaşamla ilişkilendirilmiş, somut hale getirilmiştir. Bu yak-

laşım okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak yerleştirildiği ve uygulandığı zaman

öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları ciddi bir biçimde artacaktır. Tüm

bu gelişmelerin sonucu olarak bilişim toplumunun gerektirdiği becerilere sahip, objek-

tif ve analitik düşünebilen, yaratıcı bir kafa gücüne sahip kuşaklar yetişecektir. Böyle

yetişen genç insanlar, ezberden uzak kalacak, sağlıklı iletişim kurabilme yetileri geli-

şecek; kendini iyi tanıyan, çevresiyle barışık bireyler olacaktır.

Palme yayıncılığın hazırladığı bu kitap serisinin içeriği yukarıda belirtilen bakış

açısı çerçevesinde oluşturulmuştur. Ayrıca bu kitaplar değişen yeni sınav sistemine

(YGS–LYS) uygun bir niteliğe sahiptir. Üniversite sınavlarında sorulacak soruların

kapsamı ve ağırlık düzeyine uygun bir konu akışı sağlanmıştır.

Bu kitapların hazırlanmasında büyük bir özveriyle bana destek veren Palme Ya-

yıncılıkʼın genel müdürü sayın İlhan Budakʼa teşekkür ederim.

Palme Yayıncılıkʼtan çıkan bu kitap serisinin tüm öğrencilere yararlı olması ve

onların gelişimine bir katkı sağlaması dileğiyle.....

Cemil AYAN

[email protected]

2014Ankara

EDİTÖR

V

Sevgili Öğrenciler,

Liselerde eğitimin 4 yıla çıkarılması ile biyoloji müfredatı yeniden düzenlenmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığı'nın müfredatına bağlı kalarak hazırladığımız bu soru kitabının

öğrencilere yeni sistemde yardımcı olacağına inanıyoruz.

Değerli öğrenciler, biyoloji dersini anlamanın ve bu derste başarılı olmanın temel

kuralı, kavramları anlamak ve kavramlar arasındaki ilişkileri doğru kurabilmektir. Bu

amaca yönelik olarak hazırladığımız kitabımızda, konu özetleri, mini sınavlar, konu test-

leri ve üniversite sınav soruları bulunmaktadır.

Mini sınavlar kavramları algılamanıza, konu testleri ise bu kavramları pekiştirme-

nize yönelik hazırlanmıştır. Bu sayede okul sınavları öncesinde konularla ilgili kavram-

ları hatırlamanız daha kolay olacaktır.

Bu kitabı hazırlamamızda bize destek olan Palme Yayıncılık Genel Müdürü

Sn.İlhan BUDAK'a, editörümüz Sn. Cemil AYAN'a, tüm dizgi ve grafik çalışmalarını

yapan Palme Yayıncılık çalışanlarına teşekkür ederiz.

Kitabımızı tercih eden tüm meslektaşlarımıza ve sevgili öğrencilerimize başarı di-

leklerimizle…

2014

Ankara

ÖNSÖZ

Banu KARAAĞAÇ[email protected]

(0533) 720 43 72

Bilgehan PERİ[email protected]

(0532) 763 40 26

Pınar SEYFİTTİNOĞ[email protected]

(0533) 654 07 04

VI

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1 : BİLİM, CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

VE İNORGANİK BİLEŞİKLER

Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

BÖLÜM 2 : ENERJİ VEREN BESİNLER

Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

BÖLÜM 3 : ENZİMLER VE VİTAMİNLER

Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57

BÖLÜM 4 : NÜKLEİK ASİTLER VE ATP

Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65

Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69

Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75

Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

Sayfa No

CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCREBÖLÜM 1 : HÜCRE ZARI VE MADDE GEÇİŞİ

Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103

BÖLÜM 2 : HÜCRE ORGANELLERİ VE ÇEŞİTLERİ

Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117

Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125

Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135

CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASIBÖLÜM 3 : CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VE PROKARYOT CANLILAR

Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145

Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149

Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157

İçprotein

Yüzeyproteini

Hücre iskeletinin filamentleri

Karbonhidrat

Glikoprotein

Kolesterol

YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİÜNİTE 1

CANLILAR DÜNYASI ÜNİTE 2

VII

GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI VE İNSAN

Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203

Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209

Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213

GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARIÜNİTE 3

Sayfa No

ÜNİTE 1 : YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219

ÜNİTE 2 : CANLILAR DÜNYASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226

ÜNİTE 3 : GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236

MİNİ SINAV ÇÖZÜMLERİ

BÖLÜM 4 : ÖKARYOT CANLILAR VE VİRÜSLER

Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167

Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175

Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185

Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197

8

BİT

Kİ B

İYO

LO

JİSİ

ÜN

İTE

–1

Bitkilerin

Yap

ısıB

ölü

m –

1

Sitoplazma

Ökaryotik hücre

Çekirdek

Organeller

Prokaryotik hücre

1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ

BÖLÜM–1 BİLİM, CANLILARIN ORTAK ÖZEL-LİKLERİ VE İNORGANİK BİLEŞİK-LER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji . . . . . . . . .9

Canlıların Ortak Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . .10

İnorganik Bileşikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

Mini Sınavlar (1 – 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

Konu Testleri (1 – 3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

BÖLÜM–2 ENERJİ VEREN BESİNLER . . . . .23

Karbonhidratlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

Yağlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

Proteinler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

Mini Sınavlar (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

Konu Testleri (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

BÖLÜM–3 ENZİMLER VE VİTAMİNLER . . . . .45

Enzimlerin Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

Enzimlerin Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

Enzimlerin Çalışmasını Etkileyen Faktörler .46

Vitaminler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

Konu Testleri (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57

BÖLÜM–4 NÜKLEİK ASİTLER VE ATP . . . . .65

Nükleik Asitler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65

DNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66

RNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66

ATP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67

Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69

Konu Testleri (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75

Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . .83

Sayfa No Sayfa No

A. BİLİMSEL BİLGİNİN DOĞASI VE BİYOLOJİ

1. Bilim

¡ Bilim sözcüğü latincede “bilmek” anlamına gelir. Bilim, bir öğrenme yolu olupdoğal dünyayı anlamamıza katkı sağlar.

¡ Bilimin kalbinde sorgulama yer alır. Sorgulama, bilgi ve açıklama getirmek içinaraştırma yapmaktır.

¡ Başarılı bilimsel sorgulamanın formülü yoktur. Bütün araştırmalarda olduğu gibi,bilim dikkatli planlama, nedenselleştirme, yaratıcılık, işbirliği, rekabet, sabır ve olumsuz-lukların üstesinden gelmek için sürekliliğin yanı sıra zorluklara karşı koyma, macera veşans ögelerini içerir.

1. Bilimsel Çalışma Süreçleri

¡ Bilim insanları, bir sorgulama süreci kullanarak doğal olayların nasıl çalıştığını an-lamaya çalışır. Bu sorgulama süreci, gözlem yapma, mantıklı bir hipotez kurma ve bun-ların sınanmasını içerir.

¡ Bilimsel çalışma sürecinin başında çözüm aranacak problemin net bir şekilde or-taya konulması gerekir. Bu amaçla gözlemler yapılır.

¡ Gözlem bilgi toplamak için algılarımızın kullanılmasıdır. Kayıt altına alınmış göz-lemler veri olarak adlandırılır.

¡ Gözlemler, iyi kurgulanmış bir hipotezin kurulmasına yol göstericiliği yapar. Bi-limde hipotez bir soruya verilen geçici yanıttır.

¡ Bir sonraki basamakta, sonuçların tahmin ettiğimiz gibi olup olmadığını görmekiçin, hipotezi sınamak üzere kontrollü deneyler ve gözlemler yapılır. Kontrollü deneylerhipotezi doğrulamıyorsa hipotez terk edilir.

¡ Bilimsel bir teori, hipoteze göre çok daha geniş kapsamlıdır ve çok daha fazlabulgu tarafından desteklenir. Bilimsel teori ve bilimsel kanun kavramları birbirinden farklıanlamlara sahiptir. Teoriler, doğada gerçekleşen olaylar hakkında yapılan ve arkasındagüçlü deliller bulunan açıklamalardır. Bilimsel kanunlar doğal olayların “nasıl” gerçekleş-tiği sorusuna cevap verirken, teoriler kanunları açıklar ve “neden” sorusuna cevap ver-meye çalışır.

2. Bir Bilim Olarak Biyoloji

¡ Biyoloji, teknolojideki gelişmeler ve diğer bilim dallarındaki keşiflerin etkisiylebüyük bir gelişim kaydetmiştir.

9

BÖLÜMBİLİM, CANLILARIN ORTAKÖZELLİKLERİ VE İNORGANİK BİLEŞİKLER

KONU ÖZETI

1 YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O

rtak Özellikleri ve İn

org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

¡ Bu gelişimler, insanoğlunun karşı karşıya kaldığı bir çok problemin (gıda sıkın-tısı, küresel iklim değişikliği, sağlık sorunları ve çevre kirliliği gibi) çözümüne büyük katkısağlamıştır.

B. CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

1. Hücresel Yapı

¡ Hücre canlıların biyolojik aktivite gösteren en küçük birimidir.

¡ Hücreler yapısına göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere ikiye ayrılırlar.

¡ Prokaryot hücrelerde, çekirdek ve zarla çevrili organeller bulunmaz. Bakteri vearkeler prokaryot hücre yapısına sahiptir.

¡ Ökaryot hücrelerde, çekirdek ve zarla çevrili organeller bulunur. Protista, mantar,bitki ve hayvanlar ökaryot hücre yapısına sahiptir.

2. Beslenme

¡ Canlılar metabolik aktivitelerini devam ettirebilmek için gerekli enerjiyi sağlayanmolekülleri beslenme ile temin ederler. Canlılar beslenme biçimine göre ototrof ve hete-rotrof olmak üzere ikiye ayrılır.

3. Solunum ve Enerji Üretimi

¡ Canlılar besin monomerlerini solunum reaksiyonları ile parçalayarak ATP üretir-ler. Solunum reaksiyonları oksijenli ve oksijensiz solunum olmak üzere iki şekilde ger-çekleştirilir.

4. Metabolizma

¡ Canlı hücrelerde meydana gelen yapım ve yıkım tepkimelerinin tamamına “me-tabolizma” denir. Metabolizma anabolizma ve katabolizma olmak üzere ikiye ayrılır.

¡ Basit moleküllerin birleştirilerek daha karmaşık moleküllere dönüştürülmesine“anabolizma”, kompleks moleküllerin parçalanarak daha basit moleküllere dönüştürül-mesine “katabolizma” denir.

5. Organizasyon

¡ Canlılarda çeşitli vücut alanlarının belirli kurallar dahilinde özelleşerek oluştur-dukları düzene “organizasyon” denir. Çok hücreli canlılarda yapı ve görevleri aynı olanhücreler dokuları, dokular organları, organlar sistemleri, sistemlerde organizmayı oluştu-rur.

6. Hareket

¡ Hayvanlarda hareket yer ve yön değiştirme şeklinde gerçekleşir. Bu tip hareket-lere aktif hareket denir. Bitkilerde hareket sadece yön değiştirme şeklinde gerçekleşir. Butip hareketlere ise pasif hareket denir.

10

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

SitoplazmaÖkaryotik hücre

Çekirdek

Organeller

Prokaryotik hücre

Hücre iflleri içinenerji

Katabolizmadan sa€lanan enerji

ADP +

ATP

Pi

ATP Döngüsü

Prokaryot ve ökaryot hücrelerin genel görü-nümü.

Vaşak avlanmak, kar tavşanı ise yaşamınıdevam ettirebilmek için enerji harcar.

7. Çevresel Uyarılara Tepki

¡ Tüm canlılar çevreden gelen uyarılara farklı tepkiler gösterirler.

¡ Bitki köklerinin suya yönelmesi, gözbebeklerimizin parlak ışıkta küçülmesi çokhücreli canlıların gösterdiği tepkilerden bazılarıdır.

8. Üreme

¡ Canlıların soylarını devam ettirebilmek için yeni bireyler oluşturmasına üremedenir.

¡ Üreme, eşeyli ve eşeysiz olmak üzere ikiye ayrılır.

¡ Eşeysiz üreyen canlıların genetik özellikleri ata canlı ile aynıdır.

¡ Eşeyli üreyen canlıların genetik yapıları ata canlıdan ve birbirlerinden farklıdır.

9. Boşaltım

¡ Metabolizma sonucu vücutta oluşan atık maddelerin hücrelerden dışarı atılma-sına “boşaltım” denir.

¡ Çok hücreli canlılarda özelleşmiş yapılar ile boşaltım gerçekleşir.

10. Adaptasyon

¡ Canlıların yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsal özelliklerinin tamamına“adaptasyon” denir.

¡ Bukalemunun bulunduğu ortama göre renk değiştirmesi bir adaptasyon örneği-dir.

11. Büyüme

¡ Tek hücreli canlılarda büyüme sitoplazma hacminin, çok hücreli canlılarda isehücre sayısının ve kütlesinin artması sonucu gerçekleşir.

12. Homeostasi (İç Denge)

¡ Çevre şartlarının değişmesine rağmen, canlıların iç çevrelerini dengede tutma-sına homeostasi (iç denge) denir.

13. Protein Sentezi

¡ Prokaryot ve ökaryot tüm canlılar, ribozomlarında kendilerine özgü protein mo-leküllerini sentezlerler.

11

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

Canlılar çevrelerindeki uyarılara tepki verirler.

Tavşanın büyük kulakları fazla ısının vücut dı-şına atılmasına yardımcı olarak homeostasinindevamına katkı sağlar.

Beyaz kuyruklu orman tavuğunun beyaz tüyleri,onu karla kaplı çevrede hemen hemen görün-mez kılar.

C. İNORGANİK BİLEŞİKLERCanlıların yapısına katılan temel bileşenler iki grupta incelenir.

İNORGANİK BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ

1) Genellikle karbon (C) atomu içermezler.

2) Canlıların doğadan hazır olarak almak zorunda oldukları moleküllerdir.

3) Sindirime uğramadan hücre zarından geçebilirler.

4) Enerji vermezler.

A – Su

¡ Canlıların yaşamaları için gerekli olan temel maddedir.

¡ Bitkiler suyun kohezyon ve adhezyon özelliklerini kullanarak, topraktan aldıklarısuyu yerçekimine zıt yönde taşıyarak yapraklara ulaştırırlar.

¡ Su; özgül ısı değeri yüksek olan, buharlaşma, çözücülük ve donma özelliğinesahip bir moleküldür.

B – Asitler

¡ Bir çözeltinin hidrojen iyonu (H+) derişimini artıran bileşiklere asit denir. Asitler,mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler.

C – Bazlar

¡ Suda çözündüklerinde hidroksil iyonu (OH–) veren maddelere baz denir. Baz-lar, kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler.

pH Cetveli

¡ Bir çözeltinin asitlik ve baziklik derecesini ölçmek üzere hidrojen iyonu derişimikullanılarak pH cetvelinden yararlanılır.

D – Tuzlar ve Mineraller

¡ Asitlerle bazlar birleşerek tuzları oluşturur. Asidin H+ iyonu ile bazın OH– iyonubirleşip su açığa çıkar.

¡ Mineraller organizmanın yapısında az bulunmalarına rağmen canlılığın devamıiçin doğadan hazır olarak alınan maddelerdir. Hücrenin yapısına katılabileceği gibi dü-zenleyici olarak da görev yapabilirler.

¡ Kalsiyum, fosfor, iyot, demir, sodyum ve potasyum gibi maddeler minerallereörnek olarak verilebilir.

HCl NaOH NaCl H OAsit Baz Tuz 2

Su$+ +

• Karbonhidratlar • Ya€lar• Proteinler • Enzimler• Vitaminler • Nükleik asitler• ATP

• Su • Asitler • Bazlar

• Mineraller • Tuzlar

Canl›lar›n Temel Bileflenleri

‹norganik Bileflikler Organik Bileflikler

12

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

HO

H

δ–

δ+

Hidrojenba€›

Su molekülleri arasındaki hidrojen bağ-ları: Bir su molekülündeki hidrojen atomuile diğer su molekülündeki oksijen atomuarasında hidrojen bağı kurulur. Böylece sumolekülleri birbirine tutunur (kohezyon).

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

Nöt

r

Asi

dik

Baz

ik

pH cetveli

1.

Yukarıda canlıların ortak özellikleri verilmiştir. Numaralandırıl-mış kısımlara eksik olan ortak özellikleri yazınız.

I → ........................................................................................

II → ........................................................................................

III → ........................................................................................

2. Aşağıda canlıların ortak özelliklerinden olan hücresel yapı veorganizasyona ait bazı özellikler verilmiştir. Özelliklerle ilgiliolan bu ifadelerden doğru olanların yanına "D", yanlış olanla-rın yanına "Y" harfi yazınız.

a. Prokaryot hücrelerde, çekirdek ve zarla çevrili orga-

neller bulunmaz.

b. Ökaryot hücrelerde, yönetici molekül olan DNA sito-

plazmada bulunur.

c. Bakteri, amip ve paramesyum gibi canlılar tek hücreli-

dir.

d. Tüm canlılar hücresel yapıya sahiptir.

e. Canlılardaki en büyük organizasyon birimi organdır.

f. Çok hücreli canlılarda hücreler dokuları, dokular or-

ganları oluşturur.

g. Fotosentez yapan prokaryot hücrelerde klorofil pig-

menti kloroplast organelinde bulunur.

h. Protista, mantar, bitki ve hayvanlar âlemindeki canlılar

ökaryot hücrelidir.

ı. Ökaryot bir hücrede hücre zarı, sitoplazma, zarlı orga-

neller ve çekirdek bulunur.

j. Canlılarda organlar özgül olarak organize olduklarında

sistemleri oluştururlar.

3.

Yukarıda farklı hücre tiplerinde bulunan bazı yapılar verilmiş-tir. Bu yapıların bulundukları hücre çeşitlerini Venn diyagramıüzerinde gösteriniz.

4. Aşağıda el fenerinin sönmesi üzerine kurulu olan bir bilimselçalışma örneği verilmiştir.

Bu şemayla ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına“D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.

a. Hipotezlerin doğruluğu öngörülerin sınanması sonu-

cunda ortaya çıkar.

b. Gözlemler sonucu elde edilen veriler, hipotezlerin ku-

rulmasında kullanılır.

c. Hipotezler, doğruluğu tamamen kanıtlanmış bilimsel

bilgilerdir.

d. Bir gözleme dayanarak birden fazla hipotez kurulabilir.

Pro

karyot hücre Ökaryot hücre

1. DNA 2. RNA 3. Ribozom 4. Hücre zarı

5. Çekirdek 6. Mitokondri 7. Golgi cisimciği 8. Endospor

Canlılar›nortak

özellikleri

Proteinsentezi

Beslenme

Tepkiverme

II

Organizas-yon

Boflalt›m Hareket

III

Solunum

Üreme

I

Büyüme

13

Mini Sınav

12 123

4567

8910

11

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

Gözlemler

Soru

Hipotez #1:Piller bitmiş

Hipotez #2:Ampul yanmış

Öngörü:Pilleri değiştirmek sorunu çözer

Öngörü:Ampulü değiştirmek sorunu çözer

Öngörünün sınanması Öngörünün sınanması

Deney hipotezi doğrulamamıştır Deney hipotezi doğrulamıştır

5. Canlıların ortak özellikleri ile ilgili aşağıdaki soruların cevabıolan kavramları boş bırakılan kısımlara yazınız.

1. Hücrede meydana gelen yapım ve yıkım olaylarının ta-mamına ne denir?

.........................................................................................

2. Canlılar besin monomerlerini hangi reaksiyonlar ile par-çalayarak ATP sentezlerler?

.........................................................................................

3. Bir canlının yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsalözelliklerin tamamına ne denir?

.........................................................................................

4. Canlılarda metabolik faaliyetler sonucunda oluşan atıkmaddelerin vücutlarından uzaklaştırılmasına ne denir?

.........................................................................................

5. Canlıların nesillerini devam ettirebilmek için yeni bireyleroluşturmasına ne denir?

.........................................................................................

6. Bir canlının değişken çevre koşullarına rağmen iç denge-sini kararlı halde tutabilmesine ne denir?

.........................................................................................

6. Canlıların, yaşamsal olaylarını devam ettirebilmek için ger-çekleştirdikleri bazı biyokimyasal tepkimeler aşağıda numa-ralandırılarak verilmiştir. Üretici ve tüketici canlılar butepkimelerden hangilerini gerçekleştirebilir?

7. Aşağıda canlılarda gerçekleşen bazı yapım ve yıkım tepki-meleri karışık olarak verilmiştir. Tepkime çeşidini okun üzerin-deki kutucuğa yazınız.

8. Aşağıda inorganik bileşiklere ait bazı özellikler verilmiştir. Buözelliklerden doğru olanların yanına "D", yanlış olanların ya-nına "Y" harfi yazınız.

a. Bir çözeltinin hidrojen iyonu (H+) derişimini artıran bi-

leşiklere “asit” denir.

b. Mineraller inorganik yapıda olduklarından sindirime uğ-

ramazlar.

c. İnsan kanının pHʼı 7,4 civarındadır.

d. Sulu çözeltilerin pH değerinin değişmesini önleyen çö-

zeltilere “tuz çözeltisi” denir.

e. Asitlerle bazlar birleşerek tampon çözeltileri oluşturur-

lar.

f. Klor (Cl) ve sodyum (Na) minerallerinin ana besinsel

kaynağı sofra tuzudur.

g. İyot (Ι) minerali eksikliğinde hayvanların diş çürümele-

rinde hızlanma görülür.

h. Suyun özısısı yüksek olduğundan, sudaki sıcaklık de-

ğişimleri hızlı olmaz.

ı. İnorganik bileşikler, hücrede enerji verici moleküller

olarak kullanılırlar.

j. Laktik asit (C3H6O3) organik, hidroklorik asit (HCl) ise

inorganik asitlere örnektir.

‹norganik maddeler Organikmonomerler

Organikpolimerler

‹norganik maddelerve

ATP

I II

III

a) Üretici canl›lar …………………………………

b) Tüketici canl›lar ………………………………

a) (n) Glikoz Niflasta + (n – 1) H2O

b) Protein+(n–1)H2O (n) Amino asit

c) Gliserol+3 Ya€ asiti Ya€ + 3H2O

d) C6H12O6 + 6O2 6CO2 + 6H2O

e) Glikojen + (n–1)H2O (n) Glikoz

f) Glikoz + Fruktoz Sükroz + H2O

14

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

1.

Aşağıdaki şekillerde bir bitkinin organizasyon düzeyleri karışık

olarak gösterilmiştir.

Tabloda verilen organizasyon düzeyi ile ilgili kavramları kutu-

cuk numaralarını kullanarak aşağıdaki şekillerle örnekteki gibi

eşleştiriniz.

2. Aşağıdaki I numaralı sütunda biyoloji ile ilgili bilim insanları, II

numaralı sütunda ise yaptıkları çalışmalar verilmiştir. Uygun

eşleştirmeleri yapınız.

3. Aşağıda canlılara ait bazı özellikler verilmiştir. Canlılarda ortak

olarak gözlenen bu özelliklerin yanındaki kutucuklara (4),

ortak olmayan özelliklerin yanındaki kutucuklara (X) işaretini

koyunuz.

1. İnorganik maddelerden organik madde sentezleme

2. Çevreden gelen uyarılara karşı tepki gösterme

3. Hareket etmek için özelleşmiş organlara sahip olma

4. Protein sentezini ribozom organelinde gerçekleştirme

5. Besin monomerlerini solunum reaksiyonları ile par-

çalayarak ATP üretme

6. Eşeyli üreme ile tür içi genetik çeşitliliği sağlama

7. Yönetici molekül olan DNAʼyı sitoplazmada bulun-

durma

8. Boşaltım atıklarını böbrekleri aracılığıyla vücuttan

uzaklaştırma

9. Belirli bir görev için özelleşmiş hücrelerden oluşan

dokuları içerme

10. Metabolik aktiviteleri için gerekli enerjiyi sağlayan mo-

lekülleri beslenme ile temin etme

• Hücre • Molekül • Organ

• Doku • Organizma • Organel

65

43

21

Doku

15

Mini Sınav

1223

4567

8910

11

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

I

1. Anton Van Leeuwenhoek

2. James Watson ve

Francis Crick

3. Charles Darwin

4. Louis Pasteur

II

a. DNA molekülünün yapısının anlaşılması

b. Bakterilerin mikros-kopla gözlenmesi

c. Kuduz aşısının geliştirilmesi

d. Evrim teorisinin geliştirilmesi

16

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

4. Canlıların temel bileşenleri inorganik ve organik maddelerolmak üzere ikiye ayrılır.

Aşağıdaki tablolara canlıların temel bileşenlerini yazınız.

5. Aşağıda canlıların sahip oldukları bazı özellikler ve bu özelik-lere ait görseller verilmiştir. Verilen özelliği ilgili görsel ile eş-leştirerek, doğru numarayı kutucuk içine yazınız.

6. Canlıların ortak özelliklerinden olan üreme olayı eşeyli veeşeysiz olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir.

Aşağıda eşeyli ve eşeysiz üreme ile ilgili bazı özellikler veril-miştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.

1. Canlıların soy devamlılığı sağlanır.

2. Temeli mitoz bölünmeye dayanır.

3. Zigot oluşumu görülür.

4. Temel olayları mayoz bölünme ve döllenmedir.

5. Ata canlı ile genetik yapısı aynı olan bireylerin oluşmasınısağlar.

7. Aşağıdaki tabloda bazı mineraller A sütununda, bu mineral-lerin vücuttaki temel işlevleri ise B sütununda verilmiştir. Ve-rilen mineralleri ilgili temel işlevi ile eşleştirerek doğrunumarayı mineralin yanındaki kutucuk içine yazınız.

8. Aşağıdaki terimleri boşluklara uygun biçimde yerleştirerekmetni tamamlayınız.

................................ ve ............................... canlıların tama-

mında ............................ organeli bulunur. Tüm canlılar

...................ʼlarındaki genetik bilgiye göre .......................ʼle-

rini birleştirip, kendilerine özgü yapıda olan ...........................

moleküllerinin sentezini bu organelde gerçekleştirirler.

