4. ÜniteÜlkemizin Kaynakları

TOPRAKLARIMIZ TÜRKİYE’DE TARIM İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak ama cıyla toprağı işleyerek ürün elde etmesine Tarım denir. Bu faaliyet, topraktan çeşitli ürünlerin elde edilmesinin yanı sıra hayvancılık ve ormancılık fa aliyetlerini de kapsar. Ülkemizde nüfusun yaklaşık yarısı (% 48,4) geçimini tarımla sağlamaktadır. Cumhuriyet döneminde ta rım olanaklarını artırmak için;• Sulama, gübreleme, tohum ıslahına önem verildi.• Tarımda makineleşme ile birlikte modern tarım        yöntemleri uygulanmaya başlandı.• Ziraat Bankası, Toprak Mahsulleri Ofisi ve Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu.• Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ile Fı rat ve Dicle nehirleri üzerinde barajlar, 

hidroelek trik santralleri ve sulama tesisleri yapıldı.

Tarımda Verimi Etkileyen Faktörler:1- Toprak ve bakımı:  Topraktan en verimli şekilde yararlanmak için teknolojik yeniliklerin uygulanması gerekir. Toprağın bakımı; toprağın sürülmesi, çapalanması, yabancı otlardan ayıklanması, erozyonla mü cadele ile sağlanır. 2- Sulama: Su, bitkiler için en önemli besin maddesidir. Toprağın uygun zamanlarda ve yete rince sulanması gerekir. Ülkemizde özellikle İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde sulama sıkıntısının fazla olma sı sebebiyle tarım alanları nadasa bırakılmakta dır. Nadas, yarı kurak bölgelerde tarlanın sürüle rek, suyunu biriktirmesi için bir yıl boş bırakılma sıdır. Toprakların nadasa bırakılmasını önleme nin tek yolu ise sulamadır.

Ülkemizde tarım alanlarında sulama yaygınlaştırılırsa;• İklim koşullarına bağımlılık azalır. • Üretimde süreklilik ve artış sağlanır. • Nadas yöntemi bırakılarak toprak her yıl kullanılabilir.• Aynı araziden yılda birden fazla tarım ürünü alınabilir.• Çiftçinin üretim geliri artar. • Sebze yetiştirilen alanlar genişler. • Sanayi bitkilerinin ekim alanları genişler.

3- Gübreleme: Toprağın besin ve mineral bakımından zenginleştirilmesidir. Toprağın gübrelenmesi sonucunda birim alandan elde edilen ürün miktarı artar. 4- Tohum ıslahı: Ülke şartlarına en uygun tohumu üretmek için yapılan çalışmalara denir. Ülkemizdeki Tohum Islahı İstasyonları, Devlet Tarım İşletmeleri, Devlet Üretme Çiftlikleri ve Zi raat Fakülteleri gibi kuruluşlar kaliteli tohum elde etmek için kurulmuştur. 5- Makineleşme: Üretim işlemlerinin geliş miş araçlarla yapılmasıdır. Tarımda makineleşme sonucunda toprak daha iyi ve kısa sürede işlenir. Tarımsal üretim ve verim artar.• !!! Engebenin fazla olduğu Karadeniz ve Doğu Anadolu

bölgelerinde tarımda makine kullanımı oldukça sınırlıdır.

6- İlaçlama: Tarımda verimi ve kaliteyi artır mak için çeşitli hastalık ve böceklere karşı ilaçla ma yapılmasıdır. 7- Toprak analizi: Yapılan toprak analizi ile toprağın hangi tür bitkilerin yetiştirilmesine elve rişli olduğu belirlenir. 8- Çiftçinin Eğitimi: Verimin artırılması için çiftçilerin eğitim düzeyinin yükseltilmesi gerekir. Çiftçi, hangi tarım aletini nasıl kullanacağını bil meli, hangi tohumun kullanılacağı ve ne kadar gübreleme yapılacağı konusunda gerekli olan bil giye mutlaka sahip olmalıdır. 9- Pazarlama: Ürünün bozulmadan tüketim ya da işleme merkezlerine ulaştırılıp satılmasına pazarlama denir. Ülkemizde çiftçilerin olumsuz yönde etkilenmesini engellemek için devlet, çiftçi ye önceden taban fiyattan ürün alma garantisi ve rir. Bu uygulamaya destekleme alımı denir. Ta hıllar ve şeker pancarı gibi temel besin maddele ri destekleme alımları yapılan ürünlerdir.

Türkiye'de tarımın geliştirilmesi için yapı lan en büyük proje Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) dir. Bu proje ile Fırat ve Dicle nehirleri üze rinde yapılan barajlarla sulama sorununun çözül mesi ve üretimin artırılması amaçlanmaktadır.Bunun dışında özellikle Cumhuriyet Dönemi'nde önemli tarım yatırımları yapıldı. Bunlar; üreticilerden ürünleri satın alıp depolayan Toprak Mahsulleri Ofisi, Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifleri gibi kuruluşlardır.

