7th class 18-06-2014 -...

$: 7th Class 18-06-2014 - gurudeva.weebly.comgurudeva.weebly.com/uploads/7/6/5/9/7659130/7_value_education.pdf · Te\ $$
( i ) $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

yê#·ø£+, ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø£s¡B|æø£

7e ‘·s¡>∑‹

sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD dü+düú

Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ, ôV’≤<äsêu≤<äT.

( ii )$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

eTT+<äTe÷≥

e÷qe⁄\T dü+|òüTJe⁄\T. ‘·eT eTqT>∑&Éø√dü+ nedüs¡yÓTÆq düe÷C≤ìï ì]à+#·Tø=Hêïs¡T. á eédüú ìs¡«Vü≤D≈£î,

ø£*dæø£≥Tº>± eTqT>∑&ÉkÕ~Û+#·&ÜìøÏ, n_Ûeè~∆ bı+<ä&ÜìøÏ dü¬s’q ne>±Vü≤q, $X«dü j·T‘·\T nedüs¡+. BìøÏ

dü$Twæº‘·‘·Ô«+, |üs¡düŒsê<Ûë]‘· uÛ≤yê\T ≈£L&Ü nedüs¡+. ø±ãÏº e÷qe düe÷C≤\≈£î »qyÓT]–q ÄyÓ÷<äjÓ÷>∑ yÓTÆq

Á|ües¡ÔHê ìj·Te÷e[ nedüs¡+. eTq+ ø√s¡Tø=qï $<Ûä+>± eTq+ Á|üe]Ô+#· Ò+. Á|ü‹ düe÷C≤ìø° <ëìøÏ nqT>∑TDyÓTÆq

HÓ’‹ø£ ìj·Te÷e[ ñ+≥T+~. á HÓ’‹ø£ ìj·Te÷\ ãVüQfi‘ê«ìøÏ ≈£L&Ü n+‘·Ø¢q+>± ø=ìï ÄyÓ÷~‘· ñeTà&ç

ìj·Te÷\T ñ+≤sTT.

˙‹dü÷Á‘ê\T eTq q&Ée&çøÏ e÷s¡Z<äs¡Ùø£+>± ñ+& ìj·Te÷\T. ø±ãÏº |æ\¢\T≈£L&Ü yêÏì Äø£[+|ü⁄#düTø√yê*.

HÓ’‹ø±_Ûeè~∆ n+fÒ ø=ìï ìã+<Ûäq\qT nqTdü]+#·&ÉyÓ÷ Òø£ mes√ @s¡Œ]∫q Ä<äs¡Ù qeT÷Hê\ Á|üø±s¡+q&ÉT#·Tø√e&É+

e÷Á‘·yTø±<äT. HÓ’‹ø±_Ûeè~∆ n+fÒ Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ dü¬s’q ø±s¡D≤ìï ‘Ó\T‡ø√>∑\>∑&É+, $#·ø£åD‘√ ìs¡íj·÷ìï

rdüTø=ì <ëì Á|üø±s¡+ q&ÉT#·Tø√>∑\ kÕeTs¡ú + ø£*– ñ+&É&É+. HÓ’‹ø£ #Ó’‘·q´ n_Ûeè~∆ À ‘êqT rdüTø√uÀjT

ìs¡íj·T+‘√ ‘êqT dæús¡+>± Á|üXÊ+‘·+>± ñ+&É>∑*π> kÕeTs¡ú +≈£L&Ü ñ+≥T+~. ªªn~ Hêø£ ≤π> #ÓbÕŒs¡T. ø±ãÏº HqT

#düTÔHêïqTμμ nH uÛ≤eq≈£î Ç~ $s¡T<ä∆+. n+<äT#‘· ø£ e´øÏÔ ‘·q≈£î ‘êqT XÊ+‹ kÂU≤´\‘√, Á|üXÊ+‘·+>±, dæús¡+>±

ñ+&É&ÉyT HÓ’‹ø±_Ûeè~∆ kÕsê+X+. Ç+<äTø£edüs¡yÓTÆq HÓ’|ü⁄D≤´\T ø£*– ñ+&É&ÉyT JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T. MÏ À düeTdü qT

|ü]wüÿ]+#·Tø√e&É+ ø£\dæ|üì#j·T&É+, uÛ≤eÁ|ükÕs¡+#j·T&É+, Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#·&É+, Ç‘·s¡T\‘√ |üs¡düŒs¡ dü+ã+<Ûë\qT

ø£*Z ñ+&É&É+ e+Ï$ eTTKýÓTÆq$.

<äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ H&ÉT düe÷»+˝À HÓ’‹ø£ $\Te\T |ü‘·qyÓTÆ‘·THêïj·Tì Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ uÛ≤$düTÔHêïs¡T. eTq˝À

kÕ«s¡ú+ ô|s¡>∑&É+, <äTsêX ô|s¡>∑&É+, n$˙‹øÏ n\yê≥T|ü&É&É+, HÓ’‹ø£ ìj·Te÷e[ì ñ\¢+|òæT+#·&É+, ˝ÀuÛÑ‘·«+

ô|s¡>∑&É+, HqT Hê~ e+Ï ne\ø£åD≤\e\¢ e´≈£îÔ\T ‘·eT J$‘êìï dü+øÏ¢wüº+ #düTø√e&É+‘√bÕ≥T düe÷»+˝Àì

yê‘êes¡D≤ìï ø£\Twæ‘·+ #düTÔHêïs¡T. Á|ü‹ ø£ÿ]˝À nXÊ+‹ ô|]–+~. HÓ’‹ø£ $\Te\ |ü‘·q+‘√bÕ≥T, ô|]–b˛‘·Tqï

ˇ‹Ô&çì, ø£qTeTs¡T¬>’‘·Tqï e÷qe‘ê $\Te\T, e÷qedü+ã+<Ûë\qT >∑eTì+#·e#·TÃ. Çe˙ï ˇø£s√E˝ÀH√, ˇø£

dü+e‘·‡s¡+˝ÀH√ e∫Ãq$ ø±e⁄. eTq J$‘ê\˝À dü+j·TeTq+, düeT‘·T\´‘·, $#·ø£åD ˝À|æ+#·&ÉyT BìøÏ ø±s¡D+.

yêÏ kÕúq+˝À <äTsêX, $ìeTj·Tyê<ä+, <√|æ&û\T #√≥T#düTø=+≥THêïsTT. yêÏ ìø£s¡ |òü*‘·yT düe÷»+˝Àì

nuÛÑÁ<ä‘êuÛ≤e+, n|üqeTàø£+, $∫Ã¤qïyÓTÆq ≈£î≥T+ãeédüú, $\Te\|ü‘·q+, düe÷»+˝À nXÊ+‹ yê´|æ+#·&É+

yÓTT<ä\>∑Tq$.

MÏì n]ø£≥º&ÜìøÏ $<ä qT ø£ kÕ<Ûäq+>± uÛ≤$+∫ eTq+ $\Te\ $<ä , JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T nH n+XÊìï ø£

Á|ü<Ûëq düã®≈£îº>± bÕsƒ¡XÊ\ $<ä ˝À ø£≥e ‘·s¡>∑‹ qT+&ç |ü<äe ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î Á|üyXô|≥º&É+ <ë«sê |æ\¢\T bÕsƒ¡XÊ\

$<ä |üPs¡ÔjT´dü]øÏ ùV≤‘·Tã<ä∆yÓTÆq bÂs¡T\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq •ø£åD bı+<äT‘ês¡T. ñqï‘·yÓTÆq $\Te\T,

yÓ’Ks¡T\T, ‘ê´>∑ãT~∆ ø£*– ñ+&ç düe÷»+|ü≥¢, |üsêés¡D+|ü≥¢, ‘√Ïyê]|ü≥¢ düeTHê´j·T+‘√ Á|ü‹düŒ+~+# u≤<Ûä ‘êj·TT‘·

bÂs¡T\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£qT (Syllabys) sêh$<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú s¡÷bı+~+∫+~.

|æ\¢\T ùd«#·Ã¤>± e÷≤¢&É&É+, Á|ü•ï+#·&É+, Á|ü‹düŒ+~+#·&É+, $#·ø£åD‘√ eéVü≤]+#·&É+ #j·T>∑\>±\ì sêh

( iii ) $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

$<ë´Á|üD≤[ø£ |ü]~Û|üÁ‘·+ 2011˝Àì sêh <äèø£Œ<∏ä+ (State Vision)˝À ù|s=ÿHêïs¡T. MÏì <äèwæº‘√ ô|≥Tºø=ì

sêh+˝À 1 qT+&ç 10e ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î $\Te\ $<ä , Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\ bÕsƒ¡ Á|üD≤[ø£ s¡÷bı+~+#ês¡T. nq+‘·s¡+

‘·s¡>∑‹ yêØ>± uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤Dø√dü+ ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø£s¡B|æø£\qT s¡÷bı+~+#ês¡T. 1e ‘·s¡>∑‹

qT+&ç 10e ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î ô|+bı+~+#ê*‡q 18 Á|ü<Ûëq $\Te\qT >∑T]Ô+∫ Á|ü‹ ‘·s¡>∑‹˝À MÏøÏ dü+ã+~Û+∫q

bÕsƒê\qT #sêÃs¡T. n$, 1) ùd«#·Ã¤, 2) dü+‘·è|æÔ>± J$+#·&É+, 3) o\ìsêàD+, 4) Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T, 5) u≤<Ûä ‘·eVæ≤+#·&É+,

6) bı<äT|ü⁄#j·T&É+, 7) Äs√>∑ $\Te\T, 8) dü+düÿ è‹ dü+Á|ü<ëj·T\|ü≥¢ >ös¡e+, 9) Äs√>∑ $\Te\T, 10)

XÊÅd”Ôj·T<äèø£Œ<∏ä+, 11) Hê´j·T+, 12) XÊ+‹, ø£*dæyÓT*dæ J$+#·&É+, 12) ÁXeT$\Te, 14) ùdyêuÛ≤e+, 15)

düe÷q‘·«+, k˛<äs¡uÛ≤e+, Åd”Ô\|ü≥¢ >ös¡e+, 16) C≤rj·T uÛ≤eq <XuÛÑøÏÔ, 17) ÖøÏø£‘·‘·Ô«+ eT‘·kÕeTs¡dü +, 18)

Á|üC≤kÕ«eT´ $\Te\|ü≥¢ >ös¡e+. MÏ À ÁbÕ<∏ä$Tø£kÕúsTTøÏ 12 Á|ü<Ûëq $\Te\T, ñqï‘·kÕúsTTøÏ yÓTT‘·Ô+ 18

$\Te\ Ä<Ûës¡+>± ˇø=ÿø£ÿ $\Te≈£î ‘·s¡>∑‹yêØ>± ñ|ü$\Te\qT ìsê∆]+∫ bÕsƒê\qT bı+<äT|üsêÃs¡T.

$\Te\T Á|ü<Ûëq+>± uÀ~ÛùdÔ e#Ã$ø±e⁄. Ä#·]ùdÔ e#Ã$. ø±ãÏº ‘·s¡>∑‹ yêØ>± s¡÷bı+~+∫q ñbÕ<Ûë´j·T

ø£s¡B|æø£ À¢ düìïyXÊ\T, dü+|òüT≥q\ Ä<Ûës¡+>± #·]Ã+#·&É+, Ä#·]+∫ nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&É+ e+Ï ø£è‘ê´\‘√ ≈£L&çq

nuÛ≤´kÕ\T ñHêïsTT. #·s¡Ã\ <ë«sê yÓ’K] ìsêàD+ »s¡>±*. Ä#·s¡D <ë«sê Á|ües¡Ôq˝À e÷s¡TŒsêyê\ì Ä•+∫

bÕsƒê\qT bı+<äT|üs¡#ês¡T. MÏì ìs¡«Væ≤+#·&É+ eTq u≤<Ûä ‘·. ìs¡«Vü≤Drs¡T‘ÓqTï\qT >∑T]+∫ ªªñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î

dü÷#·q\Tμμ ≈£L&Ü #sêÃs¡T. nfÒ¢ $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T ≈£L&Ü ñHêïsTT.

m+‘· eT+∫ ø£s¡B|æ¬ø’Hê ñbÕ<Ûë´j·TT&çøÏ BÛ≥T>±<äT. ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ‘êqT Ä<äs¡Ù+>± ñ+≥÷ $\Te\qT

ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ø£èwæ #j·÷*. Á|üD≤[ø±ã<ä∆+>± ‘·s¡>∑‹ yêØ>± s¡÷bı+~+∫q ø£s¡B|æø£\ Ä<Ûës¡+>± uÀ<ÛäHêuÛÑ düq

Á|üÁøÏj·T\T ìs¡«Væ≤+#ê*. eTq sêC≤´+>∑+ |”]ƒø£ À ù|s=ÿqï$<Ûä+>± ñqï‘·yÓTÆq $\Te\T, yÓ’Ks¡T\Tø£*Zq ùV≤‘·Tã<ä∆yÓTÆq

bÂs¡T\T>± m<ä>∑&ÜìøÏ ñbÕ<Ûë´j·TT\T>± eTqe+‘·T ø£èwæ#j·÷*. á ø£s¡B|æø£ Àì n+XÊ\T MT≈£î ø=+‘·yTs¡≈£î

~XÊìπs›X+ #kÕÔsTT. MÏπø |ü]$T‘·+ ø±≈£î+&Ü n<äq|ü⁄ n+XÊ\T ≈£L&Ü ùdø£]+#·e#·TÃ. $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ.

$\Te\‘√ ≈£L&çq düe÷C ìsêàD≤ìøÏ eTq á ∫qï Á|üj·T‘·ï+ >√s¡+‘·<Ó’Hê Ç~ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑TìdüTÔ+<äH

$XÊ«dü+‘√ Á|üj·T‹ï<ë›+. |òü*‘ê\T kÕ~Û<ë›+!

‘~ : 30`05`2014 dü+#ê\≈£î\T

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú, Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é.

j·T‘·ÿs¡à≈£îs¡«‘√-dü kÕ´‘Y, dü]‘√cÕ-+ ‘·sê‘·àq'

‘·‘Y Á|üj·T‘˚ïq ≈£îØ«‘·, $|üØ‘·+ ‘·T es¡®j˚T‘Y eTqTdüà è‹

@|üì #·ùdÔ n+‘·sê‘·à≈£î dü+‘·è|æÔ ø£\T>∑T‘·T+<√, Ä|üqT Ò #j·÷*. <ëìøÏ $|üØ‘·yÓTÆq |üqT\T #j·T≈£L&É<äT.

( iv )$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

$wüj·Tì|ü⁄DT\T, m&çÏ+>¥

dü\Vü‰<ës¡T\T

l õ.>√bÕ Ÿ¬s&ç¶, dü+#ê\≈£î\T, sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD dü+düú, Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l düTes¡í $Hêj·Tø, ø√Ä]¶H≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.Ï.,

ôV’≤<äsêu≤<äT.

l lìyêdüT\ s¡|òüTTsê+, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

ÁbÕ.bÕ., Á>∑+<∏ädæ], >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢.

l m Ÿ.m+.Á|ükÕ<é, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

Á|ü.ñ.bÕ., dæ.|æ.m Ÿ, n+ãsYù|Ÿ, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l |üdüT\ Á|ü‘ê|t, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

ÁbÕ.bÕ.–eTà, C…’q‘· (eT+), Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢.

l ã\>∑+ sêyÓ÷àVü≤Hé, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT,

ÁbÕ.bÕ., s¡M+Á<ä|üPsY, eTT<∏√ Ÿ (eT+), Ä~˝≤u≤<é õ˝≤¢.

l q+~>±eT øÏXÀsY≈£îe÷sY, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T,

õ.|ü.ñ.bÕ., Ç|üŒ≥÷s¡T, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

leT‹ ¬ø.ÄsY.Ï.m Ÿ. CÀ´‹s¡àsTT, ñ|üHê´dü≈£îsê\T,

mdt.dæ.Ç.ÄsY.Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.

leT‹ j·TT. ãT>∑ZeTà, ñbÕ<Ûë´sTTì,


leT‹ $. dü«s¡í\‘·, ñbÕ<Ûë´sTTì, õ.ñ.bÕ.,

bÕ‘·|üÏºdü+, b˛\es¡+, |ü•ÃeT>√<ëe] õ˝≤¢.

leT‹ n>∑T&É÷] düs¡fieTà, ñbÕ<Ûë´sTTì, ÁbÕ.bÕ.,

#Ós√¢|ü*¢, ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢.

leT‹ |ü*¢ e÷<Ûä$, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T,

uÛ≤s¡rj·T $<ë´uÛÑeHé, Ä‘·à≈£L] sêe÷sêe⁄

bÕsƒ¡XÊ\, p_¢Væ≤ Ÿ‡, ôV’≤<äsêu≤<äT.

leT‹ õ. düs¡fi≤<$, ñbÕ<Ûë´sTTì,

ÁbÕ.bÕ, >∑+>±|üPsY, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY

s¡÷bı+~+∫qyês¡T

l <√s¡yÏ #Óqïj·T´, dü÷ Ÿ ndæôdº+Ÿ, »>∑~Z]q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢.

l y=»sa

\ Xs¡‘Yu≤ãT, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, d”‘ê|òü ŸeT+&ç, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l sêeTø£ $sƒ¡ ŸXs¡à, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢.

&Üˆˆ s¡e÷<$, ñ|üHê´dü≈£îsê\T, mdt.dæ.Ç.ÄsY.Ï., ôV’≤<äsêu≤<äT.

&Üˆˆ <√H|üP&ç qπsXŸ u≤ãT, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T, õ.ñ.bÕ., >√kÕŒ&ÉT, ø£s¡÷ï Ÿ õ˝≤¢.

&Üˆˆ >∑T&çùdq $wüßíÁ|ükÕ<é, dü÷ÿ Ÿ ndæôdº+Ÿ, ø£ècÕí õ˝≤¢.

l ø£\eT≥ k˛yTX«s¡sêe⁄, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, lø±≈£îfi+ õ˝≤¢.

l ~yÓ«\ ∫Hêïsêe⁄, ‘Ó\T>∑T|ü+&ç‘·T\T, $»j·Tq>∑s¡+ õ˝≤¢.

l nj·T´>±] lìyêdüsêe⁄, dü÷ÿ Ÿ ndæôdº+Ÿ, $»j·Tq>∑s¡+ õ˝≤¢.

düVü≤ø£]+∫qyês¡T

l düTes¡í $Hêj·Tø,

ø√Ä]¶H≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.Ï.,


&ÜˆˆmHé.ñù|+<äsY¬s&ç¶,

Ábıô|òdüsY, $<ë´Á|üD≤[ø£ $uÛ≤>±~Û|ü‹,


leT‹ ¬ø.ÄsY.Ï.m Ÿ. CÀ´‹s¡àsTT,

ñ|üHê´dü≈£îsê\T, mdt.dæ.Ç.ÄsY.Ï.,


l Ï.$.mdt.s¡yTXŸ,

ø√Ä]¶H≥sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.Ï.,


( v ) $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

ø£è‘·»„‘·\T

ªª$\Te\ $<ä ` JeqHÓ’|ü⁄D≤´\Tμμ ø£s¡B|æø£ / yê#·ø±\qT s¡÷bı+~+#·&É+˝À ‘·eT neT÷\ýÓTÆq dü\Vü‰\T,

dü÷#·q\T n+<äCÒdæ nedüs¡yÓTÆq kÕeTÁ–ì Ç∫Ã Áb˛‘·‡Væ≤+∫q ô|<ä›\≈£î, Äj·÷ dü+düú\≈£î sêh $<ë´, |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åD

dü+düú, |üøå±q Á|ü‘´ø£ <Ûäqýê<ë\T.

dü\Vü‰\T, dü÷#·q*∫Ãqyês¡T :

l ¬ø.ÄsY.yDT>√bÕ Ÿ, $ÁXÊ+‘· ◊.m.mdt., n~Ûø±], ôV’≤<äsêu≤<äT.

l yêdü–] \ø°ÎHêsêj·TD, ◊.|æ.mdt., ø£MTwüqsY Ä|òtb˛*dt, <∏ëH, eTVü‰sêh.

&Üˆˆ $.ÁãVü‰à¬s&ç¶, Á|üC≤yÓ’<ä XÊ\, ø£s¡÷ï\T õ˝≤¢.

l <ä÷dü sêeTø£èwüí, ñbÕ<Ûä ≈£åî\T, $<ëúÛ≤s¡‹, nœ\uÛ≤s¡rj·T •øå±dü+kÕúHé, q÷´&Ûç©¢ eT]j·TT dü+#ê\≈£î\T,

$C≤„q$Vü‰sY, >∑&ç Àe, $XÊK|ü≥ºD+.

l sêe⁄\ dü÷s¡ Hêsêj·TD, ‘Ó\+>±D, Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ, ø£sêï≥ø£ sêÁcÕº\ XË’ø£åDÏø£ Á|üeTTK, düs¡dü«‹ $<ë´|”sƒ¡+,

ã+&É¢>∑÷&É, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l bòÕ<äsY |ü*¢<ëdüT, dü+#ê\≈£î\T, |”|ü⁄ Ÿ‡ Äø£‡Hé |òüsY s¡÷s¡ Ÿ nHø£ì+>¥ (PARA), sêe⁄\bÕ …+,

‘·÷s¡TŒ >√<ëe] õ˝≤¢.

l düT<äs¡ÙHê#ês¡ , C≤rj·T dü+<Ûëqø£s¡Ô, ©&é Ç+&çj·÷ dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<äT.

leT‹ b˛s¡÷] ø£èwüí≈£îe÷], Á|ü»„, ø√`Ä]¶H≥sY, $ø±dü ‘·s¡+–DÏ, õj·T´sY m&ÉT πøwüHé Á≥dtº, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l •~∏ø£+sƒêq+<ä, sêeTø£èwüíeTsƒ¡+, ôV’≤<äsêu≤<é.

l Áù|yéT≈£îe÷sYdæ+>¥, sêeTø£èwüíeTsƒ¡+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&Üˆˆ |æ.»j·TBÛsY ¬s&ç¶, $ÁXÊ+‘·Á|ü<ÛëHê#ês¡T´\T, õ˝≤¢ $<ë´ •ø£åD dü+düú, ø£Ø+q>∑sY.

l s¡M+<äsY, ø√`Ä]¶H≥sY, e+<e÷‘·s¡+ dü+düú, es¡+>∑ Ÿ õ˝≤¢.

l ¬ø.e÷<Ûäe¬s&ç¶, e+<e÷‘·s¡+ dü+düú, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢.

düVü≤ø£]+∫q dü+düú\T :

♦ õj·T´sY m&ÉT πøwüHé Á≥düTº, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ sêeTø£èwüíeTsƒ¡+, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ dü‘· kÕsTT $<ë´dü+düú\T, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ ÁãVü≤à≈£îe÷Ø dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ e+<e÷‘·s¡+ dü+düú, es¡+>∑ Ÿ, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY.

♦ áHê&ÉT, qeTùdÔ ‘Ó\+>±D, Ä+Á<ÛäCÀ´‹, kÕøÏå, ~q|üÁ‹ø£\T.

♦ myÓTk˛ÿ |ü_¢wæ+>¥ dü+düú, ôV’≤<äsêu≤<äT.

♦ C≤rj·T $<ë´ |ü]XÀ<Ûäq •ø£åD dü+düú (mdt.dæ.Ç.ÄsY.Ï.), q÷´&Ûç©¢.

ô|’q ‘Ó*Œq e´≈£îÔ\T, dü+düú\‘√bÕ≥T |üs√ø£å+>± ≈£L&Ü düVü≤ø£]+∫q e´≈£îÔ\≈£î, dü+düú\≈£î, yê#·ø±\T / ø£s¡B|æø£\

s¡÷|üø£\Œq˝À bÕ˝§Zqï ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ñ|üHê´dü≈£î\T, $wüj·Tì|ü⁄DT\T, m&çÏ+>¥ #dæq yês¡+<ä]ø° Á|ü‘´ø£ <Ûäqýê<ë\T.

$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\ >∑T]+∫ yê#·ø£+ ø£s¡B|æø£qT s¡÷bı+~+#·&É+˝À Ç~ ø£ ‘=* n&ÉT>∑Te÷Á‘·yT! Bìï

eT]+‘· eè~∆|üs¡#·Tø√e#·TÃ. Ç+<äTø√dü+ uÛÑ$wü ‘·TÔ À ≈£L&Ü n+<äs¡÷ düVü‰j·T düVü≤ø±sê\qT Ç˝≤π> n+~kÕÔs¡ì

Ä•düTÔHêï+.

‘~ : 30`05`2014 dü+#ê\≈£î\T

düú\+ : ôV’≤<äsêu≤<é. sêh $<ä , |ü]XÀ<Ûäq, •ø£åDdü+düú, Ä+.Á|ü., ôV’≤<äsêu≤<é.

( vi )$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ ªª$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμμ ø√dü+ 1 qT+&ç 10 ‘·s¡>∑‘·T\≈£î ‘·s¡>∑‹yêØ>± ø£s¡B|æø£\T s¡÷bı+~+#ês¡T.

MÏì |æ\¢\qT ñ<›•+∫ ‘·j·÷s¡T#XÊs¡T. nq>± MÏì ñbÕ<Ûë´j·TT\T uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D≈£î,

|æ\¢\T dü«j·T+ nuÛÑ düHêìøÏ $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ.

♦ ˇø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡+˝À bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´XÊK düã®≈£îºyêØ>± πø≤sTT+∫q |”]j·Tfifl uÛ≤s¡‘·«+ Á|üø±s¡+ ‘·s¡>∑‹

yêØ>± bÕsƒê\T bı+<äT|üsêÃs¡T.

♦ 6 qT+&ç 10 ‘·s¡>∑‘·T\≈£î yêsêìøÏ 48 |”]j·Tfiófl ñ+≤sTT. MÏ À ø=ÿø£ÿ düã®≈£îº≈£î øÏ+~ $<Ûä+>± uÛ≤s¡‘·«+

ñ+≥T+~.

ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î dü÷#·q\T

Á|ü<∏äeT uÛ≤wü ` 6 |”]j·Tfiófl

~«rj·T uÛ≤wü ` 3 |”]j·Tfiófl

‘·èrj·T uÛ≤wü ` 6 |”]j·Tfiófl

>∑DÏ‘·+ ` 8 |”]j·Tfiófl

uÛÖ‹ø£s¡kÕj·TqXÊg+ ` 4 |”]j·Tfiófl

JeXÊg+ ` 4 |”]j·Tfi¯ófl

kÕ+|òæTø£XÊg+ ` 6 |”]j·Tfiófl

$\Te\$<ä , JeqHÓ’|ü⁄D≤´\T ` 2 |”]j·Tfiófl

XÊØs¡ø£, Äs√>∑ $<ä ` 3 |”]j·Tfiófl

ø£fi\T, kÕ+düÿ è‹ø£$<ä ` 3 |”]j·Tfiófl

|üì, ø£+|üP´≥sY $<ä ` 3 |”]j·Tfiófl

yÓTT‘·Ô+ ` 48 |”]j·Tfiófl

♦ $\Te\ $<ä , Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\ >∑T]+∫ uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D≈£î bÕÁ<∏ä$Tø£kÕúsTT˝À yêsêìøÏ 1

|”]j·T&é, ñqï‘·kÕúsTT˝À yêsêìøÏ 2 |”]j·Tfiófl ñqï+<äTq, Ç+<äTø£qT>∑TD+>±H bÕsƒê\qT bı+<äT|üsêÃs¡T.

♦ ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT˝À 12 Á|ü<Ûëq $\Te\ Ä<Ûës¡+>± ø=ÿø£ÿ<ëìøÏ ø£Ï #=|üq 12 bÕsƒê\T ñHêïsTT. nfÒ¢

ñqï‘· kÕúsTT˝À 18 Á|ü<Ûëq $\Te\ Ä<Ûës¡+>± ˇø=ÿø£ÿ <ëìøÏ ˇø£ bÕsƒ¡+ #=|üq 18 bÕsƒê\T ñHêïsTT.

♦ MÏ‘√bÕ≥T $\Te\qT ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ‘√&ÉŒ&˝≤ |ü<ë´\T, ø£<∏ä\T, π>j·÷\T, bÕ≥\T n<äq+>± #sêÃs¡T.

3e ‘·s¡>∑‹ qT+&ç dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\qT ≈£L&Ü #sêÃs¡T.

♦ $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\qT bÕsƒê\˝À dü>∑≥Tq ˇø£ bÕsƒêìøÏ 3 |”]j·Tfiófl nedüs¡yÓTÆ‘êsTT.

♦ ˇø£ bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·T+ neT]ø£ øÏ+~ $<Ûä+>± ñ+≥T+~.

•) bÕsƒ¡+ ù|s¡T, •) Á|ü<Ûëq$\Te, •) ñ|ü$\Te, •) Ä•+#|òü*‘ê\T / \øå±´\T, •) ñb˛<ëÈ‘·+, •) $wüj·T+

` düìïyXÊ\T / dü+|òüT≥q\T / ø£<∏äHê\T, •) nuÛ≤´kÕ\T ªÄ˝À∫+#·&É+ Á|ü‹düŒ+~+#·&É+μ, ª‘·s¡>∑‹ ø£è‘· +

` »≥Tº|üìμ, ªÄ#·]+#·&É+ ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&É+μ, •) dü÷øÏÔ.

♦ $\Te\ $<ä´, Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\˝Àì n+XÊ\T Á|ü<Ûëq+>± #·]Ã+|üCÒj·T&ÜìøÏ ñ<˚›•+∫q$. Ä#·]+∫

nqTuÛÑyê\T #Ó|æŒ+#·&ÜìøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì#êÃs¡T. ø±ãÏº M …’q+‘·yTs¡≈£î MÏì sêsTT+#·≈£L&É<äT.

♦ Ä˝À∫+#·&É+ Á|ü‹düŒ+~+#·&É+˝Àì Á|üXï\ <ë«sê ‘·s¡>∑‹˝À #·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#ê*. Ä ‘·sê«‘· ª‘·s¡>∑‹ ø£è‘· +

` »≥Tº|üìμ ìs¡«Væ≤+#ê*. nfÒ¢ ªÄ#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ˝Àì n+XÊ\qT Ä#·]+|üCÒùd˝≤ #dæ

|æ\¢\‘√ yê] nqTuÛÑyê\T, nqTuÛÑ÷‘·T\qT #Ó|æŒ+#ê*.

♦ $T>∑‘ê düã®≈£îº\e …H $\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\qT ≈£L&Ü eT÷˝≤´+ø£q+ #j·÷*. MÏì dü+Á>∑Vü‰‘·àø£

eT÷˝≤´+ø£q+ dü+<äs¡“¤+>± #j·÷*. nq>± ˇø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡+˝À eT÷&ÉTkÕs¡T¢ eT÷˝≤´+ø£q+ #j·÷*‡

ñ+≥T+~. Ç+<äTø√dü+ |üØø£å\T ìs¡«Væ≤+#·≈£L&É<äT. |æ\¢*ï |ü]o*+#·&É+, yê] nqTuÛÑyê\T, Ä#·s¡D, Á|ües¡Ôq,

$\Te\T yÓTT<ä\>∑T yêÏ Ä<Ûës¡+>± eT÷˝≤´+ø£q+ #j·÷*.

♦ Bì eT÷˝≤´+ø£Hêìï 50 e÷s¡Tÿ\≈£î ìs¡«Væ≤+#ê*. $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T Ä<Ûës¡+>± |æ\¢ À¢

$<ë´Á|üe÷D≤\T kÕ~Û+#ê*. n$ 1) eT+∫, #Ó&ÉT $#·ø£åD C≤„Hêìï Á|ü<ä]Ù+#·&É+, düÁ‘·Œes¡Ôqø£*Z ñ+&É&É+,

2) sêC≤´+>∑ $\Te\T bÕÏ+#·&É+, 3) e´øÏÔ>∑‘· $\Te\T nq>± düVü≤q+, <äj·T, kÕqTuÛÑ÷‹, ‘·<ëqTuÛÑ÷‹

( vii ) $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

yÓTT<ä\>∑Tq$ ø£*Z ñ+&É&É+, 4) Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T ø£*Z ñ+&É&É+, 5) ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ô|<ä›\T, düe÷»+,

Á|üuÛÑT‘·« ÄdüTÔ|ü≥¢ dü¬s’q yÓ’Ks¡T\T ø£*Z ñ+&É&É+.

♦ ô|’q ‘Ó*Œq $<ë´Á|üe÷D≤\qT Äj·÷ bÕsƒê\ Ä<Ûës¡+>± |ü]o*+#ê*. MÏì kÕ~Û+#·&ÜìøÏ nqT>∑TD+>±H

Á|ü<Ûëq $\Te≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕsƒê\T ‘·s¡>∑‘·T\ yêØ>± ñHêïsTT. ˇø=ÿø£ÿ kÕeTsêú ìøÏ 10 e÷s¡Tÿ\

#=|üq 50 e÷s¡Tÿ\≈£î ìs¡«Væ≤+#ê*. nq>± |ü]o*+∫ e÷s¡Tÿ\T πø≤sTT+#ê*.

♦ |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì |ü]o*+∫ Áπ>&ç+>¥ qyÓ÷<äT#j·÷*.

A1 ` 91%

A2 ` 71% 90%

B1 ` 51% 70%

B2 ` 41% 50%

C ` 0 ` 40%

♦ |æ\¢\ Á|ü>∑‹ì >∑T]+∫ Áπ>&ç+>¥ qyÓ÷<äT #dæq|ü&ÉT yêÏøÏ dü+ã+~Û+∫q >∑TD≤‘·àø£ ]e÷s¡Tÿ\T ≈£L&Ü

qyÓ÷<äT#j·÷*.

♦ uÀ<ÛäHêuÛÑ düq Á|üÁøÏj·T\ ìs¡«Vü≤D $<Ûëq+ ` ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT

yÓTT<äÏ |”]j·T&é : • ñb˛<ë∆‘·+ >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·÷*.

• bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫q $wüj·T+˝Àì düìïyXÊ\T / dü+|òüT≥q\T / ø£<∏äHê\qT

ˇø£]‘√ #·~$+#ê*. Ò<ë #ÓbÕŒ*.

• ªÄ˝À∫+#·+&ç ` Á|ü‹düŒ+~+#·+&çμ ˝Àì Á|üXï\ Ä<Ûës¡+>± ‘·s¡>∑‹˝À

#·s¡Ã ìs¡«Væ≤+#ê*.

¬s+&Ée |”]j·T&é : • ª‘Ó\TdüTø√+&çμ˝Àì $wüj·÷ìï >∑T]+∫ |æ\¢\≈£î #ÓbÕŒ* Ò<ë ˇø£]‘√

#·~$+#ê*. #·s¡Ã<ë«sê ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*.

• ª‘·s¡>∑‹ ø£è‘·´+ ` »≥Tº|üìμì ‘·s¡>∑‹˝À |æ\¢qT »≥T¢>± $uÛÑõ+∫

ìs¡«Væ≤+#ê*.

• ˇø=ÿø£ÿ »≥Tºyês¡T #dæq |üqT\qT Á|ü<ä]Ù+#ê*.

• ªÄ#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ ˝Àì n+XÊ\qT Ç+Ïe<ä›

Ä#·]+#·eTì #ÓbÕŒ*.

eT÷&Ée |”]j·T&é : • |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ªnqTã+<Ûä+μ˝À #]Ãq ø£<∏ä / bÕ≥ / |ü<ä + / XÀ¢ø£+

/ dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ >∑T]+∫ ‘·s¡>∑‹˝À |æ\¢\‘√ #·~$+#ê*. #·s¡Ã<ë«sê

ne>±Vü≤q ø£*Œ+#ê*.

• Ä ‘·s¡yê‘· ªÄ#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ >∑T]+∫ ˇø=ÿø£ÿ]‘√

e÷≤¢&ç+#ê*.

• bÕsƒ¡+ ∫es¡ ñqï dü÷øÏÔ >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·÷*.

♦ bÕsƒ¡XÊ\˝À ª$\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμ |ü⁄düÔø±\qT |æ\¢\≈£î ≈£L&Ü Çe«e#·TÃ. Á>∑+<∏ë\j·T |”]j·T&é

düeTj·T+˝À Ò<ë uÛÀ»q $sêeT düeTj·T+˝À ≈£L&Ü |æ\¢\øÏ∫Ã #·<äTe⁄ø√eTì #ÓbÕŒ*.

♦ ª$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμ ˝Àì düìïyXÊ\T, dü+|òüT≥q\T, dü÷≈£îÔ\T, |ü<ë´\T, XÀ¢ø±\T, ø£<∏ä\T,

dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ e+Ï Ç‘·s¡ n+XÊ\T ≈£L&Ü ùdø£]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·Te#·TÃ. yêÏ Ä<Ûës¡+>± ≈£L&Ü #·s¡Ã

ìs¡«Væ≤+#·&É+, »≥Tº|üqT\ #sTT+#·&É+, ªÄ#·]+#·+&ç nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ e+Ï$ ìs¡«Væ≤+#·e#·TÃ.

♦ bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì |ü⁄düÔø±\T, e÷´>∑C…’qT¢, yêsêÔ|üÁ‹ø£\T e+Ï yêÏì $ìjÓ÷–+#ê*.

♦ $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T ≈£L&Ü ñHêïsTT. MÏì yÓTT<äÏ |”]j·T&é ÀH #·~$ $ì|æ+#ê*. MÏ >∑T]+∫ ns¡ú+

#sTT+#ê*. Ä Á|üø±s¡+ |æ\¢\T q&ÉT#·Tø=H˝≤ #·÷&Ü*.

( viii )$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

♦ |æ\¢\÷! ª$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\Tμ |ü⁄düÔø£+ MTø√düyT s¡÷bı+~+∫ bÕsƒ¡XÊ\\≈£î |ü+bÕs¡T.

♦ MÏ Àì bÕsƒê\T, |ü<ë´\T, ø£<∏ä\T, XÀ¢ø±\T, bÕ≥\T, dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\ >∑T]+∫ MT≈£î MT ñbÕ<Ûë´j·TT\T

uÀ~ÛkÕÔs¡T. Ò<ë MTπs #·<äe+&ç. Ç‘·s¡T\≈£î #Ó|üŒ+&ç, yêÏ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

♦ MÏ >∑T]+∫ MT≈£î yêsêìøÏ ˇø£s√E uÀ~ÛkÕÔs¡T.

♦ ˇø£ bÕsƒ¡+˝Àì düìïyXÊ\T, dü+|òüT≥q\T >∑T]+∫ MT˝À ø£s¡T #·~$q ‘·sê«‘· MT ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ø=ìï

Á|üXï\T n&ÉT>∑T‘ês¡T. Ms¡+<äs¡÷ Ä Á|üXï\≈£î Ä˝À∫+∫ »yêãT\T #Ó|üŒ+&ç. #·s¡Ã˝À bÕ˝§Zq+&ç.

♦ ‘·s¡>∑‹˝À »≥Tº ø£è‘ê´\T ìs¡«Væ≤kÕÔs¡T. MTs¡T MT $TÁ‘·T\‘√ø£*‡ »≥Tº |üqT˝À¢ bÕ˝§Zq+&ç. MTs¡T »≥¢ À

#·]Ã+∫q $wüj·÷\ >∑T]+∫ ‘·s¡>∑‹˝À #Ó|üŒ+&ç.

♦ ªÄ#·]+#·+&ç ` nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ+&çμ nì ø=ìï |üqT\qT MT≈£î |ü⁄s¡e÷sTTkÕÔs¡T. Ä Á|üø±s¡+ MTs¡T

Ä#·]+#·&É+&ç. Ä ‘·s¡yê‘· e#Ã |”]j·T&é À @+ #XÊs¡T? MT¬ø˝≤ nì|æ+∫~? BqTï+&ç MTπs$T

Hs¡TÃø=Hêïs¡T? yÓTT<ä\>∑T $wüj·÷\qT, MT nqTuÛÑyê\qT ‘Ó*j·TCÒj·T+&ç.

♦ MÏ Àì n+XÊ\T m≈£îÿe>± #·]Ã+#·&ÜìøÏ, Ä#·]+∫ nqTuÛÑyê\T #Ó|üŒ&ÜìøÏ ñ<›•+∫q$ ø±ãÏº

sêj·÷\ì uÛ≤$+#·ø£+&ç. ‘·|üŒìdü]>± #j·T+&ç.

♦ MTs¡T ‘Ó\T‡ø=qï, #·]Ã+∫q n+XÊ\ Ä<Ûës¡+>± yêsêÔ|üÁ‹ø£\˝À #·÷&É+&ç. yêÏ qT+&ç ùdø£]+∫q

$wüj·÷\T, yês¡Ô\T, yê´kÕ\T, dü÷≈£îÔ\T yÓTT<ä\>∑TyêÏì ‘·s¡>∑‹˝À #·~$ $ìŒ+#·+&ç. Ä ‘·s¡yê‘·

yêÏì ‘·s¡>∑‹˝Àì >√&É|üÁ‹ø£ À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

♦ MÏøÏ ≈£L&Ü eT÷˝≤´+ø£q+ ñ+≥T+~. ◊‘, MÏøÏ |üØø£å\T ñ+&Ée⁄. MT¬s˝≤ bÕ˝§Z+≥THêïs¡T? MT Á|ües¡Ôq

m˝≤ ñ+~? MT˝À @+ e÷s¡TŒe∫Ã+~? yÓTT<ä\>∑T $wüj·÷\qT MT ñbÕ<Ûë´j·TT\ |ü]o*+∫ e÷s¡Tÿ\T

πø≤sTTkÕÔs¡T. yêÏ Ä<Ûës¡+>± MTs¡T Áπ>&ç+>¥ ÇkÕÔs¡T.

♦ Ç˝≤ ø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡+˝À eT÷&ÉTkÕs¡T¢ MT >∑T]+∫ qyÓ÷<äT#kÕÔs¡T. yÓTT<äÏ dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£, ¬s+&Ée

dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£, eT÷&Ée dü+Á>∑Vü≤D≤‘·àø£ eT÷˝≤´+ø£Hê\‘√bÕ≥T $TeTà*ï |ü]o*+∫ MT Á|ü>∑‹ì

Áπ>&ÉT\ s¡÷|ü+˝À qyÓ÷<äT#kÕÔs¡T.

♦ 10e ‘·s¡>∑‹ yÓTyÓ÷ / dü]º|òæø£≥T˝À ≈£L&Ü á $esê\T ñ+≤sTT.

♦ e+≥ m+‘· eT+∫>± e+&çHê, <ë+À¢ ∫Ï¬ø&ÉT ñ|ü Ò≈£î+fÒ s¡T∫ ñ+<ä&É<äì uÛ≤düÿs¡X‘·ø£+˝Àì |ü<ä +

ñ+~. nfÒ¢ eTq+ m+‘· #·<äTe⁄≈£îHêï, m+‘· eT+∫ Áπ>&ÉT e∫ÃHê, eTq˝À ª$qj·T+, düVü≤q+, o\+,

$#·ø£åDμ Ò≈£î+fÒ eTq≈£î $\Te ñ+&É<äT. ø±ãÏº $\Te\ $<ä Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T bÕsƒê\ <ë«sê MTs¡T

>=|üŒyês¡T>± m<ä>±*.

$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T

( ix ) $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

e.dü Á|ü<Ûëq $\Te Hs¡Œe\dæq $\Te bÕsƒê´+X+ ù|J

1 ùd«#·Ã¤ sêC≤´+>∑ã<ä∆yÓTÆq ùd«#·Ã¤ |ü≥¢ ne>±Vü≤q uÛ≤ee´ø°Ôø£s¡D 1

bı+<ä&É+

2 dü+‘·è|æÔ>± J$+#·&É+ \øå±´ìï kÕ~Û+∫q|ü⁄&ÉT ‘·è|æÔì bı+<ä>∑\eTì \ø£å kÕ<Ûäq˝À ‘·è|æÔ 10

‘Ó\TdüTø√e&É+

3 o\ ìsêàD+ düVü≤q>∑TD≤ìï n\es¡#·Tø√e&É+ düVü≤q>∑TD+ 16

ø£è‘·»„‘ê uÛ≤yêìï ø£*– ñ+&É&É+

4 Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T e÷qedü+ã+<Ûä eT÷˝≤\T ` eT+∫ e÷qMj·T‘· 22

nqT≈£L\ yÓ’Ks¡T\T ø£*– ñ+&É&É+

5 u≤<Ûä ‘· eVæ≤+#·&É+ bÕsƒ¡XÊ\ n_Ûeè~∆ À $<ë´s¡T∆\T>± u≤<∏ä ‘·\qT u≤<Ûä ‘· ìs¡«]Ô+#·&É+ 29

‘Ó\TdüTø√e&É+ s√&ÉT¶ ìj·Te÷\T bÕÏ+#·&É+

6 bı<äT|ü⁄ #j·T&É+ πs|üÏ ø√dü+ bı<äT|ü⁄ #j·T&É+ô|’ ne>±Vü≤q eTT+<äT#·÷|ü⁄ 36

bı+<ä&É+

7 Äs√>∑ $\Te\T eT+∫ Äs√>±´ìøÏ yê´j·÷eT+, Ä≥\T Jeq $<Ûëq+ 40

<√Vü≤<ä|ü&ÉT‘êj·Tì ‘Ó\TdüTø√e&É+

8 dü+düÿ è‹, dü+Á|ü<ëj·÷\ Á|üø£è‹|ü≥¢ Äsê<∏äq uÛ≤e+ ô|+#·Tø√e&É+ Á|üø£è‹ Áù|eT 46

|ü≥¢ >ös¡e+ uÛ≤s¡rj·T ÁbÕNq XÊg $C≤„q+

9 |üsê´es¡D ` |ü]s¡ø£åD ø±\Twü ìyês¡DqT >∑T]+∫ ne>±Vü≤q ø±\Twü ìyês¡D 50

bı+<ä&É+

10 XÊÅd”Ôj·T<äèø£Œ<∏ä+ e÷s¡TŒqT n+^ø£]+#·&É+, <äè&ÛÉ+>± qeTà&É+ e÷s¡TŒ 54

$wüj·Tdü÷∫ø£

( x )$\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

e.dü Á|ü<Ûëq $\Te Hs¡Œe\dæq $\Te bÕsƒê´+X+ ù|J

nqTã+<Ûë\T

1. XÀ¢ø±\T 105

2. |ü<ë´\T 107

3. bÕ≥\T / π>j·÷\T 111

4. ø£<∏ä\T 119

5. dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\T 130

11 Hê´j·T+ düe÷q Hê´j·T+ bı+<ä&É+, #·≥ºÁ|üø±s¡+ Hê´j·Tb˛sê≥+ 60

Á|ü•ï+#·&É+

12 XÊ+‹/ø£*dæyÓT*dæ JeVæ≤+dü JeVæ≤+dü |üìøÏsê<äT 66

J$+#·&É+

13 ÁXeT $\Te ÁXeT#ùd e´≈£îÔ\T ` yê]ùde\T, >∑T]Ô+#·&É+ ùde\T 69

14 ùdyêuÛ≤e+ eè<äT∆\≈£î düVü‰j·T|ü&É&É+ eè<äT∆\ ùde 74

15 düe÷q‘·«+, k˛<äs¡uÛ≤e+ düVü‰qTuÛÑ÷‹‘√ e´eVü≤]+#·&É+, ndüe÷q‘·\T düVü‰qTuÛÑ÷‹ 81

Åd”Ô\ |ü≥¢ >ös¡e+ ndüe÷q‘·\T ‘=\–+#·&É+

16 C≤rj·TuÛ≤eq ` <XuÛÑøÏÔ <X uÛÑ≈£îÔ\ J$‘·>±<∏ä\ qT+&ç dü÷Œ¤]Ôì bı+<ä&É+ dü÷Œ¤]Ô 89

17 ˝ÖøÏø£‘·‘·«+ e´øÏÔ düHêàsêZìøÏ ‘√&ÉŒ&< eT‘·+ nì Á>∑Væ≤+#·&É+ eT‘·kÕs¡+ 92

eT‘·kÕeTs¡dü +

18 Á|üC≤kÕ«eT´$\Te\ Á>±eT |ü]bÕ\q˝À Á|üC≤kÕ«eT´+ Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+ 97

|ü≥¢ >ös¡e+ bÕÁ‘· ‘Ó\TdüTø√e&É+

1 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te : ùd«#·Ã¤

II. ñ|ü$\Te : sêC≤´+>∑ã<ä∆yÓTÆq ùd«#·Ã¤|ü≥¢ ne>±Vü≤q ø£*Œ+#·&É+

(yêøkÕ«‘·+Á‘· +, uÛ≤e Á|üø£≥Hêùd«#·Ã¤)

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ ‘·eT uÛ≤yê\qT ùd«#·Ã¤>± #Ó|üŒ>∑\T>∑T‘ês¡T.

♦ Ä˝À∫+∫ uÛ≤ee´ø°Ôø£s¡D #j·T>∑\T>∑T‘ês¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : dü«‘·+Á‘·+ n+fÒ @$TÏ? m+<äT≈£î nedüs¡+? m˝≤ ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê*?

eTq≈£î kÕ«‘·+Á‘· + e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· eTq+ m˝≤+Ï Jeq+ >∑&ÉbÕ*?

<X bÂs¡T\≈£î m˝≤+Ï Vü≤≈£îÿ\T, u≤<Ûä ‘·\T ñ+&Ü*? eTq\qT, eTq+

m˝≤ |ü]bÕ*+#·Tø√yê* ` MÏøÏ dü+ã+~Û+∫q nìï $wüj·÷\≈£î

ìj·TeT ìã+<Ûäq\‘√ ≈£L&çq sêC≤´+>±ìï ‘·j·÷s¡T#düTø=Hêï+.

eTq≈£î sêC≤´+>∑+ #ê˝≤s¡ø± …’q ùd«#·Ã¤\qT ø£*Œ+∫+~. Bì Á|üø±s¡+

eTq≈£î #ê˝≤s¡ø± …’q Vü≤≈£îÿ\T u≤<Ûä ‘·\T ñHêïsTT |üì#˚ùdVü≤≈£îÿ,

eT‘·kÕ«‘·+Á‘· Vü≤≈£îÿ, yêøkÕ«‘·+Á‘· Vü≤≈£îÿ, |”&Éq+ qT+&ç ìs√~Û+|üã&

Vü≤≈£îÿ, z≥T Vü≤≈£îÿ ø£*– ñHêï+. á Vü≤≈£îÿ˝À¢ eTTKýÓTÆq~.

yêøkÕ«‘·+Á‘· +, uÛ≤eÁ|üø£≥q ùd«#·Ã¤. Á|üC≤kÕ«eT´ <XÊ˝À¢ Ç~ #ê˝≤

eTTKýÓTÆ+~. BìÁ|üø±s¡+ eTq+ eTq n_ÛÁbÕj·÷\qT ùd«#·Ã¤>± #Óù|Œ

neø±X+ ñ+≥T+~. ìj·T+‘·è‘·«<XÊ˝À¢, sê#·]ø£ eédüú À á$<ÛäyÓTÆq

ùd«#·Ã¤ ñ+&É<äT. MÏ>∑T]+∫ á n<Ûë´j·T+˝À ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

V. dü+|òüT≥q\T : dü+|òüT≥q 1

dü+|òüT≥q`1 dü+|òüT≥q\qT |ü]o*<ë›+ !

mìïø£\ düeTj·T+. ˇø£ sê»ø°j·T bÕØº ‘êeTT #j·TuÀjT n_Ûeè~∆ |üqT\>∑T]+∫, ‘·eT bÕØº $~Û$<ÛëHê\qT

>∑T]+∫, Vü‰MT\ >∑T]+∫ Á|üø£Ï+∫+~. Bì >∑T]+∫ Á|ü»\T ‘·eT n_ÛÁbÕj·÷\qT |üÁ‹ø£\<ë«sê ‘Ó*j·TCÒXÊs¡T. Ç+ø±

1 uÛ≤ee´ø°Ôø£s¡D

3 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

Ä<ÛäTìø£ sêC≤´\ Á|üC≤kÕ«$Tø£ ¨<ë ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ ˝≤d”ÿ #Ó|æŒq≥T¢ ªªbÂs¡T\≈£î ø£*Œ+# Vü≤≈£îÿ\qT ãfÒº

ˇø£ sê»´ \ø£åD+, dü«uÛ≤e+ eTq+ ‘Ó\TdüTø√e#·TÃμμ bÂs¡düe÷»+˝À e÷qe⁄\T ùd«#·Ã¤, kÕ«‘·+Á‘· +, düe÷q‘·«+,

eT÷qe Vü≤≈£îÿ\ ø√dü+ m+‘√ø±\+>± b˛sê≥+ ø=qkÕ–+#ês¡T. düeTø±©q e÷qe #·]Á‘· nH~ e÷qe⁄\T

ùd«#·Ã¤ø√dü+ »s¡T|ü⁄‘·Tqï b˛sê≤ìï $e]+#~>± #Ó|üŒe#·TÃ. Hê>∑]ø£ düe÷»+˝À Á|ü»\T ùd«#·Ã¤qT ø√s¡T≈£î+≤s¡T.

ùd«#·Ã¤qT ø√s¡Tø√e≥+ nH e÷qe⁄ì düVü≤»yÓTÆq yê+#Û·. J$‘·+˝Àì nìï s¡+>±˝À¢qT ùd«#êÃ¤uÛ≤e+ ì_&ûø£è‘·yÓTÆ

ñ+≥T+~. düeTø±©q Á|ü|ü+#·+˝À ùd«#·Ã¤ |ü≥¢ Á|ü>±&ÛÉ uÛ≤e+ m+‘·>± ñ+<ä+fÒ ø√≤¢~ Á|ü»\T ùd«#êÃ¤ kÕ«‘·+Á‘ê´\qT

|ü]s¡øÏå+#·Tø√e&ÜìøÏ ‘·eT ÁbÕD≤\qT n]Œ+∫q dü+|òüT≥q\T ø√ø=\¢\T.

ùd«#·Ã¤ n+fÒ m≥Te+Ï ìs¡“¤+<Ûä+ Òø£b˛e&É+ nH uÛ≤e+ dü÷∫düTÔ+~. e´øÏÔ ‘·q≈£î ‘√∫q≥T¢>± #j·T&Üìï

ùd«#·Ã¤>± #Ó|üŒe#·TÃ. m˝≤+Ï n&É¶+≈£î\T, nuÛÑ +‘·sê\T Òì ùd«#·Ã¤ ÁbÕø£è‹ø£ düe÷»+˝À ñ+&Ée#·TÃ. 20e X‘êã›+˝À

e÷qe⁄ì kÕe÷õø£ Jeq dü«uÛ≤e+ n_Ûeè~∆ #Ó+<ä&É+ e\¢ e´øÏÔ $ø±kÕìøÏ, sêC≤´_Ûeè~∆øÏ ùd«#·Ã¤ >∑Ïº |ü⁄Hê<äT\T

ydæ+~.

düe÷»+˝À ìedædü÷Ô dü«‘·+Á‘· Jeq+ >∑&ÉbÕ\H ÄXj·TyT ùd«#·Ã¤. ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À bÕ\≈£î\ ìj·T+‘·è‘·«+

qT+∫ s¡ø£åD Òø£ dü«‘·+Á‘·‘·qT bı+<ä&Üìï ùd«#·Ã¤>± uÛ≤$+#yês¡T. Á|üC≤kÕ«eT´ uÛ≤yê\T ô|+bı+<ä≥+‘√ ùd«#êÃ¤,

düe÷q‘·«+, kÕ«‘·+Á‘· +, e÷qe Vü≤≈£îÿ\T ãVüQfi »HêyÓ÷<ëìï bı+<ësTT.

e´øÏÔ>∑‘· ø±s¡ ø£ ≤bÕ\˝À e´øÏÔøÏ |ü]|üPs¡í ùd«#·Ã¤ ñ+&Ü*. e´øÏÔ ø±s¡ ø£ ≤bÕ\e\¢ düe÷C≤ìøÏ Vü‰ìø£\>∑q+‘·es¡≈£î

sê»´+ CÀø£ + ñ+&Ésê<äT. e´øÏÔøÏ dü+ã+~Û+∫q+‘·es¡≈£L e´øÏÔ ‘·q XØs¡+ô|’, eTqdüT‡ô|’ kÕs¡«uÛÖe÷~Ûø±sêìï ø£*–

ñ+≤&ÉT. e´øÏÔøÏ n_ÛÁbÕj·T Á|üø£≥q≈£î |üP]Ô ùd«#·Ã¤ ñ+&Ü*. e´øÏÔ ùd«#êÃ¤ |ü]s¡ø£åDø√dü+ sêC´ |ü]$T‘· CÀø±´ìï

e÷Á‘·yT e´øÏÔ ùd«#êÃ¤yê<äT\T düeT]ú+#ês¡T.

Hê>∑]ø£ düe÷»+˝À e´øÏÔ nqTuÛÑ$+# e´øÏÔ>∑‘· ùd«#·Ã¤qT bÂs¡ ùd«#·Ã¤ n+≤s¡T. düe÷»+˝À e´øÏÔ J$+∫q|ü&

ùd«#·Ã¤ kÕs¡úø£eTe⁄‘·T+~. düe÷»+˝À bÂs¡ùd«#·Ã¤ <ë«sê e´øÏÔ ‘·q e´øÏÔ‘ê«ìï ô|+bı+~+#·Tø√>∑\TZ‘ê&ÉT. e´≈£îÔ\

ùd«#·Ã¤\qT |ü]$T‘·+ #j·T&ÜìøÏ, Ç‘·s¡T\T Á|üj·T‹ï+∫q≥¢sTT‘ sê»´+ ‘·s¡|òü⁄q yêÏì s¡øÏå+#·&ÜìøÏ dü«j·T+ Á|ü‹|ü‹Ô>∑\

Hê´j·TXÊK ñ+≥T+~. n+‘ø±ø£ Hê´j·TkÕúHê\T düeTHê´j·T bÕ\Hê dü÷Á‘·+ Á|üø±s¡+ bÂs¡ùd«#·Ã¤qT, Vü≤≈£îÿ\qT

|ü]s¡øÏåkÕÔsTT. bÂs¡ùd«#·Ã¤qT dü+|üPs¡í kÕúsTT˝À n+~+#·&ÜìøÏ ø=ìï Á|ü<ÛëqyÓTÆq Vü≤≈£îÿ\qT ù|s=ÿ+≥THêïsTT. bÂs¡ùd«#·Ã¤

|ü]dæú‘·T\qT ãÏº e÷s¡TŒ\≈£î >∑Ts¡e⁄‘·T+~.

1) XÊØs¡ø£ ùd«#·Ã¤ : BìqqTdü]+∫ ÁbÕDs¡ø£åD, Äs√>∑ +, m˝≤+Ï Á|üe÷<ä+ Ò≈£î+&Ü ñ+&É≥+ ø£*–

ñ+&É≥+.

‘Ó\TdüTø√+&ç

4

7e ‘·s¡>∑‹


2) yT<∏√|üs¡yÓTÆq ùd«#·Ã¤ : BìqqTdü]+∫ Á|ü‹ e´øÏÔ ‘·q n_ÛÁbÕj·÷\qT, uÛ≤yê\qT, qeTàø±\qT ìs¡“¤j·T+>±

Á|üø£Ï+#·>∑\>∑&É+.

3) kÕ<Ûës¡D ùd«#·Ã¤ : BìqqTdü]+∫ m˝≤+Ï Á|ü‘´ø£yÓTÆq |üŒ+<ë\T, ìj·TeTìã+<Ûäq\T Ò≈£î+&Ü kÕ<Ûës¡D

ø±s¡ ø£ ≤bÕ\qT ìs¡«Væ≤+#·Tø√e#·TÃ.

ùd«#êÃ¤ |ü]s¡ø£åD\T :

sêC≤´+>∑ ã<ä∆yÓTÆq Á|üC≤kÕ«eT´ sêC≤´˝À¢ e÷Á‘·yT ùd«#êÃ¤ kÕ«‘·+Á‘ê´\T e]∆\T¢‘êsTT. Ä˝À#·Hêã<äT› …’q

Á|ü»\T ‘·eT ùd«#·Ã¤qT u≤<Ûä ‘êj·TT‘·+>± ñ|üjÓ÷–+#·Tø=ì, |ü]s¡øÏå+#·T≈£î+≤s¡T. ìs¡+‘·s¡ nÁ|üeT‘·Ô‘· ùd«#·Ã¤qT

|ü]s¡øÏådüTÔ+~. ùd«#·Ã¤qT kÕ~Û+#·≤ìøÏ, |ü]s¡øÏå+#·Tø√e&ÜìøÏ $$<Ûä <XÊ˝À¢ì Á|ü»\T kÕe÷õø£ $|ü¢yê\ <ë«sê

$»j·÷ìï kÕ~Û+#ês¡T. ùd«#·Ã¤qT |ü]s¡øÏå+#·Tø√e&ÜìøÏ sêC≤´+>∑|üs¡yÓTÆq, kÕ+|òæTø£|üs¡yÓTÆq s¡ø£åD\T nedüs¡+.

ùd«#·Ã¤ ìs¡«#·Hê\T :

1. ˝≤d”ÿ : ªªm˝≤+Ï yê‘êes¡D+˝À e´øÏÔ ‘·q |ü]|üPs¡í‘ê«ìøÏ ø£èwæ #j·T&ÜìøÏ neø±X+ ñ+≥T+<√ n< ùd«#·Ã¤.

2. Vü‰uŸ‡ : ªªm˝≤+Ï |ü]$T‘·T\T, e´‹πsø£‘· Òì< ùd«#·Ã¤μμ ` dü«‘·+Á‘· Jeq+ >∑&ÉT|ü⁄‘·÷ ‘·q nqTuÛÑyê\qT

n+<ä]ø° n+~+# kÕe÷õø£ dæú‹jT ùd«#·Ã¤ nì Ç‘·ì n_ÛÁbÕj·T+.

3. u≤s¡ÿsY : ªªÁ|ü‹ e´øÏÔ ‘·q XøÏÔ kÕeTsêú \qT ñ|üjÓ÷–+∫, ‘·q Vü≤≈£îÿ\qT nqTuÛÑ$+#ê\H uÛ≤e+‘√ e´eVü≤]+#·&ÜìøÏ

sê»´+ >∑T]Ô+∫q ìj·Te÷\ düeTT<ëj·TyT ùd«#·Ã¤μμ.

4. õ.&ç.ôV≤#Y.ø√ Ÿ : ªªeT÷]Ô‘ê«ìøÏ m˝≤+Ï nes√<Ûë\T Ò≈£î+&Ü ‘·q uÛ≤yê\qT e´ø£Ô|üs¡#·&ÜìøÏ e´øÏÔøÏ ñqï

kÕ«‘·+Á‘· yT ùd«#·Ã¤.

ùd«#êÃ¤ Vü≤≈£îÿ :

nìï ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\≈£î eT÷\+ ùd«#·Ã¤. bÂs¡T&çøÏ ø£*Œ+# ùd«#·Ã¤ Vü≤≈£îÿ\ <ë«sê e´ø£ÔeTe⁄‘·T+<äì ˝≤d”ÿ

uÛ≤$kÕÔ&ÉT. Á_Ïwt sêC≤´+>∑+ bÂs¡T\≈£î Vü≤≈£îÿ\T nqTuÛÑ$+#·≤ìøÏ neø±X+ ÇùdÔ nyÓT]ø£Hé sêC≤´+>∑+ yêÏì

>∑T]Ô+∫ neT\T|ü]∫+~ uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+ dü$es¡+>± yêÏì sêC≤´+>∑ #·≥º+‘√ bı+<äT|üs¡∫ yêÏøÏ düs√«qï‘·

dæú‹˙ |ü$Á‘·‘·q÷ ÄbÕ~+∫+~.

10 qT+∫ 22 es¡≈£î ñqï sêC≤´+>∑ ìã+<Ûäq\qT bÂs¡ùd«#·Ã¤\≈£î dü+ã+~Û+∫q Vü≤≈£îÿ\T>± $e]düTÔHêïsTT.

19e ìã+<Ûäq : Äs¡T ùd«#·Ã¤\qT Á|ükÕÔ$+∫+~ n$ :

1. yêø kÕ«‘·+Á‘· +, uÛ≤e e´ø°Ôø£s¡D, n_ÛÁbÕj·T Á|üø£≥q.

2. XÊ+‹j·TT‘· ìsêj·TT<Ûä düe÷yX+.

3. dü+düú\qT @sêŒ≥T#düTø√e&É+.

5 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

4. <Xyê´|üÔ dü+#ês¡ ùd«#·Ã¤.

5. <X yê´|üÔ+>± dæús¡ìyêdü ùd«#·Ã¤.

6. eè‹Ô, es¡Ôø£, yêDÏ»´ ùd«#·Ã¤.

nsTT‘ á ìã+<Ûäq ô|’q Á|ükÕÔ$+∫q e´øÏÔ>∑‘· ùd«#·Ã¤\T n|ü]$T‘·yÓTÆq$ø±e⁄. yêÏô|’ øÏ+~ |ü]$T‘·T\T

sê»´+ nedüs¡yÓTÆq|ü&ÉT $~Û+#·e#·TÃ.

1. <X kÕs¡«uÛÖe÷~Ûø±s¡+, düeTÁ>∑‘· uÛÑÁ<ä‘·, Ç‘·s¡ <XÊ\‘√ dü‘Ydü+ã+<Ûë\T, XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\T, eTsê´<ä,

HÓ’‹ø£‘·, Hê´j·TkÕúq+ ~Ûø±ÿs¡+, |üs¡Te⁄qwüº+, Hs¡Áb˛‘ê‡Vü≤+ yÓTT<ä …’q ø√D≤\e\¢ nedüs¡+ nsTTq|ü&ÉT

bÕs¡¢yÓT+≥T ÄyÓ÷~+∫q #·≤º\ <ë«sê ùd«#·Ã¤\ô|’ |ü]$T‘·T\qT $~Û+#·e#·TÃ. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ñÁ>∑yê<ä

#·s¡ \ ìs√<Ûä#·≥º+ (Prevention of Terrorist Activities). n˝≤π> ø=ìï ø£ À¢*‘· ÁbÕ+‘ê\≈£î bÂs¡T\T

ùd«#·Ã¤>± dü+#·]+#·≈£î+&Ü C≤rj·T uÛÑÁ<ä‘·ø√dü+ πø+Á<ä sêh Á|üuÛÑT‘ê«\ Á|ü»\ |üs¡ ≥Hê ùd«#·Ã¤qT

|ü]$T‘·+ #j·Te#·TÃ.

2. »q kÕe÷q´ Á|üjÓ÷»q+ s√yTwt <∏ë|üsY, Á_CŸuÛÑ÷wüDY $yê<ë˝À¢ düTÁ|”+ø√s¡Tº Ç∫Ãq rs¡TŒ\qT nqTdü]+∫

<X düeTÁ>∑‘·≈£î Á|üe÷<ä+ ø£*–+#·≈£î+&Ü, XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\≈£î uÛÑ+>∑+ ø£\>∑q+‘·es¡≈£î sê»´+ bÂs¡Tì

uÛ≤e Á|üø£≥qô|’ |ü]$T‘·T\T $~Û+#·sê<äT. Væ≤+kÕø±+&É, Hsê\T Vü≤‘· \T, |òüTÀsê\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#

#·s¡ \T, ñ|üHê´kÕ\ô|’ ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·«+ô|’ rs¡TŒe\¢ m≥Te+Ï #·s¡ rdüTø√ Ò<äT.

Væ≤+kÕj·TT‘· #·s¡ \qT Áb˛‘·‡Væ≤+# Á|ü<äs¡Ùq\T, düe÷yXÊ\qT XÊ+‹uÛÑÁ<ä‘·\ <äècÕº Á|üuÛÑT‘·«+ ìùw~Û+#·e#·TÃ.

144 ìã+<ÛäqqT $~Û+#·e#·TÃ.

20e ìã+<Ûäq : Bì Á|üø±s¡+

1. ˇø£ e´øÏÔ @<Ó’Hê ø£ |üì #dæq|ü&ÉT Ä düeTj·T+˝À n~ #·≥ºØ‘ê´ Hs¡eTì ù|s=ÿq ã&ç‘ ‘·|üŒ Ä e´øÏÔì

Hs¡ düeTj·T+˝À Ä HsêìøÏ Hê´j·T+>± m+‘· •ø£å $~Û+#· ‘·–q<√ n+‘·≈£î m≈£îÿe •ø£å $~Û+#

M\T Ò<äT. (20.1)

2. ªª@ e´øÏÔ ˇø£ HsêìøÏ ˇø£kÕ] ø£+fÒ m≈£îÿekÕs¡T¢ $#ês¡D #dæ •øÏå+#·sê<äTμμ. (20.2)

3. eTT<ë›sTT nsTTq @ e´øÏÔ nsTTHê ‘·q≈£î (n‘·ìøÏ) kÕø£å + #Ó|üŒe\dæ+~>± ìs¡“¤+<ä+ #j·Tsê<äT (20.3)

21e ìã+<Ûäq : e´øÏÔ ÁbÕD≤ìø° ùd«#·Ã¤≈£î s¡ø£åD Vü≤≈£îÿ

á ìã+<Ûäq Á|üø±s¡+ #·≥º+ ìs¡ísTT+∫q |ü<ä∆‹, Hê´jÓ÷∫‘· Á|üÁøÏj·T <ë«sê ‘·|üŒ yπs @ $<Ûä+>±HÓ’Hê

Vü≤]+#·ã&É≈£L&É<äT.μμ

e´øÏÔ ùd«#·Ã¤ ÁbÕeTTU≤´ìï sêC≤´+>∑ ìsêà‘·\T >∑T]Ô+#ês¡T. nsTT‘ nyÓT]ø£Hé sêC≤´+>∑+˝À ≤>± ªªHê´jÓ÷∫‘·

Á|üÁøÏj·T (Due Process) nH |ü<ë\qT uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+˝À yê&É Ò<äT. m+<äTe\¢q+fÒ dü<äs¡T Á|üÁøÏj·T Hê´j·TkÕúHê\

6

7e ‘·s¡>∑‹


n~Ûø±s¡ |ü]~Ûì $düÔ]+|ü#düTÔ+<äì sêC≤´+>∑ y‘·Ô\T n+‘ø±≈£î+&Ü bÕs¡¢yÓT+≥Ø kÕs¡«uÛÖeT‘ê«ìøÏ Á_≥Hé À e …

uÛ≤s¡‘Y À Ä~Ûø£ ‘· ø£*Œ+#·≥+ yê] ñ<›XeTì eTq+ uÛ≤$+#·e#·TÃ. n+<äTe\¢H #·≥º|üs¡yÓTÆq Á|üÁøÏj·T (Legal

Process) nH |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+#ês¡T. <ëì ns¡ú+ @$T≥+fÒ #·≤º\T dü÷∫+∫q |ü<ä∆‹ì nqTdü]+∫ e÷Á‘·yT

Hê´j·TkÕúHê\T $#ês¡D »s¡bÕ*. ªª#·≥ºã<ä∆+μμ nH ìs¡«#·q+ #·≥ºu≤<ä∆yÓTÆ+<ë ø£<ë? <ëì yê´U≤´q+ n+‹eT+>±

eT] sêC≤´+>∑+ Ä~Ûø£ ‘·qT ø±bÕ& u≤<Ûä ‘· ñqï Hê´j·TkÕúqyT ìs¡ísTT+#·e\dæ edüTÔ+~. n+<äTe\¢ |üsê´j·T|ü<ä+

@<Ó’q|üŒÏø° uÛ≤s¡‘· Hê´j·TkÕúq+ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\ |ü]s¡ø£åD $wüj·T+˝À nyÓT]ø£Hé Hê´j·TkÕúHêìøÏ @e÷Á‘·+

rdæb˛ Ò<äT.

22e ìã+<Ûäq Á|üø±s¡+

1. ªªìs¡“¤+<ä+˝ÀøÏ rdüTø=∫Ãq Á|ü‹e´øÏÔø° kÕ<Ûä yÓTÆq+‘· yÓ+≥H n≥Te+Ï ìs¡“+<Ûä+˝À ñ+#·≤ìøÏ ‘·–q

ø±s¡D≤\qT $e]+#ê*. ìs¡ã +<Ûä+˝ÀøÏ rdüTø=qï e´øÏÔøÏ ‘·q≈£î ÇwüºyÓTÆq Hê´j·Tyê~ì ø£*dæ Ä˝À#·q

#j·T&ÜìøÏ ‘·q s¡ø£åD≈£î dü<äs¡T Hê´j·Tyê~ ùde\qT ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e≤ìøÏ n‘·&çøÏ ñqï n~Ûø±sêìï

eTs¡∫b˛sê<äTμμ (22.1)

2. ìs¡“+<Ûä+˝ÀøÏ rdüT≈£îqï e´øÏÔì n≥Te+Ï ìs¡“+<Ûä+˝ÀøÏ rdüT≈£îqï düú\+ qT+∫ n‹#s¡Te˝À ñqï

yTõÅùdºŸ e<ä›≈£î rdüT≈£îyÓfifl≤ìøÏ |üfÒº düeTj·T+ b˛>± 24 >∑+≥˝À¢ dü<äs¡T $#ês¡D≤~Ûø±] e<ä›

Vü‰»s¡T|üs¡#ê*. Ä yTõÅùdºŸ ñ‘·Ôs¡Te⁄ Òì< n+‘·ø£+fÒ m≈£îÿe ø±\+ Ä e´øÏÔì ìs¡“+<Ûä+˝À ñ+#·sê<äTμμ

(22.2)

3. ô|’q ù|s=ÿqï ìã+<Ûäq\T $<oj·TT\≈£î e]Ô+#·e⁄. (22.3)

4. @ e´øÏÔ eT÷&ÉT HÓ\\≈£î $T+∫ ìs¡“+<Ûä+˝À ñ+#·≤ìøÏ ‘·–q n~Ûø±s¡+ ìyês¡ø£ ìs√<Ûäø£ #·≥º+

Çe«≈£L&É<äT. ìs¡“+<Ûëìï ÄyÓ÷~+#·sê<äT. nsTT‘ ø=ìï dü+<äsê“¤ À¢ ìs¡“+<Ûä >∑&ÉTe⁄qT bı&ç–+#·e#·TÃ.μμ

(22.4)

ô|’ ìã+<Ûäq\≈£î ˝Àã&ç ìyês¡ø£ ìs¡“¤+<Ûä (Preventive Detension) #·≤ºìï s¡÷bı+~+# $wüj·T+˝À

bÕs¡¢yÓT+≥T ˝À|ü ≤ ãj·T≤ nHø£ yê<ä $yê<ë\T, Á|ü‹|òüT≥q\÷ m<äT¬s’q|üŒÏø° yÓTT≥ºyÓTT<äÏ #·≥º+ 1950˝À

neT˝À¢øÏ e∫Ã+~. nsTT‘ ‘·s¡yê‘· dü<äs¡T #·≥º+ 1971˝À n+‘·s¡+–ø£ uÛÑÁ<ä‘· #·≥º+>± s¡÷bÕ+‘·s¡+ #Ó+~+~.

1975`77 eT<Ûä ø±\+˝À neT˝À¢ ñ+&çq n+‘·s¡+–ø£ n‘· edüs¡ |ü]dæú‹ düeTj·T+˝À nìï ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\T

Vü≤]+#·ã&Ü¶sTT. ªMTkÕμ #·≤ºìï ìsê∆øÏåD´+>± neT\T »]|æ \ø£å ≤~ e´≈£îÔ\qT ìs¡“¤+<ä+˝ÀøÏ rdüTø=Hêïs¡T. á

n‘· edüs¡ |ü]dæú‹ düèwæº+∫q n‹<Û√s¡DT\qT n]ø£≥º≤ìøÏ 1977˝À n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq »q‘ê Á|üuÛÑT‘·«+ ªMTkÕμ

#·≤ºìøÏ e÷s¡TŒ\T #dæ+~. n≥T ‘·s¡yê‘· ø±\+˝À ≈£L&Ü nHø£ #·≤º\÷, dües¡D\÷ e´øÏÔ ùd«#·Ã¤qT |ü]$T‘·+ #ùd

$<Ûä+>± Äj·÷ dü+<äsê“¤\qT nqTdü]+∫ s¡÷bı+<ësTT. MÏ À eTTK´yÓTÆq$ :

1. C≤rj·T uÛÑÁ<ä‘· #·≥º+ (National Security Act) (1981)

2. n‘· edüs¡ ùde\ ìs¡«Vü≤D #·≥º+ (Essential Services Maintenance) (1981)

7 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

3. u≤¢ø e÷¬sÿŸ ìs√<Ûäø£ #·≥º+ n‘· edüs¡ düs¡≈£î\ düs¡|òüsê #·≥º+ (Prevention of Black Marketing nad

Maintenance of Supplies Commodities Act) (1980).

4. $<o e÷s¡ø£ Á<äe´ s¡ø£åD, <=+>∑ yê´bÕs¡T\ #·s¡ \ ìs√<Ûäø£ #·≥º+ (Foreign Exchange and Prevention

of Smugglers Activities Act) (1975).

5. ñÁ>∑yê<ä $∫Ã¤qïø£s¡ ø±s¡ ø£ ≤bÕ\ n<äT|ü⁄#·≥º+.

6. ≤&Ü kÕúq+˝À ñÁ>∑yê<ä ø±s¡ ø£ ≤bÕ\ ìs√<Ûäø£ #·≥º+ (Pota) (b˛≤)

ù|s¡T¢ @yÓTÆq|üŒÏø° Á|üC≤kÕ«eT´+ |ü]s¡ø£åDø√dü+ kÕ<Ûës¡D Á|üC≤Væ≤‘·+, s¡ø£åDø√dü+ ø=ìï ìs¡“+<Ûä, ìs√<Ûäø£,

ø£]ƒq#·s¡ \T Á|üuÛÑT‘·«+ rdüTø√ø£ ‘·|üŒ<äT. düe÷»+˝Àì nkÕ+|òæTø£ X≈£îÔ\qT n<äT|ü⁄˝À ñ+#·≤ìøÏ Á|ü»\ <Ûäqe÷q

ÁbÕD≤˝qT ø±bÕ&É≤ìøÏ ø=ìï #·≤º\Tμμ ÄeX´ø£‘· ‘·|üŒ<äT. Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ Á|ü|ü+#· yê´|üÔ+>± ‘·\e÷ìø£

$#ês¡D#dæ eTs¡D•ø£åqT $~Û+#·≤ìøÏ neø±X+ Ç∫Ã+~. ùd«#·Ã¤≈£î ø=ìï dü+<äsê“¤\T Ç≥Te+Ï eT÷\´+ ‘·|üŒìdü]

ne⁄‘·T+~.

eTq≈£îqï sêC≤´+>∑|üs¡yÓTÆq ùd«#·Ã¤\T

1. yêøkÕ«‘·+Á‘· +, uÛ≤ee´ø°Ôø£s¡D ùd«#·Ã¤.

2. Äj·TT<Ûë\T Ò≈£î+&Ü, XÊ+‹j·TT‘·+>± düe÷yXeTjT´ Vü≤≈£îÿ.

3. dü+|òü÷\T, düe÷yXÊ\T, @sêŒ≥T #düT≈£îH ùd«#·Ã¤.

4. uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì @ eT÷\¬ø’Hê ùd«#·Ã¤>± ‹s¡>∑e#·TÃ.

5. uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì @ ÁbÕ+‘ê\˝ÀHÓ’Hê dæús¡+>± ìedæ+# ùd«#·Ã¤ ñ+~.

6. @ eè‹ÔHÓ’Hê, @ kÕúHêHÓ’ïHê, @ yê´bÕs¡yÓTÆHê #|üfÒº ùd«#·Ã¤ ñ+~.

3. MT≈£î øÏ+~ yêÏ À yÏ À ùd«#·Ã¤ ñ+<√ >∑T]Ô+#·+&ç.

1. e÷≤¢& ùd«#·Ã¤.

2. MT n_ÛÁbÕj·÷\qT, uÛ≤yê\qT #Óù|Œ ùd«#·Ã¤.

3. mø£ÿ&ç¬ø’Hê yÓfi‚fl ùd«#·Ã¤.

4. MT≈£î q∫Ãq eè‹Ôì mqTï≈£îH ùd«#·Ã¤.

5. MT≈£î q∫Ãq #·<äTe⁄ #·~y ùd«#·Ã¤.

6. MTs¡T ùdïVæ≤‘·T\qT ø£*ùd ùd«#·Ã¤.

7. MT≈£î Çwüº+ Òì$ ìsêø£]+# ùd«#·Ã¤

8. Á|ü•ï+# ùd«#·Ã¤.

8

7e ‘·s¡>∑‹


uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+ n]ºø£ Ÿ 19 ˝À yêøkÕ«‘·+Á‘· +, uÛ≤eÁ|üø£≥Hê bÕ«‘·+Á‘· +ô|’ @$Tq yêÚ≤´ì+#ês√

‘Ó\TdüTø√+&ç.

19(1) (m), 19(2) Ä]ºø£ Ÿ‡ ô|’ yêÚ≤´qeTT

yêø kÕ«‘·+Á‘· eTT, uÛ≤e Á|üø£≥Hê kÕ«‘·+Á‘· eTT Freedom of Speech and Expression : yêø

kÕ«‘·+Á‘· eTT, uÛ≤e Á|üø£≥Hê kÕ«‘·+Á‘· eTT nq>±, bÂs¡T&ÉT H√Ï e÷≥\ <ë«sê, sê‘·\ <ë«sê, eTTÁ<äD <ë«sê

u§eTà\T Á|ü<ä]Ù+#·T≥ Ò<ë Ç‘·s¡ |ü<ä∆‘·T\ <ë«sê ‘·q eTH√ uÛ≤yê\qT, ùd«#·Ã¤>± e´ø£Ô|ü]# Vü≤≈£îÿ nì ns¡∆eTT.

á Vü≤≈£îÿ\qT, sêC≤´+>∑eTT˝À 19(1), (m)e Ä]ºø£\T e´≈£îÔ\≈£î Á|ükÕ~düTÔqï~. nsTT‘, á sêC≤´+>∑yT, 19(2)e

Ä]ºø£\T <ë«sê á Vü≤≈£îÿ\ô|’ ø=ìï |ü]$T‘·T\qT / Ä+ø£å\qT / ìs¡“¤+<Ûë\qT $~ÛdüTÔqï~. á Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛÖ>√[ø£

Vü≤<äT›\+≥÷ @$ Òe⁄. á Vü≤≈£îÿ\qT uÛ≤s¡‘·<X+˝À e÷Á‘·yT ø±≈£î+&Ü, <X+ yÓ\T|ü\ ≈£L&Ü $ìjÓ÷–+#·e#·TÃqT.

yêø kÕ«‘·+Á‘· eTT, uÛ≤e Á|üø£≥Hê kÕ«‘·+Á‘· eTT˝À |üÁ‹ø± kÕ«‘·+Á‘· eTT (Freedom of Press) ≈£L&É

#]e⁄+~.

s¡yTwt |üesY vs ùdºŸ Ä|òt eTÁ<ëdüT (AIR 1950 SC 124) πødüT˝À »dæºdt |ü‘·+»* XÊÅdæÔ, Ç˝≤ yêÚ≤´ì+#ês¡T.

Á|üC≤kÕ«eT´ dü+düú\ìï+Ïø°, yêø, uÛ≤eÁ|üø£≥q kÕ«‘·+Á‘· +, |üÁ‹ø± ùd«#·Ã¤, |ü⁄Hê~ yXÊsTT. m+<äTø£+fÒ, ùd«#·Ã¤>±

sê»ø°j·T #·s¡Ã\T »s¡|üø£b˛e&É+, Ò<ë kÕs¡«»ìø£ $<ä ñ+&Éø£b˛e&É+ e\q Á|üC≤kÕ«eT´ dü+düú\T eTqT>∑&É

ø£*–ñ+&Ée⁄. n+<äT#‘· Á|üC≤yÓ÷<ä+ ø£*–q Á|üuÛÑT‘·« eéVü‰sê\T, düÁø£eT+>± ø=qkÕ>∑&ÜìøÏ Ç$ #ê˝≤ nedüs¡yÓTÆq$.

Ä˝À#·q\qT ùd«#·Ã¤>± yê´|æÔ#ùd ùd«#·Ã¤ (Freedom of Propagation), düs¡Tÿ´ ÒwüqT˝À ùd«#·Ã¤ <ë«sê e÷Á‘·yT

kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. Á|ü#·Ts¡D≤ ùd«#·Ã¤ e÷~]>±H, Ä ùd«#·Ã¤≈£î, düs¡Tÿ ÒwüqT ùd«#·Ã¤ nedüs¡+. ìC≤ìøÏ, düs¡Tÿ´ ÒwüqT

Ò≈£î+&Ü Á|ü#·Ts¡D≈£î $\Te ñ+&É<äT.

á ùd«#·Ã¤ À ø£s¡T ‘·q n_ÛÁbÕj·÷\qT ùd«#·Ã¤>± yê´|æÔ #j·T&ÉyT ø±≈£î+&Ü, Ç‘·s¡T\ n_ÛÁbÕj·÷\qT ≈£L&Ü

yê´|æÔ #j·T&ÜìøÏ Ò<ë Á|ü#·T]+#·&ÜìøÏ >∑\ Vü≤≈£îÿ #] ñ+≥T+~. Á|üuÛÑT<ä‘êÔ vs j·T÷ìj·THé Ä|òt Ç+&çj·÷ ( AIR

1982 SC 6) πødüT˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº, yês¡Ô\qT ‘Ó\TdüTø=H Vü≤≈£îÿ, Á|üuÛÑT‘·« |ü]bÕ\q≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷#êsêìï

‘Ó\TdüTø=H Vü≤≈£îÿ Ç+<äT˝À #] ñ+<äì n_ÛÁbÕj·T|ü&ç+~.

ùdºŸ vs #·]‘· (AIR 11999 SC 1379 ) πødüT˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº, ªªC…’\T˝À $#ês¡D˝À ñqï U…’Bì Ç+≥s¡÷«´

#j·T&ÜìøÏ |üÁ‹ø£\≈£î $Xè+K\yÓTÆq Vü≤≈£îÿ Ò<äìμμ (have no unfettered rights) ù|s=ÿì+~.


9 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

…’|òt Çq÷‡¬sqT‡ ø±s=ŒπswüqT Ä|òt Ç+&çj·÷ vs. eTq÷uÛ≤jYT &ç.cÕ. (1992) 3 SCC 637 πødüT˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº.

yêø eT]j·TT uÛ≤e Á|üø£≥q kÕ«‘·+Á‘· + >∑T]+∫ $XBø£]dü÷Ô Ç˝≤ n+~.

ªªHê´j·TkÕúq+. yêø, uÛ≤e Á|üø£≥q kÕ«‘·+Á‘· +˝À, bÂs¡T\≈£î e÷≥\ <ë«sê Ò<ë Áyê‘·|üPs¡«ø£+>± Ò<ë

<äèX´, ÁXeD |ü]ø£sê\ (audio - visual instrumentalities) <ë«sê ‘·eT n_ÛÁbÕj·÷\qT yê´|æÔ #ùd Vü≤≈£îÿ

#]e⁄qï≥T¢ $XÊ\ <äèø£Œ<Ûä+˝À nq«sTT+#ê\ì ù|s=ÿì+~.μμ

ªªn+<äT#‘· ˇø£ e´øÏÔøÏ Á|æ+Ÿ MT&çj·÷ <ë«sê Ò<ë πs&çjÓ÷, ÏM e+Ï Ç‘·s¡ düe÷#ês¡ Á|ükÕs¡ kÕ<ÛäHê\

<ë«sê ‘·q n_ÛÁbÕj·÷\qT yê´|æÔ #düTø=H Vü≤≈£îÿ, yêø, uÛ≤eÁ|üø£≥q, |üÁ‹ø£ kÕ«‘·+Á‘· +˝À #] ñ+~μμ

ªªn+‘ø±≈£î+&Ü Hê´j·TkÕúq+, dü«s¡÷bÕìï |üÏº+#·Tø√≈£î+&Ü eTT+<äT>± n&É¶+≈£î\T düèwæº+#·&É+, yêø, uÛ≤e

e´ø°Ôø£s¡D kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ Á|üe÷<ä ôV≤#·Ã]ø£\ì m+<äTø£+fÒ, yêÏì nqTeT‹ùdÔ, ìs¡+≈£îXyÓTÆq eT]j·TT nùV≤‘·Tø£

ìs¡íj·÷\T sêe&ÜìøÏ ø±s¡DeTì n_ÛÁbÕj·T|ü&ç+~.

dæìe÷, XøÏÔe+‘·yÓTÆq Á|ü#ês¡ kÕ<ÛäqeTT, Áù|ø£å≈£î\ eTqdüT\ô|’ rÁeyÓTÆq n_ÛÁbÕj·÷\qT eTTÁ<ä yj·T&ÜìøÏ

m+‘√ XøÏÔe+‘·yÓTÆq~. n+<äT#‘· n~ n+<äCÒùd dü+<XeTT, dü+|òüT≥q≈£î Ò<ë dü+|òüTeTT˝Àì @<ì es¡ZeTTq≈£î

Á|ü‹≈£L\ Á|üuÛ≤eeTT ø£*–+#~>± e⁄+&É≈£î+&Ü #·÷&Ü*.

n+<äT#‘· <äTwüŒ]D≤e÷\ qT+&ç dü+|òüTeTTq≈£î ø±bÕ&É≤ìøÏ dæìe÷\ô|’ eTT+<ädüTÔ Ä+ø£å\T $~Û+#·&É+

<ë«sê ôdHê‡sY #j·T&É+ düããì n_ÛÁbÕj·T|ü&É≥+ »]–+~. ˇø£ #·\q ∫Á‘·eTTqT eTT+<ädüTÔ ôdHê‡sY Ò≈£î+&Ü

nqTeT‹+∫q|ü⁄&ÉT n~ düe÷»+ô|’ <äTwüŒ]D≤e÷\T #·÷|ü⁄‘êsTT. ø±ãÏº, sêC≤´+>∑+˝Àì 19(2) e Ä]ºø£\T

bı+<äT|üs¡∫q kÕe÷õø£ ÁX‚j·TdüT‡qT dü+s¡øÏå+#·&ÜìøÏ, ôdHê‡sY wæ|t j·÷≈£îº rdüTø=ì sêe&É+ »]–+~. nÏº ôdHê‡sY

wæ|ü ùV≤‘·Tã<ä∆yÓTÆ ñ+~. sêC≤´+>∑+˝Àì 19e Ä]ºø£\T jÓTTø£ÿ |üØø£å≈£î ì\Te >∑*π>~>± ñ+&Ü*. ñqï~ ≈£L&Ü.

dü÷øÏÔ : XøÏÔ n+‘ê MT˝ÀH ñ+~!... Bìì $X«dæ+#·+&ç. ã\V”≤qT\eTì uÛ≤$+#·ø£+&ç!...

Ò∫ ì\ã&ç MT˝À n+‘·Ø¢q+>± ñqï XøÏÔì Á|üø£Ï+#·+&ç!

` kÕ«$T $yø±q+<ä

11 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

@yÓTÆ‘H+, 1989 yT 22q Á|üjÓ÷>±ìøÏ eTTVüAs¡Ô+ ìs¡ísTT+#ê+. ÄeTT+<äT s√E sêÁ‹ &Üˆˆns¡TD≤#·\+, »qs¡ Ÿ

¬ø.mHé.dæ+>¥, Hq÷, s¡ø£åD eT+Á‹ ¬ø.dæ |ü+‘Y‘√ e÷≤¢&ÉT‘·÷ ñHêï+. Äj·Tq ≈£L&Ü Á|üjÓ÷>±ìï #·÷&É&ÜìøÏ e#êÃ&ÉT.

n~ |ü⁄qï$T sêÁ‹. düeTTÁ<ä+˝À b˛≥T n~Ûø£+>± ñ+~. ¬øs¡≤\T m–dæ|ü&ÉT‘·÷ düπs«X«s¡Tì yÓ’uÛÑyê˙ï, XøÏÔ ø°]ÔdüTÔqï≥Tº>±

|òüTÀwædüTÔHêïsTT. yTeTT ªn–ïμì πs|ü⁄ »j·TÁ|ü<ä+>± Á|üjÓ÷–+#·>∑\e÷? n+<ä] eTqdüT˝À¢q÷ yÓT<äT\TÔqï Á|üXï n<. ø±˙

Äe÷≥ ô|’øÏ#Ó|æŒ Ä düT+<äs¡yÓTÆq yÓHÓï\ sêÁ‹ e÷ MT<ä $~Û+∫q eTH√Vü≤s¡‘ê«ìï uÛÑ+>∑|üs¡#·&ÜìøÏ ¬øe«s¡+ dæ<ä∆+>±

ÒeTT. düTBs¡È ìXÙu≤›ìï ‘·T+∫ yùdÔ ∫e]øÏ s¡ø£åD eT+Á‹ n&ç>±s¡T qqTï ªªø£ ≤+, πs|ü⁄ ˙ dü+‘√cÕìï n+<ä]‘√

|ü+#·Tø√e≤ìøÏ qHï$TeTà+≤e⁄ #Ó|üμμ nì. m+‘· düs¡fiyÓTÆq Á|üXï, ø±˙ @+ #ÓbÕŒ˝À yÓ+≥H ‘√#· Ò<äT. HH+

ø√s¡T≈£îHêïqT? Hê<ä>∑Zs¡ Òì~ @$TÏ? qqTï dü+‘√wü |üs¡#·>∑*–+#~? n|ü&ÉT ‘·Ïº+~ Hê≈£î düe÷<Ûëq+. ªªe÷≈£î

Çe÷s¡‘Y ø£+#ê <ä>∑Zs¡ Hê≥&ÜìøÏ \ø£å yÓTTø£ÿ\T ø±yê*μμ nHêïqT. Äj·Tq e<äq+ Äràj·T Á|üø±X+‘√ yÓ*–b˛sTT+~.

ªªqTe⁄« ªªn–ïμμ ø√dü+ uÛÑ÷<$ ÄodüT‡*ï uÒs¡e÷&ÉT‘·THêïe⁄μμ s¡ø£åD eT+Á‹ |ü]Vü‰düe÷&Üs¡T. ªªπs|ü⁄ eTq+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü

HÓ>∑TZ‘ê+μμ nì Äø±+øÏå+#êsêj·Tq.

Ä eTsêï&ÉT 7 >∑+≥\ 10 ì$TcÕ\øÏ ªn–ïμ <ä÷düT≈£îb˛sTT+~. n~ kÕ+πø‹ø£+>± |ü]|üPs¡íyÓTÆq Á|üjÓ÷>∑+.

Ä $Tôd’‡ Ÿ >∑eTqØ‹ n#·TÃ bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø±˝À¢ sêdæqfÒ¢ q&ç∫+~. >∑eTq>∑‹ Á|üe÷D≤\˙ï n+<äTø√ã&Ü¶sTT. uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq

|”&Éø£\\sêÁ‹ >∑&ç∫q ‘·sê«‘· düT+<äs¡Á|ü‘·÷´wü+˝ÀøÏ yT˝Àÿe&É+ ≤+Ï<ä~. nsTT<äT dü+e‘·‡sê\ ìs¡+‘·s¡ ø£èwæ ‘·sê«‘·

yT+ ˝≤+#YbÕ&éøÏ #s¡>∑*>±eTT. ∫e] nsTT<äT yêsê˝À¢ n–ï |üØø£å\ es¡düì <ë≥T≈£î+≥÷ e#êÃ+. ndü\T yÓTT‘·Ô+

Á|üÁøÏj·TH Äô|j·T´eTì e÷MT<ä e∫Ãq ˇ‹Ô&çì ìuÛ≤sTT+#·T≈£îHêï+. ø±˙ ∫e]øÏ yTeT~ kÕ~Û+#·>∑*>±+! n~ Hê

J$‘·+˝À eTVü≤‘·Ôs¡ ø£åD≤˝À¢ ˇø£Ï. 600 ôdø£+&É¢ ˇø£ ñ»«\ Á|üjÓ÷>∑ >∑‹ e÷ yÓTT‘·Ô+ n\dü≥ì ˇø£ÿ ø£åD+˝À

eT≥Te÷j·T+ #dæ+~. @fifl ‘·s¡ã&ç yTeTT |ü&É¶ ø£cÕºìøÏ m≥Te+Ï Á|üB|æÔ. ÄsêÁ‹ Hê&Ó’Ø˝À sêdüT≈£îHêïeTT.

n–ï s¡›«eTTK+>± m≈£îÿô|Ïºq edüTÔe⁄ø±<äT

nXóuÛ≤ìï |ü]Vü≤dæ+#·&Üìø√

˙ ã˝≤ìï #·÷|æ+#·&Üìø√ ø±<ä~

n~ uÛ≤s¡rj·TT&ç Vü≤è<äj·÷–ï

<ëìøÏ Äj·TT<Ûä s¡÷|ü+ Çe«≈£î

»«*düTÔqï C≤‹ Ä‘·à>ös¡e ø±+‹‘√

<ëìï eT]+‘· yÓ\>∑ìe⁄«

Á|ü<ÛëqeT+Á‹ sêJyé>±+~Û nHêïs¡T. ªªn~ eTq kÕ«‘·+Á‘ê´ìï eTq C≤‹ uÛÑÁ<ä‘·ì dü«j·T+ XøÏÔ‘√ |ü]s¡øÏå+#·T≈£îH

eTVü≤‘·Ôs¡ $»j·T+. eTq C≤‹ s¡ø£åD ø√dü+ ñqï‘· kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„Hêìï <oj·T+>± n_Ûeè~∆ |üs¡#·Tø√yê\H eTq

ìã<ä∆‘·≈£î ªn–ïμ ìs¡÷|üD. ªªá <X+ MT Á|üj·T‘êï*ï #·÷dæ >∑]«k Ô+~μμ nì Hê‘√ #ÓbÕŒsêj·Tq. sêh|ü‹ ÄsY.yÓ+ø£ŸsêeTHé

ªn–ïμ ‘·q |òü*+∫q dü«|üï+>± uÛ≤$+#ê&ÉT. dæe÷¢qT+∫ ‘·+‹ Ç#êÃ&ÉT. ªªÇ~ ˙ n+øÏ‘·uÛ≤yêìøÏ, ø£sƒ√s¡ |ü]ÁXeT≈£L,

Á|ü‹uÛÑ≈£L ì<äs¡Ùq+.μμ

eTìwæ nqT≈£îqï \øå±´ìï kÕ~Û+∫q|ü&ÉT n+‘·T Òì Äq+<ëìï nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT. Ä \ø£å + Ç‘·s¡T\≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&ç‘H

e#Ã Ä dü+‘·è|æÔ #Ó|üŒq\$ø±<äT.

13 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

N|ü⁄s¡¢ ‘·j·÷Øì düT\uÛÑ‘·s¡+ #j·T&ÜìøÏ |æ#·Ãj·T´ ‘=*<äX˝À z #Óø£ÿ kÕ<ÛäHêìï ‘·j·÷s¡T #XÊ&ÉT. ¬s+&√

<äX˝À ø£ ¬s’‘·TqT+∫ $<äT´‘·TÔ yÓ÷≥s¡T ‘Ó∫Ã, <ëìï Á¬>’+&ç+>¥ $TwüqT>± e÷]ÃyXÊ&ÉT. Ç~ $»j·Te+‘·+ nj·÷´ø£

Ä #Óø£ÿkÕ<ÛäHêìï rùddæ ãs¡Te⁄ ‘·≈£îÿe>± ñ+& bÕ¢dæºø bÕÁ‘·qT _–+∫ #·÷XÊ&ÉT. |òü*‘·+>± Ä j·T+Á‘·+>± eT]+‘·

kÂø£s¡ +>± ‘·j·÷¬s’+~. Ç+πø+? Ç+Ï+Ïø° ‹]– Ä yÓ÷≥s¡TqT ‘·eT ‘Ó>∑yês¡+<ä]ø° |ü]#·j·T+ #XÊ&ÉT. n˝≤ πø

ˇø£ÿ eTìwæ $y#·q N|ü⁄s¡¢ ‘·j·÷Ø˝À z n|üPs¡« Á|üj·T‘êïìï Ä$wüÿ]+|ü CÒdæ+~.

Ç~ ìHêï Çyê[º $X‚wü+ ø±<äT. s¡e÷s¡$T |ü<Ó›ì$T~ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ dü+>∑‹. ø±˙ á $X‚cÕìï @ |üÁ‹ø±

Á|ü#·T]+#· Ò<äT. eTπs f…*$»Hé #Ûêq\÷ Äj·Tìï |ü\Tø£]+#· Ò<äT. eTq »qe÷<Ûä e÷\ |òüTq‘· n+‘·Ï<ä+fÒ dæ>∑TZ

dæ>∑TZ.

nsTTHê á Á|ü#ês¡, Á|ükÕs¡ kÕ<ÛäHê\‘√ ‘·qπøMT ì$T‘·Ô+ nqï≥Tº>±H ñ+≤&ÉT |æ#·Ãj·T´. Äj·Tq ìsê&É+ãs¡+>±,

ìeTàfi+>± |üì#düT≈£î+≥÷ ñ+≤&ÉT. ‘·q C≤‹ »qT\≈£î yT\T #j·T&É+˝À ‘·q≈£î dü+‘·è|æÔ, n+‘‘·|üŒ Á|ü|ü+#êìøÏ

‘·q >∑T]+∫ ‘Ó*j·Te\dæ+~ ñ+<äì ≈£L&Ü Äj·Tq nqTø√&ÉT.

˙ \øå±´ìï #s¡T≈£îH˝≤ #ùd s¡Vü≤dü e÷s¡Z<ä]Ùì

$<ë´]ú ù|s¡T ....................... J$‘· \ø£å + ........................... #s¡T≈£îH dü+ˆˆ ............................

e÷s¡TŒs¡Vü≤dü + MTs¡T #j·÷*‡q Á|üÁøÏj·T

. MTs¡T >=|üŒ ø£\\T ø£q+&ç. MTø£+≥÷ Á|ü|ü+#·+ >∑T]Ô+# >=|üŒ \øå±´ìï ìπs›•+#·Tø√+&ç! eTqdüT

<ë«sê\T m|ü&ÉT ‘Ó]∫ ñ+#·+&ç!

eTqdüT‡

MT<Ó’q XË’*˝À <ä÷s¡<äTwæº‘√, düè»Hê‘·àø£+>±, bÕõÏyé Ä˝À#·q\T #Ój·T´+&ç. nqedüs¡yÓTÆq

Ä˝À#·q\T ªªø±<äT, sê<äT, nH HÓ>∑Ïyéμμ Ä˝À#·q\T #j·Tø£+&ç.

Ä˝À#·q\T

m˝≤¬>’Hê \øå±´ìï kÕ~Û+#ê\H <Ûäè&ÉyÓTÆq ø√]ø£ ñ+&Ü*. nìïÏ À nÁ>∑>±$T>±, Ä<äs¡ÙeTT>±,

HÓ’|ü⁄D´eTT>± ø=‘·Ô $wüj·÷\T Hs¡TÃ≈£îH ø√]ø£\qT e÷Á‘·yT ø√sê*.

ø√]ø£\T>±

düŒwüº+>±, ìs¡T›wüº+>±, düs¡fi+>±, ‘·–q+‘· dü+<äsê“¤qTkÕs¡+>±, Áù|eT‘√, dü‘· eTT>±, Vü≤è<äj·T

s¡+»ø£eTT>± qe⁄«‘·÷ e÷≤¢&Ü*. Ç∫Ãq e÷≥ ‘·|üŒ≈£L&É<äT.

e÷≥\T

Äs√>∑ +, |ü]XóÁuÛÑ‘·, $C≤„q+, ô|<ä›\≈£î Äq+<ä+ ø£*–+∫, \øå±´ìï HÓs¡yπsÃ |üqT\T #j·TT≥,

#·<äTe⁄≥, Áyêj·TT≥, #·]Ã+#·T≥.

|üqT\T>±

14

7e ‘·s¡>∑‹


@ s√E|üì Äs√E |üP]Ô#j·TT≥, eTs¡TdüÏ s√E |üqT\ |üÏºø£ ydüTø=qT≥, #ùd|üì Çwüº+‘√,

n+øÏ‘· uÛ≤e+‘√, |ü]o\Hê‘·àø£+>± ∫s¡Tqe⁄«‘√ #ùd n\yê≥T¢ #düTø√yê*. kÕe÷õø£ u≤<Ûä ‘·‘√

#=s¡e rdüT≈£îì Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#ê*.

n\yê≥T¢>±

Á|ü‹ $wüj·÷ìï @$TÏ? m+<äT≈£î? mø£ÿ&É? mes¡T? m|ü&ÉT? m˝≤ nì Á|ü•ï+∫, |ü]XÀ~Û+#

Á|üeè‘·TÔ\T ô|+#·Tø√yê*. #|üÏºq |üì |üP]Ô #j·÷*. Á|üeè‘·TÔ\qT >∑T]Ô+∫ ìeè‹Ô #düTø√yê*.

Á|üeè‘·TÔ\T

dü‘· +, <Ûäs¡à+, <ÛÓ’s¡ +, Áù|eT, Áø£eT•ø£åD, @ø±Á>∑‘·, |ü≥Tº<ä\ ‘·~‘·s¡ eT+∫ >∑TD≤\T ô|+#·Tø√yê*.>∑TD≤\T>± (o\+)

ô|’ e÷s¡TŒ\T #dæq e´øÏÔ \øå±´ìï kÕ~Û+∫, ‘·q >∑e÷´ìï #s¡Tø√>∑\&ÉT.>∑eT´+ ÄKs¡T≈£î

Á|ü|ü+#·+ >∑Ts]Ô+# >=|üŒ &Üø£ºsY ø±yê\H \øå±´ìï m+#·T≈£îHêïqT. HqT &Üø£ºsY ø±yê\+fÒ @+

#Ój·÷´˝À, @+ #·<äyê˝À Ä˝À∫kÕÔqT. Hê #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ e#Ã yê´<ÛäT\T, yêÏ \ø£åD≤\

>∑T]+∫ HqT &Üø£º¬s’Hê ‘·sê«‘· á yê´<ÛäT\T @ $<Ûä+>± s¡÷|ü⁄e÷|ü>∑\qT n˙, ù|<äyêfifl≈£î,

nHês√>∑ +‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqïyê]øÏ m˝≤ ùde#j·T>∑\qì Ä˝À∫kÕÔqT.

eTqdüT˝À Ä˝À#·q\T

Ä˝À#·q Ä#·s¡D :

eTq+ @<Ó’‘ ø£ \ø£å +>± ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïyÓ÷ eTq Ä˝À#·q\˙ï Ä \ø£å + #s¡T≈£îH ~X>±H ñ+&Ü*. \ø£å kÕ<Ûäq˝À

mìï nyê+‘·sê\T m<äTs¡sTTq|üŒÏø° \ø£å kÕ<Ûäq˝À yÓqTø£&ÉT>∑T yj·T≈£î+&Ü \øå±´ìï kÕ~Û+# ~X>± eTT+<äT≈£î b˛yê*.

eTq Ä˝À#·q\T m|ü&É÷ düe´+>± ñ+&Ü*. düe´yÓTÆq Ä˝À#·q\T #·ø£ÿì e÷≥\ s¡÷|ü+˝À ô|’øÏ sêyê*. e÷≥\T

nH$ Äj·TT<Ûë\ ø£+fÒ XøÏÔe+‘·yÓTÆq$. @<Ó’‘ e÷≤¢&ÜyÓ÷ n$ ø±s¡ s¡÷|ü+ <ë˝≤Ã*.