A B

Kalsiyum (Ca)1. Mide özsuyunun üretiminde ve hor-

monların çalışmasında etkili olma

Fosfor (P)2. Kemik ve diş oluşumu ile kanın

pıhtılaşma mekanizmasında görevalma

Klor (Cl)

3. Asit – baz dengesinin korunma-sında, sinir hücrelerinin çalışma-sında ve kalp ritminindüzenlenmesinde etkili olma

Potasyum (K)4. ATPʼnin ve nükleik asitlerin yapı-

sına katılma

• ribozom • ökaryot • DNA

• protein • amino asit • prokaryot

I. Adaptasyon A.

II. Büyüme ve geliflme B.

III. Etki – tepki C.

Efleyli üreme Efleysiz üreme1)

2)

3)

4)

5)

1)

2)

3)

4)

5)

6)

7)

‹norganik Maddeler Organik Maddeler

1. Bilimsel çalışma sürecinde,

I. kontrollü deneyler ile hipotezi sınama,

II. gözlemler yaparak veri toplama,

III. eldeki verilere uygun hipotez kurma

basamakları hangi sıra ile uygulanmalıdır?

A) I – II – III B) II – I – III C) II – III – I

D) III – I – II E) III – II – I

2. Bilimsel çalışmanın bir basamağı olan kontrollü deneylerile ilgili,

I. Bir deney grubu ile bir kontrol grubunu karşılaştırmak içintasarlanır.

II. Bir problem ile ilgili veri toplayarak hipotezin kurulmasınayardımcı olur.

III. Sonuçları hipotezi desteklemiyorsa hipotez değiştirilir.

ifadelerinden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

3. Aşağıdaki bilim adamlarından hangisi biyoloji alanındaönemli bir çalışma yapmamıştır?

A) Ernest Rutherford B) Louis Pasteur

C) Gregor Mendel D) Charles Darwin

E) Anton Van Leeuwenhoek

4. Bilimsel çalışmaya ait olan,

I. öngörülerin doğruluğunu kontrollü deneyler ile araştırma,

II. problem ile ilgili veriler toplama,

III. hipotez ile ilgili tahminler yapma

basamaklarından hangileri hipotez kurulmadan önce ger-çekleştirilir?


D) I ve II E) II ve III

5. Aşağıdakilerden hangisi nicel(sayısal) bir gözlemdir?

A) Karada yaşayan canlılar su kaybını azaltmak için amon-yağı üre ya da ürik asite dönüştürürler.

B) Bitkiler klorofil pigmentini üretmek için güneş ışığına ihti-yaç duyarlar.

C) Kurak bölgelerde yaşayan bitkilerin yaprakları iğne şeklin-dedir.

D) Sağlıklı bir bireyin vücut sıcaklığı 36,5°C dir.

E) Tüm canlılar gaz alış verişini difüzyonla gerçekleştirir.

6. Bilimsel süreçle ilgili,

I. Kayıt altına alınmış gözlemlere veri denir.

II. Hipotez, iyi kurgulanmış bir soruya verilen geçici bir ya-nıttır.

III. Teorilerin geçerliliği hipotezlerden fazladır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

TEST – 1

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 17

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

7. Aşağıdaki organizmalardan hangisi inorganik maddeleriorganik maddelere dönüştürerek ihtiyacı olan besinleriüretebilir?

8. Gözlemlerin toplanması ve analiz edilmesi, bir çeşit mantığadayanan önemli sonuçlara götürebilir. Bu mantık tümevarımolarak isimlendirilir.

Buna göre,

I. Bütün organizmalar hücrelerden yapılmıştır.

II. Güneş daima doğudan doğar.

III. Prokaryot hücrelerde çekirdek bulunmaz.

kavramlarından hangileri tümevarım olarak kabul edilebi-lir?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III


9. Canlıların tamamında,

I. enerji üretimi,

II. protein sentezi,

III. karbon dioksit kullanımı

olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşmez?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

10. Aşağıdakilerden hangisi biyoloji biliminin çalışma alanınagirmez?

A) Canlıların birbirleri ve çevreleri ile olan ilişkilerini inceleme

B) Kalıtsal karakterlerin bir nesilden diğer nesile aktarımınıaraştırma

C) Canlıları ortak özelliklerine göre gruplama

D) Işığın maddelerle etkileşimini inceleme

E) Hastalığa neden olan mikroorganizmaların yapısını ince-leme

11. Sıcaklığın DNA sentezi hızına etkisini inceleyen bir bilim in-sanı elde ettiği verileri kullanarak aşağıdaki grafiği çizmiştir.

Bu grafiğe göre,

I. Sıcaklığın sürekli artırılması DNA sentez hızını olumlu et-kiler.

II. Sıcaklığın değiştirilmesi DNA sentez hızını etkilemez.

III. DNA sentezi için en uygun sıcaklık 36 °C civarıdır.

yorumlarından hangileri yapılabilir?



12. Aşağıdaki sorulardan hangisinin yanıtı biyolojinin araş-tırma konusu olamaz?

A) Küresel ısınmayı önlemek için neler yapılmalıdır?

B) Barajlarda elektrik nasıl elde edilir?

C) Bitkiler kendi besinlerini nasıl üretirler?

D) Kalıtsal hastalıklar gen tedavisi yöntemi ile önlenebilir mi?

E) Virüsler antibiyotiklerden etkilenirler mi?

A) B)

C) D)

E)

DNA sentez hızı

Sıcaklık(°C)0 10 20 30 40 50 6036

18 1) C 2) B 3) A 4) B 5) D 6) E 7) D 8) E 9) B 10) D 11) C 12) B

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

19

TEST – 2

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

1. Fotosentez yapabilen prokaryot bir hücrede,

I. ribozom,

II. kloroplast,

III. mitokondri

organellerinden hangileri bulunur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II


2.

Yukarıdaki deney düzeneğinde saf suya bırakılan,

I. potasyum,II. vitamin,III. nişasta

moleküllerinden hangileri bağırsak torbanın içine geçe-mez?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II


3. İnorganik bileşiklerle ilgili olarak,

I. Canlı vücudunda üretilemeyen ve karbon iskeletine sahipolmayan bileşiklerdir.

II. Sindirime uğramadan hücre zarından geçebilirler.

III. Enerji kaynağı olarak kullanılmazlar.




4. Aşağıda verilen organizasyon basamakları, çok hücrelibir canlıyı oluşturmak üzere basitten karmaşığa doğru sı-ralandığında baştan 4. sırada hangisi yer alır?

A) Organ B) Hücre C) Doku

D) Organizma E) Sistem

5.

Yukarıdaki şemada gösterilen olaylardan hangileri tümcanlı hücrelerde ortak olarak gerçekleşir?



6.

Yukarıda gerçekleşen metabolik aktivitelerden hangilerihayvan hücrelerinde gerçekleşen anabolik olaylardandır?

A) Yalnız II B) II ve IV C) I ve III

D) II, IV ve V E) III, IV ve V

7. Canlıların ortak özelliklerinden olan,

I. anabolizma,

II. üreme,

III. enerji üretimi

olaylarından hangileri bir canlının yaşamı boyunca ger-çekleşmek zorundadır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III


Ba€›rsak torba

Saf su

Iflık

CO2

O2

I H2O

Besin

Isı enerjisi ATP

II

III

Biyolojik olaylar

GlikojenI

IIGlikoz

III

IV

ATP

V

CO2 + H2O

8.

Yukarıda üç farklı bireye ait anabolizma ve katabolizma mik-tarlarının grafikleri verilmiştir.

Buna göre,

I. P bireyinde anabolizma olayları katabolizma olaylarındandaha fazladır.

II. N bireyinde anabolizma ve katabolizma olayları birbirineeşittir.

III. R bireyi N ve P bireylerinden daha gençtir.




9. Aşağıdakilerden hangisi tüm canlı türlerinin ortak özel-liklerinden birisi değildir?

A) Metabolizma olaylarını gerçekleştirme

B) Organik ve inorganik maddelerden oluşma

C) Uyarılara tepki verme

D) CO2ʼyi organik besin yapımında kullanma

E) Boşaltım olayını gerçekleştirme

10.

Bir hücrede gerçekleşen yukarıdaki anabolizma tepkime-siyle ilgili,

I. ATP harcanır.

II. Tüm canlılarda gerçekleşir.

III. Dehidrasyon tepkimesidir.




11. – Hemoglobinin yapısına katılır.

– Elektron taşıma sistemi elemanıdır.

– Eksikliğinde anemi (kansızlık) hastalığı ortaya çıkar.

Yukarıda özellikleri verilen mineral çeşidi aşağıdakilerdenhangisidir?

A) Demir (Fe) B) Kalsiyum (Ca)

C) Selenyum (Se) D) Bakır (Cu)

E) Kükürt (S)

12. Canlılarda gözlenen,

I. organik moleküllerden enerji üretmek,

II. yadımlama ürünlerini vücut dışına atmak,

III. organik maddeleri inorganik maddelere çevirmek,

IV. özümleme ürünlerini depolamak

olaylarından hangisi solunumun, hangisi boşaltımıntemel amacıdır?

13.

Yukarıdaki şekilde gösterildiği gibi, bazı böcekler su üzerindeyürüyebilirler.

Bu durum suyun aşağıdaki özelliklerinden hangisiyleaçıklanabilir?

A) Çözücü özelliği

B) Donma özelliği

C) Yüzey gerilimi özelliği

D) Buharlaşma özelliği

E) Adhezyon özelliği

R N P P N RAnabolizma Katabolizma

MiktarMiktar

Birey Birey

n Amino asit Protein n 1 H O2$ + -^ ^h h

Solunum BoşaltımA) I IIIB) I IIC) II IIID) IV IIE) II IV

20 1) A 2) B 3) E 4) E 5) C 6) A 7) C 8) D 9) D 10) E 11) A 12) B 13) C

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

1. Aşağıdaki tabloda prokaryot ve ökaryot iki hücre karşılaştırıl-mıştır.

(+: var; –: yok)

Bu tablodaki verilere göre K, L ve M ile gösterilen yapılariçin aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?

2. Bir insanın hayat evreleri ve bu evrelerde gerçekleşen özüm-leme ve yadımlama olaylarının oranları aşağıdaki piramitlerdegösterilmiştir. (Ö = özümleme, Y = yadımlama)

Tablodaki hayat evreleri ile ilgili aşağıda yapılan eşleştir-melerden hangisi doğrudur?

3. Canlılarda enerji dönüşümünün gerçekleşmesini sağla-yan,

I. hücrelerde organik moleküllerin solunum reaksiyonları ileyıkılması sonucu ATPʼnin üretilmesi,

II. ışık enerjisinin fotosentez olayı ile kimyasal bağ enerji-sine dönüşmesi,

III. ATPʼnin yapısındaki fosfat bağlarının yıkılması ile oluşanenerjinin kullanılması

yollarından hangileri tüm canlı hücreler için ortaktır?



4. Prokaryot yapılı M ve N hücreleri, koşulları aynı olan kapalıkaplarda 24 saat süreyle bekletiliyor. Bu süre içerisinde gazdeğişimleri belirlenerek aşağıdaki grafikler çiziliyor.

Bu hücrelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söyle-nemez?

A) M hücresi metabolik aktiviteleri sırasında CO2 üretmiştir.

B) N hücresi ototrof beslenme biçimine sahiptir.

C) M ve N hücreleri solunum olayını gerçekleştirir.

D) N hücresi ışık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürür.

E) N hücresinde kloroplast bulunurken, M hücresinde bulun-maz.

5. Bitki hücrelerinde gerçekleşen,

I. inorganik maddelerin organik maddelere dönüşümü,

II. mitoz bölünme ile hücre sayısının artırılması,

III. genetik şifreye göre protein sentezi

olaylarından hangileri hayvan hücrelerinde gerçekleşe-mez?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III


Prokaryot Ökaryot

K – +

L + +

M + +

Yapılar

Hücreler

K L M

A) Çekirdek Kloroplast Ribozom

B) Hücre zarı Ribozom Mitokondri

C) Mitokondri Ribozom Hücre zarı

D) Ribozom Mitokondri Çekirdek

E) Mitokondri Çekirdek Kloroplast

Hayat evreleri Metabolizma piramitleri

P

N

R

Ö

Y

Y

Ö

Ö

Y

P N R

A) Gençlik Olgunluk Yaşlılık

B) Yaşlılık Gençlik Olgunluk

C) Yaşlılık Olgunluk Gençlik

D) Olgunluk Gençlik Yaşlılık

E) Gençlik Yaşlılık Olgunluk

Gaz yüzdesi

Zaman

O2

CO2

Gece Gündüz

Gaz yüzdesi

Zaman

O2

CO2

Gece Gündüz

M hücresi N hücresi

21

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

TEST – 3

22 1) C 2) B 3) C 4) E 5) A 6) A 7) C 8) E 9) C 10) E 11) B 12) D

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bilim

, Can

lıların O


org

anik B

ileşiklerB

ölü

m –

1

6. Bir hücrede gerçekleşen,

I. yağ asitlerinin karbondioksit ve suya parçalanması,

II. amino asitler arasında peptit bağlarının kurulması ile pro-tein sentezi,

III. glikozun fazlasının glikojen olarak depolanması

olaylarından hangileri katabolik tepkimelere örnek olarakverilebilir?



7. Aşağıdaki âlemlerden hangisindeki canlılar ökaryot hücreyapısına sahip değildir?

A) Bitki B) Protista C) Bakteri

D) Hayvan E) Mantar

8. Aynı türe ait iki bireyin metabolizma hızlarının farklılığına,

I. yaş,

II. cinsiyet,

III. vücut büyüklüğü

faktörlerinden hangileri neden olabilir?



9. Bir hücrede aşağıda verilen olaylardan hangisi gerçekle-şirken, önce ATP yıkımı sonra ATP yapımı gözlenir?

A) Üreme

B) Boşaltım

C) Hücresel solunum

D) Büyüme

E) Protein sentezi

10. Kurak ortam bitkisi olan kaktüs türleri sahip oldukları adap-tasyon sayesinde yüksek sıcaklıklarda yaşamaya uyum sağ-lamışlardır. Aşağıdaki grafik dört ayrı kaktüs türünün ortamsıcaklığına bağlı gelişimini göstermektedir.

Grafiğe göre, numaralandırılmış kaktüs türlerinden han-gileri 40ºCʼnin üzerindeki sıcaklıklarda da yaşamayauyum sağlamışlardır?

A) Yalnız 3 B) Yalnız 4 C) 1 ve 2

D) 2 ve 3 E) 3 ve 4

11. Kanda kalsiyum (Ca), ve fosfor (P) tuzlarının azalması,aşağıdaki sistemlerden hangisini en fazla etkiler?

A) Endokrin sistemi

B) İskelet ve kas sistemi

C) Boşaltım sistemi

D) Üreme sistemi

E) Solunum sistemi

12.

Yukarıda bazı sulu çözeltilere ait pH değerleri verilmiştir.

Buna göre,

I. Mide enzimleri asidik ortamda çalışır.

II. Deniz suyu yutan bir bireyin kanındaki pH değeri düşer.

III. Leke çıkarıcı maddeler baziktir.



D) I ve III E) I, II ve III

14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

Ya€ çözücü tem

izlik m

addesi

Çam

afl›r suyu

Am

onyakl› temizlik

s›v›s›

Magnezyum

hidroksit s›v›s›

Deniz suyu

Saf su

‹nsan kan›

‹drar

Dom

ates suyu

Sade kahve

Ya€m

ur suyu

Sirke, bira,

flarap, kola

Mide s›v›s›,

limon suyu

pH Ö

lçe€i

Nötral

[H+

] = [O

H–]

Asidite art›fl›[H+] > [OH–]

Baziklik art›fl›[H+] < [OH–]

Kaktüs sayısı

Sıcaklık(°C)0 10 20 30 40 50 60

4

3

1

2

¡ Canlıların yapısında bulunan başlıca organik maddeler; karbonhidratlar, yağlar,proteinler, vitaminler, enzimler, nükleik asitler ve ATPʼdir.

¡ Organik bileşiklerin yapıtaşı olan monomerlerin biraraya gelmesinden oluşanbüyük moleküllere polimer adı verilir.

¡ Organik bileşik çeşitlerinden olan karbonhiratlar, yağlar ve proteinler hücrelerdeenerji verici olarak kullanılır.

A – KARBONHİDRATLAR

¡ Yapılarında karbon (C) , hidrojen (H) ve oksijen (O) atomu bulundururlar.

¡ Enerji verici ve yapı maddesi olarak kullanılırlar. İçerdikleri enerji miktarı az ol-masına rağmen, solunum olayı ile parçalanmaları kolay olduğundan hücrelerinenerji üretiminde tercih ettikleri ilk organik bileşiklerdir.

¡ Karbonhidratlar monosakkarit, disakkarit ve polisakkarit olmak üzere üç gruptaincelenir.

1. Monosakkaritler

¡ Monosakkaritler monomer yapılı bileşiklerdir. Sindirime uğramazlar ve hücre za-rından geçebilirler.

¡ Karbon sayıları üç ile sekiz arasında değişir.

¡ Hücrelerde en fazla bulunanlar beş karbonlu (pentoz) ve altı karbonlu (heksoz)olanlarıdır.

¡ Pentozlara örnek olarak riboz ve deoksiriboz verilebilir. Riboz RNA ve ATPʼnin;deoksiriboz DNAʼnın yapısına katılır. Bu moleküller hücrede enerji verici olarakkullanılmazlar.

¡ Heksozlara örnek olarak glikoz, fruktoz ve galaktoz verilebilir. En önemli heksozglikozdur.

Glikoz:

¡ ATP üretmek için ilk tercih edilen organik bileşiktir.

¡ Sağlıklı insanların 100 ml kanında yaklaşık 90 – 100 mg glikoz bulunur. Kan-daki miktarı insülin, glukagon ve adrenalin hormonlarının denetiminde belirli de-ğerler arasında sabit tutulur.

¡ Glikoz beynin en önemli yakıtıdır ve kandaki yoğunluğu en düşük düzeydeykenbile önce beyni besler.

¡ Vücuda alınan fruktoz ve galaktoz karaciğerde glikoza çevrilir ve kana karışır.

23

BÖLÜM

ENERJİ VEREN BESİNLER

KONU ÖZETI

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

Polimer

Polimerleflme

Monomerler

2

Glikoz üzüm şekeridir.

Fruktoz meyve şekeridir.

2. Disakkaritler

¡ İki molekül monosakkaritin glikozit bağı ile birleşmesi sonucu oluşurlar.

¡ Küçük moleküller birleşirken suyun açığa çıkmasıyla gerçekleşen olaya dehid-rasyon sentezi denir.

¡ Canlılardaki en önemli disakkaritler maltoz, laktoz ve sükrozdur. Bunlardan mal-toz ve sükroz bitki hücrelerinde, laktoz ise hayvan hücrelerinde üretilir.

¡ Büyük moleküllerin su kullanılarak monomerlerine ayrıştırılmasına hidrolizdenir.

¡ Dehidrasyon olaylarında ATP harcanırken, hidroliz olaylarında ATP harcan-maz. Bu yüzden dehidrasyon olayları sadece canlı hücrelerde gerçekleşirken,hidroliz olayları cansız ortamlarda da gerçekleşebilir.

¡ Disakkaritler yapı birimlerine ayrılmadan kana ve hücre içine geçemez.

3. Polisakkaritler

¡ Çok sayıda monosakkaritin glikozit bağı ile bağlanması sonucu oluşan büyükmoleküllü karbonhidratlara polisakkarit denir.

¡ Polisakkaritlerin temel yapı birimi glikozdur.

¡ Polisakkaritler deposal ve yapısal olmak üzere iki grupta incelenirler. Nişastave glikojen deposal, selüloz ve kitin ise yapısal polisakkaritlere örnektir.

¡ Dehidrasyon reaksiyonlarında açığa çıkan su sayısı ile monomerler arasındakurulan bağ sayısı eşittir.

¡ Nişasta, glikozun bitki hücrelerindeki depo formudur.

¡ Glikojen, glikozun hayvan, bakteri ve mantar hücrelerindeki depo formudur.

¡ Selüloz, bitkilerin hücre duvarında bulunan yapı maddesidir.

¡ Kitin, böcek ve örümcek gibi eklem bacaklı canlıların dış iskeletinde bulunan birpolisakkarittir. Kitin selüloza benzer, ancak selülozdan farklı olarak yapısındaazot bulunur.

n(Monosakkarit)Dehidrasyon

HidrolizPolisakkarit (n – 1) H2O+

GlikozGlikoz +Dehidrasyon

Maltoz H2O+Hidroliz

(Arpa flekeri)

FruktozGlikoz +Dehidrasyon

Sükroz(Sakkaroz) H2O+

Hidroliz

(Çay flekeri)

GalaktozGlikoz +Dehidrasyon

Laktoz H2O+Hidroliz

(Süt flekeri)

24

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2 HO + H

H2O

HO H

K›sa polimer

Dehidrasyon ile bir su molekülüç›kar›l›r ve yeni bir ba€ kurulur

Uzam›fl polimer

Ba€lanmam›flmonomer

HOH

(a) Polimer sentezindeki dehidrasyon tepkimesi:Her monomerin eklenmesi bir molekül suyunuzaklaflt›r›lmas› ile gerçekleflir.

21 3

1 2 3 4

4

Hidroliz ile bir su molekülüeklenir ve bir ba€ k›r›l›r.

H2O

HO H

HO HHOH +

(b) Bir polimerin hidrolizi: Hidroliz, dehidrasyonuntersidir. Bu tepkimede bir su molekülününeklenmesiyle, monomerler aras›ndaki ba€lark›r›l›r.

1 2 3 4

1 2 3 4

Memeli hayvanların sütünde laktoz bulunur.

B – YAĞLAR (LİPİTLER)

¡ Yağlar karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) atomlarının birleşmesi ile olu-şurlar.

¡ Yağlar, karbonhidrat ve proteinlerden daha fazla hidrojen atomu içerir. Bu yüz-den solunumla parçalandıklarında daha fazla enerji açığa çıkarırlar.

¡ Biyolojik açıdan önemli olan yağlar; yağ asitleri, trigliseritler, fosfolipitler ve ste-roitlerdir.

¡ Karbon atomları arasında tek bağ bulunan yağ asitlerine doymuş, çift bağ bu-lunan yağ asitlerine doymamış yağ asidi denir. Doymuş yağ asitleri hayvansalkaynaklı, doymamış yağ asitleri ise bitkisel kaynaklıdır.

¡ Vücutta sentezlenemeyen ve vücuda dışarıdan alınması gereken yağ asitlerinetemel (esansiyel) yağ asitleri denir.

¡ Trigliseritler (nötr yağlar) üç molekül yağ asidinin, bir molekül gliserole esterbağları ile bağlanması sonucu oluşur.

¡ Fosfolipitler proteinlerle birlikte hücre zarının yapısına katılan lipit grupların-dandır.

¡ Steroitler, hormon ve vitaminlerin yapısına katılarak düzenleyici görevi yapar.

¡ Yağlar hücrelerde oksijenli solunumla parçalandıklarında bol miktarda enerji ileberaber metabolik su açığa çıkar.

C – PROTEİNLER

¡ Canlıların yapısına en fazla katılan organik moleküllerdir.

¡ Yapılarında karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O) ve azot (N) atomları bulunur.

¡ Proteinlerin temel yapı birimi amino asitlerdir. Tüm canlılarda 20 çeşit aminoasit bulunmasına rağmen, protein yapısına katılanların sayısı, dizilişi ve çeşit-leri farklıdır. Bu yüzden canlılarda bulunan proteinler çeşitlilik gösterirler.

¡ Amino asitler arasında peptit bağları kurularak proteinler sentezlenir. Peptit bağ-ları bir amino asitin amino grubu (NH2) ile diğer amino asitin karboksil grubu(COOH) arasında su çıkışıyla oluşur.

¡ İnsanlarda vücutta üretilmeyip, besin yoluyla alınması zorunlu olan amino asit-lere temel (esansiyel) amino asitler denir. İnsanlarda 12 çeşit amino asit vü-cutta sentezlenebilir. Geriye kalan 8 çeşit amino asit temel amino asittir.

¡ Proteinler enzim ve hormon gibi metabolik olayları düzenleyen moleküllerin ya-pısına katılır.

¡ Vücutta bağışıklığın sağlanmasında görev alırlar.

¡ Solunum gazlarının taşınmasında görev yaparlar.

¡ Kanın pıhtılaşmasında görev alırlar.

¡ Kas kasılmasında görev yaparlar.

¡ Eşit miktarlarının içeriği enerji miktarı: Yağ > Protein > Karbonhidrat

¡ Hücrede enerji için kullanım sırası: Karbonhidrat – Yağ – Protein

¡ Hayvan hücrelerinde yapıya katılım miktarı: Protein > Yağ > Karbonhidrat

¡ Karbonhidrat, yağ ve protein moleküllerinin monomerlerinin oksijenli solu-numla parçalanmaları sırasında yan ürün olarak karbondioksit ve su açığaçıkar. Protein monomerlerinin oksijenli solunumla parçalanması sırasındabunlara ek olarak amonyak (NH3) açığa çıkar.

25

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

Yağ molekülü: Bir yağ mo le kü lü bir baş ile üçadet hid ro kar bon kuy ruk tan olu şur. Bu kuy ruk larener ji de po lar ve yağ la rın hid ro fo bik dav ra nı şın- dan so rum lu dur.

HN

HC C

H

R

O

OH

Tüm amino asitlerdeki amino ve karboksil grup-ları aynıdır. Radikal grup yerine 20 farklı molekülbağlandığından 20 çeşit amino asit oluşur.

Eriflkin insanlariçin sekiz temel

amino asit

M›s›r ve di€er

tah›llar

Fasulye ve di€er baklagillerTiriptofan

Methionin

Valin

Threonin

Fenilalanin

Lösin

‹zolösin

Lizin

Vejetaryen beslenmesinde temel amino asit-ler: Erişkin bir insan, sekiz temel amino asitinhepsini mısır ve fasulye yiyerek sağlayabilir.

26

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

DERS NOTLARI

1. Glikoz molekülü bitki ve hayvanların çeşitli dokularında farklıamaçlar için tüketilebilir. Aşağıda glikoz molekülünün tüketimamaçları gösterilmiştir.