TÜRKİYE'DE TARIMI DESTEKLEYEN KURULUŞLAR Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM)Bitki ve hayvan üretimini artırmaya, ürün leri çeşitlendirmeye ve kaliteyi yükseltmeye çalı şır. Tarım Kredi Kooperatifleri (TTK)Üreticilerin ürünlerini değerlendirmek ve fiyat düşüşlerine karşı üreticilerin zarar görmesini önlemek amacıyla destekleme yapar. Devlet Su İşleri (DSİ)Kurduğu bent, gölet, baraj ve sulama şe bekesiyle tarımdaki sulama ihtiyacını karşılar. Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO)Özellikle tahıl ürünlerinin alım ve satışını yapar. Genellikle stok tesisini ve korunmasını sağlar. Bu ürünlerin piyasada istikrarını sağlar.

Ziraat BankasıVerdiği kredilerle üreticileri destekler. Çe şitli yatırımlarıyla tarımın gelişmesine katkıda bu lunur.Çaykur: Çay üreticilerini korumak için kurulmuş tur.Tariş: Ege bölgesindeki üreticilerin çeşitli ürünle rini satın almak ve aldığı ürünleri işleyerek tüketi ciye sunmak için kurulmuştur.Fisko Birlik: Karadeniz Bölgesi'nde yetiştirilen ürünleri (başta fındık) işleyerek piyasaya sürmek için kurulmuştur.Gülbirlik: Akdeniz  Bölgesi'nde gül üreticilerini korumak için kurulmuş tur.

BAŞLICA TARIM ÜRÜNLERİMİZ

Tahıllar:Buğday:• Yurdumuzda en çok üretilen ve tüketilen tahıldır.• Un, ekmek ve makarna üretiminde kulla nılır.• Buğday, yetişme döneminde yağış, ol gunlaşma döneminde kuraklık ister.• Ülkemizde en fazla İç Anadolu Bölgesi'nde (başta Konya Ovası) yetiştirilir. 

Marmara ve Akdeniz bölgelerinde de üretimi yapılır.• Buğday, sürekli yağış almasından dolayı Karadeniz kıyılarında, düşük sıcaklıkların görül mesinden dolayı da Doğu Anadolu Bölgesi'nin yüksek kesimlerinde yetişmez.

• Yağışların bol olduğu yıllarda üretim artarken kurak geçen yıllarda üretim azalır.

Arpa:

• Buğdaydan sonra en çok yetiştirilen tahıl dır.• Soğuğa ve sıcağa dayanıklı olup buğda ya göre daha kısa sürede yetişir. Bu nedenle buğdayın yetişemediği daha soğuk ve yüksek yerlerde de üretimi yapılır.• Arpa, hayvan yemi olarak ve ekmek yapı mında kullanılır. Bira sanayisinin ham maddesi dir.• En çok İç Anadolu, Güneydoğu Anado lu ve Ege bölgelerinde yetiştirilir.

 

Çavdar:

• Buğdayın ve arpanın iyi yetişemediği yer lerde yetişir.• İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nin yüksek kesimlerinde yetiştirilir.• Fazla sıcaklıklardan zarar görür. Yayla ik limini sever, düşük ısıya dayanabilir. Bunun için buğdaya göre daha fakir topraklarda ve yüksek lerde tarımı yapılmaktadır.

• Tanesinden ekmek ve bira, saplarından hasır şapka yapılır. Sandalye yapımında ve hay van yemi olarak da yararlanılır.

Yulaf:• Serin, yüksek, nemli bölgeler ile sıcak ve kurak yörelerde yetiştirilir.• Daha çok hayvan yemi olarak kullanılan yulaf, İç Anadolu, Akdeniz ve Marmara bölgele rinde ekilir.

• Yulaf unu besin maddesi olarak da kullanılır.

Mısır:

• Fazla su ve sıcaklık isteyen mısır, bu özelliğiyle diğer tahıllardan ayrılır. Yaz yağışları nın ve sulama imkânlarının bulunduğu yerlerde yetiştirilir.• Akdeniz, Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde üretilir.• Doğal yetişme alanı Karadeniz Bölgesi'dir. Ancak temel besin maddesi olarak tüketildi ği için bölge ticaretinde önemli yer tutmaz.• Mısır üretiminin yaklaşık yarısı Akdeniz Bölgesi'nde yapılır. Mısır üretiminin son yıllarda artış göstermesinde sanayi ham maddesi olarak alkol ve yağ imalatında kullanılması etkilidir.• Yemeklik yağ üretiminde ve hayvan yemi olarak kullanılır.

Pirinç:

Çeltik bitkisinin tohumlarının kabukların dan ayrılması ile elde edilir.Sıcak ve nemli iklim koşullarında yetişen bir tarım ürünü olduğundan akarsu boylarında ve sulak ovalarda yetişir.Ülkemizde pirinç üretimi tüketimi karşıla yamamaktadır. Bu nedenle yurt dışından pirinç it hal edilmektedir.Ülkemizde en fazla Marmara (Meriç Ova sı), Karadeniz (Tosya - Boyabat) ve Akdeniz bölgelerinde üretilir.!!! Çeltik tarlaları sivrisinek ve kurbağa gibi canlıların üremesi için uygun ortam olduğu için, üretimi yerleşim merkezlerine yakın kesimlerde yapılmamaktadır. Bu nedenle üretim alanları devlet tarafından sınır landırılmıştır.