ñ<ë: ˇø£ s¡+>∑+˝À n‘· +‘· >=|üŒyês¡T Ç‘·s¡ s¡+>±˝À¢ yês¡T Js√ ø±e#·TÃ. ø±˙ yê] kÕúq+˝À (s¡+>∑+˝À)

<ë+À¢yêπs >=|üŒyês¡T.

ñ<ë: V”≤s√ nsTTqyês¡T, dü∫Hé f…+&ÉT\ÿsY≈£î eT<Ó›\ yêsTT+#·≥+ sêø£b˛e#·TÃ. \‘êeT+π>wüÿs¡T≈£î ≈£L∫|üP&ç

sêø£b˛e#·TÃ. eT<äsY<∏Ó]kÕ‡≈£î ù|sTT+Ï+>¥ sêø£b˛e#·TÃ. ø±ì yê] yê] s¡+>±˝À¢ yês¡T n~«rj·TT\T.

ñ<ëVü≤s¡D : $<ë´]ú \ø£å + ª&Üø£ºsY ø±e≥+ nsTT‘.....μμ

Hê \øå±´ìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø√]ø£\T ø√s¡T≈£î+≤qT.ø√]ø£\T

&Üø£ºsY ø±yê\+fÒ @$T #·<äyê*, @+ #˚j·÷*— nH˚ $wüj·÷\qT &Üø£ºs¡¢qT >±˙,

ñbÕ<Ûë´j·TT\qT>±˙ ‘Ó*dæqyê]ø£ HÓe]HÓ’Hê>±ì n&ç– ‘Ó\TdüT≈£î+≤qT. HqT >=|üŒ &Üø£ºsYHÓ’

ù|<äyêfifl+<ä]ø° ñ∫‘· yÓ’<ä ùde\T n+~kÕÔqì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\T, ùdïVæ≤‘·T\T,

ã+<ÛäTe⁄\+<ä]ø° #ÓbÕÔqT. Hê ÁbÕ+‘·+˝Àì yê´<ÛäT\T, yêÏ \ø£åD≤\ >∑T]+∫, yêÏøÏ

dü+ã+~Û+∫q eT+<äT\ >∑T]+∫ &Üø£ºsYì n&ç– ‘Ó\TdüT≈£î+≤qT.

e÷≥\T

16

7e ‘·s¡>∑‹


I. Á|ü<Ûëq $\Te : o\ìsêàD+

II. ñ|ü$\Te : düVü≤q >∑TD≤ìï n\es¡#·Tø√e&É+

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ düVü≤q>∑TD≤ìï n\es¡#·T≈£î+≤s¡T

♦ düVü≤q+‘√ Á|üe]ÔkÕÔs¡T

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : ªdüVü≤q+μ ˇø£ ñ‘·ÔeT>∑TD+. düVü≤q>∑TD+ ø£*– ñ+fÒ #ê˝≤ dü<äTZD≤\T

n\e&É‘êsTT. ø£ e´øÏÔ J$‘·+˝À nHø£ &ÉT<äT&ÉT≈£î\T dü+uÛÑ$düTÔ+≤sTT.

áˇ&ÉT<äT&ÉT≈£î˝Ò eTq≈£î |üØøå±düeTj·÷\T. yêÏì düVü≤q+‘√

m<äTs√ÿ>∑\>±*. düVü≤q+ ø£*–qyêπs <ìHÓ’Hê Hs¡TÃø√>∑\s¡T. Á|ü‹eTìwæ

πøkÕ] nqT≈£îqï~ kÕ~Û+#· Ò&ÉT. kÕ~Û+#es¡≈£î düVü≤q+ eVæ≤+∫

Á|üj·T‹ï+#ê*.

düVü≤q+ À|æ+∫ Á|üe]Ô+#·&É+ e\¢ yê<√|üyê<ë\T ô|s¡T>∑T‘·÷ $yê<ë\≈£î

<ë]rkÕÔsTT. Á|üe÷<ë\≈£î ø±s¡D≤\e⁄‘êsTT. $#·ø£åD ˝À|ædüTÔ+~.

ø=≥Tºø√e&Ü\T, $&çb˛e&Ü\T »s¡T>∑T‘êsTT. B+‘√ e÷qe dü+ã+<Ûë\≈£î

uÛÑ+>∑+ ø£\T>∑T‘·T+~. düVü≤q>∑TD≤ìï n\es¡T#·Tø√e\dæq ÄeX´ø£‘·qT

‘Ó*j·TCÒj·T&ÉyT á bÕsƒê´+X ñ<›X+.


dü+|òüT≥q`1

n<√ düe÷yXeT+~s¡+. e÷qMj·T $\Te\ô|’q #·sêÃø±s¡ Áø£eT+ »s¡T>∑T‘√+~. #·s¡Ã˝À #ê˝≤eT+~ bÕ˝§Z+≥THêïs¡T.

Á|ükÕ<é. #·s¡Ã˝À ‘·qe+‘·T e#Ã<ëø± Ä>∑≈£î+&Ü n&É¶~&É¶+>± e÷≤¢&É&É+ yÓTT<ä\Tô|≤º&ÉT. Ç~ Ç‘·s¡ düuÛÑT´\≈£î

Çã“+~ì ø£*–düTÔqï~. #·s¡Ã˝À nqedüs¡+>±, ndü+<äs¡“¤+>± e÷≤¢&ÉT‘·THêï&ÉT. $düT>∑T #Ó+~q Ç‘·s¡ düuÛÑT´\T Á|ükÕ<é

3 düVü≤q>∑TD+

17 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

yê<äqqT n&ÉT¶ø=Hêïs¡T. B+‘√ n‘·ì˝À ndüVü≤q+ yÓTT<ä …’+~. ñÁ<ø±ìøÏ ˝Àqj·÷´&ÉT. e÷≤e÷≤ ô|]–+~.

$#·ø£åD ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. H√Ï<äTs¡TdüT‘√ Çwüº+ e∫Ãq≥T¢ e÷≤¢&XÊ&ÉT. düe÷yX+ qT+&ç <äTs¡TdüT>± e#ÃXÊ&ÉT.

Ç+ÏøÏ e#êÃ&ÉT. n‘·ìøÏ Ç+ø± ndüVü≤q+>±H ñ+~. ø±ùd‡|ü⁄ yê\T≈£îØÃ˝À #s¡–\ã&Ü¶&ÉT. düe÷yX+˝À »]–q

düìïyXÊ\qT >∑T]+∫. Ä˝À∫dü÷Ô ñHêï&ÉT. ‘·q Á|ües¡Ôq ‘·qπø q#·Ã Ò<äT. Hq˝≤ #düT+&É≈£L&É<äT. Hêe+‘·T e#Ã<ëø±

Ä–, ø±düÔ+‘· zs¡TŒ eVæ≤+∫ ñ+fÒ dü]b˛jT~ ø£<ë! nqTø=Hêï&ÉT.

dü+|òüT≥q`2

sêE ã<ä›ø£+>± ìÁ<ä Ò#ê&ÉT. f…Æ+ #·÷düTø=Hêï&ÉT 9 >∑+≥ …’+~. nπs! ‘=$Tà<Ó’b˛sTT+<! 10 >∑+≥\≈£î e÷]ï+>¥c˛

dæìe÷ yÓTT<ä\e⁄‘·T+~ ø£<ë! nqTø=+≥÷ >∑ã>∑u≤ ‘·j·÷s¡j·÷´&ÉT. ≥÷M\sY rdæø=ì Ä<äTsê›>± ãj·T\T<sê&ÉT.

yÓTsTTHés√&ÉT¶ô|’øÏ e#êÃ&ÉT. yêVü≤Hê\ s¡B› $|üØ‘·+>± ñ+~. Ç~ sêEøÏ ndüVü≤q+>± ñ+~. eTqdü+‘ê dæìe÷ c˛ô|’H

ñ+~. yêVü≤Hê\ s¡B›ì #·÷düTø√≈£î+&Ü n&É¶~&É¶+>± yÓfió‘·THêï&ÉT. dæ>∑ï Ÿ …’≥¢ì >∑eTì+# dæú‹˝À ≈£L&Ü Ò&ÉT.

yêVü≤Hê\ eT<Ûä qT+&û <ä÷düT¬øfió‘·THêï&ÉT. m<äTs¡T>± |ü&É¶ ¬s&é …’Ÿ dæ>∑ï*ï ≈£L&Ü >∑eTì+#·≈£î+&Ü y>∑+>± eTT+<äT≈£î

yÓfi≤fl&ÉT. m<äTs¡T>± edüTÔqï ãdüT‡qT &Ûûø=Hêï&ÉT. m–] ne‘·\ |ü&Ü¶&ÉT.

dü+|òüT≥q`3

>ö‘·eTãT<äT∆&ÉT s√E˝≤π> Ä s√E _Ûøå±≥q≈£î ãj·T Ò›] ø£ Ç+Ï eTT+<äTø=#êÃ&ÉT. Ä >∑èVæ≤DÏ ãT<äT∆&çì kÕ<Ûës¡D

_Û≈£åîe⁄>± uÛ≤$+∫ ‹≥¢es¡+ ≈£î]|æ+∫+~. ãT<äT∆&ÉT ne˙ï uÛÑ]dü÷Ô ìXÙã›+>± ñ+&çb˛‘ ÄyÓT≈£î eT]+‘· ø√|ü+ e∫Ã+~.

n˝≤ sêsTT˝≤ ì\ã&Éø£b˛‘, »yêãT #Ó|üŒe#·TÃø£<ë! n+<ëyÓT ∫e]øÏ.

ne÷à MTs¡T Hê≈£î ÄVü‰s¡+ ÇùdÔ, HqT <ëìï ø±<ä+fÒ Ä ÄVü‰s¡+ me]øÏ #Ó+<äT‘·T+~ #Ó|üŒ+&ç. nq&ç>±&ÉT

ãT<äT∆&ÉT.

ªHêπøμ n+~ Ä >∑èVæ≤DÏ ÄXÃs¡ +>±.

ªeT]|ü&ÉT MT ‹≥¢qT HqT ‹s¡düÿ]düTÔHêïqT. n$ me]øÏ #Ó+<äT‘êsTT?μ nHêï&ÉT ãT<äT∆&ÉT

Ä eTVæ≤fi ø£åD+ ìyÓ«s¡b˛sTT Ä e÷≥\T ns¡ú+ Á>∑Væ≤+∫ dæ>∑TZ|ü&ç+~. Ä ‘·sê«‘· Ç+À¢øÏ yÓ[fl ãT<äT∆&çøÏ y&çy&ç

nHêïìï ‘Ó∫Ã n+~+∫+~.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

1. yÓTT<äÏ dü+|òüT≥qqT >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! @+ »]–+~? Ç˝≤ m+<äT≈£î »]–+~?

2. ¬s+&Ée dü+|òüT≥q˝À @+ »]–+~?

3. eT÷&Ée dü+|òüT≥q <ë«sê @+ Á>∑Væ≤+#ês¡T?

18

7e ‘·s¡>∑‹


4. ªdüVü≤q+μ m+<äT≈£î n\es¡#·Tø√yê*?

5. düVü≤q+ n\es¡#·Tø=+fÒ @$T »s¡T>∑T‘·T+~? düVü≤q+ ø√˝ÀŒ‘ »]π> |ü]D≤e÷\T @$TÏ?

6. @@ dü+<äsê“¤ À¢ düVü≤q+ ø√˝ÀŒsê<äT ! n˝≤ m+<äT≈£î #j·÷*?

7. ndüVü≤q+>± ñ+&É&É+ e\¢ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?

8. ≈£î≥T+ã+˝À düVü≤q+ m|ü&ÉT nedüs¡+?


1. yês¡+ s√E\ MT Á|ües¡ÔqqT |ü]o*+#·+&ç. MTs¡T düVü≤q+ bÕÏ+#ê*‡q dü+<äsê“¤\T @yT$T e#êÃsTT?

n|ü&ÉT MTπs+ #XÊs¡T. Ç˝≤ #j·T&É+e\¢ MTs¡T bı+~q Á|üjÓ÷»Hê\T @$TÏ #Ó|üŒ+&ç. n˝≤ #dæ

ñ+&Éø£b˛‘ @+ »]–ñ+&~? #Ó|üŒ+&ç.

2. MT #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ Á|ü»\T, ã+<ÛäTe⁄\T ùdïVæ≤‘·T\T düVü≤q+ ø√˝ÀŒsTTq dü+<äsê“¤\T #Ó|üŒ+&ç. <ëì

|üs¡ ekÕq+ @$T »]–+~?

Ç˝≤#j·T+&ç

düVü≤q+ bÕÏ+#ê*‡q dü+<äsê“¤\T

1. #·s¡Ã˝À n_ÛÁbÕj·÷\T #Óù|Œ düeTj·T+

2. Ä≥\T Ä&≥|ü&ÉT

3. ãdüT‡ mπøÿ≥|ü&ÉT

4. ø=fi≤sTT\ e<ä› ˙fiófl ‘êπ>≥|ü&ÉT

5. neTà ‹qTã+&Üsê\T Ç#Ã düeTj·T+˝À

MT¬s’‘ @+ #kÕÔs¡T?

19 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

düVü≤q+ #ê˝≤ nedüs¡+ !

düVü≤q+ nH~ ˇø£ >=|üŒ >∑TD+. eTq+ düVü≤q+ nH >∑TD≤ìï n\es¡#·T≈£îqï≥¢sTT‘ eTq J$‘·+

eT+>∑fiÁ|ü<ä+>± ñ+≥T+~. düVü≤q+ nH <ëìì eTq+ n\yê≥T #düT≈£îqï≥¢sTT‘ eTq J$‘·+ #ê˝≤ kÕ|ò”>±

kÕ–b˛‘·T+~. eTq+ Ç‘·s¡T\‘√ düVü≤quÛ≤e+‘√ ñ+&É>∑*–‘ eTq J$‘êìï düC≤e⁄>± HÓ≥Tº≈£îsê>∑\eTT. á

Á|ü|ü+#·+˝À n+<äs¡÷ πø s¡ø£+>± ñ+&É<äT. #ê˝≤ eT+~ #ê˝≤ s¡ø£s¡ø±\yÓTÆ+&éôdŸ‘√ ñ+≤s¡T. n+<ä]ì

eTq+ ns¡∆+ #düTø√yê*. eTq+ m+‘√ ∫sê≈£î˝À ñHêï ≈£L&Ü Ç‘·s¡T\|ü≥¢ Ä ∫sê≈£îqT Á|üø£Ï+#·≈£L&É<äT.

m|üŒÏø£|ü&ÉT Á|ü‹yê]‘√ düVü≤quÛ≤e+‘√ düs¡T›≈£îb˛yê*. eTq+ m+‘· |üì ˇ‹Ô&ç˝À ñHêï düπs,

$Hê\ì|æ+#·ø£b˛sTTHê, #Ó|ü⁄‘·÷ ñ+fÒ eTq ndüVü≤Hêìï ãj·T≥ô|≥º≈£L&É<äT $+≥TqïfÒ¢ ñ+&Ü*. n~ q≥H

ø±e#·TÃ. z|æø± ø±e#·TÃ. n~ @<Ó’Hê ø±e#·TÃ, Ç‘·s¡T\ eTqdüT‡qT eTq+ H=|æŒ+#·≈£î+&Ü #·÷düTø√yê*.

yê]ì eTq+ u≤<Ûäô|≥º≈£L&É<äT. eTq+ m+‘· $dæ–b˛sTTñHêï düπs Ç‘·s¡T\≈£î eTq ndüVü≤q+ ‘Ó*j·T|üs¡#·≈£L&É<äT.

m<äTÏyês¡T eTq‘√ e÷≤¢&É&ÜìøÏ e#êÃs¡+fÒ, eTqøÏ bò Hé #XÊs¡+fÒ m+‘√ ø=+‘· n_Ûe÷q+ ñ+fÒH ekÕÔs¡T.

bò Hé #kÕÔs¡T. eTqMT<ä m˝≤+Ï n_ÛÁbÕj·T+ Òø£b˛‘ yês¡T eTq e<ä›≈£î sês¡T. Ä n_Ûe÷Hêìï eTq+ <ä÷s¡+

#düTø√≈£L&É<äT. <ä÷s¡+ #düT≈£î+fÒ eTqøÏ eTqTwüß\T <ä÷s¡eTÚ‘ês¡T. eTq*ï eTs¡∫b˛e&É+ ≈£L&Ü »s¡T>∑T‘·T+~.

eTq≈£î Á|ò” f…ÆyéT ≈£î~]q|ü&ÉT e÷≤¢&É&ÜìøÏ n_Ûe÷qT Ò>±ì, ùdïVæ≤‘·T Ò>±ì, mes¡÷ ≈£L&Ü Ò≈£î+&Ü

b˛‘ês¡T. Ä düeTj·T+˝À eTq≈£î @MT ‘√#·ø£ |æ∫Ãyêfiófl>± e÷]b˛‘êeTT. n+<äTe\H eTq+ _J>± ñ

qï|ü&ÉT ≈£L&Ü me¬s’Hê e∫Ã eTq‘√ e÷≤¢&Ü\qT≈£î+fÒ yê]øÏ dü+‘√wü+>± qeTdüÿ]+∫ yê]|ü≥¢ eTq≈£î

#ê˝≤ Áù|eT ñqï≥T¢ Á|üe]Ô+#ê*. n+‘>±ì e∫Ãqyês¡T m|ü&ÉT yÓ[flb˛‘êsê nqï≥T¢ e÷≤¢&É≈£L&É<äT. eTq

ø£fi¢ À ndüVü≤q+ ndü\T ø£ìŒ+#·≈£î+&Ü #·÷düTø√yê*.

C≤„Hêìï ô|+# düVü≤q+ MT ∫s¡THêe÷Hê?

düVü≤q+ C≤„Hêìï ô|+#+<äT≈£î düVü≤ø£]düTÔ+<äì #Ó|üŒ&É+˝À m˝≤+Ï dü+<Vü≤+ Ò<äT. Ç< düVü≤Hêìï

ø°\ø£yÓTÆq düeTj·T+˝À ø√˝ÀŒ‘ uÛ≤Ø eT÷\´+ #Ó*¢+#·Tø√ø£ ‘·|üŒ<äT. n+<äTπø düVü≤q+‘√ ñ+&Ü\ì eTq ô|<ä›\T

Væ≤‘·uÀ<Ûä #düTÔ+≤s¡T.

nsTT‘ á düVü≤q+ MT˝À m˝≤ ô|+bı+~+#·Tø√yê*. ø£yfi MT˝À düVü≤q+ ‘·≈£îÿe>± ñ+fÒ @ $<Ûä+>±

n\es¡TÃø√yê\qï <ëìøÏ ø=ìï kÕ<Ûës¡D ìj·Te÷\qT bÕÏùdÔ dü]b˛‘·T+~. eTTK´+>±, eTVæ≤fi\T á

$wüj·T+˝À C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+fÒ eTØ eT+∫~.


20

7e ‘·s¡>∑‹


dü÷øÏÔ : ```````````````````````````````````````````````

‘·s¡#·÷ düVü≤Hêìï ø√˝ÀŒ‘·Tqï≥T¢ nì|æùdÔ XÊØs¡ø£ yê´j·÷eT+ <ë«sê düeTdü qT n~Û>∑$T+#·&ÜìøÏ

Á|üj·T‹ï+#ê*. ø£ $wüj·T+˝À düVü≤q+ ø√˝ÀŒ‘·Tqï≥T¢ uÛ≤$ùdÔ MT˝À MTs¡T ìÁ>∑Væ≤+#·T≈£îH+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+#ê*.

eTTK´+>±, ø°\ø£ düeTj·÷˝À¢ MT e÷≥≈£î ‘·–q ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe« Ò<äH $wüj·T+ MT≈£î ns¡∆yÓTÆq|üŒÏø° <ëìï

ô|<ä›>± rdüTø√≈£î+&Ü ñ+&É≥+ m+‘√ eT+∫~. ‘êeTsê≈£î MT<ä ˙Ïu§≥Tº ≤>∑ uÛ≤y√<«>±\≈£î <ä÷s¡+>±

ñ+&É≥+ #ê˝≤ eT+∫~. düVü≤q+ Vü≤<äT›\T <ë≥T‘·Tqï≥Tº Ò<ë H√s¡T n<äT|ü⁄ C≤s¡T‘·T+<äì MT≈£î nì|æ+∫Hê

yÓ+≥H |ü~ qT+∫ ˇø£Ï es¡≈£î n+¬ø\T …øÏÿùdÔ Á|üjÓ÷»q+ ñ+≥T+~.

düVü≤q+ ˇø£ $<ÛäyÓTÆq ìÁ>∑Vü≤D XøÏÔ. z e÷qdæø£ |ü]|üø£«‘· >∑\ dæú‹. eTTK´+>± ø£wüº düeTj·÷˝À¢ @<Ó’Hê

$wüj·÷ìï, ñ<«>±ìï <ë≥yj·T&É+ <ë«sê >±˙ yêsTT<ë yj·T&É+ <ë«sê >±˙ ∫+‘·q Ò<ë ø√bÕìï

n~Û>∑$T+#·&É+>± |ü]>∑DÏ+#·e#·TÃ Ò<ë u≤<ÛäqT n~Û>∑$Tdü÷Ô zs¡TŒ‘√ ñ+&É&Üìï ≈£L&Ü düVü≤q+>± |ü]>∑DÏkÕÔs¡T.

e÷qe⁄ì e÷qdæø£ uÛ≤y√<«>±\ ìj·T+Á‘·D≈£î ñ|üø£]+# düVü≤q+. á uÛ≤yêìï ˇø√ÿkÕ] z e´øÏÔ e´øÏÔ‘ê«ìï

‘·q≈£îqï ìXÃ+#·\ \ø£åD≤ìï ìs¡«∫+#·&ÜìøÏ ≈£L&Ü ñ|üjÓ÷–düTÔ+≤s¡T.

|ü≥Tº<ä\, düVü≤q+ ¬s+&ç+ÏøÏ n$HêuÛ≤e dü+ã+<Ûä+ ñ+~. eTìwæøÏ ˇÏº |ü≥Tº<ä\ ñ+fÒ dü]b˛<äT.

düVü≤q+ nH~ Òø£b˛‘ |ü≥Tº<ä\ ydtº. |æ\¢\ì |ü≥Tº<ä\‘√ #·<äeeTì n+≥T+≤eTT, Ä |üì |ü≥Tº<ä\‘√ #j·÷*

sê n+≤eTT. ø±ì yêfifl˝À düVü≤q+ nH~ eTT+<äT ñ+fÒ |ü≥Tº<ä\‘√ ø£èwæ #dæ $»j·T+ kÕ~ÛkÕÔs¡T. düVü≤q+,

|ü≥Tº<ä\. á dü<äTZD≤\T Òì< ˝ÖøÏø£ Jeq˝Àø±ìøÏ, Ä<Ûë´‹àø£ |ü<∏ä+˝Àø±ì, $»j·T+ kÕ~Û+#·&É+ nkÕ<Ûä +.

á >∑TD≤\T dü+ø£\Œ XøÏÔì ô|+bı+~ùdÔ Á|ü‹<äX˝À ø£cÕº\T ø£*–Hê, yêÏì düVü≤q+ |ü≥Tº<ä\‘√ m<äTs√ÿyê*.

á dü<äTZD≤\e\¢H eTVü‰‘êà>±+BÛ>±s¡T ‘·eT Á|üj·T‘êï\˝À $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T. ‘·q≈£î ø£*–q n|ü»j·÷\|ü≥¢

n<ÛÓ’s¡ |ü&É Ò<äT. á ˝Àø£+˝À >=|üŒyês¡+<äs¡÷ düVü≤q+, |ü≥Tº<ä\‘√H >=|üŒ<äq+, $»j·T+, ù|s¡T Á|üU≤´‘·T\T,

ù|s¡T Á|ü‹wüº\T dü+bÕ~+#ês¡T. á dü<äTZD≤\qT HÓeTà~>± n\es¡#·Tø√yê*.

düVü≤q+>∑\ e´øÏÔ m\¢|ü&É÷ Á|üXÊ+‘·+>±, e÷qdæø£ dü+‘·T\‘· ø£*– ñ+≤&ÉT. n|ü»j·÷\≈£î ø£cÕº\≈£î

uÛÑj·T|ü&É&ÉT. dü«j·T+ XøÏÔì <äè&ÛÉ|üs¡TÃø=H e÷sêZ\qT nH«wækÕÔ&ÉT. @ø±Á>∑‘ê kÕ<Ûäq≈£î nbÕs¡yÓTÆq düVü≤q+ ø£*–

ñ+&Ü*. ø=+<äs¡T e´≈£îÔ\T ø£cÕº\T m<äTs¡T|ü&É>±H n<ÛÓ’s¡ |ü&ç ‘·eT Á|üj·T‘êï\qT $s¡$T+#·T≈£î+≤s¡T. Ç~ #ê˝≤

‘·|ü mìï nes√<Ûë\T m<äT¬s’Hê kÕ<Ûä≈£î\T ‘·eT kÕ<ÛäqqT e<äT\Tø√≈£L&É<äT. NeT\T ∫qï ∫qï #Óø£ÿs¡, _j·T´+

eTTø£ÿ\qT ùdø£]+∫ ‘·eT |ü⁄≥º ÀìøÏ rdüT≈£îyÓfi≤flsTT. yêÏøÏ m+‘· düVü≤q+, m+‘· |ü≥Tº<ä\, m+‘· ◊ø£eT‘· + ª

z ã<ä›ø£düTÔ&Ü NeT\ Je XË’*ì >∑eTì+∫ ãT~∆ ‘Ó#·TÃø√μ nH yêø£ + u…’_ Ÿ À ñ+~. ‘HÓ°>∑\T Á|ü‹ |ü⁄wüŒ+

qT+∫ @+‘√ zs¡TŒ‘√ ‘HÓ #·Tø£ÿ\T ‘Ó∫Ã ‘ÓHÓ‘·Tf…º À Áb˛>∑T #kÕÔsTT. yêÏ ¬ø+‘· düVü≤qyÓ÷ >∑eTì+#·+&ç.

düVü≤q+>∑\ e´øÏÔ m+‘· e÷Á‘·+ ∫ø±≈£î |ü&É&ÉT düVü≤q+ e\q n$T‘· XøÏÔ ø£\T>∑T‘·T+~. düVü≤q+ e\q ø√bÕìï

»sTT+#·e#·TÃ. düVü≤q+>± ñ+&É≥+ eTT+<äT Hs¡TÃø=+fÒ n~ Slow & steady wins race `kÕyÓT‘· ˝≤+Ï~.

21 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

düVü≤q+ e\¢ ø£*π> ≤uÛ≤\qT >∑T]+∫ s√p Ä˝À∫+#·&É+ Hs¡TÃø√yê*. n˝≤ Ä˝À∫+#·&É+ e\¢ ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH

düVü≤q o\Ts¡+ ne⁄‘ê+. eTq*ï #·÷dæ q\T>∑Ts¡÷ qeTdüÿ]+# $<Ûä+>± e÷s¡‘êeTT.

J$‘·+˝À n+<äs¡÷ @<√ ø£ $<ÛäyÓTÆq ø£cÕºìï nqTuÛÑ$+∫rsê*. ø=+<äs¡T ø£cÕº\≈£î ÀHÓ’q|ü&ÉT ~≈£îÿ‘√#·ø£

ìs¡T‘ê‡Vü≤+‘√ ìsêXÊyê<äT\e⁄‘ês¡T. ‘·eT ø£cÕº\≈£î Ç‘·s¡T Ò ø±s¡DeTì uÛ≤$+∫ yê]ì ì+~+∫ Ä‘·à‘·è|æÔì

bı+<äT‘ês¡T. eT]ø=+<äs¡T <äT'KuÛ≤sêìï düVæ≤+#· Òø£ Ä‘·àVü≤‘· e+Ï #·ø£è‘ê´ìøÏ bÕ\Œ&É‘ês¡T. e÷qe J$‘·+˝À

düTK<äT'U≤\T XÊX«‘·+ø±e⁄. eTq+ ø√s¡Tø√ø£b˛sTTHê <äT'K+ dü+uÛÑ$düTÔ+~. <äT'K+ e∫Ãq|ü&ÉT ìdüŒèVü≤ #Ó+<ä≈£î+&Ü

n+<äT≈£î ø±s¡D+ ‘Ó\TdüTø√yê*. <ëìï n~Û>∑$T+#+<äT≈£î <ÛÓ’s¡ +‘√ eTT+<ä&ÉT>∑T yj·÷*.

dü»®qT\T, dü‘· e+‘·T\T, |üs√|üø±s¡ >∑TD+ ø£\yês¡T, #Ó&ÉTe÷≥*ï, ì+<ä*ï $qe\dæ ñ+≥T+~. Çø£

kÕe÷qT´\ >∑‹ @$TÏ? n≥Te+Ï <äTÁwüŒ#êsêìï, ì+<ä*ï ~>∑$T+#ê\ì ø±<äT. j·TTø±Ôj·TTø±Ô*ï >∑eTì+∫

Á|ü‹ÁøÏj·T≈£î |üPqTø√yê*. Á|ü|ü+#·+˝À Á|ü‹e´ø°Ô @<√ ø£ $<ÛäyÓTÆq ì+<ä*ï $Hê*‡ edüTÔ+~. n+<äTe\¢ ìdüŒèVü≤

#Ó+<ä≈£î+&Ü n+<ä] H√Ïì eT÷sTT+#·&ÜìøÏ #ùd Á|üj·T‘·ï+ eè<∏ë ø±>∑\<äT. ì»+, ì+~+#yê] H√Ïì ‘·q≈£î

‘êqT>± eT÷düTø=H≥T¢ #j·÷*. ˇø£ $<Ûä+>± #·÷ùdÔ ì+~+#yê] nedüs¡+ m+<äT≈£+≤πsyÓ÷! yês¡T eTq

˝ÀbÕ\qT m‹Ô #·÷|ü⁄‘·÷ eTq*ï r]Ã~~›q >∑Ts¡Te⁄\e⁄‘ês¡T. düVü≤q+ e\¢H á ‘Ó*$ eTq≈£î \_ÛdüTÔ+~.

düVü≤q+‘√ dü<äTZD≤\˙ï eTq eX+ ø±>∑\e⁄. z]Ã‘ zs¡T>∑ Ò¢ |ü≥ºD+ ne⁄‘·T+<äHêïs¡T.

dü÷øÏÔ : 1. ˇø£ÿø£åD+, düVü≤q+ ø=+&É+‘· Á|üe÷<ëìï <ä÷s¡+ #ùdÔ, ø£ÿ ø£åD+ ndüVü≤q+

yÓTT‘·Ô+ J$‘êHï HêXq+ #düTÔ+~. ` kÕ«$T $yø±q+<ä.

dü÷øÏÔ : 2. düVü≤q+ Òqì e´øÏÔ mqïÏøÏ $»j·T+ bı+<ä Ò&ÉT.

22

7e ‘·s¡>∑‹


I. Á|ü<Ûëq $\Te : Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

II. ñ|ü$\Te : e÷qedü+ã+<Ûë\T ` eT÷˝≤\T

eT+∫ nqT≈£L\ yÓ’Ks¡T\T ø£*– ñ+&É≥+

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ e÷qedü+ã+<Ûë\T ì*∫ ñ+&É≤ìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\qT

‘Ó\TdüT≈£î+≤s¡T.

♦ nqT≈£L\ yÓ’Ks¡T\T ø£*– eT+∫ e÷qe dü+ã+<Ûë\qT

@s¡Œs¡#·T≈£î+≤s¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : Á|üdüTÔ‘· ø±\+˝À ñs¡T≈£î |üs¡T>∑T\ J$‘ê\˝À eTqTwüß\ eT<Ûä dü+ã+<Ûë\T

‘·–Zb˛‘·THêïsTT. eTqTwüß\T Ä]úø£|üs¡yÓTÆq n+XÊ\≈£î Ç∫Ãq+‘· ÁbÕ<Ûëq´‘·

e÷qe dü+ã+<Ûä n+XÊ\≈£î Çe«≥+ Ò<äT. ñ<äj·T+ ìÁ<ä Ò∫ |üqT\T

#düTø=ì Ä|ò”düT≈£îyÓ[fl n\dæb˛sTT Ç+ÏøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\T

e÷≤¢&ÉTø√e&ÜìøÏ ø±ì, ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T |æ\¢\T e÷≤¢&ÉTø√e≤ìøÏ ø±ì,

ã+<ÛäTe⁄\‘√, Çs¡T>∑Tbıs¡T>∑Tyê]‘√ e÷≤¢&É≤ìøÏ düeTj·T+

<=s¡ø£&É+ Ò<äT. düeTj·T+ <=]øÏHê @ Ï.$. eTT+<√ ø£+|üP´≥sY eTT+<√

≈£Ls¡TÃì ø±\+ yÓfiflãT#·TÃ‘·THêïs¡T ‘·|üŒ ø£*dæ ≈£Ls=Ãì e÷≤¢&ÉTø√e≥+

Ò<äT. ø£ yfi e÷≤¢&çHê |üì ‹Ô&ç e\¢, $düT>∑T e\¢, ∫ø±>±Z e÷≤¢&É≥+

e\¢ eTqTwüß\ eT<Ûä eTqdüŒs¡ú\T edüTÔHêïsTT. |æ\¢\T ≈£L&Ü ‘√Ï |æ\¢\‘√

Ä&ÉTø√e&É+ ø£Hêï Ï.$, ø£+|üP´≥s¡¢πø m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· ÇdüTÔHêïs¡T.

eTqTwüß\ eT<Ûä´ dü+ã+<Ûë\T HÓ\ø=Hê\Hêï, ì*∫ ñ+&Ü\Hêï,

∫s¡Tqe⁄«‘√, ÄbÕ´j·T‘·‘√ |ü\Tø£]+#ê*. >ös¡euÛ≤e+ ø£*– ñ+&Ü*.

$qj·T+, $<Ûj·T‘·, düVü≤q+, zs¡TŒ ñ+&Ü*. Çe˙ï, $<ë´s¡Tú\˝À

ô|+bı+~+#ê*. yês¡T |ü]dæú‘·T\qT ns¡ú+ #düTø=ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\‘√,

Ç‘·s¡T\‘√ eT+∫ dü+ã+<Ûë\qT ø£*– ñ+&˝≤ Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*.

4 e÷qMj·T‘·

23 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹


dü+|òüT≥q`1

sê|òüTe 7e ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·THêï&ÉT. eT+∫ ‘Ó*yÓ’q $<ë´]ú. n‘·ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T Ç<ä›s¡÷ ñ<√´>∑düTú\T. ñ<äj·T+

9 >∑+ˆˆ\≈£î Ç+À¢ ãj·T\T<]‘ kÕj·T+Á‘·+ 8 >∑+ˆˆ\≈£î ekÕÔs¡T. sê|òüTe≈£î Ç+Ï|üì #ùd≥|ü&ÉT n|ü&É|ü&ÉT &ÍŸ‡

edüTÔ+≤sTT. neTàq&ç–‘ HêHêï! |üì˝À _J>± ñHêïqT #·÷düTÔHêïe⁄ ø£<ë! Hêqïq&ÉT>∑T n+≥T+~. Hêqïq&ÉT–‘ Ä|ò”dt

qT+∫ sê>±H $dæ–kÕÔe⁄ nì $düT≈£îÿ+≤s¡T. Á|æj·T+>± e÷≤¢&És¡T. ‘·q≈£î ø±e\dæqe˙ï ‘Ó∫ÃkÕÔs¡T. ø±˙ ne÷àHêqï\≈£î

‘·q‘√ e÷≤¢&É≤ìøÏ düeTj·T+ ñ+&É<äT. ‘·q+fÒ ne÷àHêqï\≈£î Çwüºe÷, ø±<ë sê|òüTe≈£î dü+<Vü≤+.

dü+|òüT≥q`2

nì Ÿ, nìs¡T<Ûé Ç<ä›s¡÷ eT+∫ ùdïVæ≤‘·T\T. Ç<ä›s¡÷ 7e ‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·THêïs¡T. me]øÏ nedüs¡yÓTT∫ÃHê eTs=ø£s¡T

düVü‰j·T+ #düT≈£î+≤s¡T. ø√ÿkÕ] ø√|ü+˝À ñ+&ç ø£]ø=ø£s¡T $düT≈£îÿHêï düs¡T›≈£îb˛jT yês¡T ø±ì b˛≤¢&ÉT≈£îH yês¡T

ø±<äT. ˇø£]øÏ u≤<Ûäø£\T–‘ eTs=ø£s¡T ‘·≥Tºø√ Òs¡T. ˇø£kÕ] Ç<ä›s¡÷ ôd’øÏ Ÿ MT<ä bÕsƒ¡XÊ\≈£î edüTÔ+fÒ nìs¡T<Ûé øÏ+<ä

|ü&Ü¶&ÉT. yÓ÷#‹øÏ, yÓ÷ø±\TøÏ <Óã“\T ‘·–˝≤sTT. n+‘ nìs¡T<Ûé ø£fifl yÓ+ã&ç fiófl ø±sêsTT. nì Ÿ≈£î ≈£L&Ü ø£fiflyÓ+ã&ç

˙fiófl e#êÃsTT. ‘·q ôd’øÏ Ÿ MT<ä &Üø£ºsY <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îì yÓ[fl >±j·÷\≈£î ∫øÏ‘·‡ #sTT+∫ yêfifl Ç+À¢ ~>∑u…≤º&ÉT.

nìs¡T<Ûé≈£î >±j·÷\T e÷ì Ä&ÉTø√e&ÜìøÏ e#Ã<ëø± nì Ÿ ≈£L&Ü Ä&ÉTø√e&ÜìøÏ yÓfifl Ò<äT. kÕj·T+Á‘·+ |üP≥ nìs¡T<Ûé

|üø£ÿH ≈£Ls¡TÃì ø£ãTs¡T¢ #Óù|Œyê&ÉT.

dü+|òüT≥q`3

sê|òüTej·T´ ø£ ¬s’‘·T. sêEbÕ …+ nH |ü …¢≥÷]˝À ñ+≤&ÉT. #ê˝≤ eT+∫ yê&ÉT. uÛ≤s¡ Ò<äT, |æ\¢\T nyÓT]ø±˝À

ñ+≤s¡T. ∫qï, ô|<ä›, ù|<äyês¡T, <Ûäì≈£î\T nqï uÒ<Ûä+ Ò≈£î+&Ü n+<ä]ø° düVü‰j·T+ #kÕÔ&ÉT. n+<ä]‘√ eT+∫>±

ñ+≤&ÉT. n‘·ì eTTK+˝À ø√|ü+ø±ì $düT>∑Tø±ì Ä ] yêfiófl m|ü&É÷ #·÷&É Ò<äT. nqTø√≈£î+&Ü ˇø£kÕ] n‘·ìøÏ

»ãT“ #dæ+~. eT+#·+ MT~qT+∫ Òe Òø£ b˛j·÷&ÉT. n+‘ Ä s¡T s¡+‘ê n‘·ì Ç+À¢H ñ+<ë nqï≥T¢>± ø£s¡T

&Üø£ºs¡TqT |æ\T#·Tø=ì e#êÃs¡T. eTs=ø£s¡T yê[fl+À¢ Äj·Tq≈£î ø±e\dæq bÕ\T, C≤e ø±#·Tø=ì e#êÃs¡T eTs=ø£s¡T

Äj·Tq≈£î dü|üs¡ \T #XÊs¡T. Ç˝≤ sêÁ‹+ãefiófl Äj·Tq≈£î ùde#XÊs¡T. sê|òüTej·T´ eT∞fl e÷eT÷\T>± Äs√>∑ e+‘·T&Éj·÷´&ÉT.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

1. ô|’ düìïyXÊ\ <ë«sê MTπs$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?

2. eTqTwüß\ eT<Ûä dü+ã+<Ûë\T m+<äT≈£î ñ+&Ü*? m˝≤+Ï dü+ã+<Ûë\T ø£*– ñ+&Ü*?

3. eTqTwüß\ eT<Ûä dü+ã+<Ûë\T ì*∫ ñ+&Ü\+fÒ eTq Á|ües¡Ôq m˝≤ ñ+&Ü*?

4. ˙≈£î eT+∫ ùdïVæ≤‘·T\T ñHêïsê? yês¡+fÒ ˙≈£î m+<äT≈£î Çwüº+?

24

7e ‘·s¡>∑‹


e÷qe⁄&ÉT dü+|òüTJ$. düe÷»+˝À J$+#ê\+fÒ düe÷»+˝Àì e´≈£îÔ\‘√ dü+ã+<Ûë\qT ø£*– ñ+&Ü*.

eTqTwüß\ eT<Ûä qTqï dü+ã+<Ûë\T eTq eéVü‰sê\qT ãÏº e÷s¡T‘·÷ ñ+≤sTT. n+fÒ Ç|ü&ÉT $TÁ‘·T&ÉT>±

ñqïyê&ÉT eT]ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ XÁ‘·Te⁄>± e÷s¡e#·TÃ— n_Ûe÷ì+∫q yêπs <«wæ+#·e#·TÃ. BìøÏ ø±s¡D+ eTqTwüß\

eT<Ûä @s¡Œ&çq dü+ã+<Ûë\qT yês¡T ì\u…≥Tºø√ Òø£ b˛e&ÉyT eTqTwüß\ eT<Ûä @s¡Œ&çq dü+ã+<Ûë\T n$ ≈£î≥T+u≤\˝À

ø±˙ düe÷»+˝À ø±˙ ø£\ø±\+ ì*∫ ñ+&Ü* n+fÒ eTq+ eT+∫ nqT≈£L\ yÓ’Ks¡T\qT ø£*– ñ+&Ü*. m<äTÏ

yê]ì ø£wüºô|fÒº e÷≥\T ø±ì |üqT\Tø±ì #j·Tsê<äT.

e÷qe dü+ã+<Ûë\T n˙ï kÕ<Ûës¡D+>± nedüs¡+ MT<äH Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≤sTT. Çø£ÿ&É nedüs¡+ n+fÒ πøe\+

uÛÖ‹ø£ nedüsê Òø±<äT e÷qdæø£ nedüsê\T ≈£L&Ü. ñ<ëˆˆ ≈£î≥T+ã+˝Àì düuÛÑT´\‘√ >∑&É|ü&É+ e\¢ HqT Äq+<ä+>±

ñ+≤qT. nqT≈£î+fÒ Çø£ÿ&É eTq≈£î e÷qdæø£ nedüs¡+ rs¡T‘·TqïfÒ¢ n˝≤H düe÷»+˝Àì e´≈£îÔ\T ≈£L&Ü @<Ó’Hê

ø±s¡ + HÓs¡ys¡TÃø√yê\+fÒ ø£] XøÏÔ #ê\<äì dü+|òü÷\T>± @s¡Œ&É‘ês¡T. Çø£ÿ&ç dü+ã+<Ûë\T ≈£L&Ü nedüs¡+ ø√düyT.

Ç˝≤ @s¡Œ&çq e÷qedü+ã+<Ûë\T ì*∫ ñ+&Ü* n+fÒ eTq+ ø=ìï nqT≈£L\ yÓ’Ks¡T\qT ø£*– ñ+&Ü*. n$ :

qeTàø£+ :

e÷qe dü+ã+<Ûë\T ˇø£]ô|’ eTs=ø£]øÏ >∑\ qeTàø£+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&É‘êsTT. m<äTÏ e´øÏÔ À ìC≤sTTr ñ+fÒH

yê] MT<ä eTq≈£î qeTàø£+ ≈£î<äTs¡T‘·T+~. ø£qTø£ dü+ã+<Ûë\T eT+∫>± ñ+&Ü\+fÒ qeTàø£+‘√ eéVü≤]+#ê*.

q$Tàq yê]H yÓ÷dü+ #j·Te#·TÃ nì yÓ÷dü|üP]‘·+>± eéVü≤]ùdÔ dü+ã+<Ûë\T <Óã“‹+≤sTT.

ñ<ëˆˆ neTà eTqqT nìï yfifi≤ qeTTà‘·T+~.


5. Äq+<ä+>± J$+#ê\+fÒ &ÉãT“, ÄdæÔbÕdüTÔ\T ø±<äT n+<ä]‘√ eT+∫ dü+ã+<Ûë\T ñ+&Ü*. Bìï

MTs¡T @$<Ûä+>± düeT]úkÕÔs¡T?

6. MT Ç+À¢, MT #·T≥Tº|üø£ÿ\ yêfifl‘√ MTs¡T m˝≤ ñ+≤s¡T? yêfiófl MT‘√ m˝≤ ñ+≤s¡T?

1. áyês¡+ s√E\T MTs¡T ô|<ä›\ |ü≥¢ >ös¡e+‘√, qÁeT‘·‘√ Á|üe]Ô+#·+&ç. me]ô|’Hê ø√|ü+, $düT>∑T

Ò≈£î+&Ü zs¡TŒ‘√ ñ+&É+&ç. Ç‘·s¡T\≈£î #‘·HÓ’q düVü‰j·T+ #j·T+&ç. MT nqTuÛÑyê\qT #Ó|üŒ+&ç.


25 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ñ<ëˆˆ neTà m|ü&É÷ |æ\¢\ e÷≥\qT qeTTà‘·T+~. neTà e÷ ùdïVæ≤‘·Tì Ç+Ï¬ø[fl #·<äTe⁄≈£î+≤qT

nì #Ó|æ‘, n˝≤π> n+≥÷ eTT]dæb˛sTT |ü+|ü⁄‘·T+~. ø±˙ MTs¡T yÓ[fl #·<äTe⁄ø√≈£î+&Ü Ï.$. #·÷&É&ÉyÓ÷,

Ä&ÉTø√e&ÉyÓ÷ #kÕs¡qT≈£î+<ë+, n|ü&ÉT ì»+ MT neTà≈£î ‘Ó*ùdÔ m˝≤ ñ+≥T+<√ Væ≤+#·+&ç. MT MT<ä

qeTàø£+ @eTÚ‘·T+<√ Ä˝À∫+#·+&ç.

|üs¡düŒs¡ >ös¡e+ :

>ös¡e+ Ç∫Ã|ü⁄#·TÃø√yê* n+≤s¡T n+fÒ eTq+ Ç‘·s¡T*ï >ös¡$+∫q|ü⁄& Ç‘·s¡T\T eTq*ï >ös¡$kÕÔs¡T.

>ös¡e+ Òì #√≥ eTq+ ø=~›ùd|ü⁄ ≈£L&É ñ+&É ÒeTT. ø£qTø£ ∫qï, ô|<ë›, Åd”Ô\T, |ü⁄s¡Twüß\T, ;<äyês¡T nqï

uÛÒ<ë\T Ò≈£î+&Ü n+<ä]˙ >ös¡$+#ê*. >ös¡yêìï bı+<ë*. |æ\¢\T bÕsƒ¡XÊ\˝À ñbÕ<Ûë´j·TT\T ø£ì|æ+∫q|ü⁄&ÉT

>ös¡e+>± |ü\Tø£]+∫ yê] n_Ûe÷Hêìï bı+<ë*.

ñ<ëˆˆ Ç+ÏøÏ e#∫Ãq yê]‘√ eTsê´<ä>± e÷≤¢&Ü*.

ñ<ëˆˆ s¡»ì Ç+ÏøÏ yêfifl Hêqï Áô|ò+&ÉT me¬s’Hê e∫ÃHê Ò<ë ô|<ä›\T me¬s’Hê e∫ÃHê >ös¡e+>±

|ü\ø£]+∫ ≈£Ls√Ãô|&ÉT‘·T+~. eT+∫˙fiófl ‘ê>∑T‘êsê nì n&ÉT>∑T‘·T+~. @ |üì MT<ä e#êÃs√ ø£qT≈£îÿ+≥T+~.

e∫Ãq yêfifl≈£î s¡»ì >ös¡$+# rs¡T #ê˝≤ q#·Ã&ÉyT ø±<äT s¡»ì˙ ≈£L&Ü yêfiófl >ös¡e+>± #·÷kÕÔs¡T.

düVü‰qTuÛÑ÷‹ :

me]¬ø’Hê @<Ó’Hê u≤<Ûäø£*–q|ü⁄&ÉT eTq+ yê] kÕúq+˝À ñ+&ç Ä˝À∫+∫ yê]øÏ düVü‰j·T+ #j·÷*. Ç<

düVü‰qTuÛÑ÷‹. ñ<ëˆˆ me¬s’Hê u≤<Ûä À¢ ñ+fÒ yê]øÏ kÕ«+‘·q ø£*–+# e÷≥\T #Ó|æŒ yê] u≤<ÛäqT ‘·–Z+#·&É+

kÕqTuÛÑ÷‹ nsTT‘ ‘êH Ä |ü]dæú‘·T˝À ñ+fÒ m˝≤ u≤<Ûä|ü&ÉT‘ê&√ Ä u≤<ÛäqT nqTuÛÑ$dü÷Ô n‘·ìøÏ düVü‰j·T+ #ùdÔ

n~ düVü‰qTuÛÑ÷‹. Bìe\¢ e÷qedü+ã+<Ûë\T eè~∆ #Ó+<äT‘êsTT. eTqTwüß\T Ç‘·s¡T\ <äèwæºø√D+˝À Ä˝À∫kÕÔs¡T

ø£qTø£ nbÕsêú\T nH$ ñ+&Ée⁄.

ñ<ëˆˆ ‘√Ï ÁbÕDT\≈£î <Óã“‘·–*q|ü&ÉT yê]ì z<ë]Ã, nedüs¡yÓTÆq düVü‰j·T+ n+~e«&É+.

ñ<ëˆˆ |æ*¢≈£Lq\T ¬s+&ÉT Ä&ÉT≈£î+≥÷ ñHêïsTT. Ç+‘· À ø£Ï ã+&ç #·Áø£+˝ÀøÏ Çs¡T≈£îÿb˛sTT+~. n~

≈£îjÓ÷´ yÓTTjÓ÷´ nì ns¡Tdü÷Ô ñ+~. Ç~ \‘· #·÷dæ+~. m˝≤>öHê Ä |æ*¢ì ø±bÕ&Ü\qT≈£î+~. bÕ|ü+ n~

uÛÑj·T+‘√ #·Áø£+˝À|ü*øÏ <ä÷]b˛jT ø=B› ø±\T Çs¡T≈£îÿb˛sTT H=|æŒ‘√ ns¡TdüTÔ+~. \‘· yÓT\¢>± <ëìï |ü≥Tºø=ì

#·Áø£+ #·\qT yÓ&É\TŒ #dæ <ëìï s¡øÏå+∫+~. ø±\T≈£î eT+<äT sêdæ+~.

düs¡T›u≤≥T :

e´≈£îÔ\‘√ >±ì, |ü]düsê\‘√>±ì düs¡T›u≤≥T #düTø√>∑*–q e´øÏÔ mø£ÿ&Ó’Hê Äq+<ä+>± J$+#·>∑\&ÉT,

dü‘·‡+ã+<Ûë\qT HÓ\ø=\TŒø√>∑\&ÉT. eTqTwüß\ n\yê≥T¢, yê] eTqdüÔ‘ê«\T, Á|ües¡Ôq\T, yÓ’Ks¡T\T πø

26

7e ‘·s¡>∑‹


$<Ûä+>± ñ+&Ée⁄ á$<Ûä+>± $$<Ûä s¡ø± …’q eTqTwüß´\‘√ dü‘·‡+ã+<Ûë\T @s¡Œs¡#·Tø√yê\+fÒ düs¡T›u≤≥T

ñ+&Ü*.

ñ<ëˆˆ ãdüT‡˝À $|üØ‘·yÓTÆq s¡wt>± ñ+~. #ê˝≤ eT+~ ì\ã&ç ñHêïs¡T. n+<äT˝À eTTdü*yêfiófl ≈£L&Ü

ñHêïs¡T. $XÊ Ÿ, Á|üXÊ+‘Y yêfiflì #·÷dæ yÓ+≥H Ò∫ ‘·eT d”≥T˝À ≈£Ls√ÃeTHêïs¡T. Ä eTTdü*yêfifl≈£î #ê˝≤

dü+‘√wüyÓTÆ+~.

ø£è‘·»„‘· :

eTq≈£î yT\T #dæq yê]øÏ, düVü‰j·T+ #dæq yê]øÏ ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó\|ü&É+ eTq <Ûäs¡à+. eTq≈£î yês¡T #dæq

yT\T eTs¡Te≈£î+&Ü ñ+&Ü*. yê]øÏ ≈£L&É eTq≈£î #‘·HÓ’q düVü‰j·T+ n+~+#ê*.

ñ<ëˆˆ lìyêdt nj·T´+>±sY e÷kÕºs¡T>±] Ç\T¢ mø£ÿ&É+&û yê]ì ø£\yê* nHêï&ÉT yÓ+ø£fÒwt nH

j·TTe≈£î&ÉT ]yêfifl‘√. Äj·Tq u≤ãT! Äj·Tq Ç|ü&ÉT Òs¡T #·ìb˛sTT #ê˝≤ ø±\+ nsTT´+~ nHêïs¡T

]yêfiófl. yêfifl Ç+À¢ yêfiË’flHê ñHêïsê eT∞fl n&ç>±&ÉT. Ä... ñHêïs¡T n~>√ n< Ç\T¢ #·÷ô|≤ºs¡T.

yÓ+ø£fÒwt yÓfi‚fldü]øÏ e÷kÕºs¡T uÛ≤s¡ , ø=&ÉT≈£î, ø√&É\T ñHêïs¡T. yÓ+ø£fÒwt yê]‘√ qeTkÕÿs¡eT+&û. Hê ù|s¡T

yÓ+ø£fÒwt HqT mdt.◊.>± |üì#düTÔHêï. HqT á s√E á kÕúsTT˝À ñHêïq+fÒ e÷kÕº] #·\y. Äj·Tq <ä>∑Zs¡

yêsê\T ñ+&ç #·<äTe⁄≈£îHêï, HêøÏ+‘· ‹+&çô|Ïº, #·<äTe⁄#Ó|æŒ, qqTï Á|üjÓ÷»≈£î&çï#dæq+<äT≈£î Äj·Tq≈£î

ø£è‘·»„‘·\T #ÓãT<ëeTì e#êÃqT. Hê <äTs¡<äèwüº+ yê]ì #·÷ùd uÛ≤>∑ + Ò<äT nHêï&ÉT. eTkÕº] >±] ≈£î≥T+u≤ìøÏ

Äq+<ä+‘√u≤≥T ÄXÃs¡ + ydæ+~.

$qj·T+ / $<Ûj·T‘· :

ô|<ä›yê] |ü≥¢ $qj·T $<Ûj·T‘·\T ø£*– ñ+&Ü*. n~ q\T>∑T]˝À eTq>ös¡yêìï ô|+#·T‘·T+~.

ñ<ëˆˆ HêHêï ñ+&É+&ç HqT kÕe÷qT¢ rdüTø=kÕÔ, n+≥÷ #‹˝Àì dü+∫ì n+<äT≈£îHêï&ÉT $qjYT. Ç+À¢

≈£L&Ü n+‘ neTà, HêHêï\T #Ó|æŒq |üì @<Ó’Hê ‘·T#· ‘·|üŒ≈£î+&Ü #kÕÔ&ÉT. yê] e÷≥\≈£î n+‘· $\Te

Çe«&ÉyT ø±<äT yê]øÏ @ À≥T sê≈£î+&Ü #·÷düT≈£î+≤&ÉT. $qjYT me]‘√HÓ’Hê n˝≤π> ñ+≤&ÉT. Ç‘·s¡T\qT

>ös¡e+>± #·÷&É&É+, yê] e÷≥\qT $qj·T+‘√ $q&É+, bÕÏ+#·&É+. n+<äTπø $qjYT n+fÒ Ä ]˝À

n+<ä]ø° >ös¡e+.

ø£åe÷>∑TD+ :

Ç‘·s¡T\T ‘·|ü#dæq|ü⁄&ÉT yê]ì ø£å$T+# >∑TD+ ø£*– ñ+&Ü*. n˝≤π> eTq+ ‘·|ü #dæq|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü

<ëìì n+^ø£]+∫ ø£åe÷|üD\T #Ó|üŒ>∑\>±*.

27 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ñ<ëˆˆ HqT ‘·|ü#XÊqTsê! e÷ neTà Hêqï\≈£î yê´bÕs¡+ #düTÔHêïì &ÉãT“ r'düT≈£îb˛sTT n+‘ »˝≤‡>±

Ks¡TÃô|≤º. Ç|ü&ÉT @ eTTK+ ô|≥Tº≈£îì yêfifl <ä>∑Z]øÏ yÓfi≤fl*. HqT Ç+ÏøÏ sêqTsê nHêï&ÉT yÓ+ø£Ÿ ‘·q

ùdïVæ≤‘·T&ÉT s¡yTwt‘√. qTe⁄« ‘·|ü ‘Ó\TdüT≈£îHêïe⁄ ø£<ë! MT neTà, Hêqï dü+>∑‹ Hê≈£î ‘Ó\TdüT yêfiófl ìqTï ns¡ú+

#düTø=ì ø£å$TkÕÔs¡T. πø$T uÛÑj·T+ Ò<äT. Ç+ÏøÏ b˛<ë+ sê nHêï&ÉT. s¡yTwt nqï≥T¢>±H yÓ+ø£Ÿ yêfifl neTà

Hêqï &ÉãT“ b˛‘ eT∞fl dü+bÕ~+#·Tø√e#·TÃ. qTy« Òø£b˛‘ yTyÓT˝≤ ã‘·ø±*sê n+≥÷ yÓ+ø£Ÿì <ä>∑Z]øÏ

rdüT≈£îHêïs¡T. yêfiófl ‘·qqT ø√|üŒ&É≈£î+&Ü ø£å$T+∫q+<äT≈£î Ç+¬ø|ü&É÷ Ç˝≤+Ï bıs¡bÕ≥T |üqT\T #j·T≈£L&É<äì

ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT yÓ+ø£Ÿ.

ñ<«>∑ ìj·T+Á‘·D :

e÷qe dü+ã+<Ûë\qT ì*|æ ñ+#·&É+˝À Ç~ Á|üeTTKbÕÁ‘· eVæ≤düTÔ+~. kÕ<Ûës¡D+>± eTqTwüß\eT<Ûä

dü+ã+<Ûë\T XÁ‘·T‘ê«\T>± e÷s¡&ÜìøÏ ø±s¡D+ á ñ<«>∑ìj·T+Á‘·D Òø£b˛e&É+. eTq˝Àì ÄyXÊìï, Áø√<Ûëìï,

<«cÕìï ìj·T+Á‹+#·Tø√e&É+ <ë«sê, düVü≤q+, zs¡TŒqT n\es¡#·Tø√e&É+ <ë«sê e÷qe dü+ã+<Ûë\qT ø£*–

Á|üXÊ+‘·+>± J$+#·e#·TÃ.

n+fÒ eTq+ Ç‘·s¡T\‘√ eT+∫ dü+ã+<Ûë\qT HÓ\ø=\TŒø√yê\Hêï, @s¡Œ&çq dü+ã+<Ûë\qT ì*|æ

ñ+#·Tø√yê\Hêï ô|’q #Ó|æŒq n+XÊ\qT bÕÏ+#ê*. e÷qedü+ã+<Ûë\qT @s¡Œs¡#·T≈£îqï e´øÏÔ m≥Te+Ï

ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\T Ò≈£î+&Ü $»j·Te+‘·+>±, Á|üXÊ+‘·+>± J$+#·>∑\&ÉT.

ñ<ëˆˆ ø√|ü+ eùdÔ s¡+>∑j·T´ eTìwæø±&ÉT n˝≤ –b˛‘ê&ÉT. Ç+À¢ n+<ä]˙ ‹≥º&ÉyT ø±<äT @~ ø£qã&ç‘

<ëìï $dæ]bÕπskÕÔ&ÉT. ø£kÕ] n˝≤ $dæπsdæq|ü& ø£Ás¡ y>∑+>± n‘·ì ≈£L‘·Ts¡T ø£+ÏøÏ ‘·–* ø£qTï b˛sTT+~.

ø£fiófl b˛sTTq ≈£L‘·Ts¡Tì #·÷dæ s¡+>∑j·T´ ≈£î$T* ≈£î$T* @&ÜÃ&ÉT. ‘·qT Ä ø√bÕìï Ä ø£åD+ ìj·T+Á‹+#·T≈£î+fÒ

á Á|üe÷<ä+ »]π>~ ø±<äT ø£<ë! nì s√p ≈£L‘·T]ï #·÷dæ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·T+≤&ÉT.

$TeTà*ï MTs¡T |üØøÏå+#·Tø√+&ç : Hì$ #düTÔHêïHê?

1. neTà Hêqï\ qeTàø±ìï eeTTà #j·T≈£î+&Ü ñ+&É&É+.

2. qqTï q$Tà n|üŒC…|æŒq |üqT\T #j·T&É+.

3. Ç‘·s¡T\qT >ös¡e+>± #·÷&É&É+.

4. Ç‘·s¡T\≈£î düVü≤ø£]+#·&É+.

5. Ç‘·s¡T\ nedüsê\qT <äèwæº À ô|≥Tºø=ì düs¡T›≈£îb˛e&É+.

28

7e ‘·s¡>∑‹


6. Hê≈£î ñqï+‘· À Ç‘·s¡T\≈£î Çe«&É+.

7. Hê≈£î Ç< ø±yê\ì ù|N ô|≥º&É+. kÕ~Û+#·Tø√e&É+.

8. me¬s’Hê #dæq yT\T eTs¡e≈£î+&Ü ñ+&É&É+. yê]øÏ ø£è‘·»„‘·\T #Ó|üŒ&É+.

9. ô|<ä›\|ü≥¢ $qj·T+>± ñ+&É&É+.

10. ‘·|ü #dæq|ü&ÉT ø£å$T+#·eTì n&É>∑&É+.

11. ø√bÕìï ìj·T+Á‹+#·Tø√e&É+.

12. n+<ä]‘√ dü+‘√wü+>± e÷≤¢&É&É+.

13. zs¡TŒ, düVü≤q+ ø£*– ñ+&É&É+.

14. n+<ä]‘√q÷ ÄbÕ´j·T+>± e÷≤¢&É&É+.

eTq+ Ç$ #düTÔHêïe÷?

1. eTq |üqT\T eTq+ |üP]Ô #düT≈£î+≥THêïe÷?

2. eTq |ü⁄düÔø±\T, u≤´>∑T eTq+ düs¡T›≈£î+≥THêïe÷?

3. eTq <äTdüTÔ\T eTq+ XóÁuÛÑ+ #düT≈£î+≥THêïe÷?

4. ‘·s¡>∑‹ >∑<äT\qT XóÁuÛÑ+>± ñ+#·T≈£î+≥THêïe÷?

5. |ü]düsê\qT |ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+#·T‘·THêïe÷?

6. bÕsƒ¡XÊ\ edüTÔe⁄\qT C≤Á>∑‘·Ô>± ø±bÕ&ÉT≈£î+≥THêïe÷?

7. Ç+À¢ eTq≈£î dü+ã+~Û+∫q edüTÔe⁄\qT C≤Á>∑‘·Ô>± düs¡T›≈£î+≥THêïe÷?

dü÷øÏÔ : ‘·q sTT+ÏøÏ e∫Ãqyê&ÉT mÏºyê&Ó’Hê ‘·–q Ø‹>± yêìì Ä<ä]+#·e …qT. ≈£îX\

Á|üXÊï<äT\#˚ dü+uÛ≤wæ+∫, X¯ø±Ô´qTkÕs¡eTT eT+∫ rs¡úeTT, nqïeTT H=dü–

dü+‘√wüô|≥ºe …qT.

29 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te : u≤<Ûä ‘·\T ìs¡«]Ô+#·&É+, ø£s¡Ôe´bÕ\q

II. ñ|ü$\Te : bÕsƒ¡XÊ\ n_Ûeè~∆ À $<ë´s¡Tú\T>± u≤<Ûä ‘·\T ‘Ó\TdüTø=q&É+

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ $<ë´s¡Tú\T>± |æ\¢\T @@ u≤<Ûä ‘·\T ìs¡«Væ≤+#ê˝À ‘Ó\TdüTø=+≤s¡T.

♦ bÕsƒ¡XÊ\ ÄdüTÔ\qT |ü]s¡øÏå+#·Tø√e&É+˝À yê] u≤<Ûä´‘·\qT


IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : eTq+ ∫qï|æ\¢\T>± ñ+&ç ô|<ä›yês¡T>± m<äT>∑T‘·Tqïø=B› eTq nedüsê\

ø√dü+ ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îH˚ edüTÔe⁄\qT eTq+ m+‘√ C≤Á>∑‘·Ô>±

ø±bÕ&ÉT≈£î+≤+. eTq Ç+Ï À eTq edüTÔe⁄\≈£î u≤<Ûä ‘· eVæ≤kÕÔ+.

n˝≤π> eTq |üqT\T eTqyT #düT≈£î+≤+. n˝≤π> eTq bÕsƒ¡XÊ\˝À

≈£L&Ü eTq |üqT\≈£î u≤<Ûä ‘· eVæ≤+#ê*. eTq ‘·s¡>∑‹ >∑~, eTq

bÕsƒ¡XÊ\ eTq~ nH uÛ≤eq ø£*Zq|ü⁄&ÉT <ëìô|’ eTq≈£î Á|ü‘´ø£ ÁX<ä∆

ø£\T>∑T‘·T+~. n˝≤ ø£*–q|ü& eTq+ <ëìô|’ u≤<Ûä ‘· rdüT≈£î+≤+.

n˝≤ u≤<Ûä ‘· >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒj·T&ÉyT á bÕsƒê´+X ñ<›X+.


dü+|òüT≥q`1

düeTj·T+ ñ<äj·T+ 8`50 ìˆˆ\T nsTT´+~. Ç<ä›s¡T ñbÕ<Ûë´j·TT\T ãdüT‡ ~– Vü≤&Ü$&ç>± bÕsƒ¡XÊ\≈£î e#êÃs¡T.

bÕsƒ¡XÊ\ eTT+<äT |æ\¢\T >∑T+|ü⁄ >∑T+|ü⁄\T>± #] >√\ #düTÔHêïs¡T. ‘·s¡>∑‹ >∑<äT\qT, |ü]düsê\qT XóÁuÛÑ+ #j·T Ò<äT.

ñbÕ<Ûë´j·TT\T |æ\¢\qT πøø£\T ydæ |æ*∫ |üqT\T |üP]Ô #sTT+#ês¡T. Ç+‘· À ÁbÕs¡∆Hê düeTj·TyÓTÆ+~. u…\T¢ yÓ÷–+~.

Xã›+ $ì |æ\¢\T ‘ê|”>± ñHêïπsø±˙, e∫Ã es¡Tdü À¢ ì\ã&É Ò<äT. ñbÕ<Ûë´j·TT Ò ‘·+≤\T|ü&ç es¡Tdü À¢ ì\u…≤ºs¡T.

ÁbÕs¡∆Hê düeTj·T+ $T+∫b˛‘·T+<äqï Vü≤&Ü$&ç À dü÷≈£îÔ\T, yês¡Ô\T #·<äTe≈£î+&ÜH C≤rj·T ^‘·+ |æ\¢\‘√ bÕ&ç+∫

ÁbÕs¡úqqT eTT–+#ês¡T.

5 u≤<Ûä ‘· ìs¡«]Ô+#·&É+

30

7e ‘·s¡>∑‹


ñbÕ<Ûë´j·TT\T ‘·s¡>∑‹ >∑<äT\≈£î yÓfi≤fls¡T. Ç<ä›s¡T eTT>∑TZs¡T |æ\¢\T ãj·T≥ ‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T. bÕsƒ¡XÊ\ n+‘ê

m|ü&É÷ n\¢]>± ñ+≥T+~. eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»q düeTj·T+˝À es¡Tdü À ì\ã&Éø£ |æ\¢\+<äs¡T ø=≥Tºø=+≥T+≤s¡T.

|ü]XóÁuÛÑ‘·qT bÕÏ+#·s¡T. Ä≥\T Ä&düeTj·T+˝À u≤>± >=&Ée\T |ü&ÉT‘ês¡T. >=&Ée˝À |æ\¢\≈£î >±j·÷\j·÷´sTT.

u≤\\ düuÛÑ À me]øÏ yês¡T Çwüº+ e∫Ãq≥T¢>± #Ó|æŒ+~ $q≈£î+&Ü e÷≤¢&ÉT≈£î+≤s¡T. Ä bÕsƒ¡XÊ\˝À y&ÉTø£\T,

ñ‘·‡yê\T m|ü&É÷ »s¡T>∑e⁄. |æ\¢\≈£î $$<Ûä ø±s¡ Áø£e÷\ô|’ n+‘·>± ne>±Vü≤q Ò<äT. sê´©\T ìs¡«Væ≤+#·s¡T.

bÕsƒ¡XÊ\˝À m˝≤+Ï |üqT\T #j·Ts¡T. kÕj·T+Á‘·+ es¡ø£ ≤¢ ‘·s¡>∑‹>∑<äT\qT ∫‘·TÔø±–‘ê\‘√ ∫+<äs¡e+<äs¡ #dæ

n|ü]XóÁuÛÑ+ #kÕÔs¡T. |æ\¢\T Á>∑+<∏ë\j·T |ü⁄düÔø±\qT #·<äTe⁄ø√e&ÜìøÏ Ç+ÏøÏ rdüT¬ø[fl eT[fl ‹]– Çe«s¡T. Ç∫ÃHê

∫ì–b˛sTTq |ü⁄düÔø£+ edüTÔ+~. bÕsƒ¡XÊ\ edüTÔe⁄\qT $s¡>=≥º&É+ bÕ&ÉT#j·T&É+ e+Ï$ #kÕÔs¡T. kÕj·T+Á‘·+ Ç+Ï u…\T¢

ø=≥º>±H |æ\¢\+‘ê @ø£ø£+sƒ¡+‘√ >∑Ïº>± n]∫ |üs¡T>∑T\T ô|&ÉT‘·÷ ˇø£]H=ø£s¡T ‘√düT≈£î+≥÷ Ç+ÏøÏ yÓfiófl‘ês¡T. Ç˝≤

ø±≈£î+&Ü me] u≤<Ûä ‘·\qT yês¡T düÁø£eT+>± ìs¡«]Ô+#ê*.

dü+|òüT≥q`2

¬s+&Ée bÕsƒ¡XÊ\. Ä bÕsƒ¡XÊ\˝À |æ\¢\+<äs¡÷ düeTj·TbÕ\q bÕÏdü÷Ô es¡Tdü À ì\ã&ç ÁbÕs¡úHê #kÕÔs¡T. ‘·s¡>∑‹

>∑<äT\qT XóÁuÛÑ+>± ñ+#·T≈£î+≤s¡T. bÕsƒ¡XÊ\ Äes¡D #·T≥÷º |ü]düsê\qT |ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+#·T≈£î+≤s¡T. ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À

ñbÕ<Ûë´j·TT\T ìs¡«Væ≤+# $$<Ûä nuÛÑ düq ø£è‘ê´\˝À Áø£eT•ø£åD‘√ bÕ˝§Z+≤s¡T. eT<Ûë´Vü≤ïuÛÀ»q düeTj·T+˝À #‘·T\T,

ù|¢≥T¢ ø£&ÉTø=ÿì es¡Tdü À ì\ã&ç nqï+ô|≥Tºø=ì ‹+≤s¡T. #Ó‘·Ô≈£î+&çì @sêŒ≥T #düTø=ì <ëì˝À #Ó‘·ÔqT ykÕÔs¡T.

eTs¡T>∑T <=&É¢ yê&Éø£+˝À |ü]XóÁuÛÑ‘·qT bÕÏkÕÔs¡T. Äs√>∑ |ü⁄ n\yê≥¢qT bÕÏkÕÔs¡T. kÕj·T+Á‘·+ düeTj·T+˝À ìj·Te÷\ø£qT

>∑TD+>± m+‘√ ñ‘ê‡Vü≤+‘√ Ä≥\T, Áø°&É\T Ä&ÉT‘ês¡T. yê´j·÷e÷\T #kÕÔs¡T. <Ûë´q+ #kÕÔs¡T. bÕsƒ¡XÊ\ Äes¡D˝À

#Ó≥¢qT HêÏ ‘·s¡>∑‹ yê]>± u≤<Ûä ‘·\T rdüTø=ì s√E yêÏøÏ ˙s¡T, ms¡Te⁄yj·T&É+ XóÁuÛÑ+ #j·T&É+ e+Ï$ #kÕÔs¡T.

yêsêìø=ø£kÕ] u≤\\ düuÛÑs√Eq Á|ü‹ ‘·s¡>∑‹ qT+&ç ‘êeTT #ùd |üqT\ô|’ düMTø£å #düTø=ì düeTdü \qT |ü]wüÿ]+#·T≈£î+≤s¡T.

n+<äT˝À uÛ≤>∑+>± bÕ≥\T, |ü<ë´\T, ø£<∏ä\T #Ó|ü≈£î+≤s¡T.

eTTK´+>± bÕsƒ¡XÊ\ eqs¡T\qT ø±bÕ&ÉTø=q&É+˝À u≤<Ûä ‘· eVæ≤kÕÔs¡T. Á>∑+<∏ë\j·T |ü⁄düÔø±\qT ‘·s¡>∑‹ yêØ>±

neTs¡TÃ‘ês¡T. ‘·s¡>∑‹ yêØ>± |ü⁄düÔø±\qT |ü+∫ô|Ïº yês¡+ ‘·s¡Tyê‘· ‹]– yêÏ kÕúq+˝ÀH ñ+#·T‘ês¡T. bÕsƒ¡XÊ\

edüTÔe⁄\qT m+‘√ C≤Á>∑‘·Ô>± ø±bÕ&ÉT≈£î+≤s¡T. @<Ó’Hê edüTÔe⁄ <=]øÏ‘ ìC≤sTTr ô|f…º À ykÕÔs¡T.

kÕe÷õø£ ø±s¡ Áø£e÷\T #|üÏº sê´©\T ìs¡«Væ≤kÕÔs¡T. yês¡T #ùd |üqT\ >∑T]+∫ yê] ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ‘Ó*j·TCÒkÕÔs¡T.

bÕsƒ¡XÊ\˝À »]π> bÕsƒ¡XÊ\ yê]¸ø√‘·‡e+Hê&ÉT ø£$T°\T>± @s¡Œ&ç me]øÏ yês¡T u≤<Ûä ‘·\T rdüT≈£î+≤s¡T. Äy&ÉTø£≈£î

yê] ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î, Á>±eTô|<ä›\≈£î, n~Ûø±s¡T\≈£î düe÷#êsêìï n+<äCÒkÕÔs¡T. y~ø£≈£î ø±e*‡q edüTÔe⁄\qT ùdø£]+∫

ñbÕ<Ûë´j·TT\ dü\Vü‰\‘√ |æ\¢ Ò n\+ø£]kÕÔs¡T. e∫Ãq yê]ì ∫s¡Tqe⁄«‘√ |ü\ø£]+∫ ÄVü‰«ìkÕÔs¡T. kÕ+düÿ è‹ø£

ø±s¡ Áø£e÷\‘√ e∫Ãq yês¡+<ä]ì Äq+~+|ü#kÕÔs¡T.

‘·s¡>∑‹˝À ñbÕ<Ûë´j·TT\T #Ó|æŒ+~ ÁX<ä∆>± $ì m|üŒÏø£|ü&ÉT Ç+Ï |üìì |üP]Ô #kÕÔs¡T. u≤>± #·<äTe⁄‘ês¡T. Á|ü‹

dü+e‘·‡s¡+ eT+∫ |òü*‘ê\T ekÕÔsTT. Ä bÕsƒ¡XÊ\+fÒ Ä ] yê]πø ø±<äT |üø£ÿ fiÀfl yês¡+<ä]øÏ #ê˝≤ Çwüº+. ø±ãÏº

ÄbÕsƒ¡XÊ\ ø£ eT+∫ bÕsƒ¡XÊ\>± >∑T]Ô+#·ã&ç+~. Çe˙ï ø±s¡ Áø£e÷\T |æ\¢ Ò dü«j·T+>± #j·T&É+ <ë«sê Ä bÕsƒ¡XÊ\

m+‘√ n_Ûeè~∆ #Ó+~+~. Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ |æ\¢\ qyÓ÷<äT ≈£L&Ü ô|s¡T>∑T‘·T+~.

31 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

1. ô|’ ¬s+&ÉT dü+|òüT≥q\qT >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! MÏ <ë«sê MT≈£î @+ ns¡∆+ nsTT´+<√ #Ó|üŒ+&ç.

2. ô|’ ¬s+&ÉT bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ @ bÕsƒ¡XÊ\≈£î <ä>∑Z]dü+ã+<Ûä+ ø£*Z ñ+~?

3. bÕsƒ¡XÊ\˝À |æ\¢\T ‘·eT u≤<Ûä ‘·\qT #|ü≥º&É+ e\q ø£*π> Á|üjÓ÷»q+ @+Ï?

4. ˇø£ $<ë´]ú>± ˙ u≤<Ûä ‘·qT ˙e⁄ ìs¡«]Ô+∫q|ü⁄&ÉT ˙≈£î m˝≤ nì|ædüTÔ+~?

5. bÕsƒ¡XÊ\˝À MT≈£îqï u≤<Ûä ‘·\T @$? MÏì m˝≤ ìs¡«Væ≤+#ê*?


1. bÕsƒ¡XÊ\ ÄdüTÔ\ìï eTq≈£î dü+ã+~Û+∫q$ nì nqT≈£îqï|ü&ÉT yêÏì ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ MTπs$T

#kÕÔs√, me] düVü≤ø±s¡+ rdüT≈£î+≤s√? MT nqTuÛÑyê\qT #Ó|üŒ+&ç.

Hêj·T≈£î&ÉT @+ #j·÷*?

♦ eTT+<äT ‘·qqT ‘êqT ‘Ó\TdüT≈£îì, \øå±´ìï @s¡Œs¡#·Tø√yê*.

♦ ‘·q |üìì ø±≈£î+&Ü n+<ä] |üìì ≈£L&Ü ‘·q |üì>± uÛ≤$+#ê*.

♦ Hêj·T≈£î&ç eT+∫ Ä˝À#·q\ <ë«sê, eT+∫ Á|ües¡Ôq <ë«sê $»j·T+ nH~ düeT≈£Ls¡T‘·T+~.

ø±sê´#·s¡D :

˙e⁄ @ @ dü+<äsê“¤\˝À, $wüj·÷\˝À, düeTdü \ |ü]cÕÿsê\˝À eT+∫ Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#êy√ sêdüTø√...

ñ<ëˆˆ HqT e÷ °#·sY sêì s√Eq ‘·s¡>∑‹ >∑~˝Àì Hê‘√Ï $<ë´s¡Tú\qT Áø£eT•ø£åD‘√ ñ+∫ Hêj·Tø£‘·«+

eVæ≤+#êqT.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

32

7e ‘·s¡>∑‹


°+esYÿ (Team Work) ø£*dæ |üì#j·T&É+ :

eTq XØs¡+˝À ys¡T ys¡T uÛ≤>±\T ø£\dæ πø XøÏÔ>± m˝≤ |üì#kÕÔjÓ÷ n< $<Ûä+>± °+esYÿ‘√ ≈£L&Ü Á|ü‹

düuÛÑT´&ÉT ìs¡à\yÓTÆq eTqdüT‡‘√, düŒwüºyÓTÆq ne>±Vü≤q‘√ ø£\dæ |üì#j·T&Üìπø °+ esYÿ.

♦ ◊ø£eT‘· uÛ≤eq‘√ ø£\dæ |üì#j·T&É+.

♦ Á|ü‹ ˇø£ÿ]ì |üì˝À ìeT>∑ï+ #j·T&É+.

°+ esYÿ >∑T]+∫ Ç|ü&=ø£ ø£<∏äqT #·÷<ë›+!

ø£<∏ä : ˇø£ y≥>±&ÉT bÕe⁄sê\ ø=s¡≈£î e\ |üìï |ü≥Tº≈£î+<ëeTì ˇø£ n&É$˝Àì #Ó≥Tº øÏ+<ä –+»\T

#·*¢ e\|üìï ø=~› <ä÷s¡+˝À ñ+&ç #·÷dü÷Ô ñHêï&ÉT. Äø±X+˝À m>∑Ts¡T‘·÷ edüTÔqï bÕe⁄sê\

>∑T+|ü⁄˝Àì ˇø£ bÕe⁄s¡+ –+»\T #·÷dæ ‹+<ëeTì $T–*q bÕe⁄sê\‘√ n+≥T+~.

n+<äT˝À ˇø£ ‘Ó*yÓ’q bÕe⁄s¡+ e<ä›ì yê]+∫Hê, ø±˙, $T–*q bÕe⁄sê\T Ä dü\Vü‰ $q≈£î+&Ü n˙ï

ø£*dæ øÏ+<ä≈£î yê* –+»\qT ‹+≥÷ yÓT\¢>± n˙ï y≥>±&ÉT |üìïq e\˝À ∫≈£îÿ≈£îHêïsTT. y≥>±&ÉT sêe&É+

#·÷dæ ‘Ó*yÓ’q bÕe⁄s¡+ dü\Vü‰ yTs¡≈£î n˙ï ø£*dæ ø£ÿkÕ]>± e\‘√ düVü‰ ô|’øÏ m–]b˛j·÷sTT. n˝≤ m>∑Ts¡T‘·÷

‘·eT $TÁ‘·&ÉT eT÷wæø£sêE e<ä›≈£î #] ‘·eT ø£≥¢qT $&ç|æ+#·eTì n&ÉT>∑>±, n‘·&ÉT ø£≥T¢ ø=]øÏ yêÏì $eTT≈£îÔ\qT

#kÕ&ÉT.

ø£*dæ |üì#j·T&É+ e\¢ ˝≤uÛ≤\T

1. ‘·≈£îÿe düeTj·T+˝À m≈£îÿe |üì #j·Te#·TÃ.

2. Á|ü‹ |üìì HÓ’|ü⁄D´+‘√ #j·Te#·TÃ.

3. nqT≈£îqï düeTj·T+˝À nqT≈£îqï \ø£å + #s¡Tø√e#·TÃ.

4. Á|ü‹ yê]˝À ø£*dæ |üì#j·T&É+ n\yê≥T ne⁄‘·T+~.

5. Á|ü‹ yê]˝À HÓ’|ü⁄D´+, Ä‘·à $XÊ«dü+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.

Together

Every one

Achieves

More

TEAM

33 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

Á|ü‹ dü+düú ø£ ñ<ë‘·ÔyÓTÆq \øå±´\ø√dü+ |üì#düTÔ+~. Ä dü+düú |üìrs¡T düe÷»+ô|’ Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘·T+~.

ˇø£ b˛©dt ùdºwüHé, ÄdüT|üÁ‹ ‘·eT \øå±´\qT HÓs¡ys¡Ã≈£î+fÒ düe÷»+ m˝≤ ñ+≥T+<√ Væ≤+#·+&ç.

yÓTT‘·Ô+ düe÷» ìsêàD≤ìï Á|üuÛ≤$‘·+ #j·T>∑\ XøÏÔ ˇø£ bÕsƒ¡XÊ\≈£î e÷Á‘·yT ñ+~. bÕsƒ¡XÊ\ @@

eT¨qï‘· \øå±´\ ø√dü+ |üì#düTÔ+<√ Ä \øå±´\T HÓs¡ys¡&É+ ø√dü+ Á|üD≤[ø£ s¡÷bı+~+#·Tø=ì neT\T#dü÷Ô

düMTøÏå+#·Tø=H ø±s¡ Áø£e÷\ düe÷Vü‰sêìï bÕsƒ¡XÊ\ n_Ûeè~∆ ìs¡«Vü≤D>± #Ó|üŒe#·TÃ.

eTq Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡XÊ\\≈£î e#Ã |æ\¢\T mes¡T? yê] H|ü<∏ä + @$TÏ? nH $wüj·÷\T eTq+

Ä˝À∫+∫q≥¢sTT‘ eTq bÕsƒ¡XÊ\\≈£î e#Ã |æ\¢ À¢ m≈£îÿe>± ìs¡Tù|<ä |æ\¢\T eT]j·TT $<ä |ü≥¢ dü¬s’q

ne>±Vü≤q Òì düe÷»+ qT+&ç e#Ã |æ\¢\T m≈£îÿe>± ø£ì|ækÕÔs¡T. yê]øÏ HêDýÓTÆq $<ä qT n+~+∫ <XÊìøÏ,

düe÷C≤ìøÏ ùde #j·T&ÉyT. $<ëé+‘·T\T>±, e÷qe‘ê $\Te\T ø£*–qyês¡T>± eTq+ ø£ÿkÕ] Ä˝À∫+∫

|æ\¢\≈£î düe÷q neø±XÊ\T ø£*Œ+∫ n+<äTø√dü+ yê]øÏ nuÛÑ düq yê‘êes¡D+ ø£*Œ+∫, nìï düVü≤bÕsƒ¡

ø±s¡ Áø£e÷\˝À yê]ì uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #dü÷Ô C≤„q ìsêàD+ ø£*–+#ê*. yê]˝À düeTÁ>±_Ûeè~∆ »]π>˝≤

#·÷&Ü*.

bÕsƒ¡XÊ\≈£î eT+∫ù|s¡T sêyê\+fÒ |æ\¢\≈£î HêDýÓTÆq $<ä qT n+~+#ê*. $<ë´s¡Tú\+‘ê uÀ<ÛäHêuÛÑ düq

Á|üÁøÏj·T˝À¢ #·Ts¡T≈£î>± bÕ˝§ZH≥≥T¢ #j·÷*. |æ\¢\+<ä]ì Á|ü‹ ø±s¡ Áø£eTeTT˝À uÛ≤>∑kÕ«eT´+ #ùd˝≤ eT+∫

yê‘êes¡D≤ìï ø£*Œ+#ê*. n|ü& eT+∫ |òü*‘ê\qT sêã≥ºe#·TÃ.

bÕsƒ¡XÊ\ n_Ûeè~∆ #Ó+<ë\+fÒ e÷qe dü+ã+<Ûë\qT yÓTs¡T>∑T |üs¡T#·Tø√yê*. bÕsƒ¡XÊ\ düe÷»+‘√

eTyTø£yÓTÆ, düVü≤ø±sêìï bı+<äe\dæq nedüs¡+ ñ+~. düe÷»+ nq>± πøe\+ |æ\¢\T, |æ\¢\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT Ò

ø±<äT. Á>±eTdüTÔ\T, $$<Ûä esêZ\ yês¡T, n~Ûø±s¡T\T, ùdyê <äèø£Œ<∏ä+ ø£*–q e´≈£îÔ\T Ms¡+<äs¡T n_Ûeè~∆øÏ

∫Vü‰ï\T, ã&ç À »]π> ø±s¡ Áø£e÷\˝À ≈£L&Ü Ms¡+<ä]ì bÕ˝§ZH˝≤, ã&çøÏ düVü≤ø±s¡+ n+~+#˝≤ #·÷&Ü*.

ã&ç <ë«sêH $<ëúÛ≤´dü+, $<ëúÛ≤´düq <ë«sêH Á>±e÷_Ûeè~∆ nqï≥Tº |æ\¢\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√H uÀ<ÛäHêuÛÑ düq

Á|üÁøÏj·T\qT ìs¡«Væ≤+#ê*. nH«wüD\T, ø£è‘ê´\T, Á|üjÓ÷>±\T e+Ï$ bÕsƒ¡XÊ\˝À ø£ì|æ+#ê*. |æ\¢ À¢

Ä•+∫q düè»Hê‘·àø£‘·, $ø±dü+ #√≥T#düTø√yê*.

$<ëéédüú À Á|ü‹kÕúsTT˝À |üìrs¡T˝À e÷s¡TŒ nH~ ñ+&Ü*. Áb˛‘·‡Vü≤ø£s¡yÓTÆq yê‘êes¡D+ ø£*Œ+#ê*.

düeTs¡úe+‘·yÓTÆq Hêj·Tø£‘·«+ ñbÕ<Ûë´j·TT˝À¢ q÷‘·q ñ‘ê‡Vü≤+ ì+ù|~>± ñ+&Ü*. |üì dü+düÿ è‹ >ös¡$+#·ã&˝≤

yê‘êes¡D+ HÓ\ø=\Œã&Ü*. bÕsƒ¡XÊ\˝À Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·TT\T #ê˝≤ eTTKýÓTÆq e´≈£îÔ\T

yês¡T Ä<äs¡Ù+>± ñ+≥÷ düeTkÕ´kÕ<Ûäq˝À eTT+<äT+&Ü*. $T>∑‘ê yê]ì Á|üuÛ≤$‘·+ #dü÷Ô |üì #sTT+#·Tø√yê*.


34

7e ‘·s¡>∑‹


bÕsƒ¡XÊ\ n_Ûeè~∆ À ø°\ø£ bÕÁ‘· eVæ≤+#~ e÷qe eqs¡T\ ìs¡«Vü≤D. ñbÕ<Ûë´j·TT\T n+øÏ‘· uÛ≤e+‘√

|üì#j·÷*. $$<Ûä ø±s¡ ø£ ≤bÕ\˝À |æ\¢\ uÛ≤>∑kÕ«e÷´ìï ô|+#˝≤ #·÷&Ü*. |üs¡düŒs¡ düVü≤ø±s¡+, dü\Vü‰\T

dü÷#·q\T Çdü÷Ô+&Ü*.

Çø£ bÕsƒ¡XÊ\˝À Á|ü<Ûëq eqs¡T …’q Á>±+≥T\T, Á>∑+<∏ë\j·T+, Á|üjÓ÷>∑XÊ\ yÓTTˆˆ nìï eqs¡T\qT

dü~«ìjÓ÷>∑|üs¡Ã&É+ô|’H bÕsƒ¡XÊ\ n_Ûeè~∆ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+~. uÀ<ÛäHêuÛÑ düq kÕe÷Á–, ø£+|üP´≥sY\T yÓTTˆˆ

yêÏì düeT≈£Ls¡TÃø=ì Ä]úø£+>± |ü]|ü⁄wæº>± ñ+&Ü*.

|æ\¢\T düÁø£eT+>± ã&çøÏ e#Ã≥≥T¢ #·÷ùd u≤<Ûä ‘· ‘·*¢<ä+Á&ÉT\<. ø±ãÏº HÓ\≈£î ø£kÕ] ‘·*¢<ä+Á&ÉT\‘√

düe÷yXyÓTÆ Vü‰»s¡T ø±ì $<ë´s¡Tú\ $esê\T ‘Ó*j·TCÒj·÷*. |æ\¢\ Á|ü>∑‹ô|’ m|üŒÏø£|ü&ÉT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î

$es¡D Çyê«*. bÕsƒ¡XÊ\˝À »]π> SMC düe÷yXÊ\≈£î $<ë´s¡Tú\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT m≈£îÿe>± Vü‰»s¡jT´˝≤

#·÷&Ü*.

bÕsƒ¡XÊ\ n_Ûeè~›øÏ Á|ü<ÛëqyÓTÆq~ Á|üD≤[ø£, dü+kÕú>∑‘· Á|üD≤[ø£ $<ë´ dü+e‘·‡s¡ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À

Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ñbÕ<Ûë´j·TT\T, dü«#·Ã¤+<ä dü+düú\T, bÕsƒ¡XÊ\ j·÷»e÷q´ ø£$TÏ düuÛÑT´\T ø£*dæ

s¡÷bı+~+#·Tø√yê*. $<ë´ $wüj·÷\‘√bÕ≥T, eTÚ[ø£ edü‘·T\T, düe÷» uÛ≤>∑kÕ«eT´+ e+Ï nHø£ n+XÊ\≈£î

#√≥T ø£*Œ+#ê*.

bÕsƒ¡XÊ\˝À |æ\¢*ï nuÛÑ düq+‘√ bÕ≥T nHø£ Ç‘·s¡ ø±s¡ Áø£e÷˝À¢ uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #j·T&É+ e\¢ |æ\¢\T

düs¡«‘√eTTU≤_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#·T≥≈£î M\T ø£\T>∑T‘·T+~. kÕ+düÿ è‹ø£ ø±s¡ Áø£e÷\T, sê´©\T (ã&çu≤≥) |ü Ÿ‡b˛*jÓ÷,

C≤rj·T |ü+&ÉT>∑\T yÓTTˆˆ$, Äs√>∑ ø±s¡ Áø£e÷\T, |ü]düsê\ |ü]XóÁuÛÑ‘·\T |ü#·Ã<äq+, yTfi≤\T, ôd’Hé‡ù|òsTTsY,

$C≤„q j·÷Á‘·\T, C≤rj·T |ü+&ÉT>∑\T, u≤\\ dü+|òü÷\T, ùdyêø±s¡ Áø£e÷\T yÓTTˆˆ$ yêÏ À |æ\¢\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+

‘·|üŒì dü]>± ñ+&Ü*.

bÕsƒ¡XÊ\˝À ìs¡«Væ≤+# $$<Ûä ø±s¡ Áø£e÷\≈£î dü+ã+~Û+∫q |üqT\≈£î u≤<Ûä ‘·eVæ≤+#ê\+fÒ |æ\¢*ï

ø£$T°\T>± @s¡Œs¡#ê*. 1. |ü]XóÁuÛÑ‘· ø£$TÏ, 2) Äs√>∑ ÄVü‰s¡ø£$TÏ, 3) |ü#·Ã<äq+ ` |ü]XóÁuÛÑ‘·,

4) Áø£eT•ø£åD ø£$TÏ.

|ü]XóÁuÛÑ‘· ø£$TÏ :

‘·s¡>∑‹ >∑~. bÕsƒ¡XÊ\ Äes¡D≤ìï |ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+#·Tø√e&É+. Á|ü‹ ‘·s¡>∑‹ qT+&ç ø£s¡T á ø£$T° À

düuÛÑT´\T>± ñ+≤s¡T.

37 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

b˛kÕº|ò”düT˝À ]ø£]+>¥ &çbÕõŸ #düTÔHêï&ÉT. n˝≤π> m Ÿ.◊.dæ Äs√>∑ ;Ûe÷, J$‘· ;Ûe÷ |ü<∏äø±\T rdüTø=ì Á|”$Tj·T+

ø£&ÉT‘·THêï&ÉT. n$ nedüs¡ düeTj·÷˝À¢ Ä<äT≈£î+≤j·Tì n‘·ì qeTàø£+. Ç˝≤ bı<äT|ü⁄ #düTÔHêï&ÉT ø£qTø£ n‘·qT πs|üÏ

>∑T]+∫q Ä+<√fiq |ü&Ée\dæq nedüs¡+ Ò<äT. n‘·qT #düTÔqï bı<äT|ü⁄ πs|üÏ nedüsê\≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.

dü+|òüT≥q`2

øÏc˛sY ≈£L&É Áô|’yŸ ø£+ô|˙˝À ñ<√´– 5 n+¬ø\ J‘·+ &ÉãT“≈£î ø=<äe Ò<äT. Ç‘·ìøÏ ≈£L&É uÛ≤s¡ Ç<ä›s¡T |æ\¢\T

M[fl+À¢ me]øÏ ø±ì bı<äT|ü⁄ bÕÏ+# n\yê≥T Ò<äT. Xì, Ä~ yêsê\˝À M¬ø+&é bÕØº\ì, $+<äT\T $H√<ë\ì

&ÉãT“qT $]$>± Ks¡TÃ #kÕÔ&ÉT. yê] Ç+Ï À Òì edüTÔe+≥÷ @B ñ+&É<äT n~ nedüs¡+ ñHêï Ò≈£îHêï e÷¬sÿÀ¢ ]©CŸ

nsTT´+<ä+fÒ M[fl+À¢ ñ+&Ü*‡+<. yês¡+˝À Ç+À¢ uÛÀ+#ùd <ëìø£Hêï ãj·T≥ ≥fifl≈£î yÓ[fl ‹H< m≈£îÿe Bì‘√

n|ü&É|ü&ÉT ø£&ÉT|ü⁄ ndtôdŸ nsTT &Üø£ºs¡T <ä>∑Zs¡≈£î ≈£L&Ü yÓfifle\dæ edü÷Ô ñ+≥T+~. M] Ç+À¢ nìïedüTÔe⁄\÷

ñHêïsTT ø±˙ nedüsêìøÏ Ä<äTø√e&ÜìøÏ e÷Á‘·+ bı<äT|ü⁄ #dæq &ÉãT“ Ò<äT. nqTø√≈£î+&Ü ˇø£kÕ] n‘·ì uÛ≤s¡ ≈£î

»ãT“#dæ Ä|üπswüHé #j·÷*‡ e∫Ã <ë<ë|ü⁄>± 8 \ø£å\T nedüs¡+ nsTT´+~. &ÉãT“ø√dü+ #ê˝≤ Çã“+~ |ü&ç ∫es¡≈£î

n|ü#j·÷*‡ e∫Ã+~.

eTq+ Ç˝≤+Ï yê]ì m+‘√ eT+~ì #·÷düTÔHêï+. Ä&É+ãsê\≈£î b˛sTT m≈£îÿe>± Ks¡TÃ#dæ nedüsê\T rs¡TÃø√e&ÜìøÏ

n|ü#dæ Ä n|ürs¡TÃø√ Òø£ e&û¶\T ø£≥º Òø£ Ä‘·àVü≤‘· \T #düT≈£îHyê] >∑T]+∫ s√p ù||üsY À #·<äTe⁄‘·÷ ñHêï+ Bìì

ãÏº bı<äT|ü⁄ jÓTTø£ÿ $\Te, ÄeX´ø£‘· m+‘√ >∑T]Ô+#·+&ç.

1. MTs¡T bı<äT|ü⁄ dü÷Á‘ê\qT áyês¡+ s√E\T neT\T |üs¡#·+&ç yÏì m+‘·e÷Á‘·+ bı<äT|ü⁄ #j·T>∑*>±s√

#Ó|üŒ+&ç. bı<äT|ü⁄ #j·T&É+ e\¢ m˝≤+Ï nqTuÛÑ÷‹ì bı+<ës¡T.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

1. ô|’ dü+|òüT≥q\ <ë«sê MTs¡T @$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?

2. πs|üÏ ø√dü+ eTq+ bı<äT|ü⁄ #j·÷*‡q nedüs¡+ @$T?

3. yÏì eTq+ uÛÑ$wü ‘·TÔø√dü+ bı<äT|ü⁄ #j·Te#·TÃ?

4. MTs¡T yÏì bı<äT|ü⁄ #kÕÔs¡T? m˝≤ bı<äT|ü⁄ #kÕÔs√ #Ó|üŒ+&ç.

5. ªª<äTu≤sê #j·T≈£î+&Ü b˛‘ bı<äT|ü⁄ #dæqfÒ¢μμ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷ìï ‘Ó\|ü+&ç.

6. nqedüs¡ Ks¡TÃ\≈£î ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T #Ó|üŒ+&ç.

7. <äTu≤sê≈£î ø=ìï dü+|òüT≥q\T Òø£ ñ<ëVü≤s¡D\T #Ó|üŒ+&ç.

8. ìsê&É+ãs¡‘·≈£î bı<äT|ü⁄≈£î @$T dü+ã+<Ûä+ ñqï~? #·]Ã+#·+&ç.

9. $ìeTj·T dü+düÿ è‹ n+fÒ @$TÏ? BìøÏ bı<äT|ü⁄≈£î dü+ã+<Ûä+ @$TÏ?


38

7e ‘·s¡>∑‹


∫qT≈£î ∫qT≈£î ø£*dæ es¡<Ó’q≥T¢... ô|’kÕ ô|’kÕ ≈£L&Éu…&ÉT‘·÷b˛‘ J$‘·+˝À &ÉãT“ø√dü+ Çã“+~|ü&Ü*‡q

nedüs¡+ ñ+&É<äH~ ø±<äq Òì dü‘· +. ªªSave for a rainy day to make it also a sunny dayμμ nqï Ç+ ¢wüß

kÕyÓT‘· À ≈£L&Ü bı<äT|ü⁄ ÁbÕeTTK´‘ $~‘·eTe⁄‘·T+~. düø±\+˝À bı<äT|ü⁄ MT<ä ÁX<ä∆ eVæ≤+#·ø£b˛‘ J$‘·+˝À

#ê˝≤ ø£cÕº\qT m<äTs√ÿe\dæ edüTÔ+~.

kÕ<Ûës¡D yê&ÉTø£ À bı<äT|ü⁄ n+fÒ ‘·eT Ä<ëj·T+˝À &ÉãT“qT Ks¡TÃô|≥º≈£î+&Ü nfÒºô|≥Tºø√e&É+. Ä]∆ø£XÊg

|ü]uÛ≤wü À Ä<ëj·T+˝À $ìjÓ÷>∑+ #j·T>± $T–*+< bı<äT|ü⁄. eT]+‘· $düÔè‘·yÓTÆq ns¡∆+˝À bı<äT|ü⁄ n+fÒ Ks¡TÃqT

‘·–Z+#·Tø√e&É+.

Ç°e\ s√E˝À¢ <Ûäs¡\T $|üØ‘·+>± ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT. e÷s¡T‘·Tqï |ü]dæú‘·T\≈£î nqT>∑TD+>± dü>∑≥TeTìwæ

HÓ\dü] y‘·q+˝À m≥Te+Ï e÷s¡TŒ\T Òø£b˛sTTHê <Ûäs¡\ $wüj·T+˝À ‘&Ü\T ñ+≥THêïsTT. eTq+ ô|≤º*‡q Ks¡TÃ

sêqT sêqT ô|s¡T>∑T‘√+~ ø±˙ ‘·>∑Z≥+ Ò<äT. ‹+&ç, ã≥º\T, yÓ’<ä +, Ç+Ï|üqTï Ò<ë n<Ó›, yê≥sY _\T¢, ø£¬s+≥T_\T¢,

bò Hé _\T¢ Ç˝≤+Ï eìï, ø±\+ >∑&ç# ø=B› eT]+‘·>± ô|]–b˛‘êsTT. <ëìøÏ ‘√&ÉT |æ\¢\ #·<äTe⁄\T, $+<äT,

$H√<ë\T e+Ï yêÏ À bÕ˝§ZH+<äT≈£î n˝≤π> nqTø√ì yêÏøÏ njT´ Ks¡TÃ≈£î eTq+ Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ø=+‘·

yÓTT‘êÔìï bı<äT|ü⁄ #j·÷*. &ÉãT“ nedüs¡+ ás√E ø£Hêï πs|ü⁄ πs|üÏ ø£Hêï m\T¢+&ç eTq≈£î m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. á

J$‘· dü‘ê´ìï <äèwæº À ô|≥Tºø=ì πsdüÏø√dü+ m+‘√ ø=+‘· yÓTT‘êÔìï eTq+ bı<äT|ü⁄ #j·÷*‡ ñ+≥T+~. bı<äT|ü⁄

#j·T&ÉyT ø±<äT bı<äT|ü⁄ #dæq Á|ü‹ s¡÷bÕsTT˙ eTq+ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+#·Tø√yê*. eTq+ ‹q≤ìøÏ, ñ+&É≤ìπø

nedüs¡yÓTÆq yÓTT‘êÔìï Ks¡TÃ #düTø=ì $$<Ûäs¡÷bÕ˝À¢ eTq dü+bÕ<äq≈£î ‘·–q $<Ûä+>± ‘·>∑T yÓTT‘êÔìï C≤Á>∑‘·Ô

#düTø√yê*.

uÛ≤s¡‘·<X+˝À bı<äT|ü⁄ì eT¨<ä eT+>± Áb˛‘·‡Væ≤+#·&ÜìøÏ b˛kÕº|ò”düT\T m+‘·>±H√ ø£èwæ #düTÔHêïsTT. n‘· ~Ûø£

dü+K´˝À bı<äT|ü⁄ U≤‘ê\T ‘Ó]∫q b˛kÕº|ò”düT\ì Ç‘√~Ûø£+>± Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+ ø√dü+ πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ nyês¡T¶\

Á|ü<ëH√‘·‡yê\T ≈£L&Ü ìs¡«Væ≤k Ô+~.

Hwüq Ÿ ùd$+>¥‡ ÇHédæº≥÷´Ÿ Á|ü»\˝À ªbı<äT|ü⁄μ ˇø£ n\yê≥T>± e÷s¡Ã&É+ ø√dü+ mH√ï Äø£s¡D°j·TyÓTÆq

|ü<∏äø±\÷ Á|üyXô|&ÉT‘√+~.

u≤´+≈£î\T ≈£L&Ü eTq+ bı<äT|ü⁄ #düTø√e&ÜìøÏ |òæø‡&é &çbÕõ≥T¢ eT÷´#·Te Ÿ |òü+&é‡ yÓTTˆˆq |ü<∏äø±\qT

n+~düTÔHêïsTT. n˝≤π> Á|üuÛÑT‘·«, Áô|’y≥T s¡+>∑ dü+düú\T n+~düTÔqï J$‘· ;Ûe÷, Äs√>∑ ;Ûe÷ |ü<∏äø±\T ≈£L&Ü u≤>±

ø£\dæ e#Ã bı<äT|ü⁄ e÷sêZ\T.


39 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

bı<äT|ü⁄ bÕÏ+# Á|ü‹ ø£ÿs¡÷ C≤rj·T Jeq Ádüe+‹˝À ªbı<äT|ü⁄μ $wüj·T+˝À ‘·eTe+‘·T ø£s¡Ôe´+ ìs¡«Væ≤dü÷Ô

<X Ä]∆ø£ Á|ü>∑‹øÏ ñ&É‘ê uÛÑøÏÔ>± ùde\T n+~düTÔHêïs¡H #ÓbÕŒ*. bı<äT|ü⁄ U≤‘ê\˝À eT<äT|ü⁄ #dæq ∫qï ∫qï

yÓTT‘êÔ\T ≈£L&Ü, <XÁ|ü>∑‹øÏ <√Vü≤<ä+ #kÕÔj·Tq&É+˝À dü+<Vü≤+ Ò<äT. n˝≤ |üs√ø£å+>± ù|<ä]ø£+ ìs¡÷à*+#·&ÜìøÏ,

kÕe÷õø£ dæús¡‘ê«ìøÏ kÕe÷qT´\T ≈£L&Ü kÕj·T+ #düTÔHêïs¡qï e÷≥.

|æ\¢\≈£î &ÉãT“$\Te ‘Ó*j·TCÒj·T&É+ø£Hêï eTTK´yÓTÆq~ |æ\¢\˝À bı<äT|ü⁄ n\yê≥TqT Áb˛‘·‡Væ≤+#·&É+.

bı<äT|ü]‘·q+ eTìwæøÏ s¡ø£åDì#·TÃqT

‘·q≈£î \_Û+# Ä<ëj·T+˝À ø=+‘· bı<äT|ü⁄ #düT≈£îì <ë#·T≈£îH eTìwæì #·÷&ÉT n‘·ì n&ÉT>∑T ‘*ø£>±

|ü&ÉT‘·T+~. n‘·ì >∑T+&Ó <ÛÓ’s¡ eTT>± ø=≥Tº≈£î+≥T+~. n‘·ì #·÷|ü⁄\T ìXÃ\+>± ñ+≤sTT. n‘·ì e÷≥ ìs¡“¤j·T+>±

ñ+≥T+~. ñ<√´>∑eTT˝Àì>±ì, es¡Ôø£eTT˝À>±ì ø=+‘·|ü]dæú‹ ‘ês¡Te÷¬s’Hê, n‘·&ÉT ‘·\ÁøÏ+<äT\Tø±&ÉT, >∑T+&Ó|ü–*

ø£qTï eT÷j·T&ÉT.

