11‐9‐2014

1

Onderzoeksvraag: Welke motieven hadden de Europeanen om in Afrika en Zuidoost‐Azië een groot koloniaal imperium op te bouwen?

Kenmerkende aspect: De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie. 

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

• Imperialisme:het opbouwen van een groot rijk (imperium = latijn voor groot rijk) door andere gebieden te veroveren is van alle tijden (is dus een verschijnsel).

Het Perzische imperium (500 v. Chr.) Het Romeins imperium (117 n. Chr.)

Onderzoeksvraag: Welke motieven hadden de Europeanen om in Afrika en Zuidoost‐Azië een groot koloniaal imperium op te bouwen?

Kenmerkende aspect: De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie. 

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

• Modern imperialisme: periode 1880‐1920, proces van versnelde uitbreiding van macht in de koloniale gebieden die op dat moment niet of slechts op papier, door westerse landen werden bestuurd (is dus een ontwikkeling die hoort bij een bepaalde tijd).

• Dit werd mogelijk gemaakt door de Industriële revolutie. Het westen had een enorme technischevoorsprong gekregen (wapens, transportmiddelen) waardoor het veroveren van nieuwe gebieden steeds eenvoudiger werd.

Afrikaanse koloniën 1775 Afrikaanse koloniën 1898

Kolonialisme (1500‐1850)

Modern Imperialisme

Vanaf 1500 Amerika, kuststrokenAzië en Afrika. 

Landen bv. Engeland, Frankrijk, Spanje,Portugal, Nederland

± 1880‐1920Koloniën in N+Z‐Amerika waren inmiddels zelfstandig geworden vandaar dat de aandachtzich nu richtte op Afrikaen Azië. 

Meer landen doen mee. Bijvoorbeeld ook Duitsland, Italië, België en buiten Europa de USA.

Verschillen

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

Aziatische koloniën 1754 Aziatische koloniën 1898

11‐9‐2014

2

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900

• Nog meer verschillen tussen traditioneel kolonialisme en modern imperialisme.

Kolonialisme (1500‐1850) Modern Imperialisme (1850‐1920)

Handel aan de kust via versterkte handelsposten (factorijen).

Gehele kolonie werd ingenomen. Het hele land kwam onder controle van het Europese moederland.

Economische motieven:Winst maken met handel in producten die de bestaande inheemse economie voortbracht, zoals: specerijen, suiker, koffie, tabak, goud, handel in slaven.

Andere goederen en nieuwe motieven:Economische motieven:• Grondstoffen voor de opkomende industrie (Industriële

Revolutie) katoen, olie, rubber. De productie werd op een moderne economische manier aangepakt. Men investeerde in mijnbouw, plantages en verbeterde de infrastructuur om de producten gemakkelijker te verhandelen door de aanleg van spoorwegen en havens.

• De veroverde gebieden werden ook belangrijk als een enorme afzetmarkt voor de producten uit de westerse wereld.

Politieke motieven:• Staten met veel koloniën zouden machtiger zijn en een grotere 

rol kunnen spelen in de wereldpolitiek.• Een groot rijk droeg bij aan de nationale trots (nationalisme).

• Verspreiding van het Christendom

Culturele motieven:• Men zag het als de taak om de rest van de wereld beschaving bij 

te brengen (onderwijs, medische zorg e.d.). Dit sluit aan bij de Europese superioriteits‐gedachte.

• Verspreiding van het Christendom

8.2 Het moderne imperialisme

• Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900

• Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?Grondstoffen en afzetgebieden voor de opkomende Europese industrie.

8.2 Het moderne imperialisme

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900

Britse invoer van grondstoffen in £*1000

% van het totale BNP in de wereld

• Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?Grondstoffen en afzetgebieden voor de opkomende Europese industrie.

8.2 Het moderne imperialisme

11‐9‐2014

3

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900

• Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?• Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?Vergroten van de eigen macht en de nationale trots.

8.2 Het moderne imperialisme

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900

• Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?Vergroten van de eigen macht en de nationale trots

8.2 Het moderne imperialisme

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900

• Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?• Motieven modern imperialisme: Welke motieven herken je in deze afbeeldingen?Beschaving brengen.

8.2 Het moderne imperialisme

11‐9‐2014

4

• Motieven modern imperialisme: Welke imperialistische gedachte herken je in deze afbeeldingen?

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900

• Motieven modern imperialisme: Welke imperialistische gedachte herken je in deze afbeeldingen?Europese superioriteits‐gedachte.

8.2 Het moderne imperialisme

• Motieven modern imperialisme: Welke imperialistische gedachte herken je in deze afbeeldingen?

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900

• Motieven modern imperialisme: Welke imperialistische gedachte herken je in deze afbeeldingen?Europese superioriteits‐gedachte.