SANAYİ (ENDÜSTRİ) BİTKİLERİ Türkiye'de tahıllardan sonra en çok yetiş tirilen tarım ürünleridir. Sanayi bitkileri doğrudan tüketilmeyip fabrikalarda işlenerek kullanıma ha zır hâle getirilen ürünlerdir.Pamuk:

• Dokuma sanayinin ham maddesidir.• Alüvyal toprakları sever. Yetişme döne minde bol su ve yüksek sıcaklık, olgunlaşma ve hasat döneminde tam kuraklık ister.

• Türkiye dünyanın sayılı pamuk üreticileri arasında yer alır. Pamuk ve pamuklu dokuma ürünlerinin bir bölümü ihraç edilir.

• En çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Ege Bölgesi (Büyük Menderes, Küçük Mende res, Gediz ovaları), Akdeniz Bölgesi (Çukurova, Antalya Ovası), Güney Marmara Bölümü ve Do ğu Anadolu Bölgesi'nde (Malatya, Elazığ, Iğdır ovaları) yetiştirilir.

Tütün:

• Sigara sanayinin ham maddesidir.• Yetişme döneminde bol su, olgunlaşma döneminde de yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyar.

• Türkiye, dünyanın kaliteli tütün üreten ül keleri arasında yer alır.• Tütün üretimi belli bölgelerde toplanmış tır. Bu durum kaliteli tütün üretimi sağlamak için üretimin devlet kontrolünde olmasından kaynak lanır.

• Ülkemizde en çok Ege Bölgesinde yetiş tirilir. Bu bölgemizi sırasıyla Güneydoğu Anado lu, Karadeniz ve Marmara bölgeleri izler.

!!! Yüksek kaliteli ürün almaya elverişli olmayan sahalarda üretimi devlet tarafından engellenmiştir.

Şeker pancarı:

• Şeker sanayinin ham maddesidir.• Şeker pancarı yurdumuzun hemen her yerinde yetiştirilebilmesine rağmen kıyıya yakın alanlarda tarımı yaygın değildir.

• Nemli topraklarda iyi gelişir. Yağışların yetersiz olduğu yerlerde ise sulama yapılarak üretilir.

• En çok İç Anadolu Bölgesi’nde yetiştiri lir. Daha sonra Karadeniz ve Marmara bölgeleri gelir.

!!! Şekerpancarı hasat edildikten hemen sonra tüketilmesi gerektiğinden, şeker fabrikaları üretim alanlarına yakın yerlerde kurulmaktadır.

Çay:• Sıcaklık farkları fazla olmayan ılıman, ya ğışlı bir iklim ile kireçsiz ve yıkanmış toprak ister.

• Türkiye'de sadece Doğu Karadeniz Bölümü'nde, Giresun'dan Gürcistan sınırına kadar olan kıyı şeridinde yetişir. Üretilen çayın büyük bölümü Rize'den sağlanır.

• Çay, ekim alanı en dar olan sanayi bitkimizdir.

Ayçiçeği:• Alüvyonlu toprakları ve sıcağı sever.

• Tohumlarından yağ çıkarılan bitkiler ara sında en önemlisidir.

• Ayçiçeğinin artığı aynı zamanda hayvan yemi olarak değerlendirildiği için ayçiçeği işleyen yağ fabrikalarının çevresinde hayvancılık faaliyet leri de gelişmiştir.

• Ekim alanı yaygındır. Başta Marmara Bölgesi'nin Trakya kesimi olmak üzere, İç Ana dolu ve Karadeniz (doğu kıyıları hariç) bölgele rinde de yetiştirilir.

Keten – Kenevir:• Ilık ve nemli iklimlerde daha çok yetişir.• Keten lifleri, keten kumaş ve kâğıt yapı mında kullanılır. Tohumlarından boya yapımında kullanılan bezir yağı elde edilir.

• Kenevir bitkisinin lifleri ise halat, ip, pas pas gibi kaba dokumalarda kullanılır.• En fazla Batı Karadeniz Bölümü'nde üretimi yapılır. Haşhaş:• Yazları sıcak geçen ve orta derecede yağışların görüldüğü yerlerde yetişir.• Haşhaş ilaç sanayinde kullanılır ve tohumlarından yağ elde edilir.• Haşhaş bitkisinin meyvesinde bulunan ve afyon sakızı adı verilen maddeden uyuşturucu özelliği olan morfin elde edilir. Bu nedenle haşhaş üretimi devlet kontrolünde yapılır.

•  Haşhaş üreti minin büyük bir bölümü Ege Bölgesi'nde yapılır. Afyon, Denizli, Kütahya, Uşak, Konya, Isparta ve Burdur'da üretimi yapılır.

Zeytin:

• Kışların ılık geçtiği Akdeniz ikliminde yeti şen ve ekonomik değeri yüksek olan bir bitkidir.

• Bir kısmından yağ elde edilir, bir kısmı ise sofralık olarak tüketilir.• Ege Bölgesi (Edremit, Ayvalık arası) yağlık, Marmara Bölgesi sofralık zeytin üretimin de başta gelir.

• Akdeniz Bölgesi'nde daha fazla gelir getiren ürünlerin ekilmesi tercih edildiğinden zeytin üretimi az yapılmaktadır.

