63-kkf-newsletter-may 2009
DESCRIPTION
េេយៈ េច មុនេខមម ũРĠℓijŪ˝ОņŎНŷĄĕЮđĖ Чņ аĕ₤΅ĮњĕċЯ ŠŊ ũ ˝ņį ОďЮŪŁņ -ររ ភិបលយួ នចំយថវិកកងវត ............................១៥ -អចឆ រ ិយភពរបស់កំពូលសេមចសងឃឃជ............................១៨ -យួ នមិននចយកចេងរបំងដំរ ីងប់....................................០១ ពី មួយៃថងេទមួ យៃថង នេយបយយកចេងរេទបំងដំរ ី ទំព័រទី 2 ្រពឹ តិប្រតសហព័នធែខមរកមពុ ជេ្រកម ខញុ ំសរេសរលិខិតេនះ េដមបីសំែដងេនេសចកីេកត និ ងអនរជតិ ជពិ េសស្របេទសេវវតតម ែដលជេដមចមៃន មចស់្រសក ។TRANSCRIPT
កមពជេ កម េលខ ៦៣ ឆន ទ ០៦ ែខឧសភ គ.ស. ២០០៩ - ព.ស. ២៥៥៣
ទ ន កករ ៖ P.O. Box 0193, Pennsauken, NJ 08110-0193, USA, Tel: (856) 655-3838, email: [email protected], http://www.khmerkrom.net
-យនមន ចយកចេងរបងដរងប....................................០១
-ែខមរេរកមេរ បចទ កមពជេរកមេនប ង........................០៥
-UNCIRF:យនគររតវ កបញច លកនងបញជ េខម ......................០៦
-ែខមរេរកមេសនរបធនរដសភ.............................................០៨
-ខបបតបងទកដកមពជេរកមេនកមពជ............................០៩
-យនទទល គ លមនករខះខតែផនកសទធមនស ..............១១
-ត ករយនបដេសធនរបគលដវត.................................១៣
-ត ង ស េមរកអនមតគេ ងចបប..........................១៤
-រ ភបលយនច យថវកក ងវត............................១៥
-អចឆរយភពរបសកពលសេមចសងឃ ជ............................១៨
-ក ពយ “កនែខមរ”…………………………………………………..២០
-ទ កមពជេរកម................................................................២១
-កមពជេរកម េរកម នគមប ង............................២៣
ម កេរង
េ យៈ េច មនេខម
កាលពៃថទ ១៨-២៩ ែខឧស អងការសហរប
ត នេរ បចេវទការបជមយសពសទជន តេដម ។ កង
ណតកាលទ ៨ ៃនេវទកាអចៃ នយអងការសហរប ត
សពសទជន តេដម ែដល នជន តេដម ប ន ក
ត ងរបេទស បរយចលរម េគសេងតេឃញត ង
របេទសយនក នចលរមផងែដរ េហយែថម ង នសែដង
ការសនេ រេ េ កងេវទកា ប បពេសកែថងការណ
មយរបសគណៈរបតភសហពនែខរកម េរកាម ។
េវទកាអចៃ នយអងការសហរប ត សពសទ
ជន តេដម េនះ គេ តេ េលប េរចនែដលពភព
េ កកពងរពយ រមណ កងេ ះរម នការអភវឌ នេសដ-
កច នងសងម, ច ប សជន តេដម, ទសវត រអនរ ត
េលកទពរ ៃនជន តេដមេលពភពេ ក, ការអនវតនេសច-
ករបកាសសកលរបសអងការសហរប ត សពសទជន
តេដម, ការព ក នងេរបសតពេសសអងការសហរប
ត អព ន ពសទមនស នងសទមល នជន ត
េដម ។ ពេសស កចរបជេនះ នផលឱកាសជនជន ត
េដម ប ន ក មកពប របេទស ជវញពភពេ ក
ែថងអពេ ក ដកមផងខន ែដលកពងរងេរ ះេ យ
អ ចៃនពករបេទស ក នគម ។
េ យែឡកសហពនែខរកម េរកាម នប ន
រកមយវជនេឆម ៗ របសផងខនេ ចលរមកងេវទកាេ ះ
ដចសព ែដរ េដម នងជន បជនសហគមនអនរ ត
េ េ ក ដកម នងការរេ ភសទមនស េ យរ ភ-
លកមយនសរកង ណយ េ េលជន (តេ ទពរទ 0៣)
ũРĠℓijŪ ОņŎНŷĄĕЮđĖЧņ аĕ₤΅ĮњĕċЯŠ Ŋũ˝ņįОďЮŪŁņ
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 2 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
រពះេថ នេតថរៈរគបរពះអងគជទេសន !
ជនរមជតែខមរកមពជេរកម ជទេគរព ប ន !
ខញសរេសរលខតេនះ េដមបសែដងេនេសចកេកត
សរេសរយងេ ម ះសមរគអសពចត នងេ យកេគរព ចេពះ
េបសកកមមរបកបេ យេជគជយ ែដលថន កដកន នង
សមជក-កសហពនធែខមរកមពជេរកម េទបនងបនបេពញ នង
ទទលបនេជគជយកលពថម ៗ េនះេរកមករដកនដភ ង
របសេ ករបធនរបតបតសហពនធែខមរកមពជេរកម ថច ងក
ថច នងេ ក ថច េវ ង របធនសហពនធែខមរកមពជេរកម
របចេនទបអរ ប។ ជពេសសរពះេតជគណ ថច បរងគ សងឃ
នយករងសហគមនរពះសងឃែខមរកមពជេរកម នងទទលបនទក
ែផនកកចចករ សនអនរជត ែដលេទបនងបនបញច បទ
វ ខបជអនរជតេលកទ៦ េនរបេទសៃថ ។
រពះសងឃ នងអសេ កថន កដកនសហពនធែខមរកមពជេរកម េ យរមជមយកមង មគគធមពរបជពលរដែខមរ
ដក នពរគបមជឈ ន បន តរត ងបងញឲយមតជត
នងអនរជត ជពេសសរបេទសេវ ត ម ែដលជេដមចមៃន
បញ បនរតវទទល គ លដងឮអពដេណ រករតសមយដបរ
ផចមន ថយ េ យអហង នងរសប មេគលករណលន
ចបបអនរជត េដមបទមទរសទធេសរភពជមច សែដនដ េល
តបនេវ ត មខងតបង ទមទរសទធេគរពរបតបតរពះពទធ
សនេថរ ទ នងសទធសយសេរច សនខន ។
សកមមភពកនងេបសកកមមរបវត សេនះ េរកពបន
បែនថមេនកមងគរទជអនរជត ពមយៃថងេទមយៃថងកនែត
បនែវកមខមតដ រកក របសរ ភបលកមមយនសេវ ត
ម ែដលពយយម កបងេរ ង រសវរបសខនកនងនេយ-
បយបបទមត បបទែភនករតេច កជនជតេដមែខមរកមពជេរកម
មច សរសក ។
ពមយៃថងេទមយៃថង នេយបយយកចេងរេទបងដរ
ងបរបសេវ ត ម កនែតប ជយ េហយទកដកមពជេរកម
ទង ២១ េខត វត មជង ៥០០ រពះសងឃជងពរមនអងគ
នងរបជពលរដ ប ននកេនះ ធជងសតដរេនះ ប
នដងេទេទ ត ។ សបងចវរពណេល ងរពះសងឃរទរទង
រពះពទធ សនែខមរកមពជេរកមដក ន បនេលចេធរេឡង
កនងម បតកមមេនក លទរកងហ ែណវ របេទសសស នង
សកមមភពដរសរេវ កទរកងបងកក ទនទមនងេសចកែថង
ករណនន ែដលឮេចញមកពស កអនកកពងទទលរងករ
គបសងកត េ យ រករបតបងសទធេសរភព សទធរបតបត
រពះពទធ សន េពលគរពងរសបគន ជមយនងសដេ កអគគ
េលខអងគករសហរបជជតេ ក បន គមន ែដលមន
រប សនដករសងយកពទធវចនៈមកែថងថ៖ “េយងមន ច
សបបយរក យែតឯកឯង េនេពលែដលអនកដៃទកពងរងទកខ
លបកេនះេទ”។
េនះបនេឆយតបេហយជេរសច ចេពះភពអនត
អត ងពភពរងេរ ងរបសអនកដកនេវ ត ម េនេពល
ែដលពកេគកពងែតេធទរណកមម េទេលជនជតមយដសត
រតង នងប រពះសងឃែខមរេរកមែដលបនបងញេនគណ-
ធមជ វកដេ ម ះរតងចេពះរពះពទធ សន ។ ជករពត
របេទសកមមយនសេវ ត ម គម នេគលករណជរគះ កនងករ
េគរពរពះពទធ សនេនះេទ ករែដលពកេគបញជ នរពះសងឃ
របសេគេទចលរមរបជ កដចជចលរមកនងទ វ ខបជរគន
ែតេដមបេបករបស នងបភនែភនកពភពេ កែតបេ ះ ។
ជកែសង សមបែតរពះសងឃជនជតេវ ត ម កបនដងព
េរ ងេនះែដរ ។ ដេណ រករណនេយបយេបកបេញឆ តទង
េនះ មន ចមនរបសទធភពជេរ ងរហតេទ េនេពលមយខង
មខ អនកដកនេវ ត ម ែដលមនេគរព មរពះធមែដលជ
ចបបធមមជត ឬយករពះធមជែខល កបងឧរកដកមមរបស
ផងខននងរតវទទលផលវបកចេណះជះកឯង។ តេទទពរ០៤
នពនធនយក៖ ច ចន ផ ពផ យ៖ សន រតនៈ, សន ចន
ឯក រ PDF មនេនកនងេគហទពរ៖ www.khmerkrom.net អែមលទនកទនង៖ [email protected]
សង សេ មច
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 3 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
(តមកពទពរទ ០១) តេដមែខរកម េរកាម សរសក ។
េ ក ច ងក ច រប នរបតបតសហពនែខរ
កម េរកាម នប កជន សហពន នប នគណៈ
របតភមយរកម េ លគរកមយវជនេឆមចលរមកងេវទកា
េនះេហយ ៗ ក ងយវជន នចលរម មខេល លកច
ការ រ េរចន ដច ការរ វរ វ នងសរេសរសនរក
សពសទជន តេដម េ លគការេលកេឡងពការរេ ភ
សទ ការជះ ន នងមនេ រព ឬអនវតនេ លកតកា
ស នងអនស ែដលរ ភ លរកង ណយ នយល
រពម រពមរ ង បែនមនរបតបត ។
េ ក ច ងក ច នរប សនបន េដម
ពរងងឲ ក ងយវជនកានែតរង េរ ង ល សន ត
យវជនសហពនកម េរកាម នរ រពរសបសមយរបជៃន
េវទការអចៃ នយអងការសហរប ត សពសទជន ត
េដម េ យយកចកវសយក ងយវជន នងទ ងសងឫស
ែដលេ ចល សទមនស ៃនយវជនែខរេរកាម ។
ក គម យល ត ងយវជនេឆមៃនសហពន
ែខរកម េរកាម ែដលជនសមខឲ ជន តេដមែខរកម
េរកាម ប ន ក េធដេណរពរបេទសញលស ែឡន ន
ឲ ដង មរយៈអែមល ក នចលរមែថងសនរក
កងេវទកាអចៃ នយអងការសហរប ត សពសទជន ត
េដម េ យក នេលកេឡងអពប េរចន ែដល
រប សែខរេរកាមកពងជបរបទះ ដច ការេរសេអងកង
សងម នងការរបអសយកដធែរសចការ េករ ករដន ែខរ
េរកាម េដម ។
ក គម យល ែថងកងកចរបជេ ះ របេទស
យន ែតងែតអត ខន នសេរចដលេ លបណង ៃនការ
អភវឌ នសហស វត រថ បែនរ ភ លយនេ ែតបន ក
គ បមកេលជន តេដមែខរកម េរកាម ដច ការរប
អសយកដធេករដន ពកេគ នងការបនយតៃលទនផលពក
េគ េដម ។
េសចកែថងការណរបសក គម យល ក ន
សរេសរែដរ សពៃថេនះរប ពលរដែខរេរកាមមយចនន
នយលដងអពអត ព ៃនេ លបណងអភវឌ នសហស
វត រថេ របេទសយន បែនសហពនែខរកម េរកាម
សែដងការរពយ រម ង ង ចេ ះសកម ព ងេល
ខណៈេពលរបេទសយន េ ែតបនបដេសធន នងមនបង
ព យរសលដលរប សែខរេរកាម កដច ជន ត
េដម នងជន ត គតច ែដលកពងរសេ េលែដនដ
សណទេនេមគង ។ ដេចះ សហពនែខរកម េរកាម េលក
ទកចតដលរបេទសយន ឲ នការ រទេសចករបកាស
សកលរបសអងការសហរប ត សពសទជន តេដម ។
េហយកដលេពលេវ ែដលរ ភ លរកង ណយទទល
ល នជន តេដមេ េលែដនដសណទេនេមគង ។
េរ ពសនរក ក គម យល េ នសនរ-
ក េរចនេផ ងេទ ត របសរកមយវជនសហពនែខរកម
េរកាម ែដលត ងឲ ែខរេរកាម ប ន កកពងរសេ
េ យ នសេឡងេលែដនដផងខន ។ គណៈរបតភសហពន
ែខរកម េរកាម នបនអ វ នងផលអន សនដល
របេទសយនដច ៖
-េសដលរបេទសយនអភវឌ នគេ ង តៃនសកម-
ពស បទសវត រអនរ តេលកទពរ កងកចសហរបត-
បតការណ មយជន តេដមែខរកម េរកាម នងសហពន
ែខរកម េរកាម ។ សហពនែខរកម េរកាមេសចេ ះមខ
កចរបជេលកទ ៨ េដម ប កព ពពតៃនរបវត ស
ពេ ះរតង នងពតរ កដ ៃនការ សបរស ប មគ
ព នងសងមយតធមេ កងរបេទសយន េដម គរល
កងតបន ASEAN ។
-េសដលរបេទសយន ចលរមនងគេ ងរសបច ប
មយ ែដលទទល លែខរេរកាមកង នៈ ជន តេដម
កងសកម ព ៃនគេ ង ត ។
- ជន សម ពៃនគេ ង ត ែដល នែថង
ទដ ពៃនកច បជ សពសទជន តេដម េ ញវយក
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 4 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
(តមកពទពរ ០២) រពះេថ នេតថរៈរគបរពះអងគជទសកក រៈ នង
ជនរមឈមទង យជទេសន !