<äTu≤sê#ùdeTìwæ <ì˙ kÕ~Û+#· Ò&ÉT

‘·q <ÛäHêìï >±ì, ø±˝≤ìï >±ì, XøÏÔì >±ì e´s¡∆+>±, eT+∫˙Ïì yê&çq≥T¢ yê& <äTu≤sê eTìwæ, J$‘·eTT˝À

mqï&É÷ <ì˙ kÕ~Û+#· Ò&ÉT. Á|üe÷<äeXÊq kÕ~Û+∫Hê n~ ‘ê≤≈£îeT+≥e … eTs¡Tø£åDyT e÷j·TyÓTÆb˛‘·T+~. ø£ÿ

ø£åD≤ìï ≈£L&Ü, ìs¡s¡úø£+>± >∑&É|üø£, ì]«sêeTeTT>± bÕ≥T|ü&çq e´≈£îÔ Ò. eTVü‰Hêj·T≈£î …’ Á|ü|ü+#· #·]Á‘·qT q&ç|æ+∫].

ˇø£ $wüj·TeTT˝À ìs¡¢ø£å eTT>± J$+# eTìwæ, eTs√ $wüj·T+˝À ÁX<ä∆ ø£q|üs¡#· Ò&ÉT.

dü÷Ô≈£îÔ\T : ♦ ªª≈£L&Éu…Ïºqyê&ÉT yT&Éø£≥Tº≥ ì»eTT. Ks¡TÃô|Ïºqyê&ÉT ≈£L*b˛e⁄≥

ì»eTT.

♦ bı<äT|ü]‘·q+ eTìwæøÏ s¡ø£åDì#·TÃqT.

♦ <äTu≤sê#ùd eTìwæ <ì˙ kÕ~Û+#· Ò&ÉT.

♦ bı<äT|ü]‘·q+eTìwæøÏ s¡ø£åDì#·TÃqT.

♦ <äTu≤sê #ùd eTìwæ <ì˙ kÕ~Û+#· Ò&ÉT.

40

7e ‘·s¡>∑‹


I. Á|ü<Ûëq $\Te : Äs√>∑ $\Te\T

II. ñ|ü$\Te : eT+∫ Äs√>±´ìøÏ yê´j·÷eT+, Ä≥\T, jÓ÷>±düHê\T <√Vü≤<ä|ü&É‘êsTT.

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ |æ\¢\T eT+∫ Äs√>±´ìøÏ yê´j·÷eT+, jÓ÷>±, Ä≥\T nedüs¡eTì

>∑T]Ô+∫, kÕ<Ûäq #j·T&É+.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : Á|ü‹e´ø°Ô e÷qdæø£+>±, XÊØs¡ø£+>± Äs√>∑ +>± ñ+fÒH Äs√>∑ e+‘·Tì>±

|ü]>∑DÏ+#·ã&É‘ê&ÉT. Ä$<ÛäyÓTÆq Äs√>∑ + \_Û+#ê\+fÒ dü¬s’q yê´j·÷eT+,

Ä≥\T, jÓ÷>∑ kÕ<Ûäq yÓTT<ä …’q$ #j·÷*. <ëìe\¢ XÊØs¡ø£ <Ûäè&É‘·«+

@s¡Œ&ç e÷qdæø±q+<ä+‘√ eTìwæ @ |üìHÓ’Hê #˚j·T>∑\T>∑T‘ê&ÉT.

ñ‘ê‡Vü≤+>±, #·Ts¡T≈£î<äq+>± e´eVü≤]+#·>∑\&ÉT. yê´j·÷eT+, jÓ÷>∑

kÕ<Ûäq yÓTT<ä …’q$ ìj·TeTã<ä∆+>± Á|ü‹~qeT÷ Ä#·]+#ê*.


dü+|òüT≥q`1

ø£s¡TD ‘·s¡#·T>± »\TãT, <ä>∑TZ, ‘·\H=|æŒ ˝≤+Ï yêÏ‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·T+&~. ø±˙ Ä ne÷àsTT ‘ê‘·>±s¡T eTTdü*

yê&Ó’q|üŒÏø° m+‘√ ñ‘ê‡Vü≤+>± #·Ts¡T≈£î>± ñ+≤s¡T. ô|’>± ∫s¡Tqe⁄«‘√ XÊ+‘·+>± ø£ì|ædüTÔ+≤s¡T. Ä $wüj·÷Hï ø£s¡TD

‘ê‘·>±]ì n&ç–+~. n|ü&ÉT Äj·Tq ‘êqT ∫qï|ü&ÉT #·<äTe⁄≈£îH s√E˝À¢ ã&ç #ê˝≤ <ä÷s¡+˝À ñ+&<äì, s√p n+‘·

<ä÷s¡+ q&ç∫yÓ[fl e#Ãyê&çqì #ÓbÕŒ&ÉT. n+‘ø±<äT. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î bı\+ |üqT˝À¢, Ç+Ï |üqT˝À¢ kÕj·T|ü&yê&çqì,

n˝≤π> |ü]XóÁuÛÑyÓTÆq ÄVü‰s¡+ rdüT≈£îHyê&çqì #ÓbÕŒs¡T. á s√E˝À¢ MT≈£î n≥Te+Ï neø±XÊ\T Òø£b˛e&É+ e\¢

XÊØs¡ø£ÁXeT Ò≈£î+&Ü b˛sTT nHø£ s¡T>∑à‘·\T ø£\T>∑T‘·THêïj·Tì nHêïs¡T. ø£s¡TD≈£î ì»yT nì|æ+∫+~. #·<äTe⁄ ‘·|üŒ

Ä≥\T, yê´j·÷eT+ yÓTT<ä …’q$ ñ+&É&É+ Ò<äì, ne÷àHêqï\T ≈£L&Ü b˛° Á|ü|ü+#·+˝À #·<äTe⁄≈£î Ç∫Ãq ÁbÕ<Ûëq´‘·

Ä≥\≈£î, yê´j·÷e÷ìøÏ Çe«&É+ Ò<äì Á>∑Væ≤+∫+~. á |ü]dæú‹ e÷sê\ì uÛ≤$+∫+~.

7 Jeq $<Ûëq+

41 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

dü+|òüT≥q`2

d”‘·, ^‘· nø±ÿ#Ó …¢fiófl. d”‘·ã&ç qT+&ç e∫Ã ø=+#Ó+ ùd|ü⁄ ùdïVæ≤‘·Tsêfifl‘√ Ä≥˝≤&ÉTø=H~. ^‘· e÷Á‘·+ Ä≥\T

Ä&É&É+ Çwüº+ Ò<äì Ï.$. #·÷dü÷Ô, ø£<∏ä\ |ü⁄düÔø±\T #·<äTe⁄‘·÷ eT<Ûä eT<Ûä ˝À @<√ ‹+≥÷ >∑&çù|~. ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ‘·

XØs¡+˝À #Ó&ÉTø=e⁄« ô|]–b˛sTT ˝≤e⁄>± nsTTb˛sTT @|üì#dæHê ‘=+<äs¡>± n\dæb˛jT~. Äj·÷dü|ü&~. yÓ’<äT´&ÉT

ÄyÓTqT |üØøÏå+∫, s√>∑ìs√<Ûäø£ XøÏÔ Òø£b˛e&É+ e\¢ n˝≤ e∫Ã+<äì #ÓbÕŒ&ÉT. d”‘· ^‘· πø Ç+À¢ì yê¬s’Hê yê] yê]

|üqT\e\¢ m≥Te+Ï Äs√>±´ìï bı+<ës√ ø£<ë! ‘·s¡Tyê‘· ‘· ≈£L&Ü d”‘·‘√ ø£*dæ Ä&ÉT≈£îH~. Áø£eT+>± ≤e⁄ ‘·–Z+~.

ñ‘ê‡Vü≤+, #·Ts¡T≈£î<äq+‘√ Ç~es¡ø£Ï ø£+f… m+‘√ yÓTs¡T>±Z nìï+Ï À bÕ˝§Z+≥T+~.

dü+|òüT≥q`3

sêeTT s√p >∑Ts¡Te⁄ düVü‰j·T+‘√ jÓ÷>± #düTÔHêï&ÉT. <Ûë´q+ #ùdyê&ÉT. n~ #·÷dæ s¡eTD qTe⁄« eTTì˝≤ ‘·|üdüT‡

#düTÔHêïe⁄ nì yÓøÏÿ]+#yê&ÉT. sêeTT m|ü&É÷ Á|üXÊ+‘·+>±, qe⁄« yÓTTVü≤+‘√ ø£ìŒdü÷Ô, °#·s¡T n&ç–q Á|üXï\T

#·Ts¡T≈£î>± düe÷<ÛëHê*#Ãyê&ÉT. me]ô|’Hê ∫sê≈£î|ü&yê&ÉT ø±<äT. n‘·ì‘√ ùdïVü≤+ #j·T&ÜìøÏ #ê˝≤ eT+~

ñ‘ê‡Vü≤|ü&yês¡T. s¡eTD Ä\dü +>± ìÁ<ä Ò#yê&ÉT. m|ü&É÷ ã<ä∆ø£+>± ñ+≤&ÉT. ø±¢düT˝À ìÁ<äb˛‘·÷ m|ü&É÷ °#·s¡¢

#‘· ∫yê≥T¢ ‹Hyê&ÉT. m|ü&É÷ n‘·&ÉT ndüVü≤q+>±, ∫sê≈£î>± ñ+&yê&ÉT n‘·ì‘√ ùdïVü≤+ #j·T&ÜìøÏ mes¡÷ Çwüº|ü&

yês¡T ø±<äT.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

1. yÓTT<äÏ dü+|òüT≥q˝À eTTdü* ‘ê‘· #·Ts¡T≈£î>± ñ‘ê‡Vü≤+>± ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T @$TÏ?

2. HÏ ø±\+˝À |æ\¢\T ‘·s¡#·T>± $$<Ûä »ãT“\≈£î m+<äT≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïs√ #Ó|üŒ+&ç?

3. Ä≥\ e\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\T ‘Ó\Œ+&ç. Ä≥\T Ä&Éø£b˛‘ @eTe⁄‘·T+~.

4. yê´j·÷eT+ n+fÒ @$TÏ? MTs¡T s√p yê´j·÷eT+ #kÕÔsê? m≥Te+Ï yê´j·÷eT+ #kÕÔs¡T?

5. jÓ÷>±düHê\ >∑÷]Ã MT≈£î ‘Ó\TkÕ? MT˝À me¬s’Hê #düTÔHêïsê? jÓ÷>±düHê\ kÕ<Ûäqe\¢ eTq+

bı+< Á|üjÓ÷»Hê\T @$TÏ?

6. b˛sTTq yês¡+˝À mìï >∑+≥\T Ä≥\T, q&Éø£, ‹s¡>∑&É+˝À >∑&çbÕs¡T.

7. Á|ü‹s√E kÕj·T+Á‘·+, bÕsƒ¡XÊ\ düeTj·T+ ‘·s¡Tyê‘· 5 qT+&ç 7 >∑+≥\ es¡≈£î Á|ü‹ $<ë´]úøÏ Ä≥\

düeTj·T+. m+‘· eT+~ ø±¢düT˝À Ä düeTj·T+˝À Ä≥\˝À >∑&ÉT|ü⁄‘·THêïs¡T? #·]Ã+#·+&ç. ñ<äj·T+

C≤–+>¥ #j·÷*. #düTÔHêïsê?

42

7e ‘·s¡>∑‹



1. s√p ñ<äj·T+/kÕj·T+Á‘·+ yê´j·÷eT+, jÓ÷>∑ kÕ<Ûäq #j·T+&ç. n$ #dæq ‘·s¡Tyê‘· MTπø$T

nì|æ+∫+<√ MT nqTuÛÑyê\qT, nqTuÛÑ÷‘·T\qT #Ó|üŒ+&ç.

2. Äs¡Tãj·T≥ Á|ü‹s√p MT ùdïVæ≤‘·T\‘√ Ä≥\T Ä&É+&ç. Ä≥\T Ä&É&É+ e\¢ XÊØs¡ø£+>±, e÷qdæø£+>±

MT˝À ø£*–q e÷s¡TŒ\T #Ó|üŒ+&ç.

3. ìqïÏ s√E˝À¢ ñ<äj·T+ qT+&ç kÕj·T+Á‘·+ es¡≈£î MTs¡T mìï >∑+≥\T ≈£Ls¡TÃì >∑&çbÕs¡T. mìï

>∑+≥\T Ä≥\T, q&Éø£ À >∑&çbÕs¡T.

yê´j·÷eT+ :

bÕsƒ¡XÊ\ kÕúsTT $<ë´s¡Tú\T ` Ä≥\T, Áø°&É\T

ø£fi≤XÊ\ kÕúsTT $<ë´s¡Tú\T ` Ä≥\T, Áø°&É\T

25`35 dü+.\ eT<Ûä ej·TdüTÿ\T ` C≤–+>¥, ôd’øÏ Ÿ ‘=ø£ÿ≥+, á‘·, ÄdüHê\T.

35 dü+.\ ô|’ ej·TdüTÿ\T ` y>∑+>± q&Ée≥+

Á|ü‹s√E 1 >∑+≥ yê´j·÷eT+ ‘·|üŒìdü]. Bìe\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\T.

♦ ãø±j·÷ìï ‘·–Z+#·e#·TÃ, ìyê]+#·e#·TÃ.

♦ s¡ø£Ôb˛≥T, eT<ÛäTyTVü≤+ n<äT|ü⁄˝À ñ+≤sTT.

♦ m+&Üs¡Œ¤Hé‡ nH s¡kÕj·THê\T yÓT<ä&ÉT˝À Ádü$+∫q+<äTe\¢ eTqdüT ñ˝≤¢dü+>± ñ+≥T+~.

♦ >∑T+&Ó≈£î ˇ‹Ô&çì ‘·≥Tº≈£îH >∑TD+ ô|]– >∑T+&Ób˛≥T e#Ã neø±X+ ‘·>∑TZ‘·T+~.

♦ ej·TdüTeT[flq yê]˝À e#Ã ÄdæºjÓ÷bıs√dædt nH yê´~Ûì ìyê]+#·e#·TÃ. meTTø£\T, ø£+&Ésê\T,

ø°fifl ã\+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.

♦ s¡ø£Ô+˝À ø=e⁄«XÊ‘·+ ‘·>∑TZ‘·T+~. >∑T+&Ób˛≥T sê≈£î+&Ü ìyê]+#·e#·TÃ.

♦ s√>∑ìs√<Ûäø£ XøÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~.

♦ |æ]‹‘·TÔ\ kÕeTs¡ú + ô|s¡>∑≥+‘√ XÊ«düø√XÊ\ »ãT“\T ‘·>∑TZeTTK+ |ü&É‘êsTT.

♦ s√EyêØ |üì˝À n\dü≥ ‘·>∑TZ‘·T+~.

♦ eTq˝À eTH√<ÛÓ’s¡ +, ø±s¡ kÕ<Ûäq≈£î eTqdüT˝À ;C≤\T |ü&É‘êsTT.

43 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ÄVü‰s¡+ ` n\yê≥T¢ :

eTq+ Á|ü‹s√p ÄVü‰s¡+˝À á øÏ+~ |ü<ësêú\T rdüT≈£î+≤+.

m. |æ+&ç|ü<ësêú\T :

e] ` nqï+, Ç&ç¢, <√ôd, bı+>∑* yÓTT<ä …’q$

>√<ÛäTeT ` ñbÕà, #·bÕ‹ yÓTT<ä …’q$

sê–, dü»®, C§qï, yÓTTø£ÿC§qï ` C≤e, s=f…º\T, |æ+&ç e+≥\T

|ü+#·<ës¡ ` bÕ˙j·÷\T, |æ+&çe+≥\T

u…\¢+ ` bı+>∑*, |æ+&çe+≥\T

e÷+düø£è‘·TÔ\T ` |ü|ü~qTdüT\T, ãsƒêDÏ, ∫≈£îÿ&ÉT, bÕ\T, >∑T&ÉT¶, e÷+dü+, |ü⁄≥º>=&ÉT>∑T\T,

s=j·T´\T, #|ü\T

ø=e⁄«\T ` q÷HÓ, >∑T&ÉT¶ Àì |üdüT|ü⁄, ys¡TXËq>∑, qTe⁄«\T yÓTT<ä …’q $‘·ÔHê\T,

»+‘·Te÷+dü+.

dü÷ø£Î bÂwæºø±\T ` Ä≈£î≈£Ls¡\T, ≈£Ls¡>±j·T\T, bÕ\T yÓTT<ä …’q$

ÄVü‰sêìï 5 kÕs¡T¢>± ‹Hê*.

ñ<äj·T+ 7 >∑+≥\≈£î ` bÕ\T, n˝≤ŒVü‰s¡+

ñ<äj·T+ 11 >∑+≥\≈£î ` n˝≤ŒVü‰s¡+

eT<Ûë´Vü≤ï+ 1 qT+&ç 2 >∑+.\≈£î ` uÛÀ»q+

kÕj·T+Á‘·+ 4 qT+&ç 5 >∑+≥.\≈£î ` n˝≤ŒVü‰s¡+

sêÁ‹ 8 qT+&ç 9 >∑+.\≈£î ` uÛÀ»q+ Ò<ë Ï|òæHé

sêÁ‹ 10 >∑+.\≈£î ` ø£|ü bÕ\T Ò<ë eTõ®>∑

yÓTT‘·Ô+ ÄVü‰s¡+˝À ø±j·T≈£Ls¡\T, |ü+&ÉT¢ 1/3e e+‘·T ñ+&≥≥T¢ #·÷&Ü*.

XøÏÔ $&ÉT<ä\ : 1 Á>±eTT |æ+&ç|ü<ës¡ú+ ` 4 πø\Ø\T

1 Á>±eTT ø=e⁄« ` 9 πø\Ø\T

1 Á>±eTT e÷+düø£è‘·TÔ\T ` 4 πø\Ø\T

XøÏÔ nedüs¡+ : eTìwæøÏ ãs¡Te⁄ 50 πøJ\T, s√E≈£î

Ä|ò”düT |üì ` 1500 πø\Ø\T

XÊØs¡ø£ÁXeT ` 2000 qT+&ç 3000 πø\Ø\T

eT<Ûä düú+ ` 2000 πø\Ø\T

44

7e ‘·s¡>∑‹


#·ø£ÿì Äs√>±´ìøÏ yê´j·÷eT+, Ä≥\T, jÓ÷>∑kÕ<Ûäq nH$ #ê˝≤ nedüs¡+. bÕ‘·ø±\+˝À eTq ô|<ä›\T

düeTj·÷qT≈£L\+>±, $T‘êVü‰s¡+ rdüTø=Hyês¡T. #ê˝≤ <ä÷s¡+ ø±*q&Éø£q yÓfifl&É+, ãs¡Te⁄\T m‘·Ô&É+, bı\+

|üqT\T, Ç+Ï |üqT\T #düTÔ+&yê&ÉT. |ü⁄sêD ø±\+ HêÏ ãTTwüß\T jÓ÷>∑kÕ<Ûäq <ë«sê BsêÈj·TTwüß¸qT bı+<ës¡ì

Á>∑+<∏ë\˝À, ø£<∏ä\˝À #·~$ ‘Ó\TdüT≈£îHêï+ ø£<ë! ìC≤ìøÏ Ä˝À∫ùdÔ bÕ‘·‘·s¡+ yê]ì n&ç– #·÷&É+&ç. e÷

ø±\+˝À nsTT‘ Ç˝≤ ñ+&~. nì n+≥T+≤s¡T. Ä ø±\+HêÏ yês¡T #dæq XÊØs¡ø£ ÁXeT, bÕ‘·‘·s¡+ Ä≥\T

yê]øÏ eT+∫ Äs√>±´ìï Ç#êÃsTT.

áHê&ÉT j·÷+Á‹ø£yÓTÆq Jeq $<Ûëq+˝À |æ\¢\T ã&çøÏ yÓfifl&É+, #·<äTe⁄ø√e&É+, Ç+ÏøÏ sêe&É+ +es¡Tÿ

#j·T&É+ ˝≤+Ï$ #düTÔHêïs¡T. @e÷Á‘·+ düeTj·T+ <=]øÏHê Ï.$. #·÷&É&ÜìøÏ düeTj·T+ πø≤sTTdüTÔHêïs¡T.

ô|<ä›\T ≈£L&Ü yê]≈£î+& |üqT\ ˇ‹Ô&çe\¢ |æ\¢\ Äs√>∑ + >∑÷]Ã |üÏº+#·Tø=H |ü]dæú‹ Ò<äT. #ê˝≤ eT+~

yê´j·÷eT+ #j·Ts¡T. ãj·TÏøÏ yÓ[fl @ |üì #j·÷\Hêï, q&Ées¡T. ô|’>± ãC≤s¡T |üq+‘ê dü÷ÿ≥s¡Tô|’ ≈£Ls=ÃH

eTT–kÕÔs¡T. n+<äTπø eT<ÛäTyTVü≤+ e+Ï »ãT“\T edüTÔHêïsTT. ás√E˝À¢ ∫qï |æ\¢\≈£î ≈£L&Ü eT<ÛäTyTVü≤+

edüTÔ+~.

kÕe÷q´+>± C≤–+>¥ #ê˝≤ eT+∫~. q&Éø£, ôd’øÏ\T ‘=ø£ÿ&É+, á‘·ø=≥º&É+, yÓTT<ä …’q$ <Vü‰ìøÏ ñ

˝≤¢kÕìïkÕÔsTT. yê´j·÷eT+ #ùdÔ eT+∫ ìÁ<äedüTÔ+~. eT+∫ ìÁ<ä ñ+fÒ ãT~∆ #·Ts¡T≈£î>± |üì#düTÔ+~. yê´j·÷eT+

e\¢ eTq <Vü≤+ qT+&ç ãj·T≥≈£î e#Ã #ÓeT≥ eTq s¡ø±Ôìï XóÁuÛÑ|üs¡TdüTÔ+~. n+‘>±ø£ yê´j·÷eT+ XØs¡

kÕeTs¡∆ + ô|+#·T‘·T+~. Äø£è‹ì yÓTs¡T>∑T|üs¡TdüTÔ+~. ãs¡Te⁄ ‘·>∑Z&ÜìøÏ, >∑T+&ÓqT ã˝Àù|‘·+ #j·T&ÜìøÏ, Ä‘·à$XÊ«dü+

ô|+bı+<ä&Üìø° <√Vü≤<ä+ #düTÔ+~. yê´j·÷eT+ eT÷\+>± eTqdüT‡qT ñ‘ê‡Vü≤|ü]# m+&Ü]ŒqT¢ $&ÉT<ä\e⁄‘êsTT.

s¡ø£Ô düs¡|òüsê yÓTs¡T>∑T|ü&ç C≤„|üø£XøÏÔì ìj·T+Á‹+# uÛ≤>±\T eè~∆ #Ó+<äT‘êsTT. yê´j·÷eT+ #ùdyês¡T C≤„|üø£XøÏÔ,

@ø±Á>∑‘·, dü¬s’q ìs¡íj·÷\T rdüTø√e&É+, $$<Ûä \øå±´\qT #Û~+#·≥+, e+Ï yêÏ À¢ #·Ts¡T≈£î>± ñqï≥T¢ $$<Ûä

n<Ûä j·THê\T düŒwüº+ #düTÔHêïsTT. #ê˝≤ùd|ü⁄ ø£+|üP´≥s¡T eTT+<äT e+– ≈£L#√e≥+ e\¢ uÛÑT»+, yÓT&ÉH=|æŒ

sêe&É+, e+Ï yêÏì yê´j·÷eT+ <ë«sê <ä÷s¡+ #j·Te#·TÃ.

nHês√>∑ + ø£*–q|ü&ÉT eTq+ πøe\+ XØsêìøÏ ∫øÏ‘·‡ #düTÔHêï+ eTqdüT‡qT n\ø£å + #düTÔHêï+.

Äs√>±´ìøÏ eTqdüT‡ ≈£L&Ü eTTK´eTì $C≤„qXÊg+ #ÓãT‘·T+~. XØsêìøÏ, eTqdüT‡≈£î düeTÁbÕ<ÛëHê´ìï Ç#Ã~

jÓ÷>±. áHê&ÉT Ç~ #ê˝≤ nedüs¡+. Bìe\¢ eTqdüT‡≈£î Á|üXÊ+‘·‘· \_ÛdüTÔ+~. jÓ÷>±≈£î ô|<ä›, ∫qï eTTdü*

eTT‘·ø£ nH uÛÒ<ä+ Ò<äT. eT+<äT\ e\¢ ø£\>∑ì ñ|üXeTq+ jÓ÷>±e\¢ ø£\T>∑T‘·T+~. eTìwæ Á|ües¡Ôq, <äèwæº,

Ä˝À#·q\qT, JeqXË’*ì Á|üuÛ≤$‘·+ #j·T>∑\<äT. jÓ÷>∑XÊg+ n‹ |ü⁄sê‘·qyÓTÆq~. á s√E˝À¢ nHø£ bÕsƒ¡XÊ\˝À¢,


45 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ø£fi≤XÊ\˝À¢ Ç~ H]ŒdüTÔHêïs¡T. ô|<ä›yêfifl≈£î, ñ<√´>∑T\≈£î jÓ÷>± ‘·s¡>∑‘·T\T ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. Ï.$\˝À ≈£L&Ü

kÕ«$T sê+<yéu≤u≤ ˝≤+Ï yês¡T Á|ü»\≈£î jÓ÷>∑ •ø£åD ÇdüTÔHêïs¡T.

Çø£ Ä≥\ qT+&ç |æ\¢\qT #·<äTe⁄\ù|s¡T‘√ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, ñbÕ<Ûë´j·TT\T <ä÷s¡+ #düTÔHêïs¡T. ø=ìï bÕsƒ¡XÊ\˝À¢

|æ\¢\T Ä&ÉTø√e&ÜìøÏ Ä≥düú ≤\T ≈£L&Ü Òe⁄.

ø=+‘·eT+~ |æ\¢\T m|ü&É÷ düÔãT›>± ñ+&ç Ä≥\˝À ≈£L&Ü bÕ˝§Zqs¡T. ìC≤ìøÏ Ä≥\T ≈£L&Ü yê´j·÷eTyT.

|æ\¢\T Ä≥\ <ë«sê XÊØs¡ø£, e÷qdæø£ Äq+<ä+ bı+<äT‘ês¡T. eT<ÛäTyTVü≤+, Ädüúe÷, q&ÉT+ H=|ü\T, ø°fifl

H=|ü\T, #·s¡àyê´<ÛäT\T yÓTT<ä …’q yêÏì <ä÷s¡+ #j·Te#·TÃ. <Ûë´q+ #j·T&É+e\¢ eTqdüT‡qT ìj·T+Á‹+#·e#·TÃ.

dü÷øÏÔ : Äs√>∑ <Ûäsêà\qT bÕÏ<ë›+ ` Äs√>∑ +>± J$<ë›+

48

7e ‘·s¡>∑‹


eTq<X Á|ü»\T Á|üø£è‹jÓTTø£ÿ ÁbÕeTTK´‘·qT >∑T]Ô+∫q ø±s¡D+>±H Á|üø£è‹jÓTTø£ÿ n+XÊ\qT |ü+#·uÛÑ÷‘ê\qT

Äsê~Û+#yês¡T. ø±e⁄qH dü÷s¡T´ì dü÷s¡ uÛÑ>∑yêqTì>±qT, >±*ì yêj·TT<e⁄ì>±qT, es¡eTTqT es¡TD<e⁄ì>±q÷,

uÛÑ÷$Tì uÛÑ÷<$>±q÷ Äsê~Û+#yês¡T. Á|üø£è‹ n+fÒ n$T‘·yÓTÆq uÛÑøÏÔ uÛ≤e+ ñ+&~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£>√‹ì

rj·TT≥≈£î eTT+<äT uÛÑ÷<$øÏ ÁbÕ]∆+∫ ÄyÓT nqTeT‹ì rdüT≈£îHyês¡T. Ä$<Ûä+>± eTq|üPØ«≈£î\T á Á|üø£è‹

|ü+#·uÛÑ÷‘ê\‘√ ì]à‘·yÓTÆq<äì uÛ≤$+∫ yêÏì Äsê~Û+#yês¡T.

Á|üø£è‹˝À ø£ n+XyÓTÆq dü÷s¡T´&ÉT Á|üø±•dü÷Ô Ms¡T yês¡ì uÛÒ<ä+ Ò≈£î+&Ü n+<ä]ø° yÓ\T>∑TqT, y&çì ÇkÕÔ&ÉT.

‘·\T|ü⁄\T eT÷dæø=ì ñqïyês¡T Nø£Ï ÀH ñ+&çb˛‘ês¡T. n<$<Ûä+>± ~e´‘·«+ ≈£L&Ü n+‘. eTq≈£î Áù|eTì∫Ã

eTq˝À ø£ uÛ≤>∑+>± ñ+&É&Üìπø ~e´‘·«+ ñ+~. Ä ~e´‘ê«ìï eTq Vü≤è<äj·T+˝ÀìøÏ ÄVü‰«ì+∫ Vü≤è<äj·÷ìï

Á|üø±•+|ü#düTø=qe\dæq~ eTqyT. mes¡T øÏÏø° ‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]∫ ô|≥Tºø=+fÒ yê]øÏ yÓ\T>∑T edüTÔ+~.

j·T<äT nH ˇø£ sêEøÏ ˇø£ n&É$˝À ìedæ+# ˇø£ ãTTwæì ø£\e&É+ ‘·≥dæú+∫+~. Ä ãTTwæ#ê˝≤

$C≤„qe+‘·T&Éì , $yø£e+‘·T&Éì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. ˇ+≥]>± ns¡D´+˝À J$düTÔqï n‘·&ÉT Ç+‘· C≤„Hêìï m˝≤

dü+bÕ~+#·T≈£îHêï&Éì sêE ÄXÃs¡ b˛j·÷&ÉT. Çìï $wüj·÷\T m˝≤ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡ì Äj·Tq n&ç>±s¡T. Çs¡yÓ’Hê\T>∑T

eT+~ >∑Ts¡Te⁄\T Hê≈£î düeTdüÔ+ uÀ~Û+#ês¡ì ãTTwædüe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT. á n&É$˝À Ç+‘·eT+~ >∑Ts¡Te⁄˝≤? nì

ÄXÃs¡ |ü&ç Ä >∑Ts¡Te⁄ …es¡ì sêE n&ç>±&ÉT. Á|üø£è‹˝Àì n+XÊ\ ù|s¡¢qT #Ó|æŒ n$ ø=ÿø£ÿÏ ‘·q≈£î $wüj·÷\qT

m˝≤ uÀ~Û+#êjÓ÷ Ä ãTTwæ $es¡+>± #ÓbÕŒs¡T.

ñ<ëVü≤s¡D≈£î

>±* : düTyêdüq\ #‘· <äTsê«düq\ #‘· >±* m˝≤ Á|üuÛ≤$‘·+ ø±<√ n˝≤π> C≤„ì≈£L&Ü eT+∫

Ò<ë #Ó&ÉT edüTÔe⁄\ Á|üuÛ≤yêìøÏ ˝ÀqT ø±≈£L&É<äT.


1. Á|üø£è‹˝À uÛ≤>∑yÓTÆq #Ó≥T¢, q<äT\T, |ü≈£åî\T, »+‘·Te⁄\qT Äsê~Û+#·+&ç. yêÏì Äsê~Û+#·&É+e\¢ MT˝À

ø£*–q nqTuÛÑ÷‘·T\qT ‘Ó\Œ+&ç.

2. uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹˝À |ü+#· uÛÑ÷‘ê\T nq>±, >±*, s¡T, uÛÑ÷$T, Äø±X+, n–ï. eTq+ |üPC≤úÛ≤eq‘√

#·÷düTÔHêï+, Äsê~ÛdüTÔHêï+. eTq Jeq+˝À MÏ ÁbÕ<ÛëqýT$T? m+<äT≈£î |üP»úÛ≤eq‘√ #·÷&Ü*.


49 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

|üs¡«‘·eTT : |üs¡«‘·eTTe … Á|ü‹ˇø£ÿs¡T #Ó&É¶≈£î nr‘·+>± m~–, #·ø£ÿ>± ñqï‘·+>± ì≤s¡T>± ñ+&Ü*.

˙s¡T : ˙s¡T e … eTqeTT eT*qs¡Væ≤‘·+>± Xó<ä∆+>± ‹j·T´>± ñ|üXeTq+ ø£*–+#˝≤ ñ+&Ü*.

#Ó≥T¢ : Á|ü‹|òü\+ Ä•+#·≈£î+&Ü Çdü÷Ô m|ü&É÷ ñ<ës¡+>± ñ+&Ü\ì #Ó≥T¢eTq≈£î uÀ~ÛkÕÔsTT.

#·+Á<äT&ÉT : ø£wüºø±\+˝À ùdïVæ≤‘·Tì jÓTTø£ÿ nedüsê\qT >∑eTì+#·eTì #Ó|ü⁄‘·T+≤&ÉT.

n–ï : <ÛÓ’s¡ +, Ä‘·àìÁ>∑Vü≤+ ø£*– ñ+&Ü\ì, #Ó&ÉTq+‘ê ‘=\–+#ê\ì uÀ~ÛdüTÔ+~.

düeTTÁ<ä+ : ìXÃ\+>± ñ+≥÷, $C≤„q+‘√ |ü]|üPs¡í+>± ñ+≥÷, ø£≥º\T ‘Ó+#·Tø=ì b˛≈£î+&Ü ñ+&Ü\ì

Hs¡TŒ‘·T+~.

eTqTï : eT+∫ $wüj·÷\qT Á>∑Væ≤+#·Tø=+≥÷ eTqdüT‡qT ‘Ós¡#·T≈£îì ñ+#·Tø√yê\ì ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~.

qø£åÁ‘·+ : qø£åÁ‘·+˝≤ ñqï‘·yÓTÆq $wüj·÷\qT ø±+øÏådü÷Ô, Nø£Ï (ø£wüºø±\+)˝À ≈£L&Ü Á|üø±•dü÷Ô

ñ+&É>∑\>±* nì Hs¡TÃ≈£î+≤+.

‘HÓ°>∑ : n~ |ü⁄e⁄«\˝Àì eTø£s¡+<ëìï b˛>∑T#düTø=qï≥T¢>± eTq+ ≈£L&Ü n+<ä] qT+&ç nìïÏqT+&û

kÕsêìï Á>∑Væ≤+∫ d”«ø£]+#ê*.

ªªuÛÑ>∑e+‘·T&ÉT Á|üø£è‹˝À M≥ìï+Ï düèwæº+#ê&ÉT ø±˙ ‘·è|æÔ ø£\T>∑ Ò<äT. n+<äTπø eTìwæ düèwæº+#ê&ÉT.

‘·qãT~∆ì ñ|üjÓ÷–+∫ Á|üø£è‹˝Àì M≥ìï+Ï qT+&ç Hs¡TÃ≈£îH kÕeTs¡∆ + n‘·ìøÏ#êÃ&ÉTμμ nì Ä ãTTwæ sêEøÏ

#ÓbÕŒ&ÉT.

ô|’ ø£<∏ä <ë«sê Á|üø£è‹ qT+&ç mH√ï $wüj·÷\T Hs¡TÃø√e#·Ãì ‘Ó\TdüTø√+&ç. n+<äTπø Á|üø£è‹ì eTq+

Äsê~Û+#ê*. ø±bÕ&Ü*. Á|üø£è‹ô|’ Áù|eTqT ô|+#·Tø√yê*. n+<äTø£H |üPØ«≈£î\T Á|üø£è‹ uÛ≤>∑yÓTÆq #Ó≥¢qT

|üPõ+∫ Ä#Ó≥¢qT qs¡ø£ j·T≈£î+&Ü ø±bÕ&ÉT≈£îHyês¡T. q<äT\qT <e‘·\T>± uÛ≤$+∫ |üP»´uÛ≤e+‘√ yêÏøÏ

Vü‰s¡‘·T*dü÷Ô ø£\Twæ‘·+ ø±≈£î+&Ü ø±bÕ&ÉT≈£îHyês¡T. $$<Ûä »+‘·Te⁄\qT $$<Ûä <e‘·\ yêVü≤Hê\T>± uÛ≤$+∫

yêÏøÏ Vü‰ì »s¡T|ü≈£î+&Ü HÏø° »+‘·Te⁄\|ü≥¢ Áù|eT, <äj·T, ø£s¡TDqT #·÷|ü⁄‘·÷ yêÏì s¡øÏå+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

eTq+ ≈£L&Ü Á|üø£è‹˝À n+‘·sê“¤>∑yT. ø±ãÏº Á|üø£è‹ì Äsê~Ûdü÷Ô |üP»´uÛ≤e+‘√ yêÏì dü+s¡øÏå+#·T≈£î+<ë+.

‘·sê«‹ ‘·sê\yês¡T ≈£L&Ü Vü‰sTT>± á Á|üø£è‹˝Àì n+<ë\qT ÄkÕ«~dü÷Ô Äq+<ä+>± >∑&çù|˝≤ e÷sêZìï

düT>∑eT+ #<ë›+.

dü÷øÏÔ : Á|üø£è‹ì s¡øÏå+#·&É+ Á|ü‹bÂs¡Tì ø£s¡Ôe´+. Á|üø£è‹ô|’ Äsê<ÛäHq ` Á|ü>∑‹øÏ XóuÛÑ+

50

7e ‘·s¡>∑‹


I. Á|ü<Ûëq $\Te : |üsê´es¡D+

II. ñ|ü$\Te : yêj·TTø±\Twü ìyês¡DqT >∑T]+∫ ne>±Vü≤q ø£*– ñ+&Ü*.

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ >±* ÁbÕeTTU≤´ìï ‘Ó\TdüT≈£î+≤s¡T.

♦ >±*ø±\Twü + m˝≤ »s¡T>∑T‘·T+<√ ‘Ó\TdüT≈£î+≤s¡T.

♦ >±* ø±\Twü ìyês¡D≈£î ø£èwæ #j·T>∑\T>∑T‘ês¡T

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : eTq+ J$+#·&ÜìøÏ >±*, s¡T, ÄVü‰s¡+ #ê˝≤ eTTK´+ ÄVü‰s¡+ Ò≈£î+&Ü

ø=ìï s√E\T J$+#·e#·TÃ. ˙s¡T Ò≈£î+&Ü ¬s+&ÉT eT÷&ÉT s√E\T

J$+#·e#·TÃ. ø±ì >±* Ò≈£î+&Ü ø=ìï ìeTTcÕ\T ≈£L&Ü J$+#· Ò+.

eTq+ |” ÒÃ ÄøÏ‡»HéqT ÁbÕDyêj·TTe⁄ nì nHêïs¡T. Ä<ÛäTìø£‘· ù|s¡T‘√

»s¡T>∑T‘·Tqï n_Ûeè~∆e\q, ô|s¡T>∑T‘·Tqï nedüsê\e\¢ >±*ø±\Twü +

ô|]–+~. Bìì ìyê]+#· Òø£b˛‘ uÛÑ$wü ‘·TÔ À >±*ì ≈£L&Ü ø=qe\dæ

edüTÔ+~. ã‘·ø£&ÉyT ø£wüº‘·s¡+ ne⁄‘·T+~. Ç|ü&ÉT eTq+ >±* ø±\Twü +

m˝≤ »s¡T>∑T‘·T+<√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

V. dü+|òüT≥q\T : |òüT≥q 1

dü+|òüT≥q`1

sêeTj·T´bÕ …+ z e÷s¡TeT÷\ Á>±eT+. Ä ]˝À ˇø£ kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡jÓ÷<ÛäT&ÉT ñ+&yê&ÉT. n‘·&ÉT ‘·q

Á>±e÷ìï n+<ä+>± Á|üø£è‹ n+<ë\≈£î ì\j·T+>± ì]à+#ê\qT≈£îHêï&ÉT. Á>±eT+˝Àì n+<ä] düVü≤ø±s¡+‘√ Á|ü‹

Ç+Ïì |üP\ yÓTTø£ÿ\‘√ #Ó≥¢‘√ n+<ä+>± r]Ã ~<ä›>∑*>±s¡T. Á>±eT+˝Àì U≤∞düú ≤\T #Ó≥¢‘√ ì+&çb˛j·÷sTT. ø=+&É\T

>∑T≥º\ MT<ä ø±\Te\ yÓ+≥, s√&ÉT¶\ yÓ+≥ #Ó≥¢qT u≤>± ô|+#ê&ÉT. Ä ]˝À mes¡T≈£L&Ü Ç+<Ûäq+‘√ q&ç#yêVü≤Hê\T

9 ø±\Twü ìyês¡D

51 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

yê&És¡T. ôd’øÏ Ÿ\T, m&É¢ã+&ÉT¢, >∑TÁs¡|ü⁄ã+&ÉT¢ yê&ÉT‘ês¡T. ñ<äj·÷Hï yê´j·÷eT+ #j·T&É+, jÓ÷>±düHê\T #j·T&É+,

ùd+Á~j·T ms¡Te⁄\ <ë«sê |ü+&çq |ü<ësê∆\T ‹q&É+ #j·T&É+, Ç˝≤ Jeq $<Ûëq+ n\yê≥T |ü&É&É+‘√ Ä Á>±eT+

Á|ü»\T Äs√>∑ +‘√ Äq+<ä+>± J$+#·>∑\T>∑T‘·THêïs¡T.

|ü≥ºD+˝À J$+# ˇø£ e´øÏÔ XÊ«düø√X yê´~Û‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷, &Üø£ºsYqT ø£*XÊ&ÉT. &Üø£ºsY n‘·ìì |ü]o*+∫,

m˝≤+Ï eT+<äT\÷ sêj·T≈£î+&Ü, z ¬s+&ÉT HÓ\\T sêeTj·T´bÕ …+ Á>±eT+˝À >∑&ç|æ s¡eTàì #ÓbÕŒ&ÉT.

dü+|òüT≥q 2 :

Hê>∑es¡+ Á>±eT+˝Àì Á|ü»\T Ä]∆ø£+>± m<ä>±\ì, Ä]∆ø£+>± m~–q|ü& Vü‰sTT>± J$+#·e#·Ãì ÁuÛÑeT˝À

|ü&Ü¶s¡T. n+<äT≈£î nqT>∑TD+>± yê] Ä˝À#·q\T e÷]b˛j·÷sTT. ù||üsY $T\T¢\yês¡T m≈£îÿe &ÉãT“ Çe«≥+˝À

]˝Àì #ê˝≤ eT+~, ‘·eT Ç+À¢ bı˝≤˝À¢ ñ+& #Ó≥¢qT q]øÏ neTTà≈£îHêïs¡T. ¬s’‘·T\T s¡kÕj·Tq ms¡Te⁄\T ydæ,

m≈£îÿe |ü+≥ |ü+&ç+∫, m≈£îÿe &ÉãT“ dü+bÕ~+#·&É+ yÓTT<ä\T ô|≤ºs¡T. Á>±eT+˝Àì Á|ü‹ ø£ÿs¡T ‘·q <ë #·÷|æ+#·Tø√yê\ì

n+<ä+>± dæyÓT+≥T uÛÑeHê\T ì]à+#·T≈£îHêïs¡T. ]Á|òæõπs≥s¡T¢, ø±s¡T\T, u…’≈£î\T ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T. ø£wüº|ü&ç u≤>± dü+bÕ~+#yês¡T.

ÄePs¡+‘ê yêVü≤Hê\‘√, j·T+Á‘ê\‘√, |ü]ÁXeT\‘√ ì+&çb˛sTT+~. #Ó≥T¢ ‘·≈£îÿe>± ñ+&É&É+ e\q m+&Üø±\yÓTÆq,

@ ø±\yÓTÆHê bòÕ´qT ydæq ñ&Éø£b˛ùd~, XØs¡eT+‘ê #ÓeT≥‘√ ‘·&ç#~. #ùd~ Òø£, Ç+À¢, Ä|ò”düT˝À¢ m.dæ\T yê&É&É+

yÓTT<ä\T ô|≤ºs¡T.

Ç˝≤ ø=ìï dü+e‘·‡sê\T >∑&ç∫+~. Ä ]˝À ø=+<äs¡T XÊ«düø√X yê´<ÛäT\‘√, eT]ø=+<äs¡T |æ]‹‘·TÔ\‘√,

ø±´q‡sY‘√, Ç+ø=+<äs¡T ÄkÕÔà e+Ï yê´<ÛäT\‘√ u≤<Ûä|ü&É&É+ yÓTT<ä …’q~. &Üø£ºsYqT ø£\e&É+ Á|ü‹HÓ\ y\≈£îy\T Ks¡TÃ

#dæq, yê] yê´<ÛäT\T ‘·>∑TZeTTK+ |ü≥º Ò<äT. nHês√>∑ +‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷, @|üì#j·T Òø£ dü+bÕ<äq Òø£ Ä]∆ø£ Çã“+<äT\≈£î

>∑T¬s’Hês¡T. Ç+À¢ ñqï ˇø£ #Ó≥Tº Hê\T>∑T AC \‘√ düe÷q+.

1. &Üø£ºsY XÊ«düø√Xyê´~Û‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ e∫Ãq e´øÏÔì m+<äT≈£î sêeTj·T´bÕ …+ Á>±eT+˝À ¬s+&ÉTHÓ\\T

>∑&ç|æ s¡eTàHêï&ÉT?

2. sêeTj·T´bÕ …+ Á>±eT+˝≤ MT]ì r]Ã~<ä›≤ìøÏ MTs¡T m˝≤+Ï ø£èwæ #kÕÔs¡T?

3. Äq+<ä+>± Äs√>∑ +>± J$+#·&ÜìøÏ, &ÉãT“ ñ+fÒ dü]b˛‘·T+<ë? Ç+πø$T ø±yê*?

4. yêj·TT ø±\TcÕ´ìï ìyê]+#·&ÜìøÏ @yT$T #j·÷*?

5. s¡T #Ó≥¢‘√ |ü#·Ã>∑, #·\¢>± ø£fiø£fi˝≤&Ü\+fÒ eTqyT+ #Ój·÷´*?

6. #Ó≥Tº øÏ+<ä ≈£Ls¡TÃqï|ü&ÉT Vü‰sTT>± ñ+≥T+~. m+<äT≈£î?

7. >±* ø±\Twü + e\¢ e#ÓÃ yê´<ÛäT\ô|’ #·]Ã+#·+&ç.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

52

7e ‘·s¡>∑‹


|üsêés¡D≤ìøÏ, Äs√>±´ìøÏ eTT&ç :

|üsêés¡D+, e÷eq Äs√>∑ + ø£<ëì‘√ ø£Ï dü+ã+<Ûä+ ø£*– ñ+~. e÷qe⁄&ÉT Äs√>∑ +>± ñ+&Ü\+fÒ

‘·q |ü]düsê\Á|üuÛ≤e+ m+‘√ ñ+≥T+~. kÕúìø£+>± Äs√>∑ ø£s¡ yê‘êes¡D+ HÓ\ø=*Œ‘H uÛÖ>√[ø£ Äs√>∑ +

>∑T]+∫ eTìwæ Ä˝À∫+#·>∑\&ÉT. á uÛÑ÷$Tô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ìedæ+# yê]øÏ eT+∫ s¡T, >±*, ÄVü‰s¡+, ìyêdü+

ø±yê\+fÒ Äs√>∑ ø£s¡ |üsêés¡D+ ø±yê*. nHês√>∑ |ü]dæú‘·T\T ñ‘·Œ‹Ôì ‘·≈£îÿe #kÕÔsTT. á #·s¡ |üsêés¡D

$HêXHêìøÏ ˇ‹Ô&ç ø£\T>∑ CÒdüTÔ+~.

J$+#+<äT≈£î nedüs¡eTjT >±* ø£\Twæ‘·+ ø±e&É+‘√ ø±\Twü ø±s¡ø±s¡ø± …’q yêj·TTe⁄\T dü÷ø£åàJe⁄\T

<äTeTTà<Ûä÷[ e÷qe⁄ì XØs¡+˝ÀøÏ Á|üy•+∫ XØs¡ s¡ø£åDeédüúqT HÓeTà~>± ~>∑C≤s¡Tk Ô+~. n+<äTe\¢ s√>∑ìs√<Ûäø£XøÏÔ

‘·–Z nHø£ s¡ø±\ XÊ«düø√Xdü+ã+<Ûäyê´<ÛäT\T Vü≤è<äj·Tdü+ã+<Ûä yê´<ÛäT\T edüTÔHêïsTT. Á|ü‹ eTìwæøÏ dü>∑≥Tq

s√E≈£î 15 øÏ À\ >±* nedüs¡eTe⁄‘·T+~. s¡T ÄVü‰s¡+ Ò≈£î+fÒ ø=+‘·ø±\+ J$+#·>∑\+ ø±˙ >±* Ò≈£î+fÒ

ø=ìï ìeTTcÕ\T ≈£L&Ü J$+#· ÒeTT. s√>∑ìs√<Ûäø£XøÏÔ ‘·≈£îÿe>± ñqï •Xóe⁄\T eè<äT∆\T >∑s¡“¤düú•Xóe⁄\ô|’ >±*

ø±\Twü Á|üuÛ≤e+ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. |ü]ÁXeT\T s¡yêD≤ eédüú\T eékÕj·T >∑èVü≤dü+ã+<Ûä |üqT\e\¢ >±*

$|üØ‘·+>± ø£\Twæ‘·+ ne⁄‘√+~. Á|ü|ü+#· Äs√>∑ dü+düú n+#·Hê Á|üø±s¡+ ø√≤¢~ Á|ü»\T nbÕj·Tø£s¡yÓTÆq

dü\Œ¤sY&Éj·÷¬ø’‡&é >±&ÛÉ‘·\≈£î dü÷øå±à‹ dü÷ø£ÎyÓTÆq <Ûä÷[ø£DeTT\ e\q Vü≤<äT›\T <ëÏq Á|üe÷<ë\≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T.

>∑èVü‰\˝À e+≥#Ós¡≈£î |æ&Éø£\T u§>∑TZ Ç+<ÛäHê\Tyê&É≥+ e\q Ç+&É¢ À >±* Ä&É&ÜìøÏ dü]jÓÆTq eédüú

Òq+<äTe\q n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·Tqï <XÊ\˝À Åd”Ô\T, |æ\¢\T >±* ø±\TcÕ´ìøÏ >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T.

Á|ü|ü+#· Äs√>∑ dü+düú Á|üø±s¡+ Á|ü‹ e´øÏÔøÏ s√E≈£î 40 50 ©≥s¡¢ s¡T nedüs¡eTT+≥T+~. eT+∫˙ÏøÏ

>∑èVü≤dü+ã+<Ûä e´øÏÔ>∑‘· nedüsê\≈£î nedüs¡eTjT´ á ˙s¡T #ê˝≤ eT+~ Á|ü»\≈£î n+<äTu≤≥T˝À Ò<äT. ø=ìï

<XÊ\˝À s¡T yÓ÷düTø=ì q&ç∫yÓfi‚fl+<äT≈£î m≈£îÿe düeTj·T+ πø≤sTT+#·e\dæ ek Ô+~. ø=ìï#√≥¢ Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆq

˙s¡T \_Û#·&É+ #ê˝≤ ø£wüºeTe⁄‘√+~. HêDýÓTÆq ˙s¡T düs¡|òüsê #j·T&É+ m+‘√ eTTKýÓTÆq~. ø£\Twæ‘· ˙Ï Àì

$$<Ûä yê´~Ûø±s¡ø£ÁøÏeTT\T »«sê\T, &ÉjT]j·÷, s¡ø£Ôø°åD‘·, ø±yÓTs¡T¢ yÓTT<ä\>∑T nHø£ yê´<ÛäT\T ø£*–kÕÔsTT.



1. MT M~Û Àì yê]‘√ ø£*dæ, #Ó≥¢qT Hê≥&É+ #j·T+&ç. yêVü≤Hê\qT ‘·≈£îÿe>± yê&≥T¢ #·÷&É+&ç. MTs¡T

bı+~q nqTuÛÑyê\qT #Ó|üŒ+&ç.

54

7e ‘·s¡>∑‹


I. Á|ü<Ûëq $\Te : XÊÅd”Ôj·T <äèø£Œ<∏ä+

II. ñ|ü$\Te : e÷s¡TŒqT n+^ø£]+#·&É+ $eTs¡ÙqT d”«ø£]+#·&É+.

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ #dæq |üì |ü≥¢ Ç‘·s¡T\ n_ÛÁbÕj·÷\qT kÕqT≈£L\+>± d”«ø£]+#·&É+

n\es¡TÃ≈£î+≤s¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : me]¬ø’Hê düπs yês¡T #dæq |üqT\ MT<ä ˇø£ n_ÛÁbÕj·T+‘√ ñ+≤s¡T.

kÕ<Ûës¡D+>± ‘êqT #dæq |üì dü]>±ZH ñ+<äì uÛ≤$+#·&É+ ≈£L&Ü

»s¡T>∑T‘·T+~. ø√ÿkÕ] Ç‘·s¡T\ n_ÛÁbÕj·÷\qT rdüT≈£îqï|ü&ÉT, <ëìì

kÕqT≈£L\+>± rdüTø√yê*. ø±ãÏº e÷s¡TŒqT n+^ø£]+#·&ÜìøÏ dæ<ä∆+>±

ñ+&Ü*. n+‘ø±ì yêÏì |üÏº+#·Tø=qø£b˛‘ |òü*‘·+ ‘ês¡Te÷s¡T njT´

neø±X+ ñ+≥T+~. ˇø£kÕ] øÏ+~ düìïyXÊ\qT |ü]o*<ë›+. ˇø£

ñ<ëVü≤s¡D ø£+|üP´≥sY es¡ Ÿ¶ Hs¡TÃø√e&É+ ‘·|üŒìdü].


dü+|òüT≥q`1

s¡yTwtu≤ãT s¡#·sTT‘·>± m~– eT+∫ ù|s¡T dü+bÕ~+#·Tø√yê\ì nqT≈£î+≥÷ ñ+&yê&ÉT. n+<äT≈£î ‘·>∑Z≥T¢>±H

nHø£ s¡ø±\ s¡#·¡q\T #düTÔ+&yês¡T. ø£s√E ø£ ~q|üÁ‹ø£ À ªªñ>±~ ø£<∏ä\ b˛°\Tμμ nì Á|üø£≥qqT #·÷dæ, ákÕ]

‘·|üŒ≈£î+&Ü á b˛°\≈£î ˇø£ eT+∫ ø£<∏äqT sêdæ |ü+bÕ\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT. Bì<ë«sê sêheT+‘ê ‘·q ù|s¡T

‘Ó*dæb˛‘·T+<äì ÄX‘√ ø£<∏ä sêj·T&É+ yÓTT<ä\T ô|≤º&ÉT. yÓTT‘êÔìøÏ s¡yTwt u≤ãT ø£<∏äqT dæ<ä∆+ #düT≈£îHêï&ÉT. Ä |üÁ‹ø±

ø±sê´\j·÷ìøÏ |ü+ù|ø£+f… eTT+<äT ‘·q uÛ≤s¡ ≈£î $ì|æ<ë›eTì |æ*#ê&ÉT. ‘·qT sêdæq ø£<∏äq+‘ê uÛ≤s¡ ≈£î $ì|æ+#ê&ÉT.

ø£<∏äq+‘ê $qï uÛ≤s¡ ªªu≤>±H ñ+~ ø±ì, düeTø±©q n+XÊ\‘√ ≈£L&çq ø£<∏ä nsTT‘ Ç+ø± u≤>∑T+&~. Á|üdüTÔ‘·

s¡#·q\˙ï m≈£îÿe>± Ç˝≤+Ï ø£<∏ä Ò edüTÔHêïj·Tìμμ ‘·q n_ÛÁbÕj·÷ìï #Ó|æŒ+~. ‘·q uÛ≤s¡ #Ó|æŒ+~ $qï s¡yTwt u≤ãT

ªªÇø£ #ê\T, @<√, b˛˙ Ò nì ˙ø√kÕ] $ì|æ+∫ ø£<∏äqT b˛düTº #<ë›eTqT≈£î+fÒ, Ç˝≤ ñ+fÒ u≤>∑T+&~, n˝≤ ñ+fÒ

u≤>∑T+&<äì #Ó|üHêïyê Hê≈£î ‘Ó*j·T<ë m˝≤ ñ+fÒ u≤>∑T+≥T+<√μμ nì Ä ø£<∏äqT |üÁ‹ø± ø±sê´\j·÷ìøÏ |ü+|æ+#ês¡T.

10 e÷s¡TŒ

55 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ø=ìï s√E\≈£î ‘êqT sêdæq ø£<∏ä j·T<∏ë‘·<∏ä+>± ‹]– b˛düTº\˝À e∫Ã+~. ÄXÃs¡ +‘√ ø£esY $|æŒ #·÷&É>±

n+<äT˝À ªª MT ø£<∏ä m+|æø£ ø± Ò<äì, ø±s¡D+ ø£<∏ä düeTø±©q n+XÊ\øÏ dü+ã+~Û+∫ ø±<äì n+<äTπø MT ø£<∏äqT ‹]–

|ü+|ædüTÔHêï+μμ nì sêdæ ñqï ù||üs¡Tì #·~yê&ÉT. n|ü& nø£ÿ&çøÏ e∫Ãq uÛ≤s¡ ªª@yÓTÆ+<ä+&ûμμ nì n&ÉT>∑>± ªª˙eqï~

ì»yT. ˙e⁄ #Ó|æŒq|ü⁄&ÉT, ˙ e÷≥\T |üÏº+#·Tø√ Ò<äT.. ˙ e÷≥$ì Hê ø£<∏äqT düeTø±©q n+XÊ\‘√ sêdæ ñ+fÒ

u≤>∑T+&~μμ nì ‘·q‘√ »]–q $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT.

dü+|òüT≥q`2

ÁX<ä∆ Ä bÕsƒ¡XÊ\˝À #ê˝≤ ‘Ó*yÓ’q ne÷àsTT. #ê˝≤ #·Ts¡T¬ø’q ne÷àsTT ≈£L&Ü. n+<äTπø ñbÕ<Ûë´j·TT\+<äs¡÷

‘·qì n_Ûe÷ì+#yês¡T. ø±ì ÁX<ä∆≈£î eTs√ ø√D+ ‘·qT #ê˝≤ n\¢]|æ\¢ m|ü&É÷ mes√ï ø£]ï m&ç|ædü÷ÔH ñ+≥T+~.

yê]ì yÓøÏÿ]dü÷Ô Ä≥|üÏºdü÷Ô ñ+&~. B+‘√ #ê˝≤ eT+~ $<ë´s¡T∆\T ‘·q qT+&ç ‘·|æŒ+#·T≈£îì yÓfi‚flyês¡T. Ç˝≤ #j·T&É+

‘·|üŒì yês¡T u≤<Ûä|ü&ÜÔs¡ì ‘·q ùdïVæ≤‘·Tsê\T n#·T´‘· s√E #Ó|ü⁄ÔH ñ+≥T+~. ◊Hê $ì|æ+#·Tø√<äT.

ˇø£s√E s√p e÷~]>±H ÁX<ä› ø£]ì Ä≥ |üÏºdüTÔ+fÒ n‘·qT ø±\TC≤] |ü&Ü¶&ÉT. ‘·\≈£î <Óã“‘·–* >±j·TyÓTÆ+~.

n~ ‘Ó*dæ Ä nu≤“sTT Hêqï yÓ+≥H bÕsƒ¡XÊ\≈£î e#êÃ&ÉT. ÁX<ä∆ uÛÑj·T+‘√ eDÏøÏb˛sTT+~, yêfifl Hêqï @eT+≤s√ nì

~>±\T>± ñ+~. ÁX<ä∆ <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ãq Ä nu≤“sTT Hêqï ªª#·÷&Ée÷à! n+<äs¡÷ ø£*dæ dü+‘√wü+>± Ä&ÉTø√yê*. ø±˙,

Ç˝≤ #j·T≈£L&É<äìμμ m+‘√ XÊ+‘·+>± #Ó|æŒyÓfi≤fl&ÉT. ÁX<ä∆ ÄXÃs¡ b˛sTT+~. ø£ dü+ ‘·qT Hêô|’ ø√|ü–+#·Tø√ Ò<äì

nqT≈£î+~. ÁX<ä∆ Ä˝À#·q˝À¢ |ü&ç+~. ªª‘·qT nqedüs¡+>± $T>∑‘ê |æ\¢*ï @&ç|ædüTÔHêïqì mìï kÕs¡T¢ ‘·q Á|ües¡Ôq

e÷s¡TÃø√eTì #Ó|æŒHê $ì|æ+#·Tø√ Ò<äì, Çø£ qT+&ç n+<ä]‘√ ø£*dæ ñ+&Ü\ìμμ nqT≈£î+~. eTs¡TdüÏ s√E qT+&ç

ÁX<ä∆ À e÷s¡TŒ ø£ì|æk Ô+~. ‘·qT eTT+<äÏ ≤ ø±≈£î+&Ü n+<ä]‘√ ø£*$&ç>± ñ+≥÷ dü+‘√wü+>± Ä&ÉT≈£î+≥T+~.

1. s¡yTwtu≤ãT ‘·q uÛ≤s¡ #Ó|æŒq n_ÛÁbÕj·T+ $q Ò<äT ø£<ë! n~ dü¬s’+<Hê? m+<äT≈£î?

2. ÁX<ä› ‘·q Á|ües¡Ôq e÷s¡TÃø√e\dæq nedüs¡+ m+<äT≈£î e∫Ã+~? ø£yfi ‘·qT e÷s¡ø£b˛‘ @eTjT´~?

3. MTs¡T MT $wüj·T+˝À Ç‘·s¡T\T #Ó|æŒq|ü&ÉT yê] e÷≥\T $ì @yÓTÆHê |ü<ä∆‘·T\T e÷s¡TÃ≈£îHêïsê?

4. @jT dü+<äsê“¤\˝À eTq+ Ç‘·s¡T\ n_ÛÁbÕj·÷\qT rdüTø√yê*.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


1. MTs¡T MT Ç+À¢ >±ì bÕsƒ¡XÊ\˝À >±ì @<Ó’q |üìì #düTÔqï|ü⁄&ÉT, me¬s’Hê <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ã n˝≤ ø±<äT

Ç˝≤ #j·÷\qï|ü⁄&ÉT MTs¡T Á|üe]Ô+∫q rs¡TqT sêj·T+&ç.

56

7e ‘·s¡>∑‹


d”«j·÷_Ûeè~∆

eTq #·T≥÷º »s¡T>∑T‘·Tqï n_Ûeè~∆ì >∑eTì+#·T≈£î+≥÷ d”«j·T n<Ûä j·Tq+ <ë«sê, ø£èwæ, |ü≥Tº<ä\‘√ J$‘·+˝À

kı+‘·+>± n_Ûeè~∆ #Ó+<ä≤ìï d”«j·÷_Ûeè~∆ n+≤s¡T. e÷s¡ŒqT n+^ø£]dü÷Ô eTT+<äT≈£î b˛<ë+.

d”«j·÷_Ûeè~∆ kÕ~Û+#·&ÜìøÏ bÕÏ+#ê*‡q n+XÊ\T / #·s¡ \T :

♦ m\¢|ü&ÉT bÕõÏyé Ä˝À#·q\T ø£*– ñ+&Ü*.

♦ ˙ #·T≥Tº »s¡T>∑T n_Ûeè~∆ì >∑eTì+#ê*. eT+∫ì ˙˝À n_Ûeè~∆ #düTø√yê*.

♦ ˙ #·T≥÷º »]π> e÷s¡TŒ\qT ndüŒwüº‘·qT m<äTs=ÿì, yêÏì Áù|$T+#ê*.

♦ n|üU≤´‹ |ü]dæú‹ì ≈£L&Ü ∫s¡Tqe⁄«‘√ d”«ø£]+∫ <ëìì m<äTs√ÿyê*.

♦ ˙<Ó’q XË’*˝À n_Ûeè~∆¬ø’ kÕVü≤dæ+#ê*, kÕ~Û+#ê*.

♦ ø£wüº, qcÕº\˝À øÏ¢wüº |ü]dæú‘·T\˝À düeTj·T dü÷Œ¤]Ôì Á|ü<ä]Ù+∫ düeTdü \qT n~Û>∑$T+#ê*.

♦ <ä÷s¡ <äèwæº‘√ ˙ \øå±´ìï kÕ~Û+#·&ÜìøÏ ˇø£ <äèø£Œ<∏ëìï @s¡Œs¡#·Tø=ì Ä <äèø£Œ<Ûä+˝À ˙ #·T≥÷º ñ+&

yê]ì uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #dæ n+<ä]‘√ ø£\dæ ñ+&ç n_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#ê*.

düe÷»+˝À eTq+ nHø£ eT+~ì >∑eTìdü÷Ô ñ+≤+. yê]˝À m<äTÏ yê] n_ÛÁbÕj·÷\≈£î >ös¡e$T#Ã

yê¬s’‘. eT]ø=+‘· eT+~ ndü Ò |üÏº+#·Tø√ì yês¡T. nsTT‘ #düTÔqï |üì >∑T]+∫ me¬s’Hê dü~«eTs¡Ù #ùd <ëìì

düVæ≤+#·ì yês¡T nHø£ eT+~ ñ+≤s¡T. @<Ó’qø±ì m<äTÏyês¡T eTq*ï $eT]ÙdüTÔHêïs¡+fÒ eTq˝À ø±ì eTq+ #düTÔqï

|üì˝À @<√ e÷s¡TŒqT Ä•düTÔqï≥T¢>± uÛ≤$+#ê*.

e÷s¡TŒqT ÄVü‰«ìùdÔ eTq≈£î n+<äT˝Àì neø±XÊ\T ø£ì|ækÕÔsTT. n+<äT˝Àì dü+‘√wü+ |ü\Tø£]düTÔ+~. ø£yfi

eTq+ e÷s¡TŒqT ÄVü‰«ì+#·ø£b˛‘ n+<äT˝À neø±XÊ\T eTq≈£î ø£ì|æ+#·e⁄. ìsêX, ìdüŒ èVü≤\T eTq*ï Äe]kÕÔsTT.

Çø£ Ç˝≤+Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ n_Ûeè~∆øÏ neø±XeTT+&É<äT ø£<ë! ñ<ëVü≤s¡D≈£î ø£ &Üø£ºs¡T ‘·qT #dæq ∫qï bıs¡bÕ≥Te\¢

ˇø£s√– eTs¡DÏ+#ê&ÉT. n|üŒÏ qT+&ç s√>∑T\T Ä &Üø£¶s¡T <ä>∑Z]øÏ yÓfifl&ÉyT e÷HXÊs¡T. ø±ì ‘·q bıs¡bÕ≥TqT

‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. Çø£ qT+&ç n˝≤ #j·T≈£L&É<äqT≈£îHêï&ÉT. eT∞fl yÓ’<ä + #j·T&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. s√>∑T\‘√ ‘·q

e÷≥˝‘√ kÕ«+‘·q #j·T>∑*>±&ÉT. Ç|ü& n< &Üø£¶s¡T <ä>∑Zs¡≈£î m+‘√ eT+~ s√>∑T\T edüTÔHêïs¡T.


57 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

@<Ó’Hê >±ì eT+∫ $wüj·÷ìøÏ, n_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ& @ $eTs¡ÙHÓ’Hê d”«ø£]+#ê*. @ e÷s¡TŒHÓ’Hê ÄVü‰«ì+#ê*.

e÷s¡TŒ #Ó’‘·Hê´ìøÏ ∫Vü≤ï+. #Ó’‘·q´+ JeHêìøÏ ∫Vü≤ï+. Á|üø£è‹ Á|ü‹ ãTT‘·Te⁄˝Àq÷ ‘·q dü«uÛ≤yêìï

e÷s¡TÃ≈£î+≥T+~. ••s¡+˝À Ä≈£îsê*Ãq #Ó≥Tº edü+‘·+˝À ∫>∑T]düTÔ+~. düèwæº Àì Á|ü‹ ÁbÕDÏ ‘·q n+‘·' u≤Vü≤´

dü«uÛÑyê\qT ìs¡+‘·s¡+ ø±\qT>∑TD+>± e÷s¡TÃ≈£î+≥T+~. Á|üø£è‹˝À e÷s¡TŒ n‘· +‘· düVü≤»eTq Jeq Á|üÁøÏj·T.

e÷s¡TŒ n+fÒ...

»s¡T>∑T‘·Tqï |üqT\˝À ø£ì|æ+# |ü⁄s√>∑‹H e÷s¡TŒ n+≤s¡T. á e÷s¡TŒ≈£î eT÷\+ $$<Ûä s¡ø±\ nqTuÛÑyê\T,

n_ÛÁbÕj·÷\T, |ü]XÀ<Ûäq\T>± #Ó|üŒe#·TÃ.

e÷s¡TŒqT m+<äTø£ n+^ø£]+#ê*...

>∑‘· nqTuÛÑyê*ï |ü⁄Hê<äT\T>± #düTø=ì uÛÑ$wü ‘·TÔ nedüsê\qT <äèwæº À ô|≥Tºø=ì es¡Ôe÷Hêìï MTs¡T

r]Ã~<äT›ø√e&ÜìøÏ eTq+ e÷sê*.

e÷s¡TŒì ÄVü‰«ìùdÔ eTq≈£î n+<äT˝ÀH neø±XÊ\T ø£ì|ækÕÔsTT. n+<äT˝Àì dü+‘√wü+ |ü\Tø£]düTÔ+~.

e÷s¡TŒqT n+^ø£]+#·ø£b˛‘...

ˇø£yfi eTq+ e÷s¡TŒ‘·qT ÄVü‰«ì+#·ø£ b˛‘ n+<äT˝À neø±XÊ\T eTq≈£î ø£ì|æ+#·e⁄. ìsêXÊ ìdüŒ èVü≤\T

eTq*ï Äe]kÕÔsTT. Çø£ Ç˝≤+Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ n_Ûeè~∆øÏ neø±X+ ñ+&É<äT. #ê˝≤ eT+~ e÷s¡TŒqT n+^ø£]+#·ø£

b˛e&ÜìøÏ ø±s¡D+ ªªuÛÑj·T+μμ. ñqï~ b˛‘·T+<yÓ÷ nì, nqT≈£îqï~ sê<yÓ÷qì ~>∑T\T‘√ Ç˝≤ nìï nqTe÷Hê\‘√

yês¡T e÷s¡TŒqT n+^ø£]+#·s¡T.

$eTs¡Ù n+fÒ...

eTq+ #düTÔqï |üqT\ô|’ ìs=àVü≤e÷≥+>± n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ&É+. me¬s’q dü~«eTs¡Ù\T #ùdÔ ø£∫Ã‘·+>±

yêÏì d”«ø£]+#ê*. n+<äT≈£î á ñ<ëVü≤s¡D #·÷<ë›+. z eTVü‰‘·TàDÏí Äj·Tq •wüß´&Ó|ü&É÷ |òü÷≥T>±

$eT]Ù+#yê&ÉT. nqTø£åDeT÷ ì+~+#yê&ÉT. @<√ düeTj·T+˝À •wüß´&ÉT ‘Ó\TdüTø√>∑\>∑T‘ê&É , |üXÊÃ‘êÔ|ü+

#Ó+<äT‘ê&Éì Ä eTVü‰‘·Tà&ÉqT≈£îHyê&ÉT. ‘·q Ç‘·s¡ •wüß´\‘√ ` Ä •wüß´&ÉT ì>∑]« nì, #ê˝≤ dü<äTZDo\T&Éì

yÓT#·TÃø√\T>±H Ä eTVü‰‘·Tà&ÉT #Óù|Œyê&ÉT. ø=Hêïfifl≈£î Ä >∑]«wüß&Ó’q •wüß´&ÉT bıs¡T>∑÷]øÏ z |üìMT<ä yÓfió‘·÷

Ä˝À∫+#ê&ÉT. ‘êHÓ+‘·>± $eT]ÙdüTÔHêï, >∑Ts¡Te⁄>±s¡T ‘·qHÓqï&É÷ |ü …¢‘·TÔ e÷≥sTTHê nq Ò<äT. ô|’>± ‘·qqT

yÓT#·TÃ≈£î+≥÷H e÷≤&ÉT‘·THêï&ÉT. Äj·Tq <ä>∑Z]¬ø[fl ‘·|üŒø£ ø£åe÷|üD ø√sê\qT≈£îHêï&ÉT. nsTT‘ Á|üe÷<äeXÊ‘·TÔ

|ü⁄*yê‘·|ü&ç ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. Ä yês¡Ô $qï eTVü‰‘·Tà&Ó+‘·>±H√ <äT'œ+#ê&ÉT. Hê˝À nVü≤+ø±s¡+ ô|s¡>∑≈£î+&Ü,

m|üŒÏø£|ü&ÉT Ä‘·à|ü]XÀ<Ûäq #ùd+<äT≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü& $eTs¡Ù\T #ùd •wüß´&ÉT eTs¡DÏ+#·&É+ Hê <äTs¡<äèwüº+ nì

$#ê]+#ê&ÉT.

58

7e ‘·s¡>∑‹


m<äTÏ yê] $eTs¡Ù\T eTq˝À n+‘·]«ø£å≈£î Áù|πs|ækÕÔsTT. eTq≈£î bÕsƒê\e⁄‘êsTT. e÷s¡Z<äs¡Ùø±\e⁄‘êsTT.

eTq $y#·qqT, $yø±ìï C≤>∑è‘·+ #kÕÔsTT. n+fÒ>±ì $eT]Ù+∫q yê]ì ì+~+#·&É+, nee÷ì+#·&É+

‘·>∑<äT. eTq˝Àì ˝ÀbÕ\qT Á>∑Væ≤+#·T≈£îH Á|üj·T‘·ï+ #Ój·÷´*.

ø=+‘· eT+~ eTq+ #düTÔqï |üqT\≈£î dü+ã+~Û+∫, eTq≈£î dü+ã+~Û+∫ nqedüs¡+>± $eTs¡Ù\T #dü÷Ô

ñ+≤s¡T. yêÏe\¢ eTq+ u≤<Ûä|ü&Ü*‡q nedüs¡+ Ò<äT.

nC≤„q+‘√H nqedüs¡ $eTs¡Ù

mes√ ekÕÔs¡ì, @<√ #kÕÔs¡ì m<äTs¡T #·÷dü÷Ô ø±\πøå|ü+ #ùdyês¡T #ê˝≤ eT+~ ñ+≤s¡T. nsTT‘ ‘êqT

e÷Á‘·+ Ç‘·s¡T\≈£î @ s¡ø£+>±q÷ yT\T #j·Ts¡T. πøe\+ m<äTÏyê]ì |ü<äTHÓ’q e÷≥\‘√ >±j·T|üs¡TdüTÔ+≤s¡T.

ø±˙, ‘êqqT e÷Á‘·+ mes¡÷ @MT nq≈£L&É<äT. yê]øÏ eT+∫ #Ó|üŒ&Üìï ≈£L&Ü düVæ≤+#·s¡T. ô|’>± m<äTs¡T <ë&ç

#kÕÔs¡T. me]¬ø’‘ ‘·q≈£î n˙ï ‘Ó\TdüT nì nqT≈£î+≤s√ yês¡+‘ê eT÷s¡Tâ Ò. m<äTÏ e´øÏÔ qT+∫ eTq+

‘Ó\TdüTø√e\dæ+~ m+‘√ ñ+≥T+~. düπs! MT≈£î ‘Ó*j·T≈£îHêï Çã“+~ ñ+&É<äT. ø±˙ Ç‘·s¡T\ $wüj·T+˝À

CÀø£ + #düTø√e&É+ e÷Á‘·+ dü]ø±<äT. @ |ü #j·T Òìyêπs m<äTÏyês¡T #ùd |üìô|’ $eTs¡Ù\T >∑T|æŒdüTÔ+≤s¡T.

me]ø° düVü‰j·T|ü&Éìyêπs Ç‘·s¡T\T n+~+# düVü‰j·÷ìï …ø£ÿ#j·Ts¡T. ø£yfi ‘êeTT n+<äT˝À #=s¡e #·÷|æ‘

Ä |üì $\Te ‘Ó\TdüTÔ+~. Ä düVü‰j·÷ìï n+#·Hê yùd neø±X+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. n+‘ø±˙ m|ü&É÷ Ç‘·s¡T\qT

$eT]Ùdü÷Ô ø± πøå|ü+ #ùdyês¡T m+<äT≈£L ø=s¡<ä>±ìyês¡e⁄‘ês¡T. e÷≥\T ø√≥\T <ë≥T‘êsTT, ø±˙ ø±fiófl

>∑&É|ü <ë≥e⁄ nH kÕyÓT‘· ñ+~. m|ü&É÷ Ç‘·s¡T\ düVü‰j·T+ ø√dü+ ìØøÏå+#yês¡T ∫es¡≈£î k˛eTs¡T\T>±

e÷]b˛‘ês¡T. á ‘·‘·«+ #ê˝≤ Á|üe÷<äø£s¡+. Bìe\¢ yêπs Çã“+<äT˝À¢ |ü&É‘ês¡T. |üì#j·T&É+ #‘·ø±≈£î+&Ü

b˛‘·T+~. ø±ãÏº MTs¡T #ùd+‘· #j·T+&ç. nsTTHê düVü‰j·T+ ø±yê\+fÒ @<√ s¡ø£+>± #j·T÷‘· n+<äT‘·T+~.

ø±˙ @ |ü #j·Tqì ˇfÒºdüT≈£î ≈£Ls¡TÃ+&yês¡T J$‘·+˝À #ê˝≤ qwüºb˛e\dæ edüTÔ+~. |üìe Ò¢ Äs√>∑ +,

|üìe Ò¢ $C≤„q+ yÓTs¡T>∑T|ü&ÉT‘·T+~. n+‘ø±<äT |üìe Ò¢ Jeq Áe÷D≤\T ô|s¡T>∑T‘êsTT. nsTT‘ @MT #‘·ø±ì

yês¡T e÷Á‘·+ Ç‘·s¡T\ô|’ nqedüs¡|ü⁄ ì+<ä\T ydüTÔ+≤s¡T. m<äTÏ e´øÏÔ #ùd Á|ü‹ |üì˝À ‘·|ü\T rj·T&ÜìøÏ

Á|üj·T‘·ï+ #düTÔ+≤s¡T. m<äTÏyê] m<äT>∑T<ä\qT J]í+#·Tø√ Òs¡T. M] yê<äq\T, ñ|üe÷Hê\T n˙ï s¡kÕìï

‘Ó|æŒdüTÔ+≤sTT. á e÷≥\T $q&ÜìøÏ Ç‘·s¡T\≈£î ≈£L&Ü ø=+‘· Vü≤<äT› ñ+≥T+~. Vü≤<äT› MT]‘ yês¡T ≈£L&Ü

#·T\ø£q #kÕÔs¡T. |üì e⁄ #dü÷Ô yÓfi≤fl*. Ç‘·s¡T\ |üì |òü*‘·+ m˝≤ ñHêï @MT Ò<äT. |üì düeTs¡úe+‘·+>±

#ùdÔ ˙e⁄ $CÒj·TT&Éee⁄‘êe⁄, |üì˝À ‘·|ü\T »]–‘ eT∞fl n≥Te+Ï bıs¡bÕ≥T¢ »s¡>∑≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô

|ü&É‘êe⁄. n+‘ø±ì ndü\T @|ü #j·Tqì ≈£Ls√Ãe&É+ eT÷s¡â‘·«yT ne⁄‘·T+~. |üìe÷<ÛäTsê´ìï |üdæ>∑&ç‘

<ëìï $&ç∫ô|≥º&ÜìøÏ mes¡÷ kÕVü≤dæ+#·s¡T. á Á|üø£è‹ ˙≈£î nìï düeT≈£L]Ã+~. >±*, ˙s¡T, yÓ\T‘·Ts¡T‘√

59 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

bÕ≥T ÄVü‰¢<ä+>± ñ+&É≤ìøÏ nedüs¡yÓTÆq |üs¡«‘ê\T, dü÷s¡ , #·+Á<äT\T ø=+&É\T, Àj·T\T mHÓïH√ï, M≥ìï+Ï‘√

MTs¡T @ y˚Ts¡≈£î Äq+<ä+ bı+<äT‘·THêïs¡T. Ç+‘Ó+<äT≈£î MT |üqT\T ≈£L&Ü MTs¡T nHê˝À∫‘·+>±

#düTø√>∑\T>∑T‘·THêïs¡T. XÊ«dürdüTø√e&É+, >∑T+&Ó ø=≥Tºø√e&É+, düŒs¡ÙC≤„q+, ø£qT¬s|üŒ\T ø=≥Tºø√e&É+ Ç˝≤

MT≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH mìï |üqT\T ìsê≥+ø£+>± »]–b˛‘·THêïsTT? nsTTHê MT˝À ndü+‘·è|æÔ ñ+&É≥+ e\¢

MT˝À u≤<Ûä, ás¡´ sê>∑<«cÕ\T ô|]–b˛‘·T+≤sTT. MÏe\¢ @<√ ‘Ó*j·Tì nXÊ+‹ MT˝À #√≥T #düT≈£î+≥T+~.

|òü*‘·+>± nHês√>∑ + $TeTà*ï yÓ+≤&ÉT‘·T+~. n+<äTπø MT eTqdüTqT m|ü&É÷ Á|üXÊ+‘·+>± ñ+#·T≈£îH

Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷*. n~ πøe\+ $C≤„q e+‘·T\πø kÕ<Ûä´|ü&ÉT‘·T+~. MT˝À ñ+&˚ ne\ø£åD≤\qT

‘=\–+#·Tø√e&ÜìøÏ $C≤„q+ nH Äj·TT<Ûëìï ñ|üjÓ÷–+#ê*. <ëìe\¢ <qïsTTHê düTHêj·÷dü+>± bı+<

neø±X+ ñ+≥T+~.

dü÷øÏÔ : eTq+ e÷s¡TŒ #Ó+~‘˚ á Á|ü|ü+#·+ ≈£L&Ü e÷s¡TŒ#Ó+<äT‘·T+~— eTq+

|ü]Xó<äT∆\yÓTÆ‘ á ˝Àø£+ |ü]Xó<ä∆eTÚ‘·T+~.

61 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

≈£L&Ü s¡÷bı+~+∫ Çe«&É+ »]–+~.μμ nì eT+&É\ $<ë´~Ûø±] ‘·q dü+<XÊìï eTT–+#ês¡T. Äs√E ñ<äj·T+ 9:00

>∑+≥\≈£î bÕsƒ¡XÊ\ dü+<äs¡Ùq˝À uÛ≤>∑+>± eT+&É\ $<ë´~Ûø±] ÁbÕs¡úHê düe÷yX:˝À ô|’$<Ûä+>± Á|üdü+–+#ês¡T.

bÕsƒ¡XÊ\˝À eT+&É\ $<ë´~Ûø±] dü+<X+ $qï $<ë´s¡Tú\+<äs¡÷ n< Ä˝À∫düTÔHêïs¡T. ªªs√E ‘·eT≈£î eT<Ûë´Vü≤ï

uÛÀ»q+˝À πøe\+ |ü|ü, nqï+ e÷Á‘·yT ô|&ÉT‘·T+fÒ, j·T+.Ç.z >±πsyÓ÷ yÓTq÷ Á|üø±s¡+ n+≥THêïπs+fÒμμ nì

#·]Ã+#·T≈£î+≥THêïs¡T. ndü\T yÓTq÷˝À @eTT+<√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ëeTì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. ø=+‘· eT+~ $<ë´s¡Tú\T

Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TTì >∑~øÏ yÓ[fl #·÷XÊs¡T. n+<äT˝À s√p yê]>± Çyê«*‡q ÄVü‰s¡ |ü<ësêú\ $esê\T ñHêïsTT.

k˛eTyês¡+ ` |ü+&ÉT, ãT<Ûäyês¡+ ø√&ç>∑T&ÉT¶ Çyê«\ì ñ+~. n~ #·~$q $<ë´s¡Tú\T eT∞fl $T>∑‘ê $<ë´s¡Tú\‘√

yÓTq÷˝Àì n+XÊ\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·Tø=ì, n+<äs¡T ø£*dæ eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»q+ e+≥#ùd dæã“+~ <ä>∑Z]øÏ yÓfi≤fls¡T.μμ MTs¡T

Á|ü‹yês¡+ |ü+&ÉT m+<äT≈£î Çe«&É+ Ò<äT? e÷≈£î >∑T&ÉT¶ m+<äT≈£î Çe«&É+ Ò<äT? s√E |ü|ü nqïyT m+<äT≈£î ô|&ÉTÔHêïs¡T?

≈£Ls¡>±j·T\T m+<äT≈£î #dæ ô|≥º&É+ Ò<äT? n+≥÷ ˇø£] ‘·sê«‘· ˇø£s¡T yê]ì Á|ü•ïdü÷ÔH ñHêïs¡T.

1. ¬s’‘·T≈£î nHê´j·T+ »]–+<äì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! Ä ¬s’‘·T ‘·q≈£î »]–q nHê´j·÷ìï >∑T]+∫

<äfi≤]ì Á|ü•ï+#·&É+ dü¬s’q<Hê? m+<äT≈£î?

2. eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»q+ yÓTqT Á|üø±s¡+ ô|≥º&É+ Ò<äì $<ë´s¡Tú\T Á|ü•ï+#·&Üìï MTs¡T düeT]úkÕÔsê?

m+<äT≈£î?

3. nHê´j·T+ »]–+<äì eTq+ m˝≤ ‘Ó\TdüT≈£î+≤+?

4. MT ì‘· J$‘· nqTuÛÑe+˝À MT≈£î nHê´j·T+ »]–+<äqï dü+<äs¡“¤+ ñ+<ë? ñ+fÒ Ä nHê´j·÷ìï m˝≤

Á|ü•ï+#ês¡T?

5. MT Á>±eT+˝À Òø£ ÁbÕ+‘·+˝À nHê´j·T+ »]–q dü+|òüT≥q\T @yÓTÆHê ñHêïj·÷? #·]Ã+#·+&ç,

ø±s¡D≤\qT $X‚¢wæ+#·+&ç.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

1. bÕsƒ¡XÊ\˝À ñqï eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»q+ yÓTq÷ì |ü]o*+#·+&ç.

ˇø£ yês¡+ s√E\ bÕ≥T MT≈£î n+~düTÔqï eT<Ûë´Vü≤ïuÛÀ»q+ yÓTq÷ Á|üø±s¡yT ô|&ÉTÔHêïsê Ò<ë |ü]o*+#·+&ç.

@jT s√E\˝À yÓTq÷ Á|üø±s¡+ ô|≤ºs¡T. @jT s√E\˝À ô|≥º Ò<√ qyÓ÷<äT #dæ $esê\T ‘Ó\Œ+&ç. ô|≥ºø£b˛‘

ø±s¡D≤\T ‘Ó\TdüTø=ì #Ó|üŒ+&ç.


62

7e ‘·s¡>∑‹


nHê´j·÷ìï >∑T]+∫ Á|ü•ï+#·&É+

e÷qe⁄&ÉT dü+|òüTJ$. dü+|òüT+˝À ã‘·ø£&ÜìøÏ ø=ìï ø£≥Tºu≤≥T¢, Ä#êsê\T, ìj·Te÷\T ñ+≤sTT. yêÏì

e÷qe⁄&ÉT ‘·|üŒø£ bÕÏ+#ê*‡ ñ+≥T+~. n< $<Ûä+>± ‘·qT bı+<äe\dæq Hê´j·TyÓTÆq Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛÑ+>∑+ yêÏ*¢qf…¢Ì‘

≈£L&Ü Hê´j·T|üs¡+>± yêÏì bı+<ä&ÜìøÏ neø±X+ ñ+~.

ñ<ë : ≈£î≥T+ã|üs¡+>± #·÷dæqf…¢Ì‘ Ç+À¢ ô|<ä›yê]ì dü]>± #·÷düTø√e&É+, |æ\¢\≈£î dü¬s’q s¡ø£åD ø£*Œ+#·&É+,

$<ä , ÄVü‰s¡, $wüj·÷˝À¢ yê]øÏ À≥Tsê≈£î+&Ü #·÷düTø√e&É+ yÓTT<ä …’q$. ø£ ≈£î≥T+ã+˝À ‘·©¢ ‘·+Ác&ç eTTdü*yêfiófl

yêfifl |üqT\T yêfiófl #düTø√ Ò≈£î+&Ü ñ+≤s¡T. n≥Te+Ï düeTj·T+˝À |æ\¢\T ‘·*¢ ‘·+Á&çøÏ Ädüsê>± ì\ã&Ü*.

yêfifl≈£î ø±e\dæq yêÏì düeT≈£LsêÃ*. Ç~ ≈£î≥T+ã Hê´j·T+ øÏ+<äøÏ edüTÔ+~. ô|’ yêÏøÏ uÛÑ+>∑+ ø£*–qf…¢Ì‘ yêÏì

Hê´j·T|üs¡+>± Á|ü•ï+∫ düeT≈£Ls¡TÃø√>∑*π> Vü≤≈£îÿ yê]≈£î+~.

♦ düe÷» |üs¡+>± #·÷dæqf…¢Ì‘ düe÷»+˝À s√p eTq+ nHê´j·÷\T »s¡T>∑T‘·T+&É&É+ #·÷dü÷ÔñHêï+.

ñqïyê&ÉT Òìyê&çì u≤ìdü>± #·÷&É&É+. ø£ dü nedüsê …’q ≈£L&ÉT, >∑÷&ÉT, ÄVü‰s¡+ yÓTT<ä …’q$ n+<ä]ø°

n+<äTu≤≥T˝À Òø£b˛e&É+ ` dü+|ü<ä n+‘ê ø=+<ä] #‘·T˝À¢H πø+ÁBø£è‘·yÓTÆ ñ+&É&É+. ø=+‘·eT+~

e´≈£îÔ\T ndüŒ èX´‘·≈£î ˝ÀqTø±e&É+ eT‘·+, ≈£î\+, nH ù|s¡T‘√ ∫qï #·÷|ü⁄ #·÷&É&É+, *+>∑$eø£å

#·÷|æ+#·&É+ yÓTT<ä …’qe˙ï eTq+ düe÷»+˝À #·÷dü÷Ô ñ+≤+.

nsTT‘ MÏì sêC≤´+>∑+ Hê´j·T|üs¡+>± bÂs¡T\T ‘·eT Vü≤≈£îÿ\qT bı+<ä&ÜìøÏ ø=ìï #·≤º\qT #dæ+~. ø£yfi

‘êeTT ‘·eT Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛÑ+>∑+ ø£*–qf…¢Ì‘ Hê´j·TkÕúHê\ <ë«sê nHê´j·÷ìï Á|ü•ï+∫ Hê´j·T+ bı+<äe#·TÃ.

n+‘ø±≈£î+&Ü nHê´j·÷\qT m~]+#·&ÜìøÏ H&ÉT düe÷»+˝À mH√ï s¡ø±\ dü+düú\T @s¡Œ&Ü¶sTT.

Ä dü+düú\T H&ÉT nHê´j·÷ìï Á|ü•ï+#·&ÜìøÏ eTT+<äT≈£î edüTÔHêïsTT. n≥Te+Ï dü+düú\‘√ ø£*dæ b˛sê&ç

nHê´j·÷ìï m~]+#ê*. Á|ü‹e´øÏÔ nHê´j·÷ìï m~]+#·&ÉeTH~ ‘·q u≤<Ûä ‘·>± >∑T]Ô+#ê*. n˝≤H e´≈£îÔ\T ‘·eT

‘·eT HÓ’‹ø£ u≤<Ûä ‘·\qT ≈£L&Ü düeTs¡úe+‘·+>± ìs¡«]Ô+#ê*. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT Áù|eT>± #·÷düTø√e&É+, |æ\¢\≈£î dü¬s’q

b˛wüD, $<ä , s¡ø£åD ø£*Œ+#·&É+, Hê´j·Tã<ä∆+>± q&É#·Tø√e&É+, uÛÑ÷‘·<äj·TqT ø£*– j·TT+&É&É+, m<äTÏ e´øÏÔì

>ös¡$+#·&É+, Hê´j·T düeTTbÕs¡®q yÓTT<ä …’q$ me]øÏ yês¡T ìã<ä∆‘·‘√ #dæqf…¢Ì‘ düe÷»+˝À nHê´j·÷\T ø=+‘·es¡≈£î

‘·π>Z neø±X+ ñ+≥T+~.


63 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

HÏ düe÷»+˝À mH√ï nHê´j·÷\T »s¡T>∑T‘·T+&É&É+ #·÷dü÷ÔHêï+. ø£ ø=&ÉT≈£î ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT ãj·T≥≈£îHÓ≥º&É+,

uÛÑs¡Ô uÛ≤s¡ qT e~*yj·T&É+, |æ\¢\qT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T dü]>± #·÷&Éø£b˛e&É+, ÁXeTJe⁄\qT u≤ìdü\T>± #·÷&É&É+,

Áù|eTù|s¡T‘√ ne÷àsTT\qT yÓ÷dü+#j·T&É+, ñHêà<äT\T Vü≤‘· \T#j·T&É+, e&û¶yê´bÕs¡T\T ìs¡ø£åsêdüT´\qT yÓ÷dü–+∫

yê] ÄdüTÔ\qT ÄÁø£$T+#·Tø√e&É+, Vü≤‘· \T, e÷quÛÑ+>±\T yÓTT<ä …’q mH√ï n$˙‹ |üs¡yÓTÆq nHê´j·÷\T düe÷»+˝À

»s¡T>∑T‘·÷ ñHêïsTT. MÏô|’ <Ûä«»yÓT‹Ô b˛sê& dü+düú\T ø=ìï Äes¡“¤$+#êsTT. bÂs¡T\T nHê´j·÷\qT m<äTs√ÿe&ÜìøÏ

n≥Te+Ï dü+düú\‘√ ø£*dæb˛sê&Ü*.

Hê´j·÷\T @$?

sêC≤´+>∑+ düVü≤» Hê´j·T dü÷Á‘ê\ Ä<Ûës¡+>± s¡÷bı+~+#·ã&ç+~.

n$ @$?

m)kÕ+|òæTø£ (kÕe÷õø£) Hê´j·T+ : Åd”Ô |ü⁄s¡Twü *+>∑ uÛÒ<äeTT ô|<ë› ∫Hêï ejÓ÷ uÛÒ<äeTT ≈£î\eTT eT‘·eTT

ÁbÕ+‘·eTT nqï$ ø±s¡D≤\T>± düe÷»+˝Àì e´≈£îÔ\≈£î Çe«ã& >ös¡eeTT, >∑T]Ô+|ü⁄\˝À ‘&Ü ñ+&É≈£L&É<äT.

$eø£å ñ+&Ésê<äT. n+≥sêì‘·q+, ] ∫es¡ |ü …¢\T (yê&É\T) ñ+&Ésê<äT.

Á|ü‹ ø£ÿs¡÷ XøÏÔ ø=\B |üì #j·÷*. nedüsêìï ãÏº |òü*‘·+ n+<ë*. |üì #j·T Òì |æ\¢\T, eTTdü*yês¡T,

n+>∑$ø£\Ts¡T yÓTT<ä\sTTq yê] u≤<Ûä ‘· j·TTe‘· rdüTø√yê*. Ç~ kÕe÷õø£ Hê´j·T+˝À uÛ≤>∑+. ñ‘·ÔeT düe÷»+˝À

eTq+ nqT≈£îqï $<ä , uÛÑÁ<ä‘· Bì øÏ+<äπø ekÕÔsTT.

_) Ä]úø£ Hê´j·T+ : ô|’ ø±s¡D≤\T yÏ e\q ≈£L&Ü Ä]úø£|üs¡yÓTÆq $eø£å ñ+&Ésê<äT.

♦ Ä]úø£ Hê´j·T+ neT\T »s¡>±\+fÒ dü$Twæº ˝≤uÛÑ qcÕº\˝À Á|ü‹ e´øÏÔøÏ uÛ≤>∑kÕ«eT´eTT+&Ü*.

♦ Ä]úø£ ndüe÷q‘·\≈£î <ë] rùd ìj·Te÷\T+&Ésê<äT. Ä]úø£ düe÷q‘·≈£î <ë]rùd ìj·Te÷\T+&Ü*.

♦ ‘·|üŒì dü]>± @s¡Œ& ndüe÷q‘·\qT ‘=\–+# / ‘·–Z+# @sêŒ≥T¢+&Ü*.

♦ ã\V”≤qT\T, n+>∑$ø£\Ts¡T, eTTdü*yês¡T, |æ\¢\T ` M] u≤<Ûä ‘· düe÷»+ rdüTø√yê*.

Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ XøÏÔ ø=\~ |üì #j·÷*. |üìì ãÏº |òü*‘·+ n+<äTø√yê*.

ªªm≈£îÿe |üì #ùdÔ m≈£îÿe |òü*‘·+.

‘·≈£îÿe |üì #ùdÔ ‘·≈£îÿe |òü*‘·+.

@MT #j·Tø£b˛‘ @MT |òü*‘·+ sê<äTμμ Ç~ Ä]úø£ Hê´j·T+.

ªª‘·≈£îÿe |üì #ùdÔ m≈£îÿe |òü*‘·+μμ >±˙.

ªª@MT |üì #j·Tø£b˛sTTHê |òü*‘·+ n+<ä≥+μμ >±˙ Ä]úø£ nHê´j·T+ øÏ+<ä≈£î ekÕÔsTT.

64

7e ‘·s¡>∑‹


ñ‘·ÔeT düe÷»+˝À eTq+ nqT≈£îqï ñbÕ~Û, dü+|ü<ä À uÛ≤>∑kÕ«eT´+ nqï$ Bì øÏ+~øÏ ekÕÔsTT.

dæ) sê»ø°j·T Hê´j·T+ : ô|’q ù|s=ÿq ‘&Ü\ Ä<Ûës¡+>± sê»ø°j·T s¡+>∑+˝À $eø£å ñ+&Ésê<äT.

$$<Ûä kÕúsTT\˝À Á|ü‹ì<ÛäT\qT mqTïø√e≤ìø°, mqTïø√ã&É≤ìø° neø±X+ ñ+&Ü*.

ñ‘·ÔeT düe÷»+˝À eTq+ nqT≈£îqï ªª|ü]bÕ\q˝À uÛ≤>∑kÕ«eT´+ á sê»ø°j·T Hê´j·T+ øÏ+<ä edüTÔ+~.

ªªñ‘·ÔeT düe÷»+˝Àμμ $<ä , ñbÕ~Û, uÛÑÁ<ä‘·, dü+|ü<ä À uÛ≤>∑kÕ«eT´+ |ü]bÕ\q˝À bÂs¡T\+<ä]ø°

ñ+≤j·THêïeTT.

nHê´j·÷\qT Á|ü•ï+#·&É+

sêC≤´+>∑ã<ä∆yÓTÆq Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛÑ+>∑+ ø£\>∑≈£î+&Ü eéVü≤]+#·&É+. bÂs¡Vü≤≈£îÿ\T : Hê>∑]ø£ düe÷»+˝À

bÂs¡T\ <Ûäq, e÷q, ÁbÕDdü+s¡ø£åD≈£î nedüs¡yÓTÆq kÕ+|òæTø£, sê»ø°j·T |ü]dæú‘·T\qT düèwæº+#y bÂs¡Vü≤≈£îÿ\T. á

Vü≤≈£îÿ\T Ò≈£î+&Ü Hê>∑]ø£ Jeq+ kÕ<Ûä +ø±<äT. bÂs¡Vü≤≈£îÿ\T e÷qe⁄ì ùd«#êÃ¤ J$‘êìï dü|òü\+ #kÕÔsTT.

Ä<ÛäTìø£ düe÷C≤\˝Àì Á|üC≤kÕ«$Tø£ sê»ø°j·T eédüú À¢ bÂs¡Vü≤≈£îÿ\T neT\T #j·Tã&É‘êsTT. Á|ü»\+<ä]ø°

nìï s¡+>±\˝À πø$<ÛäyÓTÆq düe÷q neø±XÊ\T ø£*Œ+#ê\H dü÷Á‘·yT bÂs¡Vü≤≈£îÿ\≈£î eTTK´ Ä<Ûës¡+. Ä<ÛäTìø£

sê»ø°j·T eédüú\T >∑T]Ô+∫q ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ˝À¢ Á|ü<Ûëq+>±, ÁbÕDs¡ø£åD Vü≤≈£îÿ, ìs¡“+<Ûä+ qT+∫ $eTTøÏÔ

bı+< Vü≤≈£îÿ, uÛ≤eÁ|üø£≥qVü≤≈£îÿ ùd«#êÃ¤Vü≤≈£îÿ, düuÛÑ\T düe÷yXÊ\T ìs¡«Væ≤+#·T≈£îH Vü≤≈£îÿ yÓTT<ä …’q Vü≤≈£îÿ\THêïsTT.

e÷qe Vü≤≈£îÿ\T

m. J$+# Vü≤≈£îÿ

_. ùd«#êÃ¤ Vü≤≈£îÿ

dæ. e´≈£îÔ\ uÛÑÁ<ä‘· Vü≤≈£îÿ

&ç. u≤ìdü‘·«+ yÓÏº qT+∫ kÕ«‘·+Á‘· + bı+< Vü≤≈£îÿ

Ç. #·≥º+ qT+&ç düe÷q+>± s¡ø£åD bı+< Vü≤≈£îÿ

m|òt. dü«‘·+Á‘· Ä˝À#·q, ùd«#·Ã¤ $Vü‰s¡|ü⁄ Vü≤≈£îÿ

õ. Ä‘·à Á|üuÀ<ÛëqTkÕs¡+>± eT‘·+ d”«ø£]+# Vü≤≈£îÿ

ôV≤#Y. uÛ≤eÁ|üø£≥q Vü≤≈£îÿ

◊. dü+düú\qT, dü+|òü÷\qT ìs¡«Væ≤+#·Tø=H Vü≤≈£îÿ

65 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

C…. düuÛÑ\T, düe÷yXÊ\T ìs¡«Væ≤+#·Tø=H Vü≤≈£îÿ

¬ø. ejÓ÷»qT …’q Á|ü‹bÂs¡T&ÉT ùd«#·Ã¤>±, dü«#·Ã¤+<ä+>± kÕ<Ûës¡D mìïø£\˝À bÕ˝§ZH Vü≤≈£îÿ yÓTT<ä …’q

yêÏì bÂs¡ sê»ø°j·T Vü≤≈£îÿ\T>± Á|üø£Ï+#ês¡T.

♦ kÕ+|òæTø£, Ä]úø£, kÕ+düÿ è‹ø£ Vü≤≈£îÿ\˝À Á|ü<ÛëqyÓTÆq$.

m. kÕ+|òæTø£ uÛÑÁ<ä‘· Vü≤≈£îÿ

_. |üì Vü≤≈£îÿ

dæ. $sêeT+, ùd<ärs¡TÃ≈£îH Vü≤≈£îÿ

&ç. $<ë´ Vü≤≈£îÿ

Ç. e÷qe düeTT<ëj·T|ü⁄ kÕ+düÿ è‹ø£ ø±s¡ Áø£e÷˝À¢ bÕ˝§ZH Vü≤≈£îÿ

m|òt. Á|üø£≥q Á|ü‹ eTìwæ kÕ+|òæTø£+>± n+‘·sê®rj·T >∑T]Ô+|ü⁄qT bı+<ä≥yT ø±≈£î+&Ü Vü≤≈£îÿ\qT,

ùd«#·Ã¤\qT yêdüÔe+>± kÕø±s¡+ #düTø=H Vü≤≈£îÿ.

ô|’ Vü≤≈£îÿ\≈£î uÛÑ+>∑+ yêÏ*¢q|ü&ÉT e´øÏÔ nHê´j·÷ìï m~]+#·&ÜìøÏ dæ<ä∆|ü&É‘ê&ÉT. ô|’ Vü≤≈£îÿ\qT

ø±bÕ&ÉT≈£î+≥÷ yêìø£qT>∑TD+>± q&ÉT#·Tø√e&Üìï Hê´j·Tã<ä∆yÓTÆq bÕ\q n+≤+. Hê´j·Tã<ä∆yÓTÆq bÕ\q

dü]>± Òq|ü&ÉT nHê´j·÷ìï m~]+#·&ÜìøÏ Á|ü‹ e´ø°Ô dæ<ä∆|ü&Ü*.

Hê´j·T eédüú :

uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì Hê´j·Teédüú kÕe÷õø£ eédüú \øå±´\T düŒwüº+>± ñHêïj·Tì #Ó|üŒ&ÜìøÏ M\T Ò<äT.

sêC≤´+>∑+ Á|ü»\≈£î Á|ükÕ~+∫ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\qT |ü]s¡øÏå+#·&É+ Hê´j·Teédüú \øå±´˝À¢ ˇø£Ï. Á|ü»\≈£î

»]–q nHê´j·÷\qT m~]+#·&ÜìøÏ ø√s¡Tº\T düVü≤ø£]düTÔHêïsTT. Á>±eTkÕúsTT˝À Á>±eTø√s¡Tº\T õ˝≤¢kÕúsTT˝À

õ˝≤¢ ø√s¡Tº\T. sêhkÕúsTT˝À ôV’≤ø√s¡Tº, πø+Á<äkÕúsTT˝À düTÁ|”+ø√s¡Tº Á|ü»\‘·s¡|òü⁄q Hê´j·T+ #j·T&ÜìøÏ |üì#düTÔHêïsTT.

n≤¢π> $ìjÓ÷>∑<ës¡T\T ‘êeTTø=qï edüTÔe⁄\T ‘êeTT #Ó*¢+∫q eT÷˝≤´ìøÏ ‘·–q≥T¢>± ñ+&Éø£b˛sTTHê,

yê´bÕs¡düTÔ\T #Ó|æŒq $<Ûä+>± yêÏ HêD´‘· Òø£b˛sTTHê ø=qïedüTÔe⁄ jÓTTø£ÿ s¡d”<äT ñqï≥¢sTT‘ $ìjÓ÷>∑<ës¡T\

bòÕs¡+ (Consumer Court) <ë«sê nHê´j·÷ìï m~]+#·&ÜìøÏ neø±X+ ñqï~.

ô|’ $<Ûä+>± Hê´j·Teédüú Á|ü»\≈£î »]–q nHê´j·÷\qT m~]+∫ Hê´j·TdüMTø£å #dæ Á|ü»\≈£î n+&É>±

ì\ã&ÉT‘·T+~.

dü÷øÏÔ : m<äT>∑T<ä\qT ìs√~Û+# Á|ü‹≈£L\ |ü]dæú‘·T\ eT<Ûä ˝À $ø£dæ+∫ ô|+bı+<ä&ÉyT

J$‘·+.