• Az miktarda olmakla birlikte Doğu Karadeniz Bölümü'nde de zeytin üretilmektedir.

Örnek1:

Örnek2:

Kaç numaralı ürün Akdeniz bölgesinde yetiştirilemez?A)1 B)2 C)3 D)4

TÜRKİYE’DE SEBZECİLİK• Ülkemiz, farklı iklim tiplerinin görülmesi nedeni ile sebze tarımına uygundur.

• Ülkemizde sebzelerin en erken yetiştiği yer Akdeniz Bölgesi, en geç yetiştiği yer ise Doğu Anadolu Bölgesi'dir (domates, biber, patlı can, salatalık, kabak).

• Seracılık faaliyetlerinin gelişmiş olmasın dan dolayı en çok sebze üretimi Akdeniz ve Ege bölgelerinde yapılmaktadır.

• Akdeniz Bölgesi'nde turfanda sebzecilik gelişmiştir.

Seracılık (Turfandacılık)• Cam veya plastikten yapılan seralarda mevsimi dışında meyve ve sebze üretme faaliyet lerine seracılık (turfandacılık) denir.• Seracılık güneşli gün sayısının fazla oldu ğu Akdeniz, Ege,

Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yapılır.• Karadeniz kıyılarında bulutlu gün sayısı nın fazla olması, Doğu Anadolu'da kış mevsimi nin soğuk ve uzun geçmesi, İç Anadolu'da ise yaz kuraklığının erken başlaması sebze üretimini sınırlandırmış ve seracılığı engellemiştir.

   

TÜRKİYE’DE MEYVECİLİK Fındık:

• Nemli iklim, kış ılıklığı ve humuslu toprak ister.• Ana vatanı Karadeniz kıyılarıdır. Ordu, Giresun, Trabzon ve Samsun illerinde ülkemiz fındığının %80'i üretilir. Fındığın geri kalan kısmı Marmara Bölgesi'nde İzmit Körfezi çevresinden elde edilir.• Yıllık üretimi ile Türkiye, dünyadaki fındık ihtiyacının yarısından fazlasını karşılar. Bu ne denle fındık önemli bir ihraç ürünüdür.

Üzüm:• Ülkemizde yetişme alanı en geniş olan ve en çok üretilen meyvedir.• Üzüm bitkisine asma, üzüm yetiştirilen yerlere bağ adı verilir.• Olgunlaşma döneminde yüksek sıcaklık ister. Bununla birlikte soğuğa en dayanıklı bitki lerden biridir. 

• Üzüm üretiminde ilk sırayı Ege Bölgesi alır. Bu bölgeyi Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Marmara ve Doğu Anadolu bölgeleri izler.

• Türkiye kuru üzüm ihracatında birincidir.

İncir:• Soğuğa karşı dayanıksızdır. • Ege Bölgesi'nin kıyı kesimleri, Akdeniz, Marmara ve 

Karadeniz Bölgesi ile Güneydoğu Anadolu’nun  soğuk olmayan kesimlerin de yetiştirilir.• İncir, kuru ve yaş olarak tüketilir. • Kuru incir ihracatımız gelişmiştir.Elma:• Üzümden sonra yetişme alanı en geniş meyvedir.• Düşük sıcaklıklara dayanıklıdır.• En fazla İç Anadolu Bölgesi'nde üretilir.

Turunçgiller (Narenciye):• Turunçgil, mandalina, portakal, limon gibi meyvelere denir.• Yüksek sıcaklık ve bol su ister. Don olay larından olumsuz etkilenir. Bu nedenle sıcaklığın 0°C'nin üstünde olduğu yerlerde üretilir. 

• En fazla üretim Akdeniz Bölgesi’nin kıyı kesiminde yapılır. Daha sonra Ege, Marmara’nın güneyi, Doğu Karadeniz Bölümü’nün (Rize ve çevresi) kıyılarında yetiştirilir.

Muz:

• Tropikal bir meyvedir. • Kış sıcaklık ortalamalarının yeterli olduğu Alanya - Anamur arasında üretilir.

• Ülke ihtiyacını karşılamak için ithal edilir.

Örnek3:

TÜRKİYE'DE HAYVANCILIK• Ekonomik değeri olan hayvanların üreti lip, beslenmesi ve pazarlanması işlerine 

hayvancılık denir.• Hayvancılık özellikle yüksek ve engebeli yerlerde, ekime dikime elverişli olmayan bölgeler de, halkın yaşayışında birinci derecede rol oynar.

• Türkiye, geniş çayır ve meralarıyla hay van yetiştirilmesine elverişli bir ülkedir.• Ülkemizde hayvancılık faaliyetleri, mera hayvancılığı ve ahır hayvancılığı olarak ikiye ayrı lır. Mera hayvancılığı doğa koşullarına bağlı ola rak yapılan hayvancılıktır. Et ve süt verimi düşük tür. En çok Doğu Anadolu Bölgesi'nde yapılmak tadır. Ahır hayvancılığı yıl boyunca hayvanların ahırlarında beslenmesidir. En çok Marmara Böl gesi'nde yapılmaktadır. Ahır hayvancılığı daha çok sığır yetiştirilmesinde uygulanmaktadır.