សហពនធែខមរកមពជេរកម បនេបកវគគនទឃរដវឆន
េនះ េ យនមកេនេសចកសងឃមថម កនងដេណ រតសែវងឆង យ
របសេយងទងអសគន ។ កនងនមទរបក សហពនធែខមរកមពជ
េរកម សមបងសងដលរពះពទធែដលែតងែតបលេនេម ធម
ចេពះសតេ កឲយមនសមទដជរបច សមរពះអងគេម
បងញតេទេទ តេនមគដភ ងស បកលបរត កលធ
ែខមរេរកម េដមបមតភម រពះពទធ សន នងរបជន សដ
អភពឲយបនទទលេជគជយកនងករទមទរសទធេសរភព។
សមឲយសហពនធែខមរកមពជេរកម ែដលកនងេនះមន
រពះសងឃ េ ករស េ កជគណៈកមមករនយក គណៈកមម
កររបតបត សមជក-ក នងជនរមជតរគបទសទទងរកម
រគ រ បនទទលេនពទធពរទង ៥ របករ គ យ វណៈ សខៈ
ពលៈ នងបដភណៈ តេរ ងេទ ។
កនងនមរបជពលរដែខមរកមពជេរកម នងជទរបក
ៃនសហពនធែខមរកមពជេរកម ខញ រពះករ ខញបទសមែថងអណរ
គណដលរពះេតជគណ អសេ កចេពះករខនះែខនង នងករ
បរចច គកមងកយ កមងចត េពលេវ នងថវក ។
សមឲយដេណ រតសេ យអហង របសសហពនធែខមរ
កមពជេរកម ទទលបនករគរទជងេនះេទេទ តពសហគមន
អនរជត នងជនរមឈមជវញពភពេ ក ។ េហយ
សកមមភពរសបេទ មចបបអងគករសហរបជជត ដចែដល
សហពនធែខមរកមពជេរកម កពងែតបេពញសពៃថង េយងសងឃម
ថតៃលៃថថន ររបជពលរដែខមរេរកម នងេកតមនេឡងជមន
ខន េហយកមង មគគភពនងកនែតរងម េដមបទលះ ល
ទេងផចករពកកមមយនសផចករឥត សន ែដលេន
េសសសលេលេ កេនះ ៕
កាលពថ ៗ េនះ គ ការរបយទេដម ែសងរករចកេចញ
ៃនការបះទងចរបេវណវប ធមរ ងយន នងែខរេរកាម ។
-សេណឲ នការជយ ពេវទការអចៃ នយៃនអង
ការសហរប ត បេងតេឡងសមយរបជរសប េនះ
ស បេយ ក ម នងសហពនែខរកម េរកាម កងេ ល
បណងេធការព ក អពប ែខរេរកាម នងប ញឲ
េឃញ េតេយង ចេធការ មយ រេប ប េដម រក
ដេ ះរ យជនពកេគ ។
-ែសងរកការជយសេ ះ ពទ ក រពេសសអង
ការសហរប ត ែដលកពងេធការ មយយន ដច
CEDAW នង UNESCO េដម េមលអពកមវធែដល
េទបនងបេងតថ ៗ េ យរ ភ លរកង ណយ នង
ជន គ ពសមរម មយស បវប ធមែខរេរកាម ។
ឧ ហរណការ ងសង ឲ នេរចន សហពនែខរ
កម េរកាមេសដលអងការ UNESCO េរបរ សអត ព
ៃនវទ នអបរ ែដលនងបងអត ព យរសលដលវត
មែខរេរកាម េហយរតវេបក កេរ ន ជន ត
េដម េដម ឲ ក រែខរេរកាម ង យ ច នឱកាសរក
ននវអតស ណ តផងខន ។
-េសរបេទសយន េធការ មយអងការជន តេដម
សហពនែខរកម េរកាម នងេរបសទពេសសអងការសហ-
រប តដច CEDAW នង UNESCO កងេ លបណង
េបកសកា បេរង នអពសទេសរ ពមល នរបស
ពកេគ នងរមប ល ងសទ សផងែដរ ។
-េសអងការ CEDAW ជយបេងតមជ មណល ស
ជន តេដមែខរេរកាម េ តបនែដនដសណទេនេមគង
េ យេយងសង ម ពកេគ ច នេ ដលការ រ ែថ
រក សខ ព ការអបរ នងមខរបរច មជវត ។
គរប ក ប បពេសចកែថងការរបសក
គម យល ត ងយវជនេឆម ៃនគណៈកមការយវជន
សហពនែខរកម េរកាម កងការ ម រឲ របេទសយន
េ រពសទមល ន នងផលសទមល នជនជន តេដម
ែខរេរកាម េគសេងតេឃញត ងរបេទសយន នប ញ
របតកមរចេ តេ តេ េ េពញអងរបជ។ កប ករ
េ ះត បករមនងសដែរសក ង ៗ របសត ងរបតភយន
ែដល នរបតកមេឆយតប នងរបតភសហពនែខរកម
េរកាម េធឲ សហគមនអនរ ត នងប ជន តេដម
ជវញពភពេ ករះគនរបេទសយនេពញ ត ។ ប
របេទសមយចននរះគន កងេវទកាអចៃ នយអងការសហ
រប តសពសទជន តេដម របេទសយនមនរពមផល
សទេសរ ពឲ រប ជនផងខនបេ ញមត ដេចះពកេគេជ
ក េ េយ ក មពត នសទេសរ ពមល នស
េគេ ះេទ ៕
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 5 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
េសចករបកាស រណៈ របសសហពនែខរ
កម េរកាម ែដល អងការតសេ យអហង រសប ម
ច បអងការសហរប ត កពងេធសកម ពេ េល ក
អនរ តេដម ផលរបេ ជនែខរកម េរកាម នជន
ដណងឲ ដង សហពនែខរកម េរកាម នគេ ងេរ បច
ទ កម េរកាម េដម ខបរលកៃនការ តបងទកដកម
េរកាម ៃថទ ៤ ែខមថ ១៩៤៩ ។
េសចកជនដណង របសសហពនែខរកម េរកាម
នសរេសរ េរ ង ល ជនរម មែខរកម
េរកាម នេធពធខបរលកៃថ តបងទកដកម េរកាម គ
ៃថទ ៤ ែខមថ ១៩៤៩ ៃថែដល នគមនយម
ង នរបគលែដនដកម េរកាមឲ េ រ ភ លយន
វ យ បនេធ នគម ងរ សទសមកេលទកដ
កម េរកាម នងបនេធទកបកេមញមកេលរប ន ស
ែខរេរកាម ។
េនះ ខបគរបេលកទ ៦០ ៃនការ តបងទកដ
កម េរកាម ។ េ ៃថទ ១៣ ែខមថ ២០០៩ ងមខ
េនះ សហពនែខរកម េរកាម នងេរ បចទ រលកៃថ តបង
ទកដកម េរកាមេ ឯរបេទស ង ែដល កែនងេកត
េឡងេ រពតការណរបវត ស បង ពម អយតធម
ដលជនរម តែខរកម េរកាម ។
េសចកជនដណង របសសហពនែខរកម េរកាម
នបនេទ ត ទ កម េរកាម នងរលកេឡងវញេ
របវត ស ការតសដអង ចកា ន របសវរៈសមណៈ
នងវរៈបរសែខរេរកាម ែដល នប កាយ យជវតេដម
រក ការ ររបៃពណ វប ធម អក រ ស ត ឲ ន
គងវង រហតមកដលសពៃថេនះ ។ សហពនែខរកម េរកាម
បនប កេទ ត ទ កម េរកាម គ ឱកាសបេងន ព
មគ ត ប ញេសចកកា ន ពរងង រតេស ត
េសចកេ ះរតងចេ ះរបេទស ត ពេសសចេ ះជន
រម មែខរេរកាម ែដលកពងរសេ រងទកេវទ េរកាម
នគមរ ភ លរកង ណយ ។
េ ង មេសចកជនដណង សហពនែខរកម
េរកាម នប ក ងច សអពេ លបណង ៃនទ កម
េរកាមេនះ ទ១-េដម ជរញឲ រប តផងខន ចង េ
របវត សដ រសវ េដម បនរកមេធ យប ប ល
សកម ព នគមនយម មកេលជន តេដមែខរកម
េរកាម ។ ទ២-ពរងង មគ ត េដម ប ប លមហច
េលបយកទកដែខរ េពលបចប ន នងកងអ គតេ យ
ពកបរេទស នងទ៣-សែមងការេប ចត តស ការ រ
រពលង ត ការ រវប ធម រ ធម អក រ ស នងែសង
រកសទសយសេរច ស ខនជនែខេរកាម ។
សហពនែខរកម េរកាម នប កកងេសចកជន
ដណងេទ ត ទ កម េរកាមែដលនងរ រពេធេឡងេ
ៃថទ ១៣ ែខមថ ទរកង រស របេទស ង នង ន
ការចលរមពេភ វបរេទស នងជនរម ត េរចនមកពប
របេទស ជវញពភពេ កផងែដរ ។ េហយេសចកជន
ដណងេនះ តទក ការនមន នងអេ ញរពះេតជគណ
រពះេថ នេតរៈ នងជនរម មរគបរប ែដល នបណង
េ ចលរមទ កម េរកាម ។ ពត នបែនម រពះេតជគណ
អសេ ក េ ករស ចេធការ កទង ឬការ -
លយសហពនែខរកម េរកាម មរយៈទរសទេលខ 85 66
55 38 38 ឬអែមល [email protected] ៕
Ţŀс ŷВũк
ទដ ពៃនទ កម េ ម េពលកនងមក ទ កង រស
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 6 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
រ យការណរប ែដល នេធការបកសរបេ
េដម ២០០៩ េនះ គណៈកមការសហរដ េមរកទទល
បនកែផកេសរ ព ស អនរ ត (USCIRF) នសណម
ពរឲ រកសងការបរេទស េមរក ករបេទសេយ ក ម
េ កងប េ មយ ៃនចេ មប របេទសែដល ន
រេ ភប នេសរ ព ស ែដលគណៈកមការមយេនះ
នការរពយ រមបផត (CPC) ។
“េ ះរបេទសេយ ក ម គរែតរតវ នរប -
ធបត នងរកសងការបរេទសសហរដ េមរក កេ កង
ប CPC វញ គប ៃនរកមរបេទសគររតវេគ ប រមណ
ពេរ ះខះេសរ ពែផកជេន ស ”។ េនះគ េសចក
អ វ វ របសគណៈកមការសហរដ េមរកទទលបនក
ែផកេសរ ព ស អនរ ត នកាត អងេគស
USCIRF ែដល នេធេសចក យការណកាលពថ ៗ កនង
មកេនះ េ យរម ង នការអ ធប យ នងសងតធន ៗ
ពេរ ងរេ ភេសរជេន េ យេ ក Michael Cromartie
អនរប ន ៃនគណៈកមការសហរដ េមរកទទលបនកែផក
េសរ ព ស អនរ ត ។
េរ ង ល គណៈកមការសហរដ េមរកទទល
បនកែផកេសរ ព ស អនរ ត ែដល នទ កការ
េ ទរកង សនេ ន នត ទ ម នរ វរ វ នងេធ
េសចក យការណ អព ន ពៃនរេ ភប នេសរជេន
ព លប របេទស ទ ងសកលេ ក ប បមក
គណៈកមការមយេនះ នងេធសេណដលរ ភ លសហរដ
េមរកេដម របកាស រណៈ រតវ ករបេទស
មយចលេ កងប េ CPC េហយរបេទស មយ
ែដលរតវេធការ ម ន ងយកចតទក កបផត ។
េសរ ព ស េ ែតមន ន ន៖
េនះរបេទសេយ ក ម េ កងចេ ម
របេទស ង ១៣ ែដលរតវ នេគយកចតទក កបផតអពអ
ែដលេគេ ខះេសរជេន េនះេប មេសចករ យ
ការណរបស USCIRF ។ ប ងព ២០០១ មកដល
បចប នេនះ កគណៈកមការសហរដ េមរក ទទល
បនកែផកេសរ ព ស អនរ ត បេ ះរបេទស
េយ ក មេ កងប េ CPC ។ បែនកាលពកឡង
២០០៤-២០០៥ របេទសមយេនះរតវ នេគដកេចញពប
មនេពលេ ករប ធបត េមរក េ បេពញទស នកច
េ របេទសេយ ក ម ។
២០០៦ ប បពរបេទសេយ ក មរតវ ន
សហរដ េមរកដកេចញពប េ របេទសមយេនះ ន
ចល ស ជកអងការ ណជកមពភពេ ក េ យ ន
ការេទស ល ង ង ពស កប របេទស នង
គណៈកមការសហរដ េមរក ទទលបនកែផកេសរ ព
ស អនរ ត េនះកេ យ រែតរបេទសកមយនសស
េគេនះេ កងះេសរ ពជេន ស ។
េ ះ ង ប ងពេពលេ ះមក រ យ
ការណរប របស USCIRF ែតងសណមពរឲ កេ ះ
របេទសេយ ក មចលេ កងប េ CPC វញ េ យគ
ណៈកមការ USCIRF នភស ងប ក របេទសកមយ
នសមយេនះ មន ន ពរកចេរនេ កងកចការេ រពេសរ
ជេន េហយែថម ងរេ ភ ងកេ េ េលរប ជនអក
េ រពរបតបតជេន ពេសសេ េលអកជេន រពះពទ
ស ស របេតសងៃនរកមកលសមនភមង
េ តបនខង ប ។
រ យការណរបសគណៈកមការសហរដ េមរក
Ð‗к˝ņŊŁũ USCIRF ЯřŲşНйЮĉŪĠЮ◦₤ЮŎЬ˝₧ņ
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 7 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