Bu şemayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) Glikoz molekülü hayvanlarda vücuda fazla alındığında, hangimoleküle dönüşerek hücrelerde depolanır?

.................................................................................................

b) Glikoz molekülünün solunum olayında ilk tercih edilen mole-kül olmasının nedenini açıklayınız.

.................................................................................................

.................................................................................................

c) Glikoz molekülü bitki ve hayvan hücrelerinde hangi yapı poli-sakkaritlerini oluşturur?

.................................................................................................

.................................................................................................

d) İzomer bileşik kavramının tanımını yaparak, glikoz molekü-lüne izomer olan bileşiklerin isimlerini yazınız.

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

2. Aşağıdaki tabloda bazı polisakkaritlerin görevleri ve bulun-dukları hücre çeşitleri verilmiştir. 1, 2, 3 ve 4 ile gösterilenboşlukları tamamlayınız.

3. Karbonhidratlar ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden doğruolanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazı-nız.

a. Karbonhidratların içerdiği enerji miktarı yağ ve prote-

inlerden azdır.

b. Pentozlar hücreye en fazla enerji veren şekerlerdir.

c. Beyin hücrelerinin temel enerji kaynağı glikozdur.

d. Büyük moleküllerin su kullanılarak monomerlerine ay-

rıştırılmasına hidroliz denir.

e. Nişasta ve glikojen yapısal, selüloz ve kitin deposal po-

lisakkarittir.

f. Bitkiler glikozun fazlasını plastitlerinde nişasta olarak

depolar.

g. Hayvanlar, bakteriler ve mantarlar glikozun fazlasını

selüloz şeklinde depolar.

h. Kitin böcek gibi eklem bacaklıların dış iskeletinde bu-

lunan bir polisakkarittir.

ı. Bazı hayvanlar bitkilerden aldığı selülozu sindiremez.

j. Hayvanlarda glikojen, kas ve karaciğer hücrelerinde

depolanır.

Polisakkarit Görevi Bulunduğu hücre

Nişasta Depo maddesi 1. ....................

2. .................... Yapı maddesi Hayvan

Glikojen 3. .................... Hayvan

4. .................... Yapı maddesi Bitki

Selüloz Kitin

Depolanma

Glikoz

Yap›ya kat›lma Solunum

Niflasta Glikojen

27

Mini Sınav

12 123

4567

8910

11

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

4.

Yukarıda bir molekül maltozun yapım ve yıkım tepkimelerigösterilmiştir.

Bu şemayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) 1 nolu tepkimenin gerçekleşmesi için iki glikoz birimi ara-sında kurulan bağın adını yazınız.

............................................................................................

b) 1 nolu olayda olduğu gibi küçük moleküllerin birleşirken,su açığa çıkarması şeklindeki tepkimelere verilen genelismi yazınız.

............................................................................................

c) 2 nolu olayda olduğu gibi büyük moleküllerin su kullanı-larak, monomerlerine ayrıştırılması şeklindeki tepkime-lere verilen genel ismi yazınız.

............................................................................................

5.

Yukarıdaki özdeş üç deney tüpüne belirtilen maddeler eklen-dikten sonra su banyosunda sıcaklık 35ºCʼye ulaşıncayakadar bekletiliyor. Numaralandırılmış tüplerdeki glikoz mikta-rını büyükten küçüğe doğru sıralayınız.

(Nişastayı hidroliz eden enzim → Tükürük sıvısındaki amilazenzimi) (Maltozu hidroliz eden enzim → Maltaz enzimi)

............................................................................................

6. Aşağıda monosakkarit ve disakkaritlere ait bazı özellikler ve-rilmiştir.

Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.

1. Hidrolizleri glikozit bağlarının su kullanılarak koparılmasıile gerçekleşir.

2. Hücre zarından sindirime uğramadan geçebilirler.

3. Bitkisel ya da hayvansal kaynaklı olabilirler.

4. Hücrelerde en fazla bulunan çeşitleri pentoz ve heksozgruplarıdır.

5. Canlılardaki en önemli örnekleri maltoz, laktoz ve sük-rozdur.

6. İki molekül monosakkaritin glikozit bağı ile birleşmesi so-nucu oluşurlar.

7. Fotosentez tepkimelerinin sonucunda üretilirler.

8. Yapılarında glikozit bağı bulunur.

7.

Yukarıdaki tabloda uygun koşulların sağlandığı üç farklıdeney tüpünde bulunan disakkaritlerin çeşit ve miktarları ve-rilmiştir.

Bu disakkaritlerin hidrolizi sonucu oluşan monosakkaritlerinsayılarını ve çeşitlerini yazınız.

a) I. tüp → ..........................................................................

b) II. tüp → ..........................................................................

c) III. tüp → .........................................................................

M

onosakkaritler Disakkaritler

400 g niflasta,tükürüks›v›s› ve

maltaz enzimi

400 g maltozve

maltazenzimi

400 g glikoz

I II III

25 ml 25 ml 25 ml

35°Csu

TÜPDİSAKKARİTLER

ÇEŞİT MİKTAR

I Maltoz 10

II Laktoz 6

III Sükroz 4

O H H O

1 2

+ H2O

Glikoz Glikoz

Maltoz

28

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

Mini Sınav

1223

4567

8910

11

29

1. Numaralandırılmış kutucuklarda yağlara ait bazı kavramlar ve-rilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki sorularıcevaplayınız.

a) Hayvansal kaynaklı olup, oda sıcaklığında katı olan yağ-lara ne denir?

............................................................................................

b) Yağ asitleri ile gliserol molekülünün birbirine bağlanma-sını sağlayan bağ hangisidir?

............................................................................................

c) 3 molekül yağ asidinin 1 molekül gliserol ile birleşmesi so-nucu oluşan yağ molekülü hangisidir?

............................................................................................

d) Bitkisel yağların karbon atomları arasındaki çift bağlarınkoparılıp, yerine hidrojen bağlanmasıyla oluşan yağ mo-lekülü hangisidir?

............................................................................................

e) Fosfat grubu içeren bir gliserol molekülü iki yağ asidinebağlandığında hangi molekül oluşur?

............................................................................................

f) İnsan vücudunda sentezlenemeyip, besinlerle alınmasızorunlu olan yağ asitlerine ne denir?

............................................................................................

g) Suya bırakılan fosfolipitlerin kendiliğinden bir araya gele-rek oluşturdukları fosfolipit damlacığına ne denir?

............................................................................................

h) Erkek ve dişi eşey hormonlarının yapısına katılan yağ mo-lekülü hangisidir?

............................................................................................

ı) Nötr yağların yapısına yağ asidi ile birlikte hangi molekülkatılır?

............................................................................................

2. Aşağıdaki tabloda yağ moleküllerinin monomerlerine ait bazıözellikler “+” işareti ile yağ moleküllerinin monomerlerine aitolmayan özellikler ise “–” işareti ile gösterilmiştir. Tabloda nu-maralandırılmış boşlukları +/– işaretleri ile tamamlayınız.

3. Bir hücrede trigliserit sentezinin gerçekleşmesine bağlı ola-rak, aşağıda verilen grafikleri çiziniz.

Ya€ asidi miktar›

Ya€ miktar›

Su miktar›

Zaman

A) B)

Gliserol miktar›

Ya€ miktar›

Ester ba€› say›s›

Zaman

C) D)

Doymuş

yağ asidi

Doymamış

yağ asidi

C = C bağı

taşıma— 1 (.......)

C—C bağ

taşıma+ 2 (.......)

Hidrojenlerledoyuruldu-ğunda mar-garinoluşturma

— 3 (.......)

Bitkisel

kaynaklı

olma

4 (.......) +

Hayvansal

kaynaklı

olma

5 (.......) —

Özellikler

Moleküller

1. Doymuş yağ 2. Steroit 3. Fosfolipit

4. Ester 5. Trigliserit 6. Gliserol

7. Margarin 8. Esansiyel 9. Misel

29

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

4. Aşağıda dört ayrı biyokimyasal reaksiyon verilmiştir.

I. Doymamış yağ sentezi

II. Trigliserit hidrolizi

III. Doymuş yağ hidrolizi

IV. Fosfolipit sentezi

Yağ asidi miktarının arttığı ve azaldığı reaksiyonları yazınız.

Yağ asidi miktarının arttığı reaksiyonlar:

...................................................................................................

Yağ asidi miktarının azaldığı reaksiyonlar:

..................................................................................................

5.

Aşağıdaki boşluklara doymuş ve doymamış yağ asitleri ara-sındaki üç farkı yazınız.

Doymuş yağ asitleri

1. ..................................................

2. ..................................................

3. ..................................................

Doymamış yağ asitleri

1. ..................................................

2. ..................................................

3. ..................................................

6. Aşağıda yağ ve proteinlere ait bazı özellikler verilmiştir. Venndiyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.

1. Enerji verici olarak kullanılma.

2. Soğuk bölgelerde yaşayan hayvanlarda ısı kaybını en-gelleme.

3. Hücre zarının yapısına katılma.

4. Canlılarda dokuların onarımında en fazla oranda kulla-nılma.

5. Sentezlerinin DNAʼnın kontrolünde ve ribozom organe-linde gerçekleşmesi.

6. Solunumla parçalandıklarında, en fazla enerji veren mo-lekül olma.

7. Sıcaklık, pH, tuz derişimi ve basınç gibi çevresel etkenle-rin değişimi ile denatüre olma.

7. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olan-ların yanına “Y” harfi yazınız.

1. Yağlar, karbonhidrat ve proteinlerden daha az hidrojen

atomu içerirler.

2. Yağ çeşitlerinin ortak özelliklerinden birisi de suda az

yada hiç çözünmemeleridir.

3. Doymuş yağ asitleri düz zincirler halindedir.

4. Doymamış yağ asitleri hayvansal kaynaklıdır.

5. Bir fosfolipit molekülü suyu seven bir baş ile suyu sev-

meyen iki kuyruktan oluşur.

6. Kolesterol ve safra tuzları fosfolipitlere örnek olarak ve-

rilebilir.

7. Steroitler hormon ve vitaminlerin yapısına katılarak dü-

zenleyici görev yaparlar.

8. Omega3 ve omega6 temel yağ asitleridir.

9. Hayvanlar birinci derecede enerji kaynağı olarak yağ-

ları kullanırlar.

10.Yağlar soğuk bölgelerde yaşayan hayvanlarda deri al-

tında birikerek ısı kaybını engeller.

Ya€lar Proteinler

Stearik asit

Çift bağbükülmeyeneden olur

30

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

1.

Yukarıda bir amino asitin genel yapısı verilmiştir. 1, 2 ve 3 ilegösterilen kutucuklara eksik grupların kimyasal yapısını çize-rek, altlarındaki boşluklara grupların isimlerini yazınız.

2. Tüm canlılarda 20 çeşit amino asit bulunmasına rağmen,canlılarda bulunan proteinler çeşitlilik gösterir. Bu durumunnedenlerini numaralandırılmış boşluklara yazınız.

1 → ........................................................................................

2 → ........................................................................................

3 → ........................................................................................

3. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlışolanların yanına “Y” harfi yazınız.

a. Proteinin yapısına katılan amino asitlerin bağlanma

şekli aynıdır.

b. Peptit bağları bir amino asitin radikal grubu ile diğer

amino asitin amino grubu arasında kurulur.

c. İnsan vücudunda 12 çeşit amino asitin sentezi ger-

çekleşir.

d. Primer yapılı proteinler polipeptit zincirinin sarmal şe-

kilde kıvrılmasıyla oluşur.

e. Proteinler insan vücudunda enerji verici olarak kulla-

nılamaz.

f. İnsan vücudunda akyuvarların ürettiği antikorlar pro-

tein yapılıdır.

g. Proteinlerin oksijenli solunumda kullanılmasıyla CO2,

H2O ve NH3 açığa çıkar.

4.

Yukarıdaki tabloda bazı proteinlerin tipi ve işlevleri verilmiştir.

X, Y, Z ve T ile gösterilen boşlukları tamamlayınız.

X → .........................................................................................

Y → .........................................................................................

Z → .........................................................................................

T → .........................................................................................

5.

Yukarıda bir protein molekülünün denatürasyon ve renatü-rasyon olayları şematize edilmiştir.

Bu şemaya göre, aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Denatürasyonu tanımlayınız?

..........................................................................................

2. Renatürasyonu tanımlayınız?

.........................................................................................

3. Denatürasyon olayına bir örnek veriniz.

.........................................................................................

........................................................................................

Protein Tipi İşlevi

X Denetleme ve düzenleme

Yapısal proteinler Y

Z Hareket

T Kimyasal uyaranlara hücresel cevap

Denatürasyon

RenatürasyonNormal protein Denatüre protein

C

H1

3

2

grubu grubu

grup

31

Mini Sınav

12

34

5678

910

11

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

6.

Numaralandırılmış kutucuklarda proteinler ile ilgili bazı kav-ramlar verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak, aşağıdakisoruları cevaplayınız.

a) Canlılarda protein sentezi hangi molekülün kontrolündegerçekleşir?

............................................................................................

b) Amino asitlerin kuvvetli baz karşısında asit, kuvvetli asitkarşısında baz özelliği göstermesine ne ad verilir?

............................................................................................

c) İnsanların kanında oksijen ve karbondioksit taşıyan pro-tein çeşidi hangisidir?

............................................................................................

d) Amino asitlerde çeşitliliğe neden olan grup hangisidir?

............................................................................................

e) Çok sayıda amino asitin birleşmesiyle oluşan molekülene ad verilir?

............................................................................................

f) Çevresel faktörler proteinin yapısını az oranda etkilerse,protein eski şeklini alabilir. Bu olaya ne ad verilir?

............................................................................................

g) Yapısında amino asitlerin dışında farklı moleküller bulun-duran proteinlere ne ad verilir?

............................................................................................

h) İnsanlarda vücutta üretilemeyip, besin yoluyla alınmasızorunlu olan amino asitlere ne ad verilir?

............................................................................................

ı) Sıcaklık, pH ve basınç gibi etkenlerin proteinlerin yapı-sını bozmasına ne denir?

............................................................................................

7. Aşağıda yağ ve protein moleküllerinin canlılar için önemi ileilgili bazı bilgiler verilmiştir. Proteinlere ait olan bilgilerin ya-

nındaki kutucuğa (3), yağlara ait olan bilgilerin yanındaki ku-tucuğa (X) işaretini koyunuz.

1. Vücutta bağışıklığın sağlanmasında görev yaparlar.

2. Soğuk bölgelerde yaşayan hayvanlarda ısı kaybını

engellerler.

3. Çöl hayvanlarında depolanarak, metabolik su ihtiya-

çını karşılarlar.

4. Kanın pıhtılaşmasında görev alırlar.

5. Solunum gazlarının taşınmasında etkilidirler.

6. İç organların yapısında birikerek organları darbelere

karşı korurlar.

7. Kas kasılmasında görev yaparlar.

8. İçerdikleri enerji miktarı diğer organik bileşiklerin yak-

laşık iki katı kadardır.

9. Yapılarında karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O) ve

azot (N) atomlarını bulundururlar.

10. Enzim ve hormonların yapısına katılırlar.

8.

Amino asitler, kuvvetli bazlar karşısında asit, kuvvetli asitlerkarşısında baz gibi davranırlar. Bu yüzden amfoter özellik gös-terirler. Amino asitlerin bu özelliğinin canlılara sağladığı ya-rarları araştırarak yazınız.

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

1. Amfoter 2. Renatürasyon 3. Polipeptit

4. Hemoglobin 5. Radikal 6. Temel

7. Bileşik protein 8. Denatürasyon 9. DNA

HN

HC C

H

R

O

OH

32

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

1.

Dengeli beslenen bir insanda üç temel organik madde,

A. içerdikleri enerji miktarına göre,

B. enerji için kullanım sırasına göre,

C. hücrelerde yapıya katılım miktarına göre I, II ve III nolugrafiklere karışık olarak yerleştirilmişlerdir.

I, II ve III nolu grafiklerin düşey eksenlerini A, B ve C ifade-lerinden uygun olanı ile eşleştiriniz.

2. Aşağıda bir bitki hücresinde gerçekleşen madde değişimiyle il-gili bazı grafikler ve ait oldukları dehidrasyon / hidroliz tepki-meleri verilmiştir.

Grafik ve tepkime alanlarında boş olan kutucukları tamamla-yınız.

3. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olan-ların yanına “Y” harfi yazınız.

a. Dehidrasyon reaksiyonlarında açığa çıkan su sayısı ile

monomerler arasında kurulan bağ sayısı eşittir.

b. Polisakkaritler, çok sayıda monosakkaritin dehidras-

yonu ile oluşmuş büyük moleküllü karbonhidratlardır.

c. Yağlardaki hidrojenin oksijene oranı diğer organik bi-

leşiklerden daha yüksektir.

d. Yağların solunumla parçalanmaları sonucu protein ve

karbonhidratlara oranla daha az miktarda enerji açığaçıkar.

e. Protein sentezi sırasında amino asitlerin diziliş sırası

genlerle kontrol edilir.

f. İnsanlarda 8 çeşit amino asit vücutta sentezlenebilir-

ken, 12 çeşit amino asit besinlerle dışarıdan alınır.

g. Yüksek sıcaklık ve yüksek basınç gibi etkenler prote-

inlerin kendine özgü yapısını bozar.

h. Organik moleküllerin hayvan hücrelerinde yapıya katı-

lım miktarı protein > yağ > karbonhidrat şeklinde sıra-lanır.

ı. Canlılarda hormon proteinlerinin görevi amino asitle-

rin hücre içinde depolanmasını sağlamaktır.

4. Aşağıda canlılarda görülen bazı metabolizma tepkimeleri ve-

rilmiştir. Boşlukları uygun şekilde tamamlayınız.

1. Amino asit + amino asit + amino asit → .................+2 H2O

2. Dipeptit + H2O → .................. + .......................

3. Yağ + 3H2O→ ......................... + .......................

4. Glikoz + Galaktoz → ..................... + H2O

5. Nişasta + (n – 1)H2O → .........................................

6. Sükroz + H2O → ..................... + ....................

Madde miktar›

Zaman

Maltoz

Grafikler Tepkime Tipi

1.

Madde miktar›

ZamanSükroz

2.

Madde miktar›

ZamanNiflasta

3.

I II III

: Karbonhidrat, : Ya€, : Protein

33

Mini Sınav

12

4567

8910

11

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

5. Aşağıdaki resimlerde bazı canlıların tükettikleri besin çeşitleriverilmiştir. Resimlerin altındaki boşluklara verilen besin çeşit-lerini en fazla içerdikleri maddelere göre organik veya inorga-nik olarak belirtiniz.

6. Aşağıda bazı organik moleküllerin dehidrasyon sentezi tepki-mesi verilmiştir. Molekülleri birbirine bağlayan bağların isim-lerini tabloda verilen kavramları kullanarak yazınız.

7. Numaralandırılmış kutucuklarda karbonhidratlarla ilgili bazıkavramlar verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak, aşağı-daki soruları cevaplayınız.

a) Karbonhidrat çeşitlerinden hangisi ya da hangilerinin ya-pısında glikozit bağı bulunmaz?

............................................................................................

b) Polisakkarit çeşitlerinden hangisi ya da hangileri yapımaddesi olarak kullanılır?

............................................................................................

c) Karbonhidrat çeşitlerinden hangisi ya da hangileri dehid-rasyon sentezi sonucu oluşur?

............................................................................................

d) Karbonhidrat çeşitlerinden hangisi ya da hangilerini oluş-turan monomer çeşidi birden fazladır?

............................................................................................

e) Karbonhidrat çeşitlerinden hangisi ya da hangileri solu-num tepkimelerinde doğrudan hammadde olarak kullanı-larak enerji üretimine neden olur?

............................................................................................

8. Aşağıdaki reaksiyonlarda açığa çıkan su ve oluşan bağ sayı-larını yazınız.

a) 200 molekül glikozun kullanıldığı maltoz sentezi.

............................................................................................

b) 5 molekül gliserol ile 15 molekül yağ asitinin kullanıldığıtrigliserit sentezi.

............................................................................................

c) 30 molekül amino asitin kullanıldığı protein sentezi.

............................................................................................

a) ………………………… b) …………………………

c) ………………………… d) …………………………

1. Laktoz 2. Maltoz 3. Nişasta

4. Glikojen 5. Glikoz 6. Pentoz

7. Kitin 8. Sükroz 9. Selüloz

+ H2O

1.

2.H

N

H

C

H

R

C

O

N C

H

R

C

O

OH

+ H2O

3. H C

H

H C

O

O

H C O

O

O

C

C

O C

O

OH

C15H31

C15H31

C15H31 + 3H2O

• Peptit bağı • Glikozit bağı • Ester bağı

34

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

Mini Sınav

12

5678

910

11

35

1. Aşağıda sol sütunda (I) bazı organik ve inorganik besinleringörevleri, sağ sütunda (II) ise besinlerin isimleri verilmiştir.Besinleri görevleri ile uygun olacak şekilde eşleştiriniz (Bir be-sinin birden fazla görevi olabilir.)

2. Canlıların yapılarını oluşturan temel organik bileşikler, bunlaraait yapıtaşları ve yapıtaşlarını birbirine bağlayan bağlar tab-loda verilmiştir. Tabloda A, B, C ve D ile gösterilen boşluklarıuygun şekilde doldurunuz.

A → .........................................................................................

B → .........................................................................................

C → .........................................................................................

D → .........................................................................................

3. Aşağıda sol sütunda (I) bitkinin canlı bir hücresinin sitoplaz-masındaki su miktarı değişim grafikleri, sağ sütunda (II) isehücrede gerçekleşen bazı madde değişimleri verilmiştir.Madde değişimlerini su miktarı değişim grafikleri ile uygunolacak şekilde eşleştiriniz.

4. Aşağıdaki 1 nolu tabloda A, B ve C besinlerinin eşit miktar-larından bir hücrenin elde ettiği enerji değerleri ve bu besinle-rin yıkımı sonucu açığa çıkan atık maddeler verilmiştir.

TABLO – 1

TABLO – 2

Tablo – 2ʼde karışık olarak verilen besinleri 1 nolu tablodadoğru kutucuklara yerleştiriniz.

→ Yağ

→ Protein

→ Karbonhidrat

Besin çeşidi Enerji miktarları Atık maddeler

A ................. 9,4 k.cal CO2, H2O, NH3

B ................. 8,9 k.cal CO2, H2O

C ................. 14,7 k.cal CO2, H2O

1

a. Tripeptit sentezi

I II

2

b. Glikozun fruktozadönüflmesi

3

c. Sükrozun hidrolizi

1.

2.

3.

Organikbileşik

Monomer Bağ

Disakkaritler Galaktoz, fruktoz ve A B

Nötral yağlar Yağ asiti ve gliserol C

Proteinler D Peptit

I II

............ 1. Enerji kaynağı olanlara. Karbonhidratlar

b. Yağlar

c. Proteinler

d. H2O

e. Mineraller

............ 2. Yapı maddesi olanlar

...........3. Enzimlerin yapısınakatılma

35

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

5. Aşağıdaki grafikte bir insanın uzun süreli açlık döneminde vü-cudundaki yağ, protein ve karbonhidrat miktarlarının değişimigösterilmiştir.

Grafiğe göre A, B ve C ile gösterilen eğrileri ilgili organik besinile eşleştiriniz.

A → .........................................................................................

B → .........................................................................................

C → .........................................................................................

6.

İçerisinde hidroliz tepkimeleri için uygun koşullara ve enzim-lere sahip bir deney kabına eşit miktarda polisakkarit, yağ veproteinden oluşan besin karışımı ilave edilip hidroliz reaksi-yonlarının tamamlanması beklendiğinde kapta,

• 100 glikoz

• 115 amino asit

• 75 yağ asiti

• 25 gliserol

oluştuğu gözlenmiştir.

Buna göre hidroliz tepkimeleri sırasında kullanılan su miktarınıyazınız.

Polisakkarit: ......................................................................

Yağ: ....................................................................................

Protein: ...............................................................................

7.

Yarı geçirgen bir zar ile bölmelere ayrılmış bir cam kap içine

çeşitli çözeltiler şekildeki gibi konularak bir süre bekletiliyor.

a) Bu sürenin sonunda I. ve II. bölmelerde miktarı değiş-

meyen maddeleri yazınız.

I. Bölme → .........................................................................

II. Bölme → .........................................................................

b) Bu sürenin sonunda I. ve II. bölmede bulunan maddeleri

yazınız.

I. Bölme → .........................................................................

II. Bölme → .........................................................................

8. Proteinler yapılarına göre primer, sekonder, tersiyer ve kua-

terner olmak üzere dört farklı grupta incelenirler. Aşağıdaki

boşluklara verilen protein çeşitlerinin ait olduğu yapıyı yazı-

nız.

PolisakkaritYa€

Protein

Yarı geçirgen zar

Glikojen veglikoz

çözeltisi

Galaktoz velaktoz

çözeltisi

I. Bölme II. Bölme

pro ser his met lys gly ala

1.

serhis

his

met

glyala

4.

2. 3.

12

10

8

6

4

21

1 2 3 4 5 6 7Zaman(Hafta)

Ba€ıl miktar(kilogram)

C

B

A

36

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

1. Pentoz grubu şekerlerle ilgili olarak,

I. hidroliz edilmeme,

II. hücre zarından geçebilme,

III. C, H ve O atomlarını içerme

özelliklerinden hangileri heksoz grubu şekerler içinde ge-çerlidir?


D) I ve II E) I, II ve III

2. Bir hayvan hücresinde gerçekleşebilen,

• Glikoz + I → Laktoz + II

• (n) Glikoz → III + (n – 1) H2O

• Glikoz + O2 → CO2 + II

tepkimeleri için I, II ve III ile gösterilen moleküller aşağı-dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

3. Aşağıdaki şemada otçul memelilerde gerçekleşen karbonhid-rat metabolizması gösterilmiştir.

Şemada verilen numaralandırılmış olaylardan hangilerihidroliz tepkimesine örnek olarak gösterilir?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III

D) I, II ve IV E) II, III ve IV

4.

Canlılarda bulunan üç farklı organik madde ile ilgili bazı özel-likler yukarıdaki tabloda verilmiştir.