• Manda, sığır, deve, at, eşek gibi hayvan lar büyükbaş hayvanlardır. Ülkemizde en çok sı ğır yetiştirilir.

• Küçükbaş hayvancılık Türkiye'de en çok yapılan hayvancılıktır. Bu gruba giren hayvanlar koyun, kıl keçisi ve tiftik keçisidir.

• İpek böceği, doğal ipek elde etmek için yetiştirilen ve dut yaprağı ile beslenen bir hayvan dır. Türkiye'de Bursa, Denizli, Elazığ, Ankara, An talya, Amasra ve Diyarbakır'da ipek böcekçiliği yapılmaktadır.

• Yurdumuzun üç tarafı denizlerle çevrili ol masına rağmen balıkçılık yeteri kadar gelişme miştir. Türkiye'de tutulan balığın denizlerimize göre dağılımı şöyledir; Karadeniz %85, Marmara Denizi %10, Ege Denizi %3, Akdeniz %2'dir. Akarsu ve göllerimizin olduğu yerlerde ise tatlı su balıkçılığı yapılmaktadır.

Verilen tablodaki bilgileri doğru(D) ve yanlış(Y) olarak işaretler misiniz?

Etkinlik:

MADENLER• Maden: Yeraltından çıkarılan ve ekonomik değeri olan maddelere  “maden” denir.

Cumhuriyet dönemi ile birlikte madencilik alanında yapılan çalışmalar şunlardır:1.  Bilimsel çalışmalara başlandı.2.   Etibank, 1935 yılında yapılacak çalışmalar için gerekli olan sermaye için kuruldu.3.  1935 yılında yer altı maden kaynaklarımızı araştırmak için MTA kuruldu.4.  Yatakların işletilebilmesi ve değerlendirilebilmesi için “Maden Kanunu” çıkarıldı  (1950).• Madenlerimizin bir kısmı enerji kaynağı, bir kısmı ise çeşitli sanayilerin hammaddesi olarak değerlendirilir.

Kullanıldığı Alan ve İşletmeler Çıkarılan YerlerDEMİR: Demir-çelik sanayisinin temel hammaddesidir.Rezervde: 10Demir-çelik fabrikaları: Karabük, Ereğli ve İskenderun’daki demir-çelik fabrikalarıdır

Divriği, Hekimhan, Hasan Çelebi (Sivas-Malatya arası);Kayseri, Adana, K.Maraş arası;Develi, Edremit (Balıkesir);Simav (Kütahya); Poyas (İskenderun)

BAKIR: Elektrik ve elektronik sanayisinde kullanılır. Bakır üretiminde Dünyada 1.Samsun’da Karadeniz Bakır İşletmeleri

Küre (Kastamonu); Murgul (Artvin);Ergani-Maden(Elazığ); İzmir (Dikili-Torba) 

KROM: Demir-çelik sanayisinin önemli hammaddesidir. Çeliğin sertleştirilmesinde ve paslanmaz çelik üretiminde, kaplamada (kromaj) ve savaş sanayiinde kullanılır.En önemli ihraç maddemizdir. (Üretimde Dünya 3.)

Fethiye-Köyceğiz (Muğla),  Guleman-Maden (Elazığ) Bursa, Eskişehir arası, Kayseri, Sivas, Adana, K.MaraşDenizli, Kütahya.

BOR: Jet ve roket yakıtı, cam, elyaf, sabun, deterjan, tekstil boyaları, porselen, ilaç sanayi, fotoğrafçılıkta kullanılır.(Yarıdan fazlası ülkemizde ve bir kısmı ihraç edilir.)

Susurluk, Bigadiç, Sındırlı (Balıkesir)Seyitgazi (Eskişehir), Emet (Kütahya)M. Kemalpaşa (Bursa)

BOKSİT: Alüminyum ham maddesidir. Uçak, ve otomobil endüstrisi ile ev eşyası yapımında...

Konya (Seydişehir) İskenderun, Muğla, Adana 

KÜKÜRT: Haşerelere karşı Keçiborlu (Isparta) Denizli (Sarayköy), Burdur.KURŞUN-ÇİNKO: (Yahyalı, Ulukışla, Kütahya)  Elazığ (keban), AkdağmadeniCİVA: Eczacılık, elektrikli aletlerin yapımında kullanılır. Konya (Sarayönü), İzmir (Çeşme)

MANGANEZ: Demirin çeliğe dönüştürülmesinde kullanılır. Artvin (Borçka), Zonguldak (Ereğli)

TUZ: Yemeklerde, kimya sanayiinde. Tuzgölü, İzmir Çamaltı, Çankırı

Kullanıldığı Alan Üretilen YerlerTaş Kömürü (Maden Kömürü): Demir-çelik, kimya, sanayisinin hammaddesi Gazı alındığında kok kömürü elde edilir. Termik santrallerinde kullanılır; ihtiyacı karşılamaz.