ទទលបនកែផកេសរ ព ស អនរ ត េ ង ន
រលកដលេរ ង វ េរចន ែដលរ ភ លកមយនសយនបន
ការគ មកែហង មរ ម នងេធឲ ជះឥទពលដលរកម
អកេ រពរបតបតជេន ស ។ ពេសសរកម ស
ង១២ េ របេទសេយ ក ម រតវទទលរងឥទពលេ ល-
នេ យកមយនស រតវ មរ ម រតតពនត េរស េអង
ែបងែចក េ យរ ភ លេយ ក មផងែដរ ។
រ យការណ ២០០៩ ន មយសរេសរ
េរចន មកេនះ ន ពេសរ ព ស េ របេទស
េយ ក មមន នែកែរបល ដចអែដលេកត នកងទ ក
ទនងរ ងសហរដ េមរក នងរបេទសេយ ក មេឡយ ។
អះ ងកងសនសទកាែសតមយ ប បពេចញ
រ យការណរប របសខន បណត Michael Cromartie
អនរប នគណៈកមការសហរដ េមរក ទទលបនកែផក
េសរ ព ស អនរ ត ន នរប សនដេចះ
“កាលពែខត ២០០៧ ខ នេ ដលរបេទសេយ ក
ម េហយរដអ ចរកង ណយ នអន តឲ េ
តបនខង ប េដម ជប មយរប ជន, អងការ, អកេ ស
ពន រសតរតង ឬអក នគនតជ ស ។ រកមអងការ
េរ រ ភ លេ ដលរបេទសេយ ក ម រតវ នឲ ជប
រដអ ចទទលបនកែផកេសរ ព ស េហយរប ន
បទេសរ ព ស ករតវ នប លេ កងរេប ប រៈ ៃន
ការព ក រប រ ងរកង សេ ន នងរ ភ លរកង
ណយ”។
បែនេ កបណត Michael Cromartie ន
រប សនឲ ដងបែនម ចេ ះការអន ត ការព ក ឬ
ការជបរ រសយ គ គេរចនរបមលផេ េលរទស ង
ការ ប រមណេ េលលទផល កែសង ដច កឡង
២០០៤ នង ២០០៦ េពលែដលរបេទសេយ ក មឋតកង
ប CPC ។
ន ពសទមនស កានែត រកកេ ពមយៃថេ
មយៃថ៖
រ យការណរបស USCIRF នសងតធន ៗ េ
េលសណឯក រសទមនស រករករបសេយ ក ម ែដល
នសងតធន ៗ ន ពសទមនស េ របេទសេយ ក
មកានែត ក លចះពមយៃថេ មយៃថ ប ងព
រកង ណយ នចល ស ជកអងការ ណជកមពភព
េ ក ២០០៧ ។
កឡងេពលពរ កនងមកេនះ រ ភ លកមយនស
េយ ក ម កបដច ខព មអសពសមត ពេ យ
េរបរគបយទ ស ស ប ង លសកម ពែដលពកេគ
យលេឃញ នគនតរប ងបក េហយ នបេងន
គ ប នងរតបនងេកនេឡងេ េលការបេ ញមត ការជប
ជ នងការបេងតស គម ។ ២០០៨ របេទសេយ ក ម
នអនមតច បថ េហយេរកាយមក ន ម ង ច ត
ចេ ះសកម ព តកមេ យអហង ក េ ះបេធ
េដម ម រដធ ឬសទេសរ ព ។ េលសពេ ះែថម ង
ប ម ងរសង ចេ ះការផ ពផ យពត ន មរយៈរបពន
អនេធែណត ែដលរដអ ច នគនតយលេឃញ ន
ន ការរប ងផងខន ។
លទផលេឆយតបេ នងេសចកសេរចេ ះ
គណៈកមការសហរដ េមរក ទទលបនកែផកេសរ ព
ស អនរ ត នប ញឲ ដង សពៃថរបេទសេយ ក
ម នសកមជន ម រឲ នការែកែរបរបពននេ -
យរប ណ ៤០ រកមេផ ង ៗ ព ។ កងេ ះ នរកម
អកនេ យរប ង, រកមអកតសេដម េសរ ព នងសទ
មនស , េសរ ពជេន ស , សទសយសេរច ស ខន
កងេ ះ នរកមអកដក ពរងង រត អក រពត ន
រកមអកសរេសរបក ។ល។
បណត Michael Cromartie នរប សនបនឲ
ដងេទ ត “គណៈកមការសហរដ េមរក ទទលបនក
ពះសងឃែខមរេ កមេ កកេឡងទមទរេសរជេន េនេខតឃង
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 8 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
ែផកេសរ ព ស អនរ ត បនសណមពរឲ រកសង
ការបរេទសសហរដ េមរក ករបេទសេយ ក មេ
កងប េ CPC វញ ៃនរកមរបេទសគរឲ យខល ទ
បផត េរ ះខះេសរ ស ”។
បណត Michael Cromartie នរប សនេទ ត
“គណៈកមការ កសណមពរដលរកមអកច បេ ក Obama
ទទល ល ងរតមរតវ ការសេរចចតេធអមយេ េល
របេទសមយែដលគរឲ រពយ រមបផត (េសរ ពជេន ) គ
យទ សមយជរញឲ របេទសេ ះ ចលរមកងកចការ
េ រពសទេសរជេន េហយេនះក យទ សមយ ែដល
ចែកែរប ន ពជេន ស នងសទមនស ែដល ក
ចះដល តៃនរបេទសមយេ ះ ។ ការខតខរបងែរបងរបស
េយ ក ម គ េ លបណងស នកងសមន ពរ ង
សហរដ េមរក នងេយ ក ម”។
សមជ បជន ខណៈេពលែដលត ងរ ភ ល
កមយនសេយ ក ម ចលខនេ បភេ ចេ ះមខរកម
របក អងការសហរប ត ែផកសទមនស េ ទរកងហ
ែណវ របេទសសស គណៈកមការសហរដ េមរក ទទល
បនកែផកេសរ ព ស ក នចះេ បេពញទស នកច
កងរបេទសផងែដរ ។ ចេ ះទស នកចផវការេដម ម ន
នងពនត េមល ន ព កែសង ៃនការអន តឲ េ រព
របតបតេសរជេន េនះ គណៈកមការមយេនះនងបនជរញឲ
ករបេទសេយ ក មេ កងប CPC ឲ ងែត ន ៕
Юč Ю⅜ķЊĕБ
អងការ-ស គមែខរ
កម េរកាម ចនន ៩ េផ ង ៗ
នេធលខតរម មយេផ
ជនេ ក េហង សរន រប ន
រដស ៃនរពះ ចរក
កម ឲ ជយេធអន គមន
ដលបងបន ែខរកម េរកាម
ែដលកពងរសេ េលែដនដ
កម េរកាម ។
លខតេផជនេ ក េហង សរន អងការ-ស គម
ែខរកម េរកាម នសរេសរ បងបនែខរកម េរកាម
ងេ េលទកដកម េរកាម នងរពះ ចរកកម
នេសចកសង មែតមយគត េ េលេមដក ែខរ ងមល
កងការការ ររសប មរដធមន របសរបេទសកម
ពលរដែដលរសេ រតវ នេ រពេសរ ព ដចពលរដ
ង យេ េលពភពេ ក ។
អងការ-ស គមែខរកម េរកាម នេសចក
សង ម ងមត េទ តេ ះគ បចប នមត ពរ ង
របេទស ងពរ (កម -េយ ក ម) រតវ នពរងង នង
ពរងក េដម ការ រឧតមរបេ ជនរបស តែខរទេ
ពេសសស បរប ពលរដៃន
របេទស ងពរ កង រត
សហរបតបតការ របកប
េ យសម ព តរ ព នង
សមធមពតរ កដ ។
េ យយលេឃញ
េ ក េហង សរន រប នរដ
ស របេនះែតងេធការទ ក
ទនង នង នសមន ពែផម
ែលមលកេលននងេមដក េយ ក ម អងការ-ស គម
ែខរកម េរកាម ង ៩ ែដលរម ន ស គមរពះសង ែខរ
កម េរកាម, សមនសណៈនស ត-នស តែខរកម េរកាម,
សហគមនែខរកម េរកាម, ស គមែខរកម េរកាម
េដម សទមនស នងអភវឌ ន, អងការ សែខរកម
េរកាម, មតស គមែខរកម េរកាម, មលនធែខរស ប
អករករក, ស គមការ រសទមនស ែខរកម េរកាម នង
មជ មណលវប ធមែខរកម េរកាម នេសដលរប នរដ
ស របេនះ ឲ ជយេធអន គមនេ េមដក េយ ក ម
ចនន ៣ ចណច ។
ទ១-េសសមតកចេយ ក ម មរចករពែដន
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 9 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
ៃនរបេទស ងពរ (កម -េយ ក ម) កដច ធរ
ៃនរបេទសេយ ក ម កឲ េធការ តខន ឬ ម ត ឬ
កេ ទរបកានេ េលរប ពលរដ ែដល យកេស វេ
ក នច ប គមរ ស ែខរចលេ កងទកដកម
េរកាម ែដលបចប នរគបរគងេ យរ ភ លេយ ក ម
េដម របេគនរពះសង សក េរ នសរត ។
ទ២-េសសមឲ េ ករប នរដស ជយប ក
ផវការ កង មរប ន បននតប ត អពអតស ណ
ៃនស តែខរកេណតកម េរកាម កដច ការ រទ មផវ
ច ប ខណៈែដលពក ត (ែខរេរកាម) នចលេ រសេ
កងទកដកម ។
ទ៣-អងការ-ស គមែខរកម េរកាម េសេ ក
េហង សរន រប នរដស ៃនរបេទសកម កងេពលជប
េធសវ ការ មយេមដក េយ ក ម ឲ ជយេលកយក
ការសរសខទកអពការរសេ របសបងបនែខរកម េរកាម
ែដលកពងរសេ កងរបេទសេយ ក ម េដម ឲ េមដក
េយ ក មយកចតទក កដលពក ត ដចែដល ជរ
ភ លកម បចប ន ន នងកពងយកចតទក កចេ ះជន
តេយ ក ម ែដលកពងរសេ ខសច បកងរបេទស
កម ផងែដរ ។
សមរលកជន កាលពេដមែខឧស រកមអងការ-
ស គមែខរកម េរកាម ែដល នទ កការេ របេទស
កម ក នេសសឲ នការេបក នកងសលបែនមមយ
េទ ត រប េ ទរកងែរពកឫស ឬេ េកេធ ។ បែន
សេណរេ ះ កដច នសង មេ ះ េរ ះេមដក
ែខរ ប នែថង បចប ន នកងសលេ របេទសេយ ក
ម នចននពររចេ េហយ គមយេ ទរកងៃរពនគរ
នងមយេទ តទរកង ណយ េហយការេរ បចេបក ន
កងសលេនះ កនងរតវច យថវកាេរចនែដរ ។ ចែណកការ
េសឲ េ ក េហង សរន ជយេធអន គមនចនន ៣ ចណច
ស ន ៗ ងេលេនះ េគមន នេឃញ នការេឆយតប
េ េឡយេទ ៕ ˝Ŕň Ĝ₣ Ū₤БũћijĖ
ទកដកម េរកាម រតវ ន នគមនយម ង
ែសសកាតេ ឲ េសចយនេ យ ងអយតធម េ យ
មន នការដងឮ ឬយលរពមពស ករប ពលរដែខរ
កម េរកាម ែដលកពងរសេ េលទកដមយេនះេឡយ ។
ប បមកេសចយន នេធ នគម រតតរ េលរប
ពលរដែខរេរកាម ងទទងទស មអែដលរប ពលរដែខរ
េរកាមអះ ង មនេ រសទែខរេរកាម របអសយកដធ
ែរសចការរប ពលរដែខរេរកាម ប តេសរជេន រពះសង
ពទ ស េថរ ទែខរេរកាម នងបន កប ករ េរស
េអងរបសេ ច េ ជមញ រហតមដលបចប នេនះ ។
េដម រលកដលៃថដែសនឈ ប អលែណនឱ
រទងឈេរបះ េរ ះែតទកដកម េរកាមរតវ នេគ
របគលេ ឲ យនែបបេនះ ែខរកម េរកាមរសេ ជវញ
ពភពេ ក ែតងរ រពពធរលកខបៃនៃថ តបងទកដកម
េរកាម េហយៃថទ ៤ ែខមថ ២០០៩េនះ គ ខបគរប
េលកទ ៦០ ៃនៃថ នគមនយម ងកាតទកដកម
េរកាមឲ េ េសចយនេ យ ។ ែខរកម េរកាមេ
របេទសកម នគេ ងេរ បចពធរលកខបេនះ េ យ ន
សរេសរលខត យលកអក រ អ វ វឲ នការ រទ
នងចលរមដេចះ េ ៃថទ ៤ មថ ២០០៩ ៃថឈ ប
បផតកងរបវត ស ៃនរប តែខរ េ យ រ
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 10 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
នគម ង នកាតទកដែខរកម េរកាម ឲ
នគមេយ ក ម រតតរ រហតសពៃថ ។
បពេពលេ ះមក ទកដកម េរកាម ន
រកាលេ េ យ ចរសស មរសស ៃន
េខមរកលបរត កលធ កងការរបយទ េដម
ពគងវង ពជ សន ស សល ៈ វប -
ធម អក រ សនងទេន មទ បែខរ ដល
ផរផង េ េលទកដដន ទេ ះ ។
េដម ឲ កនែខររគបរប ចង េ
របវត សដជរចតេនះ នងសែដងេ ការេ រព នងដង
គណចេ ះវរ ព ដអង ចកា នៃនបពបរសែខរ ញ
