8. türkiye enerji zirvesi - · pdf filekılıç enerji 0,97 milyon$/mw 2017 7...

8. Türkiye Enerji ZirvesiElektrik PiyasalarıEkim 2017

© 2017 Deloitte Turkey. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited

Elektrik Piyasası Oturumu

ISTRADE 2017’den Mesajlar

1. Son 15 yıllık süre içinde Türkiye elektrik piyasasındaki ticaret ortamı istikrarlı bir

gelişim sürecinden geçmiştir.

2. Yıllar içinde enerji ticareti hacminde reel talep büyümesinin çok üzerinde bir artış

gözlemlenmiştir.

3. Piyasa açıklık oranı %90’lar seviyesine çıkmış, serbest tüketici hakkını kullananlar da

istikrarlı bir büyüme göstermiştir.

4. Üst seviye bir bakışla Türkiye’de elektrik ticaretinde çok olumlu ilerleme

kaydedilmişken son zamanlarda (2017 başından itibaren) ticaret hacminde bir gerileme

gözlemlenmiştir.

5. Yerli kömür üretimi ve linyit yatırımları desteklenmektedir.

6. Önümüzdeki yıllarda alım garantisi biten birçok santral bulunmasına rağmen, yeni

anlaşmalar ile birlikte TETAŞ’ın piyasadaki en önemli oyunculardan biri olmaya devam

edeceği öngörülmektedir.

7. Serbest piyasada düzenlenen tarifelerin olmadığı bir yapıya doğru gidilmelidir.

8. Yabancı yatırımcılar büyüyen Türkiye’ye ve Türkiye’nin potansiyeline güvenmektedirler.

9. Öngörülebilirlik yani kuralların net olması piyasadaki en kritik ve belirleyici husustur.


Kapasite Mekanizması

Kapasite mekanizmasının 2018 senesi içerisinde devreye girmesi ve sisteme kapasite sağlayan özellikle termik santrallere ek gelir yaratması beklenmektedir.

Doğal Gaz Piyasası

Doğal gaz piyasasının liberalleşmesi ile ilgili atılması gereken adımlar bulunmaktadır.

Teknolojik Gelişmeler

Dağıtık üretim, elektrikli araçlar, enerji depolama, blockchain gibi yıkıcı teknolojilerin zaman içinde etkilerinin görülmesi beklenmektedir.

Özelleştirme Süreçleri

Özelleştirme süreçlerine bugüne kadar başarıyla devam edilmiştir. Bu senenin içerisinde 900 MW kurulu gücün özel sektöre devredilmesiyle sürece devam edilmektedir.

Ticaret Gelişimi ve Perakende Tarifeleri

2016 sonu ve devam eden süreçte piyasa takas fiyatları artış eğiliminde olmasına rağmen, elektrik tarife fiyatlarında bir artış gerçekleşmemiştir. Bu nedenle serbest tüketicilere ait marjlarda önemli bir düşüş gözlenmiştir.

Dağıtım Faaliyetleri

Akıllı şehir, şebeke, dağıtık enerji, yenilenebilir entegrasyonu gibi konularda Ar-Ge ve yatırım önem kazanmaktadır

3

Türkiye Elektrik Piyasası Değer Zincirindeki Gelişmeler


Yatağan (Lin)

1,091 Milyar $

630 MW

Elsan

1,73 Milyon/MW

06.0

3.2

013

29.0

4.2

014

08.1

2.2

014

13.0

1.2

015

19.1

0.2

015

23.1

0.2

015

27.0

8.2

014

08.0

2.2

013

2013 2014

*Yukarıdaki figürde gösterilen santraller haricinde toplam kurulu gücü 280 MW olan 57 adet küçük hidro elektrik santrali 957 Milyon $ karşılığındaözelleştirilmiştir, bu MW başına 3,4 Milyon $’a karşılık gelmektedir.