Bu özelliklere sahip olan organik maddeler, aşağıdakiler-den hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?

5. Sakkaroz, maltoz ve laktoz molekülleri ile ilgili,

I. Laktoz hayvansal, maltoz ve sakkaroz bitkisel hücrelerdeüretilirler.

II. Sentezleri sırasında bir molekül su açığa çıkar.

III. Hidrolizleri sonucunda glikoz molekülü oluşur.

IV. Eşit sayıda karbon, hidrojen ve oksijen atomu içerirler.


A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV

D) I, II ve IV E) I, ll, III ve IV

6. Bitki hücrelerinde bulunan,

I. nişasta,

II. sükroz,

III. protein

molekülleri ayrı ayrı hidroliz edildiğinde, oluşabilecek mo-nomer çeşidinin azdan çoğa doğru sıralanışı aşağıdaki-lerden hangisinde verilmiştir?

A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III

D) III – I – II E) III – II – I

I II III

A) Protein Karbonhidrat Yağ

B) Yağ Karbonhidrat Protein

C) Protein Yağ Karbonhidrat

D) Karbonhidrat Protein Yağ

E) Yağ Protein Karbonhidrat

Organik madde Özellik

IBirinci dereceden yapı maddesiolarak kullanılır.

IIHücrede yıkımı en kolay olanorganik madde çeşidini kapsar.

IIIHücrelere en fazla enerji verenorganik maddedir.

Niflasta + H2O GlikozI

CO2 + H2O

II

Glikojen + H2O

III

IV

Glikoz

I II III

A) Galaktoz H2O Glikojen

B) Fruktoz H2O Selüloz

C) Glikoz Maltoz H2O

D) Galaktoz H2O Nişasta

E) H2O Glikojen Laktoz

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 37

TEST – 1

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

7. Aşağıda bir öğrencinin bir gün boyunca tükettiği besin çeşitlerive miktarları verilmiştir.

Günlük beslenmesi bu şekilde olan bu öğrencinin kanınaen fazla karışan besin monomeri aşağıdakilerden hangi-sidir?

A) Gliserol B) Yağ asidi C) Amino asit

D) Glikoz E) Galaktoz

8. Aşağıdaki tabloda üç farklı deney tüpünde bulunan disakkaritmoleküllerinin hidrolizi sonucu oluşan monosakkaritlerin sayıve çeşitleri verilmiştir.

Tablodaki verilere göre başlangıçta deney tüplerinde bu-lunan disakkarit çeşitlerinin toplam miktarları aşağıdaki-lerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) 10 maltoz, 4 laktoz, 6 sükroz

B) 10 maltoz, 2 laktoz, 4 sükroz

C) 8 maltoz, 4 laktoz, 6 sükroz

D) 10 maltoz, 6 laktoz, 4 sükroz

E) 5 maltoz, 4 laktoz, 6 sükroz

9. Glikoz, fruktoz ve galaktoz monosakkaritleri ile ilgili,

I. Hücre zarından geçebilirler.

II. Kapalı formülleri aynı, açık formülleri farklıdır.

III. Hücrede enerji verici olarak kullanılmazlar.




10.

Yukarıda birbirinden farklı hayvansal iki doku özütünün bu-lunduğu P ve N kaplarına nişasta çözeltisi eklenerek iyot çö-zeltisi damlatılıyor. Bir süre sonra N kabına tükürük sıvısıekleniyor. Her iki kaptaki çözeltinin başlangıçta mavi – morrenk aldığı, ancak bir süre sonra bu rengin P kabında ko-runduğu, N kabında ise kaybolduğu gözleniyor.(Nişasta + iyot → mavi – mor renk)

Bu olaylarla ilgili,

I. N kabında nişasta hidrolizi gerçekleşmiştir.II. P kabındaki özüt nişastanın sindirimini sağlayan enzime

sahip değildir.III. N kabında maltoz hidrolizi gerçekleşmiştir.




11. Glikojen, kitin ve laktoz molekülleri ile ilgili,

I. hayvanlarda bulunma,

II. depo karbonhidrat olarak kullanılma,

III. sadece glikoz molekülünden oluşma

özelliklerinden hangileri ortaktır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IIID) II ve III E) I, II ve III

12. Aşağıda bazı canlılarda gerçekleşen metabolizma olayları şe-matize edilmiştir.

Numaralandırılmış olaylardan hangileri hayvan hücrele-rinde gerçekleşebilir?

A) 1 ve 2 B) 2 ve 4 C) 1, 2 ve 4D) 1, 2 ve 5 E) 1, 2, 4 ve 5

TüpMonosakkarit sayısı

Glikoz Fruktoz Galaktoz

I 10 — 4

II 4 — —

III 16 6 —

Glikojen

1 2

Glikoz

ATP

3

4Niflasta

5

P N

Tükürüks›v›s›

Doku özütü Doku özütü

Süt

Yum

urta

Mak

arnaE

t

Ekm

ek

Ter

eya€

›

Bak

lava

Besinler

Miktar

38 1) E 2) A 3) B 4) A 5) E 6) A 7) D 8) A 9) C 10) C 11) A 12) D

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

1. Hayvansal bir hücrede, aşağıda verilen I. grafik hücredekinötr yağ miktarının değişimini göstermektedir.

Buna göre II. grafikte,

I. ester bağı miktarı,

II. yağ asiti miktarı,

III. H2O miktarı

niceliklerinden hangilerinin değişimi gösterilmiş olabilir?



2. Bir molekül trigliseritin dehidrasyon tepkimesiyle ilgiliolarak aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlıştır?

3. 30 molekül yağ asitinin katıldığı nötr yağ molekülünün-sentezi sırasında açığa çıkan su molekülleri, kaç glikozmolekülünden oluşmuş bir polisakkaritin hidrolizini ger-çekleştirebilir?

A) 10 B) 11 C) 29 D) 39 E) 31

4. Yağlarla ilgili aşağıdaki özelliklerden hangisi doğrudur?

A) Uzun süreli açlık durumunda karbonhidratlardan önceenerji verici olarak kullanılırlar.

B) Yapılarındaki yağ asiti çeşidi farklı olamaz.

C) Yapıya en fazla oranda katılan organik bileşiklerdir.

D) Doymamış yağlar bitkisel, doymuş yağlar hayvansal kay-naklıdır.

E) Sentezini sağlayan enzimler sadece bitki hücrelerinde üre-tilir.

5. Aşağıdaki şemada bir organizmada gerçekleşen bazı olaylargösterilmiştir.

Şemada belirtilen numaralandırılmış olaylardan hangisidehidrasyon tepkimesine örnek olarak verilir?

A) Yalnız lII B) I ve III C) I ve IV


6. İnsanda, deri altında bulunan hücrelerde yağ molekülle-rinin birikmesi,

I. ısı kaybını engelleme,

II. organları mekanik etkenlerden koruma,

III. vücut sıcaklığını koruma

amaçlarından hangilerine yönelik olarak gerçekleştirilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III


Üretilentrigliserit

Oluflanester ba€›say›s›

A) Üretilentrigliserit

B) Kullan›lanya€ asidi

C)

Aç›€aç›kan su


3

1 1

3 1

3

Kullan›langliserol

D) Üretilentrigliserit

E)


Oluflan ya€asidi

1

1 3

1

Hücre zar›

Ya€ asiti

Amino asit

Amino asit

III

CO2 + NH3

Protein

Enzim

IVProtein

Hücre içi

Hücre d›fl›

CO2 + NH3

III

I II

Miktar

Zaman

Miktar

Zaman

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 39

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

TEST – 2

40 1) B 2) E 3) E 4) D 5) A 6) E 7) D 8) B 9) D 10) B 11) C 12) A

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

7.

Yukarıdaki dehidrasyon tepkimesinde K molekülü bir di-sakkarit olduğuna göre,

I. X ve Y hücre zarından geçebilir.

II. K molekülünün oluşması sırasında ATP tüketimi ger-çekleşmemiştir.

III. Z molekülü sudur.

IV. X ve Y molekülleri aynı sayıda karbon atomu taşır.


A) I ve II B) I ve III C) II ve IV

D) I, III ve IV E) II, III ve IV

8. Farklı sayıda maltoz, laktoz, sükroz ve uygun hidroliz enzim-lerinin konulduğu bir deney tüpünde oluşan monomer çeşitle-rinin sayıları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Buna göre deney tüpündeki disakkaritlerin deney baş-langıcındaki sayıları aşağıdakilerden hangisinde doğruverilmiştir?

9. Hidroliz tepkimesi için uygun koşullara sahip bir kap içerisine,75 molekül trigliserit ve yeterli miktarda su eklenerek bir sürebekleniyor.

Bu sürenin sonunda kapta gerçekleşen tepkime vemadde değişimleriyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerdenhangisi yanlıştır?

A) 225 yağ asiti molekülü açığa çıkar.

B) 75 gliserol molekülü açığa çıkar.

C) 225 H2O molekülü kullanılır.

D) Yağ asiti ve gliserol molekülleri arasında ester bağı sayısı75ʼdir.

E) Açığa çıkan yağ asiti miktarı tüketilen su miktarına eşittir.

10. Yağlar suda çözünmemelerine karşın, çeşitli organik çözücü-lerde çözünebilirler.

Buna göre,

I. kloroform,

II. klor,

III. aseton,

IV. amonyak

moleküllerinden hangileri yağ molekülleri için çözücüözellik gösterir?

A) Yalnız I B) I ve III C) II ve IV

D) I, II ve III E) I, III ve IV

11. Polimer yağ molekülleri ile ilgili,

I. Enerji eldesinde kullanılırken, sindirime uğratılırlar.

II. Dehidrasyon sentezi ile oluşurlar.

III. Yapılarında amino ve karboksil grubu grupları bulunur.




12. Aşağıda canlılarda gerçekleşen bazı tepkimeler numaralan-dırılarak gösterilmiştir.

•

•

•

Numaralandırılmış tepkimelerle ilgili,

I. Her üç tekimenin gerçekleşmesi sırasında su tüketilir.

II. Tepkime sonucunda oluşabilecek en fazla monomer çe-şidi sayısı III > II > I şeklinde sıralanır.

III. 3 numaralı tepkimede ester, 2 numaralı tepkimede pep-tit bağları kopar.


A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III


X Y K Z$+ +

Protein Amino asit3

Nötr ya€ 3 Ya€ asi i Gliserolt2+

Polisakkarit Glikoz1

Maltoz Laktoz Sükroz

A) 2 3 4

B) 3 2 4

C) 3 4 2

D) 4 3 2

E) 3 1 4

Monomer sayısı

Monomerçeflidi

12

42

Glikoz Fruktoz Galaktoz

1. Temel amino asit sentezi yapabilen ökaryot bir hücrede,

I. glikoz,

II. nişasta,

III. maltoz,

IV. sükroz,

V. glikojen

moleküllerinden hangisinin sentezi yapılamaz?

A) I B) II C) III D) IV E) V

2. Aynı sayıda amino asit içeren iki protein molekülünün ya-pılarının farklı olması,

I. amino asitlerin dizilişleri,

II. içerdikleri peptit bağı sayıları,

III. amino asitlerin bağlanma biçimleri

özelliklerinden hangilerinin farklı olması ile açıklanabilir?



3. Proteinler,

• dokuların onarımında kullanılma,

• gerektiğinde monomerlerine kadar parçalanarak solunumtepkimelerine katılma,

• metabolik olaylarda görev alan enzim ve hormon gibi mo-leküllerin yapısına katılma,

özelliklerine sahip olduklarına göre hücrelerde,

I. enerji verme,

II. depolanma,

III. yapıya katılma,

IV. düzenleyici olma

görevlerinden hangilerini gerçekleştirirler?

A) I ve II B) II ve III C) I, III ve IV

D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

4. Farklı besin gruplarının 100 gramındaki protein oranlarına aitsütun grafikleri aşağıda verilmiştir.

Grafikteki verilere göre,

I. Mercimeğin protein oranı yoğurttan daha yüksektir.

II. Bitkisel besinler protein bakımından her zaman hayvansalbesinlere göre daha zengindir.

III. Bulgurun protein oranı etten daha düşüktür.

IV. Sütten elde edilen ürünlerin protein miktarı aynıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) II ve III C) I ve III

D) II ve IV E) I, III ve IV

5. Aşağıdaki özelliklerden hangisi protein moleküllerine öz-güdür?

A) Azot atomu içerme

B) Düzenleyici olarak görev yapma

C) Dehidrasyon tepkimesi ile üretilme

D) Diğer organik moleküllere dönüşebilme

E) Ribozom organelinde üretilme

6. Azot atomları işaretlenmiş amino asitli besinlerle besle-nen bir insanın karaciğer hücrelerinde bulunan,

I. glikojen,

II. protein,

III. amonyak

moleküllerinden hangileri işaretli azot atomunu kesinlikletaşımaz?



Pey

nir

Bul

gur

SütEt

Mer

cim

ek

Yo€

urt Besin çeflidi

Protein oranı

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 41

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

TEST – 3

7. – Amino asit + Amino asit → Dipeptit + H2O

– Amino asit + Amino asit + Amino asit → Tripeptit + 2H2O

– (n) Amino asit → Polipeptit + (n – 1)H2O

Yukarıdaki verilen tepkimelerle ilgili,

I. Tepkimeye giren monomer sayısının bir eksiği kadar suaçığa çıkar.

II. Polipeptitin ağırlığı, (n) sayıda amino asitin toplam ağırlı-ğından daha azdır.

III. Tepkimelerin gerçekleşmesini sağlayan enzimler ribozomorganelinde etkinlik gösterir.




8. İnsanlarda vücutta üretilemeyip, besinler yoluyla alınması zo-runlu olan amino asitlere esansiyel (temel) amino asitler denir.Bazı amino asitler ise vücutta üretilebilir. Bunlara ise none-sansiyal amino asitler adı verilir.

Bu moleküller ile ilgili,

I. nonesansiyal amino asitlerin esansiyel amino asitlere dö-nüşmesi,

II. temel amino asitlerin yıkılmasıyla amino grubunun ser-best kalması,

III. esansiyel ve nonesansiyel amino asitlerin aynı proteinmolekülünün yapısına katılması

durumlarından hangileri insan hücrelerinde gerçekleşe-bilir?



9. Bir molekül laktoz ve dipeptit molekülünün sentezi sıra-sında,

I. kullanılan monomer çeşidi,

II. açığa çıkan su sayısı,

III. kurulan bağ çeşidi




10.

Yukarıdaki şemada bir hücrede gerçekleşen protein metabo-lizmasının bazı basamakları gösterilmiştir.

Bu şema ile ilgili,

I. Proteinlerden enerji elde etmek için önce hidrolizle mo-nomerlerine dönüştürmek gerekir.

II. Dipeptidin amino asitlere dönüşümü sırasında ATP tü-ketilir.

III. Amino asitlerin oksijenli solunum tepkimelerinde yıkımısonucu azotlu bileşik oluşur.




11. Proteinlerin yapıtaşı olan amino asitlerle ilgili,

I. Peptit bağı içerir.

II. Ribozom organelinde sentezlenir.

III. Hücre zarından doğrudan geçebilir.

IV. Tüm çeşitlerinde amino ve karboksil grubu bulunur.



D) III ve IV E) I, III ve IV

12. Vücuda giren hastalık yapıcı (patojen) bakterileri yok etmekiçin antikor adı verilen özelleşmiş maddeler üretilir.

Protein yetersizliği sonucu,

I. yaraların geç iyileşmesi,

II. denetleme ve düzenleme sisteminde aksama,

III. savunma sisteminin zayıflaması,

IV. saç ve kıllarda dökülme

olaylarından hangilerinin meydana gelmesi üretilen anti-korların protein yapıda olduğunu kanıtlar?

A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III

D) III ve IV E) I, III ve IV

Protein

Pepton

Dipeptit

Amino asit + Amino asit

NH3 CO2 + H2O

O2

42 1) E 2) A 3) C 4) C 5) E 6) A 7) E 8) D 9) B 10) C 11) D 12) A

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

1.

Yukarıda verilen x ve y reaksiyonları için,

I. bitki hücrelerinde gerçekleşebilme,

II. enzim denetimli olma,

III. ATP tüketilerek gerçekleşebilme




2. Bir hücrede bulunan,

I. nişasta,

II. maltoz,

III. trigliserit,

moleküllerinin hidrolizi sonucu oluşan monomer sayıla-rının azdan çoğa doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangi-sinde verilmiştir?

A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III

D) II – III – I E) III – II – I

3. Bir bitkiye karbon atomu işaretlenmiş glikoz molekülleri veril-diğinde, işaretli karbon atomuna önce işaretli glikoz molekül-lerinin tamamını içeren nişasta molekülünde daha sonra iseprotein molekülünün yapısında rastlanıyor.

Buna göre,

I. Glikoz → Amino asit

II. Glikoz → Nişasta

III. Nişasta → Glikoz

IV. Amino asit → Protein

dönüşümlerinin gerçekleşme sırası aşağıdakilerden han-gisinde doğru verilmiştir?

A) I – II – III – IV B) II – III – I – IV

C) III – I – II – IV D) II – I – III –IV

E) IV – III – I – II

4. Aşağıdaki tabloda verilen P, N ve R ayıraçlarından biri yağ,biri protein, diğeri de nişasta molekülüne aittir.

Bu ayıraçların bulunduğu tüplere biri bitkisel kaynaklı, biri hay-vansal kaynaklı diğeride bu ikisinin karışımı olan özütler ek-lenmiştir. Bu deneylerde tablodaki sonuçlara ulaşılmıştır.

(+ renk değişiminin gerçekleştiğini, – renk değişiminin ger-çekleşmediğini göstermektedir).

Tabloya göre,

I. İkinci özüt hayvansal kaynaklıdır, R yağ ayıracı olabilir.

II. Birinci özüt bitkisel kaynaklıdır, N nişasta ayıracıdır.

III. Birinci özüt hayvansal kaynaklıdır, P protein ayıracı ola-bilir.

yorumlarından hangisi yapılabilir?



5. Bir insanın karaciğer hücrelerinde gerçekleşen,

I. amino asit → glikoz,

II. glikoz → amino asit,

III. (n) amino asit → polipeptit,

dönüşüm olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sıra-sında ortamdaki amonyak miktarı artar?



6. Bir hücrede bulunan 10 molekül yağın bir kısmının hid-rolizi sırasında açığa çıkan yağ asiti sayısı 18 molekülolduğuna göre bu tepkimeyle ilgili olarak aşağıdakilerdenhangisi söylenemez?

A) 18 ester bağının koptuğu

B) 6 molekül gliserol oluştuğu

C) 18 molekül suyun kullanıldığı

D) Tepkimenin enzimlerin denetiminde gerçekleştiği

E) Tüm yağ moleküllerinin kullanıldığı

Niflasta Glikoz Glikojenx y

P ay›rac› N ay›rac› R ay›rac›Ay›raçlar

Özütler

Birinci özüt +

‹kinci özüt

Birinci veikinci özüt +

+

–

+

+

+

+

+

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 43

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

TEST – 4

7. Bir bitki hüresinde,

I. Glikoz Nişasta

II. Glikoz Glikojen

III. Amino asit Protein

IV. Yağ asidi + Gliserol Yağ

dönüşüm olaylarından hangileri gerçekleşebilir?

A) I ve II B) I, II ve III C) I, III ve IV


8.

Yukarıda verilen grafikte bir bitki hücresindeki protein miktarı-nın zamana bağlı değişimi gösterilmiştir.

Buna göre,

I. t2 zaman aralığında hücredeki su miktarı artar.

II. t1 zaman aralığında hücrenin sitoplazmasındaki aminoasit miktarı artar.

III. t1 zaman aralığında ribozom organelinin aktivitesi artar.




9. Aşağıdaki metabolik olaylardan hangisi anabolizmayaörnek olarak verilebilir?

A) Amino asitler arasında peptit bağlarının kurulması

B) Glikojenin glikoza dönüşümü

C) Bir trigliserit molekülünden yağ asiti ve gliserol molekülle-rinin elde edilmesi

D) Selülozun glikoz moleküllerine dönüşümü

E) Laktozun glikoz ve galaktoz moleküllerine dönüşümü

10. Bir bitki hücresinde gerçekleşen,

I. yağ hidrolizi,


III. nişasta hidrolizi,

IV. selüloz sentezi

tepkimelerinden hangileri hücrenin pHʼının azalmasınaneden olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve IV

D) I, II ve III E) II, III ve IV

11.

Yukarıdaki grafik bir insanda uzun süreli açlık durumunda vü-cuttaki yağ, protein ve karbonhidrat miktarlarının değişiminigöstermektedir.

Grafikte I, II ve III ile gösterilen eğriler aşağıdaki besin-lerden hangisini ifade etmektedir?

12. Aşağıda K ve L proteinlerinin amino asit dizilimi verilmiştir.

Buna göre K ve L proteinlerinin birbirinden farklı olması,

I. kullanılan amino asit çeşidi,

II. aynı amino asitin tekrarlanma sıklığı,

III. amino asitlerin diziliş sırası,

IV. kullanılan amino asit sayısı

özelliklerinden hangilerinin farklı olması ile açıklanabilir?



E

E

E

E

• K proteini →

• L proteini →

I II III

A) Karbonhidrat Yağ Protein

B) Yağ Protein Karbonhidrat

C) Karbonhidrat Protein Yağ

D) Protein Yağ Karbonhidrat

E) Protein Karbonhidrat Yağ

Zaman

Protein miktar›

t1 t2

I

Ba€ıl miktar (kg)

Zaman (hafta)

II

III

44 1) B 2) D 3) B 4) C 5) A 6) E 7) C 8) C 9) A 10) A 11) A 12) C

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

erji Veren

Besin

lerB

ölü

m – 2

45

BÖLÜM

KONU ÖZETI

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

BÖLÜM

ENZİMLER VE VİTAMİNLER

KONU ÖZETI

3

ENZİMLER VE VİTAMİNLER

¡ Canlı hücrelerdeki metabolik olayların gerçekleşebilmesi için tepkimeye gire-cek moleküllerin belirli bir enerji düzeyine ulaşması gerekir. Kimyasal bir tepki-menin başlaması için gerekli olan minimum enerji miktarına aktivasyon enerjisidenir.

¡ Hücreler kimyasal tepkimeleri hızlandırmak için katalizör adı verilen maddelerikullanırlar. Katalizörler reaksiyonu hızlandırdığı gibi reaksiyon sonunda yapısalbir değişime de uğramaz. Canlı hücrelerde kullanılan katalizörlere enzim denir.

¡ Enzimler aktivasyon enerjisini düşürerek, reaksiyon hızını artıran biyolojik ka-talizörlerdir.

Enzimlerin Yapısı

¡ Enzimler protein yapılı organik moleküllerdir. DNAʼdaki genlere göre, sadececanlı hücrelerde sentezlenirler.

¡ Enzimler yapılarına göre, basit ve bileşik enzimler olarak ikiye ayrılırlar.

¡ Basit enzimler sadece proteinden meydana gelirken, bileşik enzimler protein veyardımcı kısımdan oluşurlar. Protein kısmı “apoenzim” adını alırken, yardımcıkısım “kofaktör” adını alır. Kofaktörler organik veya inorganik yapılı olabilir.

¡ Enzim aktivitesinde görev yapan Fe, Mn ve Mg gibi iyonlar inorganik kofaktör-lerdir. Kofaktörler organik bir molekül ise “koenzim” adını alır.

¡ Bileşik enzimlerde apoenzim etki edeceği maddeyi belirlerken, koenzim ya dakofaktör kısmı enzimlerin iş yapan bölümünü oluşturur.

¡ Bir apoenzim belirli bir koenzim ya da kofaktörle çalışır. Fakat bir koenzim yada bir kofaktör birden fazla apoenzimle çalışabilir.

Enzimlerin Özellikleri

¡ Enzimlerin etki ettiği maddeye substrat denir.

¡ Enzimin hangi substrata etki edeceği apoenzim kısmındaki aktif bölgenin özgünşekli ile belirlenir.

¡ Enzim ve substrat arasında “anahtar – kilit” uyumu vardır. Bu yüzden her enzim,belirli bir substrata etki edebilir.

¡ Enzimlerin tepkime sonunda yapıları bozulmaz ve miktarları değişmez. Bu ne-denle aynı tip tepkimelerde tekrar tekrar kullanılabilirler.

¡ Enzimler genelde belirli bir reaksiyona özgüdür. Bu nedenle her hücrede tep-kime çeşidi kadar enzim çeşidi vardır.

Enzimyokkengerekliaktivasyonenerjisi

Sükroz glikoz + fruktoz

Enzimsiz

Enzim kullanılmadığı zaman sükrozun glikozve fruktoza parçalanması için gerekli olan ak-tivasyon enerjisi fazla olup reaksiyon yavaşgerçekleşir.

Enzimvarkengerekliaktivasyonenerjisi

Enzimli


Sükraz enzimi kullanıldığında aktivasyonenerjisi azaldığından sükrozun parçalanmasıdaha hızlı olur.

¡ Enzimatik tepkimelerin çoğu tersinirdir, yani çift yönlüdür. Sindirim enzimleri ter-sinir değildir.

¡ Enzimler hücrede üretilir, hücre içinde ve dışında çalışır.

¡ Enzimler hücrelerde takım halinde çalışırlar. Bir enzimin ürünü diğer enziminsubstratı olabilir.

¡ Takım halinde çalışan enzimlerin aktiviteleri geri bildirim mekanizması ile de-netlenir.

¡ Miktarı yeterli düzeyde olan son ürün ilk enzime bağlanarak, enzimin substratlatepkimeye girmesini engeller ve tepkimeyi durdurur.

¡ Aktif enzimler substratın sonuna – az eki getirilerek (maltaz, lipaz), pasif en-zimler ise – jen eki getirilerek (pepsinojen) adlandırılır.

ENZİMLERİN ÇALIŞMASINI ETKİLEYEN FÖKTÖRLER

a – Sıcaklık:

¡ Enzimin en iyi çalışabileceği sıcaklığa optimum sıcaklık denir. Enzimler genelde30–40ºC arasında optimum etkinlik gösterir.

¡ Optimum değerden yüksek olan sıcaklıklarda enzimlerin yapısı geri dönüşüm-süz olarak bozulur.