អសេ ះ សហគមនែខរកម េរកាមេ ជវញពភពេ ក
ែតងែតរ រពពធបណ ប រតរពះសង ចនន ១៩៤៩ អង
េដម ឧទសកសលរបេគន យ នងជនរពះវ ណកន រពះ
វរសមណៈ នងវ ណកនវរបរស វរ រ យទជន យទ រ
ែខរេស ត ងអស ប ងព ២០០០ រហតមក
េរ ង ល មនែដនខក នមង េឡយ ។ េនះ ខបគរ
ប ៦០ ៃនៃថ នគមនយម ង នកាតទកដែខរ
កម េរកាមឲ ធរ នគមេយ ក ម ។ ដេចះ
សហគមនែខរកម េរកាម នងេរ បចពធបណ េនះមនខស
អព មន ៗ េទ តែដរ ។
កមវធបណ នងរបរពតេ េរកាមអធបត ពដ
ខងខសរពះករ រពះ ទសេមចរពះបរម ថ នេ តម
សហមន រពះម ក រត ៃនរពះ ចរកកម េ ៃថ
ទ ៤ មថ ២០០៩ បពេ ង ៧ នង ៣០ ទ រហតដល
េ ង ១១ នង ៣០ ទៃថរតង មខវតបទមវត ជ ន
ភេពញ ។
េសចកអ វ វេនះ ទក ការនមន នងអេ ញ
រពះេថ នេតរៈរគបរពះអង បងបនជនរម ត នងសប រស
ជន ងអស េម ចលរមឲ នេរចនកះករ េដម ងកម
វធបណ របវត សេនះ នរបរពតេ េ យេ គជយ ។
ថមងេទ ត គណៈកមការបណ សមអ វ វ
ងទទចដលបងបនជនរម ត សមរពះេម នងេម
ជយេធវ គ ន មស រជះ េដម ផលលទ ពដល
គណៈកមការេរ បចបណ លទ ពេរ បចពធបណ ឲ
របរពត នេ យេ គជយ នង នអតនយ របវត ស
ែថមេទ ត ។
កទននងេសចកអ វ វ នងការ កលខតស
ច បរបសអងការ-ស គម បករមនងសហគមនរបស
េ ក ច េស ផងេ ះ ដបងេឡយកាែសត The Cam-
bodia Daily នដករសងសដ េ ក ស តវង
អភ លរងរកងភេពញ រកងភេពញនងមនអន ត
ឲ សហគមនែខរកម េរកាម េធពធរលកខបេលកទ ៦០
ៃនការ តបងទកដកម េរកាមេ ះេទ េហយ េ ក
ច េស កពនេ នងនេ យ មយគណៈបក
សម រង ។ េ ក ស តវង នប កកងកាែសត
ងេទ ត កម កពងែត នប មយនងរបេទសៃថ
ដេចះរ ភ លកម មនចង នប មយេយ ក ម
ែដល របេទសជត ងេ ះេទ តទ ។ េហយេ ក ន
ប កេទ ត េរ ង តបងទកដកម េរកាម គ េរ ង
របវត ស ។ េ ះប នការែថងដេចះក កាលពចងែខ
ឧស េនះ េគេឃញ នេសចកជនដណងមយ នអន ត
ឲ រកមេ ក ច េស េរ បចពធេនះេ លសនសទ
ែដល នទ ងកងទរកងភេពញ។
ទកដកម េរកាម នៃផដរប ណ ៦៨ ៧០០ គឡ
ែមរតរក រម នេខតតច-ធ ២១ នងេកាះចនន ០២ ។
កម េរកាម នរប ពលរដរប ណ ៧ ន ក, កាន
រពះពទ ស ង ៩០ គរយ នង នវត ង ៥០០ ។
ពលរដែខរេរកាម នរបេវណ វប ធម អក រ សទេន ម
ទ ប ដចែដលពលដរដែខរេ របេទសកម ែដរ ។
បែនរ នែតែបករតង ទកដកម េរកាម រតវ ន
នគម ងកាតេ ឲ េយ ក ម េហយសពៃថពក ត
កពងរសេ ងល កេ ក ក បយន ទបផត
េ យអ ច ៃនការ កគ បទកេ សពស ក
នគមនយមកមយនសេយ ក ម ៕ Ţŷ ΅Н₣₣лН˝
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 11 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
“រកមេមដក របេទសេយ ក ម នទទល
ល ពត នការខះ ត នង នកហសឆងអពការ
េ រពសទមនស បែនរកមេនះ នរ នេ ល ងសន
េ រចេ ះការេ លេ ស រណៈ របសសហគមន
អនរ- ត ន បសងតរកមអករប ង រកមជន ត
គតច នងជន តេដមែខរកម េរកាម” ។
មេសចក យការណពពត ន Reuters អនរដ
ម នរកសងការបរេទសេយ ក ម េ ះ Pham Binh
Minh នទទល លដេចះកាលពៃថសរក េ េពលែដល
អនរដម នរកសងការបរេទសជន តយនរបេនះ េធេសចក
យការណអព ន ពសទមនស េ រសកយន ចេ ះ
មខរកមរបក សទមនស អងការសហរប ត ទរកង
ហ ែណវ របេទសសស ែដលកចរបជេនះេធេឡងេដម
េកាះេ របេទស ង ១៩២ ៃនស ជកអងការសហរប
ត ឲ េធេសចក យការណលអតអព ន ពសទមនស
ែដល នរយៈេពល ៤ មង ។
បគលេ ះ Pham Binh Minh ែដលរតវ នេគ
ដង នត ទ អនរដម នរកសងការបរេទស នងេម
ដក របតភយនចលកចរបជេ ះែថង “របេទសេយ ក
មេ ែតជប ពសគ ញ ការល កេ ែតរតវ ន
ព មេ ះរសយ កងេ ះរបពនច បទ ប ន ពរ
េញរៃញ កែនងខះ ឆង មនេជ នេល នដចបចប ន ឲ
នការល ក ជនកាលយលខសេធឲ ជះឥទពលដល ព
រកចេរន នង ពច ល លកងការេ រព នងការ រ
សទមនស ”។ េ ះ ង រប នគណៈរបតភយនរប
េនះ នបដេសធន ចអហ រចេ ះមខរកមរបក សទ
មនស អងការសហរប ត ប បពសហគមនអរប ន
េ លេ ស រ ភ លរកង ណយរេ ភជះ នរកម
អកជ ស េរបអ ច ចការ បសងតរកមជន ត គ
តច នងជន តេដមែខរេរកាម ។ រកមរបេទសម អ ច
មយចននេ ទរបកានេទ ត រកង ណយមនេ រពេសរ
ព ស េហយែថម ង នរច ចក ងខបេសរ ព
បេ ញមត នងេសរ ពមនសការ ។
បគលេ ះ Pham Binh Minh ន តទកការ
េ លេ ស ងេ ះ នគនត រកក នងែផកេល
ពត នមនពត រ ស កព ន ពរប ធបេតយ នងការ
ការ រសទមនស េ របេទសេយ ក មសពៃថ ។
េ ះប នការបដេសធន ងេនះក េ ក ច
ងក ច រប នរបតបតសហពនែខរកម េរកាម ែដល
នដក គណៈរបតភែខរេរកាមមយរកម ចលរមកចរបជ
េ ះ េ ក នរប សន សហពនែខរកម េរកាម ន
ឯក រ េរចន សព ន ពពតរ កដេ កម
េរកាម ពេសសគរពតការណថ ៗ ែដល ធរកមយ
នសយន នរេ ភជះ នេ េលជន តេដមែខរេរកាម
សរសក ។ េ ក ច ងក ច នរប សនអះ ង
េទ ត រ ភ លកមយនសយន មន នេ រពសទមនស
ជន ត គតច នងជន តេដមែខរេរកាមមង េ ះ
េឡយ ។ េលសពេនះ រ ភ លយនក នេសចកកា ន
ទទលយកការរះគនរបសសហគមនអនរ ត េដម ឲ ន
ការែកែរបរបពនរគបរគងកងរបេទសផងខនែដរ ។
រប នរបតបតសហពនែខរកម េរកាម របេនះ
ម រ ងទទច ដលរ ភ លកមយនសរកង ណយ
ឲ េ រពសទមនស ផលតៃលដលជន តេដមែខរកម
េរកាម េហយរតវែតផលឱកាសដលជន តេដមែខរកម
េរកាមេដម ចេ បនការសក េ ប របេទស
Ū˝ ОņŎУĕЯřŲЮĉЮđųЧŎĠеķĖЙЮĝ◦БŪ˝ О₣΅℮ЙЯ‗ŷ ˝ĕų₣ņ˝
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 12 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
េលពភពេ ក ដច រកមនស តជន តយនដៃទេទ ត ។
េ ះ Vo Van Ai អនរប នសហពនសទមនស
ពភពេ ក នង រប នគណៈកមការការ រជន តយន
(យនេសរ) នទ កការេ ទរកង រស របេទស ង
នន យ ការរ នេ លរបសគណៈរបតភយន គខះ
េសចកកា ន េហយគណៈរបតភេនះទ កកហសេ េល
កដក តបន ងគេឃន េរកាយពសហគមនអនរ ត
នពនត េឃញ ងលតលន េ កប ករ េមដក
រកង ណយ ។ ជន តយនេ ះ Vo Van Ai ន យ
េទ ត រ ភ លរកង ណយគរចហររតេច ក បេ
ល ក រះគន ពរកមៃនអកែដលយកចតទក កអព ន
ពសទមនស េ រសកយន ជនសវញការេឆយបដេសធន
ងរ សរសក ។
េ ះ Vo Van Ai នន ការនេ យ ម
ែបបយនេសរ ែដលកពងេធសកម ព ម រឲ នការ
បេងតរបពនពហបក េ រសកយន េរ ះមនេពញចតេពញ
េថម នងរបបរគបរគងរបសរ ភ ល ចការ ណយ
សពៃថ គរ ភ លរបបបក េ លមយេនះ នប ញ
ទស នៈបែនម “េ ង មសដរបសអនរដម ន Pham
Binh Minh គ ត នេឆយតប ម ៗ លសនររបស
របេទស យ ងែទន, កា , ន ត, ហលឡង, សស
នងចរកភពអងេគស េដម ែដល នសរេសរេផរមនេ
គណៈរបតភេយ ក ម ។ បែនអែដល នលកណៈរះគន
ដច ការេ លេ សពរកមអងការេរ រ ភ លស ន ៗ
ដច អងការ េមលសទមនស Human Rights Watch
អងការេលកែលងេ សអនរ ត, គណៈកមការការ រសទ
មនស ជន តេយ ក ម េ លគេសចក យការែដល
នឯក រភស ងរគបរ ន នងច ស ស Pham Binh
Minh ែបរ ន យ េសចកែថងការណ ងេ ះ ន
េហតផល េហយេគបដេសធនចេ ះការេរ ប បអព ន
ព រកក ៗ េ របេទសេយ ក មេ វញ ។ ខគត
ធម ក េកាតសរេសរដលរបេទសេយ ក ម គមន
រតវ នេគបដេសធនេទ កបែន ក រះគនេ យេ ះរតង
េដម នេ រកការក ងរបេទស ត ែបរ រតវរកម
គណៈរបតភេយ ក មបដេសធនេ វញ ។ ខសង ម
របសនេបរដអ ចរបេទសេយ ក ម រពម បការរះ
គន ការ ម រ ពេសសគការេ លេ សរបសសហរដ
េមរក, កា , សស នងរបេទស ណ ត ែដល ន
េលកេឡងេ ះ រ កដ សរបេទសេយ ក មនង ន
ពរកចេរន”៕
▫şс Ю⅜ķњ‗
ЮěŊ й Vo Van Ai ЯřŲ₤ΔĠсũĠĠ˝ НņŊОŎĕЊ₤ʼnŪ˝ О₣Ή‗РŎ
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 13 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
របភពពេគហទពរ “រ តេដម េសរ ព” ឬ
អងេគសេ Leave Freedom ែដល ន សយ នេពញ
www.leavefreedom.blogspot.com នឲ ដង កាលពៃថ
ទ ៦ ែខឧស ២០០៩ កនងមកេនះ ដធវត មរពះ
សង ជន តេដមែខរកម េរកាម ែដលឋតេ េខត ត
រជក រតវ នត ការយនេខត តរជក ឬេ ន ង
កាតេសចករបគលដធវតេ ះ េ ឲ រគ រជន តយនកាន
កាប ប បពរកមរពះសង កងវត នងពទបរសទ ក ក
បណង ។
រពះសង មយអង គងេ វតេ ទ សតេ កងរសក
រកេ ឬទញេប ន េខត តរជក នឲ ដង ត ការេខត
តរជក របេទសេយ ក ម នកាតេសចកឲ ជន ត
យនរគបរគងេលដធវត ងេលចននរប ណ ១៨ កង ប ប
ពត ការមយេនះអះ ង បរសជន តយនេ ះ េឡ
ង សង នសទកានកាបដធេ ះ ។
េគហទពរ “រ តេដម េសរ ព” ឲ ដងេទ ត
កាលព ២០០១ បរសជន តយនេ ះ េឡ ង សង
នេធលខតកមសទដកសកមរបសខនចនន ១២ កង ។
េរកាយមកបរសរបេនះ ក នចះេ ះបែនមេលៃផដចនន
១៨ កងេផ ងេទ ត (ដវត) េ យព នការដងឮពរពះេ អធ-
ការវតេ ទ ខណៈេពលដធចនន ១៨ កង ងេលេនះ កម
សទរបសវត ឋតេរកាមការរគបរគងេ យរពះេ អធការ
នងរប ពទបរសទ ។ រហតមកដលបចប នេនះ បរស េឡ
ងសង នែចកេករដធចនន ៣០ កង េ ឲ កនរប រេគ
