TEMA 1 : KĠġĠSEL GELĠġĠM

TEMA 2 : ATATÜRK

TEMA 3 : MĠLLĠ KÜLTÜR

TEMA 4 : TOPLUM HAYATI

TEMA 5 : DUYGULAR

TEMA 6 : DOĞA VE EVREN

8.SINIF TÜRKÇE

Tema : KiĢisel GeliĢim

Metnin Adı: HERKES BAġARILI OLUR MU?

Metnin Türü : SöyleĢi (Sohbet)

Metnin Yazarı : Zuhal ÖZER

Süre : 8 Ders Saati

Etkinlikler : Dil Bilgisi

(31 Mart 2014 Haftası)

Bu hafta fiilimsiler konusuna giriĢ yapılacak, fiilimsilerin iĢlevlerini ve kullanım özelliklerini tartıĢılacak ve bu dersin sonunda fiilimsileri özelliklerine uygun biçimde kullanabilme becerisi kazanılacak.

7. sınıfta ve daha önceki yıllarda edindiğiniz bilgileri anımsayarak aĢağıdaki fiilleri mastar ve köklerine ayırınız.

getirdim

sevmiĢ

otursun

gülecek

Fiillerle ilgili bilgileri anımsadıktan sonra kaynakta verilen kelimelerin kökünü, mastar hâlini inceleyelim.

Kök

getir

sev

otur

gül

Mastar Hali

getirmek

sevmek

oturmak

gülmek

AĢağıdaki cümleleri not alalım ve koyu harflerle yazılan kelimelerin altlarını çizelim.

ArkadaĢım evimize geliĢinde bir demet çiçek getirdi.

Kitaplığın kenarında boĢ duran vazoya baktı.

Birkaç kuruĢ kazanınca evimi yağlı boya ile boyattım.

Sözünü bitirince kalkmak istedi.

Altını çizdiğimiz kelimelerin köklerini bulalım ve köklerin isim kökü mü yoksa fiil kökü mü olduklarını belirleyelim.

geliĢinde

duran

kazanınca

bitirince

kalkmak

Not aldığımız cümlelerdeki yüklemlerinin altını çizelim.

Yüklem olan kelimelerin isim mi yoksa fiil mi olduğunu tartıĢalım.

Cümlelerde geçen "geliĢinde, duran, kazanınca, bitirince, kalkmak" kelimelerinin köklerinin fiil olmasına karĢılık cümlelerde yüklem görevinde kullanılmamıĢ olduğunu gördük.

Bilindiği gibi Türkçe’de –(i)msi eki benzeyen anlamına gelir. Buna göre fiilimside fiile benzeyen demektir.

Fiiller iĢ, oluĢ, hareket bildirir. mastar eklerini alır.

Fiilimsiler iĢ, oluĢ, hareket bildirmez mastar eki almazlar

Fiilimsiler Üç Gruba Ayrılır

1. Ġsim Fiiller

2. Sıfat Fiiller (Ortaç)

3. Zarf Fiiller

ĠSĠM FĠĠLLER (AD-EYLEMLER)

Filin adı demektir.

Fiil soylu sözcüklerin sonuna –mak –mek –ıĢ –iĢ –uĢ–üĢ –ma –me ekleri getirilerek yapılır.

Örnek:

Bir gülüĢün ömre bedel.

YaĢamak ölmekten zor.

Ġçimde maziden kalma duygular var.

Ġsim fiil ekiyle türetilen bazı sözcükler isim fiil özelliğini yitirirler.

Kalıcı bir nesne veya isim olabilirler.

Artık bunlar isim fiil olmazlar.

Örnek:

Kaymak, çakmak, dondurma, bağıĢ, geviĢ

Fiilden fiil yapım eki olan –iĢ ile isim fiil eki olan –iĢ’i karıĢtırmamak gerekir.

Anlamsal olarak fiilden fiil yapım eki bir iĢi karĢılıklı yada birlikte anlamı verir

Fakat fiilimsi eki bu anlamı vermez.

Örnek

GülüĢün çok güzel (isim fiil eki)

Onu öyle görünce gülüĢtüler (fiilden fiil yapım eki)

Olumsuzluk eki olan –ma –me ile isim fiil eki olan –ma –me karıĢtırılmamalıdır.

Örnek:

Artık sevmeyeceğim (olumsuzluk eki)

Ġnsanın mesleğini sevmesi gerekir.

-iĢ ekini alan bazı kelimeler isim fiil, isim ve fiil görevinde kullanılabilir.

Örnek:

Yurda giriĢ iĢlemleri baĢladı (isim fiil)

Binanın giriĢi çok berbattı. (isim)

Hiç çekinmeden rakiplerine giriĢti. (fiil)

SIFAT FĠĠL EKLERĠ (ORTAÇLAR)

Fiilin sıfat dönüĢtürülmüĢ Ģeklidir.

Fiil kök veya gövdelerine;

-an –en –ası –esi –mez –maz –ar –er –dık –dik –duk

-dük –ecek –acak –mıĢ –miĢ ekleri getirilerek yapılır.