Hamitabat (DG)

105 Milyon $

1.156 MW

Limak

0,09 Milyon$/MW

521 Milyon $

Orhaneli,Tunçbilek

(Lin)

210 & 365 MW

Çelikler

0,91 Milyon$/MW

350 Milyon $

Çatalağzı (TK)

300 MW

Elsan

1,17 Milyon$/MW

Yeniköy,Kemerköy

(Lin)

2,671 Milyar $

420 & 630 MW

IC İçtaş

2,54 Milyon$/MW

685,5 Milyon $

990 MW

Soma B (Lin)

KNYŞKR

0,69 Milyon$/MW

Kangal (Lin)

985 Milyon $

457 MW

KNYŞKR & SK

2,16 Milyon$/MW

Seyitömer (Lin)

2,248 Milyar $

600 MW

Çelikler

3,75 Milyon$/MW

Manavgat (Hidro)

370 Milyon TL

48 MW

Kibar

2,63 Milyon$/MW

Fethiye (Hidro)

128,025 Milyon TL

16,5 MW

Eti Alüminyum

2,57 Milyon$/MW

Karacaören I-II

(Kaskad Hidro)

515,025 Milyon TL

78 MW

GAMA Energy

2,28 Milyon$/MW

Kadıncık I-II

(Kaskad Hidro)

864,100 Milyon TL

126 MW

IC İçtaş

2,28 Milyon$/MW

16.1

1.2

015

09.1

1.2

015

76 Milyon TL

Hopa (Fuel-Oil)

50 MW

Eti Bakır

0,53 Milyon $/MW

30.1

1.2

015

2015

18.1

2.2

015

Doğankent – Kürtün – Torul

(Kaskad Hidro)

1.225,100 Milyon TL

262,7 MW

Kolin

1,60 Milyon$/MW

Şanlıurfa* (Hidro)

247,500 Milyon TL

51 MW

Rönesans

1,71 Milyon$/MW

Almus & Köklüce*

(Kaskad Hidro)

750,500 Milyon TL

117 MW

Gül Enerji

2,16 Milyon$/MW

Adıgüzel & Kemer*

(Kaskad Hidro)

324,100 Milyon TL

110 MW

Bereket

1,05 Milyon$/MW

29.0

9.2

016

27.0

4.2

016

28.0

4.2

016

2016

16.0

8.2

014

17.0

6.2

013

Kurulu Güç

Firma

Özelleştirme Bedeli

MW başına Fiyat

Özelleştirilen Santrallerin Toplam Kurulu Güç

11,2Milyar $

Toplam Özelleştirme Geliri

7GW

Türkiye’de Elektrik Üretim Santral Özelleştirmeleri

Gerçekleşen Özelleştirmeler


Kurulu Güç

Firma

Özelleştirme Bedeli

MW başına Fiyat

Yenice (Hidro)

130,3 Milyon TL

38 MW

Kılıç Enerji

0,97 Milyon$/MW

201731.0

3.2

017

Anamur, Bozyazı, Mut-Derinçay, Silifke ve Zeynep (Hidro)

9 Milyon TL

2.8 MW

Erg Altyapı

0,88 Milyon$/MW

Dinar 2 (Hidro)

10,5 Milyon TL

3 MW

Ergök İnşaat – Süper Elektrik

1,02 Milyon$/MW

Suçatı, Değirmendere, Karaçay ve Kuzuculu

(Hidro)

30,5 Milyon TL

8.2 MW

Abdülmecit Modoğlu

1,09 Milyon$/MW

Çine (Hidro)

86 Milyon TL

46.3 MW

Demars İnşaat

0,55 Milyon$/MW

Menzelet ve Kılavuzlu (Hidro)

1,276 Milyon TL

178 MW

Entek Elektrik Üretimi

2,05 Milyon$/MW18.0

7.2

017

06.0

9.2

017

07.0

9.2

017

08.0

9.2

017

19.0

9.2

017

Manyas (Hidro)

20,25 MW

Tortum (Hidro)

26,2 MW

13.1

1.2

017

02.1

1.2

017

Devir Aşamasındaki Santraller

235 MW

Onay Aşamasındaki Santraller

41 MW

46 MW

İhale Aşamasındaki Santraller

06.0

2.2

017

Çayırhan (Kömür Rezerv Alanı)