េ ះ ញ គម ន កានកាប ងរសង ។
ប បព នដណង សែវង ែចក យដធ ងេល
រពះសង រពះេ អធការវតេ ទ ន ក ក បណងេ
ត ការេខត ន ង េ យសង ម ទទល នយតធម
មកវញ ។ េរកាយព នេបកអងសវ ការេ ៃថទ ៦ ែខ
ឧស ត ការយន នកាតក ងរ សរសក េ យ
ន យេ កានរពះសង នងរប ពទបរសទចណះេជងវត
េ ទ រពះសង កងវត ងេល នឯក ររគបរ ន ឬកម
សទដធ ភស ង ឬប ក ន ដធចនន ១៨ កង ងេល
េ ះ ដរបសវតេឡយ ។
េ ះ ែបបេនះក េគហទពរ“រ តេដម េសរ ព”
នប កែដរ ចេ ះបគលេ ះ ញ គម ន បករម
ងឪពកេកករបសខន ក នឯក រ មយប ក ដ
កសកម ងេ ះ កមសទរបសផងខនែដរ ។ េលសពេនះ
សកម ពរេ ភរបអសយកដធកសកម របសរប ពលរដ
នងវត មែខរេ កម េរកាមែបបេនះ គេកត នេឡង
បមនអស ។
េគហទពរ “រ តេដម េសរ ព” បនេទ ត ដច
នងពកជន តយនរសេ របេទសេយ ក ម ត ការ
យន នដងេហយ រប ពលរដែខរកម េរកាមែដល
កពងរសេ េលែដនដរបសខន គេរចនមន នឯក រ ឬ
លខត មកានកាបដធេឡយ ។ បែនដធ ងេនះ កមសទ
របសពក ត ងពដន មកេមះ រឯការេរ បចឲ នលខត
កមសទសេគេនះ គេទបែត នឥឡវេនះឯង ។ េ យ ន
បណងដេចះ ពក ធរ បករម ងជន តយន នឱកាស
េរចនស បការរបអសយកដធវត ម នងដរប ពលរដ
ែខរេរកាម ។ េហយេនះក មលេហត ែដលេយងែតងែត
ឮ ធរយន នេប នដធវត នងដរប ពលរដែខរ
េរកាម េពលខះឮ រកម ធរយនហពទដធវត េដម
ក ងផះេទ តផង ។
េគហទពរ “រ តេដម េសរ ព” គ េគហទពរ
ែបបបក សរេសរ អងេគស ែដលេទបែតនងេធការ
េចញផ យកាលពេដមែខម េនះ គេរចនេ តេលប
សទមនស នងេហតការណស ន ៗ េ កម េរកាម នង
កម ។ េគហទពរេនះបនេទ ត េ ះបរពះសង ែខរ
េរកាមបងផលដលទ ក ករកម ធរយនែដល ន
គនតលេអ ងេ េលរកមជន តយនអក នអ ច ន
លយសក ន េហយរតវ នង ពេ ភសណក ពករលយ
របពនរបសត ការយន គេ ែតកាតេសចកឲ ែខរ
េរកាម ញក េហយដធរបសរប ពលរដែខរេរកាម នងវត
ម េ ែតរតវជន តយនរបអសយក ងអយតធម ៕
″е₣ Ąеĕй
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 14 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
របេទសេយ ក ម េ ែតបនការប ន ង
កេ េ េលរកមអកេ រពរបតបត ស ទេងេនះេធឲ
សហគមនអនរ ត នការរពយ រមណ ង ង ។
ប បពគណៈកមការសហរដ េមរក ទទលែផក
េសរ ព ស អនរ ត អ វ វដលរកសងការបរេទស
សហរដ េមរក ឲ ករបេទសេយ ក មកងប CPC
កាលពចងែខឧស េនះ រកមត ង សសហរដ េមរក
បនអនតគេ ងច បបែនម កងេ លបណងជរញប ន
េ ះរបេទស ចការេនះេ កងប ងេល CPC េ ល
គរបេទសរេ ភេសរជេន ស ។
ប ន ចងេរកាយេនះ រពះសង ែខរ កេណតែខរ
កម េរកាម នងរប ពលរដ នេរកាកេឡង ញក ប
េដម ម រេ របស ែដលពកេគអះ ង ឲ នការ
េ រពេសរជេន នងសទរបតបត ស ។ េរ ពការ
តកមេ យសនវធ របសរពះសង ែខរេរកាម បរយអង
េ េខត ង េគេ សេងតេឃញរប លពរដេរកាកេឡង
ហរែហរផងែដរ ។
មលេហតែដល ឲ រពះសង ែខរេរកាម កដច
រពះសង ពទបរសទជន ត គតច នងជន តយន េរកាក
េឡងរប ងនងរដអ ចយនដេចះ គរ នែតេដម េសរ
ព ស ែតបេ ះ ។ របេទសេយ ក ម នបេងន
គ បេ េលរកម ស េ កងរបេទសផងខន ប បព
របេទស ចការេនះ រតវ នសហរដ េមរកដកេ ះ
េចញពប CPC មនេពលេ ករប ធបត ចច ដបយ
បស េ បេពញទស នកចេ េយ ក ម ។
េ ក Ed Royce ត ង សសហរដ េមរក
ែដលឈ លនងការរេ ភសទ ងគេឃន របសរ ភ-
លរកង ណយ េ េលរកមអករបតបត ស ន
សែដងការខកចត ង ង ។ េ ក ន ន សន “
េរចន មកេនះ ប ងព ១៩៩៩ សហរដ េមរក ប
េផមប ញេ ះរកមរបេទស ែដល នរេ ភប នែផក
េសរ ព ស ធនធរបផតេ កងប CPC ។ េពលែដល
េយ ក ម នេ ះកងប ងេលកង ២០០៤ រ ភ
លរកង ណយ នរងគ ប ងធន កែសងគអែដល
េយងេមលេឃញ នការ សបរេ េយ ក ម ។ សកម
ជនេដម េសរ ព ស មយចនន រតវ នេ ះែលង
េហយក នការបនរបនយដលរកម ស ។ បែនេពល
ែដលរកង ណយ រតវ នេគដកេ ះេចញពប
២០០៦ រដអ ចេយ ក ម បេផមយទ ការប ប
នងរេ ភសទមនស ង រកក រកបផត កងរប ណ
ពរទសវត មកេនះ ៗ េបេ ង មការ យតៃលេ យ
យតធមរបសអងការ េមលសទមនស អនរ ត ។ ក
ែសង សមងេមលេ ន ពពតរ កដេ េយ ក ម
សពៃថរកម ស េ េរ របេទស ែតងរតវរដអ ច
ទ កកហក ។ ដេចះេហយ េទបអកគណៈកមការទ ក
ទនងកចការបរេទសរដស អនមតបែនមច បេនះ យល
រពមប នរបេទសេយ ក មេ កងប CPC”។
េ ះបរបេទសេយ ក ម នសកម ពរេ ភ
េលេសរ ពជេន ស នងសទេសររបសរប ពលរដ
ខនដេចះពតែមន បែនរបេទសេយ ក មេ ែតទទល ន
ការ រទពប របេទស បនេភ នមយចនន ។ ងេនះ
មលេហតេធឲ នការេ ះរបែកក នងបដេសធនកងការ
ករបេទសកមយនសេយ ក មេ កងប CPC ។
េ ះប នឧបសគ ងេនះក េ ក Ed Royce
បន នរប សន “គណៈកមសហរដ េមរកទទល
បនកែផកេសរ ព ស ល ពនត េឃញ ន ពពត
េ េយ ក ម ដេចះពកេគេសដលរដស រ ភ ល
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 15 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
នងរកសងការបរេទសសហរដ េមរក ឲ ប នេយ ក
មេ កងប CPC វញ ។ បចប នេនះ េសរ ព
ស េ របេទសេយ ក ម កពងរតវ នអកឡក
េ យរកមអក នអ ច ។ នមនស េរចនរតវ ប
ពន រ រតវេគេធ រណកម នងេធ ប េ យ រែត
ជេន ស របសពកេគ”។
គររលកជន េ របេទសេយ ក ម នរកម
ជេន ស ចនន ១២ េផ ង ៗ ។ ចែណករពះសង នង
បងបនែខរកម េរកាម ន ង ៩០ គរយ េ រព
របតបតរពះពទ ស េហយែតងរតវ នរ ភកមយនស
យនរេ ភសទេសរ ព នង កកហតកងការរបតបត
ជេន ។ រពះសង ែខរកម េរកាម ែដលរតវ នេគដង
នរប ណ ងពរមនអង កពងរបតបតធម ង បភន
េលទកដរបសខន ែតងអះ ង រ ភ លរកង ណយ
មន នផលសទេសររគបរ ន ឬអន តឲ នការបេងត
ស គមរពះសង រពះពទេថ ទែខេរកាមឯក ជ េឡយ ។
េ ល លប ស គមរពះសង នងអងការ បករម
ង បន រពត ន ឋតេ េរកាមការ េមល នង
រគបរគងេ យរ ភ លយន ងរសង ។
េ ក Ed Royce ត ង ស នងត ងគណៈ
កមការទ កទនងសហរដ េមរក ន នរប សន
ប កេទ ត មននងេសចករ ងេនះចល ធរ ន គរតវ
ន នការយលរពម ពគណៈកមការទ កទនងកចការ
បរេទសត ង ស េហយេរកាយមកគេ ងច បេនះ នង
រតវប នេ រពទស ។ ប បមករកមត ង ស នង
េធកចព ក មយ េដម ឯក ពរ ងេសចកសេរចរបស
រកមត ង ស នងរពទស ។ េហយេពលែដល គ
ងពរយលរពម េគនងប នសេណរេនះជនេ េ ក
រប ធបត ។
ខណៈេពលែដល នការ ប រមណ ពរកមអក
ត ង ស នងគណៈកមការសហរដទទលបនកែផកេសរ
ព ស អនរ ត អនរប នគណៈ ស ៃនរ ភ-
លេយ ក ម ប នន យ សហរដ េមរកមនគរ
សមងែតចណចអវជ នេ ះេទ គរ សសមងេមលការ
ដក េ ស របសេមដក ស េយ ក ម េហយ
កមនគររលកដលេរ ង ស ដច េរ ងរពះពទ ស
ស ឯក ជ េយ ក ម ស របេតសង នង
ស វ ។ េឆយតបេ នងការេលកេឡងរបសេម
ដក ស របសរ ភ លយន េ ក Ed Royce ន
ប កជន កចការ ងអសេនះ កពនដល បរយករណ
ែដលពក ត នកតស ល ។ េហយសកម ពែដល ន
កតស លេ ះ ប កឲ េឃញ មល នរបេទស
កមយនសយន នេសរ ពជេន ស ៕
▫şс ŷЋşЊŪij
ប ញ រពត ន កងរសកយន នឲ ដង
កងរយៈេពលខេនះ រដអ ចកមយនសយន ន
ច យថវកា ងេរចនស បរមចែណកកងការក ង នង
ជសជលវតែខរមយចននេ កម េរកាម ឬយនេ តបន
ែដនដសណទេនេមគង ។
ថ ៗ េនះ វតម ទប ែដល លប េភ វេទស-
ចរណែតង ល វតរជង រតវ ន រពត នកងរសកឲ
ដង រ ភ លកមយនសយនកពងែតច យថវកា ល
ខន ងេរចន ស បការជយក ងរពះវ រេឡងវញ ₤Ūņ₤сŪĮйŷЋΉũŷijʼn¹ų е₣ ņНĕЮĮŲĂĠЮđй
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 16 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
ប បពរពះវ រមយខងេនះរតវេឆះមដេខច កាលពរដវ
ចលវស ២០០៧ កនងមក ។
រពះេ អធការវតម ទប ក នឲ រពត ន
កងរសកដងែដរ មកដលេពលេនះ ថវកាែដលរដអ ច
ៃន ធរយន នច យកងការក ងរពះវ រ គ ន
ចននរប ណ ២ េកាដ ៦០០ នដង ។ មល ន
បចប នសណងរតវ ន ប េហយ េរសច េ សលែត
ែផកែកលអរក រក ច រច វប ធម យែខរែតបេ ះ ។
វតម ទប ឬវតរជង វតែខរមយដល េ
េ េខត ង ទកដកម េរកាម ។ វតម ទប ន ក
ញេភ វេទសចរណ ត នងបរេទស ង ង ។ វតែខរ
ងេលេនះ រតវ នក ងេឡងមនេនះ ង ៤០០ ។
ឧបករណ ងសងសទែតេធេឡងអេឈរបណត ែដល
េមលេ ក ញចតែមនែទន ។ េ យ រក រក ចរច
ដរសសរបមរបយ ៃន ៃដបពបរសែខរកម េរកាម េទប
វតម ទប នរសបយកេភ វេទសចរណ ង ត នងអនរ-
ត ។
េ ះបបពបរសែខរេរកាម ន ៃដក ងវតដ
លែបបេនះក បែនេ យ នប កងការប តបេរង នៃន
កមវធរបវត ស េទប នអកេទសចរណមយចននែដល
នមកទស វតែខរេ កម េរកាមន យ វតម
ទបក ង មលកណៈក រក ចៃនរបេទសៃថ ។ េហយ
នេពលខះ េគេសរែតមនេជ នវត មលសមៃស
បន លមក បរយ ប ន ពដន ដេចះេ ះ ។
សមប ក រពះវ រវតម ទបក ងអព
េឈលរបណត ថតេថរ បរយ មកេហយ បែនរ បែត
រតវេឆះមដេខច នសល រដវវស ២០០៧ កនងមក
េនះ ។ េ ង មរពះេតជគណ រពះេ អធការវត នឲ ដង
មលេហតៃនការ បេឆះរពះវ រ គេ យ រដលេភង