66

7e ‘·s¡>∑‹


I. Á|ü<Ûëq $\Te : XÊ+‹ / ø£*dæ yÓT*dæ J$+#·&É+

II. ñ|ü$\Te : JeVæ≤+dü

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ JeVæ≤+dü #j·T≈£L&É<äì ‘Ó\TdüT≈£î+≤s¡T Je⁄*ï Áù|$TkÕÔs¡T

♦ JeVæ≤+düqT n&ÉT¶≈£î+≤s¡T, s¡øÏåkÕÔs¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : á uÛÑ÷$Tô|’q mH√ï s¡ø±\ Je⁄*ï eTq+ #·÷düTÔ+≤+. @ J$øÏ Ç+ø√

J$ì u≤<Ûäô|fÒº Vü≤≈£îÿ Ò<äT. nìï+Ïø° dü+‘√wü+>± J$+#Vü≤≈£îÿ ñ+~.

eTqTwüß\T kÕ«s¡∆|üs¡T …’ eT÷>∑Jyê\ô|’ ‘·qT Á|ü‘êbÕìï #·÷|ædüTÔHêïs¡T.

eTq nedüsê\≈£î eTq+ nHø£ Je⁄\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&É&É+ düVü≤»yT. ø±ì

eTq nedüsê\≈£î, nedüs¡+ rsêø£ yêÏì Væ≤+dæ+#·&É+ nH~ bÕ|ü+.

eTqTwüß\ kÕ«sê∆ìøÏ ã˝Ö‘·Tqï dü+|òüT≥q\T ø=ìï+Ïì #·÷&É+&ç.


dü+|òüT≥q`1

n~ ˇø£ bÕ\ ñ‘·Œ‹Ô πø+Á<ä+. n+<äT˝À nHø£ Äe⁄\T ñHêïsTT. bÕ\ø√dü+ Ä Äe⁄\qT ô|+#·T‘·THêïs¡T. bÕ\T

neTTà≈£îH yê´bÕ] Äe⁄\T <ä÷&É\qT ø£q>±H ¬s+&ÉT eT÷&ÉT s√E\T <ä÷&É\qT ‘·*¢ bÕ\T ‘ê–+∫ ‘·sê«‘· yêÏøÏ bÕ\T

Çe«≈£î+&Ü Áø£eT+>± #·+ù|ùdyê&ÉT. Äe⁄bÕ\qT yÓTwæHé\ <ë«sê bı<äT>∑T\qT+&ç rùdyê&ÉT. nø£ÿ&É Äe⁄\T |ü& u≤<Ûä

es¡íHêr‘·eTT. bÕ|ü+ n$ ‘·eT u≤<ÛäqT #Ó|üø√ Òe⁄.

dü+|òüT≥q`2

n~ dæÏøÏ <ä>∑Zs¡>± ñqï ˇø£ Á>±eT+. Ä Á>±eT+˝À e´ekÕj·÷ìøÏ m&É¢qT yê&ÉT‘ês¡T. ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ m&ÉT¢

eTTdü*$ njT´dü]øÏ yêÏøÏ ‹+&ç ô|Ïº yTbÕ*‡ edüTÔ+<äì dæ° Àì ø£uÒfi≤\≈£î |ü+ù|kÕÔs¡T. ø£uÒfi≤\+fÒ »+‘·Te⁄\qT

#·+ù|dæ yêÏ #·sêàìï ˇ*∫, e÷+dü+, meTTø£\T ys¡T#dæ yê´bÕs¡+ #ùd #√≥T.

12 JeVæ≤+dü |üìøÏsê<äT

67 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

dü+|òüT≥q`3

ˇø£ s√E e÷ ]øÏ düs¡ÿdt ãè+<ä+ e∫Ã+~. Ä düs¡ÿdt yêfiófl s¡ø£s¡ø±\ »+‘·Te⁄\qT rdüTø=#êÃs¡T. n+<äT˝À

ø√‘·T\T, ≈£îø£ÿ\T, |ü⁄\T\T, @qT>∑T\T Ç˝≤ #ê˝≤ »+‘·Te⁄\T ñHêïsTT. Á|ü<äs¡Ùq≈£î eTT+<äT yêÏøÏ •ø£åD ÇkÕÔs¡T. •ø£åD

m˝≤ ÇkÕÔsê nì #·÷ùdÔ •ø£åD Ç#Ãyê&ÉT ø£ ø£Ás¡qT |ü≥Tºø=ì #Ó|æŒq≥Tº #j·Tø£b˛‘ yêÏì ∫‘·ø£u≤<äT‘·THêï&ÉT. Çe˙ï

eTqπø+ ‘Ó\TdüT düs¡ÿdt À n$ #ùd $Hê´kÕ\qT #·÷dæ #·|üŒ≥T¢ ø=Ïº eTØ Äq+~kÕÔ+.

dü+|òüT≥q`4

ˇø£ ]<e‘· >∑T&ç eTT+<äT »q+ n+‘ê b ¬>’ ñHêïs¡T. yêfifl eTT+<äT ø£ yTø£b˛‘·T. <ëìøÏ u§≥Tº ô|Ïº, yÓT&É À

|üP\e÷\ ydæ &É|ü\T ø=&ÉT‘·THêïs¡T. Ä |üø£ÿH ˇø£&ÉT <ëìì ã* Çe«&ÜìøÏ ø£‹Ô q÷s¡T‘·THêï&ÉT.

1. eTq+ #ùd yê´bÕsê\ ø√dü+ eT÷>∑Je⁄\qT Væ≤+dæ+#·&É+ m+‘·es¡≈£î düeT+»dü+. MT n_ÛÁbÕj·÷\T

#Ó|üŒ+&ç.

2. »+‘·Te⁄\qT ã* ÇùdÔ <e‘·\T dü+‘√wækÕÔsê?

3. düs¡ÿdt À »+‘·Te⁄\T #ùd $Hê´kÕ\T #·÷dæ Äq+~kÕÔs¡T ø£<ë! Ä »+‘·Te⁄\ >∑T]+∫ m|ü⁄&Ó’Hê

Ä˝À∫+#êsê? nì ‘·eT u≤<ÛäqT MT‘√ #Ó|ü≈£î+fÒ @eTì #ÓãT‘êjÓ÷ Væ≤+∫ #Ó|üŒ+&ç.

4. yTø£b˛‘·T, ø√fiófl e+Ï$ ã* Çe«&É+ eTq+ #·÷dü÷ÔH ñ+≤+. yêÏøÏ m˝≤ nì|ækÕÔsTT? eTq+

#ùd~ dü¬s’q|üHHê? MTs¡T düeT]úkÕÔsê? e´‹πsøÏkÕÔsê?

5. MT #·T≥Tº|üø£ÿ\ Je⁄\qT Væ≤+dæ+# dü+|òüT≥q\T @yÓ’Hê #·÷XÊsê? n˝≤+Ï$ m<äTs¡T|ü&É¶|ü&ÉT MT≈£î

@eTì|ædüTÔ+~?

6. Äe⁄, π><Ó, <ä÷&É\≈£î dü]>± bÕ\T Çe«≈£î+&Ü Ä&É&É+ yêÏ ÄVü‰s¡+ eTq+ rdüTø√e&É+ Hê´j·Te÷?

7. Ç˝≤+Ï |ü]dæú‘·T\˝À eTq u≤<Ûä ‘· Ò$? MT ÁbÕ+‘·+˝À »]π> JeVæ≤+dü dü+|òüT≥q\T Ç+ø=ìï

Çe«+&ç. #·]Ã+#·+&ç. eTqdüTqï eTìwæ>± eTq u≤<Ûä ‘· Ò$? MTs¡T »+‘·Te⁄\≈£î @ s¡ø£+>±HÓ’Hê eT+∫

#kÕÔsê! nsTT‘ @$T! #Ó|üŒ+&ç.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


1. MT Ç+À¢, ãj·T≥, #·T≥Tº |üø£ÿ\ JeVæ≤+dü »]–q dü+|òüT≥q\qT >∑eTì+∫ sêj·T+&ç. yêÏì

n&ÉT¶≈£îH+<äT≈£î MTπs$T #kÕÔs¡T?

2. MTs¡T ‹quÀjT≥|ü&ÉT eTq eTT+<äTqï ÄVü‰s¡+ ˝≤≈£îÿ+≥T MTπø$T nìŒdüTÔ+~.

68

7e ‘·s¡>∑‹


Á|ü|ü+#·+˝À mH√ï JesêXó\T |ü⁄≤ºsTT. n+<äT˝À eTìwæøÏ ˇø£ Á|ü‘´ø£‘·. eTìwæ Ä˝À∫+#·>∑\&ÉT nìï

nedüsê\qT rs¡TÃø√>∑\&ÉT. M≥ìï+Ïø£Hêï Á|ü<ÛëqyÓTÆq~ e÷qe‘ê«ìï Á|ü<ä]Ù+#·>∑\&ÉT. e÷qe‘·«+˝À uÛ≤>∑+>±

XÊ+‹, <äj·T, ø£s¡TD, kÕqTuÛÑ÷‹, düVü‰qTuÛÑ÷‹ Çe˙ï eTìwæøÏ ñ+&Ü*‡q \ø£åD≤\T.

eTq‘√bÕ≥T düø£\ Je⁄\÷ Äq+<ä+>± ã‘·ø±*. eTq+ eTq mH√ï nedüsê\≈£î düèwæº À ñqï JesêXó\ô|’

Ä<Ûës¡|ü&ç ñHêïeTT. bÕ\ø√dü+, ÄVü‰s¡+ø√dü+, s¡ø£åDø√dü+, eTq+ »+‘·Te⁄\qT eT∫Ãø£ #düT≈£îì ã‘·T≈£î‘·THêï+.

yêÏì @$T #˚dæHê n$ m<äTs¡T ‹s¡>∑eì, eTq $T‹MT]q kÕ«s¡∆+‘√ »+‘·Te⁄\qT Væ≤+dæ+∫ &ÉãT“

dü+kÕ~+#ê\qTø√e&É+ e÷qe‘·«+ nì|æ+#·T≈£î+≥T+<ë, Ä˝À∫+#·+&ç. eTìwæ ‘Ó*$, eT+∫‘·q+ Ç‘·s¡ JesêXó

\qT s¡ø£åD ø£*Œ+#ê Ò >±ì Væ≤+dü≈£î <ë]rj·T≈£L&É<äT. |ü≈£åî\T, »+‘·Te⁄\ e\q eTq+ mH√ï s¡ø±\ kÂø£sê´\qT

bı+<äT‘·THêï+. n$ eTq‘√ düVü≤JeHêìï >∑&ÉT|ü⁄‘·THêïsTT. yêÏì Áù|eT‘√ #·÷&É&É+. ùd«#·Ã¤>± ã‘·ø£ìe«&É+ eTq

ø£ dü u≤<Ûä ‘·. n+‘ø±<äT yêÏì ÄVü‰s¡+ ô|≥º&É+, ÄÁXj·TyÓTe«&É+, dü+s¡øÏå+#·&É+ ≈£L&Ü eTq u≤<Ûä ‘.

|üPs¡«+ qT+&ç |ü …¢≥÷fifl˝À Çfifl˝À ô|+#·T≈£îH Äe⁄\qT eTqTwüß\≈£î ù|s¡T ô|ÏºqfÒº ù|s¡T ô|Ïº <ëìï ≈£L&Ü

≈£î≥T+ã+˝À düuÛÑT´\e … #·÷düT≈£îHyês¡T. yêÏì ≈£L&Ü Ä ≈£î≥T+ã+˝Àì eTqTwüß\qT #·÷ùdÔ Äq+<ä+. Ç~ eTq

uÛ≤s¡rj·TT\≈£îqï dü+düÿ è‹. yÏ #·+ù| Vü≤≈£îÿ eTq≈£î Ò<äT. »+‘·Te⁄\T n&É$˝À ñHêï Çfifl˝À¢ ñHêï, s√&ÉT¶ MT<ä

ñHêï n$ ≈£L&Ü ã‘·ø±*. düTs¡øÏå+#·ã&Ü* nH uÛ≤eq‘√ yêÏì ø±bÕ&ÉT<ë+.

á eT<Ûä »+‘·Te⁄\ s¡ø£åD¬ø’ ã÷¢Áø±dt kıôd’Ïì kÕú|æ+∫ mø£ÿ&Óø£ÿ&É »+‘·Te⁄\ m≥Te+Ï Ä<äs¡D Ò≈£î+&Ü

ñ+≤jÓ÷ yêÏì ø±bÕ& Á|üj·T‘·ï+ #düTÔHêïs¡T. eTq+ eTqTwüß\+ e÷qe‘·«+ ñqï yêfifl+ nH dü+>∑‹ eT]∫b˛≈£î+&Ü

JeVæ≤+dü≈£î bÕ\Œ&É≈£î+&Ü Je⁄\ìïÏì s¡øÏå<ë›eTì X|ü<∏ä+ #j·÷*. eTq‘√u≤≥T düe÷q+>± Ç‘·s¡ JesêXó\qT

J$+#· j·÷*.


Áã‘·ø£+&ç ` Áã‘·ø£ìe«+&ç

dü÷øÏÔ : eTìwæ À <Ó’e‘·«+ <ë–e⁄+~. n‘·&ÉT <ëìï yÓ*øÏrdæ, ‘·q Á|ües¡Ôq‘√ e´ø£Ô|üs¡#·&É+

kÕ<Ûä yT. n< e÷qe J$‘· \ø£å +.

` kÕ«$T $yø±q+<ä

69 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te : ÁXeT $\Te

II. ñ|ü$\Te : $$<Ûä eè‘·TÔ\yê] ùde\qT >∑T]Ô+#·&É+

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ düe÷»+˝Àì $$<Ûä eè‘·TÔ\ yê] ùde\qT >∑T]Ô+#·>∑\T>∑T‘ês¡T.

♦ nìï eè‘·TÔ\T düe÷qyÓTÆq $\TeqT ø£*– ñHêïj·Tì n+<ä]ø°

düe÷q >ös¡yêìï n+<äCÒj·÷\ì Á>∑Væ≤+#·>∑\T>∑T‘ês¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : e÷qyê[ì ¬s+&ÉT esêZ\T>± $uÛÑõ+#·e#·TÃ. yÓTT<äÏ es¡Z+ ÁXÊ$T≈£î\T.

¬s+&Ée es¡Z+ k˛eTs¡T\T. k˛eT]‘·q+ ø£å$T+#·sêì Hs¡eTT. k˛eT]

dü+|òüTeTTq≈£î, <XÊìøÏ uÛ≤s¡eTT. ‘·q≈£î ‘êH uÛ≤s¡eTT. ø£s¡T |ü+&ç+∫q

|ü+≥qT ‹ì, eTs=ø£&ÉT Hdæq ã≥ºqT ø£Ïº, ys=ø£s¡T ì]à+∫q Ç+Ïj·T+<äT

ìedædüTÔqï+<äT≈£î Á|ü‹|òü\eTT Á|ü‹e÷qe⁄&É÷ ÁXeT s¡÷|üeTTq dü+|òüTeTTq≈£î

eTT≥ºC…|üŒe …qT. n≥T¢ #dæqyêπs ÁXÊ$T≈£î\T. #j·Tìyêπs k˛eTs¡T\T.

ÁX$T+#·&É+ πøe\+ nedüs¡eTT ø√düyT ø±<äT. n+<äT˝À Äq+<ä+≈£L&Ü

ñ+≥T+~. ÁXÊ$T≈£î\+<äs¡÷ ˇø£ $<ÛäyÓTÆq düVü≤ø±s¡ |ü<ä∆‹˝À

|üì#j·TT≥e\q, dü$Twæº>± Á|üjÓ÷»q+ bı+<ä>∑\TZ‘·THêïs¡T. ¬s’‘·T Vü≤\eTT

|üÏº uÛÑ÷$T<äTìï, <Ûëq´sêdüT\T |ü+&çkÕÔ&ÉT. ø±]à≈£î&ÉT q&ÉTeTT e+∫

ø£sêà>±s¡eTT\+<äT |üì#dæ kÕ<Ûäq dü+|ü‹Ô düèwæºkÕÔ&ÉT. eÁ&É+– ‘·\T|ü⁄\T

#kÕÔ&ÉT. ø£eTà] _+<Ó\T #kÕÔ&ÉT. kÕ …yês¡T ã≥º\T HkÕÔs¡T. ‘ê|”yês¡T

Ç+&ÉT¢ø£&É‘ês¡T. á $<Ûä+>± ÁXeTqT |ü+#·Tø√e&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

♦ |æ\¢\÷! MT |ü]düsê\˝À ÁXeT#düTÔqï $$<Ûä eè‘·TÔ\yês¡THêïs¡T >∑<ë!

yê] >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

♦ $$<Ûä eè‘·TÔ\ yê] ùde\T eTq≈£î \_Û+#·ø£b˛‘ @eTÚ‘·T+<√! nìï

eè‘·TÔ\ yê]øÏ H&ÉT düe÷»+˝À düe÷qyÓTÆq $\Te, >ös¡e+ \_ÛdüTÔHêïj·÷?

m+<äT≈£î?

13 ùde\T

70

7e ‘·s¡>∑‹


H&ÉT düe÷»+˝À $$<Ûä eè‘·TÔ\yês¡T eTqeT<Ûä H ñ+≥÷ nkÕ<Ûës¡DyÓTÆq ùde\qT #düTÔHêïs¡T. kÕe÷qT´\T>±

ø£ì|æ+# M]˝À nkÕe÷qýÓTÆq Á|ü‹uÛÑ <ë– ñ+≥T+~. <ëìï >∑T]Ô+#ê*. >ös¡$+#ê*. Ç≥Te+Ï nkÕe÷qT´ …’q

$$<Ûä eè‘·TÔ\yê] ùde\qT >∑T]+∫ $q+&ç.

V. dü+|òüT≥q : dü+|òüT≥q 1

dü+|òüT≥q`1

eTq düe÷»+˝À $$<Ûä eè‘·TÔ\yês¡T düVü≤Jeq+ #dü÷Ô ‘·eT J$‘ê\qT dü+‘√wü+>± >∑&ÉT|ü⁄‘·÷ ñHêïs¡T. eè‘·TÔ\˙ï

ˇø£<ëìMT<ä eTs=ø£Ï Ä<Ûës¡|ü&ç ñHêïsTT. ˇø£ÿ ªeT+#·+μ ‘·j·÷s¡T ø±e&ÜìøÏ yÓqTø£ m+<äs¡T eè‹Ô |üìyêfifl ø£wüº+

<ë>∑T+<√ #·÷XÊsê? Á|ü‹ eèrÔ |ü$Á‘·yÓTÆq<. Á|ü‹eè‹Ô Àq÷ m+‘√ ø£wüº+, HÓ’|ü⁄D´+, ‘ê´>∑+ ø£\>∑*dæ ñ+≤sTT.

ø±+‹ì #·÷dæ eTT]dæb˛‘ê+. ø±˙ Äø±+‹ìe«&ÜìøÏ ø£]–b˛jT ø=y=«‹Ôì >∑T]+∫ m|ü&Ó’Hê Ä˝À∫düTÔHêïe÷?

m+&Üø±\+ e∫Ã+<ä+fÒ #ê\T ≈£î+&É\≈£î, ≈£LC≤\≈£î –sêøÏ. nÏ¬ø\T, >∑Ts¡T>∑T\T eTq nedüsê\qT rs¡TdüTÔHêïsTT.

uÛÑøÏÔ J$‘·+˝À uÛ≤>∑yÓTÆq$ Á|ü$T<ä\T. Çe˙ï #·ø±#·ø± m˝≤ e#ÃdüTÔHêïsTT? ≈£îeTà] #·Áø£+qT+∫ ã+ø£eTÏº qT+#. eT]

#·Áø£+ e÷Á‘·+ s¡πø ‘·j·÷¬s’+<ë? ø£eTà], eÁ&É+–, yêfifl HÓ’|ü⁄D´+. ø£\>∑*dæ @s¡Œ&ç+~. Ç+<äT˝À m+‘√ Ç+õ˙]+>¥

HÓ’|ü⁄D´+ ‘=+–#·÷düTÔ+~. #·Áø£+ ‹s¡>∑&É+ e÷Á‘·yTø±<äT. düe÷»>∑‹H ‹ù|Œdæ+~. Ç<=ø£ n<äT“¤‘· Ä$wüÿs¡D #·÷XÊsê

|æ\¢\÷! eTq ñ|üjÓ÷–+#·Tø=H eTÏºbÕÁ‘·\ yÓqø£ Ç+‘· ‘·‘·+>∑eTT+~.

Çø£ Ä&Éyêfiófl u≤>± Çwüº|ü&$ q>∑\T. yÓT&É À Vü‰sê\T, #‘·T\≈£î ø£&çj·÷\T, >±E\T, #Ó$øÏ ø£eTà\T, eTT≈£îÿ|ü⁄&Éø£,

dæ>∑_fifl, q&ÉTeTT≈£î ˇ&Ü¶D+, ø±fifl≈£î ø£&çj·÷\T, >∑C…®\T, yfifl≈£î ñ+>∑sê\T Ç˝≤ mH√ï ÄuÛÑs¡D≤\T ˇ+Ïì+&Ü

<Ûä]kÕÔs¡T. ø=ÿø£ÿ ÄuÛÑs¡D≤ìï mH√ïs¡ø±\T>± r]Ã~<äT›‘ês¡T. eTT<ä›>± ñqï ã+>±sêìï eTT<äT›>± r]Ã~<ä›&É+˝À m+‘·ÁXeT

<ë>∑T+<√. á ã+>±s¡+ |üì#ùd yê]ì dü«s¡íø±s¡T\T n+≤+. ã+>±sêìï, yÓ+&çì $$<Ûä Äø£è‘·T\T>± r]Ã~<ä›&É+˝À

>±˙, s¡‘êï\qT bı<ä>∑&É+˝À>±˙ düTìï‘·yÓTÆqyê] |üì‘·q+ ø£ì|ædüTÔ+~. düqïì edüTÔe⁄qT ‘·j·÷s¡T#ùd≥|ü&ÉT yêfifl

ø£fiófl rÁeyÓTÆq ‹Ô&çì Àqe⁄‘êsTT. nsTTHê eTq ø£fifl≈£î Äq+<ëìï#Ã˝≤ ÄuÛÑs¡D≤\qT n+~+#·&ÜìøÏ ÁX$TdüTÔHêïs¡T.

#·÷XÊsê |æ\¢\÷! Ms¡T Ç+‘·ÁX$TdüTÔHêï ÁXeT≈£î ‘·–q |òü*‘·+ bı+<ä Òø£b˛‘·THêïs¡T.

Çø£ ÇqTeTT‘√ ì‘· + düVü≤yêdü+ #ùd ø£eTàs¡T\T ‘·eT ÁXeTqT, HÓ’|ü⁄D≤´ìï düe÷»+ ø√dü+ ‘ê´>∑+ #düTÔHêïs¡T.

ÇqTeTT‘√ yêfiófl #ùd Hê>∑Ï ø£Ás¡T uÛÑ÷$Tì <äTqï&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. n˝≤π> bÕs¡, >=&É¶*, >∑&É¶bÕs¡, ø=&Ée*,

düT‹Ô yÓTT<ä …’q$ eékÕj·÷ìøÏ #ê˝≤ nedüs¡yÓTÆq |üìeTT≥T¢. M≥ìï+Ïø° ñ‘·Œ‹Ôπø+Á<ä+ ø£eTà] ø=*$T.

Ç|ü&çø£ eÁ&É+>∑T\ |üì‘·Hêìï #·÷<ë›+. eTq≈£î ÄVü‰s¡+ ø±yê\+fÒ uÛÑ÷$Tì <äTHêï*‡+<. n+<äT≈£î Á|ü<Ûëq

kÕ<Ûäq+ Hê>∑*. Bìï s¡÷bı+~+#yêfiófl eÁ&É+>∑T\T. Ç<ø±<äT >∑T+≥ø£, >=Ás¡T e+Ï |üìeTT≥T¢ ≈£L&Ü eékÕj·T+˝À

ø°\ø£yÓTÆq$. yêÏ ‘·j·÷ØøÏ @ #Ó≥Tº ø£\|ü dü]b˛‘·T+<√ |ü]o*kÕÔs¡T. Ä ø√j·T´qT dü¬s’q s¡÷bÕ\˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+

yÓqø£ m+‘√ ÁXeT ñ+≥T+~. #Ó≥Tºø=≤º*. ø=j·÷´*, #Óø±ÿ*, ∫Á‹ø£ |ü≤º*. ‘=*ø£≤º*, n+<äT˝À _–+#ê*. Ç˝≤

mHÓïH√ï<äX\T. eÁ&É+>∑T\T düe÷C≤ìøÏ n+~+∫q eTs√ kÂø£s¡ + ã+&ç. Ç~ eékÕj·÷qπø ø±<äT. Á|üj·÷D≤ìøÏ

≈£L&Ü |üìøÏedüTÔ+~. <ä÷˝≤\T, yêkÕ\T, øÏÏø°\T, ‘·\T|ü⁄\T Çe˙ï eÁ&É+>∑T\ |üì‘·q+ eT÷\+>±H n+<ä+>±

71 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

Äø£s¡D°j·T+>± ‘·j·÷s¡e⁄‘êsTT. eTq+ yê&ÉTø=H eT+#ê\T, ≈£îØÃ\T, u…+N\T, fÒãTfiófl, n\e÷sê\T Ç˝≤+ÏyÓH√ï

eÁ&É+>∑T\ #‘·T˝À¢ s¡÷bı+~qy! n+<äTπøyêfiflqT ª<ës¡T•\TŒ\μì n+≤s¡T. Ç+ÏkÕe÷Á–e+Ïì #·÷düTÔqŒ|ü&ÉT eÁ&É+>∑T\qT

‘·\#·Tø√e&É+ eTq<Ûäs¡à+. yêfifl HÓ’|ü⁄D≤´˙ï >=|üŒ<äHê˙ï >ös¡$+#·&É+ eTq u≤<Ûä ‘·.

‘Ó\¢yê]q|üŒÏqT+∫ n&ÉT>∑Tãj·T≥≈£î yj·÷\+fÒ #Ó|ü˝À¢ ø±fiófl ô|≤º*‡+<. á #Ó|ü\qT #ùd ‘√\T |üì

yêfiófl. Ä »+‘·Te⁄ #·sêàìï ˇ&ÉT|ü⁄>± ˇ\TkÕÔs¡T. XóÁuÛÑ+#kÕÔs¡T. <ëì‘√H #Ó|ü\T ‘·j·÷s¡T#kÕÔs¡T. ˇø£e´s¡∆ |ü<ës¡∆+

qT+&ç n+<ä]ø° ñ|üjÓ÷>∑|ü& edüTÔe⁄qT düèwæº+∫qyê] ‘Ó*$ m+‘√ >=|üŒ~. n+<äT≈£î yêfiófl|ü& ÁXeT m+‘√ $\TyÓ’q~.

ndü\T BìøÏ yÓ\ ø£≥º>∑\e÷?

n˝≤π> dü+|òüT+˝À ≈£åîs¡≈£î\ ùde\T eTs¡esêì$. Á|ü»\ Äs√>±´ìï |ü]s¡øÏå+#·&É+ yê] uÛ≤>∑kÕ«eT´+>± ñ+~. ø£‹Ô,

ø£‘ÓÔs¡\‘√ yês¡T #ùd |üì‘·q+ HêD´yÓTÆq< ø±<äT, düTìï‘·yÓTÆq~ ≈£L&Ü.

Çø£H‘·|üìyês¡T. eTq+ ø£≥Tº≈£îH ã≥º\T, ‘·j·÷s¡T ø±e&ÜìøÏ m+‘√ ÁX$TkÕÔs¡T. eT>∑Z+˝À yêfiófl <ësê\qT

@s¡Œs¡#·T≈£îqïrs¡T, Hùd≥|ü&ÉT yês¡T #·÷ù| HÓ’|ü⁄D´+ Ç+‘·+‘·qsêì$. ø£|ü&ÉT eTq<X+˝À H‘·|üìyês¡T n–Zô|f…º À

|üfÒº≥+‘· Ns¡qT HdæHês¡+fÒ ÄXÃs¡ + ø£\>∑ø£e÷q<äT. Ç<ä+‘ê ÄcÕe÷w” e´eVü‰s¡+ ø±<äT. |ü‹Ô qT+∫ <ës¡+ rj·T&É+,

s¡+>∑T\<ä›&É+, nedüs¡yÓTÆq |ü<ä∆‹˝À >∑T&É¶qT ‘·j·÷s¡T#j·T&É+ Ç<=ø£ düTBs¡ÈÁ|üÁøÏj·T.

>=Á¬s\ u§#·TÃ ø£‹Ô]+∫ ñìï<ës¡+ e&çøÏ <ëì‘√ >=+>∑&ç (ø£+ã[) ì ‘·j·÷s¡T#ùd >∑Ts¡TeT\ÁXeT m+<ä]ø√

yÓ#·Ã<äHêìï ø£*–düTÔ+~. eTT]øÏ ã≥º\qT XóÁuÛÑ+ #ùd s¡»Á>∑T\ ø±j·Tø£wüº+ eTq≈£î Äs√>±´ìï n+~düTÔ+~.

eTq+ ‹H nqï+, ≈£Ls¡>±j·T\T, |ü+&ÉT¢ e+Ï$ @MdüT\Te⁄>± e∫Ã|ü&$ø±e⁄. #ÓeTÀ&çÃ |üì#dæq ¬s’‘·T\ ø£èwæ

|òü ≤*$. m+&Éqø£, yêqqø£, πssTT+ã>∑fiflqø£ ¬sø£ÿ\T eTTø£ÿ\T #düTø=ì ¬s’‘·TÁXeT#ùdÔH eTq+ Vü‰sTT>± ‹q>∑\T>∑T‘·THêï+.

‘Ó*dæ+~>±, ¬s’‘·T\‘ê´>∑+, ø£èwæm≥Te+Ï<√! ˇø√ÿkÕ] |ü+≥ e#ÓÃ düeTj·÷ìøÏ, ‘·TbòÕqT\T, nø±\ esê¸\T, á<äTs¡T

>±\T\T e∫Ã #‹øÏ e#Ã |ü+≥\T HêXqeTe⁄‘êsTT. ¬s’‘·T Ä |ü+&É |ü+&ç+#·&ÜìøÏ ÁXeT eT]j·TT &ÉãT“ ≈£L&Ü ô|&É‘ê&ÉT.

eT] á qcÕºìï mes¡T |üP&ÉTkÕÔs¡T. mes¡T n‘·ìøÏ düVü‰j·÷ìøÏ ì\ã&É‘ês¡T. Ä˝À∫+#·+&ç.

Ç˝≤ #·÷dü÷Ô b˛‘ Á|ü‹ˇø£ÿ eè‹Ô Àq÷ m+‘√ ø=+‘· ÁXeT, HÓ’|ü⁄D´+ ‘=+–#·÷kÕÔsTT. Á|ü‹eèrÔ |ü$Á‘·yÓTÆq<. <˙ï

∫qï#·÷|ü⁄ #·÷&Ü*‡q |üì Ò<äT. me] Ç+À¢ XóuÛÑø±s¡ + »s¡>±*‡ ñHêï eT+>∑fiyê<ë´\T, ≈£î+&É\T, Á|ü$T<ä\T,

ÄuÛÑs¡D≤\T, eÅkÕÔ\T yÓTT<ä\sTTqe˙ï ø±yê*. n+fÒ Çìï eè‘·TÔ\yês¡÷ düVü≤ø£]ùdÔH @ø±sê´ …’Hê »s¡T>∑T‘êsTT. Ç˝≤

n+<äs¡÷ |üs¡düŒs¡+ düVü≤ø£]+#·Tø=+fÒH düe÷»+ q&ÉTdüTÔ+~. n+‘ø±˙, ªme]øÏyêπs j·TeTTHê rπsμ nqï≥T¢>± ñ+fÒ

düe÷» n_Ûeè~∆ ≈£î+≥Tã&ÉT‘·T+~. Ç+<äT˝À m≈£îÿe ‘·≈£îÿe ‘&Ü\T eTq eTqdüT‡˝À ñ+&É≈£L&É<äT. XØs¡+˝À ø£fiófl,

#Ó$, eTT≈£îÿ, ø±fiófl, #‘·T\T....MÏ À @$ >=|üŒ n+fÒ? n˙ï ø£\dæ ñ+fÒH XØs¡+. n˝≤π> n+<äs¡÷ ø£*dæ ñ+fÒH

düe÷»+.

eTìwæì eTìwæ>± >ös¡$<ë›+. n‘·ì˝À <ë>∑Tqï Á|ü‹uÛÑqT n_Ûq+~<ë›+. Ä>=|üŒ<äHêìï eTq+ n+<äTø√e&ÜìøÏ

Á|üj·T‹ï<ë›+.

72

7e ‘·s¡>∑‹


ø√Ï $<ä \T ≈£LÏø=s¡πø nqï≥T¢ nHø£ eè‘·TÔ\T #dæ e÷qe⁄\T J$dü÷Ô ñ+≤s¡T.

ø=+&Éø√q˝À¢ ø=+<äs¡T, |ü …¢ À¢ ø=+<äs¡T, q>∑sê˝À¢ eT]ø=+<äs¡T ìedædü÷Ô ñHêïs¡T. $+<Ûä |üs¡«‘ê\˝À ìedæ+#

_\T¢C≤‹yês¡T ø£f…º\eTTàø=ì J$düTÔ+&É>±, q\¢eT\ ø°ø±s¡D≤´\˝Àì #Ó+#·T\T ‘HÓ neTTà≈£îì J$kÕÔs¡T.

düeTTÁ<ärs¡+˝À C≤\s¡T\T #|ü\T |ü≥Tºø=ì bı≥ºb˛düTø=qT#·T+&É>± Væ≤eT|üs¡«‘· ÁX‚DT\˝À ìedæ+# >∑÷sêâ\T

ôd’ì≈£î\T>± #] <Xs¡ø£åD #düTÔHêïs¡T. düVü‰´Á~|üs¡«‘ê\˝Àì eTsêØƒ\T bÕ&ç |üXóe⁄\qT ô|+∫ J$+#·T#·T+&É>±

ø√qd”eT˝Àì ¬s’‘·T\T $$<Ûä |òü\ eèø£åeTT\qT ô|+∫ e]∆\T¢‘·THêïs¡T.


ªÁXeTμ |ü⁄Hê~ô|’H ªªn_Ûeè~∆μμ uÛÑeq+ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~. ÁX$T+#·&ÜìøÏ mes¡÷ dæ>∑TZ|ü&É>∑÷&É<äT. k˛eT]‘·q+‘√

ÁX$T+#·ø£b˛‘H dæ>∑TZ|ü&Ü*. ÁXyÓTÆø£ Jeq kÂ+<äsê´ìï #·÷&É>∑\>±*. ÁXeTqT >ös¡e+>± uÛ≤$+#·&É+ Hs¡TÃø√yê*.

ÁXeT dü+düÿ è‹˝À J$+#·&É+ Hs¡TÃø√yê*. ÁXeT #ùd yê]ì >ös¡$+#ê*. |üì#j·T≈£î+&Ü kÂø£sê´\T nqTuÛÑ$+#·&É+

<√|æ&ç, Hs¡+ ≈£L&Ü.

1. düe÷»+˝À>∑\ $$<Ûä eè‘·TÔ\ yê] >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

2. $$<Ûä eè‘·TÔ\ yê] ùde\T düe÷C≤ìøÏ nedüs¡e÷? m+<äT≈£î?

3. ô|[fl, ù|s¡+≥+ yÓTT<ä …’q y&ÉTø£\˝À $$<Ûä eè‘·TÔ\yê] uÛ≤>∑kÕ«eT´+ m˝≤ ñ+≥T+~?

4. $$<Ûä eè‘·TÔ\yês¡T H&ÉT düe÷»+˝À düe÷q kÕúsTT˝À >ös¡$+#·|üã&ÉT‘·THêïsê? Ò<ë? ‘·–q ø±s¡D≤\T

#Ó|üŒ+&ç.

5. $$<Ûä eè‘·TÔ\yê]øÏ H&ÉT \_ÛdüTÔqï Ä<äs¡D >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

6. MT ÁbÕ+‘·+˝À @ eè‹Ô yê]øÏ m≈£îÿe >ös¡e+ \_ÛdüTÔ+~ m+<äT≈£î?

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

1. MT ì‘· J$‘·+˝À $$<Ûä eè‘·TÔ\ yê] ùde\qT Á|üX+dæ+#·+&ç. MTs¡T bı+~q nqTuÛÑ÷‹ì #Ó|üŒ+&ç.


73 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ˇø£yÓ’|ü⁄q sêfiflqT |ü>∑T\>=Ïº ø=+<äs¡T ≈£L*yê+Á&ÉT Jej·÷Á‘· >∑&ÉT|ü⁄#·T+&É>±, eT]jÓTTø£ yÓ’|ü⁄q n~Ûø±s¡T\T

‘·\\T |ü>∑T\>=≥Tºø=ì Ä˝À∫dü÷Ô |ü]bÕ\Hê u≤<Ûä ‘·\qT ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. XÊgy‘·Ô\T |ü]ÁXeT\ ìs¡«Vü≤D

#j·TT#·T+&É>±, Hê´j·Ty‘·Ô\T <Ûäs¡à ìs¡«Vü≤D #düTÔHêïs¡T. yÓ’<äT´\T yê´~Û ìyês¡D #j·TT#·T+&É, e´ekÕj·T<ës¡T\T

øå±eTìyês¡D>±$düTÔHêïs¡T.

á eè‘·TÔ\˝À @~ ñ‘·ÔeT+, @~ n<∏äeT+ nH Á|üXï ø£\T>∑e#·TÃ. n+<äT≈£î Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eT>∑T l ‘·TeTà\

d”‘êsêeTeT÷]Ô #Í<ä]>±]˝≤ ôV≤#·Ã]ø£ #XÊs¡T.

ø£\yÓT‹Ôq Vü≤\yÓT‹Ôq

eT\yÓT‹Ôq yêì H=≈£ÿyÓTÆ p&Ée …Hé

e\‹j·TT q\‹j·TT Ò~≥

ã\Teè‘·TÔ\T kÕ–q|ü⁄& Áã‘·T≈£î\T kÕ>∑THé

ø£\yÓT‹Ô sêj·TT ñ<√´–j·TT, Hê>∑* m‹Ô uÛÑ÷$Tì <äTqTï e´ekÕj·T<ës¡T&ÉTqT, nXó<ä∆eTT HÓ‘·TÔ#·T J$+#Ó&ç

eTìwæj·TT πø $<ÛäeTT>∑ #·÷&Éã&Ü*. Ç#·≥ ø£ eè‹ÔøÏ Ä~Ûø£ eTT, eTs=ø£ eè‹ÔøÏ n\Œ‘·«eTT Ò<äT. $$<Ûä eè‘·TÔ\T

kÕeTs¡dü eTT‘√ kÕ–q|ü⁄& Á|ü»\ Áã‘·T≈£î\T q&ÉTkÕÔsTT nHêïs¡T Ä $<ä«‘·ÿ$. ø±ãÏº eTq düe÷»+˝Àì $$<Ûä

eè‘·TÔ\yês¡T #j·TT ùde\qT >∑T]Ô+#ê*. nìï eè‘·TÔ\yê]q πø $<Ûä+>± #·÷&Ü*. @eè‹Ôyês¡T Òø£b˛sTTHê

düe÷»+˝À n+<ä]ø° düeTdü \T #·T≥TºeTT&É‘êsTT. ø±ãÏº eTq+ nìï eè‘·TÔ\yês¡T düe÷qT Òj·Tì >∑T]Ô+#ê*.

kÕeTs¡dü |üPs¡«+>± n+<äs¡÷ ˇø£]H=ø£s¡T düVü≤ø£]+#·T≈£î+≥÷ Äq+<ä+>± J$‘·+ >∑&ÉbÕ*.

dü÷øÏÔ : ÁX$TùdÔ <ëìøÏ ‘·>∑Z |òü*‘·+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ÁXeT MT<ä e÷Á‘·yT ˙≈£î n~Ûø±s¡+ ñ+~,

|òü*‘·+ MT<ä ø±<äT. ø±e⁄q Á‹ø£s¡DXó~›>± ÁXeT#Ój·T´+&ç. ÁXyÓTÆø£ Je⁄\qT

>ös¡$+#·+&ç. ÁXÊ$T≈£î\˝À ñqï HÓ’|ü⁄D≤´\qT #·÷&É+&ç, n_Ûe+~+#·+&ç.

74

7e ‘·s¡>∑‹


I. Á|ü<Ûëq $\Te : ùdyêuÛ≤e+

II. ñ|ü$\Te : eè<äT∆\ô|’ ùdyêuÛ≤e+ ø£*Zj·TT+&É&É+

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ eè<äT∆\T m˝≤+Ï Væ≤+dü\≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïs√ ‘Ó\TdüT≈£î+≤s¡T

♦ eè<äT ∆\≈£î m˝≤+Ï düVü‰j·T düVü≤ø±sê\T n+~+#ê˝À


IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : á s√E\˝À Äj·TTwüß¸ ô|s¡>∑&É+‘√ eè<äT∆\ dü+K´ s√Es√E≈£î

ô|]–b˛‘·T+~. eT+∫ eT+∫ ñ<√´>±\˝À ñqï+<äTq |æ\¢\ #‹˝À

|ü⁄wüÿ\+>± &ÉãT“ ñ+≥T+~. &ÉãT“‘√ @yÓTÆHê ø=qe#·ÃH Ä˝À#·q‘√

n_Ûe÷Hê\T, ÄbÕ´j·T‘·\T, Áù|e÷qTsê>±\T eTs¡∫ m+‘· &ÉãT“

Ks¡ÃsTTHê |üsê« Ò<äì nHê<∏ëÁXÊe÷\qT ÄÁXsTTdüTÔHêïs¡T. Åd”Ô\T ø£s¡TD≤

eT÷s¡TÔ …’ eTeT‘êqTsê>±\qT |ü+#·>∑*–‘ á düeTdü ñ‘·Œqï+ø±<äT.

ø=+<äs¡T ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ùde #j·÷\qT≈£îHêï, yπs Ç+Ï qT+&ç e∫Ãq

Ç˝≤¢\T Çwüº|ü&Éø£b˛e&É+ e\¢H >=&Ée\T, düeTdü \T ñ‘·ŒqïyÓTÆ Ç+À¢

nXÊ+‹ eT+≥\T πs– H&ÉT Vü‰sTT>± ø±|ü⁄sê\T #j·T Òø£b˛‘·THêïs¡T.

>√eTTK yê´Á|òüT+˝≤ ô|’øÏ ø£ì|ædüTÔHêïs¡T.

ñeTà&ç ≈£î≥T+u≤\T n+‘·]+∫b˛e&É+, j·TTe‘· eè‹ÔØ‘ê´ $<XÊ\

u≤≥ |ü≥º&É+, uÛ≤s¡ uÛÑs¡Ô*<ä›s¡÷ ñ<√´>±\˝À ìeT>∑ïyÓTÆ ô|<ä›\ dü+s¡ø£åD≈£î

düeTj·T+ yÓ∫Ã+#· Òø£b˛e≥+ »s¡T>∑T‘·Tqï~. ejÓ÷~Û≈£î\T ˇ+≥]>±

ñ+&É Òø£, >∑èVü≤ìs¡«Vü≤D u≤<Ûä ‘·\T ìs¡«Væ≤+#· Òø£, eT+#êq|ü&ç ø£<ä\ Òì

dæú‹˝À ñ+≥THêïs¡T, ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\ Ä<äs¡D ø£s¡TyÓ’q ø±s¡D+>±

ªeè<ë∆ÁXe÷\μ ÄeX´ø£‘· eTq≈£î @s¡Œ&çq~. |ü<äM $s¡eTD bı+~q

14 eè<äT∆\ ùde

75 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

yês¡T, eè<äT∆\T, ÁãVü≤à#ês¡T\T, eT+#êq |ü&çq |üø£åyê‘· u≤~Û‘·T\T,

e÷qdæø£ s√>∑T\T e+Ï yê]øÏ Ä<äs¡D \_Û+#ê*. ejÓ÷~Û≈£î\≈£î e÷]q

Jeq XË’*øÏ n\yê≥T |ü&≥≥T¢ XÊØs¡, e÷qdæø£ ˇ‹Ô&ÉT\qT ‘·≥Tº≈£îH

eTH√<ÛÓ’sê´ìï Ç∫Ã yês¡T X‚wü J$‘êìï Äq+<ä+>± >∑&É|ü≤ìøÏ ‘√&ÜŒ≥T

n+~+#ê*.


dü+|òüT≥q`1

»>∑Hêï<∏äsêe⁄ì |æ\¢\T dü]>± #·÷&És¡T. Äj·Tq @yÓTÆHê nquÀjTeTT+< ` eè<ë∆ÁXeT+˝À #]Œ+#kÕÔeTì

u…~]kÕÔs¡T. uÛ≤s¡ nHês√>∑ +‘√ eTs¡DÏ+#êø£ +≥]‘·q+‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqï Äj·Tq≈£î ≈£î≥T+u≤ìøÏ <ä÷s¡eTe«&É+ Çwüº+

Ò<äT. n+<äTπø ‹s¡kÕÿsê\qT, nee÷Hê\qT uÛÑ]dü÷Ô ã‘·Tø°&ÉTdüTÔHêï&ÉT.

dü+|òüT≥q`2

MTHêøÏå ø=&ÉT≈£î m|ü&É÷ &ÉãT“ ÇkÕÔyê? #·kÕÔyê? nì |”ø£\MT<ä ≈£L#·T+≤&ÉT. ø√&É\T e‘êÔdüT |ü\T≈£î‘·T+~. ÄdæÔ

n+‘ê ‘·q ù|s¡Tq ô|≥ºeTì b˛s¡T. $j·T´+≈£î&ç CÀø£ +. ìdü‡Vü‰j·T‘·‘√ MTHêøÏå ≈£î+–b˛‘·T+~. nsTT‘, ne÷à,

Hêqï\+‘ê eT+∫yêfiSfl, |æ\¢\+<äs¡÷ <äTsêàs¡TZ\÷ nq&É+ düãuÒHê?

Çy dü+|òüT≥q\T ø±ø£ eè<äT∆\qT Væ≤+dæ+# Ò<ë u≤<Ûäô|fÒº dü+<äsê“¤\T #ê˝≤ ñHêïsTT. MÏ À ø=≥º&É+,

eT+#êìøÏ ø£f…ºj·T´&É+, Ç+À¢ nìï >∑<äT\˝ÀøÏ sêìe«ø£b˛e&É+, ‹≥º&É+, ns¡e&É+, ù|s¡T¢ ô|≥º&É+, ‘·|ü\T mqï&É+

yê≈£îÿøÏ dü+ã+~Û+∫q Væ≤+dü\T, eTqdüT‡ u≤<Ûäô|≥º&É+, e~ …j·T´&É+, e÷qdæø£ Væ≤+dü\T, Ädæú ˝≤ø√ÿe&É+, ã+>±s¡+,

yÓ+&ç q>∑\T rùddüTø√e&É+, edüTÔe⁄\T <=+–*+#·&É+, ã\e+‘·+>± $\T¢ sêsTT+#·Tø√e&É+, Ä]úø£ Væ≤+dü\T e+Ï$

ñHêïsTT.

dü+|òüT≥q`3

sêeTj·T´, \øÏÎøÏ 5 >∑Ts¡T dü+‘êq+ eTT>∑TZs¡T ø=&ÉT≈£î\T, Ç<ä›s¡T ≈£L‘·Tfiófl. ñqï+‘· À |æ\¢*ï ô|+∫, b˛wæ+∫

yê]øÏ ô|[flfiófl #dæ J$‘·+˝À dæús¡|ü&≥Tº #ùddü]øÏ, sêeTj·T´≈£î, \øÏÎøÏ »edü‘ê«\T b˛sTT eTTdü*yês¡j·÷´s¡T. ñqï

ÄdæÔì Ç\T¢qT ≈£L&Ü ø=&ÉT≈£î\T |ü+#·T≈£îHêïs¡T. ÄdæÔ À @MT ≈£L&Ü ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î uÛ≤>∑+ Çe«≈£î+&Ü yê]ì yTeTT

b˛wækÕÔ+. Ç+ø± yê]øÏ ÄdæÔ m+<äT≈£î nì #Ó|æŒ ø=ÿø£ÿ HÓ\ ø£s¡T ‘·+Á&çì Ç+ø√ø£s¡T ‘·*¢ì |ü+#·T≈£îHêïs¡T. á eTTdü*

yês¡T ys¡Tys¡T>± ø=&ÉT≈£î\ Ç+À¢ ñ+≥THêïs¡T. uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô …’q yês¡T @$T ø£] ø£wüº düTU≤\qT ø£]øÏ ø£s¡T #Ó|üø√ Òì

|ü]dæú‹. MTs¡T Ç˝≤ Ä<Ûës¡|ü&ç ùd«#·Ã¤ Ò≈£î+&Ü Áã‘·Tø°&ÉTdüTÔHêïs¡T.

76

7e ‘·s¡>∑‹


eè<äT∆\ dü+πøåe÷ìï |üÏº+#·Tø√yê* :

Hê\T¬>’<äT <äXÊu≤›\ ø±\+bÕ≥T ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\ ñ»«\ uÛÑ$wü ‘·TÔ ø√dü+, düe÷» ñqï‹ø√dü+ $X‚wü+>±

ø£èwæ#dæq nq+‘·s¡+ eè<ë∆|ü +˝À Á|üy•+∫qyês¡T ‘·eT J$‘êìï ø£ XÊ|ü+>± uÛ≤$+# |ü]dæú‘·T\T eTq düe÷»+˝À

HÓ\ø=q&É+ $#ês¡ø£s¡+. uÛ≤s¡rj·T ≈£î≥T+ã e´edüú À eè<äT∆\ bÕÁ‘· $•wüºyÓTÆq~. kÕe÷õø£ $\Te\T bÕÏ+∫,

eTq dü+düÿ è‹, dü+Á|ü<ëj·÷\qT ø±bÕ&ÉTø=H $<Ûä+>± m|üŒÏø£|ü&ÉT ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\qT nÁ|üeT‘·Ô+ #j·T&É+‘√bÕ≥T,

düe÷C≤ìøÏ e÷s¡Z<äs¡Ù≈£î\T>± HêÏ eè<äT∆\T yÓT*π>yês¡T. ‘·eT #·T≥÷º ñqïyês¡T ìsêX≈£î, ì]¢|üÔ‘·‘·≈£î >∑Ts¡sTT‘

yê]ì z<ë]Ã, nedüs¡yÓTÆq eTH√<ÛÓ’s¡ + ø£*Z+∫ ø√\Tø=H $<Ûä+>± #ùdyês¡T. Ç+À¢ ô|<ä›yês¡THêïs¡+fÒ n+<äs¡÷



1. á yês¡+ s√E˝À¢ MTs¡T Ç+À¢ø±ì ãj·T≥ s√&ÉT¶ô|’qø±ì, eè<ë∆ÁXe÷ìøÏ yÓ[fl m˝≤+Ï ùde\T

#XÊs√ nqTuÛÑyê\T sêj·T+&ç.

1. Ç˝≤+Ï dü+|òüT≥q\T MTs¡T MT Ç+À¢ ø±ì, MT #·T≥Tº |üø£ÿ\, ãj·TÏ s√&ÉT¶ô|’q #·÷|æq|ü&ÉT

MTπøeTì|ædüTÔ+~?

2. eè<äT∆\T ø£cÕº À¢ ñqŒ|ü&ÉT ˙e⁄ yê]ì m˝≤ Ä<äT≈£î+≤e⁄?

3. m+<äT≈£î eè<äT∆\≈£î ùde #j·÷\qT≈£î+≥THêïe⁄?

4. MTs¡T m|ü&Ó’Hê eè<äT∆\≈£î ùde #XÊsê? m˝≤+Ï ùde#XÊs¡T? n|ü&ÉT MTπøeTì|æ+∫+~?

5. ø=+<äs¡T eè<ë∆ÁXe÷\T q&ÉT|ü⁄‘·T+≤s¡T? eè<ë∆ÁXe÷\ô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ @$TÏ?

6. eè<äT∆ …’q ‘·*¢ <ä+Á&ÉT\qT |ü+#·Tø=ì yπs«s¡T>± b˛wæ+#·&É+ eT+∫<Hê MT n_ÛÁbÕj·÷ìï #Ó|üŒ+&ç.

7. MT ÁbÕ+‘·+˝À eè<äT∆\T, @ u≤<Ûä\T |ü&ÉT‘·THêïs¡T. #Ó|üŒ+&ç. <ëìøÏ ø±s¡D≤\T $X‚¢wæ+#·+&ç.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

77 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ì•Ã+‘·>± ñ+&yês¡T. Ç+ÏøÏ ô|<ä› ~≈£îÿ ñ+<äì uÛÑs√kÕ‘√ ñ+&yês¡T. nsTT‘ H&ÉT |ü]dæú‘·T\T e÷sêsTT. ≈£î≥T+ã

e´edüú ≈£î|üŒ≈£L\T‘·Tqï~. ñ<√´>±\T, eè‘·TÔ\ø√dü+ me]<ë]q yês¡T yÓ&ÉT‘·THêïs¡T. j·TTe <ä+|ü‘·T\T Ç+À¢

ô|<ä›yês¡T+&É≥+ ‘·eT Äq+<ëìøÏ nes√<Ûä+>± |ü]>∑DÏ+# |ü]dæú‘·T\T HÓ\ø=+≥THêïsTT. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ Äs√>∑ +,

nedüsê\ >∑T]+∫ |üÏº+#·Tø√e&É+ uÛ≤s¡+>± uÛ≤$düTÔHêïs¡T. ô|[flø±>±H yπs ø±|ü⁄s¡+ ô|≥ºeTì uÛÑs¡ÔqT y~Û+#·&É+

uÛ≤s¡ \≈£î e÷eT÷\T ne⁄‘·Tqï~. Ç≥Te+Ï |ü]dæú‘·T\˝À ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, eè<äT∆\ Jeq+ <äTs¡“¤s¡+>± e÷s¡T‘·Tqï~

yê] u≤>√>∑T\ >∑T]+∫ |üÏº+#·Tø√e\dæq u≤<Ûä ‘· Á|üuÛÑT‘·«+ô|’ |ü&ÉT‘·Tqï~. n|üŒÏes¡≈£L ≈£î≥T+ã+˝À n+<ä]

nedüsê\T rs¡Tdü÷Ô, n+<ä]ø° Ä<Ûës¡+>± ñqïyês¡T πøkÕ] ‘·eTπø Ä<Ûës¡+ ø£s¡Tee⁄‘·Tqï |ü]dæú‘·T\T @s¡Œ&ç

ìsê<äs¡D≈£î >∑T]ø±e&É+ yê]ì m+‘·>± e÷ìdæø£ y<äq≈£î >∑T]#düTÔ+<√ yπs #Ó|üŒqedüs¡+ Ò<äT. e÷s¡T‘·Tqï

kÕe÷õø£ $\Te\qT >∑T]Ô+∫ yÓTT<ä≥>± yêCŸbÕjYT H‘·è‘·«+˝Àì mHé.&ç.m Á|üuÛÑT‘·«+˝À ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, eè<äT∆\

dü+πøåeT+ø√dü+ ø£ C≤rj·T $<ÛëHêìï 1999˝À s¡÷bı+~+∫+~. Ä $<Ûëq+ ÄeT\Tø√dü+ j·TT.|æ.m Á|üuÛÑT‘·«+

2007˝À ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, eè<äT∆\ dü+s¡ø£åD #·≥º+qT s¡÷bı+~+∫+~. á #·≥º+ Á|üø±s¡+ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ dü+s¡ø£åD

|æ\¢\ u≤<Ûä ‘·. Ä u≤<Ûä ‘· À ìs¡¢ø£å + #·÷|æ‘ yês¡T Hê´j·TkÕúHêìï ÄÁXsTT+∫ |æ\¢\ sêã&ç À ‘·eT yê≤qT ø√πs

Vü≤≈£îÿ ñ+~. n+<äTø√dü+ $$<Ûä kÕúsTT\˝À Á|ü‘´ø£ ÁÏãT´q Ÿ‡ @sêŒ≥T≈£î ≈£L&Ü á #·≥º+ neø±X+ ø£*ŒdüTÔ+~.

uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+˝Àì 41e n~Ûø£s¡D Á|üø±s¡+ Ä]∆ø£+>± yÓqTø£ã&çq eè<äT∆\T, $ø£ ≤+>∑T\ dü+πøåeT+

>∑T]+∫ Á|üuÛÑT‘·«+ |üÏº+#·Tø√yê*. yê] s¡ø£åDø√dü+ nedüs¡yÓTÆq @sêŒ≥T¢#j·÷*. 2007˝À á #·≥º+ rdüTø=∫ÃHê

<ëì neT\T≈£î nedüs¡yÓTÆq ì<ÛäT\qT ã&Ó®Ÿ À πø≤sTT+#·&É+ Ò<äT. eè<äT∆\ dü+πøåeT+ >∑T]+∫ <ë<ë|ü⁄ @

sê»ø°j·T bÕØº |üÏº+#·Tø√e&É+ Ò<äT. á $wüj·TyÓTÆ mìïø£\ Á|üD≤[ø£\˝À Á|ü‘´ø£ $<Ûëq+ n+≥÷ Á|üø£Ï+#·&É+

Ò<äT.

eè<äT∆\qT sê»ø°j·T+>± ÁbÕ<Ûëq´‘· Òìyês¡T>± uÛ≤$+#·&ÉyT Ç+<äT≈£î Á|ü<Ûëq ø±s¡D+. eTq »HêuÛ≤˝À

eè<äT∆\ »HêuÛ≤ 10 XÊ‘·+ es¡≈£L ñ+~. z≥T Vü≤≈£îÿ>∑\ yê]˝À 20 XÊ‘·+ eT+~ es¡≈£L eè<äT∆\T ñHêïs¡T. ô|’>±

yês¡T ô|<ä› ~≈£îÿ>± Ç‘·s¡ ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\qT ôd’‘·+ sê»ø°j·T+>± Á|üuÛ≤$‘·+ #j·T>∑\s¡ì nìï sê»ø°j·T bÕØº\T

>∑T]Ô+#ê\ì Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ d”ìj·TsY bÂs¡T\ düe÷K´ n<Ûä ≈£åî\T dæ.ôV≤#Y. |üs¡yTX«sY¬s&ç¶ ù|s=ÿHêïs¡T. ‘·«s¡ À »s¡T>∑qTqï

mìïø£\˝À eè<äT∆\ dü+πøåeT+, s¡ø£åDø√dü+ nìï sê»ø°j·T bÕØº\T ‘·eT mìïø£\ Á|üD≤[ø£ À ìs¡T›wüºyÓTÆq Á|ü‹bÕ<äq\T

#ùd $<Ûä+>± #·÷&É&É+ø√dü+ Äj·Tq ø£èwæ#düTÔHêïs¡T. @Hê&√ Á|üyXô|Ïºq Ç+~sê>±+B C≤rj·T eè<ë∆|ü |ü⁄ |æ+#Û·Hé

|ü<∏äø£+ ÁøÏ+<ä ø£ ≈£î+≥T+ã˝À Ç<ä›s¡T ô|<ä›yês¡T+fÒ HÓ\≈£î s¡T.200 #=|üq πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ |òæ+#Û·Hé dü<äTbÕj·T+

ø£*ŒdüTÔqï~. á yÓTT‘·Ô+ HÏ Jeq Á|üe÷D≤\ <äècÕº @e÷Á‘·+ dü]b˛<äT. ‘·$TfiHê&ÉT. &Ûç©¢, Vü≤sê´Hê, eT<Ûä Á|ü<XŸ

e+Ï sêÅcÕº\˝À s¡T.1000 es¡≈£L #Ó*¢düTÔHêïs¡T. <Xyê´|üÔ+>± eè<äT∆\≈£î s¡T.1000 HÓ\≈£î |òæ+#Û·Hé #Ó*¢+#·e\dæ

ñ+~. á |æ+#Û·Hé dü<äTbÕj·T+ _.dæ.m Ÿ. ≈£î≥T+u≤\≈£î e÷Á‘·yT e]ÔdüTÔ+~. mHé.&ç.m Á|üuÛÑT‘·«+ eè<äT∆\≈£î ¬s’ Ò«

#êØ®\˝À sêsTTr\qT Á|üyXô|≤ºs¡T. Á|üdüTÔ‘·+ eTVæ≤fi\≈£î 50 XÊ‘·+, eT>∑yê]øÏ 40 XÊ‘·+ sêsTTr ø£*ŒdüTÔqï~.

78

7e ‘·s¡>∑‹


n+<ä]ø° 50 XÊ‘·+ sêsTTr ø±yê\ì ø√s¡T‘·THêïs¡T. n<$<Ûä+>± ÄsY.Ï.dæ ãdt\˝À ôd’‘·+ eè<äT∆\≈£î 50 XÊ‘·+

sêsTTr ø£*Œ+#ê\ì ø√s¡T‘·THêï Ä+Á<ÛäŒ<XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ |üÏº+#·Tø√e&É+ Ò<äT.

ø£sêí≥ø£, &Ûç©¢, Vü≤sê´Hê, eTVü‰sêh, sê»kÕúHé Á|üuÛÑT‘ê«\T Ç≥Te+Ï sêsTTr\qT ø£*ŒdüTÔHêïsTT.

ÄsY.Ï.dæ.ãdt\˝À eè<äT∆\≈£î ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT d”≥T¢ ]»sY« #düTÔHêï ôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡+˝À $TqVü‰sTTùdÔ

õ˝≤¢ ˝À n+‘·>± neT\Tø±e&É+ Ò<äT. eè<äT∆\T eùdÔ Ä d”≥T¢ U≤∞#dæ Çe«&É+ Ò<äT. á dü<äTbÕj·T+

K∫Ã‘·+>± neT\T»]π> $<Ûä+>± #·÷&Ü*. ñ<√´>∑ $s¡eTD #dæ Á|üuÛÑT‘·« |æ+#Û·Hé bı+<äT‘·Tqï yê]øÏ, <ë]Á<ä πsK

~>∑Teq ñqï ù|<ä ≈£î≥T+u≤\≈£î Äs√>∑ l ø±s¡ Áø£eT+ <ë«sê yÓ’<ä ;Ûe÷ dü<äTbÕj·T+ \_ÛdüTÔqï~. nsTT‘

eT<Ûä ‘·s¡>∑‹øÏ #Ó+~q eè<äT∆\T n≥Te+Ï dü<äTbÕj·T+ Òø£ yÓ’<ä nedüsê\≈£î #ê˝≤ Çã“+<äT\T |ü&ÉT‘·THêïs¡T.

yê]øÏ düVæ≤‘·+ Äs√>∑ l ùde\T $düÔ]+|ü#ùdÔ Á|üuÛÑT‘·«+ô|’ s¡T.30 ø√≥¢≈£î $T+∫ n<äq|ü⁄ uÛ≤s¡+ |ü&É<äT. HÏ

s√E\˝À ≈£î≥T+ã+˝À ø£ e´øÏÔ ø£ rÁeyÓTÆq yê´~ÛøÏ >∑T¬s’‘ Ä ≈£î≥T+ã+ yÓTT‘·Ô+ ø√\Tø√ Òì |ü]dæú‘·T\THêïsTT.

n+<äT#‘· eè<äT∆\≈£î Äs√>∑ l ;Ûe÷ e]Ô+|ü#j·T&É+ #ê˝≤ nedüs¡+. 2007˝À s¡÷bı+~+∫q ‘·*¢<ä+Á&ÉT\,

eè<äT∆\ dü+s¡ø£åD, dü+πøåeT+ #·≥º+ neT\T≈£î ‘·–q ã&Ó®Ÿ πø≤sTT+|ü⁄\T »s¡|ü&É+ <ë«sê Ä #·≥º+ neT\T≈£î

Á|üj·T‘·ï+ #j·÷*. á #·≥º+ Á|üø±s¡+ Á|ü‹ õ˝≤¢ À ˇø£ eè<ë∆|ü |ü⁄ ÄÁXe÷\qT Á|üuÛÑT‘·«+ @sêŒ≥T#dæ,

ìs¡«Væ≤+#ê*. |æ\¢\ ìs¡¢øå±´ìøÏ >∑Ts¡e⁄‘·Tqï ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ $»„|ü⁄Ô\ |ü]o\q≈£î Á|ü‘´ø£ ÁÏãT´q ŸqT @sêŒ≥T#j·÷*.

n<$<Ûä+>± eè<äT∆\T $yê<ë\ |ü]cÕÿs¡+≈£î ø√s¡Tº\qT ÄÁXsTT+#·e\dæ eùdÔ ÁbÕ<Ûëq´‘· Áø£eT+˝À yê]

πødüT\qT dü‘·«s¡+ |ü]o*+# @sêŒ≥T#j·Te\dæ ñ+~. yê]øÏ nedüs¡yÓTÆq Hê´j·T düVü‰j·T+ ≈£L&Ü n+~+#ê*.

H&ÉT mø£ÿ&çøÏ yÓ[flHê ô|<ä› ô|<ä› ≈£L´\qT #·÷düTÔHêïeTT. eTTK´+>± ÄdüT|üÁ‘·T\T, ¬s’ Ò«`ãdt ãTøÏ+>¥

πø+Á<ë\T, <yê\j·÷\T, ø£¬s+Ÿ _\T¢\ #Ó*¢+|ü⁄ e+Ï #√≥¢ ô|<ä› ô|<ä› ≈£L´\˝À m≈£îÿeùd|ü⁄ ì\ã&É≥+

eè<äT∆\≈£î Çã“+~ø£s¡yT. n≥Te+Ï Á|ü<XÊ\˝À eè<äT∆\≈£î Á|ü‘´ø£ ≈£L´\T @sêŒ≥T#j·÷*. yê] |üqT\T

‘=+<äs¡>± |üPs¡ÔjT´≥≥T¢ #·÷&Ü*. n˝≤π> mìïø£\ düeTj·T+˝À b˛*+>¥ πø+Á<ë\e<ä› ôd’‘·+ ô|<ä› ô|<ä› ≈£L´\T

#·÷düTÔ+≤eTT. Ä ≈£L´\˝À eè<äT∆\T m≈£îÿeùd|ü⁄ ì\ã& nedüs¡+ Ò≈£î+&Ü yê]øÏ Á|ü‘´ø£ ≈£L´\T @sêŒ≥T#ùdÔ

yê]øÏ #ê˝≤ ñ|üXeTq+ ø£*Z+∫q≥T¢ ø±>∑\<äT. $$<Ûä |üqT\ô|’ Á>±e÷\qT+&ç |ü≥ºD≤\≈£î e#Ã eè<äT∆\≈£î,

|ü≥ºD≤\˝À düVæ≤‘·+ #ê˝≤ <ä÷s¡+ Á|üj·÷DÏ+∫ ø±sê´\j·÷\≈£î, <äTø±D≤\≈£î e#Ã eè<äT∆\≈£î ø±ùd|ü⁄ $ÁXÊ+‹

rdüTø√e&ÜìøÏ m≥Te+Ï dü<äTbÕj·÷\T n_Û+#·&É+ Ò<äT. »qs¡B› u≤>± ñ+& Á|ü<XÊ\˝À yê]øÏ $ÁXÊ+‹

πø+Á<ë\T @sêŒ≥T#ùdÔ m+‘√ dü<äTbÕj·T+ ø£*Z+∫q≥T¢ ø±>∑\<äT. ù|<ä\T m≈£îÿe>± ñ+& ø±\˙\˝À eè<äT∆\≈£î

ôd’‘·+ n≥Te+Ï $ÁXÊ+‹ πø+Á<ë\T @sêŒ≥T#dæ yê]øÏ jÓ÷>∑, yê´j·÷e÷\≈£î @sêŒ≥T¢ ~q|üÁ‹ø£\ dü<äTbÕj·T+,

Ï.$. / πs&çjÓ÷ kÂø£sê´\‘√bÕ≥T ø±\πøåbÕìøÏ @sêŒ≥T¢ »s¡>±*.

Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T\T yê]¸ø£|ü⁄ yês¡T¶\qT Á|ü‘´ø£+>± @sêŒ≥T#ùd yê]øÏ nedüs¡yÓTÆq ∫øÏ‘·‡ \_Û+#≥≥T¢

#·÷&Ü*. Ç~es¡ À bÕs¡Tÿ\T, Ç‘·s¡ ãVæ≤s¡+>∑ Á|ü<XÊ\˝À πs&çjÓ÷\T ñ+&$. Ç|ü&ÉT mø£ÿ&Ü ø£qã&É≥+

79 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

Ò<äT. kÕe÷õø£ πs&çjÓ÷\qT @sêŒ≥T#ùdÔ yê]øÏ m+‘√ #<√&ÉT>± ñ+&É>∑\e⁄. mHé.&ç.m. Á|üuÛÑT‘·« Vü≤j·÷+˝ÀH

u≤´+ø\˝À eè<äT∆\ &çbÕõŸ\≈£î n<äq|ü⁄ e&û¶ #Ó*¢+#·&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Á|üdüTÔ‘·+ ns¡XÊ‘·+ n<äq+>±

#Ó*¢düTÔHêïs¡T. Ä e&û¶ yÓTT‘êÔìï 1 XÊ‘·+>± ô|+#ê\ì ø√s¡T‘·THêïs¡T. yÓTT‘·Ô+ u≤´+ø e&û¶\T >∑D˙j·T+>±

‘·>∑Z&É+‘√ Ä e÷Á‘·+ nsTTHê n<äq|ü⁄ e&û¶ \_Û+#·&É+ yê]øÏ #<√&ÉT>± ñ+&É>∑\<äT. eè<äT∆\T Á|ü<Ûëq+>±

ìsê<äs¡D ø±s¡D+>± eTH√y<äq #Ó+<äT‘·THêïs¡T. yê]˝À Ä uÛ≤eq b˛>=≥º≥+ø√dü+ Á|ü‘´ø£+>± ø£èwæ »s¡>±*.

bÂs¡ düe÷» dü+düú\<ë«sê dü«#·Ã¤+<ä dü+düú\ <ë«sê Ç≥Te+Ï ø£èwæ »s¡>±*. yês¡T >ös¡e+>± Jeq+ ø=qkÕ–+#

$<Ûä+>± nedüs¡eTsTT‘ |ü⁄qsêyêdü+ ø£*Œ+∫, M\sTTq #√≥¢ sêsTTr\T ø£*Œ+∫ Ä‘·à$XÊ«dü+ ô|+bı+~+#·Tø=H

$<Ûä+>± düVü≤ø£]+#ê*. uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ s¡÷bı+~+∫q eè<äT∆\ C≤rj·T $<ÛëHêìï dü÷Á‘·ÁbÕj·T+>± |üP]Ô>±

ÄyÓ÷~düTÔqï≥T¢ Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ 2005˝À Á|üø£Ï+∫q ø±sê´#·s¡D Á|üD≤[ø£ À #]ÃHê, Ç+ø± neT\T≈£î

#ê˝≤ <ä÷s¡+˝À ñ+&É&É+ $#ês¡ø£s¡+. n+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq ì<ÛäT\qT ã&Ó®Ÿ À πø≤sTT+#·&É+ <ë«sê eè<äT∆\

dü+πøåeT+ |ü≥¢ sêh Á|üuÛÑT‘·«+ sê»ø°j·T ìã<ä∆‘·qT Á|ü<ä]Ù+#ê*. Ç~ mìïø£\ dü+e‘·‡s¡+ ø±e&É+‘√ $$<Ûä

esêZ\ Á|ü»\qT Äø£≥Tºø√e&ÜìøÏ sê»ø°j·T |üøå±\T Äø£s¡D°j·T+>± mìïø£\ Vü‰MT\qT >∑T|æŒ+#·&É+ ÄqyêsTTr>±

edüTÔqï~. n< Áø£eT+˝À düe÷»+˝À ø°\ø£+ nsTTq eè<äT∆\ dü+πøåeT+ dü+s¡ø£åD >∑T]+∫ ≈£L&Ü sê»ø°j·T

|üøå±\T Ä˝À∫+∫, ‘·–q Á|ü‹bÕ<äq\‘√ eTT+<äT≈£î sê>∑\eì Ä•<ë›eTT.

eè<äT∆\ô|’ ùdyê uÛ≤e+

e÷qe‘·«yT ‘·ø£Ás¡!

<Vü≤$T∫Ã, $<ë´ãT<äT∆\+~+∫, ô|+∫ b˛wæ+# ‘·*¢<ä+Á&ÉT Ò _&É¶\≈£î >∑Ts¡Ts¡÷|ü⁄\T, <Ó’edü«s¡÷bÕ\T.

lHê<∏äT&ÉT XÊ¢|òæT+∫q≥T¢ ª»qìj·TT »q≈£î&ÉT HÓe«ì/ j·TqTes¡ÔqeTTq Á_j·T+ãTq+<äT<äT¬s<ä <ä / ‘·Ôqj·TT&ÉT

<Ûäs¡àeTT ^]Ôj·TT / qq÷ qeTT>∑ u§+<äã&Éj·TT qø£åj·T >∑‘·T\Héμ

sêC≤´~Ûø±s¡+ M&ç n&É$u≤≥ |üÏºq sêeT#·+Á<äT&ç \ø£å + |æ‘·èyêø£ bÕ\q. ¨sê¨Ø b˛sê&ç ¬>*∫q

>∑s¡T‘·à+‘·T&ç~ ‘·*¢ì <ëdü $eTTø£Ô+ #j·÷\qï Á|ü>±&ÛÉ ‘·|üq. ø£qïyê]ì ø±e&ç>∑+|ü À ≈£Ls¡TÃ+&Éu…Ïº, uÛÑTC≤q

yÓ÷dü÷Ô rs¡új·÷Á‘·\T #sTT+∫q ÁXeD≈£îe÷s¡T&ç~ nbÕs¡ uÛÑøÏÔ‘·‘·Œs¡‘·. ªHê »q˙ »q≈£î Ÿ ø£&ÉT eè<äT∆\Tμ n+≥÷

u…+>∑|ü&É‘ê&ÉT Á|ües¡T&ÉT. ª‘·*¢<ä+Á&ÉT\ bÕ<äd”eT |ü$Á‘·uÛÑ÷eTT\ø£qï $eT\‘·s¡eTTμ nqT≈£î+≥÷ |üXÊÃ‘·Ô|üÔ

Vü≤è<äj·TT&Ée⁄‘ê&ÉT |ü⁄+&ÉØ≈£î&ÉT.

80

7e ‘·s¡>∑‹


‘·*¢<ä+Á&ÉT\T <Ó’edüe÷qT\T

ø£wüº ô|≥º uÀ≈£î ø£qï‘·*¢ eTqdüT

qwüº ô|≥º uÀ≈£î Hêqï |üqT\T

‘·*¢ <ä+Á&ÉT\qï <Ó’edüìï<ÛäT\Tsê

\*‘· düT>∑TD C≤\ ! ‘Ó\T>∑T u≤\ !

` ‘·*¢, ‘·+Á&ç Ç<ä›s¡÷ <Ó’yê Ò, yêfiflqT <e⁄fiófl˝≤>± >ös¡$+#ê*. yêfifl≈£î ø£wüº+, qwüº+ ø£*Z+#·≈£L&É<äT.

‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï ùd$+∫q ÁXeD ≈£îe÷s¡T&ç ø£<∏ä ‘Ó\TkÕ?

dü÷øÏÔ : 1. uÛÑj·TeTT #Ó+~q yêìøÏ nuÛÑj·T<ëqeTT, s√>∑|”&ç‘·T\≈£î Wwü<ä<ëqeTT,

$<ë´s¡Tú\≈£î $<ë´<ëqeTT, Äø=qïyê]øÏ nqï<ëqeTT #j·TT≥ ñ∫‘·yÓTÆq~.

2. <ëqeTT e\q uÛÀ>∑eTT, eè<äT∆\ ùde\ e\q C≤„qeTT, nVæ≤+düe\¢

∫s¡+J$j·TTq>∑Tqì ãT~∆eT+‘·T\T #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.

81 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te : düe÷q‘·«+, k˛<äs¡uÛ≤e+, Åd”Ô\ |ü≥¢ >ös¡euÛ≤e+

II. ñ|ü$\Te : düVü‰qTuÛÑ÷‹ø£*Zqyê] >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ m<äTÏyê] u≤<ÛäqT ‘·q u≤<Ûä>±, yê] ø£cÕº\qT ‘·q ø£cÕº\T>±

uÛ≤$+∫ Ä|üqïVü≤düÔ+ n+~+#·&ÜìøÏ dü+dæ<äT∆\T>± #j·T&É+

♦ düeTdü \|ü≥¢ kÕqT≈£L\+>± düŒ+~+#·&É+ n\es¡T#·T≈£î+≤s¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : eTq #·T≥÷º ñqï düe÷»+˝À m+<äs√ e´≈£îÔ\T mH√ï Á|üe÷<ë\

u≤]q|ü&ÉT‘·÷ ñ+≤s¡T. mH√ï düeTdü \qT m<äTs=ÿ+≥÷ ñ+≤s¡T.

ˇø=ÿø£ÿkÕ] Á|üø£è‹ yÓ’|ü]‘ê´\ e\q, n–ïÁ|üe÷<ë\T, es¡<ä\ e\q

eTq ‘√Ïyês¡T m+‘√ qwüºb˛‘·÷ ñ+≤s¡T. Ä düeTj·T+˝À yê]øÏ

e∫Ãq ø£wüº+ eTq ø£wüº+>±H uÛ≤$+∫ n+~+# düeTj·T+e\¢ yê]øÏ

m+‘√ yT\e⁄‘·T+~.


dü+|òüT≥q`1

n~ 1972e dü+e‘·‡s¡+. q\¢>=+&É õ˝≤¢ Àì nqïes¡>∑÷&Ó+ ø£ ∫qï Á>±eT+. Ä Á>±eT+˝À <Ûäìø£, ù|<ä, kÕ<ä

nìï esêZ\ Á|ü»\T ø£*dæyÓT*dæ J$düTÔ+≤s¡T. ˇø£ ydü$ø±\+˝À ñqï≥Tº+&ç z |üP]+Ï eTT+<äTqï |üP]Ô>±

Äs¡ŒìbısTT´qT+&ç ∫qï ì|üs¡e«\T sêE≈£îì >±*øÏ m–dæ|ü&ç ø=~›<ä÷s¡+˝À ñqï >∑&ç¶yêeTTMT<ä |ü&ç #·÷düTÔ+&É>±H

eT]ø=ìï >∑&ç¶yêeTT\T, |üP]fiófl <ä>∑›eTe«kÕ>±sTT. Á|ü»\+‘ê yT˝§ÿì Vü‰Vü‰ø±sê\eT<Ûä düVü‰j·T+ ø√dü+ n]∆+#·kÕ>±s¡T.

yÓqTyÓ+≥H ≈£î\`eT‘· $eø£å Ò≈£î+&Ü, <Ûäìø£, ù|<ä, eè<ä∆, j·TTeø£, Ä&É, eT>∑ uÛÒ<ä+ Ò≈£î+&Ü ñs¡T≈£î\T |üs¡T>∑T\ MT<ä

n‹ y>∑+>± ø£<äT\T‘·÷ ˙Ïì yÓ÷dæ, eTT+<äT>± eè<äT∆\qT, ∫qï|æ\¢\qT, ô|+|ü⁄&ÉT »+‘·Te⁄\qT Äô|’ >∑&ç¶yêeTT\qT,

Ç+&É¢qT |üP]Ô>± <ä>∑›+ ø±≈£î+&Ü ÁbÕDqwüº+ Ò≈£î+&Ü, ÄdæÔ qwüº+ m≈£îÿe ø£\T>∑≈£î+&Ü ø±bÕ&ÉTø√>∑*>±s¡T. n≥T ‘·sê«‘·

|üXóe⁄\ yT‘·qT n+<äs¡÷ ø£]ø=ø£s¡T Ä dü+e‘·‡s¡eT+‘ê |ü+#·Tø=ì düVü‰j·T+#düT≈£îHêïs¡T.

15 düVü‰qTuÛÑ÷‹

82

7e ‘·s¡>∑‹


dü+|òüT≥q`2

n~ &çôd+ãs¡T HÓ\ düeTj·T+ sêÁ‹ 12 >∑+≥\T. ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑sêìøÏ #Ó+~q Á|üeTTK bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô,

ìsê&É+ãs¡J$ l ø=+&Ü \øÏåàø±+‘·¬s&ç¶>±s¡T ‘·H dü«j·T+>± ˇø£ yê´qTì+&Ü s¡>∑TZ\T ì+|ü⁄≈£îì yê´qT q&ÉT|ü⁄‘·÷

#Ó≥¢ÁøÏ+<ä, |òü⁄ŸbÕ‘Y\ô|’Hê, eTT]øÏ yê&É\˝À ‹s¡T>∑T‘·÷ #·*øÏ eDT≈£î‘·Tqï eTTdü*yê], ù|<äyê] e<ä›≈£î yÓ[fl ˇø=ÿø£ÿ

s¡>∑TZ rdüTø=ì yê]øÏ ø£|ü‘·÷ eTT+<äT≈£î kÕ–b˛‘·THêïs¡T. Ä$<Ûä+>± m+<ä]H√ rÁeyÓTÆq meTTø£\T ø=]πø #·*u≤]

qT+&ç ø±bÕ&ç Ç+ÏøÏ #s¡T≈£îH dü]øÏ ‘Ó\¢yê]+~. #ê˝≤ dü+e‘·‡sê\T>± Á|ür #·*ø±\+ yê] ø±s¡ Áø£eT+ n<.

dü+|òüT≥q`3

áHê&ÉT dü+düú düTHêMT (düeTTÁ<ä ‘·TbòÕqT) u≤~Û‘·T\ düVü‰j·Tπø+Á<ë\T @s¡Œs¡#ês¡T. $‘·s¡Do\Ts¡T düTHêMTu≤~Û‘·T\

düVü‰j·÷s¡∆+ &ÉãT“, <äTdüTÔ\T, eT+<äT\T yÓTT<ä\>∑Tq$ eTq düMT|ü+˝À ñqï düTHêMT düVü‰j·Tì~Û πø+Á<ëìøÏ n+<äCÒj·Te#·TÃqì

Á|üø£Ï+#ês¡T. Ä $<Ûä+>± e∫Ãq &ÉãT“‘√ u≤~Û‘·T\ |ü⁄qs¡T<ä∆s¡qø√dü+ >∑èVü≤ düeTT<ëj·÷\T ì]à+∫ Ç#êÃs¡T. <äTdüTÔ\T,

eT+<äT\T yÓTT<ä\>∑Tqe˙ï yês¡T u≤~Û‘·T\≈£î |ü+∫ yê]ì m+‘·>±H√ Ä<äT≈£îHêïs¡T.

ô|’ dü+|òüT≥q\T Ç‘·s¡T\ u≤<Ûä\T ‘·eT u≤<Ûä\qTø=ì, u≤<Ûä ‘·>± ‘·eT e+‘·T ø£s¡Ôyê´ìï ìs¡«]Ô+#ês¡T.

1. nqïes¡>∑÷&Ó+ Á>±eTdüTú\T qwüº+ m≈£îÿe »s¡>∑≈£î+&Ü m˝≤ ø±bÕ&ÉTø√>∑*>±s¡T?

2. Ä düeTj·T+˝À qTe«ø£ÿ&É ñ+fÒ @+ #dæe⁄+&yê&ç$?

3. ø=+&Ü ˝øÏåàø±+‘· ¬s&ç¶>±s¡T Ä $<Ûä+>± m+<äT≈£î #kÕÔs¡T?

4. Á|üø£è‹ yÓ’|üØ‘ê´\T dü+uÛÑ$+∫q|ü&ÉT Ò<ë MT düMT|ü+˝À @<Ó’Hê Á|üe÷<ë\T »]–q|ü&ÉT MT¬s|ü&Ó’Hê

düŒ+~+#êsê?

5. ô|’q ù|s=ÿqïyês¡+<äs¡÷ Ä $<Ûä+>± #Ój·T´&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤ Ò$TÏ?

6. ø£cÕº\˝À Ç‘·s¡T\≈£î düVü‰j·T|ü&É¶|ü&ÉT MT≈£î m˝≤ nìŒ+∫+~?

7. düVü‰j·T+ bı+~qyê] nqTuÛÑ÷‹ m˝≤ ñ+~?

8. MTs¡T düVü‰qTuÛÑ÷‹ #·÷|æq dü+|òüT≥q\T @yÓTÆHê ñ+f… #Ó|üŒ+&ç. MTπøeTì|æ+∫+~.

9. #·*øÏ eDT≈£î‘·Tqï ø£ ∫qï ≈£îø£ÿ |æ\¢qT MTs¡T #s¡BùdÔ Ä ≈£îø£ÿ|æ\¢ eTqdüT˝À MT |ü≥¢ m˝≤+Ï uÛ≤eq

ø£\T>∑T‘·T+~. <ëìøÏ e÷≥\TeùdÔ m˝≤ e´ø£Ô+ #düTÔ+~?

10. u≤>± n\dæb˛sTTq ˇø£ m<äT›qT #Ósêïø√\T‘√ ø=Ïº ãs¡Te⁄qT ˝≤–ùdÔ <ëìkÕúq+˝À ˙e⁄+fÒ

@eTqT≈£î+≤e⁄?

11. bÕ\TÁ‘ê>∑T‘·Tqï ∫ìï <ä÷&ÉqT <ëì ø£&ÉT|ü⁄ì+&É≈£î+&Ü ‘·*¢ Äe⁄qT+&ç ys¡T#ùdÔ MTπøeTì|ædüTÔ+~?

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

83 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

m<äTÏ yê] u≤<ÛäqT ‘·eT u≤<Ûä>± uÛ≤$+∫ Ä|üqïVü≤düÔ+ n+~e«>∑\>∑&ÉyT düVü‰qTuÛÑ÷‹. áHê&ÉT eTìwæ À

kÕ«s¡∆+ ô|]–b˛‘·T+~. HqT`Hê≈£î`Hêyêfiófl nH uÛ≤eq n+‘·ø£+‘·≈£î ô|s¡T>∑T‘·÷Hñ+~. eTq düVü‰j·T+ nedüs¡yÓTÆqyêfiófl

eTq+ düVü‰j·T+ #j·T>∑\ dü+<äsê“¤\T ì‘· + eTq¬øH√ï m<äTs¡e⁄‘·T+≤sTT. n≥Te+Ï düeTj·÷˝À¢ @$<ÛäyÓTÆq

dü+Xj·÷\T, kÕ«s¡∆uÛ≤eq Ò≈£î+&Ü eTT+<äT≈£î e∫Ã Ä ø£wüº+ ‘·eTπø e∫Ã+#·qï uÛ≤eq‘√ düVü‰j·T+ #dæ Ä<äTø√e&ÜìøÏ

eTT+<äT≈£î sêyê*. Ç< düVü‰qTuÛÑ÷‹ n≥Te+Ï düVü‰qTuÛÑ÷‹øÏ m\¢\T Òe⁄. Vü≤<äT›\T Òe⁄. ≈£î\+ Ò<äT. >√Á‘·+ Ò<äT,

ù|<ä,<Ûäìø£ ‘&Ü Ò<äT, ∫qï,ô|<ä› ‘&Ü Ò<äT. πøe\+ düVü‰j·T|ü&É>∑*π> eTqdüT u≤<ÛäqT ns¡∆+ #düTø√>∑\ eTqdüTe÷Á‘·eTT+fÒ

#ê\T. eTq+ eTq #·T≥÷º Á≈£Ls¡ »+‘·Te⁄\T ≈£L&Ü ‘·eT ‘√Ï »+‘·Te⁄\ |ü≥¢ düVü‰qTuÛÑ÷‹ì e´ø£Ô|ü]# dü+|òüT≥q …H√ï

#·÷dü÷Ô ñ+≤eTT. n≥Te+≥|ü&ÉT yT<ÛädüT‡‘√ düèwæº+#·ã&çq e÷qe⁄&ÉT ‘√Ï yê]|ü≥¢ »+‘·Te⁄\ |ü≥¢ m+‘·Ï

düVü‰qTuÛÑ÷‹ì e´ø£Ô+ #j·T>∑\&√ Ä˝À∫+#·+&ç.

‘Ó]∫q |æ&çøÏ*

_&É¶ Äø£* neTàøÏ ‘Ó\TdüTÔ+~. á ‘·\T¢\≈£î ‘·eT |æ\¢\ Äø£ Ò ø±<äT. nHê<∏ä\ ≈£åî<ë∆Ä ‘Ó\TdüT. Ç+‘· ‘Ó*dæq

Ms¡+‘ê >=|üŒ dæú‹eT+‘·T Ò+ ø±<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT Òìyê]øÏ >∑Tô|Œ&ÉT yÓT‘·T≈£î\T |ü+#<Ó ≤. Ä˝À∫+#·>± Ä˝À∫+#·>±

<ë] <=]øÏ+~. s√p |æ&ç¬ø&ÉT –+»\T <ë#ê\qï Vü≤ ø£*–+~. |æ&çøÏ* _–ùdÔ ñ<ä eT+ ne⁄‘·T+~. ñ<ä eT+ @<Ó’Hê

kÕ~Û+#·Tø√e&ÜìøÏ, ø±˙ |æ&çøÏ* ‘Ó]ùdÔ? |æ&çøÏ* ‘Ó]ùdÔ n~ Áù|eT ne⁄‘·T+~. |ü+#·Tø√e&É+ ne⁄‘·T+~. Ä fiÀfl

»q+ |æ&çøÏ* ‘Ó]#ês¡T. ‘·eT<ä>∑Zs¡Tqï –+»\ qT+∫ Á|ürs√p |æ&ç¬ø&ÉT |ü+#·&É+ HsêÃs¡T. Çe«&É+ kÕj·T+. |ü+#·&É+

e÷qe‘·«+. kÕÏeTqTwüß\ Äø£* #·÷&É Òø£ ã&ÉT>∑T Je⁄\T ‘Ós¡∫q |æ&çøÏ* ø£<∏ä Ç~.

~>∑Te eT<Ûä ‘·s¡>∑‹ Á|ü»\T ìedæ+# ÁbÕ+‘·+ $XÊK|ü≥ï+˝Àì ∫q>∑~*. b˛\e÷+ã M] Á>±eT <e‘·.

nìï #√≤¢ ñqïfÒº á |ü …¢yêkÕq ≈£L&Ü ~≈£îÿ Òì |ü≈£åî …H√ï ñHêïsTT. ø£qï_&É¶\≈£î <ä÷s¡yÓTÆq yês¡T, @ Ä<Ûës¡eT÷

Òì eè<äT∆\T, $ø£ ≤+>∑T\T Äø£*‘√ n\eTÏdüTÔHêïs¡T. M] Äø£* πøø£\T Çø£ÿ&ç eTVæ≤fi\qT ø£~*+#êsTT. M]ø√dü+

@+ #j·÷*... nH Ä˝À#·q yÓTT<ä …’+~. ªÇ<ä+‘ê <ë<ë|ü⁄ |ü<fifl øÏ+<äÏ e÷≥. bÕ‹ø£eT+~ es¡≈£L ñ+≤s¡T.



1. eTq≈£î düVü‰qTuÛÑ÷‹ nH $\Te ˝À|æùdÔ @$T »s¡T>∑T‘·T+~?

2. düVü‰qTuÛÑ÷‹ ñqï eTs¡e Òì dü+|òüT≥q\qT #Ó|üŒ+&ç. #·]Ã+#·+&ç. ã&ç À düVü‰qTuÛÑ÷‹ ñqï dü+|òüT≥q\T

#Ó|üŒ+&ç.

84

7e ‘·s¡>∑‹


mø£ÿ&çyês√. mes¡T ø£qï_&É¶ À Hê nHyês¡T Òø£ >∑+õ fifl ø√dü+ ø=≥Tº$T≤º&yês¡T. M]ì Ä<äTø√yê\qT≈£îHêï+.

ø£ dü+ ø£ÿ|üP≥sTTHê M] ø£&ÉT|ü⁄ì+bÕ\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï+. eT] uÛÀ»Hê\T mø£ÿ&É ô|≤º*. b˛\eTà Ä\j·T+

>∑Ts¡TÔø=∫Ã+~. eTVæ≤fi\+‘ê e÷ eT~˝Àì e÷≥ #Óù|Œdü]øÏ eT+~s¡+ ô|<ä›\÷ dü+‘√wæ+#ês¡T. Çø£ e÷ Á|üj·T‘êï\T

yT+ yÓTT<ä …≤º+. Á|ür s√p Ç+À¢ nqï+ e+&ÉT≈£îH eTT+<äT <e⁄DÏí ‘·\#·T≈£îì |æ&ç¬ø&ÉT _j·T´+ ˇø£ –HÓï˝À

yj·T&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê+. Ç~ @uÛ…’ Çfifl˝À ì‘· + »]π> Á|üÁøÏj·T>± e÷]+~. n|üŒÀ¢ yêsêìøÏ ø£Ï ¬s+&ÉT kÕs¡T¢

e+≥#dæ ù|<ä\≈£î |ü+#yêfifl+.μ nqï<ëq+ Äs¡+uÛÑyÓTÆq HêÏ dü+>∑‘·T\qT ø=ÿø£ÿÏ>± #Ó|üø=#êÃ+~. ÄÀÅ&Ó’esY

uÛ≤s¡ #·+<äT.

|ü⁄D´ø±s¡ +

á |æ&ç¬ø&ÉT _j·T´+ e´eVü‰s¡+ ∫q>∑~* |ü]düsê˝À¢ì dü+‘·bÕ …+, sê<Ûëø£èwüíq>∑sY, dü÷s¡ ‘C≤q>∑sY,

sêeT\ø£ÎD≤|ü⁄s¡+, Ä]˝Àe, Bq<äj·÷fiŸ |ü⁄s¡+ yêdüT\≈£L ‘Ó*dæ+~. eTq+ ‹H nqï+˝À Á|ür s√p >∑Tô|Œ&ÉT

–+»*ï ù|<ä\ø√dü+ düeT]Œ+#·&Üìï á ÁbÕ+‘ê\ eTVæ≤fi …+<äs√ |ü⁄D´ø±s¡ +>± uÛ≤$+#ês¡T. yês¡+‘ê πø

≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\T>± e÷sês¡T. ˇø£ÿ e÷≥MT<ä ì*#ês¡T. _j·T´+ –+»\ ì\«\T yÓT\¢>± Á|ür Ç+≤

ô|s¡>∑Hês¡+_Û+#êsTT. ªy\÷ \ø£å\÷ Çe« Ò+. dü+bÕ~+#·T≈£îqï <ë+À¢ ø=~›bÕÏ q÷ø£*ï ;<ä\≈£î Çe«>∑\+

ø£<ë. ìsê<Ûës¡+>± ã‘·T≈£î‘·Tqï yê]øÏ ùde#ùd uÛ≤>∑ + <e⁄& e÷øÏ#êÃ&yÓ÷. yTeT÷ kÕ<ëd”<ë eTqTwüß\yT.

ø±˙ Äø£*‘√ qø£qø£ ≤&yê]ì #·÷dü÷Ô >∑T&É¢|üŒ–+∫ ≈£Ls√Ã Ò+. yês¡÷ kÕÏ eTqTwüß Ò. s√p _j·÷´ìï b˛>∑T#dæ

ù|<ä\≈£î e+&ç ô|&ÉT‘·T+fÒ yê] ø£fifl˝À¢ì Äq+<ä+ e÷ HÁ‘ê\qT #ÓeT#Ã˝≤ #k Ô+~. Ä ‘·è|æÔ nbÕs¡+μ ø£ ïÏ

‘Ós¡ ø£yTàj·T>± ‘ê|” yTÅdæÔ uÛ≤s¡ ≈£îe÷] ‘Ó*j·TCÒdæ+~.

nqï|üPs¡í ª≈£î+uÛÑ+μ

Á|ür yês¡+ Ç˝≤ ù|<ä\≈£î uÛÀ»q+ ô|&ÉT‘·T+&É≥+ ÄH√≤ á H√≤ bÕø£&É+‘√ ø=+<äs¡T <ë‘·\T eTT+<äT≈£î

e∫Ã ≈£LsêHêsê |ü|üPŒ ñ|üPŒ Çe«&É+ yÓTT<ä …≤ºs¡T. eT]ø=+<äs¡sTT‘ bÕÁ‘· kÕeTÁ– n+<äCÒXÊs¡T. B+‘√ ≈£Ls¡,

kÕ+u≤s¡T ≈£L&Ü nHê<Ûä\≈£î n+~+#+<äT≈£î e÷s¡Z+ düT>∑eT+ nsTT+~. b˛\eTà Ä\j·T+ $$<Ûä <Ó’edü«s¡÷bÕ\≈£î

ì\j·T+. HêsYÔ wæ]&û kÕsTT f…+|ü⁄ Ÿ ø±+ô|¢≈£î‡>± Á|üU≤´‘·yÓTÆ+~. á Ä\j·T Á|ü‹ì<ÛäT\T eT+∫ eTqdüTqï ‘·\T¢\T

#düTÔqï nqï<ëHêìï e´ed”úø£è‘·+ #j·÷\ì uÛ≤$+#ês¡T. eTÏº‘√ ∫qï ∫qï ≈£î+&É\T ‘·j·÷s¡T #sTT+#ês¡T.

yêÏøÏ s¡+>∑T ÒXÊs¡T. Hêsêj·TD ùde bÕÁ‘·>± ù|s¡T ô|≤ºs¡T. nqTì‘· eT÷ á bÕÁ‘· À¢ _j·÷´ìï <ë∫ô|≤º\ì

|æ\T|ü⁄ì#êÃs¡T. B+‘√ á bÕÁ‘·\qT rdüT≈£îH+<äT≈£î ø=‘·Ôyês¡÷ ÄdüøÏÔ #·÷bÕs¡T.

ªªÇ|üŒÏ es¡≈£L ¬s+&ÉTy\ eTÏº ≈£î+&É\T |ü+|æD° nj·÷´sTT. á Hêsêj·TD ùde bÕÁ‘·\T mø£ÿ&Óø£ÿ&çø√

yÓ[flb˛j·÷sTT. dæ+Vü‰#·\+, Äq+<ä|ü⁄s¡+, ô|+<äT]Ô es¡≈£L MÏ Á|üj·÷D+ kÕ–+~. MÏì Á|üyXô|≤º\ì

jÓ÷∫+∫q Ä\j·T Á|ü‹ì~Û yêq|ü*¢ nbÕŒsêe⁄ <ä÷s¡<äèwæºì mqïÏø° eTs¡Te Ò+. e÷ Ç+ÏøÏ e#Ã #·T≤º\T

85 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

≈£L&Ü, _j·T´+ C≤Á>∑‘·Ô #düTÔqï eTeTà*ï yÓT#·TÃ≈£îì e÷ bÕÁ‘·\T |ü≥Tº≈£îb˛jTyês¡T. s√p yês¡T _j·T´+ ì\«#dæ

yêsêìø√kÕ] |ü+|ædüTÔ+&yês¡T. Ç˝≤ mø£ÿ&Óø£ÿ&√ ñqï e÷ ≈£L‘·Tfiófl n\T¢fiSfl ≈£L&Ü á eT+∫|üì˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\T>±

e÷]b˛j·÷s¡T. ñqï Hêsêj·TD bÕÁ‘·\˙ï nsTTb˛sTT eT]ìï e+<ä\T #sTT+#ê*‡ e∫Ã+~.μ ù|<ä\≈£î @fifl‘·s¡ã&ç

ø£&ÉT|ü⁄ ì+|ü⁄‘·÷ Äq+<ä+ bı+<äT‘·Tqï * n|üŒ\qs¡dæ+Vü≤, $»j·T\øÏÎ, ns¡TD eTTø£Ôø£+sƒ¡+‘√ #ÓbÕŒs¡T.

yês¡+‘ê e÷ _&É¶ Ò

Ç|ü&ÉT m≥T #·÷dæHê _j·T´+ ì\« Ò. ì+&çq _j·T´+ ≈£î+&É*ï |ü≥Tº≈£îì _\_˝≤ $#Ãùd eTVæ≤fi\‘√

b˛\e÷+ã eT+~s¡+ ø£fiø£fi˝≤&ÉT‘·T+≥T+~. m|ü&ÉsTT‘ _j·T´+ ãkÕÔ\T ô|s¡T>∑T‘·THêïjÓ÷ yÓqTyÓ+≥H eTVæ≤fi\+‘ê

ø£*dæ ì‘ê´qï<ëq+ #j·÷\ì rsêàì+#·T≈£îHêïs¡T. 2008 &çôd+ãsY 12 qT+∫ s√p Ä\j·T ÁbÕ+>∑D+˝À

bısTT´ eT+&ÉT‘√+~. e+≥ kÕ>∑T‘√+~. ‘=*Hêfifl˝À bÕ‹ø£eT+~øÏ uÛÀ»q+ ô|fÒº Ms¡+‘ê Ç|ü&ÉT q÷fÒuÛ…’

eT+~øÏ ì‘· eT÷ Äø£* rs¡TdüTÔHêïs¡T. ªe÷ eTVæ≤fi\+‘ê dü+|òüT+>± @s¡Œ&Ü¶+. s√p mes¡T e+≥ #j·÷˝À

e+‘·T\T ydüT≈£îHêï+. ø£ ‘·*¢_&É¶\qï uÛ≤eH eTeTà*ï eTTqTeTT+<äT≈£î q&ç|æk Ô+~. e÷˝À ns¡eT]ø£\T Òe⁄.

á |ü⁄D´ø±sê´ìï e÷ n+<ä] Ç+≥ »]π> ô|[fl˝≤>±H uÛ≤$kÕÔ+. ø£wüºdüTU≤\T ø£\uÀdüT≈£î+≥÷ >∑]f… ‹|ü‘ê+.

≈£Ls¡, #ês¡T #·ø£#·ø± e+&kÕÔ+. _j·T´+ ñ&çøÏ+∫ e&É¶q≈£î n+‘ê dæ<ä∆+ #kÕÔ+. πøe\+ ˇø£ÿ e÷≥ yT+ ô|fÒº

nqï+ yÓT‘·T≈£î\T ‹ì J$‘êìï yÓfiflBdüTÔqï m+<ä]H√ s√p #·÷düTÔHêï+. yês¡+‘ê H√sêsê ne÷à nì|æ\TdüTÔ+fÒ

@ »qà˝ÀH√ e÷ ã&É¶ ÒHyÓ÷ nì|æk Ô+~. @ »qà˝ÀH√ e÷ s¡ø£Ôdü+ã+BÛ≈£î …’ ñ+≤s¡Tμ nqï<ëq j·T»„+˝À bÕÁ‘·

eVæ≤düTÔqï eø° ≤ sêD° $e]+#ês¡T. ≈£î+&É À¢ Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü _j·T´+ b˛ùd n\yê≥T ø±e&É+‘√ ø=ìï

Çfiflyês¡T |æ\¢\ |ü⁄Ïºqs√E\T, |ü+&É>∑s√E˝À¢ eTs√ Çìï |æ&çøÏfiófl b˛dæ ‘·«s¡>± ≈£î+uÛ≤ìï ì+ù|düTÔHêïs¡T. Ç|ü&ÉT

ì‘ê´qï<ëq+‘√ bÕ≥T>± HÓ\˝Àì yÓTT<äÏ >∑Ts¡Tyês¡+ Hê&ÉT Hê\T>∑sTT<äT y\ eT+~ ìs¡Tù|<ä\≈£î dü+‘·s¡ŒD

#ùd kÕúsTT e∫Ã+~. ‘·\T¢\+‘ê Hêsêj·TDbÕÁ‘·\qT ì+|ü⁄‘·T+fÒ Ä Ç+À¢ì $T–*q ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\+<ä]ø°

ùdyêe÷s¡Z+ |ü≥¢ #·ø£ÿì ne>±Vü≤q ø£\T>∑T‘√+~. ‘√Ï yê]ø√dü+ kÕj·T|ü&Ü\qï ‘ê|üÁ‘·j·T+ ô|s¡T>∑T‘√+~.

ø£+#·+ |üø£ÿq ˇø£ÿ yÓT‘·T≈£î øÏ+<ä |ü&Ü¶ M] ÁbÕD+ ñdü÷s¡TeT+À+~. ˇø£ÿ _j·T´+ –+» H\bÕ\sTTHê <ëìï

eTs=ø£] Äø£* rπsÃ+<äT≈£î $ìjÓ÷–+#·e#·ÃH ‘·|üq ø£ì|æk Ô+~.

eTq <X+˝À n+‘√ Ç+‘√ ñqïyês¡+‘ê Ç˝≤ |æ&ç¬ø&ÉT –+»\T s√p <ë∫ô|&ç‘ ìs¡Tù|<ä\ Äø£*

|ü≤|ü+#· …’b˛e&É+ m+‘· düT\Te⁄.μ dü‘· e‹, dü÷s¡ Á|üuÛÑ, \øÏÎ, bÕs¡«‹, yÓ+ø£≥s¡‘·ï+ e+≥|üqT˝À¢ eTTì–‘\T‘·÷H

e÷≤¢&Üs¡T. á ‘·\T¢\qT #·÷düTÔ+fÒ ø±o nqï|üPs¡í\T>± ø£ì|æ+#ês¡T. u≤\´+˝À >√s¡T eTT<ä›\qT ‹ì|æ+#

neTà˝≤ n>∑T|æ+#ês¡T. Ç˝≤+Ï dü»®qT\qT ø£\e&É+, e÷≤¢&É≥+, #·÷&É≥+ |üPs¡« »qà |ü⁄D´ |òü\yT.

86

7e ‘·s¡>∑‹


&Ó&é u≤&û ÇkÕÔsê?

#·<äe&ÜìøÏ ndüVü≤´+>± ñ+~ ø£<ä÷? bÕe⁄s¡+ ÁbÕD≤ìï ø±bÕ&É&ÜìøÏ •_ #·Áø£e]Ô ‘·q XØs¡+ qT+∫

e÷+kÕìï rdæ Ç#êÃ&ÉT. ÁbÕDVü‰ì ñqï<äì ‘Ó*ùd ø£s¡Tí&ÉT ‘·q ø£e#·≈£î+&É ≤\qT Ç+Á<äT&çøÏ ˇ*∫ Ç#êÃ&ÉT.

Mfifl+<äs¡÷ yê] ‘·qTe⁄ MT<ä Á|”‹ Òìyês¡T ø±<äT. nsTTHê ‘ê´>±ìøÏ yÓqTø±&É Ò<äT. MT≈£î |üìøÏsêì~ ˇø£Ï

$TeTà*ï n&ç–‘... ‘ê´>∑+ #kÕÔsê? #·ìb˛j·÷ø£ MT u≤&ûì sêdækÕÔsê? yÓT&çø£ Ÿ ø± ÒJ˝À |æ\¢\T MT <Vü‰ìï ø√dæ

` ≈£îÏº, eT∞fl eT∞fl ø√dæ ≈£îÏº yÓ’<ä + Hs¡TÃ≈£î+≤s¡≥.. ø=+#Ó+ <ëq+ #kÕÔsê? #·<äe≤ìøÏ yÓ>∑≥T>± ñ+~

ø£<ä÷. Ä˝À∫düTÔ+fÒH >∑>∑TsêŒ≥T ø£\T>∑T‘·T+~ ø£<ä÷. MT $XÊ«kÕ\T, MT ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\T... ndü\T MTs¡T...