Zonguldak (Kilimli, Kozlu, Ereğli)

Linyit: Oluşumu taşkömüründen daha sonradır. Kalorisi az, enerjisi düşük, külü çok. Isınmada kullanılır. Ülkemizin ihtiyacını karşılar.Termik santralleri: Maraş (Afşin-Elbistan) (ilk), Zonguldak (Çatalağzı), Manisa (soma), Kütahya (Seyitömer) (Tunçbilek), Muğla (Yatağan), İstanbul (Ambarlı), Sivas (Kangal), Bingöl (Karlıova)

Kütahya (Tunçbilek, Değirmisaz) Manisa (Simav); K. Maraş (Elbistan) Amasya (Çeltik), Ankara (Beypazarı) Çorum (Dodurga)

Petrol: Birçok alanda kullanılır. Ülkemiz zengin değildir, %85’i ithal edilmektedir. Rafineriler: Batman, Aliağa İzmir, İzmit (İpraş), Mersin (Ataş) Kırıkkale (Orta Anadolu, Tüpraş). Irak petrolleri boru hattı ile Yumurtalık Limanı’na taşınmaktadır. Azerbaycan petrolü nün yapılacak boru hattı ile İskenderun Körfezi’ne getirilmesi planlanmaktadır.

Raman, Garzan (Siirt), Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Adıyaman ve Adana.

Doğal gaz: Çabuk tutuşan, yanıcı özelliği olan, yüksek ısı veren, kirlilik yapmayan yakıt.

Kırklareli (Hamidabat), Mardin (Çamurlu), Cezayir(deniz yoluyla), Rusya’dan (borularla) ithal edilir.

Hidroelektrik santralleri: Su gücünden enerji elde edilmesidir. Avrupa’da Norveç’ten sonra 2. sırada olmamıza rağmen elektriğin ancak %35’i bu yolla elde edilir. Yani potansiyelin %25’ini kullanmaktayız.GAP ile Fırat ve Dicle üzerinde 21 baraj, 17 hidroelektrik santrali kurulması öngörülmektedir. Bu proje ile elde edilecek enerji Türkiye’deki mevcut hidroelektrik enerjisinden daha fazla olacaktır.

Fırat üzerinde: Atatürk, Keban, KarakayaKızılırmak üzerinde: Hirfanlı, Kesikköprü, AltınkayaYeşilırmak üzerinde: Almus, Hasan Uğurlu, Suat UğurluSakarya üzerinde: Hasan Polatkan, Sarıyar, GökçekayaGediz üzerinde: DemirköprüMenderes üzerinde: Kemer, AdıgüzelSeyhan üzerinde: SeyhanCeyhan üzerinde: Aslantaş, MenzeletManavgat üzerinde: Oymapınar

Jeotermal Enerji: Yeraltından çıkan sıcak suyun buharı ile elde edilen enerjidir. Denizli (Sarayköy)’de jeotermal santral bulunmaktadır.

Denizli (Sarayköy), İzmir (Balçova), Aydın (Germençik), Çanakkale (Tuzla), Afyon (Sandıklı), Nevşehir (Acıgöl), Ankara (Kızılcahamam)

Güneş enerjisi: Su ısıtma, sera ısıtma, su pompası ve bazı elektrikli aletlerin çalıştırılmasında kullanılır.

Akdeniz ve Ege Bölgelerinde yararlanılan enerji türüdür.

Nükleer enerji (Atom enerjisi):Uranyum ve toryumdan elde edilen enerji olup Mersin Akkuyu’da bir santral kurulması fikri vardır. Şu anda bu enerji türü ile elektrik enerjisi üretilmemektedir.

Uranyum yatakları: Aydın, Çanakkale, Şebinkarahisar (Giresun), Manisa, Uşak

Rüzgar enerjisi:Türkiye’nin yeterince yararlanamadığı enerji kaynaklarındandır.

Çanakkale,Bozcaada,İzmir(Alaçatı)

Örnek4:

Örnek5:

TÜRKİYE'DE ORMANLAR

• Türkiye'de ormanların dağılışını etkileyen en önemli faktör nemlilik ve yağıştır. Bununla birlikte; yer şekilleri, yükselti, toprak özellikleri gibi faktörlerde ormanların dağılışını etkiler.

• Türkiye'deki ormanların %79'u kıyı bölgelerinde yer alırken, iç bölgelerde orman var lığı yalnızca %21 'dir.

• Karadeniz'de nem oranının yüksek olması nedeniyle ormanlar deniz seviyesinden itibaren başlar. Bölgede, her mevsim bol yağışlı olması nedeniyle gür ormanlar yetişir.

• İç bölgelerde yağışların yetersiz olması ve belli dönemlerde kuraklığın etkili olması nedeniyle, ormanlar geniş alan kaplamazlar. İç kesimlerde ormanlar, genellikle daha nemli olan yüksek kesimlerde toplanmıştır

Türkiye'de orman varlığını korumak ve ağaçlandırma çalışmalarıyla orman alanlarını genişletmek amacıyla, çeşitli kuruluşların çalışmaları vardır.Bunların başlıcaları;Orman Bakanlığı, TEMA (Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı), ÇEKÜL (Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı), Doğal Hayatı Koruma Derneği (DHKD) ve Çevre Gönüllüleri Derneği gibi kuruluşlardır.

 VERGİM BANA DÖNÜYOR

• Vatandaşların, herhangi bir karşılık beklemeden kazançlarının bir bölümünü devlete vermelerine vergi denir.