នវស កងរពះវ រ ។
កទន នងការេ ះទនរមចែណកជយក ង ឬ
ជសជលវត មែខរមយចនន េ កម េរកាមេ យការ
ច យថវកា ងេរចនដច ងេល មជ ន ត រះ
គន រ ភ លកមយនសយនកពងេរបល ចហតទក
សមងកាក ។
រប ពលរដមយន យែដរ សពៃថរ ភ ល
នងជន តយន នសែដងការយកចតទក ក ង ង
ចេ ះការចលរមកងការក ង នងជសជលវត មែខរ
េ កម េរកាម បែនពមយៃថេ មយៃថវត មែខរ
ែដលជន តយន នងរកមរ ភ លចលរមវ គ នក ង
េ ះ គរតវ នេគបរេ ះពែខរេ យន សន ម ៗ ។
រប ពលរដែខរេរកាម នបែនមេទ ត រកមជន តយន
ែដល នេធបណ ន ឬជសជលវតែខរ េគែតងសេងត
េឃញ រកមជន តយន ងេនះេឆ តឱកាសែរបេ ះវត
េ េ ះជន តយន ែដល នចលរមថវកាជសជល
េ ះេ វញ ។ េហយយទ សេនះកពងែតរកដះ លេល
ទកដកម េរកាម ។
េ ក ច ងក ច រប នរបតបតសហពនែខរ
កម េរកាម ែដលកពងេធការ ងម រញកកងការការ រ
អតស ណ ត នងែសងរកសទសយសេរច ស ជន
ែខរេរកាម ែដលកពងរសេ េរកាម នគមយន ន
រប សន េ ក នេសចកេ មនស ចេ ះកចការ
ែដលរដអ ចយនេធជនរប ពលរដែខរេរកាម េ ះប
ពកេគេធកងេ លបណងនេ យក ។ េ ក ច ងក
ច បែនមេទ ត សពៃថេនះ អងការេបតកភណ តពភព
េ ក នយកចតទក ក ង ងចេ ះេខ នវប ធម
យចនេ របេទសេយ ក ម ។ េហយេ កសង ម
េខ នវប ធម ៃនវត មែខរេរកាម ែដលក ង ម
លកណៈឥ េ េលទកដកម េរកាម នងរតវ នអងការ
UNESCO ការ រែថរក ៕
˝Ŕň Ĝ₣ Ū₤БũћijĖ
◦ЊřťļĮŪĮйŷЋΉũŷijʼn¹ų е₣ ЮŪŁŎЮĮŲĂĠЮđй
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 17 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
១៦៨-នងេដកពបន លបក ពយ បណ
េន យ យលតៃល េភ ងផគរទលពក
សនធកេពកៃ ក មនមន ៃវ ៗ
រតរតេទ ងេទ ។
១៦៩-ដលៃ ព រង ខនយេនះេហយេ ង
ពបនឈបេន ខចពទយនេដញ
ឃម តខម ញេចញេទ ទងយបដលេ
េឈម ះៃ ពធកខ ពស ។
១៧០-ពបនឈឈប ទងយបទងៃថង
អស គ ស បស ខតខសងត
ខ មឃម តេចញេ ះ ពតពធកខ ពស
ដលេឈម ះៃ ពជ ។
១៧១-ៃ ពេនះមនទក ទកេឈងពនក េ ចនៃ កកនងជ
េឃញមនស េដរដល រចលមកខ រកតអនកជ
ទ រចមក ។
១៧២-ពេនះេទ ត ដលៃ ពមយេ សឱង កងញងមញ
ហសពេនះេទ ៃ ព ចក សេឡញ ពេនះេទ តវញ
កពង សណក ។
១៧៣-រចចលៃ ពសង េដរេចញពកនង ៃ ពេនះេទមខ
បនចេទ តដល មណលភម សក គប គបនសខ
សចកសបបយ ។
១៧៤-តលេ ះ សកញក ចលសរអក រែអត បញយ
ចលសអងករ មន កបនងយ ត ចទង យ
បនបរេភក ។
១៧៥-មយ សក តកន ជះទកេ យខន ទៃទពគន
ចលដល សក ស រេបះេ ះ េខតេនះនម
ទេនរេព ។
១៧៦-រេប តបនដល គប គរចល ចលចតជតេទ
ព សកឧកញ េតេជមនេន នគន ចលេទ
េន សកសបបយ ។
១៧៧-យរបនចេទ សេមចពទ ធេច ជត ជបសព យ
េសច ទងករ េ បខហងនយ ន ទពយទង យ
ែចកចយ គ គប ។
១៧៨-េ សច ទងេម បទនថន រ អងករ សវសព
អបល បហក ឆចកសកបសកល មនមនធញថប
ភតភយ រមមណ ។
១៧៩-េ សចេហយខងហង ន គទងពងទង យេឡងភន
ដងែរកែរកទល បមលេទជ េល សកខ នងភន
េ េម ងគខន ។
១៨០-កេ ះឧកញ នងនរ នទ ជទ ធ គប គន
ចរចកេចញព ទេម ងគខន េចញឆបរស ន
ដលដបងកក ។
១៨១-េ សចេហយឧកញ នមនរ នទ ធបតរះរក
េរ បអសភសករ តចតចេហយយក ចរចលពងរក
នមនកនងទ ធ ។
(េនមនត)
េរ ងកពបែតអង វត កច - េរ បេរ ងេ យ ចរយ ឃន សខ
អតថបទក ពយេនះ តវបនរក ទកអកខ វរទធ មចបបេដមទង សង
ទដភពយនយកកបលែខមរេធជមច ងក នកល ែតអង
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 18 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
សេមច ពះសង ជទ ២ គ ពះ មសេមច ពះសគ
ធត បម ។ េ ក េ ភណ នសរេសរបញ កលអតបន
កងរជ ល ពះឧទយ អងតន កង គសសក ជ ១៧៧៥ ន
ម េថរមយ ពះអងគងេ វតែស ង កងឧដង នជយ ។
ពះសង អងេ ះ គ អក ទ ទងគមរ ពះៃ តបដក េចះចប ន
េទស ល ថ ប អេឡយ ។ ពះេ ែផនដ ទងសព ពះ ជ
ហឫទយនង ពះម េថរេនះ ស ែតង ត កមសង រ ឲ
េ នមន ពះអងឲ ចលេ សែមងធមេទស កង ពះបរម ជ
ង កងឧដង េរ ង លៃថឧេ សថសល ។ ពះអង តន ែដល
ពះម ក ត ប ន បនវទសពធ ធម នង ពះអគពទ
នបតមក ទងបរ គ ពះ ជ ទព ប បចតប ចយទនក
ប មង ពះសងក ងវត ម ជេន ន ពះពទ ស នថេថង
រងេរ ង បៃពៃ កេពក ។
សេមច ពះសង ជ បម ែតងែតបេ មន ន
េ កយ ចេឈងយល ន រណ ពះនគរ នងដងដល រ
កណត ល ៃន យស របស ពះអងេទ តផង ។ េយងគប
យល សេមច ពះសង ជ សតវត រទ ១៨ ពែមន អង
អរហនខ សពេ ះេឡយ េ ះ ពទព ករណ នកណត
តមមយ ន ប បព ពះស សមទបរម គ ទងបរន នត
េ នងអសអងអរហន ចះេហតអ ន សេមច ពះសង ជ ន
ទព ណ ចដងនស យសត? ចណចេនះ េបេយងេបក ពះ
ជពង វ េមលពត នដង មនស ជ នេ ះេ នអក
នឫទ ងពែកេ េឡយ ។
សមយលែងក ឧដង នឡកសល េកតេឡងបេ ញ
សកម ព បនប ប ដច េតេ យត េសចែកវ ពះេភង
េសច លកងច ក េសចសែរ ពះ ន នជ ពះ ម ង ។ល។
ចែណក ង ពះសង ក ន ពះបទម រមសន ែដល គរបស
េតេ ស សទែត អក ងពែកេចះមន គម ចែ ប
សតអក ន នង ច យមន េ េភ ង ខ ល ជបឲ េកត
ដរ ឃ ង ឪ ល េដញ ន េដញទចប មត ន ។ កង
ចេ មអក ងពែក ងេ ះកះ នេធ េសច ញបេ ម
ត ស ពះម ក ត ខះេទ ត ងខន អកបណ អត
ងមហទឫទ ទសមត ប ងនងេសចែផនដក ន ។ ករណ
ែដល សេមច ពះសង ជ នញាណពេសស ងពែកែបកព
េគែបបេនះ កទនង ពះអងឋតេ កងជពកអកសល ងេ ះ
េហយ បែន ជពកអកេ បសល មន មលកណៈពទនយម ព
ែមន ពហនយម ន រ បស បមនស យកកហងទល
កហលេ ះេឡយ េ លឲ ចគ ពះអង នសេ មចេ កយ
នពែមន េ កតរ ន ។ សម ពះភកេទវទតជ ពទ
ល ែដល ចេ ះេហរេដរេល ស នកសេ មច
េ កយ ន របសបថជនេ ះែដរ ។
សេមច ពះសង ជអងេនះ លះ ន ពះជនដល ៩៤
ពះវស ក ទង៤ដលនវ ពះជ េ គ ទមន ។ េហយក ន
េ យទវងតកង ពះជន ៩៤ ពះវស ។ េហយ ពះវ ណកនក
េ េ នយកកេណតកងៃផអក ង ៃផ ម រសន មយ
ពះម ក ត េ យមក ពះអងតន ងអក ង ៃផ សឯក
នង បស ត ន ពះ ជប តមយ ពះអង ទង ពះ ម អងេអង ។
េ យព ពះវរ ជប េ យទវងត ពះអងេអង ទងេសច ង
គ ជកង ពះជន ៦ ពះវស ទទល ពះ ពេសកេពញសទកង
ពះជន ២២ ពះវស , េ យ ជ ន ២២ វស បនេទ ត ក
េ យទវងត ។ ពះអងេអង ន ពះ ជប តដណ បយរវង
មយ ពះអងគ ពះហររក ធត អងឌង ពះម ក ត
កវនពនដល ល ញ ននពនេរ ង ក, ច េ ង, ច ប ស,
ពះេវស នរ តក ក ក មងែកវ ។ ពះ ទ អងឌង គ ពះ
អយ រលត ( លត) របស ពះករ ពះ ទសេមច ពះ
នេ តម សហន ។
សេមច ពះសង ជទ៣ សេមច ពះសង ជ ជន ត
“េ ត េ ” បស តេ ៃថ ១១ េ ច ែខផលន វក ឆសក
ព.ស ២៤២៧ តវនងៃថទ ១១ ម ១៨៨៣ េ ភមកេរ ង ឃ
រ េ ះ សកគងពស េខតកពងស។ េញាម បស ម ជន នង
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 19 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
េញាម ស ម យក កសករ ។ ពះអង នបន បស ក ម
ឧកញា េ ភណ ម ន ជន នត ។
សេមច ពះសង ជ ជន ត នចល ង ពះផស
ងពបឋមវយរហតដលអស ពះជន េ យឧទសអ ៗ ងអស
េដម ពះពទ ស នងវប ធម តឲ នរកចេ មន ។ ពះ
ម េថរអងេនះ ែតង នអណតព មកង រសក នច
ល េ យព ន ច ធរែផនដ បេ សកហសេឡយ ។
ជ ន ជ រ ព ង េគ ន ម ត ព ងមនឲ េរ ន
បរេទសមនឲ េរ ន មេស វេ ែដល តទក ធមថ
គឲ េរ នែត ម សករត ែដល ត ធម សបន លទក
ពប ណ លមក ។ េ ះ ន រ ម ត ងេនះកក ពះ
ភក ជន ត េ ែតព មេរ នស តឥត ថយ ជន ល តវ
បទ រកដឲ ជត េដម លចេរ ន ងពស សេ ក
ជន នត បន បសរបស ពះអងរហតេចះ ន េចះសរេសរ នង
សន េហយ នអក នដង ពះអងេចះ ងផង ។ មន
នងេចញេ េរ ន ស សតេ ទ កង ណយ កងស ក
េ ក លហណត ង ង ងែសសេ ចងប
បេទស ពះអង បេចះស សតរចេ េហយ េ យជលកង
លកសែណកដ កឲ មកបេ ង ន ពះអងដលកងកដ មយនង
ពះ គសង វ ហត ត មតកម តក មនង ។ ទបផត
េ យ រព មដអ រ េនះ ពះអង នយកឈះគ ប ង
េ យសនវធទនមនងពទដឧតងឧតមរកគ បដច ន ។ ពះអង
េចះរហតដល ងដប កងសកលេ ក នង យេ អក
ងអក រ សែខរ កធះកង ពះៃ តបដក េ យ ន
េទស លសលចេ ះេឡយ ។ េ ពចេណះវ ែផកអក រ
ស ពះអងកេ ន ពះលកណៈខសែបកពជន ងពងែដរ ។
មសស គណកះ នត ល េ ះប េន យ ពះ
យពល ង ក ក ពះអងេតងែតបេពញ ពះ ជត ទ េស
ចសងត មងវនយ ពះពទ ស នច ពេសសែតងយក ពះទ
យទក កេ េល វច ន កមែខរ ងអ ៗ ងអស ។ េបសន
ពះអងចងផ កផលក មមយរេពច នែត ន ពះឱស
បអកមក ល “ សសងមយេ ងសន”។ ដលកណត
មយេ ងកេតនេឡង ម បន ពះ ជកចេទ ត កដច
អកសល េចះដកហតចត ន ឬកដច ពះអរហនចល ន
ស បត ។ ពះអង ច បដង សតដច េពលមយ ន
សត កលង កេ ងមយគ យកក រ ចងចកសបកអ ងងេល
ែមក យ េ យមន ពះេហរេ េ ះ ។ ពះអងេ បសស
កឲ េឡងេ េមលកងសបកអ ងង ន យទេ កងហង
សត ងពរេនះ ចងសែផ យែត ចអ ងង ។ សស
េឡងេ េមល កេឃញ យទ កហមរេ ងពតដច ពះ ជ
បនលពតែមន េ ព នទព ណដចេរ ប ប រងេលេនះ
សេមច ពះសង ជ ជន ត ែតង ន ពះ ជបនល ស
េត នេ កនរលកចងឲ អកដៃទេចះដង ម ពះអង មនចងឲ េ