ˇ|ü≈£î+≤sê? d”‘êeTVü‰\øÏÎ Ç˝≤ nqT≈£îHyê] Ä˝À#·q\qT e÷s¡Ã>∑*–+~. ÄyÓT Á|ükÕúq+ Ç˝≤ ÄyÓT e÷≥˝À¢H...

Hê ù|s¡T >∑÷&É÷s¡T d”‘êeTVü‰\øÏÎ. e÷~ |ü•ÃeT>√<ëe] õ˝≤¢ ñ+&ç. 1962˝À |ü⁄≤ºqT. e÷ Hêqï

°#·s¡T. neTà >∑èVæ≤DÏ. Äs¡T>∑Ts¡+ |æ\¢\+. eT<Ûä ‘·s¡>∑‹ ≈£î≥T+ã+ e÷~. e÷ neTà eTeTà*ï Ä&É, eT>∑ ‘&Ü

Ò≈£î+&Ü ô|+∫+~. Ä s√E˝À¢H Á|üC≤Hê≥´eT+&É* bÕ≥\T $ì Ç+À¢ bÕ&ÉT‘·T+&~. ª$Tqï≈£î+&ÉT≥ Hê´j·Te÷

k˛<ä]μ nì ÄyÓT Ä\|æ+∫q ^‘·+ Hê J$‘·+ MT<ä #ê˝≤ Á|üuÛ≤e+ #·÷|æ+~. á düe÷C≤ìøÏ @<√ ˇø£Ï

#j·÷\H ø√]ø£ ø£*–+~.

<äø£ÿì #·<äTy <ë] #·÷|æ+~

∫qï|üŒÏ qT+∫ yÓT&çdæHé #·<äyê\ì ø√]ø£. Ç+≥sY À >√ Ÿ¶yÓT&É*düTºì. ø£qTø£ yÓT&çdæHé À Ä+Á<Ûë yÓT&çø£ Ÿ

ø± ÒJ˝À yÓT]Ÿ MT< d”§∫Ã+~. nsTT‘ e÷ Hêqï Ä]úø£ |ü]dæú‹ n+‘·+‘· e÷Á‘·+. ªªHê HÓ\ J‘·eT+‘ê

ô|ÏºHê ˙≈£î ôdº‘Yk˛|t ø=ì ‘ ÒH ‘·©¢μμ n+≥÷ ø£fifl˙fiófl ô|≥Tº≈£îHêï&Üj·Tq. Äs√E HqT |ü&çq y<äq n+‘ê

Ç+‘ê ø±<äT. <ë+‘√ °#·sY Åf…Æì+>¥ À #s¡ø£ ‘·|üŒ Ò<äT. n˝≤ @\÷s¡T˝À °#·sY Åf…Æì+>¥ #dæ 1983˝À e÷

]˝ÀH °#·sY>± nbÕsTT+Ÿ nj·÷´qT. nsTT‘ yÓ’<ä XÊg+ MT<ä eTeTø±s¡+ b˛ Ò<äT. e÷qe XØsêìøÏ

dü+ã+~Û+∫q |ü⁄düÔø±\˙ï u≤>± #·~y<ëìï. #·~y ø=B› Hê≈£î nHø£ $wüj·÷\T ns¡úeTj·÷´sTT. eTq XØs¡+˝Àì

nej·Tyê\T #ê˝≤ neT÷\´yÓTÆq$. yêÏ‘√ m+<ä]y√ ÁbÕD≤\T ø±bÕ&Ée#·TÃ. ñ<ëVü≤s¡D≈£î eTq ø± Òj·÷ìï

q\T>∑T]øÏ <ëq+ #j·Te#·TÃ. ø£s¡íuÛÒ]ì Ç<ä›]øÏ neTs¡Ãe#·TÃ. eTq ¬s+&ÉT ø£fifl‘√ Ç<ä›] J$‘ê˝À¢ yÓ\T>∑T

ì+|üe#·TÃ. bÕ+ÁøÏj·÷Hé, >± ŸuÒ¢&És¡T, s¡ø£ÔHêfi≤\T Ç˝≤ #Ó|ü≈£î+≥÷ yÓ[‘ XØs¡ uÛ≤>± …H√ï m+<ä]ø√ |üìøÏe#Ã˝≤

düVü‰j·T+ #j·Te#·TÃ. <X+˝À Á|üdüTÔ‘·+ eTT|üŒ¤sTT nsTT<äT \ø£å\ eT+~ s√>∑ |”&ç‘·T\T nej·Tee÷]Œ&ç ø√dü+

ìØøÏådüTÔHêïs¡T. yêfifl ø√dü+ @<Ó’Hê #j·÷\ì Hê≈£î nì|æ+∫+~.

#·ìb˛j·÷¬ø’Hê

s¡ø£Ô<ëq+, HÁ‘·<ëq+ $wüj·T+˝À eTq+<ä]ø° ø=+‘·sTTHê ne>±Vü≤q ñ+~. XØs¡<ëq+ô|’ Ç+ø± #Ó’‘·q´+

sêyê*. »s¡>±*‡+<ä ≤¢ á $wüj·TyÓTÆ πsπ> dü+<Vü‰\qT rs¡Ã&ÉyT. #·ìb˛>±H eTq XØsêìï <äVü≤q+ #düTÔHêï+.

87 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

Ò<ë Kqq+ #düTÔHêï+. n˝≤ ø±≈£î+&Ü yêÏ Àì $\TyÓ’q nej·Tyê\ì Ç‘·s¡T\≈£î <ëq+ #ùdÔ eTq <Vü‰ìøÏ ø£

kÕs¡úø£‘· @s¡Œ&ÉT‘·T+~ ø£<ë. n|üŒÏ qT+∫ á $wüj·T+ MT<ä $düÔ è‘· Á|ü#ês¡+ ÁbÕs¡+_Û+#êqT. ø±ì Ä |üì n+‘·

düT\uÛÑ+ ø± Ò<äT. yÓTT<äÀ¢ qqï+‘ê $+‘·>± #·÷ùdyês¡T. XØs¡<ëqeT+fÒ n<<√ nXóuÛÑeTì ‘·\#yês¡T. m|ü&ÉT

#·∫Ãb˛‘êH√ #Ó|üŒeT+≤yê... n+≥÷ ø=+<äs¡T yÓøÏÿ]düTÔ+&yês¡T. $düT≈£îÿHyês¡T. |üÏº+#·T≈£îH<ëìï ø±<äT. eT+∫

|üìøÏ Á|ü‹ã+<Ûäø±\T+≤sTT. MÏì e~*+#·T≈£îì eTT+<äT≈£îyÓfi≤fl*. HqT #Óù|Œ e÷≥\ MT<ä n+<ä]ø° qeTàø£+

ø£\>±*. n+<äTπø eTT+<äT>± Hê XØsêìï <ëq+ #dü÷Ô &Ü≈£î´yÓT+Ÿ sêXÊqT. qqTï #·÷dæ e÷ Hêqï ‘·q÷ $\T¢

sêXÊs¡T. e÷s¡T‘·Tqï #·≤º\ Á|üø±s¡+ Ç|ü&ÉT <ëq|üÁ‘·+ sêj·T&ÉyT ø±<äT. düuŸ]õÅkÕºsY Ä|ò”düT˝À ]õdüºsY #sTT+#ê*.

Ä ø±–‘ê\qT yÓT&çø£ Ÿ ø± ÒCŸøÏ n+<äCÒj·÷*. n˝≤ XØs¡<ëq+ #dæqyês¡T eTs¡DÏ+∫q|ü&ÉT yê] &Ó&éu≤&ûì

yÓT&çø£ Ÿ ø± ÒCŸøÏ n|üŒ–+#ê*. Ç˝≤ nej·Te<ëq+ #·dæq yê¬ses¡sTTHê <äTs¡<äèwüºeXÊ‘·÷Ô, Áu…sTTHé &Ó‘Y nsTT‘

yê] À|ü* uÛ≤>±\˙ï s√>∑|”&ç‘·T …+<ä]ø√ neTs¡Ãe#·TÃ. n˝≤ ø±≈£î+&Ü e÷eT÷\T>± #·ìb˛‘ Ä ø±j·÷ìï XÊg

|ü]XÀ<Ûäq\≈£î $ìjÓ÷–+#·e#·TÃ. á s√E Xyê\T <=s¡ø£ÿ yÓT&çdæHé $<ë´s¡Tú\T HêHê j·÷‘·Hê |ü&ÉT‘·THêïs¡T.

>∑‘·+˝À ø£ XØsêìï ø√ÿ yÓT&çø√øÏ∫Ã &çôdø£åHé #sTT+#yês¡. Ç|ü&ÉT ø±¢düTø√ u≤&û düeT≈£Ls¡Ã Òø£b˛‘·THêïs¡T. eTq

<Vü‰\T uÛÑ$wü ‘Y ‘·sê\≈£î ‘√&ÉŒ&ç‘ n+‘·ø£+fÒ yÓ÷ø£å+ @eTT+≥T+~ #Ó|üŒ+&ç.

|òü*düTÔqï ÁXeT

á @&Ü~ Ä>∑düTº 22q ‘=*kÕ]>± $XÊKq>∑s¡+˝À XØs¡<ëq+ #dü÷Ô |ü~ eT+~ ]õÅùdºwüqT¢ #sTT+#ês¡T.

ô|<ä› $»j·T+ kÕ~Û+#·≥ºì|æ+∫+~. Ç~ Á|üuÛÑ+»q+>± e÷s¡T‘√+<äqï uÛÑs√kÕ \_Û+∫+~. B+‘√ yÓ’C≤>¥ u≤J

»+ø£åHé À Hê Ç+ÏH Ä|ò”düT øÏ+<ä e÷sêÃqT. XØs¡<ë‘·\T>± eTT+<äTø=#Ãyê]øÏ ne>±Vü≤q ô|+#·T‘·THêïqT.

Ä+Á<Ûë yÓT&çø£ Ÿ ø± ÒJ, ]õÅkÕºsY Ä|ò”düT\‘√ ñ‘·Ôs¡ Á|ü‘·T´‘·Ôsê\T »]|æ ø±–‘ê\T dæ<ä∆+ #sTTdüTÔHêïqT. ø£s¡|üÁ‘ê\T

Á|ü#·T]+#êqT. b˛düºs¡T¢ n+Ï+#êqT. q\T>∑T]ø° düe÷#ês¡+ ‘Ó*dæ+~. m+<ä¬s+<äs√ ø£\TdüTÔHêïs¡T. Ç|ü&ÉT Hê

Ç\T¢ u≤&û &√qs¡¢‘√ øÏøÏÿ]dæb˛sTT+~. Á|ürs√p düe÷yXÊ Ò. #·ìb˛j·÷ø£ ≈£L&Ü eTq+ ã‘·ø±\+fÒ Ç<

ñbÕj·TeTì yês¡+<ä]ø° Væ≤‘·e⁄ #ÓãT‘·THêïqT.

eTq #·T≥÷º eT+∫‘·qyT

eTqTwüß˝À¢ eT+∫‘·q+ #·∫Ãb˛sTT+<äì me¬s’Hê n+fÒ n+^ø£]+#·qT. eTq #·T≥÷º ø±yê*‡q+‘· eT+∫

ñ+~. eTq+ #·÷&É>∑\>±*. MT≈£î #Ó_‘ ÄXÃs¡ +>± ñ+≥T+~. |ü~ùV≤qT, Çs¡yÓ’ dü+e‘·‡sê\ |æ\¢\T u≤&û &=HŸ

#kÕÔeT+≥÷ edüTÔHêïs¡T. eTT+<äT>± yê]ì s¡ø£Ô<ëq+ yÓ’|ü⁄ eT[fldüTÔHêïqT.

Ç+ø±düÔ ô|<ä›j·÷´ø£ ìs¡íj·÷\T rdüTø√e#·Ãì #Ó|æŒ |ü+|ü⁄‘êqT. $XÊK q>∑s¡+˝ÀH ø±<äT. Á>±MTD ÁbÕ+‘ê˝À¢q÷

e÷ Á|üj·T‘êï\T |òü*düTÔHêïsTT. u≤&û &=HwüHé≈£î eTT|üŒ¤sTT nsTT<äT>∑Ts¡T dæ<ä∆eTj·÷´s¡T. ø£•+ø√≥ eT+&É\+

ø£q÷Œs¡TbÕ˝≤ìøÏ #Ó+~q ø£èwüíeT÷]Ô sêE ≈£î≥T+ãeT+‘ê XØs¡<ëq+ #dæ+~. Ç+ø± m+<äs√ <ä+|ü‘·T\T

89 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te : <XuÛÑøÏÔ : C≤rj·TuÛ≤eq

II. ñ|ü$\Te : <XuÛÑ≈£îÔ\ J$‘·>±<∏ä\qT+&ç dü÷Œ¤]Ôì bı+<ä&É+

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ C≤rj·TuÛ≤yêìï ô|+bı+~+#·T≈£î+≤s¡T. ùdyê‘·‘·Œs¡‘·qT,

‘ê´>∑o\‘·qT n\es¡#·Tø=+≤s¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : eTq~ uÛ≤s¡‘·<X+. Ç~ eTqe÷‘·èuÛÑ÷$T. eTq ‘·*¢|ü≥¢ @ $<ÛäyÓTÆq

uÛÑøÏÔì ø£*– ñ+≤yÓ÷ n< $<ÛäyÓTÆq uÛÑøÏÔ eTq <XeTT |ü≥¢ ø£*–

ñ+&Ü*. uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì Á|ü‹ bÂs¡T&ÉT Ç< \øå±´ìï Ä<äsêÙìï ø£*–

ñ+&Ü*. á |ü⁄D´uÛÑ÷$Tì eTq+ Áù|$T+#ê*. >ös¡$+#ê*. á

<X|ü⁄s√_Ûeè~∆øÏ XøÏÔe+#·q Ò≈£î+&Ü eTq+ ÁX$T+#ê*. Ç~ eTq

ø£s¡Ôe´+. ‘·eT J$‘êìï <X+ ø√dü+ düeT]Œ+∫q yê] J$‘ê\T ø=ìï

dü+|òüT≥q <ë«sê |ü]o*<ë›+.


dü+|òüT≥q`1

ˇø£ Á|üeTTK kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡jÓ÷<ÛäT&ÉT, >=|üŒ dü+|òüT dü+düÿs¡Ô. eTVü‰sêh˝À ˇø£ eT+~sêìï ø£Ïº+∫ <ëìøÏ

|üPC≤]>± ø£ Vü≤]»qTDÏí ìj·T$T+∫q dü+düÿs¡Ô Äj·Tq. C≤q‡Hé nH ‘Ó\¢<=s¡ Vü≤‘· ‘√ dü+ã+<ÛäeTTqï<äì uÛ≤$+∫q

Á_°wüßyês¡T Äj·Tq≈£î j·÷eJ®e •ø£åqT $~Û+#ês¡T. Äj·Tq ñ|üHê´kÕ\T, sêdæq sê‘·\T ¬s#·Ã>=fÒº$<Ûä+>± ñHêïj·Tì

yÓ+≥H Ç+ø=ø£ j·÷eJ®e •ø£åqT $~Û+#ês¡T. yÓTT‘·Ô+ 50 @+&ÉT¢ •ø£åqT nqTuÛÑ$+#·&ÜìøÏ <ÛÓ’s¡ +>±, dü+‘√wü+>±

eTT+<äT≈£î q&ÉTdü÷Ô ªª¬s+&ÉT j·÷eJ®e •ø£å\T Hê≈£î $~Û+∫, |ü⁄qs¡®qà ñqï<äì Á_°wüß Á|üuÛÑT‘·«+ |ü≈£îqï≥¢sTT+~. n~

#ê\T Hê≈£îμμ nì #·eT‘·ÿ]+#ês¡T. Ä¬s+&ÉT C…’\T•ø£å\T n+&Ée÷Hé C…’\T˝À nqTuÛÑ$düTÔ+&É>± ‹]– $#ês¡Dì$T‘·Ô+

Äj·TqqT z&É À Ç+&çj·÷ ‹]– rdüT≈£îedüTÔ+&É>± ø±\ø£è‘ê´\T rs¡TÃ≈£îH ù||üs¡T eTs¡T>∑T<=&ç¶ >=≥º+ <ë«sê düeTTÁ<ä ÀøÏ

C≤]b˛sTT á<äT≈£î+≥÷ πse⁄≈£î #sê&ÉT. Á_°wüß b˛©düT\T ‘·TbÕø° >∑T+&É¢‘√ Äj·TqqT n‹ø£wüº+ MT<ä |ü≥Tºø√>∑*>±s¡T.

Äj·TH Á|üU≤´‘· dü+|òüTdü+düÿs¡Ô Ms¡kÕesêÿs¡T.

16 dü÷Œ¤]Ô

90

7e ‘·s¡>∑‹


1. ô|’ ø£<∏ä\˝À ªn+<ä] \ø£å kÕ<ÛäH ˇø£fÒμ nì MTs¡qT≈£î+≥THêïsê? m˝≤?

2. Ms¡ kÕesêÿsY dü+|òüT dü+düÿs¡Ô nì m+<äTø£+≤s¡T?

3. ù|s¡T, ‘·+Á&çù|s¡T n&ç–q yÓTõÅùdºŸ‘√ #·+Á<äX‚KsY ÄC≤<é @eTì düe÷<Ûëq$T#êÃs¡T? m+<äT≈£î n˝≤+Ï

düe÷<Ûëq+ Ç#êÃs¡T?

4. Hêj·T≈£î\+<äs¡÷ •ø£åqT m˝≤ d”«ø£]+#ês¡T? m+<äT≈£î?

5. yês¡T @$T Ä•+∫ á |üqT\qT #kÕs¡T. m+<äT≈£î?

dü+|òüT≥q`2

1921HêÏ dü+>∑‹. yês¡D≤dæ À dü+<äT\˝À ø=+<äs¡T u≤\Ts¡T Äø±X+ ∫\T¢\T |ü&˝≤ ªÇ+øÏ«˝≤uŸ õ+<ëu≤<éμ

nH ìHê<ä+‘√ ˇø£ 15 @+&É¢ u≤\T&ç Hêj·Tø£‘·«+˝À ns¡ekÕ>±s¡T. b˛©düT\T yê]ì yÓ+ã&ç+#·>± ø=+<äs¡T u≤\Ts¡T

n≥÷ Ç≥÷ |ü]¬>‘·ÔkÕ>±s¡T. Hêj·T≈£î&Ó’q u≤\T&ÉT e÷Á‘·+ n˝≤π> ì\ã&Ü¶&ÉT. n‘·ìì ø√s¡Tº À Á|üyXô|≤ºs¡T. Ä+π>¢j·T

yÓTõÁùdºŸ ø£]ƒq dü«s¡+‘√ ª˙ù|πs$TÏ?μ nHêï&ÉT. Ä u≤\T&ÉT ªÄC≤<éμ nì ã<äT*#êÃ&ÉT. ª˙ ‘·+Á&çù|s¡T?μ nì n&É>∑>±H

ªkÕ«‘·+Á‘· +μ nì ã<äT*#êÃ&ÉT. »&ç®>±s¡T @$TÏ e<äs¡T‘·THêïe⁄? ˙ Ç\T¢ mø£ÿ&É? nHêïs¡T. n|ü&ÉT Ä j·TTe≈£î&ÉT

ªC…’\T>∑~ Ò<ë uÛ≤s¡‘·e÷‘· #·s¡D≤\Tμ nì nHêï&ÉT. yÓ+≥H ø=s¡&Ü n‘·ì XØs¡+ô|’ Hê≥´+ #dæ+~. Á|ü‹ <Óã“≈£L n‘·&ÉT

ªe+<e÷‘·s¡+μ n+≥÷ ìq~+#·kÕ>±&ÉT. n‘·& Á|üU≤´‘· $|ü¢e Ms¡T&ÉT #·+Á<äX‚KsY ÄC≤<é.

dü+|òüT≥q`3

n~ Á_°wüßyês¡T eTq\qT bÕ*düTÔqïs√E\T. n~ ø√s¡Tº Äes¡D. #·T≥÷º nHø£eT+~ b˛©düT\T yÓTTVü≤]+∫

ñHêïs¡T. eTT>∑TZs¡T U…’B\≈£î dü+¬øfiófl ydæ ø√s¡Tº Vü‰ ŸøÏ rdüT≈£îe#êÃs¡T. yês¡T ªª$|ü¢e+ e]› ≤¢*μμ n+≥÷ ìq~dü÷Ô

e#êÃs¡T. ªªMTs¡T m+<äT≈£î Á|üjÓ÷>∑+ #XÊs¡T? m+<äT≈£î n~Ûø±s¡T\qT #·+bÕ\qT≈£îHêïs¡Tμμ nì n&ç>±&ÉT. n|ü&ÉT

n+<äT˝À ˇø£ j·TTe≈£î&ÉT yT+ u≤+ãT\T $dæ]+~ me]˙ Vü≤‘· #Ój·T´&ÜìøÏ ø±<äT. MT ìs¡+≈£îX Ä+>∑¢Á|üuÛÑT‘·«ô|’

$dæsê+. Ä+π>¢j·TT\T e÷ <XÊìï $&ç∫ b˛yê*. nì <ÛÓ’s¡ +>± |ü*ø±&ÉT. yÓTõÁùdºŸ n‘·ìøÏ ñ]•ø£å $~Û+#ê&ÉT. n‘·&

uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥ $T–*qyês¡T düTUŸ<yé, sêCŸdüs¡T. uÛ≤s¡‘·e÷‘· ùde˝À ‘·eT J$‘ê\T <Ûäq´eTj·÷´j·Tì Äq+<ä+>±

ñ]ø£+u≤HÓïø±ÿs¡T. ‘êyT ñ]‘êfiflqT _–+#·Tø=ì ªuÛ≤s¡‘Ye÷‘êøÏ C…’μ n+≥÷ ∫s¡Tqe⁄«‘√ ÁbÕD≤\]Œ+#ês¡T.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


1. MT≈£î ‘Ó*dæq >=|üŒ Hêj·T≈£î …es¡T? yê] >∑T]+∫ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq $wüj·÷\qT ùdø£]+∫ #Ó|üŒ+&ç.

2. eTq+ eTq Á>±e÷ìøÏ, ÁbÕ+‘êìøÏ @yÓTÆHê #j·T>∑\e÷ ` #·]Ã+#·+&ç.

3. MT≈£î ‘Ó*dæq Ç‘·s¡ eTVü≤˙j·TT\ ‘ê´>±\qT #Ó|üŒ+&ç. #·]Ã+#·+&ç.

91 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

‘·*¢ì $T+∫q <Ó’e+ Ò<äT. ‘·*¢ ≤+Ï< »ìà+∫q <X+. eTq~ uÛ≤s¡‘·<X+. eTq »qì‘√ bÕ≥T »ìà+∫q

<XÊìï ≈£L&Ü Áù|$T+#ê*. >ös¡$+#ê*. |üPs¡«»qà düTø£è‘·+ e\q á |ü$Á‘· uÛÑ÷$T˝À eTq+ »ìà+#ê+. á

|ü⁄D´uÛÑ÷$T˝À Á|ü‹ nDTe⁄ eTq≈£î n‘· +‘· |ü$Á‘·yÓTÆq~. eTq ø£s¡Ôyê´ìï $düà]+#·≈£î+&Ü me] u≤<Ûä ‘·\qT yês¡T

düÁø£eT+>± ìs¡«Væ≤+#·&É+ <ë«sê eTq<XuÛÑøÏÔì #ê≥Tø=qe#·TÃ. u≤<Ûä ‘·>∑\ bÂs¡T\e … eTq+ Á|üe]Ô+#ê*. <X

|ü⁄s√_Ûeè~∆øÏ XøÏÔ e+#·q Ò≈£î+&Ü ø£èwæ #j·÷*. Á|üeTTK ø£$ sêj·TÁb˛\T düTu≤“sêe⁄>±s¡T j·TTe‘·qT Á|üuÛÀ~dü÷Ô

<XuÛÑøÏÔ >∑T]+∫ #Ó|æŒq kÕVæ≤‘ê´ìï ø=+‘· ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

ª@ <XyT–Hê m+<äTø±*&çHê

@ |”sƒ¡yÓTøÏÿHê me«¬s<äT¬s’Hê

bı>∑&Ésê ˙ ‘·*¢ uÛÑ÷$TuÛ≤s¡‹ì

ì\T|üsê ˙ C≤‹ ì+&ÉT>ös¡eeTTμ

ªª Òs¡Tsê Ç≥Te+Ï uÛÑ÷<$jÓT+<äT

Òs¡Tsê eTqe+Ï BÛs¡T*+¬ø+<äT

nee÷qyT\sê nqTe÷qyT\sê

uÛÑs¡‘·|ü⁄Á‘·T&Éq+#·T uÛÑøÏÔ‘√ bÕ&Ésêμμ

mø£ÿ&çøÏ yÓ[flq eTq C≤‹, eTq <X+ >∑]«+#·<ä>∑Z |üqT Ò eTq+ #j·÷*. <X |ü⁄s√_Ûeè~∆øÏ nVü≤]ïX\÷

ÁX$T+#ê*.


dü÷øÏÔ : Hê|ü<ä\ eTT+<äT <ÛÓ’s¡ eTT, dü+|ü<ä\Tqï|ü&ÉT ‘ê*$T, düuÛÑ\˝À yêø±Ã‘·Ts¡ eTT,

j·TT<ä∆eTT˝À |üsêÁø£eTeTT, ø°]Ô dü+bÕ~+#·T≥˝À ÄdüøÏÔ, $<ä \j·T+<äT e´düqeTT

á >∑TDeTT\T eTVü‰‘·Tà\≈£î Á|üø£è‹ düVü≤»eTT\T.

92

7e ‘·s¡>∑‹


I. Á|ü<Ûëq $\Te : eT‘·kÕeTs¡dü + ÖøÏø£‘·«+

II. ñ|ü$\Te : e´øÏÔ düHêàsêZìøÏ ‘√&ÉŒ&~ eT‘·+. nì Á>∑Væ≤+#·&É+

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ eT‘·+ nH˚~ eTqTwüß´\qT eT+∫ <ë]˝À q&ç|æ+#˚<äì

‘Ó\TdüTø=+≤s¡T.

♦ nìï eT‘ê\qT >ös¡$+#·&É+ n\es¡#·Tø=+≤s¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : |æ\¢\÷! eT‘·+ n+fÒ ˇø£ n_ÛÁbÕj·T+‘√ ≈£L&çq qeTàø£+. <e⁄DÏí

ÁbÕ]ú+#·&ÜìøÏ, düÁø£eT Jeq $<ÛëHêìøÏ eTìwæ s¡ø£s¡ø±\ e÷sêZ\qT

mqTïø=Hêï&ÉT. ny ªªeT‘·+μμ ù|s¡T‘√ s¡÷bÕ+‘·s¡+ #Ó+<ësTT. áHê&ÉT

eTq≈£î Væ≤+<ä÷, eTTdæ¢+, Å¬ø’düÔe, uÖ<ä∆, C…’q, dæ≈£îÿ e+Ï nHø£ eT‘ê\T

ø£ì|ædüTÔHêïsTT. Çe˙ï u≤Vü≤´+>± |ü]o*ùdÔ |üs¡düŒs¡+ _ÛHêï\T>±

ø£ìŒ+∫Hê n$ uÀ~Û+# |üs¡e÷s¡ú+ ø£ÿfÒ. e÷qe⁄\qT nC≤„q+ qT+&ç

C≤„q+yÓ’|ü⁄, <Ûäs¡à ã<ä∆yÓTÆq Jeq+yÓ’|ü⁄, ñ‘·ÔeT e´øÏÔ‘·«+ yÓ’|ü⁄ eT[fl+#$

eT‘ê\T. yêÏì >∑÷]Ã ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

V.

øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç.

Væ≤+<ä÷ eT‘·+

♦ düπs«»Hê' düTœH√ uÛÑe+‘·T

(»qT\+<äs¡÷ düTKeTT>± ñ+<äTs¡T >±ø£)

♦ dü‘· + e<ä, <Ûäs¡à+ #·s¡

(dü‘· eTTH |ü\Tø£e …qT, <Ûäsêàìï Ä#·]+#·e …qT)

17 eT‘·kÕs¡+

93 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

♦ o\+ |üs¡+ uÛÑ÷wüD+

(eT+∫ q&Ée&ç eTìwæøÏ n\+ø±s¡+)

♦ |üs√|üø±sês¡ú+ $T<ä+ XØs¡+

(Ç‘·s¡T\≈£î ñ|üø±s¡+ #j·÷*)

♦ ˝Àø±dü‡eTkÕÔ düT‡œH√uÛÑe+‘·T

(nìï <XÊ\T düTK+>± ñ+&Ü*)

♦ düπs« dü+‘·T ìsêeTj·÷'

(n+<äs¡÷ Äs√>∑ +>± ñ+&Ü*)

♦ düπs« uÛÑÁ<ëDÏ |üX´+‘·T

(n+<ä]ø° XóuÛ≤\T ø£\>±*)

♦ e÷ø£•Ã‘Y <äT'K uÛ≤>∑“¤y‘Y

(me]ø° <äT'K+ ø£\T>∑sê<äT)

ÇkÕ¢+ eT‘·+

♦ <ëq >∑TD+ ø£*– ñ+&Ü*.

♦ Ç‘·s¡T\≈£î düVü‰j·T+ #j·÷*.

♦ düVü≤Hêìï bÕÏ+#ê*.

♦ eT+∫ Á|ües¡Ôq Òø£ q&Ée&çø£ ø£*– ñ+&Ü*.

♦ XÊ+‹, <äj·÷ >∑TD≤\T ñ+&Ü*.

♦ n+<ä]|ü≥¢ düVü≤è<äj·T‘·‘√ ñ+&Ü*.

Å¬ø’ düÔe eT‘·+

♦ ˙ bıs¡T>∑T yê]ì Áù|$T+#·TeTT.

♦ düs¡«uÛÑ÷‘·eTT\ |ü≥¢ <äj·T ø£*– ñ+&ÉTeTT.

♦ me]˙ <ä÷wæ+#·sê<äT. u≤<Ûäô|≥ºsê<äT.

♦ Ç‘·s¡T\˝À ‘·|ü\T yÓ‹πøeTT+<äT ˙ ‘·|ü\T ˙e⁄ ‘Ó\TdüTø√.

♦ eT+∫ |üqT\T #j·T+&ç.

94

7e ‘·s¡>∑‹


uÖ<ä∆ eT‘·+

♦ düeTdüÔ ÁbÕDT\ |ü≥¢ <äj·T ø£*– ñ+&Ü*.

♦ nVæ≤+dü >=|üŒ <Ûäs¡àeTT

♦ JeVæ≤+dü #j·Tsê<äT, ndü‘· eTT |ü\Tø£sê<äT, <=+>∑‘·q+ #j·Tsê<äT.

♦ <Ûäs¡àã<ä∆+>± dü+bÕ~+#ê*.

dæ≈£îÿ eT‘·+

♦ nìï+Ï ø£+fÒ dü‘· + >=|üŒ~. dü‘· e÷s¡Z+˝À q&Ée+&ç.

♦ ˙ eTqdüT‡qT ìs¡à\+>± ñ+#·Tø√.

♦ >∑Ts¡÷|ü<XÊìï eTqq+ #ùdÔ •wüß´&ç nC≤„q+ b˛‘·T+~.

♦ nVü≤+ø±sêìï $&ÉHê&Ü*.

1. ô|’q #Ó|æŒq $$<Ûä eT‘ê\˝Àì kÕsê+X+ @$TÏ?

2. @ eT‘·+ ≈£L&Ü Ç+ø=ø£]ì <«wæ+#·eTì #Ó|üŒ Ò<äT ø£<ë! eT] eT‘ê\ ù|s¡T‘√ >=&Ée\T m+<äT≈£î

»s¡T>∑T‘·THêïsTT? <ëìì m˝≤ n]ø£≥ºe#·TÃ?

3. nìï eT‘ê\T eTìwæì @$<Ûä+>± J$+#·eTì #ÓbÕŒsTT? <ëì e\¢ e÷qe düe÷»+ m˝≤ ñ+≥T+<√

#Ó|üŒ+&ç.

4. ªªeT‘·+μμ nH~ m+<äT≈£îqï~? <ëìe\¢ eTqTwüß´\≈£î »]π> Á|üjÓ÷»q+ @$TÏ?

5. Ç‘·s¡ eT‘·düTú\‘√ kÕeTs¡dü +>± ñ+&É&ÜìøÏ MTπs$T #kÕÔs¡T?

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+


1. MTs¡T nqTdü]düTÔqï eT‘·+˝Àì <Ûäsêà\qT ‘Ó\TdüTø=ì, yêÏì bÕÏ+#·+&ç. n$ bÕÏ+#≥|ü&ÉT MT≈£î

ø£*–q uÛ≤eq\qT #Ó|üŒ+&ç.

2. Ç‘·s¡ eT‘ê\˝Àì >=|üŒ $wüj·÷\qT >ös¡$+#·+&ç. <ëì e\q MT≈£î ø£*–q Ä˝À#·q\qT, nqTuÛÑyê\qT

#Ó|üŒ+&ç.

95 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

eT‘·+ nH~ e´øÏ«ì düHêàs¡Z+yÓ’|ü⁄ q&ç|æ+#~. nC≤„q|ü⁄ Nø£Ï qT+&ç yÓ\T>∑T˝ÀìøÏ ‘Ó#Ã~. ø£ ìj·TeTã<ä∆yÓTÆq,

ñqï‘·yÓTÆq Jeq $<ÛëHêìøÏ eT÷\+ eT‘·+. dü+|òüT+˝À eTìwæ Ç‘·s¡T\‘√ yÓT\>∑e\dæq $<Ûëq+, dü+|òüTJ$>±

n‘·&ÉT ìs¡«]Ô+#·e\dæq u≤<Ûä ‘·\T, yÓTT<ä …’q yêÏì ìπs›•+#~ eT‘·+.

n˝≤+Ï eT‘·+ e÷qe⁄ì XÊØs¡ø£, e÷qdæø£, Ä<Ûë´‹àø£ n_Ûeè~∆¬ø’ s¡ø£s¡ø±\ e÷sêZ\qT dü÷∫dü÷Ô $$<Ûä

eT‘ê\T>± ne‘·]+∫+~. ø£ #Ó≥Tº≈£î mH√ï ø=eTTà\Tqï≥T¢ düHêàs¡Z e´øÏÔ‘ê«ìï ìπs›•+#·&ÜìøÏ nHø£ uÀ<Ûäq\T #dü÷Ô

ø±\Áø£eT+˝À Äj·÷ eT‘ê\ ù|s¡T‘√ dæús¡|ü&Ü¶sTT.

ìC≤ìøÏ nìï eT‘ê\ eT÷\+ eTìwæì eT+∫ q&Ée&ç‘√ r]Ã~~› Ä<äs¡Ùe+‘·T\T ‘·<ë«s¡ Ä<äs¡Ù düe÷»+

ì\u…≥º&ÉyT.

nsTT‘ eT‘ê\˝Àì eT÷\uÛ≤eq\qT ns¡ú+ #düTø√ Òì nC≤„qT\T πøe\+ eT‘·+ ù|s¡T‘√ #· ≤eTDÏ ne⁄‘·÷

|üs¡eT‘· <«wü+ Hs¡TŒ‘·THêïs¡T. ìC≤ìøÏ yês¡T ‘·eT eT‘·+˝À #Ó|æŒq <ëìì ns¡ú+ #düTø√ Òì yês¡T. n≥Te+Ï yês¡T

‘·eT eT‘·+ô|’q $XÊ«dü+ Òìyêπs. eT‘·+˝Àì $wüj·÷\qT ns¡ú+ #düT≈£îqïyês¡T düHêàs¡Z+˝À q&ÉTdüTÔ+≤s¡T. Áù|eT,

ø£s¡TD, C≤*, <ëq>∑TD+, ‘ê´>∑+ e+Ï \ø£åD≤\qT ø£*– ñ+≤s¡T.

nìï eT‘ê\ kÕs¡+ ˇø£ÿfÒ nì Á>∑Væ≤+∫q Ä~ X+ø£s¡T\T, ø£;s¡T<ëdt, $yø±q+<äT\ e+Ïyês¡T ì»+>±

eT‘êìï ns¡ú+ #düT≈£îqïyês¡T ø±ãfÒº dü‘·TŒs¡Twüß\T>± Ç|üŒÏø° ø=ìj·÷&Éã&ÉT‘·THêïs¡T. yês¡T $X«e÷qe kÂÁuÛ≤‘·è‘ê«ìï

ô|+bı+~+#·&ÜìøÏ ø±s¡≈£î\j·÷´s¡T.

me¬s’Hê |üs¡eT‘êìï <«wæ+#ês¡+fÒ yês¡T ‘·eT eT‘êìï ns¡ú+ #düTø√ìyês¡T. yês¡T eT‘·+ e÷s¡D¨e÷ìï

düèwæº+#~>± ‘·j·÷s¡T#düTÔHêïs¡T. @ eT‘êìï ‘·s¡∫ #·÷dæHê, e÷qe‘ê $\Te\T, ñ‘·ÔeT kÕ+|òæTø£ Jeq $<ÛëHê\qT

uÀ~ÛdüTÔHêïsTT. yêÏì ‘Ó\TdüTø=ì bÕÏùdÔ ì»+>± <X+˝À, Á|ü|ü#·+˝À mø£ÿ&Ü eT‘· |òüTs¡D\T+&Ée⁄. n<Ûäs¡à+,

ndü‘· +, nHê´j·T+, sêø£ådü‘·«+ nH~ ñ+&Ée⁄. eTìwæ e´øÏÔ‘·« ìsêàD≤ìøÏ eT‘·+ nedüs¡yT. <ëìì ns¡ú+ #düTø=qïyê&

dü<äTZD dü+|üqTï&ÉT, düHêàs¡Zo*.


dü÷øÏÔ : Ä#ês¡yT <Ûäs¡àeTTq≈£î \ø£åDeTT. dü‘·TŒs¡Twüß\ø£qï Ä#ês¡yT \ø£åDeTT. kÕ<ÛäT|ü⁄s¡Twüß\

q&Ée&çø£jT Ä#ês¡eTTq≈£î ˇs¡e&ç.

96

7e ‘·s¡>∑‹


eT‘·+ ` kÕe÷õø£ Væ≤‘·+

eT‘·+ n+fÒ ªø£*ù|~μ nì ns¡ú+. Ä‘·àqT |üs¡e÷‘·à˝À ø£*ù|~ eT‘·+. e´≈£îÔ\ eT<Ûä |üs¡düŒs¡ ne>±Vü≤qqT

ô|+∫ ‘·eT Ä‘·àdü«s¡÷bÕìï ‘Ó\TdüT≈£îH+<äT≈£î eT‘·+ düVü≤ø£]düTÔ+~. Ä˝À#·q\qT, ãT~∆ì Á|üøå±fiq #düTø=H

$<Ûä+>± eTìwæì |üs¡e÷‘·à Ò<ë uÛÑ>∑e+‘·TìyÓ’|ü⁄ eTs¡\Ã>∑*–q< ì»yÓTÆq eT‘·+. eT‘·+ HÓ’‹ø£, e÷qdæø£, Ä<Ûë´‹àø£

dü+düÿ è‹øÏ dü+ã+~Û+∫q ˇø£ e´edüú. e÷qyê[ì eT‘· ÁbÕ‹|ü~ø£q $uÛÑõ+#·≥+, esêí\T @s¡Œs¡#·≥+ ˝≤+Ï$

$X«yê´|üÔyÓTÆq dü‘ê´ìï eT]Ãb˛sTT ø£ $XÊ«kÕìøÏ |ü]$T‘·+ ø±e&ÉyT ne⁄‘·T+~. eTq e÷s¡Z+ dü¬s’q<äH qeTàø£+

ø£*– ñ+&É≥+˝À ‘·|ü Ò<äT. ø±ì Ç‘·s¡T\ Ä˝À#·q\qT, uÛ≤yê\qT eTìï+#·>∑*π> düVü≤q+, $XÊ\‘·«+ ñ+&Ü*.

n˝≤ ñ+&Éø£b˛‘ ìs¡+≈£îX <Û√s¡DÏ #√≥T #düT≈£î+fÒ nHø£ düeTdü \T ñ‘·ŒqïeTe⁄‘êsTT. ˝Àø±ìøÏ mìï eT‘ê\T

nsTTHê nedüs¡yT. nsTT‘ Ä eT‘·+ n+<ä]ø° düeTà‘·eTe⁄‘·÷ Ä‘·àkÕøå±‘êÿsêìøÏ ñ|üø£]+#ê* >±ì, eT÷&ÛÉ‘ê«ìøÏ

<ë] rj·T≈£L&É<äT.

düs¡«eT‘ê\T, e÷sêZ\T $X«yê´|üÔyÓTÆq dü‘ê´ìï ‘Ó\TdüT≈£îH+<äT≈£î ñ|üø£]+# e÷sêZ\ì uÛ≤$ùdÔ n|ü&ÉT eT‘·+

Á|ü|ü+#· XÊ+‹øÏ <√Vü≤<äø±] ne⁄‘·T+~. nìï eT‘ê\T $X«»˙q n+XÊ\ Ä<Ûës¡+>± @s¡Œ&É¶y. Ä<ä +‘ê\T Òì

uÛÑ>∑e+‘·Tì, Ä<Ûë´‹àø£ dü‘ê´ìï nìï eT‘ê\÷ Á|üe∫kÕÔsTT.

á ˝Àø£+˝À XÊX«‘· dü‘ê´ìï Á|ü#ês¡+ #j·÷*‡q u≤<Ûä ‘· eT‘êì<. $X«»˙qyÓTÆq Ä<Ûë´‹àø£+ |üs¡eTdü‘· +

MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~ ‘·|üŒ, ø=+<äs¡T e´≈£îÔ\≈£î #Ó+~+~ ø±<äT, eT‘ê\ eT<Ûä uÛÒ<ë\qT |üø£ÿqô|Ïº, n+<ä]˝À

Ä‘·àdü«s¡÷|ü+ ˇø£ÿfÒqH dü‘ê´ìï Á>∑Væ≤+#·>∑*–‘ ` eT‘·+ \ø£å + HÓs¡y]q≥¢e⁄‘·T+~. eT‘· $<«cÕ\T yÓ*>∑øÏÿ á

˝Àø£+ m+‘· nC≤„q+‘√ Á|üe]Ô+∫+<√ #·]Á‘· |ü⁄≥\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. eT‘· $<«cÕ\‘√ ø£] eT+~sêìï eTs=ø£s¡T

≈£L\TÃ≈£îHêïs¡T ‘·|üŒ |üs¡eT‘· düVü≤Hêìï ø£*– ñ+&Ü\H e÷s¡TŒqT e÷Á‘·+ bı+<ä Òø£b˛j·÷s¡T. ãT~∆>± Áù|$T+#·Tø√ø£

j·TT<ë∆ …+<äT≈£î #düT≈£î+≥THêïs√ ‘·q≈£î ns¡ú+ø±e&É+ Ò<äHêïs¡T ÇkÕàsTT Ÿ nH ø£$. #Ós¡Te⁄˝À ˙s¡T ˇø£fÒ πse⁄\T

e÷Á‘·+ ys¡T. <äs¡ÙHê\T ys¡T <Ó’eyÓTTø£ÿfÒ nHêïs¡T sêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü. ªÁ|ü|ü+#êìøÏ ø±yê*‡+~ eT‘·+ ø±<äT.

»«*düTÔqï Áù|eT, ìkÕ«s¡ú Jeq $<Ûëq+μ nHyês¡T kÕ«$T $yø±q+<ä. eT‘·+ |ü≥¢ eTVü≤˙j·TT\ Væ≤‘ê©ï, dü+<XÊ©ï

Ä#·s¡D˝ÀøÏ ‘yê*‡q nedüs¡+ m+‘√ ñ+~|ü&ÉT. NeT˝ÀqT |üs¡ÁãVü≤à˝ÀqT πø Ä‘·à‘·‘ê«ìï #·÷dæq C≤‹ eTq~.

düø£\ #·sê#·s¡ Á|ü|ü+#· düè»q ˇø£ÿfÒ. Çìï ≈£î˝≤\T, eT‘ê\T, dü+|òü÷\T ˝Àø±ìøÏ πøåe÷ìï ø£*–+#ê Ò>±ì,

Vü‰ì ø±<äT. |üs¡e÷‘·Tà&ÉT ø£ÿ&Ó’Hê nHø£ eT÷]ÔuÛÒ<ë\qT |üPõ+#·≥+ e\¢ Çã“+~ Ò<äT. nìï eT‘ê\≈£î uÛÑ>∑e+‘·T&=ø£ÿ&.

Ç~ uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹øÏ ø°\ø£yÓTÆ+~. düeTdüÔ e÷qyê[ì Vü‰s¡+˝À eTDT˝≤¢ ø£*|æñ+# dü÷Á‘·+>± uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT

◊ø£ ‘·qT ~e´ dü÷Á‘·+. n+<äTø√düyT eT‘·+. n< eT‘·+ \ø£å +. kÕe÷õø£ Væ≤‘·+.

` &Üø£ºsY ‘· ≤] yêdüT

97 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

I. Á|ü<Ûëq $\Te : Á|üC≤kÕ«eT´+ $\Te\ |ü≥¢ >ös¡e+.

II. ñ|ü$\Te : Á>±eT |ü]bÕ\q˝À Á|üC≤kÕ«eT´ bÕÁ‘·

III. \øå±´\T / Ä•+# |òü*‘ê\T : ♦ Á>±eT |ü]bÕ\q˝À Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+ |ü≥¢ ne>±Vü≤q

#düT≈£î+≤s¡T.

♦ Á>±eT n_Ûeè~∆ À ‘·eT ø£s¡Ôyê´ìï bÕÏkÕÔs¡T.

IV. ñb˛<ëÈ‘·+ : Á|üC≤kÕ«eT´+ n+fÒ Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ Á|ü»\ ø√dü+ |ü]bÕ\q

kÕ–+# $<Ûëq+. Á>±e÷\T <XÊ\≈£î |ü≥Tºø=eTà\T nHêïs¡T. Á>±e÷_Ûeè~∆

dü]>±Z »]–q|ü& <X+ |üÏwüº+>± Á|ü>∑‹|ü<∏ä+˝À q&ÉTdüTÔ+~. Á>±eT

|ü]bÕ\q düC≤e⁄>± kÕ>±\+fÒ Á|ü»\ nedüsê\T ‘Ó\TdüTø√yê*, yê]

n_ÛÁbÕj·÷\qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø√yê*, ìs¡íj·÷\T dü$Twæº>± rdüTø√yê*,

ì<ÛäT\qT bÕs¡<äs¡Ùø£+>± Ks¡TÃ#j·÷*. n|ü& Á>±e÷_Ûeè~∆ »s¡T>∑T‘·T+~.

Á>±eT|ü]bÕ\q˝À Á|üC≤kÕ«eT´+ m˝≤ ñ+<√ á ¬s+&ÉT Á>±e÷\qT

#·÷&É+&ç.

V.

Á>±eT+ ` 1

n~ ø£ Á>±eT+. Ä Á>±e÷ìøÏ yÓfi≤fl\+fÒ s√&É¢ ï >∑‘·T≈£î\T, ô|<ä› ô|<ä› >∑T+≥\T. sêÁ‹ nsTT‘ uÛÑj·T+. M~∏

BbÕ\T ñ+&Ée⁄. ˙fiófl ¬s+&ÉT eT÷&ÉT s√E\≈£î ˇø£kÕ] edüTÔ+~. ˇø√ÿkÕ] yêfiófl |üø£ÿ Á>±e÷ìøÏ yÓ[fl ˙fiófl

‘Ó#·TÃ≈£î+≤s¡T. Á>±e÷ìøÏ e#Ã ì<ÛäT\T mìï ekÕÔjÓ÷ Á>±eTdüTú\≈£î ‘Ó©<äT. düs¡Œ+∫ @$T Ks¡TÃô|&ÉT‘·THêï&√

me]ø° ‘Ó©<äT. Ä Á>±eTÁ|ü»\øÏ düs¡Œ+∫ì n&É>±\+fÒ uÛÑj·T+. düs¡Œ+∫ e÷≥≈£î ‹s¡T>∑T Ò<äT. düs¡Œ+∫ @$T #Ó_‘

n< #Ó\T¢u≤≥T ne⁄‘·T+~. B+‘√ Á>±eT+˝À n_Ûeè~∆ nH< ø£qã&É Ò<äT. nø£ÿ&Éø£ÿ&É ydæq ¬s+&ÉT eT÷&ÉT s√&ÉT¢

n$ ≈£L&Ü yês¡T¶ yÓT+ãs¡T¢ ìedædüTÔqï M<∏äT\˝À e÷Á‘·yT dæyÓT+Ÿ s√&ÉT¢ ñHêïsTT. Á>±eTdüuÛÑ\T »]–Hê düs¡Œ+∫

18 Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT +

98

7e ‘·s¡>∑‹


yês¡T¶ yÓT+ãs¡T¢ ø£*dæ ìs¡íj·÷\T rdüT≈£î+≤πs ‘·|üŒ Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ñ+&É<äT. Á|ü»\≈£î Á|ü•ï+#ê\Hêï

n_ÛÁbÕj·÷\T #ÓbÕŒ\Hêï neø±XyT ñ+&É<äT.

Á>±eT+ 2

á Á>±eT+ ≈£L&Ü e÷s¡TeT÷\≈£îqï |ü …¢≥÷s¡T. Ä Á>±eT+˝À mø£ÿ&É #·÷dæHê #Ó≥T¢, XóÁuÛÑyÓTÆq s√&ÉT¢ nìï

edü‘·T\T ñHêïsTT. Ä Á>±eT düs¡Œ+∫ mìï¬ø’q yÓ+≥H Á>±eTdüuÛÑqT ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. yês¡T¶ yÓT+ãs¡¢‘√ u≤≥T

Á>±eTdüTú\+<ä]˙ |æ*#ê&ÉT. Á>±eT+˝À @ @ düeTdü \THêïjÓ÷ n&ç>±&ÉT. Á>±e÷_Ûeè~∆¬ø’ Á>±e÷ìøÏ e∫Ãq

ì<ÛäT\ >∑T]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. <ìøÏ m+‘· Ks¡TÃ ô|≤º À rsêàq+ #XÊs¡T. me¬ses¡T @ @ u≤<Ûä ‘·\T rdüTø√yê˝À

ìs¡ísTT+#ês¡T. |üqT\qT nqT≈£îqï düeTj·÷ìøÏ |üP]Ô #XÊs¡T. Ä Á>±eT+˝À Á|ü»\T eT+∫ ˙ÏøÏ >±ì, Ç‘·s¡

kÂø£sê´\≈£î ø±ì m≥Te+° ø=s¡‘· Ò≈£î+&Ü ã‘·T≈£î‘·THêïs¡T. nø£ÿ&É Á>±eT+˝À @+ »]–Hê Á|ü»\≈£î ‘Ó\TdüTÔ+~.

Á|ü»\T ≈£L&Ü nìï+Ï À uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ne⁄‘ês¡T. Ä Á>±eT+ ñ‘·ÔeTÁ>±eT+>± nyês¡T¶ ≈£L&Ü bı+~+~.

VI. (n) Ä˝À∫+#·&É+ ` Á|ü‹düŒ+~+#·&É+

1. @ Á>±eT+˝À Á|üC≤kÕ«eT´+ ñ+~. Á|üC≤kÕ«eT´+ ñqï<äì m˝≤ #ÓãT‘êe⁄?

2. MT Á>±eT+˝À Á>±eT|ü]bÕ\q m˝≤ ñ+≥T+~?

3. eTq Á>±eT+˝Àì düeTdü \ >∑T]+∫ eTqyT+ #j·÷*?

4. Á>±eT |ü]bÕ\q˝À Á|üC≤kÕ«eT´ |ü<ä∆‹˝À Á|ü»\T bÕ˝§Zqø£b˛‘ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?

5. Á>±eT |ü+#êsTT‹øÏ m≥Te+Ï yê]ì mqTïø√yê*?

1. MT Á>±eT+˝À @ @ n_Ûeè~∆ |üqT\T »]>±jÓ÷ |ü]o*+#·+&ç. mø£ÿ&Óø£ÿ&É düeTdü \THêïjÓ÷ ‘Ó\TdüTø√+&ç.

düeTdü \ô|’ ÁbÕ‹ì<Ûä |ü⁄ ÒK sêdæ düs¡Œ+∫øÏ düeT]Œ+#·+&ç.

2. øÏ+~ n+XÊ\qT #·<äe+&ç. MTs¡T #ùdyêÏøÏ ªμ ô|≥º+&ç. #j·Tì yêÏøÏ ªμ ô|≥º+&ç.

1) e÷ ] düeTdü \ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+≤+. ( )

2) yTeTT >∑T]Ô+∫q düeTdü \ >∑T]+∫ ô|<ä›yêfifl‘√ e÷≤¢&ÉT‘ê+. ( )

3) yTeTT ∫qï |æ\¢\+ e÷¬ø+<äTøÏe˙ï nì nqT≈£î+≤+. ( )

4) s√&ÉT¶ô|’ #Ó‘·Ô ñHêï, ˙fiófl sêø£b˛sTTHê yÓ+≥H |ü+#êsTTr yê]øÏ #ÓbÕÔ+. ( )


99 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

Á>±eT |ü]bÕ\q˝À Á|üC≤kÕ«eT´+ bÕÁ‘· ‘Ó\TdüTø√+&ç

Á|üC≤kÕ«eT´+ nH |ü<ëìøÏ eT÷˝≤\T &ÓyÓ÷dt eT]j·TT Áπøwæj·÷ nH Á^≈£î |ü<ë\T &ÓyÓ÷dt n+fÒ Á|ü»\T

Áπøwæj·÷ n+fÒ |ü]bÕ\q. n+fÒ Á|üC≤ |ü]bÕ\q nì ns¡ú+.

nÁãVü‰+*+ø£Hé ìs¡«#·q+ Á|üø±s¡+ ªªÁ|ü»\ #‘·, Á|ü»\ ø=s¡≈£î ìs¡«Væ≤+#·ã&ÉT Á|ü»\ jÓTTø£ÿ Á|üuÛÑT‘·« eédüúμμqT

Á|üC≤kÕ«eTéTì eéVü≤]+#ês¡T.

@ düe÷»+˝ÀHÓ’‘ Á|ü»\T dü+|òüTÏ‘·yÓTÆ ùd«#·Ã¤>±, düe÷q Vü≤≈£îÿ\‘√ ñeTà&ç ìs¡íj·÷\T rdüTø=H ùd«#·Ã¤ ø£*–

ñ+≤s√ Ä düe÷C≤ìï Á|üC≤kÕ«eT´ düe÷»+>± uÛ≤$+#·e#·TÃ. sê»ø°j·T <Û√s¡DÏqqTdü]+∫ Á|ü»\≈£î »yêãT<ëØ


5) düs¡Œ+∫ì ø£*dæ e÷≤¢&ÉT‘ê+. |ü]dæú‘·T\T ‘Ó*j·TCÒkÕÔ+. ( )

6) ˇø£ÿs¡yT ø±≈£î+&Ü n+<äs¡T ø£*dæ düeTdü qT |ü]wüÿ]+#˝≤ #·÷kÕÔ+. ( )

7) ˇø£kÕ] yÓ[fl n&ç– #·÷kÕÔ+. #ùdÔ #XÊs¡T. Òø£b˛‘ Ò<äì e~ ÒkÕÔ+. ( )

8) ] u≤>∑Tø√dü+ me¬ses¡T @$T #j·÷˝À Ä˝À∫kÕÔ+. ( )

9) MTÏ+>∑T\T »]π>≥|ü&ÉT yTeT÷ yÓfi≤Ô+. @$T #·]ÃdüTÔHêïs√ >∑eTìkÕÔ+. ( )

10) #kÕÔeTqï|üì #j·T Òø£b˛‘ me]HÓ’Hê Á|ü•ïkÕÔ+, ì\BkÕÔ+. ( )

3. MT ]˝À @ @ düeTdü \THêïjÓ÷ >∑eTì+#·+&ç. sêj·T+&ç. MTs¡T @ e÷s¡TŒ\T ø√s¡T≈£î+≥THêïs√

sêj·T+&ç.

MT ] düeTdü \T MTs¡T ø√πs e÷s¡TŒ\T

100

7e ‘·s¡>∑‹


eVæ≤+# |ü]bÕ\qqT ìs¡«Væ≤+#·&ÜìøÏ Á|ü‹ì<ÛäT\qT m+|æø£ #j·TT e´edüú ø£*Z ñ+&ÉT≥ Á|üC≤kÕ«eT´eTT eTTK´

\ø£åD+. á m+|æø£ Á|üÁøÏj·T˝À ejÓ÷»qT\+<ä]ø° z≥Tyj·T&ÜìøÏ, mìïø£\˝À b˛° #j·T&Üìø° Vü≤≈£îÿ ñ+≥T+~.

n+‘>±ø£ bÂs¡, Hê´j·T Vü≤≈£îÿ\˙ï neT\T#j·Tã&É‘êj·TH Vü‰MT ≈£L&Ü Á|üC≤kÕ«eT´+˝À \_ÛdüTÔ+~.

düeTHê´j·T bÕ\q

Á|üC≤kÕ«eT´+\˝À bÂs¡T\+<äs¡÷ düe÷qT Ò »qàe\¢>±ì, dü+|ü<äe\¢>±˙ Á|ü‘´ø£ Vü≤≈£îÿ\qT XÊdüHê\T

nqTeT‹+#·e⁄. Á|ü»\+<ä]ø° sê»ø°j·T Á|üÁøÏj·T˝À bÕ˝§Zq&ÜìøÏ Vü≤≈£îÿ ñ+~. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À #·≤º\T n+<ä]ø°

düe÷q+>± e]ÔkÕÔsTT nqïe÷≥. BìH ªªdüeTHê´j·TbÕ\qμμ n+≥THêïs¡T. Ç+‘>±ø£ Á|üC≤kÕ«eT´+˝À e´≈£îÔ\ø£Hêï

#·≤º\< Ä~Ûø£ ‘·.

_ÛHêï_ÛÁbÕj·T ÁbÕeTTK´‘·

Á>±eT |ü]bÕ\q˝À ùd«#·Ã¤>± #·s¡Ã˝À¢ bÕ˝§ZH Vü≤≈£îÿ ø£*– ñ+&ÉT≥jT Á>±eT|ü]bÕ\q˝À Á|üC≤kÕ«eT´+

jÓTTø£ÿ eTTK´ \ø£åD+. #·s¡Ã˝À¢ _ÛHêï_ÛÁbÕj·÷\≈£î ‘·–q >∑T]Ô+|ü⁄ \_Û+#·ø£b˛‘ Á|üC≤kÕ«eT´+˝À ‘·q $<ÛäT\qT

ìs¡«]Ô+#· Ò<äT. n+<äTe\¢ _ÛHêï_ÛÁbÕj·÷\qT >∑T]Ô+#·&É+ ÁbÕ‹|ü~ø£>± Á|üC≤kÕ«eT´+ |üì #düTÔ+~. _ÛHêï_ÛÁbÕj·÷\T

e´ø£Ô+ #j·T&É+ n+fÒ n~Ûø±s¡+˝À>∑\ n‘· ~Ûø£ dü+U≤´≈£î\ bÕØº n_ÛÁbÕj·÷\T $uÛÒ~+#·&É+ nqïe÷≥. n~Ûø±s¡+˝À

ñqïyê]øÏ, _ÛHêï_ÛÁbÕj·T+ e´ø£Ô+ #dæqyê] H√s¡TH=πøÿ Vü≤≈£îÿ Ò<äT. ◊‘ n\Œdü+U≤´≈£î\T ‘êeTT _ÛHêï_ÛÁbÕj·T+

e´ø°Ôø£]+∫Hê, n‘· ~∏ø£ dü+U≤´≈£î\ n_ÛÁbÕj·÷\qT eTìï+#ê*‡ ñ+≥T+~. n‘· ~Ûø£ dü+U≤´≈£î\≈£î dü+ã+~Û+∫q

á dü÷Á‘êìï Á|üC≤kÕ«eT´+˝À ‘·|üŒì dü]>± bÕÏ+#ê*. Ms¡T ‘·eT n_ÛÁbÕj·÷\qT nqTdü]+#·eTì n\Œ dü+U≤´≈£î\qT

ìs¡“+~Û+#·≈£L&É<äT. Ç+‘ø±ø£ M]øÏ n\Œ dü+U≤´≈£î\ n_ÛÁbÕj·÷\qT ñù|øÏå+# n~Ûø±s¡+ Ò<äT. e÷s¡T‘·Tqï

|ü]dæú‘·T˝À¢ ø=ìï |üsê´j·÷\T n\Œdü+U≤´≈£î\ ≈£L&Ü n‘· ~Ûø£ dü+U≤´≈£î\T njT´ neø±XeTT+~. á $<Ûä+>±

e´≈£îÔ\T Ò<ë n\Œ dü+U≤´≈£î\T ùd«#·Ã¤>± ‘·eT ‘·eT n_ÛÁbÕj·÷\qT e´ø°Ôø£]+# ùd«#·Ã¤ Á|üC≤kÕ«eT´+ Á|ükÕ~+∫+~.

C≤>∑s¡÷≈£î …’q Á|üC≤e[ ÄeX´ø£‘·

Á|üC≤kÕ«eT´+ $»j·Te+‘·+>± neT\T |üs¡#·&ÜìøÏ C≤>∑s¡÷≈£î …’q Á|üC≤e[ ≈£L&Ü nedüs¡yT. #ê˝≤ |üsê´j·÷\T

Á|üC≤kÕ«eT´ Á|üuÛÑT‘ê«\T $düÔ è‘·yÓTÆq

Á|üC≤_ÛÁbÕj·T+ bÕÁ‘·

◊<fiflø=ø£kÕ] ‘·q Á|ü‹ì<ÛäT\qT m+|æø£ #düTø√e&ÜìøÏ z≥T Vü≤≈£îÿqT $ìjÓ÷–+#·Tø=qï+‘· e÷Á‘êHï

bÂs¡Tì u≤<Ûä ‘· r]b˛<äT. bÂs¡T\T ‘·eT Á|ü‹ì<ÛäT\ ø±s¡ ø£ ≤bÕ\qT ìs¡+‘·s¡+ düMTøÏådü÷Ô dü]#j·÷*‡q nedüs¡+

ñ+~. Á|üC≤kÕ«eT´+˝À Á|üC≤_ÛÁbÕj·÷ìøÏ Á|üeTTK bÕÁ‘· ñ+~. n~Ûø±s¡T\≈£î, Á|üC≤Á|ü‹ì<ÛäT\≈£î eTVü≤»s¡T¢

101 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

(memoranda) düeT]Œ+#·T≥ <ë«sê, πs–+|ü⁄\T ìs¡«Væ≤+#·T≥ <ë«sê, düe÷yXÊ\T @sêŒ≥T#j·TT≥ <ë«sê,

bÂs¡T\T ‘·eT n_ÛÁbÕj·÷\qT e´ø°Ôø£]+#·e#·TÃ. Ç+‘>±ø£ Á|üC≤_ÛÁbÕj·T e´ø°Ôø£s¡D≈£î eT¬sH√ï e÷sêZ\THêïsTT.

Hêj·Tø£‘·« dü«uÛ≤e+

Á|üC≤kÕ«eT´+˝À düVü≤qo\‘·, $C≤„q dü+|ü<ä>∑\ u≤<Ûä ‘êj·TT‘· Hêj·Tø£‘·«+ nedüs¡+. Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À

n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·Tqï Á|üC≤kÕ«eT´ düe÷»+˝À Hêj·T≈£î\ bÕÁ‘· Á|ü‘´ø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· ø£*Z ñ+~. nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü ø=ìï

Á|ü<XÊ˝À¢ Hêj·T≈£î\T Á|üC≤kÕ«eT´ uÛ≤eq\q÷, dü+düú\q÷, $\Te\q÷ ã\V”≤q |üs¡#· Á|üj·T‹ï+#ês¡T. n+<äTe\¢

Á|ü»\+<ä]ø° Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+# düÁø£eT q&Ée&çø£ >∑\yê]ì C≤Á>∑‘·Ô>± Hêj·T≈£î\T>± m+|æø£ #j·÷*‡q nedüs¡+

ñ+~.

kÕe÷õø£, Ä]úø£ düe÷q‘·«+

n‘·T´qï‘· kÕúsTT˝Àì kÕe÷õø£, Ä]úø£ düe÷q‘·«+ ≈£L&Ü ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ nedüs¡+. ø=+‘· eT+~

<Ûäqe+‘·T\T #ê˝≤ eT+~ ìs¡Tù|<ä\T>± $uÛÑõ+|üã&çq C≤‹ Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ ‘·–q~ ø±<äT. á \ø£åD+ sê»ø°j·T

πøåÁ‘·+˝À ≈£L&Ü <Ûäqe+‘·T\ ô|‘·ÔHêìøÏ <ë] rdüTÔ+~. <Ûäqe+‘·T\ ô|‘·ÔHêìøÏ ˝Àã&çq düe÷»+˝À sê»ø°j·T

ùd«#·Ã¤, sê»ø°j·T düe÷q‘ê«\T |üP]Ô nsêú ïj·Te⁄. n+fÒ @ düe÷»+˝À kÕe÷õø£, Ä]úø£ $eø£å\T ‘·≈£îÿe

kÕúsTT˝À ñ+≤jÓ÷ Ä düe÷»+˝ÀH Á|üC≤kÕ«eT´+ $ø±dü+ bı+<äT‘·T+~. Á|üC≤kÕ«eT´ Á|ü<Ûëq \ø£åD≤ …’q

mìïø£\T, sê»ø°j·T |üøå±\ >∑T]+∫ øÏ+<ä $e]+#·ã&ç+~.

mìïø£\ Á|üÁøÏj·T

Ä<ÛäTìø£ Á|üC≤kÕ«eT´+ ÁbÕ‹ì<Ûä uÛ≤eqô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+~. $XÊ\yÓTÆq uÛÑ÷uÛ≤>∑+, n‘· ~Ûø£ »HêuÛ≤>∑\

<XÊ˝À¢ Á|üC≤ÁbÕ‹ì<Ûä uÛ≤eq\T Ò≈£î+&Ü Á|üC≤kÕ«eT´ eédüúqT ìs¡«Væ≤+#·&É+ ø£wüº‘·s¡+. Á|ü»\+‘ê düe÷yX+

ø±e&É+, #·]Ã+#·&É+, Á>±eT |ü+#êsTTr düuÛÑT´\+‘ê ø£\dæ düeTdü \ô|’ #·]Ãdü÷Ô Á|ü»\ nedüsê\qT rs¡Tdü÷Ô

|ü+#êsTTr ìs¡«Vü≤D≤ ø±s¡ Áø£e÷\qT #|ü&É‘ês¡T.

Á>±eT|ü]bÕ\q Á|üC≤kÕ«eT´ $\Te\T

Á>±eT kÕúsTT˝À |ü]bÕ\Hê u≤<Ûä ‘·\T Á>±eT|ü+#êsTTr Ä<Ûä«s¡ +˝À mìïø£\T ìs¡«Væ≤kÕÔs¡T. yês¡T¶yÓT+ãsY\T

yê] yê] yês¡T¶\ ìs¡«Vü≤D≤ ø±s¡ Áø£e÷\qT #·÷kÕÔs¡T. Á>±eT düs¡Œ+#Y Á>±eT+˝Àì ìs¡«Vü≤D≤ ø±s¡ Áø£e÷\qT

#·÷kÕÔ&ÉT. Á>±eT+˝Àì eTTs¡T>∑T˙Ï bÕs¡T<ä\, $<äT´‘·TÔ, Ç+&É¢ ìsêàD≤\T, eT+∫˙Ï eédüú yÓTT<ä …’q Á|ü»\ ø£ dü

nedüsê\qT >∑T]+∫ Á>±eT |ü+#êsTTr düuÛÑT´\T düe÷yXÊ\T ìs¡«Væ≤+∫ Á|ü»\ düeTdü \qT |ü]wüÿ]dü÷Ô yê]

nedüsê\qT rs¡TkÕÔs¡T. á $<Ûä+>± yês¡T¶ yÓT+ãs¡T¢, ñ|üdüs¡Œ+#Y, düs¡Œ+#Y yÓTT<ä …’q yê]q+<ä]˙ mìïø£\ Á|üÁøÏj·T

<ë«sê Á|üC≤kÕ«eT´ |ü<ä∆‹˝À Á|ü»\T mqTï≈£î+≤s¡T.

ø±ãÏº Á>±eT |ü]bÕ\q˝À Á|üC≤kÕ«eT´ eédüú #ê˝≤ ø°\ø£yÓTÆ+~.

102

7e ‘·s¡>∑‹


Á|üC≤kÕ«eT´+˝À eTTU´+>± Á|ü»\ n_ÛÁbÕj·÷\≈£î $\Te Çe«&É+, Á|üC≤düeTdü \ >∑T]+∫ #·]Ã+#·&É+.

ÁbÕ<Ûëq´‘ê Áø£eT+˝À düeTdü \qT |ü]wüÿ]+#·&É+ eTTK´yÓTÆq$. Ç+<äTø√dü+ Á>±eTkÕúsTT˝À á øÏ+~ $<Ûä+>±

Á|üC≤kÕ«eT´j·TT‘·+>± #·]Ã+∫ #·s¡ \T #|ü≤º*. n$ `

♦ ø£ dü+ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT HÓ\\ø=ø£kÕ] Á>±eT+˝Àì düeTdü \ >∑T]+∫ #·]Ã+#ê*. Á|üC≤_ÛÁbÕj·÷\qT

‘Ó\TdüTø√yê*.

♦ düeTdü \qT ÁbÕ<Ûëq´‘êÁø£eT+˝À C≤_‘ê s¡÷bı+~+#ê*.

♦ Á|üuÛÑT‘·«+ qT+∫ e∫Ãq ì<ÛäT\ $esê\qT Á|ü»\≈£î ‘Ó*j·T#j·÷*.

♦ ÁbÕ<Ûëq´‘êÁø£eT+˝À düeTdü \qT |ü]wüÿ]+#·&ÜìøÏ Á|ü»\‘√ #·]Ã+∫ ì<ÛäT\ Ks¡TÃ $~Û$<ÛëHê\qT

s¡÷bı+~+#ê*.

♦ Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ n_Ûeè~∆ |üqT\qT ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ nedüs¡yÓTÆ‘ Á|ü»\ qT+&ç Ä]úø£ düVü≤ø±sêìï ÁXeT<ëHêìï edüTÔùde\qT bı+<ë*.

♦ |üqT˝À¢ì HêD´‘·qT |ü]o*+#·&ÜìøÏ |üs¡ yø£åø£ ø£$T°\qT @s¡Œs¡#·Tø=ì Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+ <ë«sê

n_Ûeè~∆ ø±s¡ Áø£e÷\qT HêD´+>± ìs¡«Væ≤+#ê*.

♦ Á>±eT+˝Àì eqs¡T\qT >∑T]Ô+∫ Ä]úø±_Ûeè~∆ø√dü+ dü«j·T+ ñbÕ~Û e÷sêZ\qT nH«wæ+#ê*.

♦ Á>±e÷_Ûeè~∆øÏ dü+ã+~Û+∫q ø£ dü \øå±´\qT ìsê∆]+#·Tø=ì yêÏ n_Ûeè~∆øÏ bÕ≥T|ü&Ü*.

ñ<ë : Á>±eT+˝Àì ã&çá&ÉT |æ\¢\+<äs¡÷ ã&çøÏ yÓfi‚fl˝≤ #·÷&É&ÉeTT, Á>±eT+˝À nìï Á|üuÛÑT‘·« dü+düú\T

düÁø£eT+>± |üì#dæ Á|ü»\≈£î ùde\+~+#˝≤ #·÷&É&É+.

♦ Á>±eT+˝Àì yês¡+<ä]ø° Á|üuÛÑT‘·« |ü<∏äø±\ô|’ ne>±Vü≤q ø£*Œ+∫ \_∆bı+<˝≤ #·÷&É&ÉeTT. n$˙‹

s¡Væ≤‘·+>± \_∆<ës¡T\≈£î ùde\+<˝≤ #·÷&É&É+ Á>±eT+˝Àì Á|ü‹ Ç+Ï À eTs¡T>∑T<=&ç¶ kÂø£s¡ +

ñ+&˝≤ #·÷&É&É+. Äs¡Tãj·T≥ eT\, eT÷Á‘· $düs¡®q\T »s¡T>∑≈£î+&Ü #·÷&É&É+. Á>±eT+˝À bÕ]Xó

<Ûä ø±s¡ Áø£e÷\T ìs¡«Væ≤+#·&É+. bÕ¢dæºø ìùw<Ûëìï neT\T|üs¡#·&É+, Á>±eT+˝À yÓTTø£ÿ\THêfÒ ø±s¡ Áø£eT+

#|üÏº n$ düÁø£eT+>± ô|]π>˝≤ (Greencarpet) #·÷&É&É+. es¡|ü⁄˙s¡T eè<∏ë ø±≈£î+&Ü Ç+≈£î&ÉT

>∑T+≥\qT @s¡Œs¡∫ uÛÑ÷>∑s¡“¤»\eTº+ ô|]π>˝≤ #·s¡ \T #|ü≥º&É+ yÓTT<ä\>∑Tq$.

♦ #|ü≤º*‡q ø±s¡ Áø£e÷\T : Á>±eT+˝Àì n_Ûeè~∆ ø±s¡ Áø£e÷\ $esê\qT, Ä<ëj·T $esê\qT

bÕs¡<äs¡Ùø£+>± Á>±eT ≈£L&Éfifl˝À >√&É\ô|’q sêsTT+∫ ô|≥º&É+.

ô|’q ‘Ó*Œq $<Ûä+>± Á|üC≤kÕ«eT´j·TT‘·+>± nq>± Á|ü»\+<äs¡÷ Á>±eT n_Ûeè~∆ À uÛ≤>∑kÕ«eTT\jT´˝≤

Á>±eT |ü]bÕ\q ñ+&Ü*. Á>±e÷\T n_Ûeè~∆ #Ó+<ä&É+ n+fÒ eTVü‰‘êà>±s¡qï≥T¢ dü«j·T+ b˛wüø£‘ê«ìï ø£*–

104

7e ‘·s¡>∑‹


nqTã+<Ûë\T

1. XÀ¢ø±\T

2. |ü<ë´\T

3. bÕ≥\T, π>j·÷\T

4. ø£<∏ä\T

5. dü÷Œ¤]Ô<ë‘·\T

105 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

1. XÀ¢ø±\T

1) HêdæÔ $<ë´düeT+ #·≈£åî' HêdæÔ dü‘· düeT+ ‘·|ü' ˆ

HêdæÔ sê>∑ düeT+ <äT'K+, HêdæÔ ‘ê´>∑düeT+ düTKyéT ˆˆ

uÛ≤e+ : $<ä qT uÀ*q HÁ‘·eTTqT, dü‘· eTTqT b˛*q ‘·|üdüT‡, ø√]ø£ e+Ï <äT'Kø£s¡yÓTÆq~, ‘ê´>∑eTTqT

b˛*q düTKeTT ˝Àø£eTTq yπs Òe⁄.

2) o\+ XÖs¡ eTHê\dü +, bÕ+&ç‘· + $TÁ‘· dü+Á>∑Vü≤' ˆ

n#√s¡Vü≤s¡D°j·÷ì |ü+#Ó’‘êq´ø£åjÓ÷ ì~Û' ˆˆ

uÛ≤e+ : o\eTT, XÖs¡´eTT, #·Ts¡T≈£î‘·qeTT, bÕ+&ç‘·´eTT, ùdïVü≤o\‘· á ◊<äT <=+>∑\ bÕ\T>±ì

nø£åj·Tì<ÛäT\T.

3) nVæ≤+kÕ |üs¡yÓ÷ <Ûäs¡à' ‘·<∏ë-Væ≤+kÕ |üs¡+ ‘·|ü' ˆ

nVæ≤+kÕ |üs¡eT+ C≤„q+, nVæ≤+kÕ |üs¡e÷s¡®eyéT ˆˆ

uÛ≤e+ : nVæ≤+düjT |üs¡eT<Ûäs¡àeTT. n~jT >=|üŒ ‘·|üdüT‡, nVæ≤+düjT C≤„qeTT. ãTTE‘·«eTT ne⁄‘·T+~.

(nq>± e÷qe⁄\T ‘·eT J$‘·eTT˝À @<√ ˇø£ ñ‘·ÔeT >∑TDeTTH Á|ü<ÛëqeTT>± #dæø=ì, <ëìì

ñbÕdæ+∫q Ç‘·s¡düT>∑TDeTT\˙ï ‘·|üŒø£ |ü≥Tº|ü&ÉTqì ns¡ú+.)

4) ∫+‘· j·÷ Væ≤ $|ü<ë, e÷<ëye Á|ü‹ÁøÏj·÷ ˆ

q j·TTø£Ô+ ≈£L|üKqq+, dü+Bù|Ô eVæ≤ïHê >∑èùV≤ ˆˆ

uÛ≤e+ : Ä|ü<ä\≈£î Á|ü‹ÁøÏj·T eTT+<äT>∑H Ä˝À∫+∫ ñ+#·Tø=qe …qT. n+‘>±ì Ç\T¢ ‘·>∑T\ ã&ÉT‘·÷+fÒ

q÷‹ì Á‘·e⁄«≥≈£î j·T‹ï+#·T≥ ãT~∆eT+‘·T\ \ø£åDeTT >±<äT.

5) <Ûäs√à Je <äj·÷‘·T˝À´, qø±«|æ »>∑r‘· Ò ˆ

‘·kÕà‘Y düs¡« Á|üj·T‘ïq ø±sê´ Je<äj·÷ qè_Û' ˆˆ

uÛ≤e+ : uÛÑ÷‘·<äj·TqT b˛*q <Ûäs¡àeTT Ç+ø=ø£Ï á ˝Àø£eTT˝À Ò<äT. n+<äT#‘· e÷qe⁄\T düs¡«<ë

j·T‹ï+∫, düs¡« Je ø±s¡TD´ uÛ≤eeTT‘√ Á|üe]Ô+#·e …qT.

106

7e ‘·s¡>∑‹


6) eè‘·Ô+ j·T‘ïq dü+s¡ø£å +, $‘·ÔyT‹ #· j·÷‹ #· ˆ

nø°åD√ $‘·Ô‘·' ø°åD√, eè‘·Ô ‘·düTÔ Vü≤‘√ Vü≤‘·' ˆˆ

uÛ≤e+ : e÷qe⁄\T ‘·eT q&Ée&çì j·T‘·ïeTT‘√ #·ø£ÿãs¡#·Tø√e …qT. <ÛäqeTT Á|ü<ÛëqeTT >±<äT. n~ edü÷Ô

b˛‘·÷ ñ+≥T+~. <ÛäqV”≤qT&ÉT>±&ÉT, ø±ì, #·]Á‘·V”≤qT&ÉT jÓTqïÏøÏì V”≤qT& düTe÷!

7) B|üq+ eèwü e÷j·TTwü +, kÕïqyÓ÷CÀ ã\Á|ü<äyéT ˆ

ø£+&É÷eT\ ÁXeT ùd«<ä, ‘·+Á<ë‘·è&Ü¶Vü≤bÕqT‘Y ˆˆ

uÛ≤e+ : kÕïqeTT e\q »sƒ¡sê–ï B|üqeTT, <Ûë‘·T|ü⁄wæ, BsêÈj·TTe⁄, ‘»düT‡, ã\eTTø£\T>∑TqT. <äTs¡<ä\T,

eTT]øÏ, ã&É*ø£, #ÓeT≥, k˛eT]‘·qeTT, <ä|æŒø£, bÕ|ü∫+‘·\T q•+#·TqT.

8) nHê‘·à e+‘·' |üXóe‘Y uÛÑT+»‘ jT-Á|üe÷D‘· ˆ

s√>±˙ ø£q´‘ eT÷\yéT, nJs¡í+ ÁbÕ|ü⁄ïe+‹ Væ≤ ˆˆ

uÛ≤e+ : me¬s’‘ $T‘·eTH~ Ò≈£î+&Ü jÓT\¢|ü&É÷ jT<√ ˇø£Ï qeTT\T‘·÷ ñ+≤s√ yês¡T nJs¡í yê´~ÛøÏ

>∑T] ne⁄‘ês¡T. nJs¡íyT düs¡«s√>∑eTT\≈£îqT eT÷\eTT.

9) nuÛ≤´kÕqTdüØ $<ë´, ãT~∆' ø£sêàqT kÕ]D° ˆ

ñ<√´>±qTdüØ \ø°Î' |òü\+ uÛ≤>±´qT kÕ]D° ˆˆ

uÛ≤e+ : nuÛ≤´düeTT e\¢ $<ä \T, ø£s¡àqT ãÏº ãT~∆, j·T‘·ïeTTqqTdü]+∫ <ÛäqeTT. uÛ≤>∑ eTT e\q |òü*‘·eTT

˝Àø£eTTq ø£\T>∑T‘·THêïsTT.

10) C≤„‹_Ûs¡«+#· ‘HÓ’e, #√πsD≤|æq j·T‘

<ëHq q ø£åj·T+ j·÷‹, $<ë´s¡‘·ï+ eTVü‰<ÛäqyéT ˆˆ

uÛ≤e+ : C≤„qeTT ô|ìï~Û e+Ï~. n~ C≤„‘·T\T e+∫+∫ rdüTø√&ÜìøÏ M\T Òì~, <=+>∑\T n|üVü≤]+#·

C≤\ì~. <ëqeTT#dæHê ‘·s¡T>∑T Òì~, n~ ˇø£ nqs¡Ès¡‘·ïeTT.

107 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

1) $<ä ì>∑÷&ÛÉ >∑T|üÔeT>∑T $‘·ÔeTT, s¡÷|üeTT |üPs¡TcÕ[øÏHé

$<ä j·TXdüT‡, uÛÀ>∑ø£], $<ä >∑Ts¡T+&ÉT, $<Xã+<ÛäT&ÉTHé

$<ä $•wüº <Ó’e‘·eTT, $<ä ≈£îkÕÏ <Ûäq+ãT Ò~\Hé,

$<ä qèbÕ\ |üPõ‘·eTT $<ä HÓs¡T+>∑ì yês¡T eTs¡TÔ Ò!

` @qT>∑T \ø£ÎDø£$

2) n Ä \T ø£ìô|Ïº n+¬ø\T H]Œ+∫

$<ä ≈£î ‘=*yÓT≥Tº ô|f…º HÓe&ÉT?

#·Áø£ÁuÛÑeTDeTTH Xø£≥ Á|üj·÷DeTTà

kÕ~Û+∫ ô|Ïºq XÊÅdæÔ me&ÉT?

n&Ée⁄\ |ü&É>=Ïº |ü⁄&É$Tì <äTìïq

Á|ü~Û‘·T&Ó’q yÓTT<äÏ ¬s’‘·T me&ÉT?

n–Zì s¡–*+∫ nqïeTT qT&çøÏ+#·T

|ü<ä∆‹ H]Œq ÁbÕE„&Óe&ÉT?

m+<ä¬s+<äs√ ø£èwæ#‘· m~– m~–

$X« $C≤„q j·÷Á‘·≈£î $»j·T eTu…“

‘ê´>∑ uÛ≤e ùdyê |üs¡‘·+Á‘·T\j·TT´

yêdæ¬øø£ÿì yê]øÏ e+<äqeTT\T

` @sêdüT nj·T´|ü⁄¬s&ç¶

3) ˇø£ÿ dü+^‘·yT<√ bÕ&ÉTq≥T¢ uÛ≤

wæ+#·Tq|ü&ÉT $ì|æ+#·T uÛ≤wü

$düŒwüºeTT>∑ HÓ\¢ $ìŒ+#·Tq≥T¢ düŒ

c º#êÃ¤s¡D+ãTq H=qs¡T uÛ≤wü

s¡düuÛ≤eeTT\ düeTs¡ŒD XøÏÔ j·T+<äTq

düeTs¡ uÛ≤wü≈£î Bf…Æq ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü

Je⁄\˝À qTqï #e j·T+‘·j·TT #·eT

‘·ÿ è‹ |ü\Tÿ\Hé düeT]Œ+#·T uÛ≤wü

2. |ü<ë´\T

108

7e ‘·s¡>∑‹


uÛ≤wü §ø£ |ü~ ‘Ó*dæq Á|üuÛÑTe⁄ #·÷∫

uÛ≤wüj·Tq ì~›j·Tì #Ó|üŒã&çq uÛ≤wü

‘·qs¡ #Û·+<ädüT‡˝Àì j·T+<äeTTà q&Éø£

r]Ã #·÷|æ+∫ qÏº~ ‘Ó\T>∑TuÛ≤wü.

` $X«Hê<∏ä dü‘· Hêsêj·TD

4) me«πs$T∫ÃHê m+–* #j·Tø£

ø=+>∑T #ê≥Tq <Ó∫Ã ≈£î&ÉTeu…Ïº

»«s¡eTT Hê≈£îqï#√ C≤>∑s¡DeTT CÒdæ

|ü‘· +ãT e⁄+&ç dü«düú|üs¡∫

>±j·T+ãT Hê¬ø’q ø£ ïs¡T qTe⁄>±]Ã

ø£+ÏøÏ ¬s|üŒyÓ’ yÓ+≥ qT+&ç

|üdüTÔ\T ˙e⁄+&ç bÕ\qT HêøÏ∫Ã

BsêÈj·TTs¡düTÔì ByÓì∫Ã

Hê\TZe÷≥\T H]Œ+∫ q&É‘· H]Œ

‘√\T u§eTàqT dü+|òüT Jyê\j·TeTTq

eTìwæ>± ì*ŒqÏº ˙eTeT‘· πøqT

e+<äqeTT CÒ‘·TqeTà ˙ |ü<äeTT\+Ï

` ø√≥ |ü⁄s¡Tc˛‘·Ô+

ø£fi¯\T

5) ∫qï NeT\T H√≥ eTqTïqT >=ì ‘Ó∫Ã

ø£Ïºq n+<ë\ |ü⁄≥º #·÷&ÉT!

$T\$T\ $T]ôd&ÉT õ\T>∑T <ës¡eTT\‘√

n*¢q kÕ©ì Ç\T¢ #·÷&ÉT!

>∑]ø£ b˛#·\T ‘Ó∫Ã ‘·s¡T XÊK≈£î ‘·>∑*Ã

–õ>±&ÉT ø£Ïºq >∑èVü≤eTT #·÷&ÉT

‘HÓ°>∑\T s¡÷|ü⁄~~› eèøå±Á>±q

ô|Ïºq ‘Óìj·T |ü≥Tº #·÷&ÉT!

NeT e+Ï eT÷>∑ Je⁄ … ‘·eT ì‘·

JeqeTTq ø£fi\T düèwæº#j·T

eTVæ≤‘· ãT~∆XÊ* ` e÷qe⁄&ÉT+&Ø‹

ø£fi\T Òø£ Áã‘·T≈£î >∑&É|ü >∑\&ÉT!

` ñ+&\ e÷\ø=+&Ü¬s&ç¶

109 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

>∑Ts¡Te⁄

6) C≤‹øÏ ø£&ÉT>=|üŒ U≤´‹ q+~+#Ó&ÉT

e´≈£îÔ\ B¬sÃ&ÉT XøÏÔ >∑Ts¡Te⁄

eTÏºeTqTwüß\+<äT ~≥º ‘·q+ãTqT

kÕú|æ+#· >∑*Zq XøÏÔ >∑Ts¡Te⁄

ãs¡Te⁄>± e÷]q Áã‘·T≈£î\ j·T+<äTq

dü+‘√wüeTTqT ì\TÃ XøÏÔ >∑Ts¡Te⁄

ñ]Á‘ê&ÉT qyÓ«&ÉT ‘·s¡TD+ãT q+<äTq

ôdúÌs¡ eTT ì#ÓÃ&ç XøÏÔ >∑Ts¡Te⁄

q\¢i≤‹øÏ n+<ë\ qe⁄« |ü⁄*$T

m<ä m&Üs¡T\˝À Je q<äT\T ì+|æ

ÁyÓ÷&ÉT |üPsTT+∫ |ü+&ç+∫ ;&ÉT …\¢

»eeTT dü‘·«eTT ì+ô|&ç XøÏÔ >∑Ts¡Te⁄

` ÄeTT<ë\ eTTs¡[

7) ˇø£ÿ&Ó’qqT $TÁ‘·T&ÉT+&Ü* Òì#√

ô|<ä› »>∑C…®Ïº ù|<äyê&Ó

ì»yÓTÆq #Ó*$TøÏ ì+&ÉT eTqdüT qT+&ÉT

Ä<äTø=HÓ&çyê&Ó j·Tdü\T $Tqï

ìkÕ«s¡ú|üs¡TìøÏ ì+&Ü<äs¡D qT+&ÉT

#Ó*$T ø£+f…qT $T+∫q ø£*$T Ò<äT

m+‘· ã\+ãTqï ì‘·s¡T\‘√ |ü>∑

ô|≥Tºø√ ≈£L&É<äT ô|+#·e\<äT

yÓ’<äT´&ÉTHêï&ÉT Hêπø$T uÛÑj·TeTì jÓTe

¬s’q >∑s¡fi≤ìï $T+>∑sê<äT MT]

eT+∫ yÓTÆÁ‹ uÛ≤eq qT+&É e÷qT´&É>∑TqT

ì‘· dü‘· +ãT *$H&ÉT ìø£ÿe÷s¡

` düyÓTà≥ >√bÕ\ø£èwüí

8) ˙<Ûäs¡àeTTqT e⁄ HÓs¡ys¡TÃø=qT#·TqT

~<äT›ø=qT≥˝ÀHÓ H=~›≈£î+&ÉT

ìj·TeT |üPs¡«ø£eTT>± ì+&ÉT eTqdüT‡‘√

dü]j·T>∑T düeTj·÷q düVü≤ø£]+#·T

110

7e ‘·s¡>∑‹


$<ÛäT\ ìs¡«Vü≤DqT $~Û>±qT #j·TT#·T

Áã‘·T≈£î uÛÑs√kÕ≈£î $‘·s¡DÏe⁄«

J$‘·+ düTKeTT>± ∫s¡T~yÓ«˝≤ yÓ\Z

Áã‘·T≈£î˝À ã+>±s¡T |ü+&ÉT‘·T+~

n<äTqT |ü<äTqT p∫j·TT ¬s’‘·s¡ø£qT<äTqTï

dü+|òüTJ$>∑ j·T»e÷ì, kÕÏeTìwæ

ø£wüºdüTKeTT\ >∑eTì+∫ ø±ee\j·TT

ì‘· dü‘· +ãT\$ H&ÉT ìø£ÿ e÷s¡

9) nqï<ëqeTT >=|üŒ<äqe#·TÃH >±ì

nqï+ãT C≤eTT˝À qiÏ– b˛e⁄

eg <ëqeTT >∑÷&É uÛÑe´ <ëqyÓT ø±ì

eg yT&Ü~˝À bÕ‘·<ä>∑TqT

>∑èVü≤ <ëqyÓTTø£Ï j·TT‘·ÿ èwüº<ëqyÓTø±ì

ø=+|ü ø=Hï+&É¢ À ≈£L*b˛e⁄

uÛÑ÷$T <ëqeTT eTVü‰ |ü⁄D´<ëqyÓT ø±ì

uÛÑ÷$T j·TqT´\ CÒ]b˛e#·TÃ

n]–b˛ø£, Ç+#·Tø£jTì ∫iÏ–b˛ø£

≈£L*b˛eø£, j·TqT´\ bÕ\T>±ø£

ì‘· eTsTT, $ìs¡à\eTsTT, ìXÃ\eTsTT

jÓTT|ü #·T+&ÉT $<ë´<ëqyÓTTø£Ï »>∑‹

` ∫\ø£eT]Ô \ø°Îqs¡dæ+Vü≤+

10) ‘ê´>±ìï &ÉãT“‘√ Á‘êdüT˝À ‘·÷#· ÒeTT

ÁbÕD≤ìï ø=q ÒeTT |üdæ&ç‘√qT

yÓ’&É÷s¡ eTT\T eTDT Ÿ eÁ»eTT\TqT ø√≥T¢

ø£ ïÏ #·Tø£ÿ≈£î ø±e⁄ düeTeTT

<X s¡ø£åDø£sTT Bø£å‘√ ôd’ì≈£î

\eTs¡T …’ …+<äs√ j·T+øÏ‘·eTT>∑

dü]Vü≤<äT›q »yêqT, kÕ>∑T#ùd¬s’‘·T

ø£+Ï bÕ|ü\qT#·T ø±ee\j·TT

‘ê´>∑<ÛäqT …’q Ms¡T\ ‘·\#·T≈£î+≥T

ÁbÕDe÷q <ÛäqeTT\ |òüDeTTô|f…º

m+<äs√ eTVü‰‘·Tà\≈£îq÷ e+<äqeTT\T

ì‘· dü‘· +ãT *$ H&ÉT ìø£ÿe÷s¡

` düyÓTà≥ >√bÕ\ ø£èwüí

111 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

3. bÕ≥\T / π>j·÷\T

1. ø√sTT˝≤ ` ø√sTT˝≤

ø√sTT˝≤ ø√sTT˝≤ ø√sTT˝≤ ` ø=+&Éø√q ‹]π>Ï ø√sTT˝≤

Áø=‘·Ô bÕ≥bÕ&Ü© á yfi≤ ` dü]Áø=‘·Ô ø£ãTs¡T #Ó|æŒ ˙e⁄ sêyê˝≤

ø=+&É ø=+&Éô|’q ≈£î]ùdÏ yêq˙s¡T

ñ]øÏ ñ]øÏ ñ|üfÒs¡T #s¡≈£î+&Ü ˆˆ ø=+&É ˆ

ø=+&É #·T≥Tºø£+<äø±\T ‘·|üø√+&É

H\ >∑T+&Ó ÀH ˙fifl˙ï ñ+&É>∑\eT˙

eT+∫e÷≥ #Ó|æŒsêyÓ ø√sTT˝≤

eT+∫ s√E ˝§kÕÔsTT eTq≈£î #ê˝≤ ˆˆ ø√sTT˝≤ ˆˆ

yêq #·Tø£ÿsê\ Ò<ä+fÒ m˝≤ m˝≤

q]πøXÊ+>∑<ä n&çe+‘ê #ê˝≤ #ê˝≤ ˆˆ yêq ˆˆ

ìø£HÓ’Hê Ä ‘·|ü #jÓTT<ä›

n&Ée+fÒ n+<ä]ø° nyTàq˙

eT+∫e÷≥ #Ó|æŒsêyÓ ø√sTT˝≤

eT+∫ s√E ˝§kÕÔsTT eTq≈£î #ê˝≤ ˆˆ ø√sTT˝≤ ˆˆ

2. C…+&Ü |ü+&ÉT>∑

C…+&Ü |ü+&ÉT>∑sê H& C…+&Ü |ü+&ÉT>∑sê

kÕ«‘·+Á‘· + >∑T+&Ó\ ì+&Ü ì+&çq |ü+&ÉT>∑sê

eTq C…+&Ü |ü+&ÉT>∑sê ˆˆ C…+&Ü ˆˆ

ø√&ç≈£L‘· bı<äT›ø±&É ` ì<äTs¡ Ò# s¡Tyê&É

eT>∑yês¡T ∫+<äT Ò<äT ` eT>∑Te\+‘· eTT>∑TZuÀj·T

Ä&É|æ\¢ Ò j·÷&Ü ` C≤‹^‘·eTTqT bÕ&Ü

112

7e ‘·s¡>∑‹


eT÷&ÉT s¡+>∑T\ C…+&Ü HÓ‘·T Ô] `

] s¡#·Ã ã+&É ø±&Ü ˆˆ C…+&Ü ˆˆ

ô|ò¢Ì≥T MT<ä #·÷&ÉT C…+&Ü ` ¬s’\T MT<ä #·÷&ÉT C…+&Ü

z&ÉMT<ä #·÷&ÉT C…+&Ü ` yT&É MT<ä #·÷&ÉT C…+&Ü

ã&ç Àq C…+&Ü ` >∑T&ç Àq C…+&Ü

m<Ó<ä À m–dæq C…+&Ü

m>∑Ts¡T‘√+~ mÁs¡ø√≥ ì+&Ü ˆˆ C…+&Ü ˆˆ

≈£î\+|ü+&ÉT>∑ ø±<äTs√ ` eT‘·+ |ü+&ÉT>∑dü\T ø±<äTs√

ø√fiflyTø£ ã* <äT›s√ ø√]|üdüTÔ\T+&=<äT›s√

≈£î\eT+‘· ÁbÕ+rj·T uÛÒ<äeTT $&ç∫

uÛÑs¡‘· K+&ÉeT+‘· ø£*dæ ø£≥Tº>∑

»s¡T|ü⁄ø=H @¬ø’ø£ |ü+&ÉT>∑ ˆˆ C…+&Ü ˆˆ

neTs¡ Ms¡T\T m+<äs√ ` n+~+#ês√ ùd«#·Ã¤s√

nsê#·≈£î\ qT+&ç À ` Ä<äTø=qT≥ eTq $~Ûs√

Ä+π>¢j·TT\ |”&É ` n+‘·yÓTÆq~ H&

Ä>∑düTº 15 n+<ä] >∑T+&Ó\ ñs¡ø£ Òùd |ü+&É>∑

3. ùdïVü≤yTsê J$‘êìøÏ

ùdïVü≤yTsê J$‘êìøÏ yÓ\T>∑Tì#Ã yÓHÓï˝≤

ùdïVü≤yTsê Áã‘·T≈£î u≤≥≈£î ˙&Éì#Ã eT …¢sêˆˆ

1. ‘·|üŒ≥&ÉT>∑T\T ydæq|ü⁄&ÉT |æ∫Ã ‘·\T dæq|ü⁄&ÉT

ÄXj·TeTT¬ø’ kÕ–q|ü⁄&ÉT ndüTe⁄˝§&ç¶ ì*∫q|ü⁄&ÉT ˆˆ ùdïVü≤ ˆˆ

2. sêeT∫\Tø£\ |ü\T≈£î …’ »+≥¬ø–] >∑Te« …’

uÀj·Tyêì e\˝À ∫øÏÿ m–]b˛sTTq bÕe⁄sê …’ ˆˆ ùdïVü≤ ˆˆ

3. ù|<äyêì ùdïVü≤eTT ô|s¡T>∑TãTe« #·+<äeTT

ø£wüºJe⁄\ ã+<ÛäeTT ø£*dæ q&ç# e÷s¡ZeTT ˆˆ ùdïVü≤ ˆˆ

4. ≈£î\eTT n&ÉT¶ø±<äTsê ` @ eT‘·eT÷ m<äTs¡÷ Ò<äTsê

≈£î\eTT eT‘·eTT ÒHÓ Ò<äì düeT‘·ø√dü+ kÕ–b˛sê ˆˆ ùdïVü≤ ˆˆ

113 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

4. düyÓTÆø£ ^‘·+

_Ûqï‘·«+˝ÀH ñ+~ @ø£‘·«eT÷ ` Ç~

uÛ≤s¡rj·TT\ düyÓTÆø£ ‘·eT÷

eT‘·yT<Ó’Hê ` ≈£î\ yT<Ó’Hê

n+<äs¡+ uÛ≤s¡rj·TT\+ eTqeT+<äs¡+ uÛ≤s¡rj·TT\+ ˆˆ _Ûqï‘·«+ ˆ

eT‘ê\ìï y¬s’Hê e÷qe‘·«yÓTTø£fÒ>±

≈£î˝≤\˙ï y¬s’Hê >∑TD≤\˙ï ˇø£fÒ>±

uÛ≤wü\˙ï y¬s’Hê uÛ≤yê\T ˇø£fÒ>±

ÁbÕ+‘ê\T y¬s’Hê <XeT+‘· ˇø£fÒ>± ˆˆ _Ûqï‘·«+ ˆ

Jeq<äT\T y¬s’Hê »˝≤\˙ï ˇø£fÒ>±

•˝≤Œ\T y¬s’Hê ` •\\˙ï ˇø£fÒ>±

bı˝≤\˙ï y¬s’Hê |òü ≤\˙ï ˇø£fÒ>±

ù|s¡¢ ï y¬s’Hê |üs¡e÷‘·à ø£fÒ>± ˆˆ _Ûqï‘·«+ ˆ

ø£fiófl ¬s+&ÉT y¬s’Hê ø£+Ï #·÷|ü⁄ ˇø£fÒ>±

|üXóe⁄s¡+>∑T y¬s’Hê bÕ\ s¡+>∑T ˇø£fÒ>±

dü+düÿ è‘·T\T y¬s’Hê uÛÑs¡‘·C≤‹ ø£fÒ>±

»qàdüú\+ y¬s’Hê »qàuÛÑ÷$T ˇø£fÒ>± ˆˆ _Ûqï‘·«+ ˆ

5. >∑Ts¡Te⁄\øÏ<Ó e÷ e+<äq+

#·<äTe⁄ HπsŒ >∑Ts¡T\øÏ<Ó e÷ e+<äq+

C≤„q <ë‘·\ #·s¡D<Ûä÷[øÏ e+<äq+

XÊ+‘·eT÷s¡TÔ\T dü«#·Ã¤ø°s¡TÔ\T

düT»q #·+Á<äT\T ` düT>∑TDkÕ+Á<äT\T

>∑Ts¡T\T düTs¡‘·s¡T\T ˆˆ #·<äTe⁄ ˆˆ

sêeTTìøÏ ` $\T$<ä H¬sŒqT

eTÚì $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT

ø£èwüßí #·~$+#

kÕ+B|ü C≤„ì |ü$Á‘·T&ÉT

114

7e ‘·s¡>∑‹


m+‘· |òüTqT\≈£îHÓ’q >±ì

>∑Ts¡Te⁄ Ò Á|ü‘· ø£å <e⁄\T ˆˆ #·<äTe⁄ ˆˆ

sê<Ûëø£èwüßí\T ` sêeTø£èwüßí\T

$X«ø£e⁄\T ` $yø±q+<äT\T

X+ø£s¡T\T ` y<äyê´düT\T

m+<ä¬s+<äs√ »>∑<äTZs¡Te⁄\T ˆˆ #·<äTe⁄ ˆˆ

ø√Ï dü÷s¡T´\Tqï ` ø√Ï #·+Á<äT\Tqï

>∑Ts¡Te⁄ e÷≥ Ò≈£î+&Ü ` m<äNø£Ï b˛‘·T+<ë?

C≤„qCÀ´‹ yÓ*–+~ ` eTeTT Á|ü>∑‹øÏ q&ç|æ+#Ó

>∑Ts¡Ty ÁãVü≤à >∑Ts¡Ty $wüßíe⁄ ` >∑Ts¡Ty eTùV≤X«s¡T&ÉT

Ä Á‹eT÷]Ô s¡÷|ü⁄qøÏ<Ó e+<äq+

Ä <äj·÷+‘·s¡+>∑Tq øÏ<Ó e+<äq+ ˆˆ #·<äTe⁄ ˆˆ

` &Üø£ºsY Ä#ês¡ ‹s¡TeT\

6. düTXÊéT\ eTq‘·*¢ dü«s¡íuÛ≤s¡‹

(ø£*dæ bÕ&ÉT<ë+ π>j·T dü+|ü⁄Ï, s¡#·sTT‘· : neTè‘·≈£L])

düTXÊéT\ eTq‘·*¢ dü«s¡íuÛ≤s¡‹

s¡‘·ï>∑s¡“¤ eTq‘·*¢ s¡eTúÛ≤s¡‹

y<ë\qT yÓ\sTT+∫q $C≤„qdæ

$X«XÊ+‹ ø√πs $XÊ\ Vü≤è<äsTT˙ ˆˆ düTXÊéT\ ˆˆ

1. ñqï‘·eTÚ Væ≤eT–s¡T\÷ ` ñ‘·ÿ èwüº|ü⁄Jeq<äT\T

düdü XÊéT\#\÷ ` #·\¢ì|üeqeTT\T

m\¢yfi˝≤ ø£*–q #·\¢ì ‘·©¢

m<äTs¡T Òì Ms¡uÛÑ÷$T eTq ø£\Œe©¢ ˆˆ düTXÊéT\ ˆˆ

2. ~>∑+‘ê\ ‘·q ø°]Ôì <B|ü e÷q+>±

yÓ\sTT+∫q Ms¡T\qT ø£qï‘·©¢

edüT<Ó’ø£ ≈£î≥T+ãeTqï yê<äq‘√

düeT‘ê, eTeT‘ê, e÷qe‘ê #êÏq ‘·©¢

kÕÏ Òì ø£s¡àuÛÑ÷$T eTq ø£\Œe©¢ ˆˆ düTXÊéT\ ˆˆ

115 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

7. n&çee÷à...!!

n&çeeTà e÷j·TeTà n‹ ù|<ä<äe÷à...

e÷j·T´ ≈£îqï~ ˇø£ÿ< Ns¡... ˇø£ÿfÒ Ns¡

Ä Ns¡ s¡+π>yÓ÷ Ä≈£î|ü#·ÃìB...

Ä ‘·*¢ eTqùdyÓ÷... sêeTdüø£ÿìB... sêeTdüø£ÿìB ˆˆ n&çee÷à ˆˆ

1. uÛÑT»eTT˝≤ MT<yÓ÷ sêfi¢ >∑T≥º\T ø=ìï

bÕ≥eTT\ |üø£ÿH bÕeTT|ü⁄≥º\T nìï ` 2

n&ÉT>∑&ÉT>∑Tq eTT\¢ø£+bÕ ` nsTTq n&çe+fÒH |üfi¢ >∑+bÕ ˆˆ n&çee÷à ˆˆ

2. ˙Ï ‘=qT≈£î\ rs¡T ∫s¡T>±* MT≥+>∑

Ò&ç |æ\¢\T #Ó+>∑T #Ó+>∑THê m>∑Ts¡+>±

HÓeT* bÕ≥\T HπsŒ ˇø£ |ü+‘·T\e÷à... `2

n&çe+f… Ä≈£î|ü#·Ãì ø√sTT\e÷à... ˇø£ ø√sTT\e÷à ˆˆ n&çee÷à ˆˆ

8. |ü#·Ãì #Ó≥Tº

|ü\¢$ : |ü#·Ãì #Ó≥TºqT HqTsê...

bÕ\T>±¬s eTqdü÷Hê~sê...