• Vergilerin ne zaman, kimlerden ve ne kadar alınacağı kanunlarda belirtilir. Bir sanayici ile bir çiftçinin kazancı aynı olmayacağından devlete vermeleri gereken vergiler de farklı olacaktır. Devlet, anayasadaki kanunlara göre herkesten gelirine göre vergi alır.

• Devletin, kendi kaynakları ile ülke için gerekli olan yatırımların tamamını yerine getirmesi mümkün değildir. Bu nedenle devletin bu konuda vatandaşın desteğine ihtiyacı vardır. Vatandaşlardan alınan vergiler yine toplum yararı için devlet tarafından kullanılır.

• Bazı kurum, kuruluş ve kişilerin kazançla rının devlete vermeleri gereken bölümünü öde medikleri görülmektedir. Bu olaya vergi kaçır mak denir. Bir kurumun hangi vergi dairesine ver gi ödediğini gösteren ve iş yerinin duvarında ası lı olan belgeye vergi levhası denir.

• Ülkemizde devlete ödenen birçok vergi çeşidi vardır. Bunlardan gelir vergisi, vatandaş ların bir yıl içinde elde ettikleri gelirin belli bir oranda vergilendirilmesidir. Vergi sadece kişiler den değil, şirketler, kooperatifler, iş ortaklıkları gi bi kurumlardan da alınır. Buna kurumlar vergisi denir. Ev gibi gayrimenkul sahiplerinin ödediği vergiye de emlak vergisi denir.• Vergi mükelleflerinin bir vergi döneminde sağladığı kazancı bildiren belgeye vergi beyan namesi denir.• Vergi mükelleflerini tespit eden vergiyi denetleyen ve toplayan resmî daireye vergi dai resi denir.• Memurların ve işçilerin belirli süreler so nunda kurumlarına verdikleri fiş ve makbuz üze rinden kendilerine verilen paraya vergi iadesi adı verilir.• Vergi vermek her ülke vatandaşı için bir görev olarak kabul edilmeli ve yerine getirilmelidir

Etkinlik:

DOĞAL KAYNAKLARIMIZ BİZE EMANETİnsanın hayatını devam ettirdiği dış orta ma doğal çevre denir. İnsan hayatı nasıl sonsuz değilse çevremizde gördüğümüz ve yaşamımıza yardımcı olan doğal kaynaklar da sonsuz değildir.Dünyadaki doğal kaynaklar hızla tüken mektedir. Bu durum gelecek yıllarda insan haya tını tehdit eden büyük bir tehlikeye dönüşecektir.Bütün canlıların yaşamını devam ettirebil mesi için gerekli olan ihtiyaçların başında su gel mektedir. Okyanuslar, denizler, göller, akarsular, bataklıklar, yer altı suları ve buzullar dünyanın başlıca su kaynaklarıdır. Fakat su kaynakları in sanlar tarafından hızlı bir biçimde kirletilmekte ve yok edilmektedir.

İnsanları gelecekte bekleyen büyük tehli kelerin başında tatlı su kaynaklarının yok olması gelmektedir. Çünkü dünyada tatlı su rezervi sınır lıdır. Uzmanlar 2025 yılında dünyadaki yedi mil yar insanın %40'ının ciddi su sıkıntısıyla baş ba şa kalacağını tahmin etmektedir.Tatlı su kaynakları yanında okyanus, de niz ve göller de kirlilik tehdidi altındadır. Bu su kaynaklarında meydana gelen kirlilik ve azalma insan yaşamı dışında diğer canlı türlerinin yaşa mını da tehdit etmektedir. Su kaynaklarında mey dana gelen kirlilik nedeniyle bozulan doğal den genin tekrar eski hâline gelmesi ise uzun yıllar al maktadır. Bu nedenle doğal kaynaklara zarar ver memeli, verenleri uyarmalıyız.

 İnsanoğlunun en önemli zenginlik kay naklarından biri de ormanlardır. Ormanlar, sadece ağaç topluluklarından ibaret değildir. Ormanlar; ağaçlar, hava, su, top rak, barındırdığı diğer bitkiler ve hayvanlarla ken dine özgü bir alandır.Yasak olmasına rağmen orman alanların da kontrolsüz otlatma yapılmaktadır. Kaçak ağaç kesimi ve otlatmaları nedeniyle ormanlarımız za rar görmektedir.Ülkemizde arazi kullanımı bilimsel olarak yapılmamaktadır. Orman veya meraya dönmesi gereken üzerinde çok düşük verimle tarım yapı lan alanlar sanayiye ve yerleşmeye açılmaktadır.

 Orman yangınları ülkemizin büyük sorun larından biridir. Bu yangınların nedenleri çoğun lukla bilinmemektedir. Orman yangınları açısın dan  en hassas bölgelerimiz Akdeniz, Ege ve Mar mara bölgeleridir. Ormanlar, su sağlama, su varlığını koru ma ve düzenlemede önemli rol oynar. Bugün erozyon nedeniyle tüm barajlarımız dolma tehli kesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Karakaya Ba rajı da bunlardan biridir.Erozyon, toprakların üst kısmının akar sular, sel suları ve rüzgâr gibi dış kuvvetlerin etki siyle aşındırılarak taşınmasına denir.Türkiye'nin bütün bölgelerinde erozyon gö rülür. Ancak şiddeti, bitki örtüsüne göre değişir. Ör neğin; bitki örtüsünün sık olduğu Karadeniz Bölge'nde şiddeti daha az iken, bitki örtüsünün cılız ol duğu İç Anadolu Bölgesi'nde şiddeti daha fazladır.