លងេ េទ េ លគឲ េចះរកស មស ជេ កេដកែត ក ក
ពងេលេ ពង ស ។ល។ េ ពេស វេ ធមេផ ង ៗ ែដល ពះ
អង នែតងទក កេ ន ពះ ជឱ ទខះ ៗ ែដលេយងសមដក
សងមកចះផ យ ងសេងប ឧ ហរណដចតេ េនះ៖
- “ តវរះគនខនឯង មន កឲ សយសនខសទេទ
េបឆលមនយល តវសរេគ ឥតេ កអេទៃថេទេត”។
- “ យវត េ ជន ន ពលង គរនងរពងកទស ស
ហនម នមកព ស គ សេឡងេ ម ន”។
ពះ ជដប នដៃថ េនះ េ ែត នតៃមមនេចះ
ប េ ពេនះក នេ ចនេទ ត បពអស ងេនះប កឲ ដង
សេមចនង ន ពះទយ ណត សរដលជន តរមេ ហត
មនចងេឃញមនស លងេ មនស ល មនស កសត ទរគត
អេឡយ គ ពះអងចងឲ មនស រសេ េស ព បរក
តរៈ ។
ពះហស ងែតងនពន របសសេមច ពះសង ជ
ជន ត ែដលស នបផតគ វច ន កមែខរ ែដល កទក
េបតកភណ ត នតៃមម ល ។ អកេស អក រ ស
តមយចននតច ែតងែត យបងវច ន កមេរ ង លទ
ត េ យ តទកវតេនះ េ គ ងស រៈប ប បព ពះៃ ត
រតន ចះេហតអ ន ែខរមយចននែបរ េមលរលងវច ន-
កម េហយ សរេសរអក រ ស ល ស ល ខសអក
វរទ ែដលសេមច អ ស នចង កងទកមកេ វញ ? ។
សេមច ពះម សេម ធបត ជន ត ទងេ យ
ទវងត លពៃថ ១៤ េកត ែខព ទបទ ករ ឯកសក ព.ស
២៥១៣ តវនងៃថទ ២៥ ែខក ១៩៦៩ (តេ ទពរទ ២២)
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 20 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
កនែខ មរទង យ េខម រ ស កនកសករ កនម ន កនអនក ក ក កនេសដ កនគរគបបេសន ជត ។ េ ពះេឈម ះថជតសខន ស ជតគជមច សរបសញត អនក ក អនកមនរសតេទ ត តពជខ មឃម តែខ មរឲយៃថ ។ េមលកនអនក កខះ រ បងជយម រកកៃ ម ចណចតចតចគបផ ៃឆន ជយអនកមយៃថរេ ះឃន ។ េ កមកេ ៃថងេកែបកែផ ង រត មផវែកង បេ ះេក ន លកដរកែសតមនខមសេអ ន ខះេពលស តេរ នេ ពះ កពះ ។ មនេខអត វ ចមនថ លេរ ងេខចផ រជប បទះ មនបនេរ នស តឲយេ ជ ជះ ែតេចះសពះ គ លចសទ ។ ដលេពលបនេធកច ចករងរ បន តមករពរេគអនកធ បក កកខ តអត ទន រសដចផវល លច ជភក ។ ខះេធទ នយង នក ករពររ មន ទមក ែតរ េនះ តវេគលក អនកធេញ នជកឈកអ ច ។ កនអនក ក កខ បងែដរ ែតអនកដកែខ មរមនអង ច េចះ តមលកជតេញ នអ ច ែខ មរេខឃនខច បតណ ។ ឯកនអនកមនមនខលខយ លយកកមនចយ ចសមស រសេនមនទងខ ញកដរ េធច ចរសទ ធយនយន ។ ែតកនអនកធេ ចនមនេខ មះ េភចេ កបចេណះឲយេជរជន ពែកែតេរ ងេសន មន ផកសទនភននងេ គ ងេញ ន ។ សវងឡ ប ង ន បញេបះអត ងខសៃសេវ ន បងតចបងធមនជ េរ ន ជ េរ ង េភ នេក ន ។ ដលេចញេធករ មែខ ឪ សកបនខះេទេ ពង
ខះបនងរដលឧកញ ខះកនករធហសមឌ ។ មនសញញ ប ត បេ ងកនង មនេចះេផមផចងជយដលជត េចះ តមជ គន សលយញត ដលេកតកនេទ តេឆ ត ត ៗ ។ ហនងេហយកនែខ មរ មនេខ មះ គម នអនកដងេចះស ថ ស េចះែតលចជត បតណ ឯកនអនកលគម នស ង ។ េបឪមនេខ មះកនមនេខម ច ឯអនកហនេ ចេខចមន ង គជនជត ខ មរគម នអ ង េ ពះ សកែខ មរកងេ យេមលងង ៕
េដាយៈ ស សែអម
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 21 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
េដមបអបអរ ៃនករ បរពធទ កមពជេ កមខងមខេនះ ចង ង រពតមនៃ ពនគរបនេចញេសចកែថងករណមយ េថក លេទសរ ភបល នគមយនែដលបនេធករ គប គងទងទទងទស មកេលជនជតេដមែខ មរកមពជេ កម េនេល ដនដកមពជេ កម ។ ខងេ កមេនះ គជអតថបទេដម ៃនេសចក ថងករណ៖ សមនមស ករចេពះ ពះៃ តរតន េ យេសចកេគរព សម កបថយបងគ ពះេថ នេតថរៈ គប ពះអងគជទសកក រៈ នងចេរនពរបងបនជនរមឈមជទេសន !
ទ កមពជេ កម ខបគរបឆន ទ ៦០ ែដល ពះសងឃនងជនរមឈមែខ មរេ កមេនជវញពភពេ ក បរពធេធខងមខេនះ គជទ បវត សមយដ សនឈចបបផត របសជនរមឈមែខ មរេ កម េពលគរលកដលៃថងនគមប ងកតទកដកមពជេ កម ឲយេទ នគមយន តត េល ខ មរេ កមជបន (០៤ មថន ឆន ១៩៤៩ - ០៤ មថន ឆន ២០០៩) ។ េហយពធេនះកដងេដមបឧទ ទសមកសល បេគន នងជន ពះវញញ ណកខន ធ-វញញ ណកខន ធ ពះវរសមណៈ នងវរបរសជតទងអស ែដលបនបជកយ ថយជវត កនងបពេហតករពរជត នង ពះពទ ធ សន ែខ មរ េនេលមតភមកមពជេ កម ។
េ កយព នគមយន បន តត េលទកដ កមពជេ កមទង សង រដករកមមយនសយនបនអនវតន នេយបយបបតពជ សន ខ មរ េនេលទកដកមពជេ កម យងេឃរេឃៃ ពៃផ ជទបផត ។ បែនេ យមនសករេសន ជត នងេសចកក នែដលជ បៃពណរបសជនជតេដមែខ មរេ កមមន េទបវរកលប តែខ មរេ កមកនងេនះមន ពះសងឃផងែដរ បនេ កកេឡងតសជបន បនទ បពជននមយេទជននមយ េដមបករពរ ែថរកទេន មទមប វបបធម អក រ ស ជេន សន នងបៃពណដផរផងរបសជត ។
ករតសេនះបនបងញឲយេឃញចបសថ ពះសងឃ នងជនរមឈមែខ មរកមពជេ កម មន ពមទទលយកនវករ តត ែបប នគម ទង ចស សករបសរដ
ករយន េនេលទកដរបសខន េហយកមនទទល គ ល ល កច ច ពមេ ព ង ឬសនធសញញ ឬកចបប មយ ែដលប ង នងរដករយនឃបឃតគន េធេឡង កនងេគលបណងកតទកដកមពជេ កម េទឲយរដករយន ឬសមបេផចផលជនជតេដមែខ មរេ កមេនះជ ចខត ។ ពះេថ នេតថរៈ គប ពះអងគជទសកក រៈដខ ពងខ ពស ! បងបនជនរមជតទង យជទេសន ! រដករយនបនេធទរណកមម េធគត ពះវរសម-ណៈ នងសមបវរបរសែខ មរកមពជេ កម េន គបសមយកល នង គបរបភព ។ ជក សងកនងរយៈេពលជង ៣ ទស វតរចងេ កយមកេនះ យនបនចបេធទរណកមម នងេធគត ពះសងឃយងេ ចន បមនអស ដចជ ពះេតគណ ធមមវរេយ គម ង នយកពទ ធ សនគណៈេថរ ទ, ពះេតជគណម សង ថន បធនគណៈ ចរយ េខតពល
វ, ពះេតជគណ េយ ង ន ពះេចអធករវត ទវចស, ពះេតជគណ កនធេមម គម តកេចង ពះេមគណេខត ពះ តពង, មេណរ គម ស ង េនេខត ពះតពង, ពះេតជគណ ថច េភគ នយករងពទ ធ សន គណៈេថរ ទ, ពះេតជគណ ថច ងស សងឃនយកពទ ធ
សនគណៈេខមរនកយ, ពះភក ខ េយ ង សខ នងគម សមន ជេដម តវបនរដករទមឡឥត សនយនបញសគតក នងវត កពឈក ចល (េ វតចរ) េនៃថងទ ២១ ែខកមភៈ ឆន ១៩៧៥ ។ ដន ែខ មរកមពជេ កម បនរសេនេល ដនដ សណទេនេមគងគ បពនឆន មកេហយ ពះពទ ធ សនក បនចកឬសយងេ ជកនងសងគមែខ មរេនកមពជេ កម ងពេពលេនះផងែដរ ។ ែខ មរកមពជេ កម េគរព ពះពទ ធ
សនហនយន ។ េហយសពៃថងមន ពះសងឃជងពរមនបពន នងវត មេនសលជង ៥៦០ វត ែដលពមនមនដលេទជង ៧០០ វតឯេនះ ។ វត មជមជឈមណលវបបធម ជជ ងកអក រ
ស ឃង បៃពណ នងជកែនងែដលែខ មរកមពជេ កមែតងែតជបជ គន េដមប បរពធេធពធបណយេផ ង ៗ ដចជ
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 22 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
បណយចលឆន , ចល ពះវស , បណយភជបណ, េចញ ពះវស នងបណយកឋនទនជេដម ដចែដលបងបនែខ មរេនបេទសកមពជកពងេគរព បតបតេនះែដរ ។
បចចបបន នេនះ េទះប បជពលរដែខ មរកមពជេ កម មនជង ៨ ននក មនវត មជង ៥៦០ វតកេ យ បែនរ ភបលយនបនបបទសទ ធ មនឲយបេងកតវទយលយ ម វទយលយ ឬ កលវទយលយ េដមបបេ ង នភជតដលកនេចែខ មរេទ ។ សមប តវទយ, ទរទស ន, រ-ពតមនស មបបេរវបបធម អក រ សជត កយន មមនឲយមនែដរ ។ គតយត ៃនពភពេ កសពៃថងជជញជ ងយតធម
កល ដេច នះេមដកនប បេទសជសមជក ៃនអងគករសហ បជជត រមទងរដករ នគមយនផងែដរ គរែតថងែថងនវករសេ មចចតរបសផងខន ឲយបនសមសប បកបេ យសមធម ចេពះជនជតេដមទងអស េនជ វញពភពេ ក កនងេនះមនជនជតេដមែខ មរេ កម ជមច សេដម ៃនទកដកមពជេ កមផងែដរ ។ ដេច នះខ ញ ពះករ ម ភព ងនមជចង ង នងគណៈកមមករ សមជក-ក ៃន រពតមនៃ ពនគរ ទងកនង នងេ ក សក េថក លេទសជឱ រក ចេពះទេង
េភតេភនរបសរ ភបល នគមយនសពៃថង ែដលអនវតននេយបយេរសេអងពជ សន នងបបទសទ ធេសរភពែខ មរេ កម ។ ខ ញ ពះករ ម ភពសមឧទ ទសម កសល នឱកសទ គរបខបេលកទ៦០ ៃថងទ ០៤ ែខមថនេនះ បេគន នងជន ពះវញញ ណកខន ធ-វញញ ណកខន ធ ពះវរសមណៈ-វរបរស នងកលប តែខ មរេ កម នងែខ មរ គប អងគ នងរប ែដលបនតស បជជវត កនងបពេហតទកដ កមពជេ កម ។ សមឲយ ពះវញញ ណកខន ធ នងវញញ ណកខន ធ ៃនវរេខមរប ត គបជនន បនេ យសខកនងសគតភព ក បេឃ ងឃត នងសមឲយ ម រត ៃន ពលងអនកេសន ជត មកសថតេនកនងដងចតកនែខ មរេ កម នងែខ មរ គបរប េដមបជរញ ម រតតសរបសកនេចែខ មេ កម នងែខ មរេទអនគតកលបនេទ ត កនងវតថបណងទមទរសទ ធសេ មច សនខនេ យខនឯងេ យអហង សប មចបបអងគករសហ បជជត ។ សម បេគន នងជនពរ ពះេថ នេតថរៈ គប ពះអងគ នងបងបនជនរមឈមទងអស បន បកបេ យ ពះពទ ធពរទង យបន បករគៈ យ វណៈ សខៈ នងពលៈ ក បេឃ ងឃតេឡយ ៕
ŪĮйЮijĄÐ Н‗ ₤Й₣ ŎНЕ₣ ũijĜ
(តមកពទពរទ ១៩) េវ េ ង ២០ នង ២០ ទ េ កងម កដ
ពះអង វតឧ េ ម ជ នភេពញ កង ពះជ យ ៨៦ ពះ
វស េ យ ពះជ ធ ។
សរបមក សេមច ពះសង ជ ង ៣ អងេនះ គរដល
នៈឋតទគៈដេឆមេលសសេមចសង អងឯេទ ត ែដល គប
គង ពះពទ ស កងកមជរដ ។ សេមច ពះសគ ធបត ជម
នបន លនវ “ច ប កម” ស ប សេត នេ កនរលកម
ជន ។ សេមច ពះសគ ធបត បម នបន លទកនវ ពះកណ
េ ហត ជវង ែខរ ពះ ទអងេអង ពះ នអងឌង ពះ ទ
នេ តម ពះ ទស មត ពះ ទសហន ។ សេមច ពះសេម
