MAK-204

Üretim Yöntemleri

(8.Hafta)

Kubilay Aslantaş

VidalarVidalar--Vida Açma ĐşlemiVida Açma Đşlemi

Kullanım yerlerine göre vida Türleri

Bağlama vidaları Hareket vidaları Kuvvet ileten vidaları

•Metrik vidalar •Trapez vidalar •Kare vidalar

06.03.2009 2

•Metrik ince diş vidalar

•Whitworth vidalar

•Whitworth ince diş vidalar

•Boru vidaları

•Trapez vidalar

•Testere vidalar

•Yuvarlak vidalar

•Kare vidalar

•Trapez vidalar*

* Trapez vidalar aynı zamanda kuvvet ileten vidalar dır

Helis Oluşumu

Bir dik üçgene ait dik kenarın bir silindir çevresine sarıldığında üçgene ait hipotenüsün oluşturduğu

06.03.2009 3

hipotenüsün oluşturduğu eğriye helis denir.

Vida ise bu helis çizgisi boyunca açılan üçgen, kare gibi kanallar vasıtasıyla oluşur

Vida Normları

Metrik vidalar Whitworth vidalar

•Üçgen açısı 600 dir •Üçgen açısı 550 dir

06.03.2009 4

•Üçgen açısı 600 dir

•Adım bir diş dolusu ve bir diş boşluğu ile ifade edilir ve birimi mm dir

•Dişin uç kısmı düz kesilmiş diş dibi kavislendirilmiştir.

•Üçgen açısı 550 dir

•1’’ uzunluğunun diş sayısına bölünmesi ile adım ifade edilir.

•Dişin hem uç kısmı hem de diş dibi kavislendirilmiştir.

Üçgen Vidalar

Adım

Helis Açısı

Diş derinliği

Diş dibi

Diş üstü

Üçgen vidaların dişlerini meydana getiren açılar helis açılarına oranla daha büyüktür.

06.03.2009 5

Üçgen

Açısı

Diş

dib

i ça

pı

Bö

lüm

da

ire

si

çap

ı

Diş

üst

ü ç

ap

ı

Gerek tekrarlı yüklemeleremaruz kalan bağlantılarda gerekse statik yüklemelerdebağlantının güvenli olması açısından helis açıları küçük yapılırlar.

Kare Vidalar

Kare vidaları daha çok kuvvet ileten vidalar olarak kullanılır. Tek ağızlı olarak yapıldığı gibi çok ağızlı olarak ta yapılmaktadırlar.

06.03.2009 6

yapılmaktadırlar.

Kare vidalarında diş genişliği adımın yarısıdır.

ĐNGOT

Çok Ağızlı Vidalar

Çok ağızlı vidalar devir sayısının az fakat ilerlemenin fazla olması istenen yerlerde kullanılır.

06.03.2009 7

Bir tam devirde üç ağızlı bir vidadaki ilerleme tek ağızlı bir vidaya göre üç kat daha fazladır.

Vida Açma işlemi

Vida açma işlemi iç vida(Kılavuz) ve dış vida (Pafta) açmakolarak iki farklı şekilde yapılır. Kılavuz açma işlemi için özelkılavuz takımı ve kılavuz kolu kullanılırken, pafta açmak içinpafta takımı ve pafta kolu kullanılır.

06.03.2009 8

pafta takımı ve pafta kolu kullanılır.

Kılavuz ve pafta çekme işlemleri el takımları kullanılmaksuretiyle yapılabildiği gibi matkap, torna tezgahı veya özel vidaaçma tezgahları kullanılarak ta yapılabilmektedir.

Özel Vida Açma Tezgahları

06.03.2009 9Dikey vida açma tezgahı Yatay vida açma tezgahı

Kılavuz Çekme Đşlemi

Kılavuz çekme işlemlerinde kullanılan takımlar genellikleYüksek Hız Çeliklerinden (HSS) yapılırlar. Bununla birlikteson zamanlarda kaplamalı(TiN) kılavuz takımları da üretilmeyebaşlanmıştır.

06.03.2009 10

•Vidanın diş üstü çapı 0.85 ile çarpılır

Matkap çapı = dx0.85

•Diş üstü çapından adımın çıkartılması

Matkap çapı = d-p

Kılavuz Çekme Đşlemi

06.03.2009 11

Matkap çapı = d-p

Đlk kılavuz, kılavuz koluna takılır ve hareketli çeneye ait kılavuz sapı döndürülmek suretiyle kılavuz sabitlenir.

Kılavuz Çekme Đşlemi

06.03.2009 12

Hareketli çeneye ait kılavuz sapı

Kılavuz sabitleme yuvası

Vida Açma Teknikleri

Otomatik vida açma tezgahı

06.03.2009 13

Vida Açma Teknikleri

Tornada vida açma

06.03.2009 14

Vida Açma Teknikleri

Haddeleme tekniği ile vida açma

06.03.2009 15

Vidaların taşlanmasında iki farklı yöntem uygulanır.

a) Tek profilli disk ile taşlama

b) Çok profilli disk ile taşlama

Vidaların Taşlanması

06.03.2009 16

Taşlama diski

Paftalar dış vida açma işlemlerinde kullanılırlar. Kılavuzlar gibi çoğunlukla HSS çeliklerinden imal edilirler.

Pafta Çekme

06.03.2009 17

Pafta çekmek kılavuz çekmek gibi birbirini takip eden takımlar kullanmayı gerektirmez. Yani dış vida açmak için tek bir pafta ve pafta kolu yeterlidir.