ø=eTàq÷ H ¬seTàq÷ ˙≈£î ‘√&ÉT>∑ ñ+& neTàq÷ ˆˆ |ü#·Ãì ˆ

MT bı\eTTqT <äTìïq Hê>∑ …’

MT |ü+≥qT yÓ÷dæq ã+&çHÓ’

neTàeTà #‹˝À ø£e«yÓTÆ

‘ê‘·j·T´ #‹˝À ø£Ás¡HÓ’

neTà bÕ≥‘√ –q j·T …’

Ä bÕ&Ï |æ\¢q Á>√$HÓ’

ì+– eTãT“*ï yêq˝≤ eT*∫q+

#qT #Ó\Tø£*ï fi¢‘√ ‘·&ç|æq+

#Ó&É¶ >±* |”*Ã eT+∫ì&çdæq+

MT≈£î ÁbÕDyêj·TTe⁄*ï b˛dæq+

MT≈£î ø£qT$+<äT #dæq |ü⁄e⁄«\+

MT ø£&ÉTbÕø£* r¬sÃ |ü+&ÉT\+ ˆˆ |ü#·Ãì ˆ

116

7e ‘·s¡>∑‹


n\dæb˛‘Ó &Éì∫ÃqyéT

#·\¢>±*‘√ fi¢+‘· ‘·&ç|æqyéT

m–¬s |ü≈£åî*ï eTT<ë›&ç ô|+∫qyéT

Ò&ç |æ\¢*ï ˇfiÀ¢q<ë∫qyéT

n&É$ø=∫Ãq eTTqT\qT kÕ~qyéT

uÀ~Û eèø£åyÓTÆ ãT<äT∆ìï #dæqyéT ˆˆ |ü#·Ãì ˆ

MTs¡T ≈£Ls¡TÃ+f… ≈£î]Ã |”≥\+

MTs¡T |ü&ÉT≈£î+f… |ü+~] eT+#ê\+

$TeTTà ø£+ÏøÏ ¬s|üŒ˝≤ ø±dæq+

MT Ç+ÏøÏ eTT+<äs¡ >∑&É|ü\+

MTs¡T sêdüT≈£îqï ‘Ó\¢ø±–‘·+

MT≈£î ‘Ó$ì∫ÃqÏº |ü⁄düÔø£+

MT s√>±\ H=|ü\¢ eT+<äT\+

$TeTTà ø£&ÉkÕ] ø± ÒÃ ø£f…º\+ ˆˆ |ü#·Ãì ˆ

9. XøÏÔø√düyT q&ÉT

(ll)

XøÏÔø√düyT q&ÉT!

eTTøÏÔø√düyTeTqT!

$eTTøÏÔø√düyTeTqT!

$X«XÊ+‹ Áø±+‹ø√düyT

eTqdüT‡ Òø£yÓTÆ

q&É÷! q&É÷! uÛÑj·T+–j·T+ $&ÉT!

#· : y>∑T#·Tø£ÿ yÓ*¬> $T+Ïô|’

yÓ\T>∑TπsK\~>√ ø£+Ïyê?

ñ<äj·TyÓT+‘= Ò<äT <ä÷s¡eTT

e<ä*b˛e⁄q+<Ûäø±s¡eTT

J$‘êX Ò ` uÛ≤$C≤&É ÀjYT

Á|ü|ü+#·XÊ+‹ XÊ+‹Áø±+‹ u≤≥kÕ]yÓ’ ˆˆ q&É÷ ˆ

117 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

#· : $s√~Û+#·Tyês¡T Òs¡T Ò

$s√~Û+#·Tyês¡T sês¡T Ò

ÄdæÔ HêdæÔ uÛÒ<äyT\sê?

yêdüÔe+ m]+– kÕ>∑sê!

$XÊ˝≤+Á<Ûä À ` Á|üC≤sê»´yT

|òüTÏ+#·>∑ ÁX$T+#·sê ` |üsêÁø£$T+#·sê

10. bÕ&ÉT<äe÷!

(>∑+fÒ&É >±s¡T Hêj·TT&ÉT)

|ü\¢$ : bÕ&ÉT<äe÷ ùd«#êÃ¤ ‘·+

m–πsj·TT<äe÷ C≤‹|ü‘êø£+

~>∑+‘ê\ìq~+∫ ` $X«

$U≤´‹H=+<ä>± C≤‹>ös¡e+

#· : »*j·THé yê˝≤u≤>¥ <äTs¡+‘·|ü⁄

HÓ‘·TÔÏ<Ûës¡\ >=‘·TÔ≈£îì

ñ]ø=j·T´\ #Ós¡kÕ\\>√&É\

<ës¡TD≤\T ‘·\¬ø‘·TÔ≈£îì

bı–*q ø±\+ ` b˛sê&çqø±\+

eT]eT] ˇø£|ü] ‘·\#·T≈£îì

eTè‘·Ms¡T\ HÓ<äì&ç ø=\T#·T≈£î˙.....

#· : e+<e÷‘·s¡eTì ìq~+∫q

Ms¡T\ XÖs¡ eTTq\~ø=ì

kÕ«‘·+Á‘· + Hê»qà Vü≤ø£ÿì

>∑]®+∫q >∑fieT+<äT≈£îì

b˛sê≥ã\+ ` kÕ«‘·+Á‘· |òü\+

ø£\ø±\+ ø±bÕ&ÉT≈£îì

ø£&ÉT >∑s¡«+>± ø=ìj·÷&ÉTø=ì.....

#· : eTHÓï+>∑T+&Ó\ eT+f…Æ s¡–*q

$|ü¢eCÀ´‹ dü÷Œ¤]Ôj·Tì

>∑T+&ÉT¬ø<äTs¡T>± >∑T+&ÓqT ì*|æq

118

7e ‘·s¡>∑‹


‘Ó\T>∑T dæ+>∑eTT\ ‘Ó>∑Te>∑ì

Nø£Ï >∑T+&Ó\ ` u≤¬ø’ yÓT]dæq

>∑]yÓTfiflqT >∑Ts¡T‘·T+#·T≈£îì

eTq ‘Ó\T>∑T‘»eTTqT ì+|ü⁄≈£î˙

»q>∑DeTqeTT\ C≤>∑è‹ ì+|æq

»+&Ü >±<Ûä\T #Ó|ü≈£îì

»j·TùV≤ »j·T»j·TùV≤ »q˙j·Tì

»j·T^‘·eTTà\T bÕ&ÉT≈£îì

bÕeq #·]‘·+ ` |ü]eTfi uÛÑ]‘·+

nK+&É uÛ≤s¡‘· K+&ÉeTì

n~ nø£åj·T neTè‘·uÛ≤+&ÉeT˙

119 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

4. ø£<∏ä\T

1. ø±≥Tyj·T≈£î... ãTdüø=≥Tº

ˇø±H=ø£ kÕ<ÛäTe⁄ <XeT+‘ê |üs¡ Ïdü÷Ô nq>∑q>± z Á>±e÷ìøÏ #s¡T≈£îHêï&ÉT. Ä ] bı*yTs¡ ÀøÏ sê>±H

<ä÷s¡+>± Ä≥˝≤&ÉT≈£î+≥Tqï |æ\¢\+<äs¡÷ Ä kÕ<ÛäTe⁄ <ä>∑Zs¡≈£î |üs¡T¬>‘·TÔ≈£î+≥÷ e∫Ã ªkÕ<ÛäTe⁄>±s¡÷! Ä yÓ’|ü⁄q≈£î

yÓfiflø£+&ç. nø£ÿ&É ô|<ä› bÕeTT+~. ‘·q |ü⁄≥º≈£î <ä>∑Zs¡≈£î mes¡T yÓ[flHê, ø±fÒdüTÔ+~μ nì #ÓbÕŒs¡T.

Ä kÕ<ÛäTe⁄>±s¡T yÓ+≥H ªHê≈£î bÕeTT\+fÒ @+ uÛÑj·T+ Ò<äT. Hê≈£î ø=ìï eT+Á‘ê\T ‘Ó\TdüT. yêÏì ñ|üjÓ÷–ùdÔ

bÕeTT\T qHïMT #j·T Òe⁄μ n+≥÷ Ä bÕeTTqï |ü⁄≥º yÓ’ù| ìs¡“¤j·T+>± kÕ–b˛j·÷&ÉT. kÕ<ÛäTe⁄ Ä |ü⁄≥º <ä>∑Zs¡≈£î

yÓfifl>±H ªãTdüT‡eT+≥÷ bÕeTT ãj·T≥≈£î sêH e∫Ã+~. ø±≥Tyj·T≤ìøÏ ‘·\ m‘·Ô>±H Ç+‘· À kÕ<ÛäTe⁄ ø=ìï

eT+Á‘ê\T #·~yê&ÉT. yÓ+≥H n+‘· m‘·TÔ≈£î Ò∫q bÕeTT yêqbÕeTT˝≤ Äj·Tq ø±fifl <ä>∑Zs¡ |ü&çb˛sTT+~. n|ü&ÉT

Ä kÕ<ÛäTe⁄ bÕeTT‘√ ªm+<äT≈£î ˙e˝≤ ne÷j·T≈£î …’q Á|ü»\≈£î Vü‰ì ‘·\ô|&ÉT‘·THêïe⁄? ˙≈£î HqT z eT+Á‘êìï

ñ|ü<•kÕÔqT. <ëìì »|ædü÷Ô ñ+&ÉT! ≈£î n~ m+‘· yT\T ø£*–düTÔ+~. Væ≤+kÕ Á|üeè‹Ô qT+∫ e⁄ ãj·T≥|ü&É‘êe⁄μ

n+≥÷ eT+Á‘êìï ñ|ü<•+#ê&ÉT. Çø£ qT+∫ me]ø° n|üø±s¡+ #j·T≈£L&É<äì, dü]>±Z dü+e‘·‡s¡+ ‘·s¡Tyê‘· HqT

Çø£ÿ&çøÏ eT∞fl ekÕÔqì kÕ<ÛäTe⁄ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.

|ü$Á‘·yÓTÆq Ä eT+Á‘êìï e …¢ydüT≈£î+≥÷, Ä bÕeTT |üP]Ô>± kÕ<ÛäTJ$>± e÷]b˛sTT+~. n|üŒÏ qT+∫

Ä bÕeTT me]˙ @MT #j·T≥+ Ò<äT. ‘·q <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ãq Á|ü»\qT #·÷dæ ãTdü ≈£L&Ü ø=≥º≥+ Ò<äT. bÕeTT n˝≤

me]˙ @MT #j·T≈£î+&Ü ñ+≥Tqï $wüj·÷ìï nø£ÿ&É s√p Ä&ÉT≈£îH |üXóe⁄\T ø±ùd |æ\¢\T >∑eTì+#ês¡T. <ë+‘√

yês¡T Ä bÕeTTqT Ä≥ |üÏº+#·≥+ yÓTT<ä\Tô|≤ºs¡T. sêfifl‘√ ø=≥º≥+, ø£Ás¡\‘√ |üÏº $dæ] yj·T≥+˝≤+Ï$ #dü÷Ô

ñHêïs¡T. Ä düs¡Œ+ |ü]dæú‹ ø£ yêqbÕeTT˝≤ e÷]b˛sTT+~. ø£kÕ] <ëì ‘√ø£qT ø£Ás¡≈£î ø£Ïº –sê–sê ‹|æŒ |æ\¢\T

H\πødæ ø=≤ºs¡T. <ë+‘√ Ä bÕeTT XØs¡eT+‘ê >±j·TyÓTÆ+~. ∫es¡≈£î s¡ø£Ô+ ø£≈£îÿø=ì ø£è•+∫, n#‘·q+>± e÷]b˛sTT+~.

n~ #·∫Ãb˛sTT+<äqTø=ì, |æ\¢\+<äs¡÷ yÓ[flb˛j·÷s¡T.

düŒ èVü≤ e#êÃø£ yÓT*¢>± bÕ≈£î≈£î+≥÷ ‘·q |ü⁄≥º ÀøÏ yÓ[flb˛sTT+~. m≥÷ ø£<ä\ Òø£ s√E\ ‘·s¡ã&ç |ü⁄≥º ÀH

ñ+≥÷ ñ+~. ÄVü‰s¡+ Òø£ ã\V”≤q+>± ‘·j·÷¬s’+~. |æ\¢\ uÛÑj·÷ìøÏ |ü>∑\+‘ê |ü⁄≥º $&ç∫ ãj·T≥≈£î sêe≥+

Ò<äT. sêÁ‹ düeTj·÷˝À¢ |ü⁄≥º ãj·T≥≈£î e∫Ã, <=]øÏ+<<√ ‹+≥÷, ø±\+ >∑&ÉT|ü⁄‘√+~. Ä≈£î\T, n\eTT\T ‹+≥÷

ÁbÕD≤\T ì\T|ü⁄≈£î+À+~.

n˝≤+Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ dü]>±Z dü+e‘·‡s¡+ ‘·s¡Tyê‘·, kÕ<ÛäTe⁄ n< e÷s¡Z+ >∑T+&Ü sêe≥+ ‘·≥dæú+∫+~. Äj·Tq

sêe≥+‘√H nø£ÿ&É ø£ì|æ+∫q |æ\¢\qT bÕeTT >∑T]+∫ yêø£ãT#XÊ&ÉT. yêfiófl m+‘√ ñ˝≤¢dü+>±, n<Ó|ü&√ #·ìb˛sTT+<äì

düe÷<Ûëq$T#êÃs¡T. ø±ì bÕeTT n+‘· ‘·«s¡>± #·ìb˛<äì kÕ<ÛäTe⁄≈£î ‘Ó\TdüT. n+<äTπø Ä bÕeTT ñ+& |ü⁄≥º <ä>∑Zs¡≈£î

120

7e ‘·s¡>∑‹


yÓ[fl |æ*#ê&ÉT. ‘·q >∑Ts¡Te⁄˝≤+Ï kÕ<ÛäTe⁄ e÷≥ $Hdü]øÏ Ä bÕeTT yÓ+≥H ãj·T≥≈£î e∫Ã+~. m+‘√ $qÁeT+>±

Äj·Tq ø±fifl≈£î Á|üD≤eT+ #dæ+~.

ª˙e⁄ m˝≤ ñHêïe⁄?μ nì kÕ<ÛäTe⁄ bÕeTTqT n&ç>±&ÉT.

ªMT <äj·T e\¢ u≤>±H ñHêïqTμ n+~ bÕeTT.

ø±ì kÕ<ÛäTe⁄≈£î Ä bÕeTT |ü]dæú‹ì #·÷dæ nqTe÷q+ ø£*–+~. düqï>±, ã\V”≤q+>± e÷]b˛sTTq <ëìï

#·÷dæ ª˙ |ü]dæú‹ô|’ Hêπø<√ nqTe÷q+>± ñ+~. m+<äTø£ ≤ nsTTb˛j·÷e⁄μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT.

n|ü&ÉT Ä bÕeTT düe÷<Ûëq+ #ÓãT‘·÷ ª>∑Ts¡Te⁄>±s¡÷! MTπs ø£<ë me]ø° Vü‰ì #j·Te<ä›ì #ÓbÕŒs¡T. n+<äTπø

me]˙ ø±≥Tyj·T≈£î+&Ü, @ ÁøÏ$T˙ ‹q≈£î+&Ü Ä≈£î\T, n\eTT\T ‹+≥÷ ã‘·T≈£î‘·THêïqT. n+<äTπø ã\V”≤qyÓTÆb˛j·÷qTμ

n+~.

n|ü&ÉT Ä kÕ<ÛäTe⁄ ªπøe\+ ÄVü‰s¡+ dü]>±Z Òø£b˛e≥+ e\¢ ˙e⁄ Ç˝≤ e÷]b˛sTT ñ+&Ée⁄. Ç+πø<√ ø±s¡D+

ñ+&ç ñ+≥T+~— >∑Ts¡TÔ #düTø√μ nHêï&ÉT.

n|ü&ÉT yÓ+≥H bÕeTT≈£î >√|üu≤\T] $wüj·T+ >∑Ts=Ô∫Ã+~— yêfiófl ‘·qqT ‘ê&ÉT˝≤ ø£Ïº $dæπsdæq dü+>∑‹

düTŒ¤]+∫+~. yÓ+≥H ªne⁄qT! >∑Ts¡Te⁄>±s¡÷! Hê≈£î Ç|ü&ÉT >∑Ts=Ôk Ô+~. yÓTTqï ø£ s√E Ä u≤\\+‘ê qqTï ‘ê&ÉT˝≤

‹|æŒ H\πødæ ø=≤ºs¡T. Ä >±j·÷\ e\¢ HqT s¡ø£Ô+ ø£≈£îÿ≈£îHêïqT. yêfiófl ne÷j·T≈£î\T, HqT e÷]b˛sTTq≥T¢ ‘Ó©<äT

ø£<ë! HqT ø±≥Tyj·T≥+ Ò<äì yêfifl≈£î ‘Ó©ø£, uÛÑj·T|ü&ç n˝≤ #XÊs¡Tμ n+~ bÕeTT V”≤qdü«s¡+‘√!

yÓ+≥H Ä kÕ<ÛäTe⁄ ÄXÃs¡ +>± ªm+‘· dæ>∑TZ#≥T! ˙e⁄ m+‘· ne÷j·Tø£ ÁbÕDÏ$. ìqTï ˙e⁄ s¡øÏå+#·Tø√e≥+

‘Ó*j·Tø£b˛‘ m˝≤? ìqTï ø±≥Tyj·Te<ä›ì #ÓbÕŒH ø±ì, ãTdüø=≥ºe<ä›ì nq Ò<äT ø£<ë! ãTdüø=Ïº yêfiflqT m+<äT≈£î

uÛÑj·Tô|≥º Ò<äT? ˙≈£î n|üø±s¡+ #j·÷\ì e∫Ãq yêfiflqT ãTdüø=Ïº u…~]+#ê*. Òø£b˛‘, yêfiófl Ç<äT>√, Ç˝≤ πø

Á|üe÷<ëìï ‘Ó∫Ãô|&É‘ês¡T. Çø£HÓ’Hê ø±≥T yj·T≈£î+&Ü, ãTdüø=&ÉT‘·÷ ìqTï ˙e⁄ s¡øÏå+#·Tø√μ nHêï&ÉT kÕ<ÛäTe⁄.

Ç˝≤ eTq+ n+<ä]‘√ eTsê´<ä>±, $qj·T+>±, Áù|eT>± eTdü\Tø√edæ+<˚! ø±ì n<˚ düeTj·T+˝À MT≈£î

me¬s’Hê n|üø±s¡+ ‘·\ô|fÒº Á|üj·T‘·ï+ #dæq|ü&ÉT, ø£fifl eTT+<äT nHê´j·T+ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT ‘·|üŒ≈£î+&Ü m~]+#

rsê*.

2. qπs+Á<äT&ç ìC≤sTT‹

z bÕsƒ¡XÊ\ @&Ée‘·s¡>∑‹˝À ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT kÕ+|òæTø£XÊÁkÕÔìï uÀ~Ûdü÷Ô ñHêï&ÉT. uÛÑ÷>√fiXÊg+˝À eTTK´yÓTÆq

bÕsƒêìï Ä e÷cÕºs¡T #ÓãT‘·THêïs¡T. Ç+‘· À ∫e] es¡Tdü À ≈£Ls¡TÃqï z u≤\T&ÉT ‘√Ï $TÁ‘·T\‘√ @<√ e÷≤¢&ÉT‘·÷

ñHêï&ÉT. B+‘√ ‘·s¡>∑‹øÏ n+‘·sêj·T+ ø£\>∑≤ìï ñbÕ<Ûë´j·T&ÉT >∑eTì+#ês¡T. yÓ+≥H yÓqø£ u…+N |æ\¢\+<ä]˙

ì\ã&ÉeTHêïs¡T. n+<äT˝À ˇø£ u≤\T&çì ñ<›•+∫ Ä s√E #Ó|æŒq bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫ ø=ìï Á|üXï\T yXÊs¡T.

121 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

e÷≥˝À¢ |ü&ç Ä u≤\T&ÉT bÕsƒ¡+ $ì ñ+&É&Éì Ä ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT Ä Á|üXï yXÊs¡T. düe÷<Ûëq+ #Ó|üŒø£b˛‘, ‘·–q •ø£å

$~Û+#·e#·TÃì nqT≈£îHêïs¡T. ø±ì á nu≤“sTT e÷cÕºs¡T n&ç–q Á|üXï\ìï+Ïø° #·ø£ÿ>±, dü¬s’q düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ&ÉT.

Ä ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT u≤\T&ç $wüj·T+˝À bıs¡bÕ≥T |ü&ç ñ+≤qì nqT≈£îHêïs¡T. n+<äTπø yÓ+≥H ªdüπs! ˙

$wüj·T+˝À HqT bıs¡bÕ≥T |ü&Ü¶qT. yÓqø£ u…+∫˝À ñ+&ç, e÷≤¢&ÉT‘·Tqï~ y nqT≈£îHêïqT. y¬ses√ e÷≤¢&ÉT‘·÷

ñ+&ç ñ+≤s¡T. ˙y e÷≤¢&ç ñ+fÒ dü]>±Z düe÷<ÛëHê\T #Ó|æŒ ñ+&yê&ç$ ø±<äT. ˙e⁄ ≈£Ls√Ãμ nHêïs¡T. ‘·s¡Tyê‘·

Ä ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ‘·s¡>∑‹ >∑~q+‘ê ‘·s¡∫, ‘·s¡∫ #·÷dü÷Ô, n\¢] #dæq n nu≤“sTT mes√ ø£ìô|fÒº Á|üj·T‘·ï+ #XÊs¡T.

Ç+‘· À n+‘·≈£î eTT+<äT Ä e÷cÕº] Á|üXï\≈£î dü]>±Z düe÷<ÛëHê\T #Ó|æŒq u≤\T& Ò∫ ì\u&Ü¶&ÉT. ªe÷cÕºs¡T>±s¡T!

MTs¡T Hê $wüj·T+˝À @MT bıs¡bÕ≥T |ü&É Ò<äT. Ä n\¢] #dæq u≤\T&çì HH! MT Á|üXï\ìï+Ïø° dü¬s’q düe÷<ÛëHê\T

#Ó|æŒq HH, Ç+<ëø£ n+<ä]‘√ e÷≤¢&ÉT‘·÷ MT bÕsƒêìøÏ n+‘·sêj·T+ ≈£L&Ü ø£*–+#êqTμ nHêï&ÉT.

Ä $<ë´]ú ìC≤sTTrøÏ Ä ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ø£<ä*b˛j·÷&ÉT.

eTs√e÷s¡T...

‘·s¡>∑‹˝À ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT uÛÑ÷>√fiXÊÁkÕÔìï uÀ~Ûdü÷Ô ñHêïs¡T. eT<Ûä ˝À Ä $<ë´]úH e÷cÕºs¡T Ä s√E bÕsƒêìøÏ

dü+ã+~Û+∫ z Á|üXï yXÊs¡T. Ä u≤\T&ÉT düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ&ÉT. ø±ì Ä ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT Ä $<ë´]ú #Ó|æŒq »yêãT

‘·|üŒì n_ÛÁbÕj·T|ü&Ü¶&ÉT. ø±ì Ä u≤\T&çøÏ ‘·qT #Ó|æŒq düe÷<Ûëq+ô|’ >∑Ïº qeTàø£eTT+~. n+<äTπø Ä ñbÕ<Ûë´j·TT&ç‘√

ªe÷cÕºs¡T! HqT #Ó|æŒq »yêãT dü¬s’q<μ nHêï&ÉT. <ë+‘√ e÷cÕº]øÏ ø√|ü+ e∫Ã, Ä $<ë´]ú #Ó+|üô|’ #sTT#düT≈£îHêï&ÉT.

nsTTHê Ä $<ë´]ú ‘·q n_ÛÁbÕj·÷ìï e÷s¡TÃø√ Ò<äT. Ä s√E ‘·s¡>∑‹˝À »]–q dü+|òüT≥q >∑T]+∫ Ä $<ë´]ú

Ç+ÏøÏ yÓfi≤flø£ yêfifl neTà‘√ #Ó|æŒ eT<∏äq|ü&Ü¶&ÉT. ø±ì yêfifl neTà ªu≤ãT! |òüs¡yê Ò<äT. »]–+<<√ »]–+~.

e÷cÕºs¡T ø=≤ºs¡ì u≤<Ûä|ü&É≈£î. qTe⁄« m|ü&É÷ e÷≥ ‘·|üŒì $<ë´]ú>±H ñ+&Ü*. dü‘ê´Hï qeTTàø=ì J$+#ê*.

˙e⁄ #Ó|æŒ+~ dü‘· yÓTÆ+~, dü¬s’q<äì ˙e⁄ nqT≈£î+fÒ $T–*q $wüj·÷\ >∑T]+∫ |üÏº+#·T≈£îH nedüs¡+ Ò<äT. ø±\+

˙yÓ’ù| ì\TdüTÔ+~μ nì <ä>∑Zs¡≈£î rdüTø=ì z<ë]Ã+~.

Ä $<ë´]úô|’ #sTT#düT≈£îqï Ä ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT Ç+ÏøÏ yÓfi≤flø£ ‘·q ‘·|ü ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. Ä u≤\T&ÉT #Ó|æŒ+<

dü¬s’q düe÷<ÛëqeTì >∑T]Ô+#ês¡T. ñ<äj·T+ n+<ä] eTT+<äT Ä $<ë´]ú #Ó|æŒq »yêãT düãu…’q<qì Äj·Tq n+^ø£]+#ês¡T.

Ç˝≤ u≤\´+ qT+# dü‘· e#·Hê\≈£î, HÓ’‹ø£ $\Te\≈£î ø£≥Tºã&çq Ä u≤\T&ÉT y¬ses√ ø±<äT uÛ≤s¡‘·C≤‹ U≤´‹ì

Á|ü|ü+#·eT+‘ê e÷s¡TyÓ÷–+∫q kÕ«$T $yø±q+<ä.

|æ\¢\÷! bıs¡bÕ≥T¢ #j·T≥+ ‘·|üø±<äT. ø±ì yêÏì <ÛÓ’s¡ +>± n+^ø£]+∫, dü]~<äT›≈£îHyêπs ì»yÓTÆq $<ë´s¡Tú\T.

Ç+À¢ø±ì, bÕsƒ¡XÊ\˝À ø±ì, eT¬sø£ÿ&Ó’Hê ø±ì eTq e\¢ ‘·|ü »]–‘ ‘·|æŒ+#·Tø√≈£î+&Ü ˇ|üø√yê*. eTs=ø£kÕ]

‘·|ü #j·T≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô|ü&Ü*. n˝≤ ìs¡“¤j·T+>± ‘·q ‘·|üqT ˇ|ü≈£îqïyêπs uÛÑ$wü ‘·TÔ À >=|üŒyês¡e⁄‘ês¡T.

ù|s¡TÁ|üU≤´‘·\T dü+bÕ~kÕÔs¡T. Ç˝≤ á s√E qT+∫ MT bıs¡bÕ≥¢qT MTs¡T ø£s¡T y …‹Ô#·÷|üø£eTT+< |ü≈£î+≤s¡T

ø£<ä÷!

122

7e ‘·s¡>∑‹


3. >±&ç<ä Ä‘·à$XÊ«dü+

ˇø±H=ø£kÕ] ˇø£ ¬s’‘·T jÓTTø£ÿ eTTdü* >±&ç<ä bÕ&ÉTã&çq qTsTT´˝À ø±\TC≤] |ü&çb˛sTT+~. yÓTT<äÀ¢ Ä ¬s’‘·T

>±&ç<äqT s¡øÏå+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT. ‘·sê«‘· á |üì ø£wüºeTì|æ+∫ Ç˝≤ Ä˝À∫+#ê&ÉT.

♦ á eTTdü* >±&ç<äqT s¡øÏå+#·&É+e\¢ ˇ]π><MT Ò<äT.

♦ á bÕ&ÉTã&çq qTsTT´ì |üP&çÃyj·÷*‡q nedüs¡+ ñ+~. Bìe\¢ Ç‘·s¡T\T Ç+<äT˝À |ü& Á|üe÷<ä+

‘·|ü‘·T+~.

yÓ+≥H Ä ¬s’‘·T ‘√Ï yê]ì düVü‰j·÷ì¬ø’ |æ*∫, Ä q÷‹˝ÀøÏ eTÏºì ‘=j·T´&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. »s¡T>∑T‘·Tqï

Á|üe÷<ëìï |üdæ>∑Ïºq eTTdü* >±&ç<ä ìdü‡Vü‰j·T+>± yÓTTs¡>∑≥+ yÓTT<ä\T ô|Ïº+~. yÓTTs¡>∑≥+e\¢ @ Á|üjÓ÷»q+

ø£\>∑ø£b˛e&É+e\¢ Ä eTTdü* >±&ç<ä Á|üdüTÔ‘· |ü]dæú‘·T˝À¢ ñqï neø±XÊìï e÷qdæø£ <ÛÓ’s¡ +‘√ m<äTs√ÿyê\ì <äè&ÛÉìXÃj·÷ìøÏ

e∫Ã+~. bÕs¡ qT+&ç ‘·qô|’ eTÏº |ü&É>±H $~*+#·Tø=ì Ä eTÏº ô|’¬øøÏÿ ì\ã&ÉkÕ–+~. á $<Ûä+>± ¬s’‘·T\T bÕs¡‘√

eTÏº |ü&Éydæq|ü&É ≤¢ $~*+#·Tø=ì Ä eTÏº ô|’¬ø≈£îÿ‘·÷ ∫es¡≈£î q÷‹˝À qT+∫ ãj·T≥≈£î e∫Ã ìs¡“¤j·T+>±

‘·|æŒ+#·T≈£î bÕ]b˛sTT+~.

nq«j·T+ :

á ø£<∏ä À q÷‹ ñqï eTTdü* >±&ç<äô|’ ¬s’‘·T\T |ü&Éydæq eTÏº ≤π> eTq J$‘·+˝À eTqô|’ nHø£ ø£cÕº\T,

düyêfiófl <ä÷≈£î‘·T+≤sTT. Çø£ÿ&É eTTdü* >±&ç<ä ‘·qô|’ |ü&çq eTÏºì $~*+∫ <ëìô|’øÏ møÏÿq≥T¢>±, eTq≈£î J$‘·+˝À

m<äTs¡jT´ düyêfiófl eTq+ ñqï‘· <äX\≈£î m~π>+<äT≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü& |ü⁄Hê~ sêfiófl>± rdüTø√yê*. e÷qdæø£ <ÛÓ’s¡ +‘√

Á|üdüTÔ‘· |ü]dæú‘·T˝À¢ ñ+& neø±XÊ\qT $ìjÓ÷–+#·Tø√yê Ò ‘·|üŒ ìdü‡Vü‰j·TT\T>± $T>∑\≈£L&É<äT.

4. uÛÑj·TyT eTè‘·T´e⁄

ˇø±H=ø£ sê»´+˝À ù|¢>∑T $»è+_Û+∫ nbÕs¡ »qqwüº+ dü+uÛÑ$dü÷Ô ñ+≥T+~. <ë+‘√ Ä sêC≤´~ÛH‘· rÁe

Ä+<√fiq≈£î >∑T¬s’, sê»>∑Ts¡Te⁄ dü\Vü‰yTs¡≈£î •ej·TC≤„ìï Ä#·]kÕÔ&ÉT. m+‘√ uÛÑøÏÔ ÁX<ä∆\‘√ Ä sêE #düTÔqï Áø£‘·Te⁄≈£î

|üs¡eT•e⁄&ÉT dü+‘·dæ+∫ Á|ü‘· ø£åeTe⁄‘ê&ÉT— Ä sêE n;ÛcÕºìï n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. eTVü‰sêE m+‘√ Ä]Ô‘√ ªuÛÑ>∑yêHé! e÷

sê»´+˝À ù|¢>∑T yê´|æ+∫ Á|ü»\T ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒ‘·THêïs¡T— Ä yê´~Û u≤] qT+∫ yê]ì s¡øÏå+#· Òø£b˛‘·THêïqT. ˙y

Ä u≤<Ûä ‘·qT rdüTø=ì m˝≤¬>’Hê eTeTà*ï s¡øÏå+#ê*μ n+≥÷ y&ÉT≈£î+≤&ÉT. uÛÑ≈£îÔ&ç $qïbÕìøÏ düŒ+~+∫q, Ä

eTTø£ÿ+Ï ‘·q uÛÑ+≥T q+~øÏ Ä u≤<Ûä ‘·qT n|üŒ–+#ê&ÉT. m˝≤¬>’Hê ù|¢>∑TqT ìj·T+Á‹+#·eTì Ä<•kÕÔ&ÉT. düŒ+~+∫q

Ä q+~ VüQ≤VüQÏq sêC≤´ìøÏ yÓfi‘ê&ÉT. sê»´+˝ÀøÏ n&ÉT–&çq yÓ+≥H, Ä ù|¢>∑T≈£î ø±s¡≈£î&Ó’q sêø£ådüT&çì ‘·ø£åDyT

‘·q düeTø£å+˝À Vü‰»s¡Tø£eTàì Ä<•kÕÔ&ÉT. yÓ+≥H q+~ e<ä› Á|ü‘· ø£åyÓTÆq ù|¢>∑T, $wüj·TyT+≥ì Á|ü•ïkÕÔ&ÉT. á

sê»´Á|ü»\qT |”&ç+#·&É+ ‘·>∑<äì, yÓ+≥H sê»´+ $&ç∫ yÓfifleTì Ä<•kÕÔ&ÉT. düπsqì n+^ø£]dü÷Ô, Ç+‘· <ä÷s¡+

e#êÃqT ø£qTø£ ˇø£ÿ]HÓ’Hê yÓ+≥ rdüT≈£îyÓfi‘êqì n]úkÕÔ&ÉT. <ëìøÏ n+^ø£]+∫q q+~, á sê»´+ qT+&ç πø

124

7e ‘·s¡>∑‹


Ä+<√fiq |ü&ÉkÕ>±&ÉT. n|ü&ÉT Ä Á|üj·÷DÏ≈£î&ÉT ‘ê|”>± ªHê≈£î kÕ+U´, |ü‘·+»* dü÷Á‘ê\T @M sêe⁄! ø±ì á‘·

e#·TÃ!μ n+≥÷ ‘ê|”>± q~˝À <ä÷øÏ á<äT≈£î+≥÷ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. Ç˝≤ |ü+&ç‘·T&çøÏ y<ë\T, XÊÁkÕÔ\T n˙ï ‘Ó\TdüT!

ø±ì Çe˙ï #·~yêqqï nVü≤+uÛ≤e+ Ä ‘·TbÕqT düeTj·T+˝À Äj·TqqT ø±bÕ&É Òø£b˛sTT+~. lsêeTø£èwüßí\T #Ó|æŒq

á ø£<∏ä Ä<ÛäTìø£ ì‘·´J$‘·+˝À e´øÏÔ‘·« $ø±kÕìøÏ ≈£L&Ü q«sTT+#·Tø√e#·TÃ. πøe\+ |ü⁄düÔø£ |ü]C≤„q+‘√

es¡Ôe÷qeéVü‰sê\˝À $»j·T+ kÕ~Û+#· ÒeTT. yêÏì J$‘êìøÏ nq«sTT+#·Tø=ì, Ä#·s¡D˝À ô|Ïº eTT+<äT≈£î

kÕ–b˛yê*.

6. kÕ«_Ûe÷qeTT

kÕ«_Ûe÷qeTT n+fÒ Ä‘·à>ös¡e+. Ç~ Hê~ nì nqT≈£îqï <ëì jÓT&É\ Áù|eT. $qj·T o\T&Ó’q e´øÏÔ

kÕ«_Ûe÷q+ ø£*– ñ+≤&ÉT. kÕ«_Ûe÷q+ n+fÒ Ä~Ûø£ uÛ≤eqø±<äT. n˝≤ nì Ä‘·àq÷´q‘ê uÛ≤eq ≈£L&Ü ø±<äT.

Ç~ Hê <X+. Ç~ Hê <Ûäs¡à+. Ç~ Hê dü+düÿ è‹, Ç~ Hê C≤‹, Ç~ Hê uÛ≤wü Ç~ Hê #·]Á‘· nH uÛ≤eq kÕ«_Ûe÷Hêìï

ô|+#·T‘·T+~.

áX«s¡ #·+Á<ä $<ë´kÕ>∑sY dü+düÿ è‘· $<ë´\j·T+˝À Á|ü<ÛëHê#ês¡T´\T>± ñHêïs¡T. ˇø£kÕ] ˇø£ eTTKýÓTÆq

>∑es¡ïyÓT+≥T |üìMT<ä Áô|dæ&Ó ‡ ø± ÒõøÏ yÓfi≤fls¡T. nø£ÿ&É Ä+π>¢j·T Á|ü<ÛëHê#ês¡T´&Ó’q ªªø±sYμμqT ø£\yê*. À|ü*øÏ NÏ

|ü+|æ |æ\e>±H À|ü*øÏ yÓfi≤fls¡T. À|ü\ ªªø±sYμμ ‘·q ¬s+&ÉT ø±fiófl fÒãT Ÿ MT<ä ô|Ïº $ÁXÊ+‹>± yÓqTø£≈£î Áyê*, ø±fiófl

Ä&çdü÷Ô, $<ë´kÕ>∑sYqT ì˝ÀÃu…Ïº e÷≤¢&Ü&ÉT. $<ë´kÕ>∑sY≈£î eTqkÕÔ|ü+ ø£*–+~. Ç~ uÛ≤s¡rj·TT\≈£î nee÷q+>±

Äj·Tq uÛ≤$+#ê&ÉT. ø=+‘· ø±\+ ‘·s¡Tyê‘· ªªø±sYμμ $<ë´kÕ>∑sY dü\Vü‰ ø√dü+ yê] <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤fl&ÉT. n|ü&ÉT

$<ë´kÕ>∑sY ˝À>∑&É ‘·q‘√ ªªø±sYμμ m˝≤ eéVü≤]+#ê&√ n˝≤π> #XÊ&ÉT. ˇø£ uÛ≤s¡rj·TT&ÉT Ç˝≤ Á|üe]Ô+∫q+<äT≈£î

ÄÁ>∑Væ≤+∫q ªªø±sYμμ ÄHêÏ $<ë´XÊU≤~Û|ü‹øÏ |òæsê´<äT #˚XÊ&ÉT. $∫s¡D »]–+~. $<ë´kÕ>∑sY »]–q<ä+‘ê

|üPdüÁ>∑T∫Ãq≥T¢ sêdæ |ü+bÕs¡T. Ä øÏ+<ä Ç˝≤ sêXÊs¡T. düuÛÑ ‘· u≤>± ‘Ó*j·Tì uÛ≤s¡rj·TT\T ◊s√bÕyê] •cÕº#êsêìï

nlqTø£]+#ê ÒyÓ÷ nì nqT≈£îHêïqT. Hê‘√ ªø±sYμ eéVü≤]+∫q rs¡T˝ÀH Hq÷ Äj·Tq‘√ eéVü≤]+#êqT.μμ Ç˝≤

kÕ«_Ûe÷qBÛqT&Ó’q $<ë´kÕ>∑sY $qj·T+>±H ≈£îø£ÿø±≥T≈£î #Ó|ü<Óã“ ø±≤º&ÉT.

7. Ä˝À#·q‘√ eTT+<äT≈£î q&ÉTe⁄

|üPs¡«+, ø±oq>∑s¡+˝À Ç<ä›s¡T yê´bÕs¡T\T ñ+&yês¡T. ˇø£ì ù|s¡T eTj·T÷KT&ÉT eTs=ø£ì ù|s¡T ñ|ü>∑T|ü⁄Ô&ÉT.

eTj·T÷KT&ÉT <äTs¡T“~∆ ø£\yê&ÉT. eTT+#·T#·÷|ü⁄ Òìyê&ÉT. ñ|ü>∑T|ü⁄Ô&ÉT XÊ+‘· dü«uÛ≤e⁄&ÉT, eTT+<äT#·÷|ü⁄ ø£\yê&ÉT.

ˇø£kÕ] ñ|ü>∑T|ü⁄Ô&ÉT yê´bÕs¡+ #düT≈£îsêe&ÜìøÏ <ä÷s¡<X+ yÓfi≤fl\ì nqT≈£îHêï&ÉT. eTj·T÷KT&ÉT ≈£L&Ü n≥TyÓ’ù|

yê´bÕsêìøÏ ekÕÔqHêï&ÉT. Ç~ ñ|ü>∑T|ü⁄ÔìøÏ Çã“+~ ø£*–+∫Hê XÊ+‘·+>± ªeTT+<äT qTe⁄« yÓfi‘êyê? qqTï

yÓfifleT+≤yê?μ nì eTj·T÷KTDÏí n&ç>±&ÉT. Ç<ä›s¡÷ πøkÕ] yÓ[‘ Ç<ä›]ø° ˝≤uÛÑ+ ñ+&É<äì düŒwüº+>± #ÓbÕŒ&ÉT.

125 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

eTj·T÷KT&ÉT eTqdüT˝À Ç˝≤ nqT≈£îHêï&ÉT ªªeTT+<äT HH yÓfi‘êqT. Ä ÁbÕ+‘·+˝À Hê ø=‘·Ô düs¡T≈£î m≈£îÿe

–sêø°øÏ neTTà&ÉTb˛‘êsTT. Hê |ü]yêsêìøÏ, <ë]˝À eT+∫ eT+∫ ≈£Ls¡\÷, |üfiSfl \_ÛkÕÔsTT. m&É¢≈£î eT+∫ yT‘·

dæ<ä∆+>± ñ+≥T+~. yê>∑T˝À¢, u≤e⁄˝À¢ ‘≥˙s¡T \_ÛdüTÔ+~. nìï+Ïø£+f… eTTK´+>± Hê düs¡T≈£î\≈£î m≈£îÿe –sêø°

\_ÛdüTÔ+~μμ. ñ|ü>∑T|ü⁄Ô&ÉT á $<Ûä+>± nqT≈£îHêï&ÉT. ªªdüπs HqT ‘·sê«‘· yÓ[fl‘H eT+∫<yÓ÷! ø£kÕ] |üXóe⁄\T ‘=øÏÿ

yTdæq >∑&ç¶ ¬s+&ÉekÕ]øÏ u≤>± ñ+≥T+~. fiflø=s¡≈£î eTT+<äT yÓ[flqyêfi‚fl u≤e⁄\T rsTTkÕÔs¡T. ø=‘·Ô Á|ü<X+˝À <Ûäs¡\T

m˝≤ ñ+≤jÓ÷ ‘Ó*j·T<äT. ø±ãÏº, yÓTT<ä≥ yÓ[flq yêfiófl ìs¡ísTT+∫q <Ûäs¡πø düs¡T≈£î\T neTTàø√e#·TÃ.

eTT+<äT HH yÓfi≤ÔqHêï&ÉT eTj·T÷KT&ÉT. düπsqHêï&ÉT ñ|ü>∑T|ü⁄Ô&ÉT. #s¡e\dæq ø=‘·ÔÁ|ü<X+ #ê˝≤ <ä÷s¡+˝À ñ+~

ø±ãÏº ‹qTã+&Üsê\T, ˙fiófl ø±e\dæq dü<äTbÕj·÷\‘√ ãj·T\T<sê&ÉT eTj·T÷KT&ÉT.

eTj·T÷KT&ÉT Á|üj·÷D+ #d” #d” ø£ ô|<ä› m&Ü]˝ÀøÏ e#êÃ&ÉT. m&Ü] eT<Ûä ˝ÀøÏ b˛>±H n‘·ìøÏ ø£ n|ü⁄s¡÷|ü

s¡<∏ä+ m<äTs¡sTT+~. ‘Ó\¢ì >∑TÁsê\T |üPìÃq Ä s¡<∏ä+ #·T≥÷º ø=+<äs¡T ôd’ì≈£î\THêïs¡T. Ä s¡<∏ä+, »q+, >∑TÁsê\T n˙ï

es¡+˝À ‘·&ç∫q≥T¢, s¡<∏ä #·Áø±\T ãTs¡<ä À ñHêïsTT.

ÄVü‰Vü‰Vü≤è≤! @+ es¡eTj·÷´ $TÁ‘·e÷! ≈£î+uÛÑeèwüºqTø√! Ä ø£qT#·÷|ü⁄ yTs¡ À ˇø£ n&É$ ñ+~. Ä n&É$˝À

$|üØ‘·yÓTÆq es¡+. mø£ÿ&É #·÷dæHê düπs. yê>∑T\T, ôd\jTfiSfl, q÷‘·T\÷, >√‘·T\÷, ø=\qT\T, #Ós¡Te⁄\T ìs¡à\yÓTÆq

˙Ï‘√ ì+&çb˛j·÷j·TqTø√. MTs¡fÒ >∑<ë yÓfióÔHêïs¡T. eT]+‘· ø£wüº|ü&ç Çìï ãfifl ì+&Ü Ç+‹+‘· |”bÕ\˝À ˙fiófl

|ü≥Tº≈£î yÓfifl&É+ m+<äT≈£î #Ó|üŒ+&ç. ndü Ò ÇdüTø£ À ãfiófl ˝≤>∑ Òø£ m&ÉT¢ #·düTÔ+fÒ! #·÷&É>± MT¬ses√ ‘Ó*$ ‘·≈£îÿe

<ä<ä›eTà˝≤¢ ñHêïπs!μμ nì m>∑‘ê[ #dü÷Ô yÓ[flb˛j·÷s¡T yêfiófl.

eTj·T÷KT&ÉT Ä e÷≥\˙ï $ì n‘·ì |ü]yês¡+ n+‘ê n~ ì»yTqì nqT≈£îì yÓ÷‘· <ä+&ç>∑ ø±ø£b˛‘

eT¬s+<äTø£qTø=ì. ˙fifl˙ï ÇdüTø£ À bÕs¡uÀkÕs¡T. ‘*>±Z ãfiflqT ‘√\Tø=ì jÓT+‘· <ä÷s¡+ eTT+<äT≈£î b˛sTTHê

˙Ï#·Tø£ÿ ø£qã&É Ò<äT. n&ÉM sê Ò<äT. Ä m&Ü]˝À ª<ëVü≤+ <ëVü≤+μ n+≥÷ eTj·T÷KT&ÉT, n‘·ì |ü]yês¡+, ÁbÕD≤\T

e~˝≤s¡T. Ç+<ëø£ <ë]˝À ø£ì|æ+∫q ôd’ì≈£î\T yê] <ä>∑Zs¡ Á|ü‘· ø£åyÓTÆ ÁãVü≤àsêø£ådüT\T>± e÷] yê]ì ‹HXÊs¡T.

<ä÷sê˝À#·q Òì eTKT&ÉT Ä $<Ûä+>± eTs¡DÏ+#ê&ÉT.

eT] ø=Hêïfifl≈£î ñ|ü>∑T|ü⁄Ô&ÉT ãj·T\T<sê&ÉT. eTTqT|ü⁄ eTj·T÷KT&ÉT yÓ[flq <ë]H edü÷Ô m&Ü] eT<Ûä ≈£î

e#Ãdü]øÏ ˝À>∑&É ≤>±H sêø£ådüT\T ôd’ì≈£î\ s¡÷|ü+˝À m<äT¬s’ ˙s¡T bÕs¡uÀdæ bıeTàHêïs¡T.

ñ|ü>∑T|ü⁄Ô&ÉT eTT+<äT #·÷|ü⁄ >∑\yê&ÉT. ùde≈£î\T ˙Ïì bÕs¡uÀj·Tb˛‘ yê]ì Ä|æ Ç˝≤ nHêï&ÉT.

ªªÄ>∑+&ç. ‘=+<äs¡|ü&Éø£+&ç. yêfiófl qs¡s¡÷|ü sêø£ådüT\T, yêfifl bÕ<ë\T øÏ+<ä Äq&É+ Ò<äT, >∑TÁsê\ &Óø£ÿ\÷ n+‘.

s¡<∏ä #·Áø±\÷ n+‘. HqT |ü]o\q>± #·÷XÊqT. s¡<∏ä #·Áø±\T ãTs¡<ä À ñHêïsTT. ÇdüTø£ m&Ü]˝À ãTs¡<ä mø£ÿ&É?

m&Ü]˝À n&Ée⁄\T+≤j·Tì $Hêïsê? ˇø£ÿ yêq <Óã“πø ø=\qT\÷, #Ós¡Te⁄\÷, q÷‘·T‘·÷, >√‘·T\÷, yê>∑T\÷,

ôd\jTfiófl ì+&ÉT‘êj·÷? düπs ì+&çHê yêq˙s¡T ‘≥>± ñ+≥T+<ë? Äø±X+ #·÷&É+&ç. ø£ÿ yT|òüTyÓTÆHê ø£ì|æ+∫+<ë?

M] e÷≥\T q$Tà eTq+ fiófl bÕs¡uÀùdÔ eTs¡\ s¡T <=s¡ø£ø£ >=+‘·T m+&ç #·kÕÔ+. eTq+ #·#êÃø£ Ms¡T e∫Ã eTq*ï

‹+≤s¡T. ø=‘·Ô ˙s¡T ø£ì|æùdÔ á ˙fiófl bÕs¡uÀ<ë›+ Ò! |ü<ä+&ç?μμ nq>±H n+‘ê eTT+<äT≈£î ø£~˝≤s¡T.

126

7e ‘·s¡>∑‹


m+‘· <ä÷s¡+ yÓ[flHê ˙ÏC≤&É ø£qã&É Ò<äT. eTj·T÷KTì |ü]yês¡+ ‘ê\÷≈£L ndæú|ü+»sê\T ø£qã&Ü¶sTT.

ìC≤ìC≤\T ns¡úeTj·÷´sTT. eTT+<äT#·÷|ü⁄>∑\ ñ|ü>∑T|ü⁄Ôì e\¢ n+‘ê ÁbÕD≤\‘√ ãj·T≥|ü&Ü¶s¡T. ø±ãÏº @ $wüj·÷HÓ’ïHê

düùV≤‘·Tø£+>± Ä˝À∫+∫ ìs¡íj·T+ rdüTø√yê*.

` ãT<äT∆ì ‹ ø£<∏ä\T ª<Ûäsêàìï $&ÉTe≈£îμ

8. nVæ≤+dü

ˇø£ |ü≥ºD+˝À ªª<äj·÷ kÕ>∑s¡T&ÉTμμ nH ø£ <Ûäqe+‘·T+&yê&ÉT. <äj·T Äj·Tq dü«uÛ≤e+. <ëq+ Äj·Tq Á|üeè‹Ô.

nVæ≤+dü Äj·Tq˝Àì dü<äTZD+. á dü<äTZDeTT\qT Ä#·s¡D <ë«sê #·÷|æ+# yê&ÉT ø£qTø£H Äj·TqqT ªª<äj·÷kÕ>∑s¡T&ÉTμμ

nì Á|ü»\T |æ*#yês¡T. ˇø£Hê&ÉT ˇø£ u…düÔyê&ÉT ˇø£ #Ós¡Te⁄˝À ø=ìï #|ü\qT |üÏº neTTàø√e&ÜìøÏ ekÕÔ&ÉT. e\˝À

∫≈£îÿø=ì –\–\˝≤&ÉT‘·Tqï #|ü\qT #·÷∫ u≤<Ûä|ü&ç yêÏøÏ yÓ\Ç∫Ã nìïÏ ø=ì, yêÏì rdüTø=ì yÓ[fl n<

#Ós¡Te⁄˝À e~*ô|&É‘ê&ÉT <äj·÷kÕ>∑s¡T&ÉT. ‹s¡>∑≈£î+&Ü &ÉãT“ edüTÔqï<äì uÛ≤$+∫q u…düÔyê&ÉT eTs¡THê&ÉT ≈£L&Ü

#|ü\qT <äj·÷kÕ>∑s¡Tì Ç+ÏøÏ rdüTø=ìekÕÔ&ÉT. <äj·÷kÕ>∑s¡T&ÉT yêÏì ≈£L&Ü ø=ì &ÉãT“ Ç∫Ã Ä #|ü\qT #Ós¡Te⁄˝À

yj·TeTì |ü+|ü⁄‘ê&ÉT. u…düÔyê&çì ñ+&ÉeTì #Ó|æŒ ø=ìï ˙‘·T\T uÀ~ÛkÕÔ&ÉT.

ªªìqTï me¬s’Hê ø=&ç‘ @+ #kÕÔyé?μμ ‹]– ø=&ÉT‘êyê? ªm+<äT≈£î?μ ªqqTï u≤~Û+#ê&ÉT ø±ãÏºμ, nsTT‘ ˙e⁄

#|ü\qT u≤~ÛdüTÔHêïe⁄ >∑<ë! ªªyêÏøÏ e÷≥\T sêe⁄, ìqTï ø=≥º Òe⁄ >∑<ë?μμ ì»yT! yêÏøÏ ÁbÕD+ ñqï~ >∑<ë?

u≤<Ûä|ü&É‘êsTT >∑<ë!μμ ªªn~ Hê Á|üeè‹Ô, uÛÑTøÏÔìdüTÔHêïsTTμμ.

ªª˙ uÛÑTøÏÔ ø√dü+, Ç‘·s¡T\qT u≤~Û+#·&É+ m+‘· ‘·b˛Œ! Ç‘·s¡ JesêdüT\qT ≈£L&Ü u≤~Û+#·&É+ n+‘ ‘·|ü. Væ≤+dü

#j·T&É+ eTVü‰bÕ|ü+! düeTdüÔ ÁbÕDÏø√Ïì |ü⁄≥º+∫+~ Ä uÛÑ>∑e+‘·T&. ªªdüs¡«Je ‹s¡kÕÿs¡' πøXe+ Á|ü‹>∑#·Ã¤‹μμ @ J$ì

‹s¡düÿ]+∫Hê, u≤~Û+∫Hê uÛÑ>∑e+‘·Tì u≤~Û+∫qfÒ¢, düs¡« Je⁄\˝À uÛÑ>∑e+‘·T&ÉTHêï&ÉT. ø£qTø£ @ J$ì u≤~Û+#·sê<äT,

Væ≤+dæ+#·sê<äTμμ nì Væ≤‘·uÀ<Ûä #kÕÔ&ÉT <äj·÷kÕ>∑s¡T&ÉT.

` eT÷\+ : ‹ düT<∏ä |ü+#·eTuÛ≤>∑+ 54e ù|J

9. $#·ø£åD

ˇø£ fiÀfl sêeTXs¡à nH ÄkÕMT ñ+&yê&ÉT. n‘·ì≈£îqï~ Ä ≈£î≥T+ã+˝À ‘·s¡‘·sê\T>± dü+Áø£$Tdü÷Ô edüTÔqï

@¬ø’ø£ dü+|ü<ä ` ˇø£ $\TyÓ’q s¡‘·ï+. sêeTXs¡à≈£î ej·TdüT ô|’ã&É&É+‘√ ø±o, sêyTX«s¡+ e+Ï |ü⁄D´rsêú\≈£î yÓ[fl

e<ë›eTì|æ+∫+~. n+<äTe\¢ ‘·q $TÁ‘·T&ÉT, |üøÏÿ+Ï leT+‘·T&Ó’q lìyêdüT\T≈£î Ä s¡‘êïìï Ç∫Ã, ‘êqT ‹]– e#Ã

es¡≈£L uÛÑÁ<ä+>± ñ+#·eTHêï&ÉT.

127 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

sêeTXs¡à rs¡új·÷Á‘·\T eTT–+#·T≈£îì e∫Ã, ‘·q s¡‘êïìï ‹]– ÇeTàì lìyêdüT*ï n&ç>±&ÉT. ªªn<$TÏ? Xsêà!

<ëìï m|ü&√ ˙≈£î ‹]– Ç#ÃXÊqT ø£<ë... m˝≤ eT]∫b˛j·÷e⁄?μμ nì nHêï&ÉT lìyêdüT\T. |ü∫Ã nã<ä∆+

rs¡új·÷Á‘·\ qT+∫ e#êÃø£ HqT MT Ç+ÏøÏ sêe&É+ Ç< yÓTT<äÏkÕ]. s¡‘êïìï Hê¬ø|ü&ç#êÃ&ÉT?μμ nì >∑Ïº>±

πøø£ ÒXÊ&ÉT. sêeTXs¡à. ªªqTe«˝≤ n+≤eìμ Hê≈£î ‘Ó\TdüT. n+<äTπø ≈£åîs¡≈£î&ÉT, ‘ê|” |üìyê&ÉT, ã≥º\T ñ‹πøyê&ÉT á

eTT>∑TZ]˙ kÕ≈£åî\T>± ô|≥Tº≈£îì, Ä s¡‘êïìï ˙≈£î ‹]– Ç#ÃXÊqTμμ nì nHêï&ÉT lìyêdüT\T n‘·ì ø£+fÒ >∑Ïº>±

ns¡Tdü÷Ô.

‘·øÏÿq nìï ‘·>±<ë˝≤¢π> ÇB eTsê´<ä sêeTqï Hê´j·TkÕúHêìøÏ e∫Ã+~. eTsê´<ä sêeTqï Ç<ä›s¡T #Ó|æŒqB

ÁX<ä∆>± $Hêï&ÉT. Ä eTT>∑TZs¡T kÕ≈£åî\qT Á|üyXô|≥ºeTHêï&ÉT. eTT>∑TZs¡÷ e#êÃø£ yêfiflqT $&ç$&ç>± eT÷&ÉT >∑<äT˝À¢

ñ+#ê&ÉT. eTT+<äT>± ≈£åîs¡≈£î&çì ªªlìyêdüT\T s¡‘êïìï sêeTXs¡à≈£î Çe«&É+ qTe⁄« #·÷XÊyê?μμ nì n&ç>±&ÉT

eTsê´<äsêeTqï. ªª#·÷XÊq+&ûμμ nì m+‘· e÷Á‘·+ ‘=D≈£îÿ+&Ü düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ&ÉT ≈£åîs¡≈£î&ÉT.

ªªnsTT‘, qTe⁄« Ä yÓqTø£ ÁbÕ+‘êìøÏ yÓ[fl, Ä s¡‘·ï+ |ü]e÷D+˝À ñqï ˇø£ sêsTTì rdüT≈£îsêμμ nHêï&ÉT

eTsê´<äsêeTqï ‘·øÏÿq Ç<ä›s¡T kÕ≈£åî*ï n< $<Ûä+>± |ü⁄s¡e÷sTT+#ê&ÉT. eT] ø=+‘·ùd|üj·÷´ø£, rs¡TŒ dæ<ä∆+>± ñ+<äì

‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. Hê´j·TkÕúq+˝À n+<äs¡÷ ìXÙã›+>± $qkÕ>±s¡T. ªªlìyêdüT\T sêeTXs¡à s¡‘êïìï ø±CÒXÊ&ÉT. n‘·ìøÏ

eT÷&ÉT @fiófl ø£]ƒq ø±sê>±s¡ •ø£å $~ÛdüTÔHêïqT. ≈£åîs¡≈£î&ÉT, ‘ê|”|üìyê&ÉT, ã≥º\T‹πøyê&ÉT <=+>∑ kÕøå±´\T #ÓbÕŒs¡T.

n+<äTe\¢ ˇø=ÿø£ÿs¡÷ ¬s+&dæ dü+e‘·‡sê\T #=|üq ø±sê>±s¡ •ø£å nqTuÛÑ$+#ê*μμ nHêï&ÉT.

nø£ÿ&ÉTqï Á|üeTTKT\T á düeTdü qT m˝≤ |ü]wüÿ]+∫+B #Ó|üŒeTì eTsê´<äsêeTqïqT ø√sês¡T.

ªªs¡‘·ï+ Äø±s¡+˝À ñ+& sêfiófl rdüT≈£îs¡eTàì Ä <=+>∑ kÕ≈£åî\≈£î #ÓbÕŒqT. ø£‹Ôì |ü<äTqT ô|≥Tºø√e&ÜìøÏ

nqTyÓ’q Äø±s¡+˝À ñqïsêsTTì ≈£åîs¡≈£î&ÉT rdüT≈£îe#êÃ&ÉT. ã≥º\T ñ‹πøyê&ÉT ã+&ÉsêsTTì, ‘ê|æ |üìyê&ÉT Ç≥Tø£

˝≤+Ï sêsTTì ‘Ó#êÃ&ÉT. eT÷&ÉT yπs«s¡T |ü]e÷D≤˝À¢ ñHêïsTT. s¡‘·ï+ yêÏ Äø±s¡+˝À ñ+&É<äT ø£<ë! Bìï ãfÒº yês¡T

‘·|ü&ÉT kÕø£å$T#êÃs¡ì ns¡úyÓTÆq~μμ nHêï&ÉT eTsê´<äsêeTqï.

eTsê´<äsêeTqï $#·ø£åD≈£î n+<äs¡T Äq+<ä|üs¡eXó\j·÷´s¡T.

10. z≥$T˝Àq÷ ¬>*∫q jÓ÷<ÛäT&ÉT

uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘· Áø°.|üP.326e dü+ˆˆ˝À ø=‘·Ô eT\T|ü⁄ ‹]–+~. sê»´ø±+øå±|üP]‘·T&Ó’q j·TTeMs¡T&É÷,

kÕVü≤düÁ|æj·TT&É÷ nsTTq Á^≈£î<X+ yÓTdæ&√ìj·÷ sêE n …>±®+&ÉsY (356`323) eTq <X+ô|’ <ä+&Éj·÷Á‘· #dæq

dü+e‘·‡s¡+ n~. ‘·ø£å•\ bÕ\≈£î&Ó’q n+_Û Äj·Tq≈£î kÕ<äs¡ kÕ«>∑‘·+ |ü\ø£ ≈£î+&Ü ñqï≥ºsTT‘, n …>±®+&ÉsYqT uÛ≤s¡‘·

uÛÑ÷uÛ≤>∑+ô|’ bÕ<ä+ yÓ÷|ü≈£î+&Ü ‘·]$T ø=Ïº ñ+&Ée#·TÃ.

n+_Û Ä #·s¡ ≈£î ø±s¡D+ n‹<ÛäT\ |ü≥¢ Ä<äs¡uÛ≤e+ ø±<äT. J\+ qB rs¡+˝À dæ] dü+|ü<ä\‘√, XÊ+‹

uÛÑÁ<ä‘·\‘√ sê»´yT\T‘·÷qï ‘·q bıs¡T>∑T sêE |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTDÏí z&ç+#ê\qï <äTsêX‚ n+<äT≈£î ø±s¡D+! |üsêsTT

128

7e ‘·s¡>∑‹


#·Áø£e]ÔøÏ bÕ<ëÁø±+‘·T&Ó’, ‘êqT <ëk˛Vü≤+ nq&ÉyT >±ø£, n+_ Çs¡T>∑T bıs¡T>∑T sêE\qTôd’‘·+, ‘·q düuÛÑ≈£î s¡|æŒ+∫,

n …>±®+&ÉsY Ä~Û|ü‘ê´ìï n+^ø£]+#˝≤ #j·T&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT. ∫Hêï ∫‘·ø£ bÕ\≈£î\T n+<äT≈£î düeTà‹+∫

‘·\\T ˇ>±Zs¡T.

nsTT‘, <ÛÓ’s¡ XÊ©, e÷q<ÛäqT&É÷ nsTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT e÷Á‘·+ n+<äT≈£î n+^ø£]+#· Ò<äT! Ä ø±\+˝À

eTqsêE\T j·TT<ë∆\˝À >∑»ã˝≤ìï, n+fÒ @qT>∑T\qT ñ|üjÓ÷–+#yês¡T. •ø£åD bı+~q ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq Ä »+‘·Te⁄\qT

m˝≤ m<äTs√ÿyê˝À Á^≈£îôd’ì≈£î\≈£î ‘Ó*j·T<äT. nsTT‘, n+_ yê]øÏ @qT>∑T\qT m<äTs=ÿH |ü<ä∆‘·T\qT, yÓTfi≈£îe\qT

H]Œ kÕj·T|ü&Ü¶&ÉT. n …>±®+&ÉsY J\+qB πødæ ùdq\qT q&ç|æ+∫ qB rs¡+ #sê&ÉT. q~ì <ë≥&É+ n+‘· düT\uÛÑ+>±

‘√#· Ò<äT. ôd’ì≈£î\T |ü&Ée\˝À yÓ[flq|ü&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ç ùdq\T m<äTs√ÿe#·TÃ.

n …>±®+&ÉsY ø=Hêïfiófl nø£ÿ& ãdü#dæ rÁe+>± Ä˝À∫+#·kÕ>±&ÉT. n+‘· À n+_Û n+‘·>± ˝À‘·T Òì qB

ÁbÕ+‘êìï #·÷bÕ&ÉT. yÓ+≥H n …>±®+&ÉsY ø£ |ü<∏äø£+ Ä˝À∫+#ê&ÉT. ø=+<äs¡T ôd’ì≈£î\qT |ü&Ée\˝À q~ì <ë≥eTì

ÄC≤„|æ+#ê&ÉT. |ü&Ée\˝À edü÷Ôqï ôd’ì≈£î\qT m<äTs√ÿe&É+˝ÀH |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT >∑T]>± ñqï düeTj·T+˝À, n …>±®+&ÉsY

ùdq\T eTs√yÓ’|ü⁄ ˙fiófl ‘·≈£îÿe>± ñqï #√≥ q~ì <ëÏ Äe* rs¡+ #sêsTT.

nq÷Vü≤´yÓTÆq á |ü]D≤e÷ìøÏ ~Á>±“¤+‹ #Ó+~q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT, eTs¡Tø£åDyT XÁ‘·Tùdq\qT <ÛÓ’s¡ +>± m<äTs=ÿHêï&ÉT.

Ä s√»+‘ê ‘·q ø£Hêï m+‘√ ã\yÓTÆq XÁ‘·Tùdq\‘√ kÕVü≤k˛ù|‘·+>± b˛sê&Ü&ÉT. Çs¡yÓ’ y\≈£î ô|’>± ôd’ì≈£î\T

Vü≤‘·T\j·÷´s¡T. dü÷sê´düÔeTj·T düeTj·÷ìøÏ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT >∑TÁs¡+ô|’ +≥]>± $T–˝≤&ÉT. nsTTHê, ‘·qqT ã+~Û+#·&ÜìøÏ

e#Ã XÁ‘·Tôd’ì≈£î\qT ‘Ó>∑ qs¡ø£&ÜìøÏ dæ<ä∆eTj·÷´&ÉT. Äj·Tq nqT|üe÷q <ÛÓ’s¡ kÕVü≤kÕ\qT Á|ü‘· ø£å+>± #·÷dæq

n …>±®+&ÉsY eTT>∑T∆&Éj·÷´&ÉT. ˝§+–bıeTàì n+_Û <ë«sê dü+<X+ |ü+bÕ&ÉT. uÛÑj·T+ uÛÑj·T+>± ‘·qqT düMT|æ+∫q

n+_Ûì #·÷>±H, ªª<XÁ<√V”≤! ˙ eTTK+ Hê≈£î #·÷|ü≈£î. bÕ]b˛, |æ]øÏ |ü+<ë,μμ nì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT >∑]®+#ê&ÉT.

eT]ø=+‘· ùd|üÏøÏ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT rÁe+>± >±j·T|ü&Ü¶&ÉT. qT<äTÏ‘√ düVü‰ XØs¡eT+‘ê HÓ‘·TÔs√&ÉT‘·Tqï ‘=$Tà~

>±j·÷\T. nsTTq|üŒÏø° u≤<Ûäq÷, $cÕ<ë˙ï Äj·Tq @e÷Á‘·+ ãj·T≥ ô|≥º Ò<äT. n …>±®+&ÉsY <äfiHêj·T≈£î\T

Äj·TqTï #·T≥TºeTTÏº ‘·eT sêE e<ä›≈£î q&ç|æ+#ês¡T. ø£åe÷>∑TD+ q\Tdü+‘· ≈£L&Üp|ü Òì ‘·eT sêE |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTDÏí

yÓ+≥H •s¡X‚Ã<ä+ #j·T>∑\&ÉH Á^≈£î ôd’ì≈£î\T uÛ≤$+#ês¡T. m+<äTø£+fÒ XÁ‘·Te⁄\qT @e÷Á‘·+ ñù|øÏå+#·ì ø£]ƒq

dü«uÛ≤e+ Äj·Tq~.

Äj·Tq sê»´ø±+ø£å ø£\yê&ÉT e÷Á‘·yT ø±<äT— |üs¡eT ø√|æwæ. ø£kÕ] Äj·Tq $TÁ‘·T&ÉT nHês√>∑ + bÕ\j·÷´&ÉT.

o‘·\ eT<ä bÕq+, e÷+kÕVü‰s¡+ eTT≥Tºø√≈£L&É<äì yÓ’<äT´\T dü\Vü‰ Ç#êÃs¡T. yÓ’<äT´\ dü\Vü‰qT ô|&É#Ó$ì ô|≥º&É+‘√

n‘·&ÉT eTs¡DÏ+#ê&ÉT. $TÁ‘·T&ç eTs¡D≤ìï uÛÑ]+#· Òì n …>±®+&ÉsY, ÄÁ>∑Vü≤+‘√ yÓ’<äT´\+<ä]ø° eTs¡D•ø£å $~Û+#ê&ÉT!

n+‘ø±<äT, eTs¡DÏ+∫q ‘·q $TÁ‘·T&ç Ä‘·à≈£î Áù|‘ê‘·à\ s¡÷|ü+˝À ‘√&ÉT>± ñ+≤s¡ì Ä Á>±eT Á|ü»\+<ä]˙

Vü≤‘·e÷sêÃ&ÉT. n …>±®+&ÉsY ìsê∆øÏåD´yÓTÆq ø£s¡ÿX dü«uÛ≤yêìï <ëfÒ dü+|òüT≥q\T Ç$! n …>±®+&ÉsY ‘·q |ü]¸j·THé

CÒÁ‘·j·÷Á‘· À m+<äs√ sêE\qT z&ç+#ê&ÉT. nsTTHê, á dæú‹˝Àq÷ ‘·q‘√ <ä«+<ä« j·TT<ë∆ìøÏ düTeTTK+>± ñqï≥Tº

ø£ì|æ+∫q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ç e+Ï Ms¡TDÏí Äj·Tq mqï&É÷ #·÷&É Ò<äT. ã+B>± ì\ã&É¶ n‘·ìï ø£kÕ] yÓT#·TÃ≈£î+≥Tqï≥Tº

129 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

#·÷XÊ&ÉT. n+_Û ≈£îÁ≥\T, ≈£î‘·+Á‘ê\T, Á<√Vü≤ ∫+‘·q\T Ò≈£î+fÒ n‘·&ÉT z&yê&ÉT ø±&Éì Äj·Tq≈£î ‘Ó\TdüT! ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷!

j·TT<ä∆+ eTT–dæ+~. ìdü‡Vü‰j·TT&ÉT>± ì\ã&ç ñHêïe⁄. ìHÓï˝≤ #·÷&ÉeT+≤e⁄?μμ nì n&ç>±&ÉT n …>±®+&ÉsY.

ªªn …>±®+&ÉsY, qTe⁄« Hê´j·Tã<ä∆yÓTÆq #·Áø£e]Ôy >∑qø£ nsTT‘, kÕÏ #·Áø£e]Ôì m˝≤ >ös¡$+#ê˝À πø ‘Ó\TdüT!μμ

nHêï&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT >∑+;Ûs¡+>±. ªªne⁄qT. #·Áø£e]ÔøÏ ‘·>∑Z >ös¡e+‘√ ìqTï q&ç|æ+#ê*. eT]+πø<Ó’Hê

ø√s¡T≈£î+≥THêïyê?μμ nì n&ç>±&ÉT n …>±®+&ÉsY eT∞fl. ªª Ò<äT. qTe⁄« qqTï kÕÏ #·Áø£e]Ô>± >ös¡$ùdÔ, Hê≈£î nedüs¡yÓTÆqq$

düeTdüÔ+ n+<äT˝ÀH˚ düeT≈£Ls¡T‘êsTT ø£<ë!μμ nHêï&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT ìdü‡+ø√#·+>±, Ä e÷≥≈£î n …>±®+&ÉsY

eTT>∑T∆&Éj·÷´&ÉT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ç sêC≤´ìï eX|üs¡#·Tø√≈£î+&Ü e~*ô|≤º&ÉT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT ø£qãs¡∫q ndüe÷q <ÛÓ’s¡ +, n#·+#·\yÓTÆq Ä‘·àôdúÌs¡ +, nkÕ<Ûës¡D Ä‘·à>ös¡e+ n …>±®+&ÉsYqT

nãT“s¡|üs¡#êsTT. eTìwæ Àì ìØ“¤‹, ñqï‘· >∑TD≤\T XÁ‘·Te⁄\qT ôd’‘·+ Á|üuÛ≤$‘·+ #kÕÔsTT! |üs¡düŒs¡ ñ<ë‘·Ô >∑TD≤˝‘√

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT, n …>±®+&ÉsY ñuÛÑj·TT\÷ |üs¡e÷q+<ä+ #Ó+<ës¡T. nsTT‘, n+_Û e÷Á‘·+ $cÕ<ä>∑ÁdüTÔ&Éj·÷´&ÉT.

130

7e ‘·s¡>∑‹


5. dü÷Œ¤]Ô <ë‘·\T

```

e÷qe⁄&ÉT ì‘· J$‘·+˝À m<äTs¡jT´ mH√ï düeTdü \qT |ü]wüÿ]+#·T≈£î+≤s¡T. ø±˙ ªHHÓes¡Tμ nqï ∫qï Á|üXï≈£î

e÷Á‘·eTT dü]jÓÆTq düe÷<ÛëqeTT ‘Ó\TdüTø√ Òø£b˛‘·THêï&ÉT.

me¬s’Hê eTq\qT ª˙yÓes¡Tμ nì n&ç–‘ yÓ+≥H eTqù|s¡T, ñìøÏ #Ó|üŒ>∑\eTT. ìC≤ìøÏ$ eTq XØsêìøÏ

dü+ã+~Û+∫q ∫s¡THêe÷ e÷Á‘·yT? á ªÁù|eTμ nH~ Ä‘·à≈£î, Hê~ nH~ XØsêìøÏ e]ÔdüTÔ+<äì ‘Ó\TdüTø√ Òø£H

e÷qe⁄&ÉT <Vü‰_Ûe÷q+‘√ <äT'U≤ìøÏ nXÊ+‹øÏ Àqe⁄‘·THêï&ÉT. n+‘>±ø£, eTq kÕ«s¡ú+ ø√dü+ |üs¡T\qT yÓ÷dü–+#·&É+,

nHê´j·T+ #j·T&É+, nã<ë∆ ≤&É&É+ nÁ|üe÷D≤\T #j·T&É+ #düTÔHêï&ÉT. Bìe\q ø±eTÁø√<Ûë~ $ø±s¡eTT\T Væ≤+dü,

nXÊ+‹, <äT'K+ e÷qe J$‘·+˝À #√≥T #düT≈£îqï$. |òü*‘·+>± e÷qe J$‘·+ dæú$T‘·+ dæús¡‘·«+ Òì<äsTTq~. ‘·q

<äTs¡TZD≤~ <äTwüÿs¡à\ e\q $wüj·T˝À\T&Ó’ eTè>±\ ø£+fÒ V”≤q+>± Áã‹πø dæú‹øÏ e÷qe⁄&ç Àì kÕ«s¡ú+ rdüT≈£îì yÓfió

‘·T+~. $#·ø£åD≤C≤„q+ |üP]Ô>± b˛‘·T+~. ÄX, eTVü‰yXÊ\T ô|s¡T>∑T‘·$. düÁø£eTeTT>± kÕ–b˛e\dæq e÷qeJ$‘·+

á kÕ«s¡ú+ e\q uÛÑjÓ÷‘ê‡Vü‰\‘√ q&ÉTdüTÔ+≥T+~. Áø£yT|” e÷qe⁄&ÉT sêø£ådüT&Í‘ê&ÉT. qs¡ø£+˝À Á|üy•kÕÔ&ÉT.

e÷qe⁄&ÉT e÷qe⁄&ÉT>± ñ+fÒH dü+|òüT J$‘·+ &ÉT<äT&ÉT≈£î\T Ò≈£î+&Ü q&ÉTdüTÔ+~. e÷qe⁄&ÉT á uÛÑ÷$TMT<äH

dü«sêZìï düèwæº+#·Tø√e#·TÃ. ìs¡à\ eTqdüT‡\‘√, ì•Ã‘·+>± J$‘·+ q&ÉT|ü⁄ø√e#·TÃ. ‘·q eT+∫ Á|ües¡Ôq e\q <Ó’e‘ê«ìï

bı+<ä>∑\&ÉT. dü+|òüTJ$‘·+ kÕ|ò”>± q&ç#+<ä≈£î eTq |üPs¡T«\T ‘·eT nqTuÛÑyê\‘√ ø=ìï ø£≥Tºu≤≥T¢, Ä#êsê\T,

ìj·TeTìwüº\T ô|≤ºs¡T. n$ bÕÏ+∫q+‘· ø±\+ e÷qe J$‘ê\T Vü‰sTT>±, Äq+<ä+>±H kÕ–b˛sTTq$.. eTT+<äT

sêeTø£èwüí

|üs¡eTVü≤+dü

131 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

‘·qqT‘êqT ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ á nqsêú\T+&Ée⁄ nì eTq≈£î ‘Ó*j·T#Óù|Œ+<äTπø n|ü&É|ü&É÷ nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü ø=+<äs¡T

ø±˝≤r‘·+>±, Àø±r‘·+>± eTq˝À eTq eT<Ûä ˝ÀH |ü⁄&ÉT‘·T+≤s¡T. mes¡T @eTqT≈£îHêï yê&ÉT#ùd~ #j·T<ä\#·T≈£îqïB

#dæ yÓ[flb˛‘ês¡T. n˝≤+Ï eTVü≤˙j·TT\˝À ˇø£s¡T ªªl sêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+düμμ n‹ kÕe÷q´+>± |ü⁄Ïº, ‘·q

dü«j·T+ø£èwæ‘√ uÛÑ>∑e+‘·Tì düìï<ÛëHêìøÏ yÓ[flq |üs¡eT uÛÑø±ÔÁπ>düs¡T&ûj·Tq.

n+‘ø±<äT, $yø±q+<äTì˝≤+Ï •wüß´ì ‘·j·÷s¡T#dæ nHê~Û Á|üdæ<ä∆yÓTÆq uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹ì, JeHêìï Hê>∑]ø£‘·qT

ÁbÕø£«•ÃeT <XÊ\≈£î ‘Ó*j·T|üs¡#+<äT≈£î <√Vü≤<äø±] nsTTHê&ÉT.

e+>∑ (u…+>±©) Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+ã+˝À |òæÁãe] 18`1836, #·+Á<äeTDÏ ≈£î&ûsêeTT\qT <ä+|ü‘·T\≈£î

ø±e÷]|ü⁄wüÿs¡eTqT Áu≤Vü≤àD|ü …¢ À »ìà+#ê&ÉT. á eTVü≤˙j·TTìøÏ sêeT≈£îe÷sY, sêyTX«s¡T&ÉT nqT Ç<ä›s¡T nqï\T,

ˇø£ nø£ÿ>±s¡T ñ+&~.

≈£î&ûsêeTT ≈£î≥T+ã+ ìs¡Tù|<ä≈£î≥T+ã+, nsTTHê n‹~Û nuÛ≤´>∑‘·T\≈£î <Ó’e|üP»\≈£î @˝À≥÷ ñ+&~ø±<äT.

sêeTø£èwüßí&ÉT |ü⁄≥ºø£eTT+<äT Ä ]˝Àì z <Ûäqe+‘·T&ÉT ø£ ‘·>±<ë $wüj·T+˝À sêeTø£èwüßíì ‘·+Á&çì ‘·qø£qT≈£L\+>±

ø√s¡Tº À kÕø£å + #Ó|üŒeTHêï&ÉT. n~ nHê´j·TeTì ‘·qT #Ó|üŒe\dæ+~ ‘·|ü&ÉT kÕø£åeTì ‘Ó*dæ ≈£î&û sêyéT ‘êHê kÕø£å +

#Ó|üŒqHêï&ÉT. n&ç–q+‘· &ÉãT“ ÇkÕÔqì Ä <Ûäqe+‘·T&ÉT ≈£î&ûsêyéTqT ÄXô|ÏºHê Äj·Tq $q Ò<äT. n+<äTø± <Ûäqe+‘·T&ÉT

ø√|ü–+∫ ≈£î&ûsêyéT≈£î Vü‰ì‘·\ô|≥Tº ñ<›X´+ ‘Ó\TdüT≈£îì uÛ≤s¡ |æ\¢\‘√ kı+‘· s¡T e<ä* eTs√ Á>±eT+ #], Ä

‘·sê«‘· Á|üdæ<ä∆ >∑<ë<Ûäs¡ πøåÁ‘·yÓTÆq >∑j·T≈£î yÓfi≤fl&ÉT. Væ≤+<äTe⁄\≈£î |ü$Á‘· |ü⁄D πøåÁ‘·+ >∑j·T. |æ‘·è <e‘·\≈£î nø£ÿ&É |æ+&É

Á|ü<Ûëq+ #dæq XÊ•«‘· |ü⁄D´˝Àø£ ÁbÕ|æÔ »s¡T>∑T‘·T+<äì ô|<ä›\T #Ó|ü⁄‘·T+≤s¡T.

ø£&ûsêyéT≈£î Ä πøåÁ‘·+ yÓ[fl |æ+&É Á|ü<ÛëHê˝≤#·]+∫ ìÁ~düTÔ+&É>± ø£\˝À Ä >∑j·÷πøåÁ‘ê~Û|ü‹jÓÆTq >∑<ë<Ûäs¡T&ÉT

ø£ì|æ+∫ ‘êHê‘·qøÏ |ü⁄Á‘·Tì>± |ü⁄≥ºuÀ‘·Tqï≥T¢ #Ó|æŒ n+‘·]Ω‘·T&Éj·÷´&ÉT. Ä ‘·sê«‘· |ü⁄Ïºq •Xóe⁄≈£î kÕøå±‘Y >∑<ë<Ûäs¡T&

|ü⁄≤º&Éì >∑<ë<Ûäs¡T&ÉH ù|s¡T ô|≤ºs¡T. s√E\ HÓ\\ |æ\¢yê&çøÏ Äj·Tq eTVæ≤eT\T ø£qŒ&É≥+ ÁbÕs¡+_Û+∫q$..

ˇø£|ü&ÉT ‘*ø£>±, eTs=ø£|ü&ÉT ãs¡Te⁄>± ñ+&yê&ÉT. @ $wüj·T+ $Hêï, yÓ+≥H Ä $wüj·÷ìï #Ó|üŒ>∑*π>yês¡T

ª@ø£dü+<ëÁ>∑Væ≤μ nì ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT.

∫qï‘·q+˝À #·÷∫q Hê≥ø±\˙ï Ç+ÏøÏ sê>±H Ä |ü<ë´\T, bÕ≥\T, Äj·÷bÕÁ‘·\ dü+uÛ≤wüD\T, ˇø£ÿ°

e<ä\≈£î+&Ü ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î #Óù|Œyê&ÉT. u≤\´+ qT+& uÛÑøÏÔ m≈£îÿe>± ñ+&É&É+ e\q Ä ]˝À yêØj·TqqT

u≤\Á|üVü‰¢<äT&ÉHyês¡T. n+‘·Ï ∫qïej·TdüT‡˝ÀH >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç dæús¡eTqdüT‡&Ó’ <Ûë´qeTT #düTÔ+&yê&ÉT. eTDÏø£ sêeTT&ÉH

ø±e÷] |ü⁄wüÿ]DÏ #Ó+~q <Ûäqe+‘·T&ÉT u≤\ sêeTø£èwüßíì >∑T]+∫ eTVæ≤eT\T >∑\yê&Éì n|ü&É|ü&ÉT edü÷Ô yÓfió

‘·T+&yê&ÉT.

l sêeTø£èwüßíìøÏ @&√ @≥ ‘·+Á&ç ≈£î&çsêyéT eTs¡DÏ+#ê&ÉT. ‘=$Tà<äe @≥ ñ|üqj·TqeTT #XÊs¡T. Ä ‘·sê«‘·

e~q>±s¡sTTq sêeT≈£îe÷s¡Tì uÛ≤s¡ z eT>∑ •Xóe⁄ì ø£ì eTs¡DÏ+∫q~.

sêeT≈£îe÷s¡T&ÉT uÛ≤sê´ $jÓ÷>∑eTT‘√ $s¡øÏÔ #Ó+~ ø£\ø£‘êÔ #sê&ÉT. ø=~›s√E\≈£î lsêeTø£èwüí ≈£L&Ü ø£\ø£‘êÔ

e∫Ã z <Ûäì≈£îì Ç+≥ n$T‘·uÛÑøÏÔ ÁX<ä∆\‘√ |üP»\T #j·T&É+ e\q yês¡+‘ê á‘·ì uÛÑøÏÔ Á|üe‘·TÔ\≈£î ÄXÃs¡ b˛jTyês¡T.

sêeTø£èwüßí&É+fÒ yê]øÏ n$T‘· uÛÑøÏÔ ÁX<ä∆\T ø£*–q$.

132

7e ‘·s¡>∑‹


á düeTj·T+˝À ø£\ø£‘êÔ≈£î ñ‘·Ôs¡~X>± qTqï <äøÏåDÒX«s¡eTì Á|üdæ<ä∆ |ü⁄D πøåÁ‘·+˝À sêDÏ sêqeTDÏj·TqT z

»$T+<ë]DÏ ø±[ø±<$ Ä\j·÷ìï ø£Ïº+∫q~. n|üŒÏπø nø£ÿ&É Ä πøåÁ‘êìøÏ n~Û <e‘·sTTq uÛÑe‘ê]D°<$ Ä\j·T+

<XÊ\j·T+ sê<Ûëø£ècÕí\j·TeTT\T ñqï$. sêqeTDÏ >=|üŒ uÛÑ≈£îÔsê\T. uÛÑs¡Ô eTs¡DÏ+#êø£ ÄyÓT ø±oøÏ b˛sTT dæús¡|ü&Ü\ì

düHêïVü≤+˝À ñ+&É>± »>∑Hêà‘· kÕøå±‘·ÿ]+∫ ø±oøÏ b˛e\<äì, <äøÏåDÒX«s¡eTT˝ÀH Ä\j·÷ìï ø£Ïº+#·eTì #Ó|æŒq<äì,

sêqeTDÏ Ä\j·÷ìï |üP]Ô #dæq~>±˙ ns¡Ã≈£î …e«s¡÷ sê Ò<äT. Ç|ü&ÉT sêeT≈£îe÷s¡T&ÉT Ä <yê\j·÷ìï Áu≤Vü≤àDT\

ù|s¡ sêdæqyês¡T e∫Ã |üP»\T #j·T<äTs¡ì #Ó|üŒ>± ÄyÓT Ä $<ÛäeTT>± #dæq~. yÓ+≥H sêeT ≈£îe÷s¡T&ÉT ns¡Ã≈£îì>±

e∫Ã |üPC≤~ø±\T ~e´+>± ìs¡«]Ô+#ê&ÉT. ø=~› ø±˝≤ìøÏ yês¡T eTè‹ #Ó+<ä&É+‘√ ≈£î≥T+ã uÛ≤s¡eTT sêeTø£èwüßíìô|’

ã&ç+~.

sêeTø£èwüßíìøÏ uÛÑ>∑e<Ûë´q+ m≈£îÿesTT+~. $ÁXÊ+‹ <=]øÏq|ü&É ≤¢ Á|üø£ÿH ñqï |ü+#·eÏ nqT düàXÊHêìøÏ

yÓ[fl ‘·|üdüT‡ #düTÔ+&Ó&çyê&ÉT. ø=ìï s√E\≈£î ø±[ø±e÷‘· Á|ü‘· ø£åyÓTÆ n‘·ìøÏ ñ|ü<XeTT *#·TÃ#·T+&~. sêeT ø£èwüßíì

XøÏÔ kÕeTsêú \T n+<ä]ø° ‘Ó*dæq$. düàXÊqyêÏø£ #·T≥Tº ‘·T\dæ yÓTTø£ÿ\T, bÕ]C≤‘·|ü⁄ #Ó≥T¢ ô|+#ês¡T uÛÑ≈£îÔ\T. <ëìø£Ï

#·T≥÷º Äes¡D ø£≤º\ì sêeTø£èwüßí&çøÏ dü+ø£\ŒeTT ø£*–q~. >∑+>±q~ es¡<ä\˝À ø£*dæq kÕe÷Á– n+‘ê ø=≥Tº≈£î

e∫Ãq~. ø£åD≤\˝À <ëìøÏ Á|üVü≤Ø @s¡Œ&ç+~.

sêeTø£èwüßíì ~e´ X≈£îÔ\T $ì ¬s+&Éej·Tqï sêyTX«s¡T&ÉT ‘·*¢ sêDÏ ø±e÷] |ü⁄wüÿ]DÏøÏ s¡eTàì #Ó|æŒ|ü+bÕs¡T. ‘·*¢

Ä»„yTs¡ dü«Á>±eTeTT eTØ uÛÑøÏÔ |üs¡T&ÉsTT düHê´dæ>± e÷s¡T‘·Tqï ≈£îe÷s¡Tì #·÷∫ Ä‘·ìøÏ $yêVü≤eTT #dæq ø=+‘·

e÷s¡TŒ edüTÔ+<äì ‘·\+∫ Äj·Tqø° $wüj·T+ #Ó|æŒq~. »j·Tsê+uÛÑŸ Á>±eTeTT˝Àì sêeT#·+Á<ä eTTUÀbÕ<Ûë´≈£î

≈£îe÷¬sÔ XÊs¡<ëeTDÏ ‘·q uÛ≤s¡ >± uÛÑ>∑e+‘·Tì# ìπs›•+|üã&çq<äì yê]øÏ sêeTø£èwüßí&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT. sêyTX«s¡T&ÉT Ä s¡T

yÓ[fl eTTUÀbÕ<Ûë´j·T≈£î á $wüj·TeTT #Ó|üŒ>± n‘·&ÉT dü+‘√wüeTT‘√ XÊs¡<ë sêeTø£èwüßí\≈£î 1859˝À $yêVü≤eTT

#˚XÊs¡T.

1861 es¡≈£L yês¡<ë sêeTø£èwüßí\T ø±e÷] |ü⁄wüÿs¡eTT˝ÀH ñHêïs¡T. Ä dü+e‘·‡s¡yT sêqeTDÏ dü«s¡ZdüTúsê …’ Ä

j·÷dæúøÏ ÄyÓT n\T¢&ÉT eT<ÛäTs¡T&ÉT yês¡düT&ÉsTTHê&ÉT.

sêeTø£èwüßíìøÏ zs√E ø±oe÷‘· <Ûë´q+˝À ñ+&É>± ø±∞e÷‘· ø£qã&ç ˇø£ jÓ÷–ì e∫Ã ˙≈£î ø=+‘· $<ä

Hs¡TŒ‘·T+~. Hs¡TÃø√eTì #Ó|æŒì. Ä Á|üø±s¡yT uÛ…’s¡M ÁãVü≤àDÏ nqT jÓ÷–ì e∫Ã jÓ÷>∑XÊg s¡Vü≤kÕ´\T ‘Ó*|æq~.

ÄyÓT ‘ê+Á‹ø£, yÓ’wüíe kÕ<ÛäHê $<ÛëHê\T ‘Ó*dæ nqTuÛÑe|üPs¡«ø£+>± #·÷dæq eTVü≤˙j·TTsê<äT 64 ‘ê+Á‹ø£ kÕ<ÛäHê\T

Äj·Tq #‘· #sTT+∫q~. sêeTø£èwüßí&ÉT kÕ<Ûës¡D e÷qe⁄&ÉT ø±&Éì ne‘ês¡|ü⁄s¡Twüß&Éì #Ó|æŒq~ ÄyÓTjT.

á $wüj·T+ ø£\ø£‘êÔπø>±ø£ <XeTT˝À #ê˝≤ <ä÷s¡+ sêeTø£èwüßí&ÉT >∑T]+∫ ‘Ó*dæq~. á $wüj·T+ $ì nHø£

eT+~ |ü+&ç‘·T\T, jÓ÷>∑T\T >∑Ts¡Te⁄\T e∫Ã |üØøÏå+∫ yÓfi≤fls¡T. n+<äT˝À eTTKT´&ÉT >öØø± ‘·s¡ÿuÛÑ÷wüDT&ÉT.

sêeTø£èwüßí&çøÏyM |ü≥º Ò<äT. Äj·Tq ~q#·s¡ Äj·Tq<. á˝À|ü⁄ ‘√≥|ü⁄]j·TqT ˇø£ düHê´dæ e∫Ã sêeTø£èwüßíìøÏ

y<ë+‘· $<ä uÀ~Û+#ês¡T. Äj·Tq #ê˝≤ ø±\eTT ‘·|üdüT‡ #dæ á Àø£eTT $T<Ûä j·Tì ÁãVü≤àyT dü‘· eTì ‘Ó\TdüT≈£îqïyê&ÉT.

sêeTø£èwüßíìøÏ düHê´dü$T∫Ãq~ Äj·TH!

133 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

Äj·THø±<äT, eTqø£e⁄\T, |ü+&ç‘·T\T, eTVü‰ãTTwüß\T n<Ó’«‘· ì>∑TZ‘*Ãq dü‘· eT<! >∑<ë<Ûäs¡T&ÉT>± ñqï sêeTø£èwüßíìøÏ

ù|s¡T e÷]Ã düìïVæ≤‘·+>± ñ+&ç m+‘√ n_Ûe÷ì+∫q eT<ÛäTs¡T&ÉT 1871˝À eTs¡DÏ+∫ 1876˝À sêeTø£èwüßíì ‘·*¢

eTs¡DÏ+∫q~. nqï sêyTX«s¡T&ÉT >∑‹+#ê&ÉT.

ÄHêÏ ÁãVü≤à düe÷»eTT˝Àì ô|<ä›\T ø=+<äØj·Tq≈£î •wüß´\sTTHê n|üŒÏes¡≈£L yês¡T düHê´dü+ Ò<äì,

$Á>∑Vü‰sê<Ûäq ≈£L&É<äì #Ó|æŒqyêπs $<ÛäeTT>±H m+‘·Ï eTVü≤˙j·TT&ÉT ø£qã&çHê ª<e⁄&çï #·÷|ækÕÔsêμ nì n&çπ>

qπs+Á<äTìøÏ #·÷|ü⁄‘êqT s¡eTàì ‘·q #‹ì n‘·ìøÏ ‘êøÏ+∫ n‘·ì˝À $|üØ‘· e÷s¡TŒ e∫Ã+~! ª˙ ø√düyT HqT

#·÷düTÔHêïqT mHêïfifl≈£î e#êÃeìμ n‘·ìøÏ ‘·q ~e´ e≈£îÔ*#êÃ&ÉT.

sêeTø£èwüßíì •wüß´\qT áX«s¡ø√Ï n+≤s¡T. áj·Tq •wüß´\˝À $yø±q+<äT&ÉT eTTKT´&ÉsTTHê, |üPs¡í #·+Á<ä|òüTÀwt,

Hê>∑eTVü‰Xj·TT&ÉT, Vü≤ØXó&ÉT, ìs¡+»qT&ÉT, ø±obÕ<äT&ÉT, ã\sêyéTuÀdt, <y+Á<äHê<Ûé eTE+<ësY ‘êsêø±Hê<Ûä

>√bÕ\T&ÉT, Ç+ø± nHø£ eT+~ Åd”Ô\T ñ+&yês¡T.

1885 HêÏπø sêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü ø£+sƒêìøÏ πøq‡sY e∫Ã+~. Äj·Tq yÓ’<ä + #sTT+#·Tø√ Ò<äT. z s√E

$yø±q+<äTìøÏ ‘·q düs¡«X≈£îÔ\T <Ûës¡b˛XÊ&ÉT. Hê düs¡«dü«eTT øÏ∫Ã HqT |òüø°s¡Tqj·÷´qT. á XøÏÔ‘√ Àø±ìøÏ yT\T

#≈£Ls¡ÃeTì #Ó|æŒ ÁXÊeD ãVüQfi ne÷yêdü ns¡úsêÁ‹ ¬s+&ÉT >∑+≥\≈£î eTVü‰düe÷~Û #Ó+<ë&ÉT.

Ä ‘·s¡Teyê‘· $yø±q+<äT&ÉT sêeTø£èwüí eTsƒ¡+ nqï ù|s¡Tq Á|ü|ü+#· yê´|üÔeTT>± Ä lø£èwüßíì uÀ<Ûäq\qT

Á|ü#ês¡eTT #düTÔHêïs¡T.

≈£î\eT‘· es¡Z es¡í$eø£å‘· Ò<äT. uÛÑ>∑e+‘·Tì #πs nHø£ e÷sêZ\˝À M]~ ˇø£Ï. ø±ì M]˝À ˇø£ÿ |üs¡eTVü≤+dü

‘·|üŒ uÛÑ>∑e+‘·Tì #·÷∫qyê¬ses¡÷ Òs¡T. áj·Tq düeTø±*≈£î … e+>∑<XÊìøÏ #Ó+~q \Vü≤], eTTπøÔX«s¡–], lkÕsTTu≤u≤,

ø±o˝À dæús¡|ü&çq ‘Ó\T>∑T eTVü‰jÓ÷– Á‹*+>∑kÕ«$T yÓTT<ä …’qyês¡T ñHêïs¡T.

134

7e ‘·s¡>∑‹


```

Ç+&√sY sêC≤ eT\Ωs¡sêe⁄ ôVA˝≤ÿsY ‘·q ÄkÕúq Á|üeTTKTì‘√ #·<äs¡+>∑e÷&ÉT‘·THêïs¡T. Äj·Tq ‘êH√&çb˛jT

<äX˝À ñ+&ç ∫sê≈£î |ü&ÉT‘·THêïs¡T.

ø=+#Ó+ <ä÷s¡+˝À ì\TÃì ñqï ˇø£ e´øÏÔ Ä Ä≥qT ì•‘·+>± |ü]o*düTÔHêï&ÉT. sêC≤yê]ì Ä dü+ø£≥+

qT+∫ ‘·|æŒ+#ê\H ñ<›X+ n‘·ìøÏ ø£*–+~. kÕVü≤dæ+∫ ªªsêC≤! bÕe⁄ Hê>∑&ç À ø±<äT, á >∑&çøÏ q&É|ü+&çμμ

nì dü÷∫+#ê&ÉT. sêE n˝≤π> #dæ $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T.

sêE>±] $»j·÷ìøÏ ‘√&ÉŒ&çq e´øÏÔ s¡a≤˙‡ \ø°åàuÛ≤sTT ‘·s¡|ü⁄q Ä+π>¢j·TT\‘√ b˛sê&çq Ms¡T&ÉT. n‘·DÏí

•øÏå+#·e\dæ+<äì Ç+&√sY sêE≈£î Ä+π>¢j·TT\T n|üŒ–+#ês¡T.

$|ü¢e+ $|òü\yÓTÆHê Á|ü»˝À¢ $|ü¢e Ms¡T\|ü≥¢ >ös¡yê<äsê\T ô|]>±sTT. Ä+π>¢j·TT\≈£î ‘√&ÉŒ&ç, $|ü¢yêìøÏ

yÓqTïb˛≥T bı&ç#ê&É+≥T ‘·qô|’ $eTs¡Ù\T sêe≥+ ≈£L&É Äj·Tq $+≥THêïs¡T. á ø±s¡D≤\e\¢ $|ü¢eø±s¡T\|ü≥¢

Äj·Tq <äèø£Œ<∏ä+˝À e÷s¡TŒ sêkÕ–+~. <ëìøÏ‘√&ÉT Ä≥˝À kÕj·T|ü&çq n‘·ì|ü≥¢ sêE Á|üdüqTï\j·÷´s¡T.

n+<äTπø n‘·DÏí $eTT≈£îÔDÏí #j·Te\dæ+<äHêïs¡T.

Ä e´øÏÔ ø£è‘·»„‘·‘√ sêE>±]øÏ qeTdüÿ]+∫ ø=\Te⁄ yÓ&É*b˛j·÷&ÉT. dü«Á>±eTyÓTÆq ø£s¡+dü<éøÏ yÓ[fl

eékÕj·T eè‹Ô À ìeT>∑Tï&Éj·÷´&ÉT. n‘·ì ù|s¡T »ys¡uÛ≤sTT |üfÒ Ÿ.

˝≤&éuÛ≤sTT n‘·ìø£ìï$<Ûë\ nqT≈£L\e‹ nsTTq Ç˝≤¢\T. ÄyÓT #·T≤º\≈£î düTs¡_Û— n‹<∏äv, nuÛ≤´>∑‘·T\≈£î

nqï|üPs¡í. Ä <ä+|ü‘·T\¬ø’<äT>∑Ts¡T eT>∑|æ\¢\T, ˇø£ Ä&É|æ\¢. ñ≈£îÿeTìwæ>± ù|s=+~, sêeTTìøÏ \ø£åàDTì˝≤,

ø£èwüßíìøÏ ns¡T®qTì˝≤ >±+BÛJ‘√ nqTã+<Ûëìï ô|qydüT≈£îqï e\¢uÛÑuÛ≤sTT |üfÒ Ÿ yê]˝À Hê\T>∑eyê&ÉT.

$<ëúÛ≤´dü+ :

Äs¡e @≥ ø£s¡yéTkÕ<é Àì ˇø£ >∑T»sêr bÕsƒ¡XÊ\˝À |üfÒ Ÿ $<ëúÛ≤´düe÷s¡+uÛÑeTsTT+~. ø±ì nø£ÿ&ç

yê‘êes¡D+>±ì, uÀ<Ûäq |ü<ä∆‘·T\T>±ì n‘·ìøÏ q#·Ã Ò<äT. Ä+>∑¢$<ä quÛÑ dæ+#ê\H ñã˝≤≥+ ñ+~. ø±ì Ä

düsê›sY e\¢uÛ≤jYT

|üfÒ Ÿ

135 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

bÕsƒ¡XÊ\ q&çj·÷&é À e÷Á‘·yT ñ+~. n|üŒÏπø q&çj·÷&é À yTqe÷eT\ Ç+À¢ ñ+≥T, n‘·ì nqï $sƒ¡ ŸuÛ≤sTT

$<ë´uÛ≤´dü+ #düTÔHêï&ÉT. |üfÒ ŸqT ≈£L&É nø£ÿ&É≈£î |ü+|æ‘ bı<äT>∑T ø√düTø=ì bÕ\T ‘ê–q≥¢e⁄‘·T+<äì ‘·+Á&ç

uÛ≤$+#ê&ÉT. e\¢uÛ≤jYT ˙s¡T>±]b˛j·÷&ÉT. Ä |ü]dæú‹˝À n<äèwüº+ n‘·ì Ç+Ï‘·\T|ü⁄ ‘·Ïºq≥¢sTT+~. ‘·q

]˝ÀH ˇø£ Áô|’yŸ Ä+>∑¢bÕsƒ¡XÊ\ kÕú|æ+#·ã&ç+~. n‘·ìøÏ ÁbÕD+ Ò∫e∫Ãq≥¢sTT+~. eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\T

Ä bÕsƒ¡XÊ\˝À $<ë´s¡®q #XÊ&ÉT. |æ<ä|ü ô|≤¢&é Á>±eT+˝À n‘·&ÉT ‘·q ]yês¡sTTq Äs¡T>∑Ts¡T $<ë´s¡Tú\‘√

ˇø£ edü‹>∑èVü‰Hïs¡Œs¡T#·Tø=Hêï&ÉT. $T–*qyê]˝≤ yêsêìø=ø£kÕ] Ç+ÏøÏe∫Ã düs¡T≈£î\T ‘Ó#·TÃø=+≥THêï&ÉT.

s√Eø=ø£s¡T #=|üq e+≥#dü÷Ô ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\˝À ◊<äe ‘·s¡>∑‹ |üP]Ô#XÊ&ÉT. Çø£ÿ&É #·<äTe⁄ |üP]ÔnsTTq

‘·s¡Tyê‘· n‘·&ÉT q&çj·÷&é À ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\˝À #sê&ÉT.

nHê´j·÷HÓï~]+#·&É+, n+<äTø√dü+ m+‘·Ïyê]‘√HÓ’Hê ‘·\|ü&É&É+ |üfÒ Ÿ≈£î ∫qïHêÏqT+&ç ñqï düT>∑TD≤\T.

|ü⁄s¡bÕ\ø£ dü+|òü÷ìøÏ ˇø£ ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT nuÛÑ ]ú>± ì\ã&Ü¶&ÉT. Äj·Tq Á|ü‘· ]ú mìïø£ À ‘·q≈£î ¬>\T|ü⁄

‘·<∏ä eTqï nVü≤+ø±s¡+‘√, ªªã&ç|ü+‘·T\T ¬>*ùdÔ ‘êqT MTdü+ >=]–+#·T≈£î+≤μμ qì ;ÛwüD Á|ü‹»„ #XÊ&ÉT. n‘·ì

Á|ü‹»„qT |üfÒ˝Ÿ düyê\T>± rdüTø=Hêï&ÉT. ‘·q ‘√Ï $<ë´s¡Tú\ düVü≤ø±s¡+‘√ Ä ñbÕ<Ûë´j·TTì |üøå±q

πssTT+ãefiófl ø£èwæ#XÊ&ÉT. n‘·ì ø£wüº+ |òü*+∫, Ä ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ¬>*#ê&ÉT.

22e @≥ n‘·ìøÏ yÓTÁÏø |üPs¡ÔsTT´+~. Hê´j·Tyê~>± J$‘·+ kÕ–+#ê\H ø±+ø£å ñ+~. ø±ì j·T Ÿ.j·T Ÿ._.

|üP]Ô #j·÷\+fÒ n<ÛäeT+ Äπsfiófl |ü&ÉT‘·T+~. n+‘·Ï r]ø£>±ì, Ä]úø£yÓTÆq ‘êVü≤‘·T>±ì ‘·q≈£î Ò<äT. |ü⁄düÔø±\qT

kÕúìø£ Hê´j·Tyê<äT\e<ä› n&ç– ‘Ó#·TÃø=ì, eT÷&+&ÉT¢ ì]«sêeTø£èwæ dü*Œ, õ˝≤¢ |”¢&És¡T |üØø£å bÕ´ôd’Hê&ÉT.

˝≤j·Ts¡T>± J$‘·+ :

eø°\T>∑ Äj·Tq >√Á<Ûë˝À ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\T ÁbÕø°ºdüT #XÊs¡T. n≥T‘·sê«‘· Äj·Tq ô|<ä›|ü≥ºDyÓTÆq

uÀs¡‡<äT≈£î ‘·q ø±|ü⁄s¡+ e÷sêÃs¡T. ø=~›s√E˝À¢H Äj·Tq ÁøÏ$Tq Ÿ ˝≤j·Ts¡T>± eT+∫ù|s¡T dü+bÕ~+#ês¡T.

b˛©düT\T ‘Ó#Ã πødüT˝À¢ Äj·Tq eTT<ë›sTT\ ‘·s¡|ü⁄q yê~+#yês¡T. yês¡T ‘Ó#Ã <=+>∑kÕ≈£åî\qT ‘·q Á|üXï\

|üs¡+|üs¡‘√ ‹ø£eTø£ô|Ïº eTT<ë›sTT\qT $&ÉT<ä\ #sTT+#yês¡T. Äj·Tq Hê´j·TXÊÁdüÔbÕ≥yê\≈£î ‘êsêÿD+>± øÏ+~

πødüT qT<äVü≤]+#·e#·TÃ.