Kolin – Kalyon -

Çelikler

598 MW

Özelleştirme Kapsam Programı dahilinde İhale Hazırlık Aşamasındaki Santraller

Tamamlandı

Devir Aşamasında

Devir Aşamasında

Onay Aşamasında

Onay Aşamasında

Onay Aşamasında

Onay Aşamasında

İhale Aşamasında

İhale Aşamasında

26.0

1.2

018

İhale Aşamasında

2018

Eskişehir Alpu (Kömür Rezerv

Alanı)

Türkiye’de Elektrik Üretim Santral Özelleştirmeleri

Onay/Devir Süreci Devam Eden ve Özelleştirme Kapsamındaki Santraller

Kapasite

Mekanizması

Arz Güvenliği

Uzun Dönemli Sistem Güvenliği

Yeterli Kurulu Güç Kapasitesi

Yeterli Yedek Kapasite

• Kaynak Bazlı Sabit Maliyet

• Kaynak Bazlı Değişken Maliyet

• Emre Amade Kapasite

• Toplam Maliyet Bileşeni

Maliyet Bileşenleri vs PTF

Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması

Bütçe ve BileşenlerinBelirlenmesi

• Kapasite Ödemelerine Esas Bütçenin Belirlenmesi –Sistem İşletmecisi

• Maliyet Bileşenlerinin Kurul Tarafından Belirlenmesi

Maliyetlerin Yansıtılması

• Bütçe ve İletim TarifelerininHesaplanması

• Yerli Kaynaklar

Yaş 50 Yıl, KF %10

• İthal Kaynaklar

Yaş 10 Yıl, KF %15

• Kapasite Ödemelerinde Yerli Kaynaklarına Öncelik Tanınması

Yerli vs İthal Kaynaklar

• Yakıt Tipleri

• Santral Yaşları

• Verimlilikler

• Milli / İthal Kaynak

• Destek Mekanizmaları

• Özelleştirme Süreçleri

Katılım Kriterleri


Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması

Kapasite mekanizması ile dağıtılacak olan ek gelir, yıl öncesinde belirlenecek Bütçe Miktarı, Yakıt

Bazlı Değişken & Sabit Maliyetler ve yıl içerisinde gerçekleşecek Piyasa Takas Fiyatlarına bağlı

olsa da, 500 MW Kurulu Güce Sahip Bir Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali için Taslak

Mevzuatın 10 – 35 Milyon* TL / yıl seviyelerinde ek gelir yaratması olası gözükmektedir.

Öngörülen Ek Gelir Miktarları

TL

*%55 verimli santralin üretim maliyeti değişken maliyet olarak alınmış, 2016 senesi saatlik PTF fiyatları baz alınmıştır. Sabit maliyet için kurulu güç başına 5, 10 ve 15 TL’lik

senaryolar kullanılmıştır. Kapasite mekanizması için ayrılacak çeyrek dönemlik bütçenin, ödeme yapılacak olan toplam miktardan daha fazla olacağı, dolayısıyla herhangi bir

kesintinin olmayacağı varsayılmıştır.

saat


-

5.000.000,00

10.000.000,00

15.000.000,00

20.000.000,00

25.000.000,00

30.000.000,00

35.000.000,00

40.000.000,00

11

61

321

481

641

801

961

112

11

28

11

44

11

60

11

76

11

92

12

08

12

24

12

40

12

56

12

72

12

88

13

04

13

20

13

36

13

52

13

68

13

84

14

00

14

16

14

32

14

48

14

64

14

80

14

96

15

12

15

28

15

44

15

60

15

76

15

92

16

08

16

24

16

40

16

56

16

72

16

88

17

04

17

20

17

36

17

52

17

68

17

84

18

00

18

16

18

32

18

48

18

64

1

ORGANİZE TOPTAN DOĞAL GAZ SATIŞ

PİYASASI YÖNETMELİĞİ

Piyasa katılımcılarının ticaret yapabilmelerine ve/veya iletim sistemindeki dengesizliklerin giderilmesine imkan veren piyasaya ilişkin usul ve esaslar