Mak- 204

Üretim Yöntemleri

Vargel ve Planya TezgahıVargel ve Planya Tezgahı

Kubilay ASLANTAŞAfyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi

Makine Eğt. Bölümü

Vargel Tezgahı

Tanım: Tezgah üzerine takılan kesici takım sayesinde iş parçasıyüzeyinde tekrarlı doğrusal hareket yaparak talaş kaldıran tezgahlardır.

Çalışma sistemlerine göre;

06.03.2009 19

•Yatay vargel tezgahları

•Düşey vargel tezgahları

Yatay vargel tezgahı

Başlığı x ekseni doğrultusunda hareket eden tezgahlardır.

06.03.2009 20x

y

Motordan alınan dairesel hareket muylu sistemi vasıtasıyla doğrusal harekete dönüştürülür.

Düşey vargel tezgahı

Motordan alınan hareket

Kesme işlemi y ekseni doğrultusunda gerçekleşir.

06.03.2009 21

Motordan alınan hareket dişli donanımı vasıtasıyla eksantrik hareket mekanizmasına iletilir.

Genellikle delik içerisine kama kanalı vb işlemlerde kullanılır.

Düşey vargel tezgahı

06.03.2009 22

Hidrolik vargel tezgahı

Motor tarafından tahrik edilen hidrolik pompa vasıtasıyla hidrolik yağ pistonlara gönderilir.

Kullanılan bir yön kontrol

06.03.2009 23

Kullanılan bir yön kontrol valfi vasıtasıyla yağın yönü sürekli değiştirilir.

Planya tipi vargel tezgahı

06.03.2009 24

Vargel tezgahının kısımları

Vargel tezgahını fonksiyonel olarak üç ana kısıma ayırmak mümkündür. Bunlar;

1- Ana gövde

06.03.2009 25

2- Hareketli başlık

3- Hareketli Đş tablası

1- Ana Gövde: Vargel tezgahının gövde aksamı tezgahın iskeletini

teşkil etmektedir. Hareketli başlığı, iş bağlama tablasını ve motor

aksamını üzerinde taşımaktadır. Tezgahın gövde kısmı genellikle

dökme demirden imal edilmektedir.

2- Hareketli başlık: tezgahın bu kısmıkesici takımı taşıyan ve doğrusal hareketeden kısımdır. Başlığa hareketmekaniksel ve hidrolik olmak üzere ikifarklı şekilde verilebilir.

Vargel tezgahının kısımları

06.03.2009 26

Başlık kısmı tezgah gövdesine açılmış kanal üzerinde git gel hareketi yapmaktadır.

3- Hareketli iş tablası: Vargel tezgahındaiş parçasının bağlandığı kısım olarakadlandırılır. Bu kısım yatay ve düşeyyönlerde hareket edebilmektedir. Đş tablasıgövde üzerine kayıt-kızak sistemi ilebağlanmıştır.

Vargel tezgahının kısımları

06.03.2009 27

bağlanmıştır.

Đş parçasının sabitlemede kullanılanmengene iş tablasına yine T kanallarıkullanılarak bağlanır.

Tezgahın iş tablasına ait yatay ve dikey hareketler yine yatay ve dikeyeksenlerdeki kare vidaları vasıtasıyla sağlanır. Bu hareketler elle veotomatik olarak kullanmak mümkün.

Vargel tezgahının çalışma sistemi

Motor dişlisindeki hareket

kulis dişlisine iletilir.

Kulis dişlisi göbeğindeki

06.03.2009 28

Kulis dişlisinin dairesel hareketi kulis

vasıtasıyla doğrusal harekete çevrilir.

Kulis dişlisi göbeğindeki

prizmatik muylu kulis kanalı

içerisinde hareket eder.

Vargel Tezgahında Kurs

Kurs: Başlığa takılan kesici takımın iş parçası üzerinde aldığı toplamyol olarak tanımlanabilir.

Vargel tezgahında iki farklı kurs vardır.

06.03.2009 29

Dolu kurs: Kesici takımın kesme işlemiyaptığı ileri gitme hareketidir.

Boş kurs: Kesicinin talaş kaldırmaksızınyaptığı geri dönüş hareketidir.

Kurs ayarı

Kurs sabitleme kolu açılır.

Kurs değiştirme kolunu döndürmeksuretiyle gezer başlığa ait kare mildöndürülmüş olur.

Böylece kare mil üzerindeki kare

06.03.2009 30

Böylece kare mil üzerindeki karesomun mil boyunca hareket eder.

Bu hareket neticesinde kulis kolukulis dişlisinin eksenine yaklaştırılırveya uzaklaştırılır.

Kulis kolu eksene yaklaştığında kurs boyu azalırken eksendenuzaklaştığında kurs boyu artacaktır.

Vargel tezgahında kullanılan kesici takımlar

06.03.2009 31

a)Kaba talaş kalemi, b)Sert maden uçlu kaba talaş kalemi, c)Đnce talaş kalemi, d) Geniş ağızlı ince talaş kalemi, e)Sol yan kalemi, f)Sağ yan kalemi, g)Kanal kalemi, h) Yan yüzeyler için kanal kalemi

Kalemlerin vargel tezgahına bağlanması

Kesici takımın gezer başlığa direkt bağlanması

06.03.2009 32

Kesicinin katerle birlikte gezer başlığa bağlanması

Kater örnekleri

Düz kater

06.03.2009 33

Sol dirsekli kater

Ayarlı kater

06.03.2009 34

Q U Đ Z

1- Kurs nedir ve boş ve dolu kurs neyi ifade etmektedir.

2- Vargel tezgahında kurs ayarı nasıl yapılır kısaca anlatınız

06.03.2009 35

3- Kesme esnasında sağ ve sol kalem ile iş tablasının ilerleme yönü arasında nasıl bir ilişki vardır.