¡ Optimum değerden düşük olan sıcaklıklarda enzimin etkinliği azalır, fakat yapısıbozulmaz.

Enzimin etki mekanizması: (1) Substrat enzimin aktif bölgesine geçici olarak bağlanırve (2) enzim – substrat kompleksi oluşur. (3) Substrat ürüne dönüşür ve (4) ürün re-aksiyondan ayrılır. (5) Enzim hiç bir değişikliğe uğramaz.

Enzim

Substrat

Enzim–substratkompleksi

Aktifbölge

Ürün1 2 3 5

4

Ara ürünA

Ara ürünB

Substrat

Enzim 1

Sonürün

Enzim 2 Enzim 3

Sonürün

Geri bildirim

Niflasta H O Maltoz Dekstrin

Maltoz H O Glikoz Glikoz

2Amilaz

rün

ubstrat2

Maltaz

Ü

S

+ +

+ +

\

\

46

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

Tep

kim

e h›

z›

S›cakl›k (°C)

20 40

Protein (apoenzim)+

Vitamin (koenzim)

Holoenzim (tam enzim)

Substrat

Holoenzimin kısımları: Apoenzim ve koen-zim birleşerek holoenzimi oluşturur.

b – pH derecesi:

¡ Enzimlerin çoğu optimum etkinliği pH 7ʼde gösterirler.

¡ Mide de pepsin enzimi pH = 2ʼde yani asidik ortamda, ince bağırsakta lipaz en-zimi pH = 8ʼde yani bazik ortamda optimum etkinlik gösterir.

c – Enzim yoğunluğu:

¡ Sıcaklık ve pH değerlerinin optimum olduğu ortamda yeterli substrat varsa,enzim yoğunluğu arttıkça tepkime hızı da artar.

d – Substrat yoğunluğu:

¡ Enzim miktarının sabit tutulduğu bir ortamda substrat yoğunluğu arttıkça, reak-siyon hızı maksimuma ulaştıktan sonra sabitlenir.

e – Substrat yüzeyi:

¡ Substratın yüzey alanı arttıkça, enzim etkinliği artar ve tepkime hızlanır.

f – Su:

¡ Enzimlerin etkinlik gösterebilmeleri için ortamdaki su yoğunluğunun en az % 15olması gerekir.

g – Kimyasal maddelerin etkisi:

¡ Enzim etkinliğini artıran maddelere “aktivatör” adı verilir. Kalsiyum ve mag-nezyum gibi maddeler aktivatörlere örnek olarak verilebilir.

¡ Enzim etkinliğini azaltan ya da durduran maddelere “inhibitör” adı verilir. Siya-nür, kurşun ve civa gibi ağır metal iyonlar inhibitör maddelerdir.

¡ İnhibitör maddeler, kompetitif ve kompetitif olmayan inhibitörler olmak üzereikiye ayrılır.

VİTAMİNLER

¡ Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapan organik moleküllerdir.

¡ Küçük yapılı olduklarından sindirime uğramadan, hücre zarından geçebilirler.

¡ Enerji kaynağı olarak kullanılmazlar.

¡ Enzimlerin yardımcı kısmı olan koenzim olarak görev yaparlar.

¡ Bitkiler ihtiyaç duydukları vitaminleri sentezlerken, hayvanlar vitamin ihtiyaçla-rını yedikleri besinlerden karşılarlar.

¡ Bazı vitaminler provitamin olarak alınıp, karaciğer, bağırsak ya da deride vü-cudun kullanabileceği vitaminlere dönüştürülür. A ve D vitaminleri bunlaraörnek olarak verilebilir.

¡ Vitaminler, suda ve yağda çözünen vitaminler olmak üzere iki grupta incelenir-ler.

Yağda çözünen vitaminler: (A, D, E, K)

¡ Fazlası karaciğerde depolanır. Bu nedenle eksiklik belirtileri geç görülür.

¡ Aşırı miktarda alınmaları, zehirlenmeye neden olabilir.

Suda çözünen vitaminler: (B ve C)

¡ Fazlası depo edilemediğinden idrarla atılır. Bu nedenle günlük olarak alınmalı-dırlar.

¡ Vücutta depolanmadığı için eksiklik belirtileri çabuk ortaya çıkar.

47

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

Tep

kim

e h›

z›

pH7 110

Pepsin Amilaz Tripsin

Tep

kim

e h›

z›

Enzim yo€unlu€u

(Yeterli substrat varlığında)

Tep

kim

e h›

z›

Substrat yo€unlu€u

(Enzim miktarı sabit olduğunda)

48

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

DERS NOTLARI

1. Aşağıda enzimlerin takım halinde çalışmasının sonucu olarakA, B ve C maddelerinin üretimi gösterilmiştir.

Bu şemayla ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına“D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.

1. Bir enzim aynı substratı farklı ürünlere dönüştürebilir.

2. X maddesinin C maddesine dönüşebilmesi için or-

tamda enzim1, enzim3 ve enzim5ʼin bulunması gere-kir.

3. Enzim2 ve enzim3ʼün substratları aynı, ürünleri ise

farklıdır.

4. Enzim4ʼün işlev yapamaması durumunda A madde-

sinin üretimi hızlanırken, C maddesinin üretimi ya-vaşlar.

5. Enzim3ʼün ürünü olan Z maddesi, enzim4 ve enzim5için substrattır.

2.

Yukarıdaki grafikte, numaralandırılmış eğriler hücrede ger-çekleşen kimyasal bir olay sırasında substrat, serbest enzim,substrat–enzim kompleksi ve ürün konsantrasyonundaki de-ğişimleri göstermektedir. Buna göre numaralandırılmış eğri-leri uygun moleküller ile eşleştirilerek aşağıdaki boşluklarayazınız.

I. → ………………………………………………………

II. → ………………………………………………………

III. → ………………………………………………………

IV. → ………………………………………………………

3. Enzimlerin genel özellikleriyle ilgili olarak verilen aşağıdaki ifa-delerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına“Y” harfi yazınız.

1. Enzimin sadece aktif bölgesi substrata bağlanır.

2. Enzimler substrat ile kararlı bir bileşik oluşturduğun-

dan, ürünün yapısına katılırlar.

3. Her hücrede tepkime çeşidi kadar enzim çeşidi bulu-

nur.

4. Enzimler hücrede üretilir ve sadece hücre içinde ça-

lışırlar.

5. Enzimler takım halinde çalışabilirler.

6. Bir enzimin yapımından sorumlu genin mutasyona

uğraması, ilgili enzimin sentezini engeller.

7. Enzimler aynı reaksiyon çeşidinde tekrar tekrar kul-

lanılabilirler.

8. Takım halinde çalışan enzimlerin aktiviteleri kontrol

edilemez.

9. Enzim ve substrat arasında anahtar – kilit uyumu var-

dır.

10. Aktif enzimler substratın sonuna –jen eki getirilerek

adlandırılırlar.

4. Bileşik enzimler protein ve yardımcı gruptan oluşurlar. Aşağı-daki şekilde bileşik bir enzimin yapısı gösterilmiştir.

Enzimin yapısına katılabilecek yardımcı grupları yazınız.

Konsantrasyon

Zaman

I

II

IV

III

YE1X Z B

C

A

E3

E2E4

E5

PROTE‹N

Apoenzim Yard›mc›grup

Holoenzim

1. ……………………………

2. ……………………………

49

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

Mini Sınav

12 123

4567

8910

11

5.

Enzimatik bir tepkimenin zamana bağlı hız değişimi yukarı-

daki grafikte verilmiştir. t1 – t2 ve t2 – t3 zaman aralıklarında

tepkime hızındaki değişime neden olabilecek etkenlerden iki-

sini aşağıdaki boşluklara yazınız.

t1 – t2 zaman aralığı:

1. ...................................................................................

2. ...................................................................................

t2 – t3 zaman aralığı:

1. ...................................................................................

2. ...................................................................................

6.

Yukarıda verilen ortam şartlarında kuru kayısı ve taze kayısı

bir süre bekletiliyor. Sürenin sonunda kuru kayısıda çürüme

gerçekleşmezken, taze kayısıda çürüme olduğu gözleniyor.

Bu durumun nedenini açıklayınız.

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

7.

Optimum şartların sağlandığı yukarıdaki üç tüpe aynı miktarsubstrat ve aynı sindirim enzimleri eşit miktarda konuluyor.Tüplerde oluşan amino asit miktarının zamana bağlı değişi-mini aşağıdaki grafiğe çiziniz.

8. Vitaminler, yağda çözünen (A, D, E, K) ve suda çözünen (Bve C) vitaminler olmak üzere iki grupta incelenir. Bu gruplaraait vitaminlerin üçer özelliğini aşağıda verilen boşluklara yazı-nız.

a) Suda çözünen vitaminler:

.........................................................................................

.........................................................................................

.........................................................................................

b) Yağda çözünen vitaminler:

.........................................................................................

.........................................................................................

.........................................................................................

Tepkime h›z›

Zamant1 t2 t3 t4

20 mL sindirimenzimi



200 gramparça et

I

200 gramkuflbaflı et

II

200 gramkıyılmıfl et

III

Kuru kayısı35°C

Çürüme yok

Taze kayısı35°C

Çürüme var

A. B.

Amino asitmiktarı

Zaman

I. tüp

II. tüpIII. tüp

50

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

1.

Takım halinde çalışan enzimlere ait yukarıdaki şemayı kulla-narak, tepkime hızının geri bildirim mekanizması ile nasıl de-netlenebildiğini açıklayınız.

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

2. Aşağıdaki tablonunun I. sütununda insanlarda vitamin ek-sikliği sonucu oluşan bazı hastalıklar verilmiştir. Bu hastalık-ların hangi vitaminin eksikliği sonucunda ortaya çıktığını II.sütuna örnekteki gibi yazınız.

3. Enzimin etki ettiği maddeye “substrat” denir. Bir tepkimedegerçekleşen enzim – substrat ilişkisi aşağıdaki şekillerde sı-rasıyla gösterilmiştir.

Buna göre, enzimin etki mekanizmasını numaralandırılmışboşluklara yazarak, açıklayınız.

4.

Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak vitaminler ile il-gili aşağıdaki metni tamamlayınız.

.............................. ler ihtiyaç duydukları vitaminleri sentezle-

yebilirler. ..............................lar ise vitamin ihtiyaçlarını yedik-

leri besinlerden karşılarlar. Bazı vitaminler ..............................

olarak alınıp vücutta .............................. vitamine dönüştürü-

lür. Birçok vitamin .............................. olarak kullanıldığından,

vücuttaki vitamin eksikliğinde bazı ..............................ler görev

yapamaz.

Enzim

SubstratAktifbölge

1

Enzim–substratkompleksi

2

4

Ürün

3

! Koenzim ! Provitamin ! Enzim

! Aktif ! Bitki ! HayvanI II

a) Gece körlüğü A vitamini

b) Raşitizm

c) Kısırlık

d) Kanın geç pıhtılaşması

e) Skorbit

f) Beriberi

g) Pellegra

Ara ürünA

Ara ürünB

Substrat

Enzim 1

Sonürün

Enzim 2 Enzim 3

Sonürün

Geri bildirim

51

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

Mini Sınav

1223

4567

8910

11

5. Aşağıda enzimlerin çalışmasını etkileyen faktörlerle ilgili bazıbilgiler verilmiştir. Bu bilgilerden doğru olanların yanına “D”,yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.

1. Optimumdan düşük sıcaklıklarda enzimin etkinliği

azalır, fakat yapısı bozulmaz.

2. Ortamın pHʼındaki ani değişimler enzimlerin denatü-

rasyonuna neden olabilir.

3. Enzim miktarının sabit tutulduğu bir ortamda substrat

yoğunluğu arttıkça, reaksiyon hızı azalır.

4. Substratın yüzey alanı arttıkça, enzim etkinliği de

artar.

5. Enzimler su yoğunluğunun %15ʼin üstünde olduğu

ortamlarda görev yapamaz.

6. Bütün enzimler asidik ortamda optimum aktivite gös-

terir.

7. Enzimlerin etkinliğini artıran maddelere “aktivatör”

denir.

8. Siyanür, kurşun ve civa gibi ağır metal iyonları akti-

vatör maddelerdir.

9. Enzim etkinliğini azaltan ya da durduran maddelere

“inhibitör” denir.

10. Belirli bir sıcaklığın üzerinde enzimlerin aktif bölgele-

rinin şekli kalıcı olarak bozulur.

11. Kalsiyum ve magnezyum gibi maddeler inhibitörlere

örnek olarak verilebilir.

12. Enzimler genelde 30–40°C arasında optimum etkin-

lik gösterir.

6. Bir bilim insanı yaptığı çalışmalarda,

1. otçul hayvanların yediği otlarda sadece nişasta ve selülozpolisakkaritlerinin bulunduğunu,

2. otçul hayvanların hücrelerinde ise polisakkarit olarak gli-kojenin bulunduğunu saptanmıştır.

Otçul hayvanların yedikleri otlarda bulunan selüloz ve nişastapolisakkaritinin otçul hayvanların hücrelerinde bulunmaması-nın nedenlerini yazınız.

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

7. Aşağıda enzimlerin çalışmasını etkileyen faktörlerle ilgili veri-

len değişkenlere göre tepkime hızı grafiklerini çiziniz.

8.

Yukarıdaki tabloda bazı özellikleri verilen X ve Y vitaminlerini

aşağıdaki boşluklara yazınız.

X→ ................................................................................

Y→ ................................................................................

Vitamin X Y

Çözündüğü madde Su Yağ

Depo edilebilme Edilemez Edilebilir

Eksikliğinde görülenhastalık

Skorbit Gece körlüğü

A)Tepkime hızının, enzimmiktarı sabitken, sürekliartan substrat deriflimineba€lı de€iflimi

Substratderiflimi

Tepkime hızı

B)Tepkime hızının, sürekliartan sıcaklık miktarına ba€lıde€iflimi

Sıcaklık

Tepkime hızı

C)Tepkime hızının, substratmiktarı yeterli iken sürekliartan enzim deriflimine ba€lıde€iflimi

Enzimderiflimi

Tepkime hızı

52

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

1. Aşağıdaki hidroliz tepkimelerinde X, Y ve Z disakkarit mole-küllerini, 1, 2 ve 3 enzimleri, a ve b ise kofaktörleri göster-mektedir.

I.

II.

III.

Buna göre, aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”,yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.

1. X molekülünde glikozit bağı bulunurken, A1 ve B1moleküllerinde glikozit bağı bulunmaz.

2. Bir kofaktör birden fazla enzimin yapısına katılabilir.

3. A1 molekülü fruktoz ya da galaktoz olabilir.

4. Numaralandırılmış enzimlerin tersinir özelliği vardır.

5. Z molekülünün kütlesi A1 ve C1 moleküllerinin toplam

kütlesinden azdır.

6. Numaralandırılmış tepkimeler hücre dışında gerçekle-

şemez.

2. Aşağıda bir enzimin etki mekanizmasında gerçekleşen bazıolaylar karışık olarak verilmiştir. Bu olayları kutucuk numara-larını kullanarak sıralayınız.

3. Kimyasal bir tepkimenin başlaması için gerekli olan minimumenerji miktarına “aktivasyon enerjisi” denir. Bir tepkimenin en-zimli ve enzimsiz ortamda gerçekleşmesi için gerekli olan ak-tivasyon enerjisi ile tepkime sırasında oluşan serbest enerjialanları aşağıdaki grafikte karışık olarak numaralandırılmıştır.

Bu alanları grafik üzerindeki numaralı boşluklara yazınız.

4. Eşit miktarda H2O2 içeren deney tüplerine, eşit miktardaki ka-raciğer parçaları aşağıda gösterildiği gibi ilave edilmiştir.

(Karaciğerdeki katalaz enzimi; tepkimesini

katalizler)

Bu deney düzeneği ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) Hangi deney tüplerinde oksijen çıkışı görülmez?

........................................................................................

b) Oksijen çıkışının en hızlı olduğu deney tüpünü yazıp ne-denini açıklayınız.

........................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

c) Tepkimelerin tamamlanmasıyla, deney tüplerinde oluşanoksijen miktarını karşılaştırınız.

........................................................................................

Enzimde€iflmeden

tepkimeden ç›kar

4

Enzim ve substratçarp›fl›r.

3

Substrat enziminaktif bölgesine

ba€lan›r.

5

Substrat ürünedönüflür.

1

Enzim – substratkompleksi oluflur.

2

H2O2

Hafllanm›flkaraci€er

H2O2

Ezilmiflkaraci€er

H2O2

Parçakaraci€er

30°C 30°C 30°CI II III

H O H O O21katalaz

2 2 2 2+

Tepkimeye girecekmoleküller

II. ………………..........……...…

III. ………………….……

I. ………………..........…........……

Tepkimenin ilerlemesi

SubstratEne

rji

Ürün

Z H O A Cb2

31 1+ ++

Y H O A Ab2

21 1+ ++

X H O A Ba2

11 1+ ++

53

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

Mini Sınav

12

34

5678

910

11

5. Aşağıda enzimlerin takım halinde çalışmasının sonucu olarakX maddesinin üretimi gösterilmiştir.

Gen4ʼün mutasyona uğraması ile ortamda biriken maddeleri(I) ve reaksiyonun devam etmesi için ortama eklenmesi ge-reken maddeleri (II) aşağıdaki boşluklara yazınız.

I. ................................................................................

II. ................................................................................

6. Vitaminlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına“D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.

1. İnorganik yapılı olmalarına rağmen, enerji kaynağı

olarak kullanılırlar.

2. Vücuttaki vitamin eksikliğinde, bazı enzimler görev

yapamazlar.

3. İnsanlarda provitamin –A, karaciğerde A vitaminine

dönüştürülüp kana verilir.

4. İnsanlar D vitaminini güneş ışığından alırlar.

5. K vitamini dişilerde yumurtalık, erkeklerde testis ge-

lişiminde etkilidir.

6. Kalın bağırsağımızdaki bazı bakteriler B ve K vita-

minlerini sentezlerler.

7. C vitamini, hava ya da ışıkla temas ettiğinde çabuk

bozulur.

8. Alyuvar üretimi, DNA sentezi ve hücre bölünmesi

için B12 vitamini gereklidir.

9. B ve C grubu vitaminlerin vücuttaki eksiklik belirtileri

geç ortaya çıkar.

10. B vitamini görme olayında etkili olan maddelerin ya-

pısına katılır.

11. A, D, E ve K vitaminlerinin aşırı miktarda alınmaları,

zehirlenmeye neden olabilir.

12. Vitaminler enzimlerin yardımcı kısmı olan koenzim

olarak görev yaparlar.

7.

Yukarıda bir hücredeki nişasta miktarının zamana bağlı deği-şim grafiği verilmiştir.

Buna göre bu hücredeki su, glikoz ve serbest enzim miktarı-nın zamana bağlı değişim grafiklerini çiziniz.

8.

Yukarıdaki tabloda enzim ve substrat miktarı verilen deneytüplerinde tepkimelerin tamamlanması sonucu oluşan ürünmiktarlarını (a) ve tepkimelerin tamamlanması ile tüplerdebulunan enzim miktarlarını (b) çoktan aza doğru sıralayınız.

(Tepkimelerde kullanılan substrat ve enzim çeşitleri aynı olup,deney tüpleri özdeş ortamlarda bekletilmektedir.)

a) .........................................................................................

b) .........................................................................................

Tüp no Enzim miktarı Substrat miktarı

I + + + + + + + + + +

II + + + +

III + + + + + + +

IV + + + + + +

Gen1 Gen2

Enzim1 Enzim2

Enzim3 Enzim4

Gen3 Gen4

Gen6

Enzim6BA C

ED FX

Su

mik

tar›

Zaman

A)

Glik

oz m

ikta

r›

Zaman

B)

Ser

best

enz

imm

ikta

r›Zaman

C)

Nifl

asta

mik

tar›

Zaman

54

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

1. Kimyasal bir tepkimenin başlaması için gerekli olan minimumenerji miktarına “aktivasyon enerjisi” adı verilir. Yüksek sıcak-lıkta aktivasyon enerjisi çabuk aşılır ve reaksiyon hızlanır. Buyöntemin hücrelerde kullanılmamasının nedenini açıklayınız.

................................................................................................

. ................................................................................................

..................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

2. Aşağıda enzimlerin yapısı ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Bubilgilerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına“Y” harfi yazınız.

1. Basit enzimler, metabolik aktivite için yardımcı bir

kısma gerek duymazlar.

2. Bileşik enzimler, protein ve yardımcı kısımdan oluşur.

3. Enzim aktivitesinde görev alan Fe+2, Mn+2 ve Zn+2

vb. iyonlar organik kofaktörlerdir.

4. Kofaktörler organik bir molekül ise koenzim adını alır.

5. Bileşik enzimlerde apoenzim, etki edeceği maddeyi

belirler.

6. Bir koenzim ya da kofaktör sadece bir apoenzimle ça-

lışabilir.

7. Hücrelerde bulunan apoenzim çeşidi, koenzim ya da

kofaktör çeşidinden fazladır.

8. Enzimlerin protein kısmı hücrenin ribozom organe-

linde üretilir.

9. Enzimler girdikleri her reaksiyondan yapıları bozula-

rak çıkarlar.

10. Enzimler aktivasyon enerjisini düşürerek, reaksiyon

hızını artırırlar.

3.

Yukarıdaki üç tüpe aynı anda ve aynı miktarda patates (I. tüpebütün, II. tüpe dilimlenmiş, III. tüpe rendelenmiş olarak) veamilaz enzimi konuluyor. Tepkimeler için optimum şartlarınsağlandığı tüplerdeki substrat miktarı – zaman ve ürün mik-tarı – zaman değişimlerini aşağıdaki grafiklerde gösteriniz.

(Amilaz, nişasta sindirici enzimdir.)

4. Enzimlerin etkinliğini artıran maddelere “aktivatör”, azaltan yada durduran maddelere “inhibitör” adı verilir. Bunlar kimyasalbir madde ya da başka bir enzim olabilir. Aşağıda bazı akti-vatör ve inhibitörler karışık olarak verilmiştir. Aktivatörlerin ya-

nına (✔), inhibitörlerin yanına (7) işaretini koyunuz.

1. Kalsiyum (Ca)

2. Kurşun (Pb)

3. Civa (Hg)

4. Magnezyum (Mg)

5. DDT

6. Siyanür

Substratmiktar›

Zaman

A) Ürünmiktar›

Zaman

B) I. tüpII. tüpIII. tüp

Amilaz

Bütün patates Dilimlenmiflpatates

Rendelenmiflpatates

Amilaz Amilaz

I II III

55

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

Mini Sınav

12

4567

8910

11

5. Aşağıdaki tabloda mineral ve vitaminlere ait bazı özellikler ka-rışık olarak verilmiştir. Özelliği içeren bileşiği “+” işareti ile,özelliği içermeyen bileşiği “–”ʻ işareti ile tabloda gösteriniz.

6.

Yukarıda bir dizi enzimatik reaksiyon verilmiştir. Bu şema ile il-gili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlışolanların yanına “Y” harfi yazınız.

1. Enzim1ʼin substratları K ve P, ürünü ise Lʼdir.

2. Enzim2ʼin sentezinden sorumlu genin mutasyona uğ-

raması, ilgili hücrede M maddesinin birikimine nedenolur.

3. Reaksiyonda görev yapan enzimler tersinir özellik gös-

terir.

4. Ortamdaki P maddesinin tükenmesi durumunda N

maddesi üretilemez.

5. İlgili şema enzimlerin takım halinde çalışabileceğini

gösterir.

7. Vitaminler ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) Yağda ve suda çözünen vitaminler hangileridir?

.........................................................................................

.........................................................................................

b) Fazlası depolanamayıp, idrarla atılan vitaminler hangile-ridir?

........................................................................................

c) İnsanlarda besinlerle alınabildiği gibi kalın bağırsağımızdayaşayan bazı bakterilerin de ürettiği vitaminler hangileri-dir?

.........................................................................................

8.

Yukarıda verilen şekil –1ʼde sükroz molekülünün enzimsiz or-tamdaki hidrolizi, şekil –2ʼde ise enzimli ortamdaki hidrolizigösterilmiştir.

Buna göre, sükroz molekülünün enzimsiz ve enzimli ortam-daki tepkime hızlarını karşılaştırarak, ulaştığınız sonucun ne-denini açıklayınız.

................................................................................................

................................................................................................

...............................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

Enzimyokkengerekliaktivasyonenerjisi


Enzimsiz

Enzim varkengerekli aktivasyonenerjisi

Enzimli

Sükrozglikoz + fruktoz

fiekil–2

fiekil–1

N

K

L

M

PEnzim1

Enzim2Enzim3

Enzim4

ÖZELLİKLERBESİNLER

MİNERALLER VİTAMİNLER

1. Organik yapıdaolma

2. Enerji verme

3. Vücutta düzenleyiciolarak görev yapma

4. Hidroliz edilememe

5. Enzimlerin yapısınakatılma

56

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

1. Aşağıda bileşik bir enzimin kısımları gösterilmiştir.

Apoenzime ait olan,

I. peptit bağı içerme,

II. organik yapılı olma,

III. canlı hücrelerde sentezlenme,

IV. etki edilecek substratı belirleme

özelliklerinden hangileri koenzim kısmı içinde doğrudur?


D) II ve IV E) III ve IV

2. Bir enzimin pasif yada aktif olduğu genellikle substratınsonuna gelen ek ile ifade edilir. Enzimlerin adlandırılmaprensibine göre, aşağıdaki enzimlerden hangisinin pasifolduğu söylenebilir?

A) Maltaz B) Lipaz C) Peptidaz

D) Pepsinojen E) Amilaz

3. Pepsin ve üreaz gibi sindirim enzimleri sadece proteindenmeydana gelen basit enzimlerdir.

Basit enzimlerin aktiviteleri aşağıdaki faktörlerin hangi-sinden etkilenmez?

A) Ortam sıcaklığı

B) Koenzim miktarı

C) Ortam pHʼı

D) İnhibitör maddeler

E) Substrat yoğunluğu

4. Aşağıdaki şemada enzim denetiminde gerçekleşen bir hidro-liz olayı verilmiştir.

Tepkimede III numaralı madde glikoz olduğuna göre,diğer maddelerle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi ya-pılamaz?