1ORGANİZE TOPTAN DOĞAL GAZ SATIŞ

PİYASASI İŞLETİM USUL VE ESASLARI (PUE)

Piyasada gerçekleştirilen işlemler, iletim sistemi dengesizlikleri sonucu oluşan alacak ile borçlarının uzlaştırılması ve merkezi uzlaştırma kuruluşu tarafından nakit takas ve teminat yönetimi

EPİAŞ SİSTEM ALTYAPISININ

GELİŞTİRİLMESİ

Sistem altyapısının geliştirilmesi 4 aylık deneme kullanımına açılması ve 1 Nisan 2018 tarihi itibariyle piyasanın devreye alınışı

2 3

31.03.2017 21.09.2017 01.12.2017

Elektrik Tedarik ve Ticaretinde Doğalgazın Konumu

Doğal gaz piyasalarının işlevsel hale gelmesi ve elektrik piyasaları ile entegrasyonun sağlanmasıyla doğal gaz ve elektrik piyasalarının birlikte optimize edilmesinin önü açılacaktır.

%32Kurulu Güç İçindeki Payı

2016 Yılı Elektrik Üretimi

ca. 90 TWh

2016 Yılı Üretimi İçindeki Payı

%33Kurulu Güç

25,5GW


-

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

2012 2013 2014 2015 2016 2017t

TW

h

Türkiye’de Elektrik Toptan Satış Piyasası’nın Gelişimi

2011 yılı Aralık ayında kurulan gün öncesi piyasası, 2016 yılı sonunda 114 TWh ticaret hacmine ulaşmış olup 2012 - 2016 döneminde yıllık bileşik büyüme oranı açısından %24’lük bir büyüme göstermiştir.

Organize Piyasalar

Kaynak: EPİAŞ

239 252228218215

Türkiye Elektrik Piyasası Yıllık Bileşik Büyüme Oranları (2012-2016 Dönemi)

Toplam İkili Anlaşma Hacmi

%9Toplam Elektrik Ticareti

%12

Kamu İkili Anlaşma Hacmi

-%3Özel Sektör İkili Anlaşma Hacmi

UEVM%4Gün Öncesi

Piyasası Hacmi

%24

* 2017 yılı ilk 8 ayının 2016 ilk 8 ayına göre değişimi.

272

2017t : 2017 ilk 8 ayının 2016 ilk 8 ayına göre değişiminin son 4 ayda da sabit kalacağı varsayılarak belirlenen 2017 tahmini verisi.

Tahmini

DGP Hacmi

Dengesizlik Hacmi

GÖP Hacmi

İkili Anlaşma Hacmi - Kamu

İkili Anlaşma Hacmi – Özel Sektör

Uzlaştırmaya Esas Veriş Miktarı (TWh)

%38

%13*

%11*%14*

%7* %8*

%8*


Türkiye’de Elektrik Toptan Satış Piyasası’nın Gelişimi

Vadeli İşlemler Opsiyon Piyasasında, Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmeleri kapsamında 2017 yılı Ocak – Eylül aylarında gerçekleşen toplam işlem hacmi 2016 yılı aynı periyoda göre %81 azalma gösterirken, benzer düşüş OTC Platformlarında yapılan işlemlerde de gözükmektedir.

Vadeli İşlem Opsiyon Piyasası

Kaynak: Borsa İstanbul, Deloitte Analizleri

-

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0

800,0

900,0

1.000,0

Eki

15

Kas

15

Ara

15

Oca

16

Şub

16

Mar

16

Nis

16

May

16

Haz

16

Tem

16

Ağu

16

Eyl

16

Eki

16

Kas

16

Ara

16

Oca

17

Şub

17

Mar

17

Nis

17

May

17

Haz

17

Tem

17

Ağu

17

Eyl

17

VİOP

OTC

- %81

Milyo

n T

L


0

50

100

150

200

250

0

50

100

150

200

250

Oct-

15

Nov-1

5

Dec-1

5

Jan-1

6

Feb-1

6

Mar-

16

Apr-

16

May-1

6

Jun-1

6

Jul-

16

Aug-1

6

Sep-1

6

Oct-

16

Nov-1

6

Dec-1

6

Jan-1

7

Feb-1

7

Mar-

17

Apr-

17

May-1

7

Jun-1

7

Jul-

17

Aug-1

7

Ticarethane (Sol Eksen)