ធបត ជន ត នបន ល ពះហត វច ន កមែខរ ដ
ល ល ញ នតៃម អមតៈ នង ៃដ េ ចនេផ ងេទ ត ។
េ ក េម ច បណ ទ បក កមជនទេន មទ បែខរ
េ ឯពទ សនបណត នប ក េ កងឯក រែដល កម
របសេ ក វ វេឃញ នែតសេមច ពះសង ជ ង ៣
ពះអងេនះេទ ែដល នលកណៈពេសសេលស ពះសង ដៃទ
េទ តកងរជ បវត សរបសែខរកនងមកេនះ ។ េហយ រ
ែដល តទក សេមច ពះសង ជ ង ៣ ពះអង កពល
សេមចសង េ ះ គេកតេចញព បវត ស ែដលេគសរ
េសរអព ពះអង ។ កងេ ះេ ក េម ច បណ នសមអភយ
េ សែដរចេ ះអក ន ែដល កមេ កព ច វ វរក
នអពរបថតរបសសេមច ពះសគ ធបត ជម នងសេមច ពះ
សគ ធបត បម ។ េពលេនះសេមច ងប នេ យទវងត
កនងផតេ េហយ េយងខ ពះករ ប ជន សមេលកហត
ងេទបងសងដល ពះវ ណកន ពះអង ងប សមេសច ង
មកជយែថរក ពះពទ ស នងវប ធម តែខរ ឲ ន
ឋតេថរចរ លគងវង េងប តែដតេឡង រងេរ ងដច រ
បេទស កងសកលេ កកប យ ប រៈដៃទេឡយ ៕
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 23 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
ែតករទទល គ លរបសប ងេនះ មនមននយអធ
ដបនម ន េ យ រ មនយៃនសនធសញញ ម រតវេន
េរកម ពយបលប ងរចេទេហយ ។ មរយៈរព ងឃ
អនកផ យ សនកតលក ជញ ធរ នគមប ងបន
ដងរបវត សរបសឥណចនេនះកនែតចបសេឡង ។ េហត
េនះេហយេទបប ងបនកត ចចបស ស កមពជេរកម ឬ
ក ងសនែផនកខងេរកម, ម ឬក ងសនែបនកខង
េល នងតងកង ។
េ យ រទរកងេវ មនបនអនវតនសនធសញញ ចះៃថង
ទ ១៥ ែខមន ឆន ១៨៧៤ ជពេសសេបកឲយមនេសរភពកនង
ករេធជនញ មទេនរកហម រពមទងមនបនេធអទងអស
េដមបរក សនសខ េ កេទ ភបលថម ឡេម រ ដវែឡរ បន
បញជ នកងន េនេរកមបញជ ករលេក រវេរ េទតងកង េន
កនងឆន ១៨៨៣ ។មងេទ តស ងគ មកបនផទះេឡងដចកនងករណ
េ ក គ រនេញ កលពឆន ១៨៧៣ ។ យនបនចលៃដ
ជមយពកទងេខម េដមបតទលជមយប ង ។ ពកទងេខម បន
សមបេ កេមបញជ ករ រវេរ បនេនៃថងទ ១៩ ែខឧសភ ឆន
១៨៨៣ ប ងបនបញជ នទពសនធកសនធ បមកតងកង សេរច
ចតនងយកតងកងឲយទលែតបន េហយទ នប ងបន
េកនេឡងរហតដល ១៦ ពននក ។ មយឆន េរកយមក យន
ឈបចលៃដជមយនងពកេចរទងេខម ស ងគ មកបនសងែត
ចបរលតេទវញ ។ តងកងរតវេនេរកម ពយបលរបស
ប ងផទ ល មសនធសញញ ចះៃថងទ ៦ ែខមថន ឆន ១៨៨៤ ជ
េហតេធឲយរបេទសចនមនេពញចតទលែតេ ះ ។ ស ងគ ម
រ ងប ង នងពកេចរចនទងេខម ែតគម នយនេនជតបនបន
របរពតេទដែដលរហតដលេទែខមថន ឆន ១៨៨៥ ែដលចន
បនចះហតថេលខេលសនធសញញ ជមយប ង យលរពមទទល
គ លជ ថ ពរព ពយបលប ងេទេលតងកង ។ សន
ភពមនេឡង ប ងកចបពរងងវតមនរបសេគេនេលឥណ-
ចនទងមល ។
៤-រពែដនកមពជ ក ងសប ងែសស (កមពជេរកម)
េរកយ
េពលមន
សនធសញញ
សនភពរ ងប ង នងយនកនងឆន ១៨៦២ រចេហយប ង
បនចបសងបនទ យមយយងធេនកនងេខតេ ងដរ (Tay Ninh)
ែដលជបនទ យមខសរមបករពរទរកងៃរពនគរ ។ េ ងដរ ជ
េខតែខមរ េហយែដលមនរដបលែខមរពតរបកដ ។ កនងេគល
បណងករពរតបនេនះ ប ងបនចបេផមេលកផវយទធ
សមយភជ បទរមេខតេ ងដរ េទេខតរពះសគ (Ba Ria)
េ យកត មេខតទល េមក (Thu Dau Mot) េនកនងឆន
១៨៦៨ េដមប ចដកជញជ នកងទពរបសេគបនងយរសល
នងទនេពលេវ ពកែនងមយេទកែនងមយ ។ េនកនងឆន
ដែដលប ងបនជសជលផវព ៃរពនគរ (Sai Gon) េទេម-ស
(My Tho) រហតេទដលទេនេមគងគែដលប ងជននេនះឲយ
េឈម ះថ ទេនកមពជ (Fleuve Cambodge)។
េនកនងឆន ១៨៦៩ ប ង នគមបនចបេផម
គរែផនទកតយកទកដកមពជមយចែណកមកេធជ ក ង
សនប ងែសស ែដលបនទ បមកែខមរឲយេឈម ះថ កមពជេរកម។
េនេពលែដលេគេបះបេងគ លសម គេនកនងឆន ១៨៧០ មន
ដបងេគសឲយរពះម ក រតែខមរ បញជ នម នែខមរឲយេទចលរម
ជមយនងេគែតលះេរកយមក េគែថមទងមនរវរវលដល
វតមនែខមរេនះេទ តផង ។ រពែដនេនះមនបេ យចមង យ
៥០០គ.ម ។
ឯក រែដលទកទងនងករបេងកតរពែដនេនះមន៖
-េសចកសេរចរបសេ កេទ ភលក ងសន
យលរពមេ យម ក រតែខមរ រពះបទនេ តម ចះៃថងទ១ ែខ
កកក ឆន ១៨៧០ (យលរពមជពកយែដលប ង នគម
េគបនបេងកតេឡងទងរសង េបមនយលរពេទ េគនងដកងរ
ភម ។ អ ៗ េរសចេទេលប ងទងអស េនេពលេរកយមក
រទងមនេរត មនបនេឡងេ យ ជយេ យប ងមនយល
រពម ។)
ដក សងពេស វេ “កម េ ម
អ ច នែខរេ ម”
Â∞ òU³` eúç
េលខ ៦៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៩ ទពរទ 24 រពតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម
-អនសញញ រ ងេ កេទ ភបលក ងសននងរពះបទ
នេ តមសពករេបះបេងគ លសមចនន ១២៤ ចះៃថងទ១៥ ែខកកក
ឆន ១៨៧៣ ។
-េសចករបកសរបសេ កអគគេទ ភបលឥណចន សេរ
ចពរពែដនេខតកពត-កមពជ នងេខតពម-ក ងសន ចះៃថងទ ៣១
ែខកកក ឆន ១៩១៤ ។
-េសចករបកសរបសេ កអគគេទ ភបលឥណចន សេរ
ចពករបរដរ ងេខតក ល-កមពជ នងេខតមតរជក-ក ងសន
ចះៃថងទ ៦ ែខធន ឆន ១៩៣៩ ។
-លខតរបសេ កអគគេទ ភបល របវេយ សេរចពេកះ
រតល (Phu Quoc) ចះៃថងទ ៣១ ែខធន ឆន ១៩៣៩ ។
ក-បពេហតៃនករកណតរពែដន៖
រហតមកដលេដមសតវត រទ២០ កមពជេរកម ទកដដធល
េលវេនះ មនមនស រសេនេ យតចតច ស ។ ដចជេនកនង
េខតេ ងដរជេដម េ កអធករ បហគ ដ សរេសរកនងេសចក យ
ករណមយេនឆន ១៩១០ ថ៖ េខតេ ងដរធទលទ យ ស
េនខងេជងទរមេខតសងែតគម នមនស េនេទ ។ េនកនងលខតមយ
ែដលេ កេទ ភបលក ងសន បនេផញរេទរដម នរកសងន
ចះៃថងទ ២០ ែខេម ឆន ១៨៦៧ េ កបនេធករេរ ប បថ “េប
ចះមកខងតបងវញ ដេសទរែតជទរេ ន េរកពេខតរកមន-ស
េចញែដលមនរបជពលរដរសេនចនន ២០ពននក េរជយទក
េខម មនផទះ ៥០ នងមណលពម មនរបជពលរដព ២ ពន េទ ៣
ពននក”។
េ យ រទកដធទ យរេ នេនះៃហយ េទបប ង
បនសេរចចនយកមកេធជកមមសទធរបសេគ េហយបនយកយន
ឲយមកេនបងកបេងកនផលេនេលទកដដមនជវជតេនះ េដមបជ
របេយជនរបសេគ ។ េគបនបេងកតនគរថមមយឲយរសបេទ មចបប
(ែតខសចបប) ែដលមនរពែដនចបស ស មនរដបលពតរបកដ
េឋលេគ ចធះេវ អបន មចត ។ មនដបងេគគស សេលរក ស
ែតេនេពលែដលេគចះមកេបះបេងគ លសម េ យេឃញមនៃរពធ
ៗ មនេឈល ៗ េឃញដដមនជវជត មនេទសភពល េគកបន
ពរងករពែដនេគែថមេទ ត ។ សមបែតេគបនេបះបេងគ លសមរច
េហយកេ យ ឲយែតេគចងេគពរងករពែដនេនះេ យគម នរែអងេនះ
េឡយ ។ ដចជេនកនងឆន ១៨៩៣ េ កអគគេទ ភបលឥណចន
ដ េណស ង បនបញជ ឲយសងផវមយភជ បពទល េមក (Thu
Dau Mot) ក ងសន េទេខតរកេចះរបសែខមរ ។ េ យេឃញថ ទក
ដែខមរែដលេនកនងេខតរកេចះេនះ មនជវជតល េ ក ដ ែណ
ស ង កបនបញជ ឲយបងខតេគលសមេលខ ១ ចលមកកនងរបេទស
កមពជេ យកតយកភមែខមរជេរចនបញច លេទកនងក ងសនរបស
េគ ។ េ ក ង ហែរស េ កបនសរេសរេនកនងេស វេភ
“របេទសកមពជ នង នគមប ង” “...េទះបមនករជទសរម
ពរពះម ក រតែខមរ នងេ ក ែវរណវល កេ យ (េ ក ែវរណ
វល ជេរសដងសេពរេយរ េនកមពជពឆន ១៨៨៩-១៨៩៧ ែដលេចះ
ែតជទសរគបករកតយកទកដែខមរ រតវបនប ង នគមេន
ក ងសនទកជមនស េឈយ) ជញ ធរប ង នគមបន
យកទកដែខម េរចនរសកេផ ងេទ ត មនរសក ឡកនញ (Loc Ninh)
នងេភ ក េឡ (Phuoc Le) ជេដម ែដលរបជពលរដភគេរចនជែខមរ
(Le Cambodge et la colonisaton francaise, A.Forest, 1980)”។
ខ-ប ងរេ ភយកដែខមរេធជក ងសន៖
មរយៈលខតរពះបទអងគឌង កលពឆ◌ាន ១៨៥៦ នង
ប ងកនឯងកបនេឃញេ យផទ លែដរប ង នគម ដង
ចបស សថ កមពជេរកមជទកដរបសែខមរ ។ េ កេវជជបណត
វះកត ដលហ បយងវនយ ែដលរតលជឪពកមររបសេ ក
រស ហ ល បយងវនយ ភរយេ កេសនរបមខ ហស េហយែដល
បនចលរមកនងករ យយយកទរកងៃរពនគរ កលពឆន ១៨៥៩ េន
កនងឯក រផទ លខនរបសេ ក េ កបនសរេសរថៈ “ៃរពនគរជ
ទរកងរបសរបេទសកមពជេនក ងសន េហយែរពកៃរពនគរ ជ
ទេនកមពជ (Saigon est la capital du Cambodge cochinchinois, et la
rivie`re Saigon, le fleuve Cambodge”។ េ កេមបញជ ករ ឡរ ង
ែដលមនេបសកកមមរតវេទប ងក បរកមបះេបរេ ក េពធកេបរ
កលពឆន ១៨៦៦ បនឲយដងថ េនកនងេខតេ ងដរ េសទរែតេនរគប
កែនងទងអស ជពេសសេនែផនកខងេជង នងែផនកខងឦ នទ
រមេខតមនសទធែតែខមរ ែដលរសេនទេនះេរកមកររតតរ របស
ជញ ធរែខមរ ។ េ កឧតមនវ េទ ភបល ដ ហកងែឌយរ ខន
េ កផទ លេនឆន ១៨៦៧ គ ៣ឆន មនមនករេបះបេងគ លសមរព
ែដន បនសរេសរថៈ “...ខញមន ចនយយបនពវតមនថមេនះ ៃន
រគ រែខមរជេរចន ែដលបនេគចខនពរកមបះេបរ េពធកេបរ មក
េនខងេរតយមខ ងែរពក ៃវក (Vaico) ធរបសខន...”(លខតចះៃថងទ
២៨ ែខមថន ឆន ១៨៦៧ េផញរេទរដម នរកសងន )។ ចែណកេខត
មតរជក នងពម េ កឧតមនវេទ ភបលបនសរេសរថៈ “េន
ទេនះ មនជនជតែខមររសេនេរចនជងយន...”លខតចះៃថងទ ២០ ែខ
កកក ឆន ១៨៦៧ េផញរេទរដម នរកសងន ។ េរកយពេពលែដល
បនេបះបេងគ លសមរចេហយ េ ករ រដ ែដលជអធករកចច
អេនរគម បនរលកថ “េគមនរតវេភចេទ ទកដអសេនះជទកដ
របសែខមររហតដលេខតរតពងចង (Bien Hoa) លខតចះៃថងទ ២៣
ែខមន ឆន ១៨៧២”។ (ЮĝŌĕijЮ◦Ьij)