A) II numaralı madde sükroz ise, IV numaralı madde fruktoz-dur.

B) IV numaralı madde galaktoz ise, II numaralı madde lak-tozdur.

C) I numaralı madde, hidroliz enzimidir.

D) II numaralı madde glikozit, I numaralı madde ise peptitbağı içerir.

E) IV numaralı madde sükroz ise, I numaralı madde fruktoz-dur.

5. Bir canlıda,

I. protein,

II. vitamin,

III. mineral

moleküllerinden hangileri hem düzenleyici hem de enerjiverici olarak kullanılır?



6. Bir hücrede gerçekleşen enzimatik tepkimeler dizisi aşağıdagösterilmiştir.

Tepkimelerde görev yapan enzim1, enzim2, ve enzim3ʼün,

I. substratları,

II. çalıştıkları pH dereceleri,

III. amino asit dizilimleri,

IV. çalışma sıcaklıkları

özelliklerinden hangileri aynı olabilir?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV

D) I, II ve III E) II, III ve IV

Enzim1

K L

Enzim2

M

Enzim3

N

I II+ I II IIII

IV

Apoenzim(Asıl kısım)

Koenzim(Yardımcı kısım)

TEST – 1

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 57

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

7. Bir deney tüpüne optimum şartlarda sükroz, yeterli miktardasu ve sükrozun sindirimini sağlayan sükraz enzimi konulmuş-tur.

Bir süre sonra deney tüpünde,

I. fruktoz,

II. glikoz,

III. sükraz,

IV. galaktoz

moleküllerinden hangilerine rastlanır?

A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III


8. Vitaminlerle ilgili,

I. sindirime uğramadan hücre zarından geçebilme,

II. enerji verici olarak kullanılmama,

III. kalın bağırsaktaki bakterilerce üretilme,

IV. fazla alındığında idrarla atılma

özelliklerinden C ve K vitaminlerine ait olanlar aşağıda-kilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

9.

Bir hayvan hücresinde gerçekleşen enzimatik bir tepkimenin,zamana bağlı hız değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir.

t2 zaman diliminde tepkime hızındaki değişimin nedeni,

I. substrat yüzeyinin artması,

II. ortama inhibitör madde ilave edilmesi,

III. sıcaklığın optimum değerin üzerine çıkarılması

olaylarından hangileri olamaz?



10. İnsanlarda,

I. A,

II. C,

III. D,

IV. K

vitaminlerinden hangileri provitamin halde alınıp, vücuthücrelerinde kullanılabilir hale dönüştürülür?

A) I ve II B) I ve III C) I ve IV

D) II ve III E) III ve IV

11. Bir hayvan hücresinde bir molekül laktaz enzimi bir saniyede100.000 laktoz molekülünü parçalar. Buna karşın doğadaaynı miktarda laktoz, enzimsiz ortamda yüzyılda parçalanır.

Bu bilgiye göre,

I. Enzimler tekrar tekrar kullanılır.

II. Enzimler sadece hücre içinde etkinlik gösterebilir.

III. Enzimler reaksiyon hızını artıran biyolojik katalizörlerdir.


A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III


12.

Yukarıdaki üç farklı deney tüpüne eşit miktarlarda nötryağ molekülü ve lipaz enzimi konuluyor. Deney tüplerininhangilerinden bir süre sonra alınan süzüntüde yağ asit-lerine rastlanamaz?



– Nötr ya€– Lipaz– Su– pH = 8,5– (55°C)

– Nötr ya€– Lipaz– Su– pH = 8,5– (–10°C)

– Nötr ya€– Lipaz– Su– pH = 8,5– (36°C)

I II III

t1 t2

Tepkime hızı

Zaman

C vitamini K vitamini

A) I ve II III ve IV

B) I ve III II ve IV

C) I, II ve III I, II ve IV

D) I, II ve IV I, II ve III

E) I, II ve IV I, II, III ve IV

58 1) C 2) D 3) B 4) E 5) A 6) C 7) C 8) D 9) A 10) B 11) C 12) C

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

1. Çeşitli tepkimelerde görev alan enzimlerin,

I. sentezi,

II. substratı ile kompleks oluşturması,

III. substratını ürüne dönüştürmesi

olaylarından hangileri yalnız hücre içinde gerçekleşir?



2.

Yukarıda bir tepkimenin enzimli ve enzimsiz ortamda gerçek-leşmesi için gerekli olan aktivasyon enerjisi (AE) ile, tepki-mede oluşan serbest enerjiyi (SE) gösteren grafiklerverilmiştir.

Buna göre,

I. Enzimler tepkimede oluşan serbest enerji miktarını de-ğiştirmez.

II. Enzimli tepkimelerin aktivasyon enerjisi, enzimsiz tepki-melerin aktivasyon enerjisinden düşüktür.

III. Enzimler hücrelerde takım halinde çalışırlar.




3. Vitaminlere ait olan aşağıdaki özelliklerden hangisi, vita-minlerin sindirim sisteminde değişime uğramamalarınıntemel nedenidir?

A) Enzimlerin yapısına katılma

B) Enerji kaynağı olarak kullanılamama

C) Hücre zarından geçebilecek yapıda olma

D) Düzenleyici olarak görev yapma

E) Bitki hücreleri tarafından sentezlenme

4.

Sabit sıcaklıkta, içerisinde eşit miktarlarda H2O2 ve ezilmişkaraciğer bulunan üç deney tüpüne ayrı ayrı 5ʼer ml damıtıksu, HCI ve NaOH maddeleri ekleniyor.

Bu deneyde, tüplerdeki reaksiyon hızı aşağıdakilerdenhangisine bağlı olarak değişir?

A) Substrat yüzeyine B) Ürün miktarına

C) Enzim miktarına D) Deney tüplerinin hacmine

E) Ortamın pH değerine

5. Otçul hayvanların sindirim sisteminde yaşayan bazı bak-teriler tarafından sindirilen polisakkaritin monomerleri,aynı canlının hücrelerinde,

I. protein sentezi,

II. glikojen sentezi,

III. yağ sentezi

olaylarından hangilerinde doğrudan kullanılır?



6. Bir enzimin hidrolizi sonucunda,

I. amino asit,

II. vitamin,

III. mineral

moleküllerinden hangileri kesin olarak açığa çıkar?



100 gezilmifl

karaci€er+

50 ml H2O2

100 gezilmifl

karaci€er+

50 ml H2O2

5 mL su 5 mL HCl 5 mL NaOH

AE

AE

SE

SE

(Enzimsiz)

(Enzimli)

TEST – 2

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 59

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

7. Hücre zarının fosfolipit tabakasından geçebilen X vita-mini ile ilgili,

I. Fazlası karaciğerde depolanır.

II. Vücuttaki eksiklik belirtileri çabuk ortaya çıkar.

III. Aşırı miktarda alınmaları zehirlenmeye neden olabilir.




8. “Enzim ve substrat arasında anahtar – kilit uyumu vardır.” ifa-desi enzimlere ait olan aşağıdaki özelliklerden hangisinidestekler?

A) Enzimler reaksiyonları çift yönlü gerçekleştirebilirler.

B) Her enzim belirli bir substratı etkiler.

C) Enzimler tekrar tekrar kullanılırlar.

D) Bazı enzimler hücre dışında da çalışabilir.

E) Enzimler, hücrelerde enerji tasarrufu sağlarlar.

9.

Yukarıda enzimlerin inhibitör maddeler ve substratlarla olanetkileşimleri şematize edilmiştir.

Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?

A) Bazı inhibitörler enzimin aktif merkezi ile yüzeysel uyumsağlayabilir.

B) Substrat normal olarak enzimin aktif bölgesine bağlanır.

C) İnhibitör enzimin başka bir bölgesine bağlanıp, aktif bölge-nin şeklini değiştirebilir.

D) İnhibitör maddeler substrata bağlandıkları bölgeye göre ad-landırılır.

E) İnhibitör bulunan ortamda, enzim substrat kompleksi olu-şumu engellenir.

10. Aşağıdakilerden hangisi suda çözünen vitaminlerin ek-sikliği sonucu ortaya çıkan hastalıklardan biri değildir?

A) Skorbit B) Raşitizm C) Anemi

D) Pellegra E) Beriberi

11. Hidroliz olaylarının gerçekleştiği bir deney tüpünde sıcaklığınbelirli zaman aralıklarındaki değişimi aşağıdaki grafikte veril-miştir.

Buna göre, I, II, III, ve IV numaralı zaman aralıklarındadeney tüpündeki ürün miktarının değişimi aşağıdaki gra-fiklerden hangisinde doğru verilmiştir?

12. Aşağıdaki vitaminlerden hangisi kalsiyumun bağırsaklar-dan emiliminde görev aldığından dolayı kemik gelişiminietkiler?

A) C vitamini B) A vitamini C) E vitamini

D) K vitamini E) D vitamini

I Zaman

Ürün miktar›

II III IV I II III IV

Ürün miktar›

Zaman

A) B)

I Zaman

Ürün miktar›

II III IV I II III V

Ürün miktar›

Zaman

C) D)

I Zaman

Ürün miktar›

II III IV

E)

V V

V

V

IV

S›cakl›k

Zaman

90°C

50°C

36°C

20°C

I II III VIV

Substrat

Aktif bölge

Kompetitifinhibitör

Kompetitif–olmayan inhibitör

60 1) A 2) C 3) C 4) E 5) B 6) A 7) D 8) B 9) D 10) B 11) A 12) E

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

1. Bir tepkimenin enzimli ve enzimsiz ortamda gerçekleşmesiiçin gerekli olan aktivasyon enerjisi (AE) ile, tepkime sırasındaoluşan serbest enerjiyi gösteren grafik aşağıda verilmiştir.

Buna göre,

I. Enzimler tepkimede oluşan serbest enerji miktarını de-ğiştirmez.

II. Enzimler tepkimede aktivasyon enerjisini düşürerek, har-canan enerji miktarını azaltır.

III. Enzimin kullanılması birim zamanda oluşan ürün mikta-rını değiştirmez.

ifadelerinden hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) II ve III E) I, II ve III

2. – Enzimin etki ettiği maddedir.

– Enzimin etkisi ile ürüne dönüşür.

– Enzimin aktif bölgesine geçici olarak bağlanır.

Yukarıda özellikleri verilen molekül çeşidi ile ilgili olarak,

I. Her enzim belirli bir tipine etki edebilir.II. Hücrelerde takım halinde çalışırlar.III. Yapılarında mutlaka peptit bağı bulundururlar.



3. Hücre yenilenmesi ve kan hücrelerinin yapımı için gerekli olanB9 vitamininin (folik asit) aktifleşmesini C vitamini sağlar. Heriki vitaminin de fazlası idrarla atılır.

Buna göre,

I. C vitamini eksikliğinde vücuttaki yaralar geç iyileşir.

II. B9 ve C vitamini vücutta depo edilemez.

III. B9 ve C vitaminleri birbirlerine dönüşebilirler.



4.

Yukarıda bir insanda gerçekleşen triptofan amino asitinin sen-tez basamakları gösterilmiştir.

Buna göre,

I. Gen2 mutasyona uğrarsa, ortamda glisin amino asiti biri-kir.

II. Enzim1, enzim2 ve enzim3 takım halinde çalışmaktadır.

III. Enzim3ʼün substratı, enzim2ʼnin ürünüdür.




5.

Yukarıdaki deney düzeneğinde A ve B kaplarındaki polimer-lerin hidrolizi gerçekleştikten sonra 1.ve 2. musluklar aynıanda açılıp, içindeki maddelerin toplama kabına karışmasısağlanıyor.

Buna göre, toplama kabından alınan örnekle ilgili, olarakaşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir?

A) İçerdiği glikoz miktarı, gliserol miktarından fazladır.

B) İçeriğinde amino asit, gliserol ve yağ asiti bulunur.

C) Polimerler bakımından zengindir.

D) İçeriğinde enzim bulundurmaz.

E) Disakkarit karışımı içerir.

Nötrya€+

Enzim+su

A kab›

Protein+

Enzim+su

B kab›

1.

Toplama kab›

36°C subanyosu

2.

Enzim1

Gen1

Önmadde

Glisin Alanin Triptofan

Enzim2

Gen2

Enzim3

Gen3

Enzimsiz AE

Enzimli AE

Serbest enerji

Tepkimeninilerlemesi

Enerji

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 61

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

TEST – 3

6. Bir bitki hücresinde maltaz enziminin sentezi sırasında 381molekül su açığa çıkmıştır.

Buna göre, tepkime sırasında kullanılan amino asit sa-yısı kaçtır?

A) 379 B) 381 C) 383 D) 380 E) 382

7. Bir insanın günlük vitamin ihtiyacı ve dışarıdan aldığı vitaminmiktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablodaki verilere göre bu insanın gün sonunda idrar ana-lizi yapıldığında idrarında hangi vitaminlere rastlanır?

A) Yalnız C B) K ve E C) B ve C

D) B, C ve E E) C, K ve E

8.

Yukarıda bir insana ait, X ve Y tripeptitlerinin dehidrasyonsentezinde kullanılan amino asitlerin sayısı, sırası ve çeşitlerigösterilmiştir.

Buna göre, X ve Y tripeptitleri ile ilgili,

I. İçerdikleri amino asitlerin çeşitleri ve sayıları aynı, dizi-limleri farklıdır.

II. Yapılarında bulunan peptit bağı sayısı aynıdır.

III. Sentezleri için şifre veren DNAʼnın nükleotit dizilimleri ay-nıdır.




9.

Yukarıdaki deney tüplerine belirtilen organik maddeler ile aynıanda ve aynı miktarda lipaz enzimi konuluyor.

Bir süre sonra 1 ve 2 nolu tüpte reaksiyon olmadığı, 3 nolutüpte reaksiyon olduğu gözleniyor.

Buna göre,

I. Bir enzim belirli bir substrata etki edebilir.

II. Enzimler sadece hücre içinde çalışabilirler.

III. İnhibitör maddelerin bulunduğu ortamda enzimler çalışa-maz.




10. Azotça fakir topraklarda yaşayan böcekçil bitkiler, azot (N) ih-tiyaçlarını karşılamak için yakaladıkları böcekleri hücre dışınasalgıladıkları enzimlerle parçalar.

Enzimlerin aşağıdaki özelliklerinden hangisi böcekçil bit-kilerin bu şekilde beslenmesine olanak sağlar?

A) Enzimlerin belirli bir substrata özgü olması

B) Enzimlerin eser miktarda bulunması

C) Enzimlerin çok hızlı çalışması

D) Enzimlerin hücre dışında etkinlik göstermesi

E) Enzimlerin substratın dış yüzeyine etki etmesi

11. Enzimlerin,

I. peptit bağı içerme,

II. enerji verici olarak kullanılmama,

III. yüksek sıcaklıkta bozulma

özelliklerinden hangileri vitaminler için de geçerlidir?



1 2

Niflasta

Lipaz Lipaz

3

Lipit

Lipaz

Protein

X tripeptidi RP N

Y tripeptidi NR P

VitaminVücudun ihtiyacıolan miktar (mg)

Organizmanın aldığımiktar (mg)

B vitamini 100 mg 74 mg

C vitamini 120 mg 138 mg

K vitamini 80 mg 70 mg

E vitamini 95 mg 100 mg

62 1) C 2) A 3) C 4) E 5) B 6) E 7) A 8) D 9) A 10) D 11) D

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

1. Aşağıdaki tabloda bazı vitamin çeşitlerinin eksikliklerinde or-taya çıkan hastalıklar gösterilmiştir.

Tabloda verilen vitaminlerden yoksun bir diyet ile besle-nen bir insanda aşağıda verilen metabolizma aksaklıkla-rından hangisinin en son ortaya çıkması beklenir?

A) Anemi B) Skorbit

C) Beriberi D) Pellegra

E) Gece körlüğü

2. İnsanların besinlerle aldığı bitkisel ve hayvansal proteinlerinhidrolizle monomerlerine kadar enzimatik olarak parçalanma-ları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Buna göre,

I. Proteinlerin, monomerlerine kadar hidrolizini sağlayan en-zimler takım halinde çalışır.

II. Proteinlerin hidrolizi sonucunda oluşan en küçük organikmadde amino asittir.

III. İlgili enzimler ester bağlarının koparılmasını sağlar.




3. Tüm canlı hücreler,

I. enzim,

II. ATP,

III. glikoz,

IV. amino asit

moleküllerinden hangilerini sentezlemek zorundadır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III


4.

Yukarıdaki tepkime dizisinin gerçekleştiği bir hayvan hüc-resinde enzimlerin oluşumundan sorumlu genlerden han-gilerinin mutasyona uğraması, o hücrede K maddesindenR maddesinin üretimini engellemez?

A) G1 ve G3 B) G4 ve G6

C) G1, G2 ve G3 D) G3, G5 ve G6

E) G4, G5 ve G6

5. Çok hücreli canlılarda aşağıdaki sistemlerden hangisi “en-zimler hücre dışında da görev yapar” hipotezini doğrular?

A) Solunum sistemi B) Sindirim sistemi

C) Dolaşım sistemi D) Kas sistemi

E) Boşaltım sistemi

6. Aşağıda beş farklı tepkimeye ait substrat, enzim ve ürün çe-şitleri verilmiştir.

Yapılan eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

Tepkimeno

Substrat Enzim Ürün

1 Protein Peptidaz Amino asit

2 Trigliserit Lipaz Yağ asitleri + gliserol

3 Maltoz Maltaz Glikoz + glikoz

4 Glikojen Amilaz Gliserol

5 Sükroz Sükraz Glikoz+ fruktoz

K L M

L

R

P

G1

E1

G2

E2

G6E6

G5

E5

G3

E3

G4

E4

Substrat Enzim Ürün

Protein Pepsin Polipeptit

Polipeptit Tripsin Peptit + Amino asit

Peptit Erepsin Amino asit

Vitamin çeşidi Eksikliğinde oluşan hastalıklar

B1 Beriberi

C Skorbit

B3 Pellegra

A Gece körlüğü

B9 Anemi

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 63

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

TEST – 4

7. Enzimlerin yapısında bulanan organik monomerleri hücreiçinde sentezleyebilen bir canlı ile ilgili olarak aşağıdakiifadelerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Fotoototrof bir canlıdır.

B) Işık enerjisini kimyasal bağ enerjisine dönüştürür.

C) İnorganik madde oksidasyonunu gerçekleştirir.

D) Enzimlerin yapısına katılacak olan mineralleri ortamdanhazır alır.

E) Enzimin apoenzim kısmının sentezi için gerekli şifre çekir-dek DNAʼsından alınır.

8.

Yukarıdaki enzimatik tepkimede V maddesinin üretiminin ge-reğinden fazla, T maddesinin üretiminin ise yetersiz olduğugözlenmiştir.

Hücredeki bu sorun hangi maddenin hangi enzime bağ-lanarak, enzimi pasifleştirmesi durumunda giderilebilir?

A) V maddesi → E4 B) Y maddesi → E2

C) Z maddesi → E2 D) T maddesi → E3

E) X maddesi → E1

9. Enzimlerle ilgili,

I. Apoenzim kısımları protein yapılıdır.

II. Biyolojik katalizör olarak adlandırılırlar.

III. İçerdikleri koenzimler inorganik yapılıdır.

ifadelerinden hangileri doğru değildir?



10. Üç ayrı deney tüpüne eşit miktarlarda ve aynı zaman dilimindeprotein, su ve proteinleri monomerlerine kadar sindiren en-zimler konuluyor. Belirli bir süre sonra tüplerde oluşan ürünmiktarlarındaki değişimin aşağıdaki grafikte belirtildiği gibi ol-duğu gözleniyor.

Buna göre 1, 2 ve 3 nolu tüplerde,

I. ortam pHʼı,

II. substrat miktarı,

III. ortam sıcaklığı

IV. substrat yüzeyi

özelliklerinden hangileri farklı olabilir?

A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III

D) I, III ve IV E) I, lI, III ve IV

11.

Yukarıda I, II ve III ile gösterilen deney kaplarına uygun ko-şullarda lipit, kongo kırmızısı ve yeterli miktarda su konul-muştur. Daha sonra I. deney kabına lipaz enzimi, II. deneykabına saf su, III. deney kabına kaynatılıp soğutulmuş lipazenzimi eklenmiş ve bir süre beklenmiştir.

Bu süreçte oluşacak renk değişimleriyle ilgili aşağıdakiifadelerden hangisi doğrudur?(Kongo kırmızısı asit or-tamda mavi, bazik ortamda kırmızı renk verir.)

A) Önce I. kapta, sonra II. kapta mavi renk oluşur.

B) Sadece I. kapta mavi renk oluşur.

C) III. kaptaki kırmızı renk bir süre maviye döner.

D) Sadece II. kapta mavi renk oluşur.

E) Üç kapta da mavi renk oluşur.

Lipit+

Lipaz

I

Lipit+

Saf su

II

Lipit+

Kaynatılıp–so€utulmufllipaz enzimi

III

Ürün miktarı

Zaman

1

23

X Y Z

T

V

G1

E1

G2

E2

G3

E3

E4

G4

64 1) E 2) D 3) A 4) D 5) B 6) D 7) D 8) A 9) B 10) D 11) B

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

En

zimler ve V

itamin

lerB

ölü

m – 3

NÜKLEİK ASİTLER

¡ Nükleik asitler karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O), azot (N) ve fosfor (P) atom-larından oluşan büyük ve karmaşık yapılı organik moleküllerdir.

¡ Nükleik asitler, tüm canlıların kalıtım birimi olmakla beraber hücre yönetimin-den de sorumludurlar. Bu nedenle yönetici moleküller olarak da adlandırılırlar.

¡ Hücrelerde DNA ve RNA olmak üzere iki tip nükleik asit bulunur.

¡ Nükleik asitlerin yapı birimlerine nükleotit adı verilir. Bir nükleotidin yapısındaazotlu organik bir baz, beş karbonlu bir şeker ve bir fosfat grubu bulunur.

¡ Organik bazın glikozit bağı ile pentoza bağlanmasıyla nükleozit oluşur. Nük-leozitin fosfoester bağı ile fosfat grubuna bağlanmasıyla oluşan yapıya ise nük-leotit denir.

¡ Bir nükleotit üç kısımdan oluşur.

1. Azotlu Organik Bazlar

¡ Nükleotitlerin yapısında bulunan organik bazlar pürin ve pirimidin olmak üzereiki çeşittir.

a. Pürin bazları

¡ Adenin (A) ve Guanin (G) bazlarıdır. Çift halkalı bir iskelete sahiptirler. HemDNA, hem de RNAʼnın yapısına katılırlar.

b. Pirimidin Bazları

¡ Sitozin (S), Timin (T) ve Urasil (U) bazlarıdır. Tek halkalı bir iskelete sahiptir-ler. Sitozin hem DNA hem de RNAʼnın yapısına katılırken, timin sadeceDNAʼnın, urasil ise sadece RNAʼnın yapısına katılır.

O

Pentoz

Nükleozit

Nükleotit

Azotlu bazFosfat grubu

O

O

CH2P–O

–O

Fosfoesterba€ı

Glikozitba€ı

65

BÖLÜM

NÜKLEİK ASİTLER VE ATP

KONU ÖZETI

4 YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

Organik baz + Pentoz = Nükleozit

Nükleozit + Fosforik asit = Nükleotit

Çok sayıda nükleotit = Nükleik asit

Nükleik asit + Protein = Nükleoprotein

Nükleik asitlerin organizasyonu

NH2

C

HCCN

N

NH

NC

Adenin(A)

NH2

C

O

C

CCHC

NHN

N NH

Guanin(G)

Pürin bazları

NH2

CCH

CH

N

NH

OC

Sitozin (S)

HN

OHN

C CH

CC

O

Urasil (RNA’da) (U)

CH3HN

HO

O

C

N

C

CHC

Timin (DNA’da) (T)

Pirimidin bazları

2. Beş Karbonlu Şeker (Pentoz)

¡ Nükleotitlerin yapısına riboz ve deoksiriboz adı verilen beş karbonlu iki çeşit şe-kerden biri katılır. Deoksiriboz DNAʼnın, riboz ise RNAʼnın yapısına katılır.

3. Fosforik Asit

¡ Nükleotitlerin yapısında üçüncü molekül olarak bulunan fosforik asit hem DNAhem de RNAʼnın yapısına katılır.

1. DNA (Deoksiribonükleik Asit)

¡ Yapısında adenin, guanin, sitozin, timin organik bazları, deoksiriboz şekeri vefosfat grubu bulunduran organik bir moleküldür.

¡ Prokaryot hücrelerin sitoplazmasında, ökaryot hücrelerin çekirdek, mitokondri vekloroplast organellerinde bulunur.

¡ İki zincirden oluşur. Zincirler arasında zayıf hidrojen bağları vardır.

¡ Watson ve Francis Crick 1953 yılında yaptıkları çalışmalar ile ikili sarmal yapı-daki DNA modelini ortaya çıkarmışlardır.

¡ Karşılıklı zincirlerinden adenin bazı, timin bazı ile guanin bazı, sitozin bazı ile eş-leşir.

¡ Adenin ve timin bazları arasında iki hidrojen bağı bulunurken, guanin ve sitozinbazları arasında üç hidrojen bağı bulunur.

¡ Kendini eşleyebilir. Bu olaya replikasyon adı verilir.

¡ Hücre bölünmesi ve protein sentezini denetler.

DNA molekülüne ait bazı özellikler aşağıda verilmiştir:

¡ Nükleotit sayısı = Fosfat sayısı = Deoksiriboz sayısı = Baz sayısı

¡ A = T, G = S

¡

¡

¡

¡

2. RNA (Ribonükleik Asit)

¡ Yapısında adenin, guanin, sitozin, urasil organik bazları, riboz şekeri ve fosfatgrubu bulunduran organik moleküllerdir.

¡ Prokaryot hücrelerin sitoplazma ve ribozomunda bulunur. Ökaryot hücrelerin;çekirdek, ribozom, sitoplazma, mitokondri ve kloroplastlarında bulunur.

¡ Tek zincirdir. Bu nedenle A = U, G = S olma zorunluluğu yoktur.