Sanayi (Sağ Eksen)

Mesken (Sol Eksen)

Aylık Ortalama Piyasa Takas Fiyatı

Elektrik Tarife Fiyatları ve Serbest Tüketici Gelişimi

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

0

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000

3.500.000

Eki 15

Kas 1

5

Ara

15

Oca 1

6

Şub 1

6

Mar

16

Nis

16

May 1

6

Haz 1

6

Tem

16

Ağu 1

6

Eyl 16

Eki 16

Kas 1

6

Ara

16

Oca 1

7

Şub 1

7

Mar

17

Nis

17

May 1

7

Haz 1

7

Tem

17

Ağu 1

7

Serb

est

Tü

keti

ci

Ad

ed

i

Serb

est

Tü

keti

ci

Ad

ed

i

TL/

MW

h

TL/

MW

h

2016 sonu ve devam eden süreçte piyasa takas fiyatları artış eğiliminde olmasına rağmen, elektrik tarife fiyatlarında bir artış gerçekleşmemiştir.Bu nedenle serbest tüketicilere ait marjlarda önemli bir düşüş gözlenmiştir.

Sanayi tüketicisi Nisan’da 34.000 Ağustos’ta 17.500

Mesken tüketicilerinin serbest tüketici konumuna geçmelerinde önemli artış

Elektrik Perakende Satış Gelişimi

Tarife ve Serbest Tüketici Sayısı Gelişimi


Yakın Geleceğin Sektör Başlıkları

Nesnelerin İnterneti (IoT)

Veri Analitiği

Varlık Yönetimi

Dijitalleşme

Gündemdeki Konular

Son dönemde Dağıtım Şirketleri; akıllı şehir, akıllı şebeke, dağıtık enerji, yenilenebilir entegrasyonu gibi konularda geliştirdiği Ar-Ge ve yatırım projeleriyle konvansiyonel elektrik dağıtım anlayışının değişimine ayak uydurmaya

çabalamaktadır. Bu çalışmaların hızlanması ve sonuçlarının alınmasıyla birlikte düzenleyici çerçevede ve diğer sektör

dinamiklerinde de gerekli çalışmaların olgunlaşacağı beklenmektedir.

• Pek çok sensörünbirbirleriyle konuşması sonucu oluşturulan sinerjiler

Dijitalleşme çağı ile birlikte, varlık yaşam döngüsünün uzatılması ve gerçekleştirilen

yatırımlardan uzun vadeli faydalanılması amacıyla şebeke varlıklarıyla sürekli iletişimin sağlanması, daha sık veri toplanması, varlıkların yönetimi ve düzenli izlenmesi gibi çözümler öne çıkmaktadır. Bu sayede yatırım optimizasyonu ve kaynakların

verimli değerlendirilmesi sağlanabilecektir.

• Çoklu EDAŞ verilerinin teknolojik analizi ile iş kararları için kullanılması

• Varlıkların yaşam döngüsünün uzaktan ve anlık olarak takip edilebilmesi

• Organizasyonların tamamen dijital ortamda faaliyetlerini sürdürmesi

EDAŞ’ların sıcak gündeminde yer alan gelişmeler

Gelişen teknolojinin ve şebeke uygulamaları

konvansiyonel şebeke yönetimi anlayışını dönüştürmektedir.

• Enerji Depolama Sistemleri

• Yenilenebilir Entegrasyonu

• Elektrikli Araçlar

• Dağıtık Üretim Sistemleri

• Mikro Şebeke Uygulamaları

• Akıllı Sayaç ve Akıllı Şebeke Uygulamaları

• Enerji Verimliliği

• Akıllı Cihazlar

• Mevsimsel Isı Enerjisi Depolama

• Talep Tarafı Katılımı

Akıllı Şehirler

Akıllı şehir uygulamaları şehircilik

yaklaşımını ve kentlerin enerji yönetimini ciddi

anlamda etkilemektedir.