NİTELİKLİ İNSAN GÜCÜİnsanlar her mesleğin hizmetinden yarar lanmaya ihtiyaç duyar. Bu hizmetlerden yararlanan insanlar hayatlarını rahat ve mutlu sürdürürler.İnsanlar, yaşamlarını devam ettirmek ve geçimlerini sağlamak amacıyla çeşitli işlerde çalı şırlar. İnsanlar, yaptıkları işlerin özelliklerine göre ikiye ayrılırlar.Niteliksiz eleman, fiziksel güce dayalı iş lerde çalışan kişilere denir.Nitelikli eleman, iyi eğitim almış ve zihin gücüne dayalı işlerde çalışanlara denir, Nitelikli insan;• İşini iyi bir şekilde yapar. • Daha üretkendir.• Yenilik ve gelişmelere açıktır.• Ülke ekonomisinin gelişmesine katkı sağlar.• Tasarrufludur.

Nitelikli insan, eğitim yoluyla okullarda ye tişir. Ülkemizde nüfus fazla olmasına rağmen, çe şitli sektörlerde çalışan nitelikli eleman sayısı az dır. Nitelikli eleman sayısının azlığı, yapılan işler den gereken verimin alınmasını zorlaştırmakta dır. Bu durum ülke ekonomisi için olumsuz sonuç lar ortaya çıkarmaktadır.Nitelikli eleman sayısının fazla olduğu ül kelerin siyasi, ekonomik ve sosyal gelişmişlik dü zeyleri yüksektir.Bu konuda yaşanan büyük sorunlardan biri "beyin göçü" adı verilen iyi eğitim almış ve çe şitli niteliklere sahip kişilerin dış ülkelere göç et mesidir. Bu durumun engellenmesi için nitelikli elemanlara uygun ve verimli çalışma şartları hazırlanmalıdır.

Etkinlik:

KONU TESTİ:

1)-Su   -Toprak   -GübreVerilen kavramlar aşağıdaki ekonomik faaliyetlerden hangisine aittir?A)Sanayi       B)Tarım     C)Hizmet      D)Ticaret

2)Yukarıdakilerden hangileri tarımı destekleyen kurum ve kuruluşlardan değildir?

A)1 ve 2 B)Yalnız 2 C)1 ve 3 D)2 ve 3

ZİRAAT BANKASI1 ETİBA

NK2

TOPRAK MAHSULLERİ 

OFİSİ3

3)1.Seracılık 2.Ormancılık 3.Arıcılık 4.İpek BöcekçiliğiKış mevsiminde sıcaklık ortalamalarının yüksek olması ve don olaylarının nadiren görülmesi yukarıdaki ekonomik faaliyetlerden hangisinin gelişmesinde daha etkili olmuştur?

A)1 B)2 C)3 D)4

4)1.Pamuk-Tekstil 2.Kereste-Mobilya 3.Toprak-CamYukarıda verilen ürün ve bu ürünün işlenmesini sağlayan fabrika eşleştirmesinden hangileri doğrudur?A)1 ve 2 B)1 ve 3 C)2 ve 3 D)1,2 ve 3

5)1.Herkes,gelirine göre vergi vermekle yükümlüdür. 2.Bazı statüsü yüksek meslek grupları vergi ödemekle yükümlü değildir. 3.Devlet,aldığı vergilerle halka hizmet sunmakla yükümlüdür.Vergi ile ilgili verilen ifadelerden hangileri doğrudur?A)Yalnız 1 B)1 ve 2 C)1 ve 3 D)1,2 ve 3

6)Verilen tarım ürünü-yetiştirildiği yer eşleştirmesinde hangisi yanlıştır?A)I B)II C)III D)IV

7)Yukarıdaki resimde öğrencilerin verdiği bilgiler hangi coğrafi bölgemiz ile ilgilidir?A)Ege Bölgesi B)Akdeniz Bölgesi C)Karadeniz Bölgesi D)İç Anadolu Bölgesi

8) Özelliklerini anlatan madenimiz hangisidir?A)LinyitB)BorC)BakırD)Demir

Jet, roket  yakıtı,cam veya ilaç 

yapımında kullanılırım. 

Dünyada en fazla çıkarıldığım ülke Türkiye’dir.

9)Coğrafi özelliklerine göre haritadaki coğrafi bölgelerden hangisi kağıt sanayisi ile ilgili yatırım projesi için uygundur?A)Akdeniz B)Ege C)Karadeniz D)Marmara

10)Firmamızda çalışmak üzere ; *Yabancı dil bilen, *Bilgisayar kullanabilen, *Ofis ortamında çalışabilecek, personeller aranmaktadır.Verilen iş ilanı aşağıdaki mesleklerden hangisi için verilmiş olabilir?A)Doktorluk B)Şoförlük C)Sekreterlik D)Öğretmenlik