Sıfat fiil ekleri genellikle sıfat tamlaması yapar.

Örnek:

Her seven sevilenin boy aynasıdır.

O öpülesi eller beni büyüttü.

Dönülmez akĢamın ufkundayız.

Senin bu yaptığın olur iĢ değil.

Tanıdık bir yüz çıkmadı karĢımıza.

Bense penceremde gelmeyecek saatleri beklerim.

Mayın tarlasına düĢmüĢ bir deliyim.

Zaman ekleriyle sıfat fiil ekleri karıĢtırılmamalıdır.

Örnek:

Hiç oturacak zamanım yok. (sıfat tamlaması olmuĢ bu yüzden sıfat fiil)

Oğlum okuyacak ve büyük adam olacak.(fiili yüklem yapmıĢ, zaman bildirir)

Sıfat fiil ekini alan fiiller, bazen isim göreviyle kullanılırlar.

Örnek:

Bayrama katılan öğrencilere izin verildi.(sıfat fiil)

Bayrama katılanlara izin verildi.(isim)

Sıfat fiiller çekim eki alarak isimleĢirler.

Sıfat fiil ekleriyle çekim ekleri karıĢtırılmamalıdır.

Örnek:

Görünmez kaza (sıfat fiil)

Buradan bizim ev görünmez (fiil)

ZARF FĠĠLLER (BAĞ FĠĠL-ULAÇ)

Fillerin durumunu, zamanını, Ģeklini bildiren fiilimsilerdir.

Fiil kök ve gövdelerinin üzerine –ınca –dıkca –dığında –ken –r –mez –alı –erek –madan –meksizin

-ıp ekleri getirilerek yapılır.

Zarf fiil ekleri temel cümlenin zarf tümleci olur.

Ben gidince hüzünler bırakırım.

Gözlerim gözlerine değince felaketim olur ağlardım.

Öldüğünde çok gençti.

Ah vah etmenin zamanı geçeli çok oldu.

Gülerek yanıma geldi.

Sizin durmaksızın çalıĢmanız lazım.

Gidipte gelmemek gelipte görmemek var.

Zarf fiiller çoğunlukla bağlama göreviyle kullanılır.

Örnek:

KoĢa koĢa geldi.

Zarf fiiller çekim eki almaz.

NOT1: Bir fiilde ne kadar zarf fiil varsa o kadar yan

cümle olur.

NOT2: Bir cümlede fiilimsi varsa o cümle giriĢik birleĢik cümledir.

NOT3: bir cümlede ki fiilimsi sayısıyla temel cümlenin yükleminin toplamı o cümledeki yargı sayısını verir.

SORULAR

ÖRNEK SORU:

Fiil kök ya da gövdelerinden türeyen, tamlayıcıcümlecik kuran, çekimi olmayan kelime çeĢitlerinin ortak adı nedir? (1985 FL)

a) Ġsim-fiil

b) Sıfat-fiil

c) Bağ-fiil

d) Fiilimsi

ÖRNEK SORU:

“Okul eğitimi dışında kalan gençlerin de eğitilmeleri gerekir.” Cümlesinde “kalan” kelimesinin çeşidi nedir? (1986-FL)

a) Ġsim-fiil

b) Bağ-fiil

c) Sıfat-fiil

d) Yardımcı fiil

ÖRNEK SORU:

AĢağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil yoktur? (1996 FL/AÖL)

a) Günlerce düĢünüp çalıĢarak bir program yaptık.

b) Yapılacak iĢleri öncelik sırasına göre dizdik.

c) Bulunduğumuz çevreyi ayrıntılarıyla tanıdık.

d) Bu arada bizi üzen olaylar oldu.

ÖRNEK SORU:

AĢağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi vardır? (1996 FL/AÖL)

a) Yolda pek çok tanıdık kimseyle karĢılaĢtık.

b) Biraz konuĢtuk, sonra ayrıldık.

c) Onu uzaktan gördük, ama yetiĢemedik.

d) Okuldan çıktık, hemen eve geldik.

Fiilimsilerle çekimlenmiĢ fiilleri ve isim soylu kelimeleri (isimleri, sıfatları, zamirleri, zarfları ve edatları) ayırt edebilmek amacıyla aĢağıdaki cümleler not alalım.

ArkadaĢım ders çalıĢmak için bize gelecek.

Gelecek otobüse hepimiz binebiliriz.

Gelecekte bizi nelerin beklediğini bilemeyiz.

Bu cümlelerde geçen "gelecek" kelimelerinin anlamlarını söyleyelim ve bu üç kelimenin ortak özelliğini belirleyelim.

“Herkes BaĢarılı Olur mu?” metnini inceleyerek;

fiil ya da fiilimsi olarak kullanılan kelimelere örnekler bulunuz,

bulduğunuz kelimeleri öğrenme ortamınızda diğer katılımcılar ile paylaĢınız,

diğer katılımcıların paylaĢtıkları kelimeler hakkındaki görüĢlerinizi kısaca yazınız.