Elektrik Dağıtım Sektörünü Etkileyen Etmenler ve Sektör Geleceği

Teknoloji ile Beraber Yeni Şebeke Yönetimi Anlayışı

Cevap bulmaya çalıştığımız sorular…

Elektrik piyasasının gelişiminde oldukça uzun mesafeler kat

ettik ancak performansımızı daha

da iyileştirmek için neler yapabiliriz?

Piyasa oyuncularının ve Türkiye’ye yatırım yapmak isteyen yerli

ve yabancı yatırımcıların

beklentileri neler?

Doğal gaz piyasasının liberalleşmesi elektrik tedarik ve ticaretine kısa vadede ve uzun vadede nasıl fayda

sağlar?

Uzun vadeli alım kontratlarına dayalı bir piyasa yapısına doğru bir geçiş mi yaşıyoruz ve bu yapıyı mevcut piyasa yerleri ile nasıl

entegre edebiliriz?

Kapasite mekanizması

beklentileri karşılar nitelikte mi?

Dönüştürücü etkiye sahip teknolojik gelişmeler

(dağıtık üretim, depolama, elektrikli araçlar,

blockchain, vb.) elektrik dağıtımı, tedariği ve

ticaretini nasıl etkileyecek, bu etkilere hazırlıklı mıyız?

EPİAŞ’ın piyasa yerlerinin gelişimine ilişkin planları neler?

Deloitte; İngiltere mevzuatına göre kurulmuş olan Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”) şirketini, üye firma ağındaki şirketlerden ve ilişkili tüzel kişiliklerden bir veya birden fazlasını ifade etmektedir. DTTL ve üye firmalarının her biri ayrı ve bağımsız birer tüzel kişiliktir. DTTL (“Deloitte Global” olarak da anılmaktadır) müşterilere hizmet sunmamaktadır. Global üye firma ağımızla ilgili daha fazla bilgi almak için www.deloitte.com/about adresini ziyaret ediniz.

Deloitte, denetim, danışmanlık, finansal danışmanlık, risk danışmanlığı, vergi ve ilgili alanlarda, birçok farklı endüstride faaliyet gösteren özel ve kamu sektörü müşterilerine hizmet sunmaktadır. Deloitte her beş Fortune Global 500® şirketinden dördüne hizmet verirken, dünya çapında farklı bölgelerde 150’den fazla ülkede yer alan global üye firma ağı ile, müşterilerinin iş dünyasında karşılaştıkları zorlukları aşmalarına destek olmak ve başarılarına katkıda bulunmak amacıyla dünya standartlarında yüksek kalitede hizmetler sunmaktadır. Deloitte’un 245.000’i aşan uzman kadrosunun iz bırakan bir etkiyi nasıl yarattığı konusunda daha fazla bilgi almak için Facebook, LinkedIn ya da Twitter sayfalarımızı takip ediniz.

Bu belgede yer alan bilgiler sadece genel bilgilendirme amaçlıdır ve Deloitte Touche Tohmatsu Limited, onun üye firmaları veya ilişkilikuruluşları (birlikte, “Deloitte Network” olarak anılacaktır) tarafından profesyonel bağlamda herhangi bir tavsiye veya hizmet sunmayıamaçlamamaktadır. Şirketinizi, işinizi, finansmanınızı ya da mali durumunuzu etkileyecek herhangi bir karar ya da aksiyon almadan, yetkinbir profesyonel uzmana danışın. Deloitte Network bünyesinde bulunan hiçbir kuruluş, bu belgede yer alan bilgilerin üçüncü kişiler tarafındankullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.

© 2017. Daha fazla bilgi için Deloitte Türkiye (Deloitte Touche Tohmatsu Limited üye şirketi) ile iletişime geçiniz.

http://www.deloitte.com/about

https://www.facebook.com/deloitte?_rdr=p

https://www.linkedin.com/company/deloitte

8. türkiye enerji zirvesi - · pdf filekılıç enerji 0,97 milyon$/mw 2017 7...

Documents