TA 1 S

G 1= =

A T G S!+ +

A G S T , A S G Tpürin pirimidin

+ = + + = +\ [

A = T G ∫ S2 H ba€ı 3 H ba€ı

66

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

O

O

O

OO

-OP

H2C

O

OH

OH

OH

O

-OP

H2C

O

O

O

OO

-OP

H2C

O

O

OO

O-P

CH2

O

O

OO

-OP

H2C

O

O

OO

O-P

CH2

O

O

OO

O-P

CH2

O

HOO

O-P

CH2

T A

G S

S G

A T

Hidrojen ba€ı

I. zincir

DNA molekülü

II. zincir

DNA'nın bilgisayarda çizilmiş üç boyutlu ya-pısı gösterilmiştir.

¡ Kendini eşleyemez. DNAʼnın tek zinciri üzerinden transkripsiyon ile sentez-lenir.

¡ Yapı ve görevlerine göre mRNA, tRNA ve rRNA olmak üzere üçe ayrılır.

¡ Protein sentezinde görev yaparlar.

¡ Tek zincir olduğundan zayıf hidrojen bağı içermezler (tRNA hariç).

Ökaryotik hücrelerde RNA çeşitleri, bulundukları kısımlar ve görevleri

ATP (Adenozin Trifosfat)

¡ Adenin bazı, riboz şekeri ve üç fosfat grubundan oluşan organik bir moleküldür.

¡ Hücrelerin metabolik enerji kaynağıdır.

¡ Adenin bazı ve riboz şekerlerinin birleşmesiyle adenozin oluşur. Bu yapıya birfosfat grubunun bağlanması ile adenozin monofosfat (AMP), iki fosfat grubu-nun bağlanması ile adenozin di fosfat (ADP), üç fosfat grubunun bağlanmasıile adenozin tri fosfat (ATP) oluşur.

Bulundu€u k›s›m GöreviRNA çefliti

Çekirdekte üretilipsitoplazmaya geçer.

DNA'daki genetikflifreyi ribozoma tafl›r.

Tafl›y›c› RNA (tRNA) Sitoplazmadan ald›€›amino asitleri mRNA'daki

bilgiye göre ribozoma tafl›r.

Mesajc› RNA (mRNA)

Ribozomal RNA (rRNA) Ribozomun yap›s›na kat›l›r.



Adenin Riboz

P P P

3 fosfat grubu

AMP

ADP

ATP : Yüksek enerjili fosfat ba€lar›

67

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

mRNA

oluflmasürecindeki polipeptid

küçükalt birim

büyükalt birim

Ribozomun yapısı

¡ Hücrede ADPʼye bir fosfat grubu eklenerek, ATP sentezlenmesi olayına fos-forilasyon denir.

¡ Canlılar dört farklı yöntemle ATP sentezleyebilir.

1. Substrat düzeyinde fosforilasyon (fermantasyon ve oksijenli solunum)

2. Oksidatif fosforilasyon (oksijenli solunum)

3. Fotofosforilasyon (fotosentez)

4. Kemofosforilasyon (kemosentez)

¡ ATP molekülü hücre zarından geçemez.

¡ ATP molekülünün üretildiği reaksiyonlara fosforilasyon, harcandığı reaksiyon-lara ise defosforilasyon denir. Fosforilasyon ve defosforilasyon olayları tümcanlılarda ortaktır.

Endergonik: Enerjinin harcandığı reaksiyonlardır.

Ekzergonik: Enerjinin açığa çıktığı reaksiyonlardır.

ATP

ADP +Pi

Ene

rji

Enerji

Enerjinin aç›€aç›kt›€› olaylar

• Oksijensiz solunum• Oksijenli solunum

Enerjinin harcand›€›olaylar

• Biyosentez reaksiyonlar›• Sinirsel iletim• Aktif tafl›ma

Ekzergonik Endergonik

ATP’nin tüketimi veüretimi

68

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

NH2

N N

NN

OP

Üç fosfat grubu

O–

O

–O O P

O–

O

O P

O–

O

ORiboz

Adenin

OH OH

Ade

nozi

n

ATPʼnin açık formülü

Tepkimenin ilerleyifli

Mol

ekül

lerin

pot

ansi

yel e

nerji

si

Tepkimeyegiren madde

Ürünler

Tepkimenin ilerleyifliMol

ekül

lerin

pot

ansi

yel e

nerji

si Ürünler

Tepkimeyegiren madde

G‹REN enerjimiktar›

Ekzergonik tepkimelerde enerji salınır. Endergonik tepkimelerde enerji harcanır.

ÇIKANenerji miktar›

1. Aşağıda DNA molekülünün yapıtaşı olan bir nükleotitin genelyapısı şematize edilmiştir. Şemada gösterilen numaralı kı-sımların isimlerini yazınız.

I. ...........................................................................................

II. ...........................................................................................

III. ...........................................................................................

IV. ...........................................................................................

2.

Yukarıda nükleik asitlerin yapısına katılan moleküller numa-ralandırılarak verilmiştir. Bazı molekülleri birden fazla kulla-nabilmek şartı ile birbirinden farklı dörder tane DNA ve RNAnükleotiti oluşturunuz.

3. Aşağıda nükleik asitlere ait bazı genel özellikler verilmiştir. Buözelliklerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlışolanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız.

1. Nükleik asitler C, H, O, N ve P atomlarından oluşur.

2. Bir nükleotitin yapısında azotlu organik baz, beş kar-

bonlu şeker ve fosfat bulunur.

3. Organik bazın peptit bağı ile pentoza bağlanmasıyla

nükleozit oluşur.

4. Adenin ve guanin çift halkalı pürin bazlarını oluştu-

rur.

5. Urasil bazı hem DNAʼnın hem RNAʼnın yapısına ka-

tılır.

6. Deoksiriboz DNAʼnın, riboz ise RNAʼnın yapısına ka-

tılır.

7. Sitozin, timin ve urasil tek halkalı pirimidin bazlarını

oluşturur.

8. Nükleotitler içerdiği fosforik asit (H3PO4) grubuna

göre adlandırılır.

9. Nükleik asitler, prokaryot canlıların çekirdeğinde bu-

lunur.

10. Çok sayıda nükleotitin bir araya gelmesinden nükleik

asitler oluşur.

4. Aşağıdaki şemada nükleik asitlere ait organizasyon derece-leri küçükten büyüğe doğru sıralanmıştır. Bu şemada verilenanahtar kelimelerden yararlanarak boş olan kutuları uygun şe-kilde doldurunuz.

Adenin Riboz Timin Guanin

I II III IV

Urasil Fosfat Deoksiriboz Sitozin

V VI VII VIII

DNA RNA

1. ................................ ................................

2. ................................ ................................

3. ................................ ................................

4. ................................ ................................

O

Azotlu organikbaz

O

O

CH2P–O

–O

I II

DNA molekülü

III IV

Pentoz

a: ………………

b: ……………………

c: ………………………………

d: ………………………………………

e: ……………………………………………Nükleoprotein

69

Mini Sınav

12 123

4567

8910

11

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

5. Aşağıda nükleotitlerin yapısında bulunan pürin ve pirimidinbazlarına ait bazı özellikler verilmiştir. Venn diyagramı üze-rinde bu özellikleri karşılaştırınız.

1. Çift halkalı bir iskelete sahiptirler.

2. Adenin (A) ve Guanin (G) bazlarından oluşurlar.

3. Organik yapılı moleküllerdir.

4. Sitozin (S), Timin (T) ve Urasil (U) bazlarından oluşurlar.

5. Tek halkalı bir iskelete sahiptirler.

6. Nükleotitlerin yapısında bulunurlar.

6. Aşağıda DNA molekülünün bir bölümü verilmiştir. Bu DNAbölümünde ikili ve üçlü hidrojen bağlarını şekil üzerinde gös-tererek, toplam hidrojen bağı sayısını yazınız.

..............................................................................................

7. Bir bitkiye ait aşağıdaki hücresel yapılardan DNA içerenleri-

nin yanındaki kutucuğa (4), içermeyenlerin yanındaki kutu-

cuğa (X) işaretini koyunuz.

1. Mitokondri

2. Ribozom

3. Çekirdek

4. Kloroplast

5. Sitoplazma

6. Golgi cisimciği

8.

Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak aşağıdaki metni

tamamlayınız.

.................... molekülü .................... hücrelerin sitoplazma-

sında, .................... hücrelerin çekirdek, mitokondri ve kloro-

plast organellerinde bulunur. İki polinükleotit zincirinden

oluşan bu molekülün zincirleri arasında zayıf ....................

bağları bulunur. Bu bağlar karşılıklı zincirlerde yer alan

.................... ile .................... bazı arasında ikili, ....................

ile .................... bazı arasında üçlü olarak bulunur. Alt alta

gelen nükleotit zincirleri ise birbirlerine .................... bağı ile

bağlanır.

9. ATP molekülünün yapısında üç fosfat grubu ve iki tane yük-

sek enerjili fosfat bağı bulunur. Hidroliz olayı sonucu bu fosfat

bağlarının kopması ile oluşan molekülleri, aşağıdaki reaksi-

yonlarda gösterilen uygun kutucuklara yazınız.

! Hidrojen ! DNA ! Guanin

! Timin ! Prokaryot ! Fosfodiester

! Ökaryot ! Sitozin ! Adenin

Pürin bazlar› Pirimidin bazlar›

+ H2O + Pi + Enerji

+ H2O + Pi + Enerji

⇒

⇒

A

G

T

G

S

A

1. zincir

S

A

S

G

T

2. zincir

T

70

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

1.

Yukarıdaki gösterilen Watson – Crick DNA modeline ait şemaile ilgili olarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) DNA molekülünde iki zincirin bir arada kalması sağlayanyapılar hangileridir? Açıklayınız.

...........................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

b) DNA molekülünde bulunan nükleotit, fosfat, şeker ve bazsayılarını karşılaştırınız.

............................................................................................

...........................................................................................

...........................................................................................

2. Aşağıdaki tabloda DNA ve RNA moleküllerinin bazı özelliklerikarşılaştırılmıştır. Boşluklara uygun ifadeleri yazınız.

3. Aşağıda DNA ve RNA nükleotitlerine ait bazı özellikler veril-miştir. Verilen özelliklerden DNA molekülüne ait olanların ya-

nındaki kutucuğa (4), RNA molekülüne ait olanlarınyanındaki kutucuğa (X), her iki molekülde ortak olan özellik-lerin yanındaki kutucuğa (α) işaretini koyunuz.

1. Adenin ve timin bazları arasında iki hidrojen bağı bu-

lunurken, guanin ve sitozin bazları arasında üç hidro-jen bağı bulunur.

2. Yapısında adenin, guanin, sitozin ve urasil bazlarını

bulundurur.

3. Nükleotit sayısı = Fosfat sayısı = Şeker sayısıʼdır.

4. Ökaryot hücrelerin çekirdek, mitokondri ve kloroplast

organellerinde bulunur.

5. Hücre bölünmesi öncesinde kendini eşler.

6. Pürin bazlarının sayısı pirimidin bazlarının sayısına

eşittir.

7. Protein sentezinin gerçekleştiği organel olan ribozo-

mun yapısına katılır.

8. Üretimi sırasında yapısında meydana gelen bir hatanın

kalıtsal olma ihtimali vardır.

O

O

O

OO

-OP

H2C

O

OH

OH

OH

O

-OP

H2C

O

O

O

OO

-OP

H2C

O

O

OO

O-P

CH2

O

O

OO

-OP

H2C

O

O

OO

O-P

CH2

O

O

OO

O-P

CH2

O

HOO

O-P

CH2

T A

G S

S G

A T

Hidrojen ba€ı

I. zincir

DNA molekülü

II. zincir

DNA RNA

Nükleotit çeşidi

Pentoz çeşidi

Zincir sayısı

Görevi

Replikasyon

MolekülÖzellik

71

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

Mini Sınav

1223

4567

8910

11

4. Bir DNA molekülüne ait aşağıdaki oranları yazınız.

1.

2.

3.

4.

5.

5. Aşağıda RNA çeşitleri A sütununda, RNA çeşitlerinin gö-revleri ise B sütununda verilmiştir. Verilen görevleri ilgili RNAçeşidi ile eşleştirerek doğru numarayı RNA çeşidinin yanın-daki kutucuk içine yazınız.

6. ATP molekülünün üretildiği reaksiyonlara “fosforilasyon” denir.Canlılarda dört farklı fosforilasyon yöntemi vardır. Bu yön-temleri aşağıdaki numaralandırılmış boşluklara yazınız.

1. .....................................................................................

2. .....................................................................................

3. .....................................................................................

4. .....................................................................................

7. Aşağıda ATP molekülünün yapısı şematize edilmiştir. Bu mo-lekül ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden doğru olanların ya-

nındaki kutucuğa (4), yanlış olanların yanındaki kutucuğa (7)işaretini koyunuz.

1. I ile gösterilen kısım çift halkalı adenin bazıdır.

2. II ile gösterilen kısım glikoz şekeridir.

3. III ile gösterilen fosfat grupları arasında iki tane yüksek

enerjili fosfat bağı bulunur.

4. I ve II nolu kısım birleşerek adenozin molekülünü oluş-

turur.

5. I, II ve III nolu kısımlar birarada iken, hücre zarından

geçemezler.

6. I ve II nolu moleküller birbirlerine glikozit bağı ile bağ-

lanırlar.

7. II ve III nolu moleküller birbirlerine peptit bağı ile bağ-

lanırlar.

8. Aşağıda DNA, RNA ve ATP moleküllerine ait bazı özelliklerverilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırı-nız.

1. Adenin bazı içerir.2. Çift sarmal yapılıdır.3. Yüksek enerjili iki tane fosfat bağı içerir.4. Riboz şekeri içerir.5. Canlıya özgü genetik bilgiyi taşır.6. Kendini eşleyemez.7. Yapısında glikozit bağı vardır.8. Ribozomun yapısına katılır.9. Yapısında fosfodiester bağı bulunur.

› ›› ›

.........................................Fosfat say sDeoksiriboz say s

=

› ›ü › ›

...................................Pirimidin say sP rin say s

=

..............., .....................TA

CG= =

ü › ı› ›

..............................................P rin say sFosfat say s

=

ü › ›› ›

..................................Toplam n kleotit say sPirimidin say s

=

ATP

DNA RNA

BA

I. Ribozomun yap›s›na kat›l›r.

Tafl›y›c› RNA (tRNA)

Mesajc› RNA (mRNA)

Ribozomal RNA (rRNA)

II. DNA’daki genetik flifreyiribozoma tafl›r.

III. Sitoplazmadan ald›€› aminoasitleri genetik flifreye göreribozoma tafl›r.

a.

b.

c.

I

P P P

II

III

72

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

1. Aşağıda tabloda nükleotit yapılı üç farklı molekülün bazı özel-likleri verilmiştir. I, II, III ve IV ile gösterilen boşluklara uygunifadeleri yazınız.

2. Aşağıda RNA molekülü ile ilgili olarak bazı bilgiler verilmiştir.

Doğru bilginin yanındaki kutucuğa (4), yanlış bilginin yanın-daki kutucuğa (X) işaretini koyunuz.

1. RNA molekülünün yapısında riboz şekeri, fosfat grubu

ve organik bazlar bulunur.

2. RNA molekülü çok sayıda nükleotitin birleşmesiyle

oluşur.

3. RNAʼda A = U, G = C olma zorunluluğu vardır.

4. Nükleotitler birbirlerine fosfodiester bağlarıyla bağla-

narak polinükleotit zincirini oluşturur.

5. Molekül tek zincirden oluştuğundan zayıf hidrojen

bağı içermez (tRNA hariç).

6. Hücre bölünmesi öncesinde kendini eşleyebilir.

7. RNA molekülü, prokaryot hücrelerde çekirdekte üreti-

lip, sitoplazmaya geçer.

8. RNA molekülleri protein sentezini yürüten nükleik asit-

lerdir.

9. Bir RNA molekülündeki pürin bazlarının toplam sayısı

pirimidin bazlarının toplam sayısına eşittir.

10. Ökaryot hücrelerin çekirdek, mitokondri ve kloroplast

yapılarında sentezleri gerçekleşebilir.

3.

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri tabloda verilen kav-ramları kullanarak tamamlayınız.

1. DNA ve RNAʼda bulunan tek halkalı baz grubuna

................... bazları denir.

2. Nükleozitin .................... bağı ile fosfat grubuna bağlan-

masıyla nükleotit oluşur.

3. DNAʼnın kendini eşlemesi olayına .................... denir.

4. DNA zincirlerini birarada tutan zayıf bağlara ....................

bağı denir.

5. Çift halkalı .................... bazları adenin (A) ve Guanin

(G)ʼdir.

6. Nükleozit oluşumunda organik bazın pentoza bağlanma-

sını sağlayan bağa .................... bağı adı verilir.

4.

Yukarıdaki moleküllerin bulunduğu ve tüm koşulların uygunolduğu bir deney ortamında üretilecek olan DNA molekülü-nün içerebileceği maksimum nükleotit sayısını yazınız.

...............................................................................................

...............................................................................................

! 200 adenin bazı ! 340 sitozin bazı

! 320 timin bazı ! 1250 deoksiriboz şekeri

! 280 guanin bazı ! 960 fosfat

! Replikasyon ! Fosfoester ! Pirimidin

! Pürin ! Hidrojen ! Glikozit

Organik molekül Pentoz şekeri İçerdiği organikbazlar

I: ................... Riboz A

DNA II: ................ A, G, S, T

III: .................. Riboz IV: ............

73

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

Mini Sınav

12

34

5678

910

11

74

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

5. ATP molekülü ile hücrenin endergonik ve ekzergonik reaksi-yonları arasında enerji transferi sağlanır. Aşağıda şematizeedilen endergonik ve ekzergonik reaksiyonları karşılaştırarak,reaksiyonlara uygun metabolik örnekler yazınız.

6. Aşağıdaki DNA ve RNA moleküllerinin yapısında bulunanbazı nükleotitler şematize edilmiştir. Bu nükleotitleri içerdikleriorganik baz ve şeker grubuna göre örnekteki gibi adlandırı-nız.

7. Aşağıdaki DNA molekülüne ait bir zincirin nükleotit dizilimi ve-rilmiştir.

Buna göre DNA molekülünün ikinci zincirinin nükleotit dizili-mini yazınız.

8.

Yukarıda hasar görmüş bir DNA molekülü verilmiştir. BuDNA molekülünün onarılabilmesi için gerekli olan nükleotitsayılarını yazınız.

• Adenin nükleotidi → ................

• Timin nükleotidi → ................

• Guanin nükleotidi → ................

• Sitozin nükleotidi → ................

9. Nükleotit sayısı 8n, guanin sayısı n olan bir DNA molekülüile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a) Tek zincirinde bulunan fosfat sayısı kaçtır?

.....................................................................

b) Sahip olduğu pürin nükleotitlerinin sayısı kaçtır?

.....................................................................

c) Sahip olduğu deoksiriboz şekeri sayısı kaçtır?

....................................................................

Ekzergoniktepkime

Endergoniktepkime

• …………………………

…………………………

…………………………

• …………………………

…………………………

• …………………………

…………………………

…………………………

• …………………………

…………………………


Mol

ekül

lerin

pot

ansi

yel e

nerji

si

Y

X

G‹RENenerjimiktar›

X

Y

ÇIKANenerjimiktar›


Mol

ekül

lerin

pot

ansi

yel e

nerji

si

Ekzergonik tepkime Endergonik tepkime

(X: Substrat; Y: Ürün)

R P

D P

A

PT

1. 2.

Adenin deoksiribonükleotit

G

PU

3. 4.

D P

C

P

5. 6.

RA

A C T C C T C

T G A G G G T

G

T A C G A T C T G A A T A T G

1. Ökaryot bir hücreden izole edilen bir DNA molekülünün,

I. deoksiriboz,

II. hidrojen bağı,

III. adenin nükleotiti

sayıları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisindedoğru olarak verilmiştir?

A) I > II > III B) II > I > III C) II > III > I

D) I > III > II E) III > II > I

2. DNA molekülünde adenin ve timin bazları arasında iki hidro-jen bağı bulunurken, guanin ve sitozin bazları arasında üç hid-rojen bağı bulunur.

Toplam hidrojen bağı sayıları eşit olan iki DNA molekülüile ilgili,

I. Nükleotit sayıları eşittir.

II. Pürin bazıları sayısı, pirimidin bazları sayısına eşittir.

III. Nükleotit çeşitleri aynıdır.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?



3. Bir bitki hücresinde,

I. nişasta hidrolizi,


III. substratın aktifleştirilmesi

olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sırasında ATPtüketimi meydana gelir?



4. Aşağıda DNA molekülünün yapıtaşı olan bir nükleotit şema-tize edilmiştir.

Bu nükleotiti oluşturan X, Y ve Z ile gösterilen kısımlaraşağıdakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir?

5. Nükleik asitlerin yapısında bulunan,

I. fosfodiester,

II. glikozit,

III. hidrojen

bağlarından hangileri DNA molekülünde ve tüm RNAçeşitlerinde ortak olarak bulunur?



6. Ökaryot bir hücreye ait DNA molekülünün bir gen bölümün-deki pürin bazlarının toplam sayısı bilinmektedir.

Buna göre ilgili gende,

I. toplam zayıf hidrojen bağı sayısı,

II. toplam nükleotit sayısı,

III. toplam pirimidin bazı sayısı

niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?



X Y Z

A) Adenin Riboz Fosforik asit

B) Fosforik asit Riboz Timin

C) Adenin Deoksiriboz Fosforik asit

D) Adenin Deoksiriboz Amino asit

E) Timin Riboz Fosforik asit

X ZY

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 75

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

TEST – 1

7. DNA ve RNA molekülleri ile ilgili,

I. pürin ve pirimidin grubu organik baz içerme,

II. tüm canlı hücrelerde çekirdekte bulunma,

III. kendini eşleyebilme




8. Bir nükleotiti oluşturan,

I. organik baz,

II. şeker,

III. fosforik asit

gruplarının yapısında bulunan elementler aşağıdakilerinhangisinde doğru olarak verilmiştir?

9. Aynı sayıda nükleotit içeren iki farklı DNA molekülündekiguanin nükleotitlerinin sayısı farklı olduğuna göre, bu ikiDNA molekülünde aşağıdaki niceliklerden hangisininfarklı olması beklenir?

A) Deoksiriboz sayısı B) Hidrojen bağı sayısı

C) Glikozit bağı sayısı D) Pürin bazı sayısı

E) Fosfodiester bağı sayısı

10. DNA molekülünün yapı ve görevleri ile ilgili aşağıdaki bil-gilerden hangisi doğrudur?

A) Adenin ve timin nükleotitlerinin toplamı, guanin ve sitozinnükleotitlerinin toplamına eşittir.

B) Alt alta gelen iki nükleotit arasında zayıf hidrojen bağlarıbulunur.

C) Pürin bazlarının sayısı, toplam nükleotit sayısının yarısınaeşittir.

D) Protein sentezi sırasında kendini eşleyerek sayısını iki ka-tına çıkarır.

E) Üçlü bağ yapan nükleotitlerin sayısı ikili bağ yapan nük-leotitlerin iki katı kadardır.

11. DNAʼnın yapısında aşağıdaki moleküllerden hangisi bu-lunmaz?

A) Timin B) Fosforik asit

C) Urasil D) Deoksiriboz

C) Guanin

12. Ribonükleotitlerin yapısına katılan,

I. adenin bazı,

II. riboz şekeri,

III. urasil bazı,

IV. fosforik asit

moleküllerinden hangileri deoksiribonükleotitlerin yapı-sına da katılabilir?



13. Aşağıda DNA molekülünün yapısına katılan iki nükleotit vebu nükleotitler arasında kurulan hidrojen bağları şematize edil-miştir.

Şemadaki numaralandırılmış yapılarla ilgili,

I. 1 nolu yapı deoksiriboz şekeridir.

II. 2 nolu yapı adenin, 3 nolu yapı timin organik bazı ola-bilir.

III. 3 nolu yapı guanin, 2 nolu yapı sitozin organik bazı ola-bilir.




14. Hücre içinde gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisiendergonik bir tepkimeye örnek olarak verilemez?

A) Aktif taşıma B) Replikasyon

C) Oksijenli solunum D) Protein sentezi

E) Nişasta sentezi

P P2 31

I II III

A) C, H, O C, H, O P

B) C, H, O, N C, H, O H, O, P

C) C, H, N C, H, O H, P

D) C, H, O, N C, H, O, N C, H,O

E) C, H, O, P C, H, O, P C, H, O, P

76 1) B 2) E 3) D 4) C 5) C 6) D 7) A 8) B 9) B 10) C 11) C 12) B 13) B 14) C

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

1. Aynı sayıda nükleotitden oluşan DNA ve RNA molekül-lerindeki,

I. fosfat sayısı,

II. adenin nükleotiti sayısı,

III. pentoz sayısı

niceliklerinden hangilerinin farklı olma ihtimali vardır?



2.

Yukarıda verilen DNA molekülündeki hataların düzeltil-mesi için ortamda,

I. sitozin bazı,

II. riboz şekeri,

III. pürin bazları,

IV. urasil bazı

moleküllerinden hangilerinin bulunması gerekli değildir?

A) I ve II B) II ve III C) I ve III

D) II ve IV E) II, III ve IV

3. RNA çeşitlerinin tümünde aşağıda verilen özelliklerdenhangisi ortak değildir?

A) Protein sentezinde görev alma

B) Hidrojen bağı bulundurma

C) DNA tarafından sentezlenme

D) Riboz şekeri taşıma

E) Nükleotitleri arasında fosfodiester bağı içerme

4. Protein sentezi sırasında,

I. mesajcı RNA,

II. taşıyıcı RNA,

III. ribozomal RNA

moleküllerinden hangileri görev yapar?

A) Yalnız II B) I ve II

C) I ve III D) II ve III

E) I, II ve III

5.

Watson – Crick DNA modeline ait yukarıdaki şemada X,Y ve Z ile gösterilen kısımlara gelmesi gereken bağ çe-şitleri aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?

6.

DNA molekülünün yapısına katılan organik baz çeşitlerininsayısı yukarıdaki grafikte gösterilmiştir.

Grafiğe göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?

A) P adenin, R sitozin bazı olabilir.