8.2 Het moderne imperialisme

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

Gevolgen modern imperialisme:I. Tussen Europese landen nam de rivaliteit sterk toe.Het streven naar uitbreiding van de koloniën leidde totpolitieke spanningen tussen de Europese landen. In degekoloniseerde gebieden leidde de kolonisatie totaantasting van de oorspronkelijke politiekemachtsstructuren

• Voorbeeld 1: Fashoda incident:

Bij het Fashoda‐incident kwamen in 1898 in de Soedan Franse en Britse strijdkrachten tegenover elkaar te staan, waarbij een oorlog tussen deze landen maar net werd vermeden. De achtergrond werd gevormd door het streven van Europese landen om zo snel mogelijk een zo groot mogelijk deel van Afrika binnen hun invloedssfeer te krijgen. Dit proces is bekend geworden als de Scramble forAfrica

Scramblefor Africa

Fashoda incident

Franse gebieden

Britse gebieden

11‐9‐2014

5

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

‘Wat heb jij grote tanden oma!’‘Dat is om jouw koekje te eten Roodkapje!’

‘Wat doe je op mijn land?’‘Uitrusten!’‘Snel vertrekken, als je het mij vraagt !’

Spotprenten uit een Brits en Frans tijdschrift uit 1898.

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

Het modern imperialisme vergrootte dus de spanningen in Europa en leidde tot conflictentussen Europese staten. 

Voorbeeld 2 (let op HC Duitsland!)

• Duitsland werd pas in 1871 een nationale staat(zie par. 8.3). Na de snelle industrialisatie die daarop volgde had men veel behoefte aan grondstoffen en afzetmarkten. 

Het nieuwe Duitsland had echter geen koloniënen de Duitse belangstelling voor Afrikaanse gebieden wekte dan ook het wantrouwen van Frankrijk en Groot‐ Brittannië. De spanningen liepen op. 

Bismarck, de rijkskanselier (soort minister‐president) van Duitsland wilde geen conflicten of oorlogen riskeren en nodigde de Europese mogendheden uit aan de onderhandelingstafel. 

=

• 1884‐1885 Conferentie van Berlijn

Bismarck

De taart (Afrika) wordt verdeeld onder de westerse landen die aanwezig waren op de conferentie van Berlijn.

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

• 1884‐1885 Conferentie van Berlijn:Voor zover gebieden in Afrika al niet als kolonie bij Europese landen hoorden, werden tijdensde conferentie van Berlijn de overige gebieden tussen de deelnemers verdeeld. Veelkaarsrechte grenzen op de hedendaagse kaart van Afrika zijn toen letterlijk met potlood enliniaal getrokken.

11‐9‐2014

6

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

• Gevolgen conferentie van Berlijn: Het grootste deel van het Afrikaanse continent werd in de jaren daarna door de Europese staten ingelijfd.

Afrika rond 1900

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

Gevolgen modern imperialisme:

II.  Het modern imperialisme zorgde voor schaamteloze uitbuiting van de koloniën waarbij de landen in West‐Europa een sterke industrie konden opbouwen, waardoor in het Westen een hoge welvaartwerd bereikt. De rol van de gekoloniseerde landen in Afrika en delen van Azië bleef beperkt tot die van leverancier van grondstoffen, waardoor deze landen in economisch opzicht afhankelijkwerden van het Westen

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

• De exploitatie van Congo:Tijdens de conferentie van Berlijn (1884‐85) werden ook de aanspraken van de Belgische koning (Leopold II) opCongo erkend. Hij had op persoonlijke titel met een ontdekkingsreiziger (Stanley) afgesproken dat deze de binnenlanden van Afrika in kaart zou brengen en claimde het ontdekte gebied nu als persoonlijk bezit.

Na 1888 (uitvinding rubberband doorDunlop) werd Congo een belangrijkeleverancier van rubber.

De 23 jaren die Congo vervolgens onderzijn bewind kende, zouden als één vande meest zwarte tijdperken van het landde geschiedenis in gaan: ze werdengekenmerkt door volkerenmoord,slavernij, ontvoeringen, martelingen,verkrachtingen, onthoofdingen en hetafhakken van handen indien nietgenoeg rubber (vorm van belasting) wasopgehaald

11‐9‐2014

7

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

• De exploitatie van Congo:

Genocide: Leopold kan door zijn beleid gezien worden als een van de grootste massamoordenaars uit de geschiedenis. Na veel onderzoek wezen officiële cijfers van de Belgische autoriteiten in 1924 op een ruwe schatting van minimaal 10 miljoendoden. Bizar feit: Leopold II heeft Kongo nooit zelf bezocht.

Voorbeeld vragen CSE2013 1e tijdvak

2012 1e tijdvak

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

2011 1e tijdvak

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme

11‐9‐2014

8

2008 2e tijdvak

Tijd van burgers en stoommachines 1800‐1900 8.2 Het moderne imperialisme