ˇø£ |üsê´j·T+ Äu≤ÿØXÊK ÇHéôdŒø£ºsY <=+>∑ kÕsê ‘·j·÷s¡T#ùdyêDÏí |ü≥Tºø=ì πødüTô|≤º&ÉT. n‘·ìe<ä›

\_Û+∫q ¬s+&ÉT kÕsêd”kÕ*ï kÕøå±´\T>∑ yTõÁùdºŸ eTT+<äT <ëK\T #XÊ&ÉT. Ä eTT<ë›sTT‘·s¡|ü⁄q |üì#düTÔqï |üfÒ Ÿ

d”kÕ˝Àì Á<äyêìï |üØø£å #sTT+#ê\Hêïs¡T. &Üø£ºs¡T |üØø£åe\¢ Ä d”kÕ˝À¢~ kÕsêsTT ø±<äì, eT+∫˙s¡ì ‘*+~.

|òü*‘·+>± πødüT ø=Ïºyj·Tã&ç+~. ∫Á‘·yTeT+fÒ Ä Á‘ê>∑TuÀ‘·T yTõÁùdºŸ kÕsêsTT Á‘êπ>dæ, yêÏ À ˙fiófl b˛XÊ&ÉT.

á$<Ûä+>∑ |üfÒ Ÿ #‹˝À πødüT\T M–b˛e≥+ b˛©düTyê]øÏ, Á|üuÛÑT‘·« Hê´j·Tyê<äT\≈£î ø£+≥ø£ÁbÕj·TyÓTÆ+~.

@y√ ≈£î+ÏkÕ≈£î\T #Ó|æŒ yTõÁùdºŸ Hê´j·TkÕúHêìï Äq+<é≈£î e÷]Œ+#ê&ÉT. |üfÒ Ÿ ≈£L&É nø£ÿ&çπø eTø±+

e÷sêÃs¡T. eT∞fl ø£<∏ä yÓTT<äÏπø e∫Ã+~. @ sêsTT nsTT‘H+ |üfiSfl&É>=≥Tºø√e&Üìø£qï≥¢sTT+~. Çø£ ˝≤uÛÑ+

Ò<äì dü+e‘·‡s¡+ ‹s¡≈£îÿ+&ÜH ø√s¡TºqT uÀs¡‡<éπø e÷sêÃs¡T.

uÛ≤sê´ $jÓ÷>∑+ :

ˇø£Hê&ÉT |üfÒ Ÿ ø√s¡Tº À yê~düTÔ+&É>± ‘·+‹ e∫Ã+~. ˇø£kÕ] <ëìï #·<äTe⁄ø=ì, eTs¡\ ‘·q yê<äq

ø=qkÕ–+#ês¡T. ø√s¡Tº ø±s¡ Áø£eT+ |üPs¡ÔsTT+~. n≥T‘·sê«‘· Äj·Tq uÛ≤s¡ #·ìb˛sTT+<äqï yês¡Ô ‘Ó*dæ ˝≤j·Ts¡T¢

e\¢uÛÑuÛ≤sTT >∑T+&Ó ìã“sêìøÏ, ø±s¡ Bø£å≈£î $düTÔb˛j·÷s¡T.

136

7e ‘·s¡>∑‹


Äj·Tq≈£î 16e @≥H $yêVü≤eTsTT+~. yê] nH√´q´ <ë+|ü‘ê´ìøÏ ∫Vü‰ï\T ≈£îe÷¬sÔ eTDÏu…Hé, ≈£îe÷s¡T&ÉT

<äVü‰úÛ≤jYT. uÛ≤s¡ eTs¡DÏ+#HêÏøÏ |üfÒ Ÿ ej·TdüT 33 dü+e‘·‡sê Ò. eT∞fl ô|[fl #düTø=eTàì m+<äs√ Äj·Tq≈£î

dü\Vü‰ Ç#êÃs¡T. ø±ì uÛ≤s¡ ô|’ >∑\ eTeT‘êqTsê>±*ï |ü⁄s¡düÿ]+#·Tø=ì, |ü⁄q]«yêVü≤+ô|’ Äj·Tq ÄdüøÏÔ #·÷|ü Ò<äT.

u≤]wüºs¡T #·<äTe⁄ø√dü+ d”eT≈£î yÓfi‚fl+<äT≈£î Äj·Tq≈£î neø±X+ e∫Ã+~. ≈£îe÷¬sÔqT, ≈£îe÷s¡Tì u§+u≤sTT˝Àì

ªø°«Hé yTØdt ¬sdæ&Óì¸j·T Ÿ dü÷ÿ Ÿμ ˝À #]Ã, 1910 ˝À Ç+>∑¢+&ÉT˝À $<ä Hês¡+_Û+#ês¡T. ª˝≤μ |ü⁄düÔø±\T

ø=q&Üìø±j·Tqe<ä› kıeTTà\T Òe⁄. n+<äTπø Á|ü‹~q+ ‘·q ãdüqT+&ç <ë<ë|ü⁄ 12 yÓTÆfifl <ä÷s¡eTTqï ª$T&ç Ÿ

f…+|ü⁄ Ÿμ Á>∑+<∏ë\j·÷ìøÏ q&É∫yÓ[fl, s√E≈£î 10, 12 >∑+≥\bÕ≥T Á>∑+<∏ä|üsƒ¡q+ kÕ–+#ês¡T. á$<Ûä+>± ¬s+&ÉT

dü+e‘·‡sê\T nôVAsêÁ‘ê\T ø£èwædü*Œ, Á|ü<∏äeTÁX‚DÏ À nÁ>∑>∑DT´&ÉT>± ñrÔs¡Tí …’Hês¡T. @uÛ…’ bÂqT¢ ãVüQe÷q+

n+<äTø=Hêïs¡T. $<ä qT |üP]Ô#düTø=ì, uÛ≤s¡‘·<XÊìøÏ ‹]–e#êÃs¡T.

‘·q Hê´j·Tyê<ä eè‹Ôì Äj·Tq nVü≤eTà<ëu≤<é À kÕ–+#ês¡T.

>±+BÛJ‘√ |ü]#·j·T+ :

>±+BÛJ nVü≤eTà<ëu≤<äT˝À düãs¡àr ÄÁXeT+ kÕú|æ+#ês¡T. |ü⁄s¡Á|üeTTKT\≈£î ≈£L&É*jÓÆTq >∑T»sê‘Y ø£¢ãT“

H=ø£Ï ¬s+&ÉTe÷s¡T¢ dü+<ä]Ù+#ês¡T. ‘·q ÄÁXeT \øå±´\qT $e]+#ês¡T. ø±ì e\¢uÛ≤jYT e÷Á‘·+ qqï+≥Tø√e<ä›qï≥Tº

<ä÷s¡+>± ñHêïs¡T. ô|’>± >±+BÛJ ñ<›XÊ\qT |ü]Vü≤dæ+#ês¡T.

;Vü‰sY Àì #·+bÕs¡Hé õ˝≤¢ À Ä+π>¢j·TT\T ˙* ‘√≥\ j·T»e÷qT\T. yês¡T uÛ≤s¡rj·T ¬s’‘·T\qT |”*Ã

|æ|æŒ#düTÔHêïs¡T. >±+BÛJ n#·ÃÏ ¬s’‘·T\ düeTdü \qT |ü]wüÿ]+|üuÀj·÷s¡T. yÓ÷rVü≤] yTõÁùdºŸ n~ düVæ≤+#· Òø£

b˛j·÷&ÉT. >±+BÛJì Ä õ˝≤¢ À n&ÉT>∑Tô|≥ºsê<ä+≥T ìùw<Ûë»„\T C≤Ø#XÊ&ÉT. >±+BÛJ Ä Ä»„qT ~Ûø£ÿ]+∫

n¬sdüºj·÷s¡T. ‘·q sêø£ Àì Ä+‘·sê´ìï yTõÁùdºŸ eTT+<äT yêvSà\$T#êÃs¡T. <ëì‘√ Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·q πødüT

qT|üdü+Vü≤]+#·Tø=qï~. Ä ˙* ‘√≥\ eéVü‰s¡+ ≈£L\+ø£wü+>∑ $#ê]+#+<äT≈£î ‘·q dü+dæ<ä∆‘·qT e´ø£Ô+ #dæ+~.

á yês¡Ô <XÊìï Äùd‘·T d”‘ê#·\+ ø£~*+∫+~. Á|ü»\˝À sê»ø°j·T #Ó’‘·q´+ ø£*Z+#ê\H \ø£å +‘√

ª>∑T»sê‘Y düuÛÑμ nH Á|üC≤dü+düú yÓ*dæ+~. <ëìøÏ >±+BÛJ n<Ûä ø£åkÕúq+ n\+ø£]+#ês¡T. ø±s¡ <ä]Ù>∑ |üfÒ Ÿ

Äj·Tq≈£î ‘√&ÉŒ&É&Üì≈£î<äT´≈£îÔ\j·÷s¡T. Ä dü+düú >√Á<ë˝À 1917 ˝À yÓTT<äÏ sê»ø°j·TdüuÛÑ ìs¡«Væ≤+∫+~.

yÓÏº#êøÏØ <äTsê#êsêìï ìs¡÷à*+#ê\ì rsêàì+∫, n~ Ä#·s¡D˝À $»j·T+ ≈£L&É kÕ~Û+∫+~.

¬ø’sê dü‘ê´Á>∑Vü≤+ :

1918e dü+e‘·‡s¡+˝À ¬ø’sê õ˝≤¢ À n‹eèwæºe\¢ |ü+≥\T HêXqeTj·÷´sTT. Ä ø±s¡D+#‘· •düTÔ\T

ì\T|ü⁄ #j·T+&Éì ¬s’‘·T\T, XÊdüqdüuÛÑT´\T Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ mH√ï $qïbÕ\T #düT≈£îHêïs¡T. ø±ì ø£ …ø£ºsY ¬ø’sê õ˝≤¢ Àì

603 Á>±e÷˝À¢ πøe\+ 104 Á>±e÷˝À¢ e÷Á‘·+ •düTÔ ì\T|ü⁄#XÊ&ÉT. $T–*qyê]e<ä› ø£]ƒq#·s¡ \T rdüT≈£îì

•düTÔ\T edü÷\T#j·T+&Éì ñ‘·Ôs¡T«\T |ü+bÕ&ÉT.

¬s’‘·T\ u≤<Ûä*ï |ü]wüÿ]+#+<äT≈£î >±+BÛJ |üfÒ Ÿ kÕj·T+ rdüTø=Hêïs¡T. |ü+≥qwüº+ $esê\qT ‘Ó*ù|+<äT≈£î

|üfÒ Ÿ‘√ ø£*dæ >∑es¡ïs¡TqT dü+<ä]Ù+#ês¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ ‘êqT |üÏºq ≈£î+<\T≈£î eT÷&ø±fiflqï≥T¢>± eéVü≤]+∫+~.

>±+BÛJ n<Ûä ø£å‘·q q&çj·÷&ÉT˝À düuÛÑ »]–+~. Äj·Tq dü‘ê´Á>∑Vü‰ìøÏ Á|ü»\qT düe÷j·T‘·TÔ*ï #XÊs¡T.

mÏº |ü]dæú‘·T˝À¢qT •düTÔ\T #Ó*¢+#·sê<ä+≥T ìs¡ísTT+#·ã&ç+~. |üfÒ Ÿ Ä ÁbÕ+‘· Á|ü»\+<ä]ì πø ‘êÏô|’

q&çbÕs¡T.

140

7e ‘·s¡>∑‹


á dü+<äs¡“¤+>± |üfÒ Ÿ >±+BÛJ‘√bÕ≥T |ü<äVü‰s¡T HÓ\\bÕ≥T ms¡yê&É C…’\T˝À >∑&çbÕs¡T. Äø±\+˝À

Äj·Tq >±+BÛJøÏ ˙&É ≤ ‘√&ÉT+&ç, düeTdüÔ ùde\T #XÊs¡T. |üfÒ Ÿ‘√ ‘·q á kÕVü≤#·s¡ + ˇø£ n<äèwüº+>± >±+BÛJ

uÛ≤$+#ês¡T. Äj·Tq˝À ‘·q e÷‘·èeT÷]Ôì <ä]Ù+#êqì Á|üX+dæ+#ês¡T.

C…’\T˝À >±+BÛJ ndüŒèX´‘ê ìs¡÷à\H√<ä eT $»j·÷ì¬ø’ ñ|üyêdüBø£å ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ Äj·TqqT

ÄHê& $&ÉT<ä\ #dæ+~.

e\¢uÛ≤jYT eTT≈£îÿ≈£î dü+ã+~Û+∫q yê´~Û‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêïs¡T. Ä yê´~ÛøÏ XÁdüÔ∫øÏ‘·‡ #j·Te …qì, n+<äT#

Äj·TqqT $&ÉT<ä\ #j·Te\dæ+<äì Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ yÓ’<äT´\T dü\Vü‰ Ç#êÃs¡T. Ä |ü]dæú‘·T˝À¢ Äj·Tq >±+BÛJ

$&ÉT<ä …’q 7 e÷kÕ\≈£î $&ÉT<ä\j·÷´s¡T.

Äj·Tq ‘·q ndü«düú‘·≈£î ‘ê‘êÿ*ø£ ∫øÏ‘·‡ bı+<ës¡T. yÓ’<äT´˝≤|üπswüHé nedüs¡eTHêïs¡T. ø±ì n+‘·Ï e´e~Û

‘·q≈£î Ò<äì Äj·Tq ‹]– ùdyêø±s¡ Áø£e÷˝À¢ ìeT>∑Tï\j·÷´s¡T. >∑T»sê‘Y $<ë´|”sƒêìï Áø£eTã<ä∆+#dæ, n+<äT˝À

>±+BÛJ uÀ<Ûäq\≈£î ÁbÕ<Ûëq´+ ø£*Œ+#ês¡T. uÀs¡‡<é ‘ê\÷ø±˝À $»è+_Û+∫q ù|¢>∑T yê´~Û ìyês¡D¬ø+‘√ ø£èwæ

#XÊs¡T. Á|üuÛÑT‘·«|ü⁄ <√|æ&ç# Á≈£î+–b˛sTTq >∑T»sê‘Y ¬s’‘·T\ø√dü+ 10 \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T b˛>∑T#dæ Äj·Tq yê]

Hê<äTø=Hêïs¡T.

ø±+Á¬>dt bÕ\q :

1935 Ç+&çj·÷ #·≥º+ neT\T˝ÀøÏ e∫Ã+~. <ëì Á|üø±s¡+ sêÁwüº XÊdüqdüuÛÑ\≈£î »]π> mìïø£\˝À

b˛°#j·T&ÜìøÏ ø±+Á¬>dt ìXÃsTT+∫+~. á ø±s¡ ø£ ≤bÕ\qT ìs¡«Væ≤+#·&ÜìøÏ, nuÛÑ s¡Tú\qT ìs¡ísTT+#·≤ìøÏ

ø±s¡ es¡Z+ ˇø£ bÕs¡¢yÓT+Ÿ düuŸø£$T°Hs¡Œ]∫+~. <ëìøÏ |üfÒ Ÿ n<Ûä ≈£åî&ÉT. á dü+<äsê“¤q ø£$T° ìs¡«∫+∫q

eTÚ*ø£ dü÷Á‘ê\qT Äj·Tq nø£åsê\ neT\T»]bÕs¡T. me] $eTs¡Ù\qT …ø£ÿ#j·T Ò<äT. mìïø£\˝À ø±+Á¬>dt

|òüTq$»j·T+ kÕ~Û+∫+~. 8 sêÁcÕº\˝À ø±+Á¬>dt, 2 sêÁcÕº À¢ eTTdæ¢+©>¥ Á|üuÛÑT‘ê« Òs¡Œ&Ü¶sTT.

e\¢uÛ≤jYT ø±+Á¬>dt bÕs¡¢yÓT+≥Ø uÀs¡T¶ À Á|üeTTKkÕúq+ eVæ≤+#ês¡T. Áø£eT•ø£åD $wüj·T+˝À ø£]ƒq+>±

e´eVü≤]düTÔHêïs¡T. ø=ìï $wüj·÷\˝À ¬ø.m|òt.Hê]eTHé (u§+u≤sTT), mHé._.Kπs (eT<Ûä Á|ü<XŸ), düTuÛ≤wt #·+Á<äuÀdt

(u…+>± Ÿ) yÓTT<ä …’q yê]‘√ Äj·Tq ‘·\|ü≥T¢ |ü≥ºe\dæ e∫Ã+~.

ø±+Á¬>dt Á|üuÛÑT‘ê«\T Á|üC≤ÁX‚j·TdüT‡≈£î, Vü≤]»H√<ä∆s¡D≈£î m+‘·>±H√ bÕ≥T|ü&Ü¶sTT. yêÏ ø£qT>∑TD+>±

dü+düÿs¡D\T ≈£L&É Á|üyXô|≤ºsTT. á$<Ûä+>± á Á|üuÛÑT‘ê«\ bÕ\q Á|üC≤s¡+»ø£+>± ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\T

kÕ–+~.

¬s+&Ée Á|ü|ü+#· j·TT<ä∆yT|òü÷\T ◊s√bÕ K+&ÜHêïe]+#êsTT. Á_°wt Á|üuÛÑT‘·«+ ø±+Á¬>dtqT dü+Á|ü‹+#·≈£î+&ÜH

uÛ≤s¡‘·<XÊìï ≈£L&É j·TT<ä∆+˝ÀøÏ á&çÃ+~. n+<äT≈£î ìs¡düq>± ø±+Á¬>dt eT+Á‹esêZ\T sêJHêe÷ #XÊsTT.

»s¡à˙øÏ »bÕqT ≈£L&É ‘√&ÉTø±e≥+‘√ $TÁ‘·sêC≤´\ |ü]dæú‹ eT]+‘· ~>∑C≤]b˛sTT+~. Á_°wt Á|üuÛÑT‘·«+

uÛ≤s¡‘·<äX+qT+∫ ôd’Hê´*ï, <ÛäHêìï düMTø£]düTÔqï~. Bìï e´‹πsøÏ+∫Hê HÓÁVüA Á|üuÛÑè‘·T\qT ìs¡“+~Û+∫+~.

>±+BÛJ á nÁø£e÷\qT düVæ≤+#· Òø£ ªe´øÏÔ dü‘ê´Á>∑Vü‰μìï ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ¬s+&Ée dü‘ê´Á>∑Væ≤>± ìs¡ísTT+|üã&çq

|üfÒ Ÿ j·÷sê«&É C…’\T˝À ìs¡“+~Û+#·ã&Ü¶s¡T.

Á|üuÛÑT‘·« ≈£L≥˙‹ ø±s¡D+>± <˚X¯+˝À eT‘·ø£\Vü‰\T #Ó\πs>±sTT. n+<äTe\¢ >±+BÛJ dü‘ê´Á>∑Vü‰ìï

ì*|æyXÊs¡T. C…’\T˝À |üfÒ Ÿ Äs√>∑ + ø°åDÏ+∫+~. Ä ø±s¡D+>± Á|üuÛÑT‘·«+ Äj·TqqT $&ÉT<ä\ #dæ+~.

141 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

Á|ü|ü+#· j·TT<ä∆+˝À Á_≥Hé |ü]dæú‹ eT]+‘· øÏ¢wüºeTsTT+~. uÛ≤s¡rj·TT\ düVü≤ø±s¡+ bı+<ë\H ñ<›X+‘√

»]|æq ÁøÏ|t‡ sêj·Tu≤sêìï ø±+Á¬>dt ‹s¡düÿ]+∫+~.

øÏ«Ÿ Ç+&çj·÷ :

1942 Ä>∑wüßº 8q u§+u≤sTT˝À ø±+Á¬>dt ø£$T° düe÷yX+ »]–+~. μÄ+π>¢j·TT\T ‘·eT eT÷≥, eTT …¢

düs¡T›≈£îì <XÊìï $&ç∫b˛yê\+≥Tμ ñ<ä eT+ ÁbÕs¡+uÛÑeTsTT+~. u≤|üPJ >∑s¡®q\≈£î »&çdæq Á|üuÛÑT‘·«+ Äj·Tq‘√bÕ≥T

Á|üeTTK ø±+Á¬>dt Hêj·T≈£î\qT C…’fifl˝À ìs¡“¤+~Û+∫+~. á dü+<äs¡“¤+>± |üfÒ ŸqT nVü≤eTà<éq>∑sY ø√≥˝À 34

HÓ\\T ìs¡“¤+~Û+∫+~. á Bs¡Èø±\|ü⁄ C…’\T •ø£å À Äj·Tq≈£î Áù|e⁄\ ‘ê\÷≈£î yê´~Û eT∞fl ‹s¡>∑u…Ïº+~. nsTTHê

Á|üuÛÑT‘·«+ Äj·TqqT $&ç∫ô|≥º<ä\#·Tø√ Ò<äT.

uÛ≤s¡‘· yÓ’ÁkÕsTT ø±+Á¬>dt ø±s¡ es¡Z düuÛÑT´\‘√ pHé 25q dæe÷¢ À #·s¡Ã\T »s¡bÕ\ì ìXÃsTT+#ês¡T. Ä

nedüs¡+ >∑T]Ô+∫ |üfÒ ŸqT $T–*q ø±+Á¬>dt Hêj·T≈£î\‘√bÕ≥T Á|üuÛÑT‘·«+ $&ÉT<ä\ #dæ+~. |üfÒ Ÿ Ä düe÷yX+˝À

>±+BÛJì ø£*XÊs¡T. eTTdæ¢+©>¥ yê] eT&É‘· ù|N\‘√ dæe÷¢ #·s¡Ã\T $|òü\eTj·÷´sTT.

kÕ«‘·+Á‘· uÛ≤q÷<äj·T+ :

1945 ˝À Á_≥Hé À uÛ≤s¡‘·<X+ô|’ kÕqTuÛÑ÷‹>∑\ n°¢ Á|üuÛÑT‘·«+ n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ã+~. ¬s+&Ée Á|ü|ü+#·

j·TT<ä∆+ eTT–dæ, $TÁ‘·sêC≤´\≈£î $»j·T+ \_Û+∫+~. uÛ≤s¡‘·<X+˝À 1946 ˝À mìïø£\T »]>±sTT. πø+Á<ä

XÊdüqdüuÛÑ À q÷ÏøÏ 91 d”≥¢qT ø±+Á¬>dt ¬>\TÃø=qï~. n+‘ø±ø£ 8 sêÁcÕº À¢ eT+Á‹esêZ\T kÕú|æ+#·>∑*Z+~.

¬s+&ÉTsêÁcÕº\˝À eTTdæ¢+©>¥, ˇø£ sêÁwüº+˝À $TÁXeT eT+Á‹es¡Z+ @s¡Œ&Ü¶sTT. eTT>∑TZs¡T düuÛÑT´\‘√ ñqï‘ê~Ûø±s¡

eT+Á‹es¡Z+ uÛ≤s¡‘·<XÊìøÏ n°¢ sêj·TuÛ≤s¡+ |ü+bÕ&ÉT. |òü*‘·+>± nsêú+‘·s¡ Á|üuÛÑT‘·«yTs¡Œ&ç+~. n+<äT˝À HÓÁVüA,

|üfÒ Ÿ, sêC≤J\THêïs¡T.

‘·eT≈£î Á|ü‘´ø£ sê»´+ ø±yê\ì eTTdæ¢+©>¥ ‘·eT bÕ\q˝Àì sêÁcÕº À¢ eT‘·ø£\Vü‰*ï düèwæºk Ô+~. m+<äs√

Væ≤+<äTe⁄\T ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒj·÷s¡T. eT¬s+<äs√ Ä ÁbÕ+‘ê*ï $&ç∫ Ç‘·s¡ sêÁcÕº\≈£î e\dü e#êÃs¡T. <äTcÕº+>±ìï

K+&ç+∫ X‚wü XØsêìøÏ s¡ø£åD ø£*Œ+#·e\dæq |ü]dæú‹ @s¡Œ&ç+~. Ä ø±s¡D+>± nìwüºyÓTÆHê <X $uÛÑ»q≈£î ‘·\

ˇ>∑Ze\dæe∫Ã+~. 1947 Ä>∑wüßº 15q <X+ bÕøÏkÕúHé, uÛ≤s¡‘Y nH ¬s+&ÉT eTTø£ÿ\T>± $&çb˛‘·T kÕ«‘·+Á‘ê´ìï

düeTTbÕ]®+#·Tø=qï~. n<Ûä ≈£åî\T u≤ãT sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é, Á|ü<Ûëì HÓÁVüA, ñ|üÁ|ü<Ûëì |üfÒ Ÿ.

<X $uÛÑ»Hêq+‘·s¡+ ≈£L&É Ä•+∫q |òü*‘ê\T düeT≈£L&É Ò<äT. bÕøÏkÕúHé qT+&ç \ø£å\eT+~ Væ≤+<äTe⁄\T,

dæ≈£îÿ\T uÛ≤s¡‘·<XÊìøÏ ‘·s¡* edüTÔHêïs¡T. yês¡+<ä] |ü⁄qsêyêkÕ\≈£î |üfÒ Ÿ nVü≤]ïX\T bÕ≥T|ü&Ü¶s¡T.

dü«<X dü+kÕúqeTT\ $©q+ :

Á_°wt bÕ\Hê ø±\+˝À <X+ ¬s+&ÉT uÛ≤>±\T>± ñ+&~. yêì˝À ªÁ_°wt Ç+&çj·÷μ nqã& uÛ≤>∑+ Á_°wt

Á|üuÛÑT‘·«+# bÕ*+|üã&~. ªHÏyé Ç+&çj·÷μ nqã& uÛ≤>∑+ Ä+>∑¢ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ˝Àã&ç dü«<X dü+kÕúHêBÛXó\#‘·

|ü]bÕ*+|üã&ÉT‘·T+&~. á dü+kÕúHê\T 562. MÏô|’ Á_°wt kÕs¡«uÛÖeT‘·«+ 1947 pHé 3 HêÏøÏ n+‘·eTe⁄‘·T+~.

Ç$ Ç+&çj·÷˝À>±ì, bÕøÏkÕúHé À>±ì ø£*j·Te#·TÃ. Ò<ë dü«‘·+Á‘·+>±HÓ’Hê ñ+&Ée#·TÃqì yês¡T Á|üø£Ï+#ês¡T.

MÏ À 550 dü+kÕúHê\T uÛ≤s¡‘· uÛÑ÷uÛ≤>∑+˝ÀqT, $T–*q$ bÕøÏkÕúHé ÀqT ñHêïsTT.

142

7e ‘·s¡>∑‹


á <X+ >∑‘·+˝À ∫qï∫qï sêC≤´\T>± $&çb˛sTT ñ+~. n+‘·'ø£\Vü‰\ ø±s¡D+>± ysTT dü+e‘·‡sê\T

|üsêsTT bÕ\q˝À ÁeT–Z ã\V”≤q|ü&ç+~. Ç+‘· ÁXeT|ü&ç dü«‘·+Á‘·‘· dü+bÕ~+#·Tø=ì áHê&ÉT ≈£L&É yêÏq˝≤π>

e~*yùdÔ áq>±∫ qø£ÿ\bÕ\T #dæq≥¢e⁄‘·T+~. n+<äTe\q á dü+kÕúHê\ìïÏì uÛ≤s¡‘·<X+˝À $©q+ #dæ,

<XÊìï XøÏÔeT+‘·+ #j·÷\H ñ<›X+‘√ dü+kÕúHê\XÊK ˇø£Ï @s¡Œ&ç+~. <ëìøÏ eT+Á‹ |üfÒ Ÿ. Äj·Tq

dü+kÕúHêBÛXó*ï düe÷yX|ü]#ês¡T. yê]¬øH√ï$<Ûë\ q#·ÃC…|æŒ yê] uÛÑj·÷*ï rsêÃs¡T. yês¡T ≈£L&É Äj·Tq>±]

Á|ü‹bÕ<äq\≈£î düeTà‹+∫, ‘·eT dü+kÕúHê\qT Ç+&çj·THé j·T÷ìj·THé À $©q+ #XÊs¡T. ø±ì EHê>∑&é, ø±oàsY,

ôV’≤<äsêu≤<é dü+kÕúHê\ <ä>∑Zπs düeTdü …<äTs¡j·÷sTT. ø±ì |üfÒ Ÿ ‘·q n#·+#·\ <ÛÓ’s¡ kÕVü≤kÕ\‘√, |ü≥Tº<ä\‘√

yêÏì ≈£L&É Ç+&çj·THé j·T÷ìj·THé À $©q+ #Ój·T´>∑*>±s¡T.

<X $uÛÑ»q ø±s¡D+>± eTq<X+ 3.6 \ø£å\ #·<äs¡|ü⁄ yÓTÆfifl $d”Ôs¡í+ ø√˝ÀŒsTT+~. ø±ì |üfÒ Ÿ sê»˙‹e\¢

‹]– 5 \ø£å\ #·<äs¡|ü⁄ yÓTÆfifl ÁbÕ+‘·+ eTq≈£î düeT≈£L&ç+~.

ndüÔeTj·T+ :

ejÓ÷uÛ≤s¡+ e\¢, nHês√>∑ + e\¢, ø±s¡ uÛ≤s¡+ e\¢ |üfÒ Ÿ Á≈£î+–b˛j·÷s¡T. u§+u≤sTT yê‘êes¡D+

Äj·Tq≈£î ñ|üXÊ+‹ ìdüTÔ+<äqï yÓ’<äT´\ dü\Vü‰ yTs¡≈£î Äj·Tq nø£ÿ&É≈£î #sês¡T. ø±ì Á|üjÓ÷»q+ Òø£b˛sTT+~.

eTVü≤Öwü<Ûë\T ôd’‘·+ Ä düeTj·÷ìøÏ z&çb˛j·÷sTT. qeuÛ≤s¡‘· ìsêà‘·, düTdæús¡ s¡ø£å≈£î&ÉT, eT≈£î≥+ Òì eTVü‰sêE,

uÛ≤s¡‘·C≤‹ Á|æj·T‘·eT Hêj·T≈£î&ÉT, ñ≈£îÿeTìwæ, ø±s¡ XSs¡T&ÉTHÓ’q |üfÒ Ÿ ‘·q 75e @≥, 1950 &çôd+ãsY 15q

dü«s¡ZdüTú\j·÷´s¡T. Äj·Tq ∫e] ø√¬sÿÁ|üø±s¡+ u§+u≤sTT˝Àì ªø°«Hé‡ yTØμ XàXÊqyêÏø£ À Äj·Tq |ü$Á‘· <Vü‰ìï

<äVü≤q+ ø±$+#ês¡T. n–ï<e⁄&Ü XØsêHêïVüQ‹>=Hyfi \øå√|ü\ø£å\ Á|ü»\T ø£ ïs¡T eTT˙ïs¡T>± $\|æ+#ês¡T.

HÓÁVüA ‘·q ≈£î&çuÛÑT»+ |ü&çb˛sTTq≥T¢>± m+‘·>±H√ yêb˛j·÷s¡T.

HÏø£sTTHê <X+ @<Ó’Hê øÏ¢wüº |ü]dæú‹ HÓ<äTs=ÿqï|ü⁄&ÉT ªá düeTj·T+˝À |üfÒ Ÿ ñ+fÒ m+‘· u≤>∑T+&<√!μ

nH e÷≥ Á|ü»\ Hê\Tø£\ô|’ Ä&ÉT‘·T+≥T+~.

143 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

```

ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+ eT<Ûä ˝À eT÷d” q~ ñ+~. Ç|ü&ÉT eT÷d” q~˝À Á|üyêVü≤+ Ò<äT. ñqï<ä ≤¢ eTTs¡T>∑T

πs. ø±ì ø£|ü&ÉT Ç~ eT+∫ fifl‘√ Á|üeVæ≤dü÷Ô ñ+&<ä≥. 1908e dü+e‘·‡s¡+˝À n~Ûø£+>± esê¸\T ≈£î]XÊj·T≥.

n+<äTe\¢ eT÷d”q~øÏ ô|<ä› es¡<ä\T e#êÃsTT. Ä es¡<ä\T ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì ˝À‘·≥Tº ÁbÕ+‘ê*ï »\eTj·T+

#XÊsTT. mH√ï Çfiófl ≈£L*b˛sTT, m+‘·eT+<√ ì\Te ˙&É Ò≈£î+&Ü nsTTb˛j·÷s¡T. es¡<ä Á|üyêVü≤+˝À #ê˝≤eT+~

‘·eT ÁbÕD≤\T≈£L&Ü b˛>=≥Tºø=Hêïs¡T. n+‘·≈£î eTT+<äT ≈£L&Ü eT÷d”q~øÏ n|ü&É|ü&ÉT es¡<ä\T edüTÔ+&˚$.

<ëìe\¢ Á|ü»\T ø=+‘· Çã“+~|ü&ÉT‘·T+&yês¡T. ø±ì 1908˝À es¡<ä\T e÷Á‘·+ ôV’≤Á<ëu≤<äT Á|ü»\≈£î #ê˝≤ qwüº+

ø£*–+#êsTT. Á|ü»\ u≤<Ûä\T #·÷∫q HêÏ qyêãT BìøÏ Çø£eTT+<äT es¡<ä\ u≤<Ûä Ò≈£î+&Ü #j·÷\ì Ä˝À∫+∫,

|ü]cÕÿs¡+ø√dü+ ˇø£ yT<Ûë$ nsTTq Ç+»˙s¡TqT ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. Ä Ç+»˙s¡T #·ø£ÿ>± n<Ûä j·Tq+ #dæ ˇø£ eT+∫

Á|üD≤[ø£qT s¡÷bı+~+#ê&ÉT. Ä Á|üD≤[ø£qT ìC≤+ qyêãT neT\T|ü]#ê&ÉT. n+<äTe\q eT÷d” q~øÏ es¡<ä\

Á|üe÷<ä+ ‘·|æŒ+~. n˝≤H Ä q~ Ïì eT[fl+∫ #Ós¡Te⁄\T ì]à+∫, q>∑sêìøÏ ‘ê>∑T˙Ï kÂø£s¡ + ø£*Œ+#ês¡T. Ç˝≤

ôV’≤<äsêu≤<äTπø>±<äT, eTq <X+˝Àì mH√ï q>∑sê\≈£î ‘ê>∑T˙Ï edü‘·T\T ø£*Œ+∫q Ä yT<Ûë$ mes√ >±<äT ` eTq

yÓ÷ø£å>∑T+&É+ $X‚«X«s¡j·T´.

u≤\´+ $<ë´uÛ≤´dü+ :

|ü+<=$Tà<äe X‘êã›+ ñ‘·Ôsês¡∆+˝À eTq <X+˝À >=|üŒ yT<Ûëe⁄\T »ìà+#ês¡T. sê»ø°j·T, kÕ+|òæTø£, XÊg,

kÕ+πø‹ø£ s¡+>±˝À¢ Á|üø±•+#ês¡T. Ç+»˙]+>∑T˝À eTVü‰Á|üXdæÔ >±+∫q yÓ÷ø£å>∑T+&É+ $X‚«X«s¡j·T´ n˝≤+Ï yê]˝À

nÁ>∑>∑DT´&ÉT. eTq sêh+˝Àì Á|üø±X+ õ˝≤¢ À ø£+uÛÑ+, –<ä›\÷s¡T s√&ÉT¶ À yÓ÷ø£å>∑T+&É+ nH Á>±eT+ ñ+~. Ä

Á>±eT+˝À ñ+& ˇø£ kÕe÷q´ ≈£î≥T+ã+ ø=ìï @fifløÏ+<ä≥ ø£sêï≥ø£ sêÁcÕºìøÏ yÓ[fl+~. u…+>∑TfiSs¡T <ä>∑Zs¡Tqï

ªeTT<ä›q Vü≤[flμ nH Á>±eT+˝À yêfiófl dæús¡|ü&Ü¶s¡T. Ä ≈£î≥T+ã+˝ÀH eTq $X‚«X«s¡j·T´ 1861 dü+ˆˆ ôdô|º+ãs¡T 15e

yÓ÷ø£å>∑T+&É+

$X‚«X¯«s¡j·T´

144

7e ‘·s¡>∑‹


‘Bq »ìà+#ê&ÉT. Äj·Tq ‘·+Á&ç lìyêdü XÊÅdæÔ, ‘·*¢ yÓ+ø£≥eTà. lìyêdü XÊÅdæÔ dü+düÿ è‘· |ü+&ç‘·T\T, Äj·TTπs«<ä

yÓ’<äT´\T ≈£L&Ü. $X‚«X«s¡j·T´ ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ä eTT<ä›q Vü≤[fl˝À ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ e<ä›H »]–+~. ‘·sê«‘· yTqe÷eT

sêeTj·T´e<ä› ∫ø ã˝≤¢|üPsY À »]–+~. $X‚«X«s¡j·T´ eT+∫ $<ë´]ú>± >∑Ts¡Te⁄\ Áù|e÷qTsê>±\T bı+<ë&ÉT.

nø£ÿ&É Hê<äeTTì Hêj·TT&ÉT nH ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT $X‚«X«s¡j·T´qT >∑T]Ô+∫, u≤>± Áb˛‘·‡Væ≤+#ê&ÉT. eT+∫ eT+∫

|ü⁄düÔø±\T Ç∫Ã #·~$+#ê&ÉT.

ñqï‘· $<ä ø√dü+ $X‚«X«s¡j·T´ u…+>∑TfiSs¡T yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ& _.m. &çÁ^ yÓTT<äÏ ÁX‚DÏ À bÕôd’Hê&ÉT. ◊‘ #·~y

s√E˝À¢ mH√ï Çã“+<äT\T m<äT¬s’HêsTT. Ks¡TÃ\≈£î &ÉãT“ Ò<äT. ˇø√ÿkÕ] ‹q&ÜìøÏ ‹+&ç ≈£L&Ü <=]πø~>±<äT.

≥÷´wüHé\T #Ó|æŒ ø=~›>± &ÉãT“ dü+bÕ~+∫, #·<äTe⁄ kÕ–+#ê&ÉT. m+‘√ <ä÷s¡+ ø±*q&Éø£H yÓfi‚flyê&ÉT. mìï Çã“+<äT\T

m<äT¬s’Hê Äj·Tq |ü≥Tº<ä\, ø£èwæ dü&É\ Ò<äT. #·<äTe⁄˝À n+<ä]ø£+fÒ eTT+< ñ+&yê&ÉT. ø√ÿkÕ] ‘√Ï $<ë´s¡Tú\≈£î

≈£L&Ü bÕsƒê\T #Óù|Œyê&ÉT. n|ü&ÉT ôd+Á≥ Ÿ ø± ÒJ Á|æì‡bÕ\T #ê¬s¢dt yê≥sY‡. Äj·Tq≈£î $X‚«X«s¡j·T´ n+fÒ m+‘√

n_Ûe÷q+. Ä Á|æì‡bÕ\T ‘êqT yê&ÉTø=H, ªyÓuŸdüºsY &çø£åqØμ $X‚«X«s¡j·T´≈£î ãVüQeT‹>± Ç#êÃ&ÉT. yê≥sY‡ \+&ÉHé À

ñ+&ç ≈£L&Ü á •wüß´DÏí eTs¡e Ò<äT. Äj·Tq ‘·q eTs¡D≤q+‘·s¡+ ‘·q ã+>±s¡T ø√≥T >∑T+&û\qT $X‚«X«s¡j·T´≈£î

Çe«e\dæ+~>± ‘·q uÛ≤s¡ ≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. ÄyÓT n+<äTø√düyT uÛ≤s¡‘·<X+ e∫Ã Ä >∑T+&û\qT $X‚«X«s¡j·T´≈£î Ç∫Ã+~.

$X‚«X«s¡j·T´ yêÏì ∫s¡ø±\+ ‘·q >∑Ts¡Te⁄≈£î >∑Ts¡TÔ>± ñ+#·Tø=Hêï&ÉT. Ç˝≤ >∑Ts¡T•wüß´\ dü+ã+<Ûä+ m+‘·eT+~øÏ

\_ÛdüTÔ+~?

1880 dü+ˆˆ˝À _.m.˝À $X‚«X«s¡j·T´ düs¡« Á|ü<∏äeTT&ÉT>± e#êÃ&ÉT. >∑DÏ‘·+˝À Á|ü‹uÛÑ ø£*– ñqï $X‚«X«s¡j·T´qT

yÓTÆdü÷s¡T sê»´|ü⁄ ~yêqT s¡+>±#ês¡T´\T >∑T]Ô+#ê&ÉT. Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ dæbòÕs¡T‡#dæ ñ|üø±s¡ y‘·q+ Ç|æŒ+#ê&ÉT. Ä

ñ|üø±s¡ y‘·q+‘√ $X‚«X«s¡j·T´ |üPHê˝À Ç+»˙]+>¥ |üP]Ô#XÊ&ÉT. Ç+»˙]+>¥ À Á|üÁ|ü<∏äeTT&ÉT>± HÓ>±Z&ÉT. n+<äT≈£î

|ü]cÕÿs¡+>± u§+u≤sTT Á|üuÛÑT‘·«+ Äj·TqqT ªÁ|üC≤|üqT\μ XÊK˝À Ç+»˙s¡T>± ìj·T$T+∫+~. ÄyTj·T Á|ü‹uÛÑ ñqï

#√ÏøÏ ñ<√´>±\T yÓ‘·T≈£îÿ+≥÷ ekÕÔsTT.

ñ<√´>∑+ Á|üC≤ùde :

u§+u≤sTT˝À ñ<√´>∑+ #ùd|ü&ÉT kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡jÓ÷<ÛäT …’q u≤\>∑+>±<Ûäs¡ ‹\ø, >√bÕ\ø£èwüí >√K Ò, eTVü‰<e

>√$+<äsêdü& yÓTT<ä\>∑T yêfifl‘√ |ü]#·j·T+ @s¡Œ&ç+~. Äj·Tq≈£î |üì n+fÒ Çwüº+. n+øÏ‘·uÛ≤e+‘√ |üì#ùdyês¡T.

ªesYÿ áCŸ esYwæ|tμ nH Ä+>∑¢ kÕyÓT‘·qT qyTàyês¡T. Ç+»˙s¡T>± Äj·Tq #dæq Á|üC≤ùde, kÕ~Û+∫q $»j·÷\T

…ø£ÿ Òqìï.

dæ+<ÛäT sêh+˝Àì düT≈£Lÿs¡T≈£î eT+∫˙Ï düs¡|òüsê, eTTs¡T>∑T˙Ï bÕs¡T<ä\ u≤<Ûä ‘·\T Äj·Tqô|’ yÓ÷bÕs¡T. Äj·Tq

dæ+<Ûä÷q~ fiófl düT≈£Lÿs¡T≈£î #πs≥T¢ #XÊ&ÉT. Ä q~ fiófl e&Éø£≥º&ÜìøÏ ø£ q÷‘·q $<Ûëq+ s¡÷bı+~+#ê&ÉT. q~

eT<Ûä ˝À, À‘Ó’q u≤$ Á‘·$« Ä s¡T uÛÑ÷$T À|ü* qT+∫ Á|üeVæ≤+# @sêŒ≥T#XÊ&ÉT. nø£ÿ&ç qT+&ç düT≈£Lÿs¡T≈£î s¡T

düs¡|òüsê »]π>~. Ç˝≤ ˙fiófl q~ n&ÉT>∑Tq uÛÑ÷$T˝À qT+&ç sêe&É+ e\q düVü≤»+>±H e&Éb˛‘· »]–q≥¢sTT+~.

á ø£èwæì >∑T]Ô+∫q u§+u≤sTT Á|üuÛÑT‘·«eT÷ düT≈£Lÿs¡T |ü⁄s¡bÕ\ø£ dü+|òüTeT÷ Äj·TqqT n_Ûq+~+#êsTT. Äj·Tq

Á|üC≤„bÕ≥yê\≈£î Ç<=ø£ ì<äs¡Ùq+.

145 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

$XÊK|ü≥ï+ z&Éπse⁄ düVü≤»dæ<ä∆yÓTÆq~. z&É\˙ï ¬s+&ÉT ø=+&É\ eT<Ûä qT+& ø±\Te˝≤+Ï düeTTÁ<ä|ü⁄ bÕj·T˝À

qT+&ç n˝≤ ‹]– ø=+&ÉyÓqTø£≈£î yÓ[fl <ë–q≥T¢>±, uÛÑÁ<ä+>± ñ+&çb˛‘êsTT. Ä ø±\Te eTTK+˝À düeTTÁ<ä|ü⁄

Ä≥Tb˛≥T …≈£îÿe. m‘·ÔsTTq n\\T ‘·eT‘√bÕ≥T ÇdüTø£qT ‘Ó∫Ã ø±\TeqT |üP&ÉTdü÷Ô ñ+&$. Ä $<Ûä+>± yÓT≥ºydæq

ÇdüTø£qT ‘·y√«&É (Á&É&É®s¡T) düVü‰j·T+‘√ Á|ü‹s√p ‘=\–+#·e\dæ e#Ã~. Ç~ e´j·TÁ|üj·÷dü\‘√ ≈£L&ÉTø=qï|üì.

$X‚«X«s¡j·T´qT |æ*|æ+∫ #·÷|æ+#ês¡T. Äj·Tq düeTTÁ<ë˙ï, n\\ y>±˙ï u≤>± |ü]o*+∫, bÕ‘· |ü&Ée\qT ‘Ó∫Ã

n\\ø£&É¶+>± ì*|æ, yêÏì sêsT÷ s¡|üŒ\‘√ ì+|æ, n\\ <ä÷≈£î&ÉTqT n]ø£≤º&ÉT. n+‘, n\\T yÓ÷düTø=#Ã ÇdüTø£

nø£ÿ& Ä–b˛jT~. ø±\Te˝ÀøÏ e∫Ã|ü&~>±<äT. á $<Ûä+>± Vü‰s¡“s¡T˝ÀøÏ yÓfi‚fl z&É\≈£î n+‘·sêj·T+ ‘=\–b˛sTT+~.

e´j·TÁ|üj·÷dü\T ‘·–Zb˛j·÷sTT. áHêÏøÏ ø√≥˝≤¢>± ñ+& |ü&Ée\T $X‚«X«s¡j·T´ Á|ü‹uÛÑ≈£L, yT<Ûä≈£L, Á|ürø£\T>±

ñHêïsTT.

Äqø£≥º\T ì]à+∫ ˙Ïì ì\«#kÕÔs¡T. nsTT‘ ˙s¡T n~Ûø£+>± #]q|ü&ÉT Äqø£≥º≈£î Á|üe÷<ä+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~.

ø£qTø£ ø±e\dæq+‘· Ïì e÷Á‘·yT ñ+∫, nedüsêìøÏ $T+∫q Ïì u…’ÏøÏ e<ä ≤*. m˝≤? á düeTdü #ê˝≤ø±\+

y~Û+∫+~. $X‚«X«s¡j·T´ yT<Ûä≈£î Ç~ ˇø£ |üØø£å. Äj·Tq s¡÷bı+~+∫q ÄÀyTÏø π>≥T¢ á düeTdü ≈£î ˇø£

|ü]cÕÿs¡+. Ç|üŒÏø° #ê\ >=|üŒ, >=|üŒ, Äqø£≥º\˝À Ç˝≤+Ï π>≥T¢ yê&ÉT‘·THêïs¡+fÒ, Äj·Tq m+‘√ eTT+<äT#·÷|ü⁄>∑*–q

Ç+»˙s¡ì düŒwüº+ ø£<ë!

1909 dü+e‘·‡s¡+˝À HÓ’C≤yéT qyêãT ÄVü‰«q+ yTs¡≈£î ôV’≤<äsêu≤<äT≈£î e∫Ã eT÷d”qB |ü]yêVü≤ø£ Á|ü<XÊìï

≈£åîDí+>± |ü]o*+#ê&ÉT. ˇø£ #·ø£ÿì ìy~ø£ ‘·j·÷s¡T#XÊ&ÉT. eT÷d”q~ô|’q ˇø£ Äqø£≥º, ¬s+&ÉT #Ós¡Te⁄\ ìsêàD+

dü÷∫+#ê&ÉT. ôV’≤<äsêu≤<äT eTT]øÏ Ï bÕs¡T<ä\≈£î ≈£L&Ü Äj·TH Á|üD≤[ø£ ‘·j·÷s¡T#XÊ&ÉT. Ç|üŒÏø° Äj·Tq s¡÷bı+~+∫q

¬s+&ÉT #Ós¡Te⁄\ s¡T ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡yêdüT\≈£î eT+∫˙fifl+~düTÔHêïsTT. eT÷d” q~ô|’ ñqï Äqø£≥º eékÕj·÷ìøÏ

ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.

$<ë´s¡+>∑+˝À ø£èwæ :

n+<ä]ø° $<ä nedüs¡+ nì Äj·Tq #Óù|Œyês¡T. yÓqTø£ã&çq‘·q+, kÕ+|òæTø£ <äTsê#êsê\T $<ä Òq+<äTe\qH

eTq*ï |”&çdüTÔHêïj·Tì ‘·\#ê&ÉT. ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À ìs¡“+<Ûä $<ä qT ≈£L&Ü Á|üyXô|≤º&ÉT. $<ë´ yê´|æÔøÏ bÕsƒ¡XÊ\\

kÕú|üq, uÛÑeq ìsêàD+, ì<ÛäT\ eT+ps¡T #XÊs¡T. u≤*ø£\ $<ä ≈£î Á|ü‘´ø£ bÕsƒ¡XÊ\\T kÕú|æ+#ês¡T. Vü‰düºfiófl

@s¡Œ]#ês¡T. eTTK´+>± yÓTÆdü÷s¡T sêÁcÕºìπø ˇø£ Á|ü‘´ø£ $X«$<ë´\j·÷ìï kÕú|æ+#ês¡T. $X«$<ë´\j·T+ nH~

nC≤„Hê+<Ûäø±s¡+ ‘=\–+∫, bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô*ï, yêDÏ»ý‘·Ô*ï, Hê´j·Tyê<äT*ï, $C≤„qXÊg y‘·Ô*ï, sê»˙‹E„*ï

‘·j·÷s¡T#Ój·÷´* nì Äj·Tq ÄXj·T+.

dü«‘·+Á‘·+>± ã‹πø≥T¢ #ùd eè‹Ô $<ä Á|ü<Ûëq+ nì >∑T]Ô+#ê&ÉT. n+<äTπø kÕ+πø‹ø£ $<ä qT Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T.

1913 dü+e‘·‡s¡+˝À u…+>∑TfiSs¡T˝À eè‹Ô•ø£åD dü+düúqT kÕú|æ+∫, <ëìøÏ yÓTÆdü÷s¡T eTVü‰sê»yê] ù|s¡T ô|≤ºs¡T.

Äj·Tq eékÕj·T $<ä ≈£î ≈£L&Ü ‘·–q kÕúq+ Ç#êÃs¡T. eTTK´+>± eékÕj·T s¡+>∑+˝À |ü]XÀ<Ûäq\≈£î ‘√&ÉŒ&Ü¶s¡T.

¬s’‘·T\≈£î dü«\Œø±\ •ø£åD ‘·s¡>∑‘·T\T @s¡Œ]#ês¡T.

146

7e ‘·s¡>∑‹


$<ë´ yê´|æÔøÏ Á>∑+<∏ë\j·÷\T nedüs¡+. n+<äTπø Äj·Tq nHø£ Á>∑+<∏ë\j·÷\T, |üsƒ¡Hê\j·÷\T @s¡Œ]#ês¡T.

ù|<äyê]øÏ ñ|üø±s¡y‘·Hê*∫Ã Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T. u≤\´+˝À <ÛäHêuÛ≤e+e\¢ m+‘· ø£wüº|ü&Ée\dæ e∫Ã+<√ Äj·Tq≈£î

m|ü&É÷ C≤„|üø£+˝À ñ+≥Tqï ø±s¡D+>±H, ;<ä $<ë´s¡Tú\≈£î m≈£îÿe yT\T »]π>˝≤ #·÷#yê&ÉT.

Á|üC≤Væ≤‘· ø±s¡ Áø£e÷\T :

Äj·Tq ~yêqT>± ‘·q≈£îqï n~Ûø±s¡+‘√ nHø£ dü+|òüT Á|üjÓ÷»q ø±s¡ Áø£e÷\T #|ü≤ºs¡T. dü+|òüT dü+kÕÿsêìø°

≈£L&Ü q&ÉT+ _–+#ês¡T. es¡íeédüú s¡<äT›≈£î ø£èwæ#XÊs¡T. u≤\´ $yêVü‰\T ≈£L&É<äHêïs¡T. es¡ø£≥ï+ e<ä›ì #ÓbÕŒs¡T.

$yêVü‰\˝À Ä&É+ãs¡+ ‘·>∑<äHêï&ÉT.

ª<yê\j·÷\qT |ü]XóÁuÛÑ+>± ñ+#ê*. Ç~ n+<ä] u≤<Ûä ‘·μ nì H=øÏÿ #ÓbÕŒs¡T. Äj·Tq bÕ]Xó<ë∆ ìø°,

Äs√>±´ìøÏ n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´+ Ç#Ãyês¡T. Äj·Tq m|ü&É÷ XóÁuÛÑyÓTÆq eÁkÕÔ\H <Ûä]+#yês¡T. ÄKs¡T≈£î eTTdü*‘·q+

e∫Ã, eT+#·+˝À Òe Òì dæú‹˝À ñqï|ü&ÉT ≈£L&Ü Äj·Tq eT+∫ <äTdüTÔ Ò <Ûä]+#ês¡T.

yÓTÆdü÷s¡T sêh+˝Àì |ü\T |ü]ÁXeT\≈£î Äj·Tq ø£èùw ø±s¡D+. yÓTÆdü÷sY XÊ+&É Ÿ düãT“\ ‘·j·÷Ø, >∑+<Ûä|ü⁄q÷HÓ

ø£sêà>±s¡+, dæ Ÿÿ, eg |ü]ÁXeT\T yÓTT<ä\>∑T |ü\T |ü]ÁXeT\≈£î |ü⁄Hê~ Äj·Tq Ä˝À#·q Ò. Ç|üŒÏø° $X‚«X«s¡j·T´

ù|s¡TMT<ä ñqï bÕ]ÁXÊ$Tø£ Á|ü<äs¡ÙqXÊ\ Äj·Tq Á|ü‹uÛÑ≈£L Á|ü»\ $XÊ«kÕìø° Á|ürø£.

ˇø£kÕ] Äj·Tq $TÁ‘·T\‘√ ø£*dæ ªCÀ>¥ »\bÕ‘·+μ #·÷&Ü¶ìøÏ yÓfi≤fls¡T. n~ n+<äyÓTÆq »\bÕ‘·+. m+‘√eT+~

j·÷Á‹≈£î*ï Äø£]¸düTÔ+~. nø£ÿ&ç Á|üø£è‹ n+<ë\qT #·÷∫ rs¡e\dæ+<. $X‚«X«s¡j·T´ Ä »\bÕ‘·|ü⁄ n+<ëìøÏ

eTT>∑T∆&Ó’Hê&ÉT. ◊‘ eTs¡Tø£åDyT Äj·Tq˝À ø£ yÓTs¡T|ü⁄˝≤+Ï Ä˝À#·q e∫Ã+~. ªªm+‘· s¡T Ç˝≤ eè<∏ë>± b˛‘√+~?

á ˙Ï eqs¡T*ï dü]>± $ìjÓ÷–ùdÔ? m+‘· $<äT´#·Ã¤øÏÔ ñ‘·Œ‹Ô #j·Te#·TÃ? Ä $<äT´#·Ã¤øÏÔ mìï |ü]ÁXeT\≈£î

|üìøÏedüTÔ+~? Ä ˙Ïì eékÕj·÷ìøÏ eT[flùdÔ m+‘· uÛÑ÷$T düdü XÊéT\+ ne⁄‘·T+~? `μμ nì kÕ–+~ Äj·Tq

Ä˝À#·q, n+<ä]˝≤ n+<ëìï ÄkÕ«~+#·&ÉyT>±<äT, eqs¡T\ $ìjÓ÷>±ìï >∑T]+∫ ≈£L&Ü s¡∫+#ê&ÉT. eTq≈£îqï

eqs¡T*ï dü]>± yê&ÉTø=+fÒ eTq+ m+‘√ n_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#·e#·TÃ.

MTs¡T yÓTÆdü÷sY Àe⁄qï ãè+<ëeHé >±¬s¶Hé‡ #·÷XÊsê? Ä ù|s¡T $Hêïsê? Ç|üŒÏø° <oj·T, $<o |üsê´≥≈£î*ï Ä

>±¬s¶Hé‡ Äø£]¸düTÔHêïsTT. nø£ÿ&É mH√ï dæìe÷\ ∫Árø£s¡D »]–+~. sêÁ‹|üP≥ s¡+>∑T s¡+>∑T\ ã\T“\ ø±+‹˝À Ä

>±¬s¶Hé‡ #·÷düTÔ+fÒ dü«s¡Z+ Ç˝≤H ñ+≥T+<ë? nì|ædüTÔ+~. n≥Te+Ï n+<äyÓTÆq ãè+<ëeHé >±¬s¶Hé‡ m˝≤ @sêŒ≥T

nj·÷´jÓ÷ ‘Ó\TkÕ?

ø±yØq~ ø£sêï≥ø£ sêh+ >∑T+&Ü Á|üeVæ≤düTÔqï ˇø£ ô|<ä› q~. <ëìøÏ Äqø£≥º ø£Ïº Ä ˙Ï <ë«sê $<äT´#·Ã¤øÏÔì

ñ‘·Œ‹Ô#j·Te#·TÃ. |ü+≥\T |ü⁄wüÿ\+>± |ü+&ç+#·e#·TÃ. n+<äTe\q |ü]ÁXeT\T, bÕ&ç|ü+≥\T n_Ûeè~∆ nsTT, Á|ü»\T

düTK|ü&É‘ês¡T. á Ä˝À#·q‘√ $X‚«X«s¡j·T´ ø£ #·ø£ÿì Á|üD≤[ø£qT s¡∫+#ê&ÉT. Ks¡TÃ m≈£îÿeì ø=+‘·eT+~, ø£wüºyÓTÆq

|üì nì ø=+‘·eT+~ nuÛÑ +‘·s¡ô|≤ºs¡T. ◊Hê |ü≥Tº<ä\>∑\ $X‚«X«s¡j·T´ ÄHêÏ |ü]bÕ\≈£î\≈£î q#·ÃC…|æŒ á ÁbÕC…≈£îº

|üìì #|ü≤º&ÉT. mH√ï n&É¶+≈£î\T e∫ÃHê, <ÛÓ’s¡ +>± eTT+<äT≈£î kÕ>±&ÉT. nHø£ ø£wüº qcÕº\≈£î z]Ã sêÁ‹+ãefiófl

ø£wæº+∫ ªø£èwüí sêj·T kÕ>∑s¡+μ nH Äqø£≥ºqT ì]à+#ê&ÉT. <ëì ìsêàD+˝À Äj·Tq #·÷|æq HÓ’|ü⁄D´+ bÕXÊÃ‘·

XÊgE„*ï ôd’‘·+ ÄXÃs¡ |ü]∫+~. Ç|üŒÏøÏ >∑÷&Ü ø£s¡êï≥ø£ sêh+˝À |ü]ÁXeT\ n_Ûeè~∆ø°, |ü+≥\ ~>∑Tã&çøÏ á

147 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ÁbÕC…πøº ø±s¡D+ nq&É+˝À n‹XjÓ÷øÏÔ Ò<äT. Ä Äqø£≥º ~>∑Teq eTq+ #Ó|üø=qï ãè+<ëeHé >±¬s¶Hé‡ $X‚«X«s¡j·T´

s¡÷bı+~+#ê&ÉT. Ä s¡#·Hê #·eT‘êÿs¡+ n˝≤+Ï~. Ç|üŒÏø° n$ n+<äØï Äø£]¸düTÔHêïsTT. $X‚«X«s¡j·T´ Á|ü‹uÛ≤

bÕ≥yê\qT »„|æÔøÏ ‘ÓdüTÔHêïsTT. eTìwæ ø°]ÔøÏ Çy >∑<ë düJe kÕøå±´\T!

|òüs¡ø±ÿ u≤ πsõ ìsêàD+ :

>∑+>±q~ MT<ä e+‘Óq ì]à+#ê\ì ‘·\+|ü⁄ e∫Ã+~.. ◊‘ u…+>± Ÿ, nkÕ‡+, ;Vü‰sY sêh Á|üuÛÑT‘ê«\T

ˇø£<ëì‘√ eTs=ø£Ï b˛°|ü&Ü¶sTT. me] ø±s¡D≤\qT yêfiófl #ÓbÕŒs¡T. πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ Çs¡T≈£îq ã&ç+~. me]øÏ

e+‘Óq ÇùdÔ me]øÏ ø√|ü+ edüTÔ+<√ m˝≤? nH Ä˝À#·q e∫Ã+~. HêÏ Á|ü<Ûëì |ü+&çŸ »eVü≤sY ≤ Ÿ HÓÁVüA

düTìï‘·yÓTÆq á düeTdü qT kÕeTs¡dü +>± |ü]wüÿ]+#·&ÜìøÏ ø£ dü+|òü÷ìï ìj·T$T+#ê&ÉT. <ëìøÏ $X‚«X«s¡j·T´ n<Ûä ≈£åî&ÉT.

Ä dü+|òüT+ dæbòÕs¡T‡ yTs¡≈£î e+‘Óq ìsêàD+ »s¡T>∑T‘·T+~. n|ü&ÉT |ü+&çŸ »eVü≤sY $X‚«X«s¡j·T´qT >∑T]+∫ #Ó|æŒq

e÷≥\T dü«sêíø£åsê˝À¢ sêj·T<ä–q$. ªªÄj·Tq ìC≤sTTr|üs¡T\T, o\dü+|üqTï\T, $XÊ\C≤rj·T <äèø£Œ<∏ä+>∑\yês¡T.

ô|’>± kÕúìø£yÓTÆq ‹Ô&ÉT\≈£î §+>∑≈£î+&Ü ìwüŒø£åbÕ‘·+>± ìs¡íj·T+#j·T>∑\ Ç+»˙s¡T. n+<äTe\¢ Äj·Tq n_ÛÁbÕj·÷\qT

>ös¡e+>± n+‘ê ÄyÓ÷~+#yês¡T.

Äj·Tq q÷πsfifl≈£î ô|’ã&ç J$+#ê&ÉT. Äs√>∑ +>± ñ+&yê&ÉT. Äj·Tq Äs√>±´ìøÏ ø±s¡D+ n&ç–‘ ª$T‘·uÛÀ»q+,

Áø£eT•ø£åD, Ä‘·à ìÁ>∑Vü≤+μ nHêïs¡T.

ªø£èwæ#dü÷Ô ø£è•+#·&É+ ` ‘·T|ü|üÏº q•+#·&É+ø£Hêï #ê˝≤ yT\Tμ nHyês¡T.

ªÁX$T+∫ #ùd @ |ü eTìwæì #·+|ü<äT ` eTH√e´<Û eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡D+μ ` n+≥T+&yês¡T.

Äj·Tq uÛ≤yê\≈£î n<ä›+|üfÒº Äj·Tq eTTK´ s¡#·q\T ¬s+&ÉT 1.ªbÕ¢qT¶ mø±qMT Ä|òt Ç+&çj·÷μ, 2.ªyÓTyÓTTØdt Ä|òt

yÓTÆ e]ÿ+>¥ …’|òtμ.

eT+∫ <XÊìï ì]à+#ê\+fÒ eTT+<äT eTq+ eT+∫ bÂs¡T*ï ‘·j·÷s¡T#Ój·÷´*. düeTs¡Tú\T, o\ dü+|üqTï\T,

ùdyêuÛ≤e+>∑\ »qT\T eTTK´+ nì #Óù|Œyês¡T. ªe´øÏÔ kÕ~Û+# $»j·T+ yÓqTø£ eT+Á‘·<ä+&É+ ñ+&É<äT ` ø£wüº|ü&ç

n+øÏ‘·uÛ≤e+‘√ |üì#Ój·T´&ÉyTμ nHyês¡T.

ˇø£kÕ] ø=+<äs¡T |üÁ‹ø± $ ÒKs¡T\T ÇcÕº>√wæ>± e÷≤¢&ÉT‘·÷ eTq<X|ü⁄ ù|<ä]ø±ìø° ø±s¡D≤\T Äj·TqTï

n&ç>±s¡≥. <ëìøÏ Äj·Tq ` ªªdüÔã∆‘·, eT+<äø=&ç‘·q+, ÄXÊyê<ä+ eTq <Ísê“¤>±´ìøÏ ø±s¡D≤\T. |ü]dæú‘·T*ï eTq+

>∑eT´+yÓ’|ü⁄ eT[fl+#·Tø√yê*. Á|üj·T‘·ï+˝À À|ü+ ñ+&É≈£L&É<äT. BìøÏ HÓ’‹ø£ XøÏÔ ø±yê*. eT‘ê#ês¡+MT<ä, es¡í‘·‘·«+MT<ä,

n<äèwüº+MT<ä Ä<Ûës¡|ü&É&É+ ‘·>∑<äT. Ä]úø£XøÏÔø√dü+, dü«XøÏÔø√dü+ ø£èwæ#Ój·÷´*.. n+‘ê ø£wüº|ü&ç |üì#Ój·÷´*μμ nì

#ÓbÕŒs¡≥.

yÓ÷ø£å>∑T+&É+ $X‚«X«s¡j·T´ ãVüQeTTK Á|üC≤„XÊ*. yê] e´øÏÔ‘ê«ìï Væ≤e÷\j·T+‘√ b˛\Ãe#·TÃ. <ëìï |ü]o*+#·&É+,

e]í+#·&É+ #ê\ ø£wüº+. Äj·Tq≈£î Á|üyX+ Òì s¡+>∑+ Ò<äq&É+ n‹XjÓ÷øÏÔ>±<äT. Äj·Tq m|ü&É÷ uÛ≤s¡‘·<XÊìï

>∑T]+# ø£\\T>∑Hyês¡T. <XuÛÑøÏÔ>∑\ n≥Te+Ï yT<Ûë$, ìsê&É+ãs¡T&ÉT, Á|üC≤ dü+πøåeT ø±s¡≈£î&ÉT nsTTq Ç+»˙s¡T

|ü⁄Ïºq s√EqT eTq+ ªÇ+»˙s¡T‡ &μ >± #dæø√e&É+ düeT+»dü+>±H ñ+≥T+~.

148

7e ‘·s¡>∑‹


```

<e⁄\|ü*¢ sêe÷qT»sêe⁄ j·÷e<ë+Á<ÛäT\≈£î düT|ü]∫‘·T\T. Ms¡T bÕÁ‹πøj·TT\T. |üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈£î\T.

Ä+Á<Ûä kÕVæ≤‘· , kÕ+düÿè‹ø£ ñ<ä eT ìsêà‘·. C≤rj·T |ü⁄qs¡TJ®eq eTôVA<ä eT ø±s¡ ø£s¡Ô. Ä+Á<ÛäÁ|ü<X kÕVæ≤‘·

nø±&É$T Á|ü<∏äeT ø±s¡ <ä]Ù. Ä+Á<Ûä kÕVæ≤‘· |ü]wü‘·TÔ s¡<∏äkÕs¡~∏.

sêe÷qT»sêe⁄ es¡+>∑\T¢ |ü≥ºD≤ìøÏ düMTbÕq >∑\ <XÊsTTù|≥ Á>±eT+˝À 1917 e dü+e‘·‡s¡+ Ä>∑wüßº

Çs¡yÓ’ nsTT<äTq »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç y+ø£≥ #·\|ü‹sêe⁄. ‘·*¢ Ä+&ÜfieTà. ∫qï‘·q+˝ÀH e+>∑bÕ&ÉT≈£î <ä‘·Ô‘·>±

e#êÃs¡T. ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ëúÛ≤´dü+ Ç+Ïe<ä›H |üP]Ô #düTø=ì ‘=$Tà<äe ‘·s¡>∑‹˝À e÷Á‘·yT Vü≤qTeTø=+&É

ôV’≤dü÷ÿ\T˝À #sês¡T. ø£*–q Ç+Ï À |ü⁄Ïºq ø±s¡D+>± >±sêã+>± ô|]>±s¡T. Á|ü‘´ø£+>± @sêŒ≥T #dæq

≤+>±˝À bÕsƒ¡XÊ\≈£î yÓ[fl e#Ãyês¡T.

1929`49 eT<Ûä ø±\+˝À ‘Ó\+>±D≤ ÁbÕ+‘·+˝À bÕsƒ¡XÊ\\ dü+K´. ø£fi≤XÊ\\ dü+K´ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe>±

ñ+&~. ‘Ó\T>∑T˝À $<ëúÀ<Ûäq Ò<äT. Ç+ ¢wüß, ñs¡÷› uÛ≤wü\˝À e÷Á‘·yT bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ $<ëúÀ<Ûäq ñ+&~.

sêe÷qT»sêe⁄ $<ëúÛ≤´dü+ Ç+ ¢wüß˝À »]–+~. ◊∫Ãø£+>±HÓ’Hê dü+düÿè‘· uÛ≤wü Hs¡TÃø√yê\ì ∫qï‘·q+ qT+&ç

ø√]ø£. Vü≤qTeTø=+&É Ç+ ¢wüß MT&çj·T+ dü÷ÿ˝À¢ <ä÷bÕÏ y+ø£≥ s¡eTD≤#ês¡T´\T dü+düÿè‘êìï uÀ~ÛdüTÔ+&yês¡T.

dü+düÿè‘·+ uÀ~Û+# ‘·s¡>∑‹˝À #sês¡T, ¬s+&ÉT eT÷&ÉT bÕsƒê\T »]>±sTT. sêeT Xu≤›ìï ø£+sƒ¡düú+ #j·TeTì

Ä#ês¡T´\ Ä<X+. Ms¡T ø£+sƒ¡düú+ #j·T Òø£b˛j·÷s¡T. Ä#ês¡T´\T u…+Nô|’q ì\u…≤ºs¡T. yÓ+≥H sêe÷qT»sêe⁄

>∑Ts¡Te⁄>±]øÏ qeTkÕÿs¡+ #Ó|æŒ dü+düÿè‘·+ ‘·s¡>∑‹ qT+&ç >∑DÏ‘·+ ‘·s¡>∑‹øÏ e÷]b˛j·÷s¡T.

eT<äsêdüT $X¯«$<ë´\j·÷ìøÏ nqTã+<Ûä+>± ñqï ìC≤+ ø±fi≤XÊ\ qT+&ç 1939˝À _.m. |ü≤º

|ü⁄#·TÃ≈£îHêïs¡T. 1942 `44 eT<Ûä ø±\+˝À Hê>∑|üPsY $X«$<ë´\j·T+ qT+&ç Hê´j·TXÊÁdüÔ+˝À &çÁ^ dü+bÕ~+#ês¡T.

<˚e⁄\|ü*¢

sêe÷qT»sêe⁄

150

7e ‘·s¡>∑‹


1962`64 dü+e‘·‡sê\ eT<Ûä ø±\+˝À ª>∑Ts¡C≤&É X‘·yê]¸ø√‘·‡e dü+∫ø£μ ‘Ó\T>∑T, Ä+>∑¢ uÛ≤wü À¢ yÓ\Te&ç+~.

1960`61e dü+e‘·‡s¡+ s¡M+Á<äHê<∏ä sƒê>∑÷sY X‘·yê]¸ø√‘·‡e dü+∫ø£ yÓ\Te&ç+~. á ¬s+ÏøÏ Mπs dü+bÕ<ä≈£î\T.

eT Òwæj·÷ sê»<Ûëì øö˝≤\+|üPsY À »]–q ~«rj·T Á|ü|ü+#· ‘Ó\T>∑T eTVü‰düuÛÑ\ Á|ü‘´ø£ dü+∫ø£≈£î ≈£L&Ü yπs

dü+bÕ<ä≈£î\T.

Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ :

1937e dü+e‘·‡s¡+ ìC≤e÷u≤<äT˝À »]–q Ä+Á<Ûä eTVü‰düuÛÑ À uÛ≤cÕdüeTdü ÁbÕ<Ûëq´+ eVæ≤+∫+~.

‘Ó\T>∑T uÛ≤cÕ Á|ü#êsêìøÏ ˇø£ kÕVæ≤‘· dü+düú e⁄+&Ée …qqï ø√]ø£ ÄHêÏ qT+&û n+<ä]˝Àq÷ ã\|ü&ç+~. á

n_ÛÁbÕj·T+ ø±s¡ s¡÷|ü+ <ë*Ã+~. 1943e dü+e‘·‡s¡+ yT HÓ\˝À Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ kÕú|üq »]–+~.

Ç~ ˇø£ $•wüºyÓTÆq dü+düú. @ Á|ü‘´ø£ kÕVæ≤‘· dü+Á|ü<ëj·÷ìø° ø£≥Tºã&É<äT. bÕ‘· ø=‘·Ô\≈£î kÕ«>∑‘·$T∫Ã

Áb˛‘·‡Væ≤+∫+~.

kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ kÕú|üq dü+<äs¡“¤+˝À M]øÏ á dü+düú‘√ @s¡Œ&çq dü+ã+<Ûä+ Áø£eTÁø£eT+>± <Ûäè&ÛÉ|ü&ç+~.

1944˝À ø±s¡ es¡Z düuÛÑT´&ç>±, 1949˝À ñbÕ<Ûä ≈£åî\T>± sT÷ dü+düú≈£î mìïø£j·÷´s¡T. |üØøå± ìs¡«Vü≤D ø±s¡ <ä]Ù>±

|ü]wü‘·TÔ ø±s¡ Áø£e÷˝À¢ ìeT>∑Tï\j·÷´s¡T. ∫qï ej·TdüT˝À Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ ø±s¡ es¡Z düuÛÑT´&ç>± mìï¬ø’q

ø=~›eT+~˝À Ms=ø£s¡T. Ms¡T sê»ø°j·T, yÓ’C≤„ìø£, kÕ+düÿè‹ø±~ nHø£ ñ<ä e÷˝À¢ |üì#XÊs¡T. @ ñ<ä eT+˝À

|üì#dæHê M] J$‘·+‘√ |üP]Ô>± ô|qydüT≈£îqï~ kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ e÷Á‘·yT. á |ü]wü‘·TÔqT XÊUÀ|üXÊK\T>±

$düÔ]+|üCÒXÊs¡T. sêÁùwº‘·s¡ ÁbÕ+‘ê˝À¢ |üØø£å\T ìs¡«Væ≤+#ês¡T. ñ‘·ÔeT Á>∑+<∏ë\qT Á|ü#·T]+#ês¡T. kÕVæ≤‘·

düe÷yXÊ\T @sêŒ≥T #XÊs¡T. nH≈£î\ <ä>∑Zs¡ $sêfi≤\T b˛>∑T#dæ sêÁwüº sê»<Ûëì q>∑s¡+˝À düT$XÊ\yÓTÆq,

düT+<äs¡yÓTÆq edü‹ uÛÑeHê\T düeT≈£LsêÃs¡T. eT+∫ Á>∑+<∏ë\j·T+ @sêŒ≥T #XÊs¡T. M≥ìïÏ À M] ø£èwæ

∫s¡düàs¡D°j·TyÓTÆq~. Hê´j·TXÊÁdüÔ |ü≥ºuÛÑÁ<äT&Ó’ >∑÷&Ü Ä eè‹Ôô|’ ÁX<ä∆ #·÷|ü Ò<äT. e´ekÕj·÷ìï $düà]+#ês¡T.

düT\uÛÑ+>± dü+bÕ~+#·>∑*–q Á|üuÛÑT‘·« ñ<√´>±\ CÀ*øÏ b˛ Ò<äT. kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ‘√ ÁbÕs¡+_Û+∫ |üP]Ô>±

kÕVæ≤‘· , kÕ+düÿè‹ø£ ø±s¡ ø£ ≤bÕ˝À¢ eTTì–b˛j·÷s¡T.

kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ Äs¡e eTVü‰düuÛÑ\T n\+|üPsY À 1953˝À »]>±sTT. n+‘·ô|<ä›düuÛÑ\≈£î Ms¡T n<Ûä ø£å‘·

eVæ≤+#ês¡T. &Üø£ºsY sê<Ûëø£èwüíHé >±s¡T ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. 1952`54 eT<Ûä ø±\+˝À kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ≈£î n<Ûä ≈£åî\T>±

|üì#XÊs¡T. 1954qT+&ç yês¡T eTs¡DÏ+# es¡≈£î á |ü]wü‘·TÔ≈£î ñbÕ<Ûä ≈£åî\T>± ñHêïs¡T. Bì <ë«sê πøe\+

kÕVæ≤‘· $ø±kÕ\≈£î e÷Á‘·yT ‘·q ùde\T |ü]$T‘·+ #j·Tø£ kÕ+düÿè‹ø£ |ü⁄qs¡TJ®eHêìøÏ ≈£L&Ü m+‘√ ùde

#˚XÊs¡T. ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·÷ìï Væ≤+B $X¯«$<ë´\j·T+>± e÷s¡Ã&ÜìøÏ »]–q Á|üj·T‘êï\ìï+Ï

eeTTà#XÊs¡T. ‘Ó\T>∑T uÛ≤wüqT ìs¡“¤+<ä uÛ≤wü>± Á|üyXô|≥º&É+˝Àq÷ M] ø£èwæ eTs¡esêì~.

‘Ó\T>∑T˝À $<ë´uÀ<Ûäq düeTs¡ú+>± #j·T>∑\ ñbÕ<Ûë´j·TT\ ø=s¡‘· ñ+&~. $<ë«Hé |üØø£å À ñrÔs¡Tí …’qyêπs

Ä s√E˝À¢ ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T>± bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ ìj·T$T+|üã&yês¡T. Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ ≈£L&Ü dæ\ãdt

151 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

‘·j·÷s¡T #sTT+∫ ‘Ó\T>∑T˝À $XÊs¡<ä |üØø£å\T ìs¡«Væ≤+∫+~. á $XÊs¡<ä |üØø£å À ñrÔs¡Tí …’q yê]ì ñqï‘·

bÕsƒ¡XÊ\˝À ‘Ó\T>∑T ñbÕ<Ûë´j·TT\T>± ìj·T$T+#· e#·TÃqì Á|üuÛÑT‘·« ñ‘·Ôs¡Te⁄\T ‘Ó#·TÃ≥˝À M] ø£èwæ XÊ¢|òüT˙j·TyÓTÆq~.

1956˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ sêÁwüº+ @s¡Œ&ç+~. πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«eTT n_Û\ uÛ≤s¡‘· kÕúsTT˝À eT÷&ÉT nø±&ÉMT\qT

@s¡Œ]∫+~. Ä e÷~]>±H sêÁwüº Á|üuÛÑT‘·«+ ≈£L&Ü kÕVæ≤‘· , dü+^‘· Hê≥ø£, \*‘· ø£fi≤ nø±&ÉMT\qT ù|s¡T‘√

eT÷&ÉT nø±&ÉMT\qT HÓ\ø=*Œ+~. 1957 Ä>∑wüßº ‘=$Tà<äe ‘~ Ä+Á<Ûä kÕVæ≤‘· nø±&É$T ÁbÕs¡+_Û+#·ã&ç+~.

ÁbÕs¡+uÛÑ≈£î\T HêÏ sêÁwüº|ü‹ &Üø£ºsY sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é >±s¡T. Ä nø±&ÉMTøÏ n<Ûä ≈£åî\T &Üø£ºsY u…»yê&É >√bÕ\¬s&ç¶>±s¡T.

sêe÷qT»sêe⁄>±s¡T ø±s¡ <ä]Ù. HêÏ qT+&ç 1979es¡≈£î nq>± dü«#·Ã¤+<ä+>± ‘êH Ä |ü<ä$ e~ Òes¡≈£î,

nø±&É$T ø±s¡ <ä]Ù>± |üì#XÊs¡T. á nø±&É$T düTe÷s¡T eT÷&ÉT e+<ä\≈£î ô|’>± Á>∑+<∏ë\T Á|ü#·T]+∫+~. |ü⁄düÔø£

Á|ü#·Ts¡D\≈£î m+<ä]ø√ Ä]úø£ düVü‰j·TeT+~+∫+~. á yÓTT‘·ÔeTT ø£èwæøÏ Á|ü<Ûëq dü÷Á‘·<Ûë]>± Ms¡T Á|üX+dü j·TT\T.

sêe÷qT»sêe⁄≈£î kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ Á|ü<Ûëq u≤<ÛäT´&ÉT>±, kÕVæ≤‘· nø±&É$T ø±s¡ <ä]Ù>± m+‘√eT+~

s¡#·sTT‘·\‘√ Á|ü‘· ø£å |ü]#·j·TeTT+~. á |ü]#·j·T+‘√ yê] eTqdüÔ‘ê«\qT #·ø£ÿ>± eT~+|ü⁄ #XÊs¡T. ˇø±H=ø£

düuÛÑ À s¡#·sTT‘·\qT >∑÷]Ã sTT˝≤ #ÓbÕŒs¡T. s¡#·sTT‘·\ s¡#·q\≈£L yê] ì» J$‘ê\≈£L ô|<ä› e´‘ê´dü+ ñ+~.

‘êeTT kÕe÷q´ »HêìøÏ nr‘·T\T>± uÛ≤$dü÷Ô düe÷»+˝À ‘·eTø=ø£ Á|ü‘´ø£ kÕúHêìï ø√s¡T≈£î+≥THêïs¡T. s¡#·sTT‘·

‘êqT ì]à+#·Tø=qï |ü+»s¡+ qT+&ç ãj·T≥ |ü&Ü* nì ìdü‡+ø√#·+>± ‘·q n_ÛÁbÕj·÷\T yÓ*ãT#êÃs¡T.

s¡#·sTT‘·>± sêe÷qT»sêe⁄ :

ìC≤+ ø£fi≤XÊ\˝À Ms¡T $<ë´]ú>± ñqï|ü⁄Œ& ‘Ó\T>∑TuÛ≤wüô|’ n_Ûs¡T∫ì ô|+#·T≈£îHêïs¡T. sêj·TÁb˛\T >±]

ø£$‘·«+ M]øÏ Çwüº+. eTT<äT›ø£èwüí >±] dü+bÕ<äø£‘·«+˝À yÓ\Te&çq ªªyÓ’‘ê[≈£î\Tμμ M]ì u≤>± Äø£]¸+∫+~. 1939

ÁbÕ+‘·+˝À ø£$‘·«+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Hê>∑|üPsY Hê´j·Tø£fi≤XÊ\˝À BìøÏ ÁbÕD+ b˛XÊs¡T. á K+&çø£ Ò 1953

˝À ªª|ü#·Ã‘√s¡D+μμ ø±e´s¡÷|ü+˝À e#êÃsTT.

M] ªkÕs¡dü«‘· qe˙‘·+μ ñ‘·ÔeT kÕVæ≤‘· $eTs¡Ù≈£î ì<äs¡Ùq+. πø+Á<ä kÕVæ≤‘· nø±&É$T øöì‡\T düuÛÑT´\T>±

M] mìïø£≈£î ø±s¡DyÓTÆ+~ Ä Á>∑+<∏äyT. M]øÏ n$T‘·yÓTÆq ø°]Ô Á|ü‹wüº\T ‘Ó∫Ã ô|Ïº+~ ≈£L&Ü á Á>∑+<∏äyT.

ªª#·~$+~ Hê´j·TXÊÁdüÔ+ ` kÕVæ≤‘· $eTs¡Ù˝À Ç+‘· nbÕs¡yÓTÆq C≤„q+ m˝≤ kÕ<Ûä +?μμ nì me¬s’Hê Á|ü•ïùdÔ

‘·q≈£î kÕVæ≤‘· + eTØ qe´kÕVæ≤‘· eT+fÒ sTTwüºeTì #Óù|Œyês¡T. yê´ø£s¡D, n\+ø±s¡ XÊÁkÕÔ\T ‘êqT ô|<ä›>±

#·<äe Ò<äì dü$qj·T+>± ˇ|ü⁄Œø=Hyês¡T.

ªªe÷ s¡T zs¡T>∑\T¢μμ nH˚ yê´dü+˝À •~∏˝≤edüú˝À ñqï es¡+>∑\T¢ >∑‘· #·]Á‘·qT eTqeTT+<äT

kÕøå±‘·ÿ]+|üCÒXÊs¡T. ªªø£<äqs¡+>∑yÓT ø±<äT e÷ s¡T ø£fi≤πøåÁ‘·eTT ≈£L&Ü. ø±ø£rj·T sêE\ b˛wüD˝À dü+^‘·

kÕVæ≤‘ê´~ \*‘· ø£fi\T n~«rj·T+>± n_Ûeè~∆ #Ó+~q$. es¡+>∑\T¢ ø√≥˝À ø£≥º&Ü\T, ysTT düÔ+uÛ≤\ >∑T&ç

ÄHêÏ ø£\\ >=|üŒ‘·HêìøÏ kÕø°åuÛÑ÷‘·+>±, düJe ì<äs¡ÙHê\T>± ì*∫ ñqï$μμ nì á yê´dü+˝À n+≤s¡T.

152

7e ‘·s¡>∑‹


|ü#·Ã‘√s¡D+, kÕs¡dü«‘· qe˙‘·+, ñ|üHê´dü ‘√s¡D+, ‘ÓqT>∑T kÕVæ≤‹— y>∑T #·Tø£ÿ\T yÓTT<ä\T>± >∑\ sTTs¡yÓ’

ø±yê´\qT Ms¡T yÓ\Te]+#ês¡T. Ä+Á<Ûä<X+˝Àì nHø£ eT+~ ø£$ |ü+&ç‘·T\≈£î Ä|ü⁄Ô&Éj·÷´s¡T. ø£è‹ ø£s¡Ô>±H >±ø£

Á|üdæ<ä∆ ø£e⁄\ ø±e´\≈£î ø£è‹uÛÑs¡Ô>± ≈£L&Ü ñHêïs¡T. #ê˝≤eT+~ ø£e⁄\T qT+&ç n+øÏ‘·+ rdüT≈£îHêïs¡T. <ëXs¡~∏

>±] ø£$‘ê |ü⁄wüŒø£+, &Ü. dæ Hê¬s >±] ñ<äj·T+ Hê Vü≤è<äj·T+, &Üø£ºsY C≤„Hêq+<ä ø£$>±] ªnø£ås¡>∑T#·Ã¤+μ

yêÏ À ø=ìï.

Á>∑+<∏ë\j·T ñ<ä eT+ :

Ä s√E˝À¢ ‘Ó\+>±D≤ Á|ü»\qT yT˝§ÿ*|æq ñ<ä e÷\T Hê\T>∑T. 1. Ä+Á<Û√<ä eT+ 2. Á>∑+<∏ë\jÓ÷<ä eT+

3. Äs¡ düe÷» ñ<ä eT+ 4. |üÁ‹ø±s¡+>∑+. MÏ À Á>∑+<∏ë\jÓ÷<ä eT+ Á|ü»\qT yT\Tø=*Œ C≤rjÓ÷<ä eT+ yÓ’|ü⁄

eTs¡*Ãq >=|üŒ ñ<ä eT+. n+<äTe\q á ñ<ä e÷ìøÏ ìC≤+ Á|üuÛÑT‘·«+ nHø£ n&É¶+≈£î\T ø£*Œ+#~. Á>∑+<∏ë\j·T

düuÛÑ\ n<Ûä ø£å\, eø£Ô\ ñ|üHê´kÕ\qT Á|üuÛÑT‘·«+ eTT+<äT>±HÓ #·~$ Äô|’H nqTeT‹ì#Ã~. Äs¡ düe÷» ñ<ä eT+‘√

‘·|üŒ$T–*q ñ<ä e÷˝À¢ sêe÷qT»sêe⁄ bÕÁ‘· $•wüºyÓTÆ+~.

j·TTe≈£î&ÉT>± sêe÷qT»sêe⁄ es¡+>∑\T¢ Xu≤›qT XÊdüq Á>∑+<∏ë\j·÷ìøÏ ø±s¡ <ä]Ù>± ñ+&yês¡T. Á>∑+<∏ë\j·T

dü+|òü÷<Ûä ≈£åî\T Á>∑+<∏ë\j·T ñ<ä eT |æ‘êeTVü≤ >±&ç#·s¡¢ Vü≤]düs√«‘·ÔeTsêe⁄‘√ |ü]#·j·÷ìï ô|+#·Tø=ì yê]ì

‘Ó\+>±D≤ ÁbÕ+‘êìøÏ ÄVü‰«ì+#ês¡T. 1944e dü+e‘·‡s¡+˝À Xã›XÊdüq Á>∑+<∏ë\j·T s¡»‘√‘·‡e düuÛÑ\T es¡+>∑\T¢ À

»]>±sTT. á düuÛÑ\≈£î sêj·TÁb˛\T düTu≤“sêe⁄ n<Ûä ø£å‘· eVæ≤+#ês¡T. Vü≤]düs√«‘·ÔeTsêe⁄ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T á

düuÛÑ\T j·÷e<ë+Á<Ûä düuÛÑ\qT >∑Ts¡TÔ≈£î ‘Ó#Ã $<Ûä+>± sêe÷qT»sêe⁄ >±s¡T ìs¡«Væ≤+#ês¡T. Bì‘√ M] XøÏÔ

ìs¡÷|æ‘·yÓTÆ+~. ø°]Ô Äø±XeT+‘· m‘·TÔ≈£î m~–+~.

HÓ’C≤+ Á|üuÛÑT‘·« Á|ü<Ûëì>± düsY MTsê® sTTkÕàjT\T >±s¡T |ü]bÕ*düTÔqï s√E\$. MTsê®>±]øÏ $<ë´yê´|æÔ

ô|’Hê, Á>∑+<∏ë\j·÷\ n_Ûeè~∆ô|’Hê, ÄdüøÏÔ m≈£îÿe. Ms¡T ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·÷\ #·T≥÷º e⁄qï

m‘·ÔsTTq ø√≥>√&É\T |ü&É>=Ïº+∫ ∫qï>√&É\qT ô|Ïº+#ês¡T. ø±sê´\j·÷\qT düT\uÛÑ+>± >∑Ts¡TÔ|ü≥º&ÜìøÏ M\T>±

|üdüT|ü⁄ s¡+>∑TysTT+#yês¡T. ˇø£ |üsê´j·T+ Ms¡T es¡+>∑\T¢ edüTÔHêïs¡H yês¡Ô e∫Ã+~. yê]ì <ä]Ù+#ê\˙, ‘·eT

Á>∑+<∏ë\j·T |ü]dæú‹ $e]+#ê\˙ sêeTqT»sêe⁄>±s¡T n_ÛÁbÕj·T |ü&Ü¶s¡T. Á|ü<Ûëìì ø£\TdüTø√e&ÜìøÏ nqTeT‹

\_Û+#·<äì ‘Ó*dæ+~. Á>∑+<∏ë\j·T+ es¡+>∑\T¢ ø√≥qT+&ç Vü≤qTeTø=+&É≈£î yÓfi‚fl<ë]˝À ñ+~. yÓ+≥H M]øÏ ˇø£

Ä˝À#·q e∫Ã+~. Á>∑+<∏ë\j·T+ >√&É\≈£î |üdüT|ü⁄ s¡+>∑T ysTT+∫ q\T>∑T¬s’<äT>∑Ts¡T j·TTe≈£î\qT yÓ+≥ u…≥Tºø=ì

Á|ü<Ûëì yÓfi‚fl<ë]˝À Á>∑+<∏ë\j·T+ eTT+<äT ì\T#·THêïs¡T. düsY MTsê® sTTkÕàjT\T>±s¡T ø±s¡T˝À <ä÷s¡+ qT+&ç

|üdüT|ü⁄ s¡+>∑T uÛÑeHê˙ï, M]ì >∑eTì+#ês¡T. ø±s¡T Ä|æ ˝ÀìøÏ e#êÃs¡T Á|ü<Ûëì. Á>∑+<∏ë\j·T ìs¡«Vü≤D≈£î

dü+‘√wæ+∫ ]õwüºs¡T˝À ‘·q n_ÛÁbÕj·T+ Áyêdæ ô|Ïº yÓfi≤fls¡T. Ä eTs¡THê&ÉT s¡÷. 116/` #Ó≈£îÿqT õ˝≤¢ ø£ …ø£ºs¡T

>±] <ë«sê |ü+|æ, Á>∑+<∏ë\j·T uÛÑeq ìsêàD≤ìøÏ nedüs¡yÓTÆ düú\+ ñ∫‘·+>± Ç#Ã @sêŒ≥T¢ #düTÔqï≥T¢ yês¡Ô

|ü+bÕs¡T.

153 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ìs¡«Væ≤+∫q |ü<äe⁄\T :

sêe÷qT»sêe⁄>±s¡T kÕVæ≤r s¡+>∑+˝À >±˙, sê»ø°j·T s¡+>∑+˝À>±˙, $<ë´s¡++˝À>±˙ ìs¡«Væ≤+∫q

|ü<äe⁄\T nHø£+. @ u≤<Ûä ‘· n|üŒC…|æŒHê ∫‘·ÔXó~∆‘√ Ä |ü<ä$øÏ Hê´j·T+ #≈£Ls¡Ã&É+ M] ∫‘·ÔXó~∆øÏ, |ü≥Tº<ä\≈£L

‘êsêÿD+. @ |ü<ä$ ‘êqT>± ø√s¡Tø√ Ò<äT. ‘·q≈£î n|üŒC…|æŒq u≤<Ûä ‘· <ìì e<ä›q Ò<äT. Ç< yê] >=|üŒ‘·q+.

Ä+Á<Ûä kÕs¡dü«‘· |ü]wü‘·TÔ À 1944 qT+&ç 47 es¡≈£L, ø±s¡ es¡Z düuÛÑT´&ÉT>± 1952 qT+&ç 54 es¡≈£L

n<Ûä ≈£åî&ÉT>±, 1954qT+&ç 1981 es¡≈£î ñbÕ<Ûä ≈£åî&ÉT>± ñHêïs¡T. Ä+Á<Ûä kÕVæ≤‘· nø±&É$T ø±s¡ <ä]Ù>± 1957

qT+&ç 79 es¡≈£î ñbÕ<Ûä ≈£åî&ÉT>± 1979 qT+&ç 81 es¡≈£î |üì#XÊs¡T.

sêÁwüº πø+Á<ä Á>∑+<∏ë\j·T |ü⁄düÔø£ mìïø£ ø£$TÏ düuÛÑT´&ÉT>± 1965 qT+&ç 75 es¡≈£î |ü<fiófl |üì#dæ

eT+∫ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T. ñkÕàìj·÷ $X«$<ë´\j·T+ ôdHÓŸ yÓT+ãs¡T>± dæ+&çπøŸ yÓT+ãs¡T>± ñHêïs¡T. ‘ê‘êÿ*ø£

ñbÕ<Ûä ≈£åî\T>± eT÷&ÉT |üsê´j·÷\T |üì#XÊs¡T.

sê»ø°j·T s¡+>∑+˝À sêÁwüº ø±+Á¬>dt ø£$T° düuÛÑT´&ÉT>± j·TTe»q ø±+Á¬>dt n<Ûä ≈£åî\T>± sê»´düuÛÑ yÓT+ãs¡T>±

sêDÏ+#ês¡T. kÕe÷qT´&ç>± ø£ì|ædü÷ÔH ndüe÷q ø°]Ô •Ksê\~Ûs√Væ≤+#ê&ÉT. kÕVæ≤‘· |ü]wü‘·TÔ Àì ˇø£ eT÷\>∑~˝À

ñ+≥÷H ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+ eT÷\ eT÷\˝À¢ »]π> Á|ü‹ kÕVæ≤r, kÕ+düÿè‹ø£ ø±s¡ ø£ ≤bÕ˝À¢ eTTK´ e´øÏÔ>±

<äs¡Ùq+ ÇdüTÔ+&yês¡T.