B) R pirimidin bazı ise, N pirimidin bazı olamaz.

C) DNA molekülünün oluşumuna 150 pürin bazı katılmıştır.

D) M timin ise, P adenin olabilir.

E) DNA molekülünde 600 deoksiriboz şekeri bulunmakta-dır.

Monomer say›s›

100

50

25

P N R MOrganik baz çeflidi

X Y Z

A) Hidrojen Fosfodiester Fosfoester

B) Glikozit Hidrojen Fosfodiester

C) Hidrojen Glikozit Fosfodiester

D) Fosfodiester Glikozit Hidrojen

E) Hidrojen Fosfodiester Glikozit

YP

P

G CP

P

A T

X

Z

1. zincir 2. zincir

DNA molekülü

C T G A C T C A GI. zincir

A G T CII. zincir

77

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

TEST – 2

7. Organik baz dizilişleri,

I. AAGCCGGAC,

II. ATCCCGAAA,

III. CCGGUGAAU,

IV. AAAGCCCTA

şeklinde olan nükleotit zincirlerinden hangileri RNA mo-lekülüne ait olabilir?

A) I ve III B) II ve IV C) III ve IV

D) I, II ve IV E) I, III ve IV

8. Bir hücrede bulunan,

– tRNA,

– rRNA,

– mRNA

çeşitleri için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır?

A) Çift sarmal yapıya sahip olma

B) DNA tarafından sentezlenme

C) Kendini eşleyebilme

D) Zayıf hidrojen bağı içerme

E) Pürin bazı kadar pirimidin bazı bulundurma

9. Her birindeki nükleotit sayısı 2200 olan üç DNA molekülü-nün organik baz oranları aşağıda belirtilmiştir.

I.

II

III.

Bu DNA moleküllerindeki hidrojen bağı sayısının çoktanaza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde veril-miştir?

A) I – II – III B) II – I – III C) I – III – II

D) III – II – I E) III – I – II

10. Organik yapılı,

I. deoksiriboz,

II. ATP,

III. vitamin,

IV. mRNA

moleküllerinden hangileri hidrolize uğratılamaz?


D) I, II ve III E) I, III ve IV

11. Hayvansal bir hücrede, nükleik asitlerin belirli bir zaman dili-mindeki değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Bu zaman diliminde hücrenin sitoplazmasında bulunanaşağıdaki nükleotitlerden hangisinin miktarı değişmez?

A) Guanin B) Timin C) Adenin

D) Sitozin E) Urasil

12. RNA moleküllerine ait,

I. ribozomun yapısına katılma,

II. hidrolizi sonucunda nükleotitlerine ayrılma,

III. tek polinükleotit zinciri halinde bulunma

özelliklerinden hangileri DNA molekülü için de geçerli-dir?



13. Farklı türe ait X ve Y canlılarının diploit hücrelerindekiDNA molekülleri karşılaştırıldığında,

I. nükleotit dizilimi,

II. fosfat sayısı,

III. nükleotit çeşidi,

IV.

nitelik ve niceliklerinden hangilerinin kesinlikle farklı ol-ması beklenir?

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV

D) III ve IV E) II, III ve IV

›C TA G oran+

+

Nükleik asit miktar›

Zaman

RNA

DNA

G CA T 1+

+ =

G CA T 3+

+ =

G CA T 4+

+ =

78 1) A 2) D 3) B 4) E 5) C 6) E 7) A 8) B 9) D 10) B 11) B 12) B 13) A

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 79

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

1. Farklı hücrelere ait olan aşağıdaki kısımlardan hangisindenükleik asit bulunmaz?

A) Sperm hücresinin mitokondrisi

B) Amip hücresinin çekirdeği

C) Bakteri hücresinin sitoplazması

D) İnsan hücresinin golgi cisimciği

E) Mantar hücresinin ribozomu

2. DNA molekülünün bir zincirindeki fosfat sayısının “k” olduğubilinmektedir.

Buna göre DNA molekülündeki,

I. hidrojen bağı,

II. nükleotit,

III. pürin bazları

sayıları aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak veril-miştir?

3.

Yukarıdaki şemada verilen bilgilerin tamamı aşağıdakikavramların hangisini kapsar?

A) Anabolizma B) Metabolizma C) Boşaltım

D) Solunum E) Katabolizma

4.

Yukarıda verilen DNA molekülündeki hataların düzeltil-mesi için gerekli olan A, G, C ve T nükleotitlerin miktarıaşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru olarak gösteril-miştir?

5. Nükleik asitlerde bulunabilecek toplam organik baz çe-şidi sayısı (I) ve toplam nükleotit çeşidi sayısı (II) aşağı-dakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

6. RNA molekülü ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisidoğru değildir?

A) Organik bazları adenin, guanin, sitozin ve urasildir.

B) Bir canlının tüm diploit hücrelerinde miktarı sabittir.

C) Prokaryot hücrelerin sitoplazmasında, ökaryot hücrelerinçekirdeğinde üretilir.

D) Mitokondri, kloroplast ve ribozom organellerinde bulunur.

E) DNA molekülünün bir ipliği üzerinden sentezlenir.

I II

A) 4 5

B) 4 4

C) 5 4

D) 5 8

E) 4 8

Miktar

A G C T

A) Miktar

A G C T

B)

Miktar

A G C T

C) Miktar

A G C T

D)

Miktar

A G C T

E)

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

A G C G T G A

T T G C A T

I II III

A) Hesaplanamaz 2k k/2

B) 8k 3k Hesaplanamaz

C) Hesaplanamaz 2k k

D) 6k k 2k

E) 6k 2k Hesaplanamaz

ATP

ADP +Pi

Ene

rji

Enerji

• Oksijensiz solunum• Oksijenli solunum

• Biyosentez reaksiyonlar›• Sinirsel iletim• Aktif tafl›ma

TEST – 3

7. Nükleik asitlerin yapısında aşağıdaki elementlerden han-gisi bulunmaz?

A) Karbon B) Azot

C) Hidrojen D) Oksijen

E) Kalsiyum

8. ATP molekülü ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudeğildir?

A) Üç tane fosfat grubu içerir.

B) Beş karbonlu şeker olarak riboz içerir.

C) Yapısındaki fosfatın koparıldığı reaksiyonlara defosforilas-yon denir.

D) Tüm dehidrasyon ve hidroliz reaksiyonları sırasında tüke-tilir.

E) Üretimi ve tüketimi canlı hücrelerde gerçekleşir.

9. Ribozomun yapısında,

I. rRNA,

II. tRNA,

III. mRNA

moleküllerinden hangileri yer almaz?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III


10. DNA molekülünün yapısına katılan adenin nükleotiti ileRNA molekülünün yapısına katılan adenin nükleotiti içer-diği,

I. monosakkarit çeşidi,

II. fosforik asit,

III. azotlu organik baz

moleküllerinin hangileri bakımından farklılık gösterir?



11. K ve L canlı türlerinin diploit hücrelerinden izole edilenDNA moleküllerinde,

I. fosfat / deoksiriboz,

II. pirimidin / toplam nükleotit

III. sitozin / pürin,

IV. adenin / timin

oranlarından hangileri kesin olarak aynıdır?

A) I ve III B) I ve IV C) II ve III

D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV

12. Aşağıdaki metabolik aktivitelerden hangisi ekzergonik

tepkimelere örnek olarak verilebilir?

A) Aktif taşıma B) Mitoz bölünme

C) Oksijenli solunum D) Glikojen sentezi

E) Protein sindirimi

13. Bitkisel bir hücrede, nükleik asitlerin belirli bir zaman dilimin-

deki değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Grafikteki değişimlere bakılarak ilgili zaman diliminde bu

hücrede,

I. fotosentez,

II. replikasyon,

III. transkripsiyon

olaylarından hangilerinin gerçekleştiği kesin olarak söy-

lenir?


D) I ve II E) I ve III

14.

Yukarıda nükleik asitlerin yapıtaşı olan bir nükleotit verilmiştir.

1, 2 ve 3 ile gösterilen kısımlar için aşağıdakilerden han-

gisi söylenemez?

A) 2 nolu kısım riboz ise, 1 nolu kısım urasil bazı olabilir.

B) 1 ve 2 nolu kısımlar birbirine glikozit bağı ile bağlanır.

C) 3 nolu kısım tüm nükleotit çeşitlerinde bulunur.

D) 1 nolu kısım timin ise, 2 nolu kısım deoksiribozdur.

E) 2 ve 3 nolu kısımlar birbirine peptit bağı ile bağlanır.

1 2 3

Nükleik asit miktar›

Zaman

RNADNA

80 1) D 2) C 3) B 4) A 5) D 6) B 7) E 8) D 9) D 10) A 11) D 12) C 13) C 14) E

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

1. Bir deoksiribonükleotidin yapısında,

I. deoksiriboz şekeri,

II. adenin organik bazı,

III. fosfat grubu

moleküllerinden hangileri bulunmayabilir?



2.

Yukarıda ATP molekülünün yapısı şematik olarak gösteril-miştir.

ATP molekülünün tamamen hidroliz edilmesi sonucu olu-şan yapı birimleri aşağıdaki moleküllerden hangisinin ya-pısına katılamaz?

A) Glikoz B) DNA C) AMP

D) RNA E) ADP

3. Nükleik asitlerin organizasyonuna ait aşağıdaki yapılar-dan hangisi diğerlerini kapsar?

A) Deoksiriboz B) Gen C) Nükleotit

D) Nükleozit E) DNA

4. ATP, DNA ve RNA moleküllerinde,

I. azotlu organik baz,

II. riboz şekeri,

III. hidrojen bağı,

IV. fosfoester bağı

yapı ve bağ çeşitlerinden hangileri ortak olarak bulunur?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve IV

D) I, II ve III E) I, II ve IV

5. Bir DNA molekülünde,

A + T = 2x,

G + C = 4y,

ise bu DNA molekülünün iki zincirini birbirine bağlayanzayıf hidrojen bağı sayısı aşağıdaki formüllerin hangi-sinde doğru olarak verilmiştir?

A) 2x + 4y B) 2x + 6y C) 4x + 2y

D) 4x + 12y E) 6x + 4y

6. DNA molekülünün aynı zincirinde bulunan adenin vetimin nükleotitleri arasnıdaki aşağıdaki bağ çeşitlerindenhangisi bulunur?

A) Hidrojen B) Peptit C) Glikozit

D) Ester E) Fosfodiester

7. Hücrelerde ATP molekülünün üretildiği reaksiyonlara “fosfo-rilasyon” denir.

Tüm canlı hücrelerde,

I. substrat düzeyinde fosforilasyon,

II. fotofosforilasyon,

III. oksidatif fosforilasyon

çeşitlerinden hangileri ortak olarak gerçekleşir?



Adenin

P P P

Riboz

3 fosfatgrubu

1) & 2) & 3) & 4) & 5) & 6) & 7) & 8) & 81

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

TEST – 4

8. Aşağıdakilerden hangisi DNA moleküllerinin birbirindenfarklı özelliklere sahip olmasında etkili değildir?

A) Nükleotitlerinin diziliş sırası

B) Taşıdığı pentoz çeşidi

C) İçerdiği fosfat sayısı

D) Sahip olduğu nükleotitlerin tekrarlanma sıklığı

E) İçerdiği pürin bazlarının sayısı

9. Sitoplazmasında,

– deoksiriboz ve riboz şekerinden; dörder molekül,

– adenin, guanin ve sitozin organik bazlarından; ikişer mo-lekül,

– timin ve urasil organik bazlarından; birer molekül,

– fosforik asitten; oniki molekül

bulunduran bir hücrenin sentezleyebileceği nükleotitlerdekullanılan fosforik asit sayısı en çok kaçtır?

A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12

10. tRNA molekülünün hidrolizini sağlayan enzimler aşağı-daki bağ çeşitlerinden hangisinin yıkımında görev yapa-maz?

A) Hidrojen B) Glikozit C) Fosfoester

D) Fosfodiester E) Peptit

11. İki ayrı canlı türüne ait DNA molekülünün,

I. nükleotit dizilimi,

II. fosfat sayısı,

III. zincirleri arasındaki bağ çeşidi

özelliklerinden hangileri farklı olabilir?



12. Aşağıda DNA molekülüne ait bir zincirin nükleotit dizilimi ve-

rilmiştir.

Bu DNA molekülünün ikinci zincirinin nükleotit dizilimi

aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak gösterilmiştir?

13. Aşağıdaki tabloda bir bitkinin değişik dokularından alınan dip-

loit yapıdaki X, Y ve Z hücrelerinin çekirdek, kloroplast ve ri-

bozom sayıları gösterilmiştir.

Tablodaki verilere göre, bu hücrelerin içerdiği toplam

DNA miktarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakiler-

den hangisinde verilmiştir?

A) X – Y – Z B) Y – X – Z C) Z – Y – X

D) Z – X – Y E) X – Z – Y

HücreOrganeller

Çekirdek sayısı Kloroplast sayısı Ribozom sayısı

X 1 30 1200

Y 1 60 500

Z 1 90 300

T A C G A T C G A A T T

T A C G A T C G A A T TA)

A U G C U A G C U U A AB)

A T G C T A G C T T A AC)

A T C C T T G C A T A TD)

A T G C T A G C T A T TE)

82 1) A 2) A 3) E 4) B 5) B 6) E 7) A 8) B 9) C 10) E 11) C 12) C 13) C

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Nü

kleik Asitler ve A

TP

Bö

lüm

– 4

Baygınlık geçiren bir insana, çabucak şeker verilmesi ge-rekiyorsa aşağıdakilerden hangisini kullanmak en uygunolur?

A) Sakkaroz B) Maltoz C) Laktoz

D) Glikoz E) Glikojen

İnsanlarda D vitamini eksikliği, aşağıdaki maddelerdenhangilerinin vücuttaki dengesinin bozulmasına nedenolur?

A) İyot – klor B) Kalsiyum – fosfor

C) Sodyum – potasyum D) Magnezyum – demir

E) Azot – bakır

Aşağıdakilerden hangisi, A ve D vitaminlerinin ortak özel-liklerinden biridir?

A) Suda erime

B) Göz retinasının normal yapısının korunmasında rol oy-nama

C) Güneş ışınları yardımı ile deride oluşma

D) Karaciğerde depolanma

E) Bağırsak bakterileri tarafından sentezlenme

Bir DNA molekülünün tek zincirinde 607 adeninli, 703 sito-zinli, 508 guaninli, 105 timinli nükleotit bulunmaktadır.

Bu moleküldeki adeninli ve sitozinli nükleotitlerin toplamıDNAʼnın tamamındaki nükleotitlerin yüzde kaçıdır?

A) %16 B) %30 C) %43 D) %50 E) %67

Bir bitkiye işaretli karbondioksit verilip izlendiğinde, işaretli kar-bon önce yapraktaki glikoz ve nişastada, daha sonra gövde-nin bir hücresindeki bir enzim molekülünün yapısındabulunmuştur.

Buna göre, işaretli karbondioksit bitki tarafından alınıpglikoz sentezlendikten sonra, işaretli karbonun enzim ya-pısına girebilmesini sağlayan,

I. Amino asit yapımı

II. Nişasta sindirimi

III. Protein yapımı

IV. Nişasta yapımı

olayları, aşağıdakilerden hangisinde verilen sıraya göregerçekleşmiştir?

A) IV – III – I – II B) IV – II – I – III

C) III – IV – II – I D) II – IV – III – I

E) II – I – III – IV

Yukarıdaki grafik bir kimyasal olayın iki ayrı enerji düzeyindede gerçekleşebileceğini göstermektedir.

Bu hücrede, bu olayın 2. eğrideki gibi gerçekleşmesini,

I. Reaksiyona giren molekül sayısının azalması

II. Enzimlerin reaksiyona girmesi

III. Reaksiyona giren molekül sayısının artması

durumlarından hangileri sağlanır?



Aktivasyonenerji düzeyi

Zaman

1

2

3. (1987–ÖYS)

6. (1996–ÖSS)

5. (1995–ÖSS)

4. (1990–ÖYS)

2. (1985–ÖYS)

1. (1983–ÖYS)

831) D 2) B 3) D 4) D 5) B 6) B

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

Bir küf mantarı, glikoz, tuz ve vitamin içeren agarlı normal besiortamında gelişip çoğalabilmektedir. Bundan anlaşıldığınagöre, mantar, genlerinin kontrolünede bu besinlerden yirmiçeşit amino asidi ve bu amino asitlerden proteinlerini sentez-leyebilmektedir.

Bu mantarın, sporla çoğalma sırasında, sporları x ışınlarınatutulduktan sonra, normal besi ortamında gelişip çoğalama-dığı; ortama ayrıca amino asitler hazır olarak ilave edildiktensonra ise gelişip çoğalabildiği görülmüştür.

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Bu mantarın normalde glikoz sentezi yapan genleri yoktur.

B) Bu mantar çoğalabilmek için, besi ortamına konulan pro-teinleri de doğrudan kullanabilir.

C) Bu mantar katalizör olarak kullanacağı vitamini hazır alır.

D) Normal besi ortamındaki tuzların bir kısmı azotludur.

E) Sporları x ışınına tutulduğunda, mantarın protein sente-zinden sorumlu genleri zedelenmemiştir.

Aşağıdaki grafik, insanda uzun süreli açlıkta vücuttaki yağ,protein ve karbonhidrat miktarlarının değişimi göstermekte-dir.

Bu grafikte yağ, protein ve karbonhidrat miktarlarının de-ğişimini gösteren eğrilerin numaraları aşağıdakilerdenhangisinde doğru olarak verilmiştir?

Aşağıdakilerden hangisi, hücrede çalışan enzimlerin, re-aksiyon hızını doğrudan etkilemez?

A) Ortamın pH düzeyi

B) Kofaktör konsantrasyonu

C) Oksijen miktarı

D) Substrat konsantrasyonu

E) Ortamın sıcaklığı

Bir fareye işaretlenmiş yağ molekülü verilmiş ve fare bir süreaç bırakılmıştır.

Bu sürenin sonunda, işaretlenmiş karbonun karaciğerindekiglikojen molekülünde olduğu saptanmıştır.

Bu durum, farenin karaciğer hücrelerinde;

I. Yalnızca gliserolün depolamada kullanılması

II. Yağların karbonhidratlara dönüşmesi

III. Yağ asitlerinin kullanılmayıp, hücre dışına atılması

olaylarından hangilerinin gerçekleştiğine kanıt olabilir?



Vitaminlerle ilgili bazı özellikler şunlardır:

I. Bazılarının suda, bazılarının yağda çözünmesi

II. Bazılarının hetorotrof canlıların vücudunda depolanma-ması

III. Her vitaminin, yalnızca kendine özgü reaksiyonun ger-çekleşmesinde rol alması

IV. Heterotrof canlılar tarafından doğrudan sentezleneme-mesi

Bu özelliklerden hangileri, heterotrof canlılarda, bir vita-min eksikliğiyle ortaya çıkan bozukluğun başka bir vita-minle giderilmemesinin nedenidir?



11. (1999–ÖSS)

Yağ Protein Karbonhidrat

A) III II I

B) II III I

C) II I III

D) I III II

E) I II III

Ba€ıl miktar(Kilogram)

Zaman(Hafta)

12

10

8

6

4

2

00 1 2 3 4 5 6 7 8

III

II

I

8. (1998–ÖSS)

7. (1997–ÖSS) 9. (1998–ÖYS)

10. (1998–ÖYS)

84

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

7) B 8) B 9) C 10) B 11) B

Enzimlerin aktif oldukları pH aralıkları farklıdır.

İnsanda, midede salgılanan pepsin enzimi ile onikiparmakbağırsağına boşaltılan tripsin enziminin aktif olduklarıpH değerleri aşağıdaki grafiklerin hangisinde doğru ola-rak verilmiştir?

Yandaki grafik, enzim aracı-lığıyla gerçekleşen bir reak-siyonun hızındaki değişmeyigöstermektedir.

Hücrede gerçekleşen bu re-aksiyonun hızı, t1 anındaaniden sıfıra düşmektedir.

Bu değişmenin nedeni,

I. Substrat (etkilenen madde) miktarı > Enzim miktarı

II. Ortamda bulunan enerji miktarı < Gerekli aktivasyonenerji miktarı

III. Substrat (etkilenen madde) miktarı < Oluşan ürün miktarı

durumlarından hangileri olabilir?



Hücrede enzimlerle gerçekleşen bir biyokimyasal olay şema-tik olarak,

şeklinde gösterilebilir. Aşağıdaki grafikte, numaralanmış eğri-ler, hücrede gerçekleşen kimyasal olay sırasında, substrat,enzim, substrat – enzim kompleksi ve ürün konsantrasyo-nundaki değişmeleri göstermektedir.

Grafikte substrat, enzim,substrat – enzim kompleksive ürün konsantrasyonla-rını gösteren eğrilerin nu-maraları aşağıdakilerdenhangisinde doğru olarakverilmiştir?

Bir hayvan hücresinde, enzim sentezi sonucunda aşağı-daki moleküllerden hangisinin miktarı artar?

A) ATP B) tRNA C) Amino asit

D) mRNA E) Su

15. 2005–ÖSS)

12. (2001–ÖSS)

Substrat EnzimSubstrat – enzim

Kompleksi Ürün

A) I III IV II

B) II III I IV

C) II IV III I

D) IV II I III

E) IV III II I

Zaman

Konsantrasyon

III

III

IV

Reaksiyon hızı

Zamant1

Substrat EnzimSubstrat Enzim

KompleksiÜrün Enzim" "+

-+f p

A)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10pH

Göreselaktivite

: pepsin: tripsin

C)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10pH

Göreselaktivite

B)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10pH

Göreselaktivite

D)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10pH

Göreselaktivite

E)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10pH

Göreselaktivite

13. (2001–ÖSS)

14. (2003–ÖSS)

85

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

12) A 13) B 14) C 15) E

Normal olarak hücrelerde H2O2, katalaz enzimiyle su ve ok-sijene parçalanır:

Bu olayla ilgili bir deneyde, karaciğer ve havuçtan alınan dokuörneklerinde aşağıdaki tabloda verilen işlemler uygulandıktansonra bu örnekler, içinde eşit miktarda H2O2 bulunan 12özdeş tüpe ayrı ayrı konulmuş ve tabloda belirtilen sıcaklık-larda tutulmuştur. Belirli bir süre boyunca tüplerdeki oksijençıkışı gözlenmiş ve tabloda belirtilen bulgular elde edilmiştir.

Bu deneyin bulgularına dayanarak,

I. Enzimin belirli sıcaklıklarda işlev görmesi için bozulma-mış (kaynatılmamış) olması gerekir.

II. Enzim, hücre dışında da etkisini gösterir.

III. Enzimin bulunması olayın başlaması için yeterlidir.

IV. Enzim, belirli sıcaklıkların üstünde geri dönüşümü olma-yan değişime uğrar.

yargılarından hangilerine varılabilir?

A) I ve III B) II ve III C) I, II ve IIID) I, II ve IV E) II, III ve IV

Hücrede gerçekleşen biyokimyasal olaylarla ilgili,

I. Hücre içi enerji üreten reaksiyonların başlaması için enerjigerekir.

II. Metabolik bir yolda yer alan enzimler birbirini izleyerekişlev görür.

III. Reaksiyonun başlaması için enzimin bulunması herzaman yeterlidir.

açıklamalarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) I ve III E) II ve III

I. Fosfat grubunun organik baza bağlandığı yer

II. Taşıdığı şeker çeşidi

III. Organik bazın şekere bağlandığı yer

IV. Yapıdaki nükleik asit zinciri sayısı

DNA ve RNA yukarıdakilerin hangileri bakımından birbi-rinden farklılık gösterir?



Hücrelerde, enzimlerle gerçekleşen belirli bir tepkimeninhızı ve belirli bir zaman aralığında elde edilen ürün mik-tarı,

I. inhibitör madde miktarı,

II. enzim – substrat bileşiği derişimi,

III. reaksiyon için gerekli aktivasyon enerjisi miktarı

özelliklerinden hangilerine bağlı olarak değişir?



Yeni toplanmış mısır tanelerinde yüksek düzeyde şeker bu-lunduğundan taneler tatlıdır. Ancak toplandıktan 1 gün sonratanelerdeki şekerin %50ʼsi nişastaya dönüştüğünden tatlı ta-dını kaybeder. Yeni koparılmış mısır koçanı birkaç dakika içinkaynayan suya daldırıldıktan sonra soğuk suda soğutuldu-ğunda ve soğuk ortamda saklandığında taneler tatlılığınıkorur.

Bu işlemin başarısı, enzimlerin aşağıda verilen özellikle-rinin hangisinden kaynaklanır?

A) Enzimlerin çok hızlı çalışmasından

B) Enzimlerin substrata özgül olmasından

C) Enzimlerin yapılarının yüksek sıcaklıklarda bozulmasından

D) Her enzimin en iyi çalıştığı bir pH aralığının olmasıdan

E) Enzimlerin pasif durumdan aktif duruma geçebilmelerinden

16. (2005–ÖSS)

H O H O21O2 2

katalaz2 2+

20. (2010–YGS)

19. (2009–ÖSS Fen–1)

18. (2010–LYS)

Uygulananişlem

Karaciğer Havuç

Parça parçadoğranmış

Ezilerek hüc-releri parça-

lanmış

Parça parçadoğranmış

Ezilerek hüc-releri parça-

lanmış

Kaynatıldıktansonra oda sıcak-lığına getirilmişdoku +H2O2

O2 Çıkışıyok

O2 Çıkışıyok

O2 Çıkışıyok

O2 Çıkışıyok

Oda sıcaklığın-daki doku

+H2O2

O2 Çıkışıvar

O2 Çıkışıvar

O2 Çıkışıvar

O2 Çıkışıvar

OºC deki doku+H2O2

O2 Çıkışıyok

O2 Çıkışıyok

O2 Çıkışıyok

O2 Çıkışıyok

17. (2006–ÖSS Fen – 1)

86 16) D 17) C 18) D 19) C 20) C

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

87

YAŞ

AM

BİL

İMİ B

İYO

LO

JİÜ

NİT

E – 1

DERS NOTLARI

9. sınıf bİyolojİ - bakaml-forum.com · ii palme yayinlari: 793 biyoloji 9. sınıf soru...

Documents