154

7e ‘·s¡>∑‹


```

Ä+Á<ÛäC≤‹ >∑]«+#·<ä–q Á|üeTTKT\T nìï s¡+>±˝À¢ ñHêïs¡T. n˝≤+Ï yê]˝À Á|üeTTK Ç+»˙s¡T>±

ù|¬sìïø£>∑qï &Üø£ºsY ¬ø.j·T Ÿ.sêe⁄ ˇø£s¡T. M] |üP]Ôù|s¡T ø±q÷] \ø£åàDsêe⁄. áj·Tq u…»yê&É düMTbÕq >∑\

ø£+øÏbÕ&ÉT Á>±eT+˝À 1902 ˝À »ìà+#ês¡T. M] ‘·+Á&ç Á>±eT ø£s¡D+. ∫qï‘·q+ qT+& sêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü,

eTVü‰‘êà>±+BÛ, $yø±q+<äT&ÉT yÓTT<ä …’q eTVü‰|ü⁄s¡Twüß\ J$‘·#·]Á‘·\T #·~$ yê]˝≤>± Ä<äs¡Ù+>± J$+#ê

\qTø=Hyês¡T. M]øÏ ∫qï‘·q+˝ÀH ‘·+Á&ç #·ìb˛e≥+ »]–+~.

ôV’≤dü÷ÿ\T #·<äTe⁄ u…»yê&√ »]–+~. á ‘·s¡+yês¡T qeTà Òq+‘· #Íø£s√E\$. Äs√E˝À¢ HÓ\≈£î

mì$T~ s¡÷bÕj·T\‘√ eTT|üPŒ≥ uÛÀ»q+ Ïô|òq÷ ô|fÒºyês¡T. nø£ÿ&É eT+∫ e÷s¡Tÿ\‘√ j·Tdt.j·Tdt.j·T Ÿ.dæ.

bÕdüj·÷´s¡T.

eTÁ<ëdüT Áô|dæ&Ó ‡ ø£fi≤XÊ\˝À …ø£ÿ\ Á>∑÷|ü⁄˝À d”≥T \_Û+∫+~. u≤>± #·~$ Ç+≥Øà&çj·TŸ ≈£L&Ü

&çdæº+ø£åHé À bÕdüj·÷´s¡T.

yÓT&çdæHé Àq÷, >∑DÏ‘·XÊÁdüÔ+ _.m. Äqs¡T‡˝Àq÷ Ç+»˙]+>∑T˝Àq÷ d”≥Te∫Ã+~. ‘·q ø√]ø£ Ç+»˙s¡T

ø±yê\ì, –+&û Ç+»˙]+>∑T ø£fi≤XÊ\˝À #sês¡T. dæ$ Ÿ Ç+»˙]+>∑T˝À ÁX<ä∆ m≈£îÿe. nsTTHê Ç+»˙]+>∑T˝À

nìï $uÛ≤>±\T n<Ûä j·Tq+ #XÊs¡T. Ç+»˙s¡T ø√s¡T‡ |üP]Ô#XÊs¡T.

$XÊK|ü≥ï+ õ˝≤¢ uÀs¡T¶ À düVü‰j·T Ç+»˙s¡T>± ñ<√´>∑+ <=]øÏ+~. kÕ<Ûës¡D+>± Ç+»˙s¡¢≈£î ô|’dü+bÕ<äq

ñ+≥T+~. ø±+Á≤ø£ºs¡T¢ ‘·eT \_∆ø√dü+ \+#ê*düTÔ+≤s¡T. ˇø£ dü+<äs¡“¤+˝À ˇø£ ø±+Á≤ø£ºs¡T ‘·q ˝À|ü+

ø£|æŒ|ü⁄#·TÃø√e&É+ ø√dü+ áj·Tq≈£î \+#·+ ms¡ #·÷bÕ&ÉT. sêe⁄>±s¡T eT+&ç|ü&ç Ä ø±+Á≤≈£îº s¡<äT›#kÕÔqì

ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. n‘·&ÉT uÛÑj·T|ü&ç bÕ]b˛j·÷&ÉT ãj·TÏøÏ. nB sêe⁄>±] ìC≤sTT‹. á ìC≤sTTr J$‘·yT

Äj·Tq ÄK]es¡≈£î ø=qkÕ–+#ês¡T. ‘·q J$‘· #·]Á‘· À sTT˝≤ ÁyêXÊs¡T. ªªme¬s’Hê \+#·+ Çe«p|æ‘ yê]ô|’

ndüVü≤´uÛ≤e+ ø£\T>∑T‘·T+~. n~ bÕ|üø±s¡ eT˙, n‹V”≤qyÓTÆq |üì n˙ Hê eTqdüT˝À bÕ‘·Tø=ì b˛sTT+~. Ä

uÛ≤eyT qqTï Ä <äX˝À s¡øÏå+∫+~. ªªm+‘· ìC≤sTTr! >±+BÛJ $yø±q+<äT\ Á|üuÛ≤e+ ]πø b˛ Ò<äT.

m.j·Tdt.sêe⁄

155 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

áj·Tq $TÁ‘·T&ÉT &Üø£ºsY j·T+.$. ø£ècÕísêe⁄. M]<ä›s¡÷ Ä<äs¡ÙuÛ≤yê\T ø£\yêfi‚fl. Á|ü|ü+#·eT+‘ê ‹]–

$C≤„q+ dü+bÕ~+#ê\H ø√]ø£ ñqïyês¡T. Ç<ä›s¡÷ ãsêà<X+ yÓfi≤fl\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïs¡T. ø£ècÕísêe⁄>±¬s+<äTø√

yÓfifl Òø£b˛j·÷s¡T. sêe⁄>±s=ø£ÿπs yÓfi≤fls¡T.

s¡+>∑÷Hé À ø±]àø£dü+|òüT Hêj·T≈£î&ÉT Hêsêj·TDsêeH ‘Ó\T>∑Tyê&ÉT. sêe⁄>±s¡T s¡+>∑÷Hé e∫Ãq+<äT≈£î

ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü]#ê&ÉT. nsTTHê áj·Tq n<ÛÓ’s¡ |ü&É Ò<äT. dü«XøÏÔ‘√ ˙Ïdüs¡|òüsê XÊK˝À ñ<√´>∑+ dü+bÕ~+#ê&ÉT.

ø=Hêïfifl≈£î Ä ñ<√´>∑+ e~ Òdæ ø±+Á≤ø£ºs¡¢ ø£+ô|˙˝À #sê&ÉT. eT]ø=Hêïfifl≈£î <ëìï ≈£L&Ü e~ Òdæ dæ ÀHé

Ç+»˙]+>¥ ø£fi≤XÊ\˝À düVü‰j·T Ábıô|òdüsY>± #sês¡T. Ä ñ<√´>∑+ ≈£L&Ü e~ Òdæ Ç+&çj·÷≈£î ‹]–e∫Ã

yÓT≥÷ºs¡T ÁbÕC…≈£îº À pìj·TsY Ç+»˙s¡T>± #sê&ÉT.

>±+BÛ nHêï, ø±+Á¬>dtbÕØº nHêï áj·Tq≈£î #ê˝≤ Çwüº+. nj·T´<es¡ ø±fi‚X«s¡sêe⁄>±s¡÷, ø=eTÁsêE

n#·Ãe÷+ã>±s¡÷ yÓTT<ä …’q ã+<ÛäTe⁄\+<äs¡÷ ø±+Á¬>dt À ñHêïs¡T. ‘êqT ≈£L&Ü #sê\qï dü+ø£\Œ+‘√ Á|üuÛÑT‘·«

ñ<√´>±ìøÏ sêJHêe÷ sTT#êÃs¡T. n~Ûø±s¡T¢ n+^ø£]+#· Ò<äT. –+&û Ç+»˙]+>∑T ø± ÒJøÏ ã~© #XÊs¡T.

…ø£Ãs¡sY>± #sêø£ Ç+»˙]+>¥ À Øôd]Ã (|ü]XÀ<Ûäq) #j·÷\ì ø√]ø£ ø£*–+~. n~ #ê˝≤ ø£wüºeTì n+<ä]

uÛ≤eq. Øôd]Ã ø√dü+ Ç+»˙]+>∑T m+.j·Td”‡.˝À #sê&ÉT. >=|üŒ q÷´≥Hé ãj·T\T<sê&ÉTsê nì $TÁ‘·T\T

m>∑‘ê[ #XÊs¡T≈£L&Ü.

|ü]XÀ<ÛäHê $uÛ≤>∑+ (Øôd]Ã) &Ó’¬sø£ºs¡T ¬ø.dæ.#êø√ nH >=|üŒ Ç+»˙s¡T. \+&ÉHé $X«$<ë´\j·T+˝À

|ü]XÀ<Ûäq #dæq e´øÏÔ. M] dü\Vü‰ düVü≤ø±sê\‘√ dæ<ë∆+‘· yê´dü+ düeT]Œ+#ês¡T sêe⁄>±s¡T. Ä dæ<ë∆+‘·yê´kÕìï

Ç+>±¢+&ÉT |ü+bÕs¡T. nø£ÿ&É Ç+»˙]+>¥ ì|ü⁄DT …’q Ä+Á&É÷dt, ÄkÕÿsY, ù|ò»sY, u…Àº nHyêfiófl <ëìï #·~$

ÄX¯Ãs¡ b˛j·÷s¡T. Ç+»˙]+>¥ À |ü]XÀ<Ûäq dæ<ë∆+‘· yê´kÕìï düeT]Œ+∫ &çÁ^bı+~q uÛ≤s¡rj·TT˝À¢ sêe⁄

Á|ü<∏äeTT\T.

yT<ÛëXøÏÔøÏ ‘=* $»j·T+ :

eTÁ<ëdüT ôd+Á≥ Ÿ ¬s’ Ò«ùdºdüHé ≈£Le+q~ >∑≥Tºq ñ+~. eTÁ<ëdüTq>∑s¡+ ñ‘·Ôs¡+, <äøÏåD ÁbÕ+‘ê\qT ø£*ù|

ø°\ø£yÓTÆq Á_&ç® sT÷ q~ô|’ ì]à+|üã&ç ñ+~. düeTTÁ<ä+ ñ|ü >±* Á|üuÛ≤e+ e\q Á_&ç® øÏ+~uÛ≤>∑+ ø±+Áø°≥T

|üP&çb˛sTT ÇqT|üø£eTTà\T ãj·T≥|ü&Ü¶sTT. Á_&ç® ã\V”≤q|ü&ç+<äqï uÛ≤e+‘√ Á|üuÛÑT‘·«+ Ä Á_&ç®ô|’ sêø£b˛ø£\T

ì*|æydæ+~.

Á|ü‘ê´e÷ïj·T|ü⁄ @sêŒ≥T¢ |ü]o*+#·e\dæ+~>± NÛ|òt Ç+»˙s¡T sêe⁄qT ø√sês¡T. sêe⁄>±s¡T Á_&ç®ì |ü]o*+∫

|ü<∏äø£+ Ä˝À∫+#ê&ÉT. n|ü&É|ü&√ ø±+Áø°≥T $<ä ˝À Á|ü»„qT dü+bÕ~+#·T≈£î+≥Tqï sêe⁄>±s¡T düqïø£+ø£s¡‘√

ø±+Áø°≥T ‘·j·÷s¡T#sTT+∫ ‘·TbÕøÏ >=≥º+ ˝≤+Ï >=≤º\‘√ øÏ\TeTTqT πødæq ø£eTTà\ô|’ |æ∫ø±Ø #sTT+#ê&ÉT.

dæyÓT+≥T u≤>± yÓT‘·TÔø=H˝≤ #XÊ&ÉT. Ç+πø! Á_&û® u≤>∑T|ü&ç+~. sêø£b˛ø£\T ìs¡“¤j·T+>± »]>±sTT. sêe⁄ ø°]Ô

<XeT+‘ê yê´|æ+∫+~.

á $»j·T+‘√ ø±+Áø°≥T ø£≥º&Ü\ô|’Hê Ä $<ä ô|’Hê ÁX<ä∆ ô|]–+~ sêe⁄>±]øÏ. á $<ä ˝À Á|ü|ü+#·

Á|üdæ<äT∆ …’q Áô|òdæ‡jÓTHÓŸ nH Ç+»˙s¡T ÁbòÕqT‡˝À ñHêï&ÉT. Äj·Tq <ä>∑Zs¡ á $<ä #·<äyê\ì sêe⁄˝À |ü≥Tº<ä\

ø£*–+~. n~Ûø±s¡T\T n+<äT≈£î nqTeT‹+#· Ò<äT. nsTTHê yÓfifl&Üìπø ìXÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT. uÛ≤s¡ es¡\øÏåà‘√

ÁbòÕqT‡ ãj·T\T<sê&ÉT.

156

7e ‘·s¡>∑‹


#ê˝≤eT+~ $<ë´]ú uÛÑ≈£îÔ\T u§+u≤sTT es¡≈£î e∫Ã M&√ÿ*#êÃs¡T. ÁbòÕqT‡ #] Áô|òdæ‡jÓTHÓŸqT ø£*XÊs¡T.

‘·q ø√]ø£ ø=+‘·es¡≈£î HÓs¡y]+~. 1939 ˝À ÁbòÕqT‡ qT+&ç \+&ÉHé #sê&ÉT. Hs¡TÃ≈£îqï ø±+Áø°≥T $<ä ˝À

nqTuÛÑe+ dü+bÕ~+#ê\ì ªªø±+Áø°≥T Ç+»˙]+>∑Tμμ dü+düú À #sê&ÉT. nø£ÿ&É NÛ|òt Ç+»˙s¡T ¬sHê Ÿ¶‡. eTs=ø£

Ç+»˙s¡T ≥s¡ïs¡T. n~ •ø£åD≤ πø+Á<ä+>∑<ë! &ÉãT“ ø£Ïº •ø£åD bı+<äe\dæ e∫Ã+~. á &ÉãT“ø√düeT÷, ‘·q

≈£î≥T+ã b˛wüDø√düeT÷ kÕj·T+ø±\ düeTj·÷˝À¢ ø± Òõ˝À¢ …ø£Ãs¡T¢ Ç∫Ã &ÉãT“ dü+bÕ~+#yê&ÉT.

eTÁ<ëdüT˝À Á|ü‹ HÓ ≤ J‘·+ rdüT≈£î+≥÷, |ü<√qï‹ ø£*π> ñ<√´>∑+˝À ñ+&ç ≈£L&Ü Ç+&çj·÷ e<ä*

\+&ÉqT e#êÃ&ÉT sêe⁄>±s¡T. \+&ÉHé À dü+kÕs¡+ >∑&Ée&ÜìøÏ ∫\¢s¡ ñ<√´>±\T #düTÔHêï&ÉT. ø±+Áø°≥Tô|’ |ü]XÀ<ÛäH

‘·q <Û j·T+. ø£cÕº\qT …øÏÿ+#·<ä\+#· Ò<äT.

1939 e dü+e‘·‡s¡+ Væ≤≥¢sY j·TT<ë∆ìï Á|üø£Ï+#ê&ÉT. j·TT<ä∆ yê‘êes¡D+‘√ ìsêàD ø±s¡ Áø£e÷\T

≈£î+≥Tã&Ü¶sTT. u≤+ãT\qT+&ç s¡øÏå+#·Tø√e&É+ ø√dü+ H\qT Á‘·$« ôw\ºsY‡ (Shelters) ø£≥º&É+ n~Ûø£yÓTÆ+~. á

ø£≥º&Ü\≈£î dü+ã+~Û+∫ ø±+Áø°≥Tô|’ |ü]XÀ<Ûäq m≈£îÿyÓ’+~.

sêe⁄ …ø£ÿ˝À¢ |òüTÏ≈£î\T. ø±˙ &çC…’Hé‡ yj·T&É+˝À n+‘· yT<Ûë$ ø±<äT. Ç~ ô|<ä› ˝À≥T nì|æ+∫+~

sêe⁄>±]øÏ. \+&ÉHé Á|üø£ÿH>∑\ <∏yéT‡ q~ô|’ Á|ü‘´ø£ ‘·s¡Vü‰˝À ø£≥ºã&çq Á_&û®ì Á|ü‹s√p |ü]o*+∫ (&çC…’Hé‡)

s¡÷|üø£\Œq #j·T&É+ Hs¡TÃ≈£îHêï&ÉT.

á düeTj·T+˝À áj·Tq≈£î \+&ÉHé Á|üø£ÿH>∑\ ˇø£ |ü≥ºD+˝Àì ø£fi≤XÊ\˝À d”ìj·TsY …ø£Ãs¡sY ñ<√´>∑+

\_Û+∫+~. á |ü≥ºD+˝À, M]øÏ n<Ó›≈£î Ç\T¢ ∫ø£ÿ Ò<äT. s¡+>∑TC≤‘·T\yê]øÏ Mfiófl Ç\T¢ Çe«s¡T. sêe⁄>±]øÏ

eTÁ<ëdüT J$‘·+ >∑Ts¡TÔ≈£î e∫Ã+~. ‘·q $TÁ‘·T …’q ø=+<äs¡T ‘·≈£îÿe ≈£î\düTÔ\ì nÁ>∑C≤‘·T\yês¡T yê]øÏ Ç\T¢

sTTe«&ÜìøÏ ìsêø£]+#·&É+ Äj·Tq≈£î C≤„|üø£+ e∫Ã+~. nø£ÿ&É q\¢yêfi‚fl q\¢yêfifl≈£î Ç\T¢ Çe«q|ü&ÉT Çø£ÿ&É

‘Ó\¢yêfiófl s¡+>∑TC≤‹yê]øÏ Ç\T¢ Çe«ø£b˛e&É+˝À ÄXÃs¡ |ü&Ée\dæq<B Ò<äqT≈£îHêï&ÉT. á n<Ó›sTT+Ï y≥ Ä

<ä+|ü‘·T\≈£î ø£qTï ‘Ó]|æ+∫+~. ≈£î\, eT‘·, es¡í $eø£å m+‘· #Ó&É¶<√ n|ü&ÉT u≤>± ns¡úyÓTÆ+~. n‹ø£wüº+MT<ä

ˇø£ ∫qï Ç\T¢ n<Ó›≈£î \_Û+∫+~. á nqTuÛÑe+ eTqdüT˝À Vü≤‘·TÔø=ì ñ+<yÓ÷, ‘·s¡Tyê‘· ‘·eT dü+‘êqeT+‘ê

‘·eT ≈£î\+ø±ì yê]‘√ $yêVü≤+ #düT≈£îqï|ü&ÉT e÷s¡T e÷≤¢&É≈£î+&Ü ˇ|üø√e&É+ »]–+~. dü+‘√wüeT÷

ø£*–+~.

á ø£fi≤XÊ\˝À sêe⁄ $<ë´s¡Tú\qT u≤>± Äø£≥Tº≈£îHêïs¡T. ‘êqT ô|’q Á>∑+<∏ä+ ÁyêXÊ&ÉT. ˇø£ Á|üeTTK

ø£+ô|˙ Á|ü#·T]+∫+~. ø£+ô|˙ Á|ü#·T]+∫+<ä+fÒ n~ ˇø£ Á|ü‘´ø£‘· nqïeT≥. |ü⁄düÔø£+ô|’ eT+∫ sêj·T©º ≈£L&Ü

e∫Ã+~. eTÁ<ëdüT˝À ≈£L&Ü áj·Tq ø°]Ô yê´|æ+∫+~. Äj·Tqô|’ eT]+‘· >ös¡e+ ô|]–+~.

sêe⁄ nyÓT]ø± yÓ[¢ ªªôd\T´˝≤sY ø±|òüsY &Ü´+μμ $wüj·TyÓTÆ $esê\T ùdø£]+#ê\ì eTÁ<ëdüT qT+&ç NÛ|òt

Ç+»˙s¡T>±s¡T ñ‘·Ôs¡+ ÁyêXÊs¡T.

ªªôd\T´\sY ø±|òüsY &Ü´+μμ n+fÒ @$TÏ? :

»\ Á|üyêVü≤+‘√ ñqï q<äT\≈£î Äqø£≥º Ò<ë e+‘Óq ø£≤º\+fÒ q~˝À ˇø£yÓ’|ü⁄q eTT+<äT ˙s¡T Ò≈£î+&Ü

#düTø√yê*>∑<ë! ø±|òüsY &Ü´+\T ø£Ïº eT<Ûä ˝ÀqT+&ç ˙s¡T rùddæ |ü⁄Hê<äT\T ykÕÔs¡T. ˇø£yÓ’|ü⁄ |üP]Ôø±>±H eTs√yÓ’|ü⁄

157 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ø±|òüsY&Ü´+ ø£Ïº ˙s¡T rùddæ nø£ÿ&É ≈£L&Ü |ü⁄Hê<äT\T ykÕÔs¡T. |ü⁄Hê<äT\ô|’ >√&É>±˙, düÔ+uÛ≤\T>±˙ ø£≥º&É+

|üP]ÔnsTTHêø£ MÏì ‘=\–+∫ ykÕÔs¡T.

j·TT<ä∆+ s√E˝À¢ nyÓT]ø± yÓfifl&ÜìøÏ Ç+>∑¢+&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+ n+^ø£]+#· Ò<äT. m˝≤>√ Ç+&çj·÷ Á|üuÛÑT‘·«+

CÀø£ +‘√ Ç+>±¢+&ÉTyê] nqTeT‹ dü+bÕ~+∫ nyÓT]ø± yÓfi≤¢&ÉT. nyÓT]ø±˝Àì nìïs¡ø±\ ìsêàD≤\qT ì•‘·+>±

|ü]o*+#ê&ÉT. nyÓT]ø±˝Àì ø=\¬s&√ q~ô|’ ø£Ïºq &Ü´+ Á|ü|ü+#·+˝À¬ø˝≤¢ m‘·ÔsTTq~. m≈£îÿe ø±+Áø°≥T

ñ|üjÓ÷–+∫ ø£Ïºq eTs=ø£ &Ü´+ Á>±+&é \yé© &Ü´+. á ¬s+&ç+Ïì s¡÷|üø£\Œq #dæqyê&ÉT (&çC…’qsY) $X«$U≤´‘·

Ç+»˙s¡T C….j·T Ÿ. kÕ ÒCŸ>±s¡T. sêe⁄≈£î M] dü\Vü‰\÷, düVü≤ø±s¡eT÷ \_Û+#êsTT. nìï $wüj·÷\T ≈£L\+ø£wü+>±

n<Ûä j·Tq+ #dæ eT+∫ ]b˛s¡Tº ‘·j·÷s¡T#XÊs¡T sêe⁄>±s¡T. <ëìï eTÁ<ëdüT |ü+|æ+#ês¡T. ‘êqT Ç+>±¢+&ÉT

e#˚ÃXÊs¡T.

lsê+bÕ<äkÕ>∑sY Á|üD≤[ø£ :

>√<ëe] q~ô|’ b˛\es¡+ <ä>∑Zs¡ ÁbÕC…≈£îº ø£≤º\ì eTÁ<ëdüT Á|üuÛÑT‘·«+ Ä˝À∫+∫+~. Á|üuÛÑT‘·« N|òt

Ç+»˙sY >√$+<äsê» nj·T´+>±s¡T ‘Ó\T>∑Tyês¡T ø±<äT. >∑es¡ïs¡T dü\Vü‰<ës¡T j·Tdt.|æ. sêeTeT÷]Ô eTTK´yÓTÆq

ÁbÕC…≈£îº\qT |ü]o*+#·&ÜìøÏ NÛ|òt Ç+»˙s¡TqT nyÓT]ø± yÓfifleTì Á|üuÛÑT‘·«+ ø√]+~. Äj·Tq nyÓT]ø± yÓfiSÔ

Ç+>∑¢+&ÉT˝À Ä– sêe⁄>±]ì ‘·q‘√ ≈£L&Ü s¡eTàHêïs¡T. ‘·q ≈£î≥T+ã |ü]dæú‹ nqT≈£L*+#·ø£b˛sTTHê nqTø√≈£î+&Ü

e∫Ãq neø±XÊìï e<ä\Tø√<ä\+#· Ò<äT sêe⁄>±s¡T. n< Äj·Tq Á|ü‘´ø£‘·.

¬s+&ÉekÕ] nyÓT]ø± yÓfi≤fls¡T. NÛ|òt Ç+»˙s¡T nj·T´+>±]‘√ ø£*dæ nHø£ ÁbÕC…≈£îº\ s¡÷|üø£\ŒqqT

(&çC…’Hé\qT) n<Ûä j·Tq+ #dæ ]b˛s¡Tº ‘·j·÷s¡T#XÊs¡T. nj·T´+>±s¡T Ç+&çj·÷ e#êÃs¡T. sêe⁄ Ç+>∑¢+&ÉT yÓ[¢b˛j·÷s¡T.

‘·s¡Tyê‘· ø=ìïs√E\≈£î sêe⁄>±]øÏ ˇø£ ñ‘·Ôs¡+ e∫Ã+~. n+<äT˝À ‘êqT Ç+&çj·÷≈£î e∫Ã b˛\es¡+

ÁbÕC…≈£îº |üqT\T #·÷&Ée\dæ+<ä ‘·«s¡ À eTÁ<ëdüT sêe\dæ+<ä ñ+~. sêe⁄>±s¡T dü+‘√wü+>± ãj·T\T<sês¡T.

@&fifl ‘·s¡Tyê‘· Ç+&çj·÷˝À ø±\TyÓ÷bÕs¡T. n+fÒ 1946 ˝À nqïe÷≥.

e∫Ã+< ‘·&Ée⁄>± lsê+ bÕ<äkÕ>∑sY &Ü´+ &çC…’Hé #ùd |üì ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. á |üì ˇø£ÿ dü+e‘·‡s¡+˝ÀH

eTT–+#ês¡T. s¡÷|üø£\Œq Á|üø±s¡eTT <ëìï ì]àùdÔ ôV’≤<äsêu≤<é sêÁwüº+˝À ø=+‘·uÛ≤>∑+ ˙ÏeTT+|ü⁄≈£î >∑T]ne⁄‘·T+~.

á ø±s¡D+>± á ÁbÕC…≈£îº Ç#·Ã+|ü*¢ <ä>∑Zs¡ ø£≥º&É+ eT+∫<äì ôV’≤<äsêu≤<äT Á|üuÛÑT‘·«+ nqï~. NÛ|òt Ç+»˙s¡T

nj·T´+>±s¡T e÷Á‘·+ b˛\es¡+ <ä>∑Zπs ø£≤º\Hêïs¡T.

ÁbÕ<∏ä$Tø£yÓTÆq |üqT\T |üP]Ô nj·÷´ø£ Á|üU≤´‘· ì|ü⁄DT&ÉT yÓ’.j·T Ÿ.kÕ ÒCŸ>±]‘√ dü+Á|ü~+#·&ÜìøÏ nyÓT]ø±

yÓfi≤fl&ÉT eT∞fl sêe⁄>±s¡T. Ç+&çj·÷≈£î dü+ã+~Û+∫q nHø£ ÁbÕC…≈£îº\ô|’ |ü]o\q »s¡T>∑T‘·Tqï nyÓT]ø±˝Àì

n+‘·sê®rj·T Ç+»˙]+>∑T ø£+ô|˙˝À, kÕ ÒCŸ>±]ì ø£*dæ &çC…’Hé Ksês¡T #düTø=ì uÛ≤s¡‘·<X+ ‹]– e#êÃs¡T.

nsTT‘ sê»ø°j·T+>± ÄHê&ÉT e∫Ãq e÷s¡TŒ\ ø±s¡D+>± Ä ìsêàD+ Ä–b˛sTT+~.

UÀkÕ¢ ø£$TÏ ` sêe⁄>±] bÕÁ‘· :

˝Àj·TsY uÛÑyê˙, eT\+|üPsê, Ç+ø± eT]ø=ìï &Ü´+\ ª&çC…’Héμ #j·Te\dæ+~>± sêe⁄>±]ì Á|üuÛÑT‘·«+

ø√]+~. ø£ècÕíq~ô|’ |ü⁄*∫+‘·\, dæ<∆X«s¡+ ìsêàD≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q |üqT\qT >∑÷&Ü |üs¡ yøÏå+#·eTì ø√]+~.

158

7e ‘·s¡>∑‹


Ç$ πøe\+ Ä+Á<ÛäT\≈£î dü+ã+~Û+∫q ÁbÕC…≈£îº\T ø±ãÏº eTÁ<ëdüTyê&Ó’q N|òt Ç+»˙s¡T >√$+<äsêE nj·T´+>±]øÏ

q#·Ã Ò<äT. sêe⁄qT ã~© #sTT+#ê\ì Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT.

á düeTj·T+˝ÀH ôd+Á≥ Ÿ yê≥sY n+&é |üesY ø£$TwüHé À &Ó’¬sø£ºs¡T>± ìj·T$Tdü÷Ô sêe⁄>±]øÏ ñ‘·Ôs¡T«\+<ësTT.

yÓ+≥H &Ûç©¢ yÓ[flb˛j·÷s¡T. πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ ˇ]kÕ‡˝Àì V”≤sê≈£î&é ÁbÕC…≈£îº |üs¡ yø£åD yê]øÏ n|üŒC…|æŒ+~.

uÛ≤s¡‘·<XeT+‘·≤ ˙ÏbÕs¡T<ä\ ÁbÕC…≈£îº\÷, »\$<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\÷ |ü]o*+#ês¡T. |ü⁄*∫+‘·\ ÁbÕC…≈£îº ø√dü+

yÓTT<äÏqT+&ç Ä+<√fiq #düTÔqï eTTø±Ô \sêC≤‘√bÕ≥T Ä ÁbÕ+‘êìï dü+<ä]Ù+∫ q+~ø=+&É dü]jÓÆTq düú\+ nì

ìs¡ísTT+#ês¡T.

á düeTj·T+˝À ÁbÕC…≈£îº\ |ü]o\q≈£î UÀkÕ¢ ø£$TÏ, Ä+Á<Ûä ÁbÕ+‘êìøÏ e∫Ã+~. |ü⁄*∫+‘· ÁbÕC…≈£îºe\¢

eTÁ<ëdüT ÁbÕ+‘êìøÏ @s¡ø£+>±qT ˝≤uÛÑ+ Ò<äqï <äèwæº‘√ ÄHêÏ eTTK´eT+Á‹ sê»>√bÕ\#ê] ôd’‘·+ á

ÁbÕC…≈£îº≈£î n&ÉT¶#ÓbÕŒs¡T. sêe⁄ ‘·q yT<ÛëXøÏÔ‘√ Ä ÁbÕC…≈£îº nìï$<Ûë\ ‘·–q<äì ìs¡÷|æ+∫ UÀkÕ¢ ø£$T°#‘·

n+^ø£]+|üCÒXÊs¡T. ø±ì düú\+ |ü⁄*∫+‘·\≈£î e÷s¡T>± q+~ø=+&É≈£î e÷sêÃs¡T. n< Hê>±s¡T®qkÕ>∑sY. Çy>±ø£

ø±≥Hé u≤´sêE, Á|üø±X+ u≤´sêE, lXË’\+, Ç&ÉTø°ÿ, ø=j·÷ï, ;Ûe÷, j·TTHésT÷, ø√d” u≤´sêE, >∑+&Éø£, qs¡à<ë,

ã*≈£î\, uÛ≤Áø±q+>∑ Ÿ yÓTT<ä\sTTq nHø£ qB˝Àj·T ÁbÕC…≈£îº\ s¡÷|üø£\Œq˝Àq÷, ìsêàD+˝Àq÷ sêe⁄>±]øÏ

Á|üyTj·T+ e⁄+~.

1954 ˝À ôd+Á≥ Ÿ yê≥sY n+&é |üesY ø£$TwüHé≈£î NÛ|òt Ç+»˙s¡T>± |ü<√qï‹ bı+~ Ä‘·s¡Tyê‘· 1956

˝À Ä ø£MTwüHé ÀH düuÛÑT´&ÉT>± ≈£L&Ü nj·÷´s¡T.

nyês¡T¶\T ` ]yês¡T¶\T :

‘·q ø£èwæøÏ >∑T]Ô+|ü⁄>± 1947`48 ˝Àq÷, 1953`54 ˝Àq÷ sêe⁄>±s¡T sêÁwüº|ü‹ nyês¡T¶ bı+<ës¡T.

1951`61 eT<Ûä ˝À ˇø£ n+‘·sê®rj·T dü<ädüT‡≈£î ñbÕ<Ûä ≈£åî&Éj·÷´&ÉT.

1959`60 ˝À $<äT´XÃøÏÔ eT]j·TT ˙ÏbÕs¡T<ä\ πø+Á<äeT+&É*øÏ n<Ûä ≈£åî&Éj·÷´&ÉT.

1960 ˝À Ä+Á<Ûä $X«$<ë´\j·T+ &Üø£ºsY Ä|òt ôd’Hé‡ _s¡T<äT Ç∫Ã dü‘·ÿ]+∫+~.

‘·s¡Tyê‘· ôV’≤<äsêu≤<äT »eVü≤sY ≤ Ÿ f…ø±ï˝≤õø£ Ÿ $X«$<ë´\j·T+ &Üø£ºπsŸ sTT∫Ã+~.

Çìï >ös¡yê\T bı+~Hê sêe⁄>±]øÏ sêe\dæq+‘· U≤´‹ sê Ò<äT. <ëìøÏ ø±s¡D≤\T nHø£+. Ç‘·s¡ <XÊ˝À¢

nsTT‘ Væ≤+#·sêq+‘· >ös¡e+ bı+~ñ+&yês¡T. Çø£ÿ&É ñ‘·Ôs¡, <äøÏåD uÛÒ<ë\÷, ÁbÕ+rj·T uÛÒ<ë\÷, ≈£î\uÛÒ<ë\÷

Çe˙ï me] Wqï‘ê´ì¬ø’Hê n&ÉT¶‘·– Òy.

sê»ø°j·T J$‘·+ :

Á|ü|ü+#·+˝Àì Ç‘·s¡ <XÊ˝À¢ ñqï yT<Ûëe⁄\÷, XÊÁdüÔy‘·Ô\÷, Ç+»˙s¡÷¢, dü«‘·+Á‘·T\T, sê»ø°j·÷˝À¢

e⁄+&Ü\qT≈£î+fÒ yê]øÏ Ä≥+ø±\T+&Ée⁄. bÕs¡¢yÓT+≥T yÓT+ãs¡T¢>±q÷ eT+Á‘·T\T>±q÷ >∑÷&Ü ñ+≥THêïs¡T.

Ç˝≤+Ï yT<Ûëe⁄\T sê»ø°j·÷˝À¢ ñ+fÒ <XÊ_Ûeè~∆øÏ <√Vü≤<ä+>± ñ+≥T+<äì ˇø£ düuÛÑ À sêe⁄>±s¡Hêïs¡T.

ÄHêÏ düuÛÑ≈£î eTTK´n‹~∏>± $#Ãdæq HÓÁVüA>±s¡T Ä e÷≥ $Hêïs¡T.

159 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

á dü+|òüT≥q »]–q ø=Hêïfi¢πø bÕs¡¢yÓT+≥T mìïø£\T sêH e#êÃsTT. n~ 1961e dü+e‘·‡s¡+. sê»ø°j·÷\T

‘Ó\TdüT>±ì kÕ«s¡ú|üP]‘· sê»ø°j·÷˝À¢ n+‘·es¡≈£L Á|üyX+ Ò<äT sêe⁄>±]øÏ. $»j·Tyê&É bÕs¡¢yÓT+≥T d”≥T≈£î

ø±+Á¬>dt bÕØº Ï¬øŸ sTT|æŒ+#ê&ÉT dü+Je¬s&ç¶>±s¡T. sêe⁄>±] ã+<ÛäTy nsTTq Á|üeTTK ø£eT÷´ìdüTº Hêj·T≈£î&ÉT

Á|ükÕ<äsêe⁄>±s¡T áj·Tq≈£î Á|ü‘· ]ú.

ø£eT÷´ìdüTºbÕØº ø±s¡ ø£s¡Ô\T Áø£eT•ø£åD≤j·TT‘·+>± Á|ü#ês¡+ #XÊs¡T. nj·T´<es¡ ø±fi‚X«s¡sêe⁄>±s¡÷, ø=eTi≤¿E

n#·Ãe÷+ã>±s¡÷ sêe⁄>±] |üøå±q $X‚wü+>± ø£èwæ#XÊs¡T. yÓTT‘êÔìøÏ Çs¡yÓ’y\ z≥¢ yÓTC≤Øº‘√ sêe⁄ ¬>*#ês¡T.

bÕs¡¢yÓT+≥T˝À ªmdæºyTwüHé ø£$TÏ yÓT+ãs¡Tμ>± ìj·T$T+|üã&Ü¶s¡T. n_Ûeè~∆ bı+<äT‘·Tqï <XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫q

u…]¢Hé À @sêŒ≥T#dæq ˇø£ n+‘·sê®rj·T düe÷yXÊìøÏ uÛ≤s¡‘·<X Á|ü‹ì~Û>± Vü‰»s¡j·÷´s¡T sêe⁄>±s¡T.

1963 p …’ HÓ\˝À HÓÁVüA>±] qT+&ç Hê>±s¡T®qkÕ>∑sY À e⁄qï sêe⁄>±]øÏ bò qT e∫Ã+~. ˙ÏbÕs¡T<ä\,

$<äT´‘Y XÊK\≈£î eT+Á‹>± ìj·T$TdüTÔHêïqì HÓÁVüA>±s¡T #ÓbÕŒs¡T. Á|üe÷Dd”«ø±sêìøÏ m|ü&ÉT ekÕÔeì HÓÁVüA>±s¡T

n&ç>±s¡T. ìjÓ÷»ø£esêZìøÏ yÓ[¢ ì+bÕ~>± ekÕÔqHêïs¡T sêe⁄. eTs=ø£s¡sTT‘ Ä eT+Á‹|ü<ä$ì Ç+¬øe¬s’Hê

‘·qTï≈£îb˛‘êπsyÓ÷qì eTs¡Tø£åDyT |üs¡T¬>‘Ôyês¡T. sêe⁄>±]øÏ |ü<äy ÁbÕD+ ø±<äT>∑<ë!

19`7`63e ‘B eT+Á‹>± Á|üe÷D+ #XÊs¡T. 1964 ˝À HÓÁVüA>±s¡T #·ìb˛sTT XÊÁdæÔ>±s¡T Á|ü<Ûëì

nsTTq|ü⁄&É÷, XÊÁdæÔ>±s¡T eTs¡DÏ+∫ Ç+~sê>±~Û Á|ü<Ûëì>± e∫Ãq|ü⁄&É÷ ≈£L&Ü Ms¡T eT+Á‹es¡Z+˝À ø=qkÕ>±s¡T.

eT+Á‹>± ø=qkÕ>∑&ÉyT ø±<äT M] XÊK mes¡÷ e÷s¡Ã Ò<äT. nB M] ÁbÕeTTK´+. ‹]– 1967 mìïø£ À¢

sêe⁄>±s¡T $»j·Tyê&É ìjÓ÷»ø£es¡Z+ qT+&ç @ø£Á^e+>± mìïø£j·÷´s¡T. Ç~ yê] eT+∫‘·Hêìø°, >=|üŒ‘·Hêìø°,

ìjÓ÷»ø£es¡Z n_Ûeè~∆ø° yês¡T #dæq ø£èwæø° ‘êsêÿD+.

ø£ècÕí, >√<ëe] qB»˝≤\ |ü+|üø£+˝À ø=ìï ‘·>±<ë\T e#êÃsTT. eTVü‰sêÁwüº, ø£sêí≥ø£, Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ

sêÁcÕº\ eT<Ûä á $wüj·T+˝À yÓ’wüe÷´\T sêkÕ>±sTT. sêe⁄>±s¡T Hê´j·T+ e÷≤¢&çHê Ä+Á<Û‘·s¡ sêÁcÕº\

eTTK´eT+Á‘·T\÷, ì|ü⁄DT\÷ M]ì nqTe÷q+>± #·÷&ÉkÕ>±s¡T. ÁbÕ+rj·T <äTs¡_Ûe÷q+ Ò≈£î+&Ü <Xπøåe÷ìï

e÷Á‘·yT ø±+øÏå+∫ ìs¡+‘·s¡+ ìcÕŒøÏåø£+>± ø£èwæ#düTÔqï|üŒÏø° ì+<ä\T ‘·|üŒ Ò<äT.

á |ü]dæú‘·T\˝À |ü<ä$ ø=s¡≈£î ÁbÕ≈£î˝≤&É≥+ sêe⁄>±]øÏ q#·Ã Ò<äT. ‘·q≈£î ‘êH sêJHêe÷ sTT∫Ã Ç+ÏøÏ

e#êÃs¡T. ªªìs¡+‘·s¡ ø£èwæ‘√ ø±s¡ Bø£å‘√ n\dæb˛j·÷s¡T ø±ãÏº Çø£ $ÁXÊ+‹ rdüTø√+&çμμ nì düVü≤<Ûäs¡à#ê]DÏ

es¡\ø£åàeTà dü+‘√wü+>± |ü*øÏ+~.

á eTVü≤˙j·TT&ÉT ‘·q 85e jT≥ 1986 ˝À eTs¡DÏ+#ês¡T. >∑‘·+˝À ø±≥Hé Á|üuÛÑTeP, yÓTø£+J ˝≤+Ï

yêfió¢ dü÷∫+∫q $<Ûä+>±, >∑+>± ø±yØ ø£\bÕ\qï sêe⁄>±] yê+#Û· HÓs¡ys¡≈£î+&ÜH b˛j·÷s¡T. uÛÖ‹ø£+>±

Äj·Tq Òø£b˛sTTHê, »\$<äT´‘Y ÁbÕC…≈£îº\T ñqï+‘·ø±\+ Äj·Tq Á|üC≤Vü≤è<äj·÷˝À¢ J$+# e⁄+≤s¡T.

160

7e ‘·s¡>∑‹


```

ˇø£ »s¡ï*düTº øÏ∫Ãq Ç+≥s¡÷«´˝À n&ç–q ô|’ e÷≥\T k˛+u≤sTT eTqdüT˝Àì ø√bÕ˙ï u≤<Ûäq÷ #ÓãT‘êsTT.

uÛ≤s¡‘·<X+˝Àì Ä~yêdüT\˝À >√+&ÉT C≤‹ ø£Ï. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ Àì n~˝≤u≤<é ÁbÕ+‘ê˝À¢ ìedæ+# >√+&ÉT\

Hêj·T≈£î&ÉT ø=eTTs¡+ ;Û+ uÛ≤s¡ k˛+u≤sTT. áyÓT ø=eTTs¡+ ;Û+‘√ bÕ≥T –]»qT\≈£î uÛÑ÷$T MT<ä Vü≤≈£îÿ ø±yê\ì

ìC≤+ qyêãT‘√ j·TT<ä∆+ #XÊs¡T. n&É$_&É¶ …’q >√+&ÉT Á|ü»\MT<ë, yê] uÛÑ÷$T MT<ë n~Ûø±s¡+ ø√dü+ Á_°wt

ôd’Hê´\T, HÓ’C≤+ ôd’Hê´\÷ <ë&ç #ùd$. yêfifl >∑÷&Ü\qT ‘·>∑T\u…fÒºyês¡T. yêfiflMT<ä πødüT\T ô|fÒºyês¡T.

ø=eTTs¡+ ;Û+ ‘·q yê]‘√ ø£*dæ ns¡yÓ’ mø£sê\ n&É$uÛÑ÷$T kÕ>∑T˝ÀøÏ ‘Ó∫Ã CÀ&ÓHé|òü÷Ÿ, |ü≤ï|üPsY yÓTT<ä …’q

|üHÓï+&ÉT Á>±e÷\T>± @s¡Œ]#ês¡T. Ä Á>±eT\÷, $T–*q >√+&ÉT Á>±e÷\÷ ‘·q nBÛq+˝ÀøÏ sêyê\ì ìC≤+

$T\≥Øì |ü+bÕ&ÉT. >√+&ÉT\≈£L ìC≤+ b˛©düT\≈£L »]–q j·TT<ë∆\˝À #ê˝≤kÕs¡T¢ ø=eTTs¡+ ;Û+ Hêj·Tø£‘·«+˝À

>√+&ÉT\T ìC≤+ ôd’Hê´ìï ‹|æŒø=≤ºs¡T.

1940˝À CÀ&ÓHé|òü÷Ÿì ‘·TbÕ≈£î\‘√ #·T≥TºeTTÏºq ôd’ì≈£î\T ;Û+˙, n‘·ì düVü≤#·s¡T\q÷ |ü≤º*kÕÔeTì |æ*∫

ø±\TŒ\T yÓTT<ä\Tô|≤ºs¡T. –]»qT\T ≈£L&Ü j·TT<ä∆+ #XÊs¡T>±˙ ‘·TbÕ≈£î\ eTT+<äT ã]ôd\T, u≤D≤\÷ Ä>∑ Ò<äT.

k˛+u≤sTT ÄdüeTj·T+˝À u≤ …+‘·sê\T. HÓ\ej·TdüTqï ø=&ÉT≈£îì q&ÉTeTTøÏ _–+∫ ø£≥Tº≈£îì j·TT<ä∆+˝ÀøÏ ~–

Äj·TT<Ûë\T n+~dü÷Ô b˛sê≥+˝À uÛ≤>∑eTj·÷´s¡T. ø=eTTs¡+ ;Û+ ø±\TŒ˝À¢ eTs¡DÏ+#êø£ >√+&ÉT\T k˛+u≤sTTì nø£ÿ&É

qT+∫ n&É$ À|ü*øÏ ‘·|æŒ+#ês¡T.

ªHê uÛÑs¡Ô XØs¡+ mø£ÿ&É eT∞fl Je+ b˛düT≈£î+≥T+<√qqï uÛÑj·T+‘√ ìC≤+ b˛©düT\T eTØ eTØ ø±˝≤Ãs¡T. |ü~

ã+&É¢ ø£Ás¡‘√ ‘·>∑\u…≤ºs¡T. ø±˙... Hê uÛÑs¡Ô eTs√ s¡÷|ü+˝À ø£‹Ôø£+fÒ ø=#ÓÃ>±, |ü\T>∑T ø£+f… |ü<äTqT>±, ã …¢+ ø£+fÒ

ø=eTs¡+ k˛+u≤sTT

161 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

ã\+>± n&É$q+‘ê ÄÁø£$T+#·T≈£î+≤&Éqï dü+>∑‹ì yêfiófl |üdæ>∑≥º Òø£b˛j·÷s¡Tμμ nH k˛+u≤sTT e÷≥\T n‹XjÓ÷øÏÔ

ø±<äT. Ç|üŒÏø° n~˝≤u≤<é Ä~yêdüT\T ;Û+ ‘·eT‘√ ñqïfÒº uÛ≤$kÕÔs¡T.

Ä j·TT<ä∆+ eTT–dæq Çìï dü+e‘·‡sê\≈£î ≈£L&Ü –]»qT\≈£î ]–+<MT Ò<ä+≤s¡T. k˛+u≤sTT. n|üŒÏ ìC≤+

Á|üuÛÑTe⁄ CÀ&ÓHé|òü÷Ÿ yÓTT<ä …’q |üHÓï+&ÉT Á>±e÷\qT ø=eTTs¡+ ;ÛeTTøÏ Ç#ÃkÕÔqHêï&É , ø±˙ yÓTT‘·Ô+ –]»q ‘Ó>∑\≈£î

ùd«#·Ã¤ ø±yê\ì ;Û+ ø√s¡≥+‘√ j·TT<ä∆+ ‘·|üŒ Ò<ä , ‘·q uÛÑs¡Ô ø√]ø£ ìC≤+ qyêãT ø=+‘·es¡¬ø’Hê eTìï+#ê&ÉT >±˙ á

Á|üC≤ Á|üuÛÑT‘ê«\T –]»qT\≈£î #dæq<MT Ò<äqï k˛+u≤sTT –]»q Åd”Ô\ b˛sê≥ dü÷Œ¤]ÔøÏ ì<äs¡Ùq+.

162

7e ‘·s¡>∑‹


```

sêe÷qTC≤#ês¡T´&ÉT $•cÕº<Ó’«‘·eTTqT Á|ü‹bÕ~+∫q >=|üŒ ‘·‘·«y‘·Ô. ÄdæÔø£ ùV≤‘·Tyê~, jÓ÷–, sêe÷eTõ+#ês¡T´&ÉT

Á‹eT‘ê#ês¡T´\˝À ~«rj·TT&ÉT ø£s¡Ôe´Bø£å À Á|ü<ä]Ù+#·e\dæq <ÛÓ’sê´ìøÏ, <e⁄ìô|’ #·÷|üe\dæq nqq´kÕe÷q´yÓTÆq

qeTàø±ìø°, kÕÏ Òì uÛÑøÏÔø° sêe÷qTC≤#ês¡T´ì J$‘·+ ˇø£ ñ<ëVü≤s¡D.

sêe÷qTC≤#ês¡T´\T (1) uÖ<ä∆, C…’q, XË’e, yÓ’wüíe kÕÁ|ü+<ëj·÷\˙ï nHê~>± edüTÔqï yÓ’~ø£ eT‘êìï nqTdü]+∫

e∫Ãqy˚q˙. á eT‘ê\T <˚e⁄&çì ø=\e&ÜìøÏ e∫Ãq y˚πs«s¡T e÷sêZ˝Òø±˙, yÓ’~ø£eT‘êìøÏ ã<äT\T>±

bÕÏ+#·e\dæq$ø±<äì ìs¡÷|æ+#ê&ÉT. (2) Ä~X+ø£s¡Tì n<Ó’«‘· dæ<ë∆+‘·+˝Àì kı>∑düT\qT dü]~~› $•cÕº<Ó’«‘·

dæ<ë∆+‘êìï Á|ü‹bÕ~+#ês¡T (3) Á|ükÕúq Á‘·j·÷ìï kÕ<Ûës¡D »HêìøÏ n+~+#ês¡T. y<äyê´düTì n_ÛeT‘êqT>∑TD+>±

ÁãVü≤àdü÷Á‘êìøÏ |ü]|üPs¡í yê´K´>± luÛ≤cÕ´ìï n+~+∫q l dü+Á|ü<ëj·T Á|ües¡Ô≈£î\T. l sêe÷qTC≤#ês¡T´\T.

^‘êuÛ≤wü eTT, ‘·s¡ÿuÛ≤wü eTT, y<ës¡ú dü+Á>∑Vü≤eTT, yê´j·÷eTè‘·eTT, y<ë+‘· Á|üB|üeTT, y<ë+‘· ‘·‘·Ô«kÕs¡eTT, Hês¡Bj·T

|ü+#·sêÁ‘ê>∑eTeTT, s¡+>∑Hê<∏ädüÔeeTT, >∑<ä Á‘·j·TeTT eT]j·TT ô|≈£îÿ dü«s¡÷|ü Á>∑+<∏äeTT\qT s¡∫+#ês¡T. ø£qTø£ áj·Tq≈£î

uÛ≤wü ø±s¡T\T nì m+#Ós¡T e÷Hês¡T nì ù|s¡T¢ e#êÃsTT. áj·Tq X‚cÕ+Xdü+uÛÑ÷‘·T\T nì #ê˝≤eT+~ n_ÛÁbÕj·TeTT.

eTÁ<ëdüT≈£î 30 yÓTÆfifl <ä÷s¡+˝À ñqï l ô|s¡T+ãT<ä÷s¡T˝À le÷Hé Ädü÷], ªdüs¡«Áø£‘·Tμ πøXe k˛eTj·÷E

BøÏå‘ê Ÿ eT]j·TT ø±+‹eT‹ nqT |ü⁄D´<ä+|ü‘·T\T ñ+&yês¡T. y<ë\˝À #Ó|üŒã&çq nìï j·TC≤„\q÷ |üP]Ô#dæ

ªdüs¡«Áø£‘·Tμ _s¡T<äTqT bı+~q πøXe k˛eTj·÷õ, m+‘·ø±˝≤ìø° ‘·eT≈£î dü+‘êq+ ø£\T>∑ø£ b˛e&É+‘√, uÛ≤s¡ ø±+‹eT+‹‘√

ø£*dæ ‹s¡Te[flπøÿDÏ &ÉT¶q ñqï bÕs¡úkÕs¡~∏ kÕ«$T <yê\j·T+‘√ j·TC≤„\ <ë«sê Ä kÕ«$Tì ‘Ó|æŒ+∫ dü+‘êq+ bı+<

ñ<›X´+‘√ l ô|s¡T+ãT<ä÷s¡TqT e<ä*yÓfi≤fls¡T. Ä kÕ«$T nqTÁ>∑Vü≤+e\¢ M]s¡Te⁄]øÏ sêe÷qTC≤#ês¡T´\T »ìà+#ês¡T.

sêe÷qTC≤#ês¡T´&ÉT

163 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

lyÓ’wüíe Ä#ês¡ |üs¡+|üs¡ nqT kÕ+Á|ü<ëj·Tø£ Á>∑+<∏ä+ Á|üø±s¡+ á |ü⁄D´~q+ ø£*j·TT>∑ dü+e‘·‡s¡+ 4118, |æ+>∑fies¡+,

#Ó’Á‘·e÷dü+, ‘·s¡Tyê~¬s’ sê• (Äs¡TÁ<ä qø£åÁ‘·+) Xóø£¢|üø£å |ü+#·$T XóÁø£yês¡+. Ä+>∑¢ ø±\e÷q+ Á|üø±s¡+ á ‘~

Áø°.X.1017 @Á|æ Ÿ 13. •Xóe⁄ jÓTTø£ÿ »qq e÷dü+ eT]j·TT sê• <äXs¡<∏ä |ü⁄Á‘·T …’q \ø£ÎD XÁ‘·T|òüTTï\ »qà sêXó

\‘√ dü]‘·÷>∑&É+e\¢ sêe÷qTC≤#ês¡T´\ yTqe÷eT nsTTq ô|]j·T ‹s¡TeT\q+_ áj·TqqT Ä~X‚wüßì ne‘ês¡eTì

uÛ≤$+∫ ªÇfij·Tô|s¡Te÷fiŸμ nì HêeTø£s¡D+ #XÊs¡T.

Çfij·Tô|s¡Te÷fiŸ ∫qï‘·q+˝À ªø£+∫|üPs¡Tí&ÉTμ nH uÛÑ≈£îÔ&ÉT s√p ø±+N|ü⁄s¡+ qT+∫ l ô|s¡T+ãT<ä÷s¡T MT<äT>±

|üPDyÓTà …¢ nqT Á>±eT+˝À ñqï <yê\j·÷ìøÏ |üP»¬ø’ yÓfi‚flyê&ÉT. n‘·&ç ÁX<ë∆uÛÑ≈£îÔ\T ∫qï Çfij·T ô|s¡Te÷fiŸqT

m+‘·>±H√ Äø£]¸+#$. ˇø£ s√E |üP» |üP]Ô #düT≈£îì ‹]–yÓfióÔqï ø£+∫|üPs¡Tíì Çfij·Tô|s¡Te÷fiŸ ‘·q Ç+ÏøÏ

kÕ<äs¡+>± ÄVü‰«ì+∫ uÛÀ»Hêq+‘·s¡+ n‘·&çø±fiófl |ü≥º&ÜìøÏ ñ<äT´≈£îÔ&Ó’Hê&ÉT. ø±˙ ìeTï≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q ø£+∫

|üPs¡Tí&ÉT ñ‘·ÔeT Áu≤Vü≤àD≈£î\+˝À »ìà+∫q Çfij·Tô|s¡Te÷fiŸ ùdeqT ìsêø£]+#ê&ÉT. uÛÑ>∑e+‘·Tìô|’ n‘·&ç uÛÑøÏÔÁX<ä∆\T

ñqï‘·yÓTÆqeì n+<äT#‘· ªø£+∫|üPs¡Tí&ÉTμ ‘·q≈£î >∑Ts¡Tdüe÷qT&Éì yê~+∫ n‘·&çì Äø£≥Tº≈£îHêï&ÉT. ÄHêÏ qT+∫

yê]<ä›] eT<Ûä |üs¡düŒs¡ >ös¡eeTsê´<ä\T, Áù|eT @s¡Œ&Ü¶sTT. uÛÑøÏÔ Àì yÓTT<äÏbÕsƒê\T Çfij·Tô|s¡Te÷fiŸ ø£+∫|üPs¡Tíì

e<ä›H nuÛÑ dæ+#ê&ÉT. Çfij·Tô|s¡Te÷fiŸ (sêe÷qTC≤#ês¡T´\T) |ü<äVü‰s¡e @≥ ‘·+»e÷+ã (‘·+»e÷àfiŸ)‘√ $yêVü≤+

»]–+~. $yêVü‰q+‘·s¡+ ‘·+Á&ç πøXe k˛eTj·÷õ |üs¡eT|ü~+#·≥+‘√, ≈£î≥T+ã düyT‘·+>± sêe÷qTC≤#ês¡T´\T

ø±+N q>∑sêìøÏ ‘·s¡*yÓfi≤fls¡T. HêÏøÏ ø£+∫˝À ù|s¡Tbı+~q j·÷<äe Á|üø±X≈£î\ e<ä› $<ë´uÛ≤´dü+ #j·TkÕ>±&ÉT.

j·÷<äe Á|üø±X≈£î\T n<Ó’«‘·+˝Àq÷, uÛÒ<ëuÛÒ<ä y<ë+‘·+˝Àq÷ bÕ+&ç‘ê´ìï >∑&ç+∫ nHø£ eT+~ •wüß´\≈£î $<ä qT

HπsŒyê&ÉT. sêe÷qTE\ e+Ï nkÕe÷q´ Á|ü‹uÛÑ>∑\ •wüß´&ÉT <=]øÏq+<äT≈£î |üs¡e÷q+<äuÛÑ]‘·T&Ó’q j·÷<äe Á|üø±X≈£î&ÉT

nq‹ø±\+˝ÀH sêe÷qTE\ ªuÛÑøÏÔμ |üs¡yÓTÆq Ä˝À#·Hê $<ÛëHêìï >∑eTì+#ê&ÉT. j·÷<äe Á|üø±Xóì ñ|ü$wü<ë«´K´\T

nø£]àø£eTT, nHêdæÔø£eTT\T>± ñ+&É≥+ sêe÷qTE\qT u≤~Û+#~. nø±s¡D+>± n‘·&ÉT ‘·q >∑Ts¡Te⁄‘√ ‘·s¡#·T>±

yê>±«<ëìøÏ ~π>yê&ÉT.

ˇø£Hê&ÉT #Ûê+<√>√´|üìwü‘·TÔô|’ Ä~X¯+ø£s¡Tì yê´U≤´q+˝À ªø£bÕ´dü+ |ü⁄+&ÉØø£y˚Te eTøÏåDÏμ nH˚ yêø±´ìï

Ä~X+ø£s¡T&ÉT, ªmÁs¡HÓ’q ø√‹ |æ<äTs¡T\qT b˛*q (ø£bÕ´dü+) ø£eT˝≤\ e+Ï ø£qTï\T >∑\yê&ÉT nì nqTe~+∫q≥T¢>±

j·÷<äe Á|üø±X≈£î\T ‘·q •wüß´\≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. n~ $qï sêe÷qTE\ ø£qTï\˝À <Ûës¡>± ˙s¡Tø±s¡kÕ–+~. j·÷<äe

Á|üø±X≈£î\T ø±s¡DeT&ÉT>∑>± n~ dü¬s’q yê´K´ø±<äì ã<äT*#êÃ&ÉT. ÄÁ>∑Væ≤+∫q j·÷<äe Á|üø±X≈£î\T ys=ø£ yê´K´qT

#j·TeTì ùV≤fiq #j·T>± ªø£bÕ´dü+μ nH |ü<ëìøÏ ªø£+ »\+ |æã‹ Ç‹ ø£|æ'μ (˙Ïì Á>∑Væ≤+#·Tyê&ÉT, nq>± dü÷s¡T´&ÉT

nì q÷‘·q nsêúìï m|æŒ ªø£bÕ´dü+ |ü⁄+&ÉØø£yTeeTøÏåDÏμ nH yêø±´ìøÏ ª˙Ïì Á>∑Væ≤+∫q dü÷s¡T´ì øÏs¡D≤\‘√

|ü⁄wæŒ+∫q ø£eT˝≤\e+Ï ø£qTï\T ø£\yê&ÉT nì uÛ≤yê~ø£ ‘·q÷, ÄdæÔø£‘ê«ìï ñ≥+øÏ+# nsêúìï #ÓbÕŒ&ÉT. eTs=ø£e÷s¡T

ªdü‘· + C≤„q+ nq+‘·+ÁãVü≤àμ nH eTVü‰yêø£ +ô|’ »s¡T>∑T‘·Tqï yê<ä+˝À dü‘· +, C≤„q+, nq+‘·+ ÁãVü≤à jÓTTø£ÿ

>∑TD≤\˙, ny ÁãVü≤àø±<ä yê~+#ê&ÉT.

164

7e ‘·s¡>∑‹


á yê<√|üyê<ë\˝À sêe÷qTE\ jÓTTø£ÿ bÕ+&ç‘· +, ÄdæÔø£‘·«+‘√ ≈£L&çq ÄÅs¡∆‘êuÛ≤e+ eT]j·TT uÛÑøÏÔ|üP]‘·yÓTÆq

yê´U≤´q+ j·÷<äe Á|üø±Xó&çøÏ ø£+≥øÏ+|ü⁄ ø±kÕ–+~. nVü≤+ø±s¡|üP]‘·yÓTÆq eTqdüT‡‘√, ás¡´‘√ sêe÷qTE\qT

Vü≤‘·e÷s¡Ã&ÜìøÏ |üHêï>∑+ |üHêï&ÉT. >√$+&ÉT<äH •wüß´ì<ë«sê á $wüj·÷ìï ‘Ó\TdüT≈£îqï sêe÷qTE\T düeTj·÷ìøÏ

‘·|æŒ+#·Tø√>∑*>±&ÉT. kÕ+Á|ü<ëj·T Á>∑+<∏ë\ Á|üø±s¡+ á ‘·s¡TD+˝À ø£+∫˝À yÓ\dæq ªes¡<äsê»kÕ«$T <ä+|ü‘·T\T

e÷s¡Tywü+˝À e∫Ã n‘·&çì s¡øÏå+#ês¡ì ‘Ó\TdüTÔ+~. ‘·s¡Tyê‘· ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ sêe÷qTE\ yê<äq\qT n+^ø£]+#· Òì

j·÷<äe Á|üø±X≈£î\T n‘·&çì ‘·q •wü ]ø£+ qT+&ç $eTT≈£îÔDÏí #kÕÔ&ÉT.

ªÄfie+<ësYμ nqT HêeT<Ûj·T+‘√ Á|üdæ<äT∆&Ó’q j·TeTTHê#ês¡T´&ÉT, yÓ’wüíe kÕ+Á|ü<ëj·T+˝À ù|s¡T>±+∫q >∑Ts¡Te⁄.

áj·Tq ‹s¡T∫Hê|ü*¢ õ˝≤¢ À ñqï ls¡+>∑+˝À ls¡+>∑Hê<∏äkÕ«$T <yê\j·T+˝À ùde\+~+#yês¡T. j·÷<äe Á|üø±Xó

ì •wü ]ø£+˝À qTqï sêe÷qTEì >=|üŒ<äHêìï ‘Ó*$‘≥\qT, uÛÑøÏÔ|üs¡yÓTÆq yê´K´\qT #·÷dæ n‘·&çì ‘·q •wüß´ì>±

#˚düTø√yê\qT≈£îHêï&ÉT. á $wüj·T+>± sêe÷qTE\qT ø£\TdüTø√yê\ì ø±+N|ü⁄sêìï dü+<ä]Ù+#ê&ÉT. ø±˙

ø±s¡D≤+‘·sê\e\¢ ø£\e\ø£ yÓqT~]>±&ÉT. j·÷<äe Á|üø±Xó&ÉT ‘·q •wü >∑D+ qT+∫ sêe÷qTE\qT ‘=\–+∫q

$wüj·T+ ‘Ó*j·T>±H n‘·&çì ‘·q •wüß´ì>± #düTø√yê\H ñ<›X´+‘√ Äj·Tqì rdüTø=ì sêe*‡+~>± ªeTVü‰|üPs¡Tí&ÉTμ

nH •wüß´ì |ü+bÕ&ÉT.

eTVü‰|üPs¡Tí&ÉT sêe÷qTE\qT ø£\TdüTø=ì ls¡+>∑+ rdüT≈£îyÓfi‚fl˝À|ü⁄ j·TeTTHê#ês¡T´\T |üs¡eT|ü~+#ês¡T. Ms¡T

e#Ãdü]øÏ j·TeTTHê#ês¡T´\ uÛÖ‹ø£ø±j·T+ n+‘· ÁøÏj·T\≈£î dæ<ä∆|üs¡#·ã&ç ñ+~. ø±ì Äj·Tq ≈£î&ç #‹ eT÷&ÉT yfiófl

eT&ÉT#·Tø=ì ñ+&É≥+ sêe÷qTE\T >∑eTìkÕÔ&ÉT. Ä eT÷&ÉT yfiSfl ‘êqT #j·Te\dæq eT÷&ÉT |üqT\≈£î dü+πø‘·eTì

uÛ≤$+∫q sêe÷qTE\T MT eTqdüT Hê≈£î ‘Ó*dæ+~. ÁãVü≤à dü÷Á‘·eTT\≈£î l uÛ≤wü eTT sêdæ $•cÕº<Ó’«‘· kÕú|üq

#kÕÔqT nHêïs¡T. j·TeTTHê#ês¡T´\ #‹y\T eTT&ç∫q~ ø±kÕÔ bı&ÉT>±Z kÕ–+~. lyÓ’wüíe dæ<ë∆+‘êìøÏ Ä<Ûës¡+>±

ñqï $wüßí|ü⁄sêD≤ìï ˝Àø±ìøÏ n+~+∫q eTVü≤˙j·TT\T |üsêX¯s¡T\T, y˚<äkÕsêìï Á<ë$&É y˚<ä+>± eT\∫q

eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T qe÷àfi≤«s¡T yê] ù|s¡¢qT me]¬ø’Hê ô|Ïº ø=ìï XÊÁkÕÔ\T s¡∫+∫ yê] ãTTD+ rs¡TkÕÔqT n+≥THêïs¡T

Ç+‘· À ¬s+&√y\T kÕ–+~. lyÓ’wüíyêìï á uÛÑ÷$Tô|’ kÕú|ækÕÔqT. |ü+#· dü+kÕÿsê\T n‘· +‘· ÄeX´ø£eTT\ì #êÏ

#ÓbÕÔqT. uÛÑøÏÔ dæ<ë∆+‘·+ >=|üŒ<äHêìï #êÏ Xs¡D≤>∑‹ yÓ’•cÕº ìï n+<ä]øÏ ‘Ó*ùd≥≥T¢ #kÕÔqT nHêïs¡T. eT÷&√y\T

‘Ós¡#·T≈£î+~. á $∫Á‘êìï #·÷dæ |ü⁄\øÏ+∫b˛j·÷s¡T nø£ÿ&çyês¡T. j·TeTTHê#ês¡T´\T ‘·eTø=ø£ eTVü≤˙j·TTì #·÷|æ+#ês¡ì

|üs¡e•+∫b˛j·÷s¡T.

j·TeTTHê#ês¡T´ì •wüß´&Ó’q ô|s¡j·Tq+_ sêe÷qTE\‘√ ‹s¡Tø=ÿÏºj·T÷sY À >√w”º|üPs¡Tí\T nH >=|üŒ |ü+&ç‘·T&ÉTHêïs¡T.

yê] e<ä› qTe⁄« ‹s¡TeT+Á‘·+, #·s¡eTXÀ¢ø£+ MÏ ns¡ú$X‚cÕ\qT ‘Ó\TdüTø√yê\ì #Ó|üŒ&É+‘√ sêe÷qTE\T ‹s¡Tø=≥ºj·T÷sY

nH Á|üdæ<ä∆yÓTÆq >√w”º|ü⁄]#] nø£ÿ&É ñqï >√w”º|üPs¡Tí\≈£î kÕcÕº+>∑ <ä+&É Á|üe÷D+ #XÊs¡T. Ä#ês¡ ! HqT MT <ëdüTDÏí

MTe\q ‹s¡TeT+Á‘·, #·s¡eTXÀ¢ø±\qT ñ|ü<X+>± bı+<ë\ì e#êÃqT. ø£≤øÏå+#·+&çμ nHêïs¡T.

yê] $qj·Tdü+|ü<ä >√w”º|üPs¡Tí*ï m+‘√ Äq+<ä|üs¡∫+~. nsTTHê @ uÛ≤yêìï Äj·Tqô|’øÏ Á|ü<ä]Ù+#· Ò<äT.

yê]<=ø£ dæ<ë∆+‘·+. n<eT+fÒ eT+Á‘·+ø√dü+ e∫Ãqyês¡T ì»+>± ‘·|üq‘√, Ä]Ô‘√ e#êÃsê Òø£ kÕe÷q´+>±

165 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

n+<ä]˝≤ eT+Á‘√|ü<X+ bı+<äT<ë+ nqTø=ì e#êÃsê? n‘· +‘· Ä]Ô Òì yê]øÏ |üs¡eT |ü$Á‘·yÓTÆq eT+Á‘êìï

ñ|ü<•+#·≈£L&É<äT. n+<äTπø ø£]ƒq |üØø£å\T ô|Ïº n+<äT˝À HÓ–Z‘ n|ü&ÉT #·÷<ë›+ nqT≈£îHêïs¡T. ªsêe÷qTC≤! Ä

eT+Á‘√|ü<XÊìøÏ ø=ìï ns¡Ω‘·\T+&Ü* n$ ˝À ñHêïjÓ÷ Ò<√ #·÷dæ n|ü&ÉT #ÓbÕÔ Ò nHêïs¡T. n˝≤π> Äj·Tq ô|Ïºq

|üØø£å\≈£î m<äTs=&ç¶ ì\ã&Ü¶s¡T sêe÷qTE\T. ˇø±H=ø£ |ü$Á‘· düeTj·T+˝À Ä#ês¡T´\T sêe÷qTE\ ≈£î&ç#Ó$˝À

eT+Á‘√|ü<X+>±$+#ês¡T. ~e´eT+Á‘· d”«ø±s¡+‘√ |ü⁄\øÏ+∫b˛sTT+~ sêe÷qTE\ <Vü≤+. Äj·Tq eTTK|ü<äà+

eT+Á‘·uÛ≤düÿs¡ ø±+‘·T\‘√ Á|ü|ü⁄\¢yÓTÆ+~ HÓeTà~>± Ò∫ Ä#ês¡T´\≈£î qeTdüÿ]+∫ ãj·T\T<sês¡T. Äj·Tq eTqdüT‡

nHø£ s¡ø±\T>± Ä˝À∫k Ô+~. HqT á eT+Á‘êìï bı+<ä&ÜìøÏ m+‘√ ø±\+ m<äTs¡T#·÷XÊqT. Ç+‘· Ä]Ô‘√ñqï Hê≈£î

á eT+Á‘·+ \_Û+#·&É+ Ç+‘· ø£wüºyÓTÆ+< eT] kÕe÷qT´\ e÷fÒ$TÏ? yê]ø° eT+Á‘·+ m˝≤ \_ÛdüTÔ+~? @ |ü$Á‘·

eT+Á‘·+ yÓ÷øå±ìøÏ sê#·u≤≥ ydüTÔ+<√ Ä eT+Á‘·+ <=s¡ø£&É+ Ç+‘·ø£wüºyÓTÆ‘ m˝≤? Ç˝≤ ø±<äT HqT á eT+Á‘êìï

Ä]Ôø£\yês¡+<ä]˙ |æ*∫ #Ó|ü⁄‘êqT. m|ü&√ø±<äT Ç|ü&, nqT≈£îqï yÓ+≥H sêe÷qTE\T e÷s¡Z+˝À ñqï kÕ«$T

Ä\j·T>√|ü⁄s¡+ møÏÿ n+<ä]ø° ñ|ü<•kÕÔ&ÉT. Ä >∑Ts¡Te⁄ e∫Ã Ä#ês¡T´\ Ä»„qT ~Ûø£ÿ]+∫q+<äT≈£î ˙e⁄ qs¡ø±ìøÏ

b˛‘êe⁄ n+fÒ. <ëìøÏ sêe÷qTE\T HqT ø£ÿ&çH qs¡ø±ìøÏ b˛‘êqT. ø±ì n‹ |ü$Á‘·yÓTÆq á eT+Á‘êìï $q&É+e\¢

Çìïy\ eT+~ yÓ÷øå±ìøÏ yÓfi‘ês¡T. n+‘·eT+~øÏ |üs¡eT|ü<ä+ \_ÛdüTÔ+fÒ HH=ø£ÿ&çì qs¡ø£u≤<Ûä\T nqTuÛÑ$ùdÔ e÷Á‘·yT$TÏ

Ä#êsê´ nì ã<äT*#êÃ&ÉT. m+‘·Ï W<ës¡ +. m+‘·Ï ‘ê´>∑+. |üs¡düeTè~∆ À m+‘· Äq+<ä+.

l sêe÷qTE\T ˇø£ Ä#ês¡T´& >±ø£ <äj·÷es¡T&ÉT. Áù|eTeT÷]Ô ÄÁ•‘·T\qT Ä<ä]+#yê&ÉT. eT\T¢&ÉT nH

•wüß´&çì ‘·‘·Ô«E„ì>± #dæ, uÛ≤>∑e‘·Tì>± ‘·j·÷s¡T#XÊs¡T. ≈£î\eTT ø£+fÒ >∑TDeTT eTTK´eTì uÛ≤$+#ês¡T. n+<äs¡÷

<ëìï Ä#·]+#ê\ì ‘·qT Á|ü‹s√E ø±yB q~˝À kÕïq+#dæ edü÷Ô yÓT≥T¢ mπøÿ≥|ü&ÉT e÷\<ÛäqTsê∆qTì uÛÑT»+

Ädüsê#düTø=ì mπøÿyês¡T. á $wüj·T+ •wüß´\+<äs¡÷ Á>∑Væ≤+#yês¡T. Ç˝≤π> ˇø£ #êø£*yê&ÉT kÕ«$TøÏ <Ûä]+|ü#ùd

<Û√e‘·T\qT #·ø£ÿ>± ñ‹øÏ ‘Ó#Ãyê&ÉT. l sêe÷qTE\T n‘·ì ùde, uÛÑøÏÔ‘·‘·Œs¡‘· >∑eTì+∫, kÕ«$T ùde≈£î ‘·q‘√bÕ≥T

n‘·&çì ≈£L&Ü >∑sê“¤\j·T+˝ÀìøÏ rdüT≈£îyÓ[fl s¡+>∑Hê<∏äTì <äs¡Ùq+ #sTT+#ês¡T. sêe÷qTE\ yês¡T dü‘·Ô«>∑TD dü+|üqTï\T,

ø£s¡TD≤düeTTÁ<äT\T, |üs¡T\ <äT'U≤ìï <äj·T‘√ b˛>=fÒºyês¡T. yê]˝À nqTÁ>∑Vü≤XøÏÔ, nX‚wüyÓTÆq≥Te+Ï C≤„q+, nbÕs¡

uÛÑøÏÔÁ|ü|ü‘·TÔ\T, $qj·T$<Ûj·T‘·\T ñ+&$.

sêe÷qTE\T ‘·q J$‘·ø±\+˝À $•cÕº<Ó’«‘êìï ã\+>± Á|ü‹bÕ~+#·&É+. |ü\T Ä\j·÷˝À¢ eT÷s¡TÔ\qT

$wüßídü+ã+<ÛäyÓTÆq $Á>∑Vü‰\T>± ìs¡÷|æ+#·&É+. mH√ï Ä\j·÷\≈£î düTdüŒwüºyÓTÆq Ä>∑eT$<ÛëHê\T, |ü]bÕ\q |ü<ä∆‘·T\T

@s¡Œs¡#·&É+ e+Ï$ #XÊs¡T. Áø£eT+˝À $düÔ è‘· |üs¡ ≥q\T, yê<ä Á|ü‹yê<ë\T #XÊs¡T.

ø±+N|ü⁄s¡+˝Àì ls¡+>∑+˝À ‘·eT J$‘êìï m≈£îÿe uÛ≤>∑+ >∑&É|æq sêe÷qTE\T ls¡+>∑Hê<∏äTì #] ‘·eTqT

s¡|æŒ+#·Tø√eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T. ø±<äq Òø£b˛j·÷&ÉT ls¡+>∑Hê<∏äT&ÉT. n~ 1137e dü+e‘·‡s¡+ e÷|òüT Xó<ä∆ <äX$T

Xìyês¡+ 120 dü+ˆˆ\ BsêÈj·TTwüà+‘·T&Ó’q sêe÷qTE\T •wüß´\+<ä]ì ‘·è|æÔ>± #·÷XÊs¡T. l s¡+>∑Hê<∏ë... nqTÁ>∑Væ≤+#êsê

‘·+Á&û... <ëk˛Vü≤yéT n+≥÷ ÁãVü≤às¡+Á<Ûäe÷s¡Z+ <ë«sê |üs¡eT|ü<ä+ #sês¡T uÛÑ>∑eÁ<ëe÷qTE\T.

166

7e ‘·s¡>∑‹


sêe÷qTC≤#ês¡T´\T ‘·q J$‘·+ <ë«sê e÷qyê[øÏ Ç∫Ãq dü+<XÊ\T :

♦ Á|üdüTÔ‘·+ kÕ+Á|ü<ëj·T+>± ø=qkÕ>∑T‘·Tqï Ä#ês¡ e´eVü≤sê\T #Ûê+<ädü+>± e÷] kÕe÷õø£ |ü⁄s√>∑‹øÏ

n&ÉT¶sêø£ eTTqTù| yêÏì >∑T]Ô+∫ düVü≤» ÁX‚j·TdüT‡¬ø’ yêÏì e÷q&ÉyÓ÷, e÷s¡Ã≥yÓ÷ #j·T&É+ Ä#ês¡T´ì

Á|ü<∏äeT ø£s¡Ôe´+.

♦ <e⁄ì |üPõ+#·≥+, yÓ÷øå±ìï kÕ~Û+#·≥+ e÷qe⁄ì>± »ìà+∫q Á|ü‹ ˇø£ÿ] Vü≤≈£îÿ. Ä Vü≤≈£îÿì ~Ûø£ÿ]+#

n~Ûø±s¡+ me«]ø° Ò<äT. <e⁄ì <äèwæº À n+<äs¡÷ düe÷qyT. ≈£î\, eT‘· ‘ês¡‘·e÷´\qT |ü]o*+∫ ns¡ú+

#düTø√e&É+ eTVü≤‘·«+, yÓ’wüe÷´\qT ô|+#·Tø√e&É+ eT÷s¡â‘·«+.

♦ |üPs¡«+ >∑Ts¡Te⁄\T #Ó|æŒq<ä+‘ê ì»yTqì >∑T&ç¶>± qeTàe\dæq nedüs¡+ Ò<äT. yês¡T #Ó|æŒq<ëìï ‘·sêÿìøÏ

>∑T]#dæ n~ ‘·b˛Œ, ˇb˛Œ ìs¡ísTT+#·Tø√e&É+ bÕ|ü+ ø±<äT. á $wüj·T+˝À n<ÛÓ’s¡ |ü&Ée\dæq |üì Ò<äT.

♦ ˇø£ |üìe\¢ |ü~eT+~øÏ yT\T »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT, ‘·eT≈£î ø°&ÉT »]–Hê |ü~eT+~øÏ »]π> yT\T¬ø’ ‘·eT

ø°&ÉTqT …ø£ÿ#j·Te\dæq nedüs¡+ Ò<äT. düe÷» ÁX‚j·TdüT‡ eTTK´+ ø±˙ e´øÏÔ>∑‘· ÁX‚j·TdüT‡ ø±<äT.

167 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

```

#ê˝≤ø±\+ ÁøÏ‘·+ $»j·Tyê&É À »]–q ˇø£ kÕVæ≤‘· düuÛÑ À Á|üdæ<ä∆ ø£$ ˇø£s¡T. ø£$, >±j·Tø£, |ü+&ç‘·

•\TŒ\qT Á|üdüTÔ‹dü÷Ô ñ|üHê´dü+ #dæ eTT–+#êø£ \ø°Îu≤j·TeTà |ü≥ºsêì ø√|ü+‘√ –b˛‘·÷ ªª@$T ñ|üHê´düeTj·÷´

Ç~? ˇø£ÿ Åd”Ô ù|¬s’Hê #ÓbÕŒe⁄ø±<+? ‘ÓqT>∑T Åd”Ô\˝À |ü+&ç‘·T\T Òsê? ∫Á‘·ø±]DT\T Òsê? Ä+Á<ÛäHêØ˝Àø£+ n+‘·

>=&ÉT¶b˛sTT Ò<äT. Ä Åd”Ô\˝À ˇø£ÿ]ù|¬s’Hê #ÓbÕŒe⁄ ø±<eT]μμ nì n&ç–, ªªá ‘Ó\T>∑T »HêuÛ≤˝À #Ó]dü>∑+>± ñqï

Åd”Ô\qT >∑T]+∫ ˇø£ÿ eTTø£ÿsTTHê #Ó|üŒø£b˛‘ Ç~ ‘Ó\T>∑Tyê] düeTÁ>∑ düuÛÑ m≤º W‘·T+<äìμμ n<Ûä ≈£åîì eT+<ä*+∫,

ªªÅd”Ô\ì+‘· ∫qï#·÷|ü⁄ #·÷dæq á düuÛÑ À bÕ˝§Zq≥+ e÷≈£î eTsê´<ä ø±<äìμμ düuÛÑ qT+∫ u…’ÏøÏ e#ÃXÊs¡≥.

\ø°Îu≤j·TeTà >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ dü‘ÓÔq|ü*¢ ‘ê\÷ø±˝Àì nMTHêu≤<é nH˚ Á>±eT+˝À »ìà+#ês¡T. |ü<˚fi¯fl

ej·TdüT˝ÀH ñqïe \ø°ÎHêsêj·TD>±]‘√ $yêVü≤+ »]–+~. á <ä+|ü‘·T\T >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ À $‘·+‘·T $yêVü‰\T

»]|æ+#·≥+˝À #=s¡e rdüT≈£îHêïs¡T. s¡+‘ê yÓ*ydæHê, |ü⁄Ïº+Ï yês¡T ‹Ô&ç ‘Ó∫ÃHê \ø°Îu≤j·TeTà uÛÑj·T|ü&É Ò<äT.

m+‘√ eT+~ u≤\$‘·+‘·Te⁄\T M]+ÏøÏ e#Ãyês¡T. \ø°Îu≤j·TeTà yê]ì Ä<ä]+∫, s¡$¬ø\T ‘=&ç–, ô|[fl Á|üj·T‘êï\T

#dæ, $yêVü‰\T »]|æ+#yês¡T. Áø£eT+>± C≤rjÓ÷<ä eT+ M]ì Äø£]¸+∫+~. düVü‰j·T ìsêø£s¡D√<ä eT+, $<o edüTÔ

ãVæ≤cÕÿs¡+, U≤B ñ<ä eT+ ` nìï+Ï Àq÷ eTT+<äT ì\ã&Ü¶s¡T. |ü ≤ï&ÉT d”eT˝À |üqTï\T ø£≥º≈£î+&Ü ¬s’‘ê+>±ìï

≈£L&É>∑Ïºq+<äT≈£î b˛©düT\T \ø°ÎHêsêj·TD>±]ì n¬sdüTº #˚dæ C…’\T˝À ìs¡“+~Û+#ês¡T. \ø°Îu≤j·TeTà düVü‰j·T

ìsêø£s¡D√<ä eT u≤<Ûä ‘·+‘ê ‘·q uÛÑTC≤\ MT<ä ydüT≈£îì Ç\÷¢, yêøÏ© e~*, |ü …¢|ü …¢≈£L ‹s¡T>∑T‘·÷ ø±+Á¬>dt

Á|ü#êsê˙ï, C≤rjÓ÷<ä eT Á|ü#êsê˙ï #dü÷ÔH ñHêïs¡T. ø±+Á¬>dt≈£î eTVæ≤fi≤ yê\+°s¡¢qT ‘·j·÷s¡T#dæ yê]#‘·

C≤rjÓ÷<ä eT ^‘ê\T bÕ&çdü÷Ô Á|ü#ês¡+ #XÊs¡T.

\ø°ÎHêsêj·TD >±s¡T C…’\T qT+&ç u…’≥≈£î sê>±H Ç<ä›s¡÷ ø£*dæ u≤*ø£\ ø√dü+ XÊs¡<ëìπø‘·Hé nH >∑Ts¡T≈£î\

bÕsƒ¡XÊ\qT >∑T+≥÷s¡T˝À ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. $<obÕ\q e\¢ Á|ü»\˝À bÕ‘·T≈£îb˛sTTq bÕXÊÃ‘· uÛ≤cÕ yê´yÓ÷Vü‰˙ï,

ñqïe \ø°Îu≤sTT

168

7e ‘·s¡>∑‹


bÕXÊÃ‘·T´\qT >∑T&ç¶>± nqTø£]+# ‘·‘êÔ«˙ï b˛>=≥º≥+ á bÕsƒ¡XÊ\ \øå±´\˝À ˇø£Ï. e÷eT÷\T #·<äTe⁄‘√bÕ≥T

JeH√bÕ~ÛøÏ |üìøÏe#Ã eè‘·TÔ\T, ø£fi\T Hs¡÷Œyês¡T. dü+^‘·+, ∫Á‘· ÒKq+, ≈£î≥T¢, n*¢ø£\T, »Ø q–w” |üqT\T, q÷\T

e&Éø£≥+, H‘·|üì, qyês¡T Hj·T≥+, ãT≥º\ n*¢ø£ yÓTT<ä …’q$ HπsŒyês¡T. Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·T+ Òø£b˛sTTHê Á|ü»\

Ä<äs¡D e\¢ XÊs¡<ëìπø‘·Hé y>∑+>± n_Ûeè~∆ #Ó+~+~. \ø°Îu≤j·TeTà |üP]Ô>± á bÕsƒ¡XÊ\ |üqT\˝À eTTì–b˛j·÷s¡T.

|æ\¢\ #·<äTe⁄, Á|ües¡Ôq, |üì‘·q+ nìïÏ ÄyÓT dü«j·T+>± #·÷düT≈£îHyês¡T. á u≤*ø£\qT •ø£åD |üP]Ô ø±>±H Á|üuÛÑT‘·«

|üØø£å\≈£î |ü+ù|yês¡T. Åd”Ô\T ˇø£]MT<ä Ä<Ûës¡|ü&É≈£î+&Ü dü«‘·+Á‘·+>± Áã‘·ø£>∑\>±\ì \ø°Îu≤j·TeTà Ä•+#yês¡T.

$‘·+‘·T $yêVü‰\T, $<ë´uÀ<Ûäq, nHê<∏ä u≤*ø£\≈£î ÄÁXj·T+, M≥ìïÏ‘√ $ÁXÊ+‹ Ò≈£î+&Ü |üì#dü÷Ô ≈£L&Ü

\ø°Îu≤j·TeTà dü«‘·+Á‘· b˛sê≤ìøÏ <ä÷s¡+ ø± Ò<äT. ñ|ü dü‘ê´Á>∑Vü≤ düeTj·T+˝À n¬sdüºsTT C…’\TøÏ yÓfi≤fls¡T.

áyÓT ªª>∑èVü≤\øÏÎ dü«s¡íø£+ø£D≤ìïμμ Á>∑Væ≤+#ês¡T. C≤rjÓ÷<ä eT+˝À bÕ˝§ZH düeTj·T+˝À ã+>±s¡T q>∑\T

<Ûä]+#·qì Á|üe÷D+ #dæq ÄyÓT dü«s¡í ø£+ø£D+ rdüT≈£îH≥|ü&ÉT n~ ‘êqT <Ûä]+#·qì #Ó|æŒ eTØ rdüT≈£îHêïs¡T.

XÊs¡<ë ìπø‘·Hé s¡»‘√‘·‡e düeTj·T+˝À ÄyÓT nHês√>∑ +>± ñHêï, Ä dü+düúe\¢ J$‘ê\qT e÷s¡TÃø√>∑*–q Åd”Ô\+<ä]˙

eT∞fl #·÷&É>∑*>±qì dü+‘√wæ+#ês¡T. ‘·sê«‘· ø=~› ø±˝≤ìπø ÄyÓT eTs¡DÏ+#ês¡T.

169 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

```

uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·÷\˝À, ‘ê‹Ô«ø£ Ä˝À#·q˝À n+uÒ<äÿsY Á|ü‘´ø£‘·qT >∑T]Ô+∫, Ä Á|üuÛ≤e+‘√ sê»ø°j·÷\˝ÀøÏ

e#êÃs¡T. áX«Øu≤sTT. n+uÒ<äÿsY s¡#·q\T ÁX<ä∆>± n<Ûä j·Tq+ #dæ, Äj·Tq dæ<ë∆+‘ê\‘√ ÄXj·÷\‘√ <ä[‘·T\

J$‘ê\T u≤>∑T|ü&É‘êj·Tì q$Tà |üì#dæq ‘=*‘·s¡+ eTVæ≤fi áX«Øu≤sTT. ∫qï‘·q+ qT+N, n+uÒ<äÿsY Hêj·T‘·ø£‘·«+˝À

|üì#ùd Á|üC≤dü+|òü÷\T »+≥q>∑sê˝˝À @ düuÛÑ @sêŒ≥T#dæHê, áX«Øu≤sTT ‘·|üŒø£ Vü‰»s¡jT´yês¡T. ‘·q #·T≥÷º

düe÷»+˝À ù|<ä Á|ü»\T, øÏ+~ ≈£î˝≤\ Á|ü»\T nqTuÛÑ$düTÔqï ø£cÕº\T #·÷dü÷Ô, nÁ>∑esêí\T #·÷ù| Ä~Ûø£ ‘·, ã&ÉT>∑TesêZ\ô|’

»]π> n‘ê´#êsê\T, <Ís¡®Hê´\÷ #·÷dæ, ÄyÓT düŒ+~+∫, Hê´j·T+ ø√dü+ b˛sê&Ü\qT≈£îHyês¡T.

áX«Øu≤sTT dæøÏ+Á<ëu≤<äT˝À ìedæ+# kÕe÷q´ ªªVü≤]»qμμ ≈£î≥T+ã+˝À |ü⁄≤ºs¡T. ‘·+Á&ç ã …¢|ü⁄ ã\sêeTkÕ«$T.

‘·*¢ sêeTT\eTà. ø°dt ôV’≤dü÷ÿ\T˝À #·<äTe⁄≈£îHêïs¡T. |ü<äeT÷&fiflπø |üPHê≈£î #Ó+~q &Üø£ºsY \ø°ÎHêsêj·TD‘√ $yêVü≤+

»]–+~. ◊‘ yÓ’yêVæ≤ø£ J$‘·+˝À ø£\‘·\T sêe&É+‘√ dæøÏ+<äsêu≤<éøÏ ‹]–e∫Ã ‘·q Ä‘êà_Ûe÷Hê˙ï, <ÛÓ’s¡ kÕVü≤kÕ\q÷

qeTTà≈£îì J$‘·+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. dæøÏ+<äsêu≤<é Àì ø£ Åô|’yŸ bÕsƒ¡XÊ\˝À ñbÕ<Ûë´sTTì>± ø=+‘· ø±\+ |üì#XÊs¡T.

1951˝À ôV’≤<äsêu≤<äT, dæøÏ+<äsêu≤<äT q>∑sê\˝À |ü⁄s¡bÕ\ø£ dü+|òüT mìïø£\T yÓTT<äÏkÕ]>± Á|üC≤kÕ«eT´Ø‹˝À,

ejÓ÷»q zÏ+>¥ |ü<ä∆‹ô|’ »]>±sTT. Ä mìïø£\˝À áX«Øu≤sTT ∫\ø£\>∑÷&Ü yês¡T¶ qT+∫ dü«‘·+Á‘· nuÛÑ ]ú>± b˛°

#XÊs¡T. ÄyÓT≈£î n+>∑ã\+, ns¡úã\+ Òø£b˛sTTHê, sê»ø°j·÷\≈£î ø=‘·ÔsTTHê, $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T. n~Ûø±s¡+˝À

ñqïø±\+˝À eTT]øÏ yê&É À¢ eT+∫˙Ï |ü+|ü⁄\T. M~∏ BbÕ\T, eTs¡T>∑T<=&ÉT¢ @sêŒ≥T#sTT+∫, yÓTT<äÏkÕ] Ä

yê&É\˝ÀøÏ n_Ûeè~∆ ø±s¡ Áø£e÷\qT rdæ¬øfi≤fls¡T. ôV’≤<äsêu≤<äT≈£î bı≥º#˚‘·ã≥Tº≈£îì e∫Ãq e+<ä ≤~ Á>±MTD

ø±]à≈£î\≈£î Ç+&É¢ düú ≤\T Ç|æŒ+#ês¡T.

áX¯«Øu≤sTT

170

7e ‘·s¡>∑‹


1960˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ ôw&É÷´ Ÿ ≈£î˝≤\ ô|ò&ÉπswüHé≈£î áX«Øu≤sTT Á|ü<Ûëq ø±s¡ <ä]Ù>± |üì#XÊs¡T. 1967˝À

ÄyÓT ìC≤e÷u≤<é õ˝≤¢ j·T˝≤¢¬s&ç¶ ìjÓ÷»ø£ es¡Z+ qT+∫ ]|ü_¢ø£Hé bÕØº nuÛÑ ]ú>± b˛°#dæ ¬>*#ês¡T. ]|ü_¢ø£Hé

bÕØº À N*ø£ e∫Ãq|ü&ÉT yÓTT<ä≥ ø±+&Ó¢es¡Z+ (n+uÒ<äÿ¬s’Ÿ)˝À, ‘·sê«‘· ø√ãsY>∑<é es¡Z+˝À #] |üì#XÊs¡T.

XÊdüqdüuÛÑ À Á|ü‹|üø£å Hêj·T≈£îsê*>± m+‘√ u≤<Ûä ‘·‘√ |üì#XÊs¡T. ÄHêÏ XÊdüqdüuÛÑ À Á|ü‹|üø£å Hêj·T≈£î\T>±

ñqï ‘·]yÓT\ Hê–¬s&ç¶, yê$˝≤\ >√bÕ\ø£èwüíj·T´, õ.•ej·T´ e+Ï yê]‘√ düe÷q+>± ÄyÓT Á|üuÛÑT‘ê«ìï Á|ü‹

$wüj·T+˝Àq÷ Á|ü•ï+#yês¡T. ì\Bùdyês¡T. Á|ü‹ ∫qï düeTdü q÷ Á|üuÛÑT‘·« <äèwæºøÏ rdüTø=#Ãyês¡T. ‘Ó\+>±D≤

ÁbÕ+‘êìøÏ »s¡T>∑T‘·Tqï nHê´j·÷\ >∑T]+∫, ÄyÓT mH√ïkÕs¡T¢ XÊdüqdüuÛÑ À ñ<ëVü≤s¡D düVæ≤‘·+>± ù|s=ÿHêïs¡T.

Vü≤]»qT\ ìyêdü düú ≤\ >∑T]+∫ Ä+<√fiq #XÊs¡T. Á|ü‘´ø£ ‘Ó\+>±D≤ ñ<ä eT+˝À |üì#dæ ‘Ó\+>±D≤ Á|üC≤dü$T‹

ø±s¡ es¡Z düuÛÑT´\T>± ñHêïs¡T. ‘Ó\+>±D≤ ñ<ä eT+ Ä–q dü+<äs¡“¤+˝À Ç+~sê>±+BÛ #dæq sêJ Á|ü‹bÕ<äqqT

áX«Øu≤sTT n+^ø£]+#· Ò<äT. ‘·q Ä˝À#·q\‘√ @ø°uÛÑ$+# eT]ø=+<äs¡T Hêj·T≈£î\‘√ ø£*dæ dü+|üPs¡í Á|üC≤dü$T‹

@sêŒ≥T#dæ n+<äT˝À eTTK´bÕÁ‘·qT ìs¡«Væ≤+#ês¡T.

u≤u≤ kÕôV≤uŸ n+uÒ<äÿsY ÄXj·÷\ kÕ|òü ≤´ìøÏ mq Òì ø£èwæ#dæq sê»ø°j·T Hêj·T≈£îsê*>± áX«Øu≤sTT

#·]Á‘· À ì\TkÕÔs¡T.

171 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

```

;õ+>¥ Ädæj·÷ Áø°&É\≈£î Áø°&Üø±s¡T\qT m+|æø£#ùd Á|üj·T‘êï\T q÷´&Ûç©¢ À »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ¬s+&ÉT e+<ä\

MT≥s¡¢ |üs¡T>∑T |ü+<Ó+ ÁbÕs¡+uÛÑ+ ø±uÀ‘·Tqï~. ô|<ä› m‘·TÔq Á|ü»\T, $$<Ûä <XÊ\ |üÁ‹ø± $ ÒKs¡T\T, <ä÷s¡<äs¡ÙHé

ãè+<ë\yês¡T ‘·s¡*e#êÃs¡T. n+<ä]ø° Á|ü‘´ø£ Äø£s¡D |æ.Ï. ñwü, ªÄyÓT ¬>\TdüTÔ+<äμì n+<ä] $XÊ«dü+. y≥≈£î

<ä÷ø£uÀjT ø=<äeTdæ+Vü‰˝≤¢ y∫ ñHêïs¡T Áø°&Üø±]DT\T.

>∑Héù|* |üs¡T>∑T ÁbÕs¡+uÛÑeTsTT+~. $T–*q Áø°&Üø±]DT\q+<ä]ì <ä÷düT≈£î+≥T ñwü 100 MT≥s¡T¢ <ëÏ+~.

150 MT≥s¡T¢ <ëÏ+~. eTs=ø£ 50 MT≥s¡T¢ eTT+<äT≈£î yÓ[‘ $CÒ‘· ÄyÓTjT. ªø£e÷Hé ñwü!μ nqï Áù|ø£å≈£î\ πøø£\T $TqTï

eTT≥Tº‘·THêïsTT. ø±ì yês¡+<ä]ì $düàj·T|üs¡TdüTÔ dü]>± n< düeTj·T+˝À $+Ï qT+∫ kÕ]+∫ e<ä*q u≤D+˝≤

eTT+<äT≈£î <ä÷düT≈£îb˛sTT+~ ys=ø£ Áø°&Üø±]DÏ. sê¬øŸ ≤ eTT+<äT≈£î yÓ[fl 24.07 ôdø£q¢ À >∑eT´+ #]+~. 24.12

ôdø£q¢ À nø£ÿ&çøÏ #]q ñwü ¬s+&Ée kÕúq+ bı+~+~.

ùdº&çj·T+ yÓTT‘·Ô+ ìX‚ÃwüºeTsTT+~. ns¡ø£åD+ ìXÙã›+ sê»´yT*+~. ‘·eT n+#·Hê\T ‘·\ÁøÏ+<äT\T #dæq Ä

Áø°&Üø±]DÏ e+ø£ $+‘·>± #·÷XÊs¡+<äs¡T. Ä |ü_¢ø mØHê˝Àì bò À Á>±|òüs¡¢ ¬øyTsê\T ‘·fió≈£îÿeT+≥THêïsTT.

e+<ä\eT+~ n_Ûq+<äq\ es¡+˝À eTT+#Ó‘êÔs¡T. ªs¡ìï+>¥ ÁπøHéμ ÄyÓT øöedüeTsTT+~. ‘êqT |ü&çq ÁXeT |òü*+∫q+<äT≈£î

ÄyÓT •ø£å≈£î&ÉT ªdüTq Ÿ nÁãVü‰+μ Äq+<ä u≤cÕŒ\T sê˝≤Ã&ÉT. ÄyÓT mes√ø±<äT ` nX«ì. á düìïyX+ »]–+~

1990e dü+e‘·‡s¡+˝À.

Ç+&çj·THé Ò&û s¡qïsY‡ n+<ä]˝ÀqT m˝≤¬>’Hê ñwüqT n~Û>∑$T+#ê\H Äø±+ø£å ã\e‘·Ôs¡+>± ñqï s√E\$.

m+<äTø£+fÒ ñwü Á|üuÛÑ |ü≥º|ü>∑Ï dü÷s¡T´&ç ≤ yÓ*–b˛‘·Tqï~. ø±ì Ä Äø±+ø£åqT ì»+ #j·T>∑*Z+~ e÷Á‘·+ nX«ìjT!

ÄyÓTqT >∑T]+∫q $esê\qT ‘Ó*dæø=+<ëeTT.

Áø°&Üø±]DÏ ` nX«ì

172

7e ‘·s¡>∑‹


»qq+ ` u≤\´+ :

$_Ûqï uÛ≤cÕ eT‘· dü+Á|ü<ëj·÷\‘√ ñ|üK+&É+>± ù|s=+~+~ á uÛ≤s¡‘·e÷‘·. ÄyÓT |ü$Á‘· <Vü≤+˝À ø£sêí≥ø£

sêh+ ø£ uÛ≤>∑+. Ä uÛ≤>∑+˝À ª≈£Ls¡TZμ ÁbÕ+‘·+ ≈£L&É ù|¬sìïø£>∑qï<. n+<äT ª$sêCŸ ù|≥μ Á>±eT+ nX«ì »qàkÕúqyÓTÆ

<XeT+‘·≥, n< $<Ûä+>± Áø°&Ü Á|ü|ü+#·+eT+‘·≥ >∑T]Ô+|ü⁄ bı+~+~. áyÓT Áø°.X. ~.21`10`1967q bÕs¡«‹,

n|üŒ#ê Hê#·|üŒ <ä+|ü‘·T\≈£î ≈£îe÷¬sÔ>±, |ü⁄wüŒ≈£î #Ó …¢\T>± »ìà+∫+~. ‘·q eTT<äT› eTT<äT› e÷≥\‘√qT, ãT&ç ãT&ç

q&Éø£\‘√qT n+<ä]ì n\]düTÔ ∫*|æ>±, #· ≤øÏ>± qe⁄«‘·T q$«düTÔ ªÄq+<äsêõ„μ >± yÓ*–b˛sTT+~. ‘·+Á&ç ñ<√´>∑Ø‘ê´

ø£qï&É uÛ≤cÕ dü+düÿ è‘·T\≈£î <ä÷s¡+>± ø£\ø£‘êÔ q>∑s¡+˝Àì ª_sê¢ πsj·÷Hé‡μ ˝À |üì#düTÔHêï&ÉT. m<äT>∑T‘·Tqï |æ\¢\

uÛÑ$wü ‘·TÔqT <äèwæº À ñ+#·Tø=ì ‘·*¢ bÕs¡«‹ u…+>∑TfiSs¡T˝À ñ+≥Tqï~. yê]øÏ $<ë´ãT<äT∆\T H]Œ+# u≤<Ûä ‘·\qT ‘·q

uÛÑT»düÿ+<Ûë\ô|’ ydæø=qï~.

Xóø£¢|üø£å #·+Á<äTì˝≤ ~q~Hê_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·Tqï nX«ì ‘·q mì$T<äe @≥qT+& dü÷ÿ Ÿ b˛° À¢ bÕ˝§Zqï~.

e+<äMT≥s¡¢ |üs¡T>∑T |ü+<Ó+, ≤+>¥ »+|t ¬s+&ÉT ÄyÓTøÏwüºyÓTÆqy. Áø£yT|æ ≤+>¥ »+|t≈£î dü«dæÔ#Ó|æŒ, |üs¡T>∑T MT<äH ‘·q

<äèwæº πø+ÁBø£]+∫+~. Ò&ç ≤ #Ó+>∑T #Ó+>∑Tq |üs¡T¬>‘·TÔ‘·T dü÷ÿ\T Ä≥\ b˛° À¢ yÓT<äÏ ãVüQeT‹HÓ|ü&É÷ ÄyT

¬>\TÃ≈£î+≥Tqï~.

u…+>∑TfiSs¡T˝À ÄyÓT Ç+Ï ¬ø<äTs¡T>±H ªø£+Øƒs¡yê ùdº&çj·T+μ ñ+~. nø£ÿ& ÄyÓT u≤\´<äXqT+& >±*ì N\TÃ≈£îb˛‘·T

|üs¡T¬>‘·Ô&É+˝À yÓT\≈£îe\T Hs¡TÃ≈£îqï~. >±sê\ u≤\jÓÆTq ÄyÓT≈£î •ø£åD ìdüTÔqï ªyÓTTV”≤+<äsY dæ+>¥μ ø£ sö+&é #·TÏº

eùdÔ ø£ #ê¬ø¢Ÿ ÇkÕÔqì ≤*+∫ eTØ Á≤ø MT~øÏ ‘√ Òyê&ÉT. n|üŒÏ es¡≈£î ∫*|æ>± Á|üe]Ô+∫q nX«ì n+‘· ÀH

>±+;Ûs¡ + dü+‘·]+#·Tø=ì, •ø£å≈£îìøÏ ≈£L&É ÄXÃs¡ + ø£*Z+# y>∑+‘√ >∑eT´+ #s¡T≈£î+≥T+~. ÄyÓT u…+>∑TfiSs¡T˝Àì

ªeTÚ+Ÿ ø£¬sà Ÿμ˝À qTqï ªùdÁ¬ø&é Vü‰sYº >∑s¡ Ÿ‡ ôV’≤dü÷ÿ Ÿ ø± Òõμ˝À e÷<Ûä $Tø£ $<ë´s¡®q e÷s¡+_Û+∫+~. Ä

ø±\+˝ÀH 11e @≥ qT+&ç 17e @Ï es¡≈£î 6 dü+e‘·‡sê\bÕ≥T ª$CÒ‘·μ>± e∫Ã+~. 1980`81˝À ‘·q 13e @≥

‘=*kÕ]>∑ C≤rj·T kÕúsTT b˛° À¢ ÄyÓT n&ÉT>∑Tô|Ïº+~. ø£sêí≥ø£ sêÁcÕºìøÏ ÁbÕ‹ì<Ûä + eVæ≤+∫ ªÄ Ÿ Ç+&çj·÷

zô|Hé Hwüq Ÿ‡μ˝À pìj·TsY kÕúsTT˝À 100 MT≥s¡¢ |üs¡T>∑T|ü+<Ó+˝À ã+>±s¡T |ü‘·ø±ìï kÕ~Û+∫+~. n+‘ø±ø£ nìï

C≤rj·T kÕúsTT b˛°\j·T+<äTqT 1980 qT+&ç 1991 es¡≈£î 11 dü+e‘·‡sê\bÕ≥T ÁbÕ‹ì<Ûä + eVæ≤+∫+~. 1984

qT+&ç 1991 es¡≈£î uÛ≤s¡‘·<XÊìøÏ ÁbÕ‹ì<Ûä + eVæ≤+∫+~.

nX«ì kÕ~Û+∫q |òüTq $»j·÷\T :

♦ 1984˝À HbÕ Ÿ À »]–q ª‘=* <äøÏåD Ädæj·÷ düe÷K´ Áø°&Éμ˝À¢ ˇø£ dü«s¡í|ü‘·ø£+, ˇø£ s¡õ‘· |ü‘·ø£+

¬>\T#·Tø=+~.

♦ 1985˝À »ø±sêÔ À »]–q ª@wæj·THé Á≤ø |ò” Ÿ¶MTŸμ˝À ˇø£ ø±+dü |ü‘·ø£+ ¬>\T#·Tø=+~.

♦ 1985˝À ã+>±¢<XŸ À »]–q ª¬s+&Ée <äøÏåD≤dæj·÷ düe÷K´ Áø°&Éμ˝À¢ ˇø£ dü«s¡í|ü‘·ø£+, ˇø£ s¡õ‘· |ü‘·ø£+

¬>\T#·Tø=+~.

♦ 1986˝À <äøÏåD ø=]j·÷˝À »]–q ªÄdæj·÷ Áø°&Éμ˝À¢qT bÕ˝§Zqï~.

173 $\Te\ $<ä ` Jeq HÓ’|ü⁄D≤´\T

7e ‘·s¡>∑‹

♦ 1987˝À s√yéT˝À ªes¡ Ÿ¶ #Ûê+|æj·THé |òæ|t‡μ˝ÀqT bÕ˝§Zqï~.

♦ n≤¢π> 1987˝À dæ+>∑|üPsY À ª@wæj·THé Á≤ø |ò” Ÿ¶MTŸμ˝À ø£ dü«s¡í|ü‘·ø£+, ø£ s¡õ‘· |ü‘·ø£+ kÕ~Û+∫+~.

♦ 1987 q÷´&Ûç©¢ À ªÇ+≥πsïwüq Ÿ |ü]àŸ MTŸμ˝À ø£ dü«s¡í|ü‘·ø£+, ø£ s¡»‘·|ü‘·ø£+ dü+bÕ~+∫+~.

♦ n≤¢π> 1988 <äøÏåD ø=]j·÷ ªˇ*+|æø Áø°&Éμ˝À¢qT bÕ˝§Zqï~.

♦ 1989 bÕøÏkÕÔHé À ªHê\Ze <äøÏåD Ädæj·÷ düe÷K´ Áø°&Éμ˝À¢ 3 dü«s¡í|ü‘·ø±\T ¬>\TÃ≈£îqï~.

♦ 1989 q÷´&Ûç©¢ ª@wæj·THé Á≤ø |ò” Ÿ¶ MTŸμ˝À 2 s¡õ‘· |ü‘·ø±\T kÕ~Û+∫+~.

♦ 1990 ;õ+>¥ À »]–q Ädæj·÷ Áø°&É À¢ bÕ˝§Zqï~.

♦ 1991 Àø√´˝À ªes¡ Ÿ¶ #Ûê+|æj·THé wæ|t‡μ˝À ˇø£ dü«s¡í|ü‘·ø£+ kÕ~Û+∫+~.

♦ 1991 eT Òwæj·÷˝À ª@wæj·THéμ Á≤ø |ò”\T¶μ˝À ˇø£ dü«s¡í|ü‘·ø£+ ¬>\TÃ≈£î+~.

ÄyÓT 1988 qT+&ç 1991 es¡≈£î 200 MT≥s¡¢ |üs¡T>∑T |ü+<˝À¢ C≤rj·T kÕúsTT #Ûê+|æj·THé. n+‘ø±<äT 1990˝À

|æ.Ï. ñwüqT 200 MT≥s¡¢ |üs¡T>∑T |ü+<Ó+˝À ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ z&ç+∫+~.

n•«ì n+<äTø=qï nyês¡T¶ À¢ m+‘√ $•wüºyÓTÆq$ :

♦ 1987˝À ø£sêí≥ø£ eTTK´eT+Á‹ qT+&ç n+<äTø=qï ª<ädüsê nyês¡T¶μ.

♦ 1990˝À uÛ≤s¡‘·<XÊ<Ûä ≈£åîì qT+&ç n+<äTø=qï ªns¡T®q nyês¡T¶μ.

♦ 1990˝À ø£sêí≥ø£ sêh+ ‘·s¡|ü⁄q, Çe«ã&çq ªsêCÀ´‘·‡e nyês¡T¶μ.

♦ 1990˝À l X+ø£sY<äj·÷fiŸ Xs¡à qT+&ç n+<äT≈£îqï ªdæŒ]Ÿμ Ä|òt mø£‡ …Hé‡μ nyês¡T¶.

♦ 1993˝À ø£sêí≥ø£ >∑es¡ïsY qT+&ç n+<äTø=qï ª•s√eTDÏ nyês¡T¶μ.

y>∑+>± |üs¡T¬>‘Ô yêfifl≈£î n+fÒ ÁdæŒ+≥s¡T‡≈£î Á|ü‹ ø£åD+ Á|ü<ÛëqyÓTÆq<. n+<äTπø b˛° À ø±fi‚flø±<äT, yÓT<ä&ÉT

≈£L&É |üs¡T>∑T ô|≤º\ì nX«ì n_ÛÁbÕj·T+. Ä $<Ûä+>± |üs¡T>∑Tø£qT>∑TD+>± eTqdüTqT eT\#·Tø=H+<äT≈£î eTs√ #·ø£ÿì

Vü‰;ì ÄyÓT n\es¡#·Tø=qï~. n< e÷qdæø£ •ø£åD (yÓTÆ+&é Åf…Æì+>¥), @ø±Á>∑‘·, |ü≥Tº<ä\ ô|]π>+<äT≈£î ª]˝≤πø‡wüHéμ

m+‘·>±H√ ñ|üø£]düTÔ+~. XØs¡+˝Àì ø£+&Ésê*ï b˛°øÏ dü+dæ<ä∆+#dæ, f…q¸Hé ‘=\–+#+<äT≈£î <Ûë´q+ (yÓT&çfÒwüHé)

#düTÔ+~. Ç+<äT≈£î ªs¡÷ù|Hé<ëdtμ nH •ø£å≈£î&ÉT ÄyÓT≈£î düVü≤ø£]düTÔHêï&ÉT. <Ûë´q+ e\¢ ‘·q |üs¡T>∑T˝À e÷s¡TŒ e∫Ã+<äì

ÄyÓT uÛ≤eq.

n_Ûs¡T#·T\T :

ÄyÓT≈£î ‘êH=ø£ n+‘·sê®rj·T kÕúsTT Áø°&Üø±]DÏqqï >∑s¡«+ øÏ+∫‘·TÔ ≈£L&É ø£ì|æ+#·<äT. mø£ÿ&Ó’Hê, m|ü&Ó’Hê,

me]‘√HÓ’Hê m+#·ø±ÿ ø£ãTs¡T¢ #Ó|ü⁄Ô+~.

ª¬ø’HÓÏø ¨+&Üμ møÏÿ VüQcÕs¡T>± wæø±s¡T¢ #j·T&É+ ÄyÓT≈£î mø£ÿ&É Òì düs¡<ë.

174

7e ‘·s¡>∑‹


|ü⁄düÔø±\+fÒ ÄyÓT≈£î ÁbÕD+. r]ø£ ∫øÏÿq|ü⁄&É ≤¢ z eT+∫ qe\qT |ü]ƒ+#·&É+˝À ø±\+ yÓfiflãT#·TÃ‘·T+~.

Çø£ dü+^‘· eT+fÒ #Ó|üŒH nø£ÿπs¢<äT. ø±´ôdŸ‡, ]ø±s¡T¶‡ dü+bÕ~+∫ yêÏ e÷<ÛäTsê´ìï ÄkÕ«~+#·&É+, M&çjÓ÷

∫Á‘ê\T ‹\øÏ+#·&É+ ÄyÓT n+<äyÓTÆq n_Ûs¡T#·T\T.

$eTs¡Ù\T :

Áø°&Üø±]DÏ>± ÄyÓT m+<ä] n_Ûe÷q+ #·÷s¡>=qï<√ n+<ä] $eTs¡Ù\≈£î ≈£L&É >∑T]ø±e\dæ e∫Ã+~.

&Ûç©¢ À ñwüqT z&ç+∫q|ü&ÉT ªÇ~ πøe\+ j·÷<äè∫Ã¤ø£+, @<√ >±*bÕ≥T ¬>\T|ü⁄μ n+≥T ô|<ä$ $s¡TdüTÔ

uÛ≤cÕ´\T #ÓbÕŒ¬s+<äs√.

n+‘ø±ø£ ñwüqT ÄyÓT≈£î Á|ü‘· ]ú>± ∫Á‹+#·≤ìøÏ |üPqT≈£îHêïs¡T ø=+<äs¡T. yê]øÏ düe÷<Ûëq+>±μ Á≤ø˝À yT+

‘·|üŒ≈£î+&Ü Á|ü‘· s¡Tú\yT. b˛° n+fÒH n~ ‘·|üŒ<äT. nsTT‘ e÷~ ùdïVü≤|üPs¡«ø£ XÁ‘·T‘·«+. <ëìï ãVæ≤s¡+>∑|üs¡#·≥+˝À

ns¡ú+ Ò<äTμ n+<ëyÓT.

n+‘ø±ø£ n<∏Ó¢≥¢≈£î ns¡ø=s¡>± kÂø£sê´\T ø£*Œ+#·&É+ |ü≥¢ ÄyÓT rÁe+>± Äπøå|üD ‘Ó*Œq düìïyX+˝À dü+C≤sTTw”

Ç#·TÃø√e\dæ e∫Ã+~. ªeTqyêfiófl ˇø£ Áø°&Üø±]DÏ ¬>\Tbı+~q|ü&ÉT bı>∑&É&É+, Òq|ü&ÉT ‘Ó>∑&É&É+ #kÕÔs¡T.

n+‘ø±ì ÄyÓT≈£î ø±e\dæq yê‘êes¡D+, Áb˛‘ê‡Vü≤+ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·μ s¡+≥T+~.

ñqï‘· $<ä , ñ<√´>∑+ :

ÄyÓT m+‘·>± Áø°&Üs¡+>∑+˝À sêDÏdüTÔHêï $<ë´ $wüj·T+˝À e÷Á‘·+ ìs¡¢ø£å + eVæ≤+#· Ò<äT. ø£sêí≥ø£ $X«$<ë´\j·T+

qT+&ç _.@. &çÁ^ì ªø£¬skÕŒ+&ÓHé‡ ø√s¡T‡μ <ë«s¡ kÕ~Û+∫+~.

n+‘ø±ø£ u…+>∑TfiSs¡T ª$»j·÷ u≤´+øμ˝À Ä|ò”düsY>± ‘·q ñ<√´>∑ u≤<Ûä ‘·\¬ø≥Te+Ï ÀbÕ\T ø£\T>∑≈£î+&É>±H

‘·q $T–*q ø±s¡ Áø£e÷\T ìs¡«Væ≤k Ô+~. 1993˝À ªÄÅdæºj·÷μ˝À »]–q ªes¡ Ÿ¶ $+≥sY ˇ*+|æø‡μ˝À ªbò ¢sY Vü‰ø°μ˝À

uÛ≤s¡‘Y »≥Tº dü«s¡í|ü‘·ø±ìï ¬>\T#·Tø=qï~. Ä »≥Tº ø√#Y\˝À nX«ì ≈£L&É ˇø£s¡T!

ªe÷qe⁄&ÉT ‘·qø√dü+ ‘êqT J$+#·&É+˝À >=|üŒ‘·q+ ˝Ò<äT. n+‘·ø£+fÒ ‘·q≈£î #˚‘·HÓ ’q+‘·˝À

ys=ø£]≈£î|üjÓ÷>∑|ü&É&É+˝ÀH J$‘· |üs¡e÷s¡ú+ Ç$T&ç ñ+~. ÄyÓT Ä $<ÛäyÓTÆq <äèø£Œ<∏ä+‘√H e÷qdæø£+>± $ø£ ≤+>∑T …’q

|æ\¢\≈£î ˇ*+|æø Áø°&É\≈£î •ø£åD ì#Ã dü+düú À dü«#·Ã¤+<ä+>± |üì#k Ô+~.

7th class 18-06-2014